Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/italiapontificia05cath
REGESTA
PONTIFICVM ROMANORVM
IVBENTE REGIA SOCIETATE GOTTINGENSI
CONGESSIT
PAVLYS FRIDOLINVS KEHR
ITALIA PONTIFICIA
VOL.V
AEMILIA SIVE PROVINCIA RAVENNAS
BEROLINI
APVD WEIDMANNOS
MDCCCCXI
ITALIA PONTIFICIA
SIVE
REPERTORIVM PRIVILEGIORVM ET LITTERARVM
A ROMANIS PONTIFICIBVS ANTE ANNVM MCLXXXXVIII
ITALIAE
ECCLESIIS, MONASTERnS, CIVITATIBVS SINGVLISQVE PERSONIS
CONCESSORVM
IVBENTE REGIA SOCIETATE GOTTINGENSI
CONGESSIT
PAVLYS FRIDOLINYS KEHR
VOL. V
AEMILIA SIVE PROVINCIA RAVENNAS
BEROLINI
APVD WEIDMANNOS
MDCCCCXI
W»L - 6 1939
I 0 Q53
PRAEFATIO.
Quintum Italiae itontificiae hoc 'volumen acta Homanomm poiitificum
co^ntinet, quae ad Aemiliam sivc Ilavennatensium archiepiscoporum provinciam
pertinent. Hahes igitur praeter ipsam Ravennatem has dioeceses: Cerviensem
sive Ficoclensem, Sarsinatem sive Bobiensem, Caesenatcm, Forojjojnliensem,
Foroliviensem, Faventinani, Imolensem sive Corneliensem, Comaclensem, Adrien-
sem, Ferrariensem, Bononiensem, Mutinensem, Reginensem, Parmensem, Placen-
tinam. Invenics autcm acta summorum imntificum mmi. 1474, quorum 800
iam inveniuntur in regcstis Jaffeanis; integra 939, autographa 841, spuria 61.
Denique adde notitias, quac, completo volumine, mihi occurrerunt:
pag. 9 n. 3(> : cf. pag. 301 n. 2.
pag. 12 n. 57: lege Laterano 1196 aitg. 14.
pag. 15 (Ravenna): cf. Augusto Gaudenzi Gli arcivescovi di Ravenna ed i Romani
pontefici dal VII al XII secolo in: Annuario della R. Universita di Bologna (Bologna 1901)
p. 53 sq.
pag. 41 n. 108: cf. pag. 301 n. 2.
pag. 49 n. 151: verba „Sergii papae filius" delenda suut.
pag. 52 n. 166: ed. Ph. Argelati De monetis Italiae III IIG.
pag. .53 n. 170: cf. G. B. Castiglioni Del ius metropolitico della chiesa di Milano
(1771) et G. Mercati in Anal. BoUand. XV 196 not.
pag. 54 u. 174: de Wiberti iuramento cf. Kohncke Wibert von Ravenna p. 17 sq.
pag. 56 n. 186 : cf. Vitam Gregorii VII, quam attribuunt Petro Pisano (ed. Duchesne
Lib. pontif. II 289).
pag. 62 n. 210: ed. P. Piacenza Cronotassi dei vescovi di Piaceuza p. 8.
pag. 62 n. 212: transactio haec ad a. 1151 spectare videtur.
pag. 73 n. 271 : lege Laterano 1196 aug. 14.
pag. 77 (Eccl. cathedr. Agiae Anastasiae): cf. Giuliauo Berti Sull' autico
duomo di Ravenna e il battistero e I' episcopio e il tricolo (Ravenna 1880).
pag. 93 u. 39: Mortuo Heimico archiepiscopo a. 1072, Alexander II Petrum
Damiani card. Ravennam misit, ut Ravennates ab excommunicatione absolveret; cf. Vitam
Petri Damiani auctore lohanne Laudensi c. 21. 22.
pag. 93 n. 40: ed. Bull. Rom. ed. Taur. TI 101 n. 44.
pag. 96 n. 1: Cop. a. 1338 Parma Arch. di stato (Pergamene Atto).
pag. 107 linea 11: lege Ottonis IV a. 1210 (BF. 355).
pag. 109 n. 3: ed. Bull. Rom. ed. Taur. I 168 n. 12.
pag. 114 n. 5: lege 881 iul. 17.
pag. 132 n. 1 : lege JE. I p. 274.
VI PRAEFATIO.
pag. 138 (Mon. s. Hilarii de Galeata): cf. iuramentum Hermenfridi abbatis mon.
b. Hillari in Galligata lohanni archiepiscopo Ravennati a. 997 praestitum, quod ex archivo
Bononiensi A. Gaudenzi vulgabit (Bullett. dell' Ist. stor. ital. XXXII 77 n. 18).
pag. 145 (Polenta): Gregorii pp. charta locationis laudatur insuper in Alexandri IV
privilegio a. 12.o8 mart. 20 Clarae de Polenta indulto (ed. Mou. Germ. Epp. s. XIII t. III 442
n. 476: cf. Overmann Griifin Mathilde von Tuscien p. 37 not. 4. ubi male legituv „in Lunensi
dioecesi").
pag. 161 (Imola): cf. L. Baldisserri L' episcopato Imolese nel secolo XII in:
Rivista storico-critica delle scienze teologiche YI (1910) 580 sq.
pag. 163 n. 2: cf. pag. 301 n. 2.
pag. 163 n. 5: ed. L. Baldisserri 1. c. p. 588.
pag. 165 (Eccl. cathedr. s. Cassiani): Ecclesiam Imoleusem ditavit Stephanus V
(a. 885—891); cf. Lib. pontif. ed. Duchesne II 195.
pag. 172 n. 2 : ed. L. Baldisserri 1. c. p. 582. — Conf. etiam Kohncke Wibert von
Ravenna p. 23.
pag. 215 n. 30: rectius ad a. 1151.
pag. 248 n. 12: Reg. Mittarelli Anu. Camald. II 366.
pag. 251 n. 25: ed. Gaudenzi in Studi e Mem. per la storia deirUuiversita di Bologna
I (1907) 91.
pag. 267 (Mon. s. Proculi): cf. Cronologia del monastero di S. Procolo e della
religione Benedettina Cassinese in Bologna vol. I — IV, ms. s. XVII, Parma Bibl. Palatina;
cf. Fr. Brandileoni in Studi e Mem. per la storia dell' Universita di Bologna I (1907) 9sq.
pag. 268 (Archigymnasium Bononiense): cf. Giacomo Cassani Dell' antico
studio di Bologna e sua origine (Bologna 1888). — Studi e Mem. per la storia dell' Uni-
versita di Bologna I (Bologna 1907).
pag. 269 n. fl : ed. Gaudenzi in Bullett. dell' Istituto stor. ital. XXXII 125 n. 32.
pag. 321 (Eccl. s. Georgii de Ganaceto): cf. Gius. Grandi Cenni storici intomo
alla chiesa e parrocchia di S. Giorgio in Ganaceto (Modena 1893).
pag. 390 n. 21 : cf. Wiberti epistolam ad Hugonem cardinalem missam (v. Parma,
Episc. n. 12).
pag. 391 n. 25: edd. Migne CLXIII 458 n. 12 = Duff Matilda of Toscany p. 293.
pag. 441 (Piacenza): cf. G. Tononi, G. Grandi, L, Cerri Addizioni alle
Memorie storiche di Piacenza del proposto Cristoforo Poggiali (Piacenza 1911).
Restat, ut gratias agam viris doctis, qid mihi in instruendo hoc volumine
auxilium praehiierunt , et injyrimis hibliothecarum et tahulariorum praefectis et
custodihus, qui summa cum liheralitate ^^^rscrutanfi mihi operam dederunt.
Interque omnes grato animo xorosequor Augustum Gaudenzi Bononiensem,
Fedorum Schneider et Hermannum Kalhfuss Romanos, qui plagidas legentes
me adiuverunt.
Scr. Romae kal. ian. MDCCCCXI.
KEHR,
RERVM INDEX.
AEMILIA — EXARCHATUS RAVENNAS — ROMANDIOLA i
RAVENNA
Archiepiscopatus Ravennas 13
Apocrisiarii S. R. E 74
Ecclesia cathedralis Agiae Anastasiae 77
Monasterium s. Vitalis 79
Monasterium s. lohannis evangelistae 81
Monasterium s. Apollinaris Novi 83
Monasterium s. Laurentii in Caesarea 84
Monasterium s. Andreae Maioris 85
Monasterium s. Georgii 86
Civitas Ravennas 86
Ecclesia s. Mariae in Portu 94
Monasterium s. Apollinaris in Classe 101
Monasterium s. Severi in Clasae 106
Mouasterium ss. lohannis et Stephani in Classe 108
Monasterium s. Petri ad Vincula 109
Monasterium s. Adalberti in Pereo 111
Ecclesia s. Margaritae 112
CERVIA
Episcopatus Ficoclensis sive Cerviensis 113
Massa Fiscalia 115
SARSINA
Episcopatus Sar.sinas sive Bobiensis 116
Ecclesia cathedralis s. Mariae et s. Vicinii 118
Monasterium s. Salvatoris de Simano 119
Monasterium s. Ambrosii de Rancla 119
Monasterium s. lohannis bapt. inter ambas Paras 120
Eremus Ocri . '. 120
Monasterium s. Mariae de Trivio 121
Monasteriura s. Michaelis de Vergareta . . ' 122
Bagno di Romagna: Ecclesia s. Mariae Balneensis 123
CESENA
Episcopatus Caesenas 127
Ecclesia cathedralis s. lohannis bapt 128
fcQU
3
VIII RERVM INDEX.
Ecclesia s. Cracis 129
Monasteriuni ss. Laurentii et Zenonis 130
Monasterium s. Mariae de Moute Mauri 130
Patrimoniuni S. R. E 131
FORLIMPOPOLI
Episcopatus Foropopiliensis sive Popiliensis 132
Monasterium s. Rufilli 133
Ecclesia et douius hospitalis s. lohannis bapt 134
Bertinoro: Uomitatus Brictinoriensis 135
Mouasterium s. Mariae de Urano 136
Monasteriuni s. Hilarii de Galeata 138
Mouasterium s. Mariae de Insula .sive de Galeata 139
Monasterium s. lacobi de Saxo 140
Eccle.sia s. Mariae de Fantella 140
FORLI
Episcopatus ForoIivieu.sis sive Liviensis 142
Monasterium ss. Mercurialis et Grati 143
Civitas Foroliviensis 144
Fiumana: Monasterium s. Mariae in Flumine 144
Polenta 145
FAENZA
Episcopatus Faventiuus 146
Ecclesia cathedralis s. Petri 149
Monasterium s. Mariae foris portam 152
Mouasterium ss. Hippolyti et Laurentii 152
Monasterium s. Apollinaris de Arcu 154
Domus leprosorum de Missino • 154
Bagnacavallo: Ecclesia s. Petri iu Silvis 154
Marradi: Mouasterium s. Keparatae de Man-adio 155
Monasterium s. Mariae de Crispino 156
Monasterium s. Benedicti de Bifurco ' 158
Monasterium s. lohannis de Acereta et eremus s. Barnabae de Gamugna . . 159
IMOLA
Episcopatus Forocorneliensis sive Corneliensis sive Imolensis 161
Ecclesia cathedralis s. Cassiani 165
Ecclesia collegiata s. Laurentii 167
Monasterium s. Mariae in Regula 168
Monasterium s. Donati levitae 170
Moua.sterium s. Mariae in Diaconia 170
Domus fratrum hospitalis Hierosolymitani 171
Civitas et coudtatus Imolensis 171
Castrum s. Cassiani 172
Ecclesia s. Mariae Magdalenae et s. Lazari de Campo Mezo 172
Dozza: Ecclesia s. Mariae iu castro Ducciae 172
Fiagnano: Castrum Flaguani 173
Casola Caniua: Ecdesia s. Petri Casulensis 173
RERVM INDEX. JX
COMACCHIO
Episcopatus Comaclensis 174
Monasterium s. Mariae iu Aula regia 175
Ecclesia s. lacobi de Cella Volana 17G
Pomposa: Monasterium s. Mariae de Pomposia 177
Ducatus Comaclensis 187
ADRIA
Episcopatus Adriensis 188
Ecclesia cathedralis ss. Petri et Pauli 191
Rovigo: Ecclesia collegiata s. Stephani 192
Badia Polesine: Monasterium s. Mariae de Vangaditia 193
Gavello: Episcopatus Gavellensis 197
Comitatus Gavellensis 198
Guarda Ferrarese: Ecclesia s. Mariae de Guarda 198
Ecclesia s. Michaelis de Revere Scriniolo 199
Monasterium s. Petri de Maone 199
FERRARA
Episcopatus Ferrariensis 201
Ecclesia cathedralis s. Georgii 220
Ecclesia s. Petri de Castro curialium 226
Ecclesia s. Mariae de Vado 227
Monasterium s. Romani 228
Monasterium s. Silvestri 229
Ecclesia s. Georgii ultra Padum 230
Domus hospitalis s. Georgii 231
Ecclesia s. Mariae de Betleem 232
Monasterium s. Bartholomaei 232
Civitas Ferrariensis 283
Ficarolo: Ecclesia s. Benedicti 238
Ecclesia s. Salvatoris 238
Massa Firminiana 240
BOLOGNA
Episcopatus Bononiensis 242
Ecclesia cathedralis s. Petri 255
Ecclesia s. Salvatoris • 261
Ecclesia s. Agathae in Vico Castellionis 261
Ecclesia s. Mariae de Porta Raveunate 262
Ecclesia ss. Victoris et lohannis de Monte 262
Monasterium s. Stephani q. v. Hierusalem 264
Monasterium s. Proculi 267
Monasterium s. Margaretae 268
Archigymnasium Bononiense 268
Civitas Bononiensis 271
Ecclesia s. Mariae de Monte Guardiae 273
Ecclesia s. Mariae de Rheno 275
Domus Cruciferorum s. Mariae de Morello 284
Ecclesia de Pastino 288
Monasterium s. Christinae de Pastino sive Septemfontium 288
Kehr, Italia pontificia V. H
X RERVM INDEX.
pag-
Monasterium s. Michaelis de Castro Brittorum 289
Domus hospitalis s. Stephani de Quaterna 290
Monasterium s. Hartholomaei de Musiliano . . . . ~ 290
Pauico : Ecclesia s. Laurentii 291
Domus hospitalis s. Bartholomaei de Prato Episcopi et domus hospitalis de
Runcore 291
Ecclesia s. Mariae de Rocca Amadoris 292
Monteveglio : Ecclesia s. Mariae Montis Belii 292
San Giovanni in Persiceto: Ecclesia s. lohannis de Persiceto 296
Sala Bolognese: Ecclesia s. Mariae et s. lohannis de Sala 296
Medicina: Ecclesia s. Mariae de Buida Medicinae 297
MODENA
Episcopatus Mutineusis 298
Ecclesia cathedralis s. Geminiani 309
Monasterium s. Petri 313
Monasterium s. Euphemiae 319
Civitas Mutinensis 319
Ganaceto: Ecclesia s. Georgii 321
Albareto: Ecclesia ss. Nazarii et Celsi 323
Soliera: Ecclesia s. Michaelis 323
Frassinoro: Monasterium b. Mariae et s. Claudii 323
Domus hospitalis s. Geminiani 326
Ecclesia s. Caesarii in Wilzacara 326
Ecdesia s. Apollinaris de Serravalle 329
Nonantola: Monasterium s. Silvestri 330
Ecclesia collegiata s. Michaelis 359
Ecclesia s. Michaelis de Caucino 362
Ecclesia s. Mariae de Bondeno 362
REGGIO-EMILIA
Episcopatus Reginensis 364
Ecclesia cathedralis s. Mariae et s. Michaelis 371
B]cclesia collegiata s. Prosperi 374
Ecclesia s. lacobi Maioris 376
Ecclesia s. Stephani • 377
Monasterium s. Petri et s. Prosperi 377
Mouasterium s. Thomae 381
Civitas Reginensis 383
Sabbione : Ecclesia s. Sigismundi 384
Bagno 384
Ecclesia s. Faustini de Herberia ..." 384
Canossa: Gens Canusina (Tedaldus — Bonifatius — Beatrix — Mathilda) . . 385
Monasterium s. ApoUonii Canusinum 392
Monasterium s. Mariae de Maraula 396
Ecclesia de Carpineto 399
Baiso 399
Ecclesia s. Mariae de Campiliola 400
Correggio: Ecclesia coUegiata b. Mariae et ss. Michaelis et Quirini .... 400
Carpi: Ecclesia coUegiata s. Mariae 402
Ecclesia s. Possidonii 406
(luastalla: Ecclesia collegiata s. Petri 407
RERVM INDEX. XI
Bondeno : Ecclesia s. Prosperi 410
Gonzaga: Monasterium s. Benedicti 410
Pegognaga: Ecclesia s. Laurentii 411
PARMA
Episcopatus Parmensis 412
Ecclesia cathedralis s. Mariae 420
Monasterium s. lohannis evangelistae 42i5
Monasterium s. Alexandri 424
Monasterium s. Pauli 426
Civitas Parmensis 428
Sorbolo : Ecclesia s. Faustini et s. lovitae 428
Coenzo : Ecclesia s. Syri 429
Brescello : Monasterium s. Genesii de Brixello 429
Ecclesia s. Feliculae 432
Ecclesia s. Mariae et s. Margaritae de Monticello 433
Kcclesia s. Stephani de Cavana 433
Monasterium s. Remigii de Berceto 434
Monasterium s. Mariae de Fonte vivo 434
Monasterium s. Syri de Fontanella 43G
Monasterium s. Mariae de Castellione 436
Borgo San Donnino: Ecclesia collegiata s. Donnini de Burgo 488
PIACENZA
Episcopatus Placentinus 441
Ecclesia cathedralis b. Mariae et s. lustinae 460
Ecclesia collegiata s. Antonini 471
Congregatio clericorum 484
Ecclesia s. Mariae de Cortina 485
Ecclesia s. Mariae de Gariverto 485
Eeclesia s. Euphemiae 486
Ecclesia s. Brigidae 486
Ecclesia s. Mariae de Campagnola 486
Monasterium s. Sixti 487
Monasterium s. Savini 499
Monasterium 8. Sepulcri 504
Monasterium s. Syri 506
Monasterium s. Benedicti 507
Domus hospitalis Misericordiae 508
Civitas Placentina 509
Quartazzola: Domus de Ponte Trebiae — Monasterium s. Salvatoris .... 516
Pontenure: Ecclesia s. Petri 518
Cadeo : Domus hospitalis s. Petri de Marcaruda 518
Firenzuola: Ecclesia s. Florentii 520
Domus hospitalis s. lacobi de Madonara 520
Monasterium s. Mariae de Columba 521
Polignano : Ecclesia s. Donati 525
Casteir Arquato : Ecclesia s. Mariae de Castro Arquato 525
Vigolo de'Marchesi: Ecclesia s. lohannis bapt. de Viculo 526
Travazzano : Ecclesia s. Mariae -^27
II*
XII RERVM INDEX.
pag-
Rizzolo 528
Domus hospitalis de Verzario 528
Mouasterium s. Salvatoris et s. Galli de ToUa 528
Borgotaro: Ecclesia s. Georgii de Burgo Vallis Tarri 530
Revigozzo: Ecclesia s. Michaelis 531
Rottofreno: Domus hospitalis de Cavazzolo . . . . 531
Mezzano Scotti: Mouasterium s. Pauli de Mediano 532
Monasterium ss. Gervasii et Protasii de Montebello 533
Domus hospitalis s. Bartholomaei de Crema 5;^4
ELENCHVS PONTIEICVM ROMANORVM
QVORVM ACTA IN HOC VOLVMINE CONTINENTVR.
(JK. = Jaffe-Kalteiibrunner; JE. = Jaff(^-Ewald; JL. = Jaffe'-Loewenfeld , Regesta pontificum
Komauorum ab condita ecclesia ad annum post Christum natum MCXCVIII ed. Ph. Jaffi^,
Lipsiae 1885 — 88. — * = acta deperdita sive quorum simplex notitia habetur. — f = acta
spuria. — Numeri documentorum, quorum autograpba adhuc conservantur, typis crassioribus
excussi sunt.)
1*1
t*3
t*4
*5
t6
7
t*8
10
11
12
t*13
t*14
15
(402-17)
418 oct. 3
433 mai. 9
(433)
(449)
(440-50)
458 oct. 24
(440—61)
482 uaai. 30
(495-96)
(496)
(496)
(492—96)
(523—26)
(526—30)
JK. —
JK. 345
JK. —
JK. -
JK. —
JK. 446«
JK. 543
JK. -
JK. 583
JK. 707
JK. 714
JK. 739
JK. —
JK. -
JK. 877
Innocentius I.
Ravenna, Archiepisc. u. 1
Zosimus.
Ravenna, Archiepisc. n. 2
Celestinus I.
Bologna, Archigymnasium n. 1
Bologna, Civ. n. 1
Leo I.
Ravenna, Archiepisc. n. 3
Ravenna, Archiepisc. n. 4
Ravenna, Archiepisc. n. 5
Ravenna, Archiepisc. n. 6
Simplicius.
TRavenna, Archiepisc. n. 7
iModena, Episc. n. 1
Gelasius I.
fRavenna, Archiepisc. n. 8
lCervia, Episc. n. 1
Ravenna, Archiepisc. n. 9
{Ravenna, Archiepisc. n. 10
Cervia, Episc. n. 2
Ravenna, Archiepisc. n. 11
lohannes I.
Ravenna, Archiepisc. n. 12
Felix IV.
jRavenna, Archiepisc. n. 13
\Ravenna, Civ. n. 1
20
20
269
271
20
20
21
21
21
301
21
114
21
22
114
22
22
22
87
XIV
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
t*16 (535-36)
t*17 (535—36)
»=18 546 oct. 14
19 (558—60)
20 (558-60)
21 (558—60)
22 (558-60)
23 (558—60)
t*24 (555-60)
t*25 (555-60?)
26 (569 sept. 22)
*=27 (585—86)
28 (591)
29 (591 feb.)
30 (591 feb.)
31 (591 mart.)
32 (591 iul.)
33 (592 april.)
34 I (592 iul.)
35 (592 iul.)
36 (593 april.)
37 (593 april.)
*38 (593)
39 (593 iul.)
40 (594 sept.)
41 (594 oct.)
42 (594 nov.)
43 (594 dec.)
44 595 feb. 10
45 (595 feb.)
46 (595 feb.)
47 (595 leb.)
48 (595 mai.)
*49 (595 feb.-iul.)
50 (595 iul.)
JK. -
JK. —
JK. I p. 120
JK. 996
JK. 1007
JK. 1009
JK. 1010
JK. 1032
JK. -
JK. -
JK. 1041
JK. —
JE. 1094
JE. 1090
JE. 1101
JE. 1105
JE. 1125
JE. 1181
JE. 1194
JE. 1198
JE. 1232
JE. 1235
JE. —
JE. 1259
JE. 1317
JE. 1326
JE. 1330
JE. 1333
JE. 1335
JE, 1336
JK. 1337
JE. 1338
JE. 1349
JE, -
JE. 1367
Agapitus I.
Ravenna, Archiepisc. n. 14
Bologna, Episc. n. 1
Vigilius.
Ravenna, Archiepisc. u. 15
Felagius I,
Ravenna, Archiepisc. n. 16
Kavenna, Archiepisc. n. 17
Ravenna, Archiepisc. n. 18
Ravenna, Aa-chiepisc. n. 19
Ravenna, Archiepisc. u. 20
Ravenna, Archiepisc. u. 21
Bologna, Episc. n. 2
lohaunes III.
Kavenna, Archiepisc. n. 22
Pelagius II.
Aemilia n. 1
Gregorius I.
Ravenna, Archiepisc. u, 23
Aemilia n. 2
Aemilia n. 3
Ravenna, Archiepisu. n. 24
Cervia, Episc. n. 3
Ravenna, Archiepisc. n. 25
|Haveuna, Archiepisc. n. 26
\,Ravenna, Civ. n. 2
Ravenna, Archiepisc. n. 27
Aemilia n. 4
Aemilia n. 5
Ravenna, Archiepisc. n. 28
Ravenna, Archiepisc. n. 29
Ravenna, Archiepisc. n. 30
Ravenna, Archiepisc. n. 31
Ravenna, Archiepisc. n. 32
Aemilia n. 6
IRavenna, Archiepisc. n. 33
Ravenna, Apocrisiarii S. R. E, n. 1
Raveuna, Civ. n. 3
fRavenna, Archiepisc. u. 34
lCervia, Episc. n. 4
f Ravenna, Archiepisc. n. 35
iRavenna, Civ, n. 4
fRavenna, Apocrisiarii S. R. E. n. 2
iMon. ss. lohannis et Stephani in Classe u. 1
Aemilia n. 7
{Aemilia u. 8
Ravenna, Archiepisc. n. 36
rAemilia n. 9
\Ravenua, Archiepisc. n. 37
pag-
22
246
22
22
23
23
23
23
23
246
23
24
3
3
24
114
24
24
87
24
3
3
25
25
25
25
25
3
26
74
87
26
114
26
87
74
108
4
4
26
4
26
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XV
51
(595 aug.)
52
(595 sept.)
53
(595 sept.)
54
(596 ian.)
55
(596 mart.)
56
(596 april.)
*57
58
(596)
(596 april.)
59
(596 april.)
*60
(597 iul.)
61
(597 aug.)
62
63
(597 aug.)
(597 Dov.)
64
65
66
*67
*68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
*80
*81
82
83
84
85
86
87
88
(598 april.)
(598 april.)
(598 april.)
(598)
(598)
(598 oct.)
(599 ian.)
(599 ian.)
(599 ian.)
(599 feb.— april.)
(599 feb.— april.)
(599 april.)
(599 april.)
(599 mai.)
(599 mai.)
(599 mai.)
(596-99)
(599 mai.)
(599 mai.)
(599 mai.)
(599 mai.)
(599 mai.)
(599 iun.)
(599 iun.— iul.)
(599 iul.)
JE. 1377
JE. 1380
JE. 1381
JE. 1404
JE. 1408
JE. 1411
JE. —
JE. 1413
JE. 1414
JE. -
JE. 1485
JE. 1486
JE. 1497
Jfc]. 1504
JE. 1505
JE. 1508
JE. —
JE. —
JE. 1568
JE. 1617
JE. 1620
JE. 1626
JE. 1642
JE. 1643
JE. 1658
JE. 1659
JE. 1663
JE. 1666
JE. 1674
.TE. -
JE. —
JE. 1677
JE. 1679
JE. 1680
JE. 1681
JE. 1694
JE. 1695
JE. 1700
Ravenna, Archiepisc. u. 38
{Ravenna, Archiepisc. n. 39
Ravenna, Civ. n. 5
Mon. s. Apollinaris in Classe n. 1
{Ravenna, Archiepisc. n. 40
Ravenna, Civ. n. 6
{Ravenna, Archiepisc. n. 41
Ravenna, Civ. n. 7
Mon. ss. lohannis et Stephani iu Classe
fRavenna, Archiepisc. n. 42
iMon. s. ApoUinaris in Classe n. 2
{Ravenna, Archiepisc. n. 43
Ravenna, Apocrisiarii S. R. E. n. 3
Ravenna, Archiepisc. n. 44
Ravenna, Archiepisc. n. 45
fRavenna, Apocrisiarii S. R. E. u. 4
iRavenna, Civ. n. 8
Aemilia n. 10
{Ravenna, Archiepisc. n. 46
Imola, Episc. n. 1
Ravenna, Archiepisc. n. 47
Ravenna, Archiepiso. n. 48
{Ravenna, Archiepisc. n. 49
Mon. ss. lohannis et Stephaui in Classe
{Ravenna, Archiepisc. n. 50
Mon. ss. lohannis et Stephani in Classe
fRavenna, Archiepisc. n. 51
IRavenna, Civ. n. 9
Aemilia n. 11
Aemilia n. 12
Aemilia n. 13
Aemilia n. 14
Aemilia n. 15
Aemilia n. 16
Aemilia n. 17
Ravenna, Archiepisc. n. 52
Ravenna, Archiepisc. n. 53
Aemilia n. 18
Ravenna, Archiepisc. n. 54
Aemilia n. 19
Ravenna, Archiepisc. n. 55
/"Ravenna, Apocrisiarii S. R. E. n. 5
\Mon. s. Apollinaris in Classe n. 3
Ravenna, Apocrisiarii S. R. E. n. 6
f Aemilia n. 20
iRavenna, Apocrisiarii S. R. E. n. 7
Ravenua, Apocrisiarii S. R. E. n. 8
Aemilia n. 21
Ravenna, Archiepisc. n. 56
fRavenna, Archiepisc. n. 57
\Ravenna, Apocrisiarii S. R. E. n. 9
fRavenna, Apocrisiarii S. R. E. n. 10
IMon. s. Apollinaris in Classe n. 4
Aemilia n. 22
n. 2
n. 3
n. 4
Pag.
26
27
87
102
27
87
27
88
108
27
103
28
74
28
28
75
88
4
28
163
28
29
29
108
29
109
29
88
4
4
5
5
5
5
5
29
30
5
30
6
30
75
103
75
6
75
75
6
30
31
75
75
103
6
XVI
89
90
91
92
93
94
95
96
*97
98
99
tioo
101
102
108
104
105
t*106
t*107
108
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
»=109
*110
*111
*112
tll3
^=114
^115
(599 iul.)
(599 iul.)
(599 iul.)
(599 iul.)
(599 aug.)
(600 mart.)
(600 nov.)
(601 feb.)
(600-01)
(602 ian.)
(601-02)
(595-602) mart. 24
(603 ian.)
(603 feb.)
(603 mart.)
(603 iun.)
(603 oct.)
(590-604)
(590-604)
(625 uov.— dec.)
(649)
(666?)
(666—71)
(666-71)
(657—72)
(680)
(682-83)
116
(686?)
117
(686?)
118
(68G?)
119
(686?)
120
(686 V)
*121
(687)
*122
(687)
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
1704
1705
1706
1715
1767
1775
1805
1810
JE. 1857
JE,
JE.
1407
tl883('
JE. 1884
JE.
JE.
JEr
1892
1895
190r
JE. 1919
.lE. —
JE -
JE. 2012
JE. 2057
JE. —
JE. 2096
JE. 2097
JE. 2102 a
JE. 2107
JE. 2123
Kaveuua, Archiepisc. n. 58
Ravenna, Apocrisiarii S. R. E. n. 11
Mon. ss. lohannis et Stephani in Classe n.
Kavenna, Archiepisc. n. 59
Aemilia n. 23
Aemilia n. 24
Ravenna, Apocrisiarii S. R. E. u. 12
Ravenna, Archiepisc. n. 60
Ravenna, Apocrisiarii S. R. E. n. 13
I^Ravenna, Apocrisiarii S. R. E. n, 14
\Mon. ss. lohannis et Stephani in Classe n.
Ravenna, Archiepisc. n. 61
Ravenna, Archiepisc. n. 62
/•Ravenna, Archiepisc. n. 63
^Ravenna, Apocrisiarii S. R. E. u. 15
Aemilia n. 25
Ravenna, Archiepisc. n. 64
Aemilia n. 26
,Ravenna, Archiepisc. n. 65
ICesena, Episc. n. 1
[Cesena, Mon. ss. Laurentii et Zenonis n. 1
Ravenna, Civ. n. 10
Bologna, Episc. n. 3
Honorius I.
Aemilia n. 27
Martinus I.
Ravenna, Archiepisc. n. 66
Vitalianus.
Ravenna, Archiepisc. n. 67
Ravenna, Archiepisc. n. 68
Ravenna, Archiepisc. u. 69
.Ferrara, Episc. n. 1
iFerrara, Eccl. cathedr. n. 1
[Ferrara, Civ. n. 1
Agatho.
Ravenna, Archiepisc. n. 70
Leo II.
Ravenna, Archiepisc. n. 71
Conon (?).
JE —
Aemilia n. 28
JE. -
Aemilia n. 29
JE. -
Ravenna, Archiepisc. n. 72
JE. -
Havenna, Apocrisiarii S. R. E.
u. 16
JE. -
Ravenna, Civ. n. 11
Paschalis (antipapa).
JE. I p.
243
Aemilia n. 30
JE. I p.
243
Aemilia n. 31
31
76
109
31
6
6
76
31
76
76
109
32
32
32
77
7
32
7
33
128
130
88
246
33
33
33
33
206
221
234
33
34
7
7
34
77
88
8
8
ELENC11V8 PONTIFICVM ROMANORVM.
XVll
lohannes VI.
t*128
(701-05)
«
JE. -
Imola, Eccl. s. Laurentii u. 1
Constantinus.
*124
(708)
JE. I p. 247
Ravenna, ArchiepiBC. u. 73
Qregorius II.
*125
(715—31)
JE. 2192
Cesena, Patrimonium S. K. E. n.
Gregorius III.
1
*126
(731)
JE. 2233
Kavenna, Archiepisc. n. 74
tl27
738 mart. 13
JE. t2244
Bologna, Civ. n. 2
Stephanus II.
*128
(754)
JE. I p. 274
Forlimpopoli, Episc. n. 1
*129
(754)
JE. -
Raveuna, Civ. n. 12
*130
(756)
JE. —
f Aemilia n. 32
iRavenna, Civ. n. 13
t*131
(752-56)
JE. -
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 1
*132
(757)
JE. I p. 276
Ravenna, Archiepisc. n. 75
Paulus I.
*13;}
(757—58)
JE. -
Forlimpopoli, Episc. n. 2
134
(758)
JE. 2338
Ravenna, Archiepisc. n. 76
135
759 feb. 5
JE. 2342
Ravenna, Archiepisc. n. 77
Stephanus III.
fRavenna, Archiepisc. n. 78
\Ravenna, Civ. n. 14
*136
(769)
JE. 2378. 2379
*137
(770—71)
JE. I p. 287
fRavenna, Archiepisc. n. 79
\Ravenna, Civ. n. 15
Hadrianus I.
-
*138
(772)
JE. I p. 290
Ravenna, Archiepisc. n. 80
*139
(772)
JE. I p. 290
Ravenna, Archiepisc. n. 81
*140
(772)
JE. I p. 290
fRavenna, Archiepisc. n. 82
iRavenna, Civ. n. 16
*141
(772)
JE. 2399
Ravenna, Archiepisc. n. 83
142
(774 ex.)
JE. 2408
Ravenna, Archiepisc. n. 84
*143
(774—75)
JE. -
Ravenna, Archiepisc. n. 85
*144
(775)
JE. —
Gavello, Comitatus n. 1
*145
(775)
JE. —
[mola, Civ. n. 1
*146
(775)
JE. -
Bologna, Civ. n. 3
147
(775 oct. 27)
JE. 2415
Ravenna, Archiepisc. n. 86
148
(775 nov.)
JE. 2416
Ravenna, Archiepisc. n. 87
t*149
— —
JE. -
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 1
t*150
— —
JE. -
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 2
tl51
(776)
ry, t2309\
J^- t242l)
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 3
tl52
776 ian. 13
"^^- t242l]
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 4
tl53
780 mart. 9
JE. t2430
Ferrara, Episc. n. 2
154
782 nov. 1
JE. 2437
Mon. s. Apollinaris in Classe n. 5>
155
(787?)
JE. 2470
Ravenna, Civ. n. 17
156
(788-89)
JE. 2467
Ravenna, Archiepisc, n. 88
167
34
131
34
271
132
88
8
89
403
34
133
35
35
35
89
35
89
35
36
36
89
36
36
36
198
171
271
36
37
334
334
334
335
207
103
89
37
XVIII
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
157
158
*159
*160
161
162
*163
164
*16^
t*166
167
468
t*169
t*170
171
472
*173
174
175
176
t*177
*178
*179
180
*181
*182
*183
*184
185
186
(789-90)
(790-91)
(787—91)
(787—91)
(787 91)
(784-91)
(780-95)
(808—14)
(795—816)
(795-816)
819 iul. 11
(824—27)
(827—44)
(827—44)
(838 april. 22)
(846-47)
(847-50)
850aug.31(sept.5)
(853 mart. — april.)
(853)
(847-55)
(860-61)
(860-61)
(861 in.)
(861)
(861)
(861)
(861) nov. 17
861 nov. 18
861 nov.
JE. 2442
JE. 2478
JE. —
JE. —
JE. 2480
JE. 2471
JE. 2490
JE. 2528
JE. —
JE. -
JE. 2551
JE. -
JE.
JE.
JE. —
JE.
JE. -
JE. 2606
JE. 2627
JE. 2628
JE. -
JE. 2687
JE. 2689
JE. I p. 344
JE. 2694
JE. 2696
JE. —
Jp]. I p. 845
JE. 1 p. 343.
345
JE. I p. 343.
345
' Ravenna, Civ. n. 18 89
Ravenna, Civ. n. 19 89
If Aemilia n. 33 8
jlRavenna, Archiepisc. n. 89 37
Ravenna, Archiejjisc n. 90 37
Ravenna, Archiepisc. n. 91 37
Mon. s. Hilarii de Galeata u. 1 139
Ravenna, Archiepisc. n. 92 37
Leo III.
Ravenna, Civ. n. 20 90
Ravenna, Archiepisc. n. 93 38
Ferrara, Episc. n. 3 208
Paschalis I.
Ravenna, Archiepisc. n. 94 38
Eugenius II.
Ravenna, Archiepisc. n. 95 38
Gregorius IV.
Imola, Eccl. s. Laurentii u. 2 167
CoiTeggio, Eccl. s. Mariae et s. Quirini n. 1 401
Theodorus episc. et missus s. sedis
apost.
fRavenna, Archiepisc. n. 96 38
iGavello, Comitatus u. 2 198
Sergius II,
Ravenna, Archiepisc. n. 97 39
Leo IV.
Ravenna, Archiepisc. u. 98 39
Ravenna. Archiepisc. n. 99 39
Ravenna, Civ. n. 21 90
Ravenna, Archiepisc. u. 100 39
Mon. s. Benedicti de Bifurco u. 1 158
Nicolaus I.
rRavenna, Archiepisc. n. 1(J1 39
\Ravenna, Civ. n. 22 90
Ravenna, Archiepisc. u. 102 40
Ravenna, Archiepisc. n. 103 40
Ravenna, Archiepisc. n. 104 40
(Aemilia n. 34 8
Ravenna, Archiepisc. n. 105 40
Ravenna, Civ. n. 23 90
Ravenna, Archiepisc. n. 106 40
Raveuna, Archiepisc. n. 107 40
{Aemilia n. 35 8
Ravenna, Archiepisc. u. 108 41
(Aemilia n. 36 9
Imola, Episc. n. 2 163
Modena, Episc. u. 2 301
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XIX
863 (?) mart. 14
JE. 2848
(865)
JE. 2791
(865)
JE. -
(865)
JE. -
(862—67)
JE. 2868
(858—67)
JE. 2841
(858—67)
JE. 2842
(858-67)
JE. 2843
(858—67)
JE. -
(867—69)
JE. -
(870?)
JE. —
872 nov. 13
JE. 2952
(870-72)
JE. -
(872—78)
JE. 2963
874 ian. 29
JE. 2989
(875 in.)
JE. 3014
(876 nov. 16)
JE. 3065
(873-76)
JE. 3028
(872-77)
JE. -
877 mart. 27
JE. 3086
(872—77)
JE. -
(876—77)
JE. -
(876—77)
JE. -
(877 april. 17)
JE. 3093
877 april. 28
JE. 8098
(877 april)
JE. 3094-
(877 raai. 27)
JE. 3102
877 (iun.)
JE. 3106
877 iul. 24
JE. 3109
877 aug.
JE. 1 p. 394
(878)
JE. 3122
(878)
JE. 3146
(878)
JE. 3164
(878)
JE. 3165
(878)
JE. 3166
(878)
JE. 3192
(878 nov.)
(878)
(878)
JE. 3202
i
! JE. 3213
I JE. 3212
Adria, Episc. n. 1 189
Piacenza, Episc. u. 1 443
Piaceuza, Episc. n. 2 443
Piacenza, Episc. n. 3 443
fRavenna, Archiepisc. n. 109 41
iGavello, Episc. n. 1 197
Ravenna, Archiepisc. u. 110 41
Kavenna, Archiepisc. n. 111 42
Ravenna, Archiepisc. n. 112 42
Ravenna, Archiepisc. n. 113 42
Hadrianus II.
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 6 336
Massa Firminiana n. 1 241
Baguo di Romagna, Eccl. s. Mariae n. 1 124
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 1 489
lohannes VIII.
Ravenna, Archiepisc. u. 114 42
Ravenna, Archiepisc. n. 115 42
Piacenza, Episc. n. 4 444
Parma, Episc. n. 1 415
jRavenna, Archiepisc. u. 116 42
\Ravenna, Civ. n. 24 90
Piaceuza, Mon. s. Sixti n. 2 489
Parraa, Episc. n. 2 415
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 6 386
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 7 336
Nonantola, Mon. s. Silvestri u. 8 i 386
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 9 j 337
Nonantola, Mon. s. Silvestri u. 10 337
^Ravenna, Archiepisc. n. 117 43
iNonantola, Mon. s. Silvestri n. 11 337
f Aemilia n. 37 9
iRaveuua, Archiepisc. n. 118 43
fAemilia u. 38 9
IRavenna, Archiepisc. u. 119 43
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 3 489
Aerailia u. 39 9
Ravenua, Archiepisc. n. 120 48
Ravenna, Arehiepisc. n. 121 43
Ravenna, Civ. n. 25 90
Parma, Episc. n. 3 415
Parma, Episc. n. 4 415
f Aemilia u. 40 9
iKavenna, Archiepisc. u 122 44
Modena, Episc. n. 3 ^ 301
Reggio, Episc. n. 1 366
Parraa, Episc. n. 5 416
Piacenza, Episc. n. 5 444
fRavenna, Archiepisc. u. 123 44
iRavenna, Apocrisiarii S. R. E. u, 17 77
{Ravenna, Archiepisc. n. 124 44
Ravenna, Civ. n. 26 91
XX
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
226 (879) mart. 5
*227 (879)
228 (879)
229 879 uiart. 29
*230 (872-79)
231 (879 april. 3)
232 (879)
233 (879 mai. 2)
234 (879 mai, 6)
*235 (879)
236 (879 aug. 16)
237 879 sept. 21
238 (879)
239 (879)
240 (879)
241 (879)
242 (879)
243 (879)
244 (879)
245 879 oct. 19
246 (880 iul. 18)
247 880 sept. 29
*248 880 nov. 8
249 880 (nov. 8)
250 881 mart. 4
*251 (881)
252 (881 april.)
258 (881 april.)
254 881 iul.
255 881 iul. 17
256 881 iul. 17
257 881 iul. 27
258 (881 aug.)
*259 (881 sept.)
JE. 3222
JE. -
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
3223
3230
3237
3235
3245
3250
3290
3292
JE. 3298
3295
3298
3299
3297
3300
3301
3302
3321
3325
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
JE. -
JE. 3347
3328
3338
JE.
JE.
JE.
JE.
JE.
(JE.
JE.
3348
3349
3351
3350
3352
3352)
I p.419
f Aemilia n. 41
iRavenna, Archiepisc. n. 125
{Ravenna, Archiepisc. n. 126
Sarsina, Episc. n. 1
fRavenna, Archiepisc. u. 127
ISarsina, Episc. n. 2
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 4
Comacchio, Episc. n. 1
Comacchio, Episc. n. 2
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 5
fParma, Episc. n. 6
IPiacenza, Mou. s. Sixti n. 6
Parma, Episc. n. 7
Ravenna, Archiepisc. n. 128
Ravenna, Archiepisc. n. 129
/Aemilia n. 42
iRavenna, Archiepisc. n. 130
f Reggio, Episc. n. 2
lCarpi, Eccl. s. Mariae n. 2
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 3
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 8
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 9
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 10
Piacenza, Mon. s. Sixti u. 11
Piacenza, Mon, s. Sixti n. 12
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 13
Parma, Episc. n. 8
(Ravenna, Archiepisc. n. 131
Ravenna, Civ. n. 27
Bologna, Episc. n. 4
Ravenna, Civ. n. 28
{Ravenna, Archiepisc. u. 132
Ravenna, Apocrisiarii S. R. E. n. 18
Ravenna, Civ. n. 29
rFerrara, Episc. n. 4
\BoIogna, Episc. n. 5
Ravenna, Archiepisc. n. 133
^Ravenna, Archiepisc. n. 134
<Ravenna, Civ. n. 30
iFaenza, Episc. n. 1
rRavenna, Archiepisc. n. 136
\Ravenna, Civ. n. 31
fRavenna, Archiepisc. n. 136
\Piacenza, Episc. n. 6
rFaenza, Episc. n. 2
\BagnacavaIlo, Eccl. s. Petri in Silvis n. 1
rCervia, Episc. n. 5
\Faeuza, Episc. n. 3
{Aemilia n. 43
Ravenna, Archiepisc. u. 137
{Aemilia n. 44
Ravenna, Archiepisc. u. 138
Ravenna, Archiepisc. n. 139
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XXI
881 oct. 4
(881)
(878—81)
(882)
(882)
(882)
882 aug. 28
882 aug. 28
882 aug. 28
882 (aug. 28)
(872-82)
879 aug.
(883)
(883 iun. 20)
(883)
(883-84)
JL. 3387
JL. I P..425
JL. t3390
JL. —
885 april.
(884—85)
17
JL. 3401
JL. —
(885)
(886)
(886)
(886)
886 mart.
10
JL. -
JL. 3410
JL. 3411
JL. 3418
JL. t3421
(887-88)
JL. —
(887—88)
JL. 3435
(887-88)
JL. 3438
(888)
JL. 3449
(888)
JL. 3450
(885 89)
JL. —
890 mart.
25
JL. 3455
(890)
JL. 3456
891 feb. 26
JL. 3465
JE. 3354
JE. 3361
JE. 3025
JE. —
JE. —
JE. —
JE. 3383
JE.i3384
JE. 3385
JE. 3386
JE. —
JE. —
{Ravenna, Archiepisc. n. 140
Ravenna, Civ. n. 32
Raveuna, Archiepisc. n. 141
(Reggio, Episc. n.'3
iReggio, Civ. n. 1
{Raveuna, Civ. n. 33
Bologna, Episc. n. 6
fRavenna, Archiepisc n. 142
iBologna, Episc. n. 7
Ravenna, Archiepisc. n. 143
Ravenna, Archiepisc. u. 144
fRaveuna, Civ. u. 34
iBologna, Episc. n. 8
rRavenna, Civ. n. 35
iBologna, Episc. n. 9
fRavenna, Civ. n. 36
iBologna, Episc. n. 10
Piacenza, Episc. n. 7
lohannes et Paschalis epp. S. R. E.
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 7
Marinus I.
Piacenza, Episc. n. 8
Piacenza, Episc. n. 9
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 12
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 14
Hadrianus III.
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 15
Comacchio,'Ducatus n. 1
Stephanus V.
Comacchio, Ducatus n. 2
Comacchio,'; Ducatus n. 3
Comacchio, Ducatus n. 4
Piacenza, Episc. n. 10
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 13
fParma, Episc. n. 9
\Piacenza, Episc. n. 11
Ravenna, Archiepisc. n.'145
{Parma, Episc. n. 10
Piacenza, Episc. n. 12
fRavenna, Archiepisc. n. 146
\lmola, Episc. n. 3
I^Ravenna, Archiepisc. n. 147
\lmola, Episc. n. 4
Ravenna, Archiepisc. n. 148
I^Ravenna, Archiepisc. n. 149
\Piacenza, Episc. n. 13
{Ravenna, Archiepisc. n. 150
Piacenza, Episc. n. 14
Piacenza, Civ. n. 1
Piacenza, Episc. n. 15
p»«r.
47
91
47
367
383
92
247
47
247
47
48
92
247
92
247
92
247
444
491
444
444
337
492
492
187
187
187
187
444
338
417
444
48
417
445
48
163
48
163
48
48
445
49
445
510
445
XXII
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
292
*293
*294
*295
2%
*297
*298
*299
*300
301
302
t*303
304
305
*306
307
308
t309
*310
311
"m
t:'.i3
*314
t*315
*316
817
318
m
320
891 nov. 13
(896 mart. 1)
(891—96)
(891-96)
899 ian. 13
(900-03?)
(903)
(907)
(907)
(904—07)
(910)
(911—13?)
920 mai.
921 mart.
(914—28)
(914—28)
939 oct.
944 iun. 11(?)
(942-46)
948 oct.
(955-63)
964 iun. 13
(963—65)
(963—65?)
(967)
967 april. 15
967 april. 17
(967 april.)
967 april. 29
JL. 3473
JL. I p. 489
JL. 3504
JL. —
JT t 35241
•'^- t3525/
JL. —
JL. 3531 a
JL. 3540
JL. 3541
JL. 3539
JL. 3546
JL. —
JL. 3561
JL. 3563
JL. —
JL. —
JL. 3616
JL. t3627
JL. 3629
JL. 3665
JL. 3698
JL. t3703
JL. 3709
JL. -
JL. -
JL. 3714
JL. I p. 472
JL. 3718
JL. 3713
Pormosus.
Piacenza, Episc. n. 16
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 16
Bologna, Episc. n. 11
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 14
lohaniies IX.
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 15
Benedictus IV(?).
Mon. s. Remigii de Berceto n. 1
Leo V.
Bologna, Eccl. cathedr. n. 1
Sergius III.
Ravenna, Archiepisc. n. 151
Ravenna, Archiepisc. n. 152
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 16
Ravenna, Archiepisc. n. 153
Anastasius III(?).
Mon. s. Severi in Classe n. 1
lohannes X.
Adria, Episc. n. 2
Ravenna, Archiepisc. n. 154
Piacenza, Episc. n. 17
Piacenza, Episc. n. 18
Stephanus VIII.
Mon. s. Salvatoris et s. Galli de Tolla n. 1
Marinus II.
Adria, Episc. u. 3
Ravenna, Archiepisc. n. 155
Agapitus II.
Ravenna, Archiepisc. n. 156
lohannes XII,
Ravenna, Archiepisc. n. 157
Leo VIII.
Mon. s. Mariae in Aula regia n. 1
Ravenna, Archiepisc n. 158
Mon. s. Severi in Classe n. 2
lohannes XIII.
fRavenna, Archiepisc. n. 159
iRavenna, Civ. n. 37
Bologna, Eccl. cathedr. n. 2
{Ravenna, Archiepisc. n. 160
Ravenna, Civ. n. 38
Ferrara, Episc. n. 5
Ravenna, Archiepisc. n. 161
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XXIII
t321
*322
*323
324
325
t326
327
*328
t*329
*330
t331
*332
333
334
*335
336
337
338
*339
340
*341
t*342
843
344
t*345
*346
847
348
349
350
''351
*352
353
967
(965—70)
972 mai. 25
975 dec. 29
978 april.
980 aug. 20 (22)
981 mart.
(974—83?)
(974-83?)
(988)
995 (?) feb. 19
(985—96?)
997 ian. 24
997 ian. 28
(997 feb.)
997 iul. 7
998 april. 28
(998)
999 april. 15
1001 april. 4
(999—1003)
(999-1003)
1011 mai. 27
1013 iul. 6
JL. 3999
(1014)
JL. —
(1012-16)
JL. 4008
1022 iul.
JL. 4041
(1023)
JL. 4046
(1017-24)
JL. 4055
(1012-24)
JL. 4052
1027 april. 6
JL. I p. 5
(1041)
JL. -
(1047 ian. 5)
JL. 4141
JL. t3711
JL. 3740
JL. I p. 477
JL. 3787
JL. 3797
JL. 3802
JL. I p. 482
JL. -
JL. —
JL. -
JL. -
JL. -
JL. I p. 491
JL. 3873
JL. 3893
JL. 3878
JL. 3883
JL. -
JL. I p. 490
JL. I p. 499
JL. 3934
JL. —
JL. 3971
Ferrara, Mon. s. Bartholomaei n. 1
Ravenna, Archiepisc. n. 162
Mon. s. Apollinaris in Classe n. 6
Benedictus VII.
Canossa, Mon. s. Apollonii n. 1
Ferrara, p]pisc. n. 6
Forlimpopoli, Mon. s. Rufilli n. 1
fRavenna, Archiepisc. n. 163
iFeiTara, Episc. n. 7
Ravenna, Mon. s. Vitalis n. 1
Mon. s. Severi in Classe n. 3
lohannes XV.
Piacenza, Episc. n. 19
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 4
Reggio, Gens Canusina n. 1
Gregorius V.
Reggio, EccL s. Prosperi n. 1
Ravenna, Archiepisc. n. 164
Guastalla, Eccl. s. Petri n. 1
Ravenna, Archiepisc. n. 165
Ravenna, Archiepisc. n. 166
Piacenza, Mon. s. Savini n. 1
Silvester II.
Reggio, Episc. n. 4
Ravenna, Archiepisc. n. 167
Vangadizza, Mon. s. Mariae n. 1
Piacenza, Mon. s. Savini n. 2
Sergius IV.
I^NonantoIa, Mon. s. Silvestri n. 17
\NonantoIa, Eccl. s. Michaelis n. 1
Benedictus VIII.
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 1
Borgotaro, Eccl. s. Georgii n. 1
Ravenna, Archiepisc. n. 168
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 2
Massa Fiscalia n. 1
Reggio, Gene Canusina n. 2
Piacenza, Mon. s. Savini n. 3
lohannes XIX.
Raveuna, Archiepisc. n. 169
Benedictus IX.
Sarsina, Episc. n. 3
Clemens II.
Ravenna, Archiepisc. n. 170
pag.
282
51
108
393
208
133
51
209
80
107
446
404
387
375
51
408
52
52
500
367
52
195
501
339
359
180
530
53
181
115
387
501
53
118
53
XXIV
ELENCHVS PONTIFICVNf EOMANORVM.
354
1049 mai. 20
JL. 4167
355
(1049)
JL. 4168
*356
1050 (sept.)
JL. I p. 538
*367
(1050)
JL. —
358
1052 mart. 18
JL. 4268
*359
1053 april. 8
JL. -
360
(1049—54)
JL.T4310
361
(1049—54)
JL. 4312
362
1055 iun. 14
JL. 4337
3fi3
1055 iun. 14
JL. 4338
364
1055 nov. 8
JL. 4851
S65
1057 dec. 4
JL. 4376
366
1059 ian. 29
JL. 4393
367
(1059 ian. 29)
JL. 4393 a
868
1059 dec. 26
JL. 4419
369
1060 feb. 10
JL. —
t370
1062 dec. 27
JL. t4492
371
(1064)
JL. 4545
372
(1064-65)
JL. 4560
373
(1065)
JL. 4578
374
1066 aug. 18
TT 4595 a\
•^^' 4571 i
*375
(1063 67)
JL. -
376
1067 iul. 9
JL. 4634
377
1068 iun, 20
JL. 4650
378
(1068)
JL. 4651
*379
1070 nov. 17
JL. —
t380
1072 mart. 12
JL. 4702
*381
(1072)
JL. —
- 382
(1061-73)
JL. 4729
t*383
(1061-73)
JL. --
384
1069 april.20
JL. I p. 594
385
1073 april. 26
JL. 4774
*386
1073 april. 28
JL. 4775
*387
(1073 mai. 6)
JL. —
388
1073 iun. 1
JL. 4781
389
1073 iun. 24
JL. 4782
*390
(1073 ex.)
JL. -
391
1074 ian. 3
JL. 4816
392
1074 feb. 16
JL. 4824
Leo IX. pag.
MoD. s. Mariae de Castellione n. 1 437
Nonautola, Mou. s. Silvestri u. 18 340
Ravenna, Archiepisc. n. 171 53
Mon. s. Apollinaris in Classe n. 7 103
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 3 181
Ravenna, Archiepisc. n. 172 53
Modena, Episc. n. 4 302
Eremus Ocri n. 1 120
Victor II.
Bologna, Eccl. cathedr. n. 3 256
Ferrara, Eccl. cathedr. n. 2 221
Ferrara, Episc. n. 8 209
Stephanus IX.
Reggio, Mon. ss. Petri et Prosperi n. 1 379
Nicolaus II.
Reggio, Eccl. cathedr. n. 1 371
Reggio, Mon. s. Thomae n. 1 382
Faenza, Eccl. cathedr. n. 1 150
Mon. s. Mariae de Monte Mauri n. 1 131
Alexander II.
Mon. s. Severi in Classe n. 4 107
Modeua, Episc. n. 5 302
Modena, Episc. n. 6 302
/Ravenna, Archiepisc. u. 173 54
\Ravenna, Civ. n. 39 93
Bologna, Eccl. cathedr. n. 4 257
Piacenza, Episc. n. 20 446
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 19 340
1 Ferrara, Eccl. cathedi-. n. 3 221
j Fenara, Episc. n. 9 210
Piacenza, Mon. s. Sepulcri n. 1 505
Reggio, Mon. ss. Petri et Prosperi n. 2 379
Mon. s. Petri de Maone n. 1 200
Ferrara, Episc. n. 10 210
Piacenza, Mon. s. Savini n. 4 501
Honorius II (Cadalus).
Parma, Eccl. oathedr. n. 1 421
Gregorlus VII.
Ravenna, Archiepisc. n. 174 54
Reggio, Gens Canusina n. 3 387
Reggio, Gens Canusina n. 4 387
{Ravenna, Archiepisc. n. 175 54
Imola, Civ. n. 2 171
Reggio, Gens Canusina n. 5 387
Reggio, Gens Canusina n. 6 387
Reggio, Gens Canusina n. 7 388
Reggio, Gens Canusina n. 8 | 388
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XXV
(1074)
JL.
—
1074 mart. 4
JL.
4827
(1074 mart. 17)
JL.
—
1074 mart. 23
JL.
4847
(1074)
JL.
—
1074 april. 15
JL.
4858
1074 oct. 16
JL.
4882
1074 nov. 27
JL.
4900
1074 nov. 27
JL.
4901
(1074 dec. 16)
JL.
4911
1075 ian. 4
JL.
4919
1075 feb.
JL.
I p. 612
1075 mart. 3
JL.
4935
(1075)
JL.
1075 sept. 11
JL.
4966
(1075 dec. 7)
JL.
—
(1077 in.)
JL.
5020
1077 feb. 11
JL.
—
1078 ian. 28
JL.
5063
1078 mart. 3
JL.
I p. 625
(1078 nov. 19)
JL.
—
1078 nov. 25
JL.
5091
1079 feb. 11
JL.
I p. 629
1079 feb. 14
JL.
5104
1079 mart. 8
JL.
5113
1080 mart. 7
JL.
I p. 634
(1080)
JL.
5179
(1080) oct. 15
JL.
5186
(1080) oct. 15
JL.
5187
(1080) dec. 11
JL.
5189
(1077-80)
JL.
—
(1082)
JL.
—
(1081-84)
JL.
—
(1073 85)
JL.
—
(1073-85)
JL.
—
(1073-85)
JL.
—
(1073-85?)
JL.
—
(1082) JL.
1086 feb. 27 JL. 5322
1092 iun. 13 i JL. 5333
(1098) I JL. 5320
Kehr, Italia pontificia Y.
pag.
Reggio, Gens Canusina n. 9 388
Reggio, Gens Canusina n. 10 388
Modena, Episc. n. 7 302
Bologna, Episc. n. 12 247
Reggio, Gens Canusina n. 11 888
fReggio, Gens Canusina n. 12 388
IPiacenza, Episc. n. 21 447
Reggio, Gens Canusina n. 13 389
(Piacenza, Episc. n. 22 447
Piacenza, Mon. s. Savini n. 5 501
Piacenza, Mon. s. Sepulcri n. 2 505
Piacenza, Mon. s. Savini n. 6 501
Reggio, Gens Canusina n. 14 389
Ravenna, Archiepisc. n. 176 54
Piacenza, Episc. n. 23 447
{Piacenza, Episc. n. 24 447
Piacenza, Civ. n. 2 510
Ravenna, Archiepisc. n. 177 55
Reggio, Gens Canusina n. 15 389
Reggio, Gens Canusina n. 16 389
Canossa, Mon. s. Apollouii n. 2 393
Frassinoro, Mon. s. Claudii n. 1 324
{Aemilia n. 45 10
Ravenna, Archiepisc. n. 178 55
Ravenna, Archiepisc. n. 179 55
Ravenna, Archiepisc. n. 180 55
{Ravenna, Archiepisc. n. 181 55
Ravenna, Civ. n. 40 93
Bologna, Episc. n. 18 248
Parma, Episc. n. 11 417
Reggio, Gens Canu.sina n. 17 390
Ravenna, Archiepisc. n. 182 55
Ravenna, Archiepisc. n. 183 . 55
f Aemilia n. 46 10
iKavenna, Archiepisc. n. 184 56
{Ravenna, Archiepisc. n. 185 56
Ravenna, Civ. n. 41 93
fAemilia n. 47 10
iRavenna, Archiepisc. n. 186 56
Reggio, Gens Canusina n. 18 390
Reggio, Episc. n. 5 367
Reggio, Gens Canusina u. 19 390
Mon. s. lohannis inter ambas Paras n. 1 120
Imola, Mon. s. Mariae in Regula n. 1 169
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 5 404
Polenta n. 1 145
Anselmus ep. Lucensis, vicarius
Gregorii VII in Longobardia.
Canossa, Mon. s. Apollonii n. 3 393
Clemens III (Wibertus).
Ravenna, Archiepisc. n. 187 56
Reggio, Eccl. cathedr. n. 2 372
Parma, Episc. n. 12 417
III
XXVI
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
434
435
436
437
*438
439
440
t441
442
443
444
445
*446
*447
448
t449
450
451
452
453
454
*455
456
457
*458
*459
*460
461
462
403
464
465
466
467
408
469
470
*471
*472
473
(1098)
(1088)
(1088)
(1088)
(1088)
1094 iun. 29
1095 mart. 31
(1095 mart.)
(1096) sept. 19
(1096) oct. 7
(1097) april
(1088—99)
(1088—99)
17
(1099)
1101 mart. 7
1101 mart. 7
(1099-1103)
(1101—03) mai. 12
1105 april. 8
(1104-05)
1105 (iul.)
1106 oct. 8
1106 oct. 11
1106 oct. 22
1106 nov. 4
(1106)
(1106)
(1106)
1107 dec. 5
1112 oct. 30
1112 nov. 10
(1112) nov. 13
1113 iun. 11
1114 mart. 6
1114 iul. 5
(1112-14)
1115 oct. 30
(1112-15)
(1112—15)
(1108— 15)april.21
JL. -
JL. 5354
JL. 5355
JL. 5356
JL. -
JL. 5526
JL. 5559
JL. -
JL. 5670
JL. —
JL. 5694
JL. 5738
JL. 5749
JL. -
JL. —
JL. 5859
JL. —
JL. 6491 a
JL. 6023
JL. —
JL. —
JL. I p. 726
JL. 6582
JL. I p. 726
JL.Ip.726
JL. —
JL. —
JL. 6081
JL. 6176. 6600
JL. -
JL. 6332
JL. -
JL. 6354
JL. 6387
JL. 6398
JL. -
JL. 6472
JL. —
JL. -
JL. 6616
Hugo S. R. E. card,
Reggio, Gens Canusina n. 21
Urbanus II.
Piacenza, Episc. n. 25
Piacenza, Episc. n. 26
Piacenza, Episc. n. 27
Reggio, Gens Canusina n. 20
Mon. s. Gervasii de Montebello n. 1
Guastalla, EccL s. Petri n. 2
Piacenza, Eccl. s. Mariae de Campagnola n.
fBologna, Episc. n. 14
iBologna, Civ. n. 4
Marradi, Mon. s. Reparatae n. 1
Bologna, Episc. n. 15
Reggio, Gens Canusina n. 2^
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 6
Paschalis II.
Reggio, Gens Canusina n. 23
Piacenza, Mon. s. Savini n. 7
Piacenza, Mon. s. Savini n. 8
Reggio, Mon. ss. Petri et Prosperi n. 3
Piacenza, Civ. n. 3
fFerrara, Episc. n. 11
iFerrara, Civ. n. 2
Reggio, Gens Canusina n. 25
Domus hosp. s. Geminiani n. 1
Modena, Eccl. cathedr. n. 1
Brescello, Mon. s. Genesii n. 2
(■Aemilia n. 48
Ravenna, Archiepisc. n. 188
Bologna, Episc. n. 16
' Modena, Episc. n. 8
Reggio, Episc. n. 6
Parma, Episc. n. 13
"^Piacenza, Episc. n. 28
Parma, Eccl. cathedr. n. 2
Parma, Episc. n. 14
Parma, Civ. n. 1
Parma, Episc. n. 15
Frassinoro, Mon. s. Claudii n. 2
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 7
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 21
fModena, Episc. n. 9
iNonantola, Mon. s. Silvestri n. 22
Nonantola, Mon. s. Silvestri u. 23
Bologna, Episc. n. 17
Eccl. s. Mariae in Portu n. 1
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 5
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 17
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 24
Eccl. 8. Caesarii de Wilzacara n. 1
Bologna, Episc. n. 18
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XXVIl
(1100-15) april. 26
JL.
6436
(1099—1115)
.JL.
6427
1116 feb. 26
.JL.
1116 dec. 21
.TL.
6533
1116 dec. 22
JL.
6534
(1108-18)
JL.
—
(1102-18)
JL.
—
(1099-1118)
JL.
—
(1099-1118)
JL.
—
(1099—1118)
JL.
—
(1099-1118)
JL.
—
(1099-1118)
JL.
—
(1099-1118)
JL.
—
(1099 nov. 12)
JL.
(1102 oct. 18)
(1102 nov. 17)
(1102)
(1102)
(1103 mart. 18)
1106 oct. 26
(1106)
(1109 mai. 9)
(1109 iun. 9)
1118 aug. 7
(1119
1121
1121
1121
(1121
1121
1123
1123
1123
1123
-20)
ian. 7
mart. 4
mart. 7
mart. 7)
apriL 2
feb. 10
feb. 26
mart. 6
mart. 27
1123 mart.
1123 iul. 1
1123 oct. 14
(1123-24)
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL. 6647
JL. 6797
JL. 6889
JL. 6894
JL. 6895
JL. -
JL. -
JL. 7013
JL. 7017
JL. 7019
JL. I p. 810
JL. I p. 810
JL. —
JL. —
JL. -
Reggio, Episc. n. 7
[Frassinoro, Mon. s. Claudii n. 3
JReggio, Gens Canusina n. 26
^Carpi, Eccl. s. Mariae n. 8
Canossa, Mon. s. Apollonii n. 6
EccL s. Mariae in Portu n. 2
Eccl. s. Mariae in Portu n. 3
Frassinoro, Mon. s. Claudii n. 4
Marola, Mon. s. Mariae n. 3
Mon. s. Mariae de Trivio n. 1
Bagno di Romagna, EccL s. Mariae n. 2
Mon. s. Christinae de Pastino n. 1
Guastalla, Eccl. s. Petri n. 3
Parma, Mon. s. lohannis ev. n. 1
Piacenza, Episc. n. 29
Paganus S. R. E. diac. card.
Brescello, Mon. s. Genesii n. 1
Bernardus S. R. E. card. presb., posteii
Parmensis ep., vicarius Pascha-
lis II in Longobardia.
Canossa, Mon. s. Apollonii n. 4
Reggio, Gens Canusina n. 24
Marola, Mon. s. Mariae n. 1
Marola, Mon. s. Mariae n. 2
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 20
Canossa, Mon. s. Apollonii n. 5
fPomposa, Mon. s. Mariae n. 4
ISoliera, Eccl. s. Michaelis n. 1
Ferrara, Episc. n. 12
Ferrara, Episc. n. 13
Gelasius II.
Ravenna, Archiepisc. n. 189
Calixtus II.
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 18
Ravenna, Archiepisc. n. 190
Modena, Episc. n. 10
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 19
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 20
Sarsiua, Eccl. cathedr. n. 1
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 9
Eccl. s. Caesarii de Wilzacara n. 2
Vangadizza, Mon. s. Mariae n. 2
Aemilia n. 49
{Ravenna, Archiepisc. n. 191
Ferrara, Episc. n. 14
Mon. s. Adalberti in Pereo n. 1
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 1
(Ravenna, Archiepisc. n. 192
Ferrara, Episc. n. 15
Ferrara, Civ. u. 3
III*
367
825
392
405
394
96
97
325
397
121
124
289
423
408
448
431
394
391
397
397
340
394
181
323
210
211
57
493
57
303
493
494
118
405
328
195
11
58
211
112
461
58
211
235
xxvni
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
512
513
514
515
*516
517
518
519
520
521
*522
523
t524
525
526
*527
*528
*529
t*530
t*531
*532
533
534
t535
*536
537
538
539
540
541
542
*543
544
545
540
547
548
549
t*550
551
(1124) mart. 14
1124 april. 11
1124 april. 13
1124 oct. 16
(1120—24)
1125 mai. 4
1125 mai. 6
1126 mart. 9
1128 april. 4
1128 april. 25
(1125—28)
1129 mart. 15
(1124—29)
(1126—30)
(1124—30)
(1124-30)
(1124-30)
(1124-30)
(1124—30)
(1124-30)
(1128)
1129
1130 aug. 8
(1132) april. 17
(1132)
1132
1132
1132
1132
1132
1132
(1132
1132
1132
1132
1132
(1130-
iul. 14
iul. 14
iul. 15
iul. 18
iul. 29
sept. 7
sept. 18)
oct. 5
oct. 12
dec. 16
dec. 20
-32)
1133 mart. 11
1133 iun. 10
(1133-34)
JL. 7144
JL. 7149
JL. 7151
JL. 7168
JL. —
JL. 7209
JL. 7233
JL. 7249
JL. 7298
JL. 7309
JL. -
JL. 7363
JL. t7391
JL. 7390
JL. 7390 a
JL. —
JL. -
JL. —
JL. —
JL. —
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
t7566
7581
7582
7584
7589
7596
7597
7599
7604
8283
7612
(Ravenna, Archiepisc. n. 193
Ferrara, Episc. n. 16
Ferrara, Civ. n. 4
Mon. s. Benedicti de Bifurco n. 2
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 25
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 6
Cadeo, Domus hosp. s. Petri n. 1
Honorius II.
Eccl. s. Mariae in Portu n. 4
Ravenna, Archiepisc. n. 194
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 2
Faenza, Eccl. cathedr. n. 2
Modena, Episc. n. 11
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 21
Bologna, Eccl. cathedr. n. 5
Bologna, Episc. n. 19
Imola, Episc. n. 5
{Ravenna, Archiepisc. n. 195
Ravenna, Civ. n. 42
Marradi, Mon. s. Reparatae n. 2
Canossa, Mon. s. ApoIIonii n. 7
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 10
Castrum Flagnani n. 1
Bologna, Archigymnasium n. 2
lohannes Cremensis tit. s. Chryso-
goni et Petrus tit. s. Anastasiae
presb. card., legati Honorii II.
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 22
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 23
Innocentius II.
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 3
Ravenna, Archiepisc. n. 197
flieggio, Mon. ss. Petri et Prosperi n. 4
lCampiliola, Eccl. s. Mariae n. 1
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 24
Piacenza, Mon. s. Savini n. 9
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 1
Brescello, Mon. s. Genesii n. 3
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 4
Guastalla, Eccl. s. Petri n. 4
Figarolo, Eccl. s. Salvatoris n. 1
Figarolo, Eccl. s. Salvatoris n. 2
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 26
Ravenna, Archiepisc. n. 198
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 7
Marola, Mon. s. Mariae n. 4
fFerrara, Episc. n. 17
iFerrara, Civ. n. 5
Bologna, Archigymnasium n. 3
{Piacenza, Episc. n. 30
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 2
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XXIX
(1134) mai. 18
JL.
—
1134 iun. 9
JL.
7656
1135 feb. 27
JL.
7677
1135 mai. 30
JL.
1 p. 865
1135 iun. 7
JL.
7702
(1135)
(1135) sept. 30?
(1130-35)
(1130-35)
1136 ian. 11
1136 aug. 27
1136 sept. 17
(1130-36)
(1134—36) mart.5
(1130—36)
(1134—36) mai. 25
(1134—36) iun. 22
1137 feb. 7
(1135—37)
(1137) dec. 28
(1138 in.)
(1138)
1138 april. 12
(1138) april. 12
(1138) april. 12
(1138) iun. 2
1138 oct. 26
(1138 nov. 18)
1138 dec. 17
(1138 ex.)
1139 ian. 25
(1139 in.)
1139 april. 9
JL. —
JL. 7641
JL. -
JL. -
JL.
JL.
JL. —
JL. —
JL. —
JL. -
JL. 7747
7782
7787
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
7746
7822
7887
t7910
7922
7947
JL. —
JL. 7967
pag.
fPiacenza, Eccl. s. Antonini n. 3 472
IPiacenza, Eccl. s. Mariae de Cortina n. 1 485
Eccl. s. Caesarii de Wilzacara n. 3 328
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 4 473
Modena, Episc. n. 12 303
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 5 462
fFerrara, Episc. n. 18 212
iFerrara, Civ. n. 6 235
[Ferrara, Episc. n. 20 212
^Ferrara, Eccl. cathedr. n. 6 222
^Ferrara, Civ. n. 8 236
fMon. s. Mariae de Trivio n. 2 121
iBagno di Romagna, Eccl. s. Mariae n. 3 125
fMon. s. Mariae de Trivio n. 3 122
iBagno di Romagna, Eccl. s. Mariae n. 4 125
fMon. s. Mariae de Trivio n. 4 122
iBagno di Romagna, Eccl. s. Mariae n. 5 125
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 1 277
Canossa, Mon. s. Apollonii n. 8 394
{Piacenza, Eccl. cathedi-. n. 6 462
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 5 473
fPiacenza, Eccl. cathedr. n. 7 462
iPiacenza, Eccl. s. Antonini n. 6 473
fModena, Civ. n. 1 320
iNonantola, Mon. s. Silvestri u. 27 342
Modena, Episc. n. 13 303
Modena, Eccl. cathedr. n. 2 310
Modena, Civ. n. 2 320
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 28 343
Eccl. s. Mariae in Portu n. 5 97
Mon. s. Mariae de Columba n. 1 522
fPiacenza, Eccl. cathedr. n. 8 462
iPiacenza, Eccl. s. Antonini n. 7 473
fPiacenza, Eccl. cathedr. n. 9 462
iPiacenza, Eccl. s, Antonini n. 8 473
Pontenure, Eccl. s. Petri n. 1 518
fPiacenza, Episc. n. 31 449
iPiacenza, Eccl. s. Antonini n. 9 474
Parma, Mon. s. Alexandri n. 1 425
{Piacenza, Episc. n. 32 449
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 10 474
{Piacenza, Eccl. cathedr. n. 10 462
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 11 474
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 12 474
Figarolo, Eccl. s. Benedicti n. 1 238
{Piacenza, Eccl. cathedr. n. 11 463
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 13 475
Eccl. s. Mariae in Portu n. 6 98
Mon. s. Apollinaris in Classe n. 8 104
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 14 475
iRavenna, Archiepisc. n. 199 60
Ferrara, Episc. n. 21 213
Ferrara, Civ. n. 9 236
Vangadizza, Mon. s. Mariae n. 3 196
XXX
ELENCflVS PONTIFICVM EOMANORVM.
585
586
587
588
589
590
*591
592
*593
594
595
596
597
t598
*599
♦600
*601
602
603
004
605
606
607
608
609
^610
*611
612
*613
*614
*615
*616
*617
*618
619
620
*621
•622
1139 apiil. 11
fll39) april. Ki
(1139) april. 16
1139 april. 17
1139 april. 22
1139 mai. 23
(1139 iul. 2)
(1139) iul. 2
(1135-89'
(1139) oct. 3
1139 oct. 23
(1140) mart. 6
(1140) mart. 6
1140 mai. 18
(1140)
(1140)
(1141)
1141 oct. 23
1141 nov. 7
(1138—42) dec. 7
1143 feb. 13
1143 april. 13
1143 april. 26
(1143) mai. 1
(1140-43) iul. 17
(1139—43)
(1139-43)
(1138-43) april. 23
(1132—43)
(1130—43)
(1130—43)
(1130—43)
(1130-43)
(1130-43)
(1130 mai.)
(1130 april. 13)
(1132)
JL. —
JL. 7995
JL. 7996
JL. 8002
JL. 8013
JL. 8033
JL. —
JL. 8040
JL. —
JL. 8044
JL. 8049
JL. -
JL. 8329
JL. -
JL. -
JL. -
JL. -
JL. -
JL. 8158
JL. 8170
JL. 8345
JL. 8357
JL. 8360
JL. 8273
.TL. 8335
JL.
JL. -
JL. 8304
JL. -
JL. —
JL. -
JL. -
JL. -
JL. -
JL. -
JL. —
JL. —
JL. -
Eccl. s. Mariae in Portu n. 7
Nonantola, Mon. s. Silvestri u. 29
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 30
fModena, Episc. n. 14
iNonantola, Mon. s. Silvestri n. 31
Ferrara, Episc. n. 22
Ferrara, Eccl. cathedr. n. 7
Nonantola, Mou. s. Silvestri u. 32
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 33
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 25
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 15
Bondeno, Eccl. s. Prosperi n. 1
fPiacenza, Eccl. cathedr. n. 13
IPiacenza, Eccl. s. Antonini n. 16
Piaceuza, Eccl. s. Antonini n. 17
Correggio, Eccl. s. Mariae et s. Quirini n. 2
/Bologna, Episc. n. 21
iMon. s. Michaelis de castro Brittorum u. 1
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 34
Ferrara, EccL s. Georgii ultra Padum n. 1
Cadeo, Domus hosp. s. Petri n. 2
Parma, EccL cathedr. n. 3
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 3.')
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 2
Mon. s. Mariae de Castellione n. 2
Faenza, Eccl. cathedr. n. 4
Crespino, Mon. s. Mariae n. 1
fPiacenza, Eccl. cathedr. n. 14
\Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 18
!Fen-ara, Episc. n. 23
Ferrara, Pxcl. cathedr. n. 8
Ferrara, Eccl. s. Georgii ultra Padum u. 2
{Ferrara, Mon. s. Bartholomaei n. 2
Eccl. 8. Mariae de Rheno n. 3
rPiacenza, Mon. s. Savini n. 10
\Piacenza, Civ. n. 4
Figarolo, Eccl. s. Salvatoris n. 4
Eccl. 8. Petri ad Vincula n. 1
Marola, Mon. s. Mariae n. 5
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 11
Parma, Mon. s. lohannis ev. n. 2
Piacenza, Episc. n. 34
Reggio, Episc. n. 8
Romani episcopi et cardinales.
Ravenna, Archiepisc. n. 196
Gerardus tit. s. Crucis q. app. Hieru-
salem presb. card.
Bologna, Episc. n. 20
Rodulfus ep. Ortanus, Innocentii II
legatus.
Figarolo, EccL s. Salvatoris n. 3
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XXXI
tB2;] (1130—36?)
624 1135 oct. 30 (V)
*625 (1135)
626 (1138 in.)
627 (1135-39)
628 1139 sept. 24
*629 (1140?)
630 (1130-43)
631 1142 aug. 13
632 1143 aug. 1
633 1143nov. 27
*634 1143 dec. 7
635 1143 dec. 16
636 1143 dec. 29
*637 1143
638 1144 iau. 1
639 1144 mart. 3
640 1144 mart. 6
*641 (1143-44)
642 1144 mart. 15
t643 1144 mart. 15
644 1144 mart. 17
645 1144 april. 2
646 1144 mai. 10
647 1144 mai. 13
648 1144 mai. 20
649 (1144) iul. 6
»^650 (1144 iul. 6)
651 1144 iul. 12
652 1144 iul. 12
663 1144 oct. 8
*654 (1144 oct. 12)
655 1144 nov. 29
666 1144 dec. 27
*657 (1144)
JL.
JL. -
JL. —
JL. —
JL. -
JL. -
JL. —
JL. —
JL. -
JL. —
JL. —
JL. 8448
JL. 8459
JL. 8465
JL. -
JL. 8474
JL. —
JL. 8515
JL. —
JL. 8520
JL. —
JL. 8525
JL. 8562
JL. 8597
JL. 8602
JL. 8616. 8637
JL. 8645
JL. -
JL. 8648
JL. 8649
JL. 8654 a
JL. —
JL. 8667
JL. 8680
JL. -
lohannes tit. s. Chrysogoni presb.
card. pajf-
Reggio, Episc. n. 9 368
Azo tit. s. Anastasiae presb. card.,
apost. sedis legatus.
[Ferrara, Episc. n. 19 212
{ Ferrara, Eccl. cathedr. n. 4 222
^Ferrara, Civ. n. 7 235
Ferrara, Eccl. cathedr. n. 5 222
Pontenure, Eccl. s. Petri n. 2 518
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 26 495
Guido tit. s. Chrysogoni presb. card.,
apost. sedis legatus.
jPiacenza, Episc. n. 33 449
■jPiacenza, Eccl. cathedr. n. 12 463
Faenza, Eccl. cathedr. n. 3 150
Mon. s. Benedicti de Bifurco n. 3 159
Hubaldus presb. card., S. R. E.
legatus.
fReggio, Episc. n. 10 368
jParma, Episc. n. 16 418
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 15 463
Celestinus II.
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 16 464
Faenza, Episc. n. 4 148
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 8 182
Bertinoro, Comitatus n. 1 136
Ferrara, Eccl. s. Georgii ultra Padum n. 3 230
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 19 476
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 12 405
Ferrara, Episc. n. 24 213
Cadeo, Domus hosp. s. Petri n. 3 519
Lucius II.
Ferrara, Episc. n. 25 214
Ferrara, Episc. n. 26 214
Parma, Mon. s. lohannis ev. n. 3 423
Reggio, Episc. n. 11 368
Mon. s. Mariae de Castellione n. 3 437
Bologna, Episc. n. 22 250
Faenza, Eccl. cathedr. n. 5 151
Ravenna, Archiepisc. n. 200 60
Ravenna, Civ. n. 43 93
Ravenna, Archiepisc. n. 201 60
Piacenza, Episc. n. 35 449
Fontevivo, Mon. s. Mariae n. 1 435
Mon. s. Mariae de Columba n. 2 522
Piacenza, Mon. s. Syri n. 1 506
Figarolo, Eccl. s. Salvatoris n. 5 239
Mon. s. ApoIIinaris in Classe n. 9 104
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 4 ' 278
(Ravenna, Archiepisc. n. 202 60
\Ferrara, Epise. n. 27 214
XXXII
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
*658
*659
660
*661
*662
*663
664
*665
*666
667
*668
669
670
671
672
673
t674
675
676
677
t678
679
680
681
682
*68S
*684
*685
*686
687
688
*689
690
*691
*692
*693
*694
696
696
*697
(1144)
(1144)
1145 ian. 4
(1144—45)
(1144-45)
(1144-45)
(1144)
(1144)
(1144)
1145 april. 3
1145 apri). 13
1145 mai. 5
(1145) mai. 18
(1145) mai. 30
1145 iun. 3
1145 iun. 14
1145 oct. 31
1145 dec. 24
[1145 dec. 24]
(1145)
1146 feb. 21
1146 feb. 25
(1146) mart. 10
(1146) april. 10
1146 nov. 13
1147 feb. 12
1147 (feb.)
1147 (iul.— oct.)
(1147dec.-1148feb.)
(1148) feb. 26
(1148) mart. 29
(1148 iun.)
1148 iul. 7
1148 iul. 7
(1148 iul. 7)
1148 (iul. 7)
(1148)
(1148) iul. 22
1148 iul. 22
(1148)
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL. —
JL. —
JL. 8749
JL. 8760
JL. 8762
JL. 8763
JL. 8768
JL. 8790
JL. 8809
JL. 8834. 8978
JL. 8783
JL. -
JL. 8869
JL. 8879
JL. —
JL. 8956. 57
JL. -
JL. -
JL. —
JL. -
JL. 9192
JL. 9203
JL. —
JL. 9278
JL -
JL. -
JL.IIp.58
JL. —
JL. 9284
JL. 9285
JL. -
{Ravenna, Archiepisc. n. 203
Ferrara, Episc. n. 28
Piacenza, Mon. s. Savini n. 11
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 17
Medicina, Eccl. s. Mariae de Buida u. 1
Frassinoro, Mon. s. Claudii n. 5
Frassinoro, Mon. s. Claudii n. 6
Hugo presb. card. s. Laurentii in
Lucina, apost. sedis legatus.
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 36
Guido S. R. E. presb. card., legatus
apost. sedis.
Reggio, Mon. ss. Petri et Prosperi n. 5
Reggio, Mon. ss. Petri et Prosperi n. 6
Eugenius III.
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 18
Figarolo, Eccl. s. Salvatoris n. 6
Eccl. s. Caesarii de Wilzacara n. 4
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 37
Frassinoro, Mon. s. Claudii n. 7
Mon. s. Mariae de Columba n. 3
Guastalla, Eccl. s. Petri n. 5
Parma, Mon. s. lohaunis ev. n. 4
Ravenna, Mon. s. lohannis ev. n. 1
Imola, Mon. s. Mariae in Regula n. 2
Reggio, Episc. n. 12
Imola, Mon. s. Mariae in Regula n. 3
Parma, Eccl. cathedr. n. 4
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 19
[Ravenna, Archiepisc. n. 204
jFerrara, Episc. n. 29
Quartazzola, Mon. s. Salvatoris n. 1
Faenza, Mon. ss. Hippolyti et Laurentii n. 1
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 27
Piacenza, Episc. n. 37
{Ravenna, Archiepisc. n. 205
Piacenza, Episc. n. 38
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 38
Ravenna, Archiepisc. n. 206
{Ravenna, Archiepisc. n. 207
Piacenza, Episc. n. p9
Mon. s. Salvatoris et s. Galli de Tolla n. 2
Mon. s. Gervasii de Montebello n. 2
fRavenna, Archiepisc. n. 208
iPiacenza, Episc. n. 40
Modena, Episc. n. 15
Modena, Mon. s. Petri n. 1
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 21
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 22
Bologna, Episc. n. 23
Bologna, Civ. n. 5
Modena, Civ. n. 3
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 39
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XXXIII
(1148)
(1148) aug. 24
JL. 9291
1148 aug. 25
JL. -
(1148) nov. 9
JL. 9299
(1148) nov. 9
JL. 9300
1148 nov. 10
JL. 9301. 9357
1149 feb. 8
JL. 9322
1149 mart. 30
JL. —
(1149) april. 8
JL. 9331
(1145—49)
(1145—49)
(11 50) april. 14
1150 mai. 13
(1150) nov. 23
1150 nov. 24
(1151) mart. 3
(1151) mai. 10
(1151) mai. 10
(1151) mai. 10
1151 mai. 18
(1151) nov. 18
1151 nov. 28
(1151)
1152 iun. 2
(1152) iun. 2
(1152) iul. 28
1152 oct. 21
(1152)
JL. -
JL. —
JL. —
JL. 9379
JL. 9388
JL. 9415
JL. 9416
JL. 9455
JL. 9478
JL. 9479
JL. 9480
JL. 9484
JL. -
JL. 9497
JL. -
JL. -
JL. -
JL. 9599
JL. -
JL. -
Modena, Civ. n. 4
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 40
Reggio, Civ. n. 2
Parma, Civ. n. 2
Bologna, Episc. n. 24
Bologna, Civ. n. 6
Modena, Episc. n. 16
Modena, Civ. n. 5
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 41
Ferrara, Eccl. s. Mariae de Vado n. 1
(Ravenna, Archiepisc. u. 209
IPiacenza, Episc. n. 41
(Ravenna, Archiepisc. n. 210
Piacenza, Episc. n. 42
Piacenza, Civ. n. 5
Ravenna, Archiepisc. n. 211
Piacenza, Episc. n. 43
Modena, Episc. n. 17
Modena, Mon. s. Petri n. 2
Carpi, EccL s. Mariae n. 13
Modena, Episc. n. 18
Reggio, Episc. n. 13
Ferrara, Mon. .s. Bartholomaei n. 3
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 5
Ferrara, Mon. s. Bartholomaei n. 4
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 6
Piacenza, Mon. s. Benedicti n. 1
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 8
Monteveglio, EccL s. Mariae n. 1
Monteveglio, Eccl. s. Mariae n. 2
ilmola, Episc. n. 6
Imola, Castrum s. Cassiani n. 1
Bologna, Civ. n. 7
Piacenza, Episc. n. 44
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 23
Piacenza, Episc. n. 45
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 24
(Piacenza, Episc. n. 46
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 25
Piacenza, Civ. n. 6
Imola, Episc. n. 7
JAdria, Episc. n. 4
^Vangadizza, Mon. s. Mariae n. 4
Quartazzola, Mon. s. Salvatoris u. 2
Piacenza, Civ. n. 8
|Ravenna, Archiepisc. n. 213
iFerrara, Episc. n. 31
{Ravenna, Archiepisc. n. 214
Ferrara, Episc. n. 32
Massa Firminiana n. 2
|Ravenna, Archiepisc. n. 215
iPiacenza, Episc. n. 47
Bologna, Archigymnasium n. 4
Piacenza, Mon. s. Savini n. 12
paff.
320
345
383
428
250
272
304
320
345
227
61
450
62
450
510
62
450
304
315
405
304
369
233
278
233
278
507
278
293
294
164
172
272
451
477
451
477
451
477
510
164
191
196
517
511
62
215
63
215
241
63
451
269
502
XXXIV
t*726
*727
728
*729
*730
731
732
*733
*734
*735
*736
*737
*738
*739
*740
*741
*742
743
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
744
*745
►746
747
*748
749
750
*751
1153 feb. 14
(1153)
(1153)
(1151—53)
(1148—53)
(1145—53)
(1145—53)
(1145—53)
(1145—53)
(1145-53)
(1145—53)
(1145-53)
(1145—58)
(1145-53)
(1145—53)
(1145-53)
(1145-53)
1145 iun. 27
1146 mart. 10
(1146)
(1146 dec. 9)
1149 nov. 7
(1149-50)
(1151)
(1151?)
(1152)
JL. —
JL. —
JL. —
JL. -
JL. -
JL. 9654
JL. 9660
JL. -
JL. —
JL. -
JL. -
JL. -
JL. —
JL. -
JL. -
JL. -
JL. —
JL.
JL. —
JL.
JL. -
JL. —
JL.
JL.
JL.
JL.
Bologna, Archigymnasium u. 5
Ferrara, Civ. n. 10
Ferrara, Civ. n. 11
Modena, Civ. n. 6
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 42
Travazzano, Eccl. s. Mariae n. 1
Mon. s. Salvatoris et s. Galli de Tolla u. 3
Bologna, Episc. u. 25
fRavenna, Archiepisc. n. 216
|Ravenna, Civ. n. 44
Mon. s. Petri ad Vincula n. 2
Mon. s. Mariae de Trivio n. 5
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 10
Ferrara, Eccl. s. Georgii ultra Padum n. 4
Bologna, Episc. n. 26
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 43
Marola, Mon. s. Mariae n. 6
Eccl. 8. Feliculae n. 1
Borgo San Donnino, Eccl. s. Donnini n. 1
Piacenza, Domus hosp. Misericordiae n. 1
Aribertus tit. s. Anastasiae presb.
card.
[Mon. s. Mariae de Castellione n. 4
iMon. s. Mariae de Columba n. 4
Guido tit. s. Grisogoni — Hubaldus
tit. s. Praxedis — Aribertus tit.
s. Anastasiae presb. card. — lohan-
nes s. Mariae Novae diac. card.
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 20
Guido de Florentia et Hubaldus de
Luca card.
[Piacenza, Episc. n. 36
jPiacenza, Eccl. s. Antonini n. 20
Guido S. R. E. card.
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 9
Hubaldus card.
jFerrara, Mon. s. Bartholomaei n. 5
lEccl. s. Mariae de Rheno n. 7
Guido Hostiensis ep., apost. sedis
legatus.
fRavenna, Archiepisc. n. 212
iFerrara, Episc. n. 30
jPiacenza, Eccl. s. Antonini n. 26
iPiacenza, Civ. n. 7
Hildebrandus S. R. E. card., apost.
sedis legatus.
Modena, Mon. s. Petri n. 3
Octavianus card.
Faenza, Mon. ss. Hippolyti et Laurentii n. 2
pag-
270
236
236
320
345
527
530
251
63
94
140
122
183
231
251
345
898
433
439
509
437
522
464
449
476
182
233
278
62
215
477
510
315
158
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XXXV
752
753
754
755
*756
757
768
759
760
761
*762
*763
764
*765
766
767
768
769
770
*771
*772
*773
*774
*775
*776
*777
778
779
780
*781
*782
*783
784
786
786
1153 (oct.)
JL.
—
1153 dec. 7
JL.
9766
1153 dec. 9
JL.
9771
(1153) dec. 18
JL.
9780
(1153)
JL.
—
1154 ian. 23
JL.
—
(1154) ian. 23
JL.
9819
(1154) feb. 27
JL.
—
(1154) mart. 8
JL.
9845
1154 mart. 19
JL.
9852
(1153—54)
(1153—54)
1154 april
.24
JL.
9872
(1153—54)
JL.
—
1154 mai.
20
JL.
9907
(1154) mai.
30
JL.
9912
(1154) mai.
31
JL.
9913
1154 iun. 17
JL.
—
1154 nov.
15
JL.
9932
(1154)
JL.
—
(1154)
JL.
—
(1154)
JL.
—
(1153—54)
JL.
9807
(1153 54)
JL.
—
(1153 54)
JL.
—
(1153-54)
JL.
—
1154 april
9
JL.
(1154 oct. 19)
(1154)
(1154 ex.)
(1154 ex.
(1154 ex.
55 in.)
55 in.)
(1155) ian. 9
(1155 mart.)
(1155) mart. 4
JL.
JL.
JL. —
JL. -
JL. -
JL. -
JL. -
JL. 9975
JL. —
JL. 10006
Anastasius IV. - paj,.
Ferrara, Eccl. s. Georgii ultra l*aduui n. f» 231
Bologna, Mon. s. Stephani n. 1 265
Brescello, Mon. s. Genesii u. 4 432
Eccl. s. Mariae in Portu n. 8 98
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 44 346
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 28 495
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 29 496
(Ravenna, Archiepisc. n. 217 63
Ferrara, Episc. n. 33 215
Piacenza, Episc. n. 48 451
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 45 346
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 11 188
Bologna, Mon. s. Stephani n. 2 265
Domn.s hosp. de Quatema n. 1 290
Bologna, Mon. s. Stephani n. 3 266
Doraus hosp. de Quaterna n. 2 290
Piacenza, Domus hosp. Misericordiae u. 2 509
Eccl. s. Mariae in Portu n. 9 98
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 9 279
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 46 346
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 47 346
{Ravenua, Archiepisc. n. 218 63
Ferrara, Episc. n. 34 215
Mon. s. Mariae de Columba n. 5 523
Ravenna, Mon. s. lohannis ev. n. 2 82
Bologna, Kpisc. u. 27 251
Eccl. s. Mariae de Rheno u. 10 279
Piacenza, Civ. n. 9 511
Mon. s. Mariae de Trivio n. 6 122
jPiacenza, Eccl. cathedr. n. 21 465
iMezzano, Mon. s. Pauli u. 1 532
Cadeo, Domus hosp. s. Petri u. 4 519
Hildebrandus s. Eustachii diac.
card.
jBologna, Mon. s. Stephani n. 4 266
IDomus hosp. de Quaterna n. 3 290
Aribertus tit. s. Anastasiae presb.
card., apost. sedis legatus.
jPiacenza, Episc. n. 49 451
iPiacenza, Eccl. s. Antonini n. 27 477
{Piacenza, Episc. n. 50 451
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 28 478
Piacenza, Civ. n. 10 511
Piacenza, Civ. n. 11 511
Hadrianus IV.
Piacenza, Civ. n. 12 511
Piacenza, Civ. n. 13 511
fPiacenza, Episc. n. 51 452
iPiacenza, Civ. n. 14 511
Piacenza, Episc. n. 52 452
Piacenza,; Episc. n. 53 452
XXXVI
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
787
788
789
7J>0
791
*792
*793
*794
*795
*796
797
798
795)
*800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
*814
815
816
*817
*818
*819
*820
821
822
823
824
826
826
827
828
*829
*830
(1155) mart. 4
1155 mart. 14
1155 mart. 17
1155 mart. 20
1155 april. 9
(1155 iun. 18)
(1155)
1155 nov. 25
1156 mart. 10
(1155-56)
1156 aug. 13
1156 dec. 10
1157 april. 5
(1154-57)
1157 mai. 13
1157 mai. 15
1157 mai. 21
1157 mai. 23
1157 iul. 3
(1157)
1158 ian. 10
1158 ian. 21
1158 ian. 23
(1158) ian. 24
(1158 ian. 28)
(1157— 58)mart.l0
1158 april. 24
(1158)
(1156—58) nov. 27
(1156-58) dec. 9
(1156-58) dec. 23
(1155—58)
(1155—58)
(1154-58)
(1159 ian.)
(1157-59) feb. 18
(1157—59) mart. 8
(1157—59) mart. 21
(1159) mai. 13
(1154-59)
(1154—59)
(1154—59)
(1154—59)
(1154-59)
JL. 10007
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
.TL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
10013
10020
10023 a
10024
10203
10222
10270
10273
10274
10280
10283
10436
10378
10380
10383
JL. 10384
JL. 10325
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
10403
10530
10234.
10480
JL. -
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
10499
10563
pag-
[■Piacenza, Episc. n. 54 453
Piacenza, Civ. n. 15 512
Eccl. s. Mariae in Portu n. 10 99
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 11 279
Sarsina, Episc. n. 4 118
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 12 183
Ravenna, Archiepisc. n. 219 64
Piacenza, Episc. n. 55 458
Mon. s. Apollinaris in Classe n. 10 104
Mon. .s. Gervasii de Montebello n. 3 583
Bagno di Romagna, Eccl. s. Mariae n. 6 125
Bagno di Romagna, Eccl. s. Mariae n. 7 125
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 48 347
Ravenna, Mon. s. Vitalis n. 2 80
Mou. s. Mariae de Columba n. 6 523
Guastalla, Eccl. s. Petri n. 6 409
Canossa, Mon. s. Apollonii n. 9 395
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 29 478
Piacenza, Mon. s, Sixti n. 30 496
Ferrara, EccL cathedr. n. 9 223
Piacenza, Episc. n. 56 453
Ferrara, Eccl. cathedr. n. 10 223
Piacenza, Domus hosp. Misericordiae n. 3 509
Piacenza, EccL s. Mariae de Gariverto n. 1 485
Piacenza, Episc. n. 57 453
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 22 465
Travazzano, Eccl. s. Mariae n. 2 527
Mon. s. Salvatoris et s. Galli de Tolla n. 4 530
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 31 496
Eccl. 8. Feliculae n. 2 438
Bologna, Episc. n. 28 251
Ravenna, Mon. s. lohannia ev. n. 3 83
{Ravenna, Archiepisc. n. 220 64
Ferrara, Episc. n. 36 216
Ferrara, Civ. n. 12 236
jRavenna, Archiepisc. n. 221 64
|Ferrara, Episc. n. 37 216
Piacenza, Episc. n. 58 453
Piacenza, Civ. n. 16 512
fRavenna, Mon. s. Vitalis n. 3 81
iPomposa, Mon. s. Mariae n. 13 183
Ravenna, Archiepisc. n. 222 64
[Piacenza, Episc. n. 59 454
jPiacenza, Civ. n. 17 612
jPiacenza, Mon. s. Sixti n. 32 496
iPiacenza, Civ. n. 18 512
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 49 347
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 88 496
Ravenna, Mon. s. lohannis ev. n. 4 83
Nonantola, Mon. s, Silvestri n. 50 347
Nonantola, Mou. s. Silvestri n. 51 347
fRavenna, Mon. s. Vitalis n. 4 81
\Pomposa, Mon. s. Mariae n. 14 183
Bologna, Eccl. cathedr. n. 6 , 257
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XXXVII
*831
(1154-59)
JL.
—
*832
(1154-59)
JL.
—
*833
(1154—59)
JL.
—
*834
(1154-59)
JL.
—
*835
(1154—59)
JL.
—
*836
(1154—59)
JL.
—
*837
(1154-59)
JL.
—'
*838
(1155 nov. 25)
JL.
—
839
(1159) oct. 5
JL.
10587
840
(1159) dec. 13
JL.
10601.
10603
841
1160 dec. 21
JL.
10639
842
(1161) iun. 14
JL.
10666
843
(1161) iul. 15
JL.
10673
844
(1162) feb. 27
JL.
10700
845
(1163) iun, 15
JL.
10895
t846
1164 feb. 27
JL.
—
847
1166 mai. 4
JL.
11276
848
(1166) nov. 4
JL.
11293 \
13234/
849
1168 april. 29
JL.
11390
850
1168 mai. 15
JL.
—
851
(1168) iun. 5
JL.
—
852
1168 iun. 9
JL.
11411
868
1168 iun. 9
JL.
11412
864
(1168) iun. 12
JL.
11413
855
(1168) aug. 7
JL.
11416
866
1168 nov. 9
JL.
11421
867
1168 dec. 30
JL.
11425
*858
(1168)
JL.
—
*859
(1168)
JL.
—
*860
(1169)
JL.
—
861
(1169) mart. 15
JL.
11605
862
1169 mart. 19
JL.
11606
863
1169 mart. 26
.TL.
11608
864
1169 april. 17
JL.
11614
865
(1168—69) mai. 10
JL.
11530
866
1169 mai. 16(?)
JL.
11622
867
1169 iun. 22
JL.
11627
*868
(1169)
JL.
—
869
1169 (sept.)
JL.
1164:3
Bologna, Mo». s. Stephani n. 5
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 52
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 53
Nonantola, Eccl. s. Michaelis n. 2
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 14
Borgo San Donnino, Eccl. s. Donnini n. 2
Cadeo, Domus hosp. s. Petri n. 5
Aribertus (tit. s. Anastasiae presb.
card.), legatus apost. sedis.
Ferrara, Episc. n. 85
Alexander III.
(Bologna, Episc. n. 29
Bologna, Eccl. cathedr. n. 7
Bologna, Archigymnasium u. 0
J Aemilia n. 50
\Havenna, Archiepisc. n. 223
Pomposa, Eccl. s. Mariae n, 15
Ferrara, Episc. n. 38
(Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 54
\Nonantola, Mon. s. Michaelis n. 3
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 23
Piacenza, Congregatio clericorum n, 1
Forlimpopoli, Mon. s, Rufilli n. 2
Modena, Episc, n. 19
Cesena, Eccl. cathedr. n. 1
Crespino, Mon. s. Mariae n, 2
Piacenza, Episc. n, 60
{Canossa, Mon. s, Apollonii n, 10
Marola, Mon. s, Mariae n. 7
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 56
Nonantola, Mon, s, Silvestri n, 57
fReggio, Episc. n, 14
\Reggio, Mon, ss. Petri et Prosperi n, 7
Mon, s. Mariae de Urano n, 1
Marradi, Mon. s, Reparatae n. 3
Bologna, Eccl. cathedr, n, 8
jModena, Episc. n. 21
■iNonantola, Mon. s. Silvestri n. 59
jModena, Episc. n, 22
\Nonantola, Mon, s, Silvestri n, 00
[Modena, Episc. n, 25
iNonantoIa, Mon. s, Silvestri n. 63
jPiacenza, Episc. n. 61
iPiacenza, Eccl. s. Antonini n. 30
Piacenza, Eccl. s, Antonini n, 31
Modena, Episc, n, 27
Ferrara, Episc. n. 39
Pomposa, Mon. s. Mariae n, 16
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 12
Ravenna, Eccl, cathedr. n. 1
[Eccl. s. Mariae in Portu n. 11
iPomposa, Mon. s. Mariae n. 17
Bologna, Episc. n. 30
pa§r.
266
347
347
359
40(;
439
.519
215
251
257
270
11
64
183
216
348
360
465
484
134
305
129
157
454
395
398
348
348
369
380
137
156
257
305
348
305
349
306
349
454
478
478
306
216
184
279
78
99
184
252
XXXVIIT
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM'.
870
871
872
873
*874
875
S7H
877
*878
*879
880
881
*882
883
884
885
886
*887
888
*889
*890
*891
892
893
*894
*895
*896
897
898
*899
900
901
902
*903
*904
905
*906
907
908
*909
1169 nov. 11
(1167—69) dec. 7
(1169) dec. 20
(1169)
(1169)
1170 iau. 10
(1168—70) ian. 10
(1168—70) ian. 18
(1170)
(1170 mart.)
(1170) mart. 24
1170 april. 18
(1170)
1170 april. 26
(1170) april. 26
(1170) april. 26
(1170) april. 26
1170 iun. 10
(1170) iul. 21
(1170)
(1169—71)
1171 april. 16
(1171) mai. 31
1171 nov. 19
(1172)
(1169—72)
(1169—72)
(1170-72) nov.26
(1170—72) dec. 21
(1170-72)
(1171-72) ian. 18
(1172) ian. 28
(1171—72) oct. 12
(1171-72 oct. 12)
(1171—72)
(1171—72) dec. 14
(1171—72)
1173 mart. 28
1173 iun. 20
(1173)
JL. 11652
JL. 11464
JL. —
JL. 11659
JL. —
JL. 11708
JL. 11672
JL. 11677
JL. —
JL. —
JL. 11747
JL. 11768
JL. —
JL. 11776
JL. 11777
JL. 11778
JL. 11779
JL. —
JL. 11820
JL. —
JL. —
JL. —
JL. —
JL. -
JL. —
JL. —
JL. -
JL. 11942
JL. —
JL. —
JL. 14246
JL. 12137
JL. 13584
JL. —
JL. -
JL. 12128
JL. -
JL. 12215
JL. 12228
JL. -
pag-
Ravenna, EccL cathedr. n. 2 78
Medicina, Eccl. s. Mariae de Buida n. 2 297
Bologna, Domus hosp. Cruciferorum n. 1 285
(Frassinoro, Mon. s. Claudii n. 8 325
\Reggio, EccL s. Stephani n. 1 377
Bologna, Domus hosp. Cruciferorum n. 2 286
Modena, Mon. s. Petri n. 4 315
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 18 280
Reggio, Episc. n. 15 369
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 67 350
Aemilia n. 51 11
Piacenza, Civ. n. 19 512
Aemilia n. 52 11
Piacenza, Civ. n. 20 512
I Bologna, Episc. n. 31 252
{Panico, Eccl. s. Laurentii n. 1 291
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 69 350
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 70 350
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 71 351
fModena, Episc. n. 30 306
\Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 72 351
Nouantola, Mon. s. Silvestri n. 73 351
Bagno di Romagna, Eccl. s. Mariae n. 8 126
jPiacenza, Episc. n. 62 454
\Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 32 478
Modena, Mon. s. Petri n. 5 315
(Eccl. s. Mariae in Portu n. 12 99
\Pomposa, Mon. s. Mariae n. 18 184
Serravalle, Eccl. s. Apollinaris n. 1 329
(EccI. s. Mariae in Portu n. 14 99
\ Pomposa, Mon. s. Mariae u. 20 184
Figarolo, Eccl. s. Salvatoris n. 7 239
jPiacenza, Episc. n. 63 455
\Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 33 479
Modena, Episc. n. 31 307
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 74 351
Modena, Episc. n. 34 307
Nouantola, Mon. s. Silvestri n. 76 352
Modena, Episc. u. 36 307
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 78 352
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 36 479
Piacenza, Civ. n. 21 513
Ravenna, Archiepisc. n. 224 65
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 37 479
Ferrara, Civ. n. 18 236
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 21 184
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 22 184
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 79 352
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 80 352
Modena, Mon. s. Petri n. 6 316
Piacenza, Mon. s. Savini n. 13 503
Modena, Mon. s. Petri n. 7 316
JRavenna, Archiepiec. n. 226 65
\Mon. s. Apollinaris in Classe n. 11 104
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XXXIX
*910
*911
*912
*913
914
915
916
917
918
919
*920
921
922
923
924
*925
926
*927
*928
*929
*930
931
*932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
(1173)
(1173)
(1173)
(1173)
(1173) oct. 17
1173 nov. 10
1173 dec. 1
(1174 feb. 9)
(1174) april. 28
(1173—74) iun.7(?)
(1173-74)
(1175) mai. 30
(1175) aug. 28
(1173—75) dec. 20
(1159—75)
(1171-76)
(1171-76)
(1170-76)
(1170—76)
(1173—76)
(1173—76)
(1173—76) april. 8
(1176)
(1173-76) mai. 7
(1173-76) mai. 23
(1173-
(1173-
-76) mai. 30
-76) iun. 4
(1173--76) aug. 6
(1173-
(1173-
(1174-
(1174-
(1174-
-76) aug. 9
-76) oct. 13
-76)mart.23
-76) mart. 24
-76)mart.25
JL. —
JL. —
JL. -
JL. -
JL. 12324
JL. 12242
JL. —
JL. -
JL. -
JL. -
JL. —
JL. 12488
JL. —
JL. 12758
JL. 12945
JL. —
JL. 14070
JL. -
JL. —
JL. —
JL. —
JL. 12637
JL. -
JL, 12565
JL. 12646
JL. —
JL. 12603
JL. 12618
JL. 12659
JL. —
JL. 12542
.TL. 11884
JL. 12675
JRavenna, Mon. s. ApoUinaris Novi n. 1
\Mon. s. Apollinaris in Classe n. 12
Piacenza, Civ. n. 22
Piacenza, Civ. n. 23
Piacenza, Civ. n. 24
1 Fiacenza, Eccl. s. Antonini n. 38
\Piacenza, Civ. n. 25
Panico, Eccl. s. Laurentii n. 2
Piacenza, Congregiitio clericorum n. 2
{Piacenza, Episc. n. 65
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 39
Piacenza, Civ. n. 26
JModena, Eccl. cathedr. n. 5
\Modena, Mon. s. Petri n. 9
Pomposa, Mon. s. Mariae u. 23
Mon. s. Apollinaris in Classe n. 14
Cesena, Eccl. cathedr. n. 2
Fiacenza, Eccl. cathedr. n. 25
jModena, Civ. n. 7
\Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 82
Ferrara, EccL cathedr. n. 1 1
Ravenna, Archiepisc. n. 227
Bologna, Mon. s. Margaretae n. 1
Ravenna, Archiepisc. n. 228
Bologna, Mon. s. Margaretae n. 2
Eavenna, Archiepisc. n. 229
Ravenna, Mon. s. Laurentii in Cacsarea n. 1
Ravenna, Mon. s. Laurentii in Caesarea n. 2
|Bologna, Episc. n. 32
\Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 83
(Bologna, Episc. u. 33
Bologna, Civ. n. 8
Nonautola, Mon. s. Silvestri n. 84
[Piacenza, Episc. n. 66
IPiacenza, Mon. s. Savini n. 14
jParma, Episc. n. 18
iPiacenza, Episc. n. 67
Piacenza, Mon. s. Savini n. 15
E""ologna, Episc. n. 34
ologna, Civ. n. 9
onantola, Mon. s. Silvestri n. 85
Ferrara, Eccl. cathedr. n. 12
(Faenza, Eccl. cathedr. n. 6
jBagnacavallo, Eccl. s. Petri in Silvis n. 2
fBologna, Eccl. cathedr. n. 9
\Medicina, Plebs s. Mariae de Buida n. 3
JFrassinoro, Mon. s. Claudii n. 9
IPiaceuza, Mon. s. Sixti n. 34
Adria, Episc. n. 5
JModena, Civ. n. 8
iNonantola, Mon. s. Silvestri n. 86
Ravenna, Mon. s. Apollinaris Novi n. 2
Bologna, Eccl. cathedr. n. 10
pag.
84
104
513
513
513
479
513
291
484
455
480
514
310
316
185
105
129
465
320
353
223
65
268
65
268
65
85
85
252
353
252
272
353
455
503
418
455
503
252
273
353
224
151
155
258
297
325
497
191
321
SM
84
258
XL
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
943
«44
*945
94(5
t)47
948
949
950
951
962
953
*954
955
*956
957
958
959
*960
961
962
963
*964
*965
*966
967
968
*969
970
*971
*972
973
*974
975
*976
977
978
979
980
981
982
983
984
1)85
(1176) nov. 12
JL
1177 mai. 1
JL
1177 mai. 1
JL
(1177) mai. 5
JL
,(1177) mai. 6
JL
1177 mai. 7
JL
1177 mai. 8
JL
(1177) mai. 9
JL
(1177) mai. 30
JL
(1177) mai. 30
JL
1177 iul. 9
JL
(1159—77)
1177 (mai. — aug.)
(1177)
(1177) sept. 19
(1177) sept. 25
1177 sept. 29
1177 sept.
(1177) oct. 2
1177 oct. 4
(1177) oct. 8
(1177)
(1174-78)
(1174—78)
(1174—78) ian. 20
1178 ian. 23
1178 april, 4
1178 april. 5
1178 mai. 6
(1178)
1178 dec. 21
(1178)
(1179) iau. 2
(1179 feb. 28)
1179 mart. 20
1179 mart. 26
1179 mart. 30
1179 april. 19
(1178-79) mai. 7
(1178—79) mai. 8
(1178-79) mai. 18
(1178—79) iun. 15
1179 aug. 3
12739
12826
12827
12831
1 p. 306
12834
12853
12854
12879
JL. -
JL. -
JL.
JL.
JL.
12938
12940
JL. —
JL.
JL.
JL.
12946
12947
JL. 12950
JL. —
JL. —
JL -
JL. -
JL.
.IL.
JL.
JL.
13012
13042
JL. —
JL.
JL.
JL.
13126
13274
JL. —
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
13335
13343
13851
13389
13221
13222
JL. -
JL.
JL.
13238
{Parma, Episc. n. 19
Piacenza, Episc. n. 68
Piacenza, EccL cathedr. n. 26
Parma, Episc. n. 20
Nonantola, Eccl. s. Michaelis n. 4
Bologna, Eccl. cathedr. n. 11
Vangadizza, Mon. s. Mariae n. 5
Ferrara, Eccl. cathedr. n. 13
Modena, Eccl. cathedr. n. 6
Modena, Eccl. cathedr. n. 7
Modena, Eccl. cathedi-. n. 8
Ravenna, Mon. s. Andreae Maioris n. 1
JRavenna, Mon. s. Vitalis n. 5
\Pomposa, Mon. s. Mariae n. 24
I Ravenna, Mon. s. Vitalis n. 6
\Pompo8a, Mou. s. Mariae n. 25
Bertinoro, Comitatus n. 2
Reggio, Episc. n. 16
Bologna, Eccl. cathedr. n. 12
Ravenua, Archiepisc. n. 231
Ferrara, Episc. n. 40
Ravenna, Archiepisc. n. 232
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 26
Bologna, Episc. n. 35
Mon. s. Christinae de Pastino n. 2
{Ravenna, Archiepisc. n. 233
Ravenna, Eccl. cathedr. n. 3
Ferrara, Eccl. s. Georgii ultra Padum n. 6
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 27
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 28
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 29
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 14
Piacenza, Mon. s. Syri n. 2
Reggio, Eccl. cathedr. n. 3
Mou. s. Adalberti in Pereo n. 2
{Ravenna, Archiepisc. n. 234
Ferrara, Eccl. s. Mariae de Vado n. 3
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 15
Aemilia n. 53
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 35
jEccL s. Mariae de Rheno n. 16
iSala Bolognese, Eccl.s.Mariaeets. lohannisn.l
Parma, Mon. s. Alexandri n. 2
Piacenza, Mon. s. Savini n. 16
Imola, Episc. n. 8
Mon. s. Mariae de Insula sive de Galeata n. 1
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 40
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 41
Piacenza, Episc. n. 69
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 42
Piacenza, Episc. n. 70
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 43
Mon. s. Gervasii de Montebello n. 4
pag.
418
455
466
418
360
258
196
224
310
310
311
85
81
185
81
185
136
369
258
66
217
66
185
252
289
66
78
231
186
185
185
280
506
372
112
66
228
280
11
497
280
296
425
503
164
140
480
480
456
480
456
481
533
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XLI
986
*987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
1001
*1002
1003
1004
*1005
1006
*1007
1008
1009
1010
1011
*1012
*1013
1014
1015
1016
*1017
1018
*1019
1020
*1021
(1179)
(1179)
(1173—79) nov. 2
(1173—79) nov. 25
(1173—79) nov. 26
(1173-79) nov. 26
(1169—79) apnl.9
(1180) april. 7
1180 april. 12
(1180) april. 28
(1180) niai. 2
(1180) mai. 12
(1180) iul. 4
(1180) iul. 8
(1180) iuL 8
(1180) iuL 13
(1180)
JL. 13510
JL,
JL.
JL.
11849
13138
JL. 13140
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
13141
13205
13643
13043 \
13637 /
13656
13653
14065
14066
13678
13679
(1171-80) sept. 24
JL.
13581
(1180) oct. 20
JL.
13515
(1180)
JL.
—
(1170-80) dec. 23
JL.
13537
(1159—80)
JL.
—
(1171—81) feb. 6
(1179—81) feb. 8
(1171-81) april. 9
JL.
14280
1181 mai. 13
JL.
14393
(1181)
JL.
—
(1181)
JL.
—
(1171—81) mai. 22
JL.
—
(1181) mai. 23
JL.
14353
(1181) mai. 26
JL.
—
(1181 mai. 26)
JL.
—
JL. 13685
JL.
JL. 14282
JL. 14342
(1171—81) iun. 27
(1181) iul 14
1181 iuL 17
(1181)
JL. 14302
JL.
JL.
JL.
14413
Kehr, Italia pontifioia V.
fReggio, Eccl. cathedr. n. 4
iBaiso n. 1
Ferrara, Episc. n. 41
Ravenna, Mon. s. Apollinaris Novi n. 3
{Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 87
Reggio, Episc. n. 17
Parma, Episc. n. 21
{Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 88
Nonantola, Eccl. s. Michaelis n. 5
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 89
Bologna, Eccl. cathedr. n. 13
Nonantola, Mou. s. Silveatri n. 90
Fontevivo, Mon. s. Mariae n. 2
Modena, Episc. n. 9
Bologna, Eccl. cathedr. n. 14
Piacenza, Episc. n. 71
{Piacenza, Episc. n. 72
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 44
Bologna, Civ. n. 10
rAemilia n. 54
\Ravenna, Archiepisc. n. 235
iParma, Episc. n. 22
Borgo San Donnino, Eccl. s. Donnini n. 3
Piacenza, Episc. n. 78
fModena, Eccl. cathedr. n. 10
\Bondeno, Eccl. s. Mariae n. 1
Casteir Arquato, Eccl. s. Mariae n. 1
Borgo San Donnino, Eccl. s. Donnini n. 4
Piacenza, Civ. n. 27
Pegognaga, Eccl. s. Laurentii n. 1
Mon. s. Mariae de Columba n. 8
rPiacenza, Episc. n. 74
\Piacenza, Civ. n. 28
rModena, Episc. n. 37
\Modena, Eccl. cathedr. n. 11
Bologna, Eccl. cathedr. n. 15
Forlimpopoli, Mon. s. Rufilli n. 3
fPiacenza, Episc. n. 75
\Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 45
fPiacenza, Episc. n. 76
\Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 46
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 27
fPiacenza, Episc. n. 78
\Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 48
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 30
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 31
(Nonantola, Mou. s. Silvestri n. 91
Reggio, Episc. n. 18
Parma, Episc. n. 23
Mon. s. Mariae de Trivio n. 7
Faenza, Mon. ss. Hippolyti et Laurentii n. 3
rPiacenza, Episc. n. 79
\Piacenza, Eccl. cathedr. n. 28
TV
pag-
372
399
217
84
354
370
419
354
360
354
259
355
485
311
259
456
456
481
273
11
67
419
439
457
311
363
526
439
514
411
523
457
514
308
311
269
134
457
481
457
481
466
457
481
186
186
355
370
419
122
153
458
466
XLII
1022
1023
1024
1025
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
*1043
*1044
*1045
*1046
*1047
*1048
*1049
*1050
*1051
*1052
*1053
*1054
*I055
*1056
*1057
(1181) iul. 25
1181 aug. 24
(1170-81)
(1170-81)
1026
(1170—81)
1027
(1170-81)
1028
(1181)
*1029
(1181)
*1030
(1181)
1031
(1159-81)
1032
(1159—81)
1033
(1159—81)
1034
(1159—81)
*1035
(1159-81)
*1036
(1159 81)
*1037
(1159 81)
*1038
(1159-81)
*1039
(1159-81)
*1040
(1159—81)
*1041
(1159-81)
*1042
(1159 81)
(1159-81)
(1159—81)
(1159-81)
(1159—81)
(1159—81)
(1159-81)
(1159—81)
(1159—81)
(1159-81)
(1159—81)
(1159-81)
(1159-81)
(1159-81)
(1159-81)
(1159-81)
*1058
(1168)
*1059
(1168)
*1060
(1168)
*1061
(1169)
JL.
JL.
14416
JL. 14072
JL. 14073
JL.
14071
JL.
14074
JL.
—
JL.
—
JL.
—
JL.
13783
JL.
14022
JL.
13730
JL.
14052
JL.
—
JL.
—
JL.
—
JL.
—
JL.
TT
—
J Ll.
JL.
,
JL.
JL. -
JL. —
JL. -
JL. -
JL. -
JL. —
JL. -
JL. -
JL. —
JL. -
JL. —
JL. -
JL. -
JL. -
JL. —
JL.
JL.
JL.
JL.
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 29 466
Piacenza, Mon. s. Sepulcri n. 3 505
fRavenna, Archiepisc. n. 236 67
IMon. 8. Apollinaris in Classe n. 15 105
f Ravenna, Archiepisc. n. 237 67
iMon. s. Apollinaris in Classe n. 16 105
Raveuna, Archiepisc. n. 238 67
Ravenna, Archiepisc. n. 239 67
Piacenza, Eccl. s. Euphemiae n. 1 486
fFerrara, Eccl. cathedr. n. 14 224
^''errara, Mon. s. Bartholomaei n. 6 233
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 32 186
Bologna, Episc. n. 36 253
Modena, Eccl. cathedr. n. 12 311
Albareto, Eccl. ss. Nazarii et Celsi n. 1 323
fParma, Episc. n. 24 419
IParma, Civ. n. 3 428
Mon. 8. ApoUinaris in Classe n. 17 105
Mon. s. Petri ad Vincula n. 3 110
Mon. s. Salvatoris de Simano n. 1 119
Mon. s. Hilarii de Galeata n. 2 139
Eccl. s. lacobi de Cella Volana n. 1 177
Ferrara, Episc. n. 42 217
Ferrara, Eccl. cathedr. n. 15 224
Ferrara, Eccl. s. Mariae de Vado n. 4 228
{Boiogna, Eccl. s. Agathae n. 1 261
Eccl. de Pastino n. 1 288
fBologna, Episc. n. 37 253
iBologna, Eccl. s. Agathae n. 2 261
Bologna, Eccl. s. Agathae n. 3 262
Bologna, Eccl. ss. Victoris et lohannis de
Monte n. 1 263
Bologna, Mon. s. Stephani n. 6 266
Monteveglio, Eccl. s. Mariae n. 4 294
Modena, Eccl. cathedr. n. 13 312
Nonantola, Eccl. s. Michaelis n. 6 360
Sabbione, Eccl. s. Sigismundi n. 1 384
Canossa, Mon. s. ApoIIonii n. 12 395
Marola, Mon. s. Mariae n. 9 398
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 15 406
Guastalla, Eccl. s. Petri n. 7 409
Quartazzola, Mon. s. Salvatoris n. 3 517
Cadeo, Domus hosp. s. Petri n. 6 519
Hildebrandus tit. XII Apostolorum
presb. card., legatus Alexandri III
in Longobardia.
fModena, Episc. n. 20 305
iNonantola, Mon. s. Silvestri n. 58 348
fModena, Episc. n. 23 305
iNonantoIa, Mon. s. Silvestri n. 61 349
fModena, Episc. n. 24 306
iNonantoIa, Mon. s. Silvestri n. 62 349
fModena, Episc. n. 26 306
iNonantola, Mou. s. Silvestri n. 64 349
*1062
1063
1064
1065
1066
1067
*1068
*1069
*1070
*1071
1072
*1073
1074
*1075
*1076
1077
1078
1079
1080
(1169—72)
1081
(1172)
*1082
(1159—73)
*1083
(1176—77)
1084
1177 sept. 8
1085
(1178 sept. 4)
*1086
(1178 oct. 1)
ELENCHVS
(1169)
JL. -
1169 apriL 11
JL. —
1169 mai. 5
JL. —
1171 mart. 28
JL. —
(1171—72)
JL. -
1173 oct. 28
JL. —
(1173 74)
JL. -
(1174-75)
JL. —
(1176 aug. 29)
JL. -
(1169 iun. 30)
JL. —
1170 mart. 6
JL. —
(1169—72)
JL. -
(1172)
JL. —
(1169—72)
JL
(1172 oct. 7)
JL
1172 oct. 10
JL
(1172)
JL
(1172 nov. 23)
JL
JL.
JL.
JL. -
JL.
JL.
JL.
JL. -
PONTIFICVM ROMANORVM. Xmi
pag-
rModena, Episc. n. 28 306
iNonantola, Mon. s. Silvestri n. 65 349
fModena, Episc. n. 29 306
iNonantola, Mon. s. Silvestri n. 66 349
{Canossa, Mon. s. Apollonii n. 11 395
Marola, Mon. s. Mariae n, 8 398
fEccL s. Mariae in Portu n. 13 99
iPomposa, Mon. s. Mariae n. 19 184
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 81 352
Mon. 8. Apollinaris in Classe n. 13 104
{Modena, Eccl. cathedr. n. 4 310
Modena, Mon. s. Petri n. 8 316
Modena, Mon. s. Petri n. 10 317
Bologna, Eccl. s. Salvatoris n. 1 261
Oddo s. Nicolai in carcere Tulliano
diac. card., apost. sedis legatus.
Bagno n. 1 384
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 68 350
plodena, Episc. n. 32 307
iNonantoIa, Mon. s. Silvestri n. 75 351
Parma, Episc. n. 17 418
Manfredus de Cabuano, s. Georgii ad
Velum aureum diac. card., apost.
sedis legatus,
fModena, Episc. n. 33 307
iModena, EccL cathedr. n. 3 310
fModena, Episc. n. 35 307
iNonantoIa, Mon. s. Silvestri n. 77 352
Mon. s. Mariae de Columba n. 7 523
fPiacenza, Episc. n. 64 455
iPiacenza, Eccl. s. Antonini n. 34 479
fPiacenza, Eccl. cathedr. n. 24 465
iPiacenza, Eccl. s. Antonini n. 35 479
Rizzolo n. 1 528
Albertus tit. s. Laurentii in Lucina
et Theodinus tit. s. Vitalis presb.
card., apost. sedis legati (in
Angli a),
Raveuna, Archiepisc. n. 225 65
Hubaldus subdiaconus S, R. E.
Monteveglio, Eccl, s. Mariae n, 3 294
Willelmus Portuensis ep., apost.
sedis legatus.
Bologna, Archigymnasium n. 7 270
Theodinus (tit. s.Vitalis) presb. card,
jRavenna, Archiepisc. n, 230 65
\Ferrara, Eccl. s. Mariae de Vado n. 2 228
Laborans s. Mariae in Porticu diac,
card., legatus Alexandri III,
Parma, Eccl. cathedr. n. 5 422
Octavianus card. S. R. E,
Parma, Mon. s. Pauli n. 1 427
IV*
XLIV
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
1087
1179 mart. 22
108S
»=1089
1090
10?) 1
1092
1093
1094
1095
1096
*1097
*1098
1099
*1100
1101
*1102
*1103
1104
1105
1106
1107
1108
*1109
*1110
1111
1112
1113
1114
*1115
1110
1117
1118
1119
*1120
1181 mai.
(1161—63)
1181 sept. 28
(1181) dec. 19
1182 mart. 9
(1182) mart. 10
(1182) mart. 10
1182 mai. 3
1182 mai. 10
(1181—82)
(1181—82)
(1182) mai. 18
(1182) mai. 20
(1182) mai. 21
(1182) mai. 21
(1182) iul. 1
(1182) iul. 18
1182 aug. 2
1182 aug. 27
(1181—82) sept. 19
(1182) oct. 3
(1182)
(1182)
(1182— 83)mart.24
(1182— 83)mart.27
(1182— 83)mart.28
1183 april. 22
(1183)
(1182-83) mai. 4
(1182—83) mai. 17
(1182-83) mai. 18
(1182—83) mai. 18
(1182—83)
JL. —
JL.
JL.
JL. 14507
JL. 14540
JL. 14606
JL. 14607
JL. 14608
JL. 14630
JL. —
JL. -
JL. —
JL. 14780
JL. —
JL. -
JL. 14655
JL. —
JL. 14684
JL. —
JL. —
JL. —
JL. 14551
JL. —
JL. —
JL. 14734
JL. —
JL. 14738
JL. 14872
JL. —
JL. 14766
JL. 14776
JL. 14648
JL. 14778
JL. —
Arditio s. Theodori diac. card.
Brescello, Mon. s. Genesii n. 5
lacinctus s. Mariae in Cosmydin
diac. card. et Ugutio Petri Leonis
tit. s. Clementis presb. card.
{Piacenza, Episc. n. 77
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 47
Victor IV (antipapa).
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 55
Lucius III.
Mon. s. Petri ad Vincula n. 4
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 92
Modena, Eccl. cathedr. n. 14
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 30
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 31
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 17
Mon. s. Mariae de Castellione n. 5
{Ravenna, Archiepisc. u. 240
Mon. s. Mariae de Urano n. 2
Mon. s. Mariae de Urano n. 3
fRavenna, Archiepisc. n. 241
iMon. s. Mariae de Urano n. 4
Ravenna, Archiepisc. n. 242
fRavenna, Archiepisc. n. 243
iMon. s. Mariae de Urano n. 5
{Ravenna, Archiepisc. n. 244
Ferrara, Civ. n. 14
{Ravenna, Archiepisc. n. 245
Mon. s. Mariae de Urano n. 6
Cesena, Eccl. cathedr. n. 3
Piacenza, Mon. s. Sepulcri n. 4
Sarsiua, Eccl. cathedr. n. 2
Bologna, Domus Cruciferorum n. 3
fPiacenza, Episc. n. 80
iPiacenza, Eccl. cathedr. n, 32
Forli, Episc. n. 1
Ferrara, Episc. n. 43
Ferrara, Episc. n. 44
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 93
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 33
Bologna, Eccl. ss. Victoris et lohannis de
Monte n. 2
Reggio, Episc. n. 19
iEccl. s. Mariae de Rheno n. 18
Sala Bolognese, Eccl. s. Mariae et s. lohannis
n. 2
fParma, Episc. n. 25
Borgo San Donnino, Eccl. s. Donnini n. 5
Piacenza, Episc. n. 81
Ravenna, Mon. s. Apollinaris Novi n. 4
Borgo San Donuino, Eccl. s. Donuini n. 6
Modena, Civ. n. 9
432
457
481
348
110
355
312
466
467
281
438
68
137
137
68
137
68
68
138
69
236
69
138
129
505
119
286
458
467
142
217
217
355
467
263
370
281
296
419
439
458
84
440
321
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XLV
1121 I (1182-83) iun. 4
*H22
1123
*1124
1125
1126
1127
1128
1129
1130
1131
1132
1133
*1134
*1135
t*1136
1137
1138
*1139
lUO
1141
1142
1143
1144
•ni45
1146
*1147
1148
1149
1150
*1151
1152
1158
*1154
1155
1156
*1157
1168
1159
1160
1161
1162
1163
*1164
(1183)
1183 aug. 13
(1183)
(1183) nov. 24
1184 ian. 27
(1184) feb. ^H
(1184) feb. 28
(1184) feb. 28
1184 mart. 5
(1184) mart. 20
1184 april. 27
1184 mai. 7(?)
1 184 iun. 29
1184 iul. 8
1184 iul. 8
1184 iul. 12
1184 iul. 15
(1184)
1184 aug. 1
(1184) sept. 4
1184 sept. 9
1184 oct. 1
(1184) nov. 8
(1181-84)
(1185 ian. 3)
(1185) ian. 3
(1185) ian. 21
(1185) feb. 6
(1185) april. 6
1185 mai. 17
(1185) mai. 23
1185 iun. 13
(1185)
(1185)
(1185) iul. 26
(1185)
(1184-85) aug. 2
(1184-85) aug. 22
(1184-85) oct. 3
(1184—85) oct. 30
(1184—85) nov. 4
(1184-85) nov. 27
(1184-85)
JL. 14801
JL.
JL.
JL.
14907
IL. 14942
JL.
JL.
.JL.
JL.
JL.
14979
14986
14987
14988
14994
JL. 15006
15027.37
15152
JL.
JL.
JL. -
JL.IIp.466
JU —
JL
JL.
,IIp.466
IIp.46G
JL. —
JL. 15065
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
15074
15078
15313
JL. 15342
JL. -
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
15361
15400
15428
15432
15189
15452
JL. 15227
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
15238
15271
15309
IfAemilia n. 55
iModena, Civ. n. 10
{Crespino, Mon. s. Mariae n. 3
Faenza, Eccl. s. ApoUinaris de Arcu n. 1
Reggio, EccL s. Prosperi n. 2
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 34
fEccl. s. Mariae de Rheno n. 19
iFerrara, Episc. n. 45
Modena, Mon. s. Petri n. 11
Modena, Eccl. cathedr. n. 15
Modena, Eccl. cathedr. n. 16
Modena, Eccl. cathedr. n. 17
Crespino, Mon. s. Mariae n. 4
fRavenna, Archiepisc. n. 246
iMon. s. Apollinaris in Classe n. 18
Mon. s. Severi in Classe n. 5
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 33
Paenza, Eccl. cathedr. n. 7
Bologna, Eccl. cathedr. n. 16
Adria, Eccl. cathedr. n. 1
Modeua, Eccl. cathedr. n. 18
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 16
fRavenna, Archiepisc. n. 247
vMon. s. Apollinaris in Classe n. 19
fRavenna, Archiepisc. n. 248
vRavenna, Eccl. cathedr. n. 4
Ravenna, Archiepisc. n. 249
Reggio, Mon. s. Thomae n. 2
Ferrara, Eccl. cathedr. n. 16
Borgo San Donnino, Eccl. s. Donnini n. 7
fRavenna, Archiepisc. n. 250
iBologna, Mon. s. Proculi n. 1
fRavenna, Archiepisc. n. 251
iBologna, Mon. s. Proculi n. 2
{Ravenna, Archiepisc. n. 252
Bologna, Mon. s. Proculi n. 3
Bologna, Domus Cruciferorum n. 4
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 36
Nonantola, Eccl. s. Michaelis n. 7
Mon. s. Adalberti in Pereo n. 3
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 20
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 49
Rovigo, Eccl. s. Stephani n. 1
Rovigo, Eccl. s. Stephani n. 2
Rovigo, Eccl. s. Stephani n. 3
Mon. s. Apollinaris in Classe n. 20
fFiorenzuoIa, Eccl. s. Florentii n. 1
iMon. s. Mariae de Columba n. 9
Bologna, Eccl. cathedr. n. 17
Reggio, Mon. ss. Petri et Prosperi n. 8
Casola Canina, Eccl. s. Petri n. 1
Ravenna, Archiepisc. n. 253
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 34
Ravenna, Archiepisc. n. 254
pag.
12
321
157
154
375
467
281
217
317
312
312
312
157
69
105
108
186
151
259
191
312
406
69
105
69
79
70
382
224
440
70
267
70
267
70
267
286
497
360
112
281
482
192
192
192
106
520
523
259
381
173
70
186
70
XLVI
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
*1165
*1166
*1167
*1168
*1169
*1170
*1171
*1172
*1173
ni74
*1175
ni76
*1177
*1178
*1179
*1180
*1181
*1182
1183
1184
1185
1186
*1187
1188
1189
115)0
1191
1192
1193
1194
1196
*1196
1197
1198
1199
*1200
1201
*1202
1203
1204
1205
(1183-85)
(1181—85)
(1181—85)
(1181-85)
(1181—85)
(1181—85)
(1181-85)
(1181-85)
(1181-85)
(1181-85)
(1181-85)
(1181—85)
(1181—85)
(1181-85)
(1181-85)
(1181—85)
(1181—85)
(1182?)
(1185) dec. 18
(1185) dec. 30
(1185) dec. 30
(1185) dec. 30
(1185)
1186 ian. 4
(1186) ian. 4
(1186) iau. 4
1186 ian. 6
1186 ian. 20
1186 ian. 27
1186 mart. 15
1186 mart. 23
1186 mart.
(1186) april. 8
1186 april. 10
1186 april. 22
(1185-86)
1186 iun. 3
(1186)
1186 sept. 26
1186 sept. 28
(1186) oct. 5
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL.
JL. -
JL. 15488
JL. 1.5507
JL. 15508
JL. 15509
JL. -
JL. 15513
JL. 15512
JL. 15514
JL, 15515
JL. 15524
JL. 15525
JL. 15562
JL. 15570
JL. -
JL. 15580
JL. 15581
JL. 15590
JL. -
JL. 15622
JL. —
JL. —
JL. -
JL. —
fVaugadizza, Mon. s. Mariae n. 6
iGanaceto, EccL s. Georgii n. 1
Ravenna, Archiepisc. n. 255
Mon. s. ApoUinaris in Classe u. 21
Cervia, Episc. n. 6
Mon. s. Salvatoris de Simano n. 2
P'iuraaua, Mon. s. Mariae n. 1
Imola, EccL cathedr. n. 1
Eocl. s. Michaelis de Revere Scriniolo u. 1
Ferrara, Eccl. s. Oeorgii ultra Paduni n. 7
Ferrara, Civ. u. 15
Bologna, Eccl. s. Agathae n. 4
Ganaceto, EccL s. Georgii n. 2
Serravalle, Eccl. s. Apollinaris n. 2
Sabbione, Eccl. s. Sigismuudi n. 2
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 35
Piacenza, Mou. s. Sixti n. 37
Cadeo, Domus hosp. s. Petri n. 7
Petrus Tusculanus ep., apost. sedis
legatus.
Bologna, Archigymnasium n. 8
Urbanus III.
fNonantola, Mon. s. Silvestri n. 94
iPolignano, Eccl. s. Donati n. 1
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 36
/•Piacenza, Episc. n. 82
\Piacenza, Eccl. cathedr. n. 37
Piacenza, EccL cathedr. n. 38
FeiTara, EccL s. Georgii ultra Paduni n. 8
Mon. s. Mariae de Columba n. 10
(Parma, Episc. n. 26
Piacenza, Episc. n. 83
Mon. s. Mariae de Columba u. 11
Mon. s. Mariae de Columba n. 12
Ficarolo, Eccl. s. Salvatoris n. 8
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 38
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 21
Mon. s. Apolliuaris in Classe n. 22
rRavenna, Archiepisc. n. 256
\Bologua, Mon. s. Proculi n. 4
Piacenza, Mon. s. Savini n. 17
Ravenna, Archiepisc. n. 257
Modena, Mon. s. Petri n. 12
Ferrara, Eccl. cathedr. n. 17
Bologna, Mon. s. Stephani n. 7
Bologna, Eccl. ss. Victoris et lohannis de
Monte n. 3
rPiacenza, Episc. n. 85
\Piacenza, EccL cathedr. n. 39
Bologna, Mon. s. Stephani n. 8
Mon. s. Salvatoris de Simano n. 3
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 40
p»e-
196
322
71
106
114
119
145
165
199
231
237
262
322
329
384
467
497
519
270
356
525
467
458
468
468
231
523
419
458
524
524
240
497
281
106
71
267
504
71
317
225
266
263
459
468
266
119
468
ELBNCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XLVII
*1206
1207
1208
1209
*1210
1211
1212
1218
1214
1215
1216
*1217
*1218
*121!)
*
1220
*1221
1222
1223
1221
1225
1226
1227
1228
1229
1230
1231
1232
1233
1234
1235
123«
1237
1238
1239
1240
1241
(1185—86)
(1186) nov. 12
(1186) nov. 12
1186 nov. 14
(1185—86)
(1186) nov. 22
1186 dec. 4
(1185—86) dec. 15
(1185—86) dec. 20
1186 dec. 23
(1186)
(1186)
(1186)
(1186)
(1186)
(1186)
(1186-87) ian. 22
(1186-87) ian. 22
(1186-87) ian. 23
(1186-87) feb. 20
1187 raart. 2
(1187) mart. 2
1187 mart. 12
(1186-87) mart.l8
(1186—87) mart. 20
1187 mart. 26
(1186—87) april. 2
(1186—87) april. 5
(1186-87) april. 9
(1186-87) april. 26
(1186— 87)apriL27
(1186—87) april.29
(1186-87) mai. 23
(1186—87) mai. 25
(1186—87) mai. 27
(1186—87) mai. 27
JL. -
JL. 153211
15691/
JL. —
JL. -
JL. -
JL. -
JL. —
JL. 15499
JL. —
JL. 15715
JL. 15744
JL. -
JL. —
JL. 15719
JL. -
JL. -
JL. 15773
JL. 15774
JL. 15775
JL. -
JL. 15945
JL. 15946
JL. 15953
JL. 15820
JL. -
JL. 15960
JL. 15829
JL. 15831
JL. 15832
JL. 15840
JL. 15841
JL. -
JL. 15861
JL. 15980
JL. —
JL.- -
pag.
TMarradi, Mon. s. Reparatae n. 4 156
llmola, Eccl. cathedr. n. 2 165
Bologna, Eccl. cathedi-. n. 18 260
{Brescello, Mon. s. Genesii n. 6 432
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 39 498
Mon. 8. Salvatoris et s. Galli de Tolla n. 5 530
Ferrara, Eccl. s. Mariae de Vado n. 5 228
Ferrara, Eccl. s. Mariae de Vado n. 6 228
Canossa, Mon. s. Apollonii n. 13 395
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 40 498
Bologna, Domus Cruciferorum n. 5 286
Ravenna, Eccl. cathedr. n. 5 79
Piacenza, Mon. s. Sepulcri n. 5 505
fForli, Mon. s. Mercurialis n. 1 143
iForli, Civ. n. 1 144
Ferrara, Civ. n. 16 237
Monteveglio, Eccl. s. Mariae n. 5 294
fReggio, Episc. n. 20 370
iParma, Eccl. cathedr. n. 6 422
fCasteir Arquato, Eccl. s, Mariae n. 2 526
iTravazzano, Eccl. s. Mariae n. 3 527
{Ravenna, Archiepisc. n. 258 71
Ferrara, Episc. n. 46 218
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 22 282
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 23 282
Ferrara, Episc. n. 47 218
fRavenna, Archiepisc. n. 259 71
Ferrara, Episc. n. 48 218
Bologna, Domus Cruciferorum n. 6 286
Bologna, Eccl. cathedr. n. 19 260
Bologna, Eccl. cathedr. n. 20 260
Quartazzola, Mon. s. Salvatoris n. 4 517
Faenza, Eccl. cathedr. n. 8 151
fRavenna, Eccl. cathedr. n. 6 79
iForli, Episc. n. 2 142
Bologna, Domus Crucifei'orum n. 8 287
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 41 498
fModena, Episc. n. 38 308
iModena, Eccl. cathedr. n. 19 313
Reggio, Eccl. cathedr. n. 5 872
Modena, Mon. s. Petri n, 13 j 317
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 50 482
Bologna, Domus Cruciferorum n. 7 286
{Parma, Episc. n. 27 420
Borgo San Donnino, Eccl. s. Donnini n. 8 440
Piacenza, Episc. n. 86 459
Bologna, Episc. n. 38 253
{Ravenna, Archiepisc. n. 260 71
Imola, Episc, n. 9 164
Imola, Mon. s. Mariae in Diaconia n. 1 170
{Ravenna, Archiepisc. n. 261 72
Imola, Episc. n. 10 164
Mon. s. Apollinaris in Classe n. 23 106
XLVIll
1-2 42
1243
1244
1245
1246
1247
1248
124;>
1250
1251
1252
*1253
1254
1255
*1256
*1257
*1258
*1259
*1260
*1261
*1262
*1263
*1264
*1265
*1266
1267 (1186)
ELENCHVS PONTIFIC\TVI ROMANORVM.
(;il86— 87) mai. 30
(1186—87) iun. 3
1187 iun. 4
(1186-87) iun. 13
(1186—87) iun. 23
(1186—87) iun. 26
1187 iul. 2
(1186-87) iuL 7
(1186-87) iul. 15
(1186—87) iuL 24
(1187) sept. lU
(1186-87)
(1187) oct. 8
JL. 16009
1187 oct. 15
JL. 16004
(1187)
JL. -
(1185—87)
JL. -
(1185-87)
JL. -
(1185-87)
JL. -
(1185-87)
JL. -
(1185-87)
JL. -
(1185-87)
JL. -
(1185-87)
JL. —
(1185-87)
JL. -
(1185-87)
JL. -
(1185—87)
JL. -
1268 1187 oct. 18
1269 1187 nov. 7
1270 1187 nov. 7
1271 1187 nov. 11
1272 1187 nov. 13
1273 1187 nov. 16
1274 1187 nov. 19
1275 (1187) nov. 20
1270 1187 nov. 22
1277 1187 nov. 22
1278 1187 nov. 24
JL. 15868
JL -
JL. 15987
JL. 15874
JL. 15878
JL. 15880
JL. 15994
JL. 15892
JL. 15894
JL. —
JL. 15999
JL. -
JL.
JL. 16028
JL. 16039
JL. —
JL. 16048
JL. 16051
JL. 16053
JL. —
JL. 16059
JL. 16062
T. 16063 \
•'^- 16064/
JL.
/Piacenza, Eccl. cathedr. n. 41
IPiacenza, Mon. s. Savini n. 18
/Ravenna, Archiepisc. n. 262
Mmola, Episc. n. 11
llmola, Domus Hospitalariorum n. 1
Modena, Mon. s. Euphemiae n. 1
IAemilia n. 56
Ravenua, Archiepisc. n. 263
EccL s. Mariae de Rheno n. 24
/Imola, EccL cathedr. n. 3
\Dozza, Eccl. s. Mariae n. 1
Parma, Mon. s. Pauli n. 2
Bologna, Episc. n. 39
Piacenza, EccL cathedr. n. 42
fBologna, Eccl. cathedr. n. 21
\EccI. s. Mariae de Rheno n. 25
Eccl. 8. Margaritae in agro Ravennate u. 1
fRavenna, Archiepisc. n. 264
\Reggio, Episc. n. 21
fNonantola, EccL s. Michaelis n. 8
\EccL s. Martini de Caucino n. 1
fNonantola, Eccl. s. Michaelis n. 9
\Ecc1. s. Martini de Caucino n. 2
Cervia, Episc. n. 7
Ravenna, Archiepisc. n. 265
fRavenna, Archiepisc. u. 266
\Mon. s. Apollinaris in Classe u. 24
Forlimpopoli, Domus hosp. s. lohannis u. 1
Modena, Mon. s. Petri n. 14
Ganaceto, Eccl. s. Georgii n. 3
Serravalle, Eccl. s. Apollinaris n. 3
Konantola, Mon. s. Silvestri n. 95
Nonantola, Eccl. s. Michaelis n. 10
Nonantola, Eccl. s. Michaelis n. 11
Borgo San Donnino, Eccl. s. Donnini u. 9
Cadeo, Domus hosp. s. Petri n. 8
Petrus (Diani) s. Nicolai in carcere
TuIIiano diac. card.
Piacenza, Episc. n. 84
Gregorius VIII.
Bologna, Eccl. ss. Victoris et lohannis de
Monte n. 4
Ferrara, Episc. n. 49
Carpi, Eccl. s. Mariae n. 17
Ferrara, Episc. n. 50
Ferrara, Episc. n, 51
Monteveglio, Eccl. s. Mariae n. 6
Ferrara, Eccl. cathedr. n. 18
Nonantola, Eccl. s. Michaelis n. 12
Modena, Mon. s. Fetri n. 16
16060 a
16065
1i
Modena, Mon. s. Petri u. 17
Modona, Mon. s. Petri n. 18
468
504
72
164
171
319
12
72
282
165
173
427
253
469
260
282
112
72
370
360
362
360
362
115
72
72
106
134
317
322
329
356
361
361
440
519
458
264
218
406
218
219
294
225
361
317
318
318
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
XLIX
1187 nov. 28
JL.
16070
1187 uov. 29
JL.
—
1187 nov. 30
JL.
16077
1187 dec. 1
JL.
16091
(1187)
JL.
—
(1187)
JL.
16090
(1187)
JL.
16080
(1187)
JL.
—
(1187)
JL.
—
(1187)
JL.
—
(1187)
JL.
—
(1187 nov. 5)
JL.
—
(1188)
JL.
_
(1188 in.)
JL.
—
1188 mart. 3
JL.
16166
1188 mart. 17
JL.
16177
1188 mart. 31
JL.
—
1188 mart. 31
JL.
—
1188 mai. 19
JL.
16236
1188 mai. 29
JL.
16256
1188 nov. 21
JL.
16354
1188 nov. 22
JL.
16355
1188 dec. 30
JL.
—
(1188)
JL.
—
(1188)
JL.
—
(1187-88)
JL.
—
1189 april.20
JL
16404
1189 apriL 26
JL.
16408
(1189)
JL.
—
(1190)
JL.
—
(1190)
JL.
—
(1190)
JL.
—
1190 mart. 8
JL.
—
1190 mart. 14
TL.
16475
1190 mart. 28
JL.
16481
1190 april.4
JL.
16484
1190 mai. 15
JL.
16490
(1187—90)
JL.
—
(1190 nov. 1)
JL.
—
1190 dec. 7
JL.
16531
(1188—91)
JL.
—
Serravalle, Eccl. s. Apollinaris n. 4 329
Canossa, Mon. s. ApoUonii n. 14 395
iParma, Episc. n. 28 420
Borgo San Donnino, Eccl. s. Donnini n. 10 440
Piacenza, Episc. n. 87 459
Fontevivo, Mon. s. Mariae n. 3 435
{Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 96 356
Nonantola, Eccl. s. Michaelis n. 13 361
^■Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 97 356
\Nonantola, Eccl. s Michaelis n. 14 361
Parma, Mon. s. Pauli n. 3 427
Ficarolo, Eccl. s. Salvatoris n. 9 240
Bologna, Eccl. s. Agathae n. 5 262
Ganaceto, Eccl. s. Georgii n. 4 322
Guastalla, Eccl. s. Petri n. 8 409
Gratianus ss. Cosmae et Daaiiani
diac. card.
Modena, Mon. s. Petri n. 15 317
Clemens III.
Ravenna, Archiepisc. n. 267 72
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 35 186
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 26 282
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 27 283
Ficarolo, Eccl. s. Salvatoris n. 10 240
fPiacenza, Eccl. cathedr. n. 43 469
iPiacenza, Eccl. s. Antonini n. 51 482
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 52 482
Modena, Mon. s. Petri n. 19 318
{Nonantola, Eccl. s. Michaelis n. 15 361
Eccl. s. Martini de Caucino n. 3 362
Nonantol-a, Eccl. s. Michaelis n. 16 361
Mon. s. Mariae de Columba n. 13 524
Bologna, Domus Cruciferorum n. 9 287
Campiliola, Eccl. s. Mariae n. 2 400
Piacenza, Mon. s. Sepulcri n. 6 505
Ferrara, Episc. n. 52 219
fReggio, Eccl. cathedr. n. 6 373
iReggio, Eccl. s. Prosperi n. 3 375
fPiacenza, Episc. n. 88 459
IPiacenza, Civ. n. 33 515
Piacenza, Civ. n. 34 515
Piacenza, Civ. n. 35 515
Piacenza, Episc. n. 89 459
Fen-ara, Mon. s. Silvestri n. 1 229
Sorbolo, Eccl. s. Faustini n. 1 428
Piacenza, Civ. n. 36 515
Ferrara, Episc. n. 53 219
Eccl. s. Mariae in Portu n. 15 99
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 98 356
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 99 357
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 100 357
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 53 482
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
1320
(1187-
-91)
1321
(1187-
-91)
1322
(1187-
-91)
*1323
(1187-
-91)
*1324
(1187-
-91)
*1326
(1187-
-91)
*1326
(1187-
-91)
*I327
(1187-
-91)
*1328
(1187-
-91)
*1329
(1187-
-91)
*1330
(1187-
-91)
1331
*1332
1333
1334
1335
*1336
1337
1338
1339
1340
*1341
1342
1343
1344
1345 !
134(> i
1347 I
1348
1349
1350
1351
*1352
1353
1354
1355
1356
*1357
1358
(1188 mart. 5)
(1188 ex.)
1189 ian. 1
(1189)
(1189)
(1189 oct. 23)
1191 april. 19
1191 april. 19
1191 mai. 27
1191 mai. 28
1191 mai. 28
1191 mai. 31
1191 iun. 8
1191 iun. 10
1191 iun. 12
1191 iun. 13
1191 iun. 21
1192 feb. 12
1192 mart. 4
1192 mart. 16
1192 mart. 18
(1191-92)
1192 mart. 26
1192 april. 29
1192 mai. 25
1192 mai. 27
(1192)
1192 iul. 4
JL.
16591
JL.
16647
.11..
10584
JL.
—
JL.
—
JL.
—
JL.
—
JL.
—
JL.
—
JL.
—
JL.
—
JL. —
JL. —
JL. -
JL. —
JL. —
JL. -
JL. 16675
JL. 1667?
JL. —
JL. -
JL. -
JL. 16714
JL. 16717
JL. 16719
JL. -
JL. 16720
JL. 16725
JL. —
JL. 16831
JL. 16838
JL. 16840
JL. -
JL. 16842
JL. 16860
JL. 16882
JL. 16884
JL. -
JL. 16910
I Ravenna, Archiepisc. n. 268 72
j fBologna, Episc. n. 40 253
jlBologna, Archigymnasium n. 9 270
fNonantola, Mon. s. Silvestri n. 101 357
'iNonantola, Eccl. s. Michaelis n. 17 362
Forlimpopoli, Domus hosp. s. lohannis n. 2 135
Bologna, Eccl. s. Agathae n. 6 262
Mouteveglio, Eccl. s. Mariae n. 7 295
Monteveglio, Eccl. s. Mariae n. 8 295
Ganaceto, Eccl. s. Georgii n. 5 322
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 102 357
Piacenza, Eccl. s. Brigidae n. 1 486
Cadeo, Domus hosp. s. Petri n. 9 519
Petrus (Diani) s. Caeciliae presb.
card. et Soffredus s. Mariae in
Via lata diac. card., apost. sedis
legati.
Piacenza, Civ. n. 29 514
fParma, Civ. n. 4 428
\Piacenza, Civ. n. 30 514
fParma, Civ. n. 5 428
\Piacenza, Civ. n. 31 515
Piacenza, Civ. n. 32 515
Mon s. Mariae de Columba n. 14 524
Mon. s. Mariae de Columba n. 15 624
Celestinus III.
Eccl. s. Mariae in Portu n. 16 100
Eccl. s. Mariae in Portu n. 17 100
Sorbolo, Eccl. s. Faustini n. 2 429
Reggio, Eccl. s. Prosperi n. 4 1 376
Reggio, Mon. s. Thomae n. 3 I 383
Forlimpopoli, Domus hosp. s. lohannis n. 3 135
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 103 j 357
rReggio, Eccl. cathedr. u. 7 373
\Reggio, Eccl. s. Prosperi n. 5 376
Monteveglio, Eccl. s. Mariae n. 9 296
Sabbione, Eccl. s. Sigismundi n. 3 384
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 104 358
rGuarda Ferrarese, Eccl. s. Mariae n. 1 198
\Ferrara, Civ. n. 17 237
Piacenza, Eccl. cathedr. u. 46 469
Piacenza, Mon. s. Savini n. 19 604
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 42 498
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 43 499
Ferrara, Episc. n. 54 219
Reggio, Eccl. cathedr. n. 8 373
Imola, Eccl. cathedr. n. 5 166
Fiumana, Mon. s. Mariae n. 2 145
fReggio, Eccl. cathedr. n. 9 373
\Reggio, Mon. s. Thomae n. 4 383
rCasteir Arquato, Eccl. s. Mariae n. 3 636
\Mon. s. Salvatoris et s. Galli de Tolla n. 6 I 630
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
LI
1192 iul. 18 ,
JL.
16917
(1192)
.IL.
—
(1192)
JL.
—
1192 aug. 5
JL.
—
1192 aug. 5
JL.
—
1192 aug. 8
JL.
—
1192 aug. 27
JL.
—
(1192)
JL.
—
(1192-93)
.IL.
—
(1191-98)
JL.
—
1193 april. 23
JL.
—
1193 iun. 13
JL.
17004
1198 iun. 15
JL.
—
1193 iun. 23
JL.
—
1193 iun. 23
JL.
—
(1192-93)
JL.
—
1198 iul. 13
JL.
—
1193 iul. 25
JL.
17029
1193 aug. 24
JL.
—
1193 nov. 28
JL.
17043
1193 dec. 3
JL.
17044
(1193)
JL.
17049
(1198)
JL.
—
(1194)
JL.
—
(1194)
JL.
—
1194 mart. 28
JL.
—
1194 april. 19
JL.
17089
1194 april. 27
JL.
17092
1194 mai. 22
JL.
17105
1194 mai. 31
JL.
—
1194 mai. 31
JL.
—
1194 iun. 10
JL.
17123
1194 iun. 12
JL.
17124
1194 iun. 28
JL.
—
(1194)
1194 oct. 1
1194 nov. 26
1194 dec. 10
1194 dec. 24
JL. -
JL. 17148
JL. 17169
JL. 17175
JL. 17178
Pomposa, Mon. s. Mariae n. 36 187
Castell' Arquato, EccL s. Mariae n. 4 526
(Piacenza, Mon. s. Savini n. 20 504
lCa.steir Arquato, Eccl. s. Mariae n. 5 526
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 47 469
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 48 470
Marola, Mon. s. Mariae n. 10 399
Forli, Episc. u. 3 142
Piacenza, Civ. n. 37 516
/Reggio, Eccl. cathedr. n. 10 373
iReggio, Mon. s. Thomae n. 5 883
/Reggio, Eccl. cathedr. n. 11 373
Uxeggio, EccL s. Prosperi u. 6 376
fReggio, Eccl. cathedr. n. 12 373
iReggio, KccL s. Prosperi n. 7 376
Guastalla, Eccl. s. Petri n. 9 409
Forli, Episc. n. 4 142
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 49 470
Piacenza, EccL cathedr. n. 50 470
Sorbolo, EccL s. Faustini n. 3 429
Sorbolo, EccL s. Faustini n. 4 429
Bagno di Romagna, EccL s. Mariae n. 9 126
/Bologna, Episc. n. 41 254
IEccL s. Mariae de Monte Guardiae n. 1 274
f Reggio, Eccl. cathedr. n. 13 374
iReggio, Mon. s. Thomae n. 6 883
Ravenna, Archiepisc. n. 269 73
Ravenna, Archiepisc. n. 270 73
fFerrara, Episc. n. 55 219
iFerrara, Domus hosp. s. Georgii n. 1 231
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 51 470
flmola, Eccl. s. Laurentii n. 3 167
Umola, Mon. s. Donati n. 1 170
Imola, Eccl. s. Laurentii n. 4 167
Piacenza, Mon. s. Benedicti n. 2 508
Modena, Eccl. cathedr. n. 20 313
fPiacenza, Episc. n. 92 460
\Piacenza, Eccl. cathedr. n. 55 470
fPiacenza, Episc. n. 93 460
\Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 54 483
Piacenza, Mon. s. Syri n. 3 506
Imola, Eccl. cathedr. n. 6 166
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 55 483
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 56 483
fFerrara, Eccl. cathedr. n. 19 | 225
Ferrara, Eccl. s. Petri de Castro curialium
n. 1 226
Modena, Mon. s. Petri n. 20 318
flmola, Eccl. cathedr. n. 7 166
\lmoIa, Mon. s. Donati n. 1 170
fEccl. s. Mariae in Portu n. 18 100
\ForIimpopoli, Episc. n. 3 133
Reggio, Mon. ss. Petri et Prosperi n. 9 381
LII
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
13t)8
vm
1400
UOl
1402
1403
1404
1405
U0«
1407
tl408
*1409
1410
1411
*1412
1413
1414
1415
t*1416
1417
1418
141J)
*1420
1421
1422
1423
1424
1425
1426
U27
1428
1429
1430
1431
1432
*1433
*1434
1435
1436
1195 ian. 3
1195 ian. 14
1195 ian. 21
1195 feb. 25
1195 april. 17
1195 april. 19
1195 april. 26
1195 april. 29
1195 apriL 29
1195 mai. 3
1195 mai. 8
(1195 iuL)
1195 iul. 28
1195 aug. 1
(1195)
(1195)
1195 nov. 9
1195 nov. 17
1195
1196 ian. 13
1196 ian. 27
1196 leb. 12
(1191—96)
1196 april. 8
1196 apriL 26
1196 april. 29
1196 mai. 4
1196 mai. 11
1196 maL 21
1196 mai. 28
1196 iun. 4
1196 iun. 26
1196 aug. 14
1196 nov. 8
1196 dec. 7
(1196)
(1195—96)
1197 feb. 10
1197 mai. 2
''^- 17627/
JL. 17183
JL. 17185
JL. -
JL. 17219
JL. 17221
JL. 17223
JL. 17232
JL. 17235
JL. —
JL. t 17240
JL. -
JL. -
JL. -
JL. -
JL. —
JL. —
JL. -
JL. —
JL. —
JL. 17313
JL. 17323
JL. -
JL. —
JL. -
JL. 17368
JL. —
JL. 17378
JL. 17385
JL. 17392
JL. 17396
JL. 17410
JL. 17443
JL. 17435
JL. 17452
JL. -
JL. -
JL. 17495
JL. 17529
pag.
/"Faenza, Episc. n. 5 148
^Mon. s. lohannis de Acereta n. 1 160
Reggio, Mon. ss. Petri et Prosperi n. 10 381
Piacenza, Mon. s. Beuedicti n. 3 508
/Eccl. s. Mariae de Monte Guardiae u. 2 275
IEccL s. Mariae de Rheno n. 28 283
Parma, Mon. s. Alexandri n 4 426
Parma, Mon. s. Alexandri n. 5 426
Ganaceto, EccL s. Georgii n. 6 322
Piacenza, Eccl. s. Antonini n. 57 484
Mezzano, Mon. s. Pauli n. 2 532
f FeiTara, Eccl. cathedr. n. 20 225
iFerrara, Mon. s. Romani n. 1 228
Bologna, Mon. s. Stephani n. 9 267
fFerrara, Eccl. cathedr. n. 21 226
iFerrara, Mon. s. Romani n. 2 229
fFerrara, Eccl. cathedr. n. 22 226
iFerrara, Mon. s. Romani n. 3 229
Bologna, Domus Cruciferorum n. 10 287
(Ferrara, Eccl. cathedr. n. 23 226
FeiTara, Eccl. s. Petri de Castro curialium
n. 2 226
Ferrara, Eccl. cathedr. n. 24 226
Ferrara, Eccl. s. Petri de Castro curialium
n. 3 227
Bologna, Episc. n. 42 254
Canossa, Mon. s. Apollonii n. 15 396
fEccl. s. Mariae de Monte Guardiae n. 3 275
\Eccl. s. Mariae de Rheno n. 29 283
Ferrara, Eccl. s. Mariae de Betleem n. 1 232
Piacenza, Mon. s. Benedicti n. 4 508
Bologna, Episc. n. 43 254
Modena, Episc. n. 39 308
Bologna, Domus Cruciferorum u. 11 287
fFaenza, Episc. n. 6 148
iBologna, Domus Cruciferorum n. 12 287
Piacenza, Civ. n. 38 516
Parma, Eccl. cathedr. n. 9 422
Borgo San Donnino, Eccl. s. Donnini n. 11 440
Eccl. s. Mariae in Portu n. 19 100
Modena, Episc. n. 40 308
Modena, Mon. s. Petri n. 21 319
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 106 358
Vangadizza, Mon. s. Mariae n. 7 196
Aemilia n. 57 12
Ravenna, Archiepisc. n. 271 73
Modena, Civ. n. 11 321
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 107 358
Modena, Episc. n. 41 309
Mon. s. Mariae de Columba n. 16 524
Parma, Eccl. cathedr. n. 10 422
Eccl. s. Mariae de Rheno n. 30 283
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 56 471
Bologna, Episc. n. 44 254
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
LIII
1197 mai. 28
1197 mai. 28
1197 iun. 4
(1197)
1197 nov. 20
1197 dec. 11
1197 dec. 18
(1197)
(1197?)
(1191-97)
(1191—97)
(1191-97)
(1191—97)
(1191-97)
(1191—97)
(1191-97)
(1191-97)
(1191-97)
(1191—97)
(1191-97)
(1191-97)
(1191-97)
(1191—97)
(1191-97)
(1190-92)
(1191—92)
(1191—92)
(1192 iun. 9)
1192 iun. 27
(1192)
(1193 mai. 3)
(1195)
(1193—97)
JL. 17552
JL. 17554
JL. 17562
JL. -
JL. —
JL. 17593
JL. 17599
JL. —
JL. —
JL. 17642
.IL. —
JL. -
JL. —
JL. -
JL. -
JL. —
JL. -
JL. —
JL. -
JL. -
JL. —
JL. -
JL. -
JL. —
JL. -
JL. -
JL. —
JL. -
JL. —
JL. -
JL. -
JL. —
JL. -
Parma, Mon. s. Alexandri n. 6 42G
Coenzo, Eccl. s. Syri n. 1 429
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 108 358
fFarma, Mon. s. Alexandri n. 7 426
VSorbolo, Eccl. s. Faustini n. 5 429
Eccl. s. Mariae de Monte Guardiae n. 4 275
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 57 471
flniola, Eccl. s. Laurentii u. G 168
Umola, Mon. s. Mariae in Regula n. 5 169
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 109 359
Forli, Civ. n. 2 144
Reggio, Eccl. cathedr. n. 14 374
Ravenna, Archiepisc. n. 272 73
Ravenna, Archiepisc. n.[273 78
Forlimpopoli, Mon s. Rufilli n. 4 134
fForli, Episc. n. 5 143
^Forli, Mon. s. Mercurialis n. 2 144
Faenza, Domus leprosorum de Missino n. 1 154
|lmola, Episc. n. 12 165
hmola, Eccl. cathedr. n. 8 166
EccL s. Michaelis de Revere Scriniolo n. 2 199
fBologna, Episc. n. 45 254
^San Giovanni in Persiceto, Eccl s. loh. n. 1 296
/Bologna, Eccl. s. Agathae n. 7 262
^Eccl. de Pastino n. 2 288
Monteveglio, EccL s. Mariae n. 10 295
Reggio, Episc. n. 22 371
Reggio, EccL cathedr. n. 15 374
Piacenza, EccL s. Mariae de Gariverto n. 2 485
Cadeo, Domus hosp. s. Petri n. 10 519
Rufinus s. Praxedis presb. card.,
Ariminensis e p., apost. sedis
legatus.
Imola, Eccl.^cathedr. n. 4 166
Guido s. M ariae Transtiberim tit.
Calixti presb. card.
{Piacenza, Eccl. cathedr. n. 44 469
Rottofreno, Domus hosp. de Cavazzolo n. 1 531
{Piacenza, Eccl. cathedr. n. 45 469
Rottofreno, Domus hosp. de Cavazzolo n. 2 531
Petrus Diani tit. s. Caeciliae presb.
card., apost. sedis legatus.
Parma, Eccl. cathedr. n. 7 422
Piacenza, Episc. n. 90 459
fFiorenzuola, Eccl. s. Florentii n. 2 520
^Domus hosp. de Madonara n. 1 520
Piacenza, Mon. s. Sixti n. 44 499
Parma, Mon. s. Alexandri n. 3 425
Petrus 3. Mariae in Via lata diac.
card., apost. sedis legatus.
{Imola, Eccl. s. Laurentii n. 5 168
Imola, Mon. s. Mariae in Regula n. 4 169
LIV
ELENCHVS PONTIFICVM ROMANORVM.
*1470
*1471
*1472
1473
^1474
(1194 feb. 24) JL.
(1194) JL.
(1194) JL.
(1194) I .TL.
(1195 iun. 14) i JL.
Pidantius tit. s. Marcelli presb.
card. et legatus Celestini III in
Longobardia. pag-
Nonantola, Mon. s. Silvestri n. 105 358
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 52 470
Piacenza, Eccl. cathedr. n. 53 470
fPiacenza, Episc. n. 91 460
IPiacenza, EccL cathedr. n. 54 470
Parma, Eccl. cathedr. n. 8 422
AEMILIA SIVE
PROVINCIA RAVENNAS
AEMILIA
EXARCHATUS RAVENNAS-ROMANDIOLA
Descriptio Romaudiolae, ms. a. 1371, Roma Arch. Vat. Arm. XXXV t. 59 (olim
Arm. III c. II n. 87); edd. Fantuzzi Mon. Rav. V 1 n. 1 et Theiner Cod. dipl. dom. temp.
11490 n. 725; cf. Gott. Nachr. 1903 p. 514. 518. — Guillelmi Vallae Rhegiensis Italiae
exarchatus, a. 1523, mss. Roma Arch.Vat. Arm. XXXII 1. 1 f. 168sq.; XXXV 1. 130; XXXV
t. 131; Misc. Arm. 11 t. 27; II t. 38 f. 114sq.; II t. 54 f. 237 sq.; II t. 88 f. 345 sq.; II t. 95
f. 522 sq.; III t. 42; Bibl. Pio t. 443 f 417 sq.; Borghese Ser. I t. 20; codd. Vat. lat. 6202;
6206 f. 114 sq.; 7168 f. 247 sq.; codd. Ottob. 2521 f. 146 sq.; 2528 f. 233 sq.; codd. Urb. 813;
864 f. 272 sq.; codd. Barb. 1499 (XXVII 5) f. 195 sq.; 2577 (XXXIII 97); Bibl. Vallicell. C 16
f. 137 sq.; Bibl. Corsin. 35 G 24 (863) f. 227 sq.; Bibl. Chigi G VI 177; Bibl. Albani 70.') et
Misc. 22 (perierunt) ; Firenze Bibl. naz. ms. Capponi XXXV; Venezia Bibl. di S. Michele di
Murano cod. 88 (periisse videtur; cf. Mittarelli Bibl. codd. ms. mon. s. Michaelis Venetiarum
p. 1177); Arezzo Bibl. della fraternita di S. Maria n. 112 (Misc. vol. III) f. 194 sq.; Napoli
Bibl. Brancacciana Misc. IV C 4 et V F 4; Madrid Bibl. naz. P 95; cf. H. Sauer Die Schrift
des Guillielmus Valla Rhegiensis uber den Exarchat von Italien (Gottingen 1905). —
lohannis Petri Ferretti (Lavellin. ep.) De exarchatu Ravennatensi, a. 1.531, mss. Roma
Arch. Vat. Arm. XXXV t. 132; codd. Vat. lat. 3752. 5834; cod. Barb. 2500 (XXXIII 20). —
I. P. Ferretti Ravennatis exarchatus aliarumque Romanae ecclesiae ditionum historiarum
libri 7, a. 1550, mss. Roma codd. Vat. lat. 3753; 4968; 5441 (autogr.); 5831; cod. Urb. 408 ;
codd. Barb. (autogr.) 2479 (XXXII 270); 2746 (XXXIV 63); Firenze Bibl. naz. II IV 174
(XXV 698) ; Excerpta ex libro VI, auctore Exsuperantio Ferretti, leguntur in cod. Miscell.
s. XVIIT, Ravenna Bibl. Classense (III 5 Y). — Vincenzo Carrari Storia di Romagna, mss.
s. XVI, Ravenna Bibl. Classense (III^ 2 B) et Forli Bibl. comunale; cf. Ginanni Mem. degli
scrittori Ravennati I 127. — Alberico Buonfiglio La Romagna descritta, ms. s. XVI ;
cf. Ginanni I 97. — Franc. Pera Ristretto della provincia di Romagna (Faenza 1616). —
Pietro Coronelli La Romagna provincia dello Stato ecclesiastico in: BibJioteca uni-
versale sacro-profana VII (1701—06). — Antonio Zirardini Sopra la origine dell' esarcato
e della dignita degPesarchi in: Calogera Nuova raccolta IV (In Venezia 1758) 447 sq.; ^ (Ra-
venna 1851). — Gio. Batt. Morgagni Epistolae Aemilianae XIV in eius Opp. V(1764). —
Paolo Pavirani Memorie istoriche delFesarcato di Ravenna, ms.s. XVIII, Ravenna Bibl.
Classense (III 2 D-). — Antonio Vesi Ragionamento intorno ai veri confini di Romagna
(Faenza 1841). — A. Vesi Storia di Romagua I— III (Bologna 1845 — 48). — A. Vesi
Documenti editi ed inediti che servono ad illustrare la storia di Romagna (Bologna 1845). —
Tito Miserocchi La provincia di Ravenna (Torino 1888). — Ch. Diehl Etudes sur Tad-
ministration byzantine dans Texarchat de Ravenne in: Bibliotheque des ecoles d'Athenes
et de Rome LIII (Paris 1888). — Pietro Desiderio Pasolini I tiranni di Romagna e i papi
nel medio evo (Imola 1888). — H. Cohn Die Stellung der byzantinischen Statthalter in
Ober- und Mittelitalien (Berlin 1889). — L. M. Hartmann Untersuchungen zur Geschichte
Kehr, Italia pontificia V. 1
2 Aemilia.
der byzantinischen Verwaltung in Italien (Leipzig 1889). — Emilio Rosetti La Romagna.
GeograBa e storia (Milano 1894). — E. Rosetti Emilia e Romagna in: BoU. della Soc.
geograf. ital. Ser. III t. XII (1899). — H. Gelzer Die Geuesis der byzantinischen Themeu-
verfa.ssung in: Abbaudlungen der Kgl. Gesellschaft der Wissenschaften zu Leipzig XVIII
(1899). — P. Fabre -Duchesne Le Liber censuum de 1' ^glise Romaine I (1905) 95 sq. —
G. B. Comelli Dei confini naturali e politici della Romagna in: Atti e Mem. della R.
Deputazione di storia patria per le provincie di Romagna Ser. III t. XXVI (1908) 1 sq.
Conf. quoque Gius. Gaspare Bagli in: Atti e Memorie della R. Deputazione di
storia patria per le provincie di Romagna Ser. III t. VII (1889) 320 sq. VIII (1890) 285 sq.
XIII (1895) 82 sq. 220 sq. XIV (1896) 42 sq.
Aemilia provincia antiqua. hodie Eniilia^ regionem continebat inter
Padum fluvium et Apenninum sitam, a Placentia usque ad Ariminum (cf.
Chr. Hiilsen Aemilia in: Pauli-Wissowa Realenzyklopadie I 540 sq.). Priscis
iam temporibus Ravennatis archiepiscopi metropolitana erat provincia (cf.
infra p. 15). Illa vero regio, cui caput ipsa Ravenna civitas, inde a saec. IV
sub nomine provinciae Flaminiae nota erat (cf. L. Cantarelli La diocesi
italiciana da Diocleziano alla fine dell' impero occidentale in : Studi e docu-
menti di storia e diritto XXII (1901) 122sq. 133 sq.). Post Langobardorum
autem invasionem parti, quae sub Romanorum ditione remansit, quia ab
exarcho rccta erat, nomen Exarchatus Ravennatis inditum est, idque
serva^dt longo tempore post Ravennam a Langobardis captam et a Pipino
rege Francorum b. Petro et Romanae ecclesiae donatam. Neque enim mirum
videtur, quod Cencius in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 95)
provinciam Flaminiam et Exarchatum recensuerit aeque ac si eaedem fuissent.
Praeterea iam saec.VI, ut videtur, nomen occurrit Romaniae sive Roman-
diolae, hodie Uomagna^ „quae sic appellata est quasi altera Roma, eo quod
sic fideliter Romano adhaesit imperio, ut ab eo nequiverit separari" (Hist.
Langob. Florent. ed. Mon. Germ. Scr. rer. Langob. p. 600). Nos vero hunc
ordinem sequemur, prout antiquae Aemiliae et Ravennatum archiepiscoporum
metropolitanae provinciae episcopatus suffraganei in antiquis Ravennatis
ecclesiae privilegiis et ab Albino recensentur:
Ravenna — Cervia — Sarsina — Cesena — Forlimpopoli — Forli
— Faenza — Imola — Comacchio — Adria — Ferrara — Bologna —
Modena — Reggio — Parma — Piacenza.
Quae sequuntur Romanorum pontificum epistolae, datae sunt exarchis
eorumque officialibus, scholasticis, curatoribus, erogatoribus, notariis et prae-
fecto praetorio Italiae. Accedunt litterae, quae ad provinciam Aemihae et
Romandiolae pertinent.
*1 (585—86)
Pelagius II Smaragdo exarcho Italiae supplicat, ut Helias Aquileiensis
aliique episcopi (schismatici), si pro suis adhuc deUctis aliquid inimicus ani-
marum eis obstinationis aut dubietatis intulerit, instructas ad se personas,
quibus facilius reddenda recipiendaque sit ratio, destinent, ut nulla deinceps
consensus eorum dubietas supersit.
Aemilia. 3
Laud. in Pelagii II epistola ad Heliam Aquileiensem ep. missa J. 687. JK. 1055. —
Beg. JK. — .
Pelagius I se Constantinopoli, tunc apocrisiarium , epistolam ad Aemiliae
episcopos misisse, negavit in epistola ad Symeonem ill. virum directa JK. 972. ' —
De Smaragdo exarcho (a. 585—89) cf. Diehl p. 173 et Hartmann p. 10. 12.
2 (591 feh.)
Oregorius I Georgio praefecto praetorio Italiae: Deum deprecatur, ut sua
€um protectione custodiat eique apud se gratiam et apud principes largiatur.
— Bonitatem vestrac.
Beg. Gregm-ii 1 lib. I ep. 22. — Edd. S. Gregwii M. Opp. ed. Maur. lib. I n. 23. Mansi
IX 1040 n. 22. Migm LXXVII 467 n. 23. Mon. Germ. Epp. I 26. — Begg. J. 726.
JE. 1090.
De Georgio praefecto praetorio cf. Reg. Gregorii I lib. I epp. 35. 36 JE. 110-5.
1106. Praefectum praetorio per Italiam tunc Ravennae resedisse, Ewald recte ex
Reg. Gregorii I lib. V ep. 11 JE. 1326 evicit; cf. quoque Hartmann p. 146.
3 (691 feb.)
Gregorius I Romano patricio et exarcho Italiae: scribit de Blando
Hortonen. civ. episcopo, longo iam tempore in civ. Ravennae ab ipso detento.
V. Ortona, Episc. n. 1 (vol. IV p. 276). — De Romano exarcho (a. 589—96) cf.
Diehl p. 173 et Hartmann p. 10 sq.
4 (593 april.)
Gregorius I [Gregorio] praefecto praetorio per Italiam." insinuat, ut Arme-
nio magnifico, filio qd. Aptonii, locum vel actionem provideat, ex qua quo-
tidianis stipendiis valeat sustentari. — Quicquid misericorditer.
Beg. Gregorii I lib. III ep. 28. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. III n. 28. Mansi
IX 1129 n. 28. Migne LXXVII625 n. 28. Mon. Germ. Epp. 1185. — Regg. J. 868. JE. 1232.
De Gregorio praefecto praetorio (Ev?ald legit perperam ^Georgio") cf. Hartmann
in Mon. Germ. Epp. I 320 not. 2.
5 (593 april.)
Gregorius I Romano patricio et exarcho Italiae: petit, ut, Laurentio eccl.
Mediolanen. ep. mortuo, Constantio diacono eiusdem eccl. , seu fuerit con-
secratus necne, suum dignetur impendere solatium. — Obitum Laurentii.
Beg. Gregorii I lib. III ep. 31. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. III n. 31.
Mansi IX 1131 n. 31. Troya Cod. dipl Longob. I 290 n. 104. Migne LXXVII 628 n. 31.
Mon. Oci-m. Epp. 1 189. — Begg. J. 871. JE. 1235.
Conf. quoque Gregorii I epistolas de obitu Laurentii ep. Mediolanen. JE.
1233. 1234.
€ (594 dec.)
Oregorius I Romano exarcho per Italiam, residenti Ravennae: admonet
eum, ut Speciosum presb., qui causa poscente in monasterio a lohanne ep.
fuerat deputatus, contra illius exinde voluntatem egressum et, ecclesiasticae
constitutionis vigore despecto, antedicto ep. ipsius fretum tuitione resistentem,
ab eius tuitione se suspendat; petit, ut quasdam muHeres, nunc usque in
monachico habitu permanentes, veste deposita et coniugibus sociatas, nuUa-
tenus defendat. — Apud excellentiam.
Beg. Gregorii I lib. V ep. 19. — Edd. S. Gregoi-ii M. Opp. ed. Maur. lib. V n. 24. Mansi
IX 1197 n. 18. Migne LXXVII 752 n. 24. Mon. Germ. Epp. I 301. — Begg. J. 967.
JE. 1333.
P
4 Aemilia.
7 (595 mai.)
Gregorius I Severo scholastico exarchi: scribit, Agilulfo Langobardorum
rege generalem pacem facere non recusante, agat, ut exarchus ad hoc sine
mora consentiat; si consentire noluerit, secum specialem pacem facere illum
repromittere. — Qui adsistunt.
R^. Gregorii I lib. V ep. 34. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. V n. 36.
Mansi IX 1202 n. 29. Troya Cod. dipl. Longob. I 352 n. 137. Migne LXXVII 760 n. 36,
Mon. Germ. Epp. I 314. — Regg. J. 986. JE. 1349.
De scholasticis exarchorum cf. Diehl p. 152 sq. et Hartmann p. 32 sq. 140.
*8 (595 feh.— iul.)
Gregorius I scribit (Romano exarcho et) patricio de persona Donati
archidiaconi in ep. Ravennatem eligendi.
Laud. in n. 9. — Beg. JE. — .
.9 (595 iul)
Gregorius I Andreae scholastico: scribit, nec Donatum archidiac, de quo-
patricio scripsit (n. 8), nec lohannem presb. psalmorum nescium, immo
Marinianum presb., diu secum in monasterio conversatum, in episcopum se
ordinasse. — Excellentissimi viri.
Reg. Gregorii I lib. V ep. 51. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maw. lib. V n. 48. Mansi
IX 1229 n. 45. Amadesi Chronot. I 264 n. 24. Migne LXXVII 777 n. 48. Mon. Germ.
Epp. I 350. — Regg. J. 999. JE. 1367.
Conf. Ravenna, Archiepisc. n. 36. 37. — De Andrea scholastico exarchi cf.
n. 16. 20.
*10 (597 iul.)
Gregorius I scribit Theodoro curatori, ut (Dominicam) coniugem lohannis
praefecti Urbis deducendam Romam tueatur.
Laud. in n. 17. — Reg. JE. — .
De tempore cf. J. 1115. JE. 1480. — Ad Theodorum curatorem Gregorius I
scripsit epistolas n. 13. 14. 17. 18. — Ex n. 13 deducitur, Theodorum tunc Ravennae
fuisse, unde Hegel Geschichte der Stadteverfassung von Italien I 184 false coniecit,
de curatore Ravennae civitatis agi. Sed eius munus ad huius civitatis curam minime^
spectare, ego quidem cum L. M. Hartmann p. 47. 150 convictus sum.
■^ll (598)
Gregorius I scribit (Callinico) exarcho Italiae, qui sibi Maximum ep.
Salonitanum studet commendare, de pravitate ipsius.
Laud. in Gregoiii 1 epistola ad Sabinianum ep. ladertinum missa J. 1145. JE. 1513,
— Reg. JE. —.
Callinici exarchi scripta in favorem Maximi ep. Salonitani laudantur etiam
in Gregorii I epistola ad Marinianum ep. Ravennatem missa J. 1166. JE. 1681. —
De Callinico exarcho (a. 596—603) cf. Diehl p. 173 et Hartmann p. 11.
*J2 (598)
Gregorius I scribit (Callinico) exarcho per Timarcum excubitorem, ad eum
proficiscentem, ut cautiones agentium vices Tohannis praefecti simul et pala-
tini Romam transmittere debeat.
Laud. in Gregorii I epistola ad Amandinum domesticum inissa J. 1337. JE. 1529. —
Reg. JE. — .
Aemilia. 5
13 (598 oct.)
Gregorius I Theodoro curatori Ravennae: gratias agit de eius studio iii
ordinanda pace. — Licet multa.
Ueg. Gregorii I lib. IX ep. 44. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. IX n, 98.
Mansi X 176 n. 103. Troya Cod. dipl. Longob. I 443 n. 206. Migne LXXVII 1022 n. 98.
Mon. Germ. Epp. II 70. — Rcgg. J. 1255 ad a. 599 iul. JE. 1568.
14 (599 ian.)
Gregorius I Theodoro curatori: petit eum, ut Petro viro magnifico atque
matri ipsius patrocinii sui gratiam ostendat cosque et illic positos tuitionis
suae reraedio foveat. — Postquam sic.
IU:g. Gregorii I lib. IX ep. 92. — Edd. S. Gregorii 31. Oirp. ed. Maur. lib. XIII n. 47.
Mansi X 379 n. 57. Migne LXXVII 1.302 n. 47. Mon. Germ. Epp. II 104. — Regg.
J. 1532 ad a. 603 aug. JE. 1617.
15 (599 ian.)
Gregorius I [....]: scribit de (Callinico) exarcho „quanta necessitas et
quae nos mala constringant, et praesentis responsaUs nostri relatione et ex
epistolis Mariniani ep. (Rav.) potestis agnoscere". — Quia gloriam.
Reg. Gregorii I lib. IX ep. 95. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. XIV n. 15.
Mansi X 401 n. 28 (ubi perperam inscribiUir Anthemio subdiacono^. Troya Cod. dipl.
Longob. 1 503 n. 240. Migne LXXVIl 1319 n. 15. Mmi. Gmn. Epp. II 106. — Regg. J. 1547
ad a. 604. JE. 1620.
Epistolam hanc aut ad Andream scholasticum exarchi (cf. n. 9), aut ad Theo-
dorum curatorem (cf. n. 10). aut ad Domnellum erogatorem (cf. n. 22) missam fuisse puto.
16 (599 ian.)
Gregorius I Andreae: consolatur eum, luctu et aegritudine afflictum; eius
coniugem salutat. — Audiens quod.
Reg, Gregoi-ii I lib. IX ep. 101. — Edd. S. Gregorii 31. Opp. ed. Maur. lib. IX n. 33.
Mansi X 129 n. 32. 3Iigne LXXVII 969 n. 33. Mon. Geiin. Epp. II 109. — Regg.
J. 1192. JE. 1626.
De Andrea scholastico exarchi cf. n. 9.
17 (599 feb.—april.)
Gregorius I Theodoro curatori: itcrum (n. 10) eum petit, ut (Dominicae)
coniugi lohannis praefecti Urbis Romam deducendae patrocinii sui opem ferat
et iure ad Perusinam civ. militari eam solatio fulciri disponat. — Quamvis
gloriae.
Ref/. Gregoi-ii I lih. IX ep. 116. — Edd. S. Gi-egoni M. Opp. ed. Maur. lib. X n. 6.
3Iansi X 214 n. 7. Troya Cod. dipl. Longob. I 472 n. 218. Migne LXXVII 1070 n. 6.
Mon. Germ. Epp. II 121. — Regg. J. 1289 ad a. 599 oet. JE. 1642.
De eadem re Gregorius I scripsit ad Marinianum ep. Rav. J. 1290. JE. 164:3
(Ravenna, Archiepisc. n. 52).
18 (599 april.)
Gregorius I Theodoro curatori: petit eum, ut praesentium portitoribus, a
Maurentio magistro militum ad precarium suum accipiendum transmissis,
suam tuitionem impertire dignetur. — Quia de gloria.
Reg. Gregorii I lib. IX ep. 133. — Edd. S. Grego^ii 31. Opp. ed. Mawr. lib. XII n. 6.
Mansi X 313 n. 6. Mignc LXXVII 1222 n. 6. 3ion. Gmn. Epp. II 182. — Regg. J. 1436
ad a. 601 sept. JE. 1659.
Conf. Ravenna, Archiepisc. n. 53.
Q Aeiuilia.
19 (599 mai.)
Gregorius I Callinico exarcho Italiae: petit eum, ut latores praesentium de
Histriae partibus venientes habeat commendatos, quatenus ad propria remeantes
nulHs perversorum inquietudinibus perturbentur. — Apud excellentiam.
Beg. Gregcyrii 1 lib. IX ep. 141. — Edd. S. Chegorii M. Ojyp. ed. Maur. lib. IX n. 95.
Mmisi X 173 n. 98. Troya Cod. dipl. Longoh. 1 441 n. 203. Migne LXXVII 1020 n. 95.
Mon. Germ. Epp. II 138. — Regg. J. 1253 ad a. 599 iul. JE. 1666.
20 (599 mai.)
Gregorius I Andreae scholastico: petit eum, ut latorem praesentium Casto-
rium chartularium , pro necessariis causis (Ravennam) transmissum, sua in
omnibus ope adiuvet. — Qualiter de gloriae.
Reg. Gregorii I lib. IX ep. 151. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. V n. 45.
Mansi X 112 n. 4. Migne L XXVII 775 n. 45. Mon. Germ. Epp. II 151. — Begg. J. 1161
ad u. 598 oct. JE. 1677.
' De Andrea scholastico exarchi cf. u. 9. '
21 (599 mai.)
Gregorius I Callinico exarcho Italiae: scribit de insulae Capritanae ordi-
natione; exarchi maiorem domus accusat venalitatis; de lustino (consiliario
exarchi) queritur; ipsum s. Petri natalicium diem (iun. 29) in Romana civ.
facere velle laetatur; addit de causa Maximi (ep. Salonitani), ipsi Castorio
notario suggerente cognita. — Inter hoc quod.
Reg. Gregorii I lib. IX ep. 154. — Edd. S. Giegwii M. Opp. ed. Maur. lib. IX n. 9.
Mansi X 117 n. 9. Troya Cod. dipl. Longob. I 405 n. 171. Migne LXXVII 948 n. 9. Mon.
Germ. Epp. U 154. — Begg. J. 1165 ad a. 598 oct. JE. 1680.
Conf. Ravenna, Archiepisc. n. 56.
22 (599 iul.)
Gregorius I Domnello erogatori: optat, ut ad limina Apostolorum feliciter
veniat. — In nostra mente.
Reg. Gregorii I lib. IX ep. 173. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. IX n. 74.
Mansi X 164 n. 78. Migne LXXVII 1009 n. 74. Mon. Germ. Epp. II 169. — Regg.
J. 1230. JE. 1700.
De Doranello erogatore cf. Hartmann p. 100. 173.
23 (599 aug.)
Gregorius I Domnello erogatori: scribit de militari roga, quam contra volim-
tatem principali iussione iterum susceperit, de sex centenariis, quos exarchus
ex cimiliarchio Rav. ecclesiae in quotidiana militum praefecturae mutuatus sit;
petit, ut cum pecuniis competentibus Romam veniat, quia Romana civ.
diversis est attrita languoribus, ut neque in murorum custodia idonei per-
sistant. — Epistolam gloriae.
Reg. Gregorii I lib. IX ep. 240. — Edd. S. Gregoni M. Opp. ed. Maur. lib. IX n. 124.
Munsi X 204 n. 129. Troya Cod. dipl. Longoh. I 462 n. 215. Migne LXXVII 1057 n. 124.
Mon. Germ. Epp. II 234. — Regg. J. 1281. JE. 1767.
24 (600 mart.)
Gregorius I lohanni praefecto praetorio Italiae: scribit, nulla occasione
annonas atquc consuetudines diaconiae, quae Neapolim exhibetur, subtrahere
cum decuisse etc. — Quicquid tribuitur.
Aemilia. 7
Reg. Gregorii I lib. X ep. 8. — Edd. S. Gi-egorii M. Opp. ed. Maur. lib. X n. 21.
Mansi X 221 n. 20. Migne LXXVII 1080 n. 21. Mon. Gertn. Epp. II 242. — Begg.
J. 1304. JE. 1775.
25 (603 feb.)
Gregorius I Bonifatio notario: mandat, ut hortetur lohannem Ravennatem
clerieum, ut ad se venire festinet, quatenus in praesenti mores et personam
ipsius iudicet. — Ea quae nobib.
Reg. Gregorii I lib. XIII ep. 27. — Edd. S. Gregoiii M. Opp. ed. Maur. lib. XIII n. 23.
Mansi X 358 n. 27. Migne LXXVII 1276 n. 23. Mon. Germ. Epp. II 392. — Begg.
J. 1507. JE. 1892.
26 ■ (603 iun.)
Gregorius I Smaragdo patricio et exarcho: petit eum, quatenus Firminum
ep. Tregestine eccl. , ab schismate ad unitatem ecclesiae reversum, contra
quem Severus Gradensis ep., caput schismatis, seditionem civium excitavit, ab
inlatis defenset molestiis; nuntiat, Cillanem de pace ab eo in 30 diebus facta
rescripsisse, eam se servaturum, si a reipublicae partibus fuerit custodita; ad
Pisanos hominem a.se transmissum nihil obtinuisse, dromones eorum paratos
ad egregiendum nuntiatos esse. — Olim novimus.
Reg. Gregorii I lib. XIII ep. .36. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. XIII n. 33.
Mansi X 364 n. 40. Troya Cod. dipl. Longob. I 545 n. 272. Migne LXX VII 1283 n. 33.
Mon. Germ. Epp. II 398. — Regg. J. 1518. JE. 1901.
27 (625 nov.—dec.)
Honorius I Hysatio patricio et exarcho Italiae: rogat, ut episcopos Trans-
padanos, qui Petro, Pauli filio, ut non Adulubaldo regi, sed potius Ariopalto
tyranno consentiret suaserint, in Romanas partes destinare dignetur, quia
huiusmodi scelus nulla patietur ratione inultum. — Quorumdam scriptis.
Coll. Britt. (cod. Mus. Britt. Add. 8873 f. 172). Ivonis Dea: XII c. 25 (cod. Paris. lat.
14315 f. 237'). — Edd. Sigonius De regno Italiae hist. II 57 (qui tno^-e suo textum emendavit)
= Mansi X 577 = Migne LXXX 469 n. 1 = Mon. Germ. Epp. III 694 not. Baronius Ann.
ecel. ad a. 626 c. 29. Mansi X 586. Troya Cod. dipl. Jjongob. 1 591 n. 296. Migne LXXX
482 n. 16. Mon. Germ. Epp. Ill 694 n. 2. — Begg. Eivald in N. Archiv V 583. J. 1559.
JE. 2012.
De Isacio exarcho cf. Diehl p. 173 et Hartmaiin p. 14.
28 (686?)
Exconsuli patricio et exarcho Italiae archipresbyter, archidiaconus et primi-
cerius notariorum, servantes locum s. sedis apost. : notescunt, ab hac luce
fuisse subtractunj s. pontificem. — Quamvis non sine.
Formula epistolae legitur in Diurno Bomanorum pontificum n. .59 (ed. SicJcel p. 49). —
Beg. JE. — .
29 (686?)
Exarcho Italiae presbyteri, diaconi et familiaris universus clerus, axiomatici
etiam seu exercitus et populus Romanae urbis supplices: nuntiant, in personam
archidiaconi concurrisse atque consensisse electionem; supplicant, ut celerius
8 Aemilia.
apost. sedem de perfecta electi ordinatione adornare praecipiat. — Novit
humanis.
Fonnula epistolae legitur in Diurno Bomanorum pontificum n. 60 (ed. Sickel p. 50). —
Reg. JE. —.
Sickel Prolegomena zum Liber Diurnus II (Wiener SB. CXVII 51 sq.) formulas
59 — 63 de electione Romani pontificis ad a. cr. 625, i. e. Honorii I tempora, referri
iubet. Quum vero epistola ipsa cum Vita Cononis (Lib. pontif. ed. Duchesne I 368)
accuratius concordet, eam ad a. 686 spectare pro certo habemus.
*30 (687)
Paschalis archidiaconus 8. R. E. scribit Ravennam lohanni novo exarcho.
promittens dationes, ut persona sua ad pontificatum eligatur.
Vita Cononis (Lih. pontif. ed. Duchesne I 369). — Regg- J- p. 170. JE. I p. 243.
De lohanue Platyn exarcho cf. Diebl p. 173 et Hartmann p. 19.
*31 (687)
Paschalis (antipapa) mittit clanculo Ravennam missos, promissaque pecunia
vel aliis diversis donis lohannem patricium et exarchum cognomento Platyn
cum suis iudicibus nemine sciente Romam venire persuadet.
Vita Sergii I (lAb. pontif. ed. Duchesne I 372). — Eegg. J. p. 171. JE. T p. 243.
*32 (756)
Stephanus 11 distribuit cunctas actiones exarchatus Ravennantium ad per-
agendum et dirigit iudices ad faciendas iustitias in Ravennantium urbem,
Philippum presb. et Eustachium ducem.
Laud. in Hadriani I epistola ad Carolum M. regem a. 774 ex. missa J. 1844. JE. 240S.
— Reg. JE. -.
*33 (787—91)
Hadrianus I, iussu Caroli M. regis, praecipit, ut a partibus Ravennae seu
Pentapolis Venetici ad negotiandum expellantur.
Laud. in Hadriani 1 epistola ad Carolum M. regem missa J. 1881. JE. 2480. —
Beg. JE. — .
*34 Ravenna (861)
Ificolaus I, Aemiliensibus ac senatoribus urbis Ravennae rogantibus, Ra-
vennam proficiscens, omnibus Ravennensibus. AemiUensibus ct Pentapolitanis
res, quas lohanne archiep. Rav. et Gregorio fratre eius rapientibus amiserant,
restituit et praeceptionis suae decreto confirmat.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 105.
35 Laterano 861 nov. 18
Nicolaus I in concilio statuit, ut lohannes archiep. Ravennas episcopos per
Aemiliam non consecret, nisi post electionem cleri et populi, per epistolam
apost. sedis percepta licentia; ut eosdem, quotiens ad apost. sedem venire
voluerint, nequaquam prohibeat; ut nullam dationem contra canonicam
auctoritatem ab eis exigat; ut eosdem illam malam consuetudinem q. d. trice-
simalis nullo modo Ravennati exhibere aut exercere compellat ecclesiae etc.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 108.
Aemilia. 9
36 Laterano 861 nov.
Nicolaus I episcopis Aemiliae regionis, in concilio lohanne archiepisc. Rav.
praesente, de iniuriis ab eo illatis lamentantibus: praecipit, ut nuUus amodo
et deinceps archiepiscopus Rav. ad eorum episcopia sine voluntate eorum
accedere temptet vel aliquam pecuniara ab eis exigere vel res ecclesiae
eorum aut monasteria sive plebes aut titulos sive praedia diripere audeat
neque vocare Ravennam praeter tempora a patribus definita; decernit, ut
nihil exhibeant archiopiscopo Rav. , nisi quod canones praecipiunt, quodque
ceteri episcopi per Liguriam et Venetiam atque Istriam suis metropolitanis
exhibere probantur. — Sollicitudinem omnium ecclesiarum. Scr. p. m. Leonis
scrin. S. R. E. in m. nov., ind. 10.
Privilegium hoc legitur in cod. capit. Modoetien. , uhi Petro ep. (Imolensi ?) inscribitwr,
et in cod. capit. Mutinen. inter acta concilii Roviani a. 861 nov. 18 (n. 35). — Edd. Bacchini
Agnelli Lib. pontif. Bav. II App. p. 80 = Ughelli ^ II 347, = Muratori Scr. II'» 204, =
Labbe-Coleti Conc. X 189, — Mansi XV 598, = Speronius De Akarottis Adriensium epp. series
p.20, = Cappelletti J184, = Migne CVI787. — Re/)p. J. p. 238. 240 et JE.Ip. 343. 345 ad a. 862.
Conf. Ravenna, Arcliiepisc. u. 108 et Imola, Episc. n. 2.
37 (877 mai. 27)
lohannes VIII (lohanni) archiep. Rav. : mandat, ut occurrat cum suffraganeis
suis 8 kal. iul. (iun. 24) ad concilium Ravennae celebrandum.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 118.
38 877 (iun.)
lohannesVIII lohanni archiep. Rav. : mandat, ut cum omnibus suffraganeis
suis episcopis 12 kal. aug. (iul. 21) Ravennae concilii celebrandi causa adesse
procuret.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 119.
*55 Ravenna 877 aug.
lohannes VIII in concilio statuit, ut nemo monasteria, curtes, massas
et salas tam per Ravennam et Pentapolim et Aemiliam etc. praesumat
beneficiali more aut scripto aut alio quolibet modo petere, recipere vel
conferre.
Acta concilii Rav. c. XVII apud Densdedit Coll. can. lib. III c. 57 [54]. — Edd. Holste
Coll. Rom. II 149. Labbe-Cossart Conc. IX 299. Mansi XVII 340. Watta-ich Pontif. Rmn.
vitae I 642. Martinucci p. 262. Wolf v. Glanvell p. 292. — Regy. Werminghoff in N. Archiv
XXVI 651. J.p.269. JE.Ip.394.
40 (878)
lohannes VIII tam Mediolanensi archiep. cum suis suffraganeis quam
Ravennati cum suffraganeis suis: iubet, ut, quotiens lohannes ep. Ticinensis
et post eum eius successores eos vocaverint pro emergentibus quaestionibus
eximendis, continuo simul convenire non differant.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 122.
41 879 mart. 5
lohannes VIII Romano archiep. s. Rav. eccl.: iubet, ut cum omnibus
suffraganeis suis episcopis 8 kal. mai. (april. 24) Romam ad synodum cele-
brandam venire studeat.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 125.
\ 0 Aemilia.
42 879 sept. 21
lohannes VIII Romano archiep. s. eccl. Rav.: iterato iubet, ut ad synodum
4 id. oct. (oct. 12) celebrandam in eccl. b. Petri cum suffraganeis suis epi-
scopis occurrere nullatenus praetermittat.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 130.
43 881 iul. 27
lohannes VIII Romano archiep. (Rav.): eum, quem iam pridem per Del-
touem ep. apostolatus sui litteris ad synodale collegium occurrere iussit, nunc
per lohannem Callensem ep. ad synodum 8 kal. oct. (sept. 24) futurae 15 ind.
una cum omnibus suffraganeis suis episcopis venire iubet.
V. Raveuna, Archiepisc. n. 137.
44 (881 aug.)
lohannesVIII Romano archiep. (Rav.): eum per lohannem ep. Montefere-
tranum iterum ad synodum 8 kal. oct. (sept. 24) futurao 15 ind. una cum
omnibus suffraganeis suis episcopis venire iubet.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 138.
45 Boma 1078 ian. 28
GregoriusVIl Guiberto Ravennati archiep. omnibusque suffraganeis eius et
universis epp. et abbatibus in marchia Firmana et Camerina et in Pentapoli
et Aemiliae et Lougobardiae partibus constitutis: monet, ut ad synodum in
proximo venturae quadragesimae prima hebdomada (feh. 25 — mart. 3) cele-
brandam conveniant.
V. Raveuna, Archiepisc. n. 178.
46 (1080) oct. 15
Grregorius VII omnibus epp., abbatibus, clericis atque laicis in marchia
Tuscana, Firmana et in exarchatu Ravennate constitutis: praecipit, ut in
restauratione Rav. eccl. omnes unanimiter consensum et pro posse adiutorium
tribuentes, in reperiendo idoneam illi regimini personam summopere laboran-
tes invigilent.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 184.
47 (1080) dec. 11
Gregorius VII omnibus epp., abbatibus, comitibus atque militibus in
parochia Ravennate et in Pentapoli nec non et in marchia Firmana et in
ducatu Spoletino commorantibus : praecipit, ut iuxta consilium legati sui
R(ichardo) archiep. Rav. consilium et auxilium firmiter promittant.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 186.
48 Guastalla 1106 oct. 22
Paschalis II in concilio apud villam Guardastallum, a. d. inc. 1106, 11 kal.
nov. celebrato, constituit, ut AemiUa tota cum suis urbibus, id est Placentia,
Parma, Regio, Mutina, Bononia, nunquam ulterius Ravennati archiep. sub-
iaceat.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 188. — Sed Aemiliae episcopatus a Gelasio II a. 1118
aug. 7 Gualterio archiep. Ravennati restituti sunt.
Aemilia. 1 1
49 Laterano 1123 mart. 27
Calixtus II in synodo, in eccl. Lateranensi celebrata, damnat alienationes,
quae specialiter per Ottonem, Guidonem, Hieremiam seu forte Philippum
ubilibet de possessionibus Ravcnnatis exarchatus factae sunt.
Acla coiiciUi e. XXII ap. Mansi XXI 286. Robert Histoirc du pape Calixte II p. 170.
— Begg. J. p. 543. JL. I p. 810.
De hoc concilio cf. Mou. Germ. Const. I 574 n. 401.
50 Anagni (1159) dec. 13
Alexander III archiepp., epp., abbatibus, prioribus et universis eccl. praelatis
per Liguriam, Aemiliam, Histriam et ducatum Venetiae constitutis: scribit de
sua electione.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 223.
*51 (Veroli 1170 mart.)
Alexander IH mandat Aquileiensi patriarchae, Mediolanensi archiep. et
Odoni s. Nicholai in carcere Tulliano diac. card., apost. sedis legatis, nee
non et universis epp. per civitates Lombardiae, Marchiae et Romagnolae
constitutis, ut, si aliqui homines Lombardiae sive civitates quamlibet absque
consilio communium consulum fecerint coniurationem, ipsi civitatem, in qua
facta fuerit, interdicto subiciant et tam consules quam eos, qui coniurationem
illam fecerint, sententia excommunicationis percellant.
Laud. in n. 52. — Reg. JL. — .
52 Veroli (1170) mart. 2i
Alexander III universis consulibus civitatum Lombardiae, Marchiae et
Romagnolae et aliis hominibus tam maioribus quam minoribus in societate
et coniunctione Lombardorum exsistentibus: scribit de legatione Pavembcrgensis
ep. ex parte Friderici imp., de praeceptis legatis suis datis (n. 51); mandat,
quod, si civitas quaelibet vel homines aliquam offensam incurrerint et recto-
rum mandato parere neglexerint, in civitate, quae hoc attemptaverit, divina
prohibeantur officia celebrari et principales illius offensae fautores anathe-
matis gladio feriantur; iniungit, ut mercatores de Tuscia in terris ipsorum
nec manere nec mercari neque venire sinant nec suos seu ultramontanos
negotiatores ad eos transire quomodolibet permittant.
V. Piacenza, Civ. (JL. 11747).
*53 (1178)
Alexander III rectoribus Lombardiae, Marchiae et Romaniae scribit de in-
iuriis, quae monachi s. Benedicti super Padum a consulibus Mantuanis
patiuntm*.
Latid. in Alexandri III ejnstola abbuti ct fratribus Padilironensibits a. 1178 data
JL. 13131. — Beg. JL. — .
54 Tusculanum (1180) iul. 8
Alexander HI Ravennatensi archiep. et suffraganeis eius: mandat, quatenus
rectores et consules et alios prudentes viros civitatum Lombardiae moneant,
ut quicquid contra treguam inter F(ridericum) imp. et Lombardos firmatam
fecerint, emendent et treguam firmiter observent et ad pacem componendam
intendant, ne violatores treguae periurii et excommunicationis reatum in-
12 Aemilia.
ciuTant; rogat, ut A(lbertum) de Summa subdiae.. apost. sedis nuntium,
benigne curent recipere.
V. Ravenna, Archiepisc. u. 235.
55 VeVetri (1182-83) iun. 4
LuciusIII rectoribus Lombardiae, Marchiae et Romagnolae: iniungit, quate-
nus ecclesias et personas ecclesiasticas in libertate pristina conservantes,
potestatem, consules et populum Laudensem et populum Mutinensem com-
pescant, ut a persecutionibus ecclesiarum desistant etc.
V. Modena, Civ. (JL. 14801).
56 Vei-ona (1186—87) iun. 13
Urbanus III universis Christi fidelibus per Ravennatem provinciam constitutis
et omnibus per pontem s, Mariae de Reno Bononien. transeuntibus: iniungit,
quatenus, cum nuntii s. Mariae de Reno ad eos pro eleemosynis ad ipsum
pontem instaurandum accesserint, manum misericordiae porrigant etc.
V. Bologna, Mon. s. Mariae de Reno (JL. 15874).
57 Laterano 1196 nov. 14
Celestinus III Rav. archiep. et sufFraganeis eius: mandat, quatenus cives
Mutinenses moneant, ut quae nequiter ecclesiis mon. Nonantulani abstulerunt,
restituant etc.
V. Modena, Mon. s. Silvestri Nonantulanum (JL. 17443).
RAVE N NA
Agnelli, qui et Andreas, Liber pontificalis sive Vitae pontificum Ravenuatum ed.
B. Bacchini I. II (Mutinae 1708) = Muratori lier. Ital. Scr. II p. I 1 sq. = Migne
CVI 431 sq.; 0. Holder-Egger in Mon. Germ. Scr. rer. Langob. p. 265 sq.; cf. L. A. Ferrai
in Arch. stor. Lomb. XXII (1895) 277 sq.; Duilio Giani in 6tudi storici VIl (1898) 399 sq.
461 sq.; L. Duchesne in Miscellanea di storia e cultura ecclesiastica III (1904) 65 sq.;
Fr. Lanzoni in Rivista di scienze storicbe VI (1909) 345 sq. 425 sq. 571 sq. ; A. Testi-Raspoui
Note marginali al Liber pontificalis di Agnello Ravennate iu: Atti e Mem. della R. Deput.
per la Romagna Ser. [II t. XXVII (1909) 86 sq. — Desiderii Spreti De amplitudine,
vastatione et instauratione urbis Ravennae ' (Venetiis 1489); ^ (In Pesaro 1574); * (Venetiis
1588); * De amplitudine, eversione et restauratione urbis Ravennae I — III (Ravennae
1793 — 96). — Guillelmi Vallae Rhegieusis Italiae exarchatus, a. 1523, mss.; cf. supra
p. 1. — loh. Petri Ferretti Ravennatum archiepiscoporum descriptio et eorum vitae.
Excerpsit Exsuperantius Ferretti a. 1589. De eo cf. Ginanni I 228 sq. — I. P. Ferretti
De exarchatu Raveunatensi , a. 1531, mss. : cf. supra p. 1. — I. P. Ferretti Ravennatis
exarchatus aliarumque Romanae ecclesiae ditionum historiarum libri 7, a. 1550, mss. ;
cf. supra p. 1. — Vinc. Carrari Cronografia della chiesa metropoli di Ravenna, ms.
s. XVI; cf. Ginanni I 125. — Hieronymi Rubei (Rossi) Historiarum Ravennatum libri
10 » (Venetiis 1572); ^ (Venetiis 1590); cf. Ginanni II 322. — Tomaso Tomai Historia di
Ravenna * (In Pesaro 1574); - (In Ravenna 1580). — Girolamo Rossi Catalogo delle chiese
della citta di Ravenna con 1' indulgenze et sante reliquie, ms. a. 1606, Ravenua Bibl.
Classense (IH 1 G^). — Dom. Valeriani Dell' antichita di Ravenna ^ (In Ravenna 1638);
- (1640). — Aurelio Maretti Vita di S. Apollinare arcivescovo, martire e protettore di
Ravenna (Ravenna 1644). — Sancta metropolitana ecclesia Ravenna, ms. s. XVII, cod.
Vat. Barb. 3217 (XL 14) f. 107 sq. — Ughelli ' II 323 sq.; ^ II 323 sq. — Girolamo Fabri
Le sagre memorie di Ravenna antica (In Venetia 1664). — G. Fabri EfFemeride sagra et
istorica di Ravenna antica (In Ravenna 1675). — (G. Fabri) Compendio istorico del dominio
e governo della citta di Ravenna (In Ravenna 1675). — G. Fabri Ravenna ricercata overo
Compendio istorico delle cose piii notabili dell' antica citta di Ravenna (In Bologna 1678). —
Serafino Pasolino Lustri Ravennati dall' a. 600 dopo 1' universal diluvio etc. I — VI (In
Bologna 1678—89). — Carlo Scuttelari Miscellanea di documenti e memorie istoriche
della citta di Ravenna vol. VII, ms. s. XVIII, Ravenna Bibl. Classeuse (III 1 P). — Vinc.
Coronelli Ravenna ricercata antico-moderna (1700). — Benedicti Bacchinii De eccle-
siasticae hierarchiae originibus dissertatio (Mutinae 1703) p. 376 sq. — Teseo Franc. Dal
Corno Raveuna dominante, sede d' imperatori, re et esarchi (In Ravenna 1715). — Privi-
legia aliquorum summorum pontificum Ravennati ecclesiae concessa, s. XVIII, in vol.
XXXVI Diversorum; cf infra p. 17. — Spicilegium Ravennatis historiae sive Monumenta
historica ad ecclesiam et urbem Ravennatem spectantia ap. L. A. Muratori Rer. Ital.
Scr. I p. II 527 sq. — Sacra congregatione particulari . . pro archiepiscopo Ravennae
contra episcopum Ferrariae a. 1725 in vol. XXXVI Diversorum f. 126 sq.; cf. infra p. 17. —
j 4 Ravenna.
losephi Aloysii Amadesii De iurisdictioue Ravennatum archiepiscoporum in civitate et
dioecesi Ferrariensi dissertatio (Ravennae 1747). — losephi Antonii Pintii De nummis
Ravennatibus dissertatio singularis (Venetiis 1750). — losephi Aloysii Amadesii Disser-
tatio de metropoli ecclesiastica Ravennatensi in editione Opp. s. Petri Chrysologi '
(Venetiis 1750); * (Augustae Vindelicorum 1758) = Migne Lll 91 sq. — G. L. A(madesi)
Difesa del diploma di S. Gregorio Magno a Mariniano arcivescovo di Ravenna in: Calogera
Raccolta XLVI (In Venezia 1751). — L. Amadesi Intorno la vantata maggioranza della
chiesa Pavese sopra la Ravennate in: Saggi della Societa letteraria Ravennate I (In
Cesena 1755) 40 sq. — Antonio Zirardini Degli antichi edifizi profani di Ravenna (In
Faenza 1762). — A. Zirardini De antiquis sacris Ravennae aedificiis liber posthumus,
ms. s. XVIII, Ravenna Bibl. Classense; ed. in: Ravenna antica I (Ravenna 1908 sq.) —
I.A. Amadesii De comitatu Argentano numquam diviso . . dissertatio (Romae 1763). —
I. A. Amadesii De iure fundiario uuiversali ecclesiae Ravennatis in comitatu Argentano
numquam diviso dissertatio posthuma (Romae 1778). — D. Franc. Azedo Ravennateu.
decimarum super utroque contra possessores in Argentano. Summarium (Romae 1778) in
Atti giudiziali vol. VIII; cf. infra p. 17. — I. A. Amadesii Schedae in Historiam
Ravennatem Hierouymi Rubei, ms. s. XVIII, Raveuna Bibl. Classense (111* 1 C). — (G. M.
Ouastucci) Notizie storiche della vita e del martirio di S. Apollinare, primo vescovo e prin-
cipal protettore di Ravenna, dell' invenzione e translazione del di lui sacro corpo e del-
r antichissima basilica di Classe (In Forli 1781). — I. A. Amadesii In antistitum Ravenna-
tum chronotaxim ab antiquissimae eius ecclesiae exordiis ad haec usque tempora perductam
disquisitiones perpetuae. Opus posthumum I — III (Faventiae 1783). — Franc. Beltrami
II forestiere instruito delle cose notabili della citta di Ravenna ^ (In Ravenna 1783);
^ (1791). — Marcus Elephantutius (Fantuzzi) De gente Honestia (Caesenae 1786) et in
eiusdem auctoris Memorie di vario argomento (1804). — D. Franc. Azedo Ravennaten.
decimarum pro ven. mensa archiepiscopali Raveunae. Summarium (Romae 1787) in Atti
giudiziali vol. IX; cf. infra p. 17. — Franc. Leopoldo Bertoldi Memorie storiche d'Argenta
I— III p. I. II (In Ferrara 1787—1821); p. III ed. Dom. Taddei (In Ferrara 1864). — Bene-
detto Fiandrini Annali Ravenuati dalla fondazione della citta sino alla fine del secolo
XVIII, vol. I — III, ms. a. 1794, Ravenna Bibl. Classense (III 0 4). — (Marco Fantuzzi)
Monumenti Ravennati de' secoli di mezzo I — VI (Venezia 1801 — 04). — (F. Nanni) 11
forestiere in Ravenna (Ravenna 1821). — (Camillo Spreti) Memorie storiche intorno i
domini e govemi della citta di Ravenna (In Faenza 1822). — Gaspare Ribuffi Guida di
Ravenna * (Ravenna 1835); ^ (1877); ^ (1879). — Leonardo Orioli Descrizione storica di
Ravenna (Ravenna 1836). — Cappelletti Le chiese d'Italia II 9 sq. — Antonio Tarlazzi
Memorie sacre di Ravenna in continuazione di quelle pubblicate da Girolamo Fabri
(Ravenna 1852). — Primo Uccellini Dizionario storico di Ravenna e di altri luoghi di
Romagna (Ravenna 1855). — Hermann Dapper Der h. Petrus Chrysologus, der erste
Erzbischof von Ravenna (Koln-Neuss 1867). — A. Tarlazzi Appendice ai Monumenti
Ravennati dei secoli di mezzo del conte Marco Fantuzzi I. II in: Monumenti istorici pubbl.
dalla R. Deputazione per le provincie della Romagna Ser. II 1. 1. II (Ravenna 1869 — 84). —
Pietro Desiderio Pasolini Delle antiche relazioni fra Venezia e Ravenna in: Arch.
stor. itaLSer. HI t. XII» (1870) 37 sq. Xllb 3sq. XIII (1871) 72 sq. 222 sq. 405 sq. XVI
(1872) 307 sq. XVH (1873) 101 sq. XVIII 91 sq. 266 sq. XIX (1874) 333 sq. — Gaspare
Martinetti Cardoni Ravenna antica. Lettere I — XVII (Ravenna 1873—75. Faenza
1876 — 79). Alcune note e aggiunte e alcuni schiaramenti e documenti alle 17 lettere su
Ravenna antica (Faenza 1879). — David Farabulini Storia della vita e del culto di
S. ApoUinare, primo vescovo di Ravenna e apostolo dell' Emilia I. II (Roma 1874). —
Giuliano Berti Ravenna nei primi tre secoli della sua fondazione con un' appendice sui
rapporti delle origini di Roma con Ravenna (Ravenna 1877). — A. Tarlazzi Memorie
sugli arcivescovi Colombini di Ravenna (Ravenna 1880). — Silvio Busmanti Guida breve
per Ravenna antica e moderna e per le adiacenze ' (Ravenna 1883); ^ (1888). — A. Tar-
lazzi Le gesta gloriose di S.ApoUinare e dei santi arcivescovi Colombini (Ravenna 1885). —
A. Tarlazzi Serie cronologica dei monumenti storici riguardanti la citta di Ravenna, ms.
Archiepiscopatus Ravennas. 15
s. XIX, Ravenna Arch. arcivescovile. — Paul Luther Rom und Ravenna bis zum 9. Jahr-
iiundert (Berlin 1889). — A. Riccardi L' antica dipendenza dei vescovadi della provincia
<1' Emilia e dell' esarcato di Ravenna dalla chiesa Ravennate in : Arch. stor. Lodigiano
VIII (1889) 159 sq. — L. A. Ferrai I patrimonii delle chiese di Ravenna e di Milano in
Sicilia (Messina 1894). — Ch.Diehl Ravenna (Paris 1903). — Girolamo Zattoni II diritto
fitorico degli arcivescovi Ravennati di sedere alla destra del papa (secolo XI) e la bolla
di Clemente II (Ravenna 1904). — 6. Zattoni Origine e giurisdizione della metropoli
ecclesiastica di Ravenna in: Rivista di scienze storiche I» (1904) 343 sq. 469 sq. —
G. Zattoni II valore storico della Passio di S. Apollinare e la fondazione dell' episcopato
a Ravenna e iu Romagna in: Rivista stor. critica delle scienze teologiche I (1904) 662 sq. —
G. Zattoni Indipendenza del vescovado di Bobbio dalla giuri.sdizione metropolitica di
Ravenna in: Rivista di scienze storiche 11" (1905) 345 sq. — G. Zattoni BoUe ponti-
ficie inedite dell' archivio arcivescovile di Ravenna in: Atti e Mem. delia R. Deputazione
di storia patria per le provincie di Romagna Ser. III t. XXV (1907) 378 sq. — Silvio
Bernicoli Regesti Ravennati, ms. s. XIX, Ravennae penes auctorem.
De scriptoribus, qui de historia Ravennate egerunt, cf. Serafino Pasolino Huomini
illustri di Ravenya antica ed altri degni professori di lettere ed arti (In Bologna 1703);
Pietro Paolo Ginanni Memorie storico-critiche degli scrittoriRavennatiI.il (In Faenza
1769); Filippo Mordani Vite di Ravegnani illustri (Ravenna 1837); G. G. Bagli in Atti
€ Mem. della R. Deput. per le prov. di Romagna Ser. III t. XIII (1895) 220 sq.
Archiepiscopatus Ravennas.
Ravenna , olim Flaminiac provinciao caput et postea Exarchatus
Ravennatensis, s. Apollinarem patronum singularem colit. Quando Ravennates
episcopi iurisdictionem metropoliticam super totam Aemiliae provinciam
obtinuerint, aliis denuo exquirendum relinquimus (cf. L. Duchesne Origines
du cultc chretion * (Paris 1908); C. CipoUa La giurisdizione metropolitica
della sede Milanese nella rcgione X in: Ambrosiana (Milano 1897), et
O. Zattoni Origine e giurisdizionc della motropoli ecclesiastica di Ravenna
in: Rivista di scienze storiche I* 343 sq. 469 sq.). Certe saec. V ex.
Ravennas ecclesia AcmiHae metropolis habebatur, ut ex Simplicii pp. epistola
(n. 7) evincitur, ubi plane loquitur de Ravennate vel Aemiliensi ecclesia.
Inde a saec. VII Ravennates praesules — in Gregorii I nempe regestis
semper episcopi appellantur — archiepiscopalis quoque tituli honore gaudebant.
Tres itaque metropolitanos archiepiscopos praeter Romanum pontificem tunc
in Italia exstitisse constat, Mediolanensem, Aquileiensem et Ravennatem, qui
saepius de iure sedendi ad dexteram papae inter se litigarunt (cf. n. 170).
Neque mirum est, Ravennatem archiepiscopum iterum iterumque Romani
pontificis iurisdictionem detrectasse et, privilegio autocephaliae a Constante II
imperatore a. 666 impetrato (cf. n. 66) confisum, oboediontiam ei renuntiasse.
Ravennatum archiepiscoporum provincia metropolitana olim, ut iani
-diximus, totam Aemiliae regionem comprehendebat. In Valentiniani III
imperatoris privilegio, quod, licet spurium, ad saec. VIII certe pertinet, sedes
enumerantur Ravennati metropoHtano subicctae, quae sequuntur (edd. Rubeus^
p. 97; Bacchini De eccl. hierarchiae orig. diss. p. 379; Marini Pap. dipl.
p. 94; Zattoni in Rivista di scienze stor. I* 344): Sarsena, Caesena, Forum
Populi, Forum Livii, Faventia, Forum Cornelii, Bononia, Mutina, Regium,
\Q Ravenna.
Parma, Placentia, Brisillus, Yicohabentia, Adria (cf. Agnelli Lib. pontif. c. 40).
Eaedem fere leguntur in Gregorii I privilegio spurio (n. 162), ubi tamen
adduntur episcopatus Comaclensis et Ficoclensis (sive Cerviensis). Brixillensis
episcopatus. (hodie Brescello), mox defecit; Vicohabentino successit Ferrariensis;
Ficoclensem sive Cerviensem episcopatum Agapitus II a. 948 Ravcnnatensi
archiepiscopo subiecit (n. 156). Gregorius V insuper concessit episcopatum
Montem Feretranum (3IontefeUro), qui tamen paullo post ad Romani ponti-
ficis provinciam peculiarem rediit (cf. vol. IV p. 227); confirmavit Reginum
episcopatum, ab Ottone imperatore Ravennati attributum; restituit Placentinum
episcopatum, a lohanne XV ei ablatum et contra canones sub nomine archi-
episcopatus locatum (n. 165 — 166). Ecclesiae Ravennati, schismate Wiberti
pollutae, Paschalis II a. 1106 episcopatus Placentinum, Parmensem, Reginum,
Mutinensem et Bononiensem ademit (n. 18S), quos tamen restituit Gelasius II
a. 1118 (n. 189). In privilegiis Gelasii II (n. 189), Calixti II (n. 190),
Honorii II (n. 194) et Innocentii II (n. 198) leguntur XV episcopatus Ravennati
archiepiscopo subiecti, prout sequitur; Placentia, Parma, Regium, Mutina,
Bononia, Ferraria, Adria, Comaclum, Imola, Faventia, Forum Livii, Forum
Populi, Bobium (sive Sarsina), Caesena, Ficoclum (sive Cervia). lidem
referuntur ab Albino in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne II 102).
Sed Calixti II iam temporibus Ferrariensis episcopus, Eugenii III temporibus
Placentinus Ravennati archiepiscopo deesse coeperunt, et reapse apud Cen-
cium (ed. Fabre-Duchesne I 95 sq.) neque Ferrariensis neque Placentinus inter
Ravennatis provinciac suffraganeos, sed velut episcopi Romano pontifici
immediate subiecti recensentur (1. c. I 115. 118). Alexander IV denique a.
1255 dec. 2 (ed. Tarlazzi Append. I 245 n. 167) Ravennati archiepiscopo hos
episcopatus confirmavit: Parmensem, Reginensem, Mutinensem, Bononiensem,
Imolensem, Faventinum, Forohviensem, Foropopiliensem, Caesenatensem,
Bobiensem, Cerviensem, Comaclensem et Adriensem. Postea Ravennas
provincia metropolitana magis magisque deminuta est. A. 1582 Gregorius
XIII ab ea segregavit Bononiensem episcopatum in archiepiscopatum erectum
cum suffraganeis Imolensi, Cerviensi, Mutinensi, Regino, Parmensi, Placentino,
Creraensi, Burgi s. Donnini. A. 1604 Clemens VIII, ut Ravennas archiepi-
scopus benignius hanc Bononiensis sedis promotionem toleraret, ei Ariminensem
et Ferrariensem episcopatus subdidit (ed. Ughelli ^ II 58; '^ II 46). Hodie vero
Romano pontifici immediate parent Ferrariensis, a. 1735 archiepiscopali
decoratus dignitate, et Parmensis et Placentinus episcopi; metropolitica autem
iurisdictione gaudent Bononiensis archiepiscopus in suffraganeos suos Faven-
tinum otlmolensem; Mutinensis archicpiscopus in Carpensem, Guastallensem,
Massanum et Reginum. Adria adscribitur nunc provinciae Venetae. Rema-
nent itaque Ravennati archicpiscopo Bertinorensis (olim Foropopuliensis),
Cerviensis, Caesenas, Comaclensis, Foroliviensis, Ariminensis et Sarsinas
episcopatus.
Insignc Ravennatum archicpiscoporum tabularium, quod etiam appel-
latur Ursianum, inter Italiae archiva praefulget eiusque fama longe lateque
Archiepiscopatus Ravennas. ^7
diffunditur prae numero chartarum et monumentorum antiquitate, — inter
quae nonnuUa instrumenta in papyro conscripta supersunt — , quamquam
tam hominum incuria quam rerum calamitatibus maxima damna passum est.
lam Damiani archiepiscopi temporibus (a. 092 — 708) Ravennatis ecclesiae
archivum incendio devastatum est, multaque munimina et flammis consumpta et
a malignis hominibus rapta sunt, teste Agnello in Libro pontificali Ravennat.
c. 134. Principum antiqua privilegia, a Gregorio archiepiscopo a. 840 in Galliam
ablata, in proeHo Fontanetensi periisse idem Agnellus c. 173. 174 narrat. Quot
privilegia Ravennas ecclesia olim possederit, bullae Romanorum pontificum
plumbeae hodie in Ravennae civitatis Museo superstites probant, Benedicti I(?),
Honorii I, Zachariae, Stephani II et III, Bonifatii VII(?), Benedicti YIII, Cle-
mentis II, Honorii II, Innocentii II, aliorumque; probant Rubeus et Bacchinius,
qui multis summorum pontificum privilegiis usi sunt, a nobis frustra requisitis
Maxima archivi Ursiani pars saec. XVI, ut videtur, dissipata est, et
praecipue antiquissimae chartae in papyro conscriptae abductae sunt, quae
hodie in bibliothecis Vaticana, Vindobonensi, Parisiensi — ut dicam maximas
— , adservantur. Sixtus V permultas chartas easque pretiosas Romam depor-
tari iussit, ut in archivo castri s. Angeli una cum aliis chartis ex Aemiliae
et marchiae Anconitanac civitatibus in Urbem translatis deponerentur.
Earum indicem a. 1594 composuit Dominicus Raynaldus archivi custos.
Clemente VIII vero a. 1604 iubente, ut card. Aldobrandino archiepiscopo
Ravennati restituerentur , idem Dominicus Raynahlus chartas et scripturas
Ravennates Constantino Caictano abbati Casinensi, Ursiani tabularii tunc
praefecto, a. 1605 ian. 21 exhibuit, quibusdam tamen in archivo Vaticano
remanentibus, quae adhuc exstant in Arm. XV capsa VIII.
Tamen in tot iacturis et malis locupletissimum remansit usque hodie
tabularium Ursianum, chartarum copia abundans. Adnotamus praeter mem-
branas numero plus minus 11000 volumina 8 Catastici^ mb. s. XIV, volumina
200 Diversorum sive ProtocoUorum ^ ch. s. XVI sq., et volumina 12 Atti
giudidali, ch. s. XVIII; cf. Gott. Nachr. 1897 p. 187.
Alia privilegiorum Ravennatis ecclesiae pars olim in possessione Boni-
fatii marchionis Rangonii Mutinensis fuit, qui antiquas Ravennates et Camal-
dulenses chartas in uno volumine collectas Camaldulensibus in monasterio
s. Michaelis de Muriano degentibus dono dedit; cf. Mittarelli Bibl. mss. cod. s.
Michaelis Venetiarum p. 992, ubi index chartarum legitur. Codex iste maximi
momenti (olim cod. 398) hodie Parisiis in bibliotheca reipublicae adservatur
(Nouv. acquis. 2573); cf. vol. III p. 174. — Quae vero remanserant chartae
Mutinae in archivo Rangoniano, hodie inspici nequeunt, archivo prorsus, ut
ita dicam, in tenebris relicto.
Aliam antiqui Ursiani tabularii partem nuper Mediolani in archivo Con-
gregationis caritatis invenimus, ex archivo Leonelli Pii de Carpis, qui a. 1530
praeses fuit exarchatus Ravennatis, huc, ut credimus, translatam; cf. Gott.
Nachr. 1902 p. 74.
Mutinae quoque in archivo reipublicae ex Estensium ducum tabulario
magnam Ravennatum chartarum copiam etiamnunc adservari, ab Instituti
£ehr, Italia pontificia V. 2
jg Ravenna.
historici italici sodalibus edendam. satis notum est: quippe cum Mutinae in
bibliotheca Estensi Agnelli quoque codex unicus supersit.
Non pauca dcnique monumenta Ravennatensia dispersa sunt, ut codex
ille saec. X traditiones ecclesiae Ravennatis continens, vulgo codex Bavarus
(edd. Fantuzzi Mon. Rav. I 1 sq. ; lo. Bapt. Bernhart (Monachii 1810); v. Aretin
Beytriige VIII 1 sq.). iam saec. XVII in bibliothecam Monacensem translatus.
Peculiari quoquc memoria dignum est codicis Ravennatis fragmentum saec. X,
a lulio Porro in archivo Antonii Pii principis de Sabaudia repertum, in quo 8
epistolae leguntur (cf. n. 151 — 153), fortasse, ut putat Cipolla, regesti lohan-
nis XI archiepiscopi Ravennatis pars superstes. De hoc codice cf. Ant. Ceriani
e G. Porro II rotolo opistografo del principe Antonio Pio di Savoia (1883)
= Arch. stor. Lombardo XI (1884) 1 sq.; C. Cipolla in Archivio Veneto XXVI
(1883) 56 sq. 307 sq. et S. Loewenfeld in N. Archiv IX (1884) 515 sq.
Quibus adnotatis, restat, ut de indicibus archivi Ravennatis loquamur.
Primum, ut sciam. archivi Ursiani inventarium Benedictus card. Accolti archi-
episcopus per Sixtum Zucchellum protonotarium a. cr. 1530 confici iussit,
quod exstat in Diversorum vol. LVII f. 7sq. (ed. Amadesi Chronot. I 231 n. 7;
cf. p. LXXX). Eodem loco f. 33 sq. et in cod. Vat. Urb. 1262 legitur
Registtum archivi s. Ravennatis ecclesiae sub luho Feltrio de Ruvere archiep.
a. 1570 confectum (cf. Amadesi 1. c. I p. LXXXIII et Gott. Nachr. 1903 p. 54).
Conf. quoque lo. Petr. Ferretti Privilegia apost. sedis, quae ipse reperit in
archivo Ravennatensi, s. XVI, cod. Vat. lat. 3751 (cf. Gott. Nachr. 1903
p. 8). Paulo post Sixtus V archi\i Ravennatis chartas fere omnes Romam
deportari iussit, quarum inventarium congessit Dominicus Raynaldus: Arch.
Vat. Arm. XV c. VIII n. 13 (olim Arm. IX ord. inf.) et n. 13a (olim Arm. LVI
t. 39), vulgatum a Montfaucon Bibl. bibl. I 435 sq. (cf. Gott. Nachr. 1900
p. 378 et 1903 p. 515). Eiusdem inventarii exemplaria s. XVII exstant in
ms. lat. 13065 et 13081 bibliothecae Parisiensis. Alium indicem scripturarum,
quae in tabulario Romano habentur, spectantium ad archiepiscopatum eccle-
siamque Ravennatem ed.Rubeus Hist. Rav. in calce editionis prioris; ^ p. 81 2sq.
Conf. quoque Vol. primum additorum ad scripta Ravennae Diversorum, s. XVII,
Arch. Vat. Arm. XV c. VIII n. 11 (olim Melanges 43 a) et Vol. secundum
additorum ad Arm. XV c. VIII (Indice 17), s. XVII, ubi aliud inventarium
legitur. Chartas et scripturas a. 1605 restitutas denuo recensuerunt Nicolaus
Mercati notarius temporibus Petri card. Aldobrandini a. cr. 1606, Albertus
Gambi notarius temporibus Aloysii card. Capponi a. 1621, quorum inven-
taria leguntur in Diversorum vol, LVII f. 259 sq. f. 325 sq. Ex rehquis
inventariis adnotamus „Nota di bolle, privilegi et cessioni e vescovadi
sufFraganei della metropoli di Ravenna", s. XVII, Arch. Vat. Arm. XV
c. VIII n. 10, et indicem „Ex tabulario s. metropolis Ravennatis ecclesiae",
8. XVII, ib. Insti-. monastica (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 391). Omnium autem
locupletissimus est Index archivi Ravcnnatis ecclesiae auctore Petro Paulo
Ginanni, s. XVII I, cuius alterum exemplar est Ravennae, alterum Romae iii
bibl. Vaticana cod. 8159—66 (cf. Gott. Nachr. 1903 p. 26).
Archiepiscopatus Ravenuas. 19
De tabulario Ursiano et de reliquis Ravennatis civitatis archivis cf.
Amadesi Chronot. I p. LXIII sq. ; Blume Iter II 219 sq. IV 251 sq.; Bethmann
in Archiv XII 581 sq.; Bonaini Gli archivi delF Emilia in: Giornale storico
degli archivi Toscani V (1861) 28 sq.; W. Schum in N. Archiv I 135;
H. Bresslau ib. III 109; E. Winkelmann ib. V 17; v. Pflugk-Harttung Iter
p. 772 sq.; Gott. Nachr. 1897 p. 185 sq.
A = Orig. Ravenna Arch. arcivescovile.
A^ = Orig. Roma Bibl. Vaticana.
J.2 = Orig. Milano Arch. della Congregazione di carita.
A^ = Orig. Paris Bibl. nat. Nouv. Acquis. 2573.
B = Cop. Ravenna Ai-ch. arcivescovile.
B^ = Cop. Ravenna Arch. capitolare.
B"^ = Cop. Ravenna Bibl. Classense (S. Vitale).
J5* = Cop. Milano Arch. della Congregazione di carita.
£* = Cop. Paris Bibl. nat. Nouv. Acquis. 2573.
JS^ = Cop. Roma Arch. Vat. Arm. XV c. VIII n. 7.
C = Transsumptum quorumdam privilegiorum ex archivo Ravennaten. ad corro-
borandas sedis apost. partes super compromisso inter Clementem VII et
Alfonsum ducem Ferrariae, Carolo V imp. arbitro a. 1580, ms. s. XVI sq..
Roma Arch. Vat. Arm. IV c. VIII n. 7. — Ed. (Antonelli) Ragioni della Sede
apost. sopra il ducato di Parma e Piacenza VII 221 n. 5; cf. Gott. Nachr. 1903
p. 514. — Eiusdem processus alterum exemplar est
C^ = Liber parvus sive Diversa iura tangentia Rev. Cameram apost. in provincia
Romandiolae, s. XVI, ib.Arm.XXXV t. 60 ^olim 3206). — Ed. P. Balan Monu-
menta saec. XVI historiam illustrantia I (Oenipoute 1885) p. 446sq. ; cf. Gott.
Nachr. 1900 p. 370. — Eadem documenta leguntur in
C^ = lo. Petri Ferretti Liber de exarchatu Ravennatensi a. 1531, mss. s. XVI sq.,
Roma Arch. Vat. Arm. XXXV t. 132 (olim 2617); codd. Vat. lat. 3752. 5834;
cod. Barb. 2500 (XXXIII 20); cf. supra p. 1.
J> = Guilielmi Vallae Italiae exarchatus a. 1523, mss. s. XVI sq.; cf. supra p. 1.
.E = De patrimonio s. Petri etc, s. XVI sq., Roma Arch. Vat. Misc. Arm. XI t. 77
[ex C]; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 388.
E^ = Volumen I additorum ad scripta Ravennae Diversorum, s. XVII, ib. Arm. XV
c. VIII n. 11; cf. G6tt. Nachr. 1900 p. 119.
F = Ravennatensis archiepiscopatus tom. I. II, coll. a Dominico Raynaldo, s. XVI
ex., ib. Arm. XXXII t. 14. 15; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 368.
G = Diversorum sive Protocollorum vol. I. XVIII. XXXVI. XXXVIII. XLIX. LXIV.
LXX. XCI, s. XVI sq., Ravenna Arch. arcivescovile.
<T* = Diversorum vol. I, s. XVI sq., Ravenna Arch. capitolare.
H = Antiquissimarum scripturarum copia, quae in arborum cortice exaratae in
Vaticana bibliotheca adservantur, a lacobo Grimaldo descriptae, s. XVII, cod.
Vat. lat. 6064; cf. Gott. Nachr. 1903 p. 14.
li^ = Instrumenta antiquissima in corticibus arborum et membranis descripta.
a. 1617 a lacobo Grimaldo exemplata, s. XVII, cod. Vat. lat. 6438; cf. Gott.
Nachr. 1903 p. 17.
I = Fel. Contelori Miscellanea, s. XVII, Roma Arch. Vat. Misc. Arm. VII 1. 130.
K = Brevia ss. pontificum, s. XVII, cod. Vat. Barb. 2072 (XXX 145); cf. Gott. Nachr.
1903 p. 83.
L = Cornelii Margarini Thesaurus historicus sacrae et politicae veritatis vol. I,
s. XVII, Roma Arch. Vat. Arm. LIV t. 1 ; cf Gott. Nachr. 1900 p. 377.
M= Quamplurimae ss. pontificum epistolae, s. XVIIsq., cod. Vat. lat. 7157; cf.
Gott. Nachr. 1903 p. 21.
2*
20 Ravenna.
N = Miscellaneu, s. XVII, cod. Vat. Reg. 378; cf. GOtt. Nachr. 1903 p. 56.
0 = Anecdota vol. VII, s. XVII, Paris Bibl. uat. Ms. lat. 11892.
P = St. Baluze Coll. t. 269, s. XVII, Paris Bibl. nat.
Q = Scipione MafFei Miscellanea, s. XVIII in., Verona Bibl. capitolare (DCCCCXLV
fasc. 5).
M = h. A. Muratori Carte, s. XVIII in., Modena Arch. di stato; cf. G6tt. Nachr.
1897 p. 245.
S = Paolo Luigi Gozzi Miscellanea storica, s. XVIII, Parma Bibl, Palatina cod. 426;
cf. Gott. Nachr. 1900 p. 5 sq.
T = Constantini Ruggieri Manuscripta miscellanea, s. XVIII, Bologna Bibl. della
R, Universita cod. 1616 (olim 3664); cf. L. Frati Indice dei codici latini
conservati nella R. Biblioteca Universitaria di Bologna p. 569.
V = Annibale degli Abati Olivieri Spogli darchivi vol. III, s. XVIII, Pesaro Bibl.
Olivieri cod. 376; cf. Ital. pontif. IV p. 179.
W = Carlo Scutellari Miscellanea di documenti e memorie istoriche della citta di
Ravenna vol. VII, s. XVIII, Ravenna Bibl. Classense (III 1 P).
X = Copie di due papiri donati alla bibl.Vaticana dal marchese Gualterio d'Orvieto
r a. 1821, s. XIX, cod. Vat. lat. 9474; cf. Gott. Nachr. 1903 p. 29.
Y = Onuphrii Panvinii Excerpta, s. XVI, Roma Arch, Vat, Misc. Arm. XV t. 128;
cf. Gott. Nachr. 1901 p. 4.
Z = (Angeli Massarelli) Collectanea de pontificibus et cardinalibus vol, I, s. XVI, ib.
MLsc. Arm. XI t. 40; cf, Gott. Nachr. 1900 p, 386.
t*i (402—17)
Innocentius I concedit privilegium.
Laud. in n. f 62. — Reg. JK. — .
In Gregorii I privilegio spurio (n. 1 62) laudantur praecepta Innocentii, Leonis,
Gelasii, Agapiti et Pelagii. De fide eorum, nulla alia notitia superstite, merito
est dubitandum.
2 418 ocf. 3
Zosimus presbyteris et diaconibus suis Ravennae constitutis : sancit, eos, qui
contra canones adversum se ad comitatum ire voluerint, ab apost, sedis com-
munione alienos esse. — Ex relatione. Dat, 5 non, oct., Honorio 12 et Theo-
dosio 8 aug, conss,
Edd. Carafa Epp. decr. J* 109 n. 2. Voelli et Justelli Bihl. I 212 n. 4. Coustant Epp.
Bom. pontif. I 979 n. 14. Leonis M. Opp. ed. Ballerini III 267 n. 33 = Migne LVl 573
n. 33. Rubeus - p. S9. Mansi IV 349 n. 2. Migne XX 678 n. 14. Hinschius Decr.
Pseudo-Isidor. p.5o4 (5 kal. oct.). Tarlazzi Append. I 1 n. 1. — Begg. Maassen I 250 n. 13.
J. 137. JK. 345.
*3 (449)
Leo I scribit Peti-o (Chrysologo) Rav. pontifici de Eutychis haeresi.
Agnelli Lib. pontif. c. 48. — Reg. JK. — .
Quae Agnellus I. c. de Eutychis haeresi et Leonis I atque Petri Chrysologi
epistolis narrat, valde confusa sunt. ~ S. Petrum Chrysologum a Xysto III conse-
cratum fuisse Agnellus c. 49 affirmat.
■\4 (440—50)
Leo I Peti'0 ep. Ravennae: scribit, potestatem ligandi solvendique b. Petro
a Domino traditam, ab ipso b. Clementi eiusque successoribus aeterno dono
esse collatam, — Prius enim.
Coll. Taurin. (cod. Taur. s. XIII E V 44 f. 93). — Ed. PflagkH. Acta II 11 n. 29. —
Megg. PflugkH. Ittr p. 173 n. 17. JK. 446 a.
Epistola valde suspecta.
Archiepiscopatus Ravennas. 2t
5 458 oct. 24
Leo I Neoni ep. Ravennati: scribit de parvulis, qui in captivitatem devenerunt
et baptismi gratiam non reminiscuntur ; statuit, ut ab haereticis baptizatus J)er
manus episcopalem impositionem accipiat spiritum sanctum. — Frequenter
quidem. Dat. 9 kal. nov,, cons. Maioriani aug.
Edd. Carafa Ej)p. deer. I^ 198 n. 39. Leonis M. Opp. ed. Ballerini 1 1405 n. 166 =
Bull. Rotn. ed. Cocquelines 1 43 n. 15 = Btill. Rom. ed. Taur. I 74 n. 15, = Atnadesi Chronot.
I 252 n. 16, = Mansi VI 387 n. 166, = Migne LIV 1191 n. 166. Hinschius Dea: Pi-eudo-
Isidor. p. 626 (8 kal. nov.). — Regg. J. 319. JK. 543.
Excerptum legitur in Gratiani Decr. III D. 4 c. 112.
i*6 (440-61)
Leo I concedit privilegium.
Laud. in n. f 62. — Reg. JK. — .
Conf. n. t 1.
7 482 nmi. 30
Simplicius lohanni ep. Ravennati: reprehendit eum, quod Gregorium ep.
Mutinensem consecraverit invitum; iubet, eidem ti'adi possessionem in Bono-
niensi 30 sol. reddituum liberorum, salvo proprietatis iui'e Ravennatis eccl. ;
denuntiat, quod, si posthac quidquam tale praesumpserit et aliquem seu
episcopum seu presbyterum seu diaconum invitum facere forte crediderit,
ordinationes ipsi Ravennatis eccl. vel Aemiliensis noverit auferendas. — Si
quis. Dat. 3 kal. iun., Severino v. cl. cons.
Edd. Carafa Epp. decr. I'> 323 n. 16. Vodli et Justelli Bibl. I 254 n. 1. BuU. Rom.
ed. Cocqiielines I 52 n. 3 = Bull. Rom. ed. Taur. I 89 n. 3. Mansi VII 972 n. 2 = Migne
LVIII 35 n. 2. Thiel Epp. I 201 n. 14 (4 kal. iun.). Cappelletti II 38. Tarlazzi Append.
I 2 n. 2. — Regg. Baronius Ann. eccl. ad a. 482 c. 44 (10 kal. iul.). Rubeus * p. 122.
Maassen I 276 n. 12. J. 351. JK. 583 ad mai. 29.
Excerptum legitur iu Gratiani Decr. I D. 74 c. 7 et C. XXV qu. 2 c. 23.
8 (495—96)
Gelasius I Gerontio et Petro epp.: scribit, viduarum et orphanorum causas
impensius exsequendas esse. — Licet omnibus.
Coll. Britt. Gelasii I ep. 32. Gratiani I)ecr. I D. 87 c. 1. — Edd. Mansi VIII 1B6.
Migne LIX 150. Bull. Rom. ed. Taur. App. I 309 n. 12. Thiel Epp. I 500 n. 31. Eried-
berg I 304. — Regg. Etcald in N. Archiv V 517 n. 32. J. 409. JK. 707.
Gerontium Ficoclensem, Petrum Ravennatem epp. fuisse, Thiel et Ewald
opinantur.
9 (496)
Gelasius I locondo ep.: mandat, ut Stephanus, contra regulas ecclesiae
factus alibi diaconus, ad ecclesiam, in qua fuisset ordinatus, remearet; si hoc
mallet, Petrus ep. (Ravennas) eum a proprio posceret sacerdote. — Certe dixi.
Coll. Britt. Gelasii I ep. 39. — Ed. Loetvenfeld Epp. p. 10 n. 19. — Begg. Eioald in
N. Arcfdv V 519 n. 39. JK. 714.
locundus ep. ignotus est. — Conf. quoque Gelasii I rescriptum ad episcopos
per Lucaniam et Brutios et Siciliam constitutos a. 494 mart. 11 J. 391. JK. 636,
ubi relationis lohannis Ravennatis ep. mentio fit.
22 Ravenna.
10 (496)
Gelasius I Gerontio, lohanni, Germano et Petro epp. : scribit de Stephani
satisfactione. — Si illic.
CoU. Britt. Gelasii I ep. 62. Gratiani Dea: C. XXIII qu. 4 c. 29 et II D. 4
c. 24. — Edd. Bull. Rom. ed. Taur. App. 1 318 n. 28. Thid I 507 n. 44. Friedberg 1 912. —
Regg. Excald in N. Archiv V 525 n. 62. J. 424. JK. 739.
Gerontium Ficocleusem, lohannem Ariminensem, Germanum Pisaurensem.
Petrum Ravennatem epp. fuisse, Ewald recte autumat.
j*ll (492—96)
Gelasius I concedit privilegium.
Laud. in n. f62. — Beg. JK. — .
Conf. n. fl.
j*12 (523—26)
lohannes I privilegium concedit, ut dextera papae Romani semper iure
debeatur archiep. Ravennati, nisi praesente imperatore ad sinistram eum
transmigrare debeat.
Laud. in n. 170. — Reg. JK. — .
13 Roma (526-30)
Felix IV, recensens capitula ab Ecclesio ep. et a presbyteris, diaconibus,
clero et notariis eccl. Ravennatis sibi oblata, censet, eos clericatus officium
debere suscipere, quorum vitam et conversationem sacrorum canonum non
possit impugnare auctoritas; statuit, ut de Ravennatum et Classitana ecclesia
antiqua consuetudo servetur; ut quarta patrimonii Ravennensis eccl., hoc est
3000 sol., solitis erogationibus clericis omnibus, vel quibus erogari est solitum,
compleatur etc. — Laudanda est. Celius recogn. Felix ep. eccl. cath. urbis
Romae ss.
Agnelli Lib. pontif. c. 60. — Edd. Bacchini II 41 = Mtiratori Scr. II<^ 95 = Mignc
CVI 585, = Mansi Suppl. I 407 = Mansi VIII 667 = Migne LXV 12, = Bull. Rom. ed.
Taur. App. I 468 n. 2. Mon. Germ. Sa: rer. Langoh. p. 319. — Regg. J. 567. JK. 877.
■\*li (535—36)
Agapitus I concedit privilegium.
Laud. in n. f62. — Reg. JK. — .
Conf. n. 1 1.
*15 Patras 546 oct 14
Vigilius (in civ. Patras apud Achaiam, 2 id. oct., ind. 10), iussu (lustiniani)
imp., Maximianum ex Polensi diac. in ep. Ravennatem consecratum, pallio
ornat.
Agnelli Lib. pontif. c. 70. — Regg. J. p. 78. JK. I p. 120.
16 (558-60)
Pelagius I Agnello ep. : mandat, ut schismatis reum, in catholicam com-
munionem revertentem, ad ccclesiae saepta pastorem suscipiat. — Licet
schismatis. ,
Coll. Brilt. Fdagii I ep. 24. — Ed. Ewald in N. Archiv V 547 n. 24. — Reg. JK. 996.
Archiepiscopatus Ravennas. 23
17 (558—60)
Pelagius I Agnello ep.: scribit, sic gubernatores animarum necesse esse
agere, ut duplici benignitate et sanari perveniant et per affectum solidari. —
Nosti enim.
Coll Btitt. Pelagii I ep. 35. — Ed. Loewenfeld Epp. p. 17 n. 32. — Beffg. Eivald in
N. Archiv V 549 n. 35. JK. 1007.
18 (558—60)
Pelagius I [Agnello Ravennati]: iniungit, ut eligat talem virum in pres-
byterum, qui fixus in religione et bonus in moribus et in resistendo adversariis
efficax possit exsistere, et dirigat ad lohannem patricium, praecipiens, ut
nullum aliud praeter suum et eius nominet nomen inter s. mysteria. — Fra-
ternitati tuae.
Coll. Britt. Pelagii I ep. 37 (nbi deest inscriptioj. — Ed. Baluze Misc. > V464; - III 2
ex cod. Colbert. — Re(jg. Ewald in N. Archiv V 5.50 n. 37. J. 672. JK. 1009.
19 (558—60)
Pelagius I Agnello ep.: Augusto sedis apost. notario sibi ex eius apicibus
suggerente, quosdam de clero eius et maxime parochiarum ad eum pertinen-
tium non pauca sacrata vasa vel ministeria distraxisse, mandat, ut quicquid
de sacratis vasis vel ministeriis distractum compererit, sine morae interventu
non dimittat ecclesiasticis usibus reformare. — Augusto sedis nostrae.
CoU. Britt. Pelagii I ep. 38. Gratiani I)ecr. C. XII qu. 2 c. 2 et Coll. trium part. I
t. 52 c. 20 (ubi Hostilio ep. inscribitur). — Ed. Friedherg 1 687. — Begg. EicaJd in N. Ardiiv
V 550 n. 38. J. 653. JK. 1010.
20 (558—60)
Pelagius I Agnello ep.: scribit, errantium et in errorem mittentium spiritus
tradendos esse Sathanae, ut blasphemare dediscant; si vero in schismate
perdurare voluerint, ab ecclesia abscissionis poena multentur. — Apostolicae
auctoritatis,
Coll. Britt. Pelagii I ep. 60. Gratiani Decr. C. XXIV qu. 3 c. 13 (fragmentum). —
Ed. Loewenfeld Epp. p. 19 n. 37. — Regg. Eicald in N. Archiv V 558 n. 60. J. 673. JK. 1032.
i*21 (555—60)
Pelagius I concedit privilegium.
Latid. in n. ^62. — Reg. JK. — .
Conf. n. 1 1.
22 (569) sept. 22
lohannes III Petro: concedit usum pallii, sicut decessores eius habuisse
noscuntur. — Convenire novimus. Dat. 10 kal. oct., imp. d. lustino aug.
Reg. Gregorii I (in appendice ad indidionem V) Ub. III ep. 67. — Edd. S. Gregoi'ii
M. Opp. ed. Maur. lib. III n. 57 not. h et App. n. XI (uhi perperam Greyorio I attribuitur).
Mansi X 339 n. 56. Migne LXXVII 655 not.h et 1348 n.ll. Baluze Misc. » V464; -III 2
ex cod. s. Remigii Remen. = Bacchini I 24 =^ Muratori Scr. II<^ 12 = Migne CVI 444.
Mon. Germ. Epp. I 230. — Regg. J. 682 et JK. 1041 ad a. 568.
De re cf. Ewald in N. Archiv III 601. — lohannes III consecravit Petrum
ep. Romae 17 kal. oct. (a. 569 sept. 15), ut narrat Agnellus c. 93; cf. J. p. 89 et
JK. I p. 136 ad a. 568; Mon. Germ. Epp. I 230 not. 1.
24 Ravenna.
23 (591)
Gregorius I lohanni ep. : mittit librum inscriptum Regula pastoralis. —
Pastoralis curae.
Gregorii 1 Regiilae paxtcyralis hber (edd. S. Gregwii M. Opp. ed. Maur. II 1. Migne
LXXVII 13. Mon. Geri». Epp. I 37 n. 24 a). — Reg. JE. 1094.
Aut lohanni Ravennati ep. aut lohanni Constantinopolitano ep. epistolam hanc
missam fuisse alii contendunt. Acrnellus c. 99 perperam ad Marinianum ep., lohannis
successorem, eam directam esse affirmat.
24 (591 mart.)
Gregorius I lohanni ep. Ravennati: niandat, ut glorioso viro Maurilioni
expraefecto in Fossa Sconii residenti, in quantum possibilitas subest, opem
ferre festinet. — Si professionem ordinis.
Beg. Ghegcyrii 1 lib. I ep. 35. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Manr. lib. I n. 37. Mansi
IX 1056 n. 35. Migne LXXVII 492 n. 37. Mon. Germ. Epp. 1 48. — Regg. J. 741. JE. 1105.
Series epistolanim, quas Gregorius I ad lohannem et Marinianum archiepp.
misit, recensetur apud Bacchinium II 209 sq.
25 (592 april.)
Gregorius I lohanni ep. Ravennati: gratias agit, quod Castorium ep. (Ari-
minensem) studuerit visitare et eum pro excrescenti molestia corporis in
Ravennate urbe suscipere; si fieri possit, eum ad se vel per Siciliam
transmittat; de episcopis vero ad se pertinentibus, qui pro interpositione
hostium Romam venire non possint. ille curam gerat, ita ut pro causis suis
ad Ravennatem urbem nullatenus revocentur; sin vero graviora contigerint,
haec ad se subtiliter referat. — Dominicis mandatis.
i?«7. Gregorii I lib. II ep. 28. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Manr. lib. II n. 35.
Mansi IX 1096 n. 22. Troya Cod. dipl. Longob. 1 273 n. 92. Tonini Storia di Rimini II 458
n. 23. Cappellefti II 378. Migm L XXV II 573 n. 35. Mon. Germ. Epp. I 124. — Regg.
J. 822. JE. 1181.
Conf. Rimini, Episc. n. 4 (vol. IV p. 160).
26 (592 iul.)
Gregorius I lohanni ep. Ravennae: mandat, ut amota dilatione causam
Wilandi latoris praesentium contra diac. Gavinianum definiat. — lurgantium
controversias.
Reg. Grego^-ii I lib. II ep. 41. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. II n. 40.
Mansi IX 1099 n. 28. Migm LXXVII 577 n. 40. Mon. Germ. Epp. I 141. — Regg. J. 829.
JE. 1194.
Decreti huius excerptum legitur in Comp. I lib. II 1. 19 c. 3 et in Gregorii IX
Decr. lib. II t. 27 c. 2 (Augustini Tarraconen. Opp. IV 119; Friedberg II 393).
27 (592 iul.)
Gregorius I lohanni ep. Ravennae: scribit de pace cum Ariulfo (duce
Spoletino) ineunda ctc. — Quod multis scriptis.
Reg. Gregorii I lib. II ep. 45. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. Ub. 11 n. 46.
Mansi IX 1101 n. 32. Campello Historie di Spolcti I 349. Troya Cod. dipl. Longob. I 267
n. 90. Mignc LXXVII 583 n. 46. Mon. Germ. Epp. I 143. — Regg. J 833. JK. 1198.
Excerptum legitur in Gratiani Decr. 1 D. 68 c. 1.
Archiepiscopatus Ravennas. 25
*^8 (593)
Gregorius I scribit per Castorium notarium lohanni ep. de pallii usu.
Laud. in n. 29. — Reg. JE. — .
Praeceptum hoc a Gregorio I lohanni ep. viva voce per Castorium relatum
putat Ewald (Mon. Germ. Epp. I 211 not. 2). — lohannis ep. epistola, ad cuius finem
appositum erat lohannis III privilegium (supra n. 22), non pervenit usque ad nos.
29 (593 iul.)
Oregorius I lohanni ep. Ravennati: respondet cius epistolis, quibus prae-
ceptum lohannis III (n. 22) in subditis sibi transmisit adnexum ; admonet
eum, ut in plateis pallio ulterius uti non praesumat; conquerenti de quibus-
dam sacerdotibus Ravennatis civ., gravibus criminibus involutis, mandat, ut
causam eorum vel illic discutiat vel Romam eos ad ipsa discutienda trans-
mittat; si venire despexerint, eis post secundam et tertiam admonitionem
ministerium sacri interdicat officii; permittit usum mappularum, licet contra
voluntatem cleri Romani, primis diaconibus eius. — Non multum temporis.
Heg. Gregwii I lib. III ep. 54. — Edd. S. Greijorii M. Opp. ed. Maur. lib. III n. 56.
Mansi IX 1145 n. 54. Migne LXXVII 650 n. 56. Mon. Germ. Epp. I 210. — Regg.
J. 896. JE. 1259.
Excerptum legitur in Deusdedit CoU. can. lib. I c. 214 [168] (edd. Martinucci
p. 116; Wolf v. Glanvell p. 124), in Gratiani Decr. I D. 93 c. 22 et I D. 100 c. 7. 8, in
Comp. I lib. V t. 37 c. 4, et in Gregorii IX Decr. lib. V t. 41 c. 5 (ubi tamen Gre-
gorio VII adscribitur). — Huic decreto Iohanne.s ep. respondit epistola, quae legitur
in Appendice ad indictionem V in Gregorii I regesto (lib. III ep. 66; edd. S. Gre-
gorii M. Opp. ed. Maur. lib. III n. 57; Mansi IX 1147 n. 55; Migne LXXVII 654
n. 57; Mon. Germ. Epp. I 228).
30 (594 sept.)
Oregorius I lohanni ep. Ravennati: mandat, ut emendet, ne loca dudum
monasteriis consecrata, nunc habitacula clericorum aut etiam laicorum facta,
per clericorum ambitum desti-uantur. — Pervenit ad me.
Reg. Gregorii I lib. V ep. 1. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lih. V n. 1. Mansi
IX 1186 n. 1. Migne LXXVII721 n. 1. Mon. Germ. Epp. I 281. — Regg. J. 952. JE. 1317.
Excerptum legitur in Gratiani Decr. C. XVI qu. 1 c. 2 et C. XVIII qu. 2 c. 26.
31 (594 ocf.)
Gregorius I lohanni ep. Ravennati: concedit usum pallii in laetaniis sollem-
nibus, id est die natalicio b. lohannis bapt. (iun. 24)^ b. Petri apost. (feh. 22)
et b. Apollinaris (iul. 23) atque in ordinationis eius celebratione ; in secretario
vero secundum morem pristinum, susceptis ac dimissis ecclesiae filiis, induere
pallium debeat atque ad missarum sollemnia proficisci. — Fraternitatem
vestram.
Reg. Gregoi-ii I lib. V ep. 11. — Edd. S. Grego^ii M. Opp. ed. Idaur. Ub. V n. 11. Mansi
IX 1190 n. 11. Migtie LXXVII 732 n. 11. Mon. Germ. Epp. I 291. — Regg. J. 960.
JE. 1326.
32 (594 nov.)
Gregorius 1 lohanni ep. Ravennati: scribit, se conti-istari, quia ille duplici
corde scribat et alia blandimenta in epistolis suis exhibeat, alia in lingua sua
2g Ravenna.
saecularitcr ostendat; mandat, ut emendet mores notarii; reprehendit eum^
quia servis suis turpia erimiua imponat; addit de usu pallii. — Primum me.
Reg. Gregorii 1 lib. V ep. 15. — Edd. S. Gregorii 31. Opp. ed. Maur. Jib. V n. 15. Mansi
JX 1192 n. 15. Troya Cod. dipl. Longob. I 334 n. 129. Migne LXXVIl 735 n. 15. Mm.
Germ. Epp. I 295. — Regg. J. 964. JE. 1330.
Praetermittimus decretum ad lohannem ep. Ravennatem in Gratiani Decr. C.
XXXIII qu. 1 c. 1 aliisque collectionibus Gregorio I adscriptum JE. tl938, quod
sumptum est ex Hrabani Mauri epistola ad Heribaldum Autissiodorensem ep. c. 29.
33 (595 feb. 10)
Gregorius I Castorio notario: lohanne ep. mortuo, praecipit, quatenus clerum
et popuhim (Ravennatem) omni instantia studeat adhortari, ut consecrandum
sibi non differant eligere sacerdotem.
V. Apocrisiarii S. R. E. n. 1.
3i (595 feh.)
Gregorius I Severo ep. Ficuclino, visitatori eccl. Ravennae : delegat sollem-
niter post obitum lohannis ep. (Rav.) visitationis destitutae ecclesiae operam. —
Obitum lohannis.
Reg. Grego)-ii 1 lib. V ep. 21. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. V n. 25.
Mansi IX 119S n. 20. Amadesi Chronot. I 263 n. 22. Migne LXXVII 753 n. 25. Mon.
Germ. Epp. I 303. — Reqg. J. 975 ad a. 594. JE. 1336.
Conf. Cervia, Episc. n. 4.
^5 (595 feh.)
Gregorius I clero, ordini et plebi consistenti Ravennae : nuntiat, destitutae
ecclesiae visitationem (Severo Ficuclino) ep. se delegasse.
v. Ravenna, Civ. n. 4.
*.36 (595 feh.— iul.)
Gregorius I scribit (Romano exarcho et) patricio, se in persona Donati
archidiac. in ep. Ravennatem eligendi ipsius voluntatem implere voluisse, sed
(juoniam multa inventa sint, quae eum procul ab episcopatu removeant, in
ordinando eo se non praesumpsisse consentire.
Laud. in n. 37. — Reg. JE. — .
37 (595 iid.)
Gregorius I Andreae scholastico (exarchi): scribit, nec Donatum archidiac.
(cf. n. 36) nec lohanncm presb., psalmorum nescium, in episcopum (Rav.)
se praevidisse ordinare, sed Marinianum presb., diu secum in monasterio con-
versatum, in episcopum se ordinasse nullamque in ordinatione ipsius moram
attulisse.
v. Aemilia n. 9. ,
38 (595 aug.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: concedit, ut pallio in propria, dimissis
iam filiis, ecclesia utatur, procedens a salutatorio (i. c. secretario) ad sacra
missarum sollemnia celebranda; extra ecclcsiam vero non amplius nisi quater
in anno in hietaniis pallio uti permittit, sicut lohanni ep. concessit (n. 31).
Omnia privilegia Ravennati pridem concessa ecclesiae illibata decernit per-
manere. — ■ Apostolicae sedis.
Archiepiscopatus Ravennas. 27
Beg. Gregorii I lih. V n. 61. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lih. V n. 56. Mansi
IX 1237 n. 54. Amadesi Chronot. I 265 n. 25. Cappelletti II 56. Migne LXXVII 789
n. 56. Mon. Gefrm. Epp. I 375. — Regg. J. 1007. JE. 1377.
Marinianus ep. a Gregorio I Romae consecratus, ab eo Raveunam missus est
(cf. Agnelli Lib. pontif. c. 99).
39 (595 sept.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: presbyteris ac diaconibus atque clero
oblata petitione conquerentibus, lohannem decessorem eius condito testamento
diversa in ecclesiae suae gravamine conscripsisae, hortatur eum, ut ea, quae
de ecclesiae eius vel de acquisitis in episcopatu rebus contra legum fieri
statuta disposuit, nec probet nec aliqua in his ratione consentiat; si quid
autem de propriis rebus, quas ante episcopatum habuit, quod prius ecclesiae
suae non contulit, fieri decrevit, firmum per omnia robur obtineat; monet,
quatenus ea, quae in monasterio (ss. Marci, Marcellini et Feliculae), quod
iuxta eccl. s. Apollinaris lohannes ep. construxerat, constituit, omnia firma
studeat stabilitate servari. — Sicut iniusta poscentibus.
Reg. Gregorii I lib. VI ep. 1. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Manr. lib. VI n. 1.
Mansi X 1 n. 1. Migne LXX VII 793 n. 1. Mon. Germ. Epp. I .380. — Begg. Mittarelli
Ann. Camald. I 13. J. 1011. JE. 1380.
Excerptum legitur in Gratiani Decr. C. XII qu. 5 c. 3. — Conf. Mon. s. Apolli-
naris in Classe n. 1.
40 (595 sept.)
Gregorius I clero et plebi eccl. Ravennae: testatur, Marinianum ep., a
cunabulis in s. universalis ecclesiae gremio nutritum, rectam praedicationem
fidei cum vitae suae attestatione tenuisse et s. Nicaenam, Constantinopolitanam,
Ephesinam primam, Chalcedonensem synodos venerari; si quis contra harum
quatuor synodorum fidem et contra s. mem. Leonis pp. tomum atque defini-
tionem aliquid umquam loqui praesumat, anathema sit; monet eos, ut Mari-
nianum caritate integra diligant.
V. Ravenna, Civ. n. 6.
41 (596 ian.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: quibusdam de clero et populo (Rav.)
clamitantibus, contra leges et canones esse, ut inter eccl. Ravennatem et
Claudium abbatem (mon. ss. lohannis et Stephani in Classe) causa Romae
examinari debeat ac iudicari, monet eum, ne stultorum verba eum moveant,
nec credat aliquod ecclesiae Ravennati dispendium fieri; mandat, ut spatham,
apud (lohannem) decessorem eius a Petro diac, tunc defensore suo, relictam,
sibi per Secundum servum Dei atque Castorium notarium, praesentium porti-
tores, transmittat. — Scripta fraternitatis.
Reg. Gregorii I lib. VI ep. 24. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. VI n. 24.
Mansi X 16 n. 24. Migne LXXVII 814 n. 24. Rossi in Atti e Mem. della R. Deptit. delle
Marche II 38 not. 2. Mon. Germ. Epp. I 401. — Regg. J. 1035. JE. 1404.
Legitur quoque in Deusdedit CoU. can. lib. I c. 209 [165] (edd. Martinucci
p. 115; Wolf v. Glanvell p. 123). — Conf. Mon. ss. lohannis et Stephani in Classe n. 2.
42 (596 mart.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: vituperat eum, quod, sicut litterae
eius testantur, cum suo consensu monasterium (ss. Marci, Marcellini et Feli-
28 Ravenna.
culae), a (lohanne) decessore eius conditum. cupit sub curandarum rerum
atque causarum nomine praegravare ; instanter eum admonet, ne plus pecuniae
quam animabus studeat, neque monasteria clericorum importunitatibus et
diversis eorum molestiis praegraventur; Romanum atque Dominicum clericos,
qui de Urbe sine sua praesumpserunt benedictione decedere, ut ad suum
officium remeent, benignitatis studio relaxet. — Miramur cur.
Beg. Gregorii 1 lib. VI ep. 28. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. hb. VI n. 29.
Mansi X 20 n. 28. Migne LXXVII 820 n. 29. Mon. Germ. Ej)p. I 406. — liegg. J. 1040.
JE. 1408.
Conf. Moo. s. Apollinaris in Classe n. 2.
43 (596 april.)
Gregorius I Castorio notario: mandat, ut quantas antiquiores et graviores
personas invenerit, requirat et Ravennatis eccl. archidiaconum, eosque ante
corpus 8. ApoUinaris venire et tacto eius sepulcro iurare faciat, quae con-
suetudo ante lohannis ep. tempora fuerit in usu pallii, ut neque quod usus
fuerit antiquior, eidem ecclesiae denegetur, neque quod novo ausu appetitum
est, concedatur; mandat, ut spatham revocet (n. 41); transmittit indiculum
iuramenti.
V. Apocrisiarii S. B. E. n. 3.
*U (596)
Gregorius 1 scribit Mariniano ep. in epistola sua, quae in causis terrenis
consiliarius dictare potuerit.
Laud. in n. 45. — Beg. JE. — .
45 (596 april.)
Gregorius I Secundo servo Dei etc: scribit de pace cum Agilulfo rego
ineunda; mandat, utMarinianum ep. verbis excitet, ut largam manum habeat,
necessitatem patientibus concurrat, alienam inopiara suam credat. — Postquam
revertens.
Reg. Gregorii I lih. VI ep. 63. — Edd. S. Gregorii M. Opp. cd. Maur. lib. V n. 30.
Mansi X 21 n. 29. Troya Cod. dipl. Longoh. I 379 n. 150. Bli/pie LXXVII 821 n. 30.
Mon. Geim. Epp. I 439. — Eegg. J. 1041. JE. 1413.
Excerptum legitur in Gratiani Decr. I D. 86 c. 6. — Pe Secundo, quem Muralt
Essai de chronogr. byzantine p. 256 exarclium fuisse haud nierito conteudit, cf. Hart-
mann Untersuchungen p. 112.
46 (597 aug.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennati: mandat, ut deprecationi Corneliensis
eccl. filiorum consentiat et in loco lapsi episcopi debeat alium ordinare.
V. Imola, Episc. n. 1.
47 (597 aug.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: hortatur eum. sicut antea (lohanni)
decessori eius eique scripserat (n. 30. 42)., ut monasteria in Ravennatibus
partibus constituta a gravamine clericorum suoruni relevet, quatenus nullam
deinceps in eis clerici vel hi, qui in sacro sunt ordine constituti, ob aliud
habeant, niai orandi tantummodo causa, accedendi licentiam aut si ad per-
agenda sacra missarum fuerint invitati mysteria. — Dudum ad nos.
Archiepiscopatus Ravennas. 29
Reg. Grcyorii I Uh. VII ep. 40. — Edd. S. Gregwii M. Opp. ed. Maur. lib. VII n. 43.
Mansi X 81 n. 40. Miyne LXX VII 902 n. 43. Mon. Germ. Epp. I 488. — Regg. J. 1121.
JE. 1486.
Excerpta leguntur in Gratiani Decr. C. XVI qu. 1 c. 37 et C. XVIII qu. 2 c. 27
aliisque coUectionibus.
48 (597 nov.)
Gregorius I Mariniano Kavennati aliisque epp.: transmittit legem ab impera-
tore datam, ne hi, qui militiae vel rationibus sunt publicis obligati, dum
causarura suarum periculum fugiunt, ad ecclesiasticum habitum veniant vel
in monasteriis convertantur; exhortans, quod hi, qui saeculi actionibus impli-
cati sunt, in clero ecclesiae suscipiendi non sint. — Legem quam.
Beg. Grc/jorii 1 lib. VIII ep. 10. — Edd. S. Grcgorii M. OpTp. ed. Maur. lib. VIII n. 5.
Mansi X 92 n. 11. Migne LXXVII 909 n. 5. Galante Fontes iuris can. p. 342. Man.
Germ. Epp. II 12. — Regg. J. 1131. JE. 1497.
Legitur quoque in Gratiani Decr. I D. 53 c. 1 et in aliis collectionibus.
49 (598 april.J
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: scribit de privilegiis et iuribus mon.
b. lohannis et Stephani in Ciassitana civ. constituti servandis.
V. Mon. ss. lohannis et Stephani in Classe n. 3.
50 (598 april.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: commendat Claudium abbatem (mon.
88. lohannis et Stephani in Classe) , latorem praesentium , apud se hactenus
retentum, nunc ad suum monasterium redeuntem; hortatur eum, ut paternam
illi monasteriisque ipsius caritatem impendat, benignitatis suae eum con-
solatione refoveat, in eius se tuitionem instanter accommodet. — Quod com-
munem.
Rcg. Gregorii I lih. VIII ep. 18. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lih. VIII n. 16.
Mansi X 98 n. 19. Migne LXXVII 920 n. 16. Rossi in Aiti e Mem. delle Marche II 40.
Mon. Germ. Epp. II 20. — Regg. J. 1139. JE. 1505.
Conf. Mon. ss. lohannis et Stephani in Classe n. 4.
51 (598 april.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: hortatur eum, ut lohannis, praesentium
portitoris, uxori, molestias Georgii cuiusdam refugienti et diu in saeptis
venerabilibus residenti, servata aequitate tuitionem impendat; si de statu eius
quaestio perseveret, sine oppressione aliqua legali modo ad iudicium veniatur.
— lohannes praesentium.
Reg. Gregorii I lib. VIII ep. 20. — Edd. S. Gregm-ii M. Opp. ed. Maur. lib. VIII n. 20.
Mansi X 99 n. 21. Migne LXXVII 922 n. 20. Mon. Germ. Epp. 11 21. — Regg. J. 1141.
JE. 1508.
62 (599 feb.—april.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: mandat, ut studiose concurrat, ne
(Dominica) coniux lohannis praefecti Urbis ad Romam veniendum impedi-
mentum sustineat. — Gloriosissimus filius.
Reg. Gregorii I lih. IX ep. 117. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. X n. 7.
Mansi X 215 n. 8. Migne L XXVII 1071 n. 7. Mon. Germ. Epp. II 121. — Regg. J. 1290
ad m. oct. JE. 1643.
Conf. Gregorii I rescriptum de eadem re ad Theodorum curatorem (v. Aemi-
lia n. 17).
30 Ravenna.
oS (599 april.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: latores praesentium. a Maurentio (ma-
gistro militum) missos, commendans, hortatur eum, ut, quia eos pro per-
cipiendo precario suo illic transmisit. ipsius ope in omnibus fulciatur; mandat,
ut Menara notarium deputet. — Postquam gloriosissimo.
Reg. Giegorii I lib. IX ep. 131. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lih. XII n. o.
Mansi X 312 n. ;,. Migne LXXVII 1222 n. 5. Mon. Germ. Epp. II l3o. — Begg. J. 1435
ad a. 601 sept. JE. 1658.
De eadem re Gregorius I scripsit ad Theodorum curatorem (v. Aemilia n. 18).
54 (599 mai.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: (Castorio) ep. Ariminensis eccl., qui
capitis detinebatur molestia et datis indutiis in quadriennio est exspectatus, ut
ad suam revertatur ecclesiam, supplicatione petente, ut ecclesiae suae ordinare
episcopum debeat, hortatur, ut eum, quem uno consensu omnes Ariminenses
elegerint, ad se faciat evocari; quem cauta examinatione discutiat et Romam
cum decreti pagina destinet, quatenus a sese consecretur antistes. — Qualiter
ordinati.
Reg. Gregorii I Uh. IX ep. 138. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Matir. lib. VII n. 19.
Mansi X 140 n. 50. Tonini Storia di Eimini II 461 n. 28. Mignc LXXVII 873 n. 19.
Mon. Geiin. Epp. II 136. — Begg. J. 1097 ad a. 597. JE. 1663.
Conf. Rimini, Episc. n. 12. 13 (vol. IV p. 161). — Legitur quoque in Gratiani
Decr. C. VII qu. 1 c. 13 aliisque coUectionibus.
55 (599 mai.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: mandat, ut latores praesentium de
Histriae partibus ad se venientes et unitati se ecclesiae subdi cupientes
gratanter excipiat eisque opem libenter impendat et apud (Callinicum
exarchum) studiosius peragat, ut suis illos iussionibus securos in omnibus
reddat. — Latores praesentium.
Reg. Gregorii I lih. IX ep. 148. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. 3Iaur. lib. IX n. 96.
Mansi X 174 n. 99. Troya Cod. dipl Longob. 1 442 n. 204. Migne LXXVII 1021 n. 96.
Mon. Gemi. Epp. II 149. — Begg. J. 1254 ad m. itil. JE. 1674.
De eadem re Gregorius 1 scripsit ad Callinicum exarchum (v. Aemilia n. 19).
56 (599 mai.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: ordinat, ut lohannem de Pannoniis
in castello q. d. Novas episcopum constitutum et expulsum, alio illic ordinato,
qui in errore se schismatis detinere nolens, cum omni plebe sua a Callinico
exarcho petiit, ut catholicae ecclesiae cum omnibus, qui cum ipso erant,
uniri debuisset, a schismaticis vero persuasus post semetipsum rediit, reverti
ad ecclesiae catholicae unitatem et ad propriam plebem admoneat; si redire
contempserit, illic episcopum ordinet, insulamque Capritanam in sua dioecesi
habeat, quousque ad fidem catholicam Histrici episcopi revertantur; exarchum
vero petere studeat, ut haec ipsa imperatoribus innotescat; causam Maximi
(Salonitanae eccl.) ep., pro quo Callinici exarchi scripta suscepit, ei com-
mittit. — Latores ad nos.
Rey. Gregorii I lib. IX ep. 155. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. IX n. 10.
Mansi X 118 n. 10. Troya Cod. dipl. Longoh. I 406 n. 172. Migne LXXVII 950 n. 10.
Mon. Germ. Epp. II 155. — Regg. J. 1166 ad a. 598 oct. JE. 1681.
Archiepiscopatus Raveunas. 31
De Maximo Salouitano ep. Gregorius I scripsit ad Constantium Mediolanen.
ep. J. 1168. JE. 1675, item ad habitatores insulae Capreae J. 1167. JE. 1678, et ad
Callinicum exarchum J. 1165. JE. 1680 (v. Aemilia n. 21).
57 (599 iun.)
Oregorius I Castorio notario Ravennae : mandat, ut diligenter invigilet et
cum omni sollicitudine requirat, quot laetaniao sollemnos in eccl. Ravennate
ab antiquitate fuerint, in quibus Ravennas ep. pallio utebatur.
V. Apocrisiarii S. R E. n. 9.
58 (599 iul.)
Oregorius I Mariniano ep. Ravennae: scribit de Maximo (Salonitano ep.).
<^ui coram eo et Castorio chartulario de simoniaca haeresi praestito se sacra-
mento purgaverit; committit eius iudicio causam de eo, quod excommunicatus
missas agere praesumpsit, qua debeat poenitentia talis culpa purgari ; nuntiat,
se Castorium portitorem in praesenti, quid cura ipso sit agendum, instruxisse.
— Quae de causa.
Beg. Gregorii 1 lib. JX ep. 177. — Edd. S. Giegaiii M. Opp. ed. Maur. lib. IX n. 7i).
Mansi X 165 n. 80. Migne LXXVII 1012 n. 79. Mon. Genn. Ejip. II 172. — Eegg.
J. 1235. JE. 1704.
Excerptum legitur in Gratiani Decr. C. II qu. 5 c. 9. — De eadem re Gre-
gorius I scripsit ad Castorium notarium (v. Ravenna, Apociusiarii S. R. E. n. 11).
59 (599 iul.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennam: respondet, se Florentinum diac, quem
pro utilitatibus eccl. Ravennatis ad urbem regiam transmittere velit, Anatolio
diac. (et apocrisiario) scriptis suis (JE. 1716) se commendasse; de persona,
ab eo in sacro ordine promovendo, quod ei visum fuerit, faciat. — Frater-
nitatis vestrae.
Reg. Gregm-ii I lib. IX ep. 188. — Edd. S. Gregoiii M. Opp. ed. Manr. lih. XI n. 6.
Mansi X 252 n. 2. Migne L XXVII 112S n. 6. Mon. Genn. Epp. II 179. — Eegg. J. 1354
ud a. 600 oct. JE. 1715.
Omittimus Gregorii I epistolam ad Marinianum ep. (Turritanum), quae legitur
in Reg. Gregorii I lib. X ep. 3 J. 1291. JE. 1770, ab editoribus perperam Mariniano
ep. Ravennati adscriptam.
€0 (601 feb.)
Gregoriusl Mariniano ep. Ravennati: adhortatui- eum, de vomitu sanguinis
aegrotantem, ut, ordinata illic ecclesia, ad se ante aestivum tempus debeat
venire; praecipit, ut ieiunare minime praesumat, a vigiliis se temperet, preces
vel expositiones evangelii per alium dicantur. — Venientes quidam.
Eeg. Grefforii I lib. XI ep. 21. — Edd. S. Gregoi-ii M. Opp. ed. Maur. lib. XI n. 33.
Mansi X 267 n. 28. Troya Cod. dipl. Longob. I 502 n. 239 Exc. Migne LXXVII 1145
n. 33. Mon. Germ. Epp. II 281. — Regg. J. 1384. JE. 1810.
Praetermittimus Gregorii I epistolam ad Marinianum ep. Arabiae missam
(Reg. Gregorii I lib. XI ep. 20 J. 1383. JE. 1809), ab aliis Mariniano ep. Ravennati
adscriptam.
p,2 Ravenna.
61 (601-02)
Gregorius I Mariniano ep.: transmittit homilias in b. Ezechielem prophetam,
post annos 8 notariorum schedis requisitis, emendatas. — Homilias quae.
Epistola haec praecedit libro 1 Greyorii 1 Homiliarum in Ezechielem prophetam. —
Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. I 1173 = Migne LXXVI 785. Mon. Germ. Epp. II
862. — Reg. JE. 1401 ad a. 595—96.
■\62 Boma (595—602) mart. 24
Gregorius I Mariniano Ravennati archiep. etc: Mauritii (imp.) et filiorum
eius iussionibus annuens, confirmat omnia praecepta, ab imperatoribus Valen-
tiniano, Theodosio, Arcadio et Honorio nec non lustiniano, Tiberio et Mauritio
Ravennati eccl. facta et omnia per eadem praecepta eidem ecclesiae attri-
buta et omnia privilegia a praedecessoribus suis Innocentio (n. f l^, Leone
(n. ^6). Gelasio (n. flljj Agapito (n. ■\14) et Pelagio (n. ^21) eidem
ecclesiae data, maxime quod in privilegio Leonis I reperit; confirmat epi-
scopatum totius Aemiliae provinciae, id est Sasenatis, Caesenatis, Foripopuli,
Forilivii, Faventiae, Fori Cornelii, Bononiae, Mutinae. Regii, Parmae, Pla-
centiae, Brixilli, Vicohabcntiae, Hadriensis, Comaclensis, Ficoclensis; confert
honorem pallii seu omnem pontificalem decoris usum, sicut in epistola ei
transmissa confirmavit (n. 38); sancit secundum consuetudines Longobardorum
regum et aliorum Romanorum imperatorum, ut decesso quoquam episcopo
totius Aemiliae nemo praedationem ibi faciat; praecipit, ut nulli suorum
successorum hceat ad episcopatum pro descriptione facienda sive electione
legatum transmittere. — Cum omnis ecclesia. Dat. 9 kal. april., Romae, p.
m. lohannis levitae et S. R. E. bibliothecarii.
B s. XV. G f. 22. C» f. 20. C\ [E Exc. G XVIII f 40; XXXVI f 93. G' f. 25.
S /; 16. TJ. — Edd. Rubeus ^ p. 164 Exc; ^ p. 189 ex B = Ughelli » II 338; * II 339 =
Gi-egorii M. Opp. ed. Gallicciolli IX 71 n. 9, = Bull. Rotn. ed. Coequelines I 97 n. 7 — Bull.
Rom. ed. Taur. 1 161 n. 7, = Cappelletti II 54. Summ. a. 1725 n. 2. PrimJegia aliquorum ss.
pontificum n. l. Amadesi De iurisdictione Rav. archiepp. diss. p. 45 n. 1. Balan Mon. s. XVI
p. 472 ex C\ — Regg. Antonelli Ragioni VII 226 ex C. J. CCXXXV. JE. il883a ad
a. 595—603.
Spurium; cf. Baronius Ann. eccl. ad a. 595 c. 78; Muratori Annali d'Italia
ad a. 595; Amadesi Difesa del diploma di S. Gregorio Magno a Mariniano arcives-
covo di Ravenna in: Calogera Raccolta XLVI (In Venezia 1751).
63 (603 ian.)
Gregorius I lohanni subdiac. Ravennae: mandat, ut Marinianum ep. ad-
hortetur, quatenus cum lohanne ep. de causis ecclesiae suae in capitulari
subter adnexo intimatis inter se tranquillitate decidant; addit de oratorio ab
Exsupcrantio cp. ausu temcrario in dioecesi ipsius constructo.
V. Apocrisiarii S. R. E. n. 15.
64 (603 mart.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennati: hortatur eum, eruptionem sanguinis
patientem, ut ieiunandi sibi laborcm minimc imponat. — Multa nos.
Reg. Gregorii I lib. XIII ep. 30. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. XI n. 40.
Mansi X 361 n. 34. Migne LXXVII 1151 n. 40. Mon. Germ. Epp. II 394. — Regg.
J. 1512. JE. 1895.
Archiepiscopatus Ravennas. 33
^5 (603 oct.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: mandat, ut causam Fortunati, latoris
praesentium, asserentis in mon. ss. Laurentii atque Zenonis in Caescnate
castro a Natale qd. ep. officium sibi abbatis esse commissum, nunc se a
successore eius Concordio remotum atque alium in loco suo esse ordinatum,
terminet.
V. Cesena, Mon. ss. Laurentii et Zenonis n. 1. — Notamus denique Gregorii I
epistolam spuriam JE. tl938 Venerio Caralitano ep. missam, ab aliis perperam
lohanni Ravenuati ep. attributam (cf. supra p. 26 n. 32).
*^^ (649)
Martinus I admonet Maurum ep. praeceptionibus, ut ad synodum Romam
veniat.
Lmdd. in Mauri ep. epistola ail MaHinum papam (in actis concilii Lateranensis a. 649
ap. Mansi X 883 = Migne LXXXVII 103). — Regy. J. 1593. JE. 2057.
Sed Maurus ep., iurisdictioni apost. sedis se subducere volens. Romam venire
renuit, immo a. 666 a Constante II imp, notissimum illud autocephaliae privilegium
impetravit (edd. Bacchini II 285 = Mon. Germ. Scr. rer. Langob. p. 350 not. 8) ; cf.
Duchesne Lib. pontif. I 349 not.
*67 (666?)
[Vitalianus] concedit Mauro archiop. chyrographum, s^cramento confirmatum
et suis manibus roboratum, ut neque ipse neque sui posteri eum eiusque
successores inquietent.
Agnelli Lib. pontif. c. 112. — Reg. JE. — .
*68 ' (666—71)
[Vitalianus] mittit ad Maurum archiep. legationem, ut Romam pergat.
Agnelli Lib. pontif. c. 112. — Reg. JE. 2096.
*69 {666—71)
[Vitalianus] praecipit Mauro archiep. epistola obligationis, anatheraatis
vinculis innodata, ipse manu propria subscribens, ut, si non ad apost. sedem
veniat, non habeat licentiam missas canere, nec ullus homo ad eius com-
municationem accedat.
Agnelli Lib. pontif. c. 112. — Reg. JE. 2097.
Maurus e contra ad instar Romanae epistolae iisdem verbis papae respondit.
Unde Ravennas Romani pontificis iurisdictionem minime recognovit.
*70 (680)
Agatho scribit Theodoro archiep., ut pro sancta et intemerata fide Romam
properet.
Agnelli Lib. pontif. c. 124. — Regg. J. 1623. JE. 2107.
Teste Agnello, Theodorus archiep. clericorum Ravennantium rebellione victus,
occulte Romam ad Agathonem papam misit et primus post Maurum archiep.
auctoritatem Romanae ecclesiae denuo recognovit. Nam praedecessor eius Reparatus
„non sub Romana se subiugavit sede" (c. 116). E contra Liber pontif. Rom. pontif.
(ed. Duchesne I 848) narrat, iam Donum papam (a. 676— 78) ecclesiam Ravennatem,
quae se ab ecclesia Romana segregaverat causa autocephaliae, denuo pristinae sedis
apostolicae ditioni subiugasse, Reparato praesule. In Vita Agathonis (1. c. I 350)
legimus, Reparato mortuo, Theodorum archiep. semetipsum sedi apostolicae post
multorum annorum curriculum se praesentasse. Revera Theodorus Romam venit,
concilii a. 680 particeps. Unus ex eius presbyteris nomine Theodorus una cum papae
legatis tunc Constantinopolim missus est (1. c. I 350). De re cf. Luther p. 43 sq.
Eehr, Italia pontificia V. "
34
Ravenna.
*7i (083—83)
Leo II constitiiit, qualem electum ex Ravenna sacerdotes Romam deporta-
verint. eum ipse consecret, neque amplius in tempore consecrationis Romae
maneat nisi 8 diebus; ultra illuc non veniat, nisi die natalis Apostolorum
(iun. 29) legatum ex sacerdotibus mittat; qui ordinatus fuerit archiepiscopus,
nullam consuetudinem pro usu pallii aut diversis officiis ecclesiae persolvere
debeat, nec Mauri qd. episcopi anniversitas aut agenda celebretur. Con-
firmatum est per manum Leonis pp. cum presbyteris.
Agmlli Lib. pontif. c. 124. Viia Leonis II (Lih. pontificalis Rom. pontif. ed. Duchestic
I 360). — Bepfj. J. 1635. JE. -2123.
Leonis II coustitutum olim in ecclesiae Romanae scrinio adservabatur. Raven-
nates insuper typum autocephaliae (i. e. Constantis II imp. privilegium; cf. supra
' n. 66) apostolicae sedi restituerunt. — Notanius praeterea, Leonis II constitutum
de Mauri anniversario minime peragendo a Hubeo * p. 207 et Ughello '-II 341
perperam Adeodato papae adscriptum e.s.se. — Theodoro archiep. mortuo, eius
successor Damianus a. 692 feb. 25 a Sergio I Komae consecratur (cf. Lib. pontif.
Rom. pontif. ed. Uuche.sne I 376 et Agnelli Lib. pontif. c. 125).
72 (686?)
Archiepiscopo Raveniiae archipresbyter, archidiaconus et primicerius nota-
riorum, servantes locum s. sedis apost. : eum de electione novi pontificis
certiorem faciunt, petentes, ut una cum legatis Romanis apud exarchum
impigrius interveniat, ut optatae ordinationis acceleretur negotium. — Inter
cetera.
Formula epistolae legitur in Diurno Romanomm pontificum c. 61 (ed. Sickel p. 55). —
Beg. JE. — .
Ad Conouem papam epistola haec referenda esse videtur. de cuius electione
Liber poutif. Rom. pontif. (ed. Duchesne I 368) similibus verbis loquitur; cf. supra
p. 8 n. 29.
*73 (708)
Constantinus ordinat Felicem archiep., qui tamen secundum priorum suorura
solitas in scrinio noluit facere cautiones. Cuius cautionem ipse pontifex in
sacratissima confessione b. Petri apost. ponit.
Vita Constantini (Lib. pontif. ed. Duchesne I 389). — Begg. J. p. 173. JE. I p. 247.
De re cf. Duchesne 1. c. I 393 not. 2. — Postea Felix, ex exilio redux, solita,
quae ab universis in scrinio episcopis fiunt, indicula et fidei expositiones fecit . .
sicque reconciliationis promeruit absolutionem (1. c. I 391).
*74 (731)
Gregorius III invitat lohannem archiep. ad synodum.
Chron. patr. Graden. c. 12 (ed. Mon. Germ. Scr. rer. Langob. p. 396) et lohannis diac.
Chron. Gradense (ed. Mon. Germ. Scr. VII 46). — Regg. J. 1721. JE. 2233.
Conf. quoque Gregorii III litteras ad Antoniuum Gradensem patriarcham de
eadem re missas J. 1720. JE. 2232. — Acta concilii perierunt (cf. Lib. pontif. ed.
Duchesne I 416. 421 not. 6).
*75 (cr. 757)
[Stephanus II], congregatis episcopis, Sergium archiep. contra canones
cathedram invasisse obiurgat eumque de gradu pontificali proicere studet.
Agnelli Lib. pontif. c. 157. — Reg. JE. I p. 276.
I
Archiepiscopatus Ravennas. 35
Sergius archiep. Romae consecratus fuit (cf. Agnellus c. 154). Quae vero
Agnellus de Paulo I pp. narrat, ea ad eius praedecessorem Stephanum II referenda
certe sunt. — Praeterea Pflugk-Harttung Iter p.803 n. 1106 Stephani II privilegiuni
ex archivo Ravennate (F 2071) laudat, sed est quaedani charta privata.
76 (768)
Paulus I Pipino regi Francorum et patricio Romanorum: inter cetera
asserit, se Sergium archiep. iuxta id, quod ille innotuit, indesinenter immi-
nere, ut eius restituatur ecclesiae. — Lator praesentium.
Cod, Carol. ep. 27. — Edd. Muratori Scr. III'' 149. Cenni Mon. dom. pontif. I loj
n. 13. Mansi XII 639 n. 6. Troya Cod. dipl. Longob. IV 647 n. 713. Migne LXXXIX
1183 n. 6 et XCVIII 149 n. 13. Jaffe Bibl. rer. Germ. IV 72 n. 14. Mon. Germ. Epp. 111
511 n. 14. — Begg. J. 1786 ad a. 757. JE. 2338.
77 759 feb. 5
Paulus I statuit monasterium b. Ylari, a Stephano II b. m. Anscauso ep.
Populiensi diebus vitae suae concessum atque a sese confirmatum, sub iuris-
dictione Ravennatis eccl. perpetuis temporibus permanendum. — Integritatem
pio studio. Dat. non. feb., imp. d. pp. aug. Constantino a Deo coronato magno
imp. a. 40 et pc. eius a. 20, sed et Leone maiore imp. eius filio a. 7, ind. 12.
B s. XI. fB^ s. XI Exc.J. — Edd. Rvheus " p. 225 Exc. = Baronius Ann. eccl. ad
a. 759 c. 1, = Vecchiazzani Hist. di FoiiimpopoK p. 80, = Bull. Rom. ed. Cocquelines 1 153
n. 1 = Bull. Rom. ed. Taur. I 247 n. 1, = Mansi XII 644 n. 11 = Migne LXXXIX 1189
n. 11. Mittarelli Ann. Camald. II App. c. 1 n. 1 ex B = Fantuzzi Mon. V 214 n. 11, =
Troya Cod. dipl. Longob. V 50 n. 732, = Vesi Doe. I 15. — Regg. J. 1793. JE. 2342.
*78 (769)
Stephanus III Michaelio (scriniario eccl. Rav.), brachio forti a Mauricio
duce Ariminensi in episcopio Ravennatis eccl. introducto, una cum eodem
Mauricio et iudicibus Ravennantium consecrationem a se postulanti, obtestationis
ac praedicationis litteris atque missis praecipit, ut ab eodem iniusto proposito
recedat.
Vita Steplmni III (lAb. pontif. ed. Duchesne I 477). — Regg. J. 1824. 1825. JE.
2378. 2379.
Sergio archiep. Ravennate a. 769 aug. 25 mortuo, duo a Ravennatibus electi
sunt, Michaelius scriniarius et Leo archidiaconus, qui, Michaelio in vinculis Romaui
misso, a Stephano III consecratus est (1. c. I 478). — De re cf. quoque Cod. Carol.
ep. 71 (Mon. Germ. Epp. III 621 n. 85).
*79 (770—71)
Stephanus III, dum (Hubaldus etc.) missi Caroli M. regis Francorum et
patricii Romanorum Ravennae praeseutialiter adessent, missis directis tam
Francorum missos quamque omnes Ravinianos admonet, ut insurgant super
Michaelium et eum de episcopio proiciant.
Vita Stephani III (Lib. pontif. ed. Duchesne 1 478). — Regg. J. p. 201. JE. 1 p. 287.
*80 (772)
Hadrianus I Leoni archiep. per lulianum tribunum clam nimisque secrete
dirigit, ut, dum revertatur Paulus (Afiarta) superista a Desiderio rege (Lango-
bardorum), eum sive Ravennae sive Arimini detineat.
Vita Hadriani I (Lnb. pontif. ed. Duchesne I 489). — Regg. J. p. 203. JE. 1 p. 290.
3*
3g Ravenna.
■*S1 (772)
Hadrianus I Leoni aichiep.dirigit suggestionem (quam adscribi fecit Con-
stantino et Leoni augustis, significans de Sergii secundicerii nece atque
deprecans imperialem clementiam, ut pro emendatione tanti reatus Paulum
superistam suscipi et in ipsis Graeciae partibus in exilio retineri praecipiant),
ut ipsum Paulum Constantinopolim in exilio sive per Yenetias sive per aliunde
(lirigat cum praefata apost. suggestione.
Vita Eadriani I (Lib. pontif. ed. Duchesne 1 490). — Regg. J. p. 204. JE. I p. 290.
Notamus quoque legationem Ravennam missam de Christophori et Sergii
morte, „ut eidem Paulo omnia per ordinem redigerentur" (1. c. I 490).
■■'82 (772)
Hadrianus I Gregorio sacellario, ad Desiderium regem Langobardonim
misso pro restituendis civitatibus, praecipit, ut constanter ac firmiter prae-
textet Leonem archiep. et cunctos iudices Ravinianos, quatenus salvum atquc
incolumem conservare studeant Paulum superistam, et a Ticino reversus eum
secum Romam deducat.
Vita Hadriani I (Lib. pontif. ed. Dnchesne 1 491). — Begg. J. p. 204. JE. I p. 290.
*83 (772)
Hadrianus I Leoni archiep. deprecanti, sibi dirigi litteras consolationis,
quasi nuUa ei reputaretur culpa de Pauli ( Afiartae) morte, dirigit in responsis :
quod ipse videat, quid in Paulo operatus sit, nam certe se animam illiu&
cupientem salvare, poenitentiae eum submitti decrevisse.
Vita Eadriani 1 (Lib. pontif ed. Duchesne I 491). — Begg. J. 1839. JE. 2399.
84 (774 ex.)
Hadrianus I Carolo regi Francorum et Langobardorum atque patricio Roma-
norum: nuntiat, Leonem archiep.RavennantiumAemiliae civitates, scil.Faventias,
Forumpopuli, Forolivi, Cesinas, Bobio, Comiaclum, ducatum Ferrariae seu
Imulas atque Bononias occupasse et universam Pentapolim, ibidemque actores
constituisse et cunctas actiones in civ. Ravennae ipsum ordinasse. — Pervenit
ad nos.
Cod. Caroh ep. 54. — Edd. Mnratori Scr. III'' 205. Cenni Mon. dotn. pontif. I 320
n. 51 = Fantuzzi Mon. V 226 n. 17. 3Iansi XII 821 n. 2. Savioli Ann. Bolognesi J* 18
n. 8. Vesi Doc. 1 .59. Migne XCVIII 283 n. 52. Jaffe Bibl. rer. Germ. IV 170 n. 51. Mon.
Genn. Epp. Ill 567 n. 49. — Regg. J. 1844. JE. 2408.
*85 (774—75)
Hadrianus I mandat Leoni archiep., ut apostolicis obtemperet mandatis de
accipiendis actionum praeceptis.
Laud. in n. 86. — Reg. JE. — .
86 (775 oct. 27)
Hadrianus I Carolo regi Francorum et Langobardorum atque patricio
Romanorum: scribit de Leonis archiep. fraudulenta fide. — Dum tanta amoris.
Cod. Carol. ep. .'i2. — Edd. Muratori Scr. III'' 202. Cenni Mon. dom. pontif. I 327
». 53. Mansi XII 767. Sarioli Ann. Bolognesi I>> 16 n. 7. Migne XCVIII 288 n. 54.
Jaffe Bibl. rer. Germ. TV 182 n. 55. Mon. Germ. Epp. III 576 n. 54. — Begg. J. 1848. JE. 2415.
Archiepiscopatus Ravennas. 37
S7 (775 nov.)
Hadrianus I Carolo regi Francorum et Langobardorum atque patricio
Romanorum: (in embolio) scribit de protervia Leonis archiep. — Dum in
tanta.
Cod. Carol. ep. 51. — Edd. Muratoi-i Scr. III (> 199. Cenni Mon. dom. pontif. I 3-'ll
n. 54 = Fantuzzi Mon. V 229 n. 18. Mansi XII 765. Vesi Doc. 1 62. Migne XCVIII 2<)1
n. 55. Jaffe Bibl. rer. Germ. IV 185 n. 56. Mon. Germ. Epp. III 578 n. 55. — Begg. J. 1849.
JE. 2416.
88 (788—89)
Hadrianus I Carolo regi Francorum et Langobardorum ac patricio Roma-
norum : respondet de electione episcoporum Ravennatis ecclesiae. — Directus
a vestra.
Cod. Carol. ep. 71. — Edd. Murato7-i Sa: IW' 227. Cenni Mon. dom. pontif. 1 498
n. 93. Mansi XII 835 n. 10. Amadesi Chronot. II 205 n. 1. Migne XCVIII 416 n. 94.
Jaffe Bihl. rer. Germ. IV 266 n. 88. Mon. Germ. Epp. III 621 n. 85. — Regg. J. 1895.
JE. 2467.
Epistolani hanc post obitum Gratiosi archiep. Rav. (a. 788 vel 789) scriptam
esse manifestum est (cf. Holder-Egger in Mon. Germ. Scr. rer. Langob. p. 386 not. 2).
*89 (787—91)
Hadrianus I praecipit Ravennati archiep., ut ex quolibet territorio Raven-
natis ecclesiae Veneticos, praesidia atque possessiones habentes, omnino exinde
expellat.
Laud. in Hadriani I epistola ad Carolum M. regem missa J. 1881. JE. 2480 (n. 91).
— Reg. JE. — .
Conf. Aemilia n. 33.
*50 (787—91)
Hadrianus I adhortatur Garamannum ducem, ut possessiones occupatas
prorsus reddat, quia et iuris ecclesiae Ravennantium seu et aliorum piorum
locorum esse videntur et in apost. sedis territoriis sitae exsistunt.
Laud. in n. 91. — Reg. JE. — .
91 (787—91)
Hadrianus I Carolo regi Francorum et Langobardorum atque patricio
Romanorum: inter alia petit, ut per regalem praeceptionem Garamannum
ducem, piorum locorum eccl. Ravennatis invasorem, exinde expellere dignetur
(cf. nr. 90). — Ad aures.
Cod. Carol. ep. 84. — Edd. Muratori Scr. III ^ 246. Cenni Mon. dom. pontif. I 459
n. 83. Mansi XII 799. Migne XCVIII 386 n. 84. Jaffe Bibl. re): Germ. IV 276 n. 94.
Mm. Germ. Epp. III 622 n. 86. — Regg. J. 1881 ad a. 785. JE. 2480.
*92 (780-95)
Hadrianus I confirmat privilegia Leonis qd. imp., facta ab Epiphanio qd.
religioso notario et scriniario et apocrisiario s. Rav. eccl., qui directus fuit a
b. m. Damiano archiep.
Laud. in n. 94. 187. — Beg. JE. 2490.
De Damiano archiep. (a. 692—708) cf. supra n. 71 not.
38
Ravenna.
*93 (795-816)
Leo III concedit privilegium, (et concedit massam Firminianam cum plebe
et ecclesiis atque cum omni divino et humano iure),
Laud. in n. 94. 213. — Reg. JE. — .
Leonis pp. privilegium laudatur in Paschalis I buUa (n. 94). In eodem Leonis
privilegio de massa Firminiana quoque agi, ex Eugenii III sententia a. 1152 iun. 2
colligitur (n. 213), ubi Caroli imp. privilegii insuper mentio fit. Haec Leonis et Caroli
privilegia a. 1152 Griffo ep. Ferrariensis ut spuria impugnavit „tum quia in serie
privilegii et bulla Leoni pro Leonis scriptum erat, tum quia in ipsa buUa quae-
dam tunsiones apparebant". Quum Leonis et Caroli privilegia perirent, de eorum
authenticitate nullam possumus proferre sententiam. — Leonis III privilegium utrum
"Valerio archiepiscopo (cr. 789—810) concessum fuerit au Martino, quem ipse Leo III
Romae consecravit (cf. Agnelli Lib. pontif. c. 167), in medio relinquimus. De Leone III
et Martino archiepiscopo cf. quae narrat Agnellus c. 169 et Leonis III epistolam ad
Carolum M. imp. missam JE. 2516.
94 819 iul. 11
Paschalis I Petronacio archiep. etc. : ad exemplar privilegii Hadriani
(n. 92) confirmat omnia privilegia tam pontificum, scil. Hadriani (n. 92) et
Leonis (n. 93) seu praedecessorum illorum, quamque imperatorum, tam prisci
lustiniani quamque ceterorum, vel dona regum aut christianorum hominum
donationes; praecipit, ut nullus locus aut ius ecclesiae eius subtrahatur; statuit,
ut mon. s. Stephani, quod reiacet iuxta palatium, et omnia oracula vel mona-
steria sub parochia eius exsistentia sub ditione et potestate eius subiaceant;
sub poena auri obrizi libr. 5 componenda. — Cum piae desideriis. Scr. a
Timotheo not. et scrin. sedis apost., in m. iul. , ind. 12. Dat. 5 id. iul. p.
m. Sergii bibl. s. sedis apost., imp. d. n. piiss. pp. aug. Hludowico a Deo coro-
nato magno pacifico imp. a. 6 et pc. eius a. 6, sed et Hlothario novo imp.
eius filio a. [3], ind. 12.
A. [E' f. 32. G XLIX f. 643; LXIV f. 14; LXX f 1. 0 f. 90. QJ. — Edd.
Eubeus - p. 236 ex A = VghelU ^- ^ II 344 = Bull. Rom. ed. Cocquelines I 167 n. 2 =
Bull. Rom. ed. Taur. I 267 n. 2, = 3Iansi Suppl. I 800 = Mansi XIV 375, = Fabri Mem.
p. 452 Exc. , = Migne CII 1089 n. 4. Muratori Sa: II<^ 220 = Amadesi De iurisdictione
Rav. archiepp. diss. p. 46 n. 2, = Migne CVI 831, = CappeUetti II 78. Marini Pap. dipl.
p. 12 n. 11 ex A. Gloria Compendio delle lezioni di paleogr. p. 632. — Regg. Montfaucort
Bihl. I 436. Nouveau traitc de dipl. V 180. J. 1939. JE. 2551.
De hoc privilegio autographo in papyro conscripto cf. Bresslau in Mitth. des
osterr. Instituts IX 7; H. Omont in Bibl. de 1' ecole des chartes LXV 577 n. 1;
Melampo in Miscellanea di storia e cultura eccl. III 555 n. 1. Autographi specimen
delineavit A. Saxius in cod. Ambros. B 50 inf. ; unde vulgarunt Muratori fScr. II*
220; Nouveau traite V pl. 78; Gloria 1. c. t. 22 et v. Pflugk-Harttung Specimina t. 1.
— Notamus denique Petronacium aixhiep. actis synodi Romanae a. 826 nov. 15
subscripsisse.
*95 (824-27)
Eugenius II concedit privilegium.
Laud. in n. 187. — Reg. JE. — .
90 Rovigo 838 apnl. 22
Placitum Theodori ep. et missi s. sedis apost. et Witgerii ep. [s. Taurin. eccl.,
missi] d. imp., in finibus civ. Gavelli in villa q. v. Rodigo, in causa s. eccl.
Arcbiepiscopatus Raveunas. 39
Ravennatis scu s. Apollinaris adversus Bruningum vassum d. imp. super fundis
in terr. Adriensi.
Edd. Fantuzzi Mon. 11 5 n. 2 ad mai. 8 (ex autogr.) = Vesi Doc. 1 86. — Begg. Fan-
tuzzi De gente Honestia p. 3 n. 5. Huhner Gerichtsurkundeti, n. 724 ad a. 838 mai. 10. JE. — .
Tunc sedit in cathedra Ravennatensi Georgius archiep., a Gregorio IV con-
secratus (cf. Agnelli Lib. pontif. c. 171).
*97 (846-47)
[Sergius II] concedit Deusdedit archiep. mon. s. Hilarii in Gallicata.
B^ s. XI Exc. (ubi tamen Stephano pp. adscribitur). — Eeg. Gott. Nachr. 1902 p. 81
n. 1. JE. —.
Sergii II privilegiuni laudatur etiam in n. 187.
*9S (847—50)
Leo IV concedit Deusdedit archiep. mon. s. Hilarii in Gallicata.
B^ s. XI Exc. — Reg. Gott. Nachr. 1902 p. 81 n. 1. JE. — .
99 850 aug. 31 (sept. 5)
Leo IV concedit privilegium. — Scr. a Stephano scrin. sedis apost. , in
m. sept., die 5, ind. 14. Dat. 2 kal. sept. p. m. Tiberii primicerii s. sedis
apost., imp. d. n. piissimo pp. aug. Hlothario a Deo coronato magno imp. a. 33
et pc. eius a. 33, sed et Hludowico novo imp. eius filio a. [l], ind. 13.
A^ (fragmentum). [H f. 8. H^ f. 11. X f. Ij. — Edd. Gori in Donii Inscript. (1731)
p. 467 n. 1 ex A^ = Fontanini Vindiciae p. 9, = Nouveau traite dc dipl. V 183. Marini
Pap. dipl. p. 14 n. 12 ex A^ = Migne CXV 665 n. 6. Marucchi Mon. papyr. lat. hibl. Vat.
(1895) p. 25 ex A\ — Begg. J. 1976. JE. 2606 ad m. sept.
De autographi huius fragmento, quod ex dono Gualterii marchiouis Urbevetani
ad Vaticanam bibliothecam pervenit, cf. Bresslau in Mitth. des osterr. Instituts IX 7;
H. Omont in Bibl. de 1' ecole des chartes LXV 577 n. 2 et Melampo in Miscell. di
storia e cultura eccL III 559 n. 2. Specimeu scripturae est in Marucchi Mon. pap. —
Textus repetit Paschalis I privilegium (n.94), unde plane evincitur, privilegium
pro ecclesia Ravennate datum esse. Laudatur quoque in n. 187.
100 (853)
Leo IV lohanni archiep. : reprehendit eum, quia multum contra iuramentum
suum praesumpserit ; se numquam permissurum esse, suos ab eo opprimi
homines atque subiectos; si huius monitionis dicta neglexerit, se praesen-
tialiter suos vindicaturvim esse; inanem sancit promissionem Hilarii. —
Videte quia.
Coll. Britt. Leonis IV ep. 8. Ivonis Decr. X c. 85. — Edd. Mansi XIV 888 = Migne
CXV669 n. 11. Mon. Germ. Epp. V 588 n. 8 — Regg. Eivald in N. Archiv V 379 n. 8.
J. 1983 ad a. 852. JE. 2628.
Conf. Leonis IV epistolam ad Georgium ducem (Ravenna, Civ. n. 21).
*101 (860—61)
Nicolaus I legatis suis et litteris saepius commonet lohannem archiep.,
petentibus multis Ravennatibus, qui ab eodem in rebus et iuris sui pro-
prietatibus incommoda sustinebant, quatenus talibus cedat actibus.
Vita Nicolai 1 (Lib. pontif. ed. Duchesne 11 155). — Regg. J. 2025 et JE. 2687
ad a. 861.
40 Ravenna.
*102 (860—61)
Nicolaus I vocat suis litfceris lohannem aichiep. ter ad synodum.
Vita Nicolai 1 (Lih. pontif. ed. Duchesne II 15.5). — Eegg. J. 2028 et JE. 2689 ad
a. 861—62.
103 (861 in.)
Nicolaus I in synodo privat lohannem archiep. communione, quia pro qui-
busdam necessitatibus ad synodum convocatus (n. 102), et quia a Nandeciso
Polensi ep., contra eum libello porrecto, pessimo haereseos errore irretitus,
venire contempsit.
Acta ftynodi edd. Muratori Scr. II^ 127 ex cocl Amhros. B 76 (G 58 sup.) ad a. 863
— Lahhe-Cokti Conc. X 1409 = Man.^i XV 658 = Migne CXIX 794 n. 14, = DiicJiesne
Lih. pontif. II 168 not. 21 recte ad a. 861. — Regg. Werminghoff in N. Archiv XXVI 630
ad a. 862 mart. J. p. 239 et JE. I p. 344 ad a. 862 mart.
Circa ordinem temporum constituendum ego cum Duchesne auctorem Vitae
Nicolai I (Lib. pontif. II 155) sequor. — „Deinde Papiam pergeus, (lohannes arcbiep.)
imperatoris auribus Lodowiei caesaris molestiam intulit solameuque mundanum
quaesivit" (1. c).
*104 (861)
Nicolaus I mittit lohanni archiep., ut in kal. nov. (nov. 1) ad synodum, a
qua fuerat excommunicatus ('w. 10,9^, occurrat plenamque satisfactionem ostendat
nec non et tantis praevaricationibus finem imponat.
Vita Nicolai I (Lih. pontif. ed. Duchesnc II 155). — Reg. JE. 2694 ad a. 862.
„Ille autem noluit, sed retrorsum abiens recessit" (1. c).
*10.D Ravemta (861)
Nicolaus I, Aemiliensibus ac senatoribus urbis Ravennae rogantibus, Ra-
vennam proficiscens, omnibus Ravennensibus, Aemiliensibus et Pentapolitanis
res, quas lohanne archiep. et Gregorio fratre eius rapientibus amiserant,
restituit et praeceptionis suae decreto confirmat.
Vita Nicolai I (Lih. pontif. ed. Duchesne II 156). — Regg. J. 2033 et JE. 2696 ad a. 862.
lohannes vero archiep. iterum Papiam ad imperatorem proficiscitur, sed ab
imperatore repulsus, cum eius legatis Romam pervenit (1. c).
*106 (861)
Nicolaus I dirigit lohanni archiep., ut coram veniens de se plenissimam
satisfactionem ostendat et quae praevaricatus fuerat, satius emendet.
Vita Nicolai I (Lib. pontif. ed. Duchesne II 156). — Reg. JE. — .
*107 Laterano (861) nov. 17
Nicolaus I lohannem archiep., qui de crimine haereseos, quo expetebatm-
(n. 103), se expurgat, communioni restituit et, ut sacrarum missarum sollemnia
celebret, licentiam ei indulget.
Vita Ntcolai I (Lih. pontif. ed. Duchesne II 157). — Regg. J. p. 240 et JE. I p. 345
ad a. 862.
In prima synodi die lohannes archiep. „repromissionis et iuramenti sui
scripturas, quas tempore consecrationis suae inperfectis confusisque, ut in eis vide-
batur, repleverat dictionibus, propria manu scribens, iuxta consuetudiuem ante-
cessorum suorum composuit . . et in domo q. d. Leoniana . . super crucem lesu
Christi atque sandalia eius et super sacrum IIII sanctorum evangeliorum codicein
posuit" (1. c). Secunda die se de crimine haereseos expurgat. Sequenti die consti-
tutum n. 108 promulgatur.
Archiepiscopatus Ravennas. 41
108 Laterano 801 nov. 18
Nicolaus I in concilio statuit, 1) ut lohannes archiep. Rav., remota omni
excusatione praeter gravem corporis molestiam, semel in duobus [singulis V\
annis ad sedem apost. occurrere studeat [c. 1 om. MuJ; 2) ut episcopos per
Aemiliam non consecret, nisi post electionem [ducis add. V\ cleri et populi,
per epistolam apost. sedis percepta licentia [haec om. MuJ; 3) eosdem, quo-
tiens ad apost. sedem venire voluerint, nequaquam prohibeat; ut nullam
dationem contra canonicam auctoritatem ab eis exigat; 4) ut eosdem illam
malam consuetudinem q. d. tricesimalis nullo modo Ravennati exhibere aut
exercere compellat ecclesiae etc. [c. 4 add.VJ; 5) ut nuraquam res cuiuscumque
personae qualicumque ingenio vel chartula acquisitas et possessas aliquo modo
occupet aut titulum superimponat, donec in praesentia apostolici vel missi
eius aut vestararii Ravennae legali ordine illas in iudicio convincat [c. 5 om.
MuJ; 6) ut homines liberos tam de Ravenna quam de civitatibus Pentapoleos
et Aemiliae tam nobiles quam ignobiles nullo modo a publica districtione
excusare aut vindicare pertemptet, similiter autem et colonos, qui ingenui
sunt, nullatenus publica districtionc excusare aut vindicare praesumat [c. 6
om. Mu ct VJ; 7) ut praedia, quae praeceptis diruptis a iure s. Petri ad ius
s. ApoUinaris transtulerit et per emphyteusim vel libcllum ex singulis hominibus
contulerit, diligenter exquirat et restituat et tale ultra facere numquam prae-
sumat [c. 7 om. VJ. — Pontif. Nicolai ss. pont. et univ. pp. a. 4, imp. pp. aug.
Lodovici a. 11, die 18 m. nov., ind. 10. Subscr. 94 episcopi etc.
Cnpilula haec leguntur in codd. bibl. capit. Modoetien. [MJ et capit. Mutinen. [Mu]
€t in Vita Nicolai I (Lib. pontif. ed. Dnchesne II 157) [VJ. — Edd. Bncchni 11 App. p. 80
ex Mu = Ughellt - II 347, = Muratori Scr. 11°' 204, — Labbe-CoJeti Conc. X 189, =
Speronius de Alvarotfis Adriensium epp. series p. 20, = Cappelletti II 84, = Migne C VI 787.
Mansi XV 598 ex M. — Begg. Werminghoff in N. Archiv XXVI 629. MHhlbachcr Eeg.
Kar. * n. ]222a. J. p. 238. 240 et JE. I p. 343. 345 ad a. 861 et 862 nov.
In codd. Modoetien. et Mutinen. sequitur Nicolai I privilegium Aemiliae
episcopis coneessum (v. Aemilia n. 36). — De tempore huius concilii cf. quae
Duchesne Lib. pontif. II 168 not. 17 contra Jaffe et Ewald recte animadvertit. —
A. 863 lohannes archiep. eiusque frater Gregorius denuo contra sedera Romanam,
ut nanat auctor Vitae Nicolai I (1. c. II 160 sq.), multa nefanda operati sunt, sed
litterae papae de re perierunt.
109 (862-67)
Nicolaus I lohanni archiep. Ravennae: scribit de causa Oleoberti ep. Gra-
vellen. (ttw Gavellen. auf Comaclen.?) necis diligenter investiganda; electionem
differri iubet, quae celebretur, sicut in synodo deliberata est (n. 108). — De
Oleoberti episcopi.
Ironis Decr. X c. W. — Ed. Migne CXIX 1134 n. 144. — Regg. J. 2170. JE. 2868.
cf. Gavello, Episc. u. 1.
110 (858-67)
Nicolaus I lohanni archiep. Ravennae : scribit, catechismos baptizandorum a
sacerdotibus uniuscuiusque ecclesiae fieri posse, sicut in Romana eccl. sollem-
niter fieri comprobentur. — Catechismi baptizandorum.
Ivonis Dccr. I c. 87. Ivonis Panorm. I c. 40. Gratiani Decr. III D. 4 c. 57 de cons. — Edd.
Migne CXIX 1124 n. 123 et CLXXXVI1 1818. Friedberg 11382. — Eegg. J. 2149. JE. 2841.
42 Ravenna.
111 (858—67)
Nicolaus I (lohanni) archiep. Ravennati: scribit, rationeni minime patere,
quomodo in die paschae creditam sibi episcopus ecclesiam deserat, ut alii
ecclesiae ministret. — Certe nos.
Deusdedit Coll. can. lib. I c. 259 [209]. — Edd, Martiuucci p. 137. Wolf v. Glanvell
p. 148. — Beg. JE. 2842.
112 (858—67)
Nicolaus I (lohanni) archiep. Ravennae: praecipit, ut praesentia missi vel
vicarii eius in vero examine praesente viro examinatio de senatoris coniuge,
quam adulteram esse dicit, fiat; si iusta eorum causa apparuerit, maneat; si
aliter, secundum Dei voluntatem atque timorem eorum definiatur causa. —
De senatoris coniuge.
leonis Decr. VIII c. 221. — Ed. Migne CXIX 1125 n. 124. — Begg. J. 2150. JE. 2843.
*113 (858—67)
Nicolaus I concedit lohanni archiep. mon. s. Hilarii in Gallicata cum omni
pertinentia sua et districtione.
JB^ s. XI Exc. — Reg. Gott. Naclir. 1902 p. 81 n. 2. JE. —.
114 (872-73)
lohannes VIII lohanni archiep. Ravennae: scribit „mortuos suscitasse
Christum legimus, in scelerum obstinationem labefactos absolvisse non legi-
mus". — Mortuos suscitasse.
Coll. Britt. loliannis VIII ep. 8. — Regg. Ewald in N. Archiv V 300 n. 8. JE. 2963.
Omittimus privilegium Hadriani II, a Pflugk-Harttung Iter p. 803 n. 1007
laudatum; cf. Ferrara, Massa Firminiana n. 1. — Praeterimus iusuper lohannis VIII
rescriptum ad Pleronen. (?) ep. missum, ubi cuiusdam archiepiscopi (Kavennatis?)
mentio fit JE. 2984.
115 874 ian. 29
lohannesVIII Hludowico imp. : inter cetera scribit, mon. s. Mariae in Comaclo
q. d. Pomposia et mon. s. Salvatoris in Monte Feretri, aliudque mon. q. v. s.
Probo (Presbytero), atque colonos in terr. Ferrariensi et Adriensi et Gallicata
et Faventilla Ravennati archiep. se non abstulisse, sed ea monasteria ct
loca iure proprio retinere; quae hactenus habuit, habeat ecclesia Ravennas
absque praedictis locis, quousque in praesentia sua et ipsa loca, quae sua
esse putet, Romanae potius ecclesiae lege et ratione pertinere omnimodis
cognoscat. — Nam monasterium. Dat. 4 kal. feb. ind. 7.
Deusdedit Coll. can. lib. III c. 143 [122]. — Edd. Baluze Misc. ' V 489; * / 402 ex
cod. Colbert. = Federici Ber. Fompos. hist. 1399 n. 1, = Mansi XVII 244 = Migne CXXVI
653 n. 3. Martinucci p. 297. Wolf v. Glanvell p. 330. — Begg. J. 2245. JE. 2989.
116 (873-76)
lohannes VIII Angelbergac imperatrici: inmtiat, factione Ravcnnatis archiep.
Maurinum cum suis complicibus iam excommunicatis et anathematizatis Ra-
vennam ingressum esse et fidelium suorum res rapuisse ac devastasse, adeo
ut claves civitatis Ravennae a vestarario suo violenter subtraheret et pro
l
Archiepiscopatus Ravennas. 43
libito 8U0 ipsi archiepiscopo, quod numquam factura fuisse recolitur, potestative
concederet. — Ad hoc usque.
Deusdedit Coll. can. lib. III c. 142 [121]; lib. IV c. 181 [103] . — JEdd. Baluze Misc.
> V489; - I 402 ex cod. Colbert. — Mansi XVII 243 = Migne CXXVI 939 n. 335. Marti-
nucci p. 296. 419. Wolf v. Glanvell p. 329. 487. — Ecgg. J. 2582 ad a. 873—82. JE. 3028.
Jaffe-Ewald opinatur, de lohanne ep. (Havennate) lohannem VIII ad Angil-
bergaui imperatricem rescriptum J. 2584. JE. 3023 misisse.
117 (877 april)
lohannesYIII lohanniRavennati, Ansperto Mediolanen. etWalperto Aquileien.
archiepp.: nuntiat, se Adelardum Veronen. ep. auctoritate scdis apost. privilegii
communione privasse, quoniam coenobium Nonantulae subripuit suisque usibus
applicavit, donec in praesentiam sedis apost. veniens, idoncam satisfactionem
exhibuerit.
V. Modena, Mon. s. Silvestri Nonantulanuni (JE. 3094).
118 (877 mai. 27)
lohannes VIII (lohanni) archiep. Ravennati: nuntiat, se Italici regni uni-
versale, id est totius provinciae, advocaturum esse concilium apud Ravennam;
raandat, ut occurrat cura suffraganeis suis 8 kal. iul. (iun. 24). — Quia iara.
Beg. lohannis VIII ep. 58. — Edd. Carafa Epp. decr. III 335 n. 57 = Mansi X VII
49 n. 57 = Migne CXXVI 731 n. 80. — Regg. Wmninghoff in N. Archiv XXVI 651.
J. 2328. JE. 3102.
119 877 (iun.)
lohannes VIII lohanni archiep. Ravennati: nuntiat, se 16 kal. aug. (iul. 17)
Ravennae fore, ubi cum oranibus suffraganeis suis episcopis 12 kal. aug.
(iul. 21) adesse procuret. — Iter quod. Dat. [• . . .J ind. 10.
Beg. lohannis Vlll ep. 60 (dat. ut supra. i. e. 6 kal. iun.). — Edd. Carafa Epp. decr.
III 336 n. 59 = Mansi XVII 50 n. .59 = Migne CXXVI 736 n. 87. — Regg. J. 2336.
JE. 3106 ad mai. 30.
In editionibus sequitur epistola inscripta lohanni archiep. Ravennati (J. 2337.
JE. 3108), sed ad Ursum ducem Venetiarum eam missam esse codex docet; cf.
G. Levi in Arch. della Soc. Romana IV 169. — Notum est, lohannem VIII a. 877
aug. concilium Ravenuae celebrasse (cf. Aemilia n. 39).
120 (878)
lohannes VIII lohanni archiep. Ravennati: hortatur eura. ut quae et qualia
a Laraberto Spoletano coraite raala et multiplices passus sit iniurias, suifra-
ganeis episcopis suis cognita faciat. — Alraitatis vestrae.
Reg. lohannis VIII ep. 72. — Edd. Carafa Epp. dccr. III 359 n. 84 = Baronius Ann.
eccl. ad a. 878 c. 11, = Mansi XVII 72 n. 84 = Amadesi Chronot. II 216 n. 4, = Watterich
Pontif. Rom. vitae I 645, = Migne CXXVI 756 n. 107. — Regg. J. 2356. JE. 3122.
121 (878)
lohannes VIII Angelbergae iraperatrici: inter alia rogat, ut lohanni archiep.
Ravennati raittat epistolas ex sua parte consolatorias, incitantes, ut suis fideli-
bus Roraae legatos consolando transraittat ; ut Leoni ep., raisso et apocrisiario,
et Petro superistae litteras raittat confortantes. — Cum erga.
Reg. lohannis VIII ev. 92. — Edd. Carafa Epp. decr. III 368 n. 92. Mansi XVII
80 n. 93 = Migne CXXVI 774 n. 121. — Regg. J. 2369. JE. 3146.
44 Ravenna.
122 (878)
lohannes VIII tam Mediolanensi arehiep. cum suis suffraganeis quam
Ravonnati cum suffraganeis suis: iubet, ut, quotiens lohannes ep. Ticinensis
et post eum eius successores eos vocaverint pro emergentibus quaestionibus
eximendis, continuo b. Petro apost. oboedientiam exhibentes, simul convenire
non differant. — Scriptum etenim. Dat
Beg. loliannis VIII qp. 145. — Edd. Carafa Epp. decr. III 395 n. 139 = Mansi XVJl
102 n. 139 = Migne CXXVI 815 n. 183. L. Amadesi in Saggi della Societa htt. Rav. 1 44.
— Eegg. J. 24.32. JE. 3192.
123 (878)
lohannes VIII Romano levitae, a Eavennatibus fidelibus suis electo: scribit,
se de eius electione unanimiter facta gaudere; praecipit, ut epistolam Leoni
ep., misso et apocrisiario, ceteris Romanis transmissam ipsis praesentialiter
per legatum transmittat; hortatur eum, ut Deusdedit et lohannis gloriosorum
ducum res defendat, occupatas hactenus integriter reddat. — Litterarum
tuarum. Dat
Reg. lohannis VIII cp. 132. — Edd. Carafa Epp. dccr. III .393 n. 134 = Munsi XVII
100 n. 134, = Amadesi Chronot. II 218 n. 5, = Fantnzzi Mon. V 23'J n. 22, = Vesi Doc. I
114, = 3Iigne CXXVI 812 n. 176. — Begg. J. 2425. JE. 3213.
Romanum archiep. more solito sponsionem Romano pontifici fecisse, ex n. 135.
141 constat. — De Deusdedit et lolianne ducibus cf. Ravenna, Civ. n. 26.
124 (878)
lohannesVIII sacerdotibus et senatui populoque Ravennati: hortatur eos, ut
pro Ravennate antistite (lohanne) defuncto orent; iubet, ut (Romanum), quem
unanimiter elegerint, unanimiter electura teneant, dihgant et de more honorent:
praecipit, ut res Deusdedit et lohannis gloriosorum ducum defendant.
V. Ravenna, Civ. n. 26.
125 (879) mart. 5
lohannes VIII Romano archiep. s. Ravennatis eccl. : iubet, ut cum omnibus
suffraganeis suis episcopis 8 kal. mai. (aprU. 24) Romam ad synodum cele-
brandam venire studeat. — Canonicis sanctorum. Dat. 3 non. mart.
Reg. lohannis VIII ep. 162. — Edd. Carafa Ej^p. decr. III 401 n. 153 = Mansi X VII
107 n. 153, = Amadesi Chronot. II 219 n. 6, = Migne CXXVI 820 n. 197. — Regg. J. 2446.
JE. 3222.
*126 (879)
lohannes VIII mandat Romano archiep. s. Rav. eccl. , ut Luponem presb.
ordinandum episcopum s. Sarsenati eccl. consccret.
v. Sarsina, Episc. n. 1,
127 (879)
lohannes VIII Romano archiep. s. Rav. eccl. : monet eum, ut Luponem
presb., quem postposiio suae voluntatis et iussionis mandato (n. 126) con-
secrare postposuit, continuo ac praesentialiter Sarsenati eccl. antistitem ordinet.
V. Sarsiua, Episc. n. 2.
Archiepiscopatus Ravennas. 45
*128 (879)
lohannes VIII praecipit Romano aichiep., ut kal. oct. (oct. 1) pro celebranda
synodo Romam veniat.
Laud. in n. 129. — Eeg. JE. — .
129 (879 aug. 16)
lohannes VIII Romano archiep. s. Ravennatis eccl.: nuntiat, se pro eius
causa missum direxisse Ravennam; praecipit, ut veniat kal. oct. (od. 1)^ sicut
ei pro celebranda synodo iam praeceptum est (n. 128), ut in praesentia sua
causa eius dcliberetur. — Audientes tales. Dat
Reg. lohannis VUI ep. 227. — Edd. Carafa Epp. dca: III 450 n. 218 = Mansi XVII
163 n. 218 = Mifine CXXVI 884 n. 262. — Regg. J. 2509. JE. 3290.
130 879 sejit. 21
lohannes VIII Romano archiep. s. eccl. Ravennatis: iterato (n. 129) iubet,
ut ad synodum 4 id. oct. (oct. 12) celebrandam in eccl. b. Petri cum suffra-
ganeis suis episcopis occurrere nuUatenus praetermittat. — Sicut iam olim.
Dat. H kal. oct. ind. 13.
Reg. lohannis VIII ep. 237. — Edd. Carafa Epp. deer. III 451 n. 220 = Mansi XVII
164 n. 220 = Migne CXXVI 885 n. 264. — Eegg. J. 2511. JE. 3292.
131 880 sept. 29
lohannes VIII Romano archiep. Ravennati: hortatur eum, ut 6 id. nov.
(nou. 8) Roraam ad synodum occurrat, ut negotium Deusdedit gloriosi ducis
exsequatur; praecipit, Maioranum, qui et Maginpertus diac. dicitur, secum sibi
omnimodis exhiberi. — Quia bellica. Dat. 3 kal. oct. ind. 14.
Reg. lohannis VIII ep. 263. — Edd. Carafa Epp. decr. III 476 n. 253 = Mansi XVII
188 n. 253 = Migne CXXVI 912 n. 299. Savioli Ann. Bolognesi I* 27 n. 12 ad a. 881. —
Regg. J. 2546. JE. 3325.
132 880 (nov. 8)
lohannes VIII Romano archiep. Ravennati et Leoni ep., misso et apocrisiario
s. sedis apost., nec non quibusvis missis imperatoris et omnibus iudicibus et
populis Romani territorii constitutis cunctisque fidelibus : nuntiat, se 6 id. nov.
(nov. 8) in synodo Deusdedit ducem absolvisse eumque communioni ecclesiae
recepisse et Mariam coniugem eius uxorem esse legitimam firmasse. — Om-
nium reverentiam. Dat ind. 14.
Reg. lohannis VIII ep. 288 (da.i. ut supra, i. e. 16 kal. aug. ind. 14j. — Edd. Carafa
Epp. decr. III 493 n. 276 = Mansi XVII 204 n. 276 = Migne CXXVI 915 n. 302. —
Regg. J. 2549. JE. 3328.
Loco ,16 kal. aug." legendum esse „6 id. nov." ex ipsius epistolae tenore plane
evincitur.
*133 (881)
lohannes VIII Romano archiep. iussionem dirigit, ut, cum Neapoli fuerit
reversus, Romam veniat.
Laud. in n. 134. — Reg. JE. — .
4g Ravenua.
234 (881 april)
lohannes YIII Romano archiep. Ravennati: reprehendit eum, quod Albericum
comitem quasi ex parte imperiali Ravennam adsciscere et nobiles cives ipsius,
se inconsulto, ausu temerario distringere enormiter coegerit; praecipit, ut,
eccl. Faventinae episcopo defuncto, Dominicum archidiac. studeat secundum
morem episcopum consecrare. — Ea quae. Dat. [m. april. ind. 14].
Bcg. lohannis VIII ep. 282. — Edd. Carafa Epp. decr. III 490 n. 271 = Mansi XVII
201 n. 271 = MittareUi Access. hist. Faventin. p. 393, = Strocchi Serie de' vescovi Faentini
p. 286 n. 6, = Migne CXXVl 931 n. .522. — Regg. J. 2569. JE. 3347.
135 (881 april)
lohannesVm Romano archiep. Ravennati: per Deltonem ep. (Ariminensem)
praecipit, ut, quia uxorem Deusdcdit ducis alteri viro raptori in stupro tradi-
derit et contra suae iuratoriae sponsionis tenorem (cf. n. 123) luculentissime
agere nullatenus dubitaverit, nullam omnino sacerdotalem ordinationem pro
talibus, quibus est irretitus, criminibus facere quoquo modo praesumat, donec
8 kal. oct. (sept. 24) futurae 15 ind. ad synodum venire procuret. — Inter
cetera. Dat. [m. april. ind. 14j.
Reg. Idliannis VIII ep. 283. — Edd. Carafa Epp. decr. III 491 n. 272 = Mansi XVII
202 n. 272 = Migne CXXVI 932 n. 323. — Begg. J. 2570. JE. 3348.
136 881 iul.
lohannes VIII Romano archiep. Ravennati: Paulo Placentinae eccl. antistite
reclamante, iubet, ut eccl. Placentinae clericos, quos penes se contra sacra
b. patrum statuta habere viderit, et praecipue Gausum diac. de praesenti suo
reddere vel dirigere procuret episcopo; praecipit, ut sacerdotes et clericos
Placentinae eccl., ab eo excommunicatos, ab eadem excommunicatione absol-
vat, quousque tempore congruo cum eis Romam ad synodum pariter veniat.
— Inter ceteras. Dat. m. iul. ind. 14.
Reg. lohannis VIII ep. 284. — Edd. Carafa Epp. deei: III 492 n. 273 = Mansi XVII
203 n. 273 = Migne CXXVI 933 n. 324. — Regg. J. 2571. JE. 3349.
137 881 iul. 27
lohannesVIII Romano archiep.: eum, quem iam pridem per Deltonem ep.
(n. 135) apostolatus sui litteris ad synodale collegium pro ecclesiasticis dum-
taxat utilitatibus secum pariter celebrandum occurrere iussit, nunc multis
criminibus irretitum multoramque hominum accusationibus horrendis impetitum
et praecipuc manifesto periurio pollutum, hac secundae vocationis auctoritate
per lohannem Callensem ep. ad synodum 8 kal. oct. (sept. 24) futurae 1 5 ind.
una cum omnibus suffraganeis suis episcopis venire iubet. — Quia iam pridem.
Dat. 6 kal. aug. ind. 14.
Rcg. lohannis VIII ep. 285. — Regg. J. 2574. JE. 3352.
138 (881 aug.)
lohannes VIII Roradno archiep.: eum per lohannem ep. Monteferetranum
ad synodum 8 kal. oct. (sept. 24) futurae 15 ind. , ad quam ei primitus per
Deltonem (n. 135) seu et modo per lohannem Callensem (n. 137) epp. voca-
Archiepiscopatns Ravennas. 47
tionem direxit. una cum omnibus suffraganeis suis episcopis venire iubet. —
Quia iam pridem. Dat
Reg. lohannia VIII ep.287 (dat. ut supra i. e. 16 kal. aug. ind. 14). — Edd. Carafa
Epp. decr. III 493 n. 275 — Mansi XVII 204 n. 275 = Migne CXXVI 934 n. 327. —
Rcgg. J. 2574 et JE. 3352 ad 881 iul. 27.
De epp. n. 137. 138 cf. G. Levi in Arch. deUa Soc. Romana IV 174. — Notae
chronologicae iu n. 138 minime congruunt.
*139 (Roma 881 sept.)
lohannes VIII privat Romanum archiep. pro periurii reatu omni com-
munione.
Latid. in n. 140. — Begg. J. p. 289. JE. I p. 419.
140 881 oct. 4
lohannes YIII sacerdotibus et clero atquc universis iudicibus populoque
Ravennati: nuntiat, se Romanum archiep. pro periurii reatu manifeste pol-
lutum aUisque nefandis criminibus impetitum et idcirco ad synodum pro sui
purgatione vocatum occurrere contemnentem, omni ecclesiastica communione
una cum s. synodi decreto privasse, quousque suam specialem studuerit sibi
exhibere praesentiam; praecipit, ut omnes ab illius consortio et communione
modis omnibus se separent. — Nosse volumus. Dat. m. oct., die 4, ind. 15.
Reg. lohannis VIII ep. 291. — Edd. Carafa Epp. decr. III 495 n. 278 = Mansi XVII
206 n. 278 == Migne CXXVI 935 n. 329. — Regg. J. 2576. JE. 3354.
141 (881)
lohannes YIII [Romano archiep. Ravennatij: nuntiat, se eius litteras per
Deusdedit presb. recepisse; admonet eum, ut nulla inimicorum calliditas vel
seductio amplius a sua fidelitatc quo[quo] modo valeat eum removere, sed
secundum sponsionis eius tenorem (cf. n. 123) in ea devotissime permanere
procuret; praecipit, ut et pro necessitate cccl. Rav. et pro eius causa utili-
tatis Romae ad suam praesentiam praesentialiter venire indubitanter procuret,
quia ipse statum Ravennatis eccl. incolumem conservare cupit. — Sicut nobis.
Reg. lohannis VIII ep. 298. — Edd. Carafa Epp. decr. III 499 n. 285 = Mansi
XVII 210 n. 285 = Migne CXXVI 946 n. 351. — Regg. J. 2598. JE. 3361.
*142 (882)
lohannes VIII admonet saepissime Romanum archiep. Rav. tam per episcopos
quamque etiam suis apostolicis litteris, ut Maimbertum Bononien. clericum a
sua superstitiosissima familiaritate separet et ad propriam ecclesiam remittat.
Laud. in lohannis VIII epistola ad Martinum, lohannem, Demetrium et Romanum
duces a. 882 aug. 28 missa J. 2610. JE. 3385. — Reg. JE. — .
Deeadem re cf. lohannis VIII rescripta J. 2609. 2610. 2611. JE. 3384. 3385. 3386.
*143 (882)
lohannesVIII mandat Romano archiep., ut lohannem diac, commendatum
suum, qui, praeiudicium ab eo sibi illatum ferre non valens, se petiit apost.
praesidio adiuvari, in gremio s. Ravennatis eccl. benigne recipiat et monasteria
seu res, quas illi eius occupaverunt ministri, praesentialiter reddat.
Laud. in n. 144. — Reg. JE. — .
48 Ravenna.
144 882 aug. 28
lohannes VIII Romano archiep. Ravennati: iterum iubet (n. 143)^ ut
lohannem diac. recipiat eique res reddat; simili modo mandat, ut lohanni
diac. et chartulario eccl, Ravennatis monasterium s. Martini de praesenti
reddere studeat. — Quia non solum. Dat. [5] kal. sept. ind. 15.
Beg. lohannis VIII ep. 313 (kal. sept.). — Edd. Carafa Epp. decr. III 510 n. 300 —
3ransi XVII 220 n. 300 = Migne CXXVI 954 n. 361. — Begg. J. 2608. JE. 3383.
Hanc epistolam lohannes VIII a lohanne duce ad Ravennatem archiep. portari
iussit J. 2611. JE. 3386.
145 (887-88)
Stephanus V Romano archiep.: interdicit, ut contra statuta canonum succes-
sorem sibi eligere et decretum super hoc fieri suorumque sacerdotum ac
laicorum manibus firraari faciat. — Quorumdam relatu.
CoU. Britt. Stephani V ep. 16. — Ed. Loewenfeld Epp. p. 35 n. 62. — Regg. Ewald in
N. Archiv V 404 n. 16. JL. 3435.
146 (888)
Stephanus V Romano archiep.: scribit, Imolensi ep. succedi, eo vivente, se
non praecepturum esse, quia iniustum sit, ut episcopus honore suo privetur
aegrotus.
V. Imola, Episc. n. 3,
147 (888)
Stephanus V Romano archiep. Ravennati: hortatur eum, ut, convocato clero
et populo, talis in Imolensi eccl., obitu episcopi destituta, eligatur, cui sacri
non obvient canones.
V. Imola, Episc. n. 4.
*148 (885—89)
Stephanus V Romano archiep.: confirmat omnia privilegia vel donationes et
scriptiones eccl. Ravennatis.
B^ s. XI Exc. — Beg. Gott. Nachr. 1902 p. 82 n. 3. JL. — .
149 890 mart. 25
Stephanus YDominico archiep. etc: nuntiat, se Bernardum diac. in Placentina
eccl. clectum, Ravennatc eccl. per obitum Romani archiep. viduata, praevidisse
consecrare; decernit, eandem Ravcnnatem ecclesiam nullam deinccps pro eadem
consecratione evacuationem perpeti, sed Placentina eccl. in ius et consecra-
tionem atque debitam oboedientiam Ravennatis eccl. omnibus consistat tem-
poribus. — Ob hoc divina. Scr. p. m. Benedicti not. et scrin. s. sedis apost.,
in m. mart., ind. 8. Dat. 8 kal. april. p. m. Zachariae primicerii s. sedis apost.,
a. Deo propitio pont. d. Stephani ss. pontif. et univ. pp. in sacratissima sede
b. Petri ap. 5, ind. 8.
B s.X. B s. Xn. [F II f 87]. — Edd. Bubeus « p. 246 ex B = Ughelli * 11 252;
« II 203, = Mansi XVIII 26 = Migne CXXIX 798 n. 10. Amadesi Chronot. II 220 n. 7
ex B. Fantuzzi Mon. VI 1 n. 1 ex B ad a. 889 = Vesi Doc. I 128. — Begg. Faln-i Mem.
p. 458. Montfaucon Bibl. I 449. Galletti Bel primicero p. 73. J. 2646. JL. 3455.
Archiepiscopatus Ravennas. 49
150 (890)
Stephanus V omnibus sacerdotibus atque iudicibus, clero et populo seu
universae generalitati Placentiae commorantibus : aancit, ut tam Beniardus
diac. in episcopum consecratus quamque omnes decessores sui in perpetuum
sub Ravennatis eccl. pontificatu plenam observantiam totamque fidelitatem
virilitcr custodiant. — Qualiter sancta Ravennas.
B s.X. B s. XII. [F 11 f. 87]. — Edd. Buheus "- p. 247 ex B = Mansi XVIIl 28
= Migne CXXIX 799 n. 11. Amadesi Chronot. II 221 n. 7 ex B. Fantuzzi Man. VI 2
n.2exB = Vesi Doe. I 1.30. — Regg. PflugkH. Iter p. 803 n. 1008. J. 2647. JE. 3456.
Adnotamus quoque, Stephanum V pro animae suae remedio in ecclesia
Ravennate auri et argenti libras remisisse (Lib. pontif. ed. Duchesne II 195). —
Mortuo Dominico archiep., Kailo eligitur, quem Formosus pp. consecravit (cf.
Invectiva in Romam ed. Diimmler Gesta Berengarii imp. p. 153). Rubeus, Ughellus,
Muratorius, Gams hunc Kailouem omittunt (cf. Duchesne 1. c. II 240 not. 1).
*151 (cr. 907)
Sergius III concedit per praeceptum lohanni archiep. res quasdam s. Petri.
Laud. in n. 153. — Reg. JL. 3540.
Hic lohannes archiepiscopus, Sergii papae filius, a. 914 ipse papa effectus est.
*152 (cr. 907)
Sergius III mandat per apost. litteras Albuino comiti (Histriae), ut nullam
molestiam nullamque contrarietatem in rebus et familiis lohannis Ravennatis
archiep. faciat.
Laud. in n. 153. — Reg. JL. 3541.
153 (cr. 910)
Sergius III lohanni Polensi ep.: mandat, ut moneat Albuinum comitem, iam
pridem admonitum (n. 152), ut absque mora mala, quae in res lohannis Rav.
archiep. fecerit, omnia emendare faciat et quicquid inde tulit, reddere faciat;
si non fecerit, se eum sub anathemate damnaturum esse. — lam pridem per.
Edd. Ceriani e Porro 11 rotolo opistografo del principe Antonio Pio di Savoia (1882)
p. 26 n. 7 = Arch. stor. Lomh. XI 31, = Cipolla in Arch. Veneto XXVI 327, = Loewenfeld
in N. Archiv IX 537 n. 7. — Reg. JL. 3546.
Conf. quoque lohannis archiep. epistolam lohanni ep. Polensi missam de eadem
re (1. c. n. 8).
154 Laterano 921 mart.
lohannes X concedit Honesto archiep. s. Rav. eccl. totam massam q. v. Cam-
piho cum omnibus fundoris suis, constitutam in territorio Gavellensi inter fl.
Adicem et Padum; similiter confirmat massam q. v. Fiscalia cum omni tributo,
censu atque exactione temporali et annuali scu districtu, constitutam in terri-
torio Ferrariensi, sub poena auri libr. 100 componenda. — lohanne ss. pontif,
et univ. pp. in apostolatu a. 7, imp. d. Berengario serenissimo imp. a. 16, in
m. mart., ind. 9; Romae Lateran. Quia nobis.
F II f. 91. G XXXVIII f. 154. — Edd. Ruheus ^ p. 263 ad a. 972. Amadesi De
iurisdictione Rav. archiepp. diss. p. 47 n. 3 ex G = Collina Vita di S. Romoaldo II 182,
Mittarelli Ann. Camald. 1 App. c. 34 n. 12 ex G = Amadesi Chronot. II 241 n. 19, = Bertoldi
Mem. d'Argenta II 110, = Liverani Opp. IV 67 n. 20 ad a. 931, = Migne CXXXII 805
n. 6. — Regg. Fahn Mem. p. 466 ut hullam lohannis XIII. Montfaucon Bihl. I 437. Fantuzzi
Be gente Honestia p. 8 n. 13. Frizzi Metn. di Ferrara ' II 32; - U 39. J. 2730. JL. 3563.
Kehr, Italia pontificia V. 4
5Q Ravenna.
De boc privilegio fusius egit J. L. Amadesius in epistola ad Bonifatiuui Collina
niissa in Calogera Racc. XLIV (1750) 309 sq. — De eadem re a. 921 mai. 9 placitum
celebratur (edd. Muratori Antiq. II 9G9; Amadesi De iurisdictione Rav. arcbiepp.
diss. p. 48 n. 4. Mittarelli Ann. Camald. I App. c. 35 n. 13; Liverani Opp. IV 69
n. 21; cf. Hiibner Gerichtsurkunden n. 858).
*155 (942—46)
Marinus II confirmat ecclesiae Ravennati arimannos liabitatores in locis q.
V. Curolo et Tammara et de Capo Sandali usque in Ferrariam et in casti'o
Ficariole vel infra plebem s. Mariae q. v. Trenta.
Lnud. in placito Hecciconis invp. missi Ferraricte a. 970 celebrato super causa inter
Petrum archiep. Ravennatem et Liuzomm ep. Oremonensem piv paiie comitatus Fcrrariae (edd.
Bubeus - p. 262; Amadesi De iurisdictione Bav. archiepp. diss. p, 49 n. 5; Mittarclli Ann.
Camald. I App. c. 81 n. 34; Sainoli Ann. Bologn^si 7* 50 n. 29; Azedo Sutnm. a. 1787 p. 1
n.2; Befrtoldi Mem. d'Ar(jenta II 127; cf. Hiibner Gerichtsurkunden n. 974). — Begg. J. 2781.
JL. 3629.
Privilegium boc laudatur etiam in n. 156. 187.
156 • 948 oct.
Agapitus II Petro archiep. etc: confirmat praecepta a Marino eidem Petro
concessa (n. 155). et concedit episcopatum Ficoclensis eccl. — Cum enim.
Scr. p. m. Stephani not. reg. atque scrin. S. R. E., in m. oct. et ind. 7.
B* (a. 1224). — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex B*. — Regg. Buheus ^ p. 816. J. 2813.
JL. 3665 ad a. 946—55.
Laudatur quoque in placito Hecciconis (cf. n. 155) et in n. 187.
*157 (955—63)
lohannes XII confirmat eccl. Ravennati possessiones ut in n. 155.
Laud. nt n. 155. — Begg. J. 2839. JL. 3698.
*158 (963—65)
Leo Vni confirmat eccl. Ravennati possessiones ut in n. 155.
Laud. ut n. 155. — Begg. J. 2844. JL. 3709.
V. Pflugk-Harttung Iter p. 183 n. 80 perperam ad boc Leonis VIII privilegium
refert Peregrini Prisciani excerptum, quod in eius Collect. vol. III f. 75 legitur,
immo vero ex Leonis VIII bulla spuria pro monasterio Aulae regiae Comaclensi
JL. t3703 sumptum.
*159 (967)
lohannes XIII (et Otto I imp.) epistolas dirigunt ad Rainerium diac, ut
veniat ad synodum et placitum et Petro archiep. legem faciat.
Laud. in n. 160. — Beg. JL. — .
160 Ravenna 967 april. 17
Coram lohanne XIII, in iudicio residente una cum Ottone I imp., causa
Petri archiep. contra Rainerium diac, filium qd. Teudegrimi comitis et Ingel-
radae comitissae, agitur.
A. — Edd. Amadesi Chronot. II 252 n. 26 ex A. Fantuzzi Mon. II 27 n. 12 ex A ad
april. 7 = Vesi Doc. I 293. Tabarrini in Doc. di storia ital. VI 762 ex A. Mon. Germ.
Dipl. I 464 n. 340 ex A. — Begg. Stumpf Beg. 420. Ottenthal Beg. n. 445. Hiibner Gerichts-
urkunden n. 955. JL. I p. 472 ad april. 7.
161 967 april. 29
lohannes XIII Ariberto archiep. s. Rav. eccl.; confirmat curtem q. d. Firmi-
niana, ea ratione, ut singulis quibusque indictionibus pensionis nomine rationi-
J
Archiepiscopatus Ravennas. 51
bus s. Rav, eccl. in resurrectionc Domini sol. den. 20 et spatulas de porcis 20
persolvat. — Quotiens illa. Dat. p. m. Guidonis s. Silvae Candidae ep. et bibl.
s. apost. scdis, 3 kal. mai., a. 13 pont. d. pp. lohannis, imp. d. Ottone, ind. 10.
B s. XI. F II f. 90 (3 kal. mart.) f= N f 17]. — Ed. Amadesi Chronot. 11 32S
n. 67 ex N (3 kal. mart.). — Regg. J. 2845 et JL. 3713 ad feb. 27.
Diploma valde suspectum (cf. Amadesi 1. c. II 167). Tunc enira Petrus archi-
episcopus fuit.
"^162 (965—70)
lohannes XIII confirmat eccl. Ravennati possessiones ut in n. 155.
Laud. ut n. 155. — Regg. J. 2868. JL. 3740.
Hoc lohannis XIII privilegium laudatur etiam in Gregorii V buUa n. 166 et
in Ottonis III praeceptis (Mon. Germ. Dipl. II 758. 770 n. 330. 341).
'''163 Laterano 981 marf.
Ottone II imp. et Benedicto VII in synodali concilio in s. Lateranen. eccl.
residentibus , Leone ep. Ferrariensi conquercnte, Honestus archiep. Rav.
refutat Leoni ep. massam Quartisianam q. v. Campore.
V. Ferrara, Episc. n. 7.
164 997 ian. 28
Gregorius Y lohanni archiep. etc: confirmat praecepta ab antecessoribus
suis edita, corroborat mon. b, Illarii in terr. q. v. Galligata, massam q. v.
Fiscalia, omnem iudiciariam potestatem in loco et plebe q. v. Cornacervina,
monasteria duo infra civ. Ariminensem s. Thomae apost. et s. Eufimiae;
statuit, ut omnes residentes et coloni Ravennatis eccl. tam in coraitatu
Adriensi quamque in Ferrariensi et Comiaclensi commorantes immunes
maneant ab ulla publica functione et angaria; confirmat, ut degentes et
commorantes in castro Ficariole nullam publicam functionem faciant, exceptis
Ravennatensibus archiepp.; sancit, ut Ravennati ecclesiae, sicut Romanae,
nisi per 100 curricula annorum res ipsius excludantur nullatenus; concedit
terram a flumine Punctari cum palude Argentae usque ad portum maris nec
non portum Yolanae usque ad locum q. d. Cervia; statuit, ut ab aliquo
sacerdote Ravennae degente aut ex familia eiusdem s. Ravennatis ecclesiae
per totam Aemiliam atque Pentapolim nullum teloneum atque portaticum
sive siliquaticum exigatur. — Cum enim. Scr, p. m. Petri reg. not. et scrin.
S. R. E., in m. ian., ind. 10. Dat. 5 kal. feb. p. m. lohannis ep. s. Albanen.
eccl. et bibl. s. apost. sedis, a. pont. d. Gregorii pp. 1, imp. autem III Ottonis
imp. aug. a. 1, in m. ian,
B' s. XII f= FII f. 97]. B^ s. Xr. B^ s. XI Exc. fG XXXVIIl f. 563 et XCI
f. 538. L f. 568 = M f.5 = N f 143]. — Edd. Eubeus ^ p. 234 Exc. ex B^; ^ p 271.
(Zaccagni) Diss. hist. de sunimo apost. sedis imperio in u/rbe Comacli App. p. 2 n. 2 ex L
= Bull. Rom. ed. Cocquelines 1 292 n. 3 = Bull. Bom. ed. Taur. I 466 n. 3, = Migne
CXXXVII 909 n. 6. Amadesi De iurisdictione Rav. archicpp. diss. p. 27 et p. 53 n. 7 ex G.
Azedo Summ. a. 1787 p. 3 n. 3 ex F. Bertoldi Mem. d^Argenta II 133 ex G. Fantuzsi
Mon. V 264 n. 36 ex B"^ ad ian. 26 = Vesi Doc. I 420. — Regg. Ughelli > II 347; ^ // 351.
Fahri Mem. p. 468. Montfaucon Bibl. I 436. Fantuzzi De gente Honestia p. 21 n. 36.
Frizzi Mem. di Ferrara * II 64; ^ II 74. J. 2962. JL. 3873.
4*
52 Ravenna.
165 997 iul. 7
Gregorius V lohanni archiep. etc: refutat Placentinam eccl. iniuste ei ab
antecessore suo ablatam ac contra canones sub nomine archiepiscopatus
locatam; decernit episcopatum Monteferetranum cum omni integritate sua
sub iure s. Ravennatis sedis tuitione esse. — Divinae remunerationis. Scr. p.
m. Petri reg. not. et scrin. S. R. E., in m. iul., ind. 10. Dat. non. iul. p. m.
lohannis ep. s. Albanen. eccl. et bibl. s. apost. sedis ....
B s. XI. B^ s. XI. [F II f. 95]. — Edd. Rubeus ^ p. 272 Exe. ex B. Ughelli ' II
347. 930 ex F; ^ II 352. 842 = Mansi XIX 200 n. 1 = Bull. Rom. ed. Cocquelines I 294
n. 4 = Bidl. Bom. ed. Taur. I 468 n. 4, = Zucchi Travaglia Storia di Montefeltro p. 223,
= Mignr CXXXVIl 919 n. 11. Amadesi Chronot. II 294 n. 49 ex B. — Regg. Falyri Mem.
p. 469. Montfaucon Bibl. I 436. J. 2967. JL. 3878.
166 998 april 28
Gregorius V Gerberto archiep. etc. : confert insignia praesulum s. Ravennati&
eccl. cum usu pallii; donat post mortem Adaleidae imperati'icis districtum
Ravennatis urbis, ripam integram, monetam, teloneum, mercatum, muros et
omnes portas civitatis, et Comaclen. comitatum ; corroborat privilegium suum
lohanni archiep. cum Monteferetrana et Cerviensi ecclesiis largitum (n. 165);
confirmat mon. s. Thomae apost. et s. Eufimiae in civitate Ajiminen. et castella
(cf. n. 164); confirmat Ottonis III imp. praeceptum de Regiensi episcopatu,
Caesenam et omnia privilegia ecclesiae eius collata. — Quoniam apostolicae.
Scr. p. m. Petri not. et scrin. S. R. E., in m. april. et ind. 11. Dat. 4 kal. mai.
p. m. [lohannis] ep. s. Albanen. eccl. et bibl. s. apost. sedis, a. pont. d. Gregorii
S8. pontif. et univ. V pp. in sacratissima sede b. Petri apost. a. 2, imp. d.
Ottone III a Deo coronato magno et pacifico imp. a. 2, in mense et ind. ss. 11.
B s. XIL B^ s. XI Exc. [F II f. 93. B f. 74. V. Wf 556]. — Edd. Abr. Bzovius
SylveMer II Caesius Aquitanus P. M. * (Rmnae 1629) f. 86; * in Ann. eccl. VIII (Coloniae
Agrippinae 1640) 563. Rubeiis * p. 273. Ughelli ^ II 349 ex F; ^ II 353 = Bull. Rom. ed.
Cocquelines I 295 n. 6 = Bull. Rom. ed. Taur. I 470 n. 6, = Mansi XIX 201 n. 2 = Migne
CXXXVII 921 n. 14, = Ollcris Oeuvres de Gerbert p. 547. Pintius De nummis Rav. p. 60
ex B. Amadesi Chronot. II 292 n. 48 ex B. — Regg. Fabri Mem. p. 471. Montfaucon
Bibl. I 436. Frizzi Mem. di Ferrara ^ II 65; "^ II 75. J. 2971. JL. 3883.
Cerviensis episcopatus iam ab Agapito II a. 948 (n. 156) Ravennati ecclesiae
concessus est. Ottonis III diploma de Regiensi episcopatu periit. Conf. quoque
Ottonis III praeceptum a. 999 sept. 27 Leoui archiep. concessum (Mon. Germ. Dipl.
II 758 n. 3,S0).
167 Sanf Apollinare in Classe 1001 april. 4
Silvestro II, una cum Ottone III imp. infra claustra mon. s, Apollinaris q. v.
in Classe in iudicio residcnte, Ravennati eccl. refutatur monasterium s. Mariae
q. V. in Pomposia et monasterium s. Vitalis in ipsa insula positum, laudanti-
bus Andrca abbate mon. s. Salvatoris Ticinen. et Georgio Comiaclen. et Alberico
Adrianen. epp. — A. pont. d. n. Silvestri 2 sicque imp. d. n. piissimo pp. aug.
Ottone . . a. 5, die 4 m. april., ind. 14. Ea enira. Ego Silvester etc. Ego
Otto etc. Sequuntur subscriptiones episcoporum, abbatum etc.
Edd. Gori Syvib. litter. V 1 ex autogr. pen^s march. Rangoni (cf. cod. bibl. Marucell. A31
n. 4 et Cod. dipl. Pompos. vol. I Monte Cassino Arch. abbaziale) = Mittarelli Ann. Camald. I
App. c. 160 n. 66 = Atnadesi Chronot. II 308 n. 55, = Fedenci Rer. Pompos. hist. I 435-
Archiepiscopatus Ravennas. 53
«. 26, = Sjperonius de Alvarottis Adrien. epp. ser^ies p. 50, = Fantuzzi Mon. III 13 n. 7 =
Vesi Doc. I 435, = Mon. Gerni. Dipl. II 827 n. 396. — Regg. Fantuzzi De gente Honestia
p. 21 n. 37. Stuinpf Reg. 1254. Hubner Gerichtstirkunden n. 1151. J. x>. 347. JL. I p. 499.
*168 (1012-16)
Benedictus VIII confirmat Arnaldo archiep. iura publica tam Ravennae quam
in comitatibus Bononiensi, Corneliensi, Faventino, [Caesenate] et Ficoclensi.
Laud. in inlaciio Pellegrini cancellarii et Tatonis comitis, missorum Heinrici II a. 1017
(edd. Savioli Ann. Bolognesi 2* 73 n. 43 = Fantuzzi Mon. III 19 n. 9 ad feb. 15 = Hirsch
Jahrb. Heinrichs II t. II 420 not. 2 Exc). — Beg. JL. 4008.
*169 Roma 1027 april. 6
lohannes XIX in concilio Romae celebrato constituit et confirmat, ut in
omnibus negotiis pontificalibus Ravennas nullo modo in aeternum se Medio-
lanensi archiep. praeferat.
Conf. libellum „Commemoratio superbiae Ravennatis archiepiscojn , quomodo se Medio-
larmisi archiepiscopo Romae sivperbe praeferre jyraesumpsit" (Mon. Germ. Scr.VIlI 12 not. 70).
— Regg. J. p. 358. JL. I p. 517.
De re cf. Bresslau Jahrbucher Konrads II t. I 149, qui de fide huius relationis
dubitat.
170 (Boma 1047 ian. 5)
Clemens II omnibus s. eccl. filiis: in synodo definit altercationem Raven-
naten. et Mediolanen. archiepp. et Aquileien. pati'iarchae de sessione dexteri
lateris pontificis, iubens, sedem Ravennatis archiep. semper esse a dexteris
papae secundum antiquae constitutionis auctoritatem, nisi forte imperator
adfuerit; tunc sinistram teneat. — Quod propulsi. Scr. p. m. lohannis scrin.
et not. s. n. pal.
B s. XII [= F II f. 108]. [& a. 1413 mai. 1 dep. ex apogr. TJbaldi tab. Rav. s. XII
=7 AgnelU Lib. pontif cod. Esten. s. f. (cf. Bacchini II 283). E. G XXXVI f. 92. 97 et
XXXVIII f. 583. — Edd. Rubeus » p. 239 Exc. ex B-; 2 p. 283 sq. Ughelli ^ II 360 ex F;
* II 361 = Bull. Rom. ed. Cocquelines I 357 n.2= Bull. Rom. ed. Taur. 1 574 n. 2, = Mansi
XIX 625 = Cappelletti II 108, = Migne CXLII 581 n. 3. Dal Cai-no Ravenna dominante
p. 233 ex B'K Muratm-i Scr. J* 583 ex B^ ut Clementis antipapae (Wiberli) privilegium =
Mansi XX 594 = Migne CXL VIII 828 n. 2. Zattoni 11 diritto storico p. 7 ex B = Rivista di
scienze stoiiche J« (1904) 215. — Regg. Fabri Mem. p. 478. Bacchini II 283. Montfaucon
Bibl.l436. Mon. Germ. Const. 1 95 n. 49. J. 3147. 3995 (inter Clementis III acta). JL. 4141.
De re et de huius privilegii fide fusius disseruerunt Aniadesi Diss. de metro-
poli ecclesiastica Ravennatensi c. 2, Steindorif Jahrbiicher Heinrichs III t. I 320 et
Zattoni I. c.
"^171 Vercelli 1050 (sept.)
Leo IX in synodo Vercellensi Hunfridum archiep. pro quadam inter Ravea-
natem et Romanam eccl. contentione suspendit ab officio.
Herimanni Aug. Chron. ad a. 1050 (cd. Mon. Germ. Scr. V 129). — Regg. J. p. 372.
JL. I p. 538.
Conf. quoque Vitam Leonis IX auctore Wiberto lib. II c. 4. — Hunfridus archiep.
a. 1051 (feb.) apud Augustam Vindelicam papae satisfecit 1. c. Eodem anno obiit.
*172 1053 april. 8
Leo IX concedit Heinrico archiep. pallium, eo tenore, ut iis diebus illo
utatur, quibus Gregorius M. antecessoribus eius concesserat (n. 31). — Dat.
54 Ravenna.
«
6 id. april. p. m. Friderici diac. S. R. E. bibl. et canc. vice Herimanni archicanc.
et Colonien. archiep., a. pont. 5, ind. 6.
Re()g. Rubeus * p. 290 = Fabri Mem. p. 479. JL. — .
173 (1065)
Alexander II clero et populo Ravennati: nuntiat, Heinricum archiep., multis
offensionibus apost. sedi notatum, ab omni sacerdotali et pontificali officio a
sese essc privatum.
V. Ravenna, Civ. n. 39. — Conf. quoque Alexandri 11 decretum ad Williel-
mum marchionem (a/. Valerianum ep.) missum J. 3442. JL. 4624.
174 Boma 1073 april. 26
Gregorius VII (in Romanum pontificem electus) Guibcrto Ravennati archiep.:
scribit de electione sua; rogat, ut caritatem erga Romanam eccl. et erga se
ipsum promissam nunc ostendere curet et sufFraganeos ac filios eccl. Raven-
natis ad exorandum Deum pro se invitet ac commoneat ; hortatur, ut frequenter
inter se legati discurrant. — Non dubitamus. Dat. Romae 6 kal. mai. ind. 1 1 .
lleg. Qregmii VII lib. I ep. 3. — Edd. Carafa Epp. decr. III 531 n. 3 = Mansi XX
62 n. 3 = Migne CXLVIII 286 n. 3. Jaffe Bibl. rer. Germ. II 12. — Begg. J. 3538.
JL. 4774.
Guibertus a. 1073 ab Alexandro II consecratus, post obligationem sacra-
meuto factam, se fidelem fore papae eiusque successoribus, Ravennani rediit; cf.
Bonithonis Liber ad amicum lib. VI (Jaffe Bibl. rer. Germ. II 655; Mon. Germ. Lib.
de lite I 600).
175 Roma 1073 iun. 1
Gregorius VII (in Romanum pontificem electus) Guidoni Imolen. comiti:
rogat eum, quatenus quaecumque inter Imolenses, qui b. Petro fidelitatem
iuraverunt, et Guibertum archiep. discordiae aut molestiarum sit occasio, eam
sedare et firma studeat pace decidere, eisque defensionis auxilia conferre non
desinat, donec legati sui in partibus illis veniant.
V. Imola, Civ. n. 2.
176 Roma 1075 ian. 4
Gregorius VII Guiberto Ravennati archiep.: rogat eum, ut ad synodum in
prima hebdoraada quadragesimae (feb. 22 — 28) celebrandam veniat. — Coram
oculis. Dat. Romae 2 non. ian. ind. 13.
Reg. Gregorii VII lib. 11 ep. 42. — Edd. Carafa Epp. decr. III 648 n. 42 = Mansi
XX 156 n. 42 = Migne CXLVIII 394 n. 42. Jaffe Bibl rer. Germ. 11 155. — Segg.
J. 3679. JL. 4919.
Sed Guibertus minime venit.
*177 (1075)
Gregorius VII suspendit Guibertum Rav. archiep. , ad synodum vocatum
(n. 176).^ dum venire noluit, ob periurii crimen ab episcopali officio.
Bonithonis Liber ad amicum lih. VII (edd. Jaffe Bibl. rer. Geitn. II 663; Mon. Germ.
Lib. de lite I 605). — Reg. JL. — .
Quae Bonitho ad synodum a. 1075 feb. celebratam refert, ea in notitia de
synodo Romana ;>. 1075 miuime leguntur (Keg. Gregorii VII lib. II ep. 52a apud
Jaff^ Bibl. rer, Germ. II 170), sed aliquantulum tempus post certe evenerunt (cf.
M»'yer v. Knonau Jahrbtlcher Heinrichs IV t. II 479 not. 46).
Archiepiscopatus Ravennas. 55
178 Boma 1078 ian. 28
GregoriusYII Guiberto Ravcnnati archiep. omnibusque suffraganeis eius et
universis cpp. et abbatibus in marchia Firmana et Camerina et in Pentapoli
et Aemiliae et Longobardiae partibus constitutis: monet, ut ad synodum in
proximo venturae quadragesimae prima hebdomada (feh. 25 — mart. 3) cele-
brandam conveniant, scientes, eos securos fore ab omni laesione vitae et
membrorum rerumque et ab orani saeculari iniuria. — Salutem vobis. Dat.
Romae 5 kal. feb. ind. 1.
Reg. Gregorn VII lib. V ep. 13. — Edd. Carafa Epp. decr. III 743 n. 13 = Baronius
Ann. eccl. cul a. 1078 c. 1 , = Mansi XX 246 n. 13 = Migne CXLVIIl 498 n. 13. Jaffe
Bibl. rer. Germ. II 303. — Regg. J. 3801. JL. 5063.
*179 Boma 1078 mart. 3
Gregorius VII in synodo Ravennatem Guibertum, inaudita haeresi et super-
bia adversus s. catholicam eccl. se extollentem, ab episcopali omnino suspendit
et sacerdotali officio, et innovat olim iam factum anathema super eum
(n. 177).
Acta synodi exstant in Rcg. Gregorii VII lib. V ep. 14 a (edd. Jaffe Bibl. rer. Germ.
II 305. V 122). — Regg. J. p. 427. JL. I p. 625.
*180 (Laterano 1078 nov. 19)
Gregorius "VII in synodo renovat anathema super Guibertum Ravennatem.
Acta synodi exstant in Reg. GregoiHi VII lib. VI ep. 5b (ed. Jaffe Bibl. rer. Ge)'m.
II 330sq.), sed in eis notitia circa Guibcrti depositionem minime invcnitur. Scd haec paiet
ex n. 181 (cf. Meyer v. Knonan JaJirbiichcr Heinrichs IV t. 111 J66 sq.). — Reg. JL. — .
Conf. Vitam Gregorii Vll (Lib. pontif. ed. Duchesne II 285), cuius auctor ex
u. 181 hausit.
181 Boma 1078 nov. 25
Gregorius VII omnibus Ravennatibus maioribus et minoribus: nuntiat,
(Wibertum), qui Ravennatem eccl., olim ditissimam et religiosissimam,
tyrannica depraedatione devastaverit et corruperit, in s. Romana synodo esse
depositum (n. 180); praecipit, ut nullam ei deinceps oboedientiam exhibeant.
V. Ravenna, Civ. n. 40.
*182 Boma 1080 mart. 7
Gregorius VII confirmat sententiam depositionis et excommunicationis iam
plerumque datam in Guibertum Rav. archiep.
Acta synodi leguntur in Rcg. Gregorii VII lib. VII ep. 14 a (ed. Jaff^e Bibl. rer. Germ.
II 398) et in Vita Gregorii VII (Lib. pontif. ed. LucJiesne II 287) etc. (cf. Mon. Germ. Const.
I 555). — Regg. J. p. 434. JL. I p. 634.
183 (1080)
Gregorius VII episcopis christianam religionem defendentibus ceterisque
clericalis ac laicalis ordinis s.Petri fidelibus: inter alia scribit, se post kal. sept.
(sept. 1)., postquam tempus frigescere coeperit, cupientem s. Ravennatem eccle-
siam de manibus impiis eripere et b. Petro restituere, partes illas armata
manu petiturum. — Notum sit.
gg Ravenna.
Beg. G>egoni VII lib. VIII ep. 7. — Edd. Carafa Epp. decr. III 831 n.7 = Baronius
Ann. ecci. ad a. 1080 c.49, = Mansi XX 319 n. 7 = Migne CXLVIII 581 n. 7. Jaffe
Bibl. rer. Germ. II 436. — Eegg. J. 3903. JL. 5179.
De tempore cf. Dunzelmann in Forschungen zur Deutschen Gesch. XV 539 ;
P. Sander Kampf Heinrichs IV und Gregors VII (Berlin 1893) p. 172.
184 (1080) oct. 15
GregoriusVII omnibus episcopis, abbatibus, clericis atque laicis in marchia
Tuscana, Firmana et in exarchatu Ravennate constitutis: praecipit, ut in
restauratione Ravennatis eccl. de manibus pervasoris destructorisque W(iberti)
dicti archiep., in synodo Romae celebrata iam ex triennio gladio anathematis
sine spe recupcrationis percussi (n. 179. 180), omnes unanimiter consensum et
pro posse adiutorium tribuentes, in reperiendo idoneam ilH regimini personam
sumraopere laborantes invigilent. — Prudentiae vestrae. Dat. id. oct.
Beg. Gregorii VII lib. VIII ep. 12. — Edd. Carafa Epp. decr. III 835 n. 12 = Mansi
XX 323 n. 12 = Migne CXLVIII 585 n. 12. Tartini Rer. Ital. Scr. I 300 = Amadesi
Clironot. II 352 n. 82 c. Jaffe Bibl. rer. Germ. II 441. — Regg. Rubeus ^ p. 307. J. 3908.
JL. 5186.
Gonf. Vitam Gregorii VII (Liber pontif. ed. Duchesne II 289).
185 (1080) oct. 15
Gregorius VII omnibus clericis et laicis Ravennae morantibus: monet eos,
W(iberto) sceleroso, sacrilego atque periuro, in universali synodo damnato
(n. 179. 180), ut toto affectu mentisque intentione talem personam una cum
episcopis et archidiacono ceterisque diaconis, quos ad eos sua vice direxit,
studeant eligere, quae tanto honori, scil. Ravennatis archiepiscopatus regimini,
videatur competere.
V. Ravenna, Civ. n. 41.
186 (1080) dec. 11
Gregorius VII omnibus episcopis, abbatibus, comitibus atque militibus in
parochia Ravennate et in Pentapoli nec non et in marchia Firmana et in
ducatu Spoletino commorantibus : praecipit, ut iuxta consilium legati sui
R(ichardo) archiep. Ravennati consilium et auxilium firmiter promittant. —
Notum vobis esse. Dat. 3 id. dec.
Reg. Gregorii VII lib. VIII ep. 14. — Edd. Carafa Epp. decr. III 837 n. 14 = Mansi
XX 325 n. 14 = Migne CXLVIIl 587 n. 14. Tartini Rer. Ital. Scr. I 297 = Amadesi
Chronot. II 353 n. 82d. Jaffe Bibl. rer. Germ. II 444. — Regg. Rubeus ^ p. 307. J. 3910.
JL. 5189.
187 Ravenna 1086 feh. 27
Clemens III (Wibertus) s. Ravennati eccl. omnibusque futuris in illa archiepp.:
confirmat privilegia Pauli (n. 77), Sergii (n. 97), Pascasii (n. 94), Leonis
(n. 98. 99), Adriani (n. 92), Eugenii (n. 95), Marini (n. 155), Agapiti (n. 156),
Gregorii (n. 164. 166), et praecepta lustiniani, Theodosii, Valentiniani, Ludo-
wici, Caroli, Ottonis, Chonradi, Ileinrici imp. — Cum omnium. Acta Ravennae
in plenaria synodo in matrice eccl. q. d. Agiae Anastaseos, a. d. inc. 1086,
imp. Heinrico III Rom. aug. a. imp. eius 2, ind. 9, 3 kal. mart. Subscr.
Rolandus Tarvisian., Milo Paduan., Hecilinus Vicentin. epp.
Archiepiscopatus Ravennas. 57
A\ [C f. 27. C» f. 25'. C\ G XXXVI f 94. S f. 150. Z f. 40 Exc.J. — Edd.
Rubeus * p. 310 = Mansi XX 615 = Migne CXLVIII 830 n. 3. (Antonelli) Bagioni VU231
■ex C. Mittarelli Ann. Camald. III 39 ex A^ = Gloria Cod. dipl. Padov. I 314 n. 290 Exc.
Balan Mon. s. XVI p. 478 ex CK — Regg. MittareUi Bibl. codd. tns. s. Michaelis Venet.
p. 993 ad a. 1083. Amadesi De iurisdictione Rav. archiepp. diss. p. 12. J. 3997. JL. 5322.
188 Guastalla 1106 oct. 22
Paschalis II in concilio apud villam Guardastallum, a. d. inc. 1106, 11 kal.
nov. celebrato constituit, ut Aemilia tota cum suis urbibus, id est Placentia,
Parma, Regio, Mutina, Bononia, nunquam ulterius Ravennati metropoli
subiaceat.
Acta concilii Guardastallensis leguntur in Vita Paschalis II auctore Bosone (cf.
Duchesne lAb. pontif. II p. XXXVII sq.J. — Edd. Baronius Ann. eccl. ad a. 1106. Mansi
XX 1209. Watterich Pontif. liom. vitae II 39. Duchesne Lib. pontif. II 371 = Mon. Germ.
Const. I 564 n. 395. — Ref^g. J. p. 492. JL. I p. 726.
Hoc constitutum ex Paschalis II regestis sumptum legitur etiam in Petri diac.
card. epistola ad Placentinos (ap. Campi Hist. di Piaceuza II 369 n. 38 et Fabre-
Duchesne Lib. censuum I 115 not.).
189 Roma 1118 aug. 7
Gelasius II Gualterio archiep.: restituit ei, quem Ravennatis eccl. filii a
disciplina fratrum regularium violenter assumptum pro religionis ac sapientiae
praerogativa in b. Apollinaris cathedram communi voto ac desiderio posu-
erunt et in apost. sedis oboedientiam unanimiter redegerunt, dignitatem omnem,
quam ante divisionis tempora per Romanam eccl. possederat; concedit episco-
patus Aemiliae provinciae, id est Placentiae, Parmae, Regii, Mutinae, Bononiae,
Ferrariae, Adriae, Cummaclii, Imolae, Faventiae, Forlivii, Foripupilii, Bobii,
Caesenae, FicocUi; confirmat etiam ducatum Ravennae et monasteria s. Adel-
berti et s. Illari in Galligata; committit ei Pomposiani mon. curam; concedit
pallium. — Unitati divinae. Ego Gelasius etc. Dat. Romae p. m. Grisogoni
S. R. E. diac. card., 7 id. aug., ind. 11, a. d. inc. 1119, pont. autem d. Gelasii
II pp. a. 1.
J3» s. XIII. C f. 25'. C f. 24. C--. D (kal. sept.). G XVIII f. 41 et XXXVI f. 95.
[K. S f. 171. Z f. 68 Exc.J. — Edd. Rubeus « p. 321 = C. Caietani S. Gelasii pp. II vita
p. 83 = Muratori Scr. III^ 396, = C. Gaetani Vita di Gelasio II p. 161, = Gattula Hist.
ahb. Cassin. p. 370, = (Zaccagni) Diss. hist. p. 26, = Summ. a. 1725 n. 3, = Savioli Ann.
Bolognesi J* 765 n. 104. Baronius Ann. eccl. ad a. 1118 c. 15 (kal. sept., ind. 12) = Labbe-
Cossart Conc. X 818 n. 4 = Bull. Rom. ed. Cocquelines II 157 n. 4 = BuU. Rom. ed. Taur.
II 285 n. 4, = Mansi XXI 168 n. 4 = Migne CLXIII 495 n. 13. Privilegia aliquorum
ss. pontif. n. 2. (Antonelli) Ragioni VII 229 ex C. Balan Mon. s. XVI p. 476 ex C^.
Riccardi in Arch. stor. Lodig. VIII 164 ex B^. — Hegg. Sigonins De regno Italiae ad a. 1118
= Azori Institut. moral. II (Cremonae 1622) 285. UgheUi ^- - II 365. Fahi Mem. p. 485.
Montfaucon Bibl. I 436. J. 4895. JL. 6647.
De hoc privilegio cf. Sauer Die Schrift des Guilielmus Valla Rhegiensis iiber
den Exarchat von Italien p. 44. — Epistola de electione Gualterii archiep. legitur
apud Hardouin Conc. VI^ 1942. Gualterius a Gelasio II consecratus Ravennam redux
a latronibus exspoliatus et diu in carcere detentus est (cf. Gualterii archiep. privi-
legium Faventinis canonicis concessum (cf. Faenza, Eccl. cathedr. n. 3).
190 Laterano 1121 ian. 7
Calixtus II Gualterio archiep. etc: confirmat Gelasii pp. constitutionem
(n. 189), concedit episcopatus Aemiliae, exarchatum Ravennae, qui Romanae
5g Ravenna.
eccl. iuris est, et monasteria s. Adelberti et s.Ylari; committit ei Pomposiani
mon. curam. — Etsi universae. Scr. p. m. Rainerii scrin. reg. et not. s. pal.
Ego Calixtus ctc. Subscr. 31 card. Dat. Lat. p. m. Grisogoni S. R. E. diac. card.
ac bibl., 7 id. ian., ind. 14, inc. d. a. 1121, pont. autem d. Calixti 11 pp. a. 2.
A. [B^ s. XIIT. C f. 24. C» f. 23. C\ G XVIII f. 42' et XXXVI f 96. S f 173.
Z f. f>9 Exe.J. — Hdd. Summ. a. 1725 n. 4. Privilegiu aliquorum ss. pontif. u. 3. (AntonelU)
Ragioui VII 226 ex C. Balan Mon. s. XVI p. 474 ex C". Tarlazzi Append. I 40 n. 17 ex
A et I 42 n. 18 ex G = Robcii BulMre du pape Calixte II t. I 310 n. 213. Riceardi in
Arch. stor.Lodig. VIII 166 ex B^. — Regg. Ruheus - p. 323 = Sainoli Ann. Bolognesi 2« 196,
= Bertoldi Jlem. d'Argenta II l'J2. Fabri Mem. p. 4S6. Montfaucon Bibl. 1 436. Migue
CLXIII 1105 II. 121. J. 5031. JL. 6889.
*191 Laterano 1123 mart.
Calixtus II in synodo Romana revestit Gualterium archiep. Rav. de Landulfi
ep. Ferrarien. oboedientia, et agit querimoniam eius super massa Firminiana.
Laud. in n. 193. 213. — Reg. JL. I p. 810.
*192 (1123—24)
Calixtus II suspendit (Landulfum) Ferrarien. ep., quem in oboedientiam
Gualterii Rav. archiep. restituerat fn. 191), quia oboediro contempsit, ab
officio episcopali et sequestrat popuhim Ferrarien. in contumacia perdurantem
ab introitu ecclesiae.
Laud. in n. 193. — Reg. JL. — .
Praeterea notamus Calixti II synodum Romanam (a. 1123 ex. aut a. 1124
in.), in qua Olrieus Mediolanen. archiep. adversus Ravennatem archiep. circa iu»
sedendi ad dexteram papae conquestus est (cf. JL, I p. 818).
193 Perugia (1124) mart. 14
Calixtus II M(anfredo) Mantuano et B(ernardo) Veronensi epp. et omnibus
Yenetianis tam clericis quam monachis per Ferrarien. parochiam constitutis:
nuntiat, se praeterita quadragesima in Lateranensi conciho Gualterium archiep.
de Ferrariensis ep. oboedientia revestivisse (n. 191) et Ferrariensem ep., quia
oboedire contempsit, ab officio episcopali suspendisse (n. 192); mandat, ut
nullum de Ferrariensibus hominibus in ecclesiis suis recipiant vel eis chrisma
conferant; nullus etiara clericus vel monachus in civ. Ferrariensi habitans
divinum officium populo celebrare praesumat praeter baptisma infantium et
poenitentiam in ultiniis positorum; clerici vero per Ferrarien. dioecesim con-
stituti eosdem Ferrarienses ad divina officia non admittant. — Praeterita
quadragesima. Dat. Perusii 2 id. mart.
B*. [G XXXVI]. — Edd. Tarlazzi Append. 1 44 n. 19 cx scJwdis Amadesii = Robert
Bullaire du pape Calixte II t. II 302 n. 486. — Regg. Miftarelli Ann. Caniald. III 200.
JL. 7144.
194 Laferano 112!) mai. 6
Honorius II Gualterio archiep. etc: confirmat episcopatus Aemiliae provin-
ciae et exarchatum Ravennae et monasteria s. Adelberti et s. Ylari, et com-
mittit eius personae Pomposiani mon. curam. — Sacrosancta Roniana. Ega
Honorius etc. Subscr. 29 card. Dat. Lat. p. m. Aimerici S. R. E. diac. card.
et canc, 2 non. mai.. ind. 3, inc d. a. 1125, pont. autem d. Honorii II pp. a. 1.
Archiepiscopatus Ravennas. 59
A\ [B s. XIII. B^ s. XVI. D = I f. 153 = S f. 175. Y f 243 Exc. Z f 88
et f. 89 Exc.J. — Edd. UcjMU ^- "- II 365 ex B = Summ. a. 1725 n. 5, = Bull. Rom. ed.
Cocquelines II 197 n. 5 = Bidl. Rom. ed. Taur. II 354 «. 5, = Migne CLXVI 1243 n. 30 =
lAverani Opp. IV 109 n. 42. Privilegia aliquorum ss. poniificum n. 4. (Antonelli) Ragioni
VII 239 n. 6 ex D. Riccardi in Arch. stor. Lodig. VIII 168 ex A^. — Regg. Fahri Mem.
p. 486. Montfaucon Bihl. I 436. J. 5225. JL. 7233.
De boc privilegio cf. Sauer 1. c. p. 4G. — Adnotamus insuper uotitiam a. 1129
april. 13 circa consecrationem Henrici Bononiensis electi a Gualterio archiep. cele-
bratam; cf. Bologna, Episc.
195 (1124—30)
Honorius II G(ualterio) archiep. Rav. : rogat, ut Petrum ducem, quem posfc
appellationem Romanae audientiae ab eo factam excommunicavit, absolvat,
donec ipse ad suam praesentiam veniat. — Querimoniam Petri,
Coll. Lips. t. 47 c. 41. Coll. Brug. t. 46 c. 3. — Ed. Friedberg Qainque compilationes
p. 202. — Reg. JL. 7390 a.
196 (1130 mai.)
Romani episcopi et cardinales Lothario regi: inter cetera commendant
G(ualterium) Rav. eccl. archiep., ut eum pro reverentia b. Pctri et totius
catholicae ecclesiae honorificc tractet. — Nullus christianorum.
Cod. epist. Udalrici Bamberg. ep. 5.52. — Fkld. Eccard Coip. hist. II 358 n. 352. Jaffe
Bibl. rer. Gerni. V 429 n. 248. — Reg. JL. — .
Conf, quoque Innocentii II epistolam ad Lotbarium regem missam J. 5320.
JL, 7411, qua Gualterium Ravenuatem archiep., legatum suum commendat. Ad-
notamus insuper ipsius Gualterii et Gerardi S. R. E. card., apost. sedis legatorum,
et Gualterii et lacobi Faventini ep. epistolas ad Ottonem ep. Bambergensem a. 1130
(cod. Udalrici epp. 348. 350 ap. Eccard II 357. 358 et Jaffe Bibl. rer. Germ. V432. 436
n. 249. 253).
il97 Novara (1132) april. 17
[Innocentius II Gualterio archiep. Ravennati]: laudat eius atfectionem et
devotionem erga S. R. E.; nuntiat, se transalpinatum, Astae resurrectionem
Domini (april. 10) celebrasse et Novariensium maiorem ecclesiam consecrasse;
mandat, ut sine tarditate sibi Papiam obviam veniat. — Affectionem tuam.
Dat. Novariae 15 kal. maias.
Cod. Vi)idob. 2507 (Philol 401) s. XIII f. 30. — Edd. Amadesi Chronot. III 121 n. 9.
Wattenbach in Archiv fiir Kunde osterr. Geschichtsqu. XIV (1855) 72 n. S. — R^g. Watterich
Pontif Rom. vitae II 208. J. 5416. JL. f 7566.
Epistolam hanc cum aliis epistolis in cod. Vindob. exaratis in usum scholarum
confictam esse, Wattenbach 1. c. plane evicit. — Praecedit Gualterii archiep. epistola
ad Inuocentium papam (edd. Amadesi Chronot. III 121; Wattenbach 1. c. p. 71 n. 7);
sequitur epistola Gualterii archiep. ad lacobum Faventinum ep. missa eiusque
responsum (ed. Amadesi III 120).
198 Boloynu 1132 dec. 16
Innocentius 11 Gualterio archiep. etc. : confirmat episcopatus Aemiliae pro-
vinciae et exarchatum Ravennae et monasteria s. Adelberti et s, Hylari, et
committit eius personae Pomposiani mon. curam. — Discreta et provida.
60 Ravenna.
Ego Innocentius etc. Subscr. 5 card. Dat. Bononiae p, m. Aimerici S. R. E.
diac. card. et canc, 17 kal. iau., ind. 10, inc. d. a. 1133, pont. v. d. Innocentii
pp. II a. 3.
A*. [B s. XIII. B^ s. XVI (12 kal. ian.). D =^ S f. 176. Y f. 256 Exc. Z f. 98.
101. 253 Exc.]. — Edd. Privilegia aliquarum ss. pontificum ii. 5. (AntoiulH) Bagio^ii VII 242
n. 2 ex D (12 kal. ian.). Tarlazzi Append, I 45 n. 20 ex B. Riccardi in Arch. sfor. Lodig.
VIII 171 cx A^. — Regg. Fabri Mem. p. 49. (Zaccagni) Biss. hist. p. 26 (21 dec. 1133).
Montfaucon Bihl. I 436 (12 kal. iau.). JL. 7604.
De hoc piivilegio cf. Sauer 1. c. p. 48. — Praeterea laudat PflugkH. Iter p. 224
u. 326 Inuocentii II privilegiuiu Raveuuati archiep. concessum, sed est Inno-
centii IV a. 1252 nov. 12.
=^199 (1139 in.)
Innocentius 11 praecipit Gualterio archiep. Ravennati et Ferrariensibus, ut
ad proximam synodum (1139 april. 3) sapientes ac discretos viros cum instru-
mentis authenticis et aliis rationibus mittant, ut super consecratione Ferra-
riensis ep., quam archiep. Ravennas per se ipsum fieri debere clamat,
decidatur.
V. Ferrara, Episc. u. 21.
200 Laterano (1144) hil. 6
Lucius II clero et populo Ravennati : mandat. ut M(oysen) canonice electum
et a sese in archiepiscopum propriis manibus consecratum benigne recipiant,
diligant, honorent eique tamquam proprio pastori oboedientiam ac reverentiam
exhibeant et ad recuperanda bona Ravennatis eccl. opem ei et consilium prae-
beant: nuntiat, se A(rduino) Placentino ep. mandasse. ut iuxta tenorem
privilegiorum Ravennatis eccl. oboedientiam ac reverentiam exhibeat (n. 201).
— Universitati vestrae. Dat. Lat. 2 non. iul.
Edd. Rubeus "^ p. 329 — Migne CLXXIX 901 n. 59. — Regg. Fabri Mem. p. 487.
Montfaucon Bihl I 449 (2 non. iun.). J. 6091. JL. 8645.
'*201 (Laterano 1144 iul 6)
Lucius II mandat A(rduino) Placentino ep., ut iuxta tenorem privilegiorum
Ravennatis ecclesiae et antiquam consuetudinem M(oysi) archiep. et ecclesiae
Ravennati debitam oboedientiam ac reverentiam exhibeat.
Laud. in n. 200. 206. — Reg. JL. — .
*202 (1144)
Lucius II committit patriarchae Gradensi controversiam inter Moysen archiep.
Rav. et Grifonem ep. Ferrarien. super massa Firminiana cognoscendam.
Reg. Rubeus - p. 330. JL. — .
Ex n. 213. 220 edocemur, Moysen archiep. iam tempore ordinationis suae in
conspectu Lucii II advereus Grifoneni ep. Ferrariensem conquestum esse.
*203 (1144)
Lucius II, conquerente Moyse Ravennate archiep., mandat Grifoni Ferra-
riensi ep., ut patriarchae Graden. sententiae super controversia de massa
Firminiana (n. 202) oboediat.
Reg. Rubeiis « p. 330. JL. — .
Laudatur quoque in n. 213.
I
Archiepiscopatus Ravennas. 61
204 Sutri (1146) april 10
Eugenius III Grifoni Ferrariensi ep*: mandat, quatenus villam de Firmi-
niana cum plebe sua (s. Stephani) violenter et iniuste detentam Moysi Raven-
nati archiep. cum integritate restituat et in pace dimittat, aut, cum a W(idone)
presb. card. fuerit evocatus, ipsius praesentiam adeat et quicquid ab eo super
hoc statutum fuerit, observet. — Experientiae tuae. Dat. Sutrii 4 id. april.
BK [G XXXVI]. — FA. Gott. Nachr. 1897 p. 195 n. 2 ex G. — Reg. JL. — .
*205 Trier (1147 dec.—1148 feh.)
Eugenius III praemonet Moysen archiep. Rav. de Placentinae eccl. electione,
mandans, ut in proxima b. Lucae festivitate (od. 18) cum munimentis ac
rationibus suis apost. se conspectui repraesentet.
Laud. in n. 206. 211. — Reg. JL. — ,
Eodem modo Eugenius III scripsit Placentinis.
206 Reims (1148) mart. 29
Eugenius III M(oysi) Ravennati archiep.: nuntiat, se et fratres suos sanos
et incolumes esse et ad Italiam redire disposuisse; se Placentinae eccl.
electionem salvo iure eius confirmasse ; mandat, quatenus in proxima b. Lucae
festivitate (oct. 18), ut de illa controversia plenius cognoscat, cum munimentis
et rationibus apost. se conspectui repraesentet. — Quia de fraternitatis. Dat.
Remis 4 kal. april.
A. — Edd. Bubeus * p. 331 — Manrique Cistercien. ann. II 100, = Uyhelli ' II 266;
2 II 214, = Labbe-Coleti X 1087 n. 65 = Mansi XXI 665 n. 65 = Migne CLXXX 1314
n. 264. — Begg. Montfaucon Bibl. I 440 (Dat. Romae). J. 6.395. JL. 9203.
Littera clausa (in tergo): Raveunati archiepiscopo. — cf. Petri Cluniacensis
epistolam ad Eugenium III de eadem re (edd. Bibl. Cluniacen. p. 949 n. 44; Ughelli
I. c; Migne CLXXXIX 462 u. 44).
*207 Pavia (1148 iun.)
Eugenius III, petente Moyse archiep. Ravennate, causam inter eum et eccl.
Placentinam de electione episcopi ad terminum utrique parti praefixum (i. e.
h. Lucae) differt; mandat tam ei quam alteri parti, ut memorato termino
omni seposita occasione ad suam praesentiam veniant.
Laud. in n. 209. 211. — Beg. JL. — .
*208 Cremona (1148 iul. 7)
Eugenius III in synodo „inter Mediolanensem Liguriae et Ravennatem
Aemiliae metropolitanos sustulit de medio litem". In eodem concilio Ravennas
Placentinum de iure suffraganeum suum vindicat.
Eist. pontif. c. 21 (Mon. Gcrm. Scr. XX 533). — Beg. JL. II p. 58.
De lite inter Mediolanensem et Ravennatem archiepp. cf. n. 169. 170. 232.
209 Pisa (1148) nov. 9
Eugenius III lohanni Placentino electo: reprchendit eum, quod, quamquam
tam per litteras suas Placentinae eccl. quam viva voce, ipso praesente, man-
davit, ut proxime praeterita s. Lucae festivitate (oct. 18) apost. se conspectui
praesentaret, Moisi Ravennati archiep. responsurus, ad suam vcniro praesen-
tiam vel responsales litteras transmittere subterfugit; iudicat, ut Phicentini
electi a Raveimatc archiep. tamquam metropolitano proprio consecrationom
g2 Ravenna.
sine contradictione suscipiant ct ei oboedientiam et reverentiam exliibeant;
mandat, quatenus usque ad octavas epiphaniae (1149 ian. 13) Ravennatem
archiep. adeat et ab eo tamquam metropolitano proprio consecrationem acci-
piat. — Nobis non exstat. Dat. Pisis 5 id. nov.
Edd. Bacehini II App. p. 102 ex scrinio eccl. Ravennatis ~ Muratwi Scr. II<^ 208 =
Migne CVI 796 et CLXXX 1369 v. 322. — Itegg. J. 6456. JL. 9299.
210 Pisa (1148) nov. 9
Eugenius III clero et populo Placentin.: praecipit, quatenus Ravennati
archiep. tamquam metropolitano oboedientiam et rev&rentiam dcferant. —
Sicut oboediens. Dat. Pisis 5 id. nov.
Edd. Bacchini II App. p. 103 ex scrinio eccl. Bavennatis = Mitraioii Scr. IIo^ 208 =
Poggiali Mem. di Piacenza IV 212, = Migne CVI 796 et CLXXX 1369 n. 323. — Begg.
J. 6457. JL. 9300.
211 Pisa 1148 nov. 10
Eugenius III Moisi Ravennati archiep.: privilegiis Gelasii (n. 189), Calixti
(n. 190), Honorii (n. 194) et Innocentii (n. 198) et scriptis eorum et suis
(n. 206. 209. 210) diligenter inspectis, iudicat, ut Placentini electi a Raven-
natibus archiepp. tamquam a suis metropolitanis consecrationem sine conti'a-
dictione suscipiant et eis de cetero subiectionem, oboedientiam et reverentiam
tamquam proprio metropolitano exhibeant. — Dilecti filii. Ego Eugenius etc.
Subscr. 10 card. Dat. Pisis p. m. Guidonis diac. card. et canc, 4 id. nov.,
ind. 12, inc. d. a. 1149, pont. v. d. Eugenii pp. III a. 4.
B s. XIII. [F II f. 106. G XCI f. 359. BJ. — Edd. Bubetis ^ p. 332 ex B =
Manriqne Cistercien. ann. II 69, = Ughelli * II 267 ; ^ II 215 = Bull. Rom. ed. Cocqiielines
II 310 n. 31 = BuU. Rom. ed. Taur. II 554 n. 31, = Labbe-Coleti X 1087 n. 66 = Mansi
XXI 665 n. 66 = Migne CLXXX 1370 n. 324. — liegg. Montfaucon Bibl. I 449. Poggiali
Mem. di Piacatza IV 211 Exc. PflugJcH. Iter p. 806 n. 1027 ad a. 1149 nov. 19. J. 6458.
JL. 9301 ad 1148 nov. 10. JL. 9357 ad a. 1149 nov. 19.
De hac seutentia cf. Petri diac. card. epistolam ad Placentinos (cf. n. 188).
*212 (1149—50)
In praesentia Guidonis Hostien. ep. Griffo Ferrarien. ep. cum Moysi archiep.
Ravennate super massa Firminiana et plebe s. Stephani atque aliis ecclesiis
in eadem massa constitutis transactionem facit.
Land. in n. 213. — Beg. JL. — .
^13 Segni 1152 iun. 2
Eugenius IH Moysi Ravennati archiep.: definit controversiam inter eum et
Griffonem Ferrarien. ep. super massa Firminiana et plebe s. Stephani atque
aliis ecclesiis in eadem massa constitutis, utriusque partis allegationibus ac
rationibus inspectis et cognitis: quicquid in mcmorata massa Ferrariensis ep.
tam in possessionibus quam in ecclesiis per se aut per alios possidebat, nulla
quaestione rescrvata, ei et Ravennati ecclesiae integre restitui iudicat. — Nc
oblivionis. Ego Eugcnius etc. Subscr. 18 card. Dat. Signiae p. m. Bosonis
S. R. E. scriptoris, 4 non. iun., ind. 15, inc. d. a. 1152, pont. v. d. Eugenii III
pp. a. 8.
A\ [B\ G XXXVI]. — Ed. Gott. Nachr. 1897 p. 197 n. 4 ex G. — Regg. Rubeus
2 p. 335. MitlarelU Bibl. codd. ms. s. Michaelis Venet. p. 994 ad iun. 4. JL. — .
Aichiepiscopatus Raveunas. 63
2U Segni (1152) iun. 2
Eugenius III clericis et laicis iii massa Firminiana consistentibus: absolvens
eos ab oboedientia Ferrariensis ep., praecipit, quatenus de cctero Ravennati
archiep. tamquam domino et proprio pastori debitam oboedientiam et reve-
rentiam sicut devoti et humiles filii deferant. — Ad vestram credimus. Dat.
Signiae 4 non. iun.
B s. XIII. — Edd. Azedo Suvim. a. 1787 jh 7 n. 6. Tarlazzi Append. II 8 n. 6 ex
B. — Begg. Frizzi Mem. di Ferrara ^ II 166; " II '228. Gott. Nachr. 1897 p. 201 n. 5. JL. — .
215 Segni (1152) iul. 28
Eugenius III M(oysi) Ravennati archiep.: mandat, ut I(ohanni) Placentino
ep., pro sedis apost. oboedientia et rcstitutione Ravennatis eccl. immensis
periculis exposito, in suis necessitatibus debita benignitate provideat. — Quod
venerabilis. Dat. Signiae 5 kal. [aug.].
A. — Edd. Rubeus * p. 334 ex A ad a. 1151 = Manrique Cistercicn. ann. II 189, =
Campi Hist. di Piacenza II 2 (ital), = Ughelli ^ II 268; ^ // 216 = Mansi XXI 666 n. 67
= Migne CLXXX 1541 n. 520. — Bcgg. Montfaucon Bibl. I 449. J. 6656. JL. 9599.
Littera clausa (in tergo): Ravennati archiepiscopo. — lohannem ex monacho
Claraevallensi et abbate mon. de Columba iam a. 1148 in Placentiuum ep. electum
Moyses archiep. a. 1151 iul. 3 ipse consecravit (cf. Rubeus " p. 334).
216 (1145—53)
Eugenius III Moysi Ravennati archiep.: respondet eius consultationi super
negotio nobilis viri Guilelmi Traversariae, qui defuncta uxore relictam fratris
eiusdem uxoris suae in coniugium sibi sociavit. — Ecclesiarum Dei.
Cod. Vindob. 2178 (Im can. 91) s. XII f. 5. — Edd. P. Hinschius in Dove's Zeitschrift
fiir Kirchenrecht II (1862) 219 = H. Hiiffer Beitrdge zur Geschichte der Quellen des Kirchen-
rechts (Milnster 1862) p. 123. Tarlazzi Append. II 7 n. 5. — Beg. JL. 9660.
De hoc decreto cf. quae disseruerunt Hinschius 1. c. p. 219 sq. et Maassen ib.
p. 335 sq.; Hiiffer 1. c. p. 122 sq.
217 Laterano (1154) feh. 27
Anastasius IV Moysi Ravennati archiep.: ad exemplar Eugenii confirmat
sententias, quas idem pro eccl. Ravennate tam de episcopatu Placentino
(n. 211) quam de villa. et tota massa Firminiana cum plebe et cappellis suis
promulgavit (n. 213). — Litteras a tua. Dat. Lat. 3 kal. mart.
B\ [G XXXVIJ. — Ed. Gott. Nachr. 1897 p. 201 n. 6 ex G. — Reg. JL. — .
218 Roma S. Maria Rotonda 1154 iiin. 17
Anastasius IV Moysi Ravennati archiep.: confirmat sententiam ab Eugenio
promulgatam super controversia massae Firminianae et plebis s. Stephani
atque aliarum ecclesiarum in eadem massa constitutarum, quae inter archiep.
Ravennatem et Griffonem Ferrariensem ep. agitatur (n. 213). — Quae a
praedecessoribus. Ego Anastasius etc. Subscr. 1 1 card. Dat. Romae ap.
s. Mariam Rotundam p. m. Rolandi S. R. E. presb. card. et canc, 15 kal. iul.,
ind. 2, inc. d, a. 1154, pont. v. d. Anastasii IIII pp. a. l.
A. — Edd. Azedo Summ. a. 1778 p. 54 n. 26 et Summ. a. 1787 p. 8 n. 6 = Tarlazzi
Append. II 9 n. 7. — Beg. Frizzi Mem. di Ferrara * II 166; ^ II 228. JL. —.
(34 Ravenna.
*229 (Roma 1155 iun. 18)
lladrianus IV (eodem die, quo Fridericus I Romae ab Hadriano IV coro-
nahir) concedit Anselmo archiep. pallium.
Beg. Biibeus '- p. 336. JL. — .
Moyses archiep. obiit a. 1154 oct. 26 (cf. Rubeus ^ p. 335), cui successit Ansel-
mus ep. Havelbergensis.
220 Laterano (1156 — 58) dec. 9
Hadrianus IV Griffoni ep. et universo clero Ferrarien.: reprehendit eos,
quod contra sententiam a b. m. Eugenio (n. 213) super massa Firminiana
promulgatam ea, quae Ravennati eccl. adiudicata sunt, ab eis per violentiam
detineantur; raandat, quatenus ep. de ea de cetero nullatenus se intromittat et
Ferrarienses districte commoneat, ut nullum audeant impedimentum praestare,
quominus sua sibi iustitia de rebus b. Petri persolvatur; revocat in irritum
alienationes, quas post sententiam ab Eugenio datam Ferrariensis ep. efFecerit;
praecipit, ut nullus de cetero in Ferrariensi episcopatu nec etiam occasione
Hospitalariorum sive Templariorum audeat divinum officium celebrare. —
Apostolicae sedis. Dat. Lat. 5 id. dec.
B\ [G XXXV 1]. — Ed. Gdtt. Nachr. 1897 p. 205 n. 9 ex G. — Beg. JL. — .
*221 Boma S. Pieiro (1156—58) dec. 23
Hadrianus IV ad exemplar Eugenii (n. 213) et Anastasii (n. 218) confirmat •
Anselmo archiep. sententiam de villa omnique massa Firminiana cum plebe
s. Stephani. — Dat. ap. s. Petrum 10 kal. ian.
Beg. Bubeits - p. 336. JL. — .
222 (1159 ian.)
Iladrianus IV Friderico ill. Romanorum imp. : respondet, se eius postula-
tionem circa Guidonem, Guidonis Blanderaten. comitis filium, subdiac. apost.
sedis, (in cuius electione concorditer et voluntarie universa Ravennas convenit
ecclesia, praesentibus lacincto card. et Herimanno Farden. ep.) non admittere^
quia in Romana eccl. eum intendat ordinare. — Qualiter superni.
Ragewini Gesta Frwlerid imp. lib. IV c. 17 [20] . — Edd. Baronius Anr>. eccl. ad a. 1159
c. 3. Rubeus - p. 340. Muratori Scr. VI 799 = Mansi XXI 795 n. 5 = Migne CLXXXVIII
1579 n. 197. Mon. Germ. Scr. XX 454. Scr. rer. Gci-m. ed. Waitz (1884) p. 206. — Begg,
J. 7058 ad a. 1158 ex. JL. 10530.
Conf. Friderici I irap. epistolam ad Hadrianum IV missam Stumpf Reg. 3834.
De re cf. P. Wagner Eberhard II vou Batnberg (Halle 1876) p. 104.
223 Anagni (1159) dec. 13
Alexander III archiepiscopis etc. per Liguriam, Aemiliam, Histriam et
ducatiim Venetiae constitutis: scribit de sua electione. — Aeterna et in-
comnuitabilis. Dat. Anagn. id. dec.
B s. XII. [S f. 186]. — Ed. Bubeus ^ p. 341. — Begg. PflxiglcH. Iter p. 808 n. 1035.
J. 7136. JL. 10601. 10603.
Praeterea laudat Rubeus * p. 340 Alexandri III rescriptum ad abbates
s. Felicis Bononien. et s. Rophilli Foropompilien. et praepositum Faventin. eccl. de
oppidi Britonorii hominibus (Dat. Anagniae id. oct. pont. a. 1). Sed est Alexandri IV
Archiepiscopatus Ravennas. g5
a.l255 oct.ll Potthast Reg. 16049. — Oniittimus denique Alexandri III privilegium,
cuius regestum ad a. 1165 legitur in notitia quadam (Roma Arch. Vat. Arm. XV
c. VIII n. 10), quum potius ad Alexandrum IV referendum esse videatur (a. 1255
dec. 2 Potthast Reg. 16091).
*-2-24 Ttisculanum (1170—72)
Alexander TII confirmat Gerardo archiep. Bononicnsem et Parmensem
episcopatus. — Prudentiam honestatem. Dat. Tusculi.
Regg. Rubeus ^ p. 349 ad a. 1171 ^ Campi Hist. di Piacenza II 32. JL. — .
Guidoni archiep. (cf. n. 222), qui obiit a. 1169 iul. 9, suffectus est Gerardus,
consecratus a. 1170 mart. 28.
^^5 (1172)
Albertus tit. s. Laurentii in Lucina et Theodinus tit. s. Vitalis presb. card.,
apost. sedis legati, G(erardo) Ravennensi archiep. : scribunt de statu ipsorum
et de iniuncti promotione negotii in Anglia. — Quoniam desiderare.
Oiron. mag. Rogerii de Hovedene (ed. W. Stubbs II 37); cf. Baronius Ann. eccl. ad
a. 1172 c. 8. — Reg. JL. —.
*226 (1173)
Alexander III scribit (Gerardo) Ravennati archiep. eumque de pontificali
maturitate minus servata increpat eique praecipit, ut corpora in ecclesia
s. Apollinaris Novi nuper detecta in loco proprio recondi faciat, accensos in
populo rumores exstinguat et de corpore sacro b. Apolhnaris non aliter
permittat teneri, quam per millenos annos fuerat approbatum.
v. Mon. s. Apollinaris in Classe n. 11.
*227 (1171—76)
Alexander III committit G(erardo) Ravennati archiep. causam inter moniales
s. Margaretae (de Bononia) super discordia et dissensione electionis.
Laud. in n. 228. — Reg. JL. — .
228 (1171—76)
Alexander III G(erardo) Ravennati archiep.: mandat, quatenus infra 40 dies
vel 2 menses ad plus secundura tenorem aliarum suarum litterarum (n. 227)
in eadem causa procedat, aut I(ldebrando) bas. XII Apostolorum presb. card.,
apost. sedis legato, et priori s. Victoris (Bononien.) ex parte sua significet, ut
in eadem causa procedant et eam debito fine decidant. — Causam quae.
Append. conc. Lat. XL e. 5. Comp. I lib. I t. 4 c. 17. Decr. Ch-egorii IX lib. I t. 6
c. 8 fet in aliis collectiomhu(i] . — Edd. Augustini Tarracomn. Opp. IV 23. Mami XXII
400. Friedberg II 52. — Regg. Hampe in N. Archio XXII 393. Seckel ib. XX V 524.
J. 9126 et JL. 14070 ad a. 1159—81.
Tempus colligitur ex Ildebrandi card. legatione. — In cod. Mus. Britt. Reg. 10
A II f. 14' perperam inscribitur «Remensi archiep." (cf. Hampe in N. Archiv XXII 395).
*229 (1170-76)
Alexander III scribit Gerardo archiep., ut [clericos et parochianos] eccl.
s. Pauli sitae foris portam s. Laurentii prope palatium regis compellat, ut
abbati mon. s. Laurentii in Caesarea oboedientiam et reverentiam exhibeant.
V. Mon. s. Laurentii in Caesarea n. 1.
230 Venezia 1177 sept. 8
In praesentia Tothini presb. card. aliorumque, Petrus prior eccl. s. Mariae de
Vado refutat in manus Gerardi Rav. eccl. archiep. villanos in fundo Fossaltae.
Kehr, Italia pontificia V. "
66
Ravenna.
(A. 1177, ind. lU, die 8 intr. m. sept.. Venetiis in claustro s. Mariae de
Caritate).
Breve recordationis (Oiig. Modena Arch. di stato, Chiesa di Ravenna) ap. Tarlazzi
Append. I Hl n. 24 ex schedis Amadesii. — Iteg. JL. — .
Ad hanc chartam fortasse referenda est uotitia circa Alexandri III privilegium,
quae legitur in n. 234. — Conf. Ferrara, Eccl. s. Mariae de Vado n. 2.
231 Vmezia 1177 sept. 29
Alexander III Gerardo Ravennati archiep.: confirmat sententiam ab Eugenio
(n. 213) promulgatam et ab Anastasio (n. 218) confirmatam super controversia
massae Firminianae et plebis s. Stephani atque aliarum ecclesiarum in eadem
massa constitutarum inter Moysen archiep. Rav. et Griffonem Ferrarien. ep.
agitata. — Quae a praedecessoribus. Ego Alexander etc. Subscr. 12 card.
Dat. Venetiis in Rivo alto p. m. Gratiani S. R. E. subdiac. et not., 3 kal. oct.,
ind. 11, inc. d. a. 1177, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 19.
A^. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex A^. — Beg. MittareJli Bibl codd. ms. s. Michaelis
Venetiarum p. 994. JL. — .
*232 Veiiezia 1177 sept.
In praesentia Alexandri III. Henrici patr. Graden.. Hubaldi Ostien., Wili-
elmi Portuen., Manfredi Praenestin., lohannis olim Mantuani epp., Todini,
Petri de Bono [Benio R], lohannis Xeapolitani, Ai-duini [Ardicio R]. Bosonis
presb. card.. lacinthi, Laborantis, Ugonis [Ubo R] Bononiensis, Cincii Capelli
diac. card. ahorumque, Gerardus Rav. archiep. conqueritur de Guidone abbate
Pomposiano, qui per vim Rav. eccl. possessiones occupaverat. Causa reicitur
in aliud tempus.
Reg. Rubeus « p. 351. JL. — .
Venetiis iterum orta est contentio illa inter Mediolanensem et RaveuDatensem
archiepiscopos de iure praecedentiae et sedendi ad dexteram papae. Conf. libellum
„De pace Veneta relatio* (ed. Mon. Germ. Scr. XIX 462). — De hac lite cf n. 169.
170. 208.
233 Veiiezia (1177) oct. 8
Alexander IH G(erardo) Rav. archiep. et archidiacono, praeposito et choro
Ravennati: confirmat quod eccl. Ravennatem in castro et comitatu de Breto-
norio ex antiqua donatione pontificum Romanorum contingit, et concedit quod
eccl. Romanae in eodem casti-o et comitatu pervenit ex testamento b, m.
C(avalcacomitis). — Xovimus et tenemus. Dat. Venet. in Rivo alto 8 id. oct.
A*. [Cf. 28'. C f. 28'. Cy. — Edd. (Antondli) Ragioni della sede ajwst. soprn Parma
e Piacenza VII 235 ex C. Mittarelli Ann. Camald. III 331 ex A* = Zucchi Travaglia Stoina
di Montefeltro p. 63, = Fantuzzi Mon. IV 274 n. 69 = Amaducci in Atti e Mem. della R.
Deput. per lc prov. di Romagna Ser. III t. XII 248 n. 16. Balan Mon. s. XFJp. 480 ex
C\ Pflugkn. Acta II 377 n. 430 ex C^. — Regg. MittareUi Bibl. codd. ms. s. MicfuieUs
Venet. p. 994 ad a. 1160. Fantuzzi De gente Honestia p. 50 n. 109. PflugkH. Iter p. 289
n. 719 ad a. 1159—81. J. 8547. JL. 12950.
*234 (1178)
Alexander III delegac Guilielmum Gosia ad cognoscendum querimoniam
propositam a Gerardo archiep. Ravennate contra Petrum priorem s. Mariae
de Vado dc quibusdam possessionibus in Fossalta, de muro fracto, quem
Archiepiscopatus Ravennas. 67
canonicos s. Mariae dicit destruxisse , de possessione, quae fuit qd. Alberti
de Aimo in Gambulaga, de fructibus praedictarum possessionum, postquam
ab yconomo archiepiscopi sacramentum de calumnia suscepit secundum privi-
legium Rav. archiepiscopo concessum ab Alexandro III et Friderico imp.
Laud. in charta Guilielmi Gosia a. 1178 aug. 5 Botioniae edita (A^). — Feg. JL. — .
Conf. chartas a. 1177 sept. 8 (n. 230) et a. 1180 iul. 10 (ed. Tarlazzi Append.
I 55 n. 27) de eadem re, — v. Ferrara, Eccl. s. Mariae de Vado n. 3.
235 Tusculanum (1180) iul. 8
Alexander III Ravennatensi archiep. et suffragancis eius: mandat, quatenus
rectores et consules et alios prudentes viros civitatum Lombardiae moneant,
ut quicquid contra treguam inter F(ridericvmi) imp. et Lombardos firmatam
fecerint, emendent et treguam ^firmiter observent et ad pacem componendam
intendant, ne violatores treguae periurii et excommunicationis reatum incurrant;
rogat, ut A(lbertum) de Summa subdiac, apost. sedis nuntium, benigne curent
recipere. — Quot soUicitudines. Dat. Tusculan. 8 id. iul.
M. Liipi Cod. dipl. Bergomat. II 1311 ad a. 1178. — Regg. J. 8802. JL. 13679.
Conf. quoque JL. 12952. 13678.
236 (1170—81)
Alexander III abbati s. Apollinaris in Classe: praecipit, quatenus aut
iudicio G(erardi) Rav. archiep., a cuius iudicio ad sedem apost. appellavit,
pareat, aut per se vel per sufficientem responsalem appellationem interpositam
prosequatur.
V. Mon. s. Apollinaris in Classe n. 15.
237 (1170—81)
Alexander III archiep. Ravennati: respondet de appellationibus ; nuntiat, se
redarguisse abbatem s. Apollinaris in Classe, ab eo appellationem interponentem
generalem (n. 236). — Inter cetera.
Append. conc. Lat. X c. 2. Cotnp. I lib. II t. 20 c. 2 et c. 28. Decr. Gregm-ii IX
lib. II t. 28 c. 2 fct in aliis collectionibusj . — Edd. Augustini Tarraconen. Opp. IV 130. 122.
Mansi XXII 312. Friedberg II 410. — Regg. J. 9128 et JL. 14073 ad a. 1159—81.
In quibusdam collectionibus legitur perperam inscriptio ^archiepiscopo Ee-
mensi"; in coll. Cotton. (cf. Hampe in N. Archiv XXII 390) „Gradensi patriarchae".
238 (1170—81)
Alexander III Ravennati archiep.: respondet de admittendis recusationibus
in causis, quas absque remedio appellationis ipsi commisit terminandas;
mandat, ut causae inter B. et nepotem B. in praesentiarum supersedeat,
quia utraque pars apost. conspectui se repraesentaverit. — Consuluit nos.
Append. conc. Lat. X c. 16 (sine inscriptione). Comp. I lib. II t. 20 c. 18 fet in aliis
coUectionibusJ . — Edd. Augustini Tarraconen. Opp. IV 127. Mansi XXII 316. Friedberg
Quinque compilationes p. 20. — Begg. J. 9127 et JL. 14071 ad a. 1159 — 81.
In Coll. Paris. I c. 131 et in aliis legitur inscriptio ,Ianuensi archiepiscopo".
239 (1170—81)
Alexander III Ravennati archiep.: hortatur eum, quatenus de cetero non
moveatur neque turbetur, si ei durum vel asperum scripserit, sed sicut vir
68
Ravenna.
providus et discretus qualitatem negotii diligenter considerans aut mandatum
suum devote adimpleat aut sufficientem et rationabilem causam praetendat. —
Si quando,
Comp. I lih. I t. 2 c. 5. Deer. Gregorii IX lib. I t. 3 c.o fet in aliis coUectionibusJ .
— Edd. Angustini Tarraconen. Opp. IV 14. Friedberg II 18. — Begg. J. 9129 et JL. 14074
ad a. 1159—81.
Praeterimus Alexandri III decretum J. 9131. JL. 14076, quod in aliis
collectionibus inscribitur „Ravennati archiepiscopo", in aliis ,Andrensi episcopo",
in ceteris rectius „Remensi archiepiscopo".
*^40 (1181—82)
Lucius III iniungit monachis de Urano, ut de contemptu sententiae contra
eos ab archiep. Ravennate prolatae eidem satisfacere curent et abbatem eligant.
Latvd. in n. 241. — Reg. JL. — .
Conf. Forlimpopoli, Mon. s. Mariae de Urano n, 2.
241 Velletri (1182) mai. 18
Lucius III abbati et monachis de Urano : praecipit, quatenus abbas omnem
oboedientiam et reverentiam infra 40 dies Ravennati archiep. promittat et
servet, quam praedecessores sui eius antecessoribus exhibuisse noscuntur, non
obstante quod A(lexander) pp. P(lacido) abbati, nunc priori Camaldulensi,
pro tempore personaliter indulserit; iniungit, quatenus possessiones Ravennatis
eccl. sine difficultate reddant vel Feretrano et Faventino epp. et praeposito
Feretrano non differant iustitiae plenitudinem exhibere (n. 243). — Signi-
ficavit nobis. Dat, Velletr, 1 5 kal, iun.
B 8. XIV. — Edd. Mittarelli Ann. Camald. IV App. c. 111 n. 71 ex B = Migne CCI
1171 n. 83. Gott. Naefvr. 1897 p. 212 n. 13 ex B. — Regg. Mittarelli Access. hist. Favent.
p. 453. J. 9519 et JL. 14780 ad a. 1182—83 mai. 18.
Conf. Forlimpopoli, Mon, s. Mariae de Urano n, 3,
*242 Velletri (1182) mai. 20
Lucius III G(erardo) Ravennati archiep. : concedit privilegium. — Dat.
Velletr. 13 kal. iim.
J5' a. 1409 Eocc. — Regg. Fantuzzi 3Ion. II 293 n. 25. PflugkH. Iter p. 810 n. 104S
ad a. 1183. Giitf. Nachr. 1897 p. 189 not. 1. JL. — ,
243 Velletri (1182) mai. 21
Lucius III Feretrano et Faventino epp. et praeposito Feretrano: mandat,
(juatenus, partibus convocatis, abbatem de Urano ad omnem oboedientiam et
reverentiam impcndendam, quam praedecessores eius Ravennatibus archiepi-
scopis exhibuisse noscuntur, et monachos ad satisfactionem de contemptu
congruam per suspcnsionis sententiam compellant; iniungit, ut causam inter
archiepiscopum et monachos super quibusdam posscssionibus concordia vel
iudicio finiant. — Conquestus est, Dat, Velletr, 12 kal, iun.
B s. XIV. — Ed. Gott. Nachr. 1897 p. 213 n. 14 ex B. — Reg. JL. — .
Conf, ForlimpopoH, Mon. s. Mariae de Urano n, 4.
Archiepiscopatus Ravennas. 69
*244 Velletri (1182) mai. 21
Lucius III Gerardo archiep. Ravennati: mandat, ut sacramentum apud se
dicere plebis s. Mariae in Portu, plebis s. Martini in Maiera incolas atque
etiam alios in ditione Ferrariensi iubeat, quos, iurata archiepiscopo oboe-
dientia, Ferrariensium consulum iussu, Pericinus eorura internuntius exemerat.
— Dat. Velletr. 12 kal. iun.
Becjg. Rubens ^ p, 353. J. 9483. JL. 14655.
*245 ' Velletri (1182) iul. 1
Lucius ni confirmat, ut abbates Urani de more, cum ad eccl. Ravennatem
spectent, ab archiepiscopis Ravennatibus certis precationibus expientur, illis-
que abbates sollemne obsequium iurent. — Dat. Velletr. kal. iul.
Beg. Rubeus * p. 354. JL. — .
Conf. Forlimpopoli, Mon. .s. Mariae de Urano n. 5.
246 Anagni (1184) mart. 20
Lucius III abbati et monachis Classen.: mandat, quatenus, eo solo excepto
quod b. m. Gualterius archiep. Rav. de praestanda fidelitate remisit, in aliis,
praesertim in promissione oboedientiae et inthronizatione sedis, archiepiscopo
Ravennati oboedientiam debitam et consuetam reverentiam impendant. —
Cum a vestra. Dat. Anagn. 13 kal. april.
A^. — Edd. MittareUi Ann. Camald. IV App. c. 111 n. 70 ex A^ = Migne CCI 1244
n. 133. — Regg. J. 9593. JL. 15006.
*247 Pianello (1184)
Lucius III (cum esset PlanelL), confirmat Gerardo archiep. Ravennati iuris-
dictionem in coenobio Classensi, in instituendo potissimum eius abbate ceteris-
que obsequiis.
Reg. Rubeus * p. 356 ad a. 1185. JL. — .
Locus Planell. incertus est, quum multi huius nominis vici in Aemiliae pro-
viucia siti inveniantur.
248 Verona 1184 aug. 1
Lucius III Gerardo archiep. etc: confirmat consuetudinem. quam in portandis
cruce et tintinnabulo tam praedecessores eius quam ipse servaverunt; statuit,
ut quocumque iverint, excepta Urbe et tribus miliariis prope et tribus etiam
miliariis a loco, ubi Romanus pontifex fuerit, crucem et tintinnabulum deferant
et signare ac signando benedicere; confirmat consuetudinem, quam in dandis
mitris archidiacono et quibusdam aliis fratribus suis hactenus habuerunt;
indulget, ut praepositum et primicerium eccl. Rav. et duos alios de cantoribus
et abbates etiam Ravennatensis archiepiscopatus usu mitrae decorandi facul-
tatem habeant. — Sacrosancta ecclesia. Ego Lucius etc. Subscr. 9 card.
Dat. Veronae p. m. Hugonis S. R. E. not, kal. aug., ind. 2, inc. d. a. 1184,
pont. V. d. Lucii pp. III a. 3.
A. [B^ a. 1409. G^ I f. 5J. — Ed. Zattoni in Atti c Mem. jyer k pivv. di Romagna
Ser. III t. XXV 383 n. 1 ex A. — Regg. Rubeus » p. 273; " p. 355. Fabri Mem. p. 494.
Fantuzsi Mon. II 293 n. 25. FflugkH. Iter p. 774. JL. 15065 ad aug. 2.
70 Ravenna.
249 Verona (1184) sept. 4
Lucius III Gerardo Ravennati archiep.: constituit, ut nuUum ex eo, quod
Bononiensi et Mutineusi ecclesiis impenderit dedicationis munus, ei vel eius
successoribus praeiudicium in posterum generetur, sed semper iam dictae
ccclesiae sicut antea in eius oboedientia et subiectione consistant. — Dignum
est. Dat. Veron. 2 non. sept.
Edd. Rnheus ^ p. 356 = 3Ii^ne CCI 1276 n. 159. Savioli Ann. Bolognesi II'> 140 n. 277
ex arcli. urckiep. liuv. — Hegg. J. 9621. JL. 15074.
■'■250 (1181—84)
Lucius III committit H(enrico) Albanensi ep. cognoscendam causara, quae
inter archiep. Ravennatem et Bononiensia monasteria super certa pensione
quotannis procurationis nomine archiepiscopis Ravennatibus persolvenda verte-
batur.
Laud. in n. 251. — Beg. JL, — .
251 (Verona 1185 ian. 3)
Lucius ni Gerardo Ravennati archiep. : definit controversiam inter eum et
monasteria Bononiensia tam monachorum quam monialium super procurationi-
bus H(enrico) Albanensi ep. commissam (n. 250); condemnat monasteria ad
procurationes secundum facultates eorum ei eiusque successoribus exhibendas.
— Sopitae iudicio.
Inseii. hullis Urbani III (n. 256) et Innocentii III a. 1203 april. 24 (ed. Zattoni 1. c.
p. 388 n. 4). Comp. II lih. III t. 25 c. 2. Dea: Gregorii IX lih. III t. 39 c. 14. — Edd.
MittareUi Ann. Camald. IV App. c. 144 n. 86 = SavioU Ann. Bolognesi II'> 143 n. 280, =
Migne CCII 1378 n. 28. Zattoni in Atti c Mem. per le prov. di Bomagna Ser. III
t. XXV 389 n. 4. Augustini Tarraeonen. Opp. IV 398. Friedberg II 625. — liegg. J. 9723.
JL. 1534-2.
Tempus evincitur ex n. 252.
*252 Verona (1185) ian. 3
Lucius III mandat abbatibus universorum monasteriorum Bononiensium,
(s. Bartholomaei et s. Damiani exceptis), ut praebeant procurationes archi-
episcopo Ravennati, ad quas tenentur. — Dat. Veron. 3 non. ian.
Begg. Rubeus * p. 273; '^ p. 356. Montfaucon Bihl. I 448. JL. — .
253 Verona (1184—85) nov. 4
Lucius in SenogaUensi ep.: mandat, quatenus Ravennati ecclesiae, cuius
iura in ipsius episcopatu a pluribus perturbentur, in suis iustitiis tam prompta
et soUicita caritate adsistat et parochianos suos compellat, ut archidiacono
et fratribus ipsius eccl. iustitiae non differant plenitudinem exhibere. — Cum
ex iniuncto. Dat. Veron. 2 non. nov.
Edd. Bubeus - p. 356 = Migne CCI 1329 n. 210. — Begg. J. 9716. JL. 15309.
Conf. Senogallia, Episc. n. 3 (vol. IV p. 193).
*254 (1184-85)
Lucius ni iubet Argentam restituendam eamque cum omnibus, quae in
Argentano agro archiepiscopus Ravennas possidet, confirmat.
Rcgg. Buheus ' j). 274 ; •* j;. 357. Fab)-i Mem. p. 494. JL. — .
De Argenta cf. F. L. Bertoldi Memoiie storiche cl'Argenta I— III.
Archiepiscopatus Ravennas. 71
*255 (1181-85)
Lucius III concedit Gerardo archiep. liberam facultatem, possessiones in
Pola et in quibusdam aliis locis longe positas et minus utilcs cura tractatu
cleri et maioris partis sanioris consilii alienandi.
Laud. in n. 2,')7. — Ee(/. JL. — .
256 Verona 1186 mart. 23
Urbanus III Gerardo archiep. Ravennati: confirmat sententiam Lucii III
circa monasteria Bononiensia hic insertam (n. 251). — Vidimus scriptura.
Ego Urbanus etc. Subscr. ] 2 card. Dat. Veron. p. ra. Alberti S. R. E. presb.
card. et canc, 10 kal. april., ind. 4, inc. d. a. 1185, pont. v. d. Urbani pp.
III a. 1.
A*. — Edd. Mittarelli Ann. Camald. IV App. c. 144 n. 86 ex A^ = Saiioli Ann.
Bolognesi W' 142 n. 280, = Migne CCII 1377 n. 28. — Regg. Mittarelli Bibl. codd. ms.
s. Miehaelis Venet. p. 994. J. 9809. JL. 15370.
Rescriptum hoc Innocentius III a. 1203 april. 24 iisdeni verbis repetit (ed.
Zattoni in Atti e Meui. per le prov. di Romagna Ser. III t. XXV 388 n. 4).
257 Verona (1186) april. 8
Urbanus III Gerardo Ravennati archiep.: ad exemplar Lucii (n. 255) con-
cedit liberam facultatem , ut possessiones maxime longe positas ct minus
utiles, quae sunt in Pola et in quibusdam locis aliis, cum tractatu cleri
vel maioris partis sanioris consilii alienet. — Cum commissae. Dat. Veron.
6 id. april.
A. — Edd. De Rosa in Atti e Mem. della Soc. Istriana Ill^ (1887) 205 ex A. Zattoni
in Atti e Mem. per le prov. di Bomagna Ser. III t. XX V 386 n. 2 ex A. — Begg- Rubeiis
■ p. 357 = Migne CCII 1387 n. 84. J. 9815. JL. 15580.
258 Verona (1186—87) ian. 22
Urbanus III universis Dei fidelibus per Ravennatem archiepiscopatum et
Ferrariensem episcopatum constitutis: iniungit, ut Hu(goni) priori et fratribus
s. Mariae de Reno in ecclesia sua campanarium construentibus et pontem
supra fl. Rcnum reparantibus de bonis suis caritatis beneficia conferant.
V. Bologna, Eccl. s. Mariae de Rheno n. 22.
259 Verona (1186—87) feb. 20
Urbanus III universis fidelibus per archiepiscopatum Ravennaten. et Fcrra-
rien. dioecesim constitutis: indulget, quatenus Cruciferis Bononiae commoranti-
bus de bonis suis caritatis auxilium ministrent.
V. Bologna, Domus Cruciferorum (JL. — ).
260 Verona (1186- 87) mai. 27
Urbanus III G(erardo) Ravennati archiep.: mandat, quatenus priorem et
fratres de Volcina et abbatissam et moniales s. Mariae in Diaconia Imolensi
ep. super ecclesiis et possessionibus iniuste detentis appellatione cessante
iustitiam exhibere cogat.
V. Imola, Episc. n. 9.
•^2 Ravenna.
261 Verona (1186—87) mai. 27
Urbanus III G(erardo) Ravennati archiep.: mandat, quatenus abbatem et
fratres s. ApoUinaris in Classe compellat, ut campanam iniuste detentam
Imolensi ep. reddant.
V. Imola, Episc. n. 10.
262 Vcrona (1186—87) iun. 3
Urbanus III G(erardo) Ravennati archiep.: mandat, quatenus compositionem
inter Imolensem ep. ex una parte et fratres hospitalis Hierosolymitani ex
altera super parochialibus faciat observari, et dictos fratres compellat, ut
possessiones iniuste detentas Imolensi ep. eiusque canonicis reddant.
V. Imola, Episc. n. 11.
263 Verona (1186—87) iun. 13
Urbanus III universis Christi fidelibus per Ravennatem provinciam consti-
tutis et omnibus per pontem s. Mariae de Reno Bononien. transeuntibus :
iniungit, quatenus, cum nuntii s. Mariae de Reno ad eos pro ipso ponte
instaurando accesserint, manum misericordiae porrigant etc.
V. Bologna, Eccl. s. Mariae de Rheno u. 24.
264 Verona (1187) sept. 10
Urbanus III (Petro) Regino electo: praecipit, quatenus nulli mortalium, nisi
forte archiepiscopo (Ravennati), dum munus consecrationis acceperit, se abs-
que speciali mandato apost. obliget sacramento.
V. Reggio, Episc. (JL. 15999).
*265 (Verona 1187)
Coram Urbano III Gerardus archiep. Ravennas denuo de episcopo, clero et
populo Placentino frequentissime deponit querelam.
cf. Petri diac. card. epistolnm ad Plaeentinos (ap. Campi Hist. eccl. di Piacenza 11 369
n. 38). — Reg. JL. —.
*266 (1185-87)
Urbanus III ad exemplar Lucii (n. 246) decernit, ut monachi Classenses
archiepiscopo Ravennati reverentiam et obsequia, quac de praedicto mona-
sterio praesertim in promissione oboedientiae et inthronizatione abbatis
praedecessoribus eius consueverunt impendi, semper impendant.
Laud. in Innocentii III rescripto a. 1209 april. 2(?) Potthast Reg. 3700. — Reg. JL. —.
267 (1188)
Clemens III nominat Gerardum archiep. Ravennatem legatum suum, ut
crucem pro bello orientali praedicet.
Regg. Rubeus ^ p. 359. Fabri Mem. p. 495. JL. — .
Gerardus archiep. a. 1188 feb. 2 Florentiae apud s. Donatum crucem praedi-
cavit; cf. vol. III p. 38 n. 2.
268 (1187—91)
Clemens III (Gerardo) Ravennati archiep.: referente Roberto archipresbytero
8. Stephani de Longasco, mandat, quatenus B. presbytero, qui fecit sibi virilia
Archiepiscopatus Ravennas. 73
amputaii, sacerdotale officium absque omni altaris ministerio concedat. —
Significavit nobis.
Comp. II lib. III t. 5 c 1. Decr. Gregorii IX lib. I t. 20 c. 4 [et in aliis collectionibusj .
— Edd. Augustini Tarraconen. Opp. IV 385. Friedberg II 145. — Begg. J. 1022J.
JL. 16591.
Archipresbyteratus s. Stephani de Longasco in dioecesi Raveunatensi minime
invenitur. Itaque aut ad archipresbyteratum s. Stephaui de Godo aut ad aliam
provinciam decretum hoc est referendum.
^^269 Laterano 1193 dec. 3
Celestinus III Guillielmo archiep.: concedit, ut bona quaedam Argentanis
de fratrum fideliumque Ravennatis eccl. sententia et consilio iure emphy-
teutico tradat. — Dat. Lat. 3 non. dec. pont. a. 3.
Begg. Riibeus * p. 360. Bertoldi Mem. stor. d'Argcnta III 2S. J. 10440. JL. 17044.
270 Laterano 1193
Celestinus III (Guilliehno) Rav. archiep.: I) respondet de possessionibus
sive redditibus decimationum, a praedecessore eius detentis, et concedit
liberam facultatem possessiones minus utiles pro utiHoribus ahenandi seu
commutandi (cf. n. 255. 257); II) scribit de usu pallii. — Ut super. Dat.
Lat. a. 3.
I) Comp. II lib. III t. 10 c. 1. Decr. Gregorii IX lib. III t. 13 c. 8. — II) Coll. Luc.
(ex tertio registri Ubro, ubi inscriptio et notae chronologicae leguntur). Comp. II lib. I t. 4
€. 1. Decr. Gregorii IX lib. I t. 8 c. 1 (ubi Clementi III attribuitur). — Edd. I) Augustini
Tarraconen. Opp. IV 387. Friedberg II 514. II) Augustini Tarraconen. Opp. IV 357.
Baluze Misc. « III 374 = Mansi XXII 634 = Migne CC VI 1022 n. 137. Friedberg II 100.
— Begg. J. 10235. 10442. JL. 17049.
271 Laterano 1196 nov. 14
Celestinus III (GuilHelmo) Rav. archiep. et suffraganeis eius: mandat.
quatenus cives Mutinenses moneant, ut quae nequiter ccclesiis monasterii
Nonantulani abstulerint, restituant; in contumacia persistentes, omni appella-
tione cessante, anathematis sententia feriant et terram intcrdicto ecclesiastico
supponant et singuHs dominicis et festivis diebus per universas ecclesias
dioecesium sententias pubHce innovent.
v. Modena, Mon. s. Silvestri Nonantulanum (JL. 17443).
"^272 (1191—97)
Celestinus III committit Torcellano ep. causam inter archiep. Ravennatem
et comitem Engilpertum et fiHos Olderici de Pola super quibusdam posses-
sionibus in Polano territorio constitutis.
Laud. in Innocentii III rescripto ad Castellanum ep. a. 1199 apiil. 5 misso (edd. De
Bosa in Atti e Mem. della Soc. Istriana IV (1888) 3 et Zattoni in Atii e Mem. per le pi-ov.
di Bomagna Ser. III t. XXV 387 n. 3). — Beg. JL. — .
*273 (1191—97)
Celestinus III committit Concordiensi ep. eandem causam (n. 272).
Laud. ut n. 272. — Beg. JL. — .
74 Ravenna.
Apotrisiarii S. R. E.
Romanos poiitificos iam saec. VI apocrisiarios, i. e. nmitios, Ravennae
liabuisse satis notum est. Gregorius I in epistola ad lohannem ep. missa
(Archiepisc. n. 29) loquitur dc Petro diacono atque Gaudioso primicerio nec
non ct Michahelio defensore, pro diversis responsis Ravennam a suis prae-
decessoribus transmissis. Inde vero ab a. 593 usque ad a. GOO occurrifc
Castorius apostolicae sedis notarius et chartularius, cui successit lohannes
subdiaconus. Etiam post Gregorii I tempora apocrisiarios S. R. E. Ravennae
k^gationis munere functos esse, ex notissima Diurni formula (n. 16) constat.
Temporibus Hadriani I a, cr. 773 occurrit Anvaldus chartularius, missus sedis
apostolicae (Lib. pontif. ed. Duchesne I 491); sub lohanne VIII Leo episcopus
et apocrisiarius (n. 17. IS).
1 505 feh. 10
Gregorius I Castorio notario: praecipit, quatenus clerum et populum
(Ravennatem) omni instantia studeat adhortari, ut consecrandum sibi non
differant eligere sacerdotem; admonet, ne sit in hac electione venalitas; sive
autem unus sive duo electi fuerint, quinque de prioribus presbyteris et quinque
de praecedentibus simul venire per omnia commoneat; de clericis vero praeter
eos, qui venire deliberant, si quos alios praesentes esse necessarios aestimet,
ad se sine mora transmittat. — Nimis nos, Dat, die 10 m. feb. ind. 13.
B,e(). Gregorii I lib. V ep. 24. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. V n.-23. Mansi
IX 1199 n. 23. Amadesi Chronot. 1 264 ii. 23. Mif/ne LXXVII 751 n. 23. Mon. Germ.
Epp. 1 304. — Regg. J. 978. JE. 1335.
2 (595 feb.)
Gregorius I Castorio notario: praecipit, ut de vita et actibus Pisaurensis
ep, subtili indagatione studeat perscrutari etc. ; statuit, Valerianum monachum
in mon. b. lohannis in Classe permanere; de redditibus S. R. E. omnes ex-
pensas suas facere iubet; si quid superfuerit, sibi, cum venerit, deferat. —
Quaedam ad nos.
Reg. Gregorii I lib. V ep. 25. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. V n. 28.
Mansi IX 1200 n. 24. Migne LXXVII 754 n. 28. Mon. Germ. Epp. I 305. — Begg,
J. 979. JE. 1338.
Conf. Pesaio, Episc. n. 2 (vol. IV p. 179) et Mon. ss. lohaunis et Stephani iu
Classe n. 1.
5 (596 april.)
Gregorius I Castorio notario: mandat, ut quantas antiquiores et graviores
personas invenerit, requirat et Rav. eccl. archidiaconum, eosque ante corpus
s. Apollinaris venire et tacto eius sepulcro iurare faciat, quae consuetudo ante
lohannis ep. tempora fuerit in usu pallii, ut neque quod usus fuerit antiquior,
eidem eccl, denegetur, neque quod novo ausu appetitum est, concedatur;
raandat, ut spatham revocet; transmittit indiculum iuramenti. — Vir magnificus.
liig. Gregorii 1 lib. VI ep. 31. — Edd. S. Grcgorii M. Opp. ed. Maur. lib. VI n. 61.
Mansi X 23 n. 33. Migne LXXVII 844 n. 61. Mon. Germ. Epp. I 409. — Rcgg. J. 1046.
JE. 1411.
Apocrisiarii S. K. E. 75
4 (596 april.)
Gregorius I cum ceteris episcopis secum praesentibus, sacerdotibus, levitis,
ducibus, nobilibus, clericis, monachis, militibus militantibus et populo in
Ravenna civ. consistentibus vel ex ea foris degentibus: definit, ut qui contra
Castorium notarium ac responsalem suum nocturno silentio in civitatis loco
contestationem posuerit, si non exierit neque publice confessus fuerit, anathe-
raatis ultione percussus sit etc.
V. Ravenna, Civ.^n. 8.
*5 (096—99)
Gregorius I praecipit Castorio notario, ut de possessione, quae monasterio
ss. Marci, Marcellini et Feliculac largitatis titulo dicitur esse concessa, debeat
quod iustum est facere.
Lavxl. in n. 10. — lieg. JE. —.
Conf. Mon. s. ApoUinaris in Classe n. 3.
*^ (599 mai.)
Gregorius I iniungit Castorio chartulario causae coutra Maximum Saloni-
tanae eccl. praevaricatorem exsecutionem, ut ipse sibi cuncta, quac acta
fuerint, renuntiare debeat,
Laud. in Gregwii 1 epistola acl Constantiuni e^). Mediolanensem inissa J. 1168. JE. 1675.
7 (599 mai.)
Gregorius I Andreae scholastico: petit eum, ut latorem praesentium Casto-
riurn chartularium, pro necessariis causis illic transmissum, sua in omnibus ope
adiuvet.
V. Aemilia u. 20.
8 (599 mai.)
Gregorius I Basilio: hortatur eum, ut praesentium portitorem Castorium
chartularium, pro quibusdam causis illic transmissum, suis in omnibus studeat
solatiis adiuvare. — Multum cor.
Beg. Gregorii I lib. IX cp. 153. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. V n. 46.
Mansi X 171 n. 94. Migne LXXVII 776 n. 46. Mon. Germ. Epp. II 153. — Begg. J. 1249
ad m. iul. JE. 1679.
9 (599 iun.)
Gregorius I Castorio notario Ravennae: mandat, ut diligenter invigilet et
cum omni sollicitudine requirat, quot laetaniae solleranes in eccl. Rav. ab
antiquitate fuerint, in quibus Ravennas ep. pallio utebatur. — Dura Florentinus.
Beg. Gregorii I lib. IX ep. 167. — Edd. S. Gregmd M. Opp. ed. Maur. lib. VI n. 34.
Mansi X 163 n. 77. Migne LXX VII 825 n. 34. Mon. Gmn. Epp. II 165. — Begg. J. 1045
ad a. 596. JE. 1694.
10 (599 iim.—iul.)
Gregorius I Castorio notario: iterum (n. 5) eum praeceptionc commonet,
ut de possessione mon. ss. Marci, Marcellini et Feliculac vigilans esse debeat
atque sollicitus, si habet quod iuste pro ecclesiae Romanae possit partibus
yg Raveuna.
alleo-ari, electorum cum cum parte altera necesse sit subire iudicium. —
Experientiae tuae.
Reg. Gregorii I lib. IX cp. 168. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. X n. 30.
Mansi X 315 n. 9. Migne LXXVII 10S7 n. 30. Mon. Germ. Epp. II 166. — Begg. J. 1439
ad a. 601 oct. JE. 1695.
V. Mon. s. ApoUinaris in Classe n. 4.
11 (599 iul)
Gregorius I Castorio notario Ravennae: mandat, ut, si Maximus Salonitanus
ep. praestito sacramento firmaverit, se liaeresi non teneri, et de inoboedientia
sua poenitentiam egerit, ei epistolam suam det, ubi ei gratiam et communionem
suam reddiderit; de Sabiniano ep. ladertino atque Honorato archidiac. Saloni-
tano, qui se ad sedem apost. contulerunt, cum eodem Maximo studiose agat. —
Quanto credi.
Reg. Gregorii I lib. IX ep. 178. — Edd. S. Gi-egoi-ii M. Opp. ed. 3Iaiir. lib. IX n. 80.
Mansi X 165 n. 81. Migne LXXVII 1012 n. 80. Mon. Germ. Epp. II 173. — Ttegg. J. 1236.
JE. 1705.
Excerptum legitur in Gratiani Decr. C. II qu. 5 c. 8.
12 (600 nov.)
Gregorius I lohanni subdiacono Ravennae: mandat, ut apud praefectum
agat, ut lohanni argentario, qui nunc Inportuno qd. palatino fideiussor
accedens necessitatem non modicam patitur, in hac aftlictione subveniat. et
ipsa una statio, quae in Romana civ. remansit, claudi non debeat. — Qua-
liter lohannes.
Rcg. Gregorii I lib. XI ep. 16. — Edd. S. Gregm-ii M. Opp. cd. Manr. Jib. XI n. 26.
Mansi X 264 n. 23. Migne LXXVII 1136 n. 26. Mon. Germ. Epp. II 277. — Regg. J. 1377.
JE. 1805.
*13 (600-01)
Gregorius I praecipit lohanni subdiac. Ravennae, ut apud praefectum agat,
quatenus Augusto v. cl. cura formarum committatur.
Laud. in n. 14. — Reg. JE. — .
14 ■ (602 ian.)
Gregorius I lohanni subdiacono Ravennae: mandat, ut in monasterio qd.
abbatis Claudii cellerarium Maurum, si eius vita ad locum regiminis digna
est, a Mariniano cp. (Ravcnnatc) abbatcm ordinari faciat, Constantio monacho
peculiaritati studente a se reiecto; ut quantascumque dc diversis scripturac
chartulas Claudius abbas detulerit, sibi cclerrime transmittat; Mariniano ep.
dicat, ut commenta psalmorum ad vigilias legi faciat; se suspicari, quia Mari-
nianus ep. mendosum codicem commentorum b. lob habeat; iterum praecipit
(n. 13)^ ut apud pracfcctum agat, quatenus Augusto v. cl. cura formarum
committatur. — Venientes monachi.
Reg. Gregoi-ii I lib. XII cp. 6. — Edd. S. Gregm-ii M. Opp. ed. Maur. lib. XII n. 24.
Mansi X 320 n. 22. Troya Cod. dipl Ijongob. I 525 n. 255. Migne LXX VII 1233 n. 24.
Rossi in Atti e Mem. dellc Marche II 41. Mon. Germ. Epp. II 351. — Regg. J. 1452.
JE. 1857.
Conf. Mon. ss. lohannis et Stephani in Classe n. 6.
Apocrisiarii S. R. E. — Eccl. cathedralis Agiae Anastasiae. 77
15 (603 ian.)
Gregorius I lohanni subdiacono Ravennae: mandat, ut Marinianum ep.(Rav.)
adhortetur, quatenus cum lohanne ep. de causis ecclesiae eius, in capitulari
subter adnexo intimatis, ecclesiastica inter se tranquillitate dccidant ; sin vero
elegerint renitendum, ipse quicquid cognitorum inter eos fuerit sententia
definitum, debeat exsequi; oraculum ab Exsuperantio ep. in ipsius dioecesi
constructum ausu temerario et sine praecepti auctoritate contra morem dedi-
catum reformet. — Lator praesentium.
Be(/. Gregorii I lib. XIII ep. 19. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. XIII n. 17.
Mansi X 354 n. 21. Migne LXXVII 1272 n. 17. Piacenza in Arch. stor. delle prov.
Parmmsi VIII (1904) 122. Mon. Gemi. Epp. II 385. — Regg. J. 1501. JE. 1884.
lohannem ep. Placentinum, Exsuperantium ep. Parmensem fnisse Piacenza
aliique opinantur. Sed res dubia remanet. — Excerptum legitur iu Gratiani
Decr. C. XVI qu. 2 c. 10.
16 (686?)
Presbytero et apocrisiario (Ravennae) archipresbyter, archidiaconus et primi-
cerius notariorum, servantes locum s. sedis apost. : nuntiant, post pontificis
transitum die tertia convenientibus clero, axiomaticis etiam et generalis
militiae ac civium universitate , in personam archidiaconi electionis vota se
contulisse; monent, ut cum harum portitoribus conveniat et pro celeri pro-
motione pontificalis ordinationis deposcendo apud exarchum interveniat. —
Dudum obitum.
Formula exstat in Diurno Romanorum pmitifkum n. 63 (ed. Sickcl p. 58). — Hcg. JL. — .
Conf. supra p. 7 n. 28. 29 et p. 34 n. 72.
17 ' (878)
lohannes VIII Romano levitae, a Ravennatibus electo: praecipit, ut
epistolam Leoni ep., misso et apocrisiario, ceteris Romanis transmissam ipsis
praesentialiter per legatum transmittat.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 123. — De Leone ep., misso et apocrisiario , cf.
quoque lohannis VIII epistolam J. 2369. JE. 3146 (v. Ravenna, Archiepisc. n. 121).
18 880 (nov. 8)
lohannes VIII Romano archiep. Ravennati et Leoni ep., misso et apocri-
siario s. sedis apost., etc: nuntiat, se 6 id. nov. (nov.8) in synodo Deusdedit
ducem, a Romano archiep. excommunicatum, absolvisse.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 132.
Ecclesia cathedralis Agiae Anastasiae.
Ravennatis ecclesiae metropolitanae canonici, in duobus ordinibus con-
stituti, olim peculiari dignitate honestati sunt; cardinales enim dicebantur, qui
seniorum ordini adscripti fuerc, canonici vero iuniores cantores appellabantur.
Uterque ordo suis usus est legibus, redditibus et privilegiis, ordo cardinalium
ab archidiacono, ordo cantorum a praeposito rectus. Meminerint etiam lectores,
iam Gregorium I a. 593 primis diaconis ecclesiae Ravennatis usum mappu-
larum concessisse (v. Archiepisc. n. 29).
yg Ravenna.
Archivum, quod penes canonicos ecclesiae metropolitanae adservatur,
continet tam chartas ad ipsum capitulum spectantes quam privilegia et
instrumenta aliquot ex tabulario canonicorum Portuensium (cf. infra p. 95).
Praeter Romanorum pontificum constitutiones, quae sequuntur, habentur
privilegia Ravennatum archiepiscoporum canonicis concessa, inter quae Gui-
bcrti archiepiscopi diploma donationis a. 1092 cardinalibus 24 metropolitanae
ecclesiae factae primum locum obtinet (cf. Fantuzzi Mon. II 289 n. 1).
Sequuntur privilegia Gualterii a. 1125 et a. 1143, Moysis a. 1144(?), Guilelmi
a. 1195. Insuper adnotamus Anselmi archiepiscopi privilegium (cf. Fabri Mem.
p. 489), in quo concessiones Romanorum pontificum Ravennati ecclesiae factae
confirmantur.
Praeterea Diversorum vol. I — XXXYIII in archivo canonicorum custo-
diuntur. Chartarum inventarium congessit Prosper Ginanni a. 1776 (exstat in
Divcrsorum vol. XXXV); indicem vulgavit Fantuzzi Mon. II 289 n. 139. De
hoc archivo cf. Gott. Nachr. 1897 p. 189 sq.
A = Oi'ig. Ravenna Arch. capitolare.
B = Cop. ib.
C = Diversorum vol. I, s. XVIII, ib.
D = Aloysii Amadesii Schedae in Hist. Rav. Hieronymi Rubei, s. XVIII, Ravenna
Bibl. Classense (111« 1 C).
1 Benevento 1169 iun. 22
Alexander III Berardo archidiacono s. Rav. eccl. eiusque fratribus dictis
cardinalibus etc: suscipit eos et universa bona eorum sub apost. protectione,
confirmat possessiones propriis expressas vocabulis, ordinationem quoque et
dispositionem ecclesiarum, antiquas et rationabiles consuetudines, honores et
dignitates in ecclesia et provincia Ravennae. — Quotiens illud a. Ego
Alexander etc. Subscr. 12 card. Dat. Beneventi p. m. Gerardi S. R. E. not.,
10 kal. iul., ind. 2, inc. d. a. 1169, pont. v. d. Alexandri pp. UI a. 10.
B s. XIIJ. [C f. 13'. D f. 226]. — Edd. Amadesi Chronot. III 133 n. 15 = Bertoldi
Mem. stor. d'Argenta 1 178. Fantuzzi Mon. II 138 n. 73 ex B. — Begg. Fabri Mem. ^. 492.
Cappelletti II 125. J. 7763. JL. 11627.
2 Benevento 1169 nov. 11
Alexander III Henrico praeposito Rav. eccl. et eiusdem eccl. canonicis, qui
cantores dicuntur etc. : suscipit eos et canonicam eorum sub apost. protectione,
confirmat possessiones propriis expressas vocabulis et sententiam inter eos et
cardinales Rav. eccl. super aditu portae rationabiliter latam. — Effectum iusta
postulantibus. Ego Alexander etc. Subscr. 11 card. Dat. Beneventi p. m.
Gerardi S. R. E. not., 3 id. nov., ind. 3, inc. d. a. 1169, pont. v. d. Alexandri
pp. III a. 11.
A. [B s. X VI]. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex A. — Bfgg. Rubeus * p. 347. Fabri
Mem. p. 492. Cappelletti II 126. J. 7782. JL. 11652.
3 Venezia (1177) oct. 8
Alexander III G(erardo) Rav. archiep. et archidiacono, praeposito et choro
Ravennati: confirmat quod eccl.Ravennatem in castro et comitatu de Bretonorio
Eccl. cathedralis Agiae Anastasiae — Mon. s. Vitalis. . 70
ex antiqua donationc pontificum Romanorum contingit, et concedit quod
ecclesiae Romanae in eodcm castro et comitatu pervenit ex testamento b.
m. C(avalcacomitis).
V. Ravenna, Archiepisc. n. 233.
4 Verona 1184 auy. 1
Lucius III Gorardo archiep. etc: inter alia confirmat consuctudinem, quam
in dandis mitris archidiacono et quibusdam aliis fratribus suis ipse et prae-
decessores eius hactenus habuerunt, et indulget, ut praepositum et primicerium
eccl. Rav. et duos alios de cantoribus et abbates etiam Ravennaten. archi-
episcopatus usu mitrae decorandi facultatcm habeant.
V. Raveuna, Archiepisc. u. 248.
^ Vermia 1186 dcc. 23
Urbanus III Hugoni praeposito Rav. eccl. et eiusdem eccl. canonicis, qui
cantorcs dicuntur etc: ad exemplar Alexandri (n.2) suscipit eos et canonicam
eorum sub apost. protectione, confirmat possessiones propriis expressas voca-
bulis et iura. — Piae postulatio. Ego Urbanus etc Subscr. 14 card. Dat.
Veron. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 10 kal. ian., ind. 5, inc d.
a. 1186, pont. v. d. Urbani pp. III a. 2.
A. [C f. 7]. — Ed. Fantnzzi Mon. II 156 n. 80 ex A. — Regg. Fahri Mem. p. 495.
€appelletti II J->8. J. 9859. JL. 15715.
€ Verona (1186—87) mart. 20
Urbanus III Liviensi ep.: mandat, quatenus pacta et instrumenta, quae in
cantorum Rav. eccl. dispendium illicite sunt statuta, in irritum revocans, tam
clericos quam laicos compellat, ut cantoribus decimas territorii plebis
s. Zachariae et s. Cassiani in Decimo non subtrahant. — Ad audientiam.
Dat. Veron. 13 kal. april.
A. — Ed. Gott. Nachr. 1897 p. 214 n. 16 ex A. — Reg. JL. —.
Littera clausa (in tergo: Livien. episcopo pro cantoribus ecclesiae Ra-
vennatis).
Monasterium s. Vitalis.
Fabri Mem. p. 355sq. — Vitale Mattarelli Dell' antichita della foce e del porto
<li Primaro e del terreno a man destra di esso che costituisce 1' isola di Palazzolo apparte-
nente alla badia di S. Vitale di Ravenna (Roma 1672). — Acta SS. III april. 28 p. 568 sq.
— Lubin p. 318. — Simone Ignazio Cavalli Dissertazione sopra la chiesa e monastero
di S. Vitale, ms. s. XVIII; cf. Ginanni I 143. — Serafino Barozzi Pianta e spaccato della
celebre chiesa di S. Vitale di Raveuna (Bologna 1782). — Benedetio Fiandrini Memorie
per servire alla storia dell' anticbissimo monastero di S. Vitale di Ravenna, ms. a. 1792,
Cesena Bibl. comunale. — Tarlazzi Mem. p. 435sq. — Zirardini Ravenna antica p.SOsq.
Celeberrimam s. Vitalis ecclesiam, „cui nulla in Italia similis est ecclesia
in aedificiis et mechanicis operibus", lulianus argentarius temporibus Ecclesii
episcopi (saec. VI in.) exstruxit; dedicavit Maximianus opiscopus, ut docent
antiqua inscriptio in ecclesia et Agnellus in Libro pontif. c 57. 77. Penes
eam floruit olim monasterium monachorum ordinis s. Benedicti, qui a Romanis
gQ Ravenna.
pontificibus et ab iraperatoribus Ottone III a. 999 (Mon. Germ. Dipl. 11 734
n. 308), Heinrico IV (cuius diploma periit), Heinrico V a. 1116 (Stumpf Reg.
3152) et Friderico II a. 1226 (BF. 1606) privilegiis honestati, Romanae quoque
ecclesiae libertate gavisi sunt, teste Cencio in Libro censuum S. R. E. (ed.
Fabre-Duchesne I 97). Postea monasterium in commendam datum est et
a. 1472, Sixto IV iubente, congregationi s. lustinae de Padua addictum (ed.
Margarini Bull. Cas. II 357 n. 344). A. 1797 suppressum est.
S. Vitalis tabularium, coenobio suppresso, Forolivium transportatum est,
ut L. Bethmann adnotat (Archiv XII 571), postea Ravennam rediit. Chartae
inde ab a. 777 in bibliotheca Classensi, codices et scriptiirae (voU. 604) in
archivo civitatis adservantur. Quamquam archivum s. Vitalis, quod saec.
XVni ex. a Benedicto Fiandrini bene dispositum, nostris vero diebus
a Michaele Tarlazzi denuo recensitum est, etiamnunc chartis abundat, multa
tamen privilegia et instrumenta hodie desiderantur.
Adnotamus „Inventarium antiquum s. Vitalis", s. XVIII, Ravenna Arch.
comunale vecchio cod. 616, „Index archivi s. Vitalis Ravennae, auctore B.
Fiandrini", s. XVIII ex., ib. cod. 711, „Index chartarum tabularii mon.
s. Vitalis de Ravenna ab a. 787 ad a. 1719", s. XVIII, Ravenna Bibl. Clas-
sense (Bernicoli Inventario n. 821). Recens M. Tarlazzi inventarium tabularii
s. Vitalis confecit.
Chartarum s. Vitalis indicem inde ab a. 1064 vulgavit Fantuzzi Mon.
II 295 n. 140, alterum inde ab a. 919 ib. VI 247 n. 93.
A — Orig. Ravenna Bibl. Classense.
B = Cop. ib.
C = S. Vitale cod. 713, s. XVII, Ravenna Arch. comunale vecchio.
D = B. Fiandrini Memorie per servire alla storia dell" antichissimo monastero di
S. Vitale di Raveuna, a. 1792, Cesena Bibl. comunale.
*
1 (974—83?)
Benedictus VII(?) Andreae presb. et monacho atque abbati mon. s. Vitalis
intra Rav. civ. etc: concedit privilegium. — Convenit apostolico.
D p. V9 cit. — Beg. Gott. Nuchr. 1910 ex D. JL. — .
Cui Benedicto pp. privilegium hoc, quod frustra in archivo s. Vitalis quaesi-
vimus, attribuendum sit, in medio relinquimus, quum series abbatum s. Vitalis
lacunis scateat (cf. Fantuzzi Mon. VI 262).
2 Laterano 1157 april. 5
Hadrianus IV Alberico abbati etc: suscipit mon. s. Vitalis Ravennatis sub
apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis. —
Religiosam vitam eligentibus. Ego Adrianus etc Subscr. 15 card. Dat. Lat.
p. m. Rolandi S. R. E. prcsb. card. et canc, non. april., ind. 5, inc. d. a. 1157,
pont. V. d. Adriani pp. IIII a. 3.
A. [B a. 1592. B s. XVII. C f. 1. D p. 22]. — EM. Margarini Bull. Cas. II 177
n. 179 ex A = BuH. Rom. ed. Cocqnelines II 358 n. 13 = Brdl. Rom. ed. Taur. II 639 n. 13,
— Migne CLXXXVIII 1495 n. 126. — Regg. Guarini Compendio hist. delle chiese di
Ferrara p. 358. Fantuzzi Mon. IV 501 n. 4. .7. 6972. ,IL. 10270.
Mon. s. Vitalis — Mon. s. lohannis evangelistae. gl
*3 (1154—58)
Hadrianus IV delegat Albericum (postea Ariminensem ep.) iudicem in
causa, quae inter Pomposianum mon. et mon. s. Vitalis super possessione
fundi Baurie (sive Scornii) vertitur.
Itwud. in n. 6. — Beg. JL. — .
Albericus a. 1158 episcopus Ariminensis factus est; cf. Tonini Storia di Rimini
II 411. — Alberici sententia periisse videtur.
*4 (1154—59)
Coram Hadriano IV eadem causa, quae per appellationem ad suam
audientiam delata est, aliquamdiu agitatur.
Laud. in n. 6. — Reg. JL. — .
*5 . (1159—77)
Coram Alexandro III eadem causa agitatur, rationibus tam in scriptis quam
ex 88. canonum et legum allegationibus et testium depositionibus ab utraque
parte exhibitis. Placet d. papae, ut causa finem recipiat potius ex bonorum
virorum arbitrio quam ex stricti iuris ratione.
Laud. in n. 6. — Reg. JL. — .
6 Venezia 1177 (mai.—aug.)
(Residente Alexandro III in consistorio) Hubaldus Hostiensis ep., lohannes
Neapolitanus presb. tit. s. Anastasiae, lacinctus s. Mariae in Cosraydyn, Cinthius
Capellus s. Adriani diac. S. R. E. card. et Ezelinus iudex Paduae Guidoni
abbati s. Mariae de Pomposa et Petro abbati s. Vitalis : arbitrium proferunt
super causa, quae inter Pomposianum mon. et mon. s. Vitalis super posses-
sione fundi Baurie (sive Scornii) diutissime vertebatur. — Ecclesiasticae
moderationi. Acta sunt Venetiis in Rivo alto a. ab inc. d. 1177, ind. [10],
pont. V. d. Alexandri pp. III a. [19]. Ego Hubaldus Hostien. ep. etc. Ego
lohannes Neapolitanus etc. Ego lacinctus etc.
A. — Ed. Fantuzzi Mon. II 148 n. 77 ex A. — Reg. JL. —.
Alterum exemplar olim in archivo Pomposiano exstabat; cf. Comacchio, Mon.
s. Mariae de Pomposa n. 25.
Monasterium s. lohannis eyangelistae.
Tractatus aedificationis et constructionis ecclesiae s. lohaunis evang. de Ravenna
s. XIII-XIV ap. Muratori Scr. I^ 567 sq. — Fabri Mem. p. 204 sq. — Lubin p. 316. —
Tarlazzi Mem. p. 246 sq. — Zirardini Raveuna antica p. 50 sq.
Ecclesiam b. lohannis evangelistae Galla Placidia aedificavit (cf. Agnelli
Lib. pontif. c. 27. 42 et libellum supra notatum). Saec. IX ex. , ut videtur,
penes hanc ecclesiam monasterium a monachis Benedictinis rectum florere
coepit, quod ab archiepiscopis Ravennatibus Arnaldo, Gebehardo, Heinrico,
Moyse et Gerardo ditatum, ab imperatoribus Ottone I a. 962, Conrado II
a. 1037, Heinrico III a. 1047, Friderico I a. 1177 et Friderico II a. 1226
privilegiis insignitum, a Romanis quoque pontificibus privilegia habuit et in
S. R. E. libro censuum ab Albino ita recensetur (ed. Fabre-Duchesne II 113):
„Monasterium sancti lohannis evangelistae I solidum''.
Eehr, Italia pontiiicia V. 6
g2 Ravenna.
De hoc censu conf. Hadriani lY privilegium (n. 3). Cencius vero per-
peram adnotat (1. c. I 97):
„Ecclesia sancti lohannis baptistae".
Monasterium s. lohannis a. 1459 a Pio II congregationi s. Salvatoris
Bononiensi addictum (cf. Pennotti Hist. tripartita ^ p. 298), a. 1797 suppres-
sum est.
Ex monasterii tabulario olim ditissimo Ravennae supersunt 238 volumina,
nunc in archivo civitatis custodita, ex quibus codices 1490 et 1497 nonnullas
chartas satis antiquas continent, Conradi II diploma a. 1037 (Mon. Germ.
Dipl. IV 326 n. 238), Heinrici III placitum a. 1047 (ed. S. Bernicoli Documenti
inediti sul castello di Polenta. Ravenna 1897) et Friderici II diploma a. 1226
(ed. N. Archiv XXVI 203). Friderici I praeceptum legitur in schedis Scala-
brinii Ferrariensis (ed. Scheffer-Boichorst in N. Archiv XXIV 197 sq.). Otto-
nis I diploma desideratur.
Romanorum pontificum privilegia ex tabulario monachorum a canonicis
regularibus, qui illis successerunt, transportata sunt, Eugenii III privilegium
(n. 1) Bononiam in archivum canonicorum s. Salvatoris, Hadriani IV privi-
legium (n. 3) Romam in archivum canonicorum Lateranensium penes ecclesiam
s. Petri ad Vincula (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 131 sq.). Alterum Hadriani IV
privilegium (n. 4) exscripsimus ex quodam volumine archivi Vaticani. Ad-
notamus quoque documenta a Fantuzzi Mon. V App. p. 469. 486 sq. relata.
Denique in memoriam revocamus cod. Vat. Reg. 386, ubi fol. 72 sq. legitur
„Descriptio bonorum abbatiae s. lohannis evang. de Ravenna"; cf. Gott. Nachr.
1903 p. 57.
A — Orig. Bologna Arch. di stato (Dem. S. Salvatore).
A^ — Orig. Roma Arch. di S. Pietro in Viucoli.
J5 = Varia politicorum vol. XXII, s. XV, Roma Arch. Vat. Misc. Arm. II t. 22; cf.
Gott. Nachr. 1900 p. 382.
C — St. Borgia Rerum maritimarum dominationis pontificiae monumenta, s. XVIII,
Roma Bibl. Vat. Museo Borgia; cf. GStt. Nachr. 1903 p. 74.
1 Laterano 1145 dec. 24
Eugenius III Rodulfo abbati etc. : suscipit mon. s.Iohannis ev. in civ. Ravenna
sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis
et ordinationem ac dispositionem plebium cum cappellis suis. — In apostolicae
sedis. Ego Eugenius etc. Subscr. 13 card. Dat. Lat. p. m. Roberti S. R. E.
presb. card. et canc, 9 kal. ian., ind. 9, inc. d. a. 1146, pont. v. d. Eugenii III
pp. a. 1.
A. [C Exc.J. — Edd. TrombeUi Mem. istm: di S. Maria di Beno e di S. Salvatoi-e
p. 402 n. 31 ex A = Fantuzzi Mon. V 286 n. 40 = Migm CLXXX 1077 n. 56. — Regy.
Fantuzzi Mon. V 487 n. 102 ad a. 1146. J. 6186. JL. 8809.
*2 (1164)
Anastasius IV concedit privilegium, specialiter ecclesiam s. Gervasii cum
suis pertinentiis.
C Exc. — Regg. Fantuzzi Mon. V 487 n. 102. Gott. Nachr. 1903 p. 74. JL. —.
Mon. s. lohannis evangelistae — Mon. s. ApoUinaris Novi. 83
3 Laterano (1156—58) nov. 27
Hadrianus IV Guillelmo abbati et monachis eecl. s. lohannis ev. : concedit
ecclesiam s. Mariae ad mare, sub censu 12 den. Lucensium annis singulis
Lateranensi palatio persolvendo. — Ex officio. Dat. Lat. 5 kal. dec.
A\ — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 173 n. 21 ex AK — Rcg. JL. — .
Ecclesia s. Mariae ad mare, sita inter litus maris et urbem Ariminensem, ab
Opizone ep. Ariminensi iam a. 1086 mouasterio s. lohannis ev. coucessa fuit, ut
adnotat Rubeus - p. 313.
4 (1154 — 59)
Hadrianus IV Guillielmo abbati etc. : ad exemplar Eugenii (n. 1) et Ana-
stasii (n. 2) suscipit mon. s. lohannis ev. in civ. Ravenna sub apost. pro-
tectione, et confirmat posscssiones propriis expressas vocabulis et ordinationem
ac dispositionem plebium cum cappellis suis. — lustis religiosorum.
B f. 150. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 420 n. 8 ex B. — Reg. JL. — .
Monasteriuin s. Apollinaris Novi.
Fabri Mem. p. 119sq. — Lubin p. 318. — Mittarelli Aun. Camaldulen. IV STsq.
— Tarlazzi Mem. p. 187 .sq. — Zirardini Ravenna antica p. 101 sq. — Vinc. Federici
Regesto di S. ApoUinare Nuovo in: Regesta chartarum Italiae (Roma 1907).
Ecclesia haec, ubi olim episcopi Ariani rescderunt, a Theoderico
Gothorum rege sub nomine s. Martini in Coelo aurco condita esse traditur.
Arianis expulsis, ecclesia ab Agnello episcopo reconciliata est (cf. Agnelli
Lib. pontif. c. 86). Postea monachi ex ordine s. Bencdicti ibi introducti sunt.
Ecclesia s. Martini novum s. Apollinaris Novi titulum saec. IX, ut videtur,
accepit, et in eam corpus s. Apollinaris ex veteri Classensi basilica translatum
esse tanta cum pervicacia Ravennates contenderunt. ut Alexander III
controversiam de vero martyris tumulo sollemni examine definiendam Ilde-
brando cardinali committeret (n. 1). Monasterium s. Apollinaris Novi, iam
pridem in commendam datum, a Leone X a. 1516 suppressum est, fructibus
eius et redditibus abbatiae s. Pauli de Urbe adsignatis (cf. Federici Reg.
n. 542), ipsoque monasterio fratribus Minoribus de Observantia relicto. Seriem
abbatum praebet Fantuzzi Mon. VI 259 n. 96.
Archivum a. 1516 Romam in monasterium s. Pauli de Urbe translatum
est, paucis tamen chartis et voluminibus Ravennac remanentibus, quae nunc
in bibliotheca Classensi et in archivo civitatis adservantur (cf. Federici
p. XI sq.).
A = Orig. Roma Arch. di S. Paolo fuori.
C = Codex diplomaticus basilicae monasteriique s. Pauli, s. XVIIl, ib. ; cf. GOtt.
Nachr. 1900 p. 130 et Federici p. X.
D = P. L. Galletti Miscellanea vol. VI, s. XVIII, cod. Vat. lat. 7927 ; cf. Gott. Nachr.
1903 p. 22.
E = St. Borgia Bnllarium Lucii III, s. XVIII, Roma Bibl. Vat. Museo Borgia; cf.
Gott. Nachr. 1903 p. 76.
6*
g4 Ravenna.
*1 (1173)
Alexander III committit I(ldebrando) bas. XII Apostolorum presb. card.,
apost. sedis legato, quaestionem inter monachos s. Apollinaris in Classe et
monachos s. Apollinaris Novi de corpore ipsius martyris audiendam.
V. Mon. s. Apollinaris in Classe n. 12.
2 Anagni (1174—76) mart. 24
Alexander III abbati et fratribus s. Apollinaris Novi: concedit sepulturam
liberam. — Pia vota. Dat. Anagn. 9 kal. april.
A. [C f. 30. D f. 279' Exc.J. — Ecld. Gott. Nachr. 1900 p. 180 n. 28 ex A. Federici
Beg. f. 327 n. 10 ex A. — Reg. JL. 11884 ad a. 1171 mart. 2.
3 Anagni (1173-79) nov. 2
Alexander III abbati et fratribus s. Apolenaris Novi: confirmat antiquas
consuetudines tam in processionibus, missis, vesperis quam in aliis omnibus
ad ecclesiam pertinentibus. — Religiosorum virorum. Dat. Anagn. 4 non. nov.
A. [C f. 31. D f. 279' Exc.J. — Edd. Gott. Nachr. 1900 p. 184 n. 30 ex A. Federici
Eeg. p. 88 n. 110 ex A. — Reg. JL. 11849 ad a. 1170 nov. 2.
4 Velletri (1182—83) mai. 18
Lucius m Nicolao abbati et monachis mon. s. Apollinaris: confirmat eccle-
siam s. Salvatoris in civ. Ravenna et cappellam s. Apollinaris in fundo Dom-
nicalia, sicut eam Gerardus Rav. archiep. concessit. — lustis petentium. Dat.
Yelletr. 15 kal. iun.
A. [C f 35. D f 280 Exc. EJ. — Edd. Gott. Nachr. 1900 p. 186 n. 34 ex A.
Fedei-ici Reg. p. 96 n. 125 ex A. — Reg. JL. 14648 ad a. 1182 mai. 16.
Monasterinni s. Laurentii in Caesarea.
Fabri Mem. p. 225 sq. — Lubin p. 316. — Tarlazzi Mem. p. 275 sq. — Zirar-
dini Ravenna antica p. 69sq.
Hanc ecclesiam extra moenia urbis Ravennae temporibus Honorii
imperatoris a Lauritio cubiculario eius conditam (cf. Agnelli Lib. pontif.
c. 34. 35) primum monachi Graeci ex ordine s. Basilii, postea Benedictini
rexerunt, quibus a. 1266 canonici regulares Cellae Volanae successerunt (cf.
Pennotti Hist. tripartita ^ p. 297). A. 1444 monasterium ab Eugenio IV con-
gregationi Portuensium addictum est, qui ibi permanserunt usque ad a. 1553,
quando ecclesia et monasterium s. Laurentii, luHo III iubente, diruta sunt.
Quae ad monasterium s. Laurentii in Caesarea pertinent chartae, in
tabulario Portuensi, nunc in bibliotheca Classensi inveniuntur. \lnteY eas
adnotamus Gerardi archiepiscopi Ravennatis privilegium a. 1176 feb. 26
Hugoni abbati concessum (ed. Fantuzzi Mom I 325 n. 139) et Friderici I
diploma a, 1177 mai. 11 (Stunipf Reg. 4192), in quo laudantur Ottonis III
praeceptum nunc deperditum et cetera regum vel imperatorum sivc ponti-
ficum privilegia.
Mon. s. Apollinaris Novi — Mon. s. Andreae Maioris. S5
*1 (1170- 76)
Alexander III scribit Gerardo archiep. Rav., ut [clericos et parochianosj
ecclesiae s. Pauli sitae foris portam s. Laurentii prope palatium regis com-
pellat, ut abbati mon. s, Laurentii oboedientiam et reverentiam exhibeant et
in dispositione et ordinatione praedictae ecclesiae ei humiliter et devote
obtemperent.
Laud. in Gerardi archiep. primlegio a. 1176 feb. 26 (v. supru). — Reg. JL. — .
De ecclesia s. Pauli cf. Fabri Mem. p. 146 et Tarlazzi Mem. p. 166.
*2 (1170-76)
Alexander III confirmat monasterio s. Laurentii in Caesarea ecclesiam
8. Pauli.
Laud. ut n. 1. — Reg. JL. — .
Monasteriura s. Andreae Maioris.
Fabri Mera. p. 76sq. — Lubin p. 314. — Fantuzzi Mon. I p. XVsq.; II p. IX. —
Tarlazzi Mem. p. 104 sq. — Zirardiui Ravenna antica p. 59 sq.
Celebre illud monasterium, iam ante saec.V a Petro episcopo conditum
(cf. Agnelli Lib. pontif. c. 50; sed incertum est quis fuerit episcoporum, quibus
Petri nomen erat), situm erat in regione Herculana, haud longe ab archi-
episcopio Ravennate. De dedicatione ecclesiae s. Andreae Venantius Fortu-
natus duo carmina ad Vitalem ep. Ravennatem dedit (lib. I c. 1.2); Maxi-
mianus eam decoravit (cf. Agnelli Lib. pontif. c. 76). Ei adnexa erant
monasteria s. Mariae in Cereseo (de quo cf. Ottonis II diploma a. 981
Mon. Germ. Dipl. II 272 n. 242) et s. Martini. In ipso monasterio s. Andreae
vixerunt moniales ordinis s.Benedicti, quibus expulsis Fridericus archiepiscopus
a. 1001 monachos substituit, sed paucis annis post moniales redierunt ibique
permanserunt usque ad suppressionem monasterii a. 1798 et 1801. Ecclesia
tunc periit.
Archivi pars altera adservatur in tabulario archiepiscopali, ubi Conradi II
imp. diploma a. 1037 (Mon. Germ. Dipl. IV 344 n. 250) et Alexandri III
privilegium (n. 1), altera in bibliotheca Classensi, ubi Ottonis III praeceptum
a. 1002 (Mon. Germ. Dipl. II 772 n. 342) et Friderici II privilegium a. 1226
(BF. 1601) inveniuntur.
Index tabularii s. Andreae cum chartis inde ab a. 896, s. XVIII con-
fectus, exstat in archivo Ursiano; regesta vulgavit Fantuzzi Mon. II 308 sq.
n. 142. 143 et n 384 n. 150.
A = Orig. Ravenna Arch. arcivescovile.
1 Venezia 1177 m\. 9
Alexander III Calismerae abbatissae etc: suscipit mon. s. Andreae de
Ravenna sub apost. protectione, et confirmat regulam b. Benedicti et posses-
siones propriis expressas vocabulis. — Virginibus sacris. Ego Alexander etc.
gg Ravenna.
Subscr. 17 card. Dat. Venet. in Rivo alto p. m. Gratiani S. R. E. subdiac. et
not., 7 id. iul., ind. 10, inc. d. a. 1177, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 18.
A. — Edd. Fantuzzi Mon. 1 327 n. 140 ex A ad iul. 22 = Migne CC 1125 n. 1299, =
Fignagnani Storia di Ftisignano (Prato 1879) p. 246 n. 9. — JRegg. Ruheus * p. 351, Fabri
Mem. p. 76. J. 8502. JL. 12879.
Monasteriuiu s. Georgii.
Fabri Mem. p. VJl. — Lubin p. 316. — Fantuzzi Mou. I p. XVIII; II p. IX sq.
— Tarlazzi Mem. p. 223. — Zirardini Ravenna antica p. 116 sq.
Monasterium s. Georgii in suburbio Ravennae foris portam q. v. Arte-
medora (Tremadula) sive Nova iuxta viam q. v. Tabula sive Taula, unde
nomen accepit s. Georgii in Tabula sive de Taula, postea de Cenceda appel-
latum, a lohanne V archiepiscopo a. cr. 740 conditum esse traditur (cf.
Muratori Scr. I** 577). Rexerunt primum monachi, inde a saec. XI moniales
ex ordine s. Benedicti, saec. XII ex. iterum monachi. Cum hoc s. Georgii
monasterio unitum fuit aliud !s. Mercurialis monasterium. Sed pauca de eis
scimus, quum mox disparuerint.
Chartae, quae ad monasteria s. Georgii et s. Mcrcurialis pertinent, in
tabulario Ursiano adservantur, earumque indicem recensuit Fantuzzi Mon. II 252
n. 136. Inter eas notamus Wiberti archiepiscopi Ravennatis privilegium
a. 1086 mai. 15 Gratiae abbatissae monasterii s. Georgii concessum (edd.
Rubeus 2 p. 312; Savioli Ann. Bolognesi P 133 n. 79; Fantuzzi I 304 n. 118),
quod recensitum est in regestis Jaffeanis J. 3998. JL. 5323, perperam mona-
sterio s. Georgii Ferrariensi attributum. Nos vero hoc Wiberti privilegium
praetermittimus, quum Ravennatis archiepiscopi, non Romani pontificis esse
constet.
Civitas Raveiina.
Clerus et populus. Duces et cives.
Archivum civitatis, accurate dispositum, exstat Ravennae in aedibus
veteris coenobii Camaldulensium iuxta ecclesiam s. Romualdi, ubi etiam
bibliotheca Classensis. In ea adservantur praeter chartas ex archivis mona-
steriorum s. Apollinaris in Classe, s. Yitalis, s. Mariae in Portu, s. Andreae
aliorumque conventuum suppressorum asportatas monumenta quoque antiqui
tabularii civitatis q. v. Archivio comunale antico. Quae vero remanserunt
volumina scripturarum ex archivis s. Apollinaris in Classe, s. Yitalis, s. Mariae
in Portu, s. Andreae, s. lohannis cvangelistae, s. Petri ad Yincula, ceterorum-
que monastcriorum et congrcgationum, num. 2554, custodiuntur in archivo
q. ?i^T^. Arcliivio comunalc vecchio. De eo cf. Gott. Nachr. 1897 p. 192.
De bibliotheca Classensi cf. A. Cappi La biblioteca Classense illustrata
ne' principali suoi codici etc. (Rimini 1847); Neigebaur in: Serapeum XX
(1859) 209 sq.; S. Bernicoli apud G. Mazzatinti Inventari dei manoscritti delle
biblioteche dltalia lY. Y (Forli 1895); Gott. Nachr. 1897 p. 190 sq.
Mon. s. Georgii — Civita.s Ravenna. 87
Praeter documenta, quae sequuntur, in regestis .Tafteanis leguntur Wiberti antipapae
chartae, Ravennatibus quibusdam concessae, quas ille edidit, nou ut Clemens III papa
Romanus, sed ut Wibertus archiepiscopus Ravennas. Itaque eas in nostro opere praeter-
mittendas esse statuimu-s. Sunt autem hae :
1081 mai. 8 JL. II p. Ibl (Rubeus ^ p. 307).
1083 dec. 9 J. 3990. JL. 5314 (Hubeus ' p. 309).
1083 dec. 30 J. 3991. JL. 5315 (Rubeus * p. 309).
1084 ian. 13 JL. 5317a (Fantuzzi Mon. V 163 n. 25).
1084 ian. 13 JL. — (Fantuzzi Mon. I 395 n. 72).
1084 ian. 26 J. 3993. JL. 5318 (Rubeus * p. 309).
1088 april. 5 J. 4001. JL. 5327 (Rubeus « p. 313).
1088 aprih 5 J. 4002. JL. 5328 (Kubeus ^ p. 31.3).
1098 mai. 15 J. p. 446. JL. I p. 654 (Amadesi Chronot. II 345 u. 78).
1098 iun. 9 J. p. 446. JL. I p. 654 (Amadesi Chrouot. II 346 n. 79).
1098 iun. J. 4012. JL. 5338 (Rubeus '' p. 315).
1 Roma (526—30)
Felix IV, recensens capitula ab Ecclesio ep. et a presbyteris, diaconibus,
clero et notariis eccL Ravennatis sibi oblata, censet, eos clericatus officiura
debere suscipere etc.
v. Archiepisc. n. 13.
2 (592 iiil.)
Gregorius I lohanni ep. Ravennae: mandat, ut amota dilatione causam
Wilandi contra diac. Gavinianum definiat.
V. Archiepisc. n. 26;
3 595 feh. 10
Gregorius I Castorio notario: lohanne ep. Rav. mortuo, praecipit, quatenus
clerum et populum omni instantia studeat adhortari, ut consecrandum sibi
non differant eligere sacerdotem.
V. Apocrisiarii S. R. E. n. 1.
4 (595 feh.)
Gregorius I clero, ordini et plebi consistenti Ravcnnae: nuntiat, destitutae
ecclesiae visitationem (Severo Ficuclino) ep. se delegasse. — Vestri antistitis.
jReg. Gregorii I lib. V ep. 22. — Edd. S. Ch-egorii M. Opp. ed. Maur. lib. V n. 26. Munsi
IX 1199 n. 21. Amadesi Chronot. I 263 n. 22*. Migne LXXVII 753 n. 26. Mon. Germ.
Epp. I 303. — Begg. J. 976. JE. 1337.
5 (595 sept.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: presbyteris ac diaconibus atque clero
oblata petitione conquerentibus, lohannem decessorem eius condito testamento
diversa in ecclesiae Rav. gravamine conscripsissc, hortatur eum, ut ea nec
probet nec aliqua in his ratione consentiat etc.
V, Archiepisc. n. 39.
6 (595 sept.)
Gregorius I clero et plebi eccL Ravennae: monet eos, ut Marinianum ep.
caritate integra diligant. — Pervenit ad nos.
Beg. Gregorii I lib. VI ep. 2. — Edd. S. Gregoi-H M. Opp. ed. Maur. Ub. VI n. 2.
Mansi X 3 n. 2. Migne LXXVII 795 n. 2. Mon. Germ. Epp. I 381. — Regg. J. 1012.
JE. 1381.
88
Ravenna.
7 (596 ian.)
Gregorius I Mariniaiio ep. Ravennac: quibusdam de clero et populo (Rav.)
clamitantibus, contra leges et canones esse, ut inter eccl. Ravennatem et
Claudium abbatem causa Romae examinari debeat ac iudicari, monet eum,
ne stultorum verba eum moveant, nec credat aliquod ecclesiae Rav. dispen-
dium fieri etc.
V. Archiepisc. n. 41.
8 (596 april.)
Gregorius I cum ceteris episcopis secum praesentibus, sacerdotibus, levitis,
ducibus, nobilibus. clericis, monachis, militibus militantibus et populo in
Ravenna civ. consistentibus vel ex ea foris degentibus: definit, ut qui contra
Castorium notarium ac responsalem suum nocturno silentio in civitatis loco
contestationem posuerit, si non exierit neque publice confessus fuerit, anathe-
matis ultione percussus sit; si egressus ad publicum potuerit docere, quae
dixit, vel certe sciens, se non posse, quae scripsit, ostendere, errorem suum
fuerit aperte confessus, dominici corporis ac sanguinis participatione non sit
privatus. — Quidam maligni.
Beg. Gregorii I lib. VII ep. 42. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. VI n. 31.
Mansi X 22 n. 30. Troya Cod. dipl. Longdb. I 381 n. 151. Migne LXXVII 822 n. 31.
Mon. Germ. Epp. I 490. — Regg. J. 1042. JE. 1414.
Excerptum legitur in Gratiani Decr. C. V qu. 1 c. 2 et in Ivonis Decr. VI c. 381.
9 (598 april.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae : hortatur eura, ut lohannis, praesen-
tium portitoris, uxori, molestias Georgii cuiusdam refugienti et diu in saeptis
venerabilibus residenti, servata aequitate tuitionem impendat etc.
V. Archiepisc. n. 51.
f*10 (590—604)
Gregorius I concedit indulgentias ecclesiis civitatis et districtus Ravennae.
Ed. Muratoii Scr. If» 580 sq. — Beg. JE. — .
Spurium.
11 (686?)
Consuli Ravennae archipresbyter, archidiaconus et primicerius notariorum,
servantes locum s. sedis apost. : hortantur eura, ut coniungentibus harura
portitoribus, quos cura decretalibus paginis cura irapensa suppHcatione pro
celeri proraotione novi electi pontificis apud exarchum dcstinaverunt, cum
eis conveniat et ad precandum de optatis apud exarchum subveniat. — Si
beneficia.
Formula epistolae legitivr in THurno Romanorum pontificum n. 62 (ed. Sickel p. 57). —
Beg. JE. — .
Conl". Aemilia n. 28. 29; Archiepisc. u. 72; Apocris. S. R. E. n. 16 (supra p. 7sq.
34. 77).
*12 (754)
Stephanus II (reversus ex Francia) mittit pacificas epistolas ad aliquantos
nobilcs Ravcnnenscs iudices, hortantes, ut Romam pergant ilU, qui in necem
suam consenserunt.
Agnelli Lib. pontif. Rav. c. 159. — Reg. JE. —.
Civitas Ravenna. 89
*13 (756)
Stephanus II dirigit Philippum presb. et Eustachium ducem iudices ad
faciendas iustitias in Ravennantium urbc residendum.
V. Aemilia n. 32.
*U (769)
Stephanus III Michaelio (scriniario eccl. Rav.), brachio forti a Mauricio
duce Ariminensi in episcopio Rav. eccl. introducto, una cum Mauricio duce
et iudicibus Ravennantium consecrationem a se postulanti, obtestationis ac
praedicationis litteris atque missis praecipit, ut ab eodem iniusto proposito
recedat.
V. Archiepisc. n. 78.
*15 (770—71)
Stephanus III missis directis . . omnes Ravinianos admonet, ut insurgant
super Michaelium et eum de episcopio proiciant.
V. Archiepisc. n. 79.
*16 (772)
Hadrianus I praecipit Gregorio sacellario, ad Desiderium regem Langobar-
dorum misso, ut constanter ac firmiter praetextet Leonem archiep. et cunctos
iudices Ravinianos, quatenus salvum atque incolumem conservare studeant
Paulum superistam etc.
V. Archiepisc. n. 82.
17 (787?)
Hadrianus I Carolo regi Francorum et Langobardorum atque patricio
Romanorum: concedit ei per Arvinum ducem petenti musiva atquo marmora
palatii Ravennatis civitatis. — Praefulgidos atque nectareos.
Cod. Carol. ep. 67. — Edd. Muratori Scr. III'> 223. Mansi XII 780. Cenni Mon.
dom. pontif. I 439 n. 81 = Fantuzzi Mon. V 235 n. 20. Migne XCVIII 371 n. 82. Jaffe
Bibl. rer. Germ. IV 268 n. 89. Mon. Germ. Epp. III 614 n. 81. — Begg. J. 1878. JE. 2470
ad a. 781—91.
18 (789—90)
Hadrianus I Carolo regi Francorum et Langobardorum ac patricio Roma-
norum: petit, ut emendet pravos atque pcrversos actus Heleutherii seu Gre-
gorii (iudicum Ravennatum). — Gratiae sancti spiritus.
Cod. Carol. ep. 75. — Edd. Muratori Scr. IIlf> 235. Mansi XII 790. Cenni Mon.
dom. pontif. I 420 n. 76 = Fantuzzi Mon. V 232 n. 19. Migne XCVIII 356 n. 77. Jaffe
Bibl. rer. Germ. IV 232 n. 77. Mon. Germ. Epp. III 605 n. 75. — Regg. J. 1872. JE. 2442
ad a. 783.
19 (790—91)
Hadrianus I Carolo regi Francorum et Langobardorum ac patricio Roma-
norum: inter alia scribit pro hominibus Ravinianis et Pentapolensibus sibi
tradendis et de hominibus sine sua absolutione ad regem venientibus, qui
Bua ad iustitias faciendum contemnunt mandata. — Quanto amoris.
Cod. Carol. ep. 85. — Edd. Muratori Ser. II1'> 247. Mansi XII 827 n. 7. Cenni Mon.
dom. pontif. I 513 n. 97. Migne XCVIII 427 n. 98. Jaffe Bibl. rer. Germ. IV 285 n. 98.
Man. Germ. Epp. III 632 n. 94. — Regg. J. 1899. JE. 2478 ad a. 784—91,
90 Ravenna.
20 (808—14)
Leo III Carolo aug. : nuntiat, omnia, quae pcr eius pium ac legale iudicium
de causa palatii Rav^nnatis, tam de vulgaria quam etiam de mansis, Her-
minus sibi reconsignavit, cum casis, vineis sou laboribus atque peculiis ablata
esse. — Ad hoc omnipotens.
Cod. Gudferbylan. 287 (Hebnstad. 254) /'. 8. — Edd. Conring Leonis III pp. epistolae
^ (Helmstudii 1647) n. 10; ■ Opp. V 596 n. 10, — Bouquet Recueil V 599 n. 10, = Mansi
XIII 976 n. 12 = Cenni Mon. dom. pontif. IT 50n.2 =^ Miijne XCVIII 520 n. 2. Jaffe Bihl.
rer. Germ. IV 330 n. 9. Mon. Germ. Epp. V lOO n. 9. — Regg. J. 1919 ad a. 807. JE. 2528.
21 (853 mart. — april.)
Leo IV Georgio duci: scribit, se numquam perraissurum esse ab aliquibus
suos homines opprimi, sed. si necessitas illis incurrerit, praesentialiter se
vindicaturum esse. — Scire vos.
CoU. Britt. Leonis IV ep. 7. Ivonis Decr. X c. 84 et Panm-m. VIII c. 28 (ubi inscri-
bitur Ludovic* augustoX Gratiani Decr. C. XXIII qn. 8 c.8 (item Ludovico aug.y. — Edd.
Mansi XIV 888. Migne C XV 669 n. 10 et CLXXXVII 1248. Friedbery I 955. Mon.
Germ. Epp. V 588 n. 7. — Begg. Etvald in N. Archiv V 379 n. 7. J. 1982. JE. 2627.
Hunc Georgium ducera eundem fui.sse ac Gregorium, lohannis Ravennatis
archiepiscopi fratrem (cf. Vita Nicolai I in Lib. pontif. ed. Duchesne II 156. 160. 161),
recte adnotat Ewald 1. c. Sed uescio, cur Ewald huuc Gregorium ducem Aemiliae
appellaverit.
*22 (860-61)
Nicolaus I legatis suis et litteris saepius commonet lohannem Rav. archiep.,
quatenus cedat ab iniuriis Ravennatibus in rebus et iuris sui proprietatibus
illatis.
V. .Archiepisc. n. 101.
*23 Bavenna (861)
Nicolaus I, Aemiliensibus ac senatoribus urbis Ravennae rogantibus, Ra-
vennam proficiscens, omnibus Ravenncnsibus, Aemiliensibus et Pentapolitanis
res, quas lohanne archiep. et Gregorio fratre eius rapientibus amiserant,
restituit et praeceptionis suae decreto confirmat.
V. Archiepisc. n. 105.
24 (873-76)
lohannes VIII Angelbergae imperatrici: nuntiat, factione Ravennatis archiep.
Maurinurn cum suis complicibus iam excommunicatis et anathematizatis Ra-
vennam ingressum esse et fidelium suorum res rapuisse ac devastasse, adeo
ut claves civ. Ravennae a vestarario suo violenter subtraheret et pro libitu
suo ipsi archiepiscopo, quod numquam factum fuisse recolitur, potestative
concedcret.
V. Archiepisc. n. 116.
25 (878)
lohannes VIII omnibus iudicibus et ducibus scu populo Ravennae com-
morantibus: iubet, ut omnes unanimes unaquc fidelitate contra lohannem
diac. chartularium et Francos Lamberti stare debeant et defendere ipsam
civitatem. — Industriam seu. Dat
Rcg. lohannis VIII ep. 125. — Edd. Carafu Epp. decr. III 393 n. 133. Mansi XVII
100 n. 133. Migne CXXVI 813 n. 178. — Regg. J. 2427. JE. 3164.
Civitas Ravenna. 91
26 (878)
lohannes VIII sacerdotibus et senatui poj^uloque Ravennati: hortatur eos,
ut pro Rav. antistite (lohanne) defuncto orent; iubet, ut (Romanum), quem
unanimiter elegerint, unanimiter electum teneant, diligant et de more honorent;
praecipit, ut res Deusdedit et lohannis gloriosorum ducum defendant. —
Ravennatis antistitis.
Reg. Johannis VIII ep. 93. — Edd. Curafa Ejyp. decr. III 512 n. 304. Mansi X VII
222 n. 304. Amadesi Chronot. II 220 n. 6c. Migne CXXVI 812 n. 177. — Regy. J. 2426.
JE. 3212.
Deusdedit et lohannes duces Ravenuates a. 878 lohanuem VIII in itinere
Gallico comitati sunt; cf. JE. 3176. 3179 (Duchesne Lib. pontif. II 221 sq.). — De
eadem re lohannes VIII scripsit Romano electo (Archi^isc. u. 123).
27 880 sept. 29
lohannes VIII Romano archiep. Ravennati: hortatur eum, ut 6 id. nov.
(nov. 8) Romam ad synodum occurrat, ut negotium Deusdedit gloriosi ducis
exsequatur etc.
V. Archiepisc. u. 131.
*28 Roma 880 nov. 8
lohannes VIII in synodo absolvit Deusdedit ducem, a Romano archiep.
Rav. ob incesta coniugia excommunicatum, et firmat, Mariam coniugem eius
uxorem esse legitimam.
Laud. in n. 29. — Begy. J. p. 286. JE. I p. 416.
29 880 (nov. 8)
lohannes VIII Romano archiep. Rav. et Leoni ep. , misso et apocrisiario
s. sedis apost., nec non quibusvis missis imperatoris omnibusquc iudicibus et
populis Romani territorii constitutis cunctisque fidelibus: nuntiat, se 6 id. nov.
(nov. 8) in synodo Deusdedit ducem absolvisse etc. (n. 28).
V. Archiepisc. n. 132.
30 (881 april.)
lohannes VIII Romano archiep. Ravennati: reprehendit eum, quod Alberi-
cum comitem quasi ex parte imperiali Ravcnnam adsciscere et nobiles cives
ipsius, se inconsulto, ausu temerario distringere enormiter coegerit etc.
V. Archiepisc. n. 134.
31 (881 april.)
lohannes VIII Romano archiep. (Rav.): per Deltonem ep. (Ariminensem)
praecipit, ut, quia uxorem Deusdedit ducis alteri viro raptori in stupro tradi-
derit et contra suae iuratoriae sponsionis tenorem luculentissime agere nulla-
tenus dubitaverit, nullam omnino sacerdotalem ordinationem facerc quoquo
modo praesumat etc.
V, Archiepisc. n. 135. — Eodem anno iterum iterumque lohanuesVIII Romanum
archiepiscopum propter eadem crimina ad synodum vocat (v. Archiepisc. n. 137. 138).
32 881 od. 4
lohannes VIII sacerdotibus et clero atque universis iudicibus populoque
Ravennati: nuntiat, se Romanum archiep. pro periurii reatu manifeste poUutum
92
Raveuna.
aliisque nefaiidis criminibus impetitum, omni ecclesiastica communione una
cum 8. synodi decreto privasse; praecipit, ut omnes ab illius consortio et
communione modis omnibus se separent.
V. Archiepisc. n. 140.
*33 (882)
TohannesVIII praecipit omnibus sacerdotibus seu subdiaconibus et universo
clero s. Rav. eccl. per lohannem diac. et chartuhirium, ut omnes uno animo
constantiquc dcvotione Maimbertum Bononien. clericum, manifestissimum
zizaniorum seminatorem, tamquam ovem morbidam expellant.
Laud. in n, 34. — Reg. JE. — .
34 • 882 aug. 28
lohannes VIII omnibus sacerdotibus seu subdiaconibus et universo clero
s. Rav. eccl.: iterata petitione (n. 33) praecipit, ut, relecta priori epistola
(n. 33), unanimiter iuncti et cum misso suo fideliter conglobati, eundem
Maimbertum audacter comprehendere studeant et misso suo seu et lohanni
duci contradant ad deducendum Romam; si quis contempserit, a vino et
cocto et a proprio ministerio suspensus maneat usque ad suam praesentiam. —
Audita saepe. Dat. 5 kal. sept. ind. 15.
Reg. loliannis VIII ep. 814. — Edd. Carafa Epp. decr. III 510 n. 301. Mansi X VII
220 n. 301. Savioli Ann. Bolognesi I* 30 n. 15. Mignc CXXVI 955 n. 362. — Regg.
J. 2609. JE. 3384.
35 882 aug. 28
lohannes VIII Martino, lohanni seu Demetrio atque Romano gloriosis
ducibus: praecipit, ut unanimcs iuncti simul cum fideli misso suo Maim-
bertum (cf. n. 33. 34) comprehendant et vi coactum a (Romano Rav.) archiep.
separent et misso suo simul et lohanni duci vaHdissime contradant; si negli-
gentes fuerint, sciant se per unumquemque 1 00 aureos daturos esse et a vino
et cocto suspensos mansuros usque ad suam praesentiam. — Oranium vestrum.
Dat. 5 kal. sept. ind. 15.
Reg. lohannis VIII ep. 315. — Edd. Carafa Epp. decr. III 511 n. 302. Mansi XVII
221 n. 302. Samoli Ann. Bolognesi J* 31 n. 16. Migne CXXVI 956 n. 363. — Regg.
J. 2610. JE. 3385.
36 882 (aug. 28)
lohannes VIII lohanni duci et misso suo: iubet, ut de Maimberto (cf.
n. 33—35) pariter cum misso suo explere decertet, ut nuUo modo effugere
possit, sed separatum a (Romano Rav.) archiep. vi coactum ad suam
praesentiam districtum deducere studeat; etiam et illas mulieres, quas nunc
in eius mansione collectas detinet, in suo rectorio retinere iubet usquc ad
suam notitiam; addit de lohanne diac. commendato suo et de monasterio
8. Martini. — Gratulatos nos. Dat. [5 kal. sept.] ind. 15.
Reg. loluinnis VIII cp. 316. — Edd. Carafa Epp. decr. III 512 n. 303. Mansi X VII
222 n. 303. Sanoli Ann. Bolognesi I^ 31 n. 17. Migne CXXVI 956 n. 364. — Regg.
J. 2611. JE. 3386.
lohannes dux idem esse videtur atque ille lohannes dux, qui in Stephani Vrescripto
circa comitatum Comaclensem JE. 3410 occurrit (cf. Comacchio, Comitatus n. 5).
Civitas Ravenna. 93
*S7 (967)
lohannes XIII (et Otto I imp.) epistolas dirigunt ad Raineiium diac, ut
veniat ad synodum et placitum et Petro arehiep. (Rav.) legem faciat.
Lavd. in n. 38. — Reg. JL. — .
38 Ravenna 967 april. 17
Coram lohanne XIII, in iudicio residente una cum Ottone I imp., causa
Petri archiep. (Rav.) contra Rainerium diac, filium qd. Teudegrimi comitis et
Ingelradae comitissae, agitur.
V. Archiepisc. n. 160.
39 (1065)
Alexanderll clero et populo Ravennati: nuntiat, Hainricum archiep. (Rav.),
multis offensionibus apost. sedi notatum, ab omni sacerdotali et pontificali
officio a sese esse privatum. — Hainricus archiepiscopus.
Coll. Britt. Alexandri II ep. 36. — Ed. Ewald in N. ArcJiiv V 335 n. 36. — Reg.
JL. 4578.
40 Roma 1078 nov. 25
Gregorius VII omnibus Ravennatibus maioribus et minoribus: nuntiat,
(Wibertum), qui Rav. ecclesiam, olim ditissimam et religiosissimam, tyrannica
depraedatione devastaverit et corruperit, in s. Romana synodo esse depositum;
praecipit, ut nullara ei deinceps oboedientiam exhibeant. — Quam fideliter.
Dat. Romae 7 kal. dec. ind. 2.
Reg. Gregorii VII lib. VI ep. 10. — Edd. Carafa Epp. decr. III 767 n. 10. Baronius
Ann. eccl. ad a. 1078 c. 28. Mami XX 264 n. 10. Tartini Rer. Ital. Scr. I 298. Amadesi
Chronot. II 350 n. 82 a. Migne CXLVIII 518 n. 10. Jaffe Bibl. rer. Germ. II 339. — Regg.
Rubeus * p. 300 (6 kal. iau.). J. 3825. JL. 5091.
41 (1080) oct. 15
Gregorius VII omnibus clericis et laicis Ravennae morantibus: monet eos,
W(iberto) sceleroso, sacrilego atque periuro, in universali synodo damnato, ut
toto affectu mentisque intentione talem personam una cum episcopis et archi-
diacono ceterisque diaconis, quos ad eos sua vice direxit, studeant eligere,
quae tanto honori, scil. Ravennatis archiepiscopatus regimini, videatur com-
petere. — Credimus non latere. Dat. id. oct.
Reg. Gregm-ii VII lib. VIII ep. 13. — Edd. Carafa Epp. deer. III 836 n. 13. Mansi
XX 324 n. 13. Tartini Rer. Ital. Scr. I 296. Amadesi Clironot. II 351 n. 82 b. Migne CXL VIII
586 n. 13. Jaffe Bibl. rer. Germ. II 443. — Regg. Rubeus * p. 307. J. 3909. JL. 5187.
42 (1124-30)
Honorius II G(ualterio) archiep. Rav. : rogat, ut Petrum ducem, quem post
appellationem Romanae audientiae ab eo factam excomraunicavit, absolvat,
donec ipse ad suara praesentiam veniat.
V. Archiepisc. n. 195.
43 Laterano (1144) iul. 6
Lucius II clero et populo Ravennati: mandat, ut M(oysen) canonice electum
et a sese in archiepiscopum propriis raanibus consecratum benigne recipiant,
Q4 Ravenna.
dili^ant. lionorent oique taraquam proprio pastori oboedientiam ac reveren-
tiam exhibeant et ad recuperanda bona Ravennatis eccl. opem ei et consilium
praebeant.
V. Archiepisc. u. 200.
44 (1145—53)
Eugenius III Moysi Ravennati archiep.: respondet eius consultationi super
negotio nobilis viri Guilelmi Traversariae, qui defuncta uxore relictam fratris
eiusdem uxoris suae in coniugium sibi sociavit.
V. Archiepisc. n. 216.
Ecclesia s. Mariae iii Portu.
Chronica di S. Maria in Porto di Bavenna, auctore Bordi di Raffaelle da "Venezia,
ms. s. XVI in., Ravenna Bibl. Classense (III 8 N). — (Basilius Serenius) Indulta ac
privilegia pontificia apost. ord. clericorum canonicorum Salvatoris Lateranensis (Mediolani
1606). — Gabr. Pennotti Generalis totius s. ordinis clericorum canonicorum historia
tripartita ' (Romae 1624) p. 451 sq. 616 sq.; ^ (Coloniae 1630) et » (Colouiae 1645) p. 459 .sq.
634 sq. — G. Fabri Mem. p. 266 sq. — Miscellanea di documenti e Memorie spettanti
alla canonica Portuense, ms. s. XVII sq., Ravenna Bibl. Classense (III 1 K*). — Coucessioui
diverse e privilegi .spettanti all' arcivescovado di Ravenna ed alla cauonica Portuense, ms.
.s. XVII, Roma Bibl. Corsin. 345 (40 A 4); cf. Gott. Nachr. 1903 p. 123. — Serafino Pasoliuo
Storia del sacro ed insigne monistero del Porto, ms. s. XVII, Ravenna Bibl. Classeuse
(III 1 K^). — S. Pasolino Relatione della Madonua Greca de' canonici Portuensi di
Ravenna * (In Ravenna 1676); -(1713). — Lubin p. 307.317. — Bullarium Lateranense
sive CoIIectio privilegiorum apost. a s. sede canonicis regularibus ord. s. Augustini con-
gregationis Salvatoris Lateraneusis concessorum (Romae 1727). — Pierpaolo Ginanni
Memorie storiche della canonica di S. Maria in Porto di Ravenna, ms. s. XVIII; cf. Ginanni
Mem. II 499. — Fantuzzi De gente Honestia (v. supra p. 14). — Fantuzzi Mon. Rav. II
p. XII sq. — Tarlazzi Mem. p. 332 sq. — Gio. Mercati Pietro Peccatore in: Studi e
documenti di storia e diritto XVI (1895) 1 sq. — G. Mercati Aucora una volta „Pietro
Peccatore" in : Rivista bibliogr. ital. 1898.
Canonicam b. Mariae in Portu Ravennae, duobus fere milibus passuum
distantem ab urbc, Petrus de Honestis ex nobihssima Ravennate gente saec. XI
ex. aut saec. XII in. instituit, non Petrus Damiani, ut alii putant, Dantis
Aligherii et Francisci Petrarcae auctoritate nisi. Petri primi prioris consti-
tutiones Paschahs II confirmasse traditur, sed de hac re G. Mercati dubitat
(Studi e documenti XVI 20 sq.). Certe regula Portuensium mox mirum iu
modum coepit dilatari, ipsaque ecclesia b. Mariae in Portu velut caput
propriae congrcgationis celebrabatur, ad quam praeter ecclesias s. Mariae de
Caritate Venetam, s. Crucis Caesenatem, s. lohannis de Marmoreto et s. Mar-
garitae pertinebant canonica s. Mariae de Vado Ferrariae, ecclesia s. Petri
Veteris Firmana (cf. vol. IV 140), ecclesia s. Petri de castello Insulae Ascu-
lana (cf. vol. IV 152), ecclosia s. Mariae Fanensis, ecclesia s. Bartholomaei de
Mantua, ecclesia s. Mariae Carcerum, ecclesia s. Magni Reicherspergensis in
Germania, ahaeque. Canonici Portuenses, qui a Romanis pontificibus et ab
imperatoribus Lothario III a. 1137 Stumpf Reg. 3347, Friderico I a. 1155
St. 3713, Heinrico VI a. UbO St. 4592, Ottone IV a. 1210 BF. 353, Friderico U
Eccl. s. Mariae in Portu. 95
a. 1223 BP. 1440 et Henrico icge a. 1241 BFW. 13384 nec non a Ravennati-
bus archiepiscopiH Gualterio, Moyse, Anselmo et Gerardo (cf. n. !9) niulta
privilegia habuerunt, Romanae ecclesiae censum solvere consueverunt, ut
legimus apud Cencium (ed. Fabre-Duchesne I 96):
„Canonica sanctae Mariae in Portu XIT denarios pro se, et pro
ecclesia sanctae Mariae de Caritate posita in Venetiis III bizantios (cf.
n. 5), pro ecclesia sanctae Crucis in Cesena III solidos Lucensium (cf.
n. 7;, et pro molendino iuxta portam Ravennae III solidos Lucensium
(cf. n. 6/'.
Praeterea Cencius ecclesiam s. Crucis in territorio Caesenate duabus
vicibus adnotavit (1. c. I 96. 99). Apud Albinum (1. c. II 113. 115) vero
leguntur haec:
• „Canonica sanctae Mariae in Portu . . morabutin, . . pro ecclesia
s ".
„In Caesenate: ecclesia sanctae Crucis XII affortiatos".
Portuensium religio, olim magnae famae, iam saec. XIV labi coepit,
ita ut Martinus V a. 1420 in ipsam canonicam reformandi causa canonicos
s. Mariae de Frisonaria introduci iussit. A. 1503 canonici, relicto veteri
monasterio, in urbem Ravennatem transmigrarunt, et in nova s. Mariae in
Portu ecclesia sedes locarunt, ubi permanserunt usque ad supprossionem
a. 1798.
Archivum Portuense paene integrum exstat Ravennae; chartarum parte
altera in bibliotheca Classensi, altera in archivo canonicorum ecclesiae cathe-
dralis (cf. Gott. Nachr. 1897 p. 191 sq. 189), scripturarum vero voluminibus
282 in archivo civitatis custoditis. JSTonnuIIa autem privilegia ex tabulario
Portuensi iam pridem Romam in archivum canonicorum regularium Latera-
nensium translata sunt, ubi nunc adservantur in archivo ecclesiae s. Petri
ad Vincula (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 132).
Chartarum archivi Portuensis inventaria saec. XVITI confecta habentur
1) „Index chronologicus chartarum pergamenarum tabularii canonicae s.Mariae
in Portu de Ravenna", Ravenna Bibl. Classense (ITT 5 D^), 2) „Tndex rerum
nec non materiarum, quae continentur in chartis pergamenis in archivo
Portuensi exsistentibus, auctore P. Ginanni", ib. (ITI 5 E'^). Novum inven-
tarium chartarum Portuensium in bibliotheca Classensi adservatarum congessit
M. Tarlazzi.
Elenchum nonnullarum chartarum vulgavit Fantuzzi Mon. II 258 sq,
n. 137. 138. Ex Classensi archivo multas chartas inde ab a. 858 transcripsit
Cesare De Rosa „Pergamene dell' archivio di Classe in Ravenna, riguardanti
il monastero di S. Maria (di Canneto) e di S, Andrea apost. nell" isola di
Serra in Pola" (edd. Atti e Mem. della Societa Istriana di archeologia e
storia patria X (1895) 25 sq. 273 sq. XI (1896) 21 sq. 255 sq. XII (1897)
21 sq.). — Adnotamus denique cod. 345 (40 A 4) bibliothecae Corsinianae,
s. XVII, „Concessioni diverse e privilegi spettanti airarcivescovado di Ravenna
e sue abbazie", ubi leguntur diplomata ecclesiae s. Mariae in Portu concessa
96
Ravenua.
(cf. Gott. Nachr. 190;i p. 123), et „Breviarium omnium possessionum s. Mariae
in Portu", s. XII, adservatum in archivo civitatis Forolivii; cf. Archivio
paleogr. ital. I tab, 37 — 39 et Bullettino dell' Archivio paleogr. ital. I
(190S) 61 sq.
A = Orig. Ravenna Bibl. Classense (S. Maria in Porto).
A^ •■= Orig. Ravenna Arch. capitolare.
A^ = Orig. Roma Arch. di S. Pietro in Vincoli.
B = Cop. Kavenna Bibl. Classense (S. Maria in Porto).
B' = Cop. Ravenna Arch. capitolare.
B^ = Cop. Roma Arch. di S. Pietro in Vincoli.
B* = Cop. Venezia Arch. di stato (S. Lionardo in Monte).
C = Constitutiones canonicorum s. Mariae in Portu Ravennae s. XII. Exemplaria
habentur in cod. archivi s.Petri ad Vincula, olim, ut videtur, s.Mariae Portuensis
[C], iu codd. 1435 (olim 2722) et 1497 (olim 2811) bibliothecae Universitatis
Bononiae, olim canonicorum s. Salvatoris Bononiensis [(7* et C*], et in cod.
bibliothecae Monacensis 16103, olim s. Nicolai Pataviensis [C*]. Codicem
bibliothecae Anicianae, quo usus est C. Caietanus, nos frustra quaesivimus.
J) = S. Maria in Portu vol. 583, Ravenna Arch. comunale vecchio. Sed frustra
quaesivimus.
E = Vol. Ravenna II, s. XVI sq., Roma Arch. di S, Pietro in Vincoli; cf. GStt, Nachr.
1900 p. 185.
F = Collectanea di scritture diverse spettanti a Comacchio et all' abbatia di
Pomposa vol. II, s. XVII, Roma Arch. Vat. Arm. XLVIII t.36; cf. G6tt. Nachr.
1900 p. 376.
G = lusti Fontanini Misc. vol. V, s. XVIII, Venezia Arch. di stato cod. misc. 650;
cf. Kaltenbrunner in Wiener SB, XCIV 645.
H = St. Borgia Rerura maritimarum dominationis pontificiae monumenta, s. XVIII,
Roma BibL Vat. Museo Borgia; cf. G5tt. Nachr. 1903 p. 74.
1 = Index chronologicus chartarum pergamenarum tabularii canonicae s. Mariae in
Portu de Ravenna sive Excerpta ex archivo Portuensi, s. XVIII, Ravenna
Bibl. Classense (III 5 D*),
1 Laterano 1114 iul. 5
Paschalis 11 Petro priori etc.: firmat vitae canonicae ordinem, statuens, ut
nemini professione exhibita liberum sit sine prioris aut congregationis licentia
de claustro discedere, discedentem vero et interdictum nuUus episcoporum
abbatumve suscipiat; clericos saeculariter viventes ad conversionem suscipere
permittit; suscipit canonicos et eorum omnia sub apost, protectione, — Desi-
derium quod. Ego Paschalis etc, Subscr. 4 card. Dat. Lat. p. m. lohannis
S. R, E, diac. card. ac bibl,, 3 non, iuL, ind, 7, inc. d. a. 1115, pont. autem
d. Paschalis II itidem 15.
AK — Edd. Serenius p. 10 ex A^ = BuU. Lat. p. 5. — Regg. Rubeus "^ p. 319. Pen-
notti * p. 619 ad a. 1115. Migne CLXIII 356 n. 394. J. 4739. JL. 6398.
2 Trastevere 1116 dec. 21
Paschalis II dilectis filiis apud eccL b. IMariae in Portu Ravennatis exar-
chatus reguLariter commorantibus: confirmat institutionis canonicae regulam,
a Petro clerico sibi transmissam. Hanc institutionis. Subscr. 14 card.
Dat. Transtiberim 12 kal. ian, ind. 10.
Eccl. s. Mariae in Portu. 9"^
C» fol ulf. C» f. 90'. C^ f 79. C* f. 48'. — Edd. Rubeus ^ p. .321 = Fabri Metn.
p. 268 Exe., = Migne CLXIII 414 n. 480, = Tarlazzi Append. I 35 n. 14. Serenius p. 12
= BuU. Lat. p. 6. Tamburini De iure abbatum II 312 (11 kal. ian.). Pennotti * p.453;
^ p.460. Petri Damiani Opp. ed. Const. Caietanus '^ IV 175; " IV 298 (kal. ian.) et p. 355
(12 kal. ian.). Amart Vetus discipKna canonicorum regularium et saecularium (1747) I 382
ex C* = Holste Cod. regularum ed. M. Brockie (1759) II 175. — Regg. J. 4825. JL. 6533.
Praecedit Petri peccatoris epistola ad Paschalem II, quam lo. Mercati folsam
esse contendit (Studi e documenti XVI 20 .sq.). Etiam de fide privilegii Pa.schali.s II
dubitat. Sed hoc a regulis cancellariae apostolicae minime discordat. — De hoc
privilegio loquitur Gerhohus Reicherspergensis praepositus in libro de corrupto
ecclesiae statu (ap. Baluze Misc. 'V188; * II 224; Pez Thes.V 1229; Mansi XX 1087;
Migne CXCIV 87; Mou. Germ. Lib. de lite III 475), ubi nomina cardinalium leguntur,
qui privilegio subscripserunt.
3 Trastevere 1116 dec. 22
Paschalis II Petro priori etc. : confirmat praedia ad ius S. R. E. pertinentia,
a colonis quibusque data, et ceteras possessiones, concedit sepulturam liberam;
permittit ordinationes clericorum a quo maluerint catholico episcopo suscipere,
et laicorum de quibuslibet parochiis susceptionem ad disciplinae rcgularis
conversionem vel clericorum tonsionem; concedit decimas. — Ad hoc in.
Ego Paschalis etc. Subscr. 12 card. Dat. ap. Transtiberim p. m. lohannis
S. R. E. diac. card. ac bibl., 11 kal. ian., ind. 10, inc. d. a. 1116, pont. autem
d. Paschalis II pp. a. 18.
A. [I p. 212]. — Edd. Fantuzzi Mon. IV 237 n. 47 ex A = Migne CLXIII 414
n. 481. — Regg. Pennotti ' p. 619 ad a. 1118. Amadesi Chronot. III 3. Fantuzzi De gente
Hanestia p. 40 n. 85 ad dec. 20. J. 4826. JL. 6534.
4 Laterano 1125 mai. 4
Honorius II lohanni praeposito etc: suscipit eccl. s. Mariae in Portu sub
apost. protectione; statuit, ut ecclesia ab omni sit extraordinaria functione
immunis, ut videlicet, si quando archiep. Ravennatem seu decedente eo clericos
aut laicos eiusdem ecclesiae ad Romanum pontificem cuiuslibet rei gratia vel
ad imperatorem proficisci contigerit, nullam eis exactionem in argento aut
equitaturis vel ahquibus liuiusmodi de eadem ecclesia liceat facere aut ibidcm
hospitando aliquod umquam gravamen inferre; praeterea, cum ingruente bello
Ravennates cives vel pro militibus vel pro munienda civitate collectam fccerint,
ecclesiam s. Mariae ab omni exactione decernit esse immunem. — Ad hoc
universalis. Ego Honorius etc. Subscr. 9 card. Dat. Lat. p. m. Aimerici
S. R. E. diac. card. et canc, 4 non. mai., ind. 3, a. d. inc 1125, pont. autem
d. Honorii II pp. a. 1.
A\ [I p. 208]. — Edd. Fantuzzi Mon. VI 41 n. 21 ex A^ = Migne CLXVI 1234
n. 18, = Liverani Opp. IV 146 n. 64. — Regg. Pennotti * p. 619. J. 5213. JL. 7209.
5 Pisa (1134—36) iun. 22
Innocentius II lohanni priori et fratribus s. Mariae in Portu: mandat, ut
absque dilatione regimen ecclesiae b. Mariae Venetae, a Marco luliano tem-
pore Calixti pp. constructae, assumant aut eam, ut alios ibidem possit sub-
stituere canonicos, libere refutent. — Filius noster. Dat. Pisis 10 kal. iul.
Eehr, Italia pontLficia V
7
9g RavenDa.
Andreae DanduK Chron. Venet. lib. IX c. 12. — Edd. Pennotti ' p. 305; ^ p. 313.
UgheUi ' V 1315; * V 1237 = Migne CLXXIX 257 n. 211. Muratori Scr. XII 268 = Cor-
nelius Eccl. Venet. V 158. — Begg. J. 5528. JL. 7746.
Conf. Calixti II rescriptum J. 5060. JL. 6924 et Innocentii III privilegium
Potthast Reg. 3266.
$ Laterano 1138 dec. 17
Innocentius II lohanni priori etc. : confirmat ecclesiae s. Mariae in Portu
possessiones et iura (^it n. 4); concedit aquimolum cum redimine seu adia-
centiis suis extra portam s. Laurentii Ravennatis iuxta pontem ad ius b. Petri
pertinens, sub censu 1 denarii Lucen. monetae sedi apost. annualiter persol-
vendo; confirmat Gualterii Rav. archiep. donationem. — lustis votis. Ego
Innocentius etc. Subscr. 15 card. Dat. Lat. p. m. Lucae presb. card. agentis
vicem d. Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, 16 kal. ian., ind. 2, inc. d.
a. 1 1 38, pont. v. d. Innocentii pp. II a. 9.
AK [B^ a. 1347. B^ s. XIV. I p. 182]. — Edd. Fantuzzi Mon. II 117 n. 61 ex A^
ad a. 1138 ian. 16 = Migne CLXXIX 378 n. 332. — Begg. Pennotti » p. 619 ad a. 1139.
J. 5652. JL. 7922.
7 Laterano 1139 april. 11
Innocentius II lohanni etc: confirmat hospitalem domum iuxta stratam in
illis partibus sitam cum eccl. s. Crucis ibi constructa, et concedit liberam
facultatem eam transmutandi in allodium ipsorum, quod Lidolus ^''illani
Ottardi eiusque nepotes eidem ecclesiae contulerunt, situm in Vicaratu terr.
Caesenate, sub annuo censu 12 den. Lucen. monetae. — Ex iniuncto nobis.
Ego Innocentius etc. Subscr. 8 card. Dat. Lat. p. m. Aimerici S. R. E. diac.
card. et canc, 3 id. april., ind. 2, inc d. a. 1139, pont. d. Innocentii pp. II a. 10.
A^. [B^ s. XII]. — Edd. Giampaoli S. Ubaldo vescovo di Gubbio I (1885) 398 n. 2.
Gott. Nachr. 1900 p. 162 n. 15 ex A^. — Beg. JL. — .
Apud Serenium p. 36 et in Bullario Lateranensi p. 18 sequitur altera Inno-
centii II bulla pro canonica s. Mariae iu Portu, data Perusii 2 id. nov., a. inc. d.
1139, pont. a. 10, sed eam Innocentio IV a. 1252 nov. 12 adscribendam esse constat
(cf. Mercati L c. p. 29 not. 1). — Pennotti * p. 458. 619 laudat insuper Celestini II
privilegium, sed est Celestini III (cf. n. 17. 19).
8 Laterano (1153) dec. 18
Anastasius IV M(anfredo) priori et fratribus eccl. b. Mariae in Portu: con-
firmat conventionem seu contractum, quem cum S(ipoto) abbate ac fratribus
mon. s. Mariae et s. Andreae in insula Serrae apud Istriam super quadam
possessione in Ravennatensi exarchatu fecerint. — Quae a filiis. Dat. Lat.
15 kal. ian.
B a. 1311. — Edd. Atti e Mem. della Soc. Istriana XI (1896) 262 ex B ad a. 1153
mai. 11. Gott. Nachr. 1910 ex B. — Begg. PflugkH. Iter p. 807 n. 1028. JL. 9780.
Fortasse loco „15 kaL ian." legendum est „15 kaL iun." (i. e. a. 1153 mai. 18),
quum Anastasii IV rescriptum (n. 9) praecedere videatur eiusdem scripto con-
firmationis (n. 8).
*9 (1153—54)
Anastasius IV mandat Sipoto abbati s. Mariae de Cirito (i. e. Canneto) et
8. Andreae de insuhi Serrae in partibus Istriae per suum rescriptum, ut Hugoni
Eccl. s. Mariae in Portu. 99
canonico s. Mariae de Portu, acccptori pro Manfredo priore. per emphytousim
concedat massam integram q. v. Quarta regia in terr. Faventino, in plebe
s. Stephani in Colorita.
Laud. in Sipoti abbatis charta a. 1154 mai. 12 edita (ap. MittarelU Aceess. hist. Favent.
p. 434 = Stroechi Serie de' veseovi Faentini p. 279; Fantiizzi Mon. II 269 n. 52; Atti e Mem.
della Soc. Istriana XI (l896) 268). — Reg. JL. — .
l^ • Bonia S. Pietro 1155 mart. 14
Hadrianus IV Manfredo priori etc: ad exemplar Innocentii (n. 6) suscipit
eccl. b. Mariae in Portu sub apost. protectione, et confirmat possessiones
propriis expressas vocabulis et iura (ut n. (>). — Commissae nobis. Ego
Adrianus etc. Subscr. 12 card. Dat. Romac ap. s. Petrum p. m. Rolandi
S. R. E. presb. card. et canc, 2 id. mart., ind. 3, inc. d. a. 1 1 54, pont. v. d.
Adriani pp. IIII a. 1 .
AK [D. H. I p. 178]. — Edd. Fantuzzi Mon. II 131 n. 68 ad a. 1154 = Migne
CLXXXVIII 1393 n. 24. — Begg. Pennotti ' p. 619. J. 6849. JL. 10013.
*11 (1109)
Alexander III committit lohanni Bononiensi cp. causam inter Monaldum
priorem s. Mariae de Portu et Guidonem abbatem s. Mariae de Pomposia
super quibusdam possessionibus fino debito terminandam.
Laud. in sententiu lohannis ep. a. 1169 aug. 7 (ed. Savioli Ann. Bolognesi II^ 13 n. 197
ex arch. Pomposiano) et in n. 13. 14. — Reg. JL. — .
Conf.Comacchio, Mon. s.Mariae de Pomposia n.l7. — Praetermittimus Alexandri
pp. privilegium, datum Laterani 2 id. feb. pont. a. 3, a Pennotto * p. 619 Alexandro III
adscriptum, quum Alexandro IV a. 1257 feb. 12 attribuendum sit.
*12 (1169—71)
Alexander III committit Ildebrando bas. XII Apostolorum card. presb., apost.
sedis legato, causam inter eccl. s. Mariae de Portu et mon. s. Mariae de
Pomposia, iam a lohanne ep. Bononiensi initam (n. 11), appellatione post-
posita terminandam.
Laud. in n. 13. 14. — Reg. JL. — .
Conf. Comacchio, Mon. s. Mariae de Pomposia n. 18.
13 Dugliolo 1171 mart. 28
Ildeprandus S. R. E. presb. card., legatus Alexandri III in partibus Longo-
bardiae, confirmat sententiam a lohanne ep. Bononiensi prolatam (n. 11).
V. Comacchio, Mou. s. Mariae de Poraposia n. 19.
14 Tusculanum (1171) mai. 31
Alexander III Guidoni abbati et fratribus Pomposianis: confirmat senten-
tiam a lohanne ep. Bononieusi prolatam (n. 11) et ab Ildebrando bas. XII
Apostolorum presb. card., sedis apost. legato, firmatam (n. 13).
V. Comacchio, Mon. s. Mariae de Pomposia n. 20.
15 Laterano 1190 mai. 15
Clemens III priori et fratribus s. Mariae in Portu: confirmat cunctas ob-
lationes, quae in quarta hebdomada m. augusti a primo diluculo diei Yeneris
7
¥
IQQ Ravenna.
usque ad horam tertiam diei dominici ad eccl. s. Claudii delatae fuerint, a
Firmano ep. eis concessas, salva 1 libra thuris annuatim eidem episcopo per-
solvenda. — Etsi omnibus. Dat. Lat. id. mai. pont. n. a. 3.
A. fl p. 217]. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex A. — Regg. PflugkH. Iter p. 812 n. 1062.
JL. 16490.
Praeterea Pennotti * p. 458 laudat Urbani III privilegium pro canonica
Portuensi, sed certe Urbano IV attribuendum est (cf. 1. c. * p. 621).
16 Laterano 1191 april. 19
Celestinus III priori et conventui Portuensi : confirmat concessionem, quam
abbas et conventus s. lohannis evang. de Ravenna super acquisitis et acqui-
rendis possessionibus iuris ipsorum eis fecerunt, sicut in scripto authentico
continetur. — Quanto ferventius. Dat. Lat. 13 kal. mai. pont. n. a. 1.
AK [HJ. — Edd. Fantuzzi Mon. VI 56 n. 28 ex A^ = Migne CCVI 867 n. 1. —
Eegg. J. 10291. JL. 16675.
17 Laterano 1191 april. 19
Celestinus III priori et canonicis Portuensibus: inhibet, ne cui liceat eccle-
siam s. Mariae de Portu super his impetitione temeraria molestare, quae
ecclesiae aut oboedientiis ipsius cuiusquam ultima voluntate rationabiliter
relinquuntur, neque decimae possessionum ad eorum mensam iuste pertinen-
tium alicuius insolentia perturbentur. — Cum a nobis. Dat. Lat. 1 3 kal. mai.
pont. n. a. 1.
B a. 1334. [I p. 139]. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex B. — Regg. Pennotti ' p. 619 ut
Celestini II privilegium. PflugkH. Iter p. 813 n. 1064. JL. 16677.
18 Laterano 1194 dec. 10
Celestinus III Foropopuliensi ep.: mandat, quatenus sacerdotes et paro-
chianos eccl. s. lohannis in Marmoreto, quae ab archidiacono Rav. eccl. fratri-
bus s. Mariae de Portu concessa fuerit, moneat, ut a molestatione Gr. prioris
et eccl. Portuensis desistant. — Constitutus in praesentia. Dat. Lat. 4 id. dec.
pont. n. a. 4.
A. fl p. 165]. — Edd. Fantmzi Mon. VI 58 n. 30 ex A ad nov. 10 = Migne CCVI
1059 n. 173. — Regg. J. 10492. JL. 17175.
Littera clausa.
19 Laterano 1196 niai. 11
Celestinus III Vardo priori etc: ad exemplar Innocentii (n. 6) et Adriani
(n. 10) suscipit eccl. s. Mariae in Portu Rav. sub apost. protectione, et con-
firmat possessiopes propriis expressas vocabulis et donationes Gualterii, Moysis,
Anselmi et Gerardi Rav. archiepp. et Firmani, Ariminensis, Caesenatis, Cer-
viensis, Liviensis, Comaclensis et Mantuani epp. et iura. — Commissae nobis.
Ego Celestinus etc. Subscr. 16 card. Dat. Lat. p. m. Cencii s. Luciae in
Orthea diac. card., d. pp. camerarii, 5 id. mai., ind. 14, inc. d. a. 1196, pont.
V. d. Celestini pp. III a. 6.
AK fB a. 1334. B^ s. XIV. D. E f. 449. F f 366. G p. 53. I p. 141]. - Edd.
Fantuzzi Mon. II 167 n. 87 ex A^ ad mai. 20 = Migne CCVI 1165 n. 264. — Regg. Rnbeus
* p. 363. Pennotti ' p. 619. J. 10591. JL. 17378.
Eccl. s. Maiiae in Portu — Mon. s. Apollinaris in Classe. Kjl
Monasterium s. Apollinaris in Classe.
Historia translationis b. Apollinaris et tractatus de inventione corporis b. Aijolli-
naris, auctore Rodulpho priore Camaldulensi (edd. Muratori Scr. li> 533sq.; cf. Mittarelli
Ann. Camald. IV 37 sq.; Acta SS.Viul. 23 p. 359sq.). — Vitale Aquedotti De antiquitate
Caesareae et Classitanae urbis atque aedificatione templi s. Apolliuaris Mavennae conimen-
tarius, ms. s. XVI in.; cf. Ginanni I 12. — Fortunius Hist. Camald. II 3 sq. 11 sq. 7y sq.
— Acta SS. V iul. 23 p. 328 sq. — G. Fabri Mem. p. 85 sq. — G. Fabri De iure s. Raven-
natis ecclesiae super ecclesia et coenobio Classensi, ms. s. XVII (cf. Fabri Effemeride
sagre, praef.). — Lubin p. 103. — Gregorio Farulli Istoria cronologica del mon. degli
Angioli di Firenze (Lucca 1710) p. 206sq. — Mittarelli Ann. Camald. I llsq. — Flamiuio
Bottardi Della chiesa e convento di S. Apollinare di Ravenna in: Memorie istor. delle
chiese e couventi della provincia di Bologna II. III (In Parma 1760). — Gabr. Maria
Guastuzzi Storia della basilica di Classe con la vita e traslazione di S. Apollinare,
primo vescovo di Ravenna (Ravenua 1775). — (G. M. Guastuzzi) Notizie istoriche della
vita e martirio di S. Apollinare (In Forli 1781). — Alberto Bellenghi Sul pregio della
basilica Classense e del suo monastero annesso in Ravenna in: Giornale arcadico XXXIV
(1827) 310 sq. — Tarlazzi Mem. p. 116 sq. — M(auro) G(uardigli) La basilica di
S. Apollinare in Classe descritta ed illustrata (Ravenna 1873). — David Farabulini
Storia della vita e del culto di S. Apollinave I. II (Roma 1874).
Inter omnes ecclesias consecratas siib nomine b. Apollinaris, Aemiliae
provinciae apostoli et Ravennae urbis protectoris, longe celeberrimum est
Classense templum, quod lulianus argentarius temporibus Ursicini episcopi
Ravennatis exstruxit (cf. Agnelli Lib. pontif. c. 63. 77), aliis vero lustiniano
imperatori aut Narseti patricio fundationem attribuentibus. luxta s. ApoUi-
naris basilicam iam saec. VI ex. lohannes episcopus Ravennas coenobium
condidit ss. Marco, Marcellino et Feliculae dedicatum (cf. Agjielli Lib.
pontif. c. 98. 150), quorum reliquias Gregorius I contulit. Iluius monasterii
memoria permansit usque ad saec. XI, ut docet Ottonis III diploma Ilarde-
fado abbati s. Apollinaris a. 1001 concessum (Mon. Germ. Dipl. II 833 n. 400),
ubi legimus „titulum ecclesiae ipsius monasterii (s. Apollinaris) in latere
parietis situm in honore s. Feliculae et ss. martyrum Marci et Marcelliani".
Saec. VIII, ut videtur, in monasteriura s. Apollinaris monachi ex ordinc s.
Benedicti introducti sunt, quibus a. 11 38 successerunt Camaldulenses, Gualterio
archiepiscopo Ravennate iubente (ed. Mittarelli Ann. Camald. III App. c. 369
n. 244). A. 1515 Camaldulenses, relicto monasterio Chissensi, Ravennam in
novas aedes iuxta ecclesiam s. Romualdi se transtulerunt ibique usque ad
suppressionem a. 1797 permanserunt. Hodie in eorum aedibus bibliotheca
civitatis q. v. Classensis custoditur.
Basilicam b. Apollinaris Classensem instaurandam et exornandam Romani
pontifices saepius curaverunt, ut Stephanus II — non Zacharias, ut Agnellus
c. 155 narrat — , ex Gallia redux, qui in ea missam celebravit et donum
obtulit, et Leo III, qui basilicam instaurari iussit eamque munifice ornavit
(Lib. pontif. ed. Duchesne II 31 et Agnelhis c. 169). Tot tantarumque gra-
tiarum memoriam inscriptio in navi ecclesiae s. Apollinaris, saec. XVIIl, ut
videtur, sculpta servat, in qua privilegia Gregorii I, Zachariae, Hadriani I,
102
Ravenna.
Lconis III, lohannis III, Lucii II, Eugenii III, Alexandri III, Lucii III,
Urbani III, aliorumque laudantur (cd. Farabulini I 545). Ecclesiae Romanae
fundos monachi habucrunt ab lladriano I (n. 5) et Lucio II (n. 9) sub censu,
cuius notitia apud Cencium legitur (ed. Fabre-Duchesne I 97):
„Monastorium sancti Apollinaris in Classe de Ravenna solidum auri,
quod valet X solidos denariorum senatus".
Impcratores quoque Otto I a. 972 (Mon. Gcrm. Dipl. I 55S n. 410),
Otto III a. 1001 (1. c. II 833 n. 400), lleinricus II a. 1009 (1. c. III 225
n. 191), Conradus II a. 1037 (1. c. IV 327 n. 239), Heinricus III a. 1045 (Stumpf
Rcg. 2282), Heinricus Y a. 1117 (St. 3154), Fridericus I a. 1164 (St. 4006.
4571 a. b), Heinricus VI (St. 5099 a. b), Otto IV a. 1210 (BF. 354) et Fride-
ricus II a. 1220 et 1226 (BF. 1181. 1610) monasterium Classense privilegiis
exornarunt. Denique lectores mcminerint epistolae, quam Petrus Damiani
pro lacob rectorc monasterii s. Apollinaris ad Bonifatium ct Stephanum
cardinales misit (Epp. lib. II n. 4).
Archivum Classense cum chartis ex monasteriis s. Apollinaris et s. Severi,
suppresso coenobio, Forolivium translatum (cf. Bethnumn in Archiv XII 571.
584), hodie in bibliotheca Classensi adservatur, scripturarum voluminibus 553
in archivo civitatis custoditis (cf. Gott. Nachr. 1897 p. 191. 192). Indicem
chartarum congessit M. Tarlazzi.
Praeterea adnotamus „Diplomata atque instrumenta ad mon. Classense
s. Apollinaris pertinentia", s, XVIII, Roma Bibl. Vittorio Emanuele cod. 546
(S. Gregorio 50); cf. N. Archiv V 22. XVII 483; Gott. Nachr. 1903 p. 144.
Frustra tamen quaesivimus Guidonis Grandi Excerpta ex autographis chartis
tabularii Classis, olim cod. 626 bibliothecae s. Michaelis de Muriano, et Indicem
chartarum tabularii s. Apollinaris in Classe Ravennae et s. Severi, ib. cod. 1084
(cf. Mittarelli Bibl. codd. ms. s. Michaelis Venetiarum p. 366. 466).
A = Orig. Raveuna Bibl. Classense (S. ApoUinare in Classe).
JB = Cop. ib. (S. Apollinare in Classe).
B^ = Cop. ib. (Archivio coinunale antico).
B"^ = Cop. in Docunienti cbe provano la giurisdizione Ravegnana che avea il nostro
munistero, a. 1G33, Ravenna Arch. comunale vecchio (Classe vol. 137).
C = Liber instrumentorum mon. Camaldulensis, auctoribus Simone et Raynerio,
mb. s. XIII, Firenze Arch. di stato (Camaldoli, Append. cod. 190); cf. vol. III
p. 175.
D = Liber instrumeutorum raon. s. Apollinaris Classensis, mb. s. XVsq., Forli Arch.
comunale ; cf. Gott. Nachr. 1898 p. 12.
E = Tommaso Mini Historia del sacro eremo di Camaldoli, s. XVI, Firenze Bibl.
naz. Conv. soppr. 744 B 1 et 627 C 10; cf. vol. III p. 171. 175.
F = St. Borgia Rerum maritimarum dominationis pontificiae monumenta, s. XVIII,
Roma Bibl. Vat. Museo Borgia; cf, Gott. Nachr. 1903 p. 74.
1 (595 sept.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: cum adhortatur, ut nihil de his, quac
lohannes qd. decessor eius in monasterio iuxta eccl. s. Apollinaris constructo
contulit atque constituit, aliquo modo patiatur immiiuii, sed omnia firma studeat
stabilitate servari.
Mon. s. Apollinaris in Classe. 103
V. Ravenna, Archiepisc. n. 39. — Gregorium I huic monasterio ss. Marci,
Marcellini et Feliculae reliquias donasse. ex inscriptione, quae apud Agnellum
c. 98 legitur, constat (cf. Rubeus ' p. 188; Baronius Ann. ecd. ad a. 595 c. 74; L'ghelli
'•» II 338; Fabri Meni. p. 99; Mittarelli Aun. Camald. I 14; Mou. (Jerm. Scr. rer.
Langob. p. 342). Ad hanc donationem ceterasque Gregorii I epistolas referenda esse
puto, quae Rodulphus prior in libello de inventione corporis b. Apollinaris (ap.
Muratori Scr. l^ 539) narrat: „b. Gregorius . . qui hanc ecclesiam possessionibus
ampliavit et houoravit adventu . ., sicut iu eius aliorumque sibi succedentium privi-
legiis evidenter apparet".
2 (596 niart.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: vituperat eum, quod monasterium,
quod (lohannes) decessor eius condidit, cupit sub curandarum rerum atque
causarum nomine praegravare etc.
v. Ravenua, Archiepisc. n. 42.
*3 (596—99)
Gregorius I praecipit Castorio notario, ut de possessione, quac monasterio
ss. Marci, MarccUini et Feliculac largitatis titulo dicitur esse concessa, debeat
quod iustum est facere.
Laud. in n. 4. — Reg. JE. — .
4 (599 iun. — iul.)
Gregorius I Castorio notario: iterum (n. 3) eum praecoptione commonet,
ut in ipsa re vigilans essc debeat atquo sollicitus; si habet quod iuste pro
eccl. Romanae possit partibus allegari, electorum eum cum parte altera
necesse sit subire iudicium.
v. Ravenna, Apocrisiarii S. R. E. n. 10.
5 782 nov. 1
Hadrianus I Dominico [abbati etc.]: concedit fundos norainatim illustratos
in territorio Corneliensi et in territorio Fanestre, iuris palatii apost. Raven-
natis, ea ratione, ut singulis quibusque diebus missas pro remedio animae
suae et venia delictorum in eodem sancto loco indifferenter fieri disponat
abbas etc. et singulis quibusque indictionibus rationibus publicis census ultro
actionariis publicis apto tempore persolvatur. — [Petentium desideriisj. Scr.
p. m. lohannis scrin., in m. oct. , ind. 6. Data kal. nov. p. m. Anastasii
secundicerii, regn. d. Deo et salv. I. Chr. etc. a. Deo propitio pont. d. n. in
apost. sede 1 1 , ind. 6.
B^ a. fo53 nov. — Ed. Mittarelli Ann. Camald. I App. c. 10 n. 3 ex B^. — Regj.
J. 1867. JE. 2437.
*6 Ravenna 972 mai. 25
Consentiente lohanne XIII Otto I et Otto II impp. confirmant ecclesiac
s. Apollinaris omnes suas res et proprietates.
cf. diploma Ottonum a. 972 mai. 25 (Mon. Gemi. Dipl. I 558 n. 410; Ottenthal Reg.
n. 540). — Regg. J. p. 330. JL. I p. 477.
*7 (1050)
Leo IX concedit privilegium protectionis, ct confirmat omnia privilegia a
regibus et imperatoribus concessa cum omnibus immunitatibus ct largitionibus.
Reg. Foiiunius II 34. JL. — .
104 Ravenna.
Fortunius affirmat: „Inter apostolica privilegia nuUum antiquius ad manus
nostras pervenit diplomate Leonis IX pp." — Praeterea adnotat Pflugk-Harttung
Iter p. 191 n. 128 ad a. 1060 mai. = JL. 4437 Nicolai II privilegium ecclesiae
Classeusi concessum, sed est Nicolai II privilegium a. 1060 april. 16 pro monasterio
s. Thomae iuxta Aposellam (vol. IV p. 183 n. 2).
*8 (1138 ex.)
Innocentius II concedit Ilenrico abbati, ab Azone priore Camaldulensi
instituto, plumbatnm diploma, ut bona temporalia quaecumque una cum
spiritualibus absque cuiusquam improbi iniuria salva atque illaesa coenobio
permaneant.
Regg. Fortunius II 84 = Mittarelli Ann. Camald. III 262 (qui hoc privilegium niinitne
sc vidisse testatur). JL. — .
9 Laterano 1144 nov. 29
Lucius II Henrico abbati etc: suscipit mon. s. Apollinaris in Classe sub
apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis in
comitatu Firmano, Pesariensi, Ariminensi, Ravennate, Faventino, Corneliensi,
Populiensi, Liviensi, Caesenate, Sarsenate, Feretrano, Egubino, Perusino, et
statuit, ut de possessionibus, quas habet a Romana ecclesia, quemadmodum
a Romanis pontificibus statutum est et scriptis eorum firmatum, solidum auri
apost. sedi annis singulis censualiter persolvant. — Ad hoc univcrsalis. Ego
Lucius etc. Subscr. 16 card. Dat. Lat. p. m. Baronis S. R. E. subdiac,
3 kal. dec, ind. 8, inc d. a. 1144, pont. v. d. Lucii II pp. a. 1.
B^ a. 1294 f. 11 f= B^ s. XVII DJ. — Edd. Mittarelli Ann. Camald. III App. c. 411
n. 268 ex B"^ = Migne CLXXIX 912 n. 70. — Begg. Fortunius II 84. J. 6102. JL. 8667.
*10 1155 nov. 25
Hadrianus IV concedit privilegium. — Dat. 7 kal. dec a. I.
Bqj. Fortimius II 84. JL. — .
*11 (1173)
Alexander III praecipit (Gerardo) Ravcnnati archiep., ut corpora in eccl.
s. ApoUinaris Novi nuper detecta in loco proprio recondi faciat, accensos in
populo rumores exstinguat et de corpore sacro b. Apollinaris non aliter per-
mittat teneri quam per millenos annos fuerat approbatum.
Laud. in Rodulphi pri<yris Camaldulen. lihelh (ap. Muratori Scr. I'> 540 = Mittarelli
Arm. Camald. IV 39, = Acta SS. V iul. 23 p. 361). — Beg. JL. — .
*12 (1173)
Alexander III committit I(ldebrando) bas. XII Apostolorum presb. card.,
apost. sedis legato, quaestionem inter monachos s. ApoUinaris in Classe et
monachos s. ApoUinaris Novi de corpore ipsius martyris audiendam.
Laud. in n. 13. 14. 22. — Beg. JL. — .
13 ' 1173 ocL 28
Ildebrandus S. R. E. presb. card., apost. sedis legatus, omnibus in Christo
fidentibus: narrat, se iuxta mandatum Alexandri pp. (n. 12) ad famosissimum
tonipluni Classis devenisse et, praesentibus Tlieodino s. Vitalis card. presb. et
Mon. s. Apollinaris in Classe. 105
Gerardo s. Rav. eccl. archiep., sacratissimum corpus b. Apollinaris multo labore
cfFodi fecisse. Statuit, ut tantae relationis sollemnitas 5 kal. nov. (oct. 28)
doinceps agatur, concedens indulgentiam 40 dierum. — Cum de corpore.
[Actum a. 1173, ind. 6, m. oct., 5 kal. nov.].
A. [B a. 1636 dep. = B a. 1651]. — Edd. Forhinius II 86. A. Fahicii Bibl. lat.
ed. Mansi III 90 ex cod. bibl. cap. Lucen. s. XIII. Mittarelli Ann. Camald. IV 4<J ex A =
Farabulini I 508. Zaccaria Iter littei'. p. 3 ex cod. Luccn. (Guastuzzi) Notizie p. 11. —
B^g. Rubeus * p. 241. Fabri Mem. p. 96 ad a. 1073. Muratori Scr. i* 540. Acta SS. V
iul. 23 p. 331. 334. JL. — .
De eadem re exstat inscriptio recens posita in choro ecclesiae (ed. Farabulini
I 538). — Conf. quoque Rodulphi prioris Camaldulen. libellum (edd. Muratori Scr.
Ib 538 = Mittarelli Ann. Camald. IV 37, = Acta SS. V iul. 23 p. 368).
*14 (1173-74)
Alexander III confirmat sententiam Ildebrandi presb. card. (n. 13).
Regg. Rubeus ^ p. 241. Fdbri Mem. p. 96. JL. —.
Fortunius II 87 affirmat, Alexandruni III Ildebrandi card. sententiam con-
firmasse rescripto suo dato Viterbii 11 kal. dec. Sed hoc potius est Alexandri IV
a. 1257 nov. 21 Potthast Reg. 17080.
15 (1170-80)
Alexander III abbati s. Apollinaris in Classc: praecipit, quatcnus aut iudicio
G(erardi) Ravennatis archiep. , a cuius iudicio ad sedem apost. appellavit,
pareat aut per se vel per sufficientem responsalem appellationem interpositam
prosequatur. — Significavit nobis.
Coll. Lips. t. 47 c.8. — Ed. Friedberg Quinque compilationes p. 201. — Reg. JL. 14072.
Conf. Ravenna, Arcbiepisc. n. 236.
16 (1170-81)
Alexander III archiep. Ravennati: respondet de appellationibus; nuntiat,
se redarguisse abbatem s. ApoUinaris in Classe, ab eo appellationem inter-
ponentem generalem.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 237.
n7 (1159-81)
Alexander III concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 22. — Reg. JL. — .
Laudatur quoque in privilegiis Innocentii III a. 1213 oct. 26 Potthast Reg. 482(3,
Gregorii IX a. 1229 iun. 13 Potthast Reg. 8417 et Innocentii IV a. 1252 mart. 5
Potthast Reg. 14523.
18 Anmjni (1184) mart. 20
Lucius III abbati et monachis Classensibus: mandat, quatenus, eo solo excepto
quod b. m. Gualterius archiep. Rav. de praestanda fidelitate rcmisit, in aliis,
praesertim in promissione oboedientiac et inthronizatione sedis, archiep. Raven-
nati oboedientiam debitam et consuetam reverentiara impendant.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 246.
*i5 Fianello (118-1)
Lucius III (cum esset Planell.) confirmat Gcrardo archiep. Rav. iurisdictionem
in coenobio Classensi, in instituendo potissimum eius abbate ceterisque obsequiis.
v. Ravenna, Archiepisc. n. 247.
jQg Ravenna.
*20 (1185)
[Luciiis 111] comniitHt Riiin[aldo] Esino ep. causara inter Bcrardum abbatem
Classcnsem et Presbyterum ep. Firmanum super castello q. d. Castrum.
V. Fermo, Episc. n. 15 (vol. IV p. 138).
*21 (1181—85)
Lucius III concedit privilcgium protectionis.
lie(j. FoiiiDiiiis II 87. JL. — .
22 Vcrona 1186 mart. 15
Urbanus III Berardo abbati etc: ad exemplar Alexandri (n. 17) suscipit
mon. s. Apollinaris in Classe sub apost. protectione, confirmat ordinem mona-
sticum sccundum b. Benedicti regulam atque institutioncm Camaldulensium,
possessiones propriis expressas vocabulis, decimas et iura; ratam habet con-
stitutionem sententiae I(ldebrandi) bas. XII Apostolorum presb. card. (n. 13).,
et confirmat libertatem a Gualterio quondam Ravennae archiep. indultam. —
Rcligiosam vitara eligentibus. Ego Urbanus etc. Subscr. 13 card. Dat.
Veronae p. m. Alberti S. R, E. presb. card. et canc, id. mart., ind. 3, inc. d.
a. 11S5, pont. v. d. Urbani pp. III a. 1.
A. [C f. 213' Exc. I) a. 1583 et a. 1772. E. F E.TC.J. — Edd. Fortunius II 87.
Suminarium s. XVIII in vol. Classe 204 Buvoina Arcli. comunale vecchio. Mittarelli Ann.
Camald. IV Ajyp. c. 137 n. 84 ex A = Migne CCII 1371 n. 25. — Eegg. Ada SS. V iul. 23
}}. 332. Fantuzzi Mon. II 351 n. 20. Tarlazzi Mem. p. 150. SchiaparelU et Baldasseroni
Reg. Camald. II 276 n. 1239. J. 9806. JL. 15562.
23 Vcrona (1186—87) mai. 27
Urbanus III G(erardo) Rav. archiep. : raandat, quatenus abbatem et fratres
H. Apollinaris in Classe compellat, ut quandam campanam eccl. Imolensis
irrationabiliter detentam Imolensi ep. reddant.
V. Iniola, Episc. n. 10.
*24 (1185—87)
Urbanus III ad exemplar Lucii (n. 18) dccernit, ut monachi Classenses
archiep. Ravennati reverentiam et obsequia, quae de praedicto monasterio
praesertim in promissione oboedientiae et inthronizatione abbatis praede-
cessoribus eius consueverunt impendi, semper impendant.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 266.
Monasteriuni s. Severi in Classe.
Translatio s. Severi, auctore Liutolfo presb. s. IX (edd. Acta SS. I feb. 1 p. 88 sq.;
Jaffe Bibl. rer. Germ. III 507 sq.). — Fortunius Hist. Camald. II 183 sq. — Fabri Mem.
p. 33.5sq. — Lubin p. 103. 319. — Acta SS. I feb. 1 p. 78sq. — Mittarelli Ann. Camald.
1 105sq. 14Gsq. — Tarlazzi Mem. p. 410sq. — Janauschek Orig. Cistercien. p. 251 u. 656.
Ecclesiam b. Severi in civitate Classis in rcgione q. v. Vicus Salutaris
Petrus cpiscopus Ravennas a. cr. 570 — 578 exstruxit; dcdicavit eius successor
Tohanncs episcopus (cf. Agnelli Lib. ])ontif. c. 93. 98). Colucrunt monacbi ex
ordine s. Benedicti, quibus saec XIll Cistercienses successerunt. Postea
Mon. s. Apollinaris in Classe — Mon. s. Severi in Classe. 107
monastcvium in commcndam cossit. Dcniiiue Calixtus III a. 1457 abbatiam
s. Scveri monasterio s. Apollinaris Classcnsi addixit. Jlodic autcm nullac
eius reliquiae supersunt.
Chartae ad monasterium s. Severi spectantes adservantur in archivo
Classensi, nunc in bibliotheca Classensi (cf. supra p. 102). Inter eas notamus
Ravennatum archiepiscoporum. privilegia Hunfridi a. 1049 oct. 27 (ed. Mittarclli
Ann. Camald. II App. c. 132 n. 70), Ileinrici a. lOolJ niai. (1. c. II App. c. 142
n. 77), Gualtcrii a. 1128 iul. 8 (1. c. III App. c. 321 n. 218) et diplomata
imperatorum Ottonis I a. 967 (Mon. Germ. Dipl. I 476 n. 349), Conradi II
(1. c. IV 397 n. 284 spur.), Hcinrici V a. 1117 (Stumpf Rcg. 3153). Fridcrici I
a. 1164 (St. 4007), Fridcrici II a. 1210 (BF. 355) ct Conradi Mcttcnsis
episcopi, legati impcratoris, a. 1221 (BFW. 12670).
A = Orig. Ravenna Bibl. Classense (Arch. conmnale antico).
X) = Liber in.striunentorum s. Apollinaris Classensis, s. XVsq., Forli Arch. conmnalc.
E = Acta et processus inter rempublicam Venetiaram et abbatiam Classis super
terris Caesareae, a. 1506, Ravenna Bibl. Classense (Classe).
i^ = G. B. Tondini Aneddoti Piceni, s. XVIII, Roma Arch. di stato cod. 32.
t*i (911—13?)
Anastasius (III?) concedit privilegium.
Laud. in n.^4. — lleg. JL. — .
i*2 (963-05?)
Leo (VIII?) concedit privilegium.
Laud, in n. f4. — Ref). JL. — .
t*5 (974-83?)
Benedictus (VII?) concedit privilegium.
Laud. in n. f4. — Beg. JL. — .
■f4 Anagni 1062 dec. 27
Alexander II Bonizo abbati etc. : ad cxcmphir Anastasii (n. 1)., Lconis
(n. 2) et Benedicti (n. 3) suscipit mon. s. Sevcri Classis sub apost. protectione,
confirmat ordinem monasticum secundum b. Bcnedicti regulam, possessiones
propriis exprcssas vocabulis, concedit ius recipiendi personas liberas et
absolutas e sacculo fugientes ad conversionem, facultatem tcmpore generalis
interdicti divina officia celebrandi, scpulturam liberam et ius eligendi abbatem;
inhibet, ut in monachos vel clcricos aut ecclesias eorum cxcommunicationis vel
interdicti sententiam nullus promulget nec novas aut indebitas exactiones
imponat. — Quotiens a nobis. Ego Alcxander etc. Subscr. 9 card. Dat.
Anagn. p. m. Alberti S. R. E. prcsb. card. et canc, 6 kal. ian., ind. 15, inc.
d. a. 1062, pont. v. d. Alexandri pp. II a. 2.
A. [D f. 7'. E f. 28. F p. 63]. — Edd. Mittarelli Ann. Canmld. II App. c. 179
n. 100 ex A — Migne CXL VI 1426 n. 152. — Regg. Fantuzzi Mon. II 348 n. 10 ad ian. 6.
J. CCCXCIV. JL. \4492.
Spurium, confectum saec. XIIT, ut videtur, ope diplomatis Gualterii archi-
episcopi Kavennafis a. 1128 et Lucii III privilegii (u.5). Subscriptiones cardinaliura
et notae chronologicae certe ficticiae sunt. Minime itaque Loewenieldio concedam,
spurium hoc auxilio cuiusdam genuini privilegii Alexandri III confectum esse.
^Qg * Ravenna.
5 Veroli 1184 april. 27
Lucius III Henrico abbati etc: suscipit mon. s. Severi Ravennatense sub
apost. protectione, confirmat possessiones propriis expressas vocabulis, concedit
ius clericos et laicos ad conversionem recipiendi, facultatem tempore generalis
interdicti divina officia celebrandi, ius eligendi abbatem et sepulturam liberam,
et confirmat constitutionem Fridcrici imp de non alienandis possessionibus
vel redditibus monastcrii. — Quotiens a nobis. Ego Lucius etc. Subscr. 13
card. Dat. Verul. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 5 kal. mai.,
ind. 2, inc. d. a. 1184, pont. v. d. Lucii pp. III a. 3.
A. /D f. 8. E f. 33'J. — Edd. MittarelH Ann. Camald. IV Ai)p. c. 113 n. 73 e.x A =
Migne CCI 1249 n. 137. — Regg. Fantuzzi Moti. II 351 n. 19 ad mai. 5. J. 9597. JL. 15027
ad april. 27. JL. 15037 ad mai. 5.
Confirmatur ab Innocentio III a. 1202 mart. 9 Potthast Reg. 1627.
MoiiasteriHiii ss. lohaunis et Stephani in Classe.
De antiquissimo hoc monasterio perpauca scimus (cf. Lubin p. 103;
Mabillon Ann. ord. s. Benedicti ^ I 227 sq. 251 sq.). Prima eius memoria in
Gregorii I epistolis legitur, cuius temporibus Claudius abbas erat. A. 649
s. Maurus Caesenas episcopus regimen huius monastcrii habuisse traditur (cf.
Fabri Mem. p. 113). Saec XI ad s. Severi monasterium pertinuit, ut constat
ex Conradi II imp. privilegio a. 1029 (Mon. Germ. Dipl. IV 397 n. 284), ubi
occurrit sub nomine s. lohannis in Armenia et s. Stephani a Titum. Postea
dirutum est, ut docent Alexandri II bulla spuria pro monasterio s. Severi
(v. supra p. 107) et Gualterii Ravennatis archiepiscopi privilegium a. 1128
(ed. Mittarelli Ann. Camald. III App. c. 321 n. 218), ubi legimus „extra
civitatem Classis monasterium ss. lohannis et Stephani ad Titum (sive Atitum),
quod nunc demolitum esse videtur, et locum, ubi olim fuit iam dictum mona-
sterium (q. d. Armeniae)".
1 (595 feb.)
Gregorius I Castorio notario: inter alia scribit, se Valerianum monachum,
quem emendatum in mon. b. lohannis in Classe tradidit, in eo monasterio
velle permanere.
V. Ravenna, Apocrisiarii S. R. E. n. 2.
2 (596 ian.)
Grcgorius I Mariniano ep. Ravennae: scribit de causa inter occl. Raven-
natem et Claudium abbatem.
V. Ravenna, Archiepisc. u. 41. — Claudius abbas mouasterii ss. lohannis et
Stephani iam in Gregorii I epistola a. 592 iul. ad lohanuem ep. Ravennatem missa
(supra p. 24 n. 27) occurrit. De Claudio cf. G. Rossi in Atti e Mem. della R. Deput.
per le Marche II 23 sq.
3 (598 april.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: monet eum, ut monasterium b. lo-
liannis et Stcpluini in Classitana civ. constitutum, cui communis filius Claudius
MoD. ss. lohannis et Stephani in Classe — Mon. s. Petri ad Vincula. 109
abbas praeest, quum multa a decessoribus eius praeiudicia atque gravamina
pertulerit, de futuro salubri ordinatione di.sponat; enumerat privilegia, quae
debeant custodiri. — Quam sit necessarium.
Reg. Greyorii I lih. VIII ep. 17. — Kdd. S. Gregoi-ii M. Oj)p. ed. Maur. lib. VIII n. 15.
Mansi X 97 n. 18. Migne LXXVII <)18 n. 7,0. Mcm. Germ. Epp. II 19. — Regg. J. 1138.
JE. 1504.
Excerptum huius privilegii, ex quo magna pars privilegii illius spurii J. 998,
JE. tl366 conficta esse constat (ef. Hartmann in Mon, Germ. Epp. I 348 not. ad
lib. V ep. 49), legitur in Deusdedit CoU. can. lib. III c. 107 [90] (edd. Martinucci
p.284; Wolf v.Glanvell p.316), in Ivouis Decr.VII c. 14, in Gratiani Decr. I D. 58
c. 1 et C. XVIII qu. 2 c. 28, et in aliis collectionibus. — Conf. Ravenna, Archi-
episc. n. 49.
4 (.598 april.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: Claudium abbatem, latorem prae-
sentium, longa apud se hactenus mora retentum, commendans, hortatur eum,
ut sacerdotali illum afFectione suscipiat, paternam illi monasteriisque ipsius
caritatem impendat, benignitatis suae eum consolatione rcfoveat, in eius se
tuitionem instanter accommodet.
v. Ravenna, Archiepisc. u. 50.
5 (599 iul.)
Gregorius I Claudio abbati: dolet, Severo ep. (Ficuclino) veniente, cum
occupationibus monasterii praepeditum ad apost. limina non venisse; nuntiat,
se epistolas eius secreto legisse; mandat, ut ad se veniat et usque ad 5 aut
6 mensium spatium secum faciat et postea ad propria revertatur. — Veni-
ente viro.
Reg. Gregorii I lib. IX ep. 179. — Edd. S. Gregoi-ii M. Opp. ed. Maur. lib. VII n. 45.
Mansi X .308 n. 72. Migne LXXVII 90.3 n. 45. Mon. Germ. Epp. II 173. — Regg. J, 1427
ad u. 601. JE. 1706.
6 (602 ian.)
Gregorius I lohanni subdiacono Ravennae: nuntiat, se reprobare Constan-
tium monachum, quem monachi monasterii qd. Claudii abbatis petiverunt
abbatem debere constitui, quum peculiaritati studeat et solus sine aliquo fra-
tnim suorum ad monasterium in Piceni provincia situm pergere praesumpsisset;
hortatur eum, ut Maurum cellerarium, si eius vita ad locum regiminis digna
est, a Mariniano ep. abbatera ordinari faciat; mandat, ut orani excusatione
atque mora cessante ad Claudii raonasteriura accedat, convenire fratres faciat,
ut sub orani veritate, quantascuraque de diversis scripturae chartulas ille
detulit, ad mediura deducant, ut eas suscipiat et sibi celerrime transraittat.
v. Ravenna, Apocrisiarii S. R, E, n, 14.
Mouasteriuin s. Petri ad Tincula.
Monasterium s, Petri ad Vincula, in agro Ravennate versus meridiem
situm, exstruxit Stephanus rex Ungarorum a. cr. 1030 (edd. Rubeus ^ p. 260
= Mittarelli Ann. Caraald. I App. c. 281 n. 129, = Fantuzzi Mon. V 245 n. 25
ad a. 966), ut peregrini Ungari et nuntii regis ibi caritative valerent tractari.
I j 0 Ravenna.
Ecclesiam consecravit Gerardus ep. ecclesiae Morisanae auctoritate Romanae
ecclesiae. In monasterio vixerunt monachi Benedictini, quibus saec. XIII ex.
Camaldulonscs sufFecti sunt (cf. Mittarelli Ann. Camald. I 412 sq.). Postea
abbates commendatarii monasterium rexerunt, a. 1493 Franciscus card. Picco-
lomini, a. 1591 card. Sforza, a. 1624 Franciscus card. Barberini. De loco cf.
Fabri Mem. p. 309 sq.: Lubin p. 318; Tarlazzi Mem. p. 383 sq,
Monasterium, quod iuris et proprietatis sedis apostolicae fuit, recensetur
ab Albino et Cencio in Libro censuum S. I{. E. (ed. Fabre - Duchesne
II 113; I 90):
,,Ecclesia sancti Petri ad Yincula III sol. Lucenses".
Adnotamus insuper iuramentum. quod Petrus abbas b. Petro sanctaeque
apostolicae Romanae ecclesiae praestitit (ap. Cencium c. 55 '^ ed. Fabre-
Duchesne I 28S).
Archivum aut dispersum est aut periit. Pauca ex eo in archivo
familiae Barberini, nimc in bibliotheca Vaticana. inveniuntur (cf. Gott. Nachr.
1903 p. 545). Lucii III privilegium olim in archivo Vitellorum marchionum
custodiebatur, quod hodie est Florentiae penes principem Vitelli-Buoncom-
pagni, unde exscripsit lulius Mancini CasleUanus.
C — lulii Mancini Enunciativae genealogicae et alia uotabilia vol. I , s. XVIII,
Poggitazzi Arch. Magheriui Graziani vol. 176; cf. vo). IV p. 101.
*1 (1130—43)
Innocentius II concedit privilegium libertatis.
Laud. in n. 4. — Reg. JL. — .
*2 (1145—53)
Eugenius III concedit privilegium libertatis.
Laiid. in n. 4. — Reg. JL. — .
*3 (1159—81)
Alexander III concedit privilegium.
Laud. in n. 4. — Reg. JIj. — .
4 Vdletri 1181 sept. 28
Lucius III lohanni abbati etc: ad exemplar Innocentii (^w. :/^, Eugenii C«. 5^
et Alexandri (n. 3) suscipit mon. s. Petri ad Vincula, quod ad ius et proprie-
tatem b. Petri nuUo mediante pertinet, sub apost. protectione, confirmat
possessiones propriis expressas vocabulis, libertatem ab Innocentio et Eugenio
concessam, et concedit sepulturam liberam, ius eligendi abbatem a Romano
pontifice benedicendum, et roborat immunitatem a lohanne duce indultam,
censu 12 den. Lucen. monetae annuatim apost. sedi persolvendo. — Licet
universis. Ego Lucius etc. Subscr. 1 1 card. Dat. Velletr. p. m. Alberti
S. R. E. presb. card. et canc, 4 kal. oct., ind. 15, inc d. a. 1181, pont. v. d.
Lucii III pp. a. 1 .
C f.9^. — Ed. Gutt. Nachr. 1910 ex C. — Regg. Rubeus * j). 353 = Fabri Mem. p. 310,
= Mittarelli Ann. Camald. IV 97. J. 9415. JL. 14507.
Mon. s, Petri ad Vincula — Mon. s. Adalberti in Pereo. 1 1
Monasterium s. Adalberti in Pereo.
Fortunius Hist. Camald. II 28 sq. — Fabri Mera. p. 71sq. — Lubin p. 5. —
Mittarelli Ann. Camald. 1 113sq. 241sq. — Tarlazzi Mem. p. 98sq.
Monasterium s. Adalberti sive s. Albcrti in insula q. d. Pereum, ab
Ottone III imp. excitatum suoque privilegio a. 1001 munitimi, olim magnao
famae fuit floruitque sub protectione Romanorum pontificum, quibus monaclii
censum solvere consueverunt, ut duabus vicibus adnotat Cencius in Libro
censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 95. 97):
„In archiepiscopatu Ravennati: Ecclesia sancti Alberti II mara-
butinos".
„In episcopatu Comaclensi: Ecclesia sancti Alberti XX Lucenses:
de loco Nostris iustitiis, posito in suburbio Ravennae, I denarium Venctum,
de tribus mansis, positis in Materraria, IIII denarios Venetorum, de
massatiola q. v. Tillianeria VI denarios Papienses". (De massa in Tilia-
veria in terr. Faventino cf. Mittarelli Ann. Camaldulen. III App. c. 64
n. 43).
Comaclenses enim saepius monasterium, etsi in territorio Ravennatensi
situm, sibi vindicare praesumpserunt. lam a. t086, teste Rubeo ^ p. 312,
controversia orta est inter Adelbertum Comaclensem episcopum, qui suae
dioeceseos coenobium s. Adalberti esse affirmabat, et lohannem abbatem, qui
id Ravennatis esse dicebat, Ottonis ac ceterorum imperatorum diplomatibus
patere. Arbitri tunc decreverunt, coenobium s. Alberti cum insula Perei
Ravennatis dioeceseos esse ex talibus publicis et principum privilegiis con-
stare. Legitur quoque in privilegiis Gelasii II, Calixti II, Honorii II et
Innocentii II inter abbatias ad iurisdictionem Ravennatum archiepiscoporum
spectantes, atque etiam ab Innocentio III a. 1209 april. 4 Hugbaldo archi-
episcopo Ravennati personaliter commissum est (Potthast Reg. 3699).
Monasterium s. Adalberti, quamquam a summis pontificibus et ab
imperatoribus Ottone III, Heinrico II, Heinrico III et Friderico I, quorum
quidem privilegia periisse dolemus, protectionis litteras habuit, iam saec. XIII
in. coUabi coepit (cf. Innocentii III rescriptum Potthast Reg. 3699) et a. 1234,
expulsis Benedictinis, canonicis regularibus s. lacobi de Cella Volana com-
missum est (cf. Pennotti Hist. tripartita ^ p. 29S. 481). Saec. XV in. in
prioratum saecularem convertitur.
Archivum periit a. 1636 in alluvione fluminum (cf. Mittarelli Ann.
Camald. I 242). Quaedam vero chartae in archicpiscoporum Ravennatum
archivo supersunt. Privilegiorum notitias, quae sequuntur. legimus in codice
quodam archivi s. Vitalis, desumptas ex volumine A Mandriolarum R, frustra
a nobis requisito.
C = SanVitale vol. 616, s. XVIII, Ravenna Arch. comunale vecchio; cf. G6tt.]SIachr.
1897 p. 192.
\ \ 2 Ravenna.
*/ • 1123 iul. 1
Calixtus II suscipit monasterium s. Adalberti sub apost. protectione, et
confirmat bona et ecclesias eidem subiectas.
C Exc. — Reg. Gott. Nachr. 1897 p. 192. JL. —.
*2 1178 niai. 6
Alexander III confirmat bona et privilegia.
C Exc. — Reg. Gott. Nuchr. 1897 p. 192. JL. — .
*3 1185 mai. 17
Lucius III confirmat bona et privilegia.
C Eocc. ad a. 1189. — Reg. Gott. Nachr. 1897 p. 192. JL. — .
Ecclesia s. Margaritae.
S. Margaritae ecclesiam in loco q. d. Constantiaco Gualterius archiepi-
scopus Ravennas a. 1124 canonicis Portuensibus concessit (Rubeus ^ p. 323 et
Fantuzzi Mon. II 383 n. 38). Sita erat in territorio Argentano et in plebatu
s. Mariae de Portu, non, ut affirmat Pennotti Hist. tripart. ^ p. 299. 456, in
episcopatu Ferrariensi. Hodie locus S. Margherita ad Cerviensem episcopatum
pertinet.
Urbani III rescriptum, quod sequitur, inter chartas Portuenses exstat
(cf. supra p. 95).
A'^ — Orig. Ravenna Arch. capitolare.
1 Verona (1186—87) iul. 24
Urbanus III canonicis s. Margaritae: concedit sepulturam liberam. — Quo-
tiens a nobis. Dat. Veron. 9 kal. aug.
AK — Ed. Gott. Nachr. 1897 p. 215 n. 17 ex AK — Reg. JL. —.
C E RVIA
(Ficodia. Ficuclas. Ficoclum. Cervia)
Ughelli ' II 485 sq.; *II 467 sq. — P. L. Galletti Lettera intorno alla serie dei
vescovi di Cervia (Roma 1760). — Cappelletti II 557sq. — Ferd. Forlivesi Cervia.
Cenni storici (Bologna 1889). — Frid. Foscbi Synodus dioecesana, pars altera, commen-
taria (Romae 1893). — Girolamo Zattoni La cronotassi dei vescovi di Cervia (Ravenna
1903). — G. G. Bagli in Atti e Mem. per le prov. di Romagna Ser. III t. XIII (1895) 91 sq.
Episcopatus Ficodensis sive Cervieiisis.
Primus, quem novimus, antistes Ficoclensis Geruntius fuit, qui actis
synodi a Symmacho pp. a. 501 celebratae subscripsit (Mon. Germ. Auct. antiq.
XII 433) et saepius in Gelasii I epistolis occurrit (an JK. 663 et 705 ad
eum referenda sint, in dubio raanet). Quae vero de eo Legenda s. Genintii
(Acta SS. II mai. 9 p. 460) narrat, prorsus fide carent. Adnotamus etiam
lohannem Ficoclensem episcopum a Nicolao I una cum Rhadoaldo Portuensi
episcopo in Galliam missum ad cognoscendam Lotharii regis causam (JE. 2698.
2726), et Lucidum Ficoclensem episcopum a Petro Damiani in opusculo XIX
de abdicatione episcoporum laudatum. Saec. X, ut videtur, Ficoclensis
episcopus titulum Cerviensis accepit.
Ficoclensis episcopatus, quamquam in Gregorii I privilegio spurio
JE. 1883a (v. supra p. 32 n. 62) inter Ravennatis archiepiscopi suffraganeos
enumeratur, priscis tamen temporibus apostoHcae sedi immediate painiisse
videtur. Agapitus II a. 948 oct. eum Ravennati archiepiscopo subiecit (cf.
supra p. 50 n. 156 et Leonis episcopi sponsionem a. 1035 iun. 8 factam apud
Mittarelli Ann. Camald. I App. c. 282 n. 130; cf. tamen Zattoni p. 19).
Dioecesis exigua est; habet praeter Cerviensem urbeni Massam quoque
Fiscaliam iuxta Padum Volanum una cum oppidis Massa Fiscaglia, Fiscaglia,
Migliaro, S. Margherita, Migliarino, Alberlungo, Medelana et Rovereto, inter
Comaclense et Ferrariense territoria sitis. Plebs s. Vitalis q. v. Fiscalii cum
pertinentiis suis iam laudatur in Urbani III privilegio (n. 7). De ea cf. quae
adnotant Albinus et Cencius (ed. Fabre-Duchesne II 114; I 98):
„De massa Fiscalia: Cerviensis episcopus [debet] de plebe sancti
Vitalis XII imperiales".
Q
Kehr, Italia pontificia V.
I ] 4 Cervia.
Archivum episcopale, cuius chartas Ravennates a. 1232, ut traditur,
violenter Ravennam deportaverunt, hodie paucas tantum recentiorisque aevi
continet. De eo cf. Gott. Nachr. 1898 p. 7. — Quae ad Cerviam spectant
monumenta, ea maxima ex parte in tabulario Ursiano inveniuntur (cf. supra
p. IGsq.). Gregorii IX et Innocentii IV privilegia (Potthast Reg. 9199. 11527)
vulgavit Ughellus ex eorum regestis Vaticanis.
B = Cop. s. XIII, ut videtur, olim Ravennae in archivo familiae Fantuzzi, quo
usus est Marcus Fantuzzi Mon. Rav. Frustra quaesivimus.
C = Librorum commemorialium vol. XIX, s. XVI, Venezia Arcb. di stato; cf.
R. Predelli I libri commemoriali della Republica di Veuezia. Regesti VI in:
Monumenti storici pubbl. dalla R. Deput. di storia patria Veneta Ser. I t. XI
(Venezia 1904) et Gott. Nachr. 1897 p. 370.
D = Monterenzi Cameralia vol. F, s. XVII, Roma Arch. Vat. Arm. XXXVI t. 6; cf.
Gott. Nachr. 1900 p. 122.
1 (495—96)
Gelasius I Gerontio et Petro epp.: scribit, viduarum et orphanorum causas
impensius exsequendas esse.
v. Ravenna, Archiepisc. n. 8. — In Legenda s. Geruntii (Acta SS. II mai. 9
p. 460) legitur, papam Geruntio ep. ecclesiam s. lohannis apost. dicatam in loco
q. d. Ad Ficodenus concessisse eique indulsisse privilegium, ut secundus a papa
Ficodensis pontifex in synodali coetu iuxta ipsum sedeat eique soli papa assurgat,
cum ille ad urbem regiam, scil.Romam, convenerit. Quae cum omnino fabulosa
esse manifestum sit, nos notitiam minime curamus.
2 (496)
Gelasius I Gerontio, lohanni, Germano et Petro epp.: scribit de Stephani
satisfactione.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 10.
3 (591 iul.)
Gregorius I Severo ep.: scribit de Ocleatini electione.
V. Rimini, Episc. n. 1 (vol. IV p. 159). — De Severo Ficucliuo ep. Gregorius I
in epistola Reg. lib. IX ep. 179 (v. supra p. 109 n. 5) loquitur.
4 (595 feh.)
Gregorius I Severo ep. Ficuclino, visitatori eccl. Ravennae: delegat sollem-
niter post obitum lohannis ep. (Ravennatis) visitationis destitutae ecclesiae
operam.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 34.
5 881 iul. 20
lohannes VIII lohanni ep. Ficoclensi: delegat visitationis obitu Romani
Faventinae civ. antistitis destitutae ecclesiae operam.
V. Faenza, Episc. n. 3. — Huic lohanni ep. Ficoclensi Hadrianum II a. 872
privilegium de monasterio s. Mariae de Balneo aedificando concessisse Fortunius
Hist. Camald. II 132 affirmat. Ecclesia s. Mariae Balneensis tunc Ficoclensis dioe-
cesis fuisse dicitur, sed privilegium recte inscribitur ,Iohanni episcopo Aretino" (cf.
vol. III p. 148 n. 11 et infra p. 124 u. 1).
*6 (1181—85)
Lucius III concedit privilogium.
Lavd. in n. 7. — Reg. JL. — .
Episcopatus Ficoclensis sive Cerviensis — Massa Fiscalia. ] \ 5
7 Fcrrara 1187 oct. 15
Urbanus III Thebaldo Cerviensi ep. etc. : ad exemplar Lucii (n. 6) suscipit
eccl. Cerviensem sub apost. protectione, confirmat possessiones propriis ex-
pressas vocabulis; prohibet talliam vel aliquam coUectam contra consue-
tudinem antiquam; statuit, ut infra dioecesim nullus ecclesiam vel oratorium
de novo construere praesumat; confirmat compositionem, quae inter eum et
canonicos eius mediante Ger(ardo) Ravennate archiep. intervenit; decernit,
ut obeunte episcopo canonici episcopum communi consensu eligant. — In
apostolicae sedis. Ego Urbanus etc. Subscr. 9 card. Dat. Ferrariae p. m.
Alberti S. R. E. presb. card. et canc, id. oct., ind. 6, inc. d. a. 1187, pont.
V. d. Urbani pp. III a. 2.
[B dep.J. G f. 32. InseH. hullae Sixti IV a. 1482 april 30: D f. 666. — Edd. Fan-
tuzzi Mon. Rav. IV 283 n. 73 ex B (ex tabulario Elephantutio in quodam processu ad oct. 10)
= Migne CCII 1524 n. 141, = Foschi Append. n. 3. — Begg. Rubeus Hist. Rai: * p. 359
= Ughelli ' II 486; ^ II 469. PredeUi VI 61 n. 1 ex C ad oct. 10. Zattoni p. 28. J. 9975
et JL. 16004 ad a. 1187 sept.—oct.
Massa Fiscalia.
Massa Fiscalia inter antiquas S. R. E. possessiones recensetur. Olim in
territorio Ferrariensi sita, a lohanne X a. 921 Honesto archiepiscopo Raven-
nati concessa (v. Ravenna, Archiepisc. n. 154), saec. XII, ut videtur, ad
Cerviensem episcopatum devenit (v. supra p. 113).
Quae invenitur notitia apud Cencium (ed. Fabre-Duchesne I 98), ad
Benedicti VIII privilegium, quod sequitur, referenda est:
„In episcopatu Cerviensi: Populus Massae Fiscaliae I par boum vel
XX solidos denariorum, quales ibidem currunt, et LX spatulas de porcis".
Notitiam vero, quam legimus apud Albinum (1. c. II 114):
„Cerviensis episcopus de plebe sancti Vitalis XII imperiales",
iam supra retulimus (p. 113). De loco cf. Frizzi Mem. per la storia di Ferrara
^ II 32 sq; ^ II 40 sq.; Privilegia seu confirmationes privilegiorum, immuni-
tatum et exemptionum terrae et hominum Massae Physcalae (1685); Ambrogio
Casoni Memorie di terra Massafiscaglia [Non vidi].
1 (1023)
Benedictus VIII cunctis hominibus eorumque consortibus in Massa Fiscalia
et plebe s. Vitalis : confirmat antiquam eorum consuetudinem, id est omncm
dationem seu functionem publicam, ea ratione ut semel in unoquoque anno
tribus diebus ad legem faciendam nuntios apost. sedis custodire debeant; et
confirmat massam q. v. Fiscalia et plebem s.Vitalis infra certos fines, ita sane
ut singulis quibusque indictionibus pensionis nomine dent S. R. E. boum par 1 vel
sol. den. 20 et in nativitate Domini spatulas de porcis 60. — Quotiens illa a.
Insert. hullae Honm-ii III a. 1220 aug. 14 Pottliast Reg. 6330: Roma Arch. Vat. Reg.
Vat. 1. 11 f. 91' f= cod. Vallicell. I53 s. XVI]. — Edd. (Zaccagni) Dissertatio hist. de summo
apost. sedis imperio in urbem comitatumqiie Comacli (1709) App. p. 6 n. 3 ad a. cr. 1014. Tfieiner
Cod. dipl. dom. temp. I y n. 9 (cf. p. 57 n. 85) ut bullam Benedicti X ad a. 1059. — Regg.
Frizzi Mem. di Ferrara ' II 33; * II 41. Haroy Honorii III Opp. III 506 n. 23. P-essutti
Reg. Honwii III t. I 434 n. 2619. Potthast Reg. 6330. J. 3082. JL. 4046.
8*
S A R S I N A
(Sassena. Saxena. Sarsena. Bobiura)
Filippo Antonino Delle antichita di Sarsina e de' costumi Romani introduzioni
' (In Sarsina 1607); ^ ristampato ed accresciuto di rilevanti notizie spettanti alla storia
e privilegi della chiesa di detta citta e d' una erudita memoria di Gius. Fantini etc.
da Giannantonio Azzali olim Frediani (In Faenza 1769). — Ughelli 'II 702 sq.; * II
651 sq. — Copia quorumdam privilegiorum ecclesiae episcopali Sarsinae concessorum
(Forlivii 1691) et in Ph. Antonini Antichita di Sarsina ^ (1769) p. 282 sq. — lo. Bapt.
Braschi De ecclesia Sarsinate et eius episcopatu , ms. s. XVIII in. . Sarsina Arcti.
vescovile. — lo. Bapt. Braschi Relatio status ecclesiae Sarsinatensis (Romae 1704). —
Gius. Fantini Memoria sulP antica Sarsina in: Append. ad Ph. Antonini Antichita di
Sarsina * (1769). — (Annibale degli Abati Olivieri) Esame di alcuni diplomi e carte
stampate gia nell' Ughelli e nuovamente neirAppendice alla storia di Sarsina pubbl. in
Faenza nel 1769 in: Calogera Nuova Raccolta XXI (1771) 1 sq. — Cappelletti II
481 sq. — Luigi Testi I due amici e 1' antichissima citta di Sarsina con appendice sulla
serie cronologica dei vescovi Sarsinati (Gatteo 1892). — L. Testi San Vicinio vescovo
di Sarsina nella storia e nella tradizione con la serie cronologica dei vescovi di Sarsina
[Non vidi]. — Girolamo Zattoni Indipendenza del vescovo di Bobbio dalla giuridizione
metropolitica di Ravenna in: Rivista di scienze storiche II* (1905) 345 sq. — G. G. Bagli
in Atti e Mem. per le prov. di Romagna Ser. III t. VIII (1890) 310 sq.
Episcopatus Sarsinas sive Bobiensis.
Primus Sarsinatensium antistes s. Vicinius celebratur, qui vixit a. cr. 300
(cf. Acta SS. VI aug. 28 p. 189 sq.). Inter episcopos Sarsinates, qui etiara
Bobienscs appellabantur, notaraus Ubertura I, cui Conradi II irap. diploma
spurium (Mon. Germ. Dipl. IV 127 n. 93) inscriptura est, et alterura Ubertura,
ad quera Petrus Daniiani epistolara dedit (Epp. lib. IV n. 13), et Albericura,
cui Fridericus II irap. privilegia BP. 1187. 1247 concessit.
Nomen Bobiensis episcopi (cf. P. Fabre Le patrimoine de 1' eglise
Romaine dans les Alpes Cottiennes in: Melanges d' archeologie et d^histoire
IV (1884) 399 sq.) aliquando gravis causa fuit erroris, in quera ctiam Cencius
incidit, Bobium Sarsinate cura altero Bobio in Liguria sito confundens (cf.
Lib. censuura S. R. E. ed. Fabre-Duchesne I 77. 99). Adnotat ille (1. c. I 78):
„Episcopus ipse I marabutinum".
Episcopatus Sarsinas sive Bobiensis. II7
Certe episcopus Bobiensis censum hunc pro quadam possessione Roraanae
ecclesiae, quae in illis regionibus massam s. Petri possidebat (de ea cf. P. Fabre
in Arch. della Soc. Romana XVII (1894) 7sq.), solvere tenebatur, sed privi-
legium de re omnino desideratur.
Dioecesis olim amplior fuit quam nunc est. Amisit enim iam pridem
Camaldulensium monasterium s. Mariae de Balneo, postea inter abbatias
Nullius recensitum, quod una cum suis parochiis a Leone X novo Burgi
s. Sepulcri episcopatui addictum est (cf. vol. IV lOSsq.). Episcopatus Sarsi-
nas, a. 1824 Pio VII iubente cum Brictinoriensi unitus, hodie vero proprio
episcopo gaudet.
Archivum episcopii, olim in castro Ceulae custoditum, unde saepius
archivum Ceulae sive de Ceola appellabatui-, saec. XVI gravissima damna passum
est. Antiquiora enim episcopatus privilegia, quae Ubertus episcopus a. 1041
(cf. n. 3) coram Benedicto IX protulit, iam pridem perierunt. Quae super-
fuerunt, ut Conradi II et Friderici II imp. diplomata et Hadriani IV pri^d-
legium autographum (n. 4), Romam in archivum castri s. Angeli translata et
in armario XVI c. VII deposita sunt (cf. N. Archiv XIV 352. 360 et Gott.
Nachr. 1900 p. 117). Conf. quoque libellum „Raggioni del vescovado di
Sarsina" in Monterenzi Cameralia vol. A, s. XVI, Roma Arch. Vat. Arm.
XXXVI t. I f. 478 sq. (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 122. 373). In archivo autem
cancellariae episcopalis Sarsinae remansit liber „Raccolta di varie cose
antiche concernenti il vescovado ed altre cose di Sarsina", auctore Philippo
Antonino, s. XVII in., in: „Collettaneo di varie cose antiche appartenenti al
vescovato di Sarsina raccolte da Mons. Gio. Batt. Braschi" vol. I, a. 1705, ubi
fol. 86 legitur „Inventarium scripturarum, instrumentorum et privilegiorum et
bullarum episcopatus Sarsinae . . a. 1496". Conf. quoque elenchum monu-
mentorum inde ab a. 1027 usque ad a. 1590 ex Ph. Antonini Historia Sarsinae
sumptorum ap. Fantuzzi Mon. Rav. VI 256 n. 95.
A = Orig. Roma Arch. Vat. Arm. XVI c. VII u. 1.
B = Transumptum privilegiorum imperialium et papalium concessorum episcopis
Saxenatibus, s. XIV et XVII, Roma Arch. Vat. Arm. XVI c.VII n. 2. 3 et Bibl.
Vittorio Emanuele cod. 2286 (Ms. Gesuitici 157); cf. N. Archiv XIV (1889) 360
et Gott. Nachr. 1903 p. 145.
C = Raccolta di varie cose antiche coucementi il vescovado . . di Sarsina, s. XVII
in., Sarsina Arch. della Cancellaria vescovile; cf. F. Schneider in Quellen und
Forschungen XI (1908) 40.
D = Libro dei privilegii e di altri monumenti raccolti da Mons. Gio. Batt. Braschi
vol. II, a. 1704, ib.
E = los. Garampi Schedae, s. XVIII, Roma Arch. Vat. Fondo Garampi; cf. G5tt.
Nachr. 1900 p. 392 sq. 1903 p. 522 sq.
*1 (879)
lohannes VIII mandat Romano archiep. s. Ravennatis eccl., ut Luponem
presb. ordinandum episcopum s. Sarsenati eccl. consecret.
Laud. in n. 2. — Beg. JE. — .
jjg Sarsina.
2 (879)
lohannes VIII Romano archiep. s. Ravennatis eccl.: monet eum, ut Luponem
presb.. quem postposito suae voluntatis et iussionis mandato (n. 1) consecrare
postposuit, continuo ac praesentialiter Sarsenati eccl. antistitem ordinet. —
Relatione quorumdam.
Beg. Idhannis VIII ep. 163. — Edd. Carafa Epp. decr. III 402 n. 154. Mansi XVJl
107 ». 154 = Amadesi Antistitum Ravennatum chronot. I 219 n. 6, — Cappelletti II 489,
= Migne CXXVI 821 n. 199. — Reyg. J. 2448. JE. 3223.
*3 (1041)
Benedictus IX mandat Arduino Monteferetranae eccl. ep., ut sua vice
plebem in fundo et in loco Balnei Uberto Saxenatis eccl. ep. ti-adat et per
eum suae ecclesiae et futuris successoribus in perpetuum.
Laiid. in Arduini Monteferetranae eccL episcopi et missi d. Benedicti IX charta
traditionis a. 1041 upi-il. 3 (ed. F. Sihneider in Quellen und Forxehungen XI (1908) 41 ex C
f. 234; Reg. Fantuzzi Mon. Rav. VI 256 n. 3). — Reg. JL. —.
4 Roma S. Pietro 1155 mart. 20
Hadrianus IV Uberto ep. etc. : suscipit eccl. s. Mariae et s. Vicinii Saxe-
natem sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas
vocabulis. — Quia divinae. Ego Adrianus etc. Subscr. 8 card. Dat. Rom.
ap. s. Petrum p. m. Rolandi S. R. E. presb. card. et canc, 13 kal. april.,
ind. 3, inc. d. a. 1154, pont. v. d. Adriani pp. IIII a. 1.
A (mutilum). fC f. 225'. D f. 116. EJ. — Ed. Gott. Nachr. 1910. — Regg. Fantuzzi
Mon. Rav. VI 257 n. 6. Gott. Nachr. 1900 p. 173 n. 20. JL. 10023a ad mart. 30.
Ecclesia cathedralis s. Mariae et s. Ticinii.
Chartae, quae ex antiquo ecclesiae cathedralis tabulario supersunt, legim-
tur in duobus voluminibus, a loh. Bapt. Braschi episcopo Sarsinate a. 1704
et 1705 collectis. Praeter Calixti 11 (n. 1) et Lucii III (n. 2) privilegia notamus
Arduini episcopi Monteferetrani placitum a. 1041 (cf. Episc. n. 3) et Divizonis
episcopi Sarsinatensis privilegium Huberto praeposito et canonicis a. 1138
concessum. Privilegiorum vero praedecessorum , quorum in Calixti II privi-
legio (n. l) montio fit, nulla alia superest memoria.
C = Kaccolta di varie cose antiche conceruenti il vescovado . . di Sarsina, s. XVII
in., Sarsina Arch. della Cancellaria vescovile; cf. supra p. 117.
1 Laterano 1121 april. 2
Calixtus TI Ugoni archidiac. et canonicis etc. : praedecessorum suorum
vestigia subsecutus, confirmat s. Saxenati eccl. b. Mariae plebem in territorio
Balnei positam, statuens, ut praedicta plebs cum primitiis, decimis, oblationi-
bus et ordinationibus Saxenati eccl. adnexa sit. — Officii nostri. Scr. p. m.
Gervasii scrin. reg. et not. s. pal. Ego Calixtus etc. Dat. Lat. p. m. Grisogoni
8. R. E. diac. card. ac bibl., 4 non. april., ind. 14, inc. d. a. 1121, pont. autem
d. Calixti II pp. a. 3.
C f. 238. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex C. — Reg. JL. — .
Episcopatus Sarsinas sive Bobiensis — Mon. s. Ambrosii de Rancla. 119
2 Ydlctri 1182 aug. 27
Lucius III Ranerio archidiac. et canonicis etc: suscipit eccl. Saxenatem sub
apost. protectione, confirmat possessiones propriis expressas vocabulis, deci-
mationes et primitias, libertates et immunitates ab Huberto qd. ep. indultas;
statuit, ut infra terminos ecclesiarum eorum nullus ecclesiam vel oratorium
aedificare praesumat; concedit ius eligendi episcopum et sepulturam liberam.
— Quotiens illud a. Ego Lucius etc. Subscr. 1 I card. Dat. Velletr. p. m.
Alberti S. R. E. presb. card. et canc. , 6 kal. sept., ind. 15, inc. d. a. 1182,
pont. V. d. Lucii pp. III a. 1 .
Cf. 257. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex C. — Reg.Fantuzzi Mou. Eav.VI 257 ii. 7. JL. — .
Monasteriura s. Salvatoris de Siiiiaiio.
Inter monasteria Sarsinatensis episcopatus, quae in Hadriani IV privi-
legio Uberto episcopo concesso (Episc. n. 4) leguntur, primum est monasterium
s. Salvatoris de Simano. De eius origine et incrementis pauca scimus. Nota-
mus autem Gratianum abbatem s. Salvatoris subscripsisse chartae a. 1041
(p. 118 n. 3). Monasterium erat monachorum Benedictinorum ; postea ad
capitulum ecclesiae cathedralis Imolensis pertinuisse videtur.
Urbani III privilegium (n. 3) est Imolae in tabulario canonicorum;
cf. Gott. Nachr. 1 898 p. 8.
A — Orig. Imola Arch. capitolare.
B = Fr. Ant. Zaccaria Schedae, s. XVIII, Ronia Bibl. Vittorio Emanuele cod. 2697
(Ms. Gesuitici 568); cf. Gott. Nachr. 1903 p. 145.
n (1159-81)
Alexander III concedit privilegium protectionis.
Laiid. in n. 3. — Reg. JL. — .
*2 (1181—85)
Lucius III concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 3. — Beg. JL. — .
3 Verona 1136 sept. 28
Urbanus III Alberico abbati etc. : ad exemplar Alexandri (n. 1) et Lucii
(n. 2) suscipit mon. s. Salvatoris in Simano sub apost. protectione, et confirmat
ordinem monasticum secundum regulam b. Benedicti et possessiones propriis
expressas vocabulis et iura. — Effectum iusta postulantibus. Ego Urbanus
etc. Subscr. 15 card. Dat. Veron. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc,
4 kal. oct., ind. 5, inc. d. a. 1186, pont. v. d. Urbani pp. III a. 1.
A. [BJ. — Ed. Gott. Nachr. 1903 p. 154 n. 9 ex A. — Regg. Gott. Nachr. 1898 p. 37
n. 10. Mazzatinti Gli archivt della storia d'Italia 1 188. JL. — .
Monasteriuni s. Anibrosii de Rancla.
Secundo loco legitur in Hadriani IV privilegio pro episcopatu Sarsi-
natensi (Episc n. 4) monasterium s. Ambrosii, quod recensetur ab Albino et
Cencio in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne II 114; I 77. 99);
„Monasterium sancti Ambrosii [de Rancla] XII denarios Papienses".
120 Sarsina.
Rancla, hodie Ranckio, haud longe ab urbe Sarsina distat.
A. 1041 Bonizo abbas s. Ambrosii occurrit (cf. chartam p. 118 n. 3).
Plura de loco ignoramus, quum privilegia desint. De eo cf. Lubin p. 314.
Mouasterium s. lolianuis bapt. iuter ambas Paras.
Tertio loco legitur in Hadriani IV privilegio (Episc. n. 4) cella s. lohannis
inter ambas Paras, quam Albinus et Cencius in Libro censuum S. R. E. (ed.
Fabre-Duchesne II 114; I 78) recensent sub episcopatu Bobiensi:
„Cella sancti lohannis inter ambas partes I bisantium".
Sita fuit in confinibus Sarsinatis et Feretrani episcopatuum in loco inter
ambas Paras, i. e. inter duos rivulos, quorum alter etiamnunc appellatur La
Para. Olim eremus, postea monasterium ab abbate rectum, ut constat ex
Gregorii VII privilegio (n. 1 ), saec. XII prioratus sedi apostolicae iramediate
subiectus, cella s. lohannis a. 1408 eremo s. Salvatoris Camaldulensi a Gre-
gorio XII addicta est (cf. Mittarelli Ann. Camald.VI App. c. 660 n. 78). De
Gebizone abbate, in Gregorii VII privilegio laudato, cf. Mittarelli 1. c. III 17 sq.
Chartae, quae ad monasterium s. lohannis spectant, in Camaldulensium
archivo, olim in monasterio Fontis boni, nunc in R. archivo Florentino (cf.
vol. III p. 173) custodiuntur, inter quas adnotamus Petri episcopi Feretrani
privilegium a. 1125 datum. Gregorii VII vero diploma, in eo laudatum, periit.
*1 ^ (1073—85)
Gregorius VII concedit Gebizoni abbati privilegium.
Laud. in Petri ep. Feixtrani pi-ivilegio a. 1125 Laurentio p)'iori eremi s. loJiannis intei'
aynbas Paras concesso (edd. Mittarelli Ann. Camald. III 310 n. 210 = Zucchi Travaglia Storia
civile ed ecclesiastica di Montefeltro p. 316; cf. Eeg. Camald. II 110 n. 877). — Peg. JL. — .
Eremus Ocri.
Haud procul a monasterio s. lohannis inter ambas Paras Petrus Damiani
eremum Ocri instituit, quae postea domicilium fuit Alberici, insignis poeni-
tentia et sanctitate eremitae. Eius memoria superest etiamnunc in loco q.
app. Cella s. Alberici (cf. Mittarelli Ann. Camald. II 1 1 0 sq.). Eremum Ocri
sive Cellam s. Alberici eandem esse atque eremum s. lohannis inter ambas
Paras, ipse Mittarelli 1. c. I 179. III 17 autumat.
Leonis IX privilegium, quod sequitur, exstat in pluribus codicibus
b. Petri Damiani opera continentibus. Nos codice Vat. lat. 3797 saec. XII
(de quo cf. Mittarelli Ann. Camald. II 3; Gott. Nachr. 1903 p. 9) usi sumus,
ubi privilegium fol. 368 legitur.
2 (1049—54)
Leo IX: adiudicat Petro Damiani priori eremum q. d. Ocri in Saxeno terri-
torio, et decernit, ipsam eremum in suo statu persistere et in perpetuum
Mon. s. lohannis bapt. inter ambas Paras — Mon. s. Mariae de Trivio. 121
valere; iuri alterius monasterii subici prohibet; sancit, ut plebem s. Mariae in
loco q. d. Vineole possideat. — Apostolicae sedis.
Edd. Petri Damiani Opp. ed. C. Caietanus t. IJl praef. = Bitll. Rom. ed. Cocquelines
I 387 n. 35, = Mittarelli Ann. Camald. II App. c. 131 n. 69, = Mansi XIX 686 n. 18, =
Bull. Bom. ed. Taur. I 628 n.35, = Migne CXLV 15 n. l , = Gihetti Monografia di Fonte
Avellana (1896) p. 323 n. 1. — Regg. Hofler Dic deutschen Pdpste 11 376. J. 3276. JL. 4312.
De Petro Damiani cf. vol. IV p. 93 sq. — Vineole (hodie Vignola) in dioecesi
Feretrana est.
Monasteriura s. Mariae de Trivio.
Monasterium Triviense, conditum saec. XI, a. 1103 a patronis loci
Camaldulensibus commissum est (cf. Mittarelli Ann. Camald. III App. c. 1 72
n. 120). A. 1495 monasterio destructo, eius bona abbatibus commendatariis
data sunt ; titulus vero translatus est in oppidum Montecoronaro prope oppidum
Verghereto, monasterio ipso a. 1579 abbatiae s. Nicolai de Burgo s. Sepulcri
addicto. Locus olim dioecesi Sarsinatensi adscriptus, nunc ad episcopatum
Burgi s. Sepulcri pertinet. De eo cf. Mittarelli Ann. Camald. III 110; Repetti
Dizionario geografico, fisico, storico della Toscana I 29.
Monasterium s. Mariae Triviense iuris et proprietatis fuit Romanae
ecclesiae, ut constat ex Albini et Cencii Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-
Duchesne II 114; I 78. 100), ubi legitur:
„Monasterium sanctae Mariae in Trivio I bisantium".
Chartae monasterii Triviensis olim in archivo monasterii s. Nicolai Burgi
s. Sepulcri custodiebantur. Quaedam inter monumenta Camaldulensia inveni-
untur. Supersunt perpaucae. Desideratur etiam cod. 1083 bibliothecae
monasterii s. Michaelis de Muriano ^Triviensis abbatiae monumenta" (cf.
Mittarelli Bibl. codd. ms. s. Michaelis Venetiarum p. 365. Periit vetus ille
thomus, i. e. charta in papyro conscripta, quem a. 1136 Triviensis abbas in
causa, quam cum ecclesia Balneensi habuit (cf. infra p. 125 n. 5), protulit;
periit insuper privilegium, quo libertatem a sede apostolica sub censu unius
byzantii accepit.
i*l (1099-1118)
Paschalis II concedit privilegium.
Laud. in Innocentii II bulla p7'0 ecclesia Balneensi (v. infra p. 125 n. 5), qiia ille
declarat, Paschalis II privilegium pro abhatia Triviensi „suspectum atque falsatum esse, eo
quod quaedam rasurae inibi sunt inventae et alia pro aliis mutatis descripta nominibiis". —
IReg. JL. — .
*2 (1130—35)
Innocentius II evocat tam lohannem archipresb. eccl. s. Mariae de Balneo
quam abbatem Triviensem litigantes super 12 cappellis per nuntium suum
ante suam praesentiam ad agendam causam proximis kal. mai.
Laud. in n. 4. — Reg. JL. — .
129 Sarsina.
«5 (1130—35)
Innocentius II dat abbati Triviensi in causa 12 cappellarum indutias usque
ad octavas b. Martini (nov. 18), praecipiens, qualiter interim ecclesiae s. Mariae
de Balneo portionem de oblationibus seu decimis earumdem cappellarum bona
fide persolvat.
Laud. in n. 4. — Eeg. JL. — .
4 Pisa 1136 ian. 11
Innocentius II lohanni archipresb. et canonicis Balnen. etc. : restituit per
definitivam sententiam decimas 12 cappellarum, ab abbate Triviensi violenter
ablatas.
V. Baguo, Eccl. s. Mariae n. 5.
*5 (1145—53)
Eugenius III mandat abbati et fratribus s. Mariae de Trivio, ut priori
Camaldulen. debitam oboedientiam impendant.
Laud, in n. 7. — Heg. JL. — .
Conf. Arezzo, Camaldoli n. 20 (vol. III p. 180).
*6 (1153—54)
Anastasius IV mandat abbati et fratribus s. Mariae de Trivio, ut priori
Camaldulen. debitam oboedientiam impendant.
Laud. in n. 7. — Reg. JIj. — .
Conf. Arezzo, Camaldoli n. 24 (vol. III p. 180).
*7 Viterho (1181) iul 14
Alexander III mandat abbati et fratribus s. Mariae de Trivio ad con-
questionem prioris Camaldulen., ut oboedientiam, quam eidem priori facere
tenebantur de mandato Eugenii (n. 5) et Anastasii (n. (>), impendant et
regulariter exhibeant.
Conf. Arezzo, Camaldoli n. 32 (vol. III p. 182).
Monasteriuiu s. Michaelis de Vergareta.
(Verghereto)
Monasterium s. Angeli sive s. Michaelis in loco q. d. Vergaretum sive
Vergareta, hodie Verghercto , ipse b. Romualdus condidit (cf. Mittarelli Ann.
Camald. I 178 sq.). Celebris fuit progressu temporis haec abbatia, Classensi
monastcrio s. ApoUinaris primum, demum saec. XV in. eremo Camaldulensi
addicta, iurisque fuit Romanae ecclesiae, ut colligitur ex indiculo abbatiarum
et canonicarum regularium b. Petri apud Cencium (ed. Fabre-Duchesne I 244),
ubi perperam sub episcopatu Pupilicnsi (Forlimpopoli) legitur:
„Monasterium sancti Angeli di Virgareto in eadem plebe (de Balneo)".
Sed privilegium de re desideratur. De loco cf. Lubin p. 51.
De archivo nulla, quod sciam, notitia superest.
Mon. s. Mariae de Trivio — Eccl. s. Mariae Balneensis. 123
Baguo di Roniagna
Ecclesia s. Mariae Balneensis.
Fortunius Hist. Camald. II 132sq. — Lubin p. 40. — G. Farulli Istoria crono-
logica del monastero degli Angioli di Firenze p. 205 sq. — Mittarelli Ann. Camald. I
177sq. III 107. 248 sq. — Repetti Dizionario geografico, fisico, storico della Toscana I
5sq. 233 sq. — Cappelletti XVII 271 sq.
Territorium Balneense iuris sedis apostolicae priscis iam temporibus
fuisse ex Romanorum imperatorum privilegiis satis notum est. Ibi ecclesia
s. Mariae baptismalis erat, quam lohannes Aretinus episcopus Iladriani II
permissu (n. 1) in monasterium Benedictinorum convertit. Sed de huius
monasterii fortuna nihil prorsus scimus. Plebem s, Mariae in fundo et in
loco Balnei, quam s. IX Ficoclensis dioecesis fuisse, in Hadriani II privilegio
(n. l) legimus, postea a Romanis pontificibus Sarsinatibus episcopis con-
cessam esse, ex charta Arduini episcopi Monteferetrani, missi Benedicti IX,
novimus (cf. supra p. 118 n. 3). PaschaHs II vero, canonicis regularibus ex
congregatione s. Fridiani ibi introductis, plebem de Bahieo sub immediata
Romani pontificis ditione suscepit (n. 2). Calixtus II e contra, praedecessorum
suorum vestigiis inhaerens, eam Sarsinati ecclesiae denuo addixit (cf. supra
p. 118 n. 1). Hadrianus IV denique statuit, ut plebs et eiusdem loci clerus
nulli nisi tantum Romano pontifici deberet respondere (n. 7); quod con-
firmarunt Alexander III (n. 8) et Celestinus III (n. 9). Legitur etiam apud
Cencium c. 54 a iuramentum, quod Petrus archipresbyter de Balneo Romanae
ecclesiae fecit (ed. Fabre-Duchesne I 286). A. 1 299 Bonifatius VIII ecclesiam
Balneensem Camaldulensibus commisit (ed. Mittarelli Ann. Camald. IV App.
c. 327 n. 194). A Sixto IV a. 1480 in abbatiam Nullius dioecesis erecta, inde
ab a. 1524 in commendam cessit. Pertinuit ad Sarsinatem dioecesim usque
ad a. 1520, quando novo episcopatui Burgi s. Sepulcri a Leone X erecto
addicta est.
Ecclesia Balneensis, in massa s. Petri sita, iuris et proprietatis Romanae
ecclesiae fuit. In indiculo abbatiarum et canonicarum regularium s. Petri
(apud Cencium ed. Fabre-Duchesne I 244) legitur perperam sub episcopatu
Pupiliensi (Forlinipopoli). In Albini et Cencii Libro censuum S. R. E., ut
saepius solet, omittitur, licet ad eam videatur referri nota apud Albinum
(1. c. II 114):
„De massa sancti Petri : ecclesia sancti Salvatoris XII Lucenses pro
unoquoque anno";
cf. P. Fabre in Arch. della Soc. Rom. XVII 5. 7 sq. Praeterea adnotamus
hoc loco ecclesiam s. Uberti, a Cencio (1. c. I 81) perperam in episcopatu
Asisinate collocatam:
„Ecclesia sancti Uberti XII denarios Lucenses",
quae potius ad episcopatum Sarsinatem referenda est; cf. Fabre 1. c. p. 8
not. 1.
124 Sarsina.
Archivum ecclesiae Balneensis tempore suppressionis dispersum est.
Remanserunt tamen privilegia quaedam pontificum Romanorum penes prae-
positum loci. Codex A vero aut periit aut absconditur [C].
A = Orig. Bagno di Romagna Arch. della Pieve.
B = Cop. ib.
C = Codex A nCensi", cb. s. XV, olim iu archivo Balneensi, nunc desideratur.
D = Excerpta ex variis archivis vol. III, s. XYII, Arezzo Arch. capitolare; cf.
vol. III p. 146.
E = Informazioni per la badia di Bagno, s. XVIII. Bagno di Rouiagua Arch. deUa
Pieve.
F = Chartularium Puppiense, s. XVIII, Fireuze Arch. di stato Couv. soppr. 224
n. 227; cf. vol. III p. 170.
1 872 nov. 13
Hadrianus II lohanni s. Aretinae eccl. ep. diebus vitae tantummodo et post
eius obitum abbatibus mon. s. Mariae siti Bahiei in massa: concedit baptis-
malem ecclesiam s. Mariae in massa q. v. Balneum, iuris S. R. E.. ad mona-
steriimi aedificandum regendumque, mutatis fontibus in ecclesiam Salvatoris in
medio praedictae massae loco constructam. et largitur ei diebus vitae silvam
in territorio Aretino, iuris proprietatis eius, quam ipse b. Petro per donationis
paginam contulit, infra fines designatos; statuit. ut abbas monachos sub
monastica disciphna regulae s. Benedicti gubernet: decernit. ut nullius alterius
ecclesiae dictionibus nisi Romanae eccl. monasterium submittatur: concedit
monachis ius eligendi abbatem, qui a Romano pontifice consecrationis munus
percipiat, ita sane ut singulis quibusque indictionibus pensionis nomine 20
auri sol. Lucan. persolvantur. — Quoniam semper sunt. Scr. p. m. Pauli
scrin. , in m. nov., ind. 6. [Dat.] id. nov. p. m secundicerii s. sedis
apost. , imp. d. Lodoico a Deo coronato a. 23, regni eius . . (a. ab inc.
d. 887).
fC p. 138 dep. =] D n. 43. E Beg. ad a. 867. — Edd. Mittarelli Ann. Camdld. III
App. c. 1 n. 1 ex C. Pasqui Docummti per la storia della citta di Arezzo I 57 n. 41 e.r
D. — Regg. Fortunius II 132. Galletti Del x/nmicero p. 98. 99. Fabrc in Arch. della Soc.
Bom. XVII 7. J. 2242. JE. 2952.
Conf. Arezzo, Episc. n. 11 (vol. III p. 148). — De fide huius privilegii ego
quidem non dubito, quamquara monasterium de Balneo dioecesis esse s. Ficoclensis
ecclesiae (CeiTia) alibi uon legitur. Fortunius 1. c. lohanni Ficoclensi episcopo pri-
vilegium datum esse satis imprudenter coutendit (cf. Lubin p. 40).
*2 (1099—1118)
Paschalis II, instituens ordinem (b. Fridiani) et regulam (b. Augustini) in
plebe (s. Mariae de Balneo), iniungit in ecclesiasticis ordinationibus tantum
de Romana provincia catholicum habere episcopum.
Laud. in Al(herti) Balneen. eccl . plebani ejniiola ad A(drianum IV) papam (ed. Mitta-
reUi Ann. Camald. IV 96). — Reg. JL. —.
Meminerint lectores, Paschalem II, qui canonicis b. Fridiani maxime favit,
a. cr. 1105 ecclesiam quoque cathedralem s. Floridi Castellanam eis regendam com-
misisse (cf. vol. III p. 415 sq. n. 4sq. et vol. IV p. 101 sq. n. 3sq.).
Eccl. s. Mariae Balneensis. 125
*3 (1130—35)
Innocentius II evocat tara lohannem archipresb. eccl. s. Mariae quam abba-
tem Triviensem litigantes super 12 cappellis per nuntium suum ante suam
praesentiam ad agendam causam proximis kal. mai.
Laud. in n. 5. — Reg. JL. — .
*4 (1130—35)
Innocentius II dat abbati Triviensi in causa 12 cappellarum contra archi-
presbyterum s. Mariae indutias usque ad octavas b. Martini (nov. 18)^ prae-
cipiens, qualiter interim ecclesiae s. Mariae de Balneo portionem de oblationi-
bus seu decimis earumdem cappellarum bona fide persolvat.
Laud. in n. 5. — Reg. JL. — .
5 Pisa 1136 ian. 11
Innocentius II lohanni archipresb. et canonicis Balnen. etc: restituit et
conccdit per definitivam sententiam decimas 12 cappellarum, ab abbate
Triviensi violenter ablatas, ac totum ius parochiale in eisdem. — Officii
nostri. Ego Innocentius etc. Subscr. 23 card. et epp. Dat. Pisis p. m.
Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, 3 id. ian., ind. 14, inc. d. a. 1136, pont.
V. d. Innocentii pp. II a. 7.
A. [InseH. privilegiis Hadriani IV n. 7 et Celestini III n. 9. E Reg.]. — Edd. Mitta-
relli Ann. Camald. III App. c. 351 n. 235 ex A = Migne CLXXIX 285 n. 235 ad iun. 11.
— Regg. Forfimius II 133. Fahre in Arch. della Soc. Rom. XVII 7. PflugkH. Iter p. 231
n. 372 ad a. 1130-43. J. 5552 et JL. 7782 ad iun. 11.
*tf (1155—56)
[Hadrianus IV] dat Al(berto) Balnensi plebano iussionis litteras, ut Baln-
ensem plebem adeat.
Laud. in Al(herti) plebani epistola ad A(drianum IV) pp. (ed. Mittarelli Ann. Camald.
IV 96). - Reg. JL. —.
Mittarelli dubitat, utrum Hadriano IV an Alexandro III attribueudum sit hoc
i"escriptum. Sed ex ipsa epistola docemur, Albertum plebanum ex pontificis iussione
Balneensem plebem adiisse, i. e. eius regimen suscepisse, et, ut papa ecclesiam suam
ab omni monachorum (Triviensium et Vergaretensium) peste omniumque clericorum
ac laicorum iugo liberaret, sub b. Petri munimine privilegium dando, instantissime
rogavisse. Hoc privilegium Hadrianus IV a. 1156 aug. 13 concessit (n. 7).
7 Narni 1156 aug. 13
Hadrianus IV Alberto archipresb. etc: suscipit eccl. Balnensem sub apost.
protectione, confirmat ordinem canonicum secundum b. Augustini regulam et
institutionem s. Fridiani ibidem institutum, possessiones propriis expressas voca-
bulis et Innocentii pp. definitivam sententiam de verbo ad verbum insertam
(n. 5), concedit fratribus ius eligendi archipresbyterum et facultatem pro totius
parochiae ad plebem pertinentis ordinationibus catholicum quem maluerint
episcopum de provincia Romanac eccl. advocare; statuit, ut eadem plebs seu
eiusdem clerus loci nulli nisi tantum Romano pontifici debeat in aliquo
respondere, neque alicui liceat infra terminos parochiae ipsius plebis ecclesiam
aedificare. — Effectum iusta postulantibus. Ego Adrianus etc Subscr. 16 card.
120 Sarsina.
Dat. Narn. p. m. Rolandi S. R. E. presb. card. et canc, id. aug., ind. 4, inc. d.
a. 1156, pont. v. d. Adriani pp. a. 2.
B a. 133-2 sejit. 10. [E Reg.J. — Edd. Mittarelli Ann. Camald. III App. c. 489 n. 317
ex autogi: = Migne CLXXXVIII 1472 n. 106. — Regg. Fm-tunius II 133. J. 6945. JL. 10203.
*8 Veroli 1170 iun. 10(?)
Alexander IH concedit privilegium confirmationis.
E Reg. ad a. 1170. — Reg. Foiiunius II 133, qui praebet Dat. Verulis 4 id. ian. a. 11.
JL. -.
Laudatur quoque in n. 9. — Alexander III Verulis moratus est a. 1170 mart. —
sept. ; itaque loco „4 id. ian." legeudum esse „4 id. iun." puto.
9 Laterano 1193 iul. 25
Celestinus III Augustino archipresb. etc. : ad exemplar Adriani (n. 7) et
Alexandri (n. 8) suscipit eccl. Balnensem sub apost. protectione, et confirmat
ordinem canonicum, possessiones, Innocentii definitivam sententiam hic inser-
tam (n. 5) et iura (u( n. 7). — Officii nosti-i. Ego Celestinus etc. Subscr.
20 card. Dat. Lat. p. m. Egidii s. Nicolai in carcere Tulliano diac. card.,
8 kal. aug., ind. 11, inc. d. a. 1193, pont. v. d. Celestini pp. III a. 3.
A. [E Reg. F p. 391]. — Edd. Mittarelli Ann. Camald. TV App. c. 187 n. 113 Exc.
ex A = Migne CCVI 1012 n. 131. — Regg. PflugkH. Iter p. 336 n. 1004 ex F ad a. 1191—98.
J. 10436. JL. 17029.
C E S E NA
Stefano Parti Memorie notabili della citta di Cesena dalla sua origine all' a. 1572,
ms. s. XVI, Cesena Bibl. coinunale. — Cesare Brissio Relatione dell' antica e nobile citta
di Cesena (In Ferrara 1598). — Antonio Ragonesi Cronologia storica Cesenate ossia
Storia di Cesena dall' origine della citta all' a. 1609, ms. s. XVII, Ceseua Bibl, coiuunale.
— Mauro Verdoni Cronologia di Cesena, ms. s. XVII, ib. — Lorenzo Lancetti Cronica
della citta di Cesena, ms. s. XVII, Firenze Bibl. naz. XXV 644 (Strozzi cod. 581). —
Scipionis Claramontii (Chiaramonte) Caesenae historia (Caesenae 1G41). — Ughelli
* II 451sq.; ^ II 441 sq. — Beruardini Manzoni Caesenae chronologia in duas partes, in
quarum prima ecclesiae antistites, secunda civitatis domini . . brevi historico recensentur
ordine . . sive Caesena sacra (Pisis 1643). Vol. II Caesena sacra, ab Hectore Bucci aucta,
. . pariter a Carolo Antonio Andreini locupletata, ms. a. 1808, Cesena Bibl. comunale. —
Domenico Palazzini Raccolta di memorie concernenti la cittk. e territorio di Cesena,
ms. s. XVIII, ib. — Pio Andrea Compendio di memorie storiche intorno alla citta di
Cesena, ms. s. XVIII, ib. — lo. Bapt. Braschi Memoriae Caesenates sacrae et prophanae.
Opus posthumum ed. C. Testa (Romae 1738). — I. B. Braschi Diatribae Caesenates
recensivae aliquot eventuum, iurium et praeeminentiarum ad historiam et honorificentiam
Caesenae pertinentium . . distributae, mss. s. XVIII, Cesena Bibl. Malatestiana (cf. Muccioli
I 127) et Bibl. comunale. — Franc. Ant. Zaccaria Series episcoporum Caesenatium a
Ferd. Ughellio contexta, a Nic. Coleto emendata (Caesenae 1779). — Ettore Bucci
Memorie ecclesiastiche Ceseuati, ms. s. XVIII, Cesena Bibl. comuuale. — E. Bucci
Memorie antiche di Cesena con aggiunte di varie notizie sulla medesima, fino all' a. 1796,
ms. s. XVIII, ib. — Gio. Ceccaroni Le antichita di Cesena libri 2, ms. s. XVIII ex., ib. —
Anecdota mediae atque iufimae aetatis res Caesenatum illustrantia, Pii VI iussu e secre-
tioribus apost. sedis tabulariis eruta vol. I. II, ms. s. XVIII ex., Cesena Bibl. Piana. —
Carlo Antonio Andreini Memorie di Cesena vol. 1 — 16, ms. a. 1777, Cesena Bibl.
comunale. — C. A. Andreini Cesena sacra . . chiese di citta, diocesi etc. vol. 1 — 11
(1807) et Suppl. vol. 1—7 (1808), ms. s. XIX in., ib. — C. A. Andreini Notizie sacre e
profane di Cesena vol. 1 — 8, ms. a. 1812, ib. — Gio. Turchi Memorie istoriche di Lon-
giano (Cesena 1829). — (Ed. Fabbri) Brevi notizie intorno alla citta di Cesena (Iraola
1843). — Cappelletti 11 525 sq. — Raimoudo Zazzeri Storia di Cesena dalla sua ori-
gine fiuo ai tempi di Cesare Borgia (Ceseua 1890). — Franc. Lanzoni San Severo vescovo
di Cesena (Faenza 1906). — G. G. Bagli in Atti e Mem. per le prov. di Romagua Ser. III
t. VII (1889) 335 sq.
Episcopatus Caesenas.
Primum antistitem Caesenates s. Philemonem, b. Pauli apostoli disci-
pulum, colunt; sed quis credulus hoc putet? Inter episcopos peculiari memoria
digni sunt s. Severus, qui obiit a. 571, s. Maurus II, Caesenatum protector.
J28 Cesena
cuius vitam ipse Petrus Damiani scripsit, lohannes II, ad quem idem Petrus
Damiani opusculum suum De parentelae gradibus (Opusc. YIII) misit, Gebizo,
olim abbas s. Bonifatii de Urbe et Gregorii YII legatus.
Dioecesis Caesenas, olim satis exigua, a Pio YI a. 1777 pluribus paro-
chiis ab Arimineusi episcopatu segregatis aucta est (cf. Zaccaria p. 12).
Tabularium episcopii chartas antiquas non continet. De archivis ecclesiae
cathedralis et civitatis, ubi chartae monasteriorum suppressorum custodiuntur,
cf. Blume Iter II 164 sq.; Bethmann in Archiv XII 570. 587 sq.; Bonaini Gli
archivi delUEmilia in: Giornale stor. degli archivi Toscani Y (1861) 52 sq. et
Gott. Nachr. 1898 p. 13.
De bibliotheca q. v. Malatestiana cf. Zaccaria Iter litter. p. 90 sq. ; los.
Maria Muccioli Catalogus codicum mss. Malatestianae Caesenatis bibliothecae
fratrum Minorum conventualium I. II (Caesenae 1780 — 84); R. Zazzeri Sui
codici e libri a stampa della biblioteca Malatestiana di Cesena (Cesena 1887).
De bibliotheca civitatis cf. R. Zazzeri Delle biblioteche Cesenati (Cesena 1872).
1 (603 oct.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: praecipit, ut Concordium ep., qui
Fortunatum abbatem mon. ss. Laurentii et Zenonis iniuste removisse dicitur,
digna reprehensione increpare non desinat.
V. Mon. ss. Laurentii et Zenonis n. 1. — Praeteiea notamus epistolani cuiusdam
papae, in cod. Vallicell. B 63 saec. XII f. 199' transcriptam, in qua de obitu Dodonis
episcopi et de designatione successoris eius agitur (ed. G5tt. Nachr. 1903 p. 157
n. 12). Quam Ewald iu N. Archiv III 158 ad Dodonem ep. Caesenatem (qui obiit
a. 973) refert; sed res valde dubia manet. Accedit, quod epistola ipsa ad usum
scholae confecta esse videtur.
Ecclesia cathetlralis s. Tohannis baptistae.
Antiqua Caesenatum ecclesia cathedralis, quam ab Eleutherio pp. a. 192
dedicatam esse Caesenates chronographi satis imprudenter fabulantur, olim in
coUe Garampo sita, a. 1385 a Galeotto Malatesta destructa est, novo templo
alio in loco, ubi imnc est, a. 1408 — 12 excitato (cf. Zazzeri p. 24 sq.).
Archivum cum chartis inde ab a. 1042 (i. e. lohannis ep. Caesenatis
privilegio, quod edd. Ughelli ^11458; ^ H 447; Zaccaria Iter p. 90; Zaccaria
Series epp. p. 26; Cappelletti II 535) custoditur etiamnunc a canonicis cathe-
dralis ecclesiae, sed frustra quaesivimus Alexandri III privilegium n. 1, ab
Ughello et Zaccaria vulgatum et a Buccio et ab Andreino transcriptum.
A = Orig. Cesena Arch. capitolare.
C = I. D. Coleti Emendationes et additameuta ad Ughelli Italiam sacram, s. XVIII,
Venezia Bibl. Marc. cl. IX n. 149; cf. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 647.
D = Ettore Bucci Memorie ecclesiastiche Cesenati p. II, s. XVIII, Cesena Bibl.
comunale.
E = Carlo Antonio Andreini Cesena sacra, Suppl. vol. I, a. 1808, ib.
E^ = C. A. Andreini Notizie sacre e profane di Cesena vol. II, a. 1812, ib.
Episcopatus Caeseuas — Eccl. s. Crucis. 129
1 Laterano (1166) nov. 4
Alexander III canonicis Caesenatis eccl.: confirmat privilegia, quae eis
Caesenates epp. rationabiliter indulsisse noscuntur. — lustis petentium. Dat.
Lat. 2 non. nov.
D f. 18 (4 non. iul.). E^ p. 1. — Edd. Ughelli > II 464; ■ II 451 (3 kal. iun.) =
Mu/ne CC 1198 n. 1381. Zaccaria Series epp. p. 35. — Begg. J. 8647. JL. 11293 ad a. 1166
nov. 4. JL. 13234 ad a. 1166—79 mai. 30.
Ughellum nofcas chronologicas, quas praebet ,Dat. Lat. 3 kal. iun.", uegligenter
ex Alexandri III privilegio n. 2 sumpsisse luce clarius est. — Habemus privilegia
lohannis ep. a. 1042, Hugonis ep. a. 1106, Oddonis ep. a. 1155, quae confirmavit
Leonardus ep. a. 1175.
2 Ferentino (1175) tnai. 30
Alexander III L(eto) praeposito et canonicis: suscipit canonicam cum
omnibus bonis et possessionibus suis sub apost. protectione ; prohibet, ne quis
infra parochias ecclesiarum, ex quibus decimas et oblationes recipiunt, ecclesias
absque assensu episcopi et canonicorum aedificare praesumat; statuit, ut, si
ipsi de assensu episcopi ecclesiam consti'uxerint, episcopus in nova ecclesia
non audeat plus exigere quam nunc in populo habere dinoscitur. — Ad hoc
sumus. Dat. Ferentin. 3 kal. iun.
A. [C f. 188. D f 14. E p. 22 (Dat. Florentiae kal. iun. a. 1160)7. — Edd. Zaccaria
Series epp. p. 33 = Cappelletti II 537. — Reg. JL. 12488.
3 Velletri (1182) iul 18
Lucius III Leto praeposito et canonicis: suscipit ecclesiam sub apost. pro-
tectione, et confirmat possessiones omnes et redditus; statuit, ne infra terminos
ecclesiarum quisquam ecclesiam vel oratorium absque assensu episcopi dioe-
cesani et canonicorum aedificare praesumat. — Dignum est. Dat. Velletr.
15 kal. aug.
A. [E^ p. 7]. — Ed. Zaccaria Series epp. p. 35. — Reg. JL. 14684.
Ecclesia s. Crucis.
Ecclesiam s. Crucis una cum domo hospitali iuxta stratam aedificatam
a patronis loci b. Petro oblatam fuisse, ex Innocentii II privilegio a. 1139
april. 11 novimus, quo canonicis regularibus s. Mariae in Portu Ravennae
ecclesiam hanc concessit eisque facultatem tribuit transferendi eam in allo-
dium a Lidolo Villani Ottardi eis collatum, sub annuo censu 12 denariorura
Lucensis monetae (v. supra p. 98 n. 7). Ad eundem censum referendae sunt
notitiae, quae leguntur in Albini et Cencii Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-
Duchesne II 115; I 99. 96):
„Tn [episcopatu] Caesenate: ecclesia sanctae Crucis XII affortiatos
[Lucenses]".
„[In archiepiscopatu Ravennate: ecclesia sanctae Crucis XII Lu-
censes]".
De ea cf. Pennotti Hist. tripartita ^ p. 298. 705 ; Lubin p. 69.
Kehr, Italia pontificia V. "
J3Q Cesena.
Archivum canonicoruni regularium s. Crucis dispersum est. Maxima
enim pars chartarum inde ab a. IIIG in archivo civitatis Forlivii custoditur,
chartis recentioris aetatis in archivum civitatis Caesenae ti-anslatis. Exstat
inventarium instruraentorum s. Crucis penes v. cl. Piccolomini, Caesenatis
bibliothecae praefectum, quorum antiquissimum a. 1080 datum est. Inter ea
Romanorum pontificum privilegia ante Innocentium III frustra quaesivimus.
Monasterium ss. Laureutii et Zeuonis.
Monasterium hoc, quod situm fuit in loco q. d. Calanco, hodie in ipsa
Caesena urbe, antiquissimam repetit originem, ut patet ex Gregorii I epistola
(n. 1). Rexerunt monachi ex ordine s. Benedicti. A. 1042 a lohanne
Caesenate ep. canonicis ecclesiae cathedralis concessum est (edd. Ughelli
III 458: 2 11 447; Zaccaria p. 26; Cappelletti II 535). De eo cf. Lubin p. 68.
Gregorii I rescriptum ex eius regestis sumpsimus.
1 (603 oct.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennae: praecipit, ut querelam Fortunati,
quem Natalis qd. ep. in monasterio ss. Laurentii et Zenonis in Caesenate
castro abbatem instituit, Concordius vero, eius successor, nulla exsistente
culpa exinde removit, studeat perscrutari, et, si nulla manifesta causa deposi-
tionis exstiterit, Fortunatum in suo loco reformare festinet atque eius epi-
scopum digna reprehensione increpare non desinat. — Quia incongruum.
Beg. Gregorii I lib. XIV ep. 6. — Edd. S. Gregorii M. Opp. ed. Maur. lib. XIV n. 6.
Mansi X 383 n. 1. Cappelletti II 531. Migne LXXVII 1308 n. 6. Mon. Gen-m. Epp. II
424. — Regg. J. 1538 ad a. 603 sept. JE. 1919.
Mouasterium s. Mariae de Monte Mauri.
(S. Maria del Monte)
Lubin p. 68. — Dissertazione storica sul monastero di S. Maria del Monte di
Cesena, ms. s. XVIII, Forli Bibl. comunale cod. 793. — Romualdus Serra De origine
monasterii s. Mariae in Moute prope Caesenam in eius Catalogo scripturarum etc, ms.
s. XVIII, Cesena Arch. comunale. — Domenico Gravina Sull' origine ed i ristauri della
chiesa di S. Maria del Monte presso Cesena (Monte Cassino 1847). — Zazzeri p. 58sq.
Origines huius monasterii incertae sunt, aliis eius institutionera Narseti
patricio, aliis Agilulfo aut Liutprando Langobardorura regibus, aliis Mauro II
episcopo Caesenati (a. 934 — 46) attribuentibus. Hic, teste Petro Daraiani, in
montera q. v. Saltus Spatianus confugiens, ibi cellulam cum exigua ecclesia
fabricavit (Vita s. Mauri ep. in Act. S8. II ian. 20 p. 697 sq.). Coluerunt
raonachi Benedictini. A. 1453 monasterium, Nicolao V iubente, unitur con-
gregationi s. lustinae de Padua.
Archivum cum chartis inde ab a. 1057, raonasterio suppresso, Forlivium
transportatum, nunc Caesenae in archivo civitatis custoditur, privilegiis tamen
MoD. ss. Laurentii et Zenonis — Patrimonium S. R. E. 131
autographis Nicolai II (n. 1) et Friderici I (ed. Scheffer-Boichorst in N. Archiv
XXrV 162) deperditis. Chartarum inventarium congessit monachus Romual-
dus Serra (cf. Gott. Nachr. 1898 p. 13).
B — Cop. ab Ambrosio not. confecta periit.
C = Summarium q. v. Catalogus iurium monasterii s. Mariae in Monte, a. 1527,
Cesena Arch. comunale [ex B].
D = Catalogus scripturarum archivi abbatiae s. Mariae in Monte prope Caesenam,
auctore Romualdo Serra, eiusdem monasterii monacho, p. I, a. 1739, ib. [er B].
E = los. Garampi Schedae, s. XVIII, Roma Arch. Vat. Fondo Garampi [ex B]\ cf.
G5tt. Nachr. 1903 p. 522 sq.
1 Cesena 1060 feb. 10
Nicolaus II mon. s. Mariae sito in Monte Mauri q. d. Saltus Spacianus etc:
confirmat fundum q. v. Saltus Spaciani, iuris S. R. E., a sese gratuito bene-
ficio concessum, et quae habet in episcopatu Ravennate intra civitatem et
extra, et in episcopatibus Caesenate, Ariminensi, Ficoclensi et Montis Fere-
trani, omnem decimationem cunctorum dominicalium et debitum mercati ipsius
loci s. Mariae Montis cum omnibus oblationibus tam pro vivis quam pro
defunctis; concedit ius eiigendi abbatem secundum regulam s. Benedicti. —
Debitum commissae. Dat. Caesenae 4 id, feb., a. d. n. I. Chr. 1059, p. m.
Humberti s. eccl. Silvae Candidae ep. et apost. sedis bibl., a. 2 pont. d. pp.
Nicholai II, ind. 13.
C f. 153. D f 1. E. — Ed. Gott. Nachr. 1898 p. 30 n. 1 ex CD. — Reg. Zazzen
p. 110. JL. — .
Praeterea Zazzeri p. 135 laudat perperam Alexandri III quoddam privilegium
eidem monasterio a. 1177 iul. 8 concessum, sed notitia ad Friderici I praeceptum
referenda est.
Patrimonium S. R. E.
Romanam ecclesiam in territorio Caesenate iam antiquitus possessiones
et fundos habuisse satis notum est. Saltum Spatianum, ubi monasterium
s. Mariae de Monte Mauri, iuris Romanae ecclesiae fuisse ex Nicolai II privi-
legio (supra n. 1) constat. Fundum Salianum, quem in Gregorii II charta
locationis (n. 1) legimus, ad oppidum Sajano, haud longe ab urbe Caesena,
referendum esse opinamur. Mons Lucati notissimus est; laudatur enim inter
urbes a Fipino rege Francorum Stephano II a. 755 restitutas (cf. Lib. pontif.
ed. Duchesne I 454).
*1 (715—31)
Gregorius II locat Constantinae h. f. fundum Salianum, situm in territorio
Caesenate ad montem q. d. Lucati, . . ex corpore patrimonii Ravennatis iuris
Romanae ecclesiae.
Deusdedit Coll. can. lib. III c. 216 fl49] ex registro Gregorii iunioiis (edd. Martinucci
p. 322; Wolf V. Glanvell p. 365). Albinus lib. X c. 30 et Cencius c. 71 (ed. Fabre - Ducliesne
I 351). — Regg. J. 1680. JE. 2192.
FORLIMPOPOLI
(Forum Popilii. Forum Populi)
Ughelli ' II 630sq.; 2II589sq. — Matteo Vecchiazzaui Historia di Forlimpopoli
con varie revolutioni dell' altre citta di Romagua I. II (In Rimino 1647). — Giacomo
Besi Riflessioni storiche contro un ristretto delle ragioni di Forlimpopoli di Matteo
Vecchiazzani (Cesena 1660). — M. Vecchiazzano La verita difesa contra Bertinoro rim-
proverante risposta . . alle Riflessioni historiche di Giac. Besi (In Faenza 1661). —
M. Vecchiazzani Foropompiliensis iurisdictionis (Romae 1776) [Non vidi]. — Cappel-
letti II 437 sq. — Emilio Rosetti Forlimpopoli e dintorni. Storia e descrizione * (Milano
1890); * (1900). — Luigi Ricci Nuovo compendio della storia di Forlimpopoli (Bertinoro
1895). — G. G. Bagli in Atti e Mem. per le p"i-ov. di Romagna Ser. III t, VII (1889)
361 sq.
Episcopatus Foropopiliensis sive Popiliensis.
S. Rufillus ecclesiae Foropopiliensis primus pastor fuisse traditur, cuius
memoria in celebri s. Rufilli coenobio et in ecclesia collegiata s. Rufilli
usque hodie colitur, secundus Gratus, tertius Sabinus, ad quem Ughelli ^ II
642; 2 11 598, Vecchiazzani p. 62, aliique Gelasii I rescriptum ad Rusticum
et Fortunatum episcopos missum J. 425. JK. 729 referunt. Sed Thiel Epp. I
487 et Ewald in N. Archiv V 523 n. 52 recte animadvertunt, in hoc rescripto
de altero oppido Fori Popilii in Campania sito agi.
Anno 1360 oppido Fori Popilii propter civiura rebellionem destructo,
civitas ti-anslata est in castrum q. v. Brictinorium sive Bertinorium, ibique
episcopus resedere coepit, qui etiam titulum Brictinoriensis episcopi assumpsit.
Neque in Foropopiliensibus neque in Bertinoriensibus archivis chartae
antiquae inveniuntur; cf Mazzatinti Gli archivi della storia d'Italia I 53. 55^
*I (754)
Stephanus IT concedit Anscauso Populicnsi ep., vicissitudinem impensi bene-
ficii ei irrogans, monasterium b. Ilari situm in territorio Populiensi diebus
vitae suae fruendum.
Laud. in Paiili I privileffio pro archiepiscopatu Ravennate a. 759 feb. 5 (Ravenna,
Archiepisc. n. 77). — Begg. J. p. 191. JE. I p. 754.
Episcopatus Foropopilieusis — Mon. s. Rufilli. 133
*2 (757—58)
Paulus I confirmat apost. praeceptiouis pagina Anscauso Populiensi ep. con-
cessionem monasterii s. Ilarii factam a Stephano II (n. 1).
Laud. ut n. 1. — Beg. JE. — .
3 Laterano 1194 dec. 10
Celestinus III Foropopuliensi ep. : mandat, quatenus sacerdotes et paro-
chianos eccl. s. lohannis in Marmoreto. quam archidiaconus Ravennatis eccl.
ac fratres eius ecclesiae s. Mariae de Portu concesserunt, iiiducat, ut a mole-
statione prioris et eccl. Portuensis omnino desistant.
V. Ravenna, Eccl. s. Mariae de Portu n. 18.
Monasteriuin s. BuflUi.
Monasterium s. Rufilli sive Rofilli, venerandae antiquitatis et famae,
coluerunt monachi ex ordine s. Benedicti, quibus Otto III privilegium prote-
ctionis concessit (cuius autographum exstat in archivo basihcae Yaticanae, ed.
Mon. Germ. Dipl. II 837 n. 404). A. 1360 abbatia s. Rofilli ab Innocentio VI
Roberto episcopo Foropopuliensi in commendam data est (ed. Amaducci
Origini e progressi dell' cpiscopato di Bertinoro p. 212 n. 7). A. 1564, Pio
IV iubente, mensae capitulari Vaticanae basilicae s. Petri addicitur (cf. Lubin
p. 147).
Archivi s. Rufilli pars altera Romae penes canonicos basilicae s. Petri
de Vaticano (cf. Gott. Nachr. 1900 p, 125 sq. et vol. I p. 134), altera inter
chartas s. MercuriaHs, nunc in archivo civitatis Foroliviensis, adservatur.
Frustra tamen quaesivimus Benedicti VII bullam autographam (n. 1),
ab Ughello ex archivo coenobii vulgatam, et Catastrum abbatiae, quo Vecchi-
azzanus usus est.
B = Cop. Roma Arch. capitolare di S. Pietro iu Vaticano.
C = Catastrum abbatiae s. Ruphilli, nunc desideratur.
D = Fel. Contelori BuUae et brevia Alexandri III, s. XVII, Ronia Arch. Vat. Misc.
Arm. VIl t. 127.
E = los.GarampiSchedae, s. XVIII, ib.FondoGarampi; cf.Gott.Nachr. 1903 p. 522 sq.
-fl Ravemtn 980 aug. 20 (22)
Benedictus VII cum consensu et auctoritate cardinalium S. R. E. concedit
Leoni abbati et per eum mon. b. Ruphilli extra mm'Os Popilien. possessiones
nominatim ilhistratas. — A. pont. d. Benedicti ss. pont. et univ. pp. in apost.
b. Petri ap. sede 5, regn. sicque imp. d. Ottone a Deo coronato pacifico magno
imp. in Italia a. 1 3, die 20 [22] aug., ind. 8, civ. Ravennae. Casum generis.
Ego Benedictus etc. Subscr. Marcus, lohannes, Leo presb. card. lulianus
subdiac. et cancellarius.
[C f. 3 dep.J. — Edd. Ughelli ^ 11 64.3 ex autogr.; ^ 11 599 = Migne CXXXVII
335 n. 16. Veechiazzani I 89 ex C = Cappelktti II 444. — Eegg. J. 2910. JL. 3802.
Spurium. Formulae enira ab usu cancellariae poutificiae omnino abhorrent;
cardinalium subscriptiones certe ficticiae sunt.
134 Forlimpopoli.
■f2 Laterano 1164 feh. 27
Alexander III Benedicto abbati: suscipit mon. s. Ruphilli de Foro Pom-
pilii, quod specialiter b. Petri iuris exsistit, sub apost. potestate, confirmat
possessiones , decimas et oblationes a Guinigitio, Honesto et Sergio qd.
Populien. eccl. epp. concessas, et concedit sepultiu-am liberam. — Cum a nobis.
Dat. Lat. 3 kal. mart. pont. n. a. 5.
[C f. 4 dep.J. E. — Edd. UghelK > II 645; * II 600 = Biill. Vat. I 61. Vecchiazzani
1 132 ex C. — Beg. JL. —.
Bulla aut interpolata aut prorsus spuria aut perperam Alexandro III attributa.
Eiusdem fere tenoris est privilegium Honorii III a. 1223 april. 11 Potthast Reg. 6991.
3 Tusculanum 1181 niai. 13
Alexander III Benedicto abbati etc. : suscipit mon. s. Ruphilli Foropom-
pilien. sub apost. protectione, et confirmat ordinem monasticimi secundum b.
Benedicti regulam et possessiones propriis expressas vocabulis. — Effectum
iusta postulantibus. Ego Alexander etc. Subscr. 16 card. Dat. Tusculan. p. m.
Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 3 id. mai., ind. 14, inc. d. a. 1181, pont.
V. d. Alexandri pp. III a. 21.
B s. XII [D]. — Edd. Bull. Vat. I 66 = Migne CC 1308 n. 1514. — Begg. J. 9355.
JL. 14393.
Quamquam apographum B autographi imaginem prae se fert, bulla a suspicione
aliena certe est.
*i (1191—97)
Celestinus III concedit privilegium.
Laud. in Ubertelli Populien. ep. privilegio a. 1214 oct. 25 (edd. Ughelli * II 647; * II
602; Vecchiazzani I 160). — Beg. JL. —.
Ecclesia et domns liospitalis b. lohannis baptistae.
Ex Celestini III privilegio (n. 3) edocemur, temporibus Urbani III
ecclesiam hanc et hospitalem domum in episcopatu Populiensi inter Caese-
nam et Forum Populi oppida super viam publicam a Romano clerico con-
structas et ab episcopo Populiensi in proprietatem Romanae ecclesiae oblatas
esse. Unde Cencius in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 99)
duabus vicibus adnotat:
„Hospitale novum III solidos Proveniensium"
„Hospitale sancti lohannis baptistae III solidos",
Postea ad ecclesiam s. Mariae de Portu Ravennae pertinuit.
Celestini III privilegium (n. 3) inter chartas s. Mariae de Portu in
bibliotheca Classensi Ravennae adservatas invenimus (cf. supra p. 95).
A = Orig. Ravenna Bibl. Classense (S. Maria in Porto).
C = Excerpta ex archivo Portuen.si, s. XVIIl, ib.
*1 (1185—87)
Urbanus III concedit Romano clerico liberam facultatem domum hospitalem
et ecclesiam b. lohannis bapt. ad honorem S. R. E. construendi, in qua nullus
nisi Romanus pontifex habere debeat potestatem.
Laud. in n, 3. — Beg. JL. — .
Mon. s. Rufilli — Comitatus Brictinoriensis. 135
*2 (1187—91)
Clemens III confirmat Urbani III concessionem (n. 1).
Laud. in n. 3. — Beg. JL. — .
3 lloma S. Pietro 1191 mai. 31
Celestinus III Romano clerico : ad instar Urbani (n. 1) et Clementis (n. 2)
suscipit ecclesiam et hospitalem domum b. lohannis bapt. in ius b. Petri et
proprietatem S. II. E., censu 3 sol. Provenien. monetae apost. sedi annis
singulis persolvendo. — Ex authentico. Dat. Romae ap. s. Petrum 2 kal. iun.
pont. n. a. 1.
A. [C p. 166] . — Ed. Gott. Naehr. 1910 ex A. — Regg. PfhigkH. Iter p. 813 n. 1065.
JL. 16714.
Bullam hanc confirmavit Innocentius III a. 1199 april. 22 privilegio Andreae
rectori domus hospitalis s. lohannis bapt. concesso (cf. Pennotti ' p. 298).
Bertinoro.
(Brictinorium. Bertinoriura)
Paolo Amaducci Notizie storiche su gli antichi conti di Bertinoro in: Atti e Mem.
della R. Deput. per le prov. di Romagua Ser. III t. XII (1894) 185 sq. — P. Amaducci
Su le origini di Bertinoro ib. Ser. III t. XVIII (1900) 239 sq. — P. Amaducci Guido del
Duca ib. Ser. III t. XX (1902) 201 sq. XXIII (1905) 5.38 sq. — P. Amaducci Origini e
progressi dell' episcopato di Bertinoro in Romagna con appendice di documenti e illustra-
zioni (Ravenna 1905). — Emilio Rosetti Sulle origini e progressi del vescovato di Berti-
noro del prof. P. Amaducci. Note (Milano 1906). — G. G. Bagli in Atti e Mem. per le
prov. di Romagna Ser. III t. VII (1889) 334 sq.
Coinitatus Brictinoriensis.
Castrum lesubeum sive Sussubium (cf. Fantuzzi Mon.Rav. IV p. Xllsq.),
quod postea appellabatur Brictinorium sive Bertinorium, a. 754 una cum
ceteris urbibus exarchatus Ravennatis ex donatione Pipini regis Francorum ad
Romanam ecclesiam pervenit (cf. Lib. pontif. ed. Duchesne 1454). A. 1177,
post mortem Cavalcacomitis II, ultimi Bertinoriensium comitis, comitatu a
Friderico I Romanae ecclesiae restituto, Alexander III Gerardo Ravennati
archiepiscopo confirmavit id, quod ecclesiam Ravennatem ex antiqua Roma-
norum pontificum donatione in castro et comitatu Bertinoriensi contigit (cf.
Ravenna, Archiepisc. n. 233). Adnotamus denique Alexandri IV rescripta
a. 1255 oct. 11 et 15 Potthast Reg. 16049, quorum alterum Rubeus Hist. Rav.
2 p. 340, Tonduzzi Hist. di Faenza p. 196 et Mittarelli Access. hist. Favent.
p. 440 perperam Alexandro III tribuerunt.
Celestini H charta locationis custoditur in archivo castri s. Angeli (cf.
Gott. Nachr. 1900 p. 117).
B = Cop. Roraa Arch. Vat. Arm. XIII c. XIV n. 12.
C = Urbani de Flisco (Fieschi) Liber privilegiorum S. R. E. vol. II, s. XV, ib.
Arm.XXXV t. 4; cf. Otto in Quellen und Forschuugen XII (1909) 143sq. —
Ex hoc volumine exscripserunt codd. Vallicell. B 12 et D 1 , s. XV (cf. Gott.
136 Forlimpopoli.
Nachr. 1903 p. 125. 132 et Otto p. 147); Angelus Massarellus iu Collectaueis
de poutificibus et cardinalibus vol. I, Roma Arch. Vat. Misc. Arm. XI t. 40
(cf. G5tt. Nachr. 1900 p. 387); cod. Vat. Reg. 378, s. XVII (cf. 1. c. 1903 p. 56);
los. Garampi in Schedis, s. XVIII, Rimini Bibl. Gambalunga D IV 248.
D = Bartholomaei Platinae Liber privilegiorum S. R. E. vol. I, s. XV, Roma Arch.
Vat. Arm. III ord. inf. [Z>'] et Arm. XXXV t. 6 [D*]: cf. Otto p. 148 sq.
E = Anecdota mediae atque infiraae aetatis res Caesenatum illustrantia vol. I,
s. XVIII, Cesena Bibl. Piana.
1 1148 dec. 29
Celestinus II cum consensu et voluntate episcoporum et cardinalium ac
totius curiae locat et concedit nomine libelli Petro de Honesto ex civ.
Ravenna, tutori filiorum qd. Rainerii de Cavalcaconte ill. comitis Bretinorum,
in 29 annos totum, quod Rainerius comes aut Cavalcaconte, pater eius,
tenuerunt ex bonis seu possessionibus b. Petri in comitatibus Forlimpopuli,
Forlivii, Feretrano, Bobiensi, Ariminensi, Imolensi, Faventino, Bononiensi,
Castellano, Caesenate, et in Cervia atque in plebe de Balneo, censu annuo 1
aurei schifati nomine pensionis Lateranensi palatio conferendo. — A. d. inc.
1144, ind. 7, m. dec. die 29. Ego Celestinus etc, Subscr. 9 card. aliique.
Ego lohannes scrin. S. R. E. complevi.
B a. 1244 mig. [C f. 47. D^ f. 35 ef D^ f. 38'. E n. ij. — Edd. (Antondli) Ragioni
della sede apost. sojyia il ducato di Parma e Piacenza VI 173 n. 14 ex B = Fantuzzi Mon.
Bav. IV 262 n. 62. Tlieiner Cod. dipl. dom. temp. 1 13 n. 15 ex D'. PflugkH. Ada II 333
n. 376 ex cod. Vallicell. D 1. Amaducci in Atti e Mem. della Bomagna Ser. III t. XII 241
n. 12. — Begg. Fantuzzi De gente Honestia p. 46 ». 101. PflugkH. Itei- p. 233 n. 383. JL. 8465.
*2 (1177)
C(avalcaconte) comes de Brectanoro donat castrum ipsura Brettanorium, quod
alio nomine vocatur Susubium. et totam terram suam, licet ab antiquo iuris
b. Petri fuerit, S. R. E. in propriam hereditatem et ad maiorem ipsius dona-
tionis firmitatem Alexandro III suisque successoribus publicum exinde
instrumentum fieri iubet.
Vita Alexandri III auctore Bosone (Lib. pontif. ed. Ducliesne II 441). — Peg. JL. — .
Pro recipiendis investituris ipsius castri pontifex absque mora misit illuc R.
diac. card., R. subdiac. et P. Sarracenum dapiferum suum (I. c). — Conf. etiam
Alexandri III privilegium, quo Gerardo archiep. Raveunati a. 1177 oct. concessit
(cf. Ravenna, Archiepisc. n. 233) „quod nobis et Romanae eccl. in eodem castro et
comitatu pervenit ex testamento b. m. C. quondam comitis eiusdem comitatus'".
Monasterium s. IWariae de Urano.
Lubin p. 428. — Mittarelli Anu. Camald. I 113. IV53. — P. Amaducci in Atti
e Mem. della R. Deputazione per le prov. di Romagna Ser. III t. XVIII (1900) 276 sq.
IVIonasterium s. Mariae de Urano extra moenia Brictinoriensis oppidi
conditum, satis antiquum esse constat ex charta a. 976 (ed. IVIittarelli Ann.
Camald. I App. c. 98 n. 42). Rexerunt monachi ex ordine s. Benedicti usque
ad a. 1168, quo Placidus procurator monasterii eiusque fratres rcligionem
Camaldulensiura assumpserunt seseque b. Petro et Romanae ecclesiae obtu-
Comitatus Brictinoriensis — Mon. s. Mariae de Urano. 137
lerunt, neglecto iure Ravennatis ecclesiae (n. 1). A. 117G mart. 17 Ale-
xander III Camaldulensium congregationi monasterium de Urano confirmavit,
salvo tamen iure Ravennatis ecclesiae (cf. vol. III 182 n. 30). Saec. XV
abbatia Uranensis in commendam data, a. 1576 in loco comniodiori instau-
rata est.
Adnotamus, Albinum et Cencium censum 3 librarum cerae annuatim
Romanae ecclesiae a monachis persolvendum (n. 1) silentio praeteriisse.
Chartae, quae ad Uranense monastcrium spectant, in archivo archiepi-
scoporum Ravennatum exstant (cf. supra p. IGsq.). „Historiae s. Mariae de
Urano", olim in bibliotheca s. Michaelis de Muriano cod. 1084 (cf. Mittarelli
Bibl. codd. ms. s. Michaelis A^enetiarum p. 366), nunc desiderantur.
1 Benevento (lUiS) uug. 7
Alexander III P(lacido) procuratori eccl. s. Mariae de Urano et fratribus
eius: suscipit eccl. s. Mariae de Urano, ab ipsis b. Petro oblatam, cum omni-
bus bonis sub apost. protectione, statuens, ut nullius archiepiscopi vel episcopi
aut alicuius ecclesiasticae personae praeterquam Ilomani pontificis iurisdictioni
debeant in posterum subiacere, censu 3 librarum cerae apost. sedi annis
singulis persolvendo. — Susceptae dispensationis. Dat. Beneventi 7 id. aug.
InseH. bullae Honorii III a. 1217 inn. 7 (ea regesto noni anni Alexandri III). • Eotna
Arch. Vat. Beg. Vat. t. 9 f. 114'. — Edd. Mittarelli Ann. Camald. IV App. c. 369 n. 219 =
Horoy Honorii III Opp. II 428 n. 337. — Eegg. Pressutti lieg. Honorii III t. I 106 n. 613.
Pottliast Eeg. 5560. JL. 11416.
Lucius III (n. 4) hoc Alexandri III decretum sic interpretatus est, ac si Placido,
qui a. 1180 prior generalis fratrum Camaldulensium institutus est, personaliter pro
tempore indultum esset. Sed Honorius III a. 1217 iun. 7 Alexandri III rescriptum
sine ulla exceptione, Ravenuatis archiepiscopi ius silentio praetermittens, confirmavit.
*2 (1181—82)
Lucius III iniungit monachis de Urano, ut de contemptu sententiae contra
€os ab archiep. Ravennate prolatae eidem satisfacere curent et abbatem
eligant.
Laud. in n. 4. 5. — Reg. JL. — .
*3 (1181—82)
Lucius III iterum mandat monachis de Urano, ut abbatem eligant.
Laud. in n. 4. 5. — Reg. JL. — .
4 Velletri (1182) mai. 18
Lucius III abbati et monachis de Urano: praecipit, quatenus abbas omnem
oboedientiam et reverentiam infra 40 dies Ravennati archiep. promittat et
servet, quam praedecessores sui eius antecessoribus exhibuisse noscuntur, non
obstante, quod A(lexander) pp. P(lacido) abbati, nunc priori Camaldulensi,
pro tempore personaliter indulserit (n. 1); iniungit, quatenus possessiones
Ravennatis eccl. sine difficultate reddant vel Feretrano et Faventino epp. et
praeposito Feretrano non differant iustitiae plenitudinem exhibere (n. 5).
V. Ravenua, Archiepisc. n. 241.
138 Forlimpopoli.
5 Velletri (1182) niai. 21
Lucius III Ferehano et Faventino epp. et praeposito Feretrano: mandat,
quatenus, partibus convocatis, abbatem de Urano ad omnem oboedientiam et
reverentiam impendendam, quam praedecessores eius Ravennatibus archiepp.
exhibuisse noscuntur, et monachos ad satisfactionem de contemptu congruam
per suspensionis sententiam compellant; iniungit, ut causam inter archiep.
(Rav.) et monachos super quibusdam possessionibus concordia vel iudicio finiant.
V. Raveniia, Archiepisc. n. 243.
*^ Velletri (1182) iid. 1
Lucius III confirmat, ut abbates Urani de more, cum ad eccl. Ravennatem
spectent, ab archiepp. Ravennatibus certis precationibus expientur, illisque
abbates sollemne obsequium iurent.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 245.
Monasteriuni s. Hilarii de Galeata.
(Sanf Ellero in Roniagna)
Lubin p. 166. — Acta SS. III mai. 15 p. 471 sq. — Mittarelli Ann. Caniald. II
67 sq. — lacopo Sangiorgi Vita di S. Ilario abate di Galeata e protettore di Lugo
(Faenza 1792). — Repetti Dizionario geografico, fisico, storico della Toscana I 12 sq.
II 376sq. — Cappelletti XVII 2G8sq. — P. Nadiani La vita di S. Ellero fondatore
deir abazia di Galeata (Faenza 1893).
Monasterium Galeatense monachorum ordinis s. Benedicti iuxta flumen
Bidentum s. Hilarus abbas opibus Olybrii nobilissimi Ravennatis a. cr. 530
condidisse traditur (cf. Vitam s. Hilari in Act. SS. 1. c). In eo Stephanus II
a. 754, ex itinere Gallico redux, moratus est. Tunc „ob vicissitudincm
impensi beneficii" isdem papa Anscauso Populiensi episcopo et s. Hilarii
abbati monasterium de Galeata diebus vitae suae fruendum commisit (cf.
Episc. n. 1); quod confirmavit Paulus I (cf. Episc. n. 2). Hic vero, „agnoscens,
praedictum monasterium iuris s. Ravennatis ecclesiae a diuturnis exstitisse
temporibus", a. 759 statuit monasterium s. Hilarii perpetuis temporibus sub
Ravennatis ecclesiae iurisdictione permanendum (v. Ravenna, Archiepisc.
n. 77). lohannes YIII e contra in epistola ad Illudowicum II imp. a. 874
missa (v. Ravenna, Archiepisc. n. 115) locum iuris Romanae ecclesiae esse
contendit; in elencho quoque abbatiarum et canonicarum regularium s. Petri
(ap. Cencium ed. Fabre-Duchesne I 244) legitur: „Monasterium s. Hylarii cum
plebe". Ravennas tamen archiepiscopus ius suum obtinuit, ut patet ex
rescripto Nicolai IV, qui a. 1288 oct. 6 Feretrano episcopo administrationem
raonasterii in spiritualibus et temporalibus committens (ed. Langlois Les reg. de
Nicohis IV p. 970 n. 7168), monasterium s. Ilari de Galliata Ravennatis dioe-
cesis esse affirmat, licet in Foropopiliensi cpiscopatu situm. Sed saec. XIV
inter abbatias NuUius dioecesis recensitum est. Ab Eugenio IV a. 1439
mart. 11 Camaldulensibus concessum (cf. Mittarelli Ann. Camahl. VII 192),
a. 1784 denique su])presbum et episcopatui Burgi s. Sepulcri addictum est
(cf. vol. IV p. 108).
Mon. s. Hilarii de Galeata — Mon. s. Mariae de Insula. 139
Archivum abbatiim commendatariorum incuria, ut videtur, aut dispersum
est aut periit. Innocentii III privilegium a. 1213 mai. 6 invenimus Florentiae
in R. archivo inter chartas Strozziane-Uguccioni; transcripserunt Ughelli in
cod. Vat. Barb. 3214 (olim XL 11) — unde male vulgavit A. Fraikin in Annales
de Saint-Louis-des-Frangais III (1898) 265 — et Sti-ozzi in vol. DDD 1247
(Firenze Arch. di stato Carte Strozziane Ser. II vol. 60; cf. Gott. Nachr. 1904
p. 144). Adnotamus quoque „Inventario di scritture attinenti alle badie di
S. Hilario di Galeata che si sono mandate a Firenze in mano di M. Antonio
Taddei", s. XVI, Roma Arch. Colonna Lante (cf. Gott. Nachr. 1903 p. 543).
1 (784—91)
Hadrianus I Carolo regi Francorum et Langobardorum ac patricio Roma-
novum: poscit, ut mon. s. Harii in Calligata una cum hospitalibus, quae per
calles alpium sitae sunt, tueatur et ut invasionem, quam Gudibrandus dux
civ. Florentinae in eodem mon. ingerit, in curte quadam Sasantino, terr.
Florentino, arripiens ex ea illicite plura peculia, emendaro iubeat simulciue
terras ablatas ei reddi faciat. — Novimus regalis.
Cod. Carol. ep. 74. — Edcl. Muratori Scr. III'' 234. Cenni Mon. dom. pontif. I 436
n. 80. Mansi XII 789. Mujne XCVIII 369 n. 81. Jaffe Bibl rer. Germ. IV 269 n. 90.
Mon. Germ. Epp. III 623 n. 87. — Eegg. J. 1877 ad a. 784. JE. 2471.
*2 (1159—81)
Alexander III concedit privilegium protectionis.
Laud. in Innocentii III privileyio a. 1213 mai. 6. — Heg. JL. — .
Monasterium s. Mariae de Insula
sive de Galeata sive in Cosmedin.
Lubin p. 177. — Mittarelli Ann. Camald. III 53. IV 80. — Repetti Dizionario
geografico, fisico, storico della Toscana I 183 sq. — Cappelletti XVII 269.
Prima memoria monasterii s. Mariae de Insula sive de Galeata sive in
Cosmedin legitur in charta a. 1091 feb. 19 (ed. Mittarelli III App. c. 102 n. 72).
Olim a monachis Benedictinis rectum, transiit saec. XII in. ad Camaldulenses ;
enumeratur enim iam in Paschalis II privilegio a. 1113 nov. 4 Guidoni priori
Camaldulensium concesso (vol. III p. 177 n. 6). Postea addictum est alteri
Galeatensi monasterio s. Hilarii, cui unitum remansit usque ad suppressionem
a. 1784. Locus nunc ad dioecesim Burgi s. Sepulcri pertinet (cf. vol. IV p. 108).
Chartae Insulani monasterii maxima ex parte in tabulario congregationis
Camaklulensium, hodie in R. archivo Florentino adservantur. „Chartae Galea-
tenses" legebantur in cod. 1087 bibliothecae monasterii s. Michaelis de Muriano
(cf. Mittarelli Bibl. codd. ms. s. Michaelis Venetiarum p. 367). Alexandri III
vero privilegium (n. I ) exstat inter chartas monasterii s. Apollinaris Classensis
in bibliotheca Classensi (cf. supra p. 102).
A = Orig. Ravenna Bibl. Classense (Classe).
J40 Forlimpopoli.
1 Latcrano 1179 april. 19
Alexander III Biviano abbati etc: suscipit mon. s. Mariae in Insula secus
Bidentum fl. sub apost. protectione, confirmat possessiones propriis expressas
vocabulis, concedit facultatem personas e saeculo fugientes liberas et abso-
lutas ad conversionem recipiendi et sepulturam liberam. — Quotiens a nobis.
Ego Alexander etc. Subscr. 9 card. Dat. Lat. p. m. Alberti S. R. E. presb.
card. et canc, 13 kal. mai., ind. 12, inc. d. a. 1179, pont. v. d. Alexandri
pp. III a. 20.
A. — Ed. Mittarelli Ann. Camald. IV App. c. 87 n. 55 ex A. — Regg. J. 8715.
JL. 13389.
Monasterium s. lacobi de Saxo.
Legimus apud Cencium in Libro censuum S. R. E. (od. Fabre-Duchesne
I 99. 244):
„Ecclesia sancti lacobi in Saxo XII Lucenses".
Sed privilegium de re desideratur. Adnotamus autem, monasterium
s. lacobi de Saxo in privilegio Imiocentii III a. 1213 mai. 6 abbatiae
s. Hilarii de Galeata concesso (v. supra p. 139) inter eius possessiones enu-
merari.
Ecelesia s. Mariae in Fantella.
Locus haud longe a Galeata distat, hodie vero dioecesi Mutilanensi
(Modigliana) addictus. Ecclesia s. Mariae censualis fuit Romanae ecclesiae,
ut apparet ex Cencii Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 99. 244),
ubi legitur:
„Ecclesia sanctae Mariae in Fantella XII Lucenses".
In elencho abbatiarum et canonicarum regularium b, Petri (I. c I 244)
praeterea notantur:
„Castrum Cantelle, castrum Fantille, massa de Mauratania".
Sed nuUa alia eorum notitia habetur.
F O R L I
(Forvim Livii. Foroliviuni)
(lacobi Moratini) Aunales Forolivienses, ms. s. XV, Forli Arch. BranJolini, nunc
in bibliotheca Foroliviensi; ed. Muratori Rer. Ital. Sci-. XXII 135 sq. et G. Mazzatinti in
Rer. Ital. Scr. XXII; cf. Mittarelli Access. p. 228; Simonsfeld in Munchener SB. 1893
p. 370 sq.; G. Mazzatinti in Archivio Muratoriano III p. 129 sq. — Leone Cobelli
Croniche Forlivesi sino all' a. 1498, ms. s. XV ex., Forli Bibl. comunale codd. 790. 791 ; edd.
6. Carducci, E. Frati e F, Guarini in Monumenti istor. pertinenti alle provincie della
Romagna Ser. III Cronache t. I (Bologna 1874) Isq.; cf. Mazzatinti in Archivio Mura-
toriano III 130 sq. — Bernardino Faulucci Compendio delle storie Forlivesi, ms.
s. XVII in., ib. codd. 96. 299. 300. — Arcangelo Albertini Cronaca dalle origini al 1574,
ms. s. XVII, ib. cod. 220. — Pellegrino Ricci Meraorie storiche di Forli dalle origini al
sec. XV, ms. s. XVII, ib. cod. 227. — Alessandro Padovani Cronache di Forli dalle
origini al sec. XVI, vol. I — III, mss. s. XVII, Forli Arch. Brandolini et Bibl. coniunale
cod. 276; cf. Mazzatinti Archivi I 48 et Mazzatinti in Arch. Muratoriano III 133. —
Cronica anonima Forliviensis, s. XVI, ib. cod. 275; cf. Mazzatiuti in Arch. Muratoriano III
p. 136sq. — Ughelli ' II 602sq.; * II 565 sq. — Paolo Bonoli Istorie della citta di
Forli 1 (In Forli 1661); ^ I. II (Forli 1826). — Bartolomeo Ricceputi La verita recidiva a
favore della citta di Forli (In Forli 1673). — Sigismondo Marchesi Supplemeiito istorico
deir antica citta di Forli (In Forli 1678). — Georgii Marchesii Compeudium historicum
celeberrimae civitatis Forolivii (Forolivii 1722). — Viviani Marchesii Vitae virorum
iUustrium Foroliviensium (Forolivii 1726). — (Antonio Barbiani) I lustri antichi e
moderni della citta di Forli (In Forli 1757). — Descrizione delle principali chiese di
Forli e dei loro monumenti, ms. s. XIX, Forli Bibl. comunale cod. 367. — Simone Cam-
pagnoli Serie di vescovi Forlivesi, ms. s. XIX, cf. Casali Serie p. 101. — Gius. Calletti
Storia di Forli vol. I— V, ms. s.XIX, Forli Bibl. comunale codd. 182— 189. — Gio. Casali
Guida per la citta di Forli ' (Forli 1832); ^" (1836). — Sesto Matteucci Memorie storiche
intorno ai Forlivesi benemeriti dell' umanita etc. (Forli 1843). — Cappelletti II 307 sq.
— Gaetano Rosetti Vite degli uomini illustri Forlivesi (Forli 1858). — Ercolano Her-
colani Gaddi Cenni storici intorno alla citta di Forli (Narni 1859). — Gio. Casali
Guida della citta di Forli (Forli 1863). — G. Casali Serie cronologica dei vescovi di
Forli in: Atti e Mem. per le prov. di Romagna II (1863) 91 sq. — Domenico Brunelli
Cenni .storici suUa cattedrale di Forli, continuati dal Can. Angelo Zoli (Forli 1883). —
Gius. Mazzatinti e Egidio Calzini Guida di Forli con cenni storici ^^Forli 1893). —
Fr. Lanzoni San Mercuriale vescovo di Forli nella leggenda e nella storia in: Rivista
stor. delle scienze teologiche I (1904) 254 sq. 463 sq. — G. G. Bagli in Atti e Mem. per
le proy. di Romagna Ser. III t. VII (1889) 346 sq.
142 ^"""li-
Episcopatus Foroliviensis sive Liviensis.
Primus Foroliviensis antistes s. Mercurialis colitur, qui vixit saec. IV
med. Post eum Ughelli et Cappelletti Theodorum episcopum recensent ex
Leonis I epistola a. 452 iun. 11 J. 263. JK. 485 satis nota, quae tamen
minime ad Foroliviensem ep., sed ad Foroiuliensem (Frejus) referenda est.
Denique Alexandrum episcopum notamus, Gerardi Ravennatis archiepiscopi
vicarium.
Ecclesia cathedralis s. Cruci et s. Yaleriano dicata est.
Archivum episcopii monumenta antiqua non possidet. In archivo
ecclesiae cathedralis charta antiquissima a. 1072 data est. In eo adservantur
etiam Friderici I et Heinrici YI diplomata a. 1177 et a. 11S6 (Stumpf Regg.
4230. 4596).
Chartarum inventarium alterum congessit Bartholomaeus Ricceputi cano-
nicus a. 1679, ms. Forli Bibl. comunale cod. 220, alterum Ilippolytus Gardini
Morgagni in: Yisite apostoliche vol. I. ms. s. XYIII. Forli Arch. vescovile
(cf. Mazzatinti Archivi 151 sq.), tertium Ludovicus Bernardinus Rosetti a. 1767,
ms. Forli Arch. capitohire.
De archivis ForoHvii cf. Bonaini Gli archivi dell' Emilia in: Giornale
stor. degli archivi Toscani Y (1861) p. 41sq.; Bethmann in Archiv XII 571;
G. Mazzatinti Gli archivi della storia dltalia I 41sq.; Gott. Nachr. 1898 p. 11 sq.
B = Cop. Forli Arch. capitolare.
*1 (1182)
Lucius III Alexandro ep: mandat, quatenus provideat hospitalariis, qui
eligant sepulturam in praeiudicium parochiarum.
Laud. in inventariis archivi ecclesiae catJiedralis. — Reg. JL. — .
2 Verona (1186—87) niart. 20
Urbanus III Liviensi ep. : mandat, quatenus pacta et instrumenta, quae in
cantorum Ravennatis eccl. dispendium illicite sunt statuta, in irritum revo-
cans, tam clericos quam laicos compellat, ut cantoribus decimas territorii
plebis s. Zachariae et s. Cassiani in Decimo non subtrahant.
V. Ravenna, Eccl. cathedr. n. 6.
3 Laterano 1192 aiig. 27
Celestinus III Liviensi ep.: concedit, ut ea, quae in decimis et aliis ante-
cessor eius de bonis ecclesiae in gravamen ipsius et iacturam sine capituli
consensu distraxit, legitime valeat in eandem ecclesiam sine appellationis ob-
staculo revocare. — Ad audientiam. Dat. Lat. 6 kal. sept. pont. n. a. 2.
B s. XIII. — Ed. Gott. Nachr. 1898 jjj. 40 n. 17 ex B. — Reg. Marchesi Suppl. p. 160.
JL. — .
4 Laterano 1193 iim. 15
Celestinus III universo clero Forol(ivien.) episcopatus: praecipit, quatenus
episcopo tamquam spirituali patri reverentiam et oboedientiam exhibeant
Episcopatus Foroliviensis — Mou. ss. Mercurialis et Grati. 1 43
debitam et honorem et in eius et ecclesiae ei commissae agcndis taliter
adsistant, ut quae praedecessores eius in magnum ecclesiae dispendium
alienasse dicuntur, valeat ad candem ecclesiam revocare. — Eiu8(?) honestatis.
Dat. Lat, 17 kal. iul. pont. n. a. 3.
B s. XIII. — Ed. Gott. Kachr. 1898 p. 42 n. 19 ex B. — Reg. Marchesi Stippl. p. 160.
JL. -.
*5 (1191—97)
Celestinus III delegat Guardum (l. Gerardum) priorem s. Mariae in Portu,
ut decidat causam inter lohannem Livien. ep. ex una parte et Guarnierum
abbatem s. Mercurialis ot monachos eius ex altera.
V. Mon. s. Mercurialis n. 2.
Mouasteriuiu ss. Mercurialis et Grati.
Ignazio Guiducci Memorie dei monasteri di S. Mercuriale di Forli e di S. Reparata
fuori di Marradi, ms. a. 1638, Poppi Bibl. comunale cod. 244; cf. Mazzatinti Inventari VI
144. — Lubin p. 146. — Antonio Martini Meniorie del convento di S. Mercuriale di
Forli, ms. s. XVIII, Forli penes A. Mordeuti; cf. Mazzatinti Archivi I 50. — (P. Balestra)
Cronologia degli abati del mouastero di S. Mercuriale (Forli s. a.). — Carlo Cesari II
campanile e la chiesa di S. Mercuriale in Forli (Milano 1904).
Celeberrimum monasteriura s. Mercurialis, primi Foroliviensis episcopi et
patroni civitatis, antiquissimam repetit originem. Vetustissima enim eius
charta a. 893 data est. Monasterium, olim monachorura Benedictinorum,
saec. XII transiit ad Vallumbrosanos. Adnotamus insuper Friderici I diploma
a. 1159 (Stumpf Reg. 3859), cuius autographum in R. archivo Florentino
inter chartas Vallurabrosanorum exstat.
Archivum s. Mercurialis, adhuc ditissimuni, quamquam a. 1173 et 1189
gravissiraa damna passum est, custoditur in archivo civitatis, praeter privi-
legia a Vallumbrosanis transportata. Peculiari nota dignus est codex s. XIV,
inscriptus Libro Biscia, cuius regesta vulgavit G. Mazzatinti Archivi I 343 sq.
Chartas s. Mercurialis ab a. 895 ad a. 1282 recensuit Fantuzzi Mon. Rav. VI
234 n. 88. Elenchura instrumentorum congessit Ignatius Guiducci „Inventario
e catalogo dei documenti della badia di S. Mercuriale di Forli", s. XVII,
in F. Nardi Meraorie Vallorabrosane vol. XII, ms. s. XVIII, Pescia Collegio
di S. Giuseppe D 40 (cf. vol. III p. 87). Alterum inventarium recensuit nuper
Br. Brandi.
*1 (1186)
Urbanus III delegat Alexandrum Livien. et lohannera Faventin. epp., ut
terminent causara inter abbatem et monachos s. Mercurialis ex una parte et
Bulgarum, filiura Grifoli, ex altera super eccl. s. Petri de Grasignano et
quibusdam possessionibus.
Laud. in sententia ittdicum (in Lib. Biscia fol. 85 et fol. 289') ap. Vecchiazzani Hist,
di ForlimpopoU p. 144 = Tonduzzi Hist. di Faenza p. 227; Mittarelli Access. hist. Favent.
p. 455. — Reg. JL. — .
Grasignanum, hodie Grisignano.
[44 Forli.
*2 (1191—97)
Celestinus III delegat Guardum {l. Gerardum) priorem s. Mariae in Portu,
ut decidat causam inter lohannem Livien. ep. ex una parte et Guarnerium
abbatem s. Mercurialis et monachos eius ex altera.
Laitd. in eluirta a. 1198 mai. 13 (Orig. et lAh. Biscia fol. 72) ed. Arch. paleogr. ital.
vol. 1 tab. 50. — Re</. Fantuzzi Mon. Rav. VI 234 n. 12. JL. —.
Civitas Foroliviensis.
De archivo civitatis, in quo chartae ex monasteriis suppressis adser-
vantur, inter quae s. Mercurialis tabularium primum locum obtinet, cf. Brando
Brandi L'archivio storico del Comune di Forli (Roma 1892).
De bibliotheca civitatis cf. Blume Iter 11 188 sq.; Neigebaur in Intelli-
genzblatt zum Serapeum XXIV (1863) 161 sq.; G. Mazzatinti I manoscritti
storici della biblioteca di Forli in: Rivista di stor. ital. VI 658sq. et in eius-
dem auctoris Liventai-i I 1 sq.
*1 (1186)
Urbanus III delegat Mexandrum Livien. et lohannem Faventin. epp,, ut
terminent causam inter abbatem et monachos s. Mercurialis ex una parte et
Bulgarum, filium Grifoli, ex altera super eccl. s. Petri de Grasignano et
quibusdam possessionibus.
V. Mon. s. Mercurialis n. 1.
2 (1197?)
Celestinus III promulgat per lohannem ep. Livien. interdictum et ex-
communicationem.
Laud. in cJiarta a. 1198 mai. 13 (v. supra Mon, s. Mercurialis n. 2). — Reg. JL. — .
De re cf. Marchesi Suppl. p. 165 ad a. 1198; Cappelletti II 321.
*
Fiainana.
Monasteriuni s. Mariae iu Flumiue.
Monasterium s. Mariae in Flumine, in loco hodie Fhmana, originis
incertae, primo in Urbani III privilegio a. 1186 mai. 12 JL. 15604 inter
monasteria Vallumbrosanorum recensetur (vol. III p. 94 n. 29), qui ibi reman-
serunt usque ad a. 1433, quo coenobium iam penitus collapsum, abbatiae
3. Mercurialis addictum est. De loco cf. Lubin p. 142. 146.
Chartae huius monasterii cum tabulario abbatiae s. Mercurialis post
suppressionem in archivum civitatis Forolivii transierunt (cf. Br. Brandi
Larchivio storico del Comunc di Forli p. 56). Lucii III et Friderici I imp.
privilegia perierunt, Cclestini III privilcgio (n. 2) in libris congregationis
Vallumbrosanae transcripto (vol. III p. 86) superstite.
Civitas Forolivieusis — Polenta. 145
C — Registrum Vallis unibrosae, olim in archivo s. Praxedis de Urbe, nunc desi-
deratur.
C = ProtocoUum t. 1, olim in archivo Vallumbroeano, nunc desideratur.
D = Cornelii Margarini Thesaurus historicus sacrae et politicae veritatis vol. III,
s. XVII, Roma Arch. Vat. Arra. LIV t. 3; cf. Gott. Nachr. H)00 p. 377.
E = (Ferd. Ughelli) Privilegia ms. pontificum et imperatorum, s. XVII, cod. Vat.
Barb. 3214 (XL 11, olim 3632); cf. PflugkH. Iter p. 93.
G = (Vinc. Nannini) Bullarium Vallumbrosanum vol. I, s. XVIII, Pescia Collegio
di S. Giuseppe (C 41); cf. G(3tt. Nachr. 1903 p. 594.
H = Ambr. Genovini Liber plurium bullarum ss. pontificum etc. ad congregationem
Vallumbrosanam spectantium, a. 1704, ib. (C 30).
I = Privilegia congregationis Vallis umbrosae, s. XVIII, ib. (B 10).
K = Fulg. Nardi Memorie Vallombrosane vol. V p. I, s. XVIII, ib. (D 38).
P = Gio. Lami Carte diplomatiche voL III, s. XVIII, Firenze Bibl. Riccardiana
cod. 3813.
*1 (1181—85)
Lucius III concedit privilegium.
Laud. in n. 2. — Reg. JL. — .
2 Boma S. Pietro 1192 fnai. 27
Celestinus III abbati etc: ad exemplar Lucii (n. 1) suscipit mon. s. Mariac
in Flumine sub apost. protectione, confirmat institutionem Vallisumbrosanorum
fratrum, possessiones propriis expressas vocabulis, libertates et immunitates a
Friderico imp, collatas et concessionem a T. et O. Livien. epp. factam; con-
cedit facultatem clericos vel laicos ad conversionem suscipiendi, in parochia-
libus ecclesiis monasterii sacerdotes eligendi et dioecesano ep. praesentandi;
statuit, ut nullus infra fines parochiarum monasterii ecclesiam vel oratorium
construere de novo praesumat, et concedit sepulturam liberam. — Piae
postulatio. Ego Celestinus etc. Subscr. 12 card. Dat. Romae ap. s. Petrum
p. m. Egidii s. Nicolai in carcere Tulliano diac. card., 6 kal. iun., ind. 10,
inc. d. a. 1 192, pont. v. d. Celestini pp. III a. 2.
fC f. 180 chp. =7 B f. 534. fC^ f. 16 dep. =] G p. 268. H f. 135. 1 f. 49'. K p. 335.
P. — Edd. Ughelli » II 618; ^ II 578 ex C = Migm CCVI 943 n. 80. — Begg. Bonoli
1 p. 59; * II 160. J. 10377. JL. 16884.
Folenta.
Cencius in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 98) adnotat:
„In episcopatu Foroliviensi: Guido de Palenta tenet ab ecclesia
Roraana fundum Burgandentum , Frassenetum, Casacutulam et res alias
sub annuo censu XII solidorum Lucensium."
Haec notitia ad Innocentii III rescriptum a. 1212 april. 12 Potthast Reg.
4430 pertinet, in quo Gregorii papae concessionis mentio fit.
*1 (1073—85?)
Gregorius (VII?) concedit progenitoribus Guidonis dePolenta fundum Burgan-
dentum, Frassenetum, Casacutulam et res alias in Liviensi dioec. constitutas.
Lmul. in Innocentii III privilegio a. 1212 april. 12 PoWiast Eeg. 4430 (ed. Tarlazzi
Append. I 94 n. 53 ex arcJi. s. Clarae in tahulario arckiep. Ravennae). — Beg. JL. — .
Kehr, Italia pontificia V. l^
FAE N ZA
(Faventia)
Chronicon Tolosani cauouici Faventiui, s. XIII; edd. Mittarelli Accessiones hist.
Favent. p. 1 sq. et M. Tabarriui Cronache dei secoli XIII e XIV in: Documenti di storia
ital. VI (In Firenze 1876) 589 sq. ; cf. H. Simonsfeld Untersuchungen zu deu Faentiner
Chroniken des Tolosanus und seiner Fortsetzer in : Miiuchener SB. 1893 p. 303 sq. —
Chronica breviora aliaque monumenta Faveutina a Bernardiuo Azzurrinio collecta ed.
* Mittarelli Access. hist. Favent.; ^ A. Messeri in Rer. Ital. Scr. XXVIII. — Gregorio
Zuccolo Cronica particolare delle cose fatte dalla citta di Faeuza dal 700 sino al 1234
' (Bologna 1575); ^ ed. Saverio Regoli (Faenza 1885). — G. Zuccolo Memorie di Faenza
dair origine al 1608, mss. s. XVII, Faenza Bibl. comunale et Bibl. capitolare; ed. C. Morbio
Storia dei municipi ital. II 91sq.; cf. H. Simonsfeld I. c. p. 315. — Ughelli ^ II 510sq.;
* II 490 sq. — Petri M. Kavinae Faveutia antiquissima regio rediviva conatu historico-
geographico (Faventiae 1670). — Giulio Cesare Tonduzzi Faventiuae historiae breviarium
(Faventiae 1670); cf. cod. Vat. Barb. 2728 (XXXIV 45). — G. C. Touduzzi Historie di
Faenza, pubbl. da Girolamo Minacci (In Faenza 1675). — Cronotassi e uotizie dei vescovi
di Faenza, ms. s. XVIII, Faenza Bibl. comunale. — Notizie intoruo ai vescovi che ressero
la diocesi di Faenza dall' a. 469 al 1712, ms. s. XV^^III, olim penes C. Morbio. — Carlo
Cesare Scaletta Notizie della chiesa e diocesi di Faenza (Faenza 172G). — Girolamo
Bonoli Storia di Cotignola, terra della Romagna inferiore (Ravenna 1734). — Romoaldo
Maria Magnaui Vite de' santi, beati, venerabili de servi di Dio della citta di Faenza
(In Faenza 1741). — R. M. Magnani Vite de sauti etc. della diocesi di Faenza con una
breve e distinta descrizione proemiale di tutte le terre e castelli esistenti in essa (In
Faenza 1742). — Gio. Batt, Borsieri Annali della citta di Faenza, a. 1767, mss. s. XVIII,
Faenza Bibl. comunale; cf. Simonsfeld I. c. p. 316. — loh. Bened. Mittarelli Ad scriptores
rerum Italicarum cl. Muratorii Accessiones historicae Faventinae (Venetiis 1771). — Gio.
Batt. Tondini Memorie stonche de' monasteri di Faeuza, ms. s. XVIII, Faeuza Bibl.
comunale. — Origiue, progressi e vicende dell' insigue Collegiata eretta nella plebale di
S. Stefano protomartire in Cotignola (Lugo 1822). — Gio. Franc. Rambelli Memorie
storiche di Alfonsine (Imola 1833). — C. Morbio Storia dei municipi italiani II 91 sq. —
Andrea Strocchi Memorie istoriche del duomo di Faenza e de' persouaggi illustri di quel
capitolo (Faenza 1838). — A. Strocchil primordii della chiesa Faentiua (Faeuza 1839).
— Bartolomeo Righi Annali della citta di Faenza I — III (Faenza 1840 — 41). —
A. Strocchi Serie cronologica .storico-critica de' vescovi Faeutini (Faenza 1841). — Giau
Marcello Valgimigli Memorie .storiche di Faenza I (Faenza 1844); ms. vol. I— XIV,
Faenza Bibl. comunale. — Gius. Ant. Soriani Storia della origine, foudazione e dominanti
della terra di Fusignano (Lugo 1845). — Cappelletti II 241 sq. — Ant. Metelli Storia
di Brisighella e della valle di Amone I— IV (Faenza 1869—72). — G. M. Valgimigli
S. Fulco, vescovo di Favia, i^reteso proposto del Faentiuo capitolo (Faeuza 1872). — Leone
Vicchi Della storia di Fusignano . . sommario (Faeuza 1875). — Natale Beltrani Cenni
Episcopatus Faventinus. 147
critico-storici intorno alcuue chiese parrocchiali della citta di Faenza (Faeuza 1876). —
(Giuseppe Fignagnani) La storia di Fusiguano (Prato 1879). — Antonio Montanari
Guida storica di Faenza (Faenza 1882). — Gius. Masoni Mouografia dell' ospedale di Faenza
(Faenza 1893). — Antonio Medri Studio storico sul duomo di Faenza (Firenze 1895). —
Franc. Lanzoni San Pier Damiano e Faenza (1898). — Gio. Mini La Romagna Toscaua.
Notizie geografiche, storiche etc. (Castrocaro 1901). — Fr. Lanzoni I primordi della chieaa
Faentiua (Faenza 1906). — Antonio Messeri e Achille Calzi Faenza nella storia e nel-
r arte (Faenza 1909).
De scriptoribus Faventinis cf. I. B. Mittarelli De litteratura Faventinorum sive
de viris doctis et scriptoribus urbis Faventiae. Appendix ad Accessiones hist. Faventinas
(Venetiis 1775). — Antonio Moutanari Uomini illustri di Faenza vol. I — 111 (Faenza
1882—86). — G. G. Bagli in Atti e Mem. per le prov. di Komagna Ser. III t. XIII
(1895) 93 sq.
Episcopatus FaTeutinus.
Faventini episcopi, qui olim Ravennatibus archiepiscopis iure metro-
politano subiecti fuere, hodie Bononiensi ecclesiae suffraganei addicti sunt.
Inter eos notissimus est lacobus episcopus, qui a. 1130 legatus in Germaniam
missus est. Faventina dioecesis amplissima fuit usque ad a. 1854, quo Pius IX
partem meridionalem, quae sub dominio Magnorum ducum Etruriae erat, a
Faventino episcopatu segregavit, ecclesia collegiata s. Stephani de Mutilano
(Modigliana) in cathedralem sub proprio episcopo erecta (cf. Cappelletti XVII
349 sq.). Catalogus ecclesiarum urbis et dioecesis Faventinae legitur apud
Gio. Lami Mon. s. eccl. Florent. III 1618 sq.
Archivum cancellariae episcopalis chartas antiquas non possidet. Magni
vero pretii sunt et archivum ecclesiae cathedralis et archivum Bernardini
Azzurrini (t 1 620), chartis inde ab a. 979 praeditum, quae hodie in tabulario
civitatis adservantur. De archivo Azzurriniano cf. Mittarelli Access. p. 318 sq.
et C. Malagola in Atti e Mem. per le prov. di Romagna Ser. III t. I (1883)
62 sq. et notitias in Afch. Yat. Arm. XXXVI t. 38 f. 555 et in cod. Vat. Ottob.
2565 f. 247 (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 373 et 1903 p. 65 et A. Messeri in
Rer. Ital. Scr. XXVIII p. LXXVIII sq.).
De archivis Faventinis cf. Blume Iter II 170; Bonaini Gli archivi del-
rEmilia in: Giornale stor. degli archivi Toscani V (1861) 106 sq.; Bethmann
in Archiv XII 572; Mazzatinti Gli archivi della storia d'Italia I 262 sq.; Gott.
Nachr. 1898 p. lOsq. ; A. Messeri Degli archivi antichi di Faeuza (1905). —
De archivo civitatis, cuius inventarium Carolus Malagola congessit, cf
G. Ballardini Inventario critico e bibliografico dei codici e delle pergamene
deir archivio del Comune di Faenza (Faenza 1905) et Nuovi acquisti del-
Tarchivio storico del Comune di Faenza I (Faenza 1905). — De bibliotheca
civitatis cf Mazzatinti Inventari VI 242 sq.
Adnotamus denique nonnulla Faventina monumenta inde a saec. XI
hodie Romae in R. archivo custodiri (cf. Gott. Nachr. 1901 p. 241).
Friderici I diploma Ramberto ep. a. 1158 concessum Stumpf Reg. 3824
et Celestini III rescriptum (n. 5) exstant in archivo canonicorum.
A = Orig. Faenza Arch. capitolare.
10*
148 Faeuza.
1 (881 april.)
lohannes VIII Roniano archiep. Ravennati: scribit de Alberico comite;
praecipit, ut absque orani mora Dominicum archidiac, quem, defuncto (Romano)
cccl. Faventinae ep., sedis ipsius honore episcopali praevidit dignum, studeat
secundum morem episcopum consecrare.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 134.
2 881 iul. 17
lohannes YIII Constantino sacerdoti eccl. Faventinae de plebe s. Petri
Transilvam : excommunicat eum, ad episcopalem honorem a Romano Ravennate
archiep. sine sua auctoritate seu licentia et absque canonicae institutionis
regula promotum, ut nullo modo habeat licentiam aliquid de episcopali officio
peragere aut ipsam Faventinam eccl. quoquo modo invadere neque in plebibus
vel rebus seu hominibus ipsius ecclesiae aliquod dominium agere praesumat;
mandat, ut cum Romano archiep. 8 kal. oct. (sept. 24) ad synodum Romae
celebrandam veniat. — Audientes te. Dat. 16 kal. aug. ind. 14.
Beg. lohannis VIII ep. 286. — Edd. Carafa Epp, decr. III 492 n. 274 = Mcmsi
XVII 203 n. 274, = MittarelU Access. p. 393 = Malpeli Diss. sidla storia ant. di Bagnu-
cavallo p. LXVII, = Vesi Doc. I 115, = Strocchi Serie p. 287 n. 7 = Migne CXXVI 933
n. 325. — Regg. J. 2572. JE. 3351.
3 ' 881 iul. 17
lohannes VIII lohanni ep. Ficoclensi: delegat visitationis Faventinae eccl.
obitu Romani antistitis destitutae operam; mandat, ut nihil de provectionibus
clericorum, redditu, ornatu ministeriisque a quoquam praesumatur ecclesiae.
— Obitum Romani. Dat. 16 kal. aug. ind. 14.
Heg. lohannis VIII ep. 279. — Edd. Carafa Epp. decr. III 514 n. 308 (13 kal. aug.)
=: Mansi XVII 224 n. 308, = MittarelU Access. p. 393, = Strocchi Serie p. 288 n. 8, =
CappeVetii II 560, = Migne CXX VI 934 n. 326, = Foschi Synodiis dioecesana (Cerviensis)
App. n. 1. — Regg. J. 2573 ad iul. 20. JE. 3350 ad iul. 7.
*i ' lliS dcc. 7
Celestinus II concedit Ramberto ep. privilegium confirmationis bonorum.
Regg. Tonduzzi Hist. p. VIII et p. 188 ex chron. ZuccoU = Mittarelli Access. p. 431.
Sealetta Notizie p. 39 ad dec. 2. JL. 8448 ad dec. 3.
5 Latcrano 1195 ian. 3
Celestinus ITI Bernardo Faventino ep.: indulget, ut ei liceat auctoritate
apost. infirmare, quod prior Gamundiensis monasterium suum monasterio de
Acereta, ipsius assensu minime rcquisito, subiecerit vel univerit, non obstante
assensu vel confirmatione, quam metropolilanus (archiep. Ravennas) inter-
posuerit. — Sicut unire. Dat. Lat. [3] non. ian. pont. n. a. 4.
A. fComp. II Ub. V t. 14 c. 4. Decr. Gregorii IX lih. Vt. 31 c. 8]. — Edd. Tonduzzi
Ilist. p. 230 = MitturcUi Ann. Camald. IV 156 = 31igne CCVI 1064 n. 177. Augustini
Tarraconen. Opp. IV 417. Friedbcrg II 837. — Regg. MittareUi Aecess. p. 458. J. 10496.
10693. JL. 17181. 17627.
6 Laterano 1196 april. 8
Celestinus III Tohanni priori Cruciferorum Bononien.: confirmat sentcntiam
a G(erardo) Bononiensi ep. de causa inter hospitalem domum Cruciferorum
Episcopatus Faventinus — Eccl. cathedralis s. Petri. 149
de Bononia et Faventinum ep. super ecclesia et domo hospitali in Roncodorio
prope Faventiam latam.
V. Bologna, Domus hospitalis Cruciferorum n. 12. — Domus hospitalis de
Roncoducis laudatur in Gregorii IX privilegio amplissimo a. 1228 iul. 10 Cruciferis
concesso (ed. Auvray Les reg. de Gregoire IX 1. 1 123 n. 209). Sita fuit in plebe de
Celle iuxta viam Imulensem (cf. G. Masoni Monografia p. 8).
Ecclesia cathedralis s. Petri.
Tolosanus in chronico (c. 4) narrat, antiquam ecclesiam cathedralem
s. Mariae foris portam fuisse, quae, saec. YIII sede episcopali in ipsam civi-
tatem ad ecclesiam s. Petri, Roraano pontifice iubente, ti'anslata, in mona-
sterium Benedictinorum conversa est (cf. Tabarrini in Doc. di storia ital.
VI 747 sq.).
Ad clericos Faventinos scripsit Petrus Damiani epistolam de morte
Petri episcopi (Epp. lib. V n. 10) et librum de tempore celebrandi nuptias
(Opusc. XLI).
Archivum ecclesiae cathedralis, adhuc ditissimum, exstat penes canonicos.
Repertorium scripturarum archivi capituli in duobus voluminibus confectum
est a. 1698 (Arch. capitolare codd. 91. 92); alterum indicem congessit s. XIX
canonicus Gatti. Tertium inventarium a. 189G compilatum est. Nonnullae
chartae ad capitulum Faventinum spectantes leguntur in cod. misc. s. XIV
Aretinae bibliothecae [D]. Adnotamus denique Bernardini Azzurrini librum
q. V. Liber rubeus sive CoUectanea historica de rebus Faventinorum, ms, s.
XVII (cf. Simonsfeld in Munchener SB. 1893 p. 309 sq.), quem edidit A. Messeri
in Rer. Ital. Scr. XXVIII.
A = Orig. Faenza Arch. capitolare.
£ = Cop. ib.
C — lura antiqua ecclesiae cathedralis, mb. s. XIII, ib. (cod. 53); cf. GStt. Nachr.
1898 p. 10.
D = Miscellanea, s. XIV, Arezzo Bibl. della fraternita di S. Maria cod. 345; cf.
Mazzatinti Inventari VI 230.
JS' = lus conferendi et concordia vol. I— III, s. XVI, Faeuza Arch. capitolare (codd.
39-41); cf. Gott. Nachr. 1898 p. 11.
F = Mantissa chartai-um, s. XVII, ib. (cod. 49); cf. Gott. Nachr. 1898 p. 11.
G = (Ferd. Ughelli) Monumenta, s. XVII, cod. Vat. Barb. 3227 (XL 24); cf. Gott.
Nachr. 1903 p. 96.
H = G. C. Tonduzzi Faveutiuae historiae breviarium a. 1668, s. XVII, cod. Vat.
Barb. 2728 (XXXIV 45); cf. Gott. Nachr. 1903 p. 91.
I = Veterum monumeutorum collectio ad capitulum Faventinae eccl. spectantium
vol. I-IV, a. 1779, Faenza Bibl. capitolare; cf. Gott. Nachr. 1898 p. 11.
K = Memorie storiche del capitolo di Faenza vol. I— III, a. 1779, ib.; cf. Gott.
Nachr. 1898 p. 11.
L = Vetera ecclesiae Bononiensis monumenta, s. XVIII, Bologna Bibl. dell' Uni-
versita cod. 709 (olim 317); cf. L. Frati Indice dei codici latini conservati
nella R. Biblioteca Universitaria di Bologna p. 193.
1 50 Faenza.
1 Firenze 1059 dec. 26
Nicolaus II Ungaro diac, [Georgio diac.], Borello subdiac, Alberto presb.,
Pelegrino diac, Martino diac etc. : suscipit eos eorumque bona sub apost.
protectionis defensione eosque Romana libertate donat, et concedit, ut eis
liceat apost. sedem libere appellare. — Sicut iniusta petentibus. Dat. Floren-
tiae 7 kal. ian., a. ab inc d. n. I. Chr. 1059, p. m. Humberti s. Silvae Candidae
ep. et apost. sedis bibl., a. 1 pont. d. pp. Nicolai II, ind. 13.
A (mutihmi). [E i f. 65 et f. 108 (5 kal. ian.). E n. F f. 1 {b kal, ian.). G f. 213'.
H f. 16. I II n. 60. K n n. 1]. — Edd. Tonduzzi Hist. p. 157 = Strocchi Mem. p. 88. —
Beffg. MiitareUi Access. p. 402. J. 3346. JL. 4419.
2 Laterano 1128 april. 4
Honorius II Faventinae eccl. canonicis: suscipit eos eorumque bona in b.
Petri tutelam, confirmat possessiones, et concedit, ut, si quando senserint
occasione qualibet se praegravari, eis liceat sedem apost. libere appellare. —
Pastoralis officii. Ego Honorius etc Dat. Lat. p. m. Aimerici s. Rom. sedis
et univ. curiae canc, 2 non. april., ind. 6, inc d. a. 1 1 28, pont. d. Honorii pp. II.
A (mntihm). [C f. 26'. E ii. F f 3 et f 4. 1 1 n. 14 et 1 iv n. 100. K ii n. 2J. —
Edd. UcjheUi * II 514; "^ II 494 = Bidl. Bom. ed. Cocquelines II 201 n. 11 = BuU. Rom. ed.
Taur. il 362 n. 11, = Strocchi Mem. p. 89 = Migne CLXVI 1277 n. 62 = Liverani Opp.
IV 312 n. 156. — Begg. Mittarelli Access. p. 420. J. 5262. JL. 7298.
Propter exiguitatem fragmenti, quocl remansit, num revera sit autographum,
dici nequit.
3 (1140?)
Guido tit. s. Chrysogoni presb. card, subscribit Gualterii Ravennatis archiep.
privilegio canonicis concesso.
V. Guulterii Bavennatis arckiep. privilegium ap. Tonduzzi Hist. p. 178 ad a. 1118;
MittareUi Access. p. 427 = Savioli Ann. Bologn. J* 200 n. 127 ad a. 1142. Amadesi Anti-
stitum Bavennatum chronotaxis III 122 n. 10. — Beg. JL. — ,
4 Laterano 1143 april. 26
Innoccntius II Farulfo archidiac, Petro archipresb. etc: suscipit Faventinam
eccl. sub apost. protectione , confii'mat possessiones propriis expressas voca-
bulis et antiquas consuetudines, honores, dignitates in decimis, primitiis, testa-
mentis, oblationibus tam vivorum quam mortuorum, plebium processionibus
et pensionibus omnibusque persolutionibus, praebendis sive redditibus, aliaque
iura; concedit sepulturam liberam; statuit, ut sine canonicorum consensu nulla
nova ecclesia vel oratorium infra Faventini episcopatus terminos construatur
vel consecretur, nullique archiepiscopo vel episcopo liceat aliquem matricis
eccl. clericum officio seu beneficio sine canonico iudicio spoliare ; decernit,
ut ab omni tributaria exactione immunitatem omnimodam habeant. — Piae
postulatio, Ego Innocentius etc Subscr, 6 card. Dat. Lat. p. m. Gerardi
S. R. E. presb. card. ac bibl, 6 kal, mai., inc d. a, 1143, ind. 6, pont, v. d.
Innocentii II pp. a, 14.
A. [B a. 1329. C f 25'. E i f 108'. 510. 719. E ll. G f 218'. H f 17. 1 1 n. 13.
K II n. 3J. — Edd. Tonduzzi Hist. p. 186 = Strocchi Mem. p. 90. = Migne CLXXIX 651
n. 595. MittareUi Acce^s. p. 430 Exc. ex A. — Begg. J. 5919. JL. 8360.
Eccl. cathedralis s. Petri. 151
5 Laterano 1144 mai. 20
Lucius II Farulfo archidiac, Petro archipresb. etc. : suscipit eccl. Faventinam
sub apost. protectione, confirmat possessiones propriis expressas vocabulis et
iura (ut n. 4); decernit, ut de universis ecclesiasticis negotiis sive contra-
ctibus, quae ad dioecesim Faventini episcopatus pertinent, formandi aut refor-
mandi, iudicandi sive disponendi, sine eonsilio canonicorum nullus omnino habeat
facultatem ; statuit, ut in communi civitatis interdicto nuUi ecclesiae interdictae
officium manifeste liceat celebrare. — Ad hoc in. Ego Lucius etc. Subscr.
9 card. Dat. Lat. p. m. Baronis cappellani et scriptoris. 13 kal. iun., ind. 7, inc.
d. a. 1144, pont. v. d. Lucii pp. II a. 1.
A. [B s. XIII. C f. 27. B. E I f. 67'. 110. 511. 710. E n. I i n. 15. K n n. 4j. —
Edd. Ughelli * // 515; * 77 495 ex A (kal. iun.) = Bnll Bom. ed. Cocquelines II 280 n. 14 =
Bull. Eom. ed. Taur. II 502 n. 14, = Migne CLXXIX 894 n. 54. Mittarelli Access. p. 431
Exc. ex A = Strocchi Mem. p. 92, = Migne CLXXIX 884 n. 45*">- — Regg. J. 6076 et
JL. 8616 ad mai. 20. J. 6085 et JL. 8637 ad iun. 1.
6 ' Anagni (1173 — 70) iun. 4
Alexander III clericis et laicis de Bagnacavallo: praecipit, quatenus eccl.
Faventinae sicut spirituali matri et canonicis eiusdem eccl. debitam oboe-
dientiam et reverentiam humiliter exhibeant et de illatis iniuriis eis satis-
faciant; si absque assensu Faventinae eccl. oratorium inceperint, nihil inibi
de cetero sine licentia eiusdem eccl. nomine oratorii construant nec divina
officia in loco eodem celebrare praesumant. — Ad nostram. Dat. Anagn.
2 non. iun.
A. [E I f69et f 112. E il. G f 220'. H f. 18. I n n. 70. K n p. 73. L n. 20] . —
Edd. Tonduzsi Hist. p. 210. Savioli Ann. Bologn. II^ 37 n. 210 ex L (2 non. iul.) = Migne
CC 1050 n. 1213. — Regg. MittarelU Access. p. 446. J. 8398 et JL. 12603 ad a. 1160— 76 iul. 6.
*7 Faenm 1184 iun. 29
Lucius III concedit privilegium, quod omnibus praesentibus ad s. Petri
festum venientibus annuatim 12 dierum criminalium peccatorum adhibeatur
remissio.
cf. notitiam in calce Historiae Tolosani „ex quodam folio antiquo" (edd. Mittarelli
Access. p. 207 et Tabarrini in Doc. di storia ital. VI 784) et in Zuccoli Chron. ad a. 1184. —
Reg. JL. — .
Tolosanus c. 96 narrat, Lucium TII in vigilia apostolorum Petri et Pauli
(iun. 28) Faventiam venisse et altera die in matrice ecclesia missam celebrasse
(Mittarelli Access. p. 93. 94 et Tabarrini J. c. p. 665); cf. J. p. 845. JL. II p. 466.
8 Verona (1186—87) mart. 18
Urbanus III praeposito et canonicis: statuit, ut, si aliquem parochianorum
ipsorum alibi contigerit eligere sepulturam, secundum statuta b. Gregorii,
quarta ipsis in testamentis portio reservetur; inhibet, ut nullus parochianos
ipsorum excommunicatos vel interdictos sive usurarios manifestos ad sepulturam
recipiat. — Cum super. Dat. Veron. 15 kal. april.
A. [I II n. 65. K II n. 5. Comp. I lib. III t. 24 c. 8. Decr. Gregorii IX lib. III
t. 28 C. 8J. — Edd. Tonduzzi Hist. p. 227. Augustini Tarraconen. Opp. IV 181. Friedberg
II 551. — Regg. Mittarelli Access. p. 455. J. 9904. JL. 15820.
152 Faenza.
Mouasterium s. Mariae foris portani.
Tonduzzi Hist. p. 17sq. — Lubin p. 129. — Mittarelli Ann. Camald. IX 31sq. —
Montanari Guida p. 99 sq.
Antiquissima haec ecclesia, appellata etiam s. Mariae ab Angelo, in
qua sepultum est corpus b. Petri Damiani, olim sedes episcopalis, ut traditui',
postea monasterium fuit monachorum ex ordine s. Benedicti, quibus a. 1168
sufFecti sunt monachi ex congregatione Fontis Avellanae. Saec. XV cessit
abbatibus commendatariis, a. 1513 fratribus Cisterciensibus. Abbatum series
legitur apud ]VIittarellum in Ann. Camald. IX 32 et in Access. hist. Faven-
tinae p. 701 sq.
Quamquam chartae ex s. Mariae monasterio permultae in archivo
civitatis exstant, quarum regesta I. B. Mittarelli in Access. hist.. Faventinae
recensuit, Romanorum pontificum privilegia ante Innocentium III desiderantur.
Adnotamus vero Innocentii III amplissimum privilegium a. 1203 mart. 11
Potthast Reg. 1860 et Heinrici V diploma a. 1116 Stumpf Reg. 315J. Errat
ergo Fabre-Duchesne in editione Cencii (Lib. censuum S. R. E. I 100), qui
ex monasteriis censualibus in episcopatu Faventino hoc unum adnotat:
„Mona8terium sanctaeMariae dominarum inclusarum, quod est liberum,
I libram cerae",
notitiam hanc ad monasterium s. Mariae foris portam referens, quuni potius
de monasterio monialium s. Mariae de Insula s. Martini ord. s. Damiani sive
s. Mariae de Virginibus (cf. Tonduzzi Hist. p. 41) agatur.
Adnotamus denique volumina „Registro delle cartelle che si conservano
neir archivio dell' insigne monistero di S. Maria foris portam di Faenza . . .
compilato da D. Mauro Sarti a. 1749", ms. s. XVIII, Faenza Bibl. comunale,
et „Documenta quaedam ex archivis monasteriorum ord. Camaldulen. et prae-
cipue ex Faventino s. Mariae foris portam", ms. s. XVII sq., Roma Bibl.
Vittorio Emanuele cod. 551 (Ms. Gregoriani 58); cf. Gott. Nachr. 1903 p. 144.
Monasteriuiu ss. Hippoljti et Laurentii.
Fortunius Hist. Caniald. I 156. — Lubin p. 128. — G.FaruIli Istoria cronologica
del monastero degli Angioli di Firenze (1710) p. 209. — Mittarelli Ann. Camald. I 409. —
Montanari Guida p. 135 sq.
Prima huius monasterii notitia, quod sciam, legitur in charta donationis
a. 1022, ab lldibrando episcopo Faventino monasterio s. Laurentii et s. Hippo-
lyti factae (od. Mittarelli Ann. Camald. I App. c. 254 n. 111). A. 1146
april. 23 Rambertus episcopus monasterium, usque tunc a monachis ordinis
8. Benedicti administratum, Azzoni priori et fratribus Camaldulensibus com-
misit (ed. MittareUi III App. c. 426 n. 276); quod confirmavit Eugenius HI
(n. 1). Ab Heinrico VI quoque Camaldulenses a. 1195 privilegium habuerunt
Mon. s. Mariae foris portam — Mon. ss. Hippolyti et Laurentii. 153
(Stumpf Reg. 4934). Locus ipse inde a saec. XVI prioris generalis totius
ordinis Camaldulensium domicilium et residentia erat. Abbatum series legitur
apud Mittarellum in Access. hist. Favent. p. 704. Denique monasterium a. 1794
suppressum et in ecclesiam parochialem conversum est.
Archivum monasterii ss. Hippolyti et Laurentii olim satis copiosum fuit,
ut edocet index chartarum a. 1769 confectus „Ristretto delle piu importanti
pergamene esistenti in Faenza nell' archivio dell' abbazia de' SS. Ippolito e
Lorenzo", s. XVIII, Roma Arch. di stato cod. 136 (cf. Gott. Nachr. 1903
p. 541). Praeterea memoriam revocamus voluminum olim in bibliotheca
Camaldulensium s. Michaelis de Muriano exsistentium : „Index chronologicus
chartarum archivi communitatis Faventiae et earum, quae olim constituebant
tabularium Azzurrinium, et chartarum mon. ss. Hippolyti et Laurentii de
Faventia" (cod. 1088), „Excerpta ex Faventinorum monasteriorum ss. Hippolyti
et Laurentii etc. chartariis" (codd. 625. 1084), et „Chartae archivi ss. Hippo-
lyti et Laurentii de Faventia exemplatae" (cod. 1085); cf. Mittarelli Bibl.
codd. ms. 8. Michaelis Venetiarura p. 366. 367. 385.
Alexandri III privilegium (n. 3) olim custodiebatur in Camaldulensium
archivo generali penes ecclesiam s. Romualdi de Urbe, quod Napoleonis I
temporibus periit (cf. vol. III p. 174).
*1 1147 feh. 12
Eugenius III concedit privilegium, et confirmat donationem monasterii a
Ramberto ep. Faventino Camaldulensibus factam.
Laud. in n. 3. — Regg. Foiiunius 1 153, uhi leguntur notae chronologicae pridie id.
feb. = Uglielli * II 515; * II 495. B. Azzurrini Liber rubeus ed. A. Messeri in Rer. Ital.
Scr. XXVIII 3. JL. —.
*2 (1152)
Octavianus card. constituit concordiam inter ep. Rambertum et abbatem s.
Hippolyti circa ius parochiale ecclesiarum eidem coenobio subiectarum.
Laud. in Uberti abbatis charta promissionis a. 1152 tnart. 10 (ed. Mittarelli Ann.
Camald. III App. c. 458 n. 297). — Begg. Tonduzzi Hist. p. 193. Mittarelli Access. p. 434.
JL. -.
3 Viterho 1181 iul. 17
Alexander III Simoni abbati etc: ad exemplar Eugenii (n. 1) suscipit mon.
8s. mart. Laurentii et Hippolyti sub apost. protectione, confirmat possessiones
propriis expressas vocabulis, et concedit facultatem clericos et laicos e saeculo
fugientes ad conversionem recipiendi et tempore generalis interdicti divina
officia celebrandi et sepulturam liberam. — Quotiens a nobis. Ego Alexander
etc. Subscr. 9 card. Dat. Viterbii p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et
canc, 16 kal. aug., ind. 14, inc d. a. 1 181, pont. v. d. Alexandri pp. lU a. 22.
Ed. Mittarelli Ann. Camald. IV App. c. 101 n. 65 ex apogr. mon. s. Bomualdi de
Urbe. — Begg. Mittarelli Access. p. 451. J. 9367. JL. 14413.
1 54 Faenza.
Monasterinm s. Apollinaris de Arcu.
De hoc monasterio, olim Yallumbrosanorum, postea in prioratum eon-
verso, cf. Tonduzzi Hist. p. 44. In Alexandri III privilegio Crispinensi mona-
sterio concesso (v. infra p. 157 n. 2) legitur: ecclesia s. Apolenaris in Faventia.
*1 (1183)
Lucius III delegat G(erardum) archiep. Ravennatem, ut causam inter
Bulgarum abbatem Crespinensem et lacobum priorem mon. s. Apollinaris in
Arcu super oboedientia et reverentia de eccl. s. Apollinaris monasterio de
Crespino exhibenda definiat.
V. Mon. s. Mariae de Crispino n. 3.
Donins leprosornm de Missino.
Hanc domum leprosorum a Missino conditam et Celestino III in ius et
proprietatem S. R. E. oblatam esse edocemur ex Innocentii III privilegio a.
1210, in quo ad instar Celestini III possessiones in Faventino, Foroliviensi et
Imolensi episcopatibus confirmavit et censum 6 denariorum apostolicae sedi ex
praeceptione Celestini III persolvendum relaxavit. Neque ulla de hoc censu
notitia legitur in Cencii Libro censuum S. R. E. Adnotamus vero iuramentum
Dominici rectoris hospitalis leprosorum de Misino apud Cencium c. 210 (ed.
Pabre-Duchesne I 462). In chartis Faventinis locus appellatur etiam domus
hospitalis Messini sive Misellorum (cf. Gius. Masoni Monografia dell' ospedale
di Faenza p. 6 sq.).
*1 (1191—97)
Celcstinus III suscipit domum hospitalem de Missino, a Missino fundatam,
cum omnibus bonis in ius et proprietatem b. Petri, censu 6 denariorum aposto-
licae sedi annualiter persolvendo.
Laud. in Innocentii III privilegio a. 1210 mart. 26 Potthast Reg. 3948. — Reg. JL. — ,
Bagnacavallo
Ecclesia s. Petri in Silvis.
Medonico Itelco (Dom.Coleti) Notizie istoriche della chiesa arcipretale di S. Pietro
in Sylvis di Bagnacavallo, tratte dalle Memorie mss. d'Ignazio Guglielmo Graziani ' (lu
Venezia 1772); * (Bagnacavallo 1842). — Franc. Leop. Bertoldi Notizie istoriche del-
r antica selva di Lugo (In Ferrara 1794). — Michel-Luigi Malpeli Dissertazione sulla
storia antica di Bagnacavallo (In Faenza 1806). — Emilio Biondi La chiesa di San Pietro
in Sylvis di Bagnacavallo (Faenza 1903). — G. G. Bagli in Atti e Mem. per le prov. di
Eomagna Ser. III t. XIII (1895) 82 sq.
Bagnacavallo, olim Castrum Tiberiacum, cum antiquissima ecclesia s.
Petri in Silvis, quae nostris quoque temporibus insignis ecclesia collegiata
eet, ad episcopatum Faventinura pertinet (cf. n. 2).
Mon. s. ApolHnaris de Arcu — Mon. s. Reparatae de Marradio. 155
De archivis cf. L. Balduzzi Sugli archivi di Bagnacavallo in: Atti e
Mem. per le prov. dell' Emilia N. Ser. t. VII p. I (1881) 69 sq. et Mazzatinti
Gli archivi della storia d'Italia I 140 sq. ; de bibliotheca civitatis cf. Mazzatinti
Inventari VI 49 sq.
1 881 iul. 17
lohannes VIII Constantino sacerdoti eccl. Faventinae de plebe s. Petri
Transilvam: excommunicat eum, ad episcopalem honorem a Romano
Ravennate archiep. sine sua auctoritate seu licentia et absque canonicae in-
stitutionis regula promotum etc.
V. Faenza, Episc. n. 2.
2 Anagni (1173 — 76) iun. 4
Alexander III clericis et laicis de Bagnacavallo: praecipit, quatenus eccl.
Faventinae sicut spirituali matri et canonicis eiusdem eccl. debitam oboe-
dientiam et reverentiam humiliter exhibeant et de illatis iniuriis eis satis-
faciant etc.
V. Faenza, Eccl. cathedr. n. 6.
Marradi
Monasterium s. Reparatae de Marradio.
Ignazio Guiducci Memorie dei monasteri di S. Mercuriale di Forli e di S. Reparata
fuori di Marradi, ms. a. 1638, Poppi Bibl. comunale cod. 244; cf. Mazzatinti Inventari VI
144. — Lubin p. 205. — Lami Mon. s. eccl. Florentin. III 1768 sq. — Repetti Dizionario
geografico, fisico, storico della Toscana I 24. III 86 sq. — Oappelletti XVII 358 sq. —
Gio. Mini Marradi. Studio storico araldico (Castrocaro 1892). — G. Mini Una visita alla
badia del Borgo presso Marradi e alF Osservanza di Brisighella (Castrocaro 1896).
Prima huius monasterii memoria, quantum scio, legitur in charta a. 1025,
qua Donatus abbas s. Reparatae et Guido comes, filius Guidonis Guerrae,
qui monasterii Marradini institutor fuisse traditur, inter se pacti sunt. Monachis
ordinis s. Benedicti ex eo pulsis, b. lohannes Gualberti ilhic Vallumbrosanos
introduxit (cf. Urbani II privilegium JL. 5433, vol. III p. 88 n. 6), qui ibi
usque ad suppressionem permanserunt.
Locus hodie ad dioecesim Mutilanensem (3Iodigliana)^ a. 1854 a Pio IX
a Faventino episcopatu separatam, spectat.
Chartae monasterii Marradini in Ripulensi archivo Vallumbrosanorum,
hodie in R. archivo Florentino adservautur (cf. vol. III p. 86 sq.).
A = Orig. Firenze Arch. di stato (Badia di Ripoli).
B = Cop. ib.
C = Registrum Vallis umbrosae, olim in archivo s. Praxedis de Urbe, nunc desi-
deratur,
D = Cornelii Margarini Thesaurus historicus sacrae et politicae veritatis vol. III,
s. XVII, Roma Arch. Vat. Arm. LIV t. 3; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 377.
E = (Ferd. Ughelli) Privilegia ms. pontificura et imperatorum , s. XVII , cod. Vat.
Barb. 3214 (XL 11, olim 3632); cf. PflugkH. Iter p. 98. i
156 Faenza.
G = (Vinc. Nannini) Bullarium Vallumbrosanum vol. I, s. XVIII, Pescia CoUegio
di S. Giuseppe (C 41); cf. Gott. Nachr. 1903 p. 594.
H = Ambr. Genoviui Liber plurium bullarum ss. pontificum etc. ad cougregationem
Vallumbrosanam spectantium, a. 1704, ib. (C 30).
I = Privilegia congregationis Vallis uinbrosae, s. XVIII, ib. (B 10).
L = Chartularium congregationis Vallumbrosanae sive Chartularium Ripulense,
s. XVIII, Firenze Arch. di stato Conv. soppr. 224 vol. 211.
P = Gio. Lami Carte diplomatiche vol. III, s. XVIII, Firenze Bibl. Riccardiana
cod. 3813.
R = St. Borgia BuUarium Lucii III, s. XVIII, Roma Bibl. Vat. Museo Borgia; cf.
G6tt. Nachr. 1903 p. 74 sq.
1 Cremona (109G) oct. 7
Urbanus II monachis et clericis sive conversis Yalimbrosanae congregationis:
scribit de abbate mon. s. Reparatae, qui communem congregationis Valim-
brosanorum ordinem deserere meditatur; interdicit ei, ne ulterius in eodem
monasterio sine communis abbatis maioris licentia audeat praesidere; si aliter
egerit, tam ipse quam alii, si qui forte de congregatione hoc ipsum praesum-
pserint, excommunicationis apost. gladio ferientur.
V. Vallombrosa, Mon. s. Mariae n. 8 (vol. Ill p. 89).
*^ (1124-30)
Honorius II concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 3. — Reg. JL. — .
5 Benevento 1168 nov. 9
Alexander III Homodeo abbati etc. : ad exemplar Honorii II (n. 2) suscipit
mon. s. Reparatae de Marrate sub apost. protectione, confirmat possessiones
propriis expressas vocabulis et decimationes ab epp. Faventinis concessas, et
concedit sepulturam liberam. — Quotiens illud a. Ego Alexander etc.
Subscr. 8 card. Dat. Benevent. p. m. Gratiani S. R. E. subdiac. et not., 5 id.
nov., ind. 1, inc. d. a. 1168, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 10.
A. [C f. 81 dep. = D f. 333. E f. 152. G p. 176. H f. 62. I f. 22'. L p. 147.
PJ. — Edd. Ughelli > II 521; "^ II 499 ex C = BuU. Rom. ed. Coeqtidines II 393 n. 27 =
Bull. Rom. ed. Taur. II 701 n. 27, = Migne CC 501 n. 499. Nardi Bull VaUumbr. p. 36. —
Regg. Nardi Catal. ss. pontif. p. 1. MittareUi Access. p. 445. J. 7637. JL. 11421.
*i (1185—86)
Urbanus III committit lohanni ep. Faventino causam inter Rodulphum
praepositum et canonicos s. Cassiani (Imolenses) ex una parte et abbatem
8. Reparatae et suos fratres ex altera super eccl. s. Laurentii de Saxoblaria.
V. Iraola, Eccl. cathedr. n. 2.
Crespino
Monasterium s. Mariae de Crispino.
Lubin p. 114. — Repetti Dizionario geografico, fisico, storico della Toscana 19. —
Cappelletti XVII 359sq.
Crispinense monasterium, saec. XI conditum, pertinuit ad abbatiam s.
Reparatae de Marradio, ut apparet ex Alexandri III privilegio a. 1168 nov. 9
(v. Mon. s. Reparatae de Marradio n. 3), ubi inter possessiones Marradini
Mon. s, Reparatae de Marradio — Mon. s. Mariae de Crispino. 157
raonasterii lcgitur „ecclesia s. Mariae in Crispino". Inter Vallumbrosanorum
monasteria Crispinense occurrit in Anastasii IV privilegio a. 1153 congre-
gationi Vallumbrosanae concesso JL. 9757 (vol. III p. 92 n. 18). Praeter
buUas Alexandri III et Lucii III monachi Crispinenses a Friderico I quoque
privilegium protectionis habere asseverarunt (Stumpf Reg. 3899).
Monasterium, quod iam saec. XIV labi coepit, a. 1652 suppressura cst.
Nunc locus dioecesi Mutilanensi (Modigliana) adscribitur.
Chartae Crispinenses una cum monumentis abbatiae Marradinae in R.
archivo Florentino inter chartas Vallumbrosanorum inveniuntur (cf. supra
p. 155).
1 Laterano (1143) mai. 1
In nocentius II Petro priori et fratribus s. Laurentii (dc Florentia): iudicat
controversiam , quae super hospitali domo iuxta eccl. s. Laurentii sita inter
eo8 et Crispinenses monachos diutius agitata est, ut Crispinenses monachi
domum ipsam eis restituant.
V. Firenze, Eccl. coll. s. Laurentii n. 8 (vol. III p. 19).
2 Benevento 1168 april. 29
Alexander III Hubaldo abbati etc: suscipit raon. s. Mariae in Crispino sub
apost. protectione, confirmat institutionem Valembrosiani ord. et possessioncs
propriis expressas vocabulis, et concedit facultatem clericos vel laicos e
saeculo fugientes liberos et absolutos recipiendi. — Religiosam vitam eligen-
tibus. Ego Alexander etc. Subscr. 9 card. Dat. Benevent. p. m. Gratiani
S. R. E. subdiac. et not., 3 kal. mai., ind. 1, inc. d. a. 1168, pont. v. d. Ale-
xandri pp. III a. 9.
A. — Ed. Gotf. Nachr. 1904 p. 166 n. 14 ex A. — Regg. Kaltenbrunner in Wiener SB.
XCIV668 n. 7616(1. JL. 11390.
*3 (1183)
Lucius III delegat G(erardura) archiep. Ravennatem, ut causara inter Bul-
garura abbatera et lacobum priorera mon. s. Apollinaris in Arcu (de Faventia)
super oboedientia et reverentia de eccl. s. Apollinaris monasterio de Crespino
exhibenda dcfiniat.
Laiid. in sententia Gerardi archiep. Ravennatis a. 1183 aug. 9 prokita (Cop. a. 1324
Firenze Arcli. di stato, Magistrato supremo). — Eeg. JL. — .
4 Anagni 1184 niart. 5
LuciusIII Bulgaro abbati etc: ad exemplar Alexandri (n. 2) suscipit raon.
s. Mariae in Crispino sub apost. protectione, confirraat institutionem Vallem-
brosanorum et possessiones propriis expressas vocabulis, conccdit facultatera
clericos vel laicos e saeculo fugientes ad convcrsionera recipiendi, sepulturam
liberam et ius eligendi abbatem , et confirmat compositionem intcr abbatem
et lacobum rectorem eccl. s. Apollinaris in Arcu a Gerardo Ravennate
archiep. factara (n. 3). — Quotiens a nobis. Ego Lucius etc. Subscr. 14 card.
158 Faenza.
Dat. Anagn. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 3 non. mart., ind. 2,
inc. d. a. 1183, pont. v. d. Lucii pp. III a. 3.
B s. XII ex. [B a. 1.330. C f. 135 dep. ^ D f. 444 = R. G p. 211. H f. 99. I
f. 39. L p. 172]. — Edd. Nardi Bull. Vallumbr. p. 57. Soldani Hist. mon. de Passiniano
p. 195. — Regg. Kaltenbrunner in Wiena- SB. XCIV 680 n. 9588 a. JL. 14994.
Monasterium s. Beuedicti de Bifurco.
Lubin p. 51. — Soldani Hist. mon. de Passiniano p. 196sq. — Lami Mon. s. eccl.
Florent. 111 1764 sq. — Mittarelli Ann. Camald. I 259 sq. — Mittarelli Access. hist.
Favent. p. 705. — Repetti Dizionario geografico, fisico, storico della Toscana 16. —
Emilio Robiony L'abbazia di S. Benedetto in Alpe e 1' archivio capitolare della basilica
Laurenziana di Firenze (Firenze 1905).
Eremum de Bifurco sive monasterium s. Benedicti in Alpe ipse b.
Romualdus a. cr. 986 condidit (cf. Mittarelli Ann. Camald. I 181) et ab
Heinrico II imp. a. 1021 de eo privilegium accepit (Mon. Germ. Dipl. III 588
n. 463). Calixtus II monasterio libertatem concessit (n. 2) sub annuo censu,
cuius neque apud Albinum neque apud Cencium est mentio. Legitur tamen
in elencho abbatiarum et canonicarum regularium s. Petri (ed. Fabre-Duchesne
I 244):
„Monasterium sancti Benedicti, quod solvit II aureos."
In monasterio Bifurcensi remanserunt Camaldulenses usque ad a. 1499,
quo Alexandro VI iubente Vallumbrosani eis suffecti sunt. Sed iam a. 1526
monasterium s. Benedicti in Alpibus a Clemente VII mensae capitulari ecclesiae
collegiatae s. Laurentii de Florentia addictum est (ed. Moreni Continuazione
delle Memorie istor. dell' Ambrosiana imperial basilica di S. Lorenzo di
Firenze II 465 n. 44).
Locus in alpibus situs inter Marradium oppidum et abbatiam s. Mariae
de Crispino, ubi Lamo et Crispinus flumina in unum confiuunt, unde nomen
Bifm'ci, usque ad a. 1853 ad dioecesim Faventinam, hodie vero ad Mutila-
nensem (Ilodigliana), non, ut affirmat Mabillon in Ann. ord. s. Benedicti ^IV
211, ad dioecesim Polensem in Histria, spectat.
Chartae ex monasterio Bifurcensi a. 1526 Florentiam in archivum
ecclesiae collegiatae s. Laurentii transportatae sunt, ubi nunc sunt (cf. vol.
III p. 18).
B = Cop. Firenze Arch. capitolare di S. Lorenzo.
C = Bullarium Laurentianmn sive bullae, diplomata et statuta etc. studio et opera
Frauc. M. Ducci et Franc. Stephani a. 1696, ib.
t*i (847—55)
Leo IV collocat propriis manibus corpora Primi et Feliciani mart. sine capi-
tibus in altari in eccl. s. Benedicti in Alpibus.
Inscriptio viarmorea in ecclesia (edd. Magnani Vite de santi della diocesi di Faenza
p. XII = Mittarelli Access. p. 387). — Reg. JE. — .
Aut .spurium aut Leoni IX (fortasse a. 1050 iul.) attribuendum. De reliquiis
ss. Primi et Feliciani cf. Acta SS. II iun. 9 p. 148 sq.
Mon. s. Benedicti de Bifurco — Mou. s. lobannis de Acereta etc. 159
2 Laterano 1124 april. 11
Calixtus II Teoderico abbati etc.: suscipit mon. s. Benedicti in Bifurco in
b. Petri ius et protectionem, confirmat possessioncs propriis nominibus ad-
notatas, censu 2 aureorum annis singulis Lateranensi palatio persolvendo. —
Divinis praeceptis. Ego Calixtus etc. Dat. Lat. p. m. Aimerici 8. R. E. card.
diac. et canc, 3 id. april., a. ab inc. 1124, ind. 2, pont. autem d. Calixti II
pp. a. 6.
B s. XIII. [C]. — Edd. Lami Mon. s. eccl. Flarent. III 1777 ex B. MittareUi Ann.
Camald. III App. c. 301 n. 206 ex B = Migne CLXIII 1318 n. 264. Cianfogni Mem. istar.
deWAmhrosiana R. basilica di S. Lorenzo di Firenze p. 202 n. 4. Rohert Bulluire du pape
Caliode II t. II 310 n. 491 ex B. Eobiony p. 39 n. 1 ex B. — Regg. Mittarelli Access. y. 419.
J. 5176. JL. 7149.
*3 (1180—43)
Praesente et consentiente Gui(done) presb. card., (Innocentii II) pp. legato,
abbas de Bifurco concedit canonicis eccl. s. Laurentii de Florentia hospitalem
domum iuxta ecclesiam s. Laurentii sitam sub annuo censu.
V. Firenze, Eccl. coU. s. Laurentii n. 7 (vol. 111 p. 19).
Monasterium s. lohannis de Acereta et eremus
s. Barnabae de Oaraugna.
Mittarelli Aun. Camald. II 233sq. — Mittarelli Access. hist. Faveut. p. 705 sq. —
Repetti Dizionario geografico, fisico, storico della Toscana I 36. II 396. — Cappelletti
XVII 358. 361.
Petrus Damiani. ut narrat lohannes Laudensis in vita viri sancti, anno
1053 in comitatu Faventino in loco congruo q. v. Gamonium monachos con-
stituit et vicinum huic loco monasterium q. d. Acereta construxit (cf. Mitta-
relli Ann. Camald. II 134). Ad eremitas monasterii s. Barnabae Gamugnensis
libellum suum de ieiunio sabbati misit (Epp. lib. VI n. 32 et Opusc. LIV).
Mox abbate monasterii s. lohannis de Acereta et priore eremi Gamugnensis
inter se dissentientibus, ut fieri solet, Petrus Damiani a. 1060, cum consensu
Guidonis comitis et Ermellinae eius uxoris, loci patronorum et fautorum,
controversiam ita definivit, ut eremus Gamugni libera esset, salva pensione
annua monasterio Aceretae persolvenda (edd. Mittarelli Ann. Camald. II App.
c. 171 n. 94 = Access. hist. Favent. p. 402 = Migne CXLIV 500 n. 2). Saec.
XII ex. monasteria s. lohannis de Acereta sive Cereto et s. Barnabac de
Gamundio sive Gamugna ad dispositionem prioris s. Crucis de Fonte Avellanae
devenerunt, ut apparet ex privilegiis Gregorii VIII a. 1187 nov. 3, Celestini
III a. 1196 april. 24 (cf. vol. IV p. 97 n. 14. 16) et Honorii III a. 1218 april. 7
Potthast Reg. 5747. Denique a. 1532 Clemens VII monasterium s. lohannis
bapt. de Acereta et prioratum s. Barnabae dc Gamugno, tunc a commenda-
tario obtenta, mensae capitulari insignis ecclesiae collegiatae s. Laurentii
Florentiae adnexit (ed. Moreni Continuazione delle Memorie istor. dell' Am-
brosiana imperial basilica di S. Lorenzo di Firenze II 466 n. 45).
160 Faenza.
Hodie Valle Acereta et Gamogna ad dioecesim Mutilanensem (Modi-
(jliana) pertinent.
Chartae eremi Gamundianae et monasterii Aceretani inde ab a. 1532 in
tabulario ecclesiae s. Laurentii de Florentia adservantur (cf. vol. III p. 17).
Adnotamus insuper codicem saec. XI olim monasterii Aceretensis, nunc biblio-
thecae Vaticanae (Ottob. lat. 339), de quo nuper disseruit A. Gaudenzi II
codice Vaticano del monastero di Acereta in: Studi medievali III (1909) 301 sq.
1 Laterano 1195 ian. 3
Celestinus III Bernardo Faventino ep. : indulget, ut ei liceat auctoritate
apostolica infirmare, quod prior Gamundiensis monasterium suum monasterio
de Acereta, ipsius assensu minime requisito, subiecerit vel univerit, non ob-
stante assensu vel confirmatione, quam metropolitanus (archiep. Ravennas)
interposuerit.
V. Faenza, Episc. n. 5.
I M 0 LA
(Forum Cornelii. Imulae. Imola)
Memorabilia civitatis Imolae (auctore lo. Bapt. Florio Florentino aut loh. Ant.
Flaminio, s. XVI in.; cf. Alberghetti III 68; Alvisi p. 11 sq. — Cronica latina, auctore
Philippo Sassi, s. XVI; cf. Alvisi p. 23sq. — Luigi Mirri Le cose piu notabili della citta
d'Imola, s. XVI ex.; cf. Alvisi p. 25sq. — Vincenzo Savini Istoria d'Imola sive Nota-
bilium gestorum civ, Imolae, s. XVII in., ms. autogr. Imola Arch. notarile ; apogr. s. XVIII,
Imola Bibl. comunale et Forli Bibl. comunale; cf. Mazzatinti Archivi I 178; Inventari
I 66; Alvisi p. 27sq. — Nicolo Gamberini Cronache della citta d'Imola, s. XVII, ms.
Imola Bibl. comunale; cf. Alvisi p. 31 sq. — Bartholomaei Gavanti Catalogus episco-
porum Imolensium in: Synodus F. Mellinii a.l622 (Faventiae 1622). — Ughellji *IIf667sq.;
^II618sq. Xa271sq. — Antonio Ferri Memorie storiche d'Imola vol.I— VII, ms. autogr.
s. XVIII in. , Imola Bibl. comunale; cf. Mazzatinti Archivi I 200 sq.; F. Giiterbock in
N. Archiv XXIII 745 sq. et Alvisi p. 37 sq. — A. Ferri Notizie storiche d'Imola vol. I. II,
ms. a. 1703, ib. — A. Ferri Catalogo antico e diftuso dei vescovi d'Imola e Origine della
chiesa Imolese, ms. s. XVIII in., ib. — A. Ferri Pianta esatta della moderna citta d'Imola
e degli undici borghi (Imola 1705). — Antonio Maria Manzoni Tumulus ss. Proiecti et
Maurelii civium, episcoporum ac protectorum urbis Comeliensis illustratus (Imolae 1703). —
A. M. Manzoni Episcoporum Comeliensium sive Imolensium historia (Faventiae 1719). —
IVanc. Maria Mancurti Memorie della chiesa cattedrale d' Imola vol. I — III, ms. s. XVIII,
autogr. penes P. Piani; apogr. Imola Arch. capitolare; cf. Mazzatinti Archivi I 192 not. —
Girolamo Bonoli Storia di Lugo ed annessi libri 3 (In Faenza 1732). — Franc. Leopoldo
Bertoldi Notizie istoriche delFantica selva di Lugo (In Ferrara 1794). — (Gius. Alber-
ghetti) Compendio della storia civile, ecclesiastica e letteraria della citta d'Imola I — III
(In Imola 1810). — Franc. Antonio Zaccaria Series episcoporum Forocomeliensium I. II
(Forocornelii 1820). Autogr. exstat in archivo civitatis Imolensis. — Pietro Salv. Lin-
guerri-Ceroni Cenni storici sulla valle del Senio (Imola 1829). — (Giuseppe Benacci)
Memorie storiche intorno alla terra di Tossignano (Imola 1840). — Giulio Cesare Cerchiari
Ristretto storico della citta d'Imola ^ (Bologna 1847); ^ (1848). — Cappelletti II 189 sq.
— Silvio Alvisi II comune d'Imola nel secolo XII (Bologna 1909). — Franc. Lanzoni
Un' antico vescovo d' Imola (Faenza 1909). — S. Gaddoni et G. Zaccherini Chartularium
Imolense I. II (Imola 1910).
De scriptoribus Imolensibus cf. Franc. Maria Mancurti Istoria letteraria della citta
d'Imola, ms. a. 1741, Imola BibL comunale (cf. Alvisi p. 46); Luigi Angeli Memorie
biografiche di que' uomini illustri Imolesi, le cui imagini sono locate in questa nostra
iconoteca (Imola 1828); G. G. Bagli in Atti e Mem. per le prov. di Romagna Ser. III
t. XIV (1896) 45 sq.; Alvisi 1. c. p. 61 sq.
Episcopatus Forocorneliensis siTe Corneliensis sive Imolensis.
Pori Cornelii iam a. 374 episcopalem sedem fuisse, ex notissima s. Am-
brosii epistola ad Constantium ep. (Yicohabentinum) constat, qua ad Corne-
Kehr, Italia poDtificia V. 11
162
Imola.
liensem ecclesiam visitandam, suo tunc pastore destitutam, ei vices suas
deleo-avit. Postea inter Imolenses episcopos s. Cornelius, s. Proiectus, s. Mau-
relius magna pietatis fama claruerunt.
Sedes episcopalis olim penes ecclesiam cathedralem s. Cassiani in oppido
8. Cassiani erat, unde praesul aliquando appellabatur episcopus s. Cassiani.
Destructo autem castro s. Cassiani in bello inter cives Imolenses, Friderico I
imp. adhaerentes, et oppidanos s. Cassiani. qui una cum episcopo pro Alexan-
dro III steterunt, Heinricus episcopus Imolensis a. 1187 sedem episcopalem
curiamque in urbem Imolensem transtuUt, ubi novum s. Cassiani templum
erectum est.
Imolensis ecclesia primo Mediolanensi, postea Ravennati archiepiscopo
iure metropolitico subiecta erat usque ad a. 1582, quo Gregorius XIII
Bononiensem ecclesiam archiepiscopalis dignitatis honore decoravit eique
Imolcnsem et Cerviensem episcopatus subiecit. Clemens YIII a. 1604 eoa
Ravennati provinciae restituit. Nunc vero Imolensis ecclesia una cum Faven-
tina sufFraganea est Bononiensis archiepiscopi.
In archivo mensae episcopalis chartae antiquae frustra quaeruntur.
Summorum pontificum privilegia autographa perierunt, libris tamen trans-
sumptorum A. B. C. D, iubente Scribonio Cerbonio ep. a. 1520 confectis,
superstitibus. Indicem eorum congessit Mazzatinti Gli archivi della storia
d'Italia I 193 sq. Conf. etiam „Sommario degli instrumenti della Mensa
vescovile" vol. I — VII, s. XIX, Imola Arch. della Mensa vescovile. Urbani III
rescripta (n. 9 — 1 1) inveniuntur in archivo canonicorum. NonnuUae etiam chartae
ad Imolensem ecclesiam spectantes exstabant in archivo comitum de SaxatelUs.
De eo cf. Gaspare BagU Larchivio SassatelU in Imola in: Atti e Mem. per
le prov. di Romagna Ser. III t. VI (1888) 423 sq. Quaedam leguntur in
schedis Fr. Ant. Zaccariae, s. XVIII, Roma Bibl. Vittorio Emanuele cod.
2697 (Ms. Gesuitici 568); cf. Gott. Nachr. 1903 p. 145.
De archivis Imolae cf. Blume Iter II 1 96 sq. ; Bonaini GU archivi del-
rEmilia in: Giornale stor. degU archivi Toscani V (1861) 114sq.; Bethmann
in Archiv XII 572 sq.; Gott. Nachr. 1898 p. 8sq.; Mazzatinti GU archivi della
storia dltaUa I 155sq.; Alvisi II comune dlmola p. 49 sq.
De bibUotheca civitatis cf. G. Mazzatinti Inventari dei manoscritti deUe
bibUoteche dltalia I fasc. 1 (Torino 1887) p. 1 sq.; Romeo GaUi I manoscritti
e gU incunaboU della biblioteca comunale di Imola (Imola 1894); Mazzatinti
Archivi I 199 sq.
B = Cop. Imola Arch. capitolare.
jB' = Cop. Imola Arch. Sassatelli.
C = Codex B sive Liber transumptorum episcopatus Imolae, mb. s. XVsq. , Imola
Arch. della Mensa vescovile.
D, == Codex C sive Liber rubeus a. 1521, mb. s. XVI, ib.
E = Codex A sive Codex iurium episcopatus Imolae, mb. s. XVI sq., ib.
JP = (Ferd. Ughelli) Privilegia ms. pontificum et imperatorum, s. XVII, cod. Vat.
Barb. 3214 (XL 11, oliw 3632); cf. Pflugl^H. Iter p. 93.
Episcopatus B^orocorneliensis sive Imolensis. 1^3
G = Antonio Ferri Catalogo antico e diffuso dei vescovi d'Imola e Origine della
chiesa Imolese, s. XVIII, Imola Bibl. comunale.
K — Litterae apostolicae ex tabulario capitulari cathedr. Imolae in: Miscellanea
di documenti e memorie istoriche della citta di Ravenna acritte da D. Carlo
Scuttelari vol. VII, s. XVIII, Ravenna Bibl. Classense.
1 (597 aug.)
Gregorius I Mariniano ep. Ravennati: mandat, ut deprecationi Corneliensis
ecel. filiorum consentiat et in loco lapsi quondam episcopi debeat alium ordi-
nare. — Fraternitatis vestrae.
Reg. Gh-egorn I lib. VII ep. 39. — Edd. S. Gregwii M. Opp. ed. Maur. lib. VII n. 42.
Manzoni Epp. Carnel. hist. p. 40. Mansi X 80 n. 39. AlbergJietti II 31. Zaccana II 16.
Vesi Doc. 1 14. Cappelletti II 196. Migne LXXVII 901 n. 42. Mon. Gei-m. Ej)p. 1 487. —
Regg. J. 1120. JE. 1485. *
Excerptum legitur in Gratiani Decr. I D. 50 c. II.
2 Laterano 861 nov.
Nicolaus I Petro ep. (Imolensi?): prohibet, ut nuUus amodo et deinceps
archiepiscopus Ravennae ad eius episcopium sine voluntate eius accedere
temptet vel aliquam pecuniam ab eo exigere vel res ecclesiae eius aut
monasteria sive plebes aut titulos sive praedia diripere audeat neque vocare
Ravennam praeter tempora a patribus definita etc.
V. Aemilia n. 36 (supra p. 9). — In cod. Modoetiensi privilegium inscribitur
Petro episcopo. Petrus ep. Imolensis huic decreto in concilio Romano edito ipse
subscripsit, sed ad alterum Aemiliae episcopum nomine Petrum decretum hoc
directum fuisse probabilius videtur.
3 (888)
Stephanus V Romano archiep. (Ravennati) : scribit, Imolensi ep. succedi, eo
vivente, se non praecepturum esse, quia iniustum sit, ut episcopus honore suo
privetur aegrotus. — Nos vero.
Coll Britt. Stephani V ep. 30. — Ed. Etvald in N. Archiv V 407 n. 30. — Reg. JL. 3449.
4 (888)
Stephanus V Romano archiep. Ravennati: hortatur eum, ut, convocato
clero et populo, talis in Imolensi eccl., obitu episcopi destituta, eligatur,
<5ui sacri non obvient canones. „Sacerdotum quippe est electio et fidelis
populi consensus adhibendus est, quia docendus, non sequendus est populus."
— Nosse tuam.
Deusdedit Coll. can. lib. I c. 244 [c. 196] ex registro VI Stepliani. Anselmi Coll. can.
lib. VI c. 36. Gratiani Decr. I D. 63 c. 12. Cod. can. s. XII Firenze Bibl. naz. Conv. sopp>:
J III 18 et Bibl. Laurent. Plut. XVI 18 p. 207. — Edd. Martinucci p. 131. Wolfv. Glanvell
p. 141. Migne CXXIX 798 n. 9. Friedberg I 238. — Regg. Manzoni Epp. Cornel. hist. p. 48.
J. 2645. JL. 3450.
5 (1126—30)
Honorius II Bennoni Cornelien. ep. etc: confirmat possessiones propriis
nominibus expressas. — Officii nostri. Ego Honorius etc.
C f. 19. D f 38. E f. 2'. Ff.56. G p. 28. — Edd. Manzoni Epp. Coi-nel hist. p. 81
= Alberghetti II 74, = Zaccaria II 35, = Cappelletti II 209, = lAverani Opp. IV 428
n. 228. — Regg. UglieHi ^ II 675; ^ II 624. Mazzatinti Archivi 1 193. Ahisi p. 93. JL. 7390.
11*
jg4 Imola.
6 Ferentino (1151) mart. 3
Eugenius III G(uidoni) rectori et populo Bononien.: mandat, quatenus
homines de s. Cassiano ab Imolensibus dispersos coUigant et locum reparent,
et R(odulpho) ep. tam in custodia Bagnariae et aliorum castrorum opem et
consilium tribuant.
V. Bologna, Civ. (JL. 9455),
7 Ferentino 1151 mai. 18
Eugenius III Rodulpho Imolen. ep. etc. : suscipit Imolen. eccl. sub apost.
protectione, et confirmat possessiones propi'iis expressas vocabulis. — In
eminenti. Ego Eugenius etc. Subscr. 15 card. Dat. Ferentin. p. m. Bosonis
S. R. E. scriptoris, 15 kal. iun., ind- 14, inc. d. a. 1151, pont. v. d. Eugenii
pp. III a. 7.
C f. 20. D f. 38'. E f. S'. — Edd. Ughelli » II 676; * II 625 ex autogr. = Bull. Bom.
ed. Cocqudines II 319 n. 42 = Bull. Bom. ed. Taur. II 571 n. 42, = 3Iigne CLXXX 1473
n. 448. Manzoni Epp. Cornel hist. p. 91 ex E = Alberghetti II 83, = Zaccaria II 38, =
Cappdletti II 212. Fantuzzi Mon. Rav. VI 48 n. 24 ad mai. 15. — Regg. Calindri Dizionario
II 407. Mazzatinti Archivi I 193. Alvisi p. 154. J. 6583. JL. 9484.
8 Laterano 1179 mart. 30
Alexander III Henrico Imolen. ep. etc: repetit Eugenii III privilegium
(n. 7). — In eminenti. Ego Alexander etc. Subscr. 1 8 card. Dat. Lat. p. m.
Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 3 kal. april., ind. 1 1, inc d. a. 1179, pont.
v. d. Alexandri pp. III a. 20.
B' s. XVin. C f 22. D f. 45. E f. 4. — Edd. UgMli » II 683; ■' II 630 Exc. ex
C = Manzoni Epp. Cornel. hist. p. 111. Zaccaria II 55. 59. — H^gg. Calindri Dizionario
II 408. Alberghetti 11 95. Migne CC 1221 n. 1407. Mazzatinti Archivi I 193. J. 8689.
JL. 13351.
9 Verona (1186—87) mai. 27
Urbanus III G(erardo) Ravennati archiep.: mandat, quatenus audiat causam,
quae inter Imolen. ep. ex una parte et priorem et frati*es de Volcina et abba-
tissam et moniales s. Mariae in Diaconia ex altera super quibusdam ecclesiis
et possessionibus vertitur. — Proposuit nobis. Dat. Veron. 6 kal. iun.
B s. XII. fH f. 543]. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex B. — Regg. Manzoni Epp. Cornel.
hist. p. 119 = Zaccaria II 61. Gott. Nadvr. 1898 p. 38 n. 12. JL. — .
10 Verona (1186—87) mai. 27
Urbanus III G(erardo) Ravennati archiep.: mandat, quatenus abbatem et
fratres s. Apollenaris in Classe compellat, ut quandam campanam ecclesiae
Imolensi irrationabiliter detentam Imolensi episcopo reddant. — Proposuit
nobis. Dat. Veron. 6 kal. iun.
B s. XIL [H f. 543]. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex B. — Regg. Gott. Nachr. 1898
p. 38 n. 13. Mazzatinti Ardiivi I 188. JL. — .
11 Verona (1186—87) iun. 3
Urbanus III G(erardo) Ravennati archiep. : mandat, quatenus compositionem,
quae inter Imolensem ep. et quasdam suas ecclesias ex una parte et fratres
Episcopatus Forocorneliensis sive Imolensis — Eccl. cathedralis s. Cassiani. 165
hospitalis Hierosolymitani ex altera super parochialibus intercessit, faciat ob-
servari et dictos fratres compellat, ut possessiones quasdam iniuste detentas
episcopo eiusque canonicis restituant. — Ea quae. Dat. Veron. 3 non. iun.
B s. XII. [R f. 543]. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex B. — Regg. Manzoni Ei>p. Comel.
hist. p. 119 = Alberghetti 11 96, = Zaccaria II 60. Gott. Nachr. 1898 p. 39 n. 14. Mazza-
tinti Archivi I 188. JL. — .
*12 (1191—97)
Celestinus III delegat Ugicionem Ferrarien. ep. et Mainardinum eiusdem
eccl. praepositum, ut definiant controversiam inter Albertum Oscellettum prae-
positum nominc canonicorum Imolensis eccl. et Albertum ep. super plurimia
articulis.
V. Eccl. cathedr. n. 8.
Ecclesia cathedralis s. Cassiani.
Archivum cum chartis inde ab a. 964 exatat adhuc penes canonicos.
Inventarium confecit Franciscus Maria can. Mancurti, de historia ecclesiae
cathedrahs Imolensis bene meritus. De archivo fusius disseruemnt Gr. Mazza-
tinti Archivi I 186 sq. et Alvisi p. 52 sq.
A = Orig. Imola Arch. capitolare.
A^ = Orig. Imola Arch. comunale.
B = Cop. Imola Arch. capitolare.
B^ = Cop. Imola Arch. Sassatelli.
G = Ant. Ferri Origini della chiesa Imolese, s. XVIII, Imola Bibl. comunale; cf.
supra p. 163.
Monumenta s. Cassiani Imolensis collegit P. L. Galletti, s. XVTII, in
cod. Vat. lat. 8222 p. II f. 418 sq. (cf. Gott. Nachr. 1903 p. 26). Praeterea
chartae recentioris aetatis Bononiae in R. archivo cxstant.
*i (1181—85)
Lucius III confirmat donationes et concessiones ecclesiarum et oblationum
decimarum atque testamentorum seu possessionum a Petro et lohanne epp.
Imolensibus factas.
Laiid. i)i Mainardini ep. Imolensis chatia a. w. 1227 (edd. Manzoni Epp. Cornel. hist.
p. 182 = Zaccaria I 133). — Reg. JL. — .
*2 (1185—86) .
Urbanus III committit lohanni ep. Faventino causam inter Rodulphum
praepositum et canonicos s. Cassiani ex una parte et abbatem s. Reparatae
«t suos fratres ex altera super eccl. s. Laurentii de Saxoblaria.
Laud. in lohannis ep. Faventini sententia a. 1186 nov. 30 (cf. Zaccaria I 130). —
Beg. JL. — .
Conf. Faenza, Mou. s. Reparatae de Marradio n. 4.
5 Verma (1186—87) iun. 23
UrbanusIII R(odulpho) praeposito et canonicis s. Cassiani: confirmat com-
positionem amicabilem inter eos et Guidonem [presb.] eccl. s. Mariae de castro
l^g Imola.
Ducciae et populum ipsius loci de sepulturis et oblationibus fectam. — lustis
petentium. Dat. Veron. 9 kal. iul.
A. [G p. 48]. — Edd. Manzoni Epp. Cornel. hist. p. 119 ex A = Zaccaria 1 129. —
Re/fg. AlberyJietti II 96. Mazzaiinti Ardiivi I 188. JL. 1.J878.
*4 (1190—92)
Rufinus s. Praxedis presb. card., Ariminensis ep., apost. sedis legatus, con-
stituit inter canonicos eccl. s. Cassiani et clericos s. Laurentii et cappellanos
per Imolensem civitatem constitutos, ut ecclesiae s. Cassiani tamquam matrici
honorem debitum impendentes, in praecipuis festivitatibus post expleta in
suis ecclesiis missarum sollemnia pro celebranda missa maiore aliisque divinis
officiis ecclesiam s. Cassiani secundum Ravennatis provinciae consuetudinem
visitare procurent et in canonicis horis semper indicium tintinnabuli episco-
pahs exspectent.
Laud. in n. 5. — Reff. JL. — .
5 Roma S. Pietro 1192 mai. 25
Celestinus III praeposito et capitulo Ymolensis eccl.: suscipit eccl. b.
Caesiani sub apost. protectione, et confirmat constitutionem, quam b. m. Rufinus
s. Praxedis presb. card., Ariminensis ep., apost. sedis legatus, inter eos ex
una parte et clericos s. Laurentii et cappellanos per Imolensem civ. consti-
tutos ex altera fecit (n. 4); praeterea confirmat, ut antiquos parochianos s.
Cassiani, qui cum ipsa ecclesia sua domicilia transtulerunt, ad quotidiana
officia aut in maioribus sollemnitatibus nullus recipere praesumat. — Quae in
ecclesiis. Dat. Romae ap. s. Peti'um 8 kal. iun. pont. n. a. 2.
A. — Edd. Manzoni Epp. Cornel. hist, p. 130 = Zaccaria I 131. — Hcgg. Mazzatinti
^rchici I 188. JL. 16882.
6 Boma S. Piefro 1194 iun. 10
Celestinus III Alberto de Aucellecto praeposito, subdiac. apost. sedis, et
canonicis s. Cassiani: confirmat constitutionem, quam super certo numero
canonicorum rationabiliter fecerunt. — Incumbit nobis. Dat. Romae ap. s.
Petrum 4 id. iun. pont. n. a. 4.
A\ [B^ s. XVIII. G p. 53]. — Edd. Mamoni Epp. Cornel. hist. p. 133 = Zaccaria
I 116. — Regg. Ughelli ' II 684; - II 632. Alberghetti II 101. Mazzatinti Archivi I 166.
JL. 17123.
7 Laterano 1194 nov. 26
Celestinus III Alberto praeposito s. Cassiani: confirmat compositionem inter
Ysmerum praepositum et Guidonem abbatem et Michaelem presb. ac ceteros
fratres mon. s. Donati et s. Petri in Pitulo super decedentium testamentis et
oblationibus, qui apud s. Paulum Imolen. sepulturae fuerint beneficium con-
secuti, a. 1193 sept. 17 factam et de verbo ad verbum insertam. — tustis
petentium. Dat. Lat. 6 kal. dec. pont. n. a. 4.
A. — Ed. Zaccaria I 208 ex A. — Regg. MazzatirUi Archivi 1 188. JL. 17169.
*8 (1191—97)
Celestinus lll delegat Ugicionem Ferrarien. ep. et Mainardinum eiusdem
'eccl. praepositum, ut definiant controversiam inter Albertum Oscellettum prae-
Eccl. cathedralis s. Cassiani — Eccl. collegiata s. Laurentii. 167
pbteitum nbtoine canonioonim Imolen. fefctl. et Albiertutn feiusdem ecicl. ep.
iStlper plurimis articulis.
Laud. in Ugicionis et Mainardini senleniia a. 1198 april. 8 prolaia (ed. Zaccaria
tl 67). — Regg. Manzoni Epp. Cornel hist. p. 136. Alberghetti 11 103. JL. — .
Ecclesia collegiata s. Laurentii.
Antiquissima haec fuerat apud Imolenses ecclesia; eam enim vetustate
collapsam a. cr. 997 Ricciardus Alidoxiae gentis instaurasse perhibetur. Multis
eam praediis Guilla nobilissima femina a. 1033 locupletavit (edd. Manzoni
Epp. Cornel. hist. p. 60 et Zaccaria I 175 ex autographo in aedibus comitis
de Saxatellis adservato). Plebs s. Laurentii in civitate Corneliensi primo loco
enumeratur inter ecclesias ad episcopatum pertinentes in Honorii II privilegio
(supra p. 163 n. 5). Omnino igitur falsum est, ecclesiam s. Laurentii, ut
Celestini III bulla ficticia (n. f 4) praetendit, iam in sua fundatione primaeva
sub protectione, institutione et destitutione capituli Lateranensis immediate
exstitisse. De ea cf. Zaccaria T 1 75 sq.
Celestini III privilegium, a falsario impudenter interpolatum, ex regestis
Martini V exscripsimus (cf. Gott. Nachr. 1902 p. 501).
t*i (701—05)
lohannes "VI concedit privilegium exemptionis.
Laud. in n. i4. — Reg. JE. — .
Spurium.
i*2 (827—44)
Ol^egorius IV concedit privilegium exehiptionis.
Laud. in n. f^. — Reg. JE. — .
Spurium.
*3 (1194)
Celestinus III delegat Ugicionem Ferrarien. ep., ut definiat controversiam,
per appellationem ad papam delatam, inter canonicos s. Laurentii de Imola
et abbatem s. Donati super eo, quod abbas ad ecclesiam s. Pauli prope eccl.
s. Laurentii sitam se et suos monachos vult transferre.
V. Mon. s. Donati n. 1.
14 Laterano 1194 mart. 28
Celestinus III canonicis plebis s. Laurentii de Himula etc: suscipit eccl.
(tjuae in ipsius fundatione primaeva sub protectione, institutione et destitutione
feccl. et capituli b. lohannis evang. (sic.) Lateran. exstitit immediate supposita,
pTbut patet ex regestis eccl. Lateranensis et ex litteris Gregorii IIII (n. \2)
et lohannis VI (n. f i)) sub apost. protectione, confirmat possessiones propriis
expressas vocabulis, (et eximit eam ab archiepiscoporum , episcoporum et
aliorum quorumque ordinariorum iurisdictione omnimoda, censu 2 libr. incensi
sacristae vel camerario eccl. Lateranensis in festo s. Ibhannife evang. (sic) in
168 l°iola-
primis vesperis annis singulis persolvendo) et eoncedit alia iura. — Officii
nostri. Dat. Lat. p. m. Egidii s. Nicolai in carcere Tulliano card. diac, 5 kal.
april., ind. 12, inc. d. a. 1193, pont. v. d. Celestini pp. III a. 3.
Imert. bullae Martini V a. 1429 nov. 29: Eoma Areh. Vat. Beg. Lat. t. 295 (lib. CXLV:
De diversis fonnis a. XIII) f. M' = Ann. XXXI t. 44 f 630'. — Ed. Gott. Nachr. 1902
p. 552 n. 31. — Beg. JL. — .
Privilegium hoc, licet a falsario impudenter interpolatum, maguam textus
genuini partem conservat, ut edoceut fonnulae et uotae chronologicae.
*5 (1193-97)
P(etrus) s. Mariae in Via lata diac. card., apost. sedis legatus, committit
Faventino ep. et M. priori de Camunno (i. e. Gamugno; cf. p. 158) causam
inter abbatem s. Mariae in Regula ex una parte et canonicos s. Laurentii
de Imula ex altera super eccl. s. Leonardi terminandam.
Laud. in n. 6. — Beg. JL. — .
De Petri card. legatione iu Aemiliae proviuciam nuUam aliam habemus notitiam.
6 Laterano 1197 dec. 18
Celestinus III (Bernardo) Faventino ep. et M. priori de Camunno {i. e.
Gamugno): mandat, quatenus omni contradictione et appellatione remota, ad
decisionem controversiae , eis a P(etro) s. Mariae in Via lata diac. card.,
apost. sedis legato, commissae (n. b), iustitia mediante procedere nullatenus
retardent.
V. Mou. s. Mariae in Regula n. 5.
^o'-
Monasteriura s. Mariae in Regula.
Lancellotti Hist. Olivet. p. 349 sq. — Lubin p. 175. — Zaccaria I 183 sq.
Omnium quotquot Fori Cornelii exstitere monasteriorum antiquissimum
illud esse traditur, quod s. Mariae in Regula a loco „in Arenula" nuncupatur,
ubi s. Sigismundi regis Burgundionum corpus humatum esse Imolenses con-
tenderunt (cf. Acta SS. I mai. 1 p. 90 sq.). Coluerunt monachi ex ordine
s. Benedicti. Monasterium saec. XV datum est abbatibus commendatariis,
inter quos nominamus Prosperum card. de Columpna, Petrum card. Aldobran-
dinum, Ludovicum card. Ludovisium, Antonium card. Barberinum, Camillum
card. Pamphihum. A. 1564, Alexandro card. Riario tunc abbate commen-
datario consentiente, cessit monachis ex congregatione Montis Oliveti. Deni-
que Pius IX a. 1 854 bona monasterii Congregationi de Propaganda fide
commisit.
Archivi pars alia remansit penes administratores monasterii, alia pars
in tabulario civitatis Imolensis exstat. Nonnullae vero chartae Bononiae in
R. archivo (Ohvetani di S. Maria in Regola d'Imola) et in archivo comitum
de Saxatellis et in archivo comitum de Malvetio inveniuntur.
A = Orig. Imola Arch. veacovile (Propaganda fide).
B = Cop. Imola Arch. comunale.
B' = Cop. Imola Arch. Sassatelli.
Eccl. collegiata s. Laurentii — Mon. s. Mariae in Regula. 169
B"^ = Cop. Bologna Arch. Malvezzi-Medici.
G = Ant. Ferri Catalogo antico e dittuso dei vescovi d' Imola e Origine della chiesa
Imolese, s. XVIII, Imola Bibl. comunale; cf. supra p. 161.
■f*l (1073—85)
Gregorius VII concedit altari b. Mariae per b. Basilium in eccl. s. Mariae
de Regula aedificato indulgentias.
Laud. in n. f3. — Reg. JL. — .
Spurium. — De Basilio ep. Forocorneliensi cf. Manzoni p. GG; Zaccaria II 26 sq.
2 [Laterano 1145 dec. 24]
Eugenius III Rodulfo abbati etc: suscipit mon. s. Mariae in Regula sub
apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis, et
€oncedit sepulturam liberam. — Quotiens illud a. Ego Eugenius etc. Subscr.
13 card. [Dat. Lat. p. m. Roberti S. R. E. presb. card. et canc, 9 kal. ian.,
ind. 9, inc d.] a. 1146, pont. v. d. Eugenii III pp. a. [1].
B 8. XV. — Edd. Zaccaria 1 189 ex B. Fantuzzi 3Ion. Rav. VI 46 n. 23 = Migne
CLXXX 1085 n. 66. — Regg. Mazzatinti Archiri 1 158. Alvisi p. 151. J. 6195. JL. 8834.
8978 ad a. 1146.
Notas chronologicas ex n. t3 supplemus; „9 kal. ian." tamen ex ,9 kal. mart."
correximus.
•fS Latcrano 1146 feb. 21
Eugenius III Rodulpho abbati etc. : suscipit mon. s, Mariae in Regula sub
apost. protectione immediate, confirmat ordinem monasticum secundum b.
Benedicti regulam et possessiones propriis expressas vocabulis, concedit
sepulturam liberam ; prohibet, ut infra fines parochiae nullus cappellam seu
oratorium de novo construere audeat; confirmat indulgentias 40 annorum
cuilibet visitanti quotidie altare b. Mariae, per b. Basilium in dicta eccl. aedi-
ficatum, et 28 annorum et totidem quadragenarum in festivitatibus quatuor
b. Mariae et XII Apostolorum, et 300 annorum et totidem quadragenarum
omni die sabati quadragesimae, et 200 annorum a 16 iul. usque ad 8 dies imme-
diate sequentes, a Gregorio pp. praedicto altari concessas (n. fl). — Quotiens
illud a. Ego Eugenius etc Subscr. 10 card. Dat. Lat. p. m.Roberti S.R.E.presb.
card. et canc, 9 kal. mart., ind. 9, inc d. a. 1 146, pont. v. d. Eugenii III pp. a. 1.
£1 s. XVIIL B^ s. XVIII (3 kal. mart.). G p. 32. — Ed. Giitt. Nachr. 1910. —
Regg. Manzoni Epp. Carnel. hist. p. 67 ex apostolicis litteris adservatis in arckivo s. Mariae
in Regula = Zaccaria II 27. JL. — .
Spuriura, auxilio Eugenii III privilegii genuini (n. 2) confectum. Confirmatum
est ab Uvbano VI a. 1381 (ed. Zaccaria I 193).
*4 (1193—97)
P(etrus) s. Mariae in Via lata diac. card., apost. sedis legatus, committit
Faventino ep. et M. priori de Camunno {i. e. Gamugno) causam inter abba-
tem s. Mariae in Regula ex una parte et canonicos s. Laurentii de Imula ex:
altera super eccl. s. Leonardi terminandam.
Latdd. in n. 5. — Reg. JL, — .
5 Ljaterano 1197 dec. 18
Celestinus III (Bernardo) Faventino ep. et M. priori de Camunno (?. e.
Gamugno) : mandat, quatenus, omni contradictione et appellatione remota, ad
decisionem controversiae, eis a P(etro) s. Mariae in Via lata diac card., apost.
170 Imola.
sedis legato. commiesae (n. 4), iustitia mediante procedere nullatenus retardent.
— Ex tenore litterarum. Dat. Lat. 15 kal. ian. pont. n. a. 7.
A. — Ed. Zaccaria 1 179 ex monasterii archir.o. — Rey. JL. 17599 ad dee. 14—31.
Monasteriuin s. Donati levitae.
Vetustissimum monachorum Benedictinorum coenobium s. Donati exstabat
olim in vico s. Vitalis iuxta castrum s. Cassiani, unde a. 1194 in coenobium
ecclesiamque s. Pauli intra civitatem Imolensem monachi sese receperunt.
De s. Donati monasterio in suburbio Imolensis oppidi sito loquitur Petrus
Damiani in libro q. app. Gratissimus (Opuec. VI c. 1 8). Insigne olim fuit, ut
constat diplomatibus Conradi II a. 1037 (3Ion. Germ. Dipl. IV 331 n. 241) et
Heinrici V a. 1117 Stumpf Reg. 3156. Pontificum vero Romanorum privilegia
antiquiora desiderantur.
De monasterio s. Donati cf. Lubin p. 176; Zaccaria I 208 sq.
*1 (1194)
Celestinus III delegat Ugicionem Ferrarien. ep., ut definiat conti-oversiam,
per appellationem ad papam delatam, inter canonicos s. Laurentii de Imola
et abbatem s. Donati super eo, quod abbas ad eccl. s. Pauli prope eccL
8. Laurentii sitam se et suos monachos vult transferre.
Laiul. in Ugidonis ep. sententia a. 1194 april. 20 (ed. Zaccaria 1 210 ex arch. s. Muriae
in Regula). — Reg. Manzoni Epp. Cornel. hist. p. 135. JL. — .
2 Laterano 1194 nov. 26
Celestinus ]TI Alberto praeposito s. Cassiani: confirmat compositionem inter
Ysmerum praepositum et Guidonem abbatem et Michaelem presb. ac ceteros
fratres mon. s. Donati et s. Petri in Pitulo super decedentium testamentis et
oblationibus, qui apud s. Paulum Imolensem sepulturae fuerint beneficium con-
secuti, a. 1193 sept. 17 factam et de verbo ad verbum insertam.
V. Eccl. catheclr. n. 7.
Monasterium s. Mariae in Diaconia.
S. Mariae et s. Stephani in Zagonia sive Diaconia monasterium situm
fuit cxtra portam Ilionis prope rauros civitatis Imolcnsis. Coluerunt moniales
ord. s. Benedicti, quibus a. 1256 iun. 3, Alexandro IV iubente (Potthast Reg.
16399), moniales s. Mariae de Misericordia ord. s. Damiani successerunt.
De loco cf. Lubin p. 432; Zaccaria I 235 sq.
1 Verona (1186-87) mai. 27
Urbanus III G(erardo) Ravennati arohiep.: mandat, quatenus audiat causam,
quae inter Imolensem ep. ex una parte et priorem et fratres de Volcina et
abbatisBam et moniales s. Mariae in Diaconia ex altera super quibusdam
eccleBiife et possesBionibus vertitur.
V. Episc. n. 9.
Mon. s. Donati levitae — Civitas et comitatus Imolensis. [71
Domus fratrnni hospitalis Hierosolymitani.
Prima, quod Bciam, Hospitalariorum memoria in Imolensi dioecesi legitur
in Urbani III rescripto, quod sequitur.
1 Verona (1186—87) iun. 3
Urbanus III G(erardo) Ravennati archiep. : mandat, quatenus compositionem,
quae inter Imolensem ep. et quasdam suas eoclesias ex una partc et fratres
hospitalis Hierosolymitani ex altera super parochialibus intercessit, faciat ob-
servari et dictos fratres compellat, ut possessiones quasdam iniuste detentas
episcopo eiusque canonicis restituant.
V. Episc. n. 11.
Ciyitas et coniitatus Imolensis.
Mortuo Aistulfo, Langobardorum rege, Desiderius rex a. 757 Stephano II
promisit, se restituturum esse b. Petro civitates Faventiam, Imulas et Ferrariam
(cf. Stephani TI epistolas ad Pipinum regem JE. 2335. 2340), sed restitutionem
subterfugit (cf. JE. 2341). Destructo vero regno Langobardorum, a. 774 Leo
archiepiscopus Ravennas Aemiliae civitates et ducatum Ferrariae seu Imulas
atque Bononias occupavit (v. Ravenna, Archiepisc. n. 84). Denique iubente
Carolo M. Imola cum ceteris Aemiliae urbibus ad iurisdictionem Romanorum
pontificum obvenit, qui ibi comites instituerunt. De comitatu Imolensi cf.
Alvisi II comune dEmola p. 67 sq.
Archivum civitatis cum chartis inde ab a. 1084 disposuit a. J7I3 Antonius
abbas Ferri, de historia Imolensi bene meritus. Peculiari laude dignus est
'codex q. app. Libro rosso sive „Registro delle ragioni antiche della cittk
d'Imola", mb. s. XIII sq. De archivo civitatis, ubi chartae quoque ex mona-
isterio s. Mariae in Regula adservantur (cf. supra p. 168), cf. Mazzatinti Archivi I
158sq. et Alvisi p. 49 sq. Archivum notariorum possidet chartas inde ab a. 1019.
Nonnullae vero chartae ex antiquo Imolensis civitatis tabulario saec.
XVI, ut videtur, Romam in archivum Vaticanum deportatae sunt, ubi exstant
in duobus voluminibus Arm. XXXVI t. 26. 33 (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 373).
*1 (775)
Hadrianus I mittit Gregorium sacellarium, ut iudices Imolae civ. ad se
deferre debeat et sacramenta in fide b. Petii a cuncto eius populo suscipiat.
Laud. in Hadriani I epistola ad Carolum M. regem J. 1849. JE. 2416 (cod. Carol,
ep. 51; ed. Mon. Germ. Epp. III 578). — Beg. JE. — .
2 Roma 1073 iun. 1
Gregorins VII (in Romanum pontificem electus) Guidoni Imolen. comiti:
rogat eum, quatenus quaecumque inter Imolenses, qui b. Petro fidelitatem
iuraverunt, et Guibertum archiep. Ravennatem discordiae aut molestianim
J72 Imola.
sit occasio, eani sedare et firma studeat pace decidere. eisque defensionia
auxilia conferre non desinat, donec legati sui in partes illas veniant. —
Quidam Imolenses. Dat. Romae kal iun. ind. 11.
Beg. Gregorii VII lib. I ep. 10. — Edd. Carafa Ejyp. decr. III 556 n. 10 = Mansi
XX 67 n. 10, = Tartini Ber. Ital. Sci: I 302, = AlbergJietti I 57, = Zaccaria I 25, =
Cappelletti II 205, = Migne CXLVIIl 292 n. 10. Fantuzzi Mon. Bav. VI 19 n. 11 ut Gre-
gorii V rescriptum ad a. 996 = Vesi Doc. I 41-3. Jaffe Bibl. rer. Germ. II 20. — Hegg.
Bnheus Hist. Bav. - p. 298. Alvisi p. 76. J. 3545. JL. 4781.
Guidonis Corneliensium comitis mentio fit in Petri Damiani Epp. lib.V n. 17. —
Eius filius Ugolinus a. 1097 sept. 22 Guiberto archiepiscopo Ravennati fidelitatem
sicut vasallus iuravit (edd. Mittarelli Ann. Camald. III 56 = Fantuzzi Mon. Rav.
IV 228 n. 41).
Castrum s. Cassiani.
Olira, ut iam diximus, Forocorneliensium episcoporum sedes oppidura
8. Cassiani fuit, ubi vetus s. Cassiani templum exstabat. Castrum s. Cassiani
saec. XII in bello inter oppidanos et Imolenses destructum est; cf. Alvisi II
comune dlraola p. 148 sq. et A. Hessel Gesch. der Stadt Bologna p. 76,
1 Ferentmo (1151) mart. 3
Eugenius III G(uidoni) rectori et populo Bononien. : mandat, quatenus
homines de s. Cassiano ab Tmolensibua dispersos colligant et locum reparent etc.
V. Bologna, Civ. (JL. 9455).
Ecclesia s. Mariae Magdalenae et s. Lazari
de Campo Mezo.
Ex Imolensis episcopatus ecclesiis haec una inter censuales ecclesias
S. R. E. apud Cencium in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 100)
recensetur:
^Ecclesia sanctae Mariae Magdalenae et s. Lazari de Cano Mezo
XII Lucenses".
Locus Campo di Meszo. ubi etiam nunc ecclesia s. Lazari exstat, in via
Aerailia situs est versus oppidura Castel Bolognese.
Privilegiura de re desideratur.
Dozza
^ Ecclesia s. Mariae in castro Ducciae.
Gaetano Giordani Memorie dei Campeggi di Bologna, ove si tratta del castello
di Dozza (Bologna 1870). — D. L. Baldisseri II castello di Dozza (Imola 1900).
Locus saepius in chartis Imolensibus occurrit. — Pars chartarum, quae
ad oppidum Ducciae spectant, inde ab a. 1177, hodie in archivo notariorum
Imolae custoditur (cf. Mazzatinti Archivi I 178. 208 sq.).
Castrum s. Cassiani — Eccl. s. Petri Casulensis. 173
1 Verona (1186—87) iun. 23
TJrbanus III R(o(lulpho) praeposito et canonicis s. Cassiani: confirmat com-
positionem amicabilem inter eos et Guidonem [presb.] eccl. s. Mariae de
castro Ducciae et populum ipsius loci de sepulturis et oblationibus factam.
V. Eccl. cathedr. n. 3. — Charta compositionis inter Rodulphum praepositum
et Guidonem presbyterum a. 1175 mai. 8 factae adservatur in archivo notariorum
Imolae (cf. Mazzatinti Archivi I 178).
Fiagnano
Castrnm Flagnani.
Locus patria Lamberti, postea Ilonorii II P. M., fuisse traditur. Bono-
nienses e contra Honorium II Fagnani (Fagnano) in territorio Bononiensi
natum esse contenderunt (cf. Calindri Dizionario II 358 sq. 3S8 sq.).
t*i (1124-30)
Honorius II concedit ecclesiae castri Flagnani Imolen. dioec. indulgentiam.
Laud. in Gregorii XIII hulla a. 1577, teste L. Angeli Memorie biografiche p. 143 et
Alvisi 11 comitne d'Imohi p. 92. — Reg. JL. — .
Spurium.
Casola Canina
Ecclesia s. Petri Casnlensis.
Lucii ni rescriptum, quod sequitur, exstat in tabulario canonicorum
ecclesiae cathedralis Imolensis.
A = Orig. Imola Arch. capitolare.
1 Verona (1184—85) oct. 30
Lucius in Guidoni presb. eccl. s. Petri Casulen.: indulget, ut quicumque in
cimiterio praescriptae ecclesiae sepeliri deliberaverint, eorum devotioni et
extremae voluntati, nisi excommunicati sint vel nominatim interdicti, nuUus
obsistat. — lustis petentium. Dat. Veron. 3 kal. nov.
A. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex A. — Regg. Gott. Nachr. 1898 p. 37 n. 9. Mazzatinti
Archivi I 188. JL. — .
COMACCHIO
(Curaiaclum. Comaclium. Comaclum)
lo. Bapt. Gaspariui Historia Comacli, ms. s. XVII; cf. Zappata apud Ughellum *II
483. — Ughelli ' II502sq.; «II481sq. — Gio. Franc. Ferro Istoria dell' antica citta di
Comacchio (In Ferrara 1701); Supplemento (Roma 1705). — (Giusto Fontanini) II
dominio temporale della sede apostolica sopra la citta di Comacchio ' (Roma 1708);
' (Roma 1709). — (G. Fontanini) Difesa del dominio temporale della sede apost. sopra
la citta di Comacchio (Roma 1709). — (Lorenzo Alessandro Zaccagni) Dissertatio
historica de summo apost. sedis imperio in urbem comitatumque Comacli (1709). —
(Petri Coradini) Relatio iurium sedis apost. in civitatem Comaclensem (Romae 1711). —
(G. Fontanini) Difesa seconda del dominio temporale della sede apostolica sopra la citta
di Comacchio (Roma 1711). — (L. A. Muratori) Piena esposizione dei diritti imperiali ed
Estensi sopra la citta di Comacchio in risposta alle due Difese del dominio e della Disser-
tazione istorica (1712); * Les droits de I' empire sur 1' estat ecclesiastique (Utrecht 1713).
[De ceteris circa controversiam Comaclensem scriptis cf. Antonelli Saggio di una biblio-
grafia storica Ferrarese ' ap. Frizzi-Laderchi Mem. per la storia di Ferrara * II 408 sq.;
^ (Ferrara 1851)]. — Gian-Francesco Bonaveri Della citta di Comacchio, delle sue lagune
e pesche descrizione storica, civile e naturale . . illustrata da Pierpaolo Proli (In Cesena
1761). — (Agostino di S. Croce) Ristretto di alcune ragioni comprovanti il vescovado di
S. Cassiano protettore di Comacchio (Ferrara 1773). — los. Ant. Cavalieri De Coma-
clensibus episcopis liber ad alteram Coletianam editionem Italiae sacrae Ughellii locuple-
tandam (Comacli 1779). — Gioseffantonio Cavalieri Storia della villa e pieve di LiboUa
6 sua riviera o sia del lido occidentale della laguna di Comacchio (Ferrara 1796). —
Cappelletti II 579 sq. — Cesare Fogli Degli uomini illustri della citta di Comacchio
(Ferrara 1902). — Gio. Masironi Appunti paleografici ossia note illustrative di una
lapide del settecento appartenente alla cattedrale di Comacchio (Milano 1906). — Cesare
Simoni Cronotassi dei vescovi di Comacchio (Faeuza 1908). — Franc. Lanzoni II primo
vescovo di Comacchio in : Atti e Mem. della R. Deput. per le prov. di Romagna Ser. III
t. XXVII (1909) 62 sq.
Episcopatus Comiiclensis.
Comaclensium episcoporum paucorum tantum nomina habentur, tem-
porum incuria. Primus antistes a scriptoribus Comaclensibus Pacatianus
celebratur, qui actis synodi a. 502 a Symmacho papa celebratae subscripsit
(ed. Mon. Germ. Auct, antiq. XII 440. 452), sod non Comaclensis, immo
Corneliensis episcopus fuit. Prima Comaclensis episcopi memoria legitur in
inscriptionc a. 708 (cf. Fr. Lanzoni \. c). De episcopis vero, qui huic Vin-
centio primo loci antistiti successerunt, perpauca scimus.
Episcopatus Comaclensis — Mon. s. Mariae in Aula regia. 175
In Comaclensi dioecesi celebre iUud Pompoaianum monaaterium situm
fuisse Cencius notat; de quo infeiius. Praeterea Cencius (ed. Fabre-Duchesne
1 97) sub episcopatu Comaclensi refert ecclesiam s. Alberti, i. e. monasterium
8. Adalberti in Pereo, quod tamen ad Ravennatem dioecesim spectare constat
{cf. supra p. 111).
Ecclesia cathedralis est s. Cassiano sacra.
Antiqua Comaclensia tabularia aut perierunt aut Romam in archivum
Romanorum pontificum translata sunt. Leonis VIII privilegium pro monasterio
s. Mariae in Aula regia (cf. infra p. 176 n. fl) custoditur in archivo castri
s. Angeli (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 117); codex s. XYI, privilegia ct instru-
mienta civitatis Comacli continens, est in archivo Vaticano Arm. XLVIII t. 15
(apographum s. XVII exstat ibidem Arm. XLVIII t. 43), in quo diplomata
Friderici I a. 1177 Stumpf Reg. 4193 et Friderici II a. 1232 BF. 1933 trans-
scripta leguntur (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 376).
*1 (872—79)
lohannes VIII mandat Berengario glorioso comiti per Petrum ep. et
lohannem ducem, ut adiutor sit Stephano ep., a sese in Comiaclo praeordi-
nato, quatenus eius auxilio adiutus ecclesiae suae iura et possessiones atque
ipsius curam ducatus retineat securus.
Laud. in n. 2. — B,eg. JE. — .
2 (879 april. 3)
lohannesVIII Berengario glorioso comiti: rogat eum, ut tale Stephano ep.
adiutorium faciat, per quod suam ecclesiam et ministerium sibi commissum
securiter retinere atque disponere valeat. — Quia praecessores. Dat. [3 non.
april. ind. 12].
Beg. lohannis VIII ep. 176. — Edd. Carafa Epp. decr. III 409 n. 167. Mami XVII
114 n. 167. Cappelletti II 587. Migne C XX VI 825 n. 206. — Begg. J. 2455. JL. 3237.
Monasterium s. HHariae in Aula regia.
Ferro p. 347 sq. — Bonaveri p. 16. — Mittarelli Ann. Camald. I 104 sq. II 63.
— Gioseffantonio Cavalieri Istoria della chiesa della Madonna del Popolo detta S. Maria
in Aula regia della citta di Comacchio (In Comacchio 1782).
Prima notitia monasterii b. Mariae q. v. in Auregario sive in Aula regia
legitur in charta saec. X med. (edd. Mittarelli Ann. Camald. I App. c. 59
n. 22; Cavalieri p. 30). Quae enim scriptores Comaclenses, Leonis VIII
privilegium spurium (n. 1) perperam Leoni I aut Leoni IV attribuentes , de
eiu6 vetustate narrant, omnino falsa sunt. Pauca de hoc monasterio scimus.
Coluerunt monachi Benedictini. Monasterium iam saec. XV desermm Mai-
nardinus ep. Comaclensis instauravit. A. 1570 patribus Cappucinis cessit.
Leonis VIII privilegium est Romae in archivo Vaticano ; cf. supra.
J76 Comacchio.
B = Cop. Roma Arch. Vat. Arm. IV c. VIII n. 12.
C = Peregrini Prisciani Hist. Ferrar. vol. I, s. XVI, Modena Arch. di stato; cf. infra.
sub ^Ferrara".
C* = Peregrini Prisciani Collectanea vol. III, s. XVI, ib.
D = Fel. Contelori Rerum Ferrarien. vol. I, s. XVII, Roma Arch. Vat. Arm. XLVI
t. 13; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 374.
E = Ferrara, Modena, Mantova, Miranda, s. XVII, ib. Arm. XLVI t. 54; cf. G6tt.
Nachr. 1900 p. 375.
F = lusti Fontanini Miscellanea, s. XVIII, Venezia Arch. di stato cod. misc. 650;
cf. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 645.
■\1 Laterano 964 iun. 13
Leo VIII: concedit monasterio s. Mariae et Venerio abbati mon. q. v. Aula
regia in territorio Comaclo res S. R. E. in territorio Comaclo nominatim
illustratas. — Leonis ss. pont. a. 1 sicque regn. d. n. Ottone imp. a. 3, die 13
m. iun., ind. 7; Romae Lateran. eccl. s. Salvatoris pal. Domina sancta. lohannes
tabellio scr. die et mense et ind. ss. 8, Romae Lateran. pal. eccl. s. Salvatoris.
Subscr. 8 epp. et card. etc.
B a. 1305 iul. 19. [C f. 10' et C^ f. 75 Exc. B f. 90. E f. 50. F p. ij. — Ed.
PflugJcH. Acta II 43 n. 82 ex F. — Eefjg. Ferro p. 56. 62. 81. 347. 353 ex C = Cavalieri
p. 48. Muratori Antiq. V 428 ex C. Frizzi Mem. di Ferrara ^ II 44 ; * II 52. Cappelletti
II 592. KaUenhrunner in Wiener SB. XCIV 697 n. CCCLXVIa. PflugkH. Iter p. 183
n. 80 ex C\ JL. \3703 (cf. 11 706).
Spurium, — Nos enim tam sententiam Muratorii (Piena esposizione p. 124),
qui Alfonsum Ceccarellum auctorem huius privilegii fuisse contendit, repudiamus,
quam sententiam v. cl. Bresslau (Handbuch der Urkundenlehre I 173), qui genuinum
esse ex formulis secundum usum chartarum privatarum Romanarum adhibitis coUigit»
Verum formulae, quae a regulis cancellariae apostolicae omnino abhorrent, con-
gruunt cum chartis privatis Ravennatibus et Comaclensibus (cf. Federici Rer. Pom-
pos. hist. I 423 n. 17; 453 n. 37; 462 u. 43; 494 n. 66; 500 n. 70; 506 n. 76; 511 n. 78).
Privilegium itaque auxilio chartarum Comaclensium — Venerius abbas occurrit
iu chartis a. 969 et 973 ap. Muratori Antiq. V425sq. et Cavalieri p. 53sq. — saec. XI
aut XIT a falsario quodam confectum esse apud nos constat.
Ecclesia s. lacobi de Cella Tolana.
Antiquissimae originis coenobium in insula Volana situm fuisse, Pen-
nottus Hist. tripartita ^ p. 298. 481. 622 affirmat. Rexerunt canonici regulares^
qui etiam monasteria s. Adalberti in Pereo et s. Laurentii in Caesarea (cf.
supra p. 84. 111) ex donatione Ravennatensium archiepiscoporum disposuerunt.
Otto IV eis a. 1210 privilegium concessit (BF. 350. 360). Verum quum pro-
gressu temporum et loci conditione monasterium paulatim desertum et
collapsum esset — erat enim locus nemorosus, aquarum ehivionibus et
paludibus et aere corrupto paene inaccessibilis effectus — a. 1424 canonici
regulares ex congregatione Frisonaria novum coenobium sub eodem titulo
s. lacobi Cellae Volanae in xenodochio leprosorum s, Lazari in suburbio
Ferrariae instituerunt, unde a, 1570 intra civitatem in templum s. lohannis
bapt. se transtulerunt,
De loco cf, Lubin p. 96; Ferro p. 343 sq,; Bonaveri p. 100 sq.
Mon. s. Mariae in Aula regia — Mon. s. Mariae de Pomposia. 177
Pennottus ^ p. 625 narrat, s. lacobi coenobio multa privilegia indulsiese
Romanos pontifices, praesertim Alexandrum III et Innocentium IV et VI,
imperatores quoque Ottonem IV et V(!). Ottonis IV privilegia a. 1210
BF. 359. 360 edidit Winkelmann Acta I 30 sq. n. 39. 40 ex autographo et
apographo in R. archivo Mediolanensi exsistentibus. Alterum Ottonis IV
privilegii apographum est Imolae in archivo civitatis (cf. Bethmann in Archiv
XII 573). Alexandri III vero privilegium (n. 1) frustra quaesivimus.
*1 (1159—81)
Alexander III concedit privilegium.
Laud. a Pennotto * p. 625 = Ferro p. 346. — Beg. JL. — .
Monasteriuni s. Mariae de Pomposia.
(Pomposa)
Lubin p. 305. — Ferro p. 384 sq. — Mabillon Ann. ord. s. Benedicti * III 173.
V300. — Bonaveri p. 96sq. — Scritture e documenti dimonstranti li privilegii, giuris-
dizioni etc. della antica abazia di S. Maria di Pomposa (1749). — Placidi Federici Rerum
Pomposianarum historia monumentis illustrata I (Romae 1781). Partem alteram post
obitum auctoris absolvit Sebastianus M. Campitelli, ms. s. XVIII, Monte Cassino Arcb.
abbaziale. — Codex diplomaticus Pomposianus vol. I— VII, ms. s. XVIII, ib. — Carlo
Morbio Storie dei municipi italiani * I (Milano 1836) 18 sq.; * (1840). — Silvio Busmanti
Pomposa. Cenni storici > (Ravenna 1873); - (Genova 1875); * (Imola 1881). — Gius. Agnelli
Ferrara e Pomposa (Bergamo 1902). — Melchiorre Roberti Pomposa (Ferrara 1906).
Antiquissima est ecclesia s. Mariae in insula Pomposiae, licet eius
origines obscurae sint. Nam notitia circa ecclesiam b. Mariae in Pado
vetere, ubi temporibus Aureliani episcopi Ravennatis saec. VI in. mona-
sterium aedificatum esse Agnellus c. 53 (Mon. Germ. Scr. rer. Langob.
p. 315) narrat, non ad nostram, ut saepius affirmant, sed ad aliam b. Mariae
ecclesiam referenda est. Certe a. 874 Pomposianum monasterium iam
exstabat, ut patet ex lohannis VIII epistola ad Ludovicum 11 imp. J. 2245.
JE. 2989 (cf. Ravenna, Archiepisc. n. 115), in qua Romanus pontifex mona-
sterium s. Mariae in Comaclo q. d. Pomposia sibi vindicavit. Ab Ottone II
imp. a. 982 sept. 30 Pomposianum monasterium abbati s. Salvatoris Ticinensi
commissum (Mon. Germ. Dipl. II 327 n. 281; cf. quoque Adalheidae impera-
tricis chartam donationis ap. Puccinelli Cronica dell' abbadia Fiorentina p. 189
n. 5; Margarini Bull. Cas. II 44 n. 52; Cod. dipl. Longob. p. 1754 n. 997), ab
Ottone in a. 999 sept. 27 Ravennati archiepiscopo datum est (1. c. 11 758
n. 330). In generali placito a. 1001 april. 4 coram Silvestro II et Ottone ni
celebrato monasteria s. Mariae q. v. Pomposia et s.Vitalis Ravennati ecclesiae
refutantur (cf. Ravenna, Archiepisc. n. 167). Paulo post Otto III abbatiara
Pomposianam per concambium a Frederico archiepiscopo Ravennate accipiens,
eam ab omni subiectione archiepiscopoinim seu aliorum exemit et exinde
regalem esse statuit (Mon. Germ. Dipl. II 850 n. 416); quod confirmaverunt
eius successores. Sed saec. XII in. Romani pontifices monasterium Gualterio
Ravennatensium archiepiscopo denuo commiserunt (cf. Gelasii 11 eiusque
Kehr, Italia pontificia V. 12
178
Comacchio.
successorum privilegia sub Ravenna, Archiepisc. n. 189. 190. 194. 198).
Ditissimum olim fuit, multasque ecclesias disposuerunt eius abbates (cf.
elenchum ecclesiarum ap. Morbio I 85 sq.), multis honestati privilegiis impe-
ratorum et regum, Ottonis III a. 1001 (Mon. Gerra. Dipl. II 826 n. 395; 850
n. 416), Heinrici H a. 1014 et a. 1022 (1. c. III 392 n. 312; 602 n. 473),
Conradi II a. 1037 (1. c. IV 330 n. 240), Heinrici III a. 1045 et a. 1047
(Stumpf Reg. 2283. 2330), Heinrici IV a. 1066 et a. 1095 (St. 2691. 2932),
Heinrici V a. 1114 (ed. N. Archiv XX 225) et a. 1116 (St. 3136), Friderici I
a. 1177 (St. 4222. 4223), Heinrici VI a. 1195 (St. 4936), Friderici II a. 1220
(BF. 1193). Ibi floruerunt s. Guido abbas, qui novas aedes erexit, et Guido
Aretinus, artis musicae peritissimus, et b. Petrus Damiani, qui ad monachos
epistolam suam (Epp. lib. VI n. 6) et Opusculum XIII De perfectione mona-
chorum dedit.
Insignis erat olim monasterii bibliotheca, ab Hieronymo abbate instituta;
eius catalogum ab Heinrico monacho a. cr. 1093 confectum edd. Montfaucon
Diarium ital. (1702) p. 81 sq. = Migne CL 1345 sq., = Becker Catalogi bibl.
antiq. (1885) 157sq.; C. Morbio Storie dei municipi italiani ^ I 31 sq.; ^ I 43 sq.;
Gio. Mercati in Studi e documenti XVII (1896) 143 sq.; cf. Blume Iter
II 215 sq. et Gottlieb Uber mittelalterliche Bibliotheken p. 223 sq.
Denique Pomposianum monasterium cecidit. JS^am pestilentia aeris
monachos ut locum desererent coegit, ita ut, Innocentii VIII et Alexandri VII
iussu abbatia ipsa in praeposituram saecularem conversa, monachi in coeno-
bium s. Benedicti in civitatem Ferrariae sese transferrent, ubi permanserunt
usque ad suppressionem.
Monasterium s. Mariae inter censuales s. Petri ecclesias recensetur ab
Albino in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne II 115):
„Monasterium Pomposae III solidos affortiatorum",
itemque a Cencio (1. c. I 97. 133. 244) sub episcopatu Comaclensi et altera
vice (1. c. I 120) sub episcopatu Ferrariensi.
Pomposiani archivi, olim locupletissimi, pars periit, pars dispersa est.
Maxima enira pars chartarum, coenobio suppresso, Ferrariam in monasterium
s. Benedicti translata est, ubi remansit usque ad Napoleonis I tempora, qui
archiva congregationum exstinctarum Mediolani in archivo generali Italici regni
colligi iussit. Sed chartae Pomposianae in itinere ablatae sunt, postea vero
ab Augustino Thciner acquisitae; quo mortuo, in manus Olomucensis archi-
episcopi devencrunt, qui eas Benedictinis abbatiae Montis Casini dono dedit.
Hodie igitur Pomposianarum chartarum 3000 plus vel minus inde ab a. 932
in archivo Casinensi adservantur, earumque index in 6 voluminibus ibi
habetur; cf. Tabularium Casinense I: Cod. dipl. Caietan. I (1887) p. X et
Gott. Nachr. 1900 p. 291 sq.
Praeterea supersunt Ferrariae nonnullae chartae ex archivo Pomposiano
inde ab a. 986, quae hodie in bibliotheca publica custodiuntur; cf. Gott. Nachr.
1897 p. 355 sq.
Mon. s. Mariae de Pomposia. I79
Altera tabularii Pomposiani pars iam saec. XVII Mutinae in archivo
Estensium ducum adservabatur, nunc vero in R. archivo Mutinensi est (Can-
cellaria ducale et Camera ducale); cf. Gott. Nachr. 1897 p. 242.
Mediolani quoque in R. archivo nonnullae chartae exstant, aliae Venetiis
in R. archivo, aliae Romae in R. archivo, inter quas notamus Ottonis III
diploma (Mon.Germ.Dipl.il 850 n. 416) et Innocentii III privilegium (cf.
Gott. Nachr. 1901 p. 242). Documenta Pomposiana saec. XI sq. collegit los.
Campori Mutinensis (cf. L. Lodi Catalogo dei codici etc. di Gius. Campori
p. 100 n. 134); pleraque Carolus Morbio olim possedit (cf. Verzeichnis einer
Sammlung wertvoller Handschriften . . des Cav. Carlo Morbio. 1889). Non-
nulla documenta ex archivo Pomposiano inde ab a. 1159 Rhodigii (Rovigo,
Bibl. deirAccademia dei Concordi cod. 186) inveniuntur; cf. Mazzatinti Inven-
tari III 21. Urbani IV privilegium a. 1263 nov. 13 est Perusii in archivo
monasterii s. Petri; multaque monumenta perierunt.
Praeterea inventariis usi sumus. Ex summario quodara, ut videtur,
saec. XV, nunc deperdito, exscripta sunt „Summaria quorumdam privilegiorum
monasterii Pomposiani" a. 1665, Modena Arch. di stato (cf. Mon. Germ. Dipl.
III 736). Chartarum, quae s. XVII in tabulario monasterii s. Benedicti
Ferrariae exstitere, indicem confecit Benedictus Bacchini „Regesto cronologico
delle carte dell' archivio della Pomposa dal 932 al 1400", s. XVII ex., Milano
Bibl. Braidense (Cartulari di chiese e monasteri d'Italia vol. VI); cf. Mazza-
tinti Inventari VII 37. Eiusdem inventarii exemplar a. 1674 est Ferrariae in
Arch. dei residui beni ecclesiastici (cf. Gott. Nachr. 1897 p. 364) et Mutinae
in bibl. Estensi (Mss. Campori S 2. 15). „Inventario di scritture spettanti al
monastero Pomposiano ed ora di S. Benedetto di Ferrara . . da P. Ludovico
Morini" est in Scalabrinii Vet. mon. qu. VI f. 1 sq. [I]. Summaria privilegiorum
monasterii Pomposiani leguntur insuper in F. Ughelli schedis, s. XVII, cod.
Vat. Barb. 3231 (XL 28, olim 3655) f. 387' sq. (cf. Gott. Nachr. 1903 p. 97),
et in scripturis archivi Vaticani, de quibus inferius. „Excerpta abbatiae
Pomposianae ex indice confecto a B. Bachinio, exsistente in monasterio
s. Benedicti de Ferraria" (cf. supra), olim in bibliotheca s. Michaelis de
Muriano cod. 1084 (cf. Mittarelli Bibl. codd. ms. s. Michaelis Venetiarum
p. 366), desiderantur.
Privilegiorum Pomposiano monasterio concessorum saepius fit mentio
in scripturis Vaticanis saec. XVII confectis a Franc. De Rubeis Ferrarien.
confin., Roma Arch. Vat. Arm. XV c.VI n. 84 (cf. Gott. Nachr. 1903 p. 516);
a Fel. Contelori Rerum Ferrarien. vol. I — III, ib. Arm. XLVI t. 13 — 15;
Collectanee di scritture spettanti al ducato di Ferrara e Estensi vol. I — III,
ib. Arm. XLVI t. 18 — 20; Ferrarien. et Venet. confin., ib. Arm. XLI t. 45 — 48
<nunc codd. Vat. Barb. 1299—1302, olim XXXIII 71—74). 50. 58; Collectanea
di scritture divwse spettanti a Comacchio et all' abbatia di Pomposia vol. I. II,
ib, Arm. XLVIII t. 35. 36; Collectanea iurium sedis apost. contra Venetos,
ib. Misc.Arm. I t. 140; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 375 sq. 381 sq. 1903 p. 81 sq.
Eiusdem tenoris videtur esse codex cap.ituli Toletani s. XVII cod. 45. 20; cf.
Ewald in N. Archiv VI (1881) 367.
12*
'I^Iq Comacchio.
• A = Orig. Modena Arch. di stato (Cancellaria ducale — Stato: Poinposa).
A^ = Orig. Monte Cassino Arch. abbaziale.
B = Cop. Modena Arch. di stato (Cancellaria ducale — Stato: Pomposa).
£1 = Cop. ib. (Camera ducale : Pomposa).
B^ = Cop. Monte Cassino Arch. abbaziale.
B^ = Cop. Milano Arch. di stato.
B* = Cop. Venezia Arch. di stato (Bolle ed atti della curia Romaua I).
B'' = Cop. Verona Arch. comunale. >
J5« = Cop. Ferrara Arch. comunale autico (Libro I); cf. infra p. 206.
C = Codex diplomaticus Pomposianus vol. I— VII et Appendix, s. XVIII, Monte
Cassino Arch. abbaziale; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 292.
C* = Istoria Pomposiana vol. I. II, s. XVIII, ib. Est Rerum Pomposianarum histo-
riarum pars altera a Sebastiano M. Campitelli absoluta; cf. G6tt. Nachr. 1900
p. 293.
D = Collectanea di scritture diverse spettanti a Comacchio et alF abbatia di
Pomposia vol. II, s. XVII, Roma Arch. Vat. Arm. XLVIII t. 36; cf. Gott.
Nachr. 1900 p. 376.
E = Ferrarien.-Venet. confin., s. XVIsq., ib. Arm. XLVI t. 49 [E'] et t. 51 [E^];
cf. Gott. Nachr. 1900 p. 375.
F = Fel. Contelori Rerum Ferrarien. vol. I, s. XVII in., ib. Arm. XLVI t. 13; cf.
Gott. Nacbr. 1900 p. 374.
G = Cornelii Margarini Thesaurus historicus sacrae et politicae veritatis vol. III,
s. XVII, ib. Arm. LTV t. 3; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 377.
G' = C. Margarini Schedae vol. II, s. XVII, Brescia Bibl. Quiriniana A IV 18; cf.
GOtt. Nachr. 1897 p. 264.
H = Scritture de' serenissimi Estensi, s. XVII, Ferrara Bibl. comunale cod. 110
NC 4.
H^ = lusti Fontanini Miscellanea, s. XVIII, Venezia Arch. di stato cod. misc. 650;
cf. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 645.
J = los. Ant. Scalabrini Monumenta vetera monasterii Pomposiani etc. , s. XVIII,
Ferrara Bibl. comunale 454 ND 4; cf. Gott. Nachr. 1897 p. 357 sq. — Etiam in
Scalabrinii libro ms. Privilegi e documenti spettanti alla chiesa di Ferrara,
s. XVIII, ib. 507 ND 6, privilegia Pomposiana transcripta suut. De eo cf.
infra p. 206.
K = Monasticon Benedictinum vol. XXIV, s. XVII ex., Paris Bibl. nat. Ms. lat. 12681
(residu Saint-Germain des Pres).
L = Constantini Ruggieri Manuscripta miscellanea vol. X, s. XVIII, Bologna Bibl.
della R. Universita cod. 1616 (olim 3662); cf. L. Frati Indice dei codici latiui
conservati nella R. Biblioteca Universitaria di Bologna p. 569.
ilf = P. L. Galletti Miscellanea vol. XXVII, s. XVIII, cod. Vat. lat. 7948; cf. Gott.
Nachr. 1903 p. 28.
N = St. Borgia Rerum maritimarum dominationis pontificiae monumenta, s. XVIII,
Roma Bibl. Vat. Museo Borgia [iV'], et eiusdem auctoris Bullarium Lucii III,.
s. XVIII, ib. [iV*]; cf. G8tt. Nachr. 1903 p. 74 sq.
1 1013 iul. 6
Benedictus VIII Widoni abbati etc: concedit terras et vineas et massas
nominatim illustratas et piscariam q. v. Volanum, eo tenore ut singulis qui-
busque annis pensionis nomine rationibus S. R. E. 3 arg. sol. persolvantur. —
Cum magna nobis. Scr. p. m. Benedicti reg. not. et scrin. S. R. E., in m. iul.,
ind. 11. Dat. 2 non. iul. p. m. Benedicti ep. s. Silvae Candidae eccl. et bibl.
8. apost. sedis, a. Deo propitio pont. d. n. Benedicti ss. VIII pp. a. 2, ind. ss. 11,
m. iul., die 6.
Mon. 8. Mariae de Poniposia. fgli
C I. D f. 216. 346. 362. 1 qu. U f. 16. NK — Edd. (Fontanini) II dominio temp.
' p. 395 n. 2 ex autogr. = Dumont -Housset Supphment au Coiys univ. dipl. du droit des
gens II 24 n. 11. Fedeiici 1 458 n. 40 ex autogr. (cf. 1 69. 233) = Vesi Boc. I 468. Morbio
1 55 n. 6. — Begg. Mittarelli Ann. Camald. I 43. 379 ex autogr. J. 3054. JL. 3999.
Privilegiuni hoc secundum Diurni formulam LXXXIX (ed. Sickel p. 117)
scriptum in placito a. 1016 april. 80 relectum est (edd. Mittarelli Ann. Camald. I
App. c. 217 n. 94; Federici l 469 n. 48; Fantuzzi Mon. Rav. IV 189 n. 18; cf. Hiibner
Gerichtsurkunden Reg. 1210). — De portu et piscaria Yolanae cf. Arnaldi Ravennatis
archiep. chartam a. 1018 datam (ed. Federici I 475 n. 52).
2 1022 iul.
Benedictus YIII Widoni abbati etc: constituit, ut nuraquam locus ipse aut
res ad ipsum pertinentcs praeter Deo et regi alicui submittatur personae,
nullusque mortalium praeter regiae potestatis culmen in monasterio aut in
curtibus vel in castellis sive in plebibus aut in cellis seu in villis etc. aliquam
ordinationem vel auctoritatem sive potestatem aut iurisdictionem tenere prae-
sumat; confirmat piscariam q. v. Bolana. — Quoniam semper sunt. Scr. p. m.
Stephani primiscriniarii s. apost. sedis, in m. iul. et ind. 5.
B- s. XII. fC i. I qu. II f 15. G' f 313. N'J. — Edd. Muratwi Aittiq. V 1051
= Scritture e doc. p. 4, = Migne CXXXIX 1626 n. 27. Federici I 490 n. 62 ex autogr.
(cf. I 261). Morbio I 63 n. 10. — Regg. J. 3079. JL. 4041.
De Stephano primiscriniario sive protoscriniario cf. Galletti Del primicero p. 147
et Bresslau Handbuch der Urkundenlehre I 176.
a 1052 mart. 18
Leo IX eccl. b. Mariae in insula Pomposiae et per eam Mainardo abbati
etc. : confirmat possessiones nominatim illustratas (ut n. 1), ita sane ut singulis
quibusque annis pensionis nomine S. R. E. 3 arg. sol. persolvantur actionariis;
constituit, ut numquam locus aut res ad ipsum pertinentes alicui submittatur
personae (ut n. 2). — Regina coelorum. Dat. 15 kal. april. p. m. Friderici
S. R. E. bibl. et canc. vice d. Herimanni archicanc. et Colonien. archiep., a. d.
Leonis IX pp. 4, ind. 5 [6].
B s. XI ex. fB a. 1737. C i. C i. E' f. 78 = F f 37. E*. H n. 52. fli f. 21.
I qu. II i f. 1. K f. 154']. — Edd. Muratori Antiq. V 337 ex B = Scritture e doc. j). 5, =
Migne CXLIII 683 n. 65. Morbio I69 n. 13. — Regg. Hofler Die deutschen Pdpste II 377.
J. 3245. JL. 4268.
Conf. Heinrici Ravennatis archiepiscopi instrumentum restitutionis a. 1055, in
quo laudantur privilegia pp. Benedicti et Leonis (ed. Savioli Ann. Bolognesi I^ 95
n. 1055).
U (1106)
Bernardus S. R. E. presb. card. et per partes Longobardiae et adiacentium
fines vicarius Paschalis II decidit litem inter M. abbatem de Pomposia et
clericos eccl. s. Michaelis de Soleria.
Laud. in Mathildis comitissae charta a. 1106 ex. (edd. Muratwi Antiq. V933 = Fio-
rentini Mem. della cantessa Matilda * II 211. Rena e Camici Scrie de' duchi e marchesi di
Toscana III c 103 n. 43. Regg. Tiraboschi Mem. stor. Modenesi II^ 72 n. 290. Overmann
■Grufin Mathilde von Tuscien p. 178 n. 100). — Reg. JL. — .
5 (1112— U)
Paschalis II Teuzoni abbati etc: concedit monasterio b. Mariae in insula
q. Y. Ponposia terras nominatim illustratas et piscariam integram q. v.Vohma,
|g2 Comacchio.
ita sane ut singulis quibusque annis pensionis nomine 3 arg. sol. S. R. E.
actionariis persolvantur; decernit, ut nulli archiepiscopo, nulli episcopo liceat
monasterio gravamen inferre nec in ipso aut in eius rebus potestatem exer-
cere sive fodrum extorquere aut alias exactiones inferre. — A[d hoc nos].
Scr. p. m. Rainerii scrin. reg. et not. s, pal.
B^ s. XII. [G^ f. 301 Exc. I qu. IV f. 4' Exc.J. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 314
n. 7 €x B\ — Eeg. Gott. Nachr. 1897 p. 271 n. 1 ex GK JL. — .
In circulo q. app. rota deest signatio, desunt praeterea subscriptiones papae
et cardinalium et notae cbronologicae. Privilegium igitur imperfectum remansisse
videtur. — Teuzo abbas iu chartis a. 1112—1115 occurrit.
6 Latemno 1124 ocf. 16
Calixtus II Aurelio abbati etc: confirmat possessiones et iura (ut n. 5);
concedit licentiam chrisma et oleum sanctum a Comacliensi ep., benedictionem
abbatis, monachorum ordinationem et consecrationes altarium monasterii et in
massa Lacus sancti a quo voluerint catholico episcopo suscipiendi; statuit, ne
abbas ad cuiuslibet episcopi synodum pergere compellatur, nisi a Romano
pontifice vel legato eius fuerit invitatus. — Aequitatis et. Ego Calixtus etc.
Dat. Lat. p. m. Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, 17 kal. nov., ind. 3, inc.
d. a. 1124, pont. autem d. Calixti II pp. a. 6.
A. fB^ s. XII. B' s. XVIIL C n. E' f 82' = F f. 41. E^ Exc. (?» f. 301 Exc.
H^ f 29. I qii. IV f. 4' Exc. K f 160']. — Edd. Muratoi-i Antiq. V 823 ex A — Scritture
e doc. p. 6, = Migne CLXIII 1328 n. 277. Bobert Bullaire du pape Caliocte II t. II 341
n. 512 ex A. — Regg. J. 5189. JL. 7168.
7 Firenze 1132 dec. 20
Innocentius II Aurelio abbati etc: suscipit Pomposianum b. Mariae mon.
sub S. R. E. patrocinio, confirmat possessiones propriis nominibus expressas
et iura (ut n. 6). — Ad hoc in. Ego Innocentius etc Subscr. 6 card. Dat.
Florentiae p. m. Aimerici S. R. E. diac card. et canc, 13 kal. ian., ind. 10,
inc. d. a. 1133, pont. d. Innocentii pp. II a. itidem 3.
B^ s. XII. [G^ f. 301 Exc. I qu. IV f. 5 Eocc.J. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 316
n. 8 ex B*. — Beg. Gott. Nachr. 1897 p. 274 n. 3 ex GK JL. — .
8 Laterano 1143 dec. 16
Celestinus II Paulo abbati etc: suscipit b. Mariae Pomposianum mon. sub
apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis et
iura (ut n. 7). — Apostolici moderaminis. Ego Celestinus etc. Subscr.
12 card. Dat. Lat. p. m. Gerardi S. R. E. presb. card. ac bibl., 17 kal. ian.,
ind. 7, inc d. a. 1143, pont. v. d. Celestini II pp. a. 1.
jB^ s. XII. [B a. 1524 dep. = B s. XVIL B a. 1556. B a. 1647. B a. 1737. C n.
B f 359. E^ f 99 = F f 45. E^ Exc. G» f 301 Exc. H> /. 37. I qu. iv f. 5 Exc.
K f. 167'J. — Ed. PfiugkH. Acta III 41 n. 47 ex BHK — Regg. Kaltenbmnner in Wiener
SB. XCIV659 n. 5995 a. JL. 8459.
Apographum est etiam in actis s. XVII, Faenza Arch. comunale n. 50 vol. I p. 190.
*9 Costa d'Adige 1146 dec. 9
Ex praecepto Guidonis S. R. E. card. lohannes iudex de Vado et Adegerius
de 8. Cruce definiunt controversiam inter Paulum abbatem s. Mariae de Pom-
Mon. s. Mariae de Poniposia. 183
posia et Madelbertum priorem mon. s. Cypriani de Venetia super possessione
q. d. Costa.
V. Torcello, Mon. s. Cypriani de Mnriano (ed. Gloria Cod. dipl. Padov. 11 352 n. 474).
*10 (1145—53)
Eugenius III concedit privilegium. — Desiderium quod.
Laud. in n. 11. 12. 15. 36. — Reg. PflttgkH. Iter p. 246 n. 461. JL. — .
11 Latemno 1154 mart. 19
Anastasius IV lohanni abbati etc. : ad cxemplar Celestini (n. 8) et Eugenii
(n. 10) suscipit b. Mariae Pomposianum mon. sub apost. protectione, et con-
firmat possessiones propriis expressas vocabulis et iura. — Religiosam vitam
eligentibus. Ego Anastasius etc. Subscr. 17 card. Dat. Lat. p. m. Rolandi
S. R. E. presb. card. et canc, 14 kal. april., ind. 2, inc. d. a. 1153, pont. v.
d. Anastasii pp. IIII a. 1.
B a. 1446. B* a. 1447. fC n. I qu. IV f. 5' Exc. (17 kal. ian.). LJ. — Edd. Muratori
Antiq. V 431 ex B = Scritture e doc. p. 7, = CasteUini Storia della citta di Vicenza VI 114,
= Migne CLXXXVIII 1048 n. 58. — Regy. J. 6788. JL. 9852.
12 Roma S, Pietro 1155 april. 9
Hadrianus IV lohanni abbati etc. : ad exemplar Celestini (n. 8), Eugenii
(n. 10) et Anastasii (n. 11) suscipit mon. sub apost. protectione, et confirmat
possessiones et iura. — Effectum iusta postulantibus. Ego Adrianus etc.
Subscr. 13 card. Dat. Romae ap. s. Petrum p. m. Rolandi S. R. E. presb. card.
et canc, 5 id. april,, ind. 3, inc d. a. 1155, pont. v. d. Adriani pp. IIII a. 1.
B^ a. 1647. C II. fG^ f. 301 Exc. I qu. iii f. 4'J. — Edd. Muratori Antiq. Vl66
Exc. ex B^ = Migne CLXXXVIII 1401 n. 30. — Regg. PflugkH. Iter p. 260 n. 549 ad
a. 1154—59. J. 6855. JL. 10024.
*13 (1154—58)
Hadrianus IV delegat Albericum (postea Ariminen. ep.) iudicem in causa,
quae inter Pomposianum mon. et raon. s. Vitalis super possessione fundi
Baurie (sive Scornii) vertitur.
Laud. in n. 25. — Reg. JL. — .
Conf. Ravenna, Mon. s. Vitalis n. 3 (supra p. 81).
*14 (1155-59)
Coram Hadriano IV eadem causa, quae per appellationem ad suam
audientiam delata est, aliquamdiu agitatur.
Laud. in n. 25. — Reg. JL. — .
Conf. Ravenna, Mon. s. Vitalis n. 5 (supra p. 81).
15 Anagni 1160 dec. 21
Alexander III lohanni abbati etc: ad exemplar Celestini (n. 8), Eugenii
(n. 10), Anastasii (n. 11) et Adriani (n. 12) suscipit mon. sub apost. protectione,
et confirmat possessiones et iura. — Effectum iusta postulantibus. Ego
Alexander etc Subscr. 10 card. Dat. Anagn. p. m. Hermanni S. R. E. sub-
diac et not., 12 kal. ian., ind. 9, inc d. a. 1160, pont. v. d. Alexandri pp.
III a. 2.
AK fB a. 1589 dep. = B s. XVIII B a. 1737. C ri. G^ f. 301 Exc. I qu. IH
f 2'. M f. 3'J. — Edd. Scrittnre e doc. p. 8. PflugkH. Ada III 203 n. 194 ex B. — Regg.
PflugkH. Iter p. 262 n. 559. JL. 10639.
1 84 Comacchio.
16 Benevento (1168—69) mai. 10
Alexander III abbati et fratribus s. Benedicti supra Padum: confirmat
sententiam ab Aldigerio et lohanne de Yado Ferrarien. iudicibus in contro-
versia inter Madalbertum priorem s. Cypriani et P. abbatem s. Mariae de
Pomposia super possessione loci q. d. Costa prolatam.
V. Poliroue, Mon. s. Beuedicti super Padum (JL. 11530). — Conf. n. 9,
*17 (1169)
Alexander III committit lohanni ep. Bononiensi causam inter Monaldum
priorem et fratres s. Mariae de Portu et Guidonem abbatem et fratres Pom-
posianos super quibusdam possessionibus.
Lmid. in n. 20. — Reg. JL. — .
Contra sententiam a lohanue ep. Bonouiensi a. 1169 aug. 7 prolatam (ed. Savioli
Ann. Bolognesi II '' 13 n. 197) monachi Pomposiani ad papam provocaveruut. —
Conf. Ravenua, Eccl. s. Mariae in Portu n. 11 (supra p. 99).
*18 (1169—71)
Alexander III committit Ildebrando bas. XII Apostolorum card. presb.,
apost. sedis legato, causam inter eccl. s. Mariae de Portu et mon. s. Mariae
de Pomposia, iam a lohanne ep. Bononiensi initam (n. 17), appellatione
postposita terminandam.
Laud. in n. 19. 20. — Eeg. JL. — .
Conf. Ravenna, Eccl. s. Mariae in Portu n. 12 (supra p. 99).
19 BtigJioIo 1171 mart. 28
Ildeprandus S. R. E. presb. card., legatus Alexandri III in partibus Longo-
bardiae, confirmat sententiam a lohanne ep. Bononiensi prolatam (n. 17).
C n et App. — Eeg. JL. — .
Conf. Ravenna, Eccl. s. Mariae in Portu n. 13 (supra p. 99).
20 TuscuJanum (1171) mai. 31
Alexander III Guidoni abbati et fratribus Pomposianis: confirmat senten-
tiam a lohanne ep. Bononiensi prolatam (n. 17) et ab I(ldebrando) bas. XII
Apostolorum presb. card., sedis apost. legato, firmatam (n. 19). — Cum
causam quae. Dat. Tusculan. 2 kal. iun.
C II et Aiyp. — Ed. Gott. Nachr. 1902 p. 327 n. 15 ex C. — Beg. JL. — .
Couf. Ravenna, Eccl. s. Mariae in Portu n. 14 (supra p. 99).
21 Tusculanum (1171—72) oct. 12
Alexander III monachis s. Cypriani: mandat, quatenus terram q. d. Costa,
quam per violentiam detinent, fratribus Pomposianis sinc molestia reddant
aut ipsis exinde coram Caprulano ep. faciant iustitiae complementum.
v. Torcello, Mon. s. Cypriani de Muriano (JL. 13584). — Couf. n. 10. 16 et
Gerardi ep. Paduani sententiam a. 1173 ian. 4 de eadem re prolatam (Reg. Gloria,
Cod. dipl. Padovan. II 268 n. 1094).
*52 (Tusculanum 1171—72 ocf. 12)
Alexander III committit (Dominico) Caprulano ep. causam inter Willelmum
priorera et fratres eccl. s. Cypriani ex una parte et abbatem et fratres Pom-
posianos ex altera super terra q. v. Costa.
iMud. in n. 21. 23. — Reg. JL. — .
Mou. s. Mariae de Pomposia. 185
23 Anagni (1173—74) iun. 7(?)
Alexander III Willelmo priori et fratribus eccl. s. Cypriani: confirmat
sententiam a D(ominico) ep. Caprulano in eadem causa prolatam (n. 22).
V. Torcello, Mon. s. Cypriaui de Muriauo (ed, Gott. Nachr. 1896 p. 303 u. 7).
*^4 (1159—77)
Coram Alexandro III causa inter mon. Pomposianum et mon. s. Vitalis
super possessione fundi Baurie (sive Scornii) agitur.
Laud. m n. 25. — Reg. JL. — .
Conf. Raveuna, Mon. s. Vitalis n. 5 (supra p. 81).
25 Venezia 1177 (mai.—aug.)
(Residente Alexandro III in consistorio) Hubaldus Hostiensis ep., lohannes
Neapolitanus presb. tit. s. Anastasiae , lacintus s. Mariae in Cosmydyn,
Cinthius Capellus s. Adriani diac. S. II. E. card. et Ezelinus iudex Paduae
Guidoni abbati s. Mariae de Pomposa et Petro abbati s. Vitalis: arbitrium
proferunt super causa, quae inter Pomposianum mon. et mon. s. Vitalis super
possessione fundi Baurie (sive Scornii) diutissime vertebatur (cf. n. 13. M.
24). — Ecclesiasticae moderationi. Acta sunt Venetiis in Rivo alto a. ab
inc. d. 1177, ind. 10, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 19. Ego Hubaldus
Hostien. ep. etc. Ego lohannes Neapolitanus etc. Ego lacintus etc.
C II. — Ed. Fantuzzi Mon. Rav. II 148 n. 77 ex tabulario s. Vitalis. — B.eg. JL. — .
Alterum exemplar exstat in archivo s.Vitalis de Ravenua, hodie in bibliotheca
Classensi (cf. Raveuna, Mon. s. Vitalis n. 6).
^^26 Venesia 1177 sept
In praesentia Alexandri III et cardinalium Gerardus Ravennas archiep.
conqueritur de Guidone abbate Pomposiano, qui per vim Ravennatis eccl.
possessiones occupaverat. Causa reicitur in aliud tempus.
v, Ravenna, Archiepisc. n. 232. — A. 1188 causa inter Gerardum archiep. et
Walfredum abbatem super plebe s. Petri de Ostolato saepius agitur.
*27 (1174-78)
Alexander III committit D(ominico) Caprulano et S(tephano) Equilensi
€pp. et abbati s. Georgii causam inter monachos Pomposianos et canonicos
Cenetenses super eccl. s. Petri de Colice.
Laud.^in n. 29. — Eeg. JL. — .
Causam hanc iam a praedecessoribus Alexaudri III iudiciali sententia termi-
natam esse, ex n. 29 edocemur, Sed rescripta de re omnino desiderautur,
*28 (1174—78)
Alexander III mandat eisdem (n. 27), ut rationes, quibus moti sententiam
in eadem causa tulissent. sine admixtione falsitatis sub sigillis clausas ad se
transmittant.
Laud. in n. 29. — Reg. JL. — .
29 Anagni (1174—78) ian. 20
Alexander III abbati et fratribus Pomposianis: confirmat sententiam a
D(ominico) Caprulano et S(tephano) Equilensi epp. et abbate s. Georgii
super eadem causa (n. 27. 28) latam, monasterio Pomposiano ecclesiam
\ gg Comacchio.
8. Petri de Colice confirmans et monachos ab impetitione canonicorum Cene-
tensium penitus absolvens. — Cum causam quae. Dat. Anagn. 13 kal. feb.
AK [C App.J. — E(l Gott. Nachr. 1900 p. 334 n. 21 ex A\ — Reg. JL. — .
30 Tusculanum (1181) mai. 26
Alexander III Pomposiano abbati: mandat, quatenus compositionem inter
eum et ecclesiam s. Cypriani de communi consensu et beneplacito factam et
ab utraque parte susceptam et apost. sedis munimine roboratam (n. 23) et
per decennium observatam, nisi manifestam iniquitatem contineat, firmiter et
inconcusse observet; nuntiat, se Caprulensi ep. in mandatis dedisse, ut eandem
compositionem praecipiat inviolabiliter observari (n. 31).
V. Torcello, Mon. s. Cypriani de Muriauo (ecl. Gott. Nachr. 1896 p. 304 n. 9).
*31 ' (Tusculanum 1181 mai. 26)
Alexander III mandat Caprulensi ep., ut Pomposiano abbati super causa
inter eum et ecclesiam s. Cypriani silentium perpetuum imponens, com-
positionem inter eosdem factam praecipiat inviolabiliter observari.
Laud. in n. 30. — Reg. JL. — .
*32 (1181)
Alexander III committit O(mnibono) Yeronensi et (Dominico) Caprulano
epp. causam inter Concordiensem et Pomposianam ecclesias super cappella
8. Martini de Fana vertentem.
Laud. in n. 34. — Reg. JL. — .
33 [Veroli] 1184 mai. 7(?)
Lucius III Gualfredo abbati ^io..'. concedit privilegium confirmationis. —
Quotiens a nobis. Ego Lucius etc. Subscr. 11 card. [Dat. Verulis p. m.
Alberti] S. R. E. presb, card. et canc, non. mai.(?), ind. [2], inc. d. a. 1184,
pont. V. d. Lucii pp. III a. 3.
A (mutilum). — Megg. FflugkH. Iter p. 299 n. 779 ex A. JL. 15152.
34 Verona (1184—85) nov. 27
Lucius III O(mnibono) Veronensi et (Dominico) Caprulano epp. : mandat,
quatenus causam inter Concordiensem et Pomposianam ecclesias super cap-
pella s. Martini de Fana, eis ab Alexandro pp. (n. 32) commissam, audiant
et appellatione remota fine canonico terminent et abbatem (Pomposianum)
compellant, ut res ab eius hominibus D. praeposito et quibusdara canonicis
Concordiensibus ad scholas euntibus et aliis naufragium passis violenter
ablatas restitui faciat vel sub ipsorum examine iustitiae plenitudinem ex-
hibere non differat. — Causam quae. Dat. Veron. 5 kal. dec.
C n et App. N^. — Ed. Oott. Nachr. 1900 p. 340 n. 26 ex C. — Reg. JL. —.
*35 (1188 in.)
[Clemens 111] committit G. abbati s. Proculi et R. priori s. Victoris (de
Bononia) causam inter abbatem Pomposianum et archipresb. s. Marini super
cappellis s. Blasii de Saliceto et s. lohannis de Castagnolo maiore.
Laud. in inventariis mon. Pomposiani (cf. p. 179). — Reg. JL. — .
Mon. s. Mariae de Pomposia — Ducatus Comaclensis. \ 87
5^ Laiemno 1192 lul. 13
Celestinus III Anselmo abbati etc: ad exemplar Celestini (n. 8), Eugenii
(n. 10), Anastasii (n. 11), Adriani (n. 12), Alexandri (n. 15) et Lucii (n. 33)
suscipit mon. sub apost. protectione, et confirmat possessiones et iura. —
Quotiens a nobis. Ego Celestinus etc. Subscr. 9 card. Dat. Lat. p. m. Moysi
8. R. E. subdiac. Lateranen. can., 3 id. iul., ind. 10, inc. d. a. 1192, pont. v.
d. Celestini pp. III a. 2.
[B a. 1383 dep.J. B s. XVII. 5» «. 1506. B^ s. XVIL B' s. XVIII. C ni. G
f. 538'. G^ f. 297. 1 qu. m f. 7 et qii. div. f. 13. M f. 4'. N\ — Edd. Scritture e doc,
p. 12. Biancolini Notizie istor. ddle chiese di Verona II 727 Exc. (14 id. iul,). Morbio I 76
n. 18 = La Farina Rischiarazioni e documenti ^ IV 206 n. 35, = Miyite CCVI 958 n. 91. —
Begg. J. 10392. JL. 16917.
Margarini, Scalabrini et Borgia apographo C.Burghesii a.l593 aug. 21 usi sunt.
Dncatus Comaclensis.
Comaclenscm ducatum Romani pontifices iam pridem disposuenmt.
Tohannem VIII curara ipsius ducatus Stephano ep. Comaclensi (v. Episc.
n. 1 — 2; supra p. 175), Stephanum V lohanni ep. Papicnsi (n. 2 — 4) com-
misisse, ex eorum rescriptis colligitur. Saec. X autem ducatus ab Adalheida
imperatrice tenebatur, qua mortua Gregorius V eum Gerberto archiepiscopo
Ravennati concessit (v. Ravenna, Archiepisc. n. 166). Meminerint lectores, de
iuribus imperii et ecclesiae Romanae circa Comaclensem ducatum saec. XYIII
in. viros doctos multis libellis disceptasse.
Adnotamus denique privilegia Liutprandi regis a. 730 et Caroli M.
a. 781 (Mon. Germ. Dipl. Karol. I 182 n. 132), Friderici I a. 1177 (Stumpf
Reg. 4193) et Friderici II a. 1232 (BF. 1933) Comaclensibus concessa.
*1 (884—85)
Hadrianus III [excommunicat?] lohannem ducem pro invasione et oppres-
sione ducatus Commeaclensis.
Laud. in n. 3. — Reg. JL. — .
*2 (885)
Stephanus V concedit in ordinationis suae exordio lohanni ep. Ticinensi
ducatum Commeaclensem, eo modo quo eum duces solent habere.
Laud. in n. 4. — Reg. JL. — .
3 (886)
Stephanus V lohanni duci: scribit, nullo ingenio et nulla quacumque inten-
tione ducatum Commeaclensem, pro cuius invasione et oppressione ab Adriano
pp. (n. 1) dicitur esse [excommunicatus?], ei diebus vitae eius se concessurum
esse. — De ducatu.
Coll. Britt. Stephani V ep. 3. — Ed. Ewald in N. Archiv V 400 n. 3. — Reg. JL. 3410.
4 (886)
Stephanus V lohanni duci(?): scribit, se ducatum Commeaclensem lohanni ep.
Ticinensi in ordinationis suae exordio concessisse; si hoc non fecisset, pro amore
ill. Gaudonis gloriosi militis utique ei ipsum ducatum daret. — Praecipue cum.
CoH. Britt. Stephani V ep. 4. — Ed. Ewald in N. Archiv V 401 n. 4. — Reg. JL. 3411.
AD R I A
Gian Pietro Ferretti Memoi*abilia episcopatus Adrieusis, luss. s. XVIsq., Adria
Museo Bocchi (cf. Bocchi Trattato p. 2); Venezia Arch. di stato; Rovigo Bibl. dell' Acca-
demia dei Coucordi codd. 307. 474 (cf. Mazzatiuti Inventari III 39. 55). — G. P. Ferretti
De iuribus ecclesiae Adriensis, ms. a. 1540 (cf. Silvestri p. 155). — Ippolito Boccato
(Bocchi) Memorie in materia del vescovato di Adria, ms. s. XVI, Adria Museo Bocchi. —
Paolo Emilio Casilino Delle origini di Rovigo e della famiglia Casiliua (Venetia 1578).
— Andrea Nicolio Origine et antichita di Rovigo (In Verona 1582). — Camillo Silvestri
Storia agraria del Polesine vol. I— IV, ms. s. XVII, Rovigo Bibl. Silvestriana (cf. Bocchi
Trattato p. 11). — Ughelli 'II 396sq.; ^^ II 397 sq. X» 197 sq. — Carlo Silvestri
Istorica e geografica descrizione delle antiche paludi Adriane . . con le principali notizie
deir antichissime citta di Adria e Gavello (In Venezia 1736). — Giangirolamo Brouziero
Istoria delle origiui e condizioni de' luoghi princijjali del Polesine di Rovigo . . data in
luce da Carlo Pecora (In Venezia 1748). — (Giuseppe Bocchi) Memorie e documeuti
Spettanti alla citta d'Adria vol. I — III, ms. s. XVIII, Adria Museo Bocchi. — Arnaldi
Speronii De Alvarottis (Degli Alvarotti) Adriensium episcoporum series historico-
chronologica monumeutis illustrata (Patavii 1788). — (Frauc. Girolamo Bocchi) Esame
critico di N. N. Adriese sopra due proposizioni nel libro ,Adrieusium episcoporum series*
etc. (In Padova 1789). — G. B. Mutinelli Ragiouamento sopra gli antichi diritti della citt^
di Adria (In Venezia 1798). — Franc. Girolamo Bocchi Diasertazioue sopra un autico
sigillo di Adria esistente nella citta di Veletri nel celebre Museo Borgiano (Adria 1799).
— F. G. Bocchi Serie degli arcipreti della cattedrale di Adria (Adria 1799). — F. G,
Bocchi Storia di Adria etc, ms. s. XVIII ex. , Adria Museo Bocchi. — Bartolommeo
Francesco Dona Serie istorico-cronologica dei canonici della cattedrale di Adria (Veuezia
1820). — Risposta a due proposizioui dell' opuscolo ^Serie istorico-crouologica" etc. (Rovigo
1821). — Luigi Grotto SuUa condizione autica e moderna di Adria * (Venezia 1820);
* . . succinte notizie con memorie e dissertazioui relative alla cittii stessa di Franc.
Qirol. Bocchi I. II (Venezia 1830 — 31). — Franc. Aut. De'Lardi ludicazioni storico-
archeologico-artistiche intomo alla citta di Adria Veneta (Venezia 1851). — Fr. A. De'
Lardi Serie cronologica dei vescovi di Adria (Venezia 1851). — Cappelletti X 9 sq. —
Franc. Ant. Bocchi Della sede episcopale di Adria Veneta (Adria 1858). — F. A. Bocchi
L'importanza di Adria antica la Veneta etc. iu: Arch. stor. ital. Ser. III t. X^ (1869)
20 sq. — Aut. Maria Marcolini Cenni storici del distretto di Ariano nel Polesine di Rovigo
(Padova 1871). — F. A. Bocchi Trattato geografico - economico comparativo per servire
alla storia dell' autica Adria e del Polesine di Rovigo (Adria 1879). — F. Bocchi Dei
dominatori di Adria Veneta e delle mutazioui avvenute nel suo muuicipale reggimento
in: Archivio Veneto XX (1880) 235 sq. — F. Bocchi Saggio degli studi .. intorno la
storia di Adria e del Polesine di Rovigo ib. XXVI (1883) 444 sq. — F. A. Bocchi Memorie
e documenti per Adria e Polesine vol. I— VI, ms. s. XIX, Adria Museo Bocchi. — P.
Mazzucchi Memorie storiche di Castelgugliehno (Badia Polesine 1903).
Episcopatus Adriensis. 189
Episcopatus Adriensis.
Episcopatus Adriensis origincs obscurae sunt, episcoporumque series
lacunis scatet. Episcopi Adrienses, licet civitas Adria cum territorio suo in
Venetiarum provincia sita esset, metropolitanae iurisdictioni Ravennatum
archiepiscoporum subiecti erant usque ad a. 1818, quo ecclesia Adriensis
ab omni metropolitica subiectione erga archiepiscopalem Ravennatensem
ecclesiam exempta, patriarchae Venetiarum ut suffraganea subiecta est, aucta
tamen pluribus parochiis a Ferrariensi et Ravennatensi dioccesibus segregatis.
Neque in archivo episcopii neque in archivo canonicorum ecclesiae
cathedralis chartas antiquas invenimus; cf. Gott. Nachr. ISOO p. 202 sq.
Nicolai I, lohannis X ct Marini II privilegia et Heinrici III diploma (Stumpf
Reg. 2448) transcripta sunt in codice privilegiorum ecclesiae Adriensis, qui
inscribitur Catasticiim ciriscopatus Adriae, etiamtunc saec. XVIII Venetiis in
archivo cancellariae patriarchatus sub litt. Z n. 3 adservato. Nunc est in
bibliotheca Monacensi.
Quae ad Adriae episcopatum et civitatem spectant, ea omnia fere
collegit Franc. Bocchi, de historia patriae suae bene meritus (Mnseo Bocc/ii).
C = Catasticum episcopatus Adriae, mb. s. Xlllsq., Miiuchen Hof- und Staats-
bibliothek cod. lat. 27312.
D = Peregrini Prisciani Collectanea vol. I. 11, s. XV ex., Modeua Arch. di stato
(Biblioteca-Manoscritti) [ex C]; cf. PflugkH. Iter p. 53 et Gott. Nachr. 1897
p. 245.
E = Fel. Contelori Rerum Ferrarieu. vol. I, s. XVII, Roma Arch. Vat. Arm. XLVI
t. 13 [ex C]; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 374.
F = (F. Contelori) Ferrara, Modena, Mantova, Mirandola, s. XVII, ib. Arm. XLVI
t. 54 [ex C]; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 374.
G = (Ferd. Ughelli) Privilegia mss. pontificum et imperatorum, s. XVII, cod. Vat.
Barb. 3214 (XL 11, olim 3632); cf. PflugkH. Iter p. 93.
H = Miscellanea varia, s. XVII, cod. Vat. lat. 8264; cf. Gott. Nachr. 1903 p. 27.
I = lusti Fontanini Varia manuscripta vol. XII. XXX, s. XVIII, San Daniele
Bibl. comunale; cf. Gott. Nachr. 1899 p. 261.
K = (Gius. Bocchi) Memorie e documenti spettanti alla citta d'Adria, principal-
mente alla sua cattedrale e vescovado vol. I, a. 1747, Adria Museo Bocchi;
cf. Gott. Nachr. 1899 p. 203.
L = Notizie della Collegiata di S. Stefano di Rovigo a. 920-1764, s. XVIII, Roviga
Bibl. deirAccademia dei Concordi cod. 521 ; cf. Mazzatinti Inventari dei mano-
scritti delle biblioteche d'Italia III 58.
M = Compendio delle notizie istoriche di Rovigo raccolte da (Marcantonio Cam-
pagnella), s. XVIII, ib. cod. 571; cf. Mazzatinti Inventari III 61.
JV = P. L. Galletti Miscellanea vol. XXXIV, s. XVIII, cod. Vat. lat. 7955 p. I; cf.
Gott. Nachr. 1903 p. 24.
1 863 (?) mari. 14
Nicolaus I Leoni ep. etc: propter amorem ac preces Lodowici imp. atque
Ingelbergae eius coniugis concedit honorem et privilegium secundum antiquam
consuetudinem; confirmat castrum unum in finibus Adrien. extra civitatem in
comitatu Gavelliensi; concedit in restauratione et reaedificatione dirutae et
190 -A-dria.
funditus destructae Adrien. ecclesiae, ut nullum ripaticum in quocumque loco
aut coUectionem seu fodrum sive aliquod theloneum penitus exigatur; statuit,
ut episcopus eiusque homines sub b. Petri protectione salvi atque illaesi per-
maneant, ita sane ut singulis quibusque annis vice pensionis Adriensem reaedi-
ficare ecclesiam, presbyteros ac diacones ceterorumque ordinum clericos ordinare
seu ecclesias consecrare debeant. — Propter amorem. Scr. p. m. lohannis
protonotarii s. sedis apost. A. d. inc. 883, die 14 m. martii, per ind. 12.
C f. 1. — Ed. Gott. Nachr. 1899 p. 215 n. 1 ex C. — Begg. Nicolio p. 57. Ughelli
^ II 397; * II 401. Sih-estri Desci-izione delle pahidi Adriaiie p. 154. JE. 2848 ad a. 858—67.
Notae chronologicae corruptae sunt.
2 920 mai.
lohannes X Paulo ep. etc: concedit curtem Bonevigo q. v. Rudige et silvam
q. d. Grumpo seu piscariam q. v. Longule, curtem q. v. Rumiliacus in Ceneglada
atque fundum q. d. Crispini; concedit licentiam castrum construendi in loco
q. V. Rudige (Rovigo) ad salvandum populum tam a paganis quamque a perfidis
christianis; concedit suffragium et placitum populi commanentis a termino
Rudige usque ad Adriensem civitatem, ita sane ut singulis quibusque annis
vice pensionis Adriensem ecclesiam dirutam et funditus destructam reaedificent
et presbyteros, diacones ceterorumque ordinum clericos ordinent. — luris
more salario {corr. Cum magna nobis). Scr. p. m. lohannis scrin. S. R. E., in
m. madii, ind. 8.
C f. 4. [C f. 10 et f. 234'. D I f 136 et n f 276. G f. 273 Exc. 1 xii p. 340 et
jcxx p. 4.52. K n. 43. L f 1. M f 85. N f 38] . — Edd. Nicolio p. 56 Exc. ex C =
Bronziero p. 88. 107. 110 Exc. Ughelli > II 397 Exc; * II 401 = Migne CXXXII 804
n. 5, = Liverani Opp. IV 50 n. 12. Sikestri p. 138 ex C = Speroni Degli Aharotti p. 33 =
(Bocchi) Esame critico p. 18, = Dona Serie p. 13, = Cappelletti X 15, = Bocchi DeUa sede
episcopale di Adria p. 4. — Regg. J. 2729. JL. 3561.
De privilegiis lohannis X et Marini II Silvestri j). 142 sq. fusius disseruit.
f 5 Laterano 944 iun. 11 (?)
Marinus II: confirmat s. Adriensi eccl. omnes possessiones et proprietates;
praecipit ex sua sive ex praeceptione Hugonis regis, ut nulla quaeque persona
hominum licentiam habeat in rebus et possessionibus praedictae ecclesiae
ingredi sive per hospitalitatem vel per commcndationem vel aliquam violen-
tiam facere pracsumat. — Convcnit apostolico raoderamine. Scr. p. m. Gregorii
scrin. S. R. E. (Subscr. Benignus ep. Hostien. et Georgius ep. Portuen. Dat.
[in] patriarchio Lateranensi, 3 id. iun., pont. a. 2 et Hugonis a. 4, ind. 12).
C f 1'. fC f 233. D I f 137' et n f 275. E f 198. F f 305'. G f 273 Exc.
H f 222. I xii p. 343. M f 89]. — Edd. Nicolio p. 63 Exc. ex C = Bronziero ji. 97.
105. 108 Exc. Sih-e.stri p. 140 cx C. Muratori Antiq. I 947 ex D = Speroni DegU Aharotti
p. 41 = CappeUetti X 21, = Bocchi DeUa sede episcopak di Adria p. 151, = Migne C XXXIII
876 n. 2, = Gloria Cod. dijil. Padovan. 1 57 n. 38 Exc. — Begg. Maroni Commentarius de
eccl. et epp. Ostien. p. 23. J. CCCLX. JL. ^3627.
Muratori, Maroni, Jaflte, Loewenfeld lioc privilegium spurium esse censent,
quum notas chronologicas (a. Hugonis regis 4, iud. 12) et subscriptiones Benigni ep.
Hostiensis (de quo nullam aliani habemus memoriam) et Georgii (alias Grysogoni)
ep. Portuensis ficticias esse nianifestum sit. Textus tamen, licet corruptus, genuiuus
esse videtur.
Episcopatus Adriensis — Rovigo. 191
4 Segni (1151) nov. 18
Eugenius III Adriensi ep.: reprehendit eum, quod Vangaditiense mon.,
quod ad ius b. Petri et S. R. E. speciali praerogativa pertinet, auetoritate
privilegiorum apost. sedis neglecta, in ecclesiis ipsius per abbatis incuriam
sine assensu frati-um sibi aliqua, se inconsulto, usurpare praesumpserit; in
irritum ducit conventiones sive pacta cum eodem abbate illicite facta; mandat,
quatenus mon. de cetero nec super his nec in aliis, quae ad ius ipsius loci
pertinent, inquietare praesumat.
V. Mon. s. Mariae de Vangaditia u. 4.
5 Anagni (1173—76) oct. 13
Alexander III Henrico Gradensi patriarchae: committit causam inter Adrien.
ep. et abbatem s. Benedicti de Larone super aedificio, quod sub nomine
ecclesiae in parochia s. lohannis de Costa post appellationem ad sese factam
erexit, fine debito terminandam.
V. Torcello, Mon. s. Cypriani de Muriauo (ed. Gott. Nachr. 1896 p. 304 n. 8).
Ecclesia cathedralis ss. Petri et Pauli.
■f*l Adria 1184 iul. 8
Lucius III dedicat ecclesiam s. Petri, presbytero Rolando in hac ecclesia
exsistente.
Laud. in actis visitationis Eufemii Paccaroni incarii generalis a. 1558 (in archivo
canceUariae episcopalis). — Begg. F. G. Bocchi Disseiiazione sopra alcune sacre relique ed
altri a'istiani monumenti d' Adria in : L. Grotto Suceinte notizie p. 134. 138. D^ Lardi
Serie p. 18. JL. — ,
Lucium III a. 1184 iul. 8 Bononiae fuisse, ex eius regestis plaue evincitur (cf.
JL. 15060 — 62). In hoc itinere Veronensi Lucius III die iulii 8 Bononiensem, die
iulii 14 Mutinensem, die iulii 15 Carpensem ecclesias consecravit. Unde colligitur
eum personaliter minime Adriam visitasse. Itaque uotitia aut omnino ficticia est
aut minus recta, hoc concesso, ecclesiam cathedralem Adriensem a. 1184 iul. 8 ex
Lucii III mandato consecratam esse.
Rovigo.
(Rhodigium)
Paolo Emilio Casilino Delle origini di Rovigo e della famiglia Casaliua (Venetia
1578). — Andrea Nicolio Origine et antichita di Rovigo (In Veroua 1582). — Frauc.
Brusoni De origine m-bis Rhodigiauae totiusque peninsulae ^ (Tarvisii 1589); (Rodigii
1790). — Memorie storiche di Rovigo e del Polesine vol. I. II, ms. s. XVII, Rovigo Bibl.
deirAccad. dei Coucordi cod. 170; cf. Mazzatiuti Inventari III 20. — Girolamo Silvestri
Miscellanea di storia Rodigina, ms. s. XVIII, ib. cod. 326; cf. Mazzatiuti luveutari III 40.
— Notizie della Collegiata di S. Stefano di Rovigo a. 920 — 1764, ms. s. XVIII, ib. cod. 521 ;
cf. Mazzatinti Inventari III 58. — (Marcautonio Campagnella) Compendio delle uotizie
istoriche di Rovigo, s. XVIII, ib. cod. 571; cf. Mazzatinti luveutari III 61. — Luigi
Ramello La serie degli arcipreti di S. Stefano di Rovigo (Rovigo 1819). — F. A. Bocchi
Della sede episcopale di Adria Veneta (Adria 1858) p. 212sq.
1 92 Adria.
Ecclesia collegiata s. Stephani.
Controversiam de origine et dignitate huius ecclesiae, ubi Adrienses
episcopi aliquando resederunt, nos praeterimus. Quae sequuntur documenta
ad controversiam super ecclesia in oppido q. v. Costa, hodie Costa d^Adige,
spectant. Ibi enim Vitalis Adriensis episcopus a. 1162 dec. 11 tres partea
decimarum Gervasio abbati s. Benedicti super Padum (v. Polirone) et Aliprando
priori s. Cypriani de Muriano (v. Torcello) concessit, ut ecclesiam parochialem
b. lohannis bapt. aedificarent (edd. Silvestri Descrizionc delle paludi Adriane
p. 159; Cornelius Eccl. Venet. X p. III 202 n. 0; Speroni Degli Alvarotti p. 74;
Gloria Cod. dipl. Padovan. III 91 n. 796), unde lites ortae sunt inter mona-
steria s. Benedicti et s. Cypriani ex una parte et Pomposianam abbatiam ex
altera (cf. supra p. 1S2). Denique clerici de Rodigio, iure parochiah ecclesiae
b. lohannis bapt. de Costa neglecto, cappellam ibi construxerunt, Stephano
monacho Padilironensi de ecclesia Costae adversus eos sedem apostolicam
appellante (cf. Cornelius Eccl. Venet. X p. III 204 n. R).
*1 (1185)
Lucius III mandat (Gerardo) Paduano ep., ut causam inter (Isnardum)
priorem s. Cypriani de Venetia et clericos de Rodigio super cappella, quae
in praeiudicium baptismalis eccl. de Costa ab eisdem clericis est constructa,
fine debito decidat.
Laud. in n. 2. 3 et in Gefrardi Paduani ep. charta definitiva a. 1185 aug. 24 (edd^
Cornelins Eccl. Venet. X p. IJJ 207 n. S = Speroni Degli Alvarotti p. 83). — Reg. JL. — >
2 (1185)
Lucius III (Gerardo) Paduano ep.: cum ecclesia de Rodigo cappellam m
Costa post appellationem ad sese factam et denuntiationem novi operi»
aedificare coepisset, mandat, quatenus diligenter considerans, quod post
denuntiationem novi operis sive iure sive iniuria ahquid construatur, de
legalibus debet constitutionibus demoliri, et quia nuUa ecclesia in praeiudicium
est alterius construenda, negotium ipsum secundum legum et canonum statuta.
non differat terminare.
V. Torcello, Mon. s. Cypriani de Muriano (JL. 15189).
3 Verona (1185) iul. 26
Lucius III clericis de Rodigio: raandat, quatenus ad Paduanum ep., cui
causam inter eos et abbatem s. Benedicti super Padum et priorem s. Cypriani
de Venetiis circa ecclesiam in villa q. d. Costa commisit (n. 2), accedant et
quod inter eos adiudicaverit, suscipiant et observent.
V. Torcello, Mon. s. Cypriani de Muriano (JL. 15452).
Eccl. collegiata s. Stephani de Rhodigio — Mon. s. Mariae de Vangaditia. 193
Badia Polesine
Monasterium s. Mariae de Yangaditia.
(Vangadizza)
Cronica deirantico e ven. monastero della Vangadizza .. e de'loro privilegi. Prae-«
cedunt aliquae chartae continentes privilegia ad eandem spectantia, ms. s. XVI, olim in
bibl. mon. ss. lohannis et Pauli Venetiarum apud PP. Praedicatores cod. 557; cf. Calogera
Nuova raccolta XXXIX (1784) 23. — Severo Sanesi (Senesii) Vangadizza nionastero e
terra di esso, detta Badia del Polesine, con la vita di S. Teobaldo vol. I— III, ms. s. XVII,
olim in bibliotheca s. Michaelis de Muriano codd. 636 — 38; cf. Mittarelli Bibl. codd. ms.
s. Michaelis Venetiarum p. 1042. — Teofilo Macchetti Storia della badia dellaVangadizza,
ms. s. XVII ex., olim in bibl. s. Michaelis de Muriano cod. 639; cf. Mittarelli 1. c. p. 698. —
Notizie sul monastero di Vangadizza, ms. s. XVII, Rovigo Bibl. deirAccademia dei Con-
cordi cod. 319; cf. Mazzatinti Inventari III 39. — Placido Puccinelli Istoria delPeroiche
attioni di Ugo il Grande (In Milano 1664) p. 37sq. — Lubin p. 405. — Gregorio Farulli
Istoria cronologica del monastero degli Angioli di Firenze (1710) p. 221 sq. — Carlo
Silvestri Istorica e geografica descrizione delle antiche paludi Adriane (In Venezia 1736)
p. 39sq. — Giangirolamo Bronziero Istoria delle origini e condizioni de' luoghi princi-
pali del Polesine di Rovigo (In Venezia 1748) p. 140sq. — Giambatista Biancolini
Notizie istoriche delle chiese di Verona III (In Verona 1750) 273 sq. — (B. Collina) Vita
di S. Teobaldo monaco ed eremita Camaldolese (Bologna 1752). — Mittarelli Annal.
Camaldulen. I 82 sq. 92 sq. 190 sq. — Rom. Giuriati De coenobio Vangaticiensi dissertatio
epistolaris (Ferrariae 1758). — Isidoro Alessi Ricerche istorico - critiche delle antichita
di Este (In Padova 1776) p. 398 sq. — Arnaldi Speronii De Alvarottis Adriensium
episcoporum series (Patavii 1788) p. 13 sq. — Fr. Ant. Bocchi Della sede episcopale di
AdriaVeneta (Adria 1858) p. 221sq. — A. E. Baruffaldi Badia Polesine (Padova 1906).
De origine Vangaditiensis monasterii edocemur ex charta Almerici
marchionis a. 953 (?), qui ecclesiam s. Mariae in loco Vangaditia sive de
Petra iuxta flumen Athesim sive in capite fluminis Vecli a se aedificatam
dotavit. Penes eam mox monasterium Benedictinorum institutimi est, ut
evincitur ex diplomate Berengarii et Adalberti regum a. 961 Martino
Vangaditiensis monasterii abbati concesso (Bohmer Reg. Kar. 1441). Monachi
autem Hugonem marchionem Tusciae ut verum monasterii institutorem colue-
runt (cf. eius chartas donationis a. 993 april. 27 edd. Silvestri p. 47; Muratori
Antiq. V 401 ; Mittarelli Ann. Camald. I App. c. 120 n. 53), a. 996 dec. 24 (edd.
Bronziero p. 161; SiFvesti-i p. 49; Muratori Antiq. VI 208; Mittarelli I App.
c. 128 n. 57) et a. 997 nov. 24 (edd. Puccinelli p. 239 n. 42; Mittarelli I App.
c. 134 n. 59). In eo vixit et colebatur s. Theobaldus eremita, cuius vitam
scripsit Petrus abbas Vangaditiensis (ed. Mabillon Acta SS. ord. s. Benedicti
8. VI p. II ^ p. 158sq.; ^ p. I65sq.; cf. quoque Acta SS. ^ V iun. 30 p. 592 sq.;
^VII iun. p. 543 sq.). Monasterium b. Mariae, quamquam a Romanis ponti-
ficibus speciali praerogativa et libertate insignitum est, imperatores Raven-
natibus archiepiscopis concesserunt (cf. Heinrici IV diploma Stumpf Reg. 2822).
Innocentius III illuc a. 1213 Camaldulenses introduci iussit (cf. Potthast Regg.
4695. 4814). Denique monasterium Vangaditiense abbatibus commendatariis
Kehr, Italia pontificia V. ; 13
194 Adria.
cessit, inter quos notissimus est Petrus card. Ottoboni, postea Alexander VIII.
A. 1808 suppressum est.
Praeter Berengarii et Adalberti regum diploma a. 961 B. 1441 adno-
tamus privilegia Friderici I a. 1177 Stumpf Reg. 4213 et Friderici II a. 1219
BF. 1006.
Vangaditiense monasterium in Villa abbatiae, postea app. Badia Polesine,
licet in Adriensi dioecesi situni, in privilegiis saec. XIII aliquando Veronensi
episcopatui addictum legitur (cf. Potthast Reg. 5567).
Archivum, olim ditissimum, hodie dispersum est. Privilegia autographa
Calixti n (n. 2) et Celestini III (n. 7) temporibus Fontanini et Silvestri in
tabulario abbatiae exstabant, ceteraque pontificum privilegia Mittarelli ex
apographis saec. XIV in eodem tabulario custoditis, Innocentii II vero privi-
legium (n. 3) ex autographo penes lohannem Brunatium Paduanum adservato
vulgavit. Hodie tantum Alexandri III privilegium autographum (n. 5) superest,
in archivum reipublicae Venetiarum (nescimus quo tempore) translatum cum
aliis chartis Vangaditiensibus recentioris aetatis (Camaldolesi di S. Maria di
Vangadizza). Alia archivi Vangaditiensis pars hodie in R. archivo Mutinensi
exstat, partim ex antiquo Estensium tabulario (Cancellaria ducale — Eccle-
siastici: Abbazie diverse), partim ex dono comitis D" Espagnac a. 1890 huc
translata: cf. Atti e Mem. per le prov. Modenesi Ser. IV t. I (1892) 44 sq.
Romanorum pontificum privilegia et regum praecepta transcripta leguntur
in libris archivi Vangaditiensis, nunc in supradicto R. archivo Mutinensi ad-
servatis [D. E. F], et in cod.Vat. Ottobon. 2328 p. I, s. XVII [G]. Frustra
vero Registrum chartarum monasterii s. Mariae Vangaditiae, olim in cancellaria
abbatiae custoditum, quaesivimus [C]. Desidcrantur quoque codices saec.
XVIII in Camaldulensium bibliotheca s. Michaelis de Muriano exstantes:
„Vangaditiae abbatiae monumenta, diplomata et bullae" (codd. 612. 615);
„Memoriae et iura mon. Vangaditiensis" (cod. 640); „Severi Senesii Monu-
menta Vangaticiensis abbatiae et principum Estensium" (cod. 739); „Bullae
imperiales et pontificiae ac vetera privilegia et instrumenta manu D. Romualdi
Blanci" (cod. 1058); „Excerpta ex libro membranaceo Vangaticiensi con-
tinentc monumenta" (cod. 1080); cf. Mittarelli Bibl. codd. ms. s. Michaelis
Venetiarum p. 364. 1042. 1180, et codices olim in monasterio s. Gregorii
Magni de Urbe adservati: „Monumenta monasterii ^''angadicensis" (D 1);
cf. Bethmann in Archiv XII 401. Adnotamus denique librum ms. „Docu-
menti suUa giurisdizionc del vescovo di Adria su 1" abbazia di Vangadizza",
s. XVIII, Rovigo Bibl. delFAccad. dei Concordi cod. 309, et „Summarium
privilegiorum mon. s. Mariae Vangaditiensis" et „Inventarium iurium eiusdem
monasterii", s. XVII, Modena Arch. di stato (Dono DEspagnac).
A = Orig. Venezia Arch. di stato (Bolle ed atti della curia Romaua I); cf. Gott.
Nachr. 18!t6 p. 281.
B = Cop. Modena Arch. di stato (Douo D'Espagnac).
C — Registrum chartaram 40 scripturarum, olim exsistens in cancellaria mouasterii
s. Mariae Vaugaditiae, uunc desideratur.
Mon. s. Mariae de Vangaditia. \ 95
D = Privilegia et iurisdictiones mouasterii s. Mariae Vangaditiae a. 961—1540
(sign. 4- B), ch. s. XVI, Modena Arch. di stato (Dono D'Espagnac).
E = Exemplaria privilegiorum et buUarum a. 994—1604, ch. s. XVII in., ib.
F = Constitutiones capituli et monachorum monasterii s. Mariae Vangaditiae
a. 1196—1448, s. XVI sq., ib.
G = Monumenta spectantia ad abbatiam s. Mariae de Vangaditia, cod. Vat. Ottob.
2328 p. I, s. XVII; cf. Gott. Nachr. 1903 p. 63.
H = Librorum commemorialium vol. XVI , s. XVI in. , Venezia Arch. di stato ; cf.
R. Predelli I libri commemoriali della Republica di Venezia. Regesti V in:
Monumenti storici pubbl. dalla R. Deput. Veneta Ser. I t. X (Venezia 1901)
et G6tt. Nachr. 1896 p. 279.
I = Cornelii Margarini Schedae vol. I, s. XVII, Brescia Bibl. Quiriniana A IV 17;
cf. Gott. Nachr. 1897 p. 264.
K = lusti Fontanini Miscellanea, s. XVIII, Venezia Arch. di stato cod. misc. 652;
cf. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 645.
L = Lud. Perini Schedae, s. XVIII, Verona Bibl. comunale (busta 25); cf. G6tt.
Nachr. 1897 p. 254.
M = Gius. Ant. Scalabrini Copie di scritture, s. XVIII, Ferrara Bibl. comunale 459
ND 4; cf. infra p. 200.
N = (Gius. Bocchi) Memorie e documenti spettanti alla citta di Adria vol. II,
a. 1747, Adria Museo Bocchi ; cf. Gott. Nachr. 1899 p. 203.
0 = Miscellanea, s. XVIII, Venezia Bibl. Marc. cl. XIV c. 170.
P = Gio. Brunacci Diplomata Patavina vol. I— VI, s. XVIII, ib. cl. X c. 199—204.
Q = Gius. Gennari Raccolta di documenti inediti spettanti alla storia di Padova
vol. J — III, s. XVIII ex., Padova Bibl. del Seminario vescovile; cf. Gott. Nachr.
1897 p. 350 sq.
E = Guidonis Grandi Coutractiium etc. ad historiam Camaldulensem praesertim
spectantium vol. XIV, s. XVIIl in., Pisa Bibl. deirUniversita; cf. Gott. Nachr.
1903 p. 600.
*1 (999—1003)
Silvester II concedit pri\alegium libertatis.
Laud. in n. 2. 3. 5. 7. — Reg. JL. 3934.
2 Laterano 1123 niart. 6
Calixtus II Litaldo abbati etc: suscipit Vangaditiense mon. b. Mariae in
comitatu Montis Silicani super Athesim veterem situm, quod a bo. me. Hugone
marchione constructum et ab ipsa fundatione per Silvestrum (n. 1) liber-
tate donatum est, sub apost. protectione; confirmat possessiones propriis
nominibus adnotatas; sancit, ut mon. ipsum sub apost. tuitione salvum con-
sistens a potestate seu dominio episcoporum permaneat liberum et a syno-
dalibus prorsus exactionibus absolutum; concedit facultatem singulas ecclesias
per proprios instituendi sacerdotes aliaque iura et ius eligendi abbatem a
Romano pontifice consecrandum. — Officii nostri. Scr. p. m. Gervasii scrin.
reg. et not. s. pal. Ego Calixtus etc. Dat. Lat. p. m. Hugonis S. R. E. subdiac,
2 non. mart., ind. 1, inc d. a. 1123, pont. autem d. Calixti pp. II a. 5.
B s. XVIL D f. 1' ex apogr. a. 1358. E f. 2'. G f. 80' ex apogr. I f 381. K p. 111
ex autogr. [N p. 237. Q l n. 582]. — Edd. Sikestri p. 60 ex autogr. MittarelU Ann.
Camald. III App. c. 292 n. 200 ex apogr. a. 1308 = Migne CLXIII 1267 n. 204, = Gloi-ia
Cod. dipl. Padovan. II 110 n. 135. Eobert Bullaire du pape Calixte II t. II 117 n. 349 ex
G. — Eegg. Bronziero p. 182. Alessi Antichita di Este I 93. Bocchi Ddla sede episcopale
p. 222. J. 5114. JL. 7019.
13*
196
Adria.
3 Lateram 1139 april. 9
Innocentiu8 11 Litaldo abbati etc: ad exemplar Silvestri (n. 1) et Calixti
(n. 2) suscipit mon., quod ad ius b. Petri et S. R. E. speciali praerogativa
pertinet, sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas
vocabulis et iura. — Apostolicae sedis, Ego Innocentius etc. Subscr. 3 card.
Dat. Lat. p. m. Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, 5 id. april., ind. 2, inc
d. a. 1139, pont. v. Innocentii pp. II a. 10.
M qu. XVI f. 13 ex apogr. a. 1349 aug. 13. Q m n. 780. — Edd. MittareUi Ann.
Camald. III App. c. 379 n. 248 ex autogr. = Migm CLXXIX 419 n. 365, = Glwia Cod,
dipl. Padovan. II 276 n. 363. — Regg. Speroni Degli Alvarotti p. 13. J. 5684. JL. 7967.
4 Segni (1151) nov. 18
Eugenius III Adriensi ep.: reprehendit eum, quod Vangaditiense mon., quod
ad ius b. Petri et S. R. E. speciali praerogativa pertinet, auctoritate privi-
legiorum apost. sedis neglecta, in ecclesiis ipsius per abbatis incuriam sine
assensu fratrum sibi aliqua, se inconsulto, usurpare praesumpserit; in irritum
ducit conventioncs sive pacta cum eodem abbate illicite facta; mandat,
quatenus mon. de cetero nec super his nec in aliis, quae ad ius ipsius loci
pertineant, inquietare praesumat. — Quod Vangaditiense. Dat. Signiae 14 kaL
dec (a. 1433).
B s. XVIII et G f. 83. 90'. 106 ut Eugenii IV bullam a. 1433 ian. 29 ex apogr. —
Ed. Gott. Nachr. 1910 ex BG. — Reg. JL. — .
5 Ferrara 1177 mai. 7
Alexander III Isaac abbati etc: ad exemplar Silvestri (n. 1), Calixti (n. 2)
et Innocentii (n. 3) suscipit mon. sub apost. protectione, et confirmat posses-
siones et iura. — Apostolicae sedis. Ego Alexander etc Subscr. 9 card.
Dat. Ferrariae p. m. Gratiani S. R. E. subdiac et not., non. mad., ind. 10, inc
d. a. 1177, pont. v. d. Alexandri III pp. a. 18.
A. [E f. 4. G f. 81' et f 88'. H f. 200 et f. 259. I f 383. K p. 114. L l f 50.
0. P i f. 244 et f. 246]. — Edd. Silvestri p. 63 ex C. Biancolini Notizie stor. delk diiese
di Verona III 279 = Migne CC 1112 n. 1283. Mittarelli Ann. Camald. IV App. c. 69 n. 45
ex apogr. a. 1345 = Gloria Cod. dipl. Padovan. III 350 n. 1256 Exc. — Regg. Bronziero
p. 183. Alessi Antichita di Este I 573. Bocchi Della sede episcopak p. 223. Predelli V 188
n. 3. 4. J. 8485. JL. 12831.
*6 (1183-85)
Lucius III committit Theobaldo ep. Ferrariensi causam inter Ysaac abbatem
de Vangaditio et canonicos eccl. s. Georgii de Ganaceto.
V. Modena, Eccl. s. Georgii de Ganaceto n. 1.
7 Laterano 1196 iun. 26
Celestinus III Alico abbati etc: ad exemplar Silvestri fw. i^, Calixti ('w. ^^,
Innocentii (n. 3) et Alexandri (n. 5) suscipit mon. sub apost. protectione, et
confirmat possessiones et iura. — Apostolicae sedis. Dat. Lat. p. m. Centii
s, Luciae in Orthea diac card., d. pp, camerarii, G kal. iul., ind. 14, inc d.
a. 1 1 96, pont. v. d. Celestini pp. III a. 6.
Mon. s. Mariae de Vangaditia — Gavello. 197
E f. 5' (7 kal. iul.). F f. 1. G f. 82'. Insert. hullae Calixti III a. 145.5 iun. 3: Roma
Arch. Vat. Beg. Lat. t. 502 f. 185 (cf Gott. Nachr. 1902 p. 509) et G f. 83' et f 112' [1 kal. iul.),
tibi Calixti III piivilegium inseritur bullae Alexandri VI a. 1495 mart. 5. [K p. 108. P iv
f. 93. RJ. — Edd. Branziero p. 183 ad iun. 25. Silvestri p. 67 ex autogr. Mittarelli Ann.
Camald. IV App. c. 202 n. 127 ex apogr.; cf. VII App. c. 118 n. 52 et c. 243 n. 99 = Migne
CCVI 1176 n. 272. — Begg. J. 10600. JL. 17410.
GAVELLO.
Episcopatns Gavellensis.
Gabellum oppidum Desiderius rex, Aistulfo rege Langobardorum mortuo,
a. 757 Stephano II papae una cum ducatu Ferrariensi concessit (Lib. pontif.
ed. Duchesne 1455). Post eversionem regni Langobardorum Hadrianus I in
hac „brevissima civitate" Dominicum comitem instituit, indeque comitatus
Gavellensis saepissime in chartis Ravennatibus mentio fit. Itaque conicere
licet, civitatem Gavellensem, quae etiam in imperatorum privilegiis eccle^siae
Romanae concessis et in eorum pactis cum Venetis aeque ac ceterae civitates
enumeratur, olim episcopalem sedem fuisse, quamquam praeter Nicolai I
rescriptum (n. 1) nulla episcopii Gavellensis memoria superest. Sed memi-
nerint lectores, in Caroli M. privilegio spurio pro ecclesia Ravennate (Mon.
Germ. Dipl. Karol. I 473 n. 314) inter episcopos suffraganeos Ravennatis pro-
vinciae Gabellensem quoque legi (qui tamen in Gregorii I privilegio spurio,
Ravenna Archiepisc. n. 162, omittitur). Certe episcopatus Gavellensis mox
defecit.
In civitate Gavelli floruit Benedictinorum celebre monasterium
s. Mariae iam saec. IX sub GuiUelmo abbate, ubi s. Beda iunior obiit (Acta
SS. I april. 10 p. 859 sq.). De hoc monasterio pauca tantum monumenta in
archivo reipublicae Mutinensi, olim Estensi supersunt (Modena Arch. di stato,
Cancellaria ducale — Ecclesiastici: Abbazia di S. Maria di Gavello). Mona-
sterium enim iam saec. XV in. propter inundationem aquarum desertura,
abbatibus commendatariis concessum est. De eo cf. Lubin p. 160; F. A. Bocchi
Della sede episcopale di Adria Veneta p. 189 sq.
1 (863—67)
Nicolaus I lohanni archiep. Ravennae : scribit de Oleoberti ep. Gavellensis
[Gravellensis cod.] crudelissima nece, ab ipso populo truncati; mandat, ut,
cum, detectis reis atque punitis, qui dignus sit apparuerit et cleri plebisque
et ducis (qni utique unus e plebe eadem esse dinoscitur) concordia effecta
fuerit, celebretur electio, sicque demum sibi hoc innotescat et episcopum
consecret. — De Oleoberti.
Tvonis Decr. X c. 19 (ed. Migne CXIX 1134 n. 144). — Begg. J. 2170. JE. 2868.
' Loco ^Gravellensis" Jaffe et Ewald ^Corneliensis" legendum esse putant.
198
Adria.
Comitatus Gayellensis.
*1 (775)
Hadrianus I constituit Dominicum comitem in quandam brevissimam civi-
tatem Gabellensem, praeceptum eiusdem civitatis illi tribuens.
Laud. in Hadriani I epistola ad Carolum M. a. 775 nov. in cod. Carol. ep. 51 (Mon.
Germ. Epp. III 579 n. 55; Regg. J. 1849. JE. 2416). — Reg. JE. — .
2 Rovigo 838 april. 22
Placitum Theodori ep. et missi s. sedis apost. et Witgerii ep. [s. Taurin. eccl.,
missi] d. imp., in finibus civ. Gavelli in villa q. v. Rodigo, in causa s. eccl.
Ravennatis seu s. Apollinaris adversus Bruningum vassum d. imp. super fundis
in territorio Adriensi.
V. Ravenna, Archiepisc. u. 96.
Onarda Ferrarese
Eeclesia s. Mariae de Gnarda.
Ex Celestini III privilegio (n. 1) novimus, ecclesiam hanc in praedio
de Guarda, quod est in fundo Vallis Vitule, a loculo cive Ferrariensi aedi-
ficatam et apostolicae sedi oblatam esse sub annuo censu 2 librarum cerae.
Hunc censum Cencius duabus vicibus sub episcopatu Ferrariensi refert (ed.
Fabre-Duchesne I 120):
„Iogolaz I libram cerae pro ecclesia, quae est in Lagarda.
„Ecclesia sanctae Mariae de Guarda, quae est in fundo Vallis Vitule,
II libras cerae".
Sed locus usque ad a. 1819 Adriensi ecclesiae adscriptus erat (cf. Fr.
A. Bocchi Della sede episcopale di Adria Veneta p. 195), nunc vero est
dioecesis Ferrariensis.
Gentem loculorum Ferrariae floruisse satis notum est. lohannes XXIII
a. 1412 dec. 19 loculum de loculis eiusque heredes titulo comitum Guardae
et Guardizolae honestavit (Reg. Lat. lohannis XIII lib. de diversis formis
a. III f. 38). Ecclesia s. Mariae etiamtum saec. XVII iuris patronatus illorum
de loculis fuit.
Celestini III privilegium legitur insertum bullae Urbani V a. 1367 oct. 4,
quam exscripsimus ex eius regestis (cf. Gott. Nachr. 1902 p. 447).
B = Tnsert. bullae Urbani V a. 1367 oct. 4: Roma Arch. Vat. Reg. Avin. t. 164.
C = G. A. Scalabrini Transunto dei documenti, a. 1774, Ferrara Bibl. comunale 468
ND 5; cf. infra p. 206.
1 Roma S. Piciro 1192 feb. 12
Celestinus III loculo Ferr. civi: recipit donationem praedii de Guarda ab
eo ad opus Romanae eccl. factam, et concedit lapidem primarium, ut in
fundamento ecclesiae b. Mariae in eodem loco aedificandae primus ponatur;
Comitatus Gavellensis — Mon. s. Petri de Maoue. 199
concedit, quatenus ea sit ecclesia baptismalis neque ulli alii quam soli Romano
pontifici in aliquo teneatur obnoxia, sed ab omni personae cuiuslibet ditione
libera permaneat et immunis, sub censu 2 librarum cerae apost. sedi ab eadem
ecclesia annis singulis exhibendo. — Cum tuae ubertate. Dat. Romae ap.
8. Petrum 2 id. feb. pont. n. a. 1.
B f. 397'. C f. 162. — Ed. Gott. NacJir. 1902 p. 488 n. 24 ex B. — Bey. Gius. Bocchi
Mem. e doc. spettanti alla cittii d' Adria vol. II p. 313, ms. a. 1747 (cf. Gott. Nachr. 1899
p. 203). JL. — .
Ecclesia s. Michaelis de Revere Scriniolo.
Prima huius ecclesiae notitia, quod sciam, legitur in Urbani III privi-
legio a. 1186 basilicae b. Petri Vaticanae de Urbe concesso (cf. vol. I p. 143
n. 42). Sequitur Innocentii III bulla a. 1209 iun. 10 Potthast Rcg. 3742
Alberio priori s. Michaelis de Revere Scriniolo concessa, quae edocet,
ecclesiam hanc multas possessiones tunc habuisse tam in episcopatu et urbe
Ferrariae quam in dioecesi Adriensi, et ab ipso Friderico I imp. libertatis
et immunitatis privilegio honestatam fuisse. Statuit etiam Innocentius III, ut
ecclesia ad indicium, quod specialiter ad canonicam b. Petri dc Urbe perti-
neret, 2 aureos annis singuhs eidem canonicac persolveret. At vero alias
notitias circa hanc ecclesiam et locum, ubi sita fuerit, utrura in Ferrariensi
an Adriensi episcopatu (cf. Bull. Vat. I 70 not. g), invenire minime potuimus.
Adnotamus tamen, eundem censum in Cencii Libro censuum S. R. E. (ed.
Fabre-Duchesne I 120) referri:
„Ecclesia sancti , quae est in loco qui dicitur Fracta, 11 solidos
imperialium",
unde colligi potest, ecclesiam hanc in loco Fracta eandem fuisse atque illam
de Revere Scriniolo. Locus Fratta Pohsine Adriensi episcopatui addictus
est (cf. Fr. A. Eocchi La sede episcopale di Adria Veneta p. 201),
Innocentii III bulla autographa, in qua Lucii et Celestini privilegia
laudantur, adservatur in tabulario basilicae b. Petri de Urbe (cf. vol. I
p. 134 sq.).
*1 (1181—85)
Lucius III concedit privilegium.
Laud. in Innocentii III primlegio a. 1209 iun. 10 Potthast Reg. 3742. — Reg. JL. — .
*2 (1191—97)
Celestinus III concedit privilegium.
Laud. ut n. l. — Beg. JL. — .
Monasterinm s. Petri de Maone.
Monasterium s. Petri de Maone satis antiquum est. Superest enim
Ravennatis archiepiscopi privilegium a. 1070 oct. 17 abbati concessum. In
200 Adria.
privilegiis Honorii III a. 1224 mai. 14 et Alexandri IV a. 1255 dec. 2 (Pott-
hast Regg. 7248. 16091) enumeratur inter ecclesias ad Ravennatem sedem
pertinentes. Situm fuit in loco Balton, haud longe ab oppido s. ApoUinaria,
nostris SanfApoUhiare.
Chartae, quae supersunt, hodie in bibliotheca Academiae Rhodigianae
adservantur (cf. G. Mazzatinti Inventari III 98). Frustra tamen inter eas
Alexandri II privilegium, ab uno Gruarinio laudatum, quaesivimus.
*i (1072)
Alexander II concedit mon. s. Petri de Maone privilegium, in quo laudatur
Mainardus Mainardi (civis Ferrariensis).
Reg. Guarini Compendio hist. delk chiese di Ferrara p. 173. JL. — .
F E R RARA
(Ferraria)
Chronica parva Ferrarieusis seu Chronicon parvum ab origine Ferrariae ad a. cr. 1264,
ed. Muratori Rer. Ital. Scr. VIII 471 sq. — Peregrini Prisciani Ferrariensium historiarum
libri 10, ms. autogr. s. XV ex., Modena Arch. di stato (perierunt vol. II. III, V. VI. X); cf.
G. Campi in Atti e Mem. per le prov. Modenesi e Parmensi II (1864) 336. Primi voluminis
exemplaria cum appendice privilegiorum exstant Mutinae in R. archivo, Ferrariae in bibl.
civitatis, Romae cod. Vat. Barb. 2700 (XXXIV 17, olim 1980). Historiarum libr. 1.8. 9 com-
pendium fecit Alexander Sardi, ms. s. XVI, Ferrara Bibl. comunale (cf. Antolini p. 41).
Librum 1 et partem libri 2 exscripsit Octavianus Bocchi, s. XVIII, Treviso Bibl. comunale
mss. 498. 513. Editionem libri 1 ex latino conversam fecit Franciscus Prampolini, ms.
a. 1737, ib. (cf. Antolini p. 35). — Chintii lo. Bapt. Gyraldi De Ferraria et Atestinis
principibus commentariolura ^ (FeiTariae 1556); * ital. (Venetia 1556); ' (Firenze 1556);
* (Venetia 1597). — Guasparo Sardi Historie Ferraresi (In Ferrara 1556). Eiusdem Libro
delle historie Ferraresi, aggiuntivi di piu quattro libri da Agostino Faustini (In Ferrara
1646 — 55). — Gio. Batt. Pigna Historia de' principi di Este * (In Ferrara 1570); * (In
Vinegia 1572); lat. (Veuetiis 1575); germ. (1580). — Girolamo Merenda Memorie intomo
alla citta di Ferrara, mss. a. 1595, Ferrara Bibl. comunale 472 ND 5 et Modena Bibl.
Estense (cf. Antolini p. 28 sq.). — G. Merenda Annali di Ferrara, ms. s. XVII in., Ferrara
Bibl. comunale. — Giacomo Da Marauo Memorie antiche di Ferrara sino al a. 1597,
ms. s. XVI ex , ib. 443 ND 4. — Dominici Raynaldi Ferrarien. investiturarum vol. I — VI,
ms. s. XVI ex., Roma Arch. Vat. Arm. XLVI t. 21 — 26. — CoUectanea di scritture spettanti
al ducato di Ferrara e Estensi vol. I— III, ms. s. XVII, ib. Arm. XLVI t. 18—20. — Fel.
Contelori Rerum Ferrariensium vol. I— III, ms. s. XVII, ib. Ann. XLVI t. 13 — 15. — De
origine, serie ac recognitione domiuii, quod habet S. R. E. in ducatu Ferrariensi, ms.
s. XVII, ib. Arm. V c. I n. 3. — Marc'Antonio Guarini Compeudio historico dell' origine,
accrescimento e prerogative delle chiese e luoghi pii della citta e dioeesi di Ferrara
(Ferrara 1621). — Alessandro De Monte Storia di Ferrara, mss. s. XVII, Modena Bibl.
Estense (cf. Antolini p. 29). — Ughelli ' II 540sq.; * II 513sq. — (Alberto Penna) Com-
pendiosa descrizione dello stato di Ferrara (In Ferrara 1663). — Antonio Libanori Ferrara
d' oro imbrunito I— III (In Ferrara 1665 — 74). — Andrea Borsetti Ferranti Supple-
mento al Compendio historico . . di M. A. Guarini etc. sino all' a. 1670 (In Ferrara 1670).
— Marco Savanarola Memorie di Ferrara, ms. s. XVII, Fei-rara Bibl. comunale (cf Anto-
lini p. 43). — Filippo Rodi Annali di Ferrara e genealogia della casa d'Este vol. I — VII,
ms, autogr. s. XVII, ib. CA 645; alterum exemplar est Mutinae in bibl. Estensi (cf. Antolini
p. 38). — Historia della citta di Ferrara, ms. s. XVII, cod. Vat. Barb. 4948 (LIV 34, olim
1976). — Istorie manoscritte delle cose di Ferrara, ms. s. XVII, Ferrara Bibl. comunale
467 ND 5. — (Giusto Fontaniui) Difesa seconda del dominio temporale della sede
apostolica sopra la citta di Comacchio (In Roma 1711). De aliis libris circa litem illam
202 Ferrara.
notissimam editis cf. Comacchio. — Lud. Ant. Muratori Delle antichita Estensi ed Italiaue
I. II (In Modena 1717 — 40). — Supplex libellus de exemptione Ferrariensis ecclesiae et
respective immediata subiectione Romano pontifici sive Restrictus iurium utriusque partis
episcopi Clusini in causa Ferrariensi inter episcopum Ferrariensem et archiepiscopum
Ravennatem confectus. Summarium (Romae 1725). Exstat in vol. XXXVI Diversorum
archivi archiepiscopalis Ravennae (cf. supra p. 17), iu archivo capituli Ferrariae (XVI 13)
et in cod.Vat. lat. 9257 f. 155' sq. (cf. Gott. Nachr. 1903 p. 29). — los. A. Amadesii De
iurisdictione Ravennatum archiepiscoporum in civitate et dioecesi Ferrariensi dissertatio
(Ravennae 1747). — Vincenzo Bellini Delle monete di Ferrara trattato (In Ferrara 1761).
— Giuseppe Antenore Scalabrini Descrizione deUa s. chiesa metropolitana di Ferrara,
de'vescovi ed arcivescovi che Thanno governata etc, ms. a. 17G6, Ferrara Bibl. comunale 26
NC 1. — G. A. Scalabrini Notizie della s. chiesa di Ferrara da fondamenti autentici, ms.
a. 1768, ib. 389 ND 2. — (G. A. Scalabrini) Memorie istoriche delle chiese di Ferrara e
de'suoi borghi (In Ferrara 1773). — G. A. Scalabrini Miscellanea vol. I— III, ms. s. XVIII,
Ferrara Bibl. comunale 448 ND 1. — G. A. Scalabrini Memorie dei vescovi di Voghenza
e di Ferrara, ms. s. XVIII, ib. 483 ND 5. — G, A. Scalabrini Annali della chiesa di
Ferrara, ms. s. XVIII, ib. 460 ND 4. — G. A. Scalabrini Privilegi e documenti spettanti
alla chiesa di Ferrara vol. I— II, nis. s. XVIII, ib. 507 ND 6. — G. A. Scalabrini Memorie
sacre e profane della s. chiesa di Ferrara, ms. s. XVIII, ib. 241 NC 9. — (Isidoro Alessi)
Ricerche istorico - critiche delle antichita di Este I (In Padova 1776). — Diario perpetuo
per la citta di Ferrara cou alcuni fatti storici ed un catalogo de' santi e beati Ferraresi
(In Ferrara 1777). — (Franc. Antonio Zaccaria) Osservazioni istorico -geografico-diplo-
matiche sopra i jDrincipali monumenti, sopra i quali si appoggia la lite innanzi la S. Rota
della chiesa arcivescovile di Ravenna coi possessori enfiteutici e liberi del plebato di Porto
Maggiore etc. (Roma 1777). — (Fr. A. Zaccaria) Esami due storico-critici di varii docu-
menti, su quali s' appoggia la famosa controversia di dominio fondiario della Mensa di
Ravenna col plebato di Porto Maggiore (Roma 1781). — Lorenzo Barotti Serie de'vescovi
ed arcivescovi di Ferrara (Ferrara 1781). — Antonio Frizzi Guida del forestiere per la
citta di Ferrara (Ferrara 1787). — A. Frizzi Memorie per la storia di Ferrara I— V
1 (Ferrara 1791-1809); ^ ed. Camillo Laderchi (Ferrara 1847-48). — Carlo Olivi Annali
della citta di Ferrara dalla sua prima origine sino all' a. 1754 vol. I. II, ms. a. 1794,
Ferrara Bibl. comunale 105 NC 4. — Gius. Manini Discussione accademica su I' antico
vescovado di Voghenza (Ferrara 1795). — Ferrante Ferranti Bolani Borsetti Notizie
riguardanti la citta, distretto e ducato di Ferrara, ms. s. XVIII, ib. CA 661. — Vincenzo
Bargellesi Documenti e memorie trascritte relative alla chiesa ed alla storia della citt^
di Ferrara, ms. s. XVIII, ib. CA 782. — V. Bargellesi Memorie relative a Ferrara, ms.
s. XVIII, ib. CA 780. — V. Bargellesi Memorie storiche ecclesiastiche, ms, s. XVIII, ib.
CA 779. — (Carlo Bernardi) Documenti e memorie per la storia di Ferrara, ms. s. XVIII,
ib. N. EE 615, — Giuseppe Manini Ferranti Compendio della storia sacra e politica di
Ferrara I — VI (Ferrara 1808 — 10). — Girolamo Baruffaldi Osservazioni sopra un' antica
inscrizione del Vicoaventino oggidi Voghenza (1810). — Gius, Manini Ferranti Voghenza,
villaggio del Ferrarese, un tempo citta col nome di Vico Aventino (Ferrara 1810). — Luigi
Ughi II culto di S. Giorgio presso i Ferraresi (Ferrara 1811). — Franc. Leopoldo Bertoldi
Dei diversi domini a' quali e stata soggetta Ferrara, e de' principi che la governarono
(Ferrara 1817), — Fr. L. Bertoldi Vescovi ed arcivescovi di Ferrara dalla prima loro
epoca sino all' a. 1818 (Ferrara 1818). — Franc. Avventi II servitore di piazza. Guida per
Ferrara (Ferrara 1838), — Luigi Casazza Conipendio di storiche notizie Ferraresi sino
al 1597 (Bologna 1840). — L. Casazza Ricordanze storiche sopra Castel Tedaldo (Ferrara
1841), — Cappelletti IV9sq. — Giuseppe Autonelli Documenti antichi spettanti al
capitolo, ai vescovi, ai parrocchi, niansionarii e benefiziati di Ferrara, ms. s. XIX, Ferrara
Bibl, comunale. — Camillo Laderchi Appendici alle Memorie del Frizzi suUa storia di
Ferrara (Ferrara 1856). — Luigi Napoleone Cittadella Bondeno e la sua chiesa arcipre-
tale (Ferrara 1856). — Fermo Bellini Inedite memorie storiche sopra Melara e Bergan-
tino (Lendinara 1867). — Guglielmo Finotti Ferrara antica e moderna, descritta ed
Episcopatus Ferrariensis. 203
illustrata dalle origini fino ai nostri giorni vol. T — III, ms. a. 1870, Ferrara Bibl. comunale
CA 681. — L. N. Cittadella Guida del forestiero in Ferrara (Ferrara 1873). — Ettore
Galavotti Memoria sul villaggio di Voghenza (Ferrara 1880). — A. Artioli Commen-
tarii rerum gestarum pontificum ecclesiae Ferrariensis (Ferrariae 1894). — M. A. Raimondi
Guida di Ferrara storico - artistica * (Ferrara 1896); ^ (1904). — L. Fiorentini Ferrara
storica e artistica (Ferrara 1903).
De scriptoribus, qui de historia Ferrariensi egerunt, cf. Agostino Superbi Apparato
degli uomini illustri della citta di Ferrara, i quali nelle lettere e in altre nobili virtu
fiorirono (Ferrara 1620); G. A. Scalabrini Notizie degli uomini e donne illustri di Ferrara
vol. I — III, ms. s. XVIII, Ferrara Bibl. comunale 445 ND 4; Gio. Andrea Barotti Memorie
istoriche di letterati Ferraresi. Opera postuma I. II (In Ferrara 1777—93); contin. da
L. Cicognara e G. Baruffaldi (Ferrara 1811); Luigi Ughi Dizionario storico degli
uomini illustri Ferraresi I. II (Ferrara 1804); Gius. Antonelli Saggio di una bibliografia
storica Ferrarese ^ in Append. ad Frizzi - Laderchi Memorie per la storia di Ferrara II
(Ferrara 1848) 810 sq. ; * (Ferrara 1851) ; Patrizio Antoliui Manoscritti relativi alla storia
di Ferrara (Ferrara 1891).
Episcopatus Ferrariensis.
Priscis temporibus episcopos, qiii etiamtura saec. X saepius in chartis
Ravennatibus appellati sunt Vicohabentini, in loco Vico Avcntino sive Vico-
habentia, hodie Vo(jJienza, resedisse certum est. Destructo oppido saec. VII,
ut traditur (cf. n. fl), ad ecclesiam s. Georgii Transpadanam in massa Babi-
lonia sive Ferrariola sitam se transtulerunt, unde titulum s. Georgii sive
Ferrariensium episcoporum acceperunt. Ibi remanserunt usque ad a. 1135,
quo sedes episcopalis ad novam s. Georgii ecclesiam cathedralem Cispadanam
translata est, quae Innocentii II permissu, sumptibus Guilelmi Adelardi illius,
filii Bulgari, civiumque Ferraricnsium erecta sedique apostolicae oblata est.
Ferrarienses episcopi olim Ravennatibus archiepiscopis iure metropolitico
subiecti fuerunt, quamquam ipsorum ordinationem ad Romanam ecclesiam
spectare Ferrarienses saepius contenderunt. Quum enim urbs Ferraria eius-
que comitatus iuris b. Petri esset, facile a summis pontificibus irapetrare
potuemnt, ut episcopatus quoque in iure et dominio Romanae ecclesiae
persisteret. Quid raimra? Reapse lohannes XIII a. 967 (n. 5) et Bene-
dictus VII a. 978 (n. 6) statuerunt, ut episcopatus Ferrariensis seraper sub
Roraani pontificis electione, ordinatione, investitura, consecratione et districtu
esset. Ravennas taraen archiepiscopus in suo iure perstitit. Terapore vero
schismatis Wiberti, Ravennas praeter ceteros Aemiliae episcopatus (v. Aemilia
n. 48) Ferrariensem quoque araisit. Landulfus enira episcopus a. 1105 con-
secrationem et privilegiura de re a Paschale II accepit (n. 11). Post vero
reconciliationera Ravennatis ecclesiae Gualterius archiepiscopus a Gelasio II
a. 1118, Calixto II a. 1121, Honorio II a. 1125, Innocentio II a. 1132
omnes episcopatus aderaptos, inter quos Ferrariensem, recepit (v. Ravenna,
Archiepisc. n. 189. 190. 194. 198), Landulfo et Ferrariensibus pervicaciter
renitentibus (cf. n. 14 — 16). Denique Innocentius II a. 1139 april. 22 (n. 22),
privilegiis Ferrariensiura confirmatis, episcopura a Roraano pontifice conse-
crandum et sub suo seraper dominio constituendura decrevit. Neque enim
204 Ferrara.
mirum videtur, quod Albinus in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne
n 102) Ferrariensem episcopum inter Ravennae suffraganeos enumeraverit,
Cencius (1. c. I 118) vero Ferrariensem episcopatum domini papae esse
adnotaverit. Sed non solum sub immediata Romani pontificis iurisdictione
ille remansit, Ravennatibus archiepiscopis iterum ac saepius contradicenti-
bus, verum etiam a. 1735 a Clemente XII archiepiacopalis tituli honore
decoratus est (Cappelletti IV 169).
De episcopatu Ferrariensi conferas quae adnotant Albinus et Cencius
in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne II 114. 167; I 118sq. 245).
Sed Cencium sequi ego quidem haesito. Is enim monasterium Pomposae,
quod certe Comaclensis dioecesis erat (cf. supra p. 178), sub episcopatu
Ferrariensi collocavit. Sub eodem titulo Cencius recensuit ecclesiam de
Fracta et ecclesiam de Guarda, quae tunc Adriensi episcopatui adscriptae
fuerunt (cf. supra p. 198. 199).
Ferrariensium episcoporum archivi iam mentio fit in charta a. 955, qua
Martinus ep. se una cum clero suo inquisitionem in archivo s. Ferrariensis
ecclesiae fecisse, sed nulla munimina chartarum exinde invenisse confessus
est (edd. Amadesi De iurisdictione Rav. archiepp. diss. p. 51 n. 6; Fantuzzi
Mon. Rav. III 1 n. 1). Saec. XIV antiquum episcopii tabularium in turri
Estensium marchionum adservabatur, unde a. 1598 cum ceteris Estensium
chartis Mutinam translatum est. Quae vero Ferrariae penes episcopos remansit
pars, a. 1858 incendio multa passa est damna. Praeterea Ferrariae penes
eanonicos nonnuUa privilegia exstant, inter quae Heinrici III diploma Stumpf
Reg. 2333. Romae quoque in archivo Vaticano pleraeque scripturae ad
Ferrariam spectantes adservantur, quae sunt in Arm. XLVI, XLVII et
XLVIII (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 374).
De archivo Ferrariensis episcopatus Mutinae, nunc in R. archivo adser-
vato cf. Pflugk-Harttung Iter p. 53 et Gott. Nachr. 1897 p. 243; de archivis
Cancellariae et Mensae archiepiscopalis et ceteris Ferrariae archivis cf. Blume
Iter II 174sq. IV 239; Bethmann in Archiv XII 586 sq.; Bonaini Gli archivi
dellEmilia in: Giornale stor. degli archivi Toscani V (1861) 120sq.; Gott.
Nachr. 1897 p. 361 sq.
Antiquorum privilegiorum autographa periisse dolemus. Periit quoque
vetus Liber privilegiorum episcopatus sive Catastrum \D]. Peculiari autem
laude digni sunt Peregrinus Priscianus, insignis historiarum Ferrarienaium
scriptor, et loseph Antenor Scalabrinius, vir antiquitatum Ferrariensium
amantissimus (cf. Muratori Antiq. II 944), qui omnia fere monumenta ad
historiam Ferrariao spectantia diligenter transcripserunt.
Adnotamus denique chartas ex Ferrariensi monasterio s. Andreae inde
a saec. XII Romae in R. archivo adservari (cf. Gott. Nachr. 1901 p. 241).
De bibliotheca civitatis, ubi Scalabrinii schedae exstant, cf. Fr. A. Zaccaria
Iter litterarium p. 156 sq.; Girohimo Baruffaldi Commentario istorico della
pubblica biblioteca Ferrarese (Ferrara 1782); (Prospero Cavalieri) Notizie
della pubblica biblioteca di Ferrara (Ferrara 1818); V. Cicognara Della
Episcopatus Feriariensis. 205
pubblica biblioteca di Ferrara (Bologna 1831); Blume Iter 11 176 sq.; Gius.
Antonelli Indice dei manoscritti della civica biblioteca di Ferrara (Ferrara
1884); Gott. Nachr. 1897 p. 355 sq.
A = Orig. Modena Arch. di stato (Cancellaria ducale — Ecclesiastici: Vescovado
di Ferrara).
J.» = Orig. ib. (Cancellaria ducale — Lettere di principi esteri — Roma: Bolle e brevi).
B — Cop. Modena Arch. di stato (Vescovado di Ferrara).
B^ = Cop. ib. (Roma; Bolle e brevi).
B^ = Cop. Ferrara Arch. capitolare.
J5» = Cop. Venezia Arch. di stato (Bolle ed atti della curia Romana I).
C = Concordia inter Venetos et Ferrarieuses , mb. s. XIII, Roma Arch. Vat. Arm.
XLVI t. 62 (olim bibl. Vat. 457 sive n. 3042); cf. Gott. Nachr. 1900 p. 122.
376. — Alterum eiusdem libri exemplar est
C^ = Catasto B, rab. s. XIV, Modena Arch. di stato (Camera ducale — Computisteria —
Catasti delle investiture); cf G5tt. Nachr. 1897 p. 242.
Z) = Catastrum episcopatus Ferrariensis s. XIII, olim in archivo publico Ferrariae,
nunc desideratur; cf. Gott. Nachr. 1897 p. 862.
2)1= Catastrum M, mb. s. XV, Ferrara Arch. della Mensa arcivescovile; cf. Gott.
Nachr. 1897 p. 364.
D- = Catastrum S, mb. a. 1454—74, f. 161 sq. [ex D], ib.
E = Liber privilegiorum eccl. Ferrarieusis auctore Peregrino Loiano notario,
a. 1471, Modena Arch. di stato [ex D]; cf. PflugkH. Iter p. 53.
F = Privileggi antichi diversi conceduti dai somnii pontefici ai vescovi di Ferrara
e confini della diocesi , s. XV ex. , Ferrara Arch. della Cancellaria arcivesco-
vile; cf. Gott. Nachr. 1897 p. 368.
G = Peregrini Prisciani Ferrarien. histor. vol. IV, s. XV ex., Modena Arch. di stato
(Biblioteca — Manoscritti) ; cf. PflugkH. Iter p. 64 et Gott. Nachr. 1897 p. 245.
G> = Peregrini Prisciani Appendix ad Ferrarien. histor. vol. I, s. XVI, Modena
Arch. di stato (f. 53 sq.); Ferrara Bibl. comunale 888 ND 2 f. 65 sq. et 278
NC 10 f. 144 sq.; cod. Vat. Barb. 2700 (XXXIV 17, olim 1980) f. 152 sq.; Rovigo
Bibl. deirAccad. cod. 272; Dresden Kgl. Bibl. F 67 [ex D].
Cr* = Peregrini Prisciani Collectanea vol. II. III, s. XV ex., Modena Arch. di stato
(Biblioteca — Manoscritti) ; cf. PflugkH. Iter p. 53 et Gott. Nachr. 1897 p. 245.
H = Privilegia Ferrariensia, s. XVI, Ferrara Bibl. comunale cl. I 461. 10.
H} = Scritture diverse non episcopatus, s. XVI, Ferrara Arch. della Cancellaria
arcivescovile vol. 88; cf. Gott. Nachr. 1897 p. 362.
I = Processus iurium ducis Ferrariae a. 1546 liber II, s. XVI, Bologna Arch. di
stato (Arch. pontificio); cf. Gott. Nachr, 1897 p. 368.
K = Ferrarien. investiturarum vol. V, coll. a Dominico Raynaldo, s. XVI ex., Roma
Arch. Vat. Arm. XLVI t. 26; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 376.
L = Ferrarien.-Venet. confinium, s. XVIsq., ib. Arm. XLVI t. 49; cf. Gott. Nachr.
1900 p. 375. — Conf. quoque Arm. XLVI t. 51.
L> = Ferrarien. confinium, s. XVII, ib. Arm. XV c. VI n. 84 et codd. Vat. Barb. 1300
(XXIII 72, olim 1976) et 1302 (XXIII 74, olim 2472); cf. Gott. Nachr. 1903 p. 81.
M = Collectanea di scritture spettanti al ducato di Ferrara e Estensi vol. I, s. XVII,
Roma Arch. Vat. Arm. XLVI t. 18; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 375.
Jli>= Collectanea di scritture diverse spettanti a Comacchio et all' abbatia di Pom-
posia vol. I. s. XVII, ib. XLVIII t. 35; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 376.
N = Rerum Ferrarien. vol. I, coll. a Fel. Contelori, s. XVII in., ib. Arm. XLVI 1. 13;
ef. G5tt. Nachr. 1900 p. 374.
0 = Exempla jjrivilegiorum diversorum pontificum pro episcopatu Ferrariae, s.XVII,
Modena Arch. di stato (Vescovado di Ferrara); cf. PflugkH. Iter p. 53.
206 Ferrara.
P = Liber I, s. XVIIsq., Ferrara Arch. comunale antico; cf. Gott. Naclir. 1897
p. 365.
Q = Ricupera di Ferrara, s. XVII, Roma Arch. Vat. Arm. XV c. V u. 96; cf. Gott.
Nachr. 1900 p. 119.
R = Miscellanea, s. XVII. Roma Arch. capitolare di S. Giovanni iu Laterano FF
XXXVI; cf. Gott. Nachr. 1903 p. 537. — Excerpta leguntur in voluminibus
Misc. FF XXV et A XXIV ib.
S = Copie de'privilegi de' sommi poutefici et imperatori fatti a Ferrara, s. XVII,
Veroli Bibl. comuuale Ms. 42. 5. 31; cf. G6tt. Nachr. 1900 p. 299.
T = lusti Fontanini Varia mss., s. XVIII, San Daniele BibL comunale XXX; cf.
Gott. Nachr. 1899 p. 261.
U = Fr. Bianchini Monumenta ecclesiastica voL V, s. XVIII, Roma Bibl. Vallicell.
S 79; cf. Gott. Nachr. 1903 p. 139.
V = Giuseppe Anteuore Scalabriui Descrizione della s. chiesa metropolitana di
FeiTara, a.l766, Ferrara Bibl. comunale 26 NC 1 ; cf.Gott.Nachr. 1897 p. 356.sq.
F^ = G. A. Scalabrini Transunto dei documenti, a. 1774, ib. 468 ND 5.
V^ = G. A. Scalabrini Aunali deUa chiesa di Ferrara, s. XVIII, ib. 460 ND 4.
F' = G. A. Scalabrini Privilegi e documenti spettanti alla chiesa di Ferrara vol. I,
s. XVIII, ib. 507 ND 6.
V* = G. A.Scalabrini Copie di scritture estratte dairarchivio del capitolo di Ferrara,
s. XVIII, ib. 459 ND 4.
F^ = G. A. Scalabrini Monumenta vetera monasterii Pomposiani et Ravenuaten. et
Ferrarien. ecclesiarum, s. XVIII, ib. 454 ND 4.
V = G. A. Scalabrini Memorie sacre e profane della s. chiesa di Ferrara, s. XVIII, ib.
W = I. D. Coleti Emendationes et additamenta ad Ughelli Italiam sacrara, s. XVIII,
Venezia Bibl. Marc. cl. IX c. 149; cf. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV p. 647.
X = (Carlo Bemardi) Documenti e memorie per la storia di Ferrara, s. XVIII,
Ferrara Bibl. comunale N. EE 615; cf. GStt. Nachr. 1897 p. 359.
V = Vincenzo Bargelle.si Memorie storiche ecclesiastiche, s. XVIII, ib. CA 779.
Z = (Gius. Antonelli) Documenti antichi spettanti al capitolo, ai vescovi etc,
s. XIX, ib.
fl (657—72)
Yitalianus atque Constantinus Rom. imp. aug. edicunt, qualiter post
destructionem Vicohabentiae eccl., quae de iure b. Petri fuit, infra ducatum
Ferrariae in massa Babilonia q. v. Ferraria, quae de patrimonio S. R. E. est
b. Petri, alteram ecclesiam fundaverunt ad honorem Dei et s. Georgii atque
in episcopatum consecraverunt, ad ius et dominium S. R. E. constituerunt et
in ea Marinum ex auctoritate b. Petri cum cardinalibus et episcopis Romanae
civ. elegerunt et consecraverunt; dant 12 massas positas infra comitatum
Ferrariae; tradunt mercati et ripae telonei unam medietatem; concedunt
Marino ep. licentiam sibi ordinandi atque consecrandi ecclesias, monasteria,
cappellas, clericos, monachos, abbates in singulis massis per totum comitatum
Ferrariae; statuunt, ut Ferrarienses epp. in dominio et potestate seu districtu
atque ordinatione, investitura et consecratione sint S. R. E. etc. — lubente
Vitaliano.
[Cop. Eenrici Bonvicini s. XI dep. = Cojj. a. 1206 Sevei^i s. pal. not. dep. = Cop. a. 1255
AJdifferii &. pal. not. dep. =J C et C^ Exc. G f. 21'. G\ G* f. 30 et f. 56. H f. 70. HK L' Exc.
M f. 92. Nfl. P n. J. Q f. 7.9 et f. 231. F' f. 1. F" qu. ri. — Edd. Ughelli > II 546 ; « H 518.
— Begff. Chron. parvnin (ed. Mnratori Scr. VIII 473). Guarini Comp. p. 31. 387. JE. 2l02a.
Spurium. „Insulsa adeo ac inej^ta est ea rerum et verborum farrago, ut in
oculos omnium inscitia ac infantia falsarii incurrat" (Muratori Antiq. III 12). Conf.
Episcopatus Ferrariensis. 207
etiam Muratori Annali dTtalia ad a. 661 ; Frizzi Mem. di Ferrara > I 192 sq. ; * I 215 sq.;
Manini Ferranti Comp. I 130 sq. — Excerpta huius privilegii leguntur in Girol.
Merenda Mem. intorno alla citta di Ferrara, mss. a. 1595; in Fil. Rodi Annali di
Ferrara I, mss. s. XVII; in Istorie manoscritte delle cose di Ferrara, ms. s. XVII,
Ferrara Bibl. comunale 467 ND 5; in Hist. della citta di Ferrara, ms. s. XVII, cod.
Vat. Barb. 4948 (LIV 34, olim 1976); in cod. Vat. lat. 6196 s. XVI f. 339sq.; in
C. Bernardi Documenti e memorie, ms. s. XVIII, Ferrara Bibl. comunale N. EE 615. —
Privilegium hoc iam Albiuo notuni (cf. Civ. n. fl), saec. XI in., ut videtur, con-
fectura est (cf. A. Hessel Geschichte der Stadt Bologna p. 57 not. 30). — Laudatur
in lohannis XIII (n. 5) privilegio (interpolato?) ceterisque Ferrariensis ecclesiae
privilegiis.
•\-2 Laterano 780 mart. 9
Hadrianus I, condolens de confusione et annullatione episcopii, quod sui
praedecessores infra ducatura Ferrariae in quadam maiore massa Babilonia
q. V. Ferraria ad honorem b. Georgii constituerunt et consecraverunt, et de
manu rapacis ac sacrilegi Desiderii regis Longobardorum illam arripiens,
consecrat lohannem S. R. E. card. in praedicto episcopio, tradit ei massam
Babiloniam q. v. Ferraria cum 1 2 fundoris suis , cui alias 1 1 massas minores
subiugat, ut Ferrariensibus epp. liceat in singulis massis ecclesias cum clericis,
diaconis, presbyteris ordinare et consecrare; statuit, ut Ferr. episcopatus
parochia in iure et dominio ac privilegio S. R. E. b. Petri, cuius est ius,
semper teneatur, ut sit semper sub Romani pontificis electione, ordinatione
atque consecratione; designat fines et terminos comitatus Ferr., quem sub
cura et protectione atque defensione Caroli aug. imp. esse statuit, nulla tamen
habitatoribus ipsius maioris massae Ferr. mala et prava consuetudine imposita,
nisi quod unaquaeque libera persona de moneta Venet. denarium singulum det;
concedit census et tributi atque telonei ripae et fluminis unam medietatem;
condonat similiter mercati telonei alteram medietatem; statuit, ut placitum
generale in dominio S. R. E. teneatur; promittit, se collectam vel fodrum aut
pravam functionem aut dationem seu consuetudinem nequaquam exacturum
esse. — Pont. d. n. Adriani ss. pont. et univ. pp. in apostolatu a. 9, d. n.
Carolo imp. aug. a. 3, die 9 m. martii, ind. 10, Roma Lateran. Cum in principio.
Stephanus clericus s. Lat. pal. scriptor scr.
B s.XI. Bs.XII. B^a.1309. [B a. 1572. Bs.XVU. B s. XVIIIJ. C f. 3. C
f. 5. [D dep. = Z)2 f 161. E f. 1. F f. 9'. G\ G^ ^ ^; ^^^ q2 ^ f^ Q.y x f 21.3.
L f. 67 et L' Exc. 3P f. 39. K f. 27. P n. 2. R. S f. 2. T p. 423. U f. 533. V^
f. Ij. — Edd. Muratori Antiq. III 11 ex B = Gloria Compendio delle lezioni di paleogr.
p. 640. — Begg. G-uarini Comp. p. 31 ad a. 772. Ughelli ' II .557; ^ II 526. Cappelletti
IV 26. J. CCCXIX. JE. f2430.
Spurium; cf. Frizzi Mem. ^ I 195 sq.; ^ I 219 sq, — Laudatur in Ottonis
Ravennatis archiep. charta a. 1104, qua Landulfo ep. Ferrariensi massam et fundum
Firminianae refutavit „secundum quod per praecepti paginam a papa Adriano in
tempore Caroli imp. in praefata eccl. s. Georgii concessum et largitum et emauci-
patum et traditum esse dicitur" (edd. Muratori Antiq. II 782 = Amadesi Antistitum
Ravennatum chronot. II 360 n. 84 = Bertoldi Mem. stor. d'Argenta II 214). In
Eugenii III privilegio a. 1152 iun. 2 Moysi Ravennati archiep. concesso (v. Ravenna,
Archiepisc. u. 213) legimus: ,,Insuper (Griffo ep. Ferrariensis) cuiusdam privilegii
papae Adriani exemplar, iu quo memorata massa (Firminiana) Ferrarieusi eccl.
208 Ferrara.
coneedebatur, ostendebat, cuius authenticum se amisisse asserens'' etc. — Laudatur
in lohannis XIII (n. 5) privilegio (interpolato?) ceterisque Ferrariensis ecclesiae
privilegiis,
t*5 (795—816)
Leo III concedit Andreae ep. instrumentiim emancipationis de massa Quar-
tisiana q. v. Campore una cum aliis 1 1 massis in terr. Ferrariensi.
Laud. in n. 7. — Regg. Guarini Comp. p. 31 ad a. 798. Ughelli ' II 557; - II 526. JE. — .
lu lohannis XIII privilegio (n. 5) laudautur privilegia Vitaliani, Hadriani et
Leonis Marino et Andreae et lohanni epp. concessa, sed verba interpolata esse
videntur. Huius Leonis pp. privilegii mentio insuper fit in Eugenii III sententia
a. 1152 iun. 2 (v. Ravenna, Archiepisc. n. 213), ubi legimus: ^(Griffo ep. Ferrariensis)
asserebat etiam quendam thomum sub nomine pp. Leonis scriptum nec publica
manu nec impressione sigilli subnixum, quem nullus, licet in eo laboratum plurimum
fuerit, omnino legere poterat".
4 881 mart. 4
lohannes VIII lohanni Bononiensi, Egilulfo Mantuano, Eicardo Vicentino et
Viatori Ferrariensi epp.: committit vicem suam super negotio interVeronensem
et Tridentanam ecclesias de quibusdam rebus Asianae villae, ut ad illas partes
accedentes cum Adelardo ep. Veronensi et Adelchisio ep. Tridentano hoc
litigium deliberent et ad legitimum finem perducere satagant.
V. Verona, Episc. (JE. 3338). — Praetermittimus lohannis VIII epistolam
JE. 2984, ubi de quodam Constantino ep. agitur, quem Ewald Ferrarieusem fuisse
temere opinatur.
•5 Hamnna S. ApoUinare Nuovo (967 april.)
lohannes XIII: nuntiat, se post iustam et legalem electionem et consecra-
tionem Martini ep. Ferr., in s. Rom. ecclesia a sese factam, in civ. Ravennam
cum ipso Martino ep. aliisque venisse et in generali placito cum Ottone I
imp. infra basilicam b. Apollinaris q. v. Novus resedisse; confirmat omnia quae
a Vitaliano (n. -fl) et Adriano (n. -^2) et Leone (n. yS) per privilegia ab
Ursone iudice Ferr. perlecta ecclesiae b. Georgii tempore Marini et Andreae et
lohannis epp. tradita sunt, massam videlicet Babiloniam q. v. Ferraria cum
12 fundis suis, cui alias omnes massas minores subiugat, ita ut Ferrariensibus
epp. liceat infra totum ducatum atque comitatum et episcopatum Ferr. in
singulis massis ecclesias, clericos, presbyteros, diacones ordinare et consecrare;
statuit, ut episcopatus Ferr. in iure et dominio seu privilegio S. R. E. b. Petri
permaneat et sit semper sub Romani pontificis electione, ordinatione, investi-
tione et consecratione et districtu. — Omnibus Dei. Subscr. epp., iudices,
aliique in generali placito praesentes.
B s. X VIL F f. 25'. G f. 25. fV f. 20'. V^ /'. 6. F* qu. xix f 3J. — Edd. Mami
Suppl. III 1378 = Mansi XIX 1 = Migne CXXXV 956 n. 4. — Eegg. Guarini Comp.
p. 31 ad a. 962 = Ughelli > II 564; « II 532. Cappelletti IV 33. Stumpf Reg. 425. Ottenthal
Reg. imp. n. 444. J. 2850. JL. 3718.
Privilegii huius fides saepius impugnatur (cf. Diimmler Jahrbiicher K. Ottos I
p. 416 not. 4), sed ego quidem hoc minime suspectum, licet fortasse interpolatum
(cf. n. 11), esse puto.
6 978 april.
Bencdictus VII: confirmat Leoni s. Ferr. eccL ep. eiusque successoribus
totas et integras res immobiles, a suis antecessoribus per praecepti paginam
Episcopatus Ferrariensis. 209
datas, traditas et emancipatas, maiorem scil. massam Babiloniam q. v. Ferraria
cum omnibus aliis massis sibi subiugatis, ut liceat Ferrariensibus epp. in singulis
raassis ecclesias cum clericis ordinare et consecrare; concedit totum et inte-
grum mercatum in praefata massa cum omni datione et teloneo ct districtu
atque ripatico; donat omnibus habitatoribus maioris massae census ripae et
fluminis atque telonei unam medietatem pro restauratione et melioratione
eius; statuit, ut unaquaeque libera persona et laica masculini sexus annualiter
denarium Venet. singulum sibi aut nuntio suo det, et ut placitum generale
habitatores ipsius massae semel in anno per 3 dies ante se vel ante suum
nuntium custodiant; promittit, se pravam functionem vel fodrum aut paratam
seu dationem numquam exacturum esse; statuit, ut episcopatus Ferr. per-
maneat in Romani pontificis dominio et virtute et sit semper sub sua electione,
ordinatione, investitione et consecratione. — Noverint omnes. Scr. p. m. Boni-
zonis not. reg. ac scrin. S. R. E., in m. april., ind. 12 {l. 6). [Dat ]
d. imp. Ottonis a. 11 et ind. I {l. 6); (Ferrariae feliciter).
B s. XVII. F f. 11'. G f. 26. fV^ f 14. F* gu. xix f. 5]. — Ed. PflugkH. Acta
II 50 n. 85 ex BG. — Begg. Guarini Comp. p. 31 ad a. 973. Ughelli ^ II 564; ^ II 532.
PflugkH. Iter p. 184 n. 86. JL. 3797.
Privilegium hoc, laudatum in n. 11 ceterisque Ferrariensis ecclesiae privilegiis
et in Eugenii 111 sententia a. 1152 (v. Ravenna, Archiepisc. n. 213), quamquam variis
locis corruptum et interpolatum esse videtur (cf. Fabre-Duchesne Lib. censuum 1 118
not.), maxima ex parte certe genuinum est.
7 Laterano 981 mart.
Ottone II imp. et Benedicto VII in synodali concilio residentibus in eccl.
s. Lateranen., Leo ep. Ferrarien. queritur adversus Honestum archiep. s. Raven-
natis eccl. de massa Quartisiana q. v. Campore, quam Leo pp. Andreae s. Ferr.
eccl. ep. emancipavit una cum aliis 1 1 massis in terr. Ferrariensi (n. f 5).
lubentibus papa et imperatore, Honestus archiep. refutat Leoni ep. Ferr.
ipsam massam Quartisianam. — Ottone imp. a. 14, Benedicto pp. a. 7, in m.
martio et ind. 9, in Roma. Ego Stephanus scriptor S. R. E. scr.
B^ s. XIL fV^ f9etf 15'. F* qu. IIT f 19. V\ F*/. — Edd. Mansi Suppl. III
1381 = Mansi XIX 74. — Begg. Cappelletti IV 42. Stumpf Beg. 791. J. p. 334. JL. 1 p. 482.
8 1055 nov. 8
Victor II: confirmat Rolando ep. omnes res Ferr. eccl. mobiles etimmobiles;
denuntiat, ut quicquid Gregorius dissipator potius quam rector ipsius eccl.
chartis aut superscriptionibus composuit vel scribi rogavit, nihil valeat;
annullans, si eius praedecessores affinitate vel parentela seu malo ingenio
aliquam scriptionem vel pactionem nocivam ecclesiae contraxerint; confirmat
omnera districtura omniura castellanorura atque omnium super terram eius
residentiura tara clericorum quam laicorura, et plebes et terras norainatira
illustratas; concedit, ut 12 horaines ipsius civitatis eura eiusque successores
sine pretio navigio ducant. — Notura sit. Dat. 6 id. nov. p. m. Hildebrandi
vice Heriraanni Rora. sedis archicanc. et Colonien. archiep., a. 1 d. Victoris
pp. II, ind. 8.
Kehr, Italia pontificia V. 14
2 1 0 Ferrara.
B s. XVII (sine dat.). F f. 17. G f. 26' (sine dat.). G^ ni f. 71. fV^ f 17'. F*
qu. xijc f. 6]. — Edd. Muratori Antiq. VI 223 ex G (sine dat.) = Migne CXLIII 817
71. 10. CappeUetti IV 44. — Regg. Guarini Comp. p. 31. Ughelli * II 566; - II 533. Frizzi
Mem. » I 197; * / 220. Manini Ferranti Comp. I 266. Cappelletti IV 40. 43. J. 3303
et JL. 4351 ad a. 1055 — 57.
9 (1068)
Alexander II omnibus Christi fidelibus: nuntiat, se in concilio Gratianum
ex electione cleri et totius populi Ferr. episcopum consecrasse^ et bis et ter
Samuelem eiusdem eccl. invasorem excommunicasse et anathematizasse. —
Notum sit. Ego Alexander etc. Subscr. 64 archiepp., epp., cardd. aliique.
F f.30. fV f 50'. F' f. 19]. — Ed. Cuppelletti IV 47 ex F. — Heg. JL. 4651.
10 (1061—73)
Alexander II H(elisaeo) Mantuano pontifici: associat ad corpus b. Symeonis
monachi et eremitae (Padilironensis) consecrandum Ferrariensem seu Yero-
nensem epp.
V. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum (JL. 4729).
11 Laterano 1105 april. 8
Paschalis II Landulfo Ferr. ep., Guilielmo filio Bulgari, Petro filio Arimundi,
Uberto consuli et per eos tam ecclesiae quam civitati Ferrariae: ad exemplar
Adriani (n. ^2) et Benedicti (n. 6) confirmat fundos et patrimonia, ut Ferra-
riensibus epp. in singuHs massis ecclesias cum clericis, presbyteris, diaconibus
ordinare et consecrare hceat, sanciens, ut Ferr. ecclesia cum tota parochia
sua in iure et dominio ac privilegio S. R. E. b. Petri, cuius est patrimonium,
conservetur et sit semper sub Romani pontificis electione, ordinatione atque
consecratione; designat comitatus Ferr. fines et terminos; removet habitatori-
bus ipsius maioris massae Ferr. malas et pravas consuetudines, nisi qupd
unaquaeque libera persona de moneta Venet. denarios singulos dabit; concedit
census et tributi atque telonei de ripa et flumine unam medietatera; similiter
condonat telonei de mercato alteram medietatem; statuit, ut placitum gene-
rale in potestate S. R. E. teneatur; promittit, se collectam vel fodrum aut
pravam functionem aut dationem seu consuetudinem nequaquam exacturum
esse. — Officii nostri. Scr. p. m. Rainerii scrin. reg. et not. s. pal. Ego
PaschaUs etc. Dat. Lat. p. m. lohannis S. R. E. diac. card. ac bibl., 6 id. april.,
ind. 13, a. d. inc. 1106, pont. autem d. Paschalis 11 pp. 6.
B s. XII. fB a. 1572. B s. XVIL D dep. =7 IP f. 161'. E f. 2. Ff 12. G f 26'.
G\ G^ III f 64. fP n. 9. F» f. 20. YJ. — Edd. (Fontanini) Difesa seconda p. 328 n. 3
= Summ. a. 1725 n. 1, = Butt. Bom. ed. Cocquelines II 131 n. 25 = Bull. Rom. ed. Taur.
II 241 n. 25, = Cappelktti IV 53, = Migne CLXIII 159 n. 152. — Regg. Guarini Comp.
p. 31. Frizzi Mem. » II 109; * II 143. Manini Ferranli Comp. II 9. J. 4499. JL. 6023.
B s. XII interpolatum est verbis „ViteIliani, Adriani, Leonis, lohannis,
Victoris et Benedicti". — Landulfum ep. Eoniae a. 1105 a Paschale II con-
secratum esse, charta concordiae inter illum et laicos Ferrarienses a. 1106 factae
docet (ed. Muratori Antiq. VI 262).
*12 (San Cesareo llOf) (?) mai. 9)
In praesentia Mathildae ducatricis et comitissae et Bernardi vicarii S, R. E. et
Parmensis ep., Landulfus ep. s. Georgii de Ferraria investit Nordilum de
Episcopatus Ferrariensis. 211
Castello veteri eiusque filios de omnibus rebus iuris s. Georgii, sicuti Conon
de Calaone dedit infra plebes s. Martini, s. Donati et s. Georgii.
V. ehartam a. 1109 (?) mai. 9 (a. 101*0, die 9 m. mad., ind. 12) ap. Murutwi Anliq. 1 59:i.
— Regg. Manini Ferranti Comp. II 7. Overmann Grufin Mathilde von Tuscien Reg. n. 122
ad a. 1106—09. JL. — .
*13 (San Cesareo 1109 iun. 9)
Bernardus s. Parmen. eccl. ep. et Paschalis II in Longobardiae partibus
vicarius subscribit chartulae refutationis a Mathilda comitissa Landulfo ep.
concessae de toto et integro fundo q. v. Butrignano et do rebus qd. Cononis
de Calaone.
V. chartam Mathildis comitissae a. 1109 iun. 9 (edd. Mtcrato^-i Antiq. III 735 = Tacoli
Mem. di Beggio III 291 Exc, = Gloria Cod. dipl. Padovan. I 34 n. 42. Bena e Camici
Serie de'duchi e marcliesi di Toscana III ^ 73 n. 13). — Begg. Manini Ferranti Comp. II 11.
Overmann Grdfm Mathilde von Tuscien Beg. n. 116. JL. — .
*14 Laterano 1123 mart.
Calixtus II in synodo Romana revestit Gualterium archiep. Ravennatem de
Landulfi ep. Ferr. oboedientia. et agit querimoniam eius super massa Fir-
miniana.
V. Raveuna, Archiepisc. u. 191.
*15 (1123-24)
Calixtus 11 suspendit (Landulfum) ep., quem in oboedientiam Gualterii
Ravennatis archiep. restituerat (n. 14)., quia oboedire contempsit, ab officio
episcopali et sequestrat populura Ferr. in contumacia perdurantem ab introitu
ecclesiae.
V. Ravenua, Archiepisc. n. 192.
16 Perugia (1124) mart. 14
Calixtus II M(anfredo) Mantuano et B(ernardo) Veronensi epp. et omnibus
Venetianis tam clericis quam monachis per Ferr. parochiam constitutis:
nuntiat, se praeterita quadragesima in Lateranensi concilio Gualterium
archiep. de Ferrariensis ep. oboodientia revestivisse (n. 14) et Ferrariensem
ep., quia oboedire contempsit, ab officio episcopali suspendisse (n. 15);
mandat, ut nullum de Ferr. hominibus in ecclesiis suis recipiant vel eis
chrisma conferant; nullus etiam clericus vel monachus in civ. Perr. habitans
divinum officium populo celebrare praesumat praeter baptisma infantium et
poenitentiam in ultimis positorum; clerici vero per Ferr. dioecesim constituti
eosdem Ferrarienses ad divina officia non admittant.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 193.
17 Volterra 1133 mart. 11
Innocentius II Landulfo ep., consulibus et populo Ferr. : ad exemplar
Adriani (n. f2), Benedicti (n. 6) et Paschalis (n. 11) communit Ferrariensera
eccl. taraquam specialem apost. sedis filiara S. R. E. patrocinio, eique roborat
fundos et patriraonia propriis norainibus adnotata, statuens, ut Ferraricnsibus
epp. in singulis raassis ecclesias cum clericis, diaconibus et presbyteris ordi-
nandi et consecrandi licentia permittatur; designat terminos Ferr, comitatus;
14*
2 1 2 Ferrara.
amovet habitatoribus ipsius massae maioris Ferr. pravas et malas consuetu-
dines, nisi quod unaquaeque libera persona de moneta Venet. denarios
singulos dabit; coneedit census et tributi atque telonei de ripa et tlumine
unam medietatem; similiter condonat telonei de mercato alteram medietatem,
placitum vero generale S. R. E. reservat; promittit, se collectam vel fodrum
aut pravam vel iniustam functionem aut dationem seu consuetudinem nequa-
quam exacturum, et comitatus Ferrariae et Comacli ripaticum ac generale
civitatis placitum cum omni iure, quod infra civitatem et comitatum ad domi-
nium S. R. E. pertinet, alicui minime tributurum esse, nisi aut communi civitatis
aut Ferr. episcopatui; condonat offensas illas, quas sibi et praedecessoribus
suis intulerunt; statuit, ut pro tantis beneficiis universitas Ferr. per proprium
nuntium iuret, quod in civitate et toto comitatu Ferr. iustitiam b. Petri ac
S. R. E. defendere bona fide iuvabunt. — Ad hoc in. Ego Innocentius etc.
Dat. in terr. Yulterrano p. m. Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, 5 id. mart.,
ind. 12, inc. d. a. 1133, pont. d. Innocentii pp. II a. 4.
B s. XII. [B s. XVIL D dep. =7 D* f. 161'. E f. 3. F f. 13'. G f. 28. G\
G* iir f 65. I f. 95. [P n. 11. y» f 50. Y]. — Edd. (Fmtanini) Difesa secmda p. 331
n. 4 = Summ. a. 1725 n. 2 , = Bull. Rom. ed. Cocqiielines II 209 n. 11 = Bull. Rom. ed.
Tuur. II 375 n. 11, = Migne CLXXIX 172 n. 131. — Regg. Guarini Comp. p. 31. Frizzi
Mem. ^ II 160; "" II 123. Manini Feiranti Comj). II 10. CappeUetti IV 55. J.5447. JL. 7612.
*18 (11S5)
Innocentius II mandat Landulfo ep. et totius Ferrarien. civitatis clero ac
communi auctoritatem, novam ecclesiam catliedralem aedificandi.
Laud. in n. 19. — Reg. JL. — .
19 Fei-rara 1135 oct. 30 (?)
Azoni presb. card. s. Anastasiae ac legato d. pp. Innocentii II Landulfus
ep. et Ferrarienses consules tradunt terram acquisitam et acquirendam pro
ecclesia Ferr. episcopali aedificanda et cimiterio S. R. E. perpetuo habendam
et tenendam sibique ordinandam et nulli alii concedendam, sub censu annuo 1
byzantii persolvendo. — Anno ab inc. ]135, ind. 13, 3 kal. nov.
G^ III f. 69'. [V* qu. XIX f. 8]. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex G\ — Reg. Cappdletii
IV 56. JL. —.
De die conf. n. 20. — Azzonem card. a. 1135 sept. Bouoniae fuisse Savioli
Ann. Bolognesi I» 238 affirmat.
20 Plsa (1135)
Innocentius II Landulfo ep. et consulibus et populo Ferr. : supplicantibus
nuntiis eorum Rizardo officiali et Rainaldo consule Ferr., suscipit terram pro
construenda episcopali ecclesia et cimiterio infra Ferr. civitatem ab eis com-
paratam et in praesentia Azzonis S. R. E. presb. card. sub censu annuo 1
byzantii b. Petro oblatam sub apost. protectione; praecipit, ut possessiones
b. Petri, civitatem scil. Ferrariensem, comitatum et alia, quae S. R. E. iuris
exsistunt, in fidelitate ac ditione Romanae eccl. inviolabiliter conservent. —
Cum omnibus. Ego Innocentius etc. Subscr. 9 card. Dat. Pisis p. m. Aimerici
S. R. E. diac. card. et canc, 2 kal. oct
F f. 13. [0 f. 7'. V. F» f 5. Z]. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex F. — Regg. Guarini
Comp. p. 8. Frizzi Mem. « I 196. II 142; ^ 1 219. II 180. PflugkH. Itei- p. 225 n. 333 ad
a. 1134— 36. JL. 7641 ad a. 1133—34 sept. 30.
Episcopatus Ferrariensis. 213
lu hoc privilegio Innocentium II oblationem Azzoni card. factam (n. 19) con-
firmasse, ex ipsius privilegii tenore constat, unde coUigitur, notas chronologicas aut
iu n. 19 (S kal. iwv.) aut in n. 20 (2 kul. oct.) librarii incuria aut inter se mutatas
aut false relatas esse.
*21 (1139 in.)
Innocentius II, Landulfo ep. defuncto, Ferrariensibus litteris et viva voce
praecipit, ut ad proximam aynodum sapientes ac discretos viros cum instru-
mentis authenticis et aliis rationibus ad se mittant, ut controversia inter eos
et G(ualterium) Ravennatcm arcliiep. de consecratione Ferrariensis ep. de-
finiatur.
Laud. in n. 22. — Reg. JL. — .
22 Laterano 1139 april. 22
Innocentius II Griflfoni ep. etc: nuntiat, se visis et diligenter inspectis
tam Ferrariensium quam G(ualterii) Ravennatis archiep. privilegiis et rationi-
bus, Ferrariensium scripta praevalere cognovisse; decernit iuxta tenorem
privilegiorum Ferrariensium episcopum eligendum et a Rom. sedis antistite
consecrandum atque Ferr. ecclesiam sub iure et dominio apost. sedis de
cetero manere statuit; confirmat ad instar Adriani (n. f.3), Leonis (n. f5),
Benedicti (n. 6), lohannis (n. ')), Alexandri (n. 9) et Paschalis (n. 11) fundos
et patrimonia, ut Ferr. episcopis liceat in singulis massis ecclesias cum
clericis, presbyteris, diaconis ordinare et consecrare, sanciens, ut Ferr. ecclesia
cum tota parochia sua in iure et dominio ac privilegio S. R. E. b. Petri,
cuius est patrimonium, perpetuo conservetur et sit semper sub Romani ponti-
ficis electione, ordinatione atque consecratione; confirmat fines comitatus
Ferr. etc. (ut n. 11). — Ad hoc in. Ego Innocentius etc. Subscr. 23 card.
Dat. Lat. p. m. Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, 10 kal. mai., ind. 2, inc
d. a. 1139, pont. v. d. Innocentii pp. II a. 10.
B^ s. XIL B s. XVIL [D dep. =J D^ f. 162'. E f. 3'. F f 14'. G f 28'. GK
G» /// f 67. I f. 99. [0 f. 8. P n. 13. F» f. 52'. YJ. — Edd. (Fontanini) Difesa seconda
p. 333 n. 5 = Summ. a. 1725 n. 3, = BuU. Rom. ed. Cocqicelines II 244 n. 59 = Bull. Rom.
ed. Taur.II 438 n. 59, = Barotti Serie p.22, = Cappelletti IV 58, = Migne CLXXIX
454 n. 396. — Regg. Frizzi Mem. » I 196. II 144; ^ I 220. II 182. Manini Ferranti Comp.
II 26. J. 5716. JL. 8013.
In plerisque apographis legimus „ad instar Vitaliani" etc. — Griffo presb.
card. s. Pudeutiauae tit. Pastoris et ecclesiae b. Petri archipresbyter fuit.
*23 (1139-43)
Innocentius II mandat Grifoni ep. et canonicis maioris eccl., quatenus
constitutionem super ecclesia s. Georgii (Transpadana), a Landulfo qd. ep.
olim factam, irrefragabiUter observent.
V. Eccl. s. Georgii ultra Paduni n. 2.
24 Laterano 1144 mart. 6
Celestinus II GrifFoni ep. etc: ad exemplar Innocentii (n. 22) Ferr. epi-
scopum a cardinalibus S. R. E. eligendum et a Rom. sedis antistitc conse-
crandum decernit atque Ferr. ecclesiam sub iure et dominio sedis apost. de
cetero manere sancit; confirmat ad instar Vitaliani (n. f-Z^, Adriani (n. f2),
Leonis (n. f^^, Benedicti (n. 6), lohannis (n. 5)^ Alexandri (n. 9)^ Paschalis
9 I 1 Ferrara.
(n. 11) et Innocentii (ti. 17. 22) fundos et patrimonia et fines comitatiis Ferr.
ctc. (iit in n. 22); confirmat ecclcsias et possessiones propriis expressas
vocabulis. — Ad hoc in. Ego Celestinus ctc. Subscr.' 17 card. Dat. Lat.
p. m. Gerardi S. R. E. presb. card. ac bibl., 2 non. mart., ind. 7, inc. d. a. 1143,
pont. V. d. Celestini II pp. a. 1.
B s. XIV. B s. XVII. [D dep. =7 D' f. 164. E f. 5. F f 18. G f 30. G' (2 non.
mai.). G'^ III f67 Exc. I f 105. [0 f. 12'. P n. 15. V^f.55'. X. YJ. — Edd.(Fontanini)
Difesa seconda p. 337 n. 6 (2 non. maii) = Summ. a. 1725 n. 4, = Bull. Rotn, ed. Gocquelines
II 265 n. 6 = BulL Rom. ed. Taur. II 475 n. 6, = Migne CLXXIX 816 n. 50. — Regg.
Giiarini Comp. p. 32. Frizzi Mem. > I 197; * I 221. J. 6029. JL. 8515.
25 Laterano 1144 mart. 15
Lucius II Griffoni ep. etc. : repetit privilegium Celestini II (n. 24). — Ad
hoc in. Ego Lucius etc. Subscr. 25 card. Dat. Lat. p. m. Baronis cappellani
et scriptoris, id. mart., ind. 7, inc. d. a. 1143, pont. v. d. Lucii II pp. a. 1.
B'- a. 1174. B s. XVII [D dep. =] D' f 165. E f 6. F f. 20. G f 31. G\ I
f. 111. [0 f 16'. P n. 14. F» f. 58. W f 262. XJ. — Edd. (Fontanini) Difesa seconda
p. 340 n. 7 = Summ. a. 1725 n. 5, = Bull. Rom. ed. Cocquelines II 268 n. 2 = Bull. Rom.
ed. Taur. II 480 n. 2. Savioli Ann. Bolognesi 2* 203 n. 129 ex I = Migne CLXXIX 825
n. 2. — Regg. Guarini Comp. p. 32. Frizzi Mem. ^ 1 197; ^ 1 221. Cappelletti IV 62.
J. 6032. JL. 8520.
ji26 Laterano 1144 mart. 15
Lucius II G(rifoni) ep. etc: ad exemplar Innocentii (n. 22) et Celestini (n. 24)
Ferr. episcopum a cardinalibus S. R. E. eligcndum et a Rom. sedis antistite
consecrandum decernit; confirmat ad instar Vitaliani (n. f i^, Adriani (n. j2),
Leonis (n. j3), Benedicti (n. 6y, lohannis (n. 5), Victoris (n. 8>, Alexandri
(n. 9), Paschalis (n. 11), Innocentii (n. 17. 22) et Celestini (n. 24) fundos
et patrimonia etc. (ut n. 24); promittit, se comitatus Ferrariae et Comaclii
ac ripaticum cum omni iure, quod infra civitatcs et comitatus ad dominium
S. R. E. pertinet, alicui minime tributurum esse, nisi aut communi civitatis
aut Ferr. episcopatui (cf.n.l7); confirmat ecclesias et curtes ac possessiones
propriis expressas vocabulis; comprobat antiquas et rationabiles consuetudines
in canonica maiore et in ecclesiis episcopatus, statuens, ut nulli liceat aliquem
in ecclesia maiore in canonicum vel in aliquam praelationem sine licentia ep.
recipere nec cuiquam fas sit in ceteris ecclesiis cappellanum absque consensu
ep. instituere vel amovere; concedit correctionem canonicorum et eorumdcm
ordinationem (cf.n.39); annullans, si eius praedecessores affinitate vel paren-
tela seu malo ingenio aliquam scriptionem vel pactionem nocivam contraxerint
(cf. n. 8). — Ad hoc in. Dat. Lat. p. m. Baronis cappellani et scriptoris, id.
mart., ind. 7, inc. d. a. 1143, pont. v. d. Lucii II pp. a. 1.
B s. XIIL B s. XVI - Ed. Gott. Nachr. 1910 ex B. — Reg. JL. — .
Spurium.
*27 (1144)
Lucius II committit patriarchae Gradensi controversiam inter Moysen
archiep. Ravennatem et Grifonem ep. Ferrariensem super massa Firminiana.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 202.
Episcopatus Feriariensis. 215
*28 (1144)
Lucius II, conquerente Moyse Ravennate archiep., mandat Grifoni Ferra-
riensi ep., ut patriarchae Gradensis sententiae super controversia de massa
Firminiana (n. 27) oboediat.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 208.
29 Sutri (1146) april. 10
Eugenius III Grifoni Ferrariensi ep.: mandat, quatenus villam de Firmi-
niana cum plebe sua (s. Stephani) violenter et iniuste detentam Moysi
Ravennati archiep. cum integritate restituat et in pace dimittat aut, cum
a W(idone) presb. card. fuerit evocatus, ipsius pracsentiam adeat et quicquid
ab eo super hoc statutum fuerit, observet.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 204.
*30 (1149—50)
In praesentia Guidonis Hostiensis ep. Griffo Ferrariensis ep. cum Moyse
archiep. Ravennate super massa Firminiana et plebe s. Stephani atque aliis
ecclesiis in eadem massa constitutis transactionem facit.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 212.
31 Segni 1152 iun. 2
Eugenius III Moysi Ravennati archiep.: definit controversiam inter eum
et Griffonem Ferrarien. ep. super massa Firminiana et plebe s. Stephani atque
aliis ecclesiis in eadem massa constitutis, utriusque partis allegationibus ac
rationibus inspectis et cognitis : quicquid in raemorata massa Ferrariensis ep.
tam in possessionibus quam in ecclesiis per se aut per alios possidebat, nulla
quaestione reservata, ei et Ravennati ecclesiae integre restitui iudicat.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 213.
32 Segni (1152) iun. 2
Eugenius III clericis et laicis in massa Firminiana consistentibus: absolvens
eos ab oboedientia Ferrariensis ep., praecipit, quatenus de cetero Ravennati
archiep. tamquam domino et proprio pastori debitam oboedientiam et reve-
rentiam deferant.
V. Ravenua, Archiepisc. n. 214.
33 Laterano (1154) feh. 27
Anastasius IV Moysi Ravennati archiep.: ad exemplar Eugenii (n. 31)
confirmat sententiam, quam idem de villa et tota massa Firminiana cum
plebe et cappellis suis promulgavit.
V. Ravonna, Archiejjisc. n. 217.
34 Roma S. Maria Rotonda 1154 iun. 17
Anastasius IV Moysi Ravennati archiep.: confirmat sententiam ab Eugenio
promulgatam super controversia massae Firminianae et plebis s. Stephani
atque aliarum ecclesiarum in eadem massa constitutarum, quae inter archiep.
Ravennatem et Griffonem Ferrariensem ep. agitatur (n. 31).
V. Ravenna, Archiepisc. n. 218.
*35 (Ferrara 1155 nov. 25)
Cum consensu (Hadriani IV) pp. et Ariberti card., legati apost. sedis,
Cencius abbas s. Salvatoris Papien. concedit Griffoni Ferrarien. ep. eiusque
2 1 tj Ferrara.
siiccessoribus per emphytcusim totam et integram curtem Melariae sitam in
comitatu et episcopatu Ferrariensi.
V. chartam ap. V. Bellini Mon^e di Ferrara p. 22 (ex archivo secreto archiepisc.
Feir.)- — Reg- Frizzi Mem. ' II 167; ^ II 230. JL. —.
30 Laterano (1156 — 58) dec. 9
Hadrianus IV Griffoni ep. et universo clcro Ferr. : rcprehendit eos, quod
contra sententiam a b. m. Eugenio (n. 31) super massa Firminiana promul-
gatam ea, quae Ravennati eccl. adiudicata sunt, ab eis per violentiam
detineantur; mandat, quatenus ep. de ea de cetero nullatenus se intromittat
et Ferrarienses districte commoneat, ut nullum audeant impedimentum
praestarc, quominus sua sibi iustitia de rebus b. Petri persolvatur; rcvocat
in irritum alienationes, quas post sententiam ab Eugenio datam Ferrariensis
cp. effccerit; praecipit, ut nullus de cetero in Ferrariensi cpiscopatu nec
etiam occasione Hospitalariorum sive Templariorum audeat divinum officium
celebrare.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 220.
*37 Boma S. Pietro (1156—58) dec. 23
Hadrianus IV confirmat ad exemplar Eugenii (n. 31) et Anastasii (n. 34)
sententiam de villa omnique massa Firminiana cum plebe s. Stephani.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 221.
38 Roma S. Maria Nuova (1161) iun. 14
Alexander III Henrico Gradensi patriarchae eiusque suffraganeis, Ferrariensi
ep. et universis epp., abbatibus aliisque ecclesiarum praelatis per Marchiam
constitutis: nuntiat, se 8 id. iun. (iun. 6) Urbem tenuisse et a clero ac populo
Romano apud eccl. s. Mariae Novae sollemniter fuisse receptum, sequenti
quoque die dominico (iun. 11) in Lateranensi eccl. missarum sollemnia cele-
bravisse; exhortatur eos, quatenus in fidelitate et devotione S. R. E. firmi
atque immobiles persistant et alios ad hoc idem modis omnibus inducant.
V. Grado, Patriarchatus (JL. 10666).
39 Benevento 1169 april. 17
Alexander III Amato ep. etc: confirmat antiquas et rationabiles consue-
tudines in canonica maiore et in ecclesiis episcopatus; statuit, ut nulli liceat
aliquem in ecclesia maiore in canonicum vel in aliquam praelationem sine
licentia eius recipere nec cuiquam fas sit in ceteris ecclesiis cappellanum
constituere vel amovere sine eius consensu; concedit correctionem canoni-
corum et aliorum clericorum episcopatus vel monachorum eorumdemque
ordinationem; confirmat hospitalia. — Frati'es et coepiscopos. Ego Alexander
etc. Subscr. 5 card. Dat. Benevent. p. m. Gratiani S. R. E. subdiac. et not.,
15 kal. mai., ind. 2, inc. d. a. 11(59, pont. v. d. Alexandri pp. III a. [10].
B' s. X VIL F f. 8. G f. 32. [0 f. 1. P n. 16. V^ f 63. V* qu. xix f 9J. —
Edd. Muratori Antiq. VI 409 ex G = Migne CC 578 n. 613. Caj)pelletti IV 64 ex F. —
Begcf. Guarini Comp. p. 32. Uf/heUi ' // 573; ^ II 538. Barotti Serie p. 24. Frizzi Mem.
> / 197. II 181; 2 1 221. II 248. Manini Ferranti Comp. II 37. Cavallini Moti. stor. di
S. Maria del Vado p. 74. J. 7756. JL. 11614.
Episcopatus Ferrariensis. 217
Amatus ep. a. 1170 una cum Gabriele ep. Adriensi ab Alexandro III iudex
delegatus est, ut causam inter Paduanum ep. et abbatem s. Petri Mutinensem
decideret (cf. Modena, Mon. s. Petri n. 5).
40 Venezia 1177 sept. 29
Alexander III Gerardo Ravennati archiep.: confirmat sententiam ab Eugenio
(n. 31) promulgatam et ab Anastasio (n. 34) confirmatam super controversia
massac Firminianae et plebis s. Stephani atque aliarum ecclesiarum in eadem
massa constitutarum intcr Moysen archiep. Ravennatem et GrifFoncm ep.
Ferrariensem agitata.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 231.
*41 (1179)
Alexander III committit Hcnrico Gradensi patriarchae et (Lconardo) ep.
Torcellano causam inter abbatem et monachos s. Bencdicti super Padum ex
una parte et P(resbyterinum) Ferrarien. ep. ex altera super villa Tresente.
V. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum (JL. — ). — Praeterea adnotamus
Alexandri III decretum J. 9039. JL. 13974, in Coll. Paris. I c. 109. 110. 163
„Ferrariensi ep.", in Coll. Brug. t. II c. 1; t. V c. 3; t. XL c. 2 ,Remensi archiep."
inscriptum, in ceteris vero collectionibus sine inscriptione exemplatum. — Locus
Trccenta nunc Adriensi episcopatui adscribitur.
*42 (1159—81)
Alexander III concedit privilegium confirmationis.
Laud. in n. 50. 52. 54. — Beg. JL. — .
*43 (1182)
Lucius III committit G(ar8cndonio) Mantuano et Al(berico) Regino epp., ut
testes inquirant de omnibus rationibus, quae pertinent ad b. Petrum et ad
ecclesiam Ferrarien. in Trecenta.
Laud. in „Attestationes de Tricenta" a. 1182 (ed. Muratori Antiq. I 725). — Beg. Frizzi
Mem. ' II 202; ^ II 275. JL. —.
Conf. Fabre-Duchesne Le liber censuum I 121 not. 1. /
44 Vellefri (1182—83) mart. 24
Lucius III abbati et conventui s. Benedicti superPadum: confirmat posses-
sionem (villae Tresente) eis ab H(enrico) Gradensi patriarcha et L(eonardo)
Torcellano ep. ex delegatione Alexandri pp. (n. 41) sententialiter adiudicatam,
salva quaestione proprietatis, P(resbyterino) b. m. Ferrarien. ep. per contu-
maciam se absentante.
V. Mantova, Mou. s. Benedicti super Padum (JL. 14734).
46 Anagni (1183) nov. 24
Lucius III (Theobaldo) Ferrariensi ep.: mandat, quatenus venditionem
hospitalis apud Casaliolam a G(erardo) priore s. Mariae de Rheno archi-
presbytero de Roffeno factam in irritum revocet et faciat pecuniam archi-
presbytero designari etc.
v. Bologna, Eccl. s. Mariae de Rheuo n. 19. — Theobaldus ep. Ferrariensis ex
delegatione Lucii III a. cr. 1185 sententiam tulit in causa inter canonicos ecclesiae
s. Georgii de Ganaceto et abbatem Vangaditiensem (v. Modena, Eocl. s. Georgii de
Ganaceto u. 1).
2 1 8 Ferrara.
46 Verona (1186—87) ian. 22
Urbanus IIT universis Dei fidelibus per Ravennatem archiepiscopatum et
Ferrariensem episcopatum constitutis: iniungit, ut Hu(goni) priori et fratribus
s. Mariae de Reno in ecclesia sua campanarium construentibus et pontem
super fl. Renum reparantibus de bonis suis caritatis beneficia conferant.
V. Bologna, Eccl. s. Mariae de Rheno n. 22.
47 Verona (1186-87) ian. 23
Urbanus III abbati et monachis s. Benedicti super Padum: confirmat ad
excmplar Lucii (n. 44) sententiam ab Henrico Gradensi patriarcha et Leo-
nardo Torcellano ep. ex delegatione Alexandri pp. (71. 41) de controversia
inter eos et P(resbyterinum) b. m. ep. Ferr. super quibusdam possessionibus
prolatam et hic insertam.
V. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum (JL. 15775).
48 Verona (1186—87) feb. 20
Urbanus III universis fidelibus per archiepiscopatum Ravennaten. et Ferra-
rien. dioecesim constitutis: indulget, quatenus Cruciferis Bononiae commo-
rantibus de bonis suis caritatis auxilium ministrent.
V. Bologna, Domus Cruciferorum n. (3.
49 Ferrara 1187 nov. 7
Gregorius VIII Alberto abbati et conventui s. Benedicti: confirmat ecclesiam
8. Agathes in episcopatu Ferrariensi positam , a b. m. L(andulfo) Ferr. ep.
donatam, sicut in eius instrumento authentico de verbo ad verbum inserto
continetur.
V. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum (JL. 16039).
50 Ferrara 1187 nov. 11
Gregorius VIII Stephano ep. etc. : ad exemplar Innocentii (n. 22), Celestini
(n. 24), Lucii (n. 25) et Alexandri (n. 42) suscipit Ferr. ecclesiam sub apost.
protectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis et antiquas
atque rationabiles consuetudines in canonica maiore et in ecclesiis episcopatus,
statuens, ut nulli liceat aliquem in ecclesia maiore in canonicum vel in aliquam
praelationem sine licentia eius recipere nec cuiquam fas sit in ceteris ecclesiis
cappellanum absquc eius consensu instituere vel amovere; concedit correctio-
nem canonicorum et aliorum clericorum episcopatus et monachorum eorum-
demque ordinationem (cf. n.39); sancit, ut Ferrariensis eccL cum tota parochia
Bua in iure et dominio ac privilegio S. R. E. b. Petri. cuius est patrimonium,
perpetuo conservetur et sit semper sub Rom. pontificum electione, ordinatione
atque consecratione. — In eminenti. Ego Gregorius etc. Subscr. 1 1 card.
Dat. Ferrar. p. m. Moysi Lat. can. vicem agentis cancellarii. 3 id. nov., ind. 6,
inc. d. a. 1 187, pont. v. d. Gregorii pp. VIII a. 1.
B s. XVIL F f. 8'. G f. 33'. G^ /// f. 68. fO f. 2. P n. 17. F» f 70'. F* qu. xix
f. 10 Exc.]. — Ed. PflugkH. Acta III 348 n. 396 ex BG^. — Begg. Guarini Comp. p. 32.
Ughdli ' II 575; ' II 539. Frizzi Mem. ' I 199. II 284; * I 223. II 210. Manini Feiranti
Comp. II 70. Cappelletti IV 73. Kaltenbrunner in Wiencr SB. XCIV 687 n. 10000 a.
JL. 16048.
Episcopatus Ferrariensis. 219
51 Ferrara 1187 nov. 13
Gregorius VIII abbati et monachis s, Benedicti super Padum: confirmat ad
exemplar Lucii (u. 44) et Urbani (n. 47) sententiam ab Henrico Gradensi
patriarcha et Leonardo Torcellano ep. ex delegationc Alexandri pp. (n. 41)
de controversia inter eos et P(resbyterinum) b. m. ep. Ferr. super quibusdam
possessionibus prolatam et hic insertam.
V. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum (JL. 16051).
52 Laterano 1189 april. 20
Clemens III Stephano ep. etc: ad exemplar Innocentii (n. 22), Celcstini
(n. 24), Lucii (n. 25), Alexandri (n. 42) et Gregorii (n. 50) concedit privi-
legium protectionis et confirmationis (ut n. 50). — In eminenti. Ego Clemens
etc. Subscr. 13 card. Dat. Lat. p. m. Moysi S. R. E. subdiac. vicem agentis
cancellarii, 12 kal. mai., ind. 7, inc. d. a. 1189, pont. v. d. Clementis pp. III a. 2.
A\ [B^ s. XVII. G f. 32'. V^ f. 72. Insert. buUae Nicolai V a. 1448 ian. 30:
Boma Arch. Vat. Reg. Lat. t. 440 f. 189' = Arrn. XXXI t. 53 f. 73'; 7)> f. 233; F f. 31;
V^ f. 24S; F»; Y]. — Edd. Summ. a. 1725. Muratori Antiq. VI 439 ex G = Migm CCIV
1436 n. 118. — Begg. Barotti Serie p. 30. Frizzi Mem. ' 1 197. III 27; ^ I 221. III 29.
Manini Ferranti Comp. II 70. Cappelletti IV 73. J. 10146. JL. 16404.
53 Laterano 1190 april. 4
Clemens III Alberto abbati et monachis s. Benedicti super Padum: confirmat
ad exemplar Lucii (n. 44), Urbani (n. 47) et Gregorii (n. 51) sententiam ab
Henrico Gradensi patriarcha et Leonardo Torcellano ep. ex delegatione
Alexandri pp. (n. 41) de controversia inter eos et P(resbyterinum) b. m. ep.
Ferr. super quibusdam possessionibus prolatam et hic insertam.
V. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum (JL. 16484).
54 Laterano 1192 mart. 26
Celestinus III Uguicioni ep. etc. : ad exemplar Innocentii (n. 22), Celestini
(n. 24), Lucii (n. 25), Alexandri (n. 4'-i), Gregorii (n. 50) et Clementis (n. r>2)
concedit privilegium protectionis et confirmationis (ut n. 52). — In eminenti.
Ego Celestinus etc. Subscr. 13 card. Dat. Lat. p. m. Moysi S. R. E. subdiac,
Lat. can., 7 kal. april., ind. 10, inc d. a. 1 192, pont. v. d. Celestini pp. III a. 1.
A. [B s. XVII. F f. 11. G f. 34. G^ m f. 69'. 0 f. 5. P n. 18. V^ f. 74. F*
qu. XIX f. 11 Exc. (3 kaL apriL)^. — Ed. Gott. Naclir. 1910 ex A. — Regg. Guarini Comp.
p. 32. Vglielli ^ II 576; ^ II 540. Barotti Serie p. 31. Frizzi Mem. » I 197. III 38; * I 221.
III 40. PflugkH. Iter p. 325 n. 936. JL. 16842.
*55 (1193)
Celestinus III mandat Ferrariensi ep., ut Rolando abbati de Vaiano det
domum hospitalem s. Georgii de Misericordia positam extra muros Ferrariae
prope eccl. s. Leonardi.
V. Domus hosp. s. Georgii u. 1.
220 Ferrara.
Ecclesia cathedralis s. Georgii.
M. A. Guarini Coiupendio hist. p. 7sq. — Cronologia e catalogo dei canouici del
capitolo della cattedrale di Ferrara daFa. 856 al 1656, ms. s. XVII, Ferrara Bibl. comunale
CA 927. — Documenti relativi al duomo di Ferrara, ms. s. XVIII, ib. CA 960. — Gius.
Ant. Scalabrini Descrizione della s. chiesa metropolitana di Ferrara, ms. s. XVIII, ib. 26
NC 1. — G. A. Scalabrini Memorie sacre e profane della cattedrale di Ferrara, ms.
s. XVIII, ib. 447 ND 4. — G. A. Scalabrini Notizie istoriche del capitolo della s. chiesa
di Ferrara, ms. s. XVIII, ib. 125 NC 4. — G. A. Scalabrini Liber ecclesiae cathedralis
Ferrariae, ms. s. XVIII, ib. 456 ND 4. — G. A. Scalabrini Copie di scritture estratte
dairavchivio del capitolo di Ferrara, ms. s. XVIII, ib. 459 ND4. — Frizzi Mem. 'II 124 sq.;
*II161sq. 183 sq. — Luigi Casazza Memorie sopra rimportanza cronologica della chiesa
cattedrale di Ferrara (Ferrara 1836). — Ferdinando Canonici SuIIa cattedrale di Ferrara.
Cenni storici e studii d' arte (Venezia 1845). — Gius. .^ntonelli Cenni storici intorno ad
alcuni canonici della cattedrale di Ferrara, esaltati alla dignita vescovile (Ferrara 1845). —
G. Levizzani-Cirelli Sulla importanza artistica e cronologica della metropolitana di
Ferrara (Ferrara 1874). — E. Gruyer La cathedrale de Ferrare in: L'Art chretien (1891).
— G. Castagnoli 11 duomo di Ferrara (Ferrara 1895).
Antiqua Ferrariensium episcoporum ecclesia cathedralis s. Georgii ex-
stabat, ut iam diximus, ultra Padum in massa Babilonia sive Ferrariola usque
ad a. 1 135, Tunc Landulfus episcopus et consules civitatis Ferrariae, praesente
Azzone S. R. E. presb. card. et apost. sedis legato, novam s. Greorgii ecclesiam
cathedralem in loco, ubi nunc est, aedificare coeperunt, terra ipsius b. Fetro
et apostolicae sedi oblata, sub censu annuo unius byzantii, quem Albinus et
Cencius in Libro censuum S. R. E. duabus vicibus (ed. Fabre-Duchesne II 107.
115; I 120) adnotant:
„Ecclesia sancti Georgii I morabutinum"
„Ecclesia maior I morabutinum per annum";
cf. quae leguntur apud eundem Cencium (1. c. I 245):
„Terra, in qua Ferrariensis ecclesia de novo construitur, iuris est
beati Petri et solvit bisantium I".
In hac nova s. Georgii ecclesia, quae etiamnunc inter monumenta artis
perpulchra praefulget, Alexander III a. 1177 april. 29 missam audivit (cf.
Barotti Serie p. 26; Frizzi Mem. ^ II 193«; 2 H 263; Manini Ferranti Comp.
II 50; Simonsfeld in Miinchner SB. 1897 p. 549) et die 8 m. maii altare
maius consecravit (n. 13), ibique corpus Urbani III, qui Ferrariae a 1187
oct. 20 obiit, sepultum est.
Tabularium ecclesiae cathedralis, bene dispositum et locupletissimum,
cum chartis inde ab a. 973, custoditur penes canonicos. Earum inventarium
confecit losephus Antenor Scalabrinius, qui omnia fcre privilegia et instru-
menta archivi transcripsit. Praeterea peculiari laude dignus est codex privi-
legiorum saec. XVI confectus [C]. Adnotamus denique diplomata Ottonis III
a. 998 (Mon. Germ. Dipl. II 695 n. 275; cf. p. 896) et Heinrici II a. 1014
(1. c. III 329 n. 279).
Eccl. cathedralis s. Georgii. 221
Chartarum regesta leguntur in G. A. Scalabrini Memorie sacre et pro-
fane della s. chiesa di Ferrara, ms. s. XYIII, Ferrara Bibl. comunale 241 NC 9.
A = Orig. Ferrara Arch. capitolare.
B = Cop. ib.
C = Liber privilegiorum ecclesiae Ferrariensis, mb. s. XVI in., ib. — Huius codicis
exemplar est codex inscriptus
C = Privilegia Ferrariensium, s. XVI, Roma Arch. Vat. Arm. V c. V n. 24; cf. Gott.
Nachr. 1900 p. 117.
D = Ferrarien. investiturarum vol. V, coll. a Dominico Raynaldo, s, XVI ex., ib.
Arm. XLVI t. 25; cf. supra p. 205.
E = Fel. Contelori BuUae et brevia Alexandri III, s. XVII, ib. Misc. Arm. VII t. 127.
I*' = (Ferd. Ughelli) Privilegia ms. pontificum et imperatorum, s. XVII, cod. Vat.
Barb. 3214 (XL 11. olim 3632); cf. PflugkH. Iter p. 93 et Gott. Nachr. 1903 p. 94.
F' = G. A. Scalabrini Transunto dei documenti, a. 1774, Ferrara Bibl. comunale 468
ND 5.
F*= G. A. Scalabriui Copie di scritture estratte dalTarchivio del capitolo di Ferrara,
s. XVIII, ib. 459 ND 4.
F* = G. A. Scalabrini Notizie istoriche del capitolo della s. chiesa di Ferrara,
s. XVIII, ib. 125 NC 4.
Z = (Gius. Antonelli) Documenti antichi spettanti al capitolo, ai vescovi etc,
s. XIX, ib.; cf. supra p. 206.
fi (667—72)
Vitalianus atque Constantinus imp. aug. tribuunt canonicis totam et inte-
gram quartam partem totius decimae, quae dabitur ad ecclesiam Ferr., et
similiter decimam de omni sua suorumque famulorum laboratione.
v. Episc. n. fl.
2 1055 iun, 14
Victor II Everardo archipresb. et Leoni archidiac. reliquisque canonicis
s. Ferr. eccL etc: suscipit eos sub apost. defensionis munimine, et confirmat
bona eorum; recipit sub apost. defensione 12 homines Ferr. civitatis, qui
canonicos navigio ducant, quousque usus eorum fuit, sine omni pretio. — Si
iustis. Dat. VIIIX kaL iul. p. m. Hildebrandi S. R. E. card. subdiac, a. Victoris
pp. II 1, ind. 8.
A. [B s. XI. C f. 3' = C f.9 = D f. 141. F' f 45'. F« qu. xvm f. 2. Z]. —
Edd. Ughelli ' 11566 ex A (6 kal. iuL a. 1055); ^ II 533 = Bull. Rom. ed. Cocquelines I 389
n. 1 = Bull. Rom. ed. Tcmr. I 631 n. 1, = Migne CXLIII 808 n. 2. — Regg. Barotti Serie
p. 11. Manini Ferranti Comp. I 288. Cappelletti IV 43. J. 3292 et JL. 4338 ad iim. 26.
Auxilio privilegii Ottonis III confectum.
3 1068 iun. 20
Alexander II Everardo archipresb. et Romano archidiac reliquisque cano-
nicis s. Ferr. eccL etc: suscipit eos eorumque bona in munimine apost.
defensionis (ut n. 2). — Si iustis. Dat. 12 kaL iul. p. m. Petri clerici
fungentis vice Petri S. R. E. subdiac ac bibl., a. ab inc D. 1068, 7 v. pont.
d. Alexandri pp. II, ind. 6.
A. [B s. XIL C f5 = C' f 12' = D f 145. F» f 49'. F« qu. xvili f 3j. —
Edd. Ughelli ' II 567; * II 534 = Bull. Rom. ed. Cocquelines II 8 n. 11 = Bull. Rom. ed.
Taur. II 29 n. 11, = Migne CXLVI 1345 n. 61. — Regg. Guarini Comp. p. 33. Barotti
Serie p. 12. Manini Ferranii Comp. I 289. Cappelktti IV 46. J. 3437. JL. 4650.
222 Ferrara.
4 Fermra 1135 oct. 30(?)
Azoni presb. card. s. Anastasiae ac legato d. pp. Innocentii II Landulfus
ep. et Ferrarienses consules tradunt terram acquisitam et acquirendam
pro eccl. Ferr. episcopali aedificanda etc. , sub censu annuo 1 byzantii per-
solvendo.
V. Episc. n. 19.
*,-:
>
(1135)
Azo S. R. E. card. et apost. sedis legatus cum consensu Landulfi ep. statuit,
ut nullus extra voluntatem canonicorum infra civitatem vel suburbia baptizare,
ungere vel publicas poenitentias dare praesumat, et promulgat constitutionem
super testamentis defunctorum.
Laud. in n. 11. 16. 18. — Beg. JL. — .
Azzonem card. a. 1135 mai. 8 novam ecclesiam consecrasse, Guarini Comp. p. 8
et Frizzi Mem. * TI 143; '^ II 180 affirmant; sed die 8 mai. consecrationem altaris
maioris in maiore ecclesia ab Alexandro III celebratam fuisse constat (n. 13).
6 Pisa (1135)
Innocentius II Landulfo ep. et consulibus et populo Ferr. : suscipit terram
pro construenda episcopali ecclesia et cimiterio infra Ferr. civitatem ab eis
comparatam et in praesentia Azzonis S. R. E. presb. card. sub censu annuo 1
byzantii b. Petro oblatam sub apost. protectione etc.
V. Episc. n. 20.
7 Laterano 1139 mai. 23
Innocentius II Gualfredo archipresb. Ferr. conventus: omnium cardinalium
totiusque Romanae curiae precibus, eiusque scriptis bene perspectis, laudat
quicquid per ep. Landulfum de ecclesiis, oblationibus, decimis et primitiis a
laicis excussum est, ut nullus deinceps clericus de Ferr. conventu de patri-
moniis suis vel ecclesiasticis possessionibus, laboribus actis decimas aut ullos
redditus ulli cogatur reddere laicorum; confirmat quicquid de missis maiori-
bus et de exsequiis mortuorum in civ. Ferr. per ep. Landulfum statutum est;
statuit, sicut in mundiburdio Ottonis imp. , omnes clericos de conventu
civitatis Ferr. immunes esse ab omni datione et ab omni saeculari et
laicali functione; suscipit eum ciusque bona sub apost. tutela, et concedit ei
licentiam sedem apost. libere appellandi. — Sacrosancta Romana. Ego
Innocentius etc. Subscr. 17 card. Dat. Lat. p. m. Aimerici S. R. E. diac.
card. et canc. , 10 kal. iun., ind. 2, inc. d. a. 1139, pont. v. d, Innocentii
pp. II a. 10.
B s. XII ex. C f. 4' [= C f. 11' = D f 144'. F f. IIS. F' f. 63. V^ qu. xvni
f. 4. ZJ. — EcUl. Ughelli ' II 569; » // 535 = Bull. Rom. ed. CocqueUnes II 246 n. 60 =
liull. Rom. ed. Taur. II 441 n. 60, = Migne CLXXIX 472 n. 909. — Regg. Guarini Comp.
X>. 33. Cappelletti IV 61. J. 5728. JL. 8033.
Landulfi ep. statutum a. 1106 de renuntiatione ecclesiarum, oblationum et
primitiarum a laicis detentarum ed. Muratori Antiq. VI 2G2; eiusdem LanduHi ep.
statutum a. 1110 de missis maioribus et de exsequiis niortuorum legitur ib. V 1029.
Ottonis 111 diplojiia datum ost a. 998 feb. 9 (ed. Mon. Germ. Dipl. II 695 n. 275).
Eccl. cathedralis s. Georgii. 223
*8 (1139—43)
Innocentius II mandat Grifoni ep. Ferr. et canonicis maioris ecclesiae,
quatenus constitutionem super eccl. s. Georgii (Transpadana), a Landulfo qd.
ep. olim factam, irrefragabiliter observent.
V. Eccl. 8. Georgii ultra Padum n. 2.
9 Laterano 1157 iul. 3
Hadrianus lY Paulo conventus Ferr. archipresb.: ad instar Innocentii (n.7)
confirmat Landulfi qd. ep. statuta et Ottonis imp. mundiburdium, suscipit eum
eiusque bona sub apost. protectione, et concedit ei facultatem libere sedem
apost. appellandi. — Apostolicae sedis. Ego Adrianus etc. Subscr. 11 card.
Dat. Lat. p. m. Rolandi S. R. E. presb. card. et canc, 5 non. iul., ind. 5, inc.
d. a. 1 157, pont. v. d. Adriani pp. IIII a. 3.
B a. 1220. — Ed. Gott. Nachr. 1897 p. 379 n. 5 ex B. — Beg. Guarini Comp. p. 33.
JL. — .
10 Roma S. Pietro 1158 ian. 10
Hadrianus IV canonicis etc: suscipit Ferr. eccl. sub apost. protectione, et
confirmat possessiones propriis expressas vocabulis. — Officii nostri. Ego
Adrianus etc Subscr. 18 card. Dat. Romae ap. s. Petrum p. m. Rolandi
S. R. E. presb. card. et canc, 4 id. ian., ind. 6, inc. d. a. 1157, pont. v. d.
Adriani pp. IIII a. 4.
A. [B a. 1219. G f.2 = C^ f.4 = B f. 135. F' f G9. V qu. xviii f 5]. —
Edd. Ughelli ' II 571; * II 536 = BuU. Rom. ed. Cocquelines II 356 n. 11 = Bull. Rom. ed.
Taur. II 636 n. 11, = Migne CLXXXVIII 1548 n. 175. — Regg. Guarini Comp. p. 33.
Barotti Sefi-ie p. 23. Frizzi Mem. * II 168; ^ II 231. Cappelletti IV 63. J. 7030. JL. 10378.
U (1159—75)
Alexander III Guidoni archipresb., Presbyterino praeposito et universis cano-
nicis etc: suscipit Ferr. eccl. sub apost. protectione, et confirmat possessiones
propriis expressas vocabulis; prohibet, ne cui liceat clericos cappellarum,
quae ad iurisdictionem eorum tantummodo pertinent, ipsis invitis, interdicto
vel excommunicationi subicere aut indebita molestatione gravare, sed liberam
dispositionem, ordinationem et correctionem cappellarum et clericorum ipsarum
habeant; statuit, ut nullus contra voluntatem canonicorum infra civitatem vel
suburbia baptizare, ungere secundum institutionem ab Azone olim S. R. E.
card. et apost. sedis legato cum consilio et assensu Landulfi qd. ep. factam
(n. 5) vel publicas poenitentias dare praesumat; prohibet, ne aliquis paro-
chianorum, quos canonici cum auctoritate episcopi excommunicationi vel inter-
dicto canonice subiecerint, ad divina officia vel sepulturam ante absolutionem
recipere audeat; indulget, ut, si episcopus invasores, perturbatores aut deten-
tores possessionum ipsorum infra 30 dies noluerit ecclesiastica sententia coercere,
liceat canonicis excommunicationis vel interdicti sententiam promulgare ; con-
firmat constitutionem ab Azone card. cum consilio et assensu Landulfi ep.
super testamentis defunctorum factam et ab Amato ep. approbatam. — Piae
postulatio. Ego Alexander etc Subscr. card. [Dat ].
A (mutilum). [C f 1 = C^ f 1 = D f 131. E. F' f 80. F» qu. xviil f 6]. —
Edd. Ughelli ' II 573; * II 538 ad a. 1177 = Biill Rom. cd. Cocquelines II 455 n. 101
224 Ferrara.
= BhU. Roin. ed. Taur. II SLj n. 101, = Migne CC li:>2 n. 1.324. — Regg. Burotti
Serie p. 25. Manini Ferranti Comp. II 48. Cappelktti IV 68. J. 8541 et JL. 12945 ad
a. 1177.
Subscriptiones cardinalium, praeter Hubaldi Hostiensis et Gualterii Albanensis,
et notae chronologicae legi non possunt. Verba ,Dat. Venetiis 3 kal a. d. inc.
1179" in C a manu quadam saec. XVI addita omnino spemimus; Presbyterinus
enim praepositus a. 1175 in. episcopus creatus est.
12 Anagni (1173—76) mai. 80
Alexander III Guidoni archipresb. et canonicis Ferr. eccl.: indulget, ut,
cum ad exsequias mortuorum invitati fuerint, cum episcopo praesente maius
altare ad divina celebranda officia habeant; si episcopus absens fuerit, nihil-
ominus maius altare et maiorem missam, sicut tempore Landulfi et Grifonis
qd. Ferr. epp. habuerunt, in posterum libere habeant. — Licet omnium.
Dat. Anag. 3 kal. iun.
A. [E. y* qu. ni f. 9'. F' f. 14. ZJ. — Ed. Gott. Nachr. 1897 p. 381 n. 6 ex A. —
Rcg. JL. — .
13 Ferrara 1177 mai. 8
Alexander III consecrat in ecclesia altare maius cum Ubaldo Ostien.,
Guillelmo Portuen., Manfredo Praenestin. epp. et Conrado Salisburgen.
archiep. et card., aliisque cardd. et epp., et relaxat poenitentibus in festivitate
dedicationis ipsius altaris hoc visitantibus 1 annum de criminalibus et septimam
partem de venialibus.
Inscriptio legitur incisa in cassa plumbea, quae reliquias sanctorum continet (edd.
BeUini Monete p. 28 not. 1; Bnrotti Serie p. 27; Frizzi Mem. ^ II 194; * II 264; Manini
Fetranti Comp. II 51; CappeUetti IV 69). — Indulgentiam ex libro antiquo et memoriaU
eccl. Ferr. edd. Baronius Ann. eccl. ad a. 1177 c. 49 = Amo7i Hist. indulgent. p. 128; UgheUi
* II 539 (a. 1174). — Regg. J. p. 771. JL. II p. 306.
*14 (1181)
Alexander III committit Ardicioni Mutinensi ep. causam inter archipresb.
et canonicos Ferr. ex una parte et abbatem et monachos s. Bartholomaei ex
altera super quadam cappella audiendam.
Laud. in sententia Ardicionis ep. a. 1182 ivl. 22 (A = F* qu. vi f. 16'). — Reg. JL. — .
*15 (1159—81)
Alexander III confirmat ad exemplar Innocentii (n. 7) et Adriani (n. 9)
statuta b. m. Landulfi ep.
Laud. in n. 17. — Reg. JL. — .
16 Verona 1184 oct. 1
Lucius III canonicis Ferr. eccl. etc. : ad exemplar Alexandri (n. 11) suscipit
Ferr. eccl. sub apost. protectione, et confirmat possessiones et iura (ut n. 11).
— Quotiens a nobis. Ego Lucius etc. Subscr. 1 1 card. Dat. Veron. p. m.
Hugonis S. R. E. not., kal. oct., ind. 3, inc. d. a. 1184, pont. v. d. Lucii
pp. III a. 4.
B a. 1279. [V^ f 179]. — Ed. Gott. I^^achr. 1910 ex A. — Regg. Barotti Serie
p. 29. Gott. Nachr. 1897 p. 382 n. 7. JL. — .
Eccl. cathedralis s. Georgii. 225
17 Verona 1186 april 22
Urbanus III Michaeli conventus Ferr. archipresb.: ad exemplar Innocentii
(n. 7), Adriani (n. 9) et Alexandri (n. 15) communit quicquid per b. m. Lan-
dulfum qd. Ferr. ep. de ecclesiis, oblationibus, decimis et primitiis a laicis
excussum est, statuens, ut nullus deinceps clericus de Ferr. conventu de
patrimoniis suis vel ecclesiasticis possessionibus sive laboribus decimas ulli
cogatur persolvere laicorum; confirmat quicquid de missis maioribus et exse-
quiis mortuorum per eimdem L. ep. canonice statutum est, sanciens omnes
clericos de conventu Ferr. iuxta mundiburdium Ottonis imp. immunes esse
ab omni tributo sive datione et laicali penitus functione; suscipit eum cum
bonis sub apost. protectione; sancit antiquas et rationabiles consuetudines
conventus et congregationis; statuit, ut libere ei liceat sedem apost. appel-
lare. — Apostolicae sedis. Ego Urbanus etc. Subscr. 14 card. Dat. Veron.
p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 10 kal. maii, ind. 4, inc. d. a. 1186,
pont. V. d. Urbani pp. III a. 1.
A. [C f.5 = C> /'. 13' = B f. 146'. F /•. 125. V^ f 82' et f 181 Exc. V^ qu. xvni
f. 7 Exc.J. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex A. — Regcj. Guarini Comp. p. 33. Ughelli * II 575;
* II 540. Baroiti Serie p. 29. Manini Ferranti Conipj. II 66. Ca^ypelletti IV 71. PflugkH.
Iter p. 305 n. 817 ex F. J. 9816. JL. 15590.
18 Bologna 1187 nov. 19
Gregorius VIII canonicis etc. : ad exemplar Alexandri (n. 11) et Lucii
(yi. 16) suscipit Ferr. eccl. sub apost. protectione, et confirmat possessiones
et iura (tit n. 16). — Quotiens a nobis. Ego Gregorius etc. Subscr. 8 card.
Dat. Bononiae p. m. Moysi Lat. can. vicem agentis cancellarii, 13 kal. dec,
ind. 6, inc. d. a. 1187, pont. v. d. Gregorii pp. VIII a. 1.
A. [C f.4 = C^ f. 10 = D f. 142. F> /; 83. V qu. XIV f. 8]. — Ed. Gott. JSIaehr.
1910 ex A. — Begg. Giiarini Cowp. p. 33. Frizzi Mem. » II 210; * II 284. Gott. Nachr.
1897 p. 385 n. 13. JL. — .
*19 (1194)
Celestinus III delegat lohannem priorem eccl. s. Georgii ultra Padum ad
cognoscendam et definiendam litem inter Nigrum notarium et Garsindinum
pro vicinis et parochianis eccl. s. Petri de Castro curialium ex una parte et
canonicos Ferr. ex altera de nominatione presbyteri.
Laud. in eiusdem lohannis prioris sententia a. 1194 oct. 29 (A = V'^ qu. Vl f. 16'). —
Reg. JL. —.
20 Laierano 1195 mai. 3
Celestinus III praeposito Faventino et abbati s. Mercurialis Livien. : com-
mittit causam inter (Aldegerium) archipresbyterum, Mainardum subdiac. et
praepositum et canonicos Ferr. ex una parte et priorem et monachos s. Ro-
mani ex altera super missis canendis et aliis honorificentiis audiendam. —
Causam quae. Dat. Lat. 5 non. maii pont. n. a. 5.
Insert. .sententiae loachimi praepositi Faventini et Guarnerii abbatis s. Mercurialis
a. 1195 iul. 5 (A = V- qu. v f. 18. Apogr. s. XII cx. Reggio Arch. capitolare). — Ed. Gott.
Nachr. 1910. — Reg. JL. —.
lidem iudices iam a. 1195 iun. 2 partibus terminum peremptorium constituerunt.
Kehr, Italia pontificiaV. !•'
226 FeiTara.
*21 (Laterano 1195 hcl.)
Celestinus III concedit canonicis eccl. Ferr. et monachis s. Romani coram
se super missis canendis et aliis honorificentiis litigantibus U(gonem) Sipon-
tinum archiep. et I(ohannem) tit. s. Priscae presb. card. auditores, nuntio
s. Romani contra sententiam (ti. 20) ad apost. audientiam appellante.
Laud. in n. 22. — Reg. JL. — .
De Hugone Sipontino archiep. cf. Quellen uud Forschungen VIII (1905) 16.
22 Laterano 1195 iul. 28
Celestinus III praeposito Mutinensi et mag. Loterio subdiac. apost., canonico
Pisano: mandat, quatenus inquirant veritatem de sententia lata ab abbate
8. Mercurialis et praeposito Faventino (n. 20) et causam inter canonicos Ferr.
et monachos s. Romani appellatione remota fine canonico terminent. — Cum
causam. Dat. Lat. 5 kal. aug. pont. n. a. 5.
A. [V f. 91. F* qu. III f. 13']. — Ed. Gott. Nachr. 1897 p. 388 n. 18 ex A. —
Beg. JL. -.
Sententia mag. Martini Mutinensis praepositi et Lotherii Cremonensis, d. papae
subdiaconi, data est a. 1195 oct. 11. Eam Innocentius III a. 1198 april. 28 coufirmavit.
*23 (1195)
Celestinus III committit archidiac. Paduano et abbati s. lustinae causam
inter (Aldegerium) archipresb. et (Mainardinum) praepositum Ferr. ex una
parte et parochianos s. Peti'i de Castro curialium ex altera super electione
et nominatione sacerdotis ipsius eccl. s. Petri ventilandara.
Laud. in n. 24. — Beg. JL. — .
24 ' (1195)
Celestinus III G(erardo) Bononiensi ep.: mandat, quatenus sententiam ab
archidiacono Paduano et abbate s. lustinae, iudicibus a sede apost. delegatis
(n. 23)., contra parochianos s. Petri Ferr. promulgatam faciat observari. —
Ex parte.
Imert. sententiae Gerardl Bononiensis ep. a. 1195 oct. 11 (A = V- qu. /r f. 24). —
Ed. Gott. Nachr. 1910. — Beg. JL. — .
Ecclesia s. Petri de Castro eurialium.
De antiquissima hac ecclesia parochiah cf. Scalabrini Mem. p. 358 sq.
et Frizzi Mem. i V 241 sq.; 2 V 245 sq.
*1 (1194)
Celestinus III delegat lohannem priorem eccl. s. Georgii ultra Padum ad
cognoscendam et definiendam Utem inter Nigrum notarium et Garsindinum
pro vicinis et parochianis eccl. s. Petri de Castro curiaHum ex una parte et
canonicos Ferrarienses ex altera de nominatione presbyteri.
V. Eccl. cathedr. n. 19.
*2 (1195)
Celestinus III committit archidiac. Paduano et abbati s. lustinae causam
inter (Aldegerium) archipresb. et (Mainardinum) praepositum Ferr. ex una
Eccl. cathedralis s. Georgii — Eccl. s. Mariae de Vado. 227
parte et parochianos s. Petri de Castro curialium ex altera super electione
et nominatione sacerdotis ipsius eccl. s. Petri ventilandam,
V. Eccl. cathedr. n. 23.
3 (1195)
Celestinus III G(erardo) Bononiensi ep.: mandat, quatenus sententiam ab
archidiac. Paduano et abbate s, lustinae contra parochianos s. Petri Ferr.
promulgatam (n. 2) faciat observari.
V. Eccl. cathedr. n. 24.
Ecclesia s. Mariae de Vado.
(Fr. Taddeo Turroni) Descrizione della chiesa di S. Maria in Vado e del miracolo
ivi accaduto, nis. s. XVI, Ferrara Bibl. comunale CA. 246 (cf. Cavallini p. 175 sq.). —
Guarini Comp. hist. p. 301 sq. — Penuotti Hist. tripartita * p. 299; *• * p. 307. —
Lubin p, 131. — T. Balbo Esposizione di due iscrizioni latine esistenti nella basilica di
S. Maria del Vado (Venezia 1774). — Scalabrini Mem. p. 313sq. — Eugenio Cimatti
Cenni storici intorno al sangue miracoloso che si venera nella basilica paiTOCchiale di
S. Maria del Vado in Ferrara (Ferrara 1857). — (Gaetano Cavallini) Monumenti storici.
Omaggio al sangue miracoloso che si venera nella basilica parrocchiale di Santa Maria
■del Vado in Ferrara (Ferrara 1878).
Ecclesiae s. Mariae de Vado origines incertae sunt. In eam Landulfus
€p. Ferrariensis canonicos regulares ex canonica s. Mariae de Portu .Ravennae
introduxit, Gualterio tunc canonico et praeposito s. Mariae de Portu (cf. n. 1
et eiusdem Gualterii Ravennatis archiep. privilegium a. 1141 Andreae prae-
posito concessum ap. Fantuzzi Mon. Rav. 11 120 n. 62). Canonicam s. Mariae
de Vado, quae magnam sanctitatis famam a. 1171 miraculo sanguinis ex hostia
divina emanantis consecuta est, Portuenses tenuerunt multis annis. A. 1477
a Sixto IV canonicis congregationis s. Salvatoris de Bononia data est.
Quae ex archivo canonicorum s. Mariae de Vado supersunt chartae et
scripturae, hodie Ferrariae in archivo quod vocatnr Archivio dei residui beni
ecclesiastici adservantur (cf. Gott. Nachr. 1897 p. 364). Aliae Romae in
archivo canonicorum regularium Lateranensium penes ecclesiam s. Petri ad
Vincula (cf. Gott. Nachr. 1 900 p. 1 32), aliae Ravennae in antiquo Portuensium
labulario (cf. supra p. 95) inveniuntur.
C = Liber memoriarum s. Mariae de Vado, inscriptus A, Ferrara Ai-ch. dei residui
beui ecclesiastici, frustra a nobis quaesitus est.
C^ = Liber memoriarum, inscriptus B, ib., periisse videtur.
C* = Liber meiooriarum D, inscriptus Regestum secundum, s. XVI, ib.
D = Registri archivalis dispositio, s. XVII, ib.
F" = G. A. Scalabrini Monumenta vetera mon, Pomposiani et Ravennatis et Ferra-
riensis ecclesiarum, quatemus diversorum, s. XVIII, Ferrara Bibl. comunale 454
ND 4.
1 Brescia 1148 aug. 25
Eugenius III Martino priori etc: suscipit eccl, s. Mariae in Vado sub apost.
protectione, confirmat possessiones, et concedit licentiam clericos vel laicos ad
15*
228 Ferrara.
convcrsionem suscipiendi. — Piae postulatio. Dat. Brixiae 8 kal. sept., a. 1148,
pont. a. 4.
[C p. 83 et O p. 5 (lep.J. C* i^. 1 Exc. ex apogr. a. 1209 iun. 29. D p. 5 Exc. V^
f ]g\ _ Edd. Cavallini p. 183 ex C ad aug. 23. Gott. Nachr. 1897 p. 375 n. 2 ex V^. —
Regg. Guarini Comp. p. 301. Penmtti ^ p. 299; -• ^ }). 307. .JL. — .
2 Venezia 1177 sept. b
In praesentia Tothini presb. card. aliorumque, Petrus prior eccl. s. Mariae
de Vado refutat in manus Gerardi Ravennatis eccl. archiep. villanos in fundo
Possaltae.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 230. — Locus Fossalto in episcopatu Feirariensi
situs est.
*3 (1178)
Alexander III delegat Guilielmum Gosia ad cognoscendum querimoniam
propositam a Gerardo archiep. Ravennate contra Petrum priorem s. Mariae
de Vado de quibusdam possessionibus in Possalta etc.
\. Ravenna, Archiepisc. u. 234. — De Guilielmo Gosia, celeberrimo Bononiensis
archigyninasii iurisperito, cf. Sarti et Fattorini De claris archigymn. Bonon. prof. * I
p. I 38. 41.
*4 (1159—81)
Alexander III concedit privilegium.
Lawl. in V^ f. 19. — Reg. .JL. — .
*6 (1185-86)
Urbanus III concedit privilegium.
Laud. iH n. 6. — Reg. JL. — .
6 Verona (1186) nov. 22
Urbanus III priori et fratribus s. Mariae de Vado: statuit, ut Ferrarienses
episcopi nullis eos exactionibus inquietent, ultra quod in eorum privilegiis
est expressum et hactenus est servatum. — Loca per regularem. Dat. Veron.
10 kal. dec.
F^ f. 19. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex F». — Reg. Gott. Nachr. 1897 p. 384 n. 11. JL. — .
MoBasterium s. Roiuaui.
Temphim s. Romani inter antiquissimas civitatis Ferrariae ecclesias
recensetur. Ibi Griffo ep. Ferrariensis corpus s. Romani martyris ab Inno-
centio II donatum sollemniter deposuisse traditur (cf. Guarini Comp. p. 197;
Acta SS. II aug. 9 p. 409). Postea monasterium a monachis congrega-
tionis 8. Benigni Fructuariensibus administrabatur (cf. Anastasii IV privilegium
a. 1154 april. 6 JL. 9857 et chartam a. 1188 ap. Muratori Delle antichita
Estensi I 353). — De monasterio s. Romani cf. Guarini Comp. hist. p. 195sq.
et Scalabrini Mem. p. 237 sq.
1 Latcrano 1195 mai. 3
Celestinus III praeposito Paventino et abbati s. Mercurialis Livien.: com-
mittit causam intcr archipresbyterum, praepositum et canonicos Ferr. ex una
parte et priorem ct monachos s. Romani ex altera super missis canendis et
aliis honorificentiis audiendam.
V. Eccl. cathedr. n. 20.
Eccl. s, Mariae de Vado — Mon. s. Silvestri. 229
*2 (Laterano 1195 iul.)
Celestinus III concedit canonicis cccl. Fen*. et monachis s. Romani coram
se super missis canendis et aliis honorificentiis litigantibus U(gonem) Sipon-
tinum archiep. et I(ohanncm) tit. s. Priscae presb. card. auditores, nuntio
s. Romani contra sententiam (n. 1) ad apost. audientiam appellante.
V. Eccl. catliedr. n. 21.
3 Laterano 1195 iul. 28
Celestinus III praeposito Mutinensi et mag. Loterio subdiac. apost., canonico
Pisano: mandat, quatenus inquirant veritatem de sententia lata ab abbate
8. Mercurialis et praeposito Faventino (n. 1) et causam inter canonicos Ferr.
et monachos s. Romani appellatione remota fine canonico terminent.
V. Eccl. cathedr. n. 22.
Monasteriuiu s. Silvestri.
Guariui Comp. hist. p. 333 sq. — Lubin p. 132. — Origine, fondazione e progresso
del mouastero di S. Silvestro di Ferrara, ms. s. XVIII, Ferrara Bibl. comunale CA. 528. —
Scalabrini Mem. p. 223sq.
Monasterium s. Silvestri in burgo inferiore urbis Ferrariae a quadam
virgine ex nobili gente orta temporibus Sergii I a. 688 conditum et sancti-
monialibus ordinis s. Benedicti commissum esse traditur. Monasterii saepius
in monumentis saec. XI mentio fit (cf. chartas a. 1083 et a. 1085 ap. Muratori
Antiq. II 351. I 545). A. 1496 (?) AlexanderVI abbatissam et moniales curae
abbatis monasterii s. Marci de Ferraria congregationis s. lustinae Paduanae
subiecit (ed. Margarini Bull. Cas. II 408 n. 382).
Praeter Clementis III privilegium, quod sequitur, laudat Guarini privi-
legia Honorii III, Clementis IV, Nicolai III aliorumque Romanorum ponti-
ficum. Superest tantum bulla Alexandri IV a. 1257 oct. 23 data.
Clementis III privilegium cum aliis chartis quibusdam monastcrii s. Sil-
vesti'i adservatur in archivo canonicorum ecclesiae cathedralis. Exscripsit
I. A. Scalabrinius. Scripturae ex tabulario monialium nunc in archivo quod
vocatur Archivio dei residui beni ecclesiastici inveniuntur (cf. Gott. Nachr. 1897
p. 364).
B = Cop. Ferrara Arch. capitolare.
V^ = G. A. Scalabrini Copie di scritture estratte dairarchivio del capitolo di Ferrara,
s. XVIII, Ferrara Bibl. comunale 459 ND 4.
1 Ljttterano 1190 mart. 8
Clemens III abbatissae etc: suscipit mon. s. Silvestri Ferrarien. sub apost.
protectione, confirmat ordinem monasticum secundum b. Benedicti regulam,
possessiones propriis expressas vocabulis et iura. — Prudentibus virginibuS.
Ego Clemens etc. Subscr. 14 card. Dat. Lat. p. m. Moysi S. R. E. subdiac.
vicem agentis cancellarii, 8 id. mart., ind. 8, inc. d. a. 1190, pont. v. d. Cle-
mentis pp. III a. 3. ■
B s. XIII. [V^ qu. X f. 20 (8 id. mai.);. — Ed. Gott. Kachr. 1910 ex B. — Begg.
Guarini Comp. p. 333 (id. mai.). Gott. Nachr. 1897 p. 386 n. 65. JL. — .
230 Ferrara.
Ecclesia s. Georgii ultra Padum.
Guarini Comp. hist. p. 387 sq. — Penuotti Hist. tripartita ' p. 298 sq.; ^' * p. 306.
— Lancellotti Hist. Olivet. p. 195 sq. — Lubin p. 132. — Scalabrini Mem. Illlsq. —
Frizzi Mem. 'II 143 sq.; * II 181 sq. — Gius. Tedeschi Memoria intorno il monastero di
S. Giorgio di Ferrara (Ferrara 1797).
Ecclesia s. Georgii Transpadana vnlgo de Ferrariola olim, iit iam dixi-
mus, sedes cathedralis fuit. Translata cathedra in novum s. Georgii templum,
antiqua s. Georgii ecclesia canonicis Lateranensibus sub regimine prioris con-
cessa est. De hac translatione auctoritate sedis apostolicae a. 1135 a Lan-
dulfo ep. Ferrariensi facta conf. processum a. 1143 et a. 1149 ap. Baluze
Misc. 2 IV 78 sq.
Ecclesia s. Georgii, postea in commendam data, a lohanne XXIII
a. 1411 sept. 5 congregationi Olivetanorum concessa est.
Congregatione suppressa, chartae et scripturae tabularii monasterii
s. Georgii superstites in archivum quod appellatur Archivio dei residui beni
ecclesiastici translatae sunt (cf. Gott. Nachr. 1S97 p. 364). Sed frustra inter
eas apostolicae sedis privilegia quaesivimus. Unum Anastasii lY privilegium
superest, a lohanne XXIII confirmatum (n. 5). Praetermittimus porro
Clementis III antipapae (Wiberti) diploma, quod in regestis Jaffeanis
J. 3998. JL. 5323 perperam ad s. Georgii Ferrariense monasterium refertur,
quum ad monialium s. Georgii de Taula Ravennatense coenobium certe
pertineat (cf. supra p. 86).
B = Insert. bullae lohannis XXIII a. 1412 dec. 26: Roma Arch. Vat. Reg. Lat. 1. 162
(Dominorum cardinalium a. III) [B] et Ferrara Arch. dei residui beni eccle-
siastici [J5'].
*1 (1141)
Apostolicae sedis praccepto et auctoritate (Innocentii II) pp. Grifo ep. Ferr.
concedit Ugoni sacerdoti, lohanni subdiac, Transpadanae s. Georgii eccl.
canonicis, in qua Ferr. episcopatus sedes ohm viguit, possessiones nominatim
illustratas.
V. Grifonis ep. chartam donationis a. 1141 mai. 11 ap. Muratori Antiq^. V227 (ex Pere-
grini Prisdani Hist. Ferr.). — Reg. JJj. —.
*5 (1139-43)
Innocentius II mandat Grifoni ep. et canonicis maioris ecclesiae, quatenus
constitutionem super eccl. s. Georgii, a Landulfo qd. ep. olim factam. irrefra-
gabiliter observent.
Larid. in actis jyroeessus a. 1149 feb. 22 ap. Bdluze Misc. * IV 78 sq. — Reg. JL. — .
*3 Laierano 1143
Celestinus II concedit privilegium.
Regg. Guarini Comp. hist. p. 389. Pennotti ' p. 298; * ' jp. 506". Scalabrini Mem. II 11.
JL. -.
Eccl. s. Georgii ultra Padum — Domus hospitalis s. Georgii. 231
*4 (1145—53)
Eiigenius III concedit privilegium.
Laud. in n. 5. — R^g- JL. — .
5 Roma S. Maria Rofonda 1153 (oct.)
Anastasius IV Hugoni priori etc: ad exemplar Eugenii (n. 4) suscipit
eccl. s. Georgii sub apost. protectione, confirmat ordinem canonicum secundum
b. Augustini regulam et possessiones propriis expressas vocabulis; statuit, ne
ei eiusque successoribus res immobiles ecclesiae quomodolibet alienandi, in
feudum dandi ulla sit omnino licentia; censet iuxta Griffonis Ferr. ep. insti-
tutionem ecclesiam a sua ct successorum suorum exactione absolutam fore,
ut nullam deinceps dationem seu malam functionem ab ea exigere praesu-
mant, sed tantum maiori Ferrariensi eccl. in spiritualibus fratres oboedientes
exsistant; conccdit ius eligendi priorem et facultatem liberos homines clericos
vel laicos recipiendi. — Quoticns illud a. Ego Anastasius etc. Subscr. 15 card.
Dat. Romae ap. s. Mariam Rotundam p. m. Rolandi S. R. E. presb. card. [et
canc ], inc. d. a. 1153, pont. v. d. Anastasii pp. IIII a. 1.
B f. 16. B^ a. 1556. — Ed. Gott. Nachr. 1902 p. 526 n. 10 ex B. — Reg. JL. — .
*6 (1177)
Alexander III confirmat ecclesiae s. Georgii aedem s. Mariae sacram in
Polesenio, toto adiuncto Polesinio s. Lucae.
Begg. Lancellotti p. 196. Lubin p. 132. JL. — .
*7 (1181—85)
Lucius III confirmat donationem a Grassenderio ep. Ferr. factam.
Begg. Guarini Comp. p. 390. UgheUi ^ II 575; -II 539. Borsetti Serie p. 29. Cappel-
letti IV 70. JL. — .
Neque de hoc Grassendeiio sive Cressenderio episcopo Ferrariensi neque de
Lucii III bulla aliam habemus notitiam. Adnotamus tamen, tunc Garseudinum
quendam inter canonicos ecclesiae maioris, postea praepositum capituli, inveniri.
*8 (1185)
Urbanus III concedit privilegium.
Iteg. Guarini Comp. p. 390. JL. — .
Praeterea Guarini laudat privilegia Innocentii III a. 1215, Honorii III a. 1223,
Innocentii IV a. 1249, aliorumque Romanorum pontificum.
Domus hospitalis s. Georgii.
Pauca, quae de ea scimus, leguntur apud Guarini Compendio hist.
p. 190 sq. et Scalabrini Mem. p. 130 sq.
*1 (1193)
Celestinus III mandat Ferrariensi ep., ut Rolando abbati de Vaiano det
domum hospitalem s. Georgii de Misericordia positam extra muros Ferrariae
prope ecclesiam s. Leonardi.
v. Pistoia, Mon. s. Salvatoris de Vaiano n. 1 (vol. III p. 143).
232 Ferrara.
Ecclesia s. Mariae de Betleem.
Ecclesiam lianc Guilelmus Adelardi, ex Terra sancta redux, iuxta
Ibrmam dominici Sepulcri exstruxisse traditur (cf. Guarini Compendio hist.
p. 455; Scalabrini Mcm. II 89). Pertinuit ad locum Mizzana extra niuros
urbis Ferrariae.
t*i 1195
Celestinus III, petente Guiielmo Adelardi, concedit indulgentiam plenariam
in perpetuum visitantibus ecclesiara in die festivitatis Adnuntiationis.
Reti. Guarini Comp. p. 455. JL. — .
De fide dubito.
Monasteriuiu s. Bartholouiaei.
Guariui Compendio hist. p. 398 sq. — Ughelli ' II 557 sq.; "^ II 528 sq. — Origiiie
del monastero e badia di S. Bartolomeo fuori della mura di Ferrara, ms. s. XVII, in
Ughelli schedis, cod. Vat. Barb. 3231 (XL 28) f. 301 sq. — Antonio Libanori Mouaci
illustri della badia di S. Bartoloraeo di Ferrara dell" ordine Cisterciense (Ferrara 1659). —
Lubin p. 132. — Nicolai Bacetii Septimianae historiae libri 7 (Romae 1724) p. 165 sq.
— Scalabrini Mem. II 44sq. — Manini Ferranti Compendio I 198sq. — Janau-
schek Orig. Cistercien. p. LXVIII.
Ecclesia s. Bartholomaei extra moenia urbis Ferrariae saec. IX Yiatoris
ep. permissu a Subino, Ursone, Petro et Desiderio presbyteris una cum Ursone,
filio Yitalis, instaurata (cf. Ludovici II diploma a. 872 Miihlbacher Reg. Kar.
^ n. 1218; ^ n. 1253) et temporibus lohannis XIII (n. fl) in abbatiam conversa
esse traditur. Sed lohannis XIII privilegium et Friderici II diploma BF. 3581,
in quo Ludovici II imp. mentio fit, spuria esse dolemus. Certe s. Bartholo-
maei monasterium satis antiquum est. Coluerunt monachi Benedictini.
Abbatiam monachis destitutam ac paene collapsam a. 1484 Angelus card.
Capranica abbas commendatarius Cisterciensibus ex congregatione s. Bernardi
de Tuscia commisit.
Locus, nunc San Bartolo^ distat ab urbe Ferraria vix mille passus.
Ex tabulario monasterii s. Bartholomaei pauca supersunt in archivo
quod appellatur Archivio dei residui beni ecclesiastici (cf. Gott. Nachr. 1 897
p. 3()4). lohannis XIII privilegium (n. fl) Ughellus exscripsit ex apographo
archivi Cisterciensium, autographo minime superstite.
B = (Ferd. Ughelli) Privilegia nis. pontificum et imperatorum, s. XVII, cod. Vat.
Barb. 3214 ^XL 11, olim 3632); cf. PflugkH. Iter p. 93 et Gott. Nachr.
1903 p. 94.
■\1 967
lohannes XIII Godefrido abbati etc: postulationibus pcr Azium Atestinum
sibi porrectis annuens, suscipit mon. s. Bartholomaei extra muros Ferr. sub
apost. immediata protectione ; statuit, ut ordo monasticus secundum b. Bene-
dicti regulam per probatissimos quinque viros ibi institutus semper obser-
Eccl. s. Mariae de Betleem — Civitas Ferrarieusis. 233
vetur; eximit monasterium ac omnes et singulas regulares personas et famulos
et commensales eorum a iurisdictione Ferr. ep., ita ut monasterium quotannis
in b. Bartholomaei festo Ferrariensi eccl. 2 denarios de Veronensi moneta
persolvat; concedit, quod Godefridus abbas eiusque successores in missarum
sollemniis uti mitra et episcopali anulo et baculo populoque benedicere possint;
concedit facultatem clericos vel laicos ad conversionem recipiendi, tempore
generalis interdicti terrae divina celebrandi officia, et sepulturam liberam;
confirmat possessiones propriis expressas vocabulis. — Apostolicam sedem.
Dat. Romae ap. s. Petrum pont. n. a. 2.
B f. 6. — Ed. PflugkH. Acta II 47 n. 83 ex B. — Regg. Bacetitis p. 165. FflughH.
Iter p. 183 n. 81. JL. ^3711.
Spurium, saec. XIII aut XIV confectum.
*2 (1139-43)
Innocentius II committit Grifoni Ferrarien. et R(ibaldo) Mutinen. epp.
causam inter Ambrosium abbatem s. Bartholomaei de Ferraria et canonicos
s. Mariae de Reno super eccl. s. Salvatoris (de Bononia) et terris iuxta prae-
dictam ecclesiam sitis vertentem.
V. Bologna, Eccl. s. Mariae de Rheno n. 3.
*5 (1145-49)
Eugenius III committit Guidoni card. eandem causam.
V. Bologna, Ecol. s. Mariae de Rheno n. 5.
*4 (114r>—49)
Eugenius III committit Albero ep. Regino eandem causam.
V. Bologna, Eccl. s. Mariae de Rheno n. 6.
5 - Ferrara 1149 nov. 7
Ubaldus card. causae inter Ambrosium abbatem s. Bartholomaei de Ferraria
ct canonicos s. Mariae de Reno taliter finem imponit, quod abbas debeat
investire priorem s. Mariae de Reno de iure patronatus eccl. s. Salvatoris in
civ. Bononiensi in loco q. d. Campus longus, terras vero concedere debeat
eidem priori per pacti paginam usque ad annos 60.
V. Bologna, Eccl. s. Mariae de Rheno n. 7.
*6 (llSl)
Alexander III committit Ardicioni Mutinensi ep. causam inter archipresb.
et canonicos Ferrarien. ex una parte et abbatem et monachos s. Bartholoraaei
ex altera super quadam cappella audiendam.
V. Ferrara, Eccl. cathedr. n. 14.
Civitas Ferrariensis.
Ducatus et civitatis Ferrariae prima notitia — nam Vitaliani privilegium
velut spuiium omnino repudiandum esse nemo est quin dubitet — legitur in
Stephani II epistola ad Pipinum regem a. 757 missa J. 1780. JE. 2335, ex
qua cognoscimus, Desiderium regem Langobardorum tunc Ferrariam una cum
Faventia et Imula se b. Petro restituturum pollicitum esse (cf. Vita Stephani II
in Lib. pontif. ed. Duchesne I 455). Post vero Langobardorum regnum eversum
234 Ferrara.
Leonem Ravennatensem archiepiscopum inter cetera ducatum Ferrariae occu-
passe, Hadrianus I a. 774 conquestus est (v. Ravenna, Archiepisc. n. 84).
Certe totum fere territorium Ferrariense iuris sedis apostolicae fuit, ut plane
ex privilegiis et chartis colligitur, ipsaque civitas Romanae ecclesiae censualis
erat, testibus Albino lib. X c. 72 et Cencio (ed. Fabre-Duchesne II 107; 1118.
120), ubi legimus:
,Romana ecclesia debet habere censum de civitate Ferraria solidos L Luccenses
in unoquoque anno, et medietatem tributi ripae et districtum de mercato annuatim,
et totam arimanniam de plebe Cornacervina, et totam arimanniam Massae Fuscaliae
et totum publicum eiusdem, et totam arimanniam de Gabbiana, et totam arimanniam
de Lungula, et totam arimanniam de Septepullesino, et totam curiam sive districtum
de Massa, et totum districtum sive proprietatem de Ciniscelli et de Cavalto, et totam
arimanniam et totum publicum de Sadriano, et totam arimanniam et totum publicum
de Trecenta, et totam arimanniam de Banniolo et totum publicum, et totam arimanniam
de Villanova et totum publicum, et totam arimanniam de Maneggio et totum publicum,
et totam arimanniam de s. Martino et totum publicum, et totam arimanniam de
Lucarauo et totum publicum, et totam arimanniam de s. Maria et totum publicum,
et totam arimanniam et publicum de Villa Comede, et totum publicum de Gognano,
et totum publicum de Villa Marthana, et totam arimanniam de Arcuadi et totum
publicum, et totum publicum de Bonisciago, et totum publicum de Agnano, et totam
arimanniam de Pontiado et publicum, et totam arimanuiam de Filthatico et publicum,
et totam arimanniam de Runci et publicum, et totam arimanniam de Carpilliatica,
et totam arimanniam de Bratica, et totam Salariam, et totum Ficarobim, et tres partes
de ripatico, et partes tres portus de Rupta Ficaroli, et totam arimanniam de Trenta,
et totam arimanuiam de Leone, et totam arimanniam de Gello, et totam arimaimiam
de Fabriciano, et totam arimanniam de s, Donato, et totam arimauniam de Flesso, et
de Ficarolo et toto comitatu eius baliam et districtum de omnibus criminibus, et omni
anno bis, scilicet in madio et in s. Martino, generale placitamentum".
Adnotamus insuper notitiam, quae legitur apud Cencium (1. c. I 245):
„Eadem civitas pro singulis capitibus singulos denarios".
Huius enim census saepius mentio fit in Romanorum pontificum privi-
legiis, quae sequuntur.
De archivo civitatis conf. Gott. Nachr. 1897 p. 365. Adnotamus etiam
diplomata Heinrici III a. 1055 Stumpf Reg. 2478, Friderici I a. 1164 St. 4015
et Heinrici YI a. 1191 et a. 1195 St. 4677. 4943.
fl (657—72)
Vitalianus atque Constantinus Rom. imp. aug. inter cetera concedunt, ut in
aliena patria cives Ferr. non constringantur; statuunt, ut unaquaeque persona
capitis massarii ipsius civitatis annualia reddat suffragia ad S. R. E. b. Petri
denarium singulum Venet., quod semel per annum custodiant generale iudicium
per 3 dies; confirmant usum atque consuetudinem de terris et domibus, ut
non constringantur, sed perpetuum firmum detineant; eligimt 12 nobiles et
sapientes viros consules civitatis.
V. Episc. n. fl. — Ex hoc Vitaliani pp. privilegio spurio sumptum est „Excerptum
ex privilegio Ferrariensium" apud Albinum in Libro censuum S. R. E. lib. X c. 64
(ed. Fabre-Duchesne II 96), quod P. Fabre (1. c. I 119 not.) genuinum esse conten-
dens pessime fallit.
Civitas Ferrariensis. 235
2 Laterano 1105 april. 8
Paschalis II Landulfo Ferr. ep., Guilielmo filio Bulgari, Petro filio Ari-
mundi, Uberto consuli et per eos tam ecclesiae quam civitati Ferrariae: inter
cetera removet habitatoribus maioris massae Ferrariae malas et pravas con-
suetudines, nisi quod unaquaeque libera persona de moneta Yenet. denanos
singulos dabit; concedit census et tributi atque telonei de ripa et flumine
unam medietatem; similiter condonat telonei de mercato alteram medietatem;
statuit, ut placitum generale in potestate S. R. E. teneatur; promittit, se col-
lectam vel fodrum aut pravam vel iniustam functionem aut dationem seu
consuetudinem nequaquam exacturum esse.
V. Episc. n. 11.
*3 (1123—24)
Calixtus II suspendit (Landulfum) Ferr. ep. ab officio episcopali et sequestrat
populum Ferrariensem in contumacia perdurantem ab introitu ecclesiae.
V. Ravenn.a, Archiepisc. n. 192.
4 Pcrngia (1124) mart. 14
Calixtus II M(anfredo) Mantuano et B(ernardo) Veronen. epp. et omnibus
Venetianis tam clericis quam monachis per Ferrarien. parochiam constitutis:
mandat, ut nullum de Ferrariensibus hominibus in ecclesiis suis recipiant vel
eis chrisma conferant etc.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 193.
5 Volterra 1133 mart. 11
InnocentiusII Landulfo ep., consulibus et populo Ferr. : confirmat Paschalis II
privilegium (n. 2); promittit, se collectam vel fodrum aut pravam vel iniu-
stam functionem aut dationem seu consuetudinem nequaquam exacturum, et
comitatus Ferrariae et Comacli ripaticum ac generale civitatis placitum cum
omni iure, quod infra civitatem et comitatum ad dominium S. R. E. pertinet,
alicui minime tributurum esse, nisi aut communi civitatis aut Ferr. episco-
patui; condonat offensas illas, quas sibi et praedecessoribus suis intulerunt;
statuit, ut pro tantis beneficiis universitas Ferr. per proprium nuntium iuret,
quod in civitate et toto comitatu Ferr. iustitiam b. Petri ac S. R. E. defendere
bona fide iuvabunt.
V. Episc. n. 17.
*6 (1135)
Innocentius 11 mandat Landulfo ep. et totius Ferr. civitatis clero ac communi
auctoritatem, novam ecclesiam cathedralem aedificandi.
V. Episc. n. 18.
7 Ferrara 1135 oct. 30 (?)
Azoni presb. card. s. Anastasiae ac legato d. pp. Innocentii II Landulfus ep.
et Ferrarienses consules tradunt terram acquisitam et acquirendam pro ecclesia
Ferr. episcopali aedificanda et cimiterio S. R. E. perpetuo habendam et tenen-
dam sibique ordinandam et nulli alii concedendam, sub censu annuo 1 byzantii
persolvendo.
V. Episc. n. 19.
236 Ferrara.
8 Pisn (1135)
Innocentius II Landulfo cp. et consulibus ct populo Ferr.: supplicantibus
nuntiis eorum Rizardo oificiali et Rainaldo consule Ferr., suscipit terram pro
construenda episcopali ecclesia et cimiterio infra Ferr. civitatem ab eis com-
paratam et in praesentia Azzonis S. R. E. presb. card. sub censu annuo
I byzantii b. Pctro oblatam sub apost. protectione; praecipit, ut possessiones
b. Petri, civitatem scil. Ferrariensem , comitatum et alia, quae S. R. E. iuris
exsistunt, in fidelitate ac ditione Rom. ecclesiae inviolabiliter conservent.
V. Episc. n. 20.
*P (1139 in.)
Innocentius II, Landulfo ep. defuncto, Ferrariensibus litteris et viva voce
praecipit, ut ad proximam synodum sapientes ac discrctos viros cum instrumentis
autiienticis et aliis rationibus ad se mittant, ut controversia inter eos et G(ual-
terium) Rav. archiep. de consecratione Ferr. episcopi definiatur.
V. Episc. u. 21.
*10 (1153)
Eugenius III committit He(nrico) Gradensi patriarchae causam Ferrariensem.
Laud. in n. 11. — Meg. JL. — .
II (1153)
Eugenius III (Ildebrando) diac. card. s. Eustachii: niandat, quod ad civitatem
Bononiam accedat et, accitis L(anfranco) Parmen., A(lberio) Regino, C(arsen-
donio) Mantuano, R(odulpho) Imolensi et R(amberto) Faventino epp.. in personas
omnium eorum, qui (Ferrariensium) flagitio interfuerint, excommunicationis
sententiam proferant et tam in civitate Ferrariae quam in eius suburbiis atque
toto episcopatu sepulturam et alia praeter baptisma parvulorum et morientium
poenitentias divina prohibeant officia celebrari. — Sicut pro certo.
Coll. Brng. t. 48 c. 1. — Ed. Friedberg Die Canonessammhmgen p. 165. JL. — .
Textum, ut videtur, corruptura correxi. De re ipsa nihil scimus.
12 Laterano (1156—58) dec. 9
Hadrianus IV GrifFoni ep. et universo clero Ferrarien.: inter alia mandat, ut
cpiscopus Ferrarienses districte commoneat, ut nuUum audeant impedimentum
praestare, quominus sua sibi iustitia de rebus b. Petri persolvatur etc.
V. Episc. n. 36.
13 Tusctilanwn (1172) ian. 28
Alexander III C(onrado) Maguntino archiep., apost. sedis legato: mandat, ne
controversiam inter mon. s. Zenonis Veronen. et cives Ferrarienses de Hostilia,
pcr arbitrum quendam Ubertum de Orto definitam, suscitet.
V. Veroua, Mon. s. Zenonis (JL. 12187).
U VcUetri (1182) mai. 21
Lucius III Gerardo archiep. Ravennati: mandat, ut sacramentum apud se
dicere plebis s. Mariae in Portu, plebis s. Martini in Maiera incolas atque etiam
alios in ditione Ferrariensi iubeat, quos, iurata archiepiscopo oboedientia,
Ferrariensium consulum iussu, Pericinus eorum internuntius exemerat.
V. Raveuna, Archiepisc. n. 244.
Civitas Ferrariensis — Ficarolo. 237
*15 (1181—85)
Lucio III et suis catholicis successoribus et ecclesiae Romanae Ferrarienses
iurant fidelitatem acl defendendum regalia b. Petri.
Formulae iuramenti apoyraphum s. XVI exstat Romac in arch. Vat. Arm. V c. I n. 6;
cf. Pertz Archiv VII 24 et Gott. Nachr. 1900 p. 117 not.4. — 3Ieminerint lectores Innocentii III
rescripti ad Ferrarienses o. 1206 nov. 9 missi Potthast Rey. 2911, quo narrat: Quantum fuerit
laboratum apud bo. me. Lucium pp., exsistentem Veronae, ut civitatem vestram (Ferr.)
a dominio eccl. Romanae transferret in aliam potestateni, vestra prudentia non ignorat.
Ipse vero negavit omnino, quod cum multa instantia petebatur, volens vos sub apostolicae
sedis dominio perpetuo retinere. — Rey. JL. — .
*16 (1186)
Urbanus III committit Grarsidonio ep. Mantuano controversiam inter raona-
sterium s. Marini Papiense (et Ferrarienses) de ripatico.
Laud. in Heinrici VI regis privilegio a. 1187 sept. IS Stumpf Reg. 4621, quo sententiam
a Garsidonio prolatam irritam fecit praesertim cum papae Urbani non interfuerit de his,
utpote de rebus imperii, aliquo modo disponere, et cum etiam Ferrarienses adversarii
ecclesiae (s. Marini et s. Leonis Papien.) tunc proscripti fuerint et imperiali ac regali banno
innodati. — Reg. JL. — .
17 Roma S. Fieiro 1192 fcb. 12
Celestinus III loculo Ferr. civi: recipit donationem praedii de Guarda ab
eo ad opus Romanae eccl. factam, et concedit lapidem primarium, ut in
fundamento ecclesiae b. Mariae in eodem loco aedificandae primus ponatur etc.
V. Adria, EccL s. Mariae de Guarda n. 1.
Ficarolo.
(Ficarolum. Ficariolum)
Guarini Compendio hist. p. 418sq. — Penn otti Hist. tripartita * p. 299; *• ' p. 307.
— Lubin p. 133. — Frizzi Mem. di Ferrara '11 75 sq. 192 sq.; '^11 88 sq. 261 sq. —
Franc. Ant. Bocchi Della sede episcopale di Adria Veneta (Adria 1858) p. 228. — Franc.
Ravelli Pagine storiche di Ficarolo raccolte ed illustrate (Bologna 1883).
Castrum Ficariole a Marino II Ravennati ecclesiae concessum esse, ex
chartis Ravennatibus apparet (v. Ravenna, Archiepisc, n. 155). Gregorius V
a. 997 statuit, ne degentes et commorantes in castro Ficariole ullam publicam
functionem facerent, exceptis Ravennatensibus archiepiscopis (v. Ravenna,
Archiepisc. n. 164). Saec. XI terra Ficaroli Mathildae comitissae fuit, ibique
Gregorius VII a. 1077 mai. 12 (JL. 5033) moratus est. A. 1159 Hadrianus IV
a Friderico I imp. possessiones Ferrariae, Massae, Ficorolii, totius terrae
comitissae Mathildis praetendit; cf. Rahewini Gesta Friderici I imp. lib. IV
c. 34 (1. II c. 30) ed. Mon. Germ. Scr. XX 462 et G. Waitz Scr. rer. Germ.
^ p. 220 (quae verba Ficker Forschungen zur Reichs- und Rechtsgesch. Italiens
II 317 not. 11 minus recte interpretatus est). Locus, qui usque ad a. 1819
Ferrariensi dioecesi addictus erat, nunc vero ad Adriensem episcopatum pertinet.
Praeter ecclesiam parochialem s. Antonii floruerunt ibi cella s. Benedicti
et ecclesia s. Salvatoris.
238 Ferrara.
Ecelesia s. Beuedicti de Ficarolo.
Cellam s. Benedicti in loco Ficaroli Mathilda comitissa condidit et mona-
sterio Padiliionensi concessit (cf. Overmann Grafin Mathilde von Tuscien Regg.
n. 128. 141). Ecclesia s. Benedicti iuxta castrum sive oppidum Ficarolum sita
in Romanorum pontificum privilegiis monasterio s. Benedicti concessis saepius
occurrit (cf. privilegia Paschalis II JL. 6012, Calixti II JL. 7157, Innocentii II
JL. 7574, Eugenii III JL. 948S).
1 Pisa 1138 oct. 26
Innocentius 11 Henrico abbati mon. s. Benedicti super Padum etc: decernit,
ecclesiam de Ficarolo cum decimis illius partis, quam a colonis percipit, ab
omni exactione et fodro cum omnibus suis hominibus liberam esse et in illa
libertate consistere, quam iam dudum ipsa noscitur habuisse, salvo nimirum
iure et iustitia S. R. E.
V. Mautova, Mon. s. Benedicti super Paduin (JL. 7910). — BuUa a suspicione
aliena non est.
Ecclesia s. Salvatoris de Ficarolo.
Ecclesiam s. Salvatoris a. 1112 ab Imiza, uxore Sichelmi, unacum Casotto,
filio suo, in proprio allodio conditam Landulfus ep. Ferrariensis, Sichelmi
frater, dotavit et a. 1132 in eam canonicos ex congregatione s. Fridiani Lucana
introduxit (n. 1. 2). Canonici a Lothario III imp. (cuius tamen privilegium
periisse videtur), a Landulfo, GrifFone, Amato, Presbyterino , Stephano et
Philippo episcopis Ferrariensibus privilegiis honestati, a Romanis quoque ponti-
ficibus gratias et possessiones acceperunt, praecipue villam Salariam (hodie
Salara) sub annuo censu 4 soiidorum (n. 4), cuius mentio fit apud Albinum
et Cencium (ed. Fabre-Duchesne II 107. 114; I 119):
„Ecclesia de Ficarolo IIII sol. Lucenses pro villa Salaria [Solaria]."
Chartarum Ficarolensium pars altera in archivo s. Fridiani (cf. vol. III
p. 412 sq.), altera in archivo Pomposiano (cf. supra p. 178) adservatur.
B = Insert. bullae Eugenii IV a. 1438 aug. 2: Roma Arch. Yat. Reg. Lat. t. 311
f. 173 sq.; cf. Gott. Nachr. 1902 p. 503.
C = Cornelii Margarini Thesaurus historicus sacrae et politicae veritatis vol. III,
ib. Aiiu. LIV t. 3, ex arch. s. Salvatoris de Ficarolo [C] et ex Eugeuii IV
transumpto [C*] ; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 377.
D = Quamplurimae ss. pontificum epistolae, s. XVII sq., cod. Vat. lat. 7157 [ex C];
cf. Gott. Nachr. 1903 p. 21.
E = Codex diplomaticus Pomposianus vol. II, s. XVIII, Monte Cassino Arch.
abbaziale; cf. supra p. 180.
F = Onuphrii Pauvinii Schedae, s. XVI, Roma Arch. Vat. Misc. Arm. XI t. 34 ; cf.
Gott. Nachr. 190t p. 2 sq.
G = Excerptum s. XVII, Modena Arch. di stato (Cancellaria ducale: Documeuti
di stati esteri. Roma 106).
Eccl. s. Benedicti de Ficarolo — Eccl. s. Salvatoris de Ficarolo. 239
*i (Ferrara 1132 sept. 18—19)
Auctoritate et licentia Innocentii 11 et cardinalium Landulphus ep. Ferra-
riensis committit Attoni priori eccl. s. Fridiani Lucen. ecclesiam s. Salvatoris
in comitatu Ferrarien. in proprio allodio suo constructam.
V. chartas Landulphi ep. a. 1132 sept. 18 et 19 (ed. Baluze Misc. ^ IV 598). — Beg. JL. —.
2 Nonantola 1132 oct. 5
Innocentius II Attoni priori eccl. s. Fridiani in Lucana civ. etc: roborat
terram in comitatu Ferrarien. cum ecclesia s. Salvatoris, a Landulpho Ferr.
ep. et nobili femina Imiza, uxore qd. fratris sui, atque Casotto, fiHo eius,
concessa; statuit, ut nullus decimas ab ipsius loci fratribus exigere audeat,
ut fratres chrisma, oleum sanctum, consecrationes et ordinationes iuxta Lan-
dulphi ep. desiderium a quocumque raaluerint catholico episcopo suscipiant;
decernit, ut nullus in ipsa eccl. ordinetur praepositus, nisi quem prior s. Fridi-
ani secundum canonicum ordinem inibi posuerit.
V. Lucca, Eccl. s. Fridiani n. 50 (vol. III p. 423).
*6' (1132)
Rodulfus Ortanus ep., ab Innocentio II pro ecclesia dedicanda s. Salvatoris
directus, instituit cum Landulfo ep. Ferr., ut fratres sanis sive infirmis privatas
poenitentias dare et fidelium oblationes et alia bona recipere possint.
Laud. in n. 7 et in Presbyterini cp. Fe)rarien. privilegio a. 1175 feb. 8 (ed. Muratori
Antiq. V 1019). — Bey. JL. — .
*4 (1132—43)
Innocentius II concedit et scripto suo confirmat ecclesiae s. Salvatoris villam
Salariam sub annuo censu 4 sol. Lucen. monetae.
Laud. in n. 7. 8. 10 et in privilegiis canonicae s. Fridiani Lucanae concessis. — Reg. JL. —.
*5 (1144 oct. 12)
Rogatu Lucii 11 et Petri Albanen. ep. et Petri prioris s. Fridiani Gripho
Ferr. ep. committit Pepponi canonico s. Fridiani, acceptori vice Petri prioris
s. Fridiani et lohannis prioris s. Salvatoris de Ficarolo, et per eum ecclesiae
s. Salvatoris ecclesiam s. Syri.
V. chartam Griphonis ep. a. 1144 oct. 12 (ed. BaJuze Misc. * IV 598). — Eeg. JL. — .
*6 1145 april 13
Eugenius III concedit privilegium pro decima s. Syri.
Laud. in inrentario Pomposiano, quod exstat Ferrariae inter chartas s. Benedicti de
Feiraria (cf. supra p. 179). — Beg. JL. —.
7 Tiisculanum 1171 nov. 19
Alexander III Bernardo priori etc. : suscipit eccl. s. Salvatoris de Ficarolo
sub apost. protectione, confirmat ordinem canonicum secundum b. Augustini
regulam et institutionem fratrum de s. Fridiano, possessiones propriis expressas
vocabulis, consuetudines et decimas a Landulfo qd. ep. concessas et ab Amato
ep. confirmatas; statuit, ut locus ecclesiae s. Fridiani tamquam membrum
240 Ferrara.
capiti subiectus semper exsistat; concedit sepulturam liberam. — Religiosam
vitam eligentibus. Ego Alexander etc. Subscr. 8 card. Dat. Tusculan. p. m.
Gratiani S. R. E. subdiac. et not., 13 kal. dec, ind. 5, inc. d. a. 1 1 72, pont. v. d.
Alexandri pp. III a. 13.
B f. ]73 [= C» f. 355]. E. G Exc. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 325 n, 14 ex E. —
Heg. JL. — .
Conf. etiam Lucii III rescriptum (Eccl. s. Fricliani n. 119; vol. III p. 436), quo
nuntiat, priorem s. Fridiani pro renovandis privilegiis suis et negotiis, scil. s. Salva-
toris de Ficarolo, apostolico se conspectui praesentasse.
8 Verona 1186 ian. 6
Urbanus III priori etc.: ad exemplar Alexandri (n. 7) suscipit eccl. s. Sal-
vatoris de Ficarolo sub apost. protectione ; confirmat ordinem canonicum,
possessiones, consuetudines et decimas (tit in n. 7)-, concedit sepulturam
liberam et facultatem tempore generalis interdicti terrae divina officia cele-
brandi. — Religiosam vitam eligentibus. Ego Urbanus etc. Subscr. 16 card.
Dat. Veron. p. m. Transmundi S. R. E. not., 8 id. ian., ind. 4, inc. d. a. 1185,
pont. V. d. Urbani pp. III a. I.
B f 174 [= C f. 355]. C> /■. 155' [= D f 55]. E. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 340
n. 27 ex E. — Reyg. PtlugJcH. Iter p. 304 n. til2 ex D. .JL. 15515.
*9 (1187)
Gregorius VIII concedit privilegium confirmationis.
Ldud. in n. 10. — Reg. JL. — .
10 Laterano 1188 mart. 31
Clemens III leronimo priori etc: ad exemplar Alexandri (n.7).^ Urbani
(n. 8) atque Gregorii (n. 9) suscipit eccl. sub apost. protectione, et confirmat
ordinem canonicum, possessiones et iura (ut n. 8). — Quotiens a nobis.
Ego Clemens etc Subscr. 12 card. Dat. Lat. p. m. Moysi S. R. E. subdiac
vicem agentis cancellarii, 2 kal. april., ind, 6, inc d. a. 1188, pont. v. d.
Clementis pp. III a. 1.
B f 175' [= C f 355]. C" f 496. E. F f 73' Exc. — Ed. Gott. Nnchr. 1900 p. 342
n. 29 ex E. — Reg. JL. — .
Adnotamus denique privilegia lunocentii III a. 1199 niart. 18 et Innocentii IV
a. 1251 feb. 25, in quibus laudantur privilegia Alexandri (n. 7), Urbani (n. 8), Gre-
gorii (n. 9) et Clementis (n. 10).
Massa Firminiaua.
(Formignana)
Saec XII inter Ravcnnates archiepiscopos et Ferraricnses episcopos gravis
orta est controversia de Massa Firminiana et ecclesia s. Stephani et aliis
ecclesiis in eadem massa constitutis (cf. Ravenna, Archiepisc n. 191. 202. 203.
204. 212 et Ferrara, Episc n. 14. 27. 28. 29. 30), quam Eugenius III a. 1152
iun. 2 definitiva sententia terminavit (cf. Ravenna, Archiepisc. n. 213. 214 et
Ferrara, Episc n. 31. 32). Ilanc sententiam confirmarunt Anastasius IV a.
1154, Iladrianus IV a. 1156—58 et Alexander III a. 1177 (cf. Ravenna,
Eccl. s, Salvatoris de Ficarolo — Massa Firminiana. 241
Archiepisc. n. 217. 218. 220. 221. 231 et Ferrara, Episc. n. 33. 34. 36. 37.
40). Tunc Moyses Ravennas archiepiscopus Leonis papae et Caroli imp. privi-
legia (v. Ravenna, Archiepisc. n. 93) ostendit, quae tamen Griffo Ferrariensis
episcopus suspecta esse dixit; ille e contia protulit quoddam Hadriani papae
exemplar, cuius authenticum se amisisse asseruit, thomum quendam papae
Leonis et privilegia Benedicti, Paschalis, Innocentii, Lucii et Celestini
(v. Ferrara, Episc. n. 2. 3. 6. 1 1. 17. 25. 24). Praeterea adnotamus lohannis XIII
buUam a. 967 valde suspectam (v. Ravenna, Archiepisc. n. 161) et Ottonis
electi Ravennatis chartam a. 1104, qua Landulfo Ferrariensi electo massam
Firminianam refutavit (edd. Muratori Antiq. II 782; Amadesi Antistitum Ra-
vennatum chronot. 11 360 n. 84; Bertoldi ^Mem. stor. d'Argenta II 214). Partes
litigantes, ut fieri solet, falsa instrumenta adhibuerunt.
Prima, ut videtur, certa massae Firminianae notitia legitni" in charta
a. 918 iun. 4, qua Firminianus consul filiis suis Martino, Leoni, Urso et Petro
minori curtem domnicatam Firminianam concessit (ed. Muratori Antiq. II 125
ex Peregrini Prisciani Collectaneis). Quoad cum hac charta textus privilegii
Hadriani (n. 1) concordat, eum genuinum esse concedimus.
B = Cop. Ravenna Arch. arcivescovile.
B^ = Cop. Ferrara Arch. della Cancellaria arcivescovile.
F' = G. A. Scalabrini Privilegi e documenti spettanti alla chiesa di Ferrara vol. I,
s. XVIIl, Ferrara Bibl. comunale 507 ND 6.
V^ = 6. A. Scalabrini Monumenta vetera monasterii Pomposiani et Ravennaten. et
Ferrarien. ecclesiarum, s. XVIII, ib. 454 ND 4.
y* = G. A. Scalabrini Memorie sacre e profane della s. cbiesa di Ferrara, s. XVIII,
ib. 241 NC 9.
1 (870?)
Hadrianus (II?) Firminiano et Petro et Leoni et lohanni etc. : confirmat
massam Firminianam et plebem s. Stephani, quam eorum genitores antiquo
proprietatis iure detinuerunt ipsique Romanae eccl. contulerunt, ita ut singulis
quibusque indictionibus pensionis nomine rationibus S. R. E. in resurrectione
Domini solidos den. 20, quales ibidem currunt, et spatulas de porcis 20 per-
solvant. — Quotiens illa a. (Dat. p. m. Petri diac, a. 3 pont. d. Adriani pp., ind. 3).
B s. XII. B' s. XII [V f. 4'. V^ qu. i f. 3. Vy. — Ed. Gott. Nachr. 1897 p. 193
n. 1 ex B. — Regg. Rubeus Hist. Rav. * p. 243. PflugkH. Iter p. 803 n. 1007. JE. — .
Privilegium hoc interpolatum esse pro certo habemus ; notasque chronologicas
omnino contemnimus. Cum eo concordat lohannis XIII privilegium Ariberto archi-
episcopo Ravennati a. 967 concessum (v. Ravenna, Archiepisc. n. 161), de cuius fide
pariter dubitamus. Prope ad haec accedunt statuta, quae leguntur in Benedicti VIII
privilegio hoininibus et consortibus in Massa Fiscalia indulto (v. supra p. 115 n. 1).
2 Segni (1152) iun. 2
Eugenius III clericis et laicis in massa Firminiana consistentibus: absolvens
eos ab oboedientia Ferrariensis ep., praecipit, quatenus de cetero Ravennati
archiep. tamquam domino et proprio pastori debitam oboedientiam et reverentiam
sicut devoti et humiles filii deferant.
v, Ravenna, Archiepisc. n, 214 et Ferrara, Episc. n. 32.
Kehr, Italia pontificia V.
16
BOLOGNA
(Bononia)
Leandro Degli Alberti Historie di Bologna (1541—91). — Gabrielis ep. Palaeoti
Episcopale Bononiensis civitatis (Bononiae 1580). — Caroli Sigonii Historiarum Bono-
mensium libri VI i (Bononiae 1578); ^Bononiae 1592); » libri VIII (Fraucofurti 1G04). —
C. Sigonii De episcopis Bononieusibus libri V (Bononiae 1586). Exstant etiam in C. Sigonii
Opp. 1 I— III (Francofurti-Hannoverae 1604—09); * I— VI (Mediolani 1732—37). Ms. autogr.
est Bononiae in bibl. R. Univ. cod. 1248 (olim 2447). — Luigi Sarti (Filippo Bianchi)
Tesoro delle indulgenze di Bologna con il numero delle chiese, monasteri, spedali e corpi
' (Bologna 1588); * (163.3). — Bartolomeo di Galeotti Trattato degli uomini illustri di
Bologna (In Fei-rara 1590). — Leandro Alberti Cronica delle principali famiglie Bolognesi
e delle piu spettabili cose raccolte in tutti i libri cronacali di Bologna (Vicenza 1592), —
Gabrielis card. Palaeoti Ai-chiepiscopale Bononiense sive de Bononiensis ecclesiae
administratione (Romae 1594). — Cherubino Ghirardacci Della historia di Bologna * I
(In Bologna 1596) II (1657); « (1669). Vol. III ms. autogr. adservatur in bibl. civ. Bono-
niensis. — Pompeo Vizani Diece libri delle historie della sua patria * (In Bologna 1596);
* (1602). — Pasquale Gio. Nic. Alidosi Notizie storiche di Bologna (Bologna 1614). —
P. G. N. Alidosi Istruttione delle cose notabUi della citta di Bologna (In Bologna 1621). —
P. G. N. Alidosi I sommi pontefici, cardinali, patriarchi, arcivescovi e vescovi Bolognesi
degli a. 270 sino al 1621 (In Bologna 1621). — P. G. N. Alidosi Origine e fondatione di
tutte le chiese che si trovano in Bologna (In Bologna 1623). — Bartholomaeus Dulcinus
De vario Bononiae statu ' (Bononiae 1626) ; * Bononia suo prisco splendori . . restituta
(Bononiae 1631). — Aurelio Degli Anzi f\^aIerio Zani) Bologna sacra. Compendiosa
descrizione delle vite de'santi Bolognesi ' (Bologua 1630) ; * (1680). — (Matteo Mainardi)
Origine e fondatione di tutte le chiese che di preseute si trovano nella citta di Bologna
(In Bologna 1633). — Gaspare Bombaci Memorie sagre degli uomiui illustri e de' santi
suoi protettori descritte sino all' a. 1520 * (In Bologna 1640—45); * (1649). — Antonio
Masini Guida spirituale che serve ogni giorno in perpetuo per visitare tutte le chiese
di Bologna (In Bologna 1640). — Ughelli ^llSsq. ; MI3sq. — Celso Faleoni Memorie
historiche della chiesa Bolognese e suoi pastori libri 6 (In Bologna 1649). — Antonio
Masini Bologna perhistrata > (In Bologna 1650); "(1666); «(1690); *I— II (Bologna 1823—
28). — Gio. Franc. Negri Basilica Petroniana ovvero Vita di S. Petronio vescovo e pro-
tettore di Bologna (Veuetia 1680). — Valerio Zani Vita di S. Petrouio vescovo e protettore
di Bologna ^ (I" Bologna 1680); ^1705); »(1716); «(1757). — (Tommaso Vaccari) Com-
pendiosa relazione della vita etc. del glorioso vescovo S. Petronio (In Bologna 1710). —
Valerii Felicis Azzoguidi De origine et vetustate civitatis Bononiae . . disquisitio
(Bononiae 1716). — Gianandrea Taruffi Antiea foudazione della citta di Bologna etc.
con la descrizioue del fiume Reno etc. " (In Bologna 1738). — Relazione istorica deUa
vita, morte e miracoli di S. Petronio principal protettore della citta di Bologna l. II
* (In Bologna 1721); * (1777). — Bononiensis codex diplomaticus, hoc est Romanorum
Bologna. 243
pontificum atque imperatorum epistolae ac diplomata . . cura et labore Philippi Antonii
Ronconi vol. I— XXXIII, ms. s. XVIII, Bologua Bibl. delia R. Universitii cod. 317. —
Codex diplomaticus Bononiensis auctore Constantiuo Ruggieri vol. I— XLIV, ms.s. XVIII,
ib. — Franc. Calzoni Storia della chiesa parrocchiale di Santa Maria in Via Mascarella
* (In Bologna 1748); * (1785). — Luigi Montieri Catalogo di tutte le chiese abbaziali,
priorali, parrocchiali, monasteri, conventi, collegi, compagpiie, conservatori, universita ed
arti esistenti uella citta di Bologna * (In Bologna 1752); * (1753). — Antonfrancesco
Ghiselli Memorie antiche manoscritte di Bologna voL 1, ms. autogr. s. XVIII, Bologna
Bibl. Ambrosini cod. 182; cf. Sorbelli in Mazzatinti Inventari XIV 35. — Gio. Batt. Melloni
Atti 0 memorie degli uomini illustri in santitu nati o morti in Bologna I— VI (Bologna
1778 — 1818). — F. N. T(omba) Serie cronologica de'vescovi ed arcivescovi di Bologna
MBologna 1781); *(1787); »(1788).— (Serafino Calindri) Dizionario corografico, georgico,
orittologico, storico etc. della Italia: Montagna e collina del territorio Bolognese I — V (In
Bologna 1781—84). — (S. Calindri) Descrizione ovvero prospetto generale della pianura
Bolognese (In Bologna 1785). — Ludovico Vittorio Savioli Annali Bolognesi I — IV
(Bassano 1784—95). — G. B. Melloni Atti o memorie di San Petronio vescovo e pro-
tettore principale di Bologna (In Bologna 1784). — Giacomo Gatti Descrizione delle piii
rare cose di Bologna (Bologna 1803). — Leopoldo Franc. Bertoldi Memorie per la storia
del Reno di Bologna (Ferrara 1807). — (Girolamo Bianconi) Guida del forestiere per
la citta di Bologua e suoi sobborghi * (Bologna 1820); ^* (1825). — Memorie storiche di
tutte le chiese distrutte e chiuse ne' pa.ssati tempi . . uella cittu di Bologna e suo con-
torno (Bologna 1828). — Catalogo delle chiese e delle comunita che compongono la diocesi
di Bologna (Bologna 1838). — A. Sarti Descrizione della chiesa parrocchiale di S. Martino
Maggiore e luoghi annessi in Bologna (Bologua 1839). — Salvatore Muzzi Annali della
citta di Bologna dalla sua origine al 1796 t. I — VIII (Bologna 1840—48). — Le chiese
liarrocchiali della diocesi di Bologna I — IV (Bologna 1844 — 51). — Cappelletti III
443 sq. — Gius. Bosi Repertorio completo per ordine alfabetico disposto delle chiese arci-
pretali e paiTOCchiali comprese nella diocesi e provincia di Bologna (Bologna 1853). —
G. Bosi Itinerario ecclesiastico Bolognese ossia elenco delle chiese parrocchiali (Bologna
1835). — S. Amoriui e G. Bosi Manuale storico-statistico- topografico dell' arcidiocesi
Bolognese (Bologna 1857). — G. Bosi Notizie documeutali intorno la venuta e permanenza
in Bologna de' sommi pontefici dall' a. 311 a di nostri (Bologna 1857). — Gio. Gozzadini
Studii archeologico-topografici sulla citta di Bologna in: Atti e Mem. per le prov. di
Romagna Ser. It. VII (1868) 3sq. — Gius. Guidicini Cose notabili della citta di Bologna
ossia Storia cronologica de' suoi stabili sacri, pubblici e privati I — V (Bologna 1869 — 73). —
G. Guidicini Miscellanea storico-patria Bolognese (Bologna 1872). — G. Gozzadini Delle
torri gentilizie di Bologna e delle famiglie alle quali prima appartennero (In Bologna
1875). — A. Costa Descrizione della chiesa parrocchiale di S. Martino Maggiore e luoghi
auuessi (Bologna 1879). — L'Appennino Bolognese (Bologna 1881). — Corrado Ricci Guida
di Bologna (Bologna 1882). — L. Bombicci Montagne e vallate del territorio di Bologna
(Bologna 1882). — G. Guidicini Notizie diverse relative ai vescovi di Bologua da San
Zama ad Oppizone (Bologna 1883). — Vinc. Tarozzi De archiepiscopis ecclesiae Bono-
niensis commentarii (Bononiae 1885). — Augusto Gaudenzi II monastero di Nonantola,
il ducato di Persiceta e la chiesa di Bologna in: BuIIettino dell' Istituto stor. ital. XXII
(1901) 77 sq. — G. Mini La Romagna Toscana. Notizie geografiche storiche ecc. (Castrocaro
1901). — L. Frati Storia documentata di Castel S. Pietro di Emilia (Bologua 1904). —
Franc. Lanzoni San Petronio vescovo di Bologna nella storia e nella leggenda (Roma
1907). — Alfred Hessel Geschichte der Stadt Bologna von 1116 bis 1280 (Berlin 1910).
De auctoribus, qui de rebus Bononieusibus egerunt, cf. Pellegrino Antonio Orlandi
Notizie degli scrittori Bolognesi (Bologna 1714); Gio. Fantuzzi Notizie degli scrittori
Bolognesi I— IX (Bologna 1781 — 94); Luigi Manzoni Saggio di una bibliografia storica
Bolognese I (Bologna 1888); Luigi Frati Opere della bibliografia Bolognese che si con-
servano nella biblioteca municipale di Bologna classificate e descritte I. IT (Bologna
1888—89); A. Bacchi Della Lega Bibliografia Petroniana (Bologna 1893).
16*
244 ^ Bologna.
Episcopatus Bonouiensis.
Primus Bononiensium cpiscopus s. Zama colitur, quem a Dionysia
pp. a, cr. 260 consecratum esse tradunt. Inter eos, qui ei successerunt,
8. Petronium urbis Bononiae protectorem cives Bononienses inde a saec. XII
maxima veneratione prosecuti sunt.
Bononiensem ecclesiam olim sub Mediolanensis archiepiscopi iurisdictione,
postea Ravennati metropolitano Aemiliae subiectam, a. 1106 Paschalis II in
concilio Guardastallensi cum ceteris Aemiliae episcopatibus Ravennati ecclesiae
schismaticae ademit (n. 16); idemque a. 1114 Victori episcopo Bononiensi
ut „iuxta veterem consuetudinem" consecrationera tib ipso Romano pontifice
reciperet indulsit (n. 17). Sed iam Gelasius II a. 1118 Bononiensem eccle-
siam Gualterio archiepiscopo Ravennati restituit (cf. Ravenna, Archiepisc.
n. 189 et infra n. 20); quod confirmaverunt Calixtus II, Honorius II, Inno-
centius II, Alexander III, Lucius III (cf. Ravenna, Archiepisc. n. 190. 194.
198. 224. 249). Permansit igitur Bononiensis episcopus sub Ravennatis iuris-
dictione meti-opolitica usque ad a. 1582, quo Gregorius XIII Bononiensis,
praecipuo amore erga patriam commotus, Bononiensem ecclesiam in totius
Aemiliae metropolim crexit exemitque a Ravennatis subiectione, Gabrieli card.
Palaeoto, tunc Bononiensi episcopo, Placentinum, Parmensem, Regiensem,
Mutinensem, Imolensera, Cerviensem et Cremensem episcopos suffraganeos
subiciens. Clemens "VIII Imolam et Cerviam Ravennati restituit et invicem
Bononiensi s, Donnini de Burgo episcopatum addixit. Hodie Bononiensi archi-
episcopo Faventinus et Imolensis episcopi suffragantur.
Multa olim in civitate et dioecesi Bononiensi monasteria claruerunt,
8. Stephani q. v. Hierusalem, s. Proculi, s. Margaretae, canonicae s. lohannis
et 8. Victoris de Monte et s. Mariae de Rheno, de quibus inferius disseremus,
monasteria ss. VitaUs et Agricolae, ss. Naboris et Felicis, ss. Gervasii et Pro-
tasii, s. Columbani, s. Thomae, s. Mariae Maioris, s. Mariae de Strata (postea
Cisterciensium) et s. Petri de Strata; extra civitatem monasteria s. Michaelis
in Nemore vulgo in Bosco, s. Martini de Casalecchio, s. Prosperi in Panigale,
8. Martini in Poio, s. Luciae de Roffeno, s, Michaelis de Paterno et s. Chri-
stinae de Pastina (Camaldulensium), s. Mariae de Monte Palense, s. Bartho-
lomaei de Musiano, s. Mariae de Monte Armato et s. Caeciliae de Corvaria
(Vallumbrosanorum). Ecclesiarum Bononiensiura catalogos plures haberaus;
praeter elenchum a. 1366 peculiari laude dignus est catalogus a. 1408 in cod.
bibl. Univ. 2377 (olim 897) f. 140 sq. et Descriptio omniura ecclesiarura etc.
civitatis et dioccesis Bononiae s. XVII ib. cod. 1312 (cf. Frati Indice p. 329).
Adnotamus denique catalogum, qucra lo, Lami in Mon, s. eccl. Florent, III
1611 sq, vulgavit.
De dioecesium finibus iara olim Bononienses cum Mutinensibus litigarunt.
Neque igitur mirum est, quod Albinus et Cencius in Libro censuum S. R. E.
(ed. Fabre-Duchesne II 114; I 100) sub Bononiensi episcopatu recensuerint:
„Monasterium s. Caesarii III morabutinos",
licet in Mutinensi episcopatu situm.
Episcopatus Bononiensis. 245
Bononienses episcopos a Romana ecclesia possessiones tam in civitate
quam in comitatu Bononiensi sitas emphyteusis sive locationis titulo habuisse
satis constat. Legimus enim apud Albinum et Cencium (l. c. II 114; I 100):
„Episcopus Bononiensis libras II puri argenti."
De hoc censu cf. n. 27. 31. 39. — Denique laudamus diplomata Heinrici VI
a. 1194 St. 4878, Friderici II a. 1220 BF. 1221, Conradi cancellarii a. 1221
BFW. 12667.
Tabularium Bononiensium antistitum iam pridem inccndiis aliisque cala-
mitatibus ita devastatum est (cf. Calindri Dizionario I 108 not. 1), ut monu-
menta antiqua in eo hodie minime inveniantur, praeter apographa saec. XVI
etXVII; cf. Serafino Amorini L'archivio generale arcivescovile (Bologna 1856);
Bethmann in Archiv XII 579; Gott. Nachr. 1897 p. 369. Privilegia summorum
pontificum transcripta sunt in Librum privilegiorum, a Rolando Alberti de
Castellanis cive Bononiensi et curiae episcopalis notario saec. XV In. confecto
[C]^ qui saec. XVIII in archivo familiae Masini, nunc vero in archivo notario-
rum custoditur. Catalogum bibliothecae archiepiscopii, a Gabriele card.
Palaeoto primo archiepiscopo institutae, iam a. 1731 vulgatum, denuo edidit
Lud. Frati Bibliothecae archiepisc. Bononien. catalogus per auctorum nomina
ordine literarum dispositus (Bononiae 1856).
De ceteris Bononiae archivis cf. Blume Iter II 131 sq. IV 233 sq.;
Fr. Bonaini Gli archivi dell' Emilia in: Giornale stor. degli archivi Toscani V
(1861) 1 sq.; Bethmann in Archiv XII 573 sq.; Luciano Scarabelli Relazione
deir importanza e dcllo stato degli archivi Bologncsi (In Bologna 1874);
W. Schum in N. Archiv I 133 sq.; E. Winkelmann ib. V16sq.; Kaltenbrunner
inWiener SB.XCIV631 sq.; Pflugk-Harttung Iter p. 6sq.; Gott. Nachr. 1897
p. 366 sq.
De archivo reipublicae cf. Carlo Malagola L'archivio di stato di Bologna
in: Atti e Mem. delle prov. di Romagna Ser. III t. I (1883) et t. IV (1886).
Adnotamus denique notitias, quas Franciscus Antonius can. Ghiselli
s. XVIII ex archivis Bononiensibus excerpsit; cf. Sorbelli in Mazzatinti Inven-
tari XV 107 sq.
De bibliotheca Universitatis cf. Franc. Maria Zanotti Inventario di tutti
i libri esistenti nella biblioteca dell" Instituto delle scienze a. 1724, ms. Bologna
Bibl. della R. Univ. cod. 416; Gemelli Notizie storiche sulla R. biblioteca
Universitaria di Bologna (Bologna 1872); L. Frati I codici Trombelli della
R. biblioteca Universitaria in: Rivista dclle biblioteche V (1894); L. Frati
Indice dei codici latini conservati nella R. biblioteca Universitaria di Bologna
in: Studi italiani di filologia classica XVI. XVII (Firenze 1909); A. Sorbelli
in Mazzatinti Inventari dei manoscritti delle biblioteche dltalia XV (1909) 1 sq.
De archivo familiae Gozzadini cf. U. Dallari Larchivio della famiglia
Gozzadini (Bologna 1890).
C = Privilegia episcopatus Bouoniensis, mb. s. XV (Atti di Ser Rolando Castellani
a. 1403 — 59), Bologna Arch. notarile (filza 43 doc. 99), olim in archivo
Masini; cf. Hessel p. 33 not. 154.
246 Bologua.
C = Bolle e privilegi, s. XVI sq., Bologna Arch. arcivescovile (aula 111 lib. A); cf.
Gott. Nachr. 1897 p. 369.
D = Bononiensis codex dipl., Supplementum, cura et labore Phil. Ant. Rouconi,
s. XVIII, Bologna Bibl. della R. Universita cod. 317 [ex C]; cf. Frati Indice
p. 193.
2)1 = Vetera ecclesiae Bononien. monumenta, s. XVIII, ib.
J)4 = Vetera gymnasii Bononien. monumenta, s. XVIII, ib.
E = Coustantini Ruggieri Manuscripta, s. XVIII, ib. cod. 3662; cf. Frati Indice
p. 568.
F = Privilegia poutificum Romauorum vol. I, s. XVI, Venezia Bibl. Marc. cl. VUI
c. 73 (Zanetti 190); cf. Pertz Archiv IV 141 et N. Archiv II 368.
G = De rebus monasterii s. Michaelis in Busco, s. XVII, Bologaa Bibl. della R.
Universita cod. 991 (1933).
H = Fel. Contelori Bullae et brevia Alexandri III, s. XVII in., Roma Arch. Vat.
Misc. Arm. VII t. 127.
I = I. D. Coleti Emendationes et additamenta ad Ughelli Italiam sacram, s. XVIII,
Venezia Bibl. Marc. cl. IX c. 149; cf. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 647.
t*i (535—36)
Agapitus [IJ concedit privilegium.
Laud. in n. 12. 17. 22. 30. — Regg. Sigonius Dc epp. Bon. p. 31. Ughelli * 11 11; ^ll 10.
PflugkH. Iter p. 174 n. 24. JK. — .
Spurium. Ghirardacci, Alidosi, alii notitiam hanc ad Agapitum II referunt.
t*5 (555—60?)
Pelagius [I?] concedit privilegium.
Laud. in n. 12. 17. 22. 30. — Regg. Sigonius De epp. Bon. p. 33. PflugkH. Iter p. 174
n. 26 ut bullam Pelagii II. JK. — .
Spurium.
t*5 (590—604)
Gregorius I (Dialogus) concedit privilegium.
Laud. in n. 12. 17. 30. — Reg. PjlugkH. Iter p. 174 n. 27. JE. — .
Spurium. — De hoc Gregorio Dialogo papa alii aliter iudicant. Sigonius
De epp. Bon. p. 37; Ughelli » II 10; - II 11; Savioli Ann. Bol. I» 53 de Gregorio II
agi putant; Muratori in Sigonii Opp. - III 405 not. 30 et Ughelli - II 1301 loco
^Dialogi" legendum esse nlohannis" opinantur; Calindri Dizionario III 339 not. 354
„DiaIogi" emendat in ^Deodati". Sed quaestio nullius momenti est, quum notitia
haec de Agapiti, Pelagii et Gregorii privilegiis fide digna non sit.
4 880 sept. 29
lohannes VIII Romano archiep. Ravennati: hortatur eum, ut 6 id. nov.
(nov. 8) Romam ad synodum occurrat; praecipit, Maioranum, qui et Magin-
pertus diac. dicitur, secum sibi omnimodis exhiberi.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 131. — De Maiorano, qui et Maginpertus, Bononiensi
episcopo schismatico cf n. 6 — 10 et Hessel Gesch. p. 16.
5 881 mart. 4
lohannesYIlI lohanni Bononiensi, Egilulfo Mantuano, Eicardo Vicentino ct
Viatori Ferrariensi epp.: committit vicem suam super negotio inter Veronensem
et Tridentanam ecclesias de quibusdam rcbus Asianae villae, ut ad illas partes
Episcopatus Bononiensis. 247
accedentes cum Adelardo ep. Veronensi et Adelchisio ep. Tridentano hoc
litigium deliberent et ad legitimura finem perducere satagant.
V. Verona, Episc. (JE. 3338).
*6 (882)
lohannes VIII praecipit omnibus sacerdotibus seu subdiaconibus et universo
clero s. Ravennatis eccl. per lohannem diac. et chartularium, ut omnes uno
animo constantique devotione Maimbertum Bononien. clericum, manifestissimum
zizaniorum seminatorem, tamquam ovem morbidam expellant.
V. Ravenna, Civ. n. 33.
*7 (882)
lohannes VIII admonet saepissime Romanum archiep. Ravennatem tam per
episcopos quamque etiam suis apostolicis litteris, ut Maimbertum Bononien.
clericum a sua superstitiosissima familiaritate separet et ad propriam eccle-
siam remittat.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 142.
8 882 aug. 28
lohannes VIII omnibus sacerdotibus seu subdiaconibus et universo clero
s. Ravennatis eccl.: iterata petitione (n.6) praecipit, ut, relecta priore epistola
(n. 6) unanimiter iuncti et cum misso suo fideliter conglobati, eundem Maim-
bertum audacter comprehendere studeant et misso suo seu et lohanni duci
contradant ad deducendum Romam etc.
V. Ravenna, Civ. n. .34.
9 882 aug. 28
lohannes VIII Martino, lohanni seu Demetrio atque Romano gloriosis
ducibus : praecipit, ut unanimes iuncti simul cum fideli misso suo Maimbertum
comprehendant et vi coactum a (Romano Ravennate) archiep. separent et
misso suo simul et lohanni duci validissime contradant etc.
v. Ravenna, Civ. n. 35.
10 882 (aug. 28)
lohannes VIII lohanni duci et misso suo: iubet, ut de Maimberto pariter
cum misso suo explere decertet, ut nullo modo effugere possit, sed separatum
a (Romano Ravennate) archiep. vi coactum ad suam praesentiam districtum
deducere studeat etc.
V. Ravenna, Civ. n. 36.
*11 (891—96)
Formosus concedit privilegium.
Laud. in n. 12. — Eegg. Sigonius De epp. Bon. p. 45. Ughelli * // 12; ^ II 12. PflugkH.
Iter p. 181 n. 68. JL. 3504.
12 1074 mart. 23
Gregorius VII Lamberto ep. etc: confirmat munimina et investitiones et
confirmationes factas ab Agapito (n f i) et Pelagio (n. \2) et Gregorio Dialogo
(n. -^3) et Formoso (n. 11) de rebus Bononien. eccL; concedit et confirmat,
salvo in omnibus iure et S. R. E. privilegio, monasteria et plebes et ecclesias
baptismales, castella, villas, abbates, monachos, presbyteros, diaconos, clericos
litteratos et ilHtteratos, servos et ancillas Dei atque diaconissas, famulos
utriusque sexus et omnes homines super terram eccl. Bononiensis residentes,
248 Bologna.
ut in eius eiusque successorum sint potestate et defensione infra terminos et
confinia episcopatus Bononiensis. — Si ad celestia. Dat. 10 kal. april. p. m.
Petri S. R. E. presb. card. ac bibl., a. 1 pont. d. YII Gregorii pp., a. videlicet
d. inc. 1073, ind. 12.
C p. 1. [CK I) f. 1. DK F f. 47 Exc. G f. 26]. — Edd. Sigomns De epp. Bon.
p. 67; Qpp. ' / 151: * /// 406 = Ghirardacci I 54, = Vizani p. 48, = Ughelli ^ II 17;
^II 16 = Migne CXL VIII 648 n. 6. Sarioli Ami. Bol. I'^ 118 n. 70 ex D\ FfJugJcH. Acta
II 122 n. 158 ex DD^. — Begg. Faleoni p. 129. Masini Bologna perhistrata II 50. Calitidri
Dizionario I 350. 379. II 101. III 59. 338. Lanzoni San Petronio j). 96. PflugJcH. Iter
p. 199 n. 177. J. 3609. JL. 4847.
Muratori Aiitiq.V397 aliique Gregorii VII litteras prorsus spurias esse conteu-
derunt. Ego quidem Agapiti, Pelagii et Gregorii Dialogi privilegia velut spuria
prorsus repudianda esse concedo; GregoriiVII vero privilegium, licet interpolatum,
maxima ex parte genuinum esse ex formulis cum apostolicae cancellariae consuetu-
dinibus satis concordantibus evincitur. Conf. etiam Hessel Gesch. p. 3B not. 154.
*13 Laterano 1079 fcb. 11
GregoriusVII in synodo in eccl. s. Salvatoris habita excommunicat sine spe
recuperationis Sigifredum ep. Bononien. aliosque epp. cum sequacibus eorum,
tam clericis quam etiam laicis.
Ada synodi B.omanae exstant in ®orii VII Begistri libro VI ad ep. 17 et in Libro
pontificali (ed. Duchesne II 287). — Edd. Mansi XX 524. Jaffe Bibl. rei: Germ. II 355.
Mon. Germ. Const. I 556. — Regg. J. p. 430. JL. I p. 629.
14 ' Pavia (1096) sept. 19
Urbanus II catholicis in clero et populo Bononiensi: gratias agit, quod inter
schismaticos et haereticos constituti, quidam semper in fide catholica per-
manserint, quidam vero, veritate comperta, erromm devia dimiserint; hortatur
eos, ut in veritatis via virihter incedant; commendat B(ernardum) ep. per manus
suas consecratum; gaudet, nonnullos eorum in Hierusalem eundi desiderium
concepisse; sed neque clericis neque monachis sine episcoporum vel abbatum
licentia illuc eundi concedit facultatem. — Bonitati vestrae. Dat. Papiae
13 kal. oct.
Legitur in cod. Vat. lat. 478 s. XII (s. Augustini Sernuynes; cf. Codd. Vat. lat. I 357)
f. 143 [= D^J. — Edd. Sarioli It> 137 n. 82 ex D^ = Migne CLI 483 n. 210, = Hagen-
meye)' Epistolae et churtae ad historiam primi belli sacri spectantes (1901) p. 137 n. 3 (cf.
p. 213 sq.). — Begg. Riant Inventaire ciitique des lettres histoi'iques de croisades in: Archires
de VOrient latin I (1881) 121 n. 57. Hagenmeyer Chronologie de la premicre croisade (1902)
p. 38 n. 72. J. 4245. JL. 5670.
1.5 Laternno (1097) april. 17
Urbanus II B(ernardo) Bon. op.: nuntiat de ordinationibus ab haeresiarcha
Guiberto factis, postquam a b. m. Gregorio pp. et a S. R. E. damnatus est
(cf. Bavenna, Archiepisc. n. 179. 180. 182)., quaeque etiam a pseudoepiscopis
per eum postea ordinatis perpetratae sunt, Placentiae in synodo definitura
esse (a. 1095), ut irritae habeantur, nisi probare valuerint, se, cum ordina-
rentur, eos nescisse damnatos; committit ei, utrum fratribus reUgiosis et
omnino vim passis et tractis ad ordinandum in sacerdotali ordine con-
Episcopatus Bononienais. 249
descendendum sit, sed caveat, ne in eos aut scandalura aut infamiam ecclesia
patiatur. — De ordinationibus. Dat. Lat. 15 kal. mai.
Legitur in cod. Vat. lat. 478 s. XII (v. n. 14) f. 143 [= B\ 1 f. 11']. — Edd.
Savioli I>> 138 n. 83 ex D^ = Migne CLI .500 n. 230. — Regg. Lanzoni San Petronio p. 77
ad a. 1096. J. 4266 et JL. 5694 ad a. 1097-98.
16 Guastalla 1106 oct. 22
Paschalis II in concilio apud villam Guardastallum, a. d. inc. 1106, 11 kal.
nov. celebrato constituit, ut Aemilia tota cum suis urbibus, id est ....
Bononia, nunquam ulterius Ravennati metropoli subiaceat.
V. Aemilia n. 48 et Ravenna, Archiepisc. n. 188.
17 Alhano 1114 mart. 6
Paschalis II Victori ep. etc: sancit, ut universi parochiae fines integri
conserventur ; statuit, ut quantumque homines super ecclesiae Bon. terra
resident cuiuscumque conditionis, in potestate et defensione eius serventur;
concedit omnia ab Agapito (n. fl) et Pelagio (n. \2) et Gregorio Dialogo
(n. ^3) et VII Gregorio (n. 12) et a catholicis regibus Carolo et Ottone
concessa et possessiones nominatim illustratas; statuit, ut iuxta veterem
consuetudinem ecclesiae Bon. electi semper a Romano pontifice gratiam
episcopalis consecrationis accipiant. — Sicut iniusta. Scr. p. m. Rainerii scrin.
reg. et not. s. pal. Ego Paschalis etc. Dat. Albae p. m. lohannis S. R. E.
diac. card. ac bibl., 2 non. mart., ind. 7, inc. d. [a.] 1115, pont. quoque
d. Paschalis II a. 1 5.
C p. 3. [C\ D f. 3]. — Edd. Sigonius De epp. Bmi. p. 74 Exc; Opp. ^Il53; ^ III
411 = Faleoni Mem. p. 148. Savioli J* 152 n. 94 ex C^ (2 men. mart.) = Migne CLXIII
351 n. 389. — Begg. Ghirardacci I 60. Calindri Dizionario I 357. Lanzoni Sati Petronio
p. 77. 96. J. 4734 et JL. 6387 ad april. 30.
Caroli et Ottonis imp. privilegia desiderantur. Jaffe et Loewenfeld ,2 men.
mart." in „2 kal. mai." correxerunt.
18 Laterano (1108 — 15) april. 21
Paschalis II V(ictori) Bon. ep.: mandat, ut quosdam monachos et abbates
in parochia Bononiensi, qui conti'a ss. patrum decreta episcopalia iura et
officia sibi arroganter vindicant, videlicet poenitentiam, remissionem pecca-
torum, reconciliationem, decimas et ecclesias, conveniat et, ne talia prae-
sumant, deinceps omnino prohibeat. — Pervenit ad nos. Dat. Lat. 1 1 kal. mai.
Cop. s. XII (ex collectione quadam canonum) inter fragmenta Vaticana (cf. Gott. Nachr.
1903 p. 31). Coll can. s. XII Firenze Bihl. naz. J III 18. Gratiani Decr. C. XVI qu. I
c. 9 (sine dat.). — Edd. Sigonius De epp. Bon. p. 73; Opp. ' 1 153; "^111411. Savioli 1'^ 146
n. 88. Mansi XX 1073 = Migne CLXIII 439 n. 530. Friedbei-g I 763. — Regg. J. 4874
€t JL. 6616 ad a. 1104—1118.
In Hugonis Bononiensis libro ^Rationes dictandi" (ed. Rockinger in Quellen
und ErOrterungen zur bayerisclien und deutscben Geschichte IX» 62) legitur super-
scriptio epistolae C(alixti) II ad V(ictorem) Bon. ep. missae.
il9 (1124-29)
H(onorius II Victori) Bononiensi coep.: respondet de „puella, super qua
utrum baptizata fuerit dubitatur, ut sopitis omnibus altercationibus sacri
baptismatis unda tinguatur. — Sedem apostolicam.
250 Bologua.
Hugonis Bononien. Eationes dictandi (ecl. Bockinger in Qi(elkn u)id Erortertcngen zur
bayerischen und deutscJien Geschichte IX<^ 85). — Beg. JL. f73i)l ad a. 1124—30.
Dictamen ficticium. — Praecedit epistola V. ep. Bon. ad H. papam de eadem
re missa (1. c. p. 84).
20 (San Giovanni in Persiceto 1130 april. 13)
Praesente et attestante Gerardo carcl. S. R. E. tit. s. Crucis q. app. Hierusalem,
quaestio inter Bononienses et Gualterium archiep. Ravennatem de consecraf
tione Bononiensis ep. agitatur, qua sedata, Gualterius archiep. consecrat
Henricum electum Bononiensem sub perpetua et omnimoda oboedientia atque
subiectione Ravennatis ecclesiae.
V. chariam a. 1130 upriJ. 13 ap. Sarti et Fattorini De claris archigymn. Bon. pi-ofesso-
ribus * /* App. p. 169; ^ II 248 n. 2. Savioli 7* 175 n. 111 ad a. 1129 ex archivo archiepisc.
Bav. Fantuzzi Mon. Bav. IV 247 n. 52. Bicci 1 primoidi dello studio Bologncse ^ p. 323
n. 36 (cf. p. 279); * p. 175 n. 36 (cf. p. 96). — Beg. Lanzoni San Petronio p. 78. JL. — .
*21 (1140)
Innocentius II praecipit Longino presb. card., ut causam inter Henricum
ep. et Rainerium abbatem mon. s. Michaelis in Massa Paterno super eccl.
B. lohannis in Isola definiat.
V. Mon. s. Michaelis de Castro Brittonum n. 1.
22 Laterano 1144 mai. 13
Lucius II Henrico ep. etc: confirmat munimina et investitiones et confir-
mationes factas ab Agapito (n. fi^, Pelagio (n. f^^, Gregorio VII (n. 12) de
rebus Bon. eccL; concedit et confirmat, salvo in omnibus iure et S. R. E.
privilegio, monasteria et plebes et ecclesias baptismales omnesque alias
ecclesias ctc. (ut n. 12). — Si ad celestia. Ego Lucius etc. Subscr. 19 card.
Dat. Lat. p. m. Barojiis cappellani et scriptoris, 3 id. mai., ind. 7, inc. d.
a. 1144, pont. v. d. Lucii II pp. a. l.
G p. 5. fC\ D f aj. — Edd. Savioli J* 206 n. 130 ex C = 3Iigne CLXXIX 867
n. 34. — Begg. Sigonius De epp. Bon. p. 81. Ghirardacci 1 75. Calindri Dizionario I 367.
Calindri Descrizione p. CXI. Lanzoni San Petronio p. 96. J. 6065. JL. 8602.
*23 (1148)
Eugenius III mandat Gerardo Bon. ep., ut consules ct populum Bononiensem
commonere sollicite studeat, ut Nonantulanis contra Mutincnsium impugnationes
efficaciter et laudabiliter subveniant.
Laud. in n. 24. — Beg. JL. — .
24 Brescia (1148) aug. 24
Eugenius III Gerardo Bon. ep.: gratias agit. quod consules et populum
Bononiensem iuxta mandatum suum (n. 23) commonere sollicite studuerit, ut
Nonantulanis contra Mutinensium impugnationes efficaciter et laudabiliter
subvenirent; exhortatur eum, quatenus a bono, quod coepit, proposito non
quiescat et Nonantulanis auxilii et consilii sui oportunum sohitium studeat
exhibere; nuntiat, se consilio tam cardinaUum quam Peregrini Aquileiensis
patriarchae et plurimorum episcoporum Mutinensem civitatem in perpetuum
ab episcopali dignitate privavisse etc.
V. Bologna, Civ. n. 6.
Episcopatus Bononiensis, 251
25 (1145—53)
Eugenius III Arditioni R. E. subdiac. et mag. Omnibono: respondet, utrum
in causa, quae inter G(erardum) Bon. ep. ct Aldricum Paduanum abbatem
sub eorum examine agitatur, iuramentum calumniac praestari conveniat;
Romanam ecclesiam in his casibus, in quibus de ecclesiis, decimis et rebus
spiritualibus tantum agitur, iuramentum calumniao nec dare nec recipere
consuevisse, eo quod tales causae non ex legum districtione, sed ex canonum
aequitate finem debitum sortiuntur, canones autera iuramentum calumniae in
huiusmodi causis nulli prorsus indicunt. — Litteras benignitatis.
Append. cotic. Lat. t. XXIII c. 2. Coinp. I lib. I t. 35 c. H. Decr. Gh-eyorii IX lib. II
t. 7 c. 2 (et in aliis collectionibus). — Edd. Augustini Tarraconen. Opp. IV 74. Mansi XXII
363 = Migne CLXXX 1564 n. 543. Gloria Cod. dipl Padov. 11 119 n. 145. Friedberg
II 266. — Regg. Hampe in N. Archiv XXII 393. Seckel ib. XXV 525. J. 6684. JL. 9654.
De re conf. etiam Heinrici VI imp, privilegium Gerardo ep. Bononiensi a. 1194
iul. 20 concessum (Stumpf Reg. 4878).
*26 (1145—53)
Eugenius III concedit privilegium protectionis et confirmationis.
Laud. in n. 30. — Begg. Sigonius De epp. Bon. p. 82. Ghirardacci I 76. Ughelli
' // 20; 2 II 18. JI^. — .
*27 (1154)
Anastasius IV locat Gerardo Bon. ep. in emphyteusim omnia tam in civitate
quam in comitatu Bononiensi tam maiora quani minora, ut massam Primarii
et alias massas et fundos in eodem comitatu, praeter hoc, quod de patrimonio
nob. comitissae Mathildis in eodem comitatu habet, et excepto banno, quod
in civitate Bononiae ex parte Romani pontificis, prout hactenus, et deinceps
iudicetur, receptis ab eo 100 libris affortiatorum.
Laud. in n. 31. — Rfgg- Sigonius De epp. Bon. p. 82. Ghirardacci I 78. Ughelli
» II 20; * II 17. Savioli I» 297. 299. JL. — .
*28 (1158)
Hadrianus IV concedit privilegium confirmationis.
Begg. Sigonius De epp. Bon. p. 82 ex reyistro episcopi = Ghirardacci 1 81. JL. —.
29 Terracina (1159) oct. 5
Alexander III G(erardo) ep. et canonicis Bon. eccl. et legis doctoribus
ceterisque magistris Bononiae commorantibus: scribit de sua electione. —
Aeterna et incommutabilis. Dat. Terracinae 3 non. oct.
BaJmoini Gesta Friderici inip. lib. IV c. 61 (lib. II c. 51). Codex epistolaris Eberhardi
Salisburgen. archiep. eod. Vindob. 629 (iur. can. 113) s. XII f. 28'. fD\ E. HJ. — Edd.
Sigonius De epp. Bon. p. 82 Exc; Opp. ^ I 156; ^ III 416. Baronius Ann. eccl. ad a. 1159
c. 34. Muratori Scr. VI 825 = Mansi XXI 868 n. 1. Bull. Bom. ed. Cocquelihes II 369
n. 1 = BuU. Bom. ed. Taur. II 658 n. 1. Sarti et Fattorini De claris archigymn. Bon. pro-
fessoribus ^ I praef. p. XIV; - 1 p. XXV. Savioli J* 258 n. 171. La Farina Rischiarazioni
e documenti ^ IV 390 n. 3. Mon. Germ. Scr. XX 470. Scr. rer. Germ. ed. Pertz (1867) p. 291;
ed. Waitz (1884) p. 237. — Begg. Ghirardacci 1 82. Faleoni Mem. p. 171. Migm CC 73 n. 2.
J. 7129. JL. 10587.
252 Bologna.
30 Benevento 1169 (sepf.)
Alexandcr III lohanni ep. ete.: ad .^xeraplar Agapiti (n. fl), Pelagii (n. f2),
Gregorii Dialogi (n.fS), GregoriiVII (n. 12). Lucii (n.22) et Eugenii (n. 26)
suscipit Bon. eccl. sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis
expressas vocabulis, monasteria, plebes, ecclesias etc. (ut in n. 22). — In
eminenti sedis. Ego Alexander etc. Subscr. 15 card. Dat. Beneventi p. m.
Gerardi S. R. E. not., ind. 3, inc. d. a. 1 169, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 10.
C p. 9. fC\ D f. 9. HJ. — Ed. Sainoli II>> 22 n. 200 tx B. — Regg. Sigonivs De
epp. Bon. p. 87. Calindri Dizionario 1 357. Calindri Desa-izione 2>- CXI. J. 7775. JL. 11643.
31 ' VeroJi 1170 april. 18
Alexander III lohanni ep. etc: concedit titulo locationis in cmphyteusim
orania tam in civitate quam in coraitatu Bon. tam maiora quara rainora etc,
sicut Anastasius pp. b. ra. Gerardo qd. Bou. ep. locavit (n. 27): pro qua loca-
tione 2 libras puri argenti annis singulis in ra. iunio debet exsolvere. —
Sacrosancta Romana ecclesia. Ego Alexander etc Subscr. 16 card. Dat.
Verul. p. m. Gratiaui S. R. E. subdiac et not., 14 kal. raaii, ind. 3, inc d.
a. 1162 (l. 1170), pont. d. Alexandri pp. III a. 3 (/. 11).
Cp.7. fCK D f. 8. D\ HJ. — Edd. Sigonius De epp. Bon. p. 86 Exc.; Opp. » 1 157;
2 IIT 419 ad a. 1162 — Ghirardacci I 85, = Faleoni Mem. p. 178. Savioli II'' 27 n. 202
= Migne CC 605 n. 630. — Eegg. Migne CC 665 n. 716. J. 7866. JL. 11768.
*32 (1173-76)
Alexander III .mittit (lohanni) Bon. ep. litteras, ut eorara Ildebrando
bas. XII Apostolorura presb. card., apost. sedis legato, cura abbate Nonan-
tulano et fratribus super facto Palade conveniat.
V. Modena, Mon. s. Silve.stri Nonantulanum n. 83.
*33 (1173—76)
Alexander III raandat Ildebrando presb. card. et apost. sedis legato, ut
inter ep. et consules Bon, ex una parte et abbatem et fratres Nonantulanos
ex altera amicabili compositlone vel ordine iudiciario statuat, quod plura
mala non debeant ulterius ab alterutra parte committi.
V. Modena, Mon. .s. Silvestri Nouantulanum n. 84.
54 Anagni (1173—76) mai. 23
Alexander III (lohanni) ep. et consulibus Bon.: raandat, quatenus a raolestiis
et gravarainibus abbatis ac fratrura et eccl. Nonantulanae penitus indebitis
abstineant et iuraraentura, quod horaines eiusdem ecclesiae illicite praestare
coegerunt, sine dilatione relaxent et deraum corara Ildobrando card. con-
veniant et, quod ipse inter eos concordia duxerit vel iudicio statuenduni,
suscipiant firraiter et servent.
V. Modena, Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 85.
35 Venezia (1177) od. 2
Alexander III lohanni Bon. ep.: concedit decimas novorum molendinorura
in flumine Savine (Savena) a laicis aedificatorum et aedificandorura. — Cura
ad nostrum. Dat. Venet. in Rivo alto (1 177) 6 non. oct. (a. pont. 18).
Episcopatus Bononiensis. 253
C p. 12. [CK B f. 12. H (non. oct.)7. — Ed. Savioli II ^ 85 n. 247 ex C\ — Begg.
Sigonius T>e epp. Bon. p. 87. J. 8543. JL. 12946.
Librarius suo Marte addit „a. 1177, pont. a. 18" (rectius a. 19).
36 (1159-81)
Alexander ITI ep. et archidiac. Bon.: respondet, quod, si forte generaliter
appellationem quis interponeret ab omni gravamine, quod sibi posset con-
tingere, huiusmodi appelhitio tenere non debeat; si vero aliquis ab aliquo
iudice super omni gravamine, quod in una causa sibi posset inferri, appella-
tionis obstaculum interponeret, quamquam generalis appellatio sit interposita,
appellationi tamen eius sit ab eodem iudice deferendum. — Consuluit nos.
Append. conc. Lat. t. L c. 54. Comp. I lib. II t. 20 c. 27. Decr. Gregorii IX lib. II
t. 28 c. 18 (et in aliis colkctionibus). — Edd. Augustini Tarraconen. Opp. IV 130. Mansi
XXII 447. Friedberg II 415. — Regg. Migne CC 1525 n. 57. J. 8851. JL. 13783.
Adnotamus praeterea Alexandri III decretum ad Eboracensem archiep.
missum J. 8942. 8943. JL. 13878 (Decr. Gregorii IX lib. I t. 29 c. 2), quod in
quibusdam codicibus inscribitur: „Bononiensi episcopo".
*37 (1159-81)
Alexander III mandat Bononiensi ep., ut locum in Vico Castellionis ad
novam ecclesiam (s. Agathae) aedificandam signet et primarium lapidem
benedicat et in fundamento secundum consuetudinem collocet.
V. Eccl. s. Agathae in Vico Castellionis n. 2.
38 Verona (1186—87) mai. 25
Urbanus III Bon. ep.: alienationes, locationes, infeudationes et contractus
alios, si qui ab antecessoribus eius in praeiudicium eccl. Bon. illicite facti
sunt, viribus carere censet eosque legitime revocandi concedit liberam facul-
tatem. — Ideo nobis. Dat. Veron. (a. d. inc. 1187) 8 kaL iun. (a. pont. 2).
C p. 12. fCK D f. 12']. — Edd. Savioli II'> 151 n. 287 = Migne CCII 1515 n. 132. —
Begg. Sigonius De epp. Bon. p. 88 (8 kal. iul.). .1. 9961 et JL. 15980 ad a. 1187.
Librarius addidit „a. d. inc. 1187, pont. a. 2". — Sigonius attribuit decretum
hoc lohanni ep., quem a. 1188 ian. 13 obiisse affirmat. Verum lohannes ep. obiit
a. 1187 ian. 13 (Savioli 11» 147).
39 Verona 1187 -iul. 2
Urbanus III Gerardo ep. etc. : ad exemplar Alexandri (n. 31) concedit
locationis titulo in emphyteusim omnia tam in civitate quam in comitatu
Bononiensi etc. — Sacrosancta Romana ecclesia. Ego Urbanus etc. Subscr.
1 1 card. Dat. Veron. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 6 non. iuL,
ind. 5, inc. d. a. 1187, pont. v. d. Urbani pp. III a. 2.
C p. 13 ex cop. a. 1287. fC^ (3 non. iuL). D f. 13]. — Edd. Savioli IB 152 n. 288
= Migne CCII 1522 n. 138. — Regg. .J. 9970. JL. 15994.
40 (1187—91)
[Clemens III Gerardo ep. Bon.]: confirmat, ut nullus magistrorum sive
scholarium super conducendis aliorum hospitiis in laesionem vel praeiudicium
habitantium audeat hospitem convenire, nisi prius constiterit tempus con-
ductionis elapsum vel inquilini in hoc suum favorem praestiterint et consensura;
254 Bologna.
statuens, ut hoc in singulis annis in communi audientia magistrorum atque
scholarium ab episcopo recitetur. — Ex rescripto.
Coll. Lnc. Comp. 11 lib. III t. 12 c. 1. Decr. Gregwii IX lih. III t. 18 c. 1 (et in aliis
coUectionibus). — Fdd. Avgustini Tarraconen. Opp. IV 388. Balnze Misc. ^ III 386. Mansi
XXII 571. Satii et Fattorini De claris archigyinn. Bon. j/rofessoi-ihus ^ I praef. p. XXV;
« I p. XXXin. Sarioli II'> 166 n. 296. Migne CCIV 1502 n. 52. Friedberg II 520. —
Begg. J. 10285. JL. 16647.
Iq quibusdam coUectionibus decreti inscriptio legitur: Alexander III aut
Lucius III aut Celestinus III.
41 Latemno 1193 aug. 24
Celestinus TII (Gerardo) ep. Bon.: mandat, quatenus ad locum q. d. Mons
Guardiae accedens, ubi A(ngelica) oratorium constituit, lapidem primarium
suis manibus consignatum, eidem muUeri transmissum, auctoritate sua in dictae
fabricae fundamento ponere non omittat.
V. Eccl. s. Mariae in Molite Guardiae n. 1.
42 (1195)
Celestinus III G(erardo) Bon. ep.: mandat, quatenus sententiam ab archi-
diac. Paduano et abbate s. lustinae, iudicibus a sede apost. delegatis, contra
parochianos s. Petri Ferrariensis promulgatam faciat observari.
V. Fen-ara, Eccl. cathedr. n. 24.
43 ' Latcrano 1196 ian. 27
Celestinus III Gerardo Bon. ep.: indulget, ut in ecclesiis tam ci^itatis quam
dioecesis Bon., quae ei sunt lege dioecesana subiectae et in quibus duo vel
plures consueverunt presbyteri ministrare, iuxta facultates earum loco dece-
dentium personarum alias auctoritate concilii Lateranensis instituat, nullius
super hoc contradictione vel appellatione obstante. — Cum in Dei. Dat. Lat.
(a. D. 1195) 6 kal. feb. pont. n. a. 5.
C p. 16. fCK D f. 15]. — Edd. Savioli II^ 183 n. 306 = La Farina Rischiarazioni
e documenti "^1^274 n. 70, = Migne CCVI 1136 n. 241. — Segg. Sigonius De epp. Bon. p. 91,
Ghirardacci I 103. J. 10564. JL. 17313.
„A. D. 1195" a librario suo Marte additum est.
44 Laterano 1197 mai. 2
Celestinus III Bon. ep.: concedit liberam sinc appellationis obstaculo facul-
tatem, invasores possessionum Bon. eccl. et illicitos detentores excommuni-
cationis sententia percellendi et absolvendi, satisfactione recepta. — Petitio-
nibus tuis. Dat, Lat. (a. inc. d. 1197) G non. mai. pont. n. a, 7.
C p. 16. fCK D f. 15']. — Edd. Sanoli 11'' 200 n. 315 = Migne CCVI 1212 n. 307. —
Regg. Sigonius De epp. Bon. p. 92. Ghirardacci I 105. Faleoni Mem. j). 197. Calitvdri
Descrizione j). CXI. J. 10646. JL. 17529.
Laudatur etiam in Honorii III rescripto a. 1219 nov. 19 (C p, 20),
*45 ' (1191—97)
Celestinus III sententialiter mandat cappellanis eccl, s. lohannis de Persiceto,
ut Bononiensi ep. parochiam suam causa confirmationis puerorum, praedicationis
et correctionis annis singulis ^isitanti procurationem exhibeant.
Laud. in Innocentii III rescripto ad cappellanos s. lohannis de Persiceto a. 1198
april. 22 misso (Potthast Reg. 08). — Rcg. JL. — .
Episcopatus Bononiensis — Eccl. cathedralis s. Petri. 255
Ecclesia cathedralis s. Petri.
Pasquale G. N. Alidosi Li canonici della chiesa di Bologna dal 1014 al 1616 (Iii
Bologua 1616). — (Sarti et Fattorini) De clavis archigyninasii Bononieusis professoribus
* 1 p. II (1772) p. 12 sq. (Archidiaconi eccl. Bononiensis). — Gaetano Giordani Notizie
storico-artistiche della cattedrale metropolitana (Bologna 1855). — E. BottrigariMan-
zini Cenni storici sopra le antiche e sulla odierna cattedrale di Bologna in: Atti e Mem.
per le prov. deirEmilia N. Ser. II (1878) 153 sq.; cf. Angelo Gualandi di Domenico ib.
N. Ser. IV 2 (1880) 18sq. — A. Gaudenzi La storia della cattedrale di Bologua etc. in:
Annuario della R. Universita di Bologna (1901) p. 141 sq. — A. Hessel Zur Kritik der
illteren Privilegien des Bologneser Domkapitels in: N. Archiv XXXI (1906) 547 sq. —
Franc. Lanzoni San Petronio vescovo di Bologna (Koma 1907) Append. V p. 283sq.
Antiqua sede Bononiensium episcoporum, iuxta ecclesiam ss. Naboris et
Felicis extra muros civitatis sita, saec. X in. ab Ungaris destructa, cathedra
penep ecclesiam s. Stephani in Campo extra urbem, ubi postea monachi
s. Stephani in Hierusalem resederunt (cf. infra p. 264), erecta est. Sedes
episcopalis postea in ecclesiam s. Petri infra urbem translata est, quae a. 1131
incendio destructa, reaedificata ct a. 1184 iuL 8 a Lucio III consecrata est
(n. 16). Adnotamus denique Bononiensem ecclesiam a Stephano V (a. 885 —
91) ditatam esse, ut legimus in Libro pontificali S. R. E. (ed. Duchesne II 195).
Canonici privilegiis gaudebant Ottonis I a. 969 (Mon. Germ. Dipl. 1510 n. 372)
et Heinrici II a. 1014 (1. c. III 330 n. 280). Spuria vero sunt diplomata
Heinrici II (1. c. III 668 n. 519), Ileinrici III St. 2518, Heinrici V St. 3221.
Tabularii ecclesiae cathedralis pars altera exstat etiamnunc penes
canonicos, altera in archivo reipublicae. Praeterea peculiari laude dignus
est codex q. d. Axium, vulgo Lihro dclle Asse [C].
De bibliotheca canonicorum cf. A. Sorbelli La biblioteca capitolare della
cattedrale di Bologna nel sec. XV in: Atti e Mem. per le prov. di Romagna
Ser. III t. XXI (1903) 439 sq.
A = Orig. Bologna Arch. capitolare.
A^ = Orig. Bologna Arch. di stato (Capitolo della Metropolitaua di S. Pietro).
B = Cop. Bologna Arch. capitolare.
B^ = Cop. Bologna Arch. di stato (Capitolo della Metropolitana di S. Pietro).
J5^ — - Cop. Bologna Arch. arcivescovile (aula III lib. A: Bolle e privilegi).
B^ = Cop. s. XIII in cod. Vindobon. 2253 (iur. civ. 3: Glossae Franc.Accur.sii); cf.
Tabulae codd. ms. in bibL Palatina Vindobonensi asservatorum II 43; Diekamp
in Hist. Jahrbuch IV (1883) 225.
C = Libro delle Asse , s. XIII sq. , Bologna Arch. capitolare ; cf. Trombelli Mem.
istor. concernenti le due cauoniche di S. Maria di Reno e di S. Salvatore p. 9 ;
Kaltenbrunuer in Wiener SB. XCIV 631; Gott. Nachr. 1897 p. 368 sq. — Sum-
marium seu repertorium cuiusdam libri capituli Bononiensis ecclesiae vulgo
dicti II libro delle Asse legitur in cod. 2329 s. XVI sq. bibliothecae Universi-
tatis Bononiensis (cf. Frati Indice p. 459).
C^ = lura iU. et rev. dd. canonicorum et capituli eccL metropolitanae Bonon., a. 1700,
Bologna Arch. di stato (Capitolo della Metropolitana di S. Pietro). — Est apo-
graphum codicisC; cf.KaltenbrunnerinWiener SB.XCIV632; PflugkH. Iter p.7.
256 Bologna.
J) = Veteia eccl, Bonon. monumenta, s. XVIII, Bologna Bibl. della R. Universita
cod. 317 ; cf. supra p. 246.
E = Constantini Ruggieri Manuscripta, s. XVIII, ib. cod. 3662; cf. supra p. 246.
F = Privilegia pontificum Ronianorum vol. I, s. XVI, Veuezia Bibl. Marc. cl. VIII
c. 78; cf. supra p. 246.
G = Onuphrii Panvinii Schedae, s. XVI, Roma Arch. Vat. Misc. Arm. XI t. 84 [(?*]
et Misc. Arm. XV t. 128 [G«]; cf. G8tt. Nachr. 1901 p. 4.
*1 (903)
Leo V canonicis Bon. eccl. epistolam tuitionis dat, ut nullam dationem vel
redditum publicum faciant.
Laiul. in w. 2. — -R«/^. Sigonius De epp. Ben. p. 45. Tomba Serie *^). 47 not. 1. PflugkH.
Iter p. 181 n. 72. JL. 3531 a.
2 Ravenna 967 april. 15
lohannes XIII, in Ravenna civ. una cum suis et Italicis epp. residens: con-
firmat epistolam tuitionis Leonis V Cm. i); prohibet, ut nihil a clero canonicae
Bon. exigatur ab aliqua magna parvaque persona; interdicit, ut nec portaticum
neque ripaticum aut teloneum sive ostaticum nec paratam vel sacramentum
faciant. — Cum ego lohannes. Scr. p. m. Stephani scrin. S. R. E. in m. april.
et ind. 10. Dat. 17 kal. mai. p. m. Widonis ep. s. Silvae Candidae eccl. et bibl.
8. sedis apost., a. Deo propitio pont. d. n. lohannis ss. pont. et univ. XIII pp.
in sacratissima sede b. Petri apost. 2, imp. d. n. pp. perpetuo aug. Ottone
a Deo coronato magno imp. a. 6, ind. ss. U).
A. [B s. XI. B^ s. XV J. B. E. G^ f. 135' ExeJ. — Edd. Sigoniiis De epp. Bon.
p. 51; Opp. > 7 147; ^ III 395 (18 kal. mai.) = Ughelli ' II 14; ^ II 13 = BnU. Rom. ed.
Cocquelines I 261 n. 2 = Bull. Rom. ed. Taur. I 414 n. 2, = Matisi XVIII 509 = Migne
CXXXV 951 n. 1. Ghirardacci 1 47 (19 kal. mai.). SavioU I'-' 45 n. 26 ex A (18 kal. mai.)
= Vesi Doc. 1 288 (19 kal. mai.). PflugkH. Acta II 48 n. 84 ex A. — Regg. Pennotti Hist.
tripartita ' p. 301. Faleoni Mem. p. 108. PflugkH. Iter p. 183 n. 82. Gaudemi in Bullett.
delVIst. stor. ital. XXII 141 not. 2. J. 2846 ad april. 14. JL. 3714.
De autographo cf. Bresslau in Mitth. des osterr. Instituts IX 10; Melampo in
Miscell. di storia e cultura eccl. IV 15 n. 15. Specimen scripturae exstat in PflugkH.
Specim. tab. 8.
Sunt qui ex Heinrici III praecepto spurio (Stumpf Reg. 2518), ubi legitur:
,quae a s. mem. d. Clemente episcopo . . concessae fuerunt", temere collegerint,
Clementem II quoque canonicis privilegium concessisse (cf. Gaudenzi in Bullett.
deirist. stor. ital. XXII 200 et Hessel in N. Archiv XXXI 558 uot. 1).
3 1055 iun. 14
Victor II Petro archipresbytero reliquisque canonicis etc: precibus Adal-
fredi ep. suscipit eos sub apost. defensionis munimine et bona omnia, id est
domum iuxta eccl. s. Pctri sitam, antiqui paupcrum alteram domum hospitii,
ecclesiam s. lohannis bapt. iuxta domum episcopi, decimationes omnes plebis
s. Mariae in Buida, ecclesiam s. Mariae in Monte Palensi, medietatem omnium
decimarum totius plebis s. Petri in Barbarorum et cuncta oliveta in terri-
torio Gardae, totum domnicatum eiusdem canonicae. — Si iustis. Dat. VIIIX
kal. iul. p. m. Ilihlebrandi S. R. E. card. subdiac, a. Victoris pp. II 1,
ind. 8.
Eccl. cathedralis s. Petri. 257
B s. XII. t-B s. XII (interpolatum). [C f. 5 = O p. 14. D. E. F f. 7 Exc. G»
f. 85' et G"- f. 159 Eocc.J. — Edd. Siffonim De epp. Bon. p. 64; Opp. > / 150; * III 404
(18 kal. iul.). Ghirardacci 1 51 Exc. Savioli /* 92 n. 54 ex D = Migue CXLIII 809 n. 3.
Hessel in N. Archiv XXXI 566 n. 3 ex B. — Begg. Pennotti Hist. tripartita > p. 301. Faleoni
Meni. p. 125. Calindri Dizionario III 57. J. 3J93. .IL. 4337.
De textu in f B interpolato cf. Hessel 1. c. p. 649. 556.
4 Lticca 1066 aug. 18
Alexander II: acl exemplar Victoris (n. 3) suscipit Leonem archipresb. reli-
quosque canonicos s. Bon. eccl. [sub] apost. defensionis munimine, et firmat
omnia, quae a pp. Victore interventu atque precibus Adalfredi cp. condonata
sunt. — Condecet culmen. Dat. Lucae 15 kal. sept. p. m. Petri S. R. E.
subdiac. ac bibl., a. 5 pont. d. Alexandri pp. II, ind. 4.
J5' s. XII. B^ s. XIL B^ s. XVI B\ fC f 4' = C' p. 12. G^ f 84' et G^ f. 177'
Exc.J. — Ed. PflitgkH. Acta II 116 n. 151 ex C^ ad a. 1071. — Regg. Sigonius De epp. Bon.
p. 66 ad a. 1065. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 652 n. 3457^ ad u. 1071. Diekamp in
Eist. Jahrb. IV 227. JL. 4571 ad a. 1065. JL. 4595 a.
Conf. Hessel 1. c. p. 549. 566.
5 Laterano 1129 tnarf. 15
Honorius II Lamberto archipresb. et ceteris Bon. eccl. b. Petri canonicis
etc. : suscipit b. Petri eccl. sub apost. protectione, confirmat possessiones et
decimationes totius plebis s. Mariae de Buida et ecclesiam s. Mariae in Monte
Palensi, oliveta in territorio de Garda, domum prope palatium episcopi,
omnes domos eiusdem canonicae iuris, decimationes omnes, domnicatum
eiusdem ecclesiae totum, ecclesiam s. lohannis bapt., medietatem decimarum
omnium totius plebis s. Petri in Barbarorum. — Quotiens illud a. Ego
Honorius etc. Dat. Lat. p. m. Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, id. mart.,
ind. 7, inc. d. a. 1129, pont. autem d. Honorii II pp. a. 5.
A\ fB a. 1502. C f. 3' = C» p. lOj. — Edd. Savioli Ii> 174 n. 110 = Miyne CLXVI
1293 n. 89 — Liverani Opp. IV 366 n. 188. — Begg. Sigonius De epp. Bon. p. 78. Pennotti
Hist. tripartita * p. 301. J. 6292. JL. 7363.
*6 (1164—69)
Hadrianus IV confirmat canonicis decimationes Gadii et ecclesias s. Mariae
in Garda, s. lohannis in Fontanis et s. Thomae.
Laud. in n. 15. 18. — Reg. JL. — .
Praeter hoc recensetur apud Sigonium De epp. Bon. (in locorum indicatione)
aliud ^privilegium Hadriani datum canonicis. Ex registro canonicorum". Sed
est Gerardi ep. Bon. decretum a. 1158 (cf. n. 8).
7 Terracina (1159) oct. 5
Alexander III G(erardo) ep. et canonicis Bon. eccl. etc. : scribit de sua
electione.
V. Episc. n. 29.
8 Benevento 1168 dec. 30
Alexander III Bonifatio archidiac. et Alberto archipresb. etc. : suscipit eccl.
8. Petri Bon. sub apost. protectione, confirmat possessiones propriis expressas
vocabulis; censet, quemadmodum b. m. G(erardus) Bon. ep. ab onere expen-
sarum, quas solebant facere in eundo Ravennam ad synodum et redeundo,
Kehr, Italia pontificia V. 17
258 Bologna.
eo9 absolvit, absolutos eos manere. — Effectum iusta postulantibus. Ego
Alexander etc. Subscr. 10 card. Dat. Beneventi p. m. Gratiani S. R. E.
subdiac. et not., 3 kal. ian., ind. 1, inc. d. a. 1168, pont. v. d. Alexandri
pp. III a. 10.
A\ [B s. XVII. B s. XVIII B"" Reg. C f. 6' = C' p. 18]. — Edd. SaHi et Fat-
iorini De claris archigymn. Bon. professorihus * !'> App. p. 171 ex C; * II 251 n. 5 ex A^.
Savioli U'> 7 n. 194 ex C = Migne CC 504 n. 501. — Regg. J. 7640. JL. 11425.
Gerardi ep. Boii. decretum datum est a. 1158 oct. 1 (ed. 8avioli l^ 252 n. 165).
9 Anagni (1173—76) aug. 6
Alexander III Alberto archipresb. et canonicis: indulget, ut homines de
plebatu Medicinae ad debitas decimas eis persolvendas et Rambaldum et
lohannem Palmerium praecipue, ne decimas ipsas eis auferant, districtius
compellendi facultatera Uberam habeant, et tam eos quam alios homines,
qui bona eorum illicite detinent et reddere nolunt, excommunicent. — Dum
vestrae. Dat. Anagn. 8 id. aug.
A\ [Cf2= C^ p. 7]. — Ed. PflugJcH. Acta III 241 n. 244 ex CK — Regg. Kalten-
Irunner in Wiener SB. XCIV 673 n. 8402a. PflugJcH. Iter p. 277 n. 649. JL. 12618 ad
a. 1160—76.
10 Anagni (1174—76) mart. 25
Alexander III Alberto archipresb. et canonicis: confirmat constitutionem ab
eis communiter factam, ut, si quis canonicorum quicquam de rebus cano-
nicae contra voluntatem conventus abstulerit, privetur beneficio suo in parte
illa, quae pro vestimentis canonicis crogatur. — Ex publico. Dat. Anagn.
8 kal. april.
C f. 1' [= C- p. 5J. — Ed. PflugkH. Acta III 245 n. 251 ex C\ — Regg. PflugTcH. Iter
p. 278 n. 653. JL. 12675.
11 Ferrara (1177) mai. 6
Alexander III Alberto archipresb. et canonicis: confirmat constitutionem,
de voluntate episcopi et auctoritate I(ldebrandi) bas. XII Apostolorum presb.
card., timc apost. sedis legati, cum consilio consulum et aliorum sapientum
terrae statutam, ut de collegio canonicorum syndicum debeant semper
habere; statuit, ut episcopus, si quando contigerit eum in episcopatu suo
collectam facere, in ea requirenda et habenda eorum debeat consilio uti;
confirmat tres partes decimarum de molendinis, exceptis molendinis rehgio-
sorum locorum. — Considerantes devotionem. Dat. Ferrar. 2 non. madii.
A. [C f 5' = C^ p. 16]. — Edd. Sarioli II'' 69 n. 235 ex C = Migne CC 1112
n. 1282. — Regg. Sigonius De epp. Bon. p. 87. J. 8484. JL. 12827.
Adnotare iuvat formam appellationis a G. et P. syudicis canonicorum s. Bon.
eccl. ad sedem apost. factae, quae legitur in Gratiaui Decr. C. II qu. 6 c. 31.
12 Venezia (1177) sept 25
Alexander III A(lberto) archipresb. et canonicis: indulget, ut nullus laicus
ab eis vel a colonis eonim vel a quibuslibet aliis, possessiones ad proprie-
tatem eccl. Bon. spectantes possidentibus, deciraas exigere aut extorquere vel
eos seu illos super his in causam traherc aut quomodoHbet convenire prae-
Eccl. cathedralis s. Petri. 259
sumat; indulget insuper, ut a negotiatoribus et artificibus decimas seciHidum
institutionem canonicam de lucris suis possint exigere, ab his dumtaxat, qui
decimas eis exhibere tenentur. — Pensata sinceritate. Dat. Venetiis in Rivo
alto 7 kal. oct.
C f. 5' et f. 6 [= C p. 15 d p. 18]. — Ed. Savioli IP 84 n. 246 ex C. — Begg. J. 8537.
JL. 12940.
13 Laterano (1166—79) april. 9
Alexander III Alberto archipresb. et canonicis: confirmat institutiones
omnium ecclesiarum plebis Buitae et possessiones Bon. eccl., quae ad
eandem eccl. iusto titulo pervenerunt vel pervenerint, sicut Lambertus qd.
ep. privilegio suo eis indulsit. — Si quando. Dat. Lat. 5 id. april.
A\ [C f. 2' = C^ p. 7J. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex AK — Begg. Kaltenbruniier in
Wiener SB. XCIV 676 n. 8641''. JL. 13205.
14 Velletri (1180) mai. 2
Alexander III Alberto archipresb. et universo conventui Bon. eccl.: con-
firmat constitutionem de certo, scil. 18, canonicorum numero. — Quae a
praelatis. Dat. Velletr. 6 non. madii.
C f. 18 [= C^ p. 51]. — Ed. PfluglcH. Acta III 280 n. 302 ex C\ — Begg. PfltigkH.
Iter p. 288 n. 714. JL. 13653.
15 Tusculanum (1171 — 81) april. 9
Alexander III (Alberto) archipresb. ct canonicis: confirmat decimationes
Gadii et ecclesias s. Mariae in Garda, s. lohannis in Fontanis et s. Thomae
cum decimis, oblationibus et parochia, sicut Hadrianus pp. eis confirmavi
(n. 6). — Quotiens a nobis. Dat. Tuscul. 5 id. april.
C f 2' [= C p. 8]. — Ed. PflugkH. Acta III 283 n. 308 ex CK — Begg. Kalten-
hrimner in Wiener SB. XCIV 670 n. 8080a. PflugkH. Iter p. 291 n. 731. JL. 14280.
*16 Bologna 1184 iul 8
Lucius III consecrat novam ecclesiam cathedralem.
Matthaci de Griffonibus Memmiah historicum de rehus Bononiensium ad a. 1184 (ed.
Muratori Scr. ^ XVIII 107; * XVIII p. II 6). — Begg. Sigonius De eptp. Bon. p. 87
(8 id. iun.). JL. II p. 466.
Conf. Lucii III privilegium a. 1184 sept. 4 Gerardo Raveunati archiepiscopo
concessum, quo coustituit, ne quid ex eo, quod Bononiensi et Mutinensi eccl.
impenderit dedicationis munus, ei vel eius successoribus praeiudicii in posterum
generetur (cf. Ravenna, Archiepisc. n. 249).
Apud eundem Matthaeum de Griffonibus (ed. Muratori Scr. ^ XVIII 107; "^ XVIII
p. II 6) legitur ad a. 1187, Gregorium VIII ecclesiam s. Mariae Maiorem conse-
crasse, „qua die papa intravit in Bononiam, videlicet XVIII iul." Sed Gregorius VIJI
Bononiam intravit a. 1187 nov. 18. Quamobrem notitia potius ad Gerardum ep.
Bononiensem referenda esse videtur.
17 Veronu (1184—85) aug. 22
Lucius III Rainerio archipresb. et canonicis: confirmat institutiones omnium
€cclesiarum plebis Buidae et possessiones Bon. eccl., quae ad eandem eccl.
17*
260 Bologiia.
iusto titulo pervenerunt vel pervenerint, sicut Lambertus qd. ep. privilegio
suo eis indulsit (cf. n. 13). — Si quando. Dat. Veron. 1 1 kal. sept.
A. [C f. 10 = C^p. 27]. — Ed. PflugkH. Acta JII 315 n. 349 ex C> (6 kal. sept.). —
Regg. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 681 n. 9694 a. JL. 15238.
18 Verona (1186) nov. 12
Urbanus III archipresb. et canonicis: confirmat ecclesias s. Petri in Castro
nero (novo) et s. Barnabae in Vecla (Ceula), hospitale apud s. Roffillum,
decimationes Gadii et ecclesias s. Mariae in Garda, s. lohannis in Fontanis
et 8. Thomae cum decimis, oblationibus et parochia, quas Hadrianus (n. 6)
et Alexander (n. 15) authentico scripto firmaverunt. — Cum nobis sit. Dat.
Yeron. 2 id. nov.
C /'. -2' [= C» p. 16}. — Edd. Savioli II'' 140 n. 278 ut bidlam Lucii III PflugkH.
Acta III 333 n. 374 ex CK — Regg. Kalte^ibrunner in Wiener SB. XCIV 683 n. 9852a.
J. 9718 et JL. 15321 inter aeta IaicU 111. JL. 15691.
19 Veroim 1187 mart. 2
Urbanus III Girardo archidiac, Huberto archipresb. et canonicis etc: ad
exemplar Alexandri (n. 8) suscipit eccl. s. Petri Bon. sub apost. protectione,
confirmat possessiones propriis expressas vocabulis; censet, quemadmodum
b. m. G(erardu8) Bon. ep. ab onere expensarum, quas solebant facere in
eundo Ravennam ad synodum et redeundo, eos absolvit, absolutos eos
manere; sancit Hbertates et immunitates nec non antiquas et rationabiles
consuetudines; concedit facultatem tempore generalis interdicti terrae clausis
ianuis etc. divina officia celebrandi. — Quotiens a nobis. Ego Urbanus etc
Subscr. 10 card. Dat. Veron. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc,
6 non. raart., ind. 5, inc d. a. 1187, pont. v. d. Urbani pp. III a. 2.
AK [B s. XVII. B s. XVIII B« Reg. JB» fragm. C f 16' = C> p. 46]. — Edd.
Savioli IIf> 149 n. 286 = Migne CCIl 1500 n. 122. — Regg. Sigonius De epp. Bon. p. <s'.s\
Rubeus Hist. Rav. ^ p. 358. Ghirardacci 1 99. Sarti et Fattorini De claris arckigymn. Bon.
professoi-ibus ^ I p. I 19. Diekamp in Hist. Jahrb. IV 226. J. 9950. JL. 15945.
20 Verona (1187) mart. 2
Urbanus III archidiac et canonicis: indulgct, ut, si quis parochianorum
apud aliam ecclesiam suam elegerit sepulturam canpnicam, in legatis eoruni
ipsis portio rcservetur. — Quotiens a nobis. Dat. Veron. 6 non. mart.
C /•. 16' [= C» p. 50]. — Ed. PflugkH. Actu III 336 n. 378 ex C». — Regg. PflugkH.
Iter p. 307 n. 827. JL. 15946.
21 Verona (1186—87) iul. 15
Urbanus III archipresb. et canonicis: prohibct, ne Hugonem priorem et
fratres s. Mariae de Reno super decimis vel aliis rebus, ab episcopis Bon. et
archiepiscopis Ravcnnatibus datis, praesumant aliquatenus infestare.
V. Eccl. s. Mariae de Rheno n. 25.
Eccl. cathedralis s. Petri — Eccl. s. Agathae in Vico Castellionia. 261
Ecclesia s. Salvatoris.
Antiquissimam s. Salvatoris ecclesiam olim a Graecis administratam
esse alii tradunt, alii e contra eam ab Oliverio diacono a. cr. 1130 vel 1139
erectam esse affirmant (cf. Pennotti Hist. tripartita ^ p. 303). Dc ecclesia
8. Salvatoris, sita in loco q. d. Campus longus, abbas et monachi s. Bartholo-
maei de Ferraria cum canonicis s. Mariae de Rheno litem sustinuerunt, quam
Ubaldus card. a. 1149 definivit (v. Eccl. s. Mariae de Rheno n. 7). In privilegiis
autem canonicae Rhenanae iam inde ab Eugenio III concessis ecclesia s. Sal-
vatoris in civitate Bononiensi legitur inter ecclesias Rhcnanas. Monasterio
8. Mariae de Rheno a. 1359 destructo, canonici in s. Salvatoris ecclesiam se
transtulerunt, quae postea caput novae congregationis canonicorum regularium
fi. Salvatoris fuit.
De ecclesia s. Salvatoris a. 1474 instaurata cf. Trombelli Mem. istor.
concernenti le due canoniche di S. Maria di Reno e di S. Salvatore p. 62 sq.
*1 (Bologna 1176 mig. 29)
Hil(debrandu8) S. R. E. card. auctoritate sedis apostolicae consecrat in ecclesia
8. Salvatoris novum altare ad honorem Dei et b. Thomae martyris.
Laud. in Innocentii III rescripto a. 1202 itm. 4 ad Bononiensem et Mutinemem epp.
misso Potthast Beg. Ui97a (ed. Gaudenzi Appunti per servire alla storia della Univ. di Bologna
I 27 n. J). — lieg. Guidicini Cose notahili I 113. JL. — .
I. B. Segni De ordine ac statu canonico p. 43, qui notas chronologicas „a. D.
1176, m. augusti, ind. 10, 4 kal. sept." praebet, consecrationem ab ipso Alexau-
dro III foctam esse satis temere autumat. — S. Thomas Cantuariensis a. 1170 occisus
est; Hildebrandus presb. card. XII Apostolorum a. 1178 nov. 8 Vicentiae obiit (cf.
Trombelli p. 223; Savioli 11« 84).
Ecclesia s. Agathae in Tico Castellionis.
Cappellam s. Agathae, postea ecclesiam parochialem, temporibus
Alexandri III ab archipresbytero et clericis de Pastino exstructam esse,
Innocentii III rescriptum Potthast Reg. 1337 docet. Sita est in via q. d.
Castiglione (cf. Alidosi Origine p. 1 ; Catalogo de" rettori curati di questa
chiesa parrocchiale di Sant' Agata, fondata sino dal 429 dal glorioso San
Petronio (s. a. et 1.); Fr. Calzoni Storia di S. Maria in Via Mascarella ^ p. 6).
*i (1159—81)
Alexander III concedit archipresbytero de Pastino indulgentiam, ut in Vico
Castellionis, in quo superexcrevit populi multitudo, ecclesiam de novo fundet.
Laud. in Innocentii III rescripto ad Albertmn cappellanum s. Mariae Bononien. misso
Potthast Beg. 1337. — Beg. JL. — .
*2 ^ (1159—81)
Alexanderlll mandat Bononiensi ep., ut locum in Vico Castellionis ad
novam ecclesiam aedificandam signet et primarium lapidem benedicat et in
fundamento secundum consuetudinem coUocet.
Laud. ut n. 1. — Beg. JL. — .
2t)2 Bologna.
*3 (1159—81)
Alexander III committit abbati s. Stephani et piiori s. Victoris causam inter
cappellaniim s. Mariae de Porta Ravennate Bononien. et cappellanum
8. Agathae fine debito terminandam.
Laud. ut n. J. — Eeg. JL. — .
*4 (1181—85)
Lucius III confirmat sententiam ab abbate s. Stephani et priore s. Victoris
pro ecclesia s. Mariae (de Porta Ravennate) prolatam.
Laud. ut n. 1. — R^g. JL. — .
*.5 (1187)
Gregorius YIII confirmat eandem sententiam (ut n. 4).
ImiuI. ut n. 1. — Reg. .JL. — .
*6 (1187—91)
Clemens III confirmat eandem sententiam (ut n. 4).
Laud. nt n. 1. — B,eg. JL. — .
*7 (1191—97)
Celestinus III confirmat cappellam s. Agathae in Vico Castellionis cum tota
parochia, quam habet ecclesia de Pastino.
ImiuI. ut n. ]. — Reg. JL. — .
Ecclesia s. Mariae de Porta Ravenuate.
Ecclesia s. Mariae de Porta Ravennate, postea appellata S. Maria del
Carobio sive S. Maria di Bethlem, temporibus Alexandri III et Innocentii III
litem cum ecclesia s. Agathae sustinuit, de qua nonnullae Romanorum ponti-
ficum litterae conscriptae sunt, quas supra sub „Ecclesia s. Agathae in Vico
Castellionis" iam retulimus.
Ecclesia ss. Victoris et lohannis de Monte.
(San Giovanni in Monte)
Gabr. Pennotti Geueralis totius s. ordinis clericorum canouicorum historia tripartita
»(Romae 1624) 301. 600 sq.; *• =» (Coloniae 1630. 1646) p. 310. 618 sq. — Lubin p. 57. — La
parrocchiale di S. Giovanni iu Monte restaurata ed abbellita nel 1824 (Bologna 1824). —
Ottavio Mazzoni Toselli Memorie risguardanti T antica chiesa di S. Giovanni in Monte
(Bologna 1844). — Memorie storiche della chiesa di S. Giovanni in Monte di Bologna
(Bologna 1854). — Guidicini Cose notabili II 213sq. — Franc. Malaguzzi Valeri La
chiesa e il convento di S. Giovanni in Monte a Bologna in: Arch. stor. deirArte III (1897)
222 sq. — A. Bacchi Della Lega La chiesa di S. Giovanni in Monte di Bologna
(Bologna 1904).
Ecclesiam s. lohannis evang. in Monte Oliveti s. Petronius Bononiensis
episcopus condidisse pie traditur. S. Victoris quoque ecclesia in Colle anti-
quissimam repetit originem. Nescimus autem, quando canonici regulares
8. Augustini in ecclesias s. lohannis et s. Victoris unitas et ab uno eodemque
priore rectas introducti fuerint. Certe saec. XII canonica ss. Victoris et lohannis
Eccl. s. Agathae in Vico Castellionis — Eccl. ss.Victoris et lohannis de Monte. 263
magnae famae fuit; habuit enim praeter privilegia Romanorum pontificum
diploma Friderici I a. 1162 iun. 30 Stumpf Reg. 3956 et privilegia Gualterii
et Moysis Ravennatensium archiepiscoporum a. 1133 et a. 1154 (ed. Savioli
I^ 185 n, 111; 234 n. 152). A. 1415 congregationi s. Mariae de Frisonaria
addicta, a. 1 566 a Pio V in abbatiam erecta est.
Tabularium canonicorum ss. Yictoris et lohannis cum chartis inde ab
a. 1047, olim in libris collectis, congregatione exstincta, in archivum vulgo del
demanio transportatum (cf. Bethmann in Archiv XII 581), hodie in R. archivo
custoditur, Chartae recensentur in inventario, quod inscribitur „Sommario delle
scritture esistenti nell' archivio dei canonici Lateranensi di San Giovanni in
Monte dair a. 368 all" a. 1535" vol. I— IV (cf. PfiugkH. Iter p. 6 et Gott.
Nachr. 1897 p. 367). Altcrum exemplar, olim pcnes comitem B. A. M. Car-
rati, exstat in bibliotheca civitatis (H VIII 16).
A = Orig. Bologna Arcb. di stato (Laterauensi di San Giovaiini in Monte).
B = Cop. Bologua Bibl. dellaR. Universita cod. 89 c. 34 i,San Pietro Arcivescovato,
Mensa, aula 11 C 34); cf. PflugkH. Iter p. 9.
*1 (1169-81)
Alexander III concedit privilegium protectionis.
Land. in n. 3. 4 et in Imwcentii III jyrivikyio a. 1199 feh. 23. — Beg. PflugkH. Iter
p. 289 n. 717. JL. — .
Pennotti * p. 606; ^* ' p. 624 laudat insuper Alexandri III privilegiuni datum
a. 1181 priori et fratribus s. Victoris, quo exonerat eos ab obligatione parandi
mensam in solidum legatis sive nuntiis apostolicis. Sed ad Alexandrum IV decre-
tum hoc referendum esse videtur.
2 Velletri 1183 april 22
Lucius III Ribaldo priori etc: suscipit eccl. ss. Victoris et lohannis de
Monte sub apost. protectione, confirmat ordinem canonicum secundum b.
Augustini regulam et possessiones propriis expressas vocabulis, et concedit
sepulturam liberam et ius eligendi priorem. — Piae postulatio. Ego Lucius
etc. Subscr. 10 card. Dat. Velletr. p. m. Hugonis S. R. E. not., 10 kal. maii,
ind. I, inc. d. a. 1 183, pont. v. d. Lucii pp. III a. 2.
A. [B s. XVIII]. — Ed. PfltigkH. Acta III 306 n. 336 ex A. — Regg. Pennotti
^ p. 606; '^■^p.624. Calindri Bizionario III 102. IV 210. V 361. PflugkH. lier p. 298
n. 771. JL. 14872.
3 Verona 1186 iun. 8
Urbanus HI Ribaldo priori etc: ad exemplar AJexandri fii. ij suscipit eccl.
88. Victoris et lohannis de Monte sub apost. protectione, confirmat ordinem
canonicum secundum b. Augustini regulam et possessiones propriis expressas
vocabulis, concedit facultatem clericos vel laicos ad conversionem recipiendi,
sepulturam liberam, facultatem tempore generalis inlerdicti terrae divina officia
celebrandi, ius eligendi priorem. — Quotiens a nobis. Ego Urbanus etc.
Subscr. 13 card. Dat. Veron. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc,
3 non. iun., ind. 4, inc. d. a. 1186, pont. v, d. Urbani pp, IH a. 1.
A. [B s. XVIII]. — Ed. PflugkH. Acta III .330 n. 372 ex A. — Begg. Pennotti
.^ji).606; ^-^^.624. Calindri Uizionario III 102. IV 210. PflugkH. Iter p.305 n.8l8. JL. 15622.
264 Bologna.
4 Ferrara 1187 oct. 31
Gregorius VIII priori etc: ad exemplar Alexandri (n. 1) suscipit eccl.
ss. Yictoris et lohannis de Monte sub apost. protectione, et confirmat
regulam, possessiones propriis expressas vocabulis et iura. — Cum simus.
Ego Gregorius etc. Subscr. 8 card. Dat. Perrar. p. m. Moysi Lat. can. gerentis
vicem cancellarii, 2 kal. nov., ind. 6, inc. d. a. 1187, pont. v. d. Gregorii
pp. VIII a. 1.
A. [B s. XVllI]. — Ed. PfliigkH. Acta III 344 n. 393 ex A. — Regg. Pennotti
^X>.606;'^-^ p.6>4. Calindri Dizionario III 102. IV 2 10. PflugkH. Iter p.310 n.850. JL. 16028.
Monasterium s. Stephaui q. v. Hierusaleiu.
Vita s. Petronii sive Chronicon mouachorum s. Stephaui Bononiae s. XII (edd. Acta
SS. II oct. 4 li. 454 sq. ; Melloni Atti o memorie di S. Petrouio I 521 sq. ; Lanzor.i San
Petronio p. 219 sq.). — Legenda di San Petronio s. XIV (ed. Bologna 1536; cf. Lanzoni 1. c.
p. 137 sq.). — (Nic. Gargauo) Devotione, indulgentie et cose mirabile, le quali sono in la
ecclesia de S. Stephano de Bologna dicta Hierusalem (In Bologna 1520). — Tesoro e brieve
somma delle indulgenze . . nella chiesa . . di S. Stefano di Bologna (In Bologna 1566). —
Galassini Officium s. Petronii (1573). — Luigi Sarti (Filippo Bianchi) Tesoro delle
indulgenze di Bologna (In Bologna 1589). — Franc. Patricelli Cronica della misteriosa
e devota chiesa e badia di S. Stefano di Bologna auticamente chiamata Gierusalem *(Iu
Bologua 1575); -(1584). — Donato Pullieni Relatione historica overo Chronica della
misteriosa chiesa di San Stefano di Bologna detta Gierusalemme (In Bologna 1600). —
Antonio Casale Nuova Gierusalemme detta la sacra basilica di San Stefauo di Bologna.
Istoria e osservationi (In Bologna 1637). — G. Cesare Croce Cronichetta breve delle cose
piii notabili che sono nella basilica chiesa di S. Stefano (In Bologna s. a.). — Lubin p. 55. —
Relazione istorica della vita, morte e miracoli di S. Petronio, aggiuntavi T origine della
misteriosa e divota basilica e abadia di S. Stefano I. II * (In Bologna 1721); ^ (1777); ' (1781);
* (1787). — (Celestino Petracchi) Della insigne abbaziale basilica di S. Stefano di Bologua
libri due (In Bologua 1747). — Filosteno Oresteo (Alessandro Formagliari) Riflessioni
sopra la storia della basilica di S. Stefano data ultimamente alla luce dal P. Celestino
Petracchi (Venezia 1747). — (C. Petracchi) Lettera sopra le rifles.sioni fatte alla storia
deila basilica di S. Stefano in Bologna (Venezia 1748). — Gius. Filotete Lettera in cui
si parla delle Riflessioni di Filostene Oresteo sopra il libro etc. (s. a.). — Vestanio
Messonio (Aless. Formagliari) Lettera a Filosteue Oresteo sopra le Riflessioni etc.
(Venezia 1748). — (Giambattista Biauconi) Della chiesa del S. Sepolcro riputata 1" antico
battistero di Bologna (In Bologna 1772). — Memorie della insigne abbaziale basilica di
S. Stefano iu Bologua, ms. a. 1848, Bologna Bibl. Ambrosini cod. 26; cf. Sorbelli in Mazza-
tinti luventari XIV 13. — G. Gozzadini Del restauro di due chiese monumentali nella
basilica Stefaniana di Bologna in: Atti e Mem. per le prov. dell' Emilia N. Ser. III p. II
(1878) 47 sq. — Franc. Lanzoni San Petronio vescovo di Bologna (Roma 1907).
Celebre monasterium s. Stephani q. app. Hierusalem ab ipso b. Petronio
episcopo conditum esse, Gregorius VII, Paschalis II, Lucius II in privilegiis
Bononiensibus episcopis concessis (v. Episc. n. 12. 17. 22) et auctor Vitae
b. Petronii pro certo affirmant. Utut est, monasterium s. Stephani inter
antiquissimas ordinis s. Benedicti abbatias celebratur. A. 887 Carolus III
Wihbodo Parmensi episcopo et Vulgundae conoessit s. Stephanum q. d.
s. Hierusalem (Miihlbacher Reg. Kar. ^ n. 1715; ^ n. 1762). A. 1167 Fridericus I
Landulfum abbatem s. Stephani eiusque possessiones sub imperiali protectione
Mon. s. Stephani q. v. Hierusalem. 265
suscepit (ed. SchefFer-Boichoist in N. Archiv XXIV 145 ex apographo Scala-
brinii, autographo tamen Bononiae in R. archivo superstite, unde vulgavit
Petracchi p, 106). A. 1307 monasterium s. Bartholomaei de Musiliano sive
Musiano ei addictum est (cf. infra p. 290). A. 1448 a Nicolao V in com-
mendam datum, monasterium s. Stephani a. 1493 cessit monachis ex congre-
gatione Celestinorum, luliano card. de Ruvere tunc abbate commendatario.
Monachi apostolicae sedi censum solvere consueverunt (cf. n. &), qui
recensetui' in Cencii Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 101), ubi
legimus :
jjMonasterium sancti Stephani I byzantium".
Congregatione suppressa, chartae monasteriorum s. Stephani et s. Bartho-
lomaei de Musiano invicem unitorum, indc ab a. 922, in archivum cancellariae
senatus Bononiensis translatae sunt (cf. Blume Iter II 137. 145), unde in
R. archivum Bononiense pervenei'unt (cf. PflugkH. Iter p. 7 et Gott. Nachr.
1897 p. 367).
*Adnotamus insuper librum „Estratti dall' a. 1123 a tutto il 1410 fatti
fare dal card. Gio. Patrizi", ras. a. 1722, ib.
A = Orig. Bologna Arch. di stato (Abbazia di Stefano di Bologna).
B = Cop. ib.
C = Diplomata Bononiensia (Zachariae de Henrigittis De vetustis Bononiae pre-
coniis et casibus), mss. s. XV, Bologna Bibl. della R. Universita (52 busta I
u. 1 et n. 2; olim aula II C 91) [C^ et C]; cf. Frati Indice p. 122 (codd.
61. 62); Lanzoni San Petronio p. 145.
D = Lodovico Zanotto Digestum scripturarum Celestinae congregationis iuxta
temporuui seriem collectarum vol. I, s. XVII, Sulmona Bibl. Gio. Pansa; cf.
vol. IV p. 259.
E = G. A. Scalabrini Copie di scritture estratte dalP archivio del capitolo di
Ferrara, s. XVIII, Ferrara Bibl. comunale 459 ND 4; cf. supra p. 206.
F = Onuphrii Panvinii Schedae, s. XVI, Roma Arch. Vat. Misc. Arm. XV t. 128; cf.
Gott. Nachr. 1901 p. 2 sq.
1 Laterano 1153 dec. 7
Anastasius IV Giberto abbati etc: suscipit mon. s. Stephani Bononien.
q. v. Hierusalem sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis
expressas vocabulis. — Quotiens illud a. Ego Anastasius etc. Subscr. 16 card.
Dat. Lat. p. m. Rolandi S. R. E. presb. card. et canc, 7 id. dec, ind. 2, inc.
d. a. 1153, pont. v. d. Anastasii pp. IIII a. 1.
A. [F f. 309 Exc.J. — Ed. PflugkH. Acta III 130 n. 123 ex A. — Regg. Sigonim
De epp. Bon. p. 85. Ghirardacci I 78. FaJeoni Mem. p. 168. PflugkH. Itei- p. 248 n. 472.
JL. 9766.
*2 (1153—54)
Anastasius IV committit Gerardo Bononien. ep. per apost. scripta causam
cognoscendam definiendamque, quae inter Ildeprandum hospitalarium et ad-
ministratorem hospitalis de s. Stephano in Quaterna et Guibertum abbatem
eccl. s. Stephani qd. lerusalem vocatae de subiectione eiusdem hospitalis
vertitur.
Laud. in n. 4. — Eeg. JL. — .
266 Bologua.
*3 (1153—54)
Anastasius IV, Ildeprando hospitalario et administratore hospitalis de
8. Stephano in Quaterna ad sedem apost. appellante, delegat causam inter
eum et Guibertum abbatem eccl. s. Stephani Ildeprando diac. card. s. Eustachii
iterum cognoscendam.
Laiul. in n. 4. — Reg. JL. — .
4 Bologna 1154 april. 9
Ildeprandus diac. card. s. Eustachii ex delegatione Anastasii IV (n. S) definit
causam inter abbatem s. Stephani et Ildeprandum custodem hospitalis s. Stephani
de Quaterna; iubet abbatem s. Stephani in possessionem praedicti hospitalis
de Quaterna et rerum ad ipsum hospitale pertinentium mitti ipsumque
Ildeprandum ab administratione cessare.
A. [B a. 1169 april. 13. E qu. vi f. 7]. — EM. Sarti et Fattorini Be claris archi-
(jymn. Bou. professoribus ^ I* App. p. 62; - II 21 n. 1. Sarioli I'' 232 n. 151. — Reg. Gui-
dicini Cose notabili 111 185 not. JL. —.
*o (1154—59)
Hadrianus IV concedit privilegium.
Laud. in n. 8. — Reg. JL. —.
*6' (1159—81)
Alexander III concedit privilegium.
Land in n. 8. — A'e^. JL. — .
*7 (1185—86)
Urbanus III committit Rainerio Bononien. archipresbytero et mag. Martino
Mutinen. praeposito et Alberto priori s. Caesarii causam cognoscendam inter
Gonterium Leonen. abbatem et Rainerium abbatem s. Stephani super ecclesia
8. Blasii de Vogulo.
Laud. in cJuirta tramactionis a. 1180 iun. 15 (edd. Saiii et Fattorini De claris arclii-
gymn. Bon. professm-ibus ^ 7* App. p. 64; * II 24 n. 4). — Reg. JL. — .
Ecclesia s. Blasii de Vofjulo inter bona s. Stephani recensetur in Urbani III
pvivilegio (n. 8).
8 Verona 1186 sejit. 26
Urbanus III Rainerio abbati eic: ad exemplar Adriani (n. 5) et Alexandri
(n. 6) suscipit s. Stephani Bononien. mon. sub apost. protectione, confirmat
ordinem monasticum secundum b. Benedicti regulam et possessiones propriis
expressas vocabulis (ut in n. 1); concedit ius recipiendi clericos vel laicos;
prohibet, ne episcopus Bononien. monastcrium intcrdicere vel abbatem suspen-
dere aut indebitis exactionibus fatigare praesumat; concedit facultatem tem-
pore generalis interdicti terrae divina officia celebrandi, scpulturam liberam
et ius eligendi abbatem, sub censu byzantii 1 sedi apost. annis singulis per-
solvendo. — Effectum iusta postulantibus. Ego Urbanus etc. Subscr. 15
card. Dat. Veron. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 6 kal. oet.,
ind. 5, inc. d. a. l i 86, pont. v. d. Urbani pp. III a. 1 .
A. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex A. — Kegg. Sigonius De epp.Bon. p. 89. Gott. Nachr.
1897 p. 384 n. 10. JL. —.
Mon, s. Stephani q. v. Hierusalem — Mon. s. Proculi. 267
■f9 Laterano 1195 mai. 8
Celestinus III universis Christi fidelibus: rogat et in remissionem pecca-
minum iniungit, quatenus ad templum s. Stephani q. d. Ilierusalem de Bononia,
quod servus Dei Petronius Bonon. ep. instar sepulcri d. n. lesu Christi in
Hierusalem erexit, accedant; relaxat omnibus visitantibus indulgentias. —
Vitae perennis. Dat. Lat. 8 id. mai. pont. n. a. 5.
C> f, 5'. C* f. 4'. [D f. 51]. — Edd. PatricelU p. 62. Pullieni p. 221. Relazione
istor. » II 83. Petracchi p. 201. Acta SS. II fcb. 7 p. 48 = Miyne CCVI 1247 n. 4. —
Regg. Casale p. <>. 205. Lanzoni San Petronio p. 183. J. CCCCXXIL .IL. f 17240.
Spurium. Sixtus IV a. 1476 iau. 8 hauc indulgentiam, quam Celestino I
adscripsit, confirmavit. Ex indulgentia Celestini III genuina haec confecta esse
videtur, ut fundatio monasterii s. Stephani s. Petronio attributa melius probaretur.
Mouasteriuni s. Proculi.
Abbatia s. Proculi antiquissima est. Coluerunt eara monachi ex ordine
s. Benedicti. A. 1436 ab Eugenio IV congregationi s. lustinae de Padua
addicta est (ed. Margarini Bull. Cas. II .318). De ea cf. Lubin p. 54.
Monasterii s. Proculi abbas procurator fiiit ceterorum Bononiensiura
raonasteriorura tam monachorum quara monialium in causa, quara cura Ra-
vennate archiepiscopo super procurationibns eidem praestandis habuerunt.
*1 (1181—84)
Lucius III committit H(enrico) Albanensi ep. cognoscendam causara, quae
inter archiep. Ravennatera et Bononiensia monasteria super certa pensione
quotannis procurationis nomine archiepiscopis Ravennatibus persolvenda verte-
batur.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 250. ^
2 (Verona 1185 ian. 3)
Lucius IH Gerardo Ravennati archiep.: definit controversiam inter eum et
raonasteria Bononiensia tam monachorura quara monialium super procurationi-
bus H(enrico) Albanensi ep. commissam (n. 1); condemnat raonasteria ad
procurationes secundura facultates eorum ei eiusque successoribus exhibendas.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 251.
*3 Verona (1185) ian. 3
Lucius III mandat abbatibus universorum monasteriorum Bononiensium
(s. Bartholoraaei et s. Damiani exceptis), ut praebeant procurationes archi-
episcopo Ravennati, ad quas tenentur.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 252. — De monasterio s. Bartholomaei de Porta
Ravennate perpauca scimus. Ecclesiam ss. Cosmae et Damiani antiquissimae originis
ab Henrico ep. Bononiensi a. 1130 monachis commissam esse, Sigonius De epp. Bon.
p. 78 narrat.
4 Verona 1186 mart. 23
Urbanus III Gerardo archiep. Ravennati: confirmat sententiam Lucii III
circa monasteria Bononiensia insertam (n. 2).
V. Ravenna, Archiepisc. n. 256.
268 Bologua.
Monasterium s. Margaretae.
Monasterium s. Margaretae, de cuius origine et incrementis perpauca
scimus, coluerunt olim moniales ord. s. Benedicti. Postea in ecclesiam
parochialem conversum est.
Archivum cum chartis inde ab a. 1 100 hodie in R. archivo Bononiensi
(Monastero di S. Margherita di Bologna) adservatur.
*i (1171—76)
Alexander III committit G(erardo) Ravennati archiep. causam inter moniales
8. Margaretae super discordia et dissensione electionis audiendam.
V. Ravenna, Archiepisc. u. 227.
2 (1171—76)
Alexander III G(erardo) Ravennati archiep.: mandat. quatenus infra 40
dies vel 2 menses ad plus secundum tenorem aliarum suarum litterarum
(n. 1) in eadem causa procedat, aut I(ldebrando) bas. XII Apostolorum presb.
card., apost. sedis legato, et priori s. Yictoris ex parte sua significet, ut in
eadem causa procedant et eam debito fine decidant.
v. Ravenna, Archiepisc. n. 228.
Archigymnasium Bononieuse.
Gio. Nicolo Pasquali Alidosi Li dottori Bolognesi di legge cauouica e civile (lu
Bologna 1620). — N. P. Alidosi I dottori Bologuesi in teologia, filosofia, medicina e d'arti
liberali (lu Bologna 1623). — Guidi Panziroli De claris legum iuterpretibus libri 4
* (Venetiis 1655); ' ed. Chr. Godofr. Hoftmann (Lipsiae 1721). — Angeli Gaggii Collegii
Bononiensis doctorum pontificii scilicet et caesarei iuris origo et dotes (Bononiae 1710). —
(Mauri Sarti et Mauri Fattorini) De claris archigymnasii Bononiensis professoribus a
saeculo XI usque ad saeculum XIV t. I. II ' (Bononiae 1769—72); * edd. C. Albiciui et
C.Malagola I. II (Bononiae 1888—96). — Phil. .\nt. Roncoui Vetera gvmnasii Bononiensis
monumenta ab a. 1159 ad a. 1341, ms. s. XVIII, Bologna Bibl. della R. Universita cod. 317. —
Alexander De Formaliariis (Formagliari) Bononiensis archigjmnasii historia vol. I — VI,
ms. s. XVIII, Bologna Bibl. comunale. — Serafino Mazzetti Memorie storiche sopra
rUniversita e 1' Istituto delle scienze di Bologna (Bologna 1840). — Corrado Ricci
I primordi dello studio Bolognese 'in: Annuario della R. Universita di Bologna (Bologna
1887) p. 232sq.; ^ (Bologna 1888). — Carlo MalagoLa Monografie storiche sullo studio
Bolognese (Bologna 1888). — Augusto Gaudenzi Appunti per servire alla storia della
Universita di Bologna e dei suoi maestri I (Bologna 1889). — Franc. Cavazza Le scuole
deir antico studio Bolognese (Milano 1896). — Aug. Gaudenzi Lo studio di Bologna nei
primi due secoli della sua esistenza in: Annuario della R. Universita di Bologna (Bologna
1901). — Chartularium studii Bononiensis I (Imola 1907 sq.).
De reliquis auctoribus, qui nuper de origine archigymnasii Bononiensis disseruerunt,
cf. Arch. stor. ital. Ser. V t. II (1888) 394 sq.
De origine, historia et incrementis Bononiensis academiae non hic
quidem disserendi est locus; adnotare satis sit, et monumenta antiquissiraa,
quibus olim viri docti probare voluerint, archigymnasium hoc omnium cele-
berrimum a Theodosio II imp. institutum esse, et „vetustissimum" illud Kalen-
darium gymnasii Bononiense, ab Alexandro Macchiavelli (tl766) impudenter
Mon. s. Margaretae — Archigymnasium Bouoniense." 269
confictum (cf. v. Savigny Geschichte des romischen Rechts im Mittelalter
^ III 11 sq.), omnino commenticia esse. Praetermittimus hoc loco Alexan-
dri III rescripta circa magistrum David Lincoliensem canonicum, olim Bono-
niensis lycei scholarem, JL. 11716. 11718. 11915 — 11918 (edd. Sarti et
Fattorini ^ P App. p. 113 sq.).
i*l Roma 433 mai. 9
Celestinus I in concilio generali concedit privilegium super studio et
studentibus specialiter civitatis Bononiae.
Laud. in TJieodosii II iinp. privilegiis spuriis, quariim ulterum edd. Lud. lohannis De
Bologninis Prinkgium totum aureum iamdiu concessim (Bononiae 1491); Gaggi CoUegii Bon.
origo p. r,5; Muratori Antiq. III 21; Savioli IIV^ 4H9 n. 2; Ricci ' ;). :i25 n. 37 (cf. p. 280);
'^ p. 178 n. 37 (cf. p.98); alterum edd. lacobus Middendorp Academiarum unive7'si terrarum
orbis lihri 3 *• * (Coloniae 1583. 1594) p. 437; idem Academiarum celebrium universi terrarum
orbis libri 8 (Coloniae 1602) lib. 4 p. 3; Uglielli ^- - II 9 = Acta SS. II oct. 4 p. 140. —
Reg. JK. — .
Frustra diplomatum Theodosianorum fidem defendit Alexander Macchiavelli,
et ipse falsarius, in libro Augustalis Theodosiani diplomatis apologia pro archi-
gymnasio (Bononiae 1726). Conf. Caroli Sigonii ludicium de scholarum Bononien-
sium antiquitate in eius Opp. VI (Mediolani 1737) 989 sq.; Muratori Antiq. III 24;
Savioli 111» 308 sq.; Savigny - III 164 sq.; Ricci ^p. 66sq.; Hessel Geschichte der
Stadt Bologna p. 433 sq.
■[*2 (1124—30)
Honorius II concedit privilegia huic lyceo, publicis professoribus et eius-
dem scholaribus.
Laud. in Kalendario archigymn. Bon. (in C. Sigonii Hist. Bon. cum notis A. Macchia-
velli in Sigonii Opp. III (Mediolani 1733) 116). — Reg. JL. — .
Spurium. — Hoc Kalendario, ab ipso Alexandro Macchiavello conficto,
I. H. Boehmer in editione sua Corporis iuris canonici aliique uimis creduli quasi
vetustissimo et genuino usi sunt, quamquam iam L. T.Spittler Beitrage zurGeschichte
Gratians a. 1778 (Opp. VIII 259 sq.) id suppositum esse aperte probavit.
f*5 Laterano 1133 iun. 10
Innocentius II et Lotharius imp. apud Lateranura confirmant iura aca-
demiae largito privilegio Irco Beccario, famosissimo legum interpreti, Pilio
Bagarotto, celeberrimo glossatori, huius licei publicis lectoribus, Antonio
Torello et Ceseo Petri de Bulgaris equitibus, qui pro Bononia legationem
ad eos obierunt.
Laud. ut n. -f^ (l. c. III 118). — Reg. JL. — .
Spurium; cf. W. Bernhardi Lothar von Supplinburg p. 491 not.
t*i Boma 1152 oct. 21
Eugenius III, Romae 21 oct. a. 1152, dat archidiacono Bononiensi tamquam
maiori huius studii generalis cancellario litteras apostolicas, per quas dat suum
Placet super hoc, quod compilatio mag. Gratiani, superiori anno (i. e. 1151)
per eum huic lyceo oblata et ab archidiacono Romam missa, uti sana et
canonica publicatio possit legi et explicari; commendans insuper summopere et
maxime clericis hoc studium sacrorum canonum, spem denique dando, fore
270 Bologna.
se magnis honoribus atque dignitatibus cumulaturum eos, qui proficiscent in
hac facultate.
Laud. td 11. f2 (l. c. III 127). — Eeg. JL. — .
Spurium. — Verum iam Trithemius iu Vita Gratiani et in Chron. Hirsaugiensi
retulit, Gratiani Decretum Eugenio III oblatum esse et ab eo confii-matum. De
hac notitia viri docti saepissime disceptarunt.
t*5 Laterano 1153 feb. 14
Eugenius III, Laterani 14 feb. a. 1153, edit constitutionem ad archidiaconum
Bonon. tamquam maiorem cancellarium huius studii generalis missam super
facultate ipsi collata constituendi baccalaureos et licentiatos atque eosdem
creandi distinctim a gradu vel censura in iure civili, doctores sive magistros
in iure canonico, cum iisdem honoribus, dignitatibus, praerogativis etc, quibus
fruuntur et potiuntur constituti baccalaurei et licentiati et creati doctores
Bonon. in iure caesareo et artibus etc.
Laud. ut n. \2 (l. c. III 128). — Beg. JL. —.
Spurium; cf. n. t2.
6 Terracina (1159) oct: 5
Alexander III G(erardo) ep. et canonicis Bon. eccl. et legis doctoribus
ceterisque magistris Bononiae commorantibus: scribit de sua electione.
V. Bologna, Episc. n. 29.
*7 (1176—77)
'VV(illelmus) Portuen. ep., apost. sedis legatus, statuit et sub excommuni^a-
tione prohibet, ne aliqui scholares aliorum hospitia maioris mercedis pro-
missione conducant, ut ea sibi vel maioris gloriae studio quasi potentiores in
expensis apparere volentes vel privatae utilitatis commodo vindicent.
Laud. in n. 9. — Beg. JL. — .
De tempore cf. Sarti et Fattorini ^ I praef. p. XXIII sq.
*8 (1182?)
P(etrus) Tusculanus ep. confirmat eandem constitutionem (n. 7).
Laud. in n. 9. — Reg. JL. — .
Utrum Petro Tusculano ep., qui a. 1179 sub Alexandro III floruit, an alteri
Petro, qui Lucii III temporibus cathedram Tusculaneusem rexit, attribuendum sit
hoc decretum, in medio relinquitur.
9 (1187—91)
[Clemens III Gerardo Bononien. ep.]: confirmat constitutionem a W, qd. ep.
Portuensi, apost. sedis legato, editam (n. 7) et a P. qd. Tusculano ep. postmodum
confirmatam (n. 8), videlicet ut nullus magistrorum sive scholarium super
conducendis aliorum hospitiis in laesionem vel praeiudicium habitantium
audeat hospitem convenire, nisi prius constiterit tempus conductionis elapsum
vel inquilini in hoc suum favorem praestiterint et conscnsum; statuens, ut
hoc in singulis annis in communi audientia magistrorum atque scholarium
ab episcopo recitetur.
V. Bologna, Episc. n. 40. — lu Kaleudario archigymn. Bon. (1. c. III 171) Cle-
mentis III litterae laudantur sub dat.: .Romae 4 noveuibris a. 1190*.
Archigyninasium Bononiense — Civitas Bononiensis. 271
Civitas Bonouiensis.
Urbs Bononia, quam Desiderius rex Langobardorum a. 757 Stephano II
restituere mendaciter promisit, a Leone Ravennate archiepiscopo a. 774,
Hadriano I frustra intercedente, occupata (cf. Ravenna, Archiepisc. n. S4),
denique Caroli M. iussu Romanorum pontificum iurisdictioni tradita est.
Praeter rescripta, quae sequuntur, adnotare iuvat diplomata Heinrici V
a. 1116 et Heinrici VI a. 1191 Stumpf Regg. 3140. 4674.
Archivum civitatis, olim una cum archivo notariorum in aedibus vulgo
del Podesta custoditum (cf. Blume Iter II 133sq.; Bethmann in Archiv XII
579 sq.), nunc in R. archivo Bononiensi adservatur (cf. Gott. Nachr. 1897
p. 367). Monumenta vetera civitatis Bononiae inde ab a. 785 usque ad
a. 1227 collegit Phil. Ant. Ronconi, ms. s. XVIII, Bologna Bibl. della R.
Universita cod. 317. Conf. etiam A. Ilessel II piii antico Chartularium del
comune di Bologna (Bologna 1907).
C = Registrum grossum, lib. I, mb. s. XIII in. sq., Bologna Arch. di stato.
D = I. D. Coleti Emendationes et additamenta ad Ughelli Italiam sacram, s. XVIII,
Venezia Bibl. Marc. cl. IX c. 149 ; cf. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 647.
•f*l (433)
Praesentibus Celestino I apost. sedis et s. Rom. ac univ. eccl. pontifice
generali et 1 2 cardd. aliisque, interveniente Petronio Bon. ep., Theodosius II
imp. pronuntiat privilegium p. m. Ciceronis magnae curiae notarii in utilitatem
sanctae et fertilis civ. Bononiae. n
V. chartam spuriam ap. SavioH III'> 491 n. 3. — Reg. JK. — .
t5 Boma 738 mart. 13
Oregorius IH filiis de civ. Bononiae: mandat, ut, quia Ravennatium civitas,
quae erat caput omnium, a gente Langobardorum capta est et exarchus
apud Bononias moratur, debeant ei adhaerere et cum eo vice sua pariter
decertare, ut ad pristinum statum s. reipublicae et imperiali servitio Leonis
et Constantini impp. ipsa revocetur Ravennatium civitas. — Quia peccato.
Dat. Romae a. D. 738, 3 id. mart.
Epistola scripta est in Jamina plumbea saec, ut videtur, XIV— -XV, London British
Museum Add. cod. r21l7c (cf. N. Archiv IV 349. XXVIII 514). — Edd. W. De Gray Birch
Archaeologia or Miscellaneous. Tracts relating to antiquity, publ. hy the Society of Anti-
quaries of London XLIV (London 1873) 126. A. Palma di Cesnola Catahgo dei maru>scritti
italiani esistenti nd Museo Britannico di Lond/i-a (Toi'ino 1890) 153. — Beg. JE. \2244.
Spurium, confectum ex epistola Gregorii pp. ad Ursum ducem Venetiae
missa J. 1670. JE. 2177, quam falsarius ad verbum descripsit, verba ,apud Venetias"
substituens verbis „apud Bononias".
*3 (775)
Hadrianus I mittit Gregorium sacellarium, ut iudices civ. Imulae atque
Bononiae ad se deferre debeat et sacramenta in fide b. Petri a cuncto earum
populo suscipiat.
Laud. in Hadriani 1 epistola ad Carolum M. regem J. 1849. JE. 2416 (cod. Carol.
ep. 51; ed. Mon. Germ. Epp. III 578). — Beg. JE. — .
272 Bologna.
4 Pavia (1096) sept. 19
Urbanus II catholicis in clero et populo Bononiensi: gratias agit, quod inter
schismaticos et haereticos constituti, quidam semper in fide catholica pennan-
serint. quidam vero, veritate comperta, errorum devia dimiserint; hortatur eos,
ut in veritatis via viriliter incedant; commendat B(ernardum) ep. per manus
suas consecratum; gaudet, nonnullos eorum in Hierusalem eundi desiderium
concepisse; sed neque clericis neque monachis sine episcoporum vel abbatum
licentia illuc eundi concedit facultatem.
V. Bologna, Episc. n. 14.
*5 (1148)
Eugenius III mandat Gerardo Bononien. ep.. ut consules et populum Bon.
commonere sollicite studeat, ut Nonantulanis contra Mutinensium impugnationes
efficaciter et laudabiliter subveniant.
Laud. in n. 6. — Rcg. JL. — .
6 Brescia (1148) aiuj. 24
Eugenius III Gerardo Bononien. ep.: gratias agit, quod consules et populum
Bon. iuxta mandatum suum (n. 5) commonere sollicite studuerit, ut Nonan-
tulanis contra Mutinensium impugnationes efficaciter et laudabiliter subveni-
rent; exhortatur eum, quatenus Nonantulanis auxilii et consilii sui oportunum
solarium studeat exhibere; nuntiat, se Reginos atque Parmenses firmiter per
scripta sua monuisse, ut Mutinensibus nullum auxilium contra Nonantulanos
subministrent; significat, se consilio tam cardinalium quam Peregrini Aquileien.
patriarchae et plurimorum episcoporum Mutinensem civitatem in perpetuum
ab episcopali dignitate privavisse, ut neque in civitate neque in tota Mutinensi
parochia episcopus de cetero statuatur. — Super eo quod. Dat. Brixiae
9 kal. sept.
C f. 16. — Edd. Savioli I'' 216 n. 135 ex C = Migne CLXXX 1363 n. 316. — Regg.
Sigonins De regno Ital. lib. XI (10 kal. sept.) = Aflarosi Notizie istoi: della citta di Reggio
p. PjT. Ghirardacci I 77. Tirahoschi Mem. Mod. III'' 21 n. 387. J. 6450. JL. 9291.
Conf. Modena, Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 41.
7 Ferentino (1151) mart. 3
Eugenius III G(uidoni) rectori et Bononien. populo: mandat, quatenus
homines de s. Cassiano ab Imolensibus dispersos colligant et locum reparent;
R(odulpho) ep. (Imolensi) tam in custodia Bagnariae quam alioi-um castrorum
opem et consilium tribuant. — Praedecessorum vestrorum. Dat. Ferentini
5 non. mart.
C f. 7.5'. fJ) f. 31<)'J. — Edd. Sarti et Fattorini De claris archigymn. Bon. professori-
hns » I praef p. II ex C; ' I p. XVI. Savioli I>> 224 n. 145 ex C = Migne CLXXX 1457
n. 431. — Regg. Manzoni Epp. Cornelien. sive Imolen. hist. p. 95. • Guidicini Cose notabili
II 405. Alvisi II comrme d'Imola p. 152. J. 6565. JL. 9455.
Conf. Imola, Castrum s. Cassiani n. 1 (supra p. 172).
*S (1173-76)
Alexander III mandat Ildebrando presb. card., apost. sedis legato, ut inter
ep. et consules Bon. ex una parte et abbatem et fratres Nonantulanos ex
Civitas Bononiensis — Eccl. s. Mariae de Monte Guardiae. 273
altera amicabili compositione vel ordine iudiciario statuat, quod plura mala
non debeant ulterius ab alterutra parte committi.
Laud. in n. 9. — Eeg. JL. — .
9 Anagni (1173—76) mai. 23
Alexander III (lohanni) ep. et consulibus Bononien. : mandat, quatenus a
molestiis et gravaminibus abbatis ac fratrum et eccl. Nonantulanae penitus
indebitis abstineant et iuramentum, quod homines eiusdem ecclesiae illicite
praestare coegerunt, sine dilatione relaxent et demum coram Ldebrando
card. conveniant et, quod ipse inter eos concordia duxerit vel iudicio statuen-
dum, suscipiant firmiter et servent.
V. Modena, Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 85.
10 Tuscidanum (1180) iul. 8
Alexander III Veronensi, Paduano, Vicentino et Tarvisino epp.: scribit,
88 grave gerere, quia, tregua inter Fridericum imp. et Lombardos facta,
Bononienses castrum Montisbelli (Monteveglio) et ipsam ecclesiam funditus
destruxerunt etc. ; mandat, quatenus rectores et consules et alios prudentiores
viros civitatum Lombardiae moneant, ut quicquid contra treguam fecerint,
emendent etc; commendat A. de Summa subdiac. apost. ad partes eorum
directum.
V. Societas Lombardorum (JL. 13678).
Ecclesia s. Mariae de Monte Guardiae.
(Madonna di San Luca)
Leandro Alberti Croniehetta della gloriosa Madonna di San Luca del Monte della
Guardia e de' suoi miracoli ^ (In Bologna 1539); * (In Bologna 1559); ' (In Venetia 1579);
* (In Bologua 1598). — Cronica di tutto il successo della gloriosa Madonna di San Luca
del Monte della Guardia (In Bologna 1572). — Ascanio Persio Storia della Madonna di
S. Luca (In Bologna 1601). — Tommaso Ferrari Divota historia et ossequio del popolo
di Bologna verso la sacra immagine della b. Vergine del Monte della Guardia * (In Bologna
1614); * (1668); ' (1706). — Diodata Malvasia La venuta ed i progressi miracolosi della
SS. Madonna dipinta da S. Luca, posta sul Monte della Guardia (Bologna 1617). — Gabr.
Pennotti Generalis totius s. ordinis clericorum canonicorum historia tripartita ^ (Romae
1624) p. 302 sq.; »■ ' (Coloniae 1630. 1645) p. 312 sq. — (lacopo Monti) Compendio istorico
e miracoli della SS. immagine di Maria V. etc. (In Bologna 1645). — Gratioli Accarisii
Historicus contextus trium Bononiae civitatis gloriarum, hoc est templi D. Mariae V. de
Monte immaginis etc. * (Bononiae 1665); ^ (1678). — (Ant. Fr. Ghiselli) Istorica narratione
della b. Vergine dipinta da S. Luca etc. (In Bologna 1748). — G. G. Trombelli Mem.
istor. concementi le due canoniche di S. Maria di Reno e di S. Salvatore p. 110 sq. — Storia
della miracolosa immagine della b. Vergine di S. Luca etc. ^ (Bologna 1770); * (1783). —
(Serafino Calindri) Dizionario III 349 sq. — S. Calindri Racconto storico deirimmagine
di S. Maria detta di S. Luca, conservata nel Monte della Guardia e del grazioso tempio,
portico, pitture, sculture ^ (In Bologna 1785); ^ (1787); ^ (1791); * (1792). — Prospetto
storico deir immagine di Maria V. dipinta dall' evang. S. Luca, conservata e venerata sul
Monte della Guardia ^ (Bologna 1800 sq.). — Raguaglio storico dell' immagine di Maria V.
dipinta da S. Luca * (Bologna 1839 sq.). — (A. Gatti) Cenno storico del santuario del Monte
e sue traslazioni compilato sulle memorie degli storici Bolognesi (Bologna 1869). — Luigi
Kehr, Italia pontificia V. 18
274 Bologna.
Maini La Madonna di S. Luca da Costantinopoli a Bologna (Bologna 1877). — Michel-
angelo Gavazzi Cronisteria della b. Vergine di San Luca (Bologua 1881). — Pietro
Balan II santuario di S. Maria della Guardia presso Bologna (Bologna 1890).
Ecclesiam s. Mariae in monte q. d. Garda sive Guardia. nostris quoque
diebus celebrem sub nomine Madomia di San Ltica, iam a. 1087 conditam
esse Sigonius, Ghirardacci, Alberti, alii affirmant, Celestini II privilegii
auctoritate nisi. Sed hoc Celestini pp. privilegium potius Celestino III
attribuendum esse (n. 4), iam Calindri monuit. Saec. XII in hoc loco eremi-
torium mulierum exstabat, quibus Gerardus episcopus Bononiensis a. 1160
mai. 8 (edd. Azzoguidi De origine et vetustate civ. Bon. p. 49; Calindri
Dizionario III 381 not.; Savioli I'' 262 n. 173; Maini p. 48) tabulam illam
b. Mariae Virginis ab ipso b. Luca evangelista pictam et Constantinopoli
Bononiam transportatam donasse traditur. Celestini III temporibus Angelica
religiosa femina ex gente, ut dicunt, Bonfantini ecclesiam s. Mariae ibi
exstruxit in fundo, quem b. Petro et Romanae ecclesiae obtulit (n. 1), sub
censu, cuius mentio etiam in Cencii Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-
Duchesne I 101) fit:
„Ecclesia sanctae Mariae de Monte de Guardia I libram thuris".
A. 1 296 Bonifatius VIII priorissae et conventui s. Mariae Montis Guardiae
licentiam concessit, propter maiorem eiusdem loci commoditatem in fecclesiam
s. Matthiae prope Bononiam se transferendi, quam postea moniales ex ordine
s. Dominici coluerunt.
Chartae ad ecclesiam s. Mariae de Monte Guardiae sive s. Lucae spectan-
tes una cum chartis monasterii s. Matthiae hodie in R. archivo Bononiensi
custodiuntur (cf. Gott. Nachr. 1897 p. 367). Recensentur in libris „Tavole
di tutte le scritture del monasterio di S. Mattia", s. XVII, et „Repertorio
delli pri\ileggi pontificii spettanti alli monasterii di S. Luca e S. Mattia uniti",
s. XVIII, ib.
A = Orig. Bologna Arch. di stato (S. Mattia).
B = Cop. ib.
1 Laterano 1193 aug. 24
Celestinus III (Gorardo) ep. Bon. : A(ngelica) supplicante, mandat, quatenus
ad locum q. d. Mons Guardiae, ubi A(ngelica) oratorium constituit, accedens,
lapidem primarium suis manibus consignatum, eidem mulieri transmissum,
auctoritate sua in dictae fabricae fundamento ponere non omittat. — Cum
A. mulier. Dat. Lat. 9 kal. sept. pont n. a. 3.
A. [B s. XVI. B s. XVIIIJ. — Edd. Calindri Dizionario III 401 not. Gott.
Nach/r. 1910 ex A. — Regg. Alberti Oronichetta p. 15. Malvasia p. 27. JL. — .
2 Laterano 1195 feh. 25
Celestinus III priori et fratribus de Reno: praecipit, quatenus conventionem
cum Angelica statutam ratam et firmam in omnibus habeant et, si quid
contra illud pactum agere aliquatenus praesumpserint, in gradum pristinum
sine dilatione qualibet reforment; si vero conventionem in ecclesiae ipsorum
Eccl. s. Mariae de Monte Guardiae — Eccl. s. Mariae de Rheno. 275
detrimentum noverint redundare, quicquid inde statutum est, restituto ipsi
mulieri publico instrumento, in irritum penitus revocetur. — Ad audientiam.
Dat. Lat. 5 kal. mart. pont. n. a. 4.
A. [B s. XVI. B s. XVIIIJ. — Ed. Gott. Nachr. 1897 p. 388 n. 17 ex A. — Eeg.
Alberti Oroniclietta p. 14 ut bullam Celestini II ad a. 1145. JL. — .
3 Roma S. Pietro 1195 nov. 17
Celestinus III Bononiensi ep. et abbati s. Felicis Bonon.: conquerente
Angelica latrice praesentium, quod, cum inter ipsam et priorem fratrosque
de Rheno super ipsius mulieris necessariorum provisione et quibusdam aliis
articulis ex utriusque partis assensu amicabilis compositio intercesserit et
scripto fuerit autlientico confirmata (cf. n. 2)., dicti prior et fratres ab eadem
pactione propria resiliverint voluntate, mandat, quatenus eosdem per censuram
ecclesiasticam, appellatione postposita, compellant, ut universa, quae ab
Angelica ipsos constiterit recepisse, ei restituant. — Ex conquestione. Dat.
Kom. ap. 8. Petrum [1 5] kal. dec. pont. n. a. 5.
A. [B s. XVIIIJ. — Edd. Calindri Dizionario III 405 not. Gott. Nachr. 1910 ex A. —
Beg. JL. — .
4 Laterano 1197 nov. 20
Celestinus III Angelicae fundatrici eccl. s. Mariae in Monte de Garda et
aliis ibidem in Dei servitio constitutis: attendens, quod ab olim sibi et
ecclesiae Romanae fundum, in quo ad honorem Dei et b. Mariae ecclesiam
postmodum fabricavit, devote obtulerit et construendi licentiam et primarium
lapidem a sese impetraverit (n.l), suscipit ecclesiam ac personas ipsius cum
bonis omnibus sub apost. protectione, sub censu 1 librae thuris sedi apost.
annis singulis persolvendo. — Licet ecclesiae. Dat. Lat. 12 kal. dec. pont.
n. a. 7.
A. [3 B s. XIII. 3 B s. XVL B s. XVIIIJ. — Edd. Biill. ord. ff. Prnedicatorum
edd, Bipoll et Brenmid VII (1739) 409 ex B. Calindri Dizionario III 406 not. — Regg.
Sigonius De epp. Bon. p. 72 ut privilegium Cdestini II. Albeiii Croniclietta p. 14 ad a. 1145.
JL. —.
Celestini III privilegium confirmaverunt Innocentius III a. 1199 ian. 28 (ed.
Calindri III 407 not.) et Honorius III a. 1223 iul. 1 Potthast Reg. 7045.
Ecclesia s. Mariae de Rheno.
loh. Bapt. Segni De ordine ac statu canonico libri 4 (1601) p. 38 sq. — (Basilius
Serenius) Indulta ac privilegia pontificia apost. ord. clericorum canonicorum Salvatoris
Lateranensis (Mediolani 1606. Ms. s. XVIII est cod. 40 bibl. Lucanae; cf. PflugkH. Iter
p. 41 et Gott. Nachr. 1903 p. 596). — loseph Mozzagrugno Narratio rerum gestarum
canonicorum regularium in plures libros distributa (Venetiis 1622). — Gabr. Pennotti
Generalis totius s. ordinis clericorum canonicorum historia tripartita * (Romae 1624) p. 303.
458 sq.; ^** (Coloniae 1630. 1645) p. 310. 466sq. — Annales congregationis canonicorum regu-
larium s. Salvatoris, ms. s.XVII, Bologna Bibl. della R.Universita cod. 2303; cf. Frati Indice
p. 457. — Lubin p. 323. — Bullarium Lateranense sive Collectio privilegiorum apost. a
s. sede canonicis regularibus ord. s. Augustini congregationis Salvatoris Lateranensis con-
cessorum (Romae 1727). — (Boeri) BuUarium canonicorum regulariuni congregationis
ss. Salvatoris seu CoUectio constitutionum apostolicarum etc. I. II (Romae 1730 — 33). —
18*
276 Bologna.
Gio. Grisostomo Trombelli Memorie istoriche concernenti le due canoniche di S. Maria
di Reno e di S. Salvatore insieme unite * (In Bologna 1752); - (1772). — Carlo Malagola
Memorie istoriche sul ponte del Reno lungo la strada Emilia presso Bologna in: Atti e
Mem. per le prov. dell' Emilia N. Ser. IV p. II (1880) 139 sq.
De institutione canonicae s. Mariae de Rheno auctores inter se valde
dissentiunt. Rhenanos a Gregorio YII originem traxisse, Sigonius affirmat;
a. 1083 canonicos regulares s. Augustini canonicam ad Rhenum sub nomine
s. Mariae condidisse, Sigonius, Ghirardacci, Ughelli contendunt. Quicquid
tamen est de tempore fundationis, hoc constat, in novo collegio Rhenano
disciplinam canonicam tanta cum sanctimoniae fama floruisse, ut duas Urbis
basilicas nobilissimas, s. Praxedis et s. Pudentianae, prioris regimini Ana-
stasius IV et Hadrianus IV committerent (n. 10. 1 1). Monasterium s. Mariae
ad Rhenum, tertio circiter miliario ab urbe Bononia distans, a. 1359 a Medio-
lanensibus eversum est, canonicis in s. Salvatoris ecclesiam (cf. supra p. 261)
se recipientibus. Steterunt canonici Rhenani in s. Salvatoris ecclesia usque
ad a. 1418, quo anno Franciscus Ghislerius prior s. Mariae de Rheno et
s. Salvatoris invicem unitorum, cupiens in illis disciplinam canonicam refor-
mare, canonicos s. Ambrosii de Eugubio sive s. Salvatoris de Iliceto, nuper a
Gregorio XII institutos, concedente Martino V, adscivit, qui illud in caput
propriae congregationis erexerunt.
Canonici Rhenani non solum a Romanis pontificibus, sed etiam ab
imperatoribus Friderico I Stumpf Reg. 4561 et Heinrico VI St. 4619 et ab
archiepiscopis Ravennatibus Gualterio a. 1136 (edd. Trombelli p. 356 n. 1 ;
Savioli I^ 191 n. 121) et Moyse a. 1146 (ed. Trombelli p. 364 n. 6) amplissi-
mis honestati sunt privilegiis. Censum, quem Rhenani canonici Lateranensi
palatio solvere consueverunt (cf. n. 15. 21. 27), Cencius in Libro censuum
S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 101) refert:
„Canonica de Reno II solidos".
Archivum cum chartis inde ab a. 1136, quamquam iam pridem incen-
dio devastatum, etiamnunc locupletissimum est. Chartas Fridericus Passini
abbas a. 1715 — 18 bene disposuit easque in 4 voluminibus recensuit. Praeter
hoc inventarium adnotamus librum „Memorie dall' a. 1136 all' a. 1454 sive
Epitome tam privilegiorum quam instrumentorum canonicae s. Mariae de
Rheno, quae superfuerunt a iactura et incendio archivi Rhenani", ms. s. XVH
in fol., Bologna Arch. di stato (cf. Trombolli p. 4, qui eum „Libro de' ti-an-
sunti" appellat, et Pflugk-IIarttung Iter p. 7). Congregatione suppressa, tabu-
larium Rhenanum in archivum vulgo del demanio (cf. Bethmann in Archiv
XII 581) translatum est, undc in R. archivum evasit (Demanio San Salvatore);
cf. Pflugkll. Iter p. 6 sq. et Gott. Nachr. 1897 p. 366 sq.
Praeterea Romae in archivo gentis Chisianae ex donatione Bernardini
card. Spada, atque in archivo Vaticano inter Instrumenta miscellanea, Senis
quoque in R. archivo Alexandri III privilegia quaedam Rhenanis concessa
invenimus.
Eccl. s. Mariae de Rheno. 277
De codicibus bibliothecae s. Salvatoris insignis olim, qui nunc in biblio-
theca Universitatis Bononiensis adservantur, cf. Mabillon Iter Ital. p. 194;
Montfaucon Diarium Ital. p. 406 sq. ; Trombelli p. 99 sq.; Bethmann in Archiv
XII 576 sq.; L. Frati La biblioteca dei canonici regolari di S. Salvatore in
Bologna in: Rivista delle biblioteche II (1889) 1 sq.; Gottlieb Uber mittel-
alterliche Bibliotheken p. 1 85 sq. Indices voluminum Latinorum et Graecorum
bibliothecae s. Salvatoris exstant in cod. Vat. lat. 3958 et in cod. 1614 (olim
3662) bibl. Univ. Bononiae (cf. Frati Indice p. 568).
Denique notamus Necrologium Rhenanum, quod vulgarunt Trombelli
p. 329sq.; Sarti ct Fattorini De claris archigymn. Bon. professoribus ^ I''
App. p. 196 sq.; 2 H 285 sq.
A = Orig. Bologna Arch. di stato (Canonici Lateranensi di S. Salvatore).
A^ = Orig. Siena Arch. di stato (Acq. Piccioli).
A'^ = Orig. Roraa Arch. Chigi.
A^ = Orig. Roma Arch. Vat. Instr. raiscellanea.
B = Cop. Roma Arch. di S. Pietro in Vincoli.
C = Epitome tam privilegiorum quam instrumentorum canonicae s. Mariae de
Rheno, s. XVII, Bologna Arch. di stato.
D = U. Benvoglienti Diplomata Senensia, s. XVII ex., in cod. Vat. Ottob. 3139 ; cf.
G5tt. Nachr. 1903 p. 68.
E = Spoglio di .strumenti vol. XIX, s. XVII ex., Siena Bibl. comunale B VI 19.
F = Acta antiqua (Senensia) ab a. 776, s. XVII, Roma Bibl. Chigi E V 143; cf.
Gott. Nachr. 1901 p. 246.
G = Fel. Contelori Bullae et brevia Alexandri III, s. XVII in., Roma Arch. Vat.
Misc. Arm. VII t. 127.
H = Onuphrii Panvinii Schedae, s. XVI, ib. Misc. Ann. XI t. 34 [H'] et Arm. XV
t. 128 [H^]; cf. Gott. Nachr. 1901 p. 2 sq.
I = Angeli Massarelli Miscellanea vol. I, s. XVI, San Severino Bibl. comunale;
cf. Gott. Nachr. 1898 p. 505 sq.
1 Pisa 1136 aug. 27
Innocentius II Guidoni priori etc: communit eccl. b. Mariae de Reno
apost. sedis privilegio, statuens. ut ordo canonicus secundum b. Augustini
regulam perpetuis temporibus ibidem conservetur; confirmat possessiones et
decimas, et concedit facultatem clericos sive laicos ad conversionem susci-
piendi. — Quotiens illud a. Ego Innocentius etc. Subscr. 8 card. Dat.
Pisis p. m. Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, 6 kal. sept., ind. 14, inc.
d. a. 1136, pont. d. Innocentii pp. II a. 7.
A. [B s. XVII. C n.l Exc. H^ f. 50' et m f. 269' Eocc. I Exc.J. — Edd. Serenins
p. 32 ex A = Bull. Lat. p. 16. Mozzagrugno lib. IV f. 7'. Boeri Bull. I H n.2 ex A. Trom-
helli p. 360 n. .3 ex A. Sar-ioli I* 193 n. 122 ex A = Bligne CLXXIX 288 n. 240. — Begg.
Sigonitis De epp. Bon. p. 80. Segni p. 38. 47. J. 5557. JL. 7787.
2 Laterano 1143 feh. 13
Innocentius II Guidoni priori etc: suscipit eccl. b. Mariae de Reno sub
apost. protectione, confirmat ordinem canonicum secundum b. Augustini
regulam ibi institutum et possessiones, facultatem clericos sive laicos ad
conversionem suscipiendi, et concedit ius eligendi priorem et sepulturam
liberam. — Apostolici moderarainis. Ego Innocentius etc Subscr. 14 card.
278 Bologna.
Dat. Lat. p. m. Gerardi S. R. E. presb. card. ac bibl., id. feb., inc. d. a. 1142,
ind. 6, pont. v. d. Innocentii II pp. a. 13.
A. [C n. 6 Exc. iZ^ /". 50 et H- f. 283 Exc. I Exc.]. — Edd. Serenius p. 38 ex A
= BuU. Lat. p. 19. Boeri Bull. I 4 n. 3 ex A. Trombdli p. 361 n. 4 ex A = Migne
CLXXIX 640 n. 585. — Regg. Segni p. 47. Mozzagrugno lib. IV f. 9'. J. 5909. JL. 8345.
*3 (1139—43)
Innocentius II committit Grifoni Ferr. ep. et R(ibaldo) Mutinen. ep. causam
inter Ambrosium abbatem s. Bartholomaei de Ferraria et canonicos s. Mariae
de Reno super eccl. s. Salvatoris et terris iuxta praedictam ecclesiam sitis
vertentem.
Laud. in n. 7. — Reg. JL. — .
4 Laterano 1144 dec. 27
Lucius II Guidoni priori etc: repetit Innocentii II privilegium (n. 2). —
Apostolici moderaminis. Ego Lucius etc. Subscr. 15 card. Dat. Lat. p. m.
Baronis S. R. E. subdiac, 6 kal. ian., ind. 8, inc. d. a. 1144, pont. v. d. Lucii
II pp. a. 1. •
A. [G n. 7 Exc. H- f. 292' et f. 320 Exc. I Exc.]. — Edd. Serenius p. 49 ex A =
BuU. Lat. p. 26. Boeri Bull. 1 6 n. 4 ex A. Trombelli p. 363 n. 5 ex A = Migne CLXXIX
920 n. 76. — Eegg. Segni p. 48. Mozzagrugno lib. IV f. 10. J. 6107. JL. 8680.
*5 (1145-49)
Eugenius III committit Guidoni card. causam inter Ambrosium abbatem
8. Bartholomaei de Ferraria et canonicos s. Mariae de Reno super eccl.
8. Salvatoris audiendam.
Laud. in n. 7. — Beg. JL. — .
*6 (1145—49)
Eugenius III committit Albero ep. Regino candem causam (n. o).
Laud. in n. 7. — Eeg. JL. — .
7 Ferrara 1149 nov. 7
Ubaldus card. causae inter Ambrosium abbatem s. Bartholomaei (de Feri-aria)
et canonicos s. Mariae in Reno taliter finem imponit, quod abbas debeat in-
vestire priorem s. Mariae de Reno de iure patronatus eccl. s. Salvatoris in
civ. Bolonia in loco q. d. Campum lungo, terras vero concedere debeat eidem
priori per pacti paginam usque ad annos 60. — A. d. inc 1149, die 7 m.
nov., ind. 12, in curia mansionis ep. Ferr. etc. Ut omnis dolositas.
A. — Ed. Trombelli p. 397 n. 26 ex A. — Eeg. Guidicini Cose notabili 1 113. JL. — .
8 Boma S. Pietro 1150 mai. 13
Eugenius III Guidoni priori etc. : ad exemplar Innocentii {n.2) atque Lucii
(n. 4) suscipit eccl. b. Mariae de Reno sub apost. protectione, et confirmat
ordinem canonicum b, Augustini, possessiones propriis expressas vocabulis et
iura. — Religiosis desideriis. Ego Eugenius etc. Subscr. 12 card. Dat.
Romae ap. s. Peti'um p. m. Bosonis S. R. E. scriptoris, 3 id. maii, ind. 13,
inc. d. a. 1150, pont. v. d. Eugcnii III pp. a. 6.
A. [C n. 10 Exc. jH* f. 306' et f 320 Exc. I Exc.]. — Edd. Sei-enius p. 64 ex A =
Bull. Lat. p. 33. Boeri Bull. 1 8 n. 6 ex A. TromheUi p. 367 n. 7 ex A = Migne CLXXX
1415 n. 384. — Eegg. Segni p. 48. Mozzagrugno lib. IV f. 10. J. 6518. JL. 9388.
Eccl. s. Mariae de Rheno. 279
9 Laterano 1154 mai. 20
Anastasius IV Guidoni priori etc: ad exemplar Innocentii (n.2)^ Lucii
(n. 4) et Eugenii (n. 8) suscipit eccl. b. Mariae de Reno sub apost. protectione,
et confirmat ordinem canonicum secundum b. Augustini regulam, possessiones
propriis expressas vocabulis et iura. — Religiosam vitam eligentibus. Ego
Anastasius etc. Subscr. 19 card. Dat. Lat. p. m. Rolandi S. R. E. presb.
card. et canc, 13 kal. iun., ind. 2, inc d. a. 11 54, pont. v. d. Anastasii IIII
pp. a. 1.
A. [C n. 13 Exc. H^ f. 3-JO Exc. I Exc.J. — Edd. Serenius p. 7.i ex A (12 kal.
iun.) = Bull. Lat. p. 38. Boeri Bull. 1 10 n. 7 ex A. TrombelU p. 369 n. 8 ex A = Migne
CLXXXVllI 1072 n. 78. — Begg. Segni p. 49. Mozzugrugno lib. IV f. 10'. Calindri Dizio-
nario II 118. J. 6809. JL. 9907.
*10 (1154)
Anastasius IV conccdit canonicis b. Mariae de Reno ecclesiam s. Praxedis
(de TJrbe), salvo iure et reverentia cardinalis, qui pro tempore in eadem
ecclesia fuerit.
Laud. in n. 14. 15. 17. 21. 27. 30. — Reg. JL. —.
Conf. vol. I p. 52 u. 11.
11 Roma S. Pietro 1155 mart. 17
Hadrianus IV Guidoni priori etc: Guidonis presb. card. tit. Pastoris preci-
bus annuens, committit ecclesiam s. Pudentianae (de Urbe), statuens, ut ordo
canonicus in ea per ipsos constituatur et iuxta institutionem et observantiam
regulae b. Augustini perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter conservetur,
confirmat medietatem omnium possessionum eiusdem ecclesiae cum medietate
vinearum et pensionum iuxta dispositionem Guidonis presb. card. — Decor
domus. Ego Adrianus etc. Subscr. 16 card. Dat. Romae ap. s. Petrum
p. m. Rolandi S. R. E. presb. card. et canc. , 16 kal. april., ind. 3, inc d.
a. 1154, pont. v. d, Adriani pp. IIII a. 1.
A. [C n. 12 Exc. H* f 320 Exc. I Exc.J. — Edd. Serenius p. 78 ex A = Bull.
Lat. p. 40. Mozzagrugno lib. IV f. 11. Boeri Bull. I 12 n. 8 ex A. Trombelli p. 404 n. 32
= Migne CLXXXVIII 1399 n. 28. — Regg. Segni p. 48. Pennotti * p. 276. 458. J. 6853.
JL. 10020.
Conf. vol. I p. 59 n. 2. — Notamus tamen, ecclesiae s. Pudentianae in ceteiis
privilegiis s. Mariae de Rheno uullam fieri mentionem.
12 Benevento 1169 mai. 16(?)
Alexander III Guidoni priori etc: ad exemplar Innocentii (n.2).^ Lucii
(n. 4), Eugenii (n. 8) et Anastasii (n. 9) suscipit eccl. b. Mariae de Reno sub
apost. protectione, et confirmat ordinem canonicum secundum b. Augustini
regulam, possessiones propriis expressas vocabulis et iura. — EfFectum iusta
postulantibus. Ego Alexander etc. Subscr. 10 card. Dat. Beneventi p. m.
Gerardi S. R. E. not.. 18 kal. iun., ind. 2, inc d. a. 11 69, pont. v. d. Alexandri
pp. III a. 10.
A\ [C n. 15 Exc. D f 202. E p. 417. F f. 32. G (18 kal. iul.). fl^ f 320 Exc.
I Exc.J. — Edd. Serenius p. 87 ex A = Bull. Lat. p. 44. Boeri Bull. 1 13 n. 9 ex A. Trom-
belli p. 371 n. 9 ex A = Migne CC 588 n. 618. — Begg. Segni p. 50. Mozzagrugno lib. IV
f. 11'. Pennotti » p. 276. 458. Calindri Dizionario II 118. J. 7761. JL. 11622.
, XVIII kal. iun." aut in ,XV1I kal. iun." aut in ^XVIII kal. iul." velim emendes.
280 Bologna.
13 Benevento (1168—70) ian. 10
Alexander III G(uidoiii) priori et canonicis s. Mariae de Reno: confirraat
unam petiam terrae aratoriae ac vineae, habentem super se canonicam et
casam, hortum et aream, quam ecclesiae s. Dionysii inibi sitae Guido Ardi-
cionis et RoUandus Broccafeltre de castro Bagni de assensu b. m. Gerardi
qd. Bonon. ep., de cuius feudo terra illa exsistit, in elemosynam dederunt;
communit decimas ipsius terrac, sicut idem episcopus eas de communi fratrum
suorum assensu eis concessit. — lustis petentium. Dat. Beneventi 4 id. ian.
AK [C n. 21 Exc. GJ. — Ed. Bull. Senese VI (1899) 73 n. 3 ex A\ — Regg. Segni
p. 52 (dat. Beneventi 4 id. iun. a. 1178). Mozzagrugno lih. IV f. 7.3' (4 id. ian. a. 1179,
a. pont. 21). PfhigkH. Iter p. 271 n. 609 ex C. Lisini in BnU. Sen. XIV 379 ad a. 1167.
Schneider Reg. Senense I 93 n. 247. JL. 11672.
14 Anagni 1178 ian. 23
Alexander III Gerardo priori etc: suscipit eccl. s. Mariae de Reno sub
apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis et
ecclesiam s. Praxedis, ab Anastasio (n. 10) commissam, libertates quoque et
immunitates a Gerardo qd. Bon. ep. indultas et iura. — Cum nobis sit. Ego
Alexander etc. Subscr. 10 card. Dat. Anagn. p. m. Gratiani S. R. E. sub-
diac. et not., 10 kal. feb., ind. 11, inc. d. a. 1177, pont. v. d. Alexandri
pp. III a. 19.
A. [C n. 18 Exc. G. I Exc.J. — Edd. Serenius p. 92 ex A et p. 98 ex cop. (kal.
feb., a. 1187, pont. a. 19) = Bull. Lat. p. 47 et p. 50. Mozzagrugno lib. IV f. 12. Boeri
Bull. I 15 n. 10 ex A. TrombelU p. 373 n. 10 ex A = Migne CC 1159 n. 1334. — Regg.
Segni p. 50. Pennotti ' p. 276. 458. Masini Bologna perlustrata * /'' 202 ad feb. 10. PflugkH.
Iter p. 283 n. 678 ad a. 1178 feb. 1. J. 8567. JL. 13012.
15 Tuscnlanum 1178 dec. 21
Alexander III priori etc. : suscipit eccl. s. Mariae de Reno sub apost. pro-
tectione, confirmat possessiones propriis expressas vocabulis, inter quas eccl.
s. Praxedis, et decimas; prohibet, ut nuUi fas sit ecclesiae novas et indebitas
exactiones imponere, sub censu 2 sol. Lucen. monetae sedi apost. annis sin-
gulis persolvendo. — Religiosam \itam eligentibus. Ego Alexander etc.
Subscr. 1 2 card. Dat. Tusculan. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc,
12 kal. ian., ind. 12, inc d. a. 117S, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 20.
A\ [C n. 20 Exc. G. I ExcJ. — Edd. Serenius p. 95 ex A^ = BuU. Lat. p. 49, =
TrombeUi p. 375 n. 11. Boeri BuH. I 17 n. 11 ex A^. — Regg. Segni p. 52. Mozznnrugno
lib. IV f 13'. J. 8611. JL. 13126.
16 (Sala 1179 feh. 28)
Domini de Sala, scil. Azo de Sala cum filiis suis Lanbertino et Guido et
Tedaldo, et Guilielmus frater Azonis, et Petrus filius Gibertae, et Girardus
filius olim Enrici de Sala, dant S. R. E. et Alexandro III eiusque succes-
soribus fundum terrae in castro Sale, in quo honorifice possit construi ecclesia
cum canonica et cimiterio ad honorem Dei et b. Mariae et s. lohannis bapt.
etc Girardus prior s. Mariae de Reno recipit hanc chartam in vice et in
persona Alexandri III procuratorio nomine.
A. — Edd. TrombeUi p. 433 n. 50 ex A = Savioli II'' 97 n. 256. — Reg. JL. — .
Eccl. s. Mariae de Rheno. 281
17 Velletri 1182 mai. 3
Lucius III Gerardo priori etc: suscipit eccl. s. Mariae de Reno sub apost.
protectione, confirraat possessiones propriis expressas vocabulis, inter quas
eccl. 8. Praxedis ab Anastasio (n. 10) et Alexandro (n. 14) concessam, liber-
tates et immunitates a b. m. Henrico et Gerardo Bononien. epp. indultas et
iura. — Cum nobis sit. Ego Lucius etc. Subscr. 13 card. Dat. Velletr.
p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 5 non. mad., ind. 15, inc d. a. 1182,
pont. V. d. Lucii pp. III a. l.
A. [C n. 27 Exc. I Exc.J. — Edd. Serenius p. 101 ex A (5 non. martii) = Bull
Lat. p. 51. Boeri Bull. I 18 n. 12 ex A. Trombelli p. 376 n. 12 ex A = Migne CCI llSS
n. 54. — Regg. Segni j)- 53. Mozzagrugno lib. IV f. 13'. Calindri Dizionario II 118. PflugkH.
It&r p. 297 n. 767 ad a. 1183 mart. 3. J. 9474. JL. 14630.
Henrici ep. Bononiensis privilegiuni legitur apud Trombelli p. 358 n. 2.
18 Velletri (1182—83) mai. 4
Lucius III G. abbati s. Proculi et priori s. Victoris Bononien.: mandat,
quatenus iudicent controversiam de archipresbyteri substitutione in ecclesia
de Sala, cuius ius patronatus ad ecclesiam s. Mariae de Reno spectare prior
et canonici transmissa insinuatione monstrarunt. — Dilecti filii. Dat. Velletri
4 non. maii.
A. [C n. 28 Exc.J. — Ed. PflugkH. Acta III 298 n. 328 ex A. — Regg. Segni p. 53
(dat. Velletri nou. maii a. 1182). Trombelli p. 119. PflugkH. Iter p. 296 n. 761. JL. 14766.
19 Anagni (1183) nov. 24
Lucius III (Theobaldo) Ferrarien. ep.: mandat, quatenus venditionem
hospitalis apud Casaliolam siti per G(erardum) priorem s. Mariae de Rheno
archipresbytero de Roffeno factam in irritum revocet et faciat pecuniam prae-
fato archipresbytero designari; si vero commutationem factam invenerit
fraudulentam et damnosam ecclesiae s. Mariae, componere studeat inter eos.
— Ad audientiam. Dat. Anagn. 8 kal. dec. (1183).
G n. 32. — Edd. Segni p. 54 ex C. Gott. Nachr. 1910 ex C. — Begg. Mozzagrugno
lib. IV f. 14. Trombelli p. 131. 279. 280 ex C. PflugkH. Iter p. 299 n. 778 ex C. JL. 14942.
De domo hospitali s. Blasii de Casajola cf. Trombelli p. 131.
20 Verona (1185) mai. 23
Lucius m universis episcopis: mandat, quatenus, cum prior aut fratrum
aliquis ad eos accesserit ordinandus, iuxta tenorem privilegii sui, nullius
contradictione vel appellatione obstante, eos ordinent (cf. n. 17). — Cum
dilectis. Dat. Veron. 10 kal. iun.
A. [C n. 29 Exc.J. — Ed. Tromhelli p. 434 n. 51 ex A. — Begg. Segni p. 54 (a. 1183).
Mozzagrugno lib. IV f. 13'. J. 9756. JL, 15428.
21 Verona 1186 ian. 27
Urbanus III Hugoni priori etc: suscipit eccl. s. Mariae de Reno sub apost.
protectione, et confirmat ordinem canonicum b. Augustini, possessiones pro-
priis expressas vocabulis, inter quas eccl. s. Praxedis ab Anastasio (n. 10).,
Alexandro (n. 14) et Lucio (n. 17) concessam, libertates et immunitates a
b. m. Henrico et Gerardo Bonon. epp. indultas et iura, sub censu 2 sol. Lucen.
282 Bologna.
monetae apost. sedi annis singulis persolvendo. — Cura nobis sit. Ego
Uibanus etc. Subscr. 15 card. Dat. Veron. p. m. Transmundi S. R. E. not.,
t) kal. feb., ind. 4, inc. d. a. 1185, pont. v. d. Urbani pp. III a. 1.
A. [C n. 33 Exc. I Exc.J. — Edd. Segni p. 55 Exc. Serenius p. 104 ex A (6 feb.) =
Bull Lat. p. 53. Boeri Bull. 1 20 n. 13 ex A (feb. 6). TrombclH p. 378 n. 13 ex A = Migne
CCII 1355 n. 16. — Regg. Mozzagrugno lib. IV f. 14. Calindri Dizionario II 118. J. 9793.
JL. 15525.
22 Verona (1186—87) ian. 22
Urbanus III universis Dei fidelibus per Ravennatem archiepiscopatum et
Ferrariensem episcopatum constitutis: monet atque in remissionem peccatorum
iniungit, ut Hu(goni) priori et fratribus s. Mariae de Reno, in ecclesia ipsorum
campanarium construere et pontem supra fluvium Renum reparare volentibus,
de bonis suis caritatis beneficia conferant. — Quoniam ut ait. Dat. Veron.
11 kal. feb.
A. [C n. 36 Eocc.J. — Edd. Trombelli p. 434 n. 52 ex A = Migne CCII 1466 n. 76.
— Begg. Segni p. 56 (a. 1186). 3Iozzagrugno lib. IV f. 14. Calindri Dizionario II 118.
J. 9893. JL. 15773.
23 Verona (1186—87) ian. 22
Urbanus III universis episcopis: repetit Lucii III mandatum de fratribus
ordinandis (n. 20). — Cum dilectis. Dat. Veron. 1 1 kal. feb.
A. [C n. 37 Exc.J. — Edd. Trotnbelli p. 435 n.53 ex A = Migne CCII 1467 n. 77.
— Regg. Segni p. 57 (a. 1186). Mozzagrugno lib. IV f 14'. J. 9894. JL. 15774.
U Verona (1186—87) iun. 13
Urbanus III universis Christi fidelibus per Ravennatem provinciam consti-
tutis et omnibus per pontem s. Mariae de Reno Bonon. transeuntibus: monet
atque in remissionem peccatorum iniungit, quatenus, cum nuntii pro elemo-
synis quaerendis ad eos accesserint pro ponte s. Mariae de Reno instaurando,
manum misericordiae eis porrigant. — Si quando. Dat. Veron. id. iun.
A. [C n. 34 Exc.J. — Edd. Trombelli p. 435 n. 54 ex A =■ Migne CCII 1480 n. 98.
— Begg. Segni p. 56 (a. 1185, pont. a. 1). Mozzagrugno lib. IV f. 14. Calindri Dizionario
II 118. J. 9920. JL. 15874.
26 Verona (1186—87) iul. 15
Urbanus III archipresbytero et canonicis Bononien.: prohibet, ne llugonem
priorem et fratres s. Mariae de Reno super decimis vel aliis rebus, ab episcopis
Bononiensibus et archiepiscopis Ravcnnatensibus datis, praesumant aliquatenus
infestare. — Cum dilectos filios. Dat. Veron. id. iul.
A. [C n. 35 Exc.J. — Edd. TrombeUi p. 380 n. 14 ex A = Migne CCII 1485 n. 104.
— Regg. Segni p. 56 (a. 1186). Mozzagrngno lib. IV /'. 14'. J. 9928. JL. 15894.
26 Laterano 1188 mart. 3
Clemens III universis episcopis: repetit Lucii III (n. 20) et Urbani III
(n. 23) mandata de fratribus ordinandis. — Cum dilectis. Dat. Lat. 5 non.
mart. pont. n. a. 1.
A. [C n. 43 Exc.J. — Edd. TrombeUi p. 436 n. 55 ex A = Migne CCIV 1317 n. 31.
— Eegg. Segni p. 57 (a. 1187). Mozzagriigno lib. JV f 14'. J. 10051. JL. 16166.
Eccl. s. Mariae de Rheno. 283
2.7 Laterano 1188 mart. 17
Clemens III Hugoni priori etc. : siiscipit eccl. s. Mariae de Reno sub apost.
protectione, confirmat ordinem canonicum b. Augustini, possessiones propriis
expressas vocabulis, inter quas ecclesiam s. Praxedis ab Anastasio (n, 10) ^
Alexandro (n. 14), Lucio (n. 17) et Urbano (n. 21) concessam, libertates et
immmiitates a b. m. Henrico et Gerardo Bouon. epp. indultas et iura, sub censu
2 sol. Lucen. monetae apost. sedi annis singulis persolvendo. — Cum nobis
sit. Ego Clemens etc. Subscr. 12 card. Dat. Lat. p. m. Moysi S. R. E. sub-
diac, vicem agentis cancellarii, 16 kal. april., ind. 6, inc. d. a. 1187, pont. d.
Clementis pp. III a. 1.
A. [C n. .38 Exc. I Exc.J. — Edd. Serenius p. 115 ex A = Bull. Lat. p. 50. Boeri
Bull I 22 n. 14 ex A. TrombcUi p. 381 n. 15 ex A = Migne CCIV 1.3J4 n. 35. — Regg.
Segni p. 57. Mozzagrugno lib. IV f. 14'. Calindri Dizionario II 118. J. 10055. JL. 16177.
28 Laterano 1196 feh. 25
Celestinus III priori et fratribus de Reno : praecipit, quatenus conventionem
cum Angelica statutam ratam et firmam in omnibus habeant et, si quid conti^a
illud pactum agere aliquatenus praesumpserint, in gradum pristinum sine
dilatione qualibet reforment; si vero conventionem in ecclesiae ipsorum detri-
mentum noverint redundare, quicquid inde statutum est, restituto ipsi mulieri
publico instrumento, in irritum penitus revocetur.
V. Eccl. s. Mariae de Monte Guardiae n. 2.
29 Roma S. Pietro 1195 nov. 17
Celestinus III Bononiensi ep. et abbati s. Felicis Bonon.: conquerente
Angelica latrice praesentium, quod, cum inter ipsam et priorem fratresque
de Rheno super ipsius mulieris necessariorum provisione et quibusdam aliis
articulis ex utriusque partis assensu amicabilis compositio intercesserit et
scripto fuerit authentico confirmata (cf. n. 28), dicti prior et fratres ab eadem
pactione propria resiliverint voluntate, mandat, quatenus eosdem per censuram
ecclesiasticam, appellatione postposita, compellant, ut universa, quae ab Angelica
ipsos constiterit recepisse, ei restituant.
V. Eccl. s. Mariae de Monte Guardiae n. 3.
*30 , (1195—96)
Celestinus IH commonet priorem et fratres s. Mariae de Reno, ut accedant
ad praesentiam suam, de extrema exinanitione s. Praxedis ecclesiae eis ab
Ajiastasio IV (n. 10) commissae responsmi.
Laud. in Celestini III bulla a. 1197 feb. 28 J. 10506. JL. 17194 (voJ. I p. 52 n. 16). —
Reg. JL. — .
Celestinus III a. 1197 feb. 28 ecclesiam s. Praxedis de Urbe, deficientibus
fratribus s. Mariae de Reno, tam in spiritualibus quam in teraporalibus prorsus
extenuatam, eis subtraxit et privilegia eisdem de ip^a ecclesia a sede Romana
indulta decrevit in posterum viribus omnino carere.
284 Bologna.
Doiuus Cruciferorum s. Mariae de Morello.
Marcantonio Boldu La historia della religione Crocifera a. 1571, ms. s. XVI, olim
Venetiis in bibliotheca domus Soc. lesu (cf. Zaccaria Excursus litter. p. 30 sq.). — Consti-
tutiones ordinis fratrum Cruciferorum (Bononiae 1587). — Beiiedetto Leoni L'origine et
fondatione dell' ordine de' Crociferi (In Venetia 1599). — Storia dell' ordine dei Crociferi,
ms. s. XVII, Treviso Bibl. comunale cod. 474 (cf. Gott. Nachi-. 1899 p. 210j.
Cruciferorum sive Cruciatorum sive b. Cleti congregationis religionem
aut a s. Cleto, secundo post b. Petrum pontifice, aut a s. Cyriaco Hierosoly-
mitano episcopo temporibus s. Helenae originem traxisse, omnes huius ordinis
auctores fabulantur. Yerisimile tamen est, ordinem Cruciferorum a quodam
crucesignato in expeditione in Terram sanctam profecto. nomine Cleto, insti-
tutum esse. Nulla enim ante saec. XII vera huius ordinis invenitur memoria.
Neque Gregorii IV indulgentia, quam laudant Boldu (ap. Zaccaria Excursus
litter. p. 32) et Speciali Notizie istor. di Ancona p. 156, neque aliae indul-
gentiae Lucii II, Alexandri III, Lucii III aliorumque Romanorum pontificum,
quarum auctor Historiae Cruciferorum [C] mentionem fecit (cf. Gott. Nachr.
1899 p. 235 n. 18), fide dignae sunt; quapropter eas plane praetermittimus.
Primus Alexander III, quem propter Friderici I et schismaticorum furiam
ad domus Cruciferorum confugisse, chronographi huius ordinis temere narrant
(cf. Gott. Nachr. 1899 p. 235), a. II 09 institutionem fratrum Cruciferorum iuxta
disciplinam bo. me. Cleti viventium eorumque regulam confirmavit (n. 1); domum
quoque, quam Cruciferi in loco Murello haud procul ab urbe Bononia iuxta
stratam maiorem inter civitatem et flumen Savenae aedificarunt, sub apostolica
protectione suscepit et lapidem primarium ad ccclesiam s. Mariae ibi con-
struendam misit (n. 2), sub annuo censu unius librae cerae, pro qua postea
Cruciferi XII imperiales solvere consueverunt, ut evincitur ex Cencii Libro
censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 100. 101), qui tribus vicibus adnotat:
„Domus hospitalis Cruciatorum I libram cerae",
„Ecclesia sanctae Mariae Cruciatorum XII imperiales",
„Hospitale sanctae Mariae Cruciferorum XII imperiales".
Nova religio mox mirum in modum crevit. Praeter domum iuxta
Bononiam, ubi magister generalis residere consuevit, in Gregorii IX amplis-
simo privilegio a. 1228 iul. 10 Bartholomaeo magistro Cruciferorum concesso
(ed. Auvray Les reg. de Gregoire IX t. I 123 n. 209) quinquaginta quinque
domus hospitales Cruciferorum enumerantur, in omnibus fere Italiae partibus
sitae, inter quas domus s. Mariae A^enetiarum, s. Mariae Mediolani, s, Mariae
Magdalcnae Paduae, s. Crucis Vicentiae, s. Lucae Veronae, s. Christophori
Placentiae, s. Aegidii Faventiae, s. Marci Arimini, s. Mariae de Ponte Poten-
tiae olim claruerunt. Amplissima Cruciferis privilegia dederunt Alexander III
(n. 1), Urbanus III (n, 8), Clemens III (n. 9), Celestinus III (n. 10), Inno-
centius III a. 1198, Gregorius IX a. 1228 (ed. Auvray Les reg. de Gregoire IX
t, I 123 n. 209), Innocentius IV a. 1243 (cd. Berger Les rog. dlnnocent IV
t. I 57 n. 324), Alexander IV a. 1255 et Clemens IV a. 1265 (cf. Leoni f. 4').
Imperatores quoque ordinem privilegiis honestarunt, Fridericus a. 1175
Domus Cruciferorum s. Mariae de Morello. 285
Stumpf Reg. 4178, Heinricus VI a. 1187 aug. 28, Otto IV a. 1210 april. 10
(mart. 29), Fridericus II a. 1226 BF. 1597. 1759.
Cruciatorum religione maxime florente, tota Italia in quinque huius
ordinis provincias divisa est, quarum priores resederunt Bononiae, Venetiis,
Mediolani, Neapoli et Romae, ubi ecclesia s. Matthaei in Merulana, ab
Honorio III a. 1220 (cf. Leoni f. 12') et ab Alexandro IV a. 1256 mai. 15
(ed. Bourel De la Ronciere Les reg. dAlexandre IV t. I 400 n. 1341. 1342)
ordini Cruciferorum addicta, inter maximas eorum sedes colebatur (cf. vol. I
p. 39). Sed paulo post ordo labi coepit. Denique Alexander VII a. 1656
april. 28 eum prorsus suppressit.
Archiva ordinis, quac Venetiis et Bononiae exstiterunt, ignc consumpta
esse Leoni f. 1 dolet. Praeterea tabulariis Crucifcrorum Romae et Mediolani
idem auctor se usum esse affirmat. Anconae quoque in archivo ecclesiae
8. Marci etiamtnnc a. 1759 Speciali plura ordinis privilegia invenit (Notizie
istor. di Ancona p. 156 sq.). Hodie vero perpauca supersunt. Nonnulla
privilegia, inter quae Friderici I et Friderici II diplomata, Mediolani in R.
archivo inveniuntur ; quaedam custodiuntur Venetiis in archivo canonicorum
ecclesiae s. Marci (cf. Gott. Nachr. 1899 p. 204). Maximam tamen partem
privilegiorum a Romanis pontificibus concessorum exscripsimus ex Historia
ms. ordinis Cruciferorum s. XVII, quam in bibliotheca civitatis Tarvisii nuper
repperimus (cf. Gott. Nachr. 1899 p. 210).
Quae sequuntur litterae aut ad universum Cruciferorum ordinem aut ad
eorum principalem domum Bononiensem spectant. Eas quidem, quae domibus
8. Mariae Mediolani, s. Lucae Veronae, s. Crucis Vicentiae concessae sunt, suo
loco referemus. Privilegia domum s. Nicolai de Ponte super Maroiam, domum
in oppido s. Severini, domum s. Mariae de Ponte Potentiae respicientia iam
in vol. IV sub episcopatibus Spoletino (p. 113), Camerinensi (p. 131), Humana-
tensi (p. 201) recensuimus.
A = Orig. Venezia Arch. capitolare di S. Marco.
B = Cop. ib.
C = Storia delPordine dei Crociferi, s. XVII, Treviso Bibl. comunale cod. 474.
D = Registro delle scritture dell' archivio dei canonici Lateranensi di S. Agostino
di Piacenza, s. XVIII, Piacenza Bibl. comunale, Ms. Pallastrelli 120; cf. Gott.
Nachr. 1900 p. 18.
1 Benevento (1169) dec. 20
Alexander III Gerardo priori et fratribus iuxta disciplinam b. m. Cleti
viventibus: suscipit eos et domos eorum sub apost. protectione, et confirmat
regulam eorum. — Quod calcatis. Dat. Beneventi 13 kal. ian.
C f. 1 ex autogr. in arch. Bononiae. D f. 1' Exc. (1061 nov. 12). — Ed. Gott. Nachr.
1899 p. 227 n.9exC. — Eegg. Leoni f. 4. 26' ex orig. Bononiae. Sigonius De epp. Bmt. p. 88.
Speeiali Notizie istor. di Ancona p. 157 ex arch. s. Marci de Ancona. Zaccaria Excursus
Utter. p. 34. JL. — .
Quaedam huius amplissimi privilegii capitula in collectionibus canonum sub
falso titulo ^Priori et fratribus s. lohannis" leguntur; cf. Decr. Gregorii IX lib. III
t. 32 c. 8 ap. Friedberg II 581 (J. 9036. 9037. JL. 13972).
286 Bologna.
*2 (1169)
Alexander III mittit lapidem primarium ad ecclesiam construendara eamque
sub apost, protectione suscipit,
Laud. in n. 8. 10 et in Ch-egorii IX iwivilegio a. 1228 iul. 11 (ed. Axaray Les reg. de
Gregoire IX t. 1 125 n. 210) procuratori eletnosynariae domus de Mnrello concesso. — Reg.
Gott. Nachr. 1899 p. 230 n. 10 ex C f. 173 ad a. 1169. JL. —.
Ad hanc Alexandri III indulgentiam notitia de censu unius libi-ae cerae certo
referenda est, quae apud Cencium legitur (v. supra p. 284). — A. 1173 nov. 18 et
dec. 20 Alexander III Cruciferis s. Mariae Mediolanensibus et Cruciatis Veronae
privilegia concessit (edd. G5tt. Nachr, 1899 p. 230, 231 n. 11. 12).
5 VeUefri (1181—82) sepi. 19
Lucius III generali magistro et fratribus domus Cruciferorum : confirmat
ecclesiam s. Leonardi iuxta pontem Conocelle, a R(odulfo) Anconitano ep. et
canonicis eius coUatam. — lustis petentium. Dat. Yelletr, 13 kal. oct.
C f. 131. — Ed. Gott. Nachr. 1899 p. 235 n. 19 ex C. — Beg. Zaccaria Exctirsus litter.
p. 34. JL. — .
Conf, vol, IV p. 202 n. 1. — Praeterea Lucius III Cruciferis s. Crucis de
Vicentia privilegium concessit JL. 15147,
4 Ve9'ona (1185) ian. 21
Lucius in archiepiscopis et episcopis per Marchiam et Lombardiam con-
stitutis: mandat, quatenus parochianos suos moneant, ne priori Cruciatorum
vel fratribus eius iniuriam inferant aut gravamen, — Cum omnibus simus,
Dat. Veron, 1 2 kal. feb,
C fy, — Ed. Gott. Nachr. 1899 p. 239 n. 24 ex C. — Eeg. Zaccaria Excursus litter.
p.34. JL. — ,
5 Verona (1185—86) dec. 20
Urbanus III archiepiscopis et episcopis per Marchiam et Lombardiam con-
stitutis: repetit Lucii III rescriptum (n. 4). — Cum omnibus simus. Dat,
Veron, 13 kal. ian.
C f. 9'. — S-W- Leoni f. 27. Zaccaria Exctirsus Utter. p. 34. Gott. Nachr. 1899
p. 240 n. 27. JL. —.
6 Verona (1186—87) feh. 20
Urbanus III universis Christi fidelibus per archiepiscopatum Ravennatensem
et Ferrariensem dioecesim constitutis: monet et in remissionem peccatorum
iniungit, quatonus Cruciferis, qui Bononiae commorantur, de bonis suis cari-
tatis auxilium ministrent, — Quoniam inter. Dat. Veron. 10 kal. mart.
C f. 182'. — Ed. Gott. Nachr. 1899 p. 243 n. 32 ex C. — Reg. JL. — ,
7 Verona (1186—87) april. 29
Urbanus III magistro et fratribus Cruciatorum: suscipit domum et personas
eorum cum omnibus bonis sub apost. protectione, et confirmat specialiter
ecclesias s. Magulfi et s. Leonardi. — lustis petentium, Dat. Veron. 3 kal. maii.
A. [C f. 10 et f 131' (kal. mai.)7. — Ed. Gott. Nachr. 1899 p. 243 n. 33 ex C. — Reg.
Zaccaria Excwsus litter. p. 34. JL. — .
Ecclesias s, Magulfi et s. Leonardi (San Golfo et San Lionardo) in Anconitano
episcopatu sitas a Lueio III (cf. n, 3) Cruciferis confirmatas esse, Innoceutius III
in privilegio suo a. 1208 mai, 18 minus recte affirmat (cf, vol, IV p. 201. 202).
Domus Cruciferorum s. Mariae de Morello. 287
8 Verona 1187 niart. 26
Urbanus III Benencasae magistro et fratribus Crueiferis hospitalis domus
Bononien. etc.: suscipit domum eorum, cum eius antecessor a fe. me. Alexan-
dro (n. 2) lapidem primarium ad ecclesiam construendam acceperit, sub apost.
protectione, confirmat possessiones propriis expressas vocabulis et iura, sub
censu 12 imperialium apost. sedi annis singulis persolvendo. — Cum ante-
cessor. Ego Urbanus etc. Subscr. 13 card. Dat. Veron. p. m. Moysi Lat.
can. vicem agentis eancellarii, 7 kal. april., ind. 5, inc. d. a. 1187, pont. v. d.
Urbani pp. III a. 2.
A. [B a. 1480. C f. 173. Insert. in privilegiis Ckmentis VI a. 1345 mart. 6: Roma
Arch. Vat. Beg. Arin. t. 77 f. 514' n. 584 = Beg. Vat. t. 166 f. 285 n. 584, el Innocentii VI
a. 1353 iul. 17: lieg. Arin. t. 125 f. 488 n. 344 = Beg. Vat. t. 222 f. 403' n. 344 (cf. Gott.
Nachr. 1902 p. 445)]. — Edd. Bidl. ed. Cherubini « I (1617) 30 n. 1 = Tamburini De iure
abbatum II 324 Exc, = Bull. magnum ed. Luxembnrg. I 47 n. 1 = Bull. Bom. ed. Cocque-
lines III 25 n. 10 = Bull. Bom. ed. Taur. III 46 n. 10, = Mansi XXII 499 n. 5 = Migne
CCII 1507 n. 125. — Begg. Speeiali Notizie istor. di Ancona p. 157 ex arch. s. Marci de
Ancona. Zaccaria Eoacursus litter. p. 34. J. 9953. JL. 15960.
Praeterea adnotamus Urbani III privilegia Cruciferis s. Crucis Vicentiae
a. 1186 mai. 4 JL. 15599, s. Mariae Venetiarum a. 1186 — 87 ian. 15 et ian. 21 {ed.
G6tt. Nachr. 1899 p. 242 n. 30. 31), s. Mariae de Ponte Potentiae a. 1186—87 iun. 9
(vol.*IV p. 202 n. 3) concessa.
*9 (1188)
Clemens III confirmat Cruciferis Bononiensibus exemptionem concessam ab
aliis pontificibus.
Beg. Zaccaria Excurstis litter. p. 35. JL. — .
Adnotamus insuper Clementis III privilegia Cruciferis s. Nicolai de Ponte
super Maroiam a. 1188 iun. 2 (vol. IV p. 113 n. 1), s. Severini a. 1188 iul. 26 (vol. IV
p. 132 n. 2) et s. Mariae de Ponte Potentiae (vol. IV p. 202 n. 4) concessa. — In C
f. 176 Clementis IV buUa a. 1265 aug. 3 magistro et fratribus hospitalis s. Mariae
Bononien. concessa, perperam Clementi III adscribitur.
10 Laferano 1195 aug. 1
Celestinus III lohanni magistro et fratribus Cruciferis hospitalis domus
Bononien. etc: ad exemplar Alexandri (n. 1) et Urbani (n. 8) suscipit eccle-
siam eorum sub apost. protectione. et confirmat possessiones propriis expressas
vocabulis et iura (ut n. 8). — Cum antecessor. Ego Celestinus etc. Subscr,
19 card, Dat. Lat. p, m, Centii s, Luciae in Orthea diac. card., d, pp. came-
rarii, kal. aug., ind, 13, inc, d. a, 1195, pont, v, d, Celestini pp, III a, 5,
A. [C f. 176']. — Ed. Gott. Naclm: 1899 p. 248 n. 41 ex A. — Beg. Zaccaria Excursus
litter. p. 35. JL. — .
*11 (1191—96)
Celestinus III committit G(erardo) Bononien. ep. causam inter lohannem
priorem Cruciferorum Bononien. et Faventinum ep, super ecclesia et domo
hospitali in Roncodorio audiendam.
Laud. in n. 12. — Beg. JL. — .
12 Laterano 1196 apriJ. 8
Celestinus III lohanni priori Cruciferorum Bononien.: confirmat sententiam
a G(erardo) Bononien. ep. in causa, quae inter hospitale Cruciferorum de
288 Bologna.
Bononia et (Bernardum) Faventin. ep. super ecclesia et domo hospitali in
Roncodorio prope Faventiam et eius possessionibus vertebatur, ex delegatione
sedis apostolicae (n. 11) promulgatam. — XJt perpetuae. Dat. Lat. 6 id. april.
pont. n. a. 5.
C f. 305 ex autogr. Venetiis. — Ed. Gutt. Nachr. 1899 p. 249 n. 42 ex C. — Reg. Zaeearia
Excursus litter. p. S5. JL. — .
Conf. Faenza, Episc. n. 6 (supra p. 148). — Denique adnotamus privilegia
Celestini III Cruciferis s. Severini a. 1191 iun. 21 (vol. IV p. 132 n. 3) et s. Maiiae
tle Ponte Potentiae (ib. p. 202 n. 5) concessa.
Pastinuni.
Locus q. d. Pastinum sive Pastina, situs inter Septemfontes et Ozzanum,
sedes archipresbyteri olim fuit. In eodem loco monasterium s. Christinae ad
Septemfontes s. XII et XIII floruit. Domus quoque hospitalis de Quaterna
ad archipresbyteratum de Pastino pertinuit.
Ecclesia de Pastiuo.
*i (1159—81)
Alexander III concedit archipresbytero de Pastino indulgentiam, ut in Vico
Oastellionis, in quo superexcrevit populi multitudo, ecclesiam de novo fundet.
V. Eccl. s. Agathae in Vico Castellionis n. 1.
*2 (1191—97)
Celestinus III confirmat cappellam s. Agathae in Vico Castellionis cum tota
parochia, quam habet ecclesia de Pastino.
V. Eccl. s. Agathae in Vico Castellionis n. 7.
Mouasterium s. Christiuae de Pastino sive
Septerafontium.
A. Fortunius Hist. Camald. I 148. — Lubin p. 374. — Mittarelli Ann. Camald.
III 86 sq. — (Calindri) Dizionario V 133 sq.
Prima mentio monasterii s. Christinae in loco Pastinae sive Stifonti,
hodie Settefonti, in charta a. 1097 habetur. Coluerunt moniales Camaldulenses
ex monastcrio s. Petri de Luco (cf. vol, III p. 68), quibus Paschalis II privi-
legium protectionis concessit (n. 1). Inter monasteria Camaldulensia recen-
setur in Honorii II bulla a. 1125 (vol. III p. 177 n. 9), ubi legimus: mona-
steriolum s. Christinae in curte (castri Britti). A. 1245 moniales Bononiam
transmigrarunt.
Tabularium hodie in R. archivo Bononiensi adservatur. Conf. „Repertorio
generale degli instrumenti e scritture che si trovano nel novo archivio del
monistero di S. Christina di Bologna a. 1686", ib. Frustra vero quaesivimus
Pastinum — Mon. s. Michaelis de Castro Brittorum. 289
codicem 10S7, olim in monasterio Camaldulensium s. Michaelis de Muriano
custoditum „Chartae spectantes ad asceterium s. Christinae de Septifonte et
ad abbatiam s. Michaelis de Castro Brittorum" (cf. Mittarelli Bibl. codd. mss.
8. Michaelis Venetiarum p. 367).
A = Orig. Bologna Arch. di stato (Mon. di S. Cristina di Bologna).
*1 (1099—1118)
Paschalis 11 concedit privilegium protectionis. — Austri terram.
Lmid. in n. 2. — Heg. JL. — .
2 Venezia 1177 od. 4
Alexander III Scholasticae abbatissae etc: ad exemplar Paschalis II (n. 1)
confirmat monasterio s. Christinae in loco q. d. Pastina sito universas posses-
siones, concedit novalium decimas et sepulturam liberam; statuit, ut locus
semper sub Camaldulensis prioris protectione permaneat nec episcopo nec
episcopi ministris liceat eiusdem loci congregationem aut eius presbyteros
excommunicare vel interdicere, nisi prius Camaldulensem priorem caritatis
studio requisierit. — Austri terram. Ego Alexander etc. Subscr. 5 card.
Dat. Venetiis in Rivo alto p. m. Gratiani S. R. E. subdiac. et not., 4 non. oct.,
ind. 11, inc. d. a. 1 177, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 19.
A. — Ed. Mittarelli Ann. Carnald. IV App. c. 83 n. 52 ex A. — Regg. J. 8544.
JL. 12947.
Alexaudri III privilegium ad verbum Paschalis II bullam deperditam sequitur,
ut colligitur ex exordio „Austri terram", saepius in Paschalis II privilegiis adhibito.
Castel de'Britti
Monasterium s. Michaelis de Castro Brittorum.
Lubin p. 61. — Mittarelli Ann. Camald. II 366. — (Calindri) Dizionario 1377.
II 248 sq.
Monasterium s. Michaelis sive s. Archangeli in fundo Paterno in loco
q. d. Castrum Britti sive Brittorum, cuius primordia, licet antiquissima, obscura
sunt, Camaldulensium fratrum olim fuit, ut constat ex Paschalis II privilegio
a. 1113 Guidoni priori Camaldulensium concesso (vol. III p. 177 n. 6). Mona-
sterium a Sixto V collegio Montisalti Bononiae addictum est.
Chartae ad monasterium s. Michaelis spectantes in Camaldulensium tabu-
lario, olim Fontisboni, hodie in R. archivo Florentino (cf. vol. III p. 173) adser-
vantur. De eo Ambrosius Traversari in epistola sua ad Fantinum Dandulum,
Bononiae gubernatorem, missa (Epp. lib. II n. 29 ed. Mehus p. 99) locutus est,
privilegia Paschalis II, Anastasii IV et Alexandri III Camaldulensium ordini
concessa proferens. Nos vero frustra privilegia antiquiora quaesivimus.
*1 (1140)
Innocentius II praecipit Longino presb. card., ut causam inter Henricum
Bononien. ep. et Rainerium abbatem mon. s. Michaelis in Massa Paterno
super ecclesia s. lohannis in Isola definiat.
Kehr, Italia pontificia V. 19
290 Bologua.
r. brere recordationis a. 1140 oct. 3 per iussionem Longini card. factum (ed. MittarelU
Ann. Camald. III App. c. 389 n. 2.i3; cf. SchiaparelH e BaJdasseroni Regesto di CamaldoU
II 154 n. 979). — Beg. JL. —.
Longinus presb. card. ignotus est.
Quaderna
Domus hospitalis s. Stephani de Quaterna.
*1 (1153—54)
Anastasius IV committit Gerardo Bononien. ep. per apostolica scripta causam
cognoscendam definiendamque, quae inter Ildeprandum hospitalarium et admi-
nistratorem hospitalis de s. Stephano in Quaterna et Guibertum abbatem eccl.
s. Stephani qd. lerusalem vocatae de subiectione eiusdem hospitalis vertitur.
V. Mon. s. Stephani q. v. Hierusalem n. 2.
*2 (1153—54)
Anastasius IV, Ildeprando hospitalario et administratore hospitaUs de
s. Stephano in Quaterna ad sedem apost. appellante, delegat causam inter
eum et Guibertum abbatem eccl. s. Stephani Ildeprando diac. card. s. Eustachii
iterum cognoscendam.
V. Mon. 8. Stephani q. v. Hierusalem n. 3.
3 Bologna 1154 april. 9
Ildeprandus diac. card. s. Eustachii ex delegatione Anastasii IV (n. 2) definit
causam inter abbatem s. Stephani et Ildeprandum custodem hospitalis
s. Stephani de Quaterna; iubet abbatem s. Stephani in possessionem praedicti
hospitalis de Quaterna et rerum ad ipsum hospitale pertinentium mitti ipsum-
que Ildeprandum ab administratione cessare.
V. Mon. s. Stephani q. v. Hierusalem u. 4.
Musiano
Monasterium s. Bartholomaei de Musiliano.
Monasterium s. Bartholomaei et s. Savini de Musiliano ab ipsa Mathilda
comitissa institutum esse Sigonius, Alberti, Ghirardacci, Masini, Petracchi,
alii fabulantur, sed multo antiquius erat; eius enim mentio iam in charta
a. 981 habetur (edd. Muratori Antiq. II 257; Savioli I^ 61 n. 34). In eo vixe-
runt monachi ordinis s. Benedicti usque ad a. 1307, quando cum monasterio
s. Stephani Bononiensi unitum est (cf. supra p. 265). A. 1652 monasterium
Musilianense suppressum est.
Situm fuit in valle Savenae fl. versus meridiem. De loco, hodie Musiano,
cf. Lubin p. 244; (Calindri) Dizionario IV 141 sq.
Chartae Musilianenses, ohm in tabulario monasterii s. Stephani adser-
vatae, hodie in R. archivo Bononiae exstant (S. Stefano). Antiquiores chartas
ediderunt Petracchi Della insigne abbaziale basilica di S. Stefano di Bologna
(In Bologna 1747) et Savioli in Annalibus. Sed privilegium, quo monachis
Doinus hospitalis s. Stephani de Quaterna — Domus hospitalis s. Bartholomaei etc. 291
Musilianensibus Romana libertas concessa est, desideratur; imrao a quo
pontifice editum fuerit ignoramus. Memoria tamen eius superest in Albini
et Cencii Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne II 114; I 100), ubi
legiraus :
„Monasterium de Musiliano VI solidos affortiatos [Lucenses]".
Panico
Ecclesia s. Laurentii.
De loco in valle Rheni fi. sito cf. (CaUndri) Dizionario IV 213 sq. et
Enea Gualandi Le origini de' conti di Panico in: Atti e Mem. per le prov.
di Roraagna Ser. III t. XXVI (1908) 285 sq.
Alexandri III privilegiura (n. 2) adservatur penes canonicos ecclesiae
metropolitanae (cf. supra p. 255).
A = Orig. Bologna Arch. capitolare.
G = Fel. Contelori BuUae et brevia Alexandri III, s. XVII, Roma Arch. Vat. Misc.
Arm. VII t. 127 (ex schedis Onuphrii Panvinii, ut videturj.
*1 (1170)
Alexander III committit Widoni priori congregationis s. Mariae de Reno
«ontroversiam inter Nonantulanum mon. et Gualfredura plebanum s. Laui^entii
de Panico super eccl. s. Silvestri et quibusdam possessionibus in loco Fronti-
gnani et quibusdam decimis et pensionibus.
V. Modena. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 69.
2 _ Anagni 1173 nov. 10
Alexander III Gualfredo plebano etc: suscipit eccl. s. Laurentii de Panico
sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis
et canonicam portionem deciraarum de tota plebana. — Quotiens illud a.
Ego Alexander etc. Subscr. 15 card. Dat. Anagniae p. m. Gratiani S. R. E.
subdiac. et not., 4 id. nov. , ind. 7, inc. d. a. 1173, pont. v. d. Alexandri
pp. III a. 15.
A (mutilum). [G Exc.J. — Ed. Gott. Nachr. 1910 ex A. — Regg. Kaltenln-unner in
Wiener SB. XCIV 671 n. 8220 a. JL. 12242.
Domus hospitalis s. Bartliolomaei de Prato Episcopi
et domus hospitalis de Runcore.
Legimus apud Cencium in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne
I 100. 101) sub episcopatu Bononiensi:
„Hospitale sancti Bartholoraaei de Prato Episcopi I librara incensi
pro hospitale de Runcore"
„Hospitale de Runcore I libram olibani".
Nec certam de locis nec de eorum privilegiis notitiara habemus. Pra-
tum Episcopi, hodie, ut puto, Frada in valle Rheni (cf. Calindri Dizionario
IV 306 sq.), olim Mathildae comitissae proprietas fuit. Overmann vero (Grafin
19*
292 Bologna.
Mathilde von Tuscien p. 163 Regg. 52. 53) locum eundem esse ac Prato in
Etruria contendit. Aliter Fabre 1. c. p. 100 not. 6, qui tamen erravit, locum
Runcore cum Bondeno de Roncore in territorio Guastallensi (dioec. Reginen.)
confundens. Hospitale enim de Runcore recensetur in catalogo ecclesiarum
Bononiensis dioecesis a. 1408 confecto, ubi legitur sub plebatu Quartieri
Portae Sterii:
„Ecclesia Sanctorum de Ronchore erat hospitale".
Facile autem intelligitur, has possessiones ex donatione Mathildae comi-
tissae ad ius Romanae ecclesiae devenisse. Utut est, illud miramur, aliam
domum hospitalem illius regionis a Mathilda comitissa b. Petro traditam in
Cencii Libro censuum S. R. E. omissam esse, s. Michaelis domum hospi-
talem in loco q. d. Bombiana, quam Mathilda a. 1098 sub iugo b. Petri
esse constituit (cf. Overmann p. 163 Reg. 51 et Heinrici V praeceptum a. 1118
iun. 12 Stumpf Reg. 3158).
Ecclesia s. Mariae de Rocca Araadoris.
Praeterea legitur apud Cencium (1. c. I 101):
„Ecclesia sanctae Mariae de Roccamador I libram cerae".
Certe ecclesia haec Augustinianorum eremitorium erat, sicut altera
s. Mariae de Rocca Amadoris ecclesia in Senensi episcopatu, Celestini HI
temporibus condita (vol. IH p. 229). Sed frustra eius memoriam et in chartis
Bononiensibus et in catalogis ecclesiarum dioecesis Bononiensis quaesivimus.
Conversumne est postea huius ecclesiae nomen?
Monteveglio
Ecclesia s. Mariae Montis Belii.
G. Peuuotti Generalis totius s. ord. clericorum canonicorum hist. tripartita * (Romae
1624) p. 669sq.; *• » (Coloniae 1630. 45) p. 689 sq. — (Calindri) Dizionario IV68sq. —
Tiraboschi Dizionario topografico-storico degli stati Estensi II 58 sq.
Montis Belii oppidum sivc castrum, quod saec. XI ex. appellabatur
Mons vetus alioque nomine Mons Belli (cf. Clementis III privilegium a. 1092
JL. 5334 et Stumpf Reg. 2915), satis antiquum, ut docet Paulus diac. in Hist.
Langobardorum lib. II c. 18 et lib. VI c. 49, apud Italos celebratur ex eo,
quod in loci obsidione a. 1092 Hcinrici IV fortuna corruit. Saec. XII locus
in Bononiensium ditione fuit (cf. chartam a. 1157 edd. Sigonius Hist. Bon.
i-2p. 133; 3p. 59; Ghirardacci I 579; Calindri Dizionario IV 104 not;
Savioli I'' 246 n. 161), qui a. 1179 castrum propter Montebelianorum rebellio-
nem destruxerunt (cf. Bologna, Civ. n. 10). Oppidum reaedificatum a. 1196
sept. 9 ab Heinrico VI imp. privilegio honestatum est (Stumpf Reg. 5030).
Imperatore autem mortuo, consules Montis Belii cum omni populo ipsius
castri Innocentio III sese tradidcrunt (cx Reg. Innocentii HI t. I f. 13 n. 45
cdd. Pennotti ^ p. 670; ^- 3 p. ggo; Calindri Dizionario IV 109 not.; Savioli
Eccl. s. Mariae de Rocca Amadoris — Eccl. s. Mariae Montis Belii. 293
IP 203 n. 319; Migne CCXIV 43 n. 47; Theiner Cod. dipl. dom. temp. I 31
n. 37; cf. BFW. 12146). Graviter igitur errat Fabre (Liber censuum S. R. E.
I 116 not. 3), qui hoc Montis Belii castrum idem ac illud Montisbelli castrum
prope Placentiam (Montebello), ex historiae annalibus satis notum, esse
oontendit.
In oppido Montis Belii Mathildam comitissam in victoriae memoriam
ecclesiam b. Mariae condidisse ibique canonicos ex s. Fridiani congregatione
statuisse, tabula in ipsa ecclesia a. 165S a canonicis posita (ed. Calindri IV 73)
narrat. Consentit Pennottus. Sed gravissime errat. Nam plebis s. Mariae
de Montebellio iam a. 973 in Honesti Ravennatis archiepiscopi placito mentio
fit (edd. Sillingardus Catal. epp. Mutinen. p. 46 = Ughelli ^II 13; ^II 12;
Savioli I^ 56 n. 32 = AfFo Storia di Parma I 359 n. 71; Tiraboschi Mem.
Mod. I** 136 n. 111). Notamus praeterea Gualterii Ravennatis archiepiscopi
chartam a. 1141 (edd. Muratori Antiq. VI 401 = Savioli P 197 n. 125 =
Cassani Dell' antico studio di Bologna p. 178; cf. Hubner Gerichtsurkunden
Reg. 1635), qua litem de confiniis inter plebem Ciliani et plebem Montis
Belli, Ribaldo Mutinensi episcopo rogante, definivit, et Gerardi Bononiensis
episcopi privilegium Henrico archipresbytero de Monte Vellio a. 1 1 55 concessum
(ed. Calindri IV 79 not.). Ecclesia s. Mariae, a. 1150 canonicis s. Fridiani
commissa (n. 1), inter insigniores ecclesias collegiatas Bononiensis episcopatus
floruit usque ad saec. XV, quando in commendam cessit. A. 1455 Calix-
tus III ecclesiam, propter bellorum discrimina aliasque multiplices afflictiones
valde deminutam et paene desertam, congregationi canonicorum regularium
s. Salvatoris Lateranensis, olim s. Mariae de Frisonaria, addixit (ed. Pennotti
ip. 672; 2 3p. 692).
Archivum ecclesiae Montisbelianae, de cuius dignitate et amplitudine
innumera documenta, ut Pennottus affirmat, in eiusdem collegii chartophyla-
ciis olim habebantur, aut periit aut dispersum est. Romanorum pontificum
privilegia, recentioris tamen aetatis, Bononiae in R. archivo custodiuntur
(cf. n. 9). Nonnullae chartae iam pridem penes canonicos Lateranenses in
ecclesia s. lohannis de Monte exstabant, quae nunc item in R. archivo
Bononiensi adservantur (cf. n. 2). Calindri vero temporibus (a. 1782) plera-
que privilegia in archivo Montebeliano in libro sig. A remanserant, ut
Gerardi Bononiensis episcopi privilegium a. 1155 et Gregorii VIII bullae
apographum antiquissimum (n. 6); cf. Dizionario I 364. IV 70. 83.
A — Orig. Bologna Arch. di stato (Abbazia di S. Maria di Monteveglio).
B = Cop. typis impressa, s. XVII, ib. (Lateranensi di San Giovanni in Monte).
1 Fereniino (1150) nov. 23
Eugenius III P(etro) priori s. Fridiani: mandat, quatcnus unum seu plures
de fratribus s. Fridiani archipresbytero eccl. Montisbelli ad tcmpus concedat,
qui fratres huius ecclesiae instruat, qualiter regulam et ordinem canonicorum
regularium debeant observare.
V. Lucca, Eccl. s. Fridiani n. 98 (vol. III p. 432).
294 Bologua.
2 Fcrentino 1150 nov. 24
Eugenius III archipresbytero etc: suscipit eccl. b. Mariae Montis Belii sub
apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis;
statuit, ut ordo canonicus in eadem eccl. secundum b. Augustini regulam
institutus perpetuo conservetur; prohibet, ut de terris ecclesiae nullus laicorum
decimas ullatenus accipere vel petere audeat; concedit sepulturam liberam. —
Officii nostri. Ego Eugenius etc. Subscr. 13 card. Dat. Ferentin. p. m.
Mariniani S. R. E. scriptoris, 8 kal. dec, ind. 8 [l. 13], inc d. a. 1150, pont. d.
Eugenii pp. III a. 6.
B. — Edd. (Serenius) Tndulta ac privilegia pontificia apost. ord. cler. can. Salv. Lat.
(Mediolani 1606) p. 67 [Ms. cod. 40 bibl. Lmanae; cf. PflugkH. Iter p. 41 et Gott. Nachr. 1903
p. 596J = Bullarium Lateranense (Romae 1727) p. 34. Samoli 7* 221 n. 143 ex B = Migne
CLXXX 1428 n. 405. — Begg. CJalindri Dizionario IV 127. Guidicini Cose notabUi II 246.
J. 6539. JL. 9416.
Adnotamus insuper privilegium amplissimum Innocentii IV a. 1253 mart. 29
ecclesiae Montis Bellii concessum (cf. Berger Les reg. d' Innocent IV t. III 198
n. 6443), in quo laudantur privilegia Eugenii (n. 2), Alexandri (n. 4), Urbani (n. 5),
Gregorii (n. 6), Clementis (n. 8) et Celestini (u. 10).
*3 (1159—73)
Guido de Reno et Ubaldus subdiac. S. R. E. sententiam proferunt pro eccl.
s. Mariae Montisbelii super eccl. s. Pauli de Palude.
Laud. in n. 6. — Reg. JL. — .
Guido prior eccl. s. Maiiae de Rheno obiit a. 1173 mai. 30 (cf. Trombelli Mem.
istor. concernenti le due canoniche di S. Maria di Reno e di S. Salvatore p. 278).
Ubaldus a. 1173 ex subdiacono S. K. E, archiepiscopus Pisanus electus est.
*4 (1159—81)
Alexander III concedit privilegium protectionis et ius eligendi archipresby-
terum; prohibet, ne liceat Bononiensi ep. nova et indebita gravamina impo-
nere, nullumque a canonicis seu archipresbytero eccl. s. Mariae extorqueat iura-
mentum.
Laud. in n. 6 et in Innocentii IV jyrivilegio a. 1253 mart. 29 (cf. n. 2). — Tteg. JL, — .
*5 (1186)
Urbanus III concedit privilegium protectionis.
B Beg. — Regg. Serenius p. 67 = Bull. Lat. p. 34. PflugkH. Iter p. 304 n. 808.
JL. 15719.
Laudatur etiam in u. 6 et in Innocentii IV privilegio (cf. n. 2).
6 Ferrara 1187 nov. 16
Gregorius VIII Acurso archipresbytero etc: ad exemplar Eugenii (n. 2)j
Alexandri (n. 4) et Urbani (n. 5) suscipit eccl. b. Mariae Montis Belii sub
apost. protectione, confirmat ordinem canonicum secundum b. Augustini regu-
lam atque institutionem fratrum s. Fridiani ibi institutum, et possessiones pro-
priis expressas vocabulis et decimas; concedit facultatem tempore generalis
interdicti terrae divina officia celebrandi; indulget ad instar Alexandri (n. 4)
facultatem archipresbyterum eHgendi; confirmat privilegium qd. Gerardi
Bononien. ep. et consuetudines et libertates; prohibet ad exemplar Alexandri
Monteveglio — San Giovanni in Persiceto. 295
(n. 4), ne liceat Bononiensi ep. nova et indebita gravamina imponcre, nullum-
que a canonicia seu archipresbytero extorqueat iuramentum; concedit ius
recipiendi clericos vel laicos et sepulturam liberam; prohibet, ne quis infra
parochiam oratorium vel ecclesiam construere praesumat; statuit, ut sententias
interdicti vel suspensionis ab eis promulgatas nuUus sine congrua satisfactione
relaxet. ~ Monet nos. Ego Gregorius etc. Subscr. 8 card. Dat. Ferrariae
p. m. Moysi Lat. can. vicem gerentis cancellarii, 16 kal. dec, ind. 6, inc. d.
a. 1188, pont. v. d. Gregorii pp. VIII a. I.
B Reg. — Ed. Pennotti * p. 670 ex apograjiho; *• » p. 690. — Regg. Calindri Dizio-
nario I 364. IV 41. 83. PflugkH. Iter p. 310 n. 848. JL. 16053.
*7 (1187—91)
Clemens III committit praeposito Mutinensi causam inter archipresbyterum
de Montebelio et abbatem s. Fabiani super duabus ecclesiis s. Donati et
s. Venantii.
Laud. in n. 9. — Reg. JL. — .
*d (1187—91)
Clemens III concedit privilegium protectionis.
Laud. in Innocentii IV privikgio (cf. n. 2). — Reg. JL. — .
9 Roma S. Pietro 1191 iun. 12
Celestinus III archipresbytero et fratribus de Montebelio: confirmat senten-
tiam, quam praepositus Mutinen. ex delegatione Clementis (n. 7) super duabus
ecclesiis s. Donati et s. Venantii contra abbatem s. Fabiani protulit. — lustis
petentium, Dat. Rom. ap. s. Petrum 2 id. iun. pont. n. a. I .
A (inter acta Celestini V). — Ed. Gott. Naehr. 1910 ex A. — Reg. JL. — .
Monasterium s. Fabiani, cuius in hoc rescripto Celestini III fit mentio, abbatia
ss. Fabiani et Sebastiani esse videtur (cf. Lubin p. 57. 402).
*10 (1191—97)
Celestinus III concedit privilegium protectionis.
Laud. in Innocentii IV privilegio (cf. n. 2). — Reg. JL. — .
San Giovanni in Persiceto.
Domenico Golinelli Memorie istoriche antiche e moderne di Budrio, terra nel
contado di Bologna (Bologna 1720). — Francesco Erri Dell' origine della citta di Cento
e di sua pieve. della estensione, de' limiti e degli interramenti delle valli circumpadane
(Bologna 1769). — Marc'Antonio Crescimbeni Annotazioni storico - critiche sopra certo
libro intitolato «Dell' origine di Cento* etc. (Venezia 1771). — Gianfrancesco Erri Tratteni-
nienti in risposta alle ,Annotazioni storico-critiche" etc. (Modena 1772). — M. A. Crescim-
beni Nuove annotazioni sopra la storia di Cento in difesa delle precedenti censurate in
un libro „Trattenimenti di Gianfrancesco Erri" etc. (Venezia 1772). — Filippo Monte-
forti Storia della citta di Cento vol. I— IV, ms. s. XVIII, Cento Arch. consulare del
Comune. — F. Monteforti Documeuti per la storia della citta di Cento, ms. a. 1765,
ib. — G. Tiraboschi Pizionario topografico-storico degli stati Estensi II 193sq. — Carlo
Monti Storia della citta di San Giovanni in Persiceto (Bologna 1838). — Gaetano Atti
Sunto storico della citta di Cento (Cento 1858). — Gius. Landi Storia delV antica terra
296 Bologna.
di Pieve presso Cento, diocesi di Bologna (Bologna 1855). — Gius. Landi La Bolognese
pianura e la terra di Pieve presso Cento L II (Bologna 1877). — Giac. Cassani Origine
giuridica delle decime ecclesiastiche in generale e delle Centesi in particolare (Bologna
1894). — Luigi Breventani Deduzioni storiche sull' origine vera della decima di Cento
(Bologna 1897). — L. Maccaferri Storia medioevale del castello di San Giovanni in Per-
siceto in: Atti e Mem. per le prov. di Romagua Ser. III t. XVI (1898) 381 sq. — Augusto
Gaudeuzi Documenti relativi alla causa tra il comune di Cento e la mensa arcivescovile
di Bologna (Bologna 1899). — L. Breventani Discussioni suirorigine vera della decima
di Cento (Bologna 1899). — L. Maccaferri Del ducato Persicetano e del suo territorio
in: Rivista Abruzzese XV (1900) 139 sq. — A. Gaudenzi II monastero di Nonantola, il
ducato di Persiceta e la chiesa di Bologna in: BuUettino dell' Istituto storico italiano
XXII (1901) 77 sq. — A. Pellegrini Storia di Pieve di Cento (Lucca 1903).
Ecclesia s. lohauuis de Fersiceto.
In archivo canonicorum ecclesiam collegiatam s. lohannis de Persiceto
administrantium charta antiquissima a. 1123 data est. Archivum civitatis cum
chartis inde ab a. 1107 incendio a. 1869 damnatum est. Privilegia Romanorum
pontificum ante Innoceutium III frustra ibi quaesivimus. Commemoramus
autem Lotharii III privilegium hominibus s. lohannis de Persiceto a. 1132
concessum (Stumpf Reg. 3272). Conf. etiam Gott. Nachr. 1898 p. 7.
*i (1191-97)
Celestinus III sententialiter mandat cappellanis eccl. s. lohannis de Persi-
ceto, ut Bononiensi ep. parochiam suam causa confirmationis puerorum, prae-
dicationis et correctionis annis singuUs visitanti procurationeni exhibeant.
V. Bologna, Episc. n. 45.
Sala Bologuese
£cclesia s. Mariae et s. lohannis de Sa^a.
De loco cf. Trombelli Mem. istor. concernenti le due canoniche di
S. Maria di Reno e di S. Salvatore p. 119; de nobilibus de Sala cf. Hessel
Geschichte der Stadt Bologna p. 87 not. 4.
1 (Sala 1179 feb. 28)
Domini de Sala dant S. R. E. et Alexandro III eiusque successoribus fun-
dum terrae in castro Sale, in quo honorifice possit construi ecclesia cum
canonica et cimiterio ad honorem Dei et b. Mariae et s. lohannis bapt. etc.
V. Eccl. s. Mariae de Rheno n. 16.
2 Yclletri (1182—83) mai. 4
Lucius III G. abbati s, Proculi et priori s. Victoris Bononien.: conqueren-
tibus priore et canonicis s. Mariae de Reno, quod, cum in ecclesia de Sala
ius haberent patronatus ipsius ecclesiae, archipresbytero mortuo et patronis
ac clericis inter se penitus dissentientibus, omnes electionem praefato priori
unanimiter commiserunt, sed post recessum eius quidam cappellanus abbatis
s. Stephani Bononien. in archipresbyterum est electus, qui, appellationis obsta-
Eccl. s. lohannis de Persiceto — Eccl. s. Mariae de Buida Medicinae. 297
culo interposito, officium archipresbyteratus exercuit et administrationeni
rainus ordinate recepit; mandat, quatenus, partibus convocatis, rationes et
allegationes audiant et, appellatione remota, quod iustum fuerit, iudicent.
V. Eccl. s. Mariae de Rheno n. 18.
Medicina.
Riflessi di tenera e divota consolazione all' antichissima Bolognese terra di Buda
(In Bologna 1754). — (Pasquale Orlandi) Memorie storiche della terra di Medicina e
8U0 circondario (Bologna 1852). — Gius. Simoni Cronistoria del comune di Medicina
<Bologna 1880).
Ecclesia s. Mariae de Buida Medicinae.
Plebis de Buida sive Buda saepius in privilegiis canonicorum ecclesiae
■cathedralis Bononiensis, ad quam pertinuit, sermo fit (cf. Eccl. cathedr. n. 2.
13. 17). Decimationes Gadii et ecclesias s. Mariae in Garda, s. lohannis in
Fontanis et s. Thomae Hadrianus IV canonicis confirmavit (cf. Eccl. cathedr.
n. 6). Praeterea notamus Friderici I privilegium hominibus de Medicina
«,. 1155 mai. 13 concessum (Stumpf Reg. 3708), quo praecepit, ut castrum
Medicinae restitueretur.
Alexandri III rescriptum (n. 2) in Libro Axium canonicorum ecclesiae
■cathedralis Bononiensis legitur; cf. supra p. 255.
C = Libro delle Asse, s. Xlllsq., Bologna Arch. capitolare.
C* = lura ill. et rev. dd. canonicorum et capituli eccl. metropolitanae Bononien.,
a. 1700, Bologna Arch. di stato [ex C].
*i (1144—45)
Lucius n sententiam de eccl. de Medicina profert.
Laud. in n. 2. — Reg. JL. — .
2 Benevento (1167—69) dec. 7
Alexander III Guidoni s. Thomae, P. s. Mariae in Garda et R. s. lohannis
in Fontana sacerdotibus: mandat, quatenus plebi de Medicina tamquam matri
ecclesiae et plebano eiusdem loci oboedire curent et debitara ei reverentiam
impendere nullatenus recusent, salva sententia b. m. Lucii pp. (n. 1). — Dignum
est. Dat. Beneventi 7 id. dec.
C /'. IH [= Ci p. 51]. — Ed. PflugkU. Acta 111 216 n. 209 ex CK — Begg. PflugkH.
Iter p. 268 n. 593. JL. 11464.
3 Anagni (1173—76) aiig. 6
Alexander III Alberto archipresb. et canonicis Bononiae: indulget, ut
horaines de plebatu Medicinae ad debitas decimas eis persolvendas et Ram-
baldum et lohannem Palmerium praecipue, ne decimas ipsas eis auferant,
districtius compellendi facultatem liberam habeant, et tam eos quam alios
homines, qui bona eorura illicite detinent et reddere nolunt, excoraraunicent.
V. Bologna, Eccl. cathedr. n. 9.
M 0 D E NA
(Mutina)
Relatio translationis corporis s. Getniniani a. 1106, auctore syuchrouo, edd. Muratori
Scr. * VI 89 sq.; "^ ed. Bertoni VI (1907) p. I; P. Bortolotti Antiche vite di S. Gemiuiano
vescovo e protettore di Modena in: Mon. di storia patria delle prov. Modenesi, Chron. XIV
(Modena 1886) ; P. Bertoni Atlante storico paleografico del duoruo di Modeua (Modena 1909)
p. 85sq.; cf. F. Patetta Studi storici e note sopra alcune iscrizioni medievali della regione
Modenese e sopra i Carmina Mutinensia in: Mem. della R. Accademia di Modena Ser. VIII
t. VI (Modena 1905) 188 sq. — Francesco Forciroli Vite de beati Modenesi scritte lati-
namente (s. XVI), edite per cura di Luigi Maini (Modena 1856). — Francesco Panini
Cronica della citta di Modena, ms. s. XVI, Modena Bibl. Estense; cf. Tiraboschi Bibl. Mod.
IV 22. — Gaspar Sillingardus Catalogus omnium episcoporum Mutinensium (Mutinae
1606). — Girolamo Briani Historia della citta di Modena vol. I. II, ms. s. XVII in.,
Modena Arch. di stato (Arch. Boschetti X. XIV 41. 42). Alterum exemplar est in bibl.
Estensi (codd. Campori); cf. Vedriani Dottori Modonesi p. 76; Tiraboschi Bibl. Mod. I 345.
— Lodovico Casali Vita, morte e miracoli del glorioso San Geminiano, vescovo pro-
tettore della citta di Modana (In Modana 1633). — Ughelli * II 87 sq.; * II 73sq. —
Alessandro Baldocchi Saggio della vita di S. Geminiano, vescovo e protettore di Modena
(Modena 1660). — Guillelmi Codibue In vitam s. Geminiani episcopi et protectoris
Mutinae (Mutinae 1660). — Lodovico Vedriani Vite ed elogi de' cardinali Modonesi (In
Modona 1662). — L. Vedriani Memorie di molti santi martiri confessori e beati Modo-
nesi (In Modona 1663). — L. Vedriani Vita di S. Geminiano raccolta da diversi scrittori
Modonesi (In Modona 1665). — L. Vedriani Historia dell' antichissima cittk di Modona I. II
(In Modona 1666 — 67). — L. Vedriani Catalogo de vescovi Modonesi e racconti del]'attioni
loro nel reggere varie chiese dentro e fuori deiritalia (In Modona 1669). — Pellegiino
Rossi Vita di San Gemiuiano, vescovo e protettore di Modena (In Modena 1736). —
Domenico Vandelli Meditazioni sopra la vita di S. Geminiano etc. scritta dal Dott. Pelle-
grino Rossi (In Venezia 1738); Appendice (In Venezia 1743). — Cesare Frassoni Memorie
storiche di Finale * (Modena 1752); '^ (1778). — Girolamo Tiraboschi Storia dell' augusta
badia di S. Silvestro di Nonantola I (In Modena 1784) 1 sq. 31 sq. — Lodovico Ricci
Corografia dei territori di Modena, Keggio e degli altri stati gia appartenenti alla casa
d'Este 1 (In Modena 1788); * (1806). — GiroL Tiraboschi Memorie storiche Modenesi I— V
(In Modena 1793 — 95). — G. Tiraboschi Dizionario topografico-storico degli stati Estensi.
Opera posturaa I. II (Modena 1824— 25). — (Luigi Muzzarelli e Alessandro Rosa) Diritti
della citta di Modena suUe aque di Secchia (Modena 1827). — Francesco Sossai Modena
descritta * (Modena 1841). — Gius. Baraldi Compendio storico della citta e provincia di
Modena (Modena 1846). — (Carlo Borghi) Le due gemme della mitra episcopale di
Modena, ossia brevi memorie intorno al beatissimo protettore San Geminiano ed a San
Geminiano II, gloriosi vescovi di detta citta (Modena 1849). — (Agostino Saetti) Memorie
storiche ed artistiche di tutte le chiese degli Estensi domini (Modena 1884). — Celestino
Episcopatus Mutiuensis. 299
Cavedoni Cenni storici intonio alla vita, ai miracoli ed al culto del glorioso San Gemi-
niano, vescovo e protettore principale della chiesa Modenese (Modena 1856). — C. Cave-
doni Elenco storico de' sommi pontefici Romifhi che ne tempi andati furono di passaggio
e di soggiorno in Modena (Modena 1857). — Cappelletti XV 191sq. — Cesare Campori
Intorno ai documenti inediti della stovia Modenese e su quelli spezialmente dell' archivio
nazionale in: Mem. della R. Accademia di Modena IV (1861) 122 sq. — C. Campori Di
Guido vescovo di Modena, contemporaneo di Berengario II e di Ottone I ib. IV (1861)
128 gq. — C. Campori Leodoino vescovo di Modena ib. IX (1868) 93 sq. — Arsenio
Crespellani Memorie storiche Vignolesi (Modena 1872). — A. Crespellani Compendio
storico di Savignano sul Panaro (Modena 1873). — Cesare Campori Memorie sul vescovo
Eriberto in: Memorie patrie storiche e biografiche (Modena 1881). — C. Campori Notizie
storiche del Frignano (Modena 1886). — P. Bortolotti Antiche vite di S. Geminiano,
vescovo e protettore di Modena iu: Monumenti di storia patria delle prov. Modenesi,
Serie delle cronache etc. XIV (Modena 1886). — Arsenio Crespellani Guida di Modena
(Modena 1887). — Pietro Costa Giani Memorie storiche di San Felice sul Panaro
(Modena 1890). — Storia di Modena e dei paesi circostanti dalle origini fino alP a. 1860
(Modena 1893). — A. Crespellani Chiesa e colle di S. Anastasio in Savignano sul Panaro
(Modena 1895). — L'Appennino Modenese descritto ed illustrato (Rocca S. Cassiano 1895). —
L. Berti Vicende e condizioni ecclesiastiche neirAppennino Modenese (Bologna 1896). —
A. Crespellani Castelvetro e le sue antiche chiese (Modena 1897). — Giulio Belvederi
S. Geminiano nella legenda e nella storia in: Rivista stor. crit. delle scienze teologiche II
(1906) 742sq. III (1907) 353 sq. — L. Rinaldi Castelvetro e le .sue chiese (Modena 1909).
De auctoribus res Mutinen.ses illustrantibus cf. Lodovico Vedriani Dottori Modo-
uesi di teologia, filosofia, legge canonica e civile con i suoi ritratti (lu Modona 1665);
Girolarao Tiraboschi Biblioteca Modeuese I— VI (In Modena 1781 — 86); cf. G. Campori
Osservazioni intorno la Biblioteca Modenese del Tiraboschi in: Atti e Mem. per le prov.
Modenesi e Parmenrsi Ser. III t. II; Ser. IV t. X et Ser. VI t. I.
Episcopatns Mntinensis.
Primum Mutinensium antistitem Cletum saeculo secundo ineunte floruisse
pia narrat traditio (cf. Tiraboschi Mem. Mod. IV 45 sq.). Inter omnes autem
s. Geminianum episcopum et protectorem civitatis colit Mutinensium pietas.
Leodoinum quoque laudamus, qui temporibus Guidonis imperatoris Mutinen-
scm urbem muris munivit, Guidonem, Berengarii II regis ct Ottonis I archi-
cancellarium, Heribertum, qui Wibertum antipapam a. 1084 ordinavit. Neque
enim mirum est, quod Mutinenses episcopi multa ab imperatoribus et regibus
diplomata, quae enumerare longum est, acceperint.
Episcopus, ut ceteri Aemiliae provinciae praesules, initio Mediolanensi,
deinde Ravennatensi archiepiscopo suffragabatur. A. 1106 Paschalis II Ra-
vennati ecclesiae schismaticae Mutinensem ademit (n. 8), Gelasius II restituit
(cf. Ravenna, Archiepisc. n. 189). A. 1148 ipsa vero Mutinensis civitas ab
Eugenio III propter civium rebellionem et iniurias Nonantulano monasterio
contumaciter illatas episcopali dignitate privata est et parochia eius inter
quatuor vicinos episcopatus distributa (n. 15—18); sed paulo post in gratiam
apostolici recepta, Ildebrandum diac. card. s. Eustachii administratorem et
rectorem accepit. Ecclesia Mutinensis in integrum restituta in oboedientia
Ravennatis archiepiscopi (cf. Ravenna, Archiepisc. n. 249) perseveravit, donec
Gregorii XIII iussu a. 1583 Bononiensi novo archiepiscopatui addicta est.
300 Modena.
Denique a. 1S53 a Pio IX metropolitani nominis et iuris incrementum ipsa
quoque accepit, Carpensi, Regiensi, Guastallensi, Massana ecclesiis iuris-
dictioni Mutinensis archiepiscopi subiectis (cf. Cappelletti XV 298 sq.).
Archivum episcopii paucas tantum chartas continet, inter quas Calixti II
privilegium autographum (n. 10), in codice pensionum mensae episcopalis
s. Xlllsq. (fol. 132) insutum. Maxima vero chartarum pars in tabulario canoni-
corum una cum privilegiis ecclesiae cathedralis custoditur. Nonnullae chartae
in archivo reipublicae, olim Estensium adservantur (Cancellaria ducale.
Ecclesiastici : Yescovado di Modena).
Antiquum archivum secretum ducum Estensium, a. 159S FerrariaMutinam
translatum (cf. supra p. 204), chartis ex archivis Ravennae, Ferrariae, Mutinae,
Regii abundat; cf. G. Ognibene Le relazioni della casa d'Este coll' estero in:
Atti e Mem. per le prov. Modenesi Ser. Y t. III (1903). A. 1S61 in archi-
vum reipublicae conversum est, quo cum tabularia congregationum suppres-
sarum, a. 1S12 Mediolanum transportata, coniuncta sunt; cf. Giorgio Ferrari-
Moreni Sopra una copiosa collezione di antiche pergamene levate nell' a. 1S12
dall" archivio demaniale di Modena e trasportate a Milano etc. (Modena 1S61).
De archivo reipublicae cf. I. Malaguzzi-Yaleri Larchivio di stato in Modena
in: Atti e Mem. per le prov. Modenesi Ser. lY 1. 1 (1892) et G. Campi Cenni
storici intorno Tarchivio secreto Estense ora diplomatico in Modena in: Atti
e Mem. per le prov. Modenesi e Parmensi II (1864) 335 sq. et in: Arch.
stor. ital. Ser. III t. 11 p. I (1S95) 223 sq. De archivo marchionum Rangoni
cf. supra p. 1 7. De chartis et libris a Ludovieo Antonio Muratori relictis
cf. Luigi Yischi Archivio Muratoriano (In Modena 1S72).
De bibliotheca Estensi cf. Blume Iter Ital. II 1 1 sq. ; Neigebaur in
Serapeum XXI (1860) Slsq.; Bethmann in Archiv XII 696 sq.; Luigi Carbo-
nieri Cenni storici della R. biblioteca Estense in Modena con appendice di
documenti (Modena 1S73); Atti e Mem. per le prov. Modenesi Ser. lY t. II
(1892) 193 sq. Penes eandem bibliothecam hodie codices et libri adservantur
a losepho Campori Mutinensi collecti; cf. Luigi Lodi Catalogo dei codici e
degli autografi posseduti dal marchese Giuseppe Campori I. II (Modena
1875 — 94).
Praeterea conf. Zaccaria Excursus litterarii p. 152sq. et Iter litterarium
p. lllsq.; Blume Iter II llsq. ; Fr. Bonaini Gli archivi dellEmilia in: Gior-
nale storico degli archivi Toscani Y (1S61) 144 sq.: Brcsslau in N. Archiv III
109 sq.; G. Zucchetti in Arch. stor. Lomb. II (1875) 197 sq.; Kaltenbrunner in
Wiener SB. XCIY636sq.; PflugkH. Iter p. 52 sq.; Gott. Nachr. 1S97 p. 242 sq.
A — Orig. Modena Arch. vescovile.
A^ = Orig. ilodena Arch. capitolare.
B' = Cop. ib.
C = CoUectio diplomatum imperialium et regalium nec non buUarum, brevium
et litteraruni sedis apost. . ., quae in arcliivo capitulari asservantur, ordine
chronologico disposita a Ferd. Bassoli (Mutinae 1819—21) ib.; cf. infra p. .309.
I) = Girolamo Briani Historia della cittu di Modeua vol. I, s. XVII, Modena Arch.
di stato (Arch. Boschetti).
Episcopatus Mutinensis. 301
E = Phil. Ant. Ronconi Vetera eccl. Bononien. monumenta, s. XVIIJ, Bologna Bibl.
della R. Universita cod. 317; cf. supra p. 246.
-F = Const. Ruggieri Manuscripta X, s. XVIII, ib. cod. 3664; cf. supra p. 246.
1 482 mai. 30
Simplicius lohanni ep. Ravennati: rcprehendit eum, quod Gregorium ep.
Mutinenscm consecraverit invitum; iubet, eidem tradi possessionem in Bono-
niensi 30 sol. reddituum liberonim etc.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 7. — Conf. Tiraboschi Storia di Nonantola I 34.
2 Laterano 861 nov.
Nicolaus I Petro ep. una cum coepiscopis Aemiliae regionis, in concilio
lohanne archiep. Ravennate praesente, de iniuriis ab eo illatis lamentanti:
praecipit, ut nullus amodo et deinceps archiep. Ravennas ad eorum episcopia
sine voluntate eorum accedero temptet vel aliquam pecuniam ab eis exigere
vel res ecclesiae eorum aut monasteria sive plebes aut titulos sive praedia
diripere audeat neque vocare Ravennam praeter tempora a patribus definita;
ut illud quod trigesimale dicunt Ravennae nullo modo eos facere cogere
audeat, itaque nec angariam nec agriculturam nec dationem aliquam archiepp.
Ravennatibus sit licentia ab eo eiusque successoribus amodo et deinceps ex-
quirendi nec fas sit illis prohibeve clericos eorum, quominus per Ravennam
et quo voluerint equitando incedant; tribuit licentiam, ut quotiens Romam
occurrere velint, nullum impedimentxim eis archiep. Ravennas nec palam
nec occulte facere praesumat; decernit, ut cum statutis temporibus archiep.
Ravennas eos ad concilia convocaverit, nullo modo eos diutius retinendi
licentiam habeat, ita ut ultra 15 dies pro gravi necessitate Ravennae nulla-
tenus remorentur; decernit, ut nihil exhibeant archiep. Ravennati, nisi quod
canones sacri praecipiunt quodque ceteri episcopi per Liguriam et Venetiam
atque Histriam suis metropolitis exhibere probantur. — Sollicitudinem omnium
ecclesiarum. Scr. p. m. Leonis scrin. S. R. E., in m. nov., ind. II [10 M^].
Lcgitur in codice capituli Mutinensis 0 II 2 s. X [M^J et in memhrana eiusdem
capittdi s. XII A 6 XIX, omissis tamen quihusdam capitulis [M^]. — Edd. Bacchini
Agnelli Lib. pontif. Rav. II App. p. 80 ex M"^ = Ughelli "^ II 347, = Muratori Scr. II^ 204,
= Labbe-Coleti X 189 = Mansi XV 598, = Speroni Degli Alvarotti Adriensium epp. series
p. 20, = CappeUetti II 84, = Migne CVI 787. Zaccaria Biblioteca antica e moderna di
storia letteraria II (In Pesaro 1767) 414sq. ex M^ = Mansi XV 598 in not. — Begg. Sillin-
gardus Catal. p. 26. Wermimjhoff in N. Archiv XXVI 629. Muhlbacher Beg. Karol. *
n. 1222 a. J. p. 2.38. 240 et JE. I p. 343. 345 ad a. 861 et a. 862 nov.
Conf. Aemilia n. 36 (supra p. 9); Ravenna, Archiepisc. n. 108 (supra p. 41);
Imola, Episc. n. 2 (supra p. 163). — Gravissimi erroris me vehementer poenitet,
quod auctoritatem Mansii secutus sum, qui ex codice capituli Modoetiensis (Monza)
integrum privilegii textum se deprompsisse affirmat. Sed iam Dondi Notizie del duomo
di Modena p. 272 optime monstravit, Mansium pro codice ^Mutinensi'' negligenter
legisse nModoetiensi". Corrige ergo quae supra p. 9. 41. 163 adnotavi. — De Petro
episcopo, ad quem privilegium hoc directum est, nihil scimus. A. 861 Mutinae
Ernidus episcopus sedebat (cf. Tiraboschi Storia di Nonantola I 35 sq.).
3 (878 nov.)
lohannes VIII Wibbodo Parmensi et Paulo Placentino et Paulo Regensi
et Liudoino Mutinensi epp. : nuntiat, se 8 kal. dec. (nov. 24) Taurinium venisse ;
302 Modena.
iubet, ut 4 non. dec. (dec. 2) Papiae ad synodum celebrandam esse debeant;
qui primo hanc epistolam legerit, aliis sub omni festinatione transmittat.
V. Parma, Episc. n. 5.
4 (1049—54)
Leo IX W(iberto) Mutinensi ep.: mandat, ut intersit consecrationi ecclesiae
novae (Padilironensis) et elevationi corporis b. Symeonis monachi, eremitae
et diaconi.
V. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum (JL. 4310).
5 (1064)
Alexanderll Hariberto Mutinensi ep.: scribit canonibus contineri, episcopi
promotionem, renitente ecclesia, nullo modo posse fieri. — Noscit fraternitas.
CoU. Britt. Alexandri 11 ep. 23. — Ed. Loewenfeld Epp. p. 45 n. 89. — Regg. Ewald
in N. Archiv V 333 n. 23. JL. 4545.
6 (1064—65)
Alexander II Heriberto Mutinensi ep.: mandat, ut (lohannem) clericum
diligenter inquirat eumque mundura relinquere Deoque ser^ire permoneat,
ita tamen, quod, si verum sit quod in litteris (Papii) abbatis (coenobii
b. Bartholomaei) contineatur, nulla ei monachicum portandi habitum violentia
inferatur, sed propriae tantunimodo voluntati relinquatur. — Praefatum
clericum.
Coll. Britt. Akxandri II ep. 30. — Ed. Loeivenfeld Epp. p. 49 n. 98. — Regg. Ewald
in N. Archiv V 334 n. 30. JL. 4560.
Praecedit Heriberti ep. epistola ad Alexandrum II missa (ed. Loewenfeld
Epp. p. 48 n. 97), qua libellum Papii abbatis coenobii b. Bartholomaei papae obtulit.
*7 (Roma 1074 mart. 17)
GregoriusYII invitat Heribertum Mutinen. ep. una cumGuilielmo Papiensi ep.,
ut cum Azone marchione ad se venire nullo modo praetermittat pro reddenda
ratione coniugii Azonis.
Laud, in Gregorii VII epistola ad Beatricem duceni eiusqtie filiam Mathildim a. 1074
oct. 16 missa J. 3641. JL. 4882. — Reg. JL. — .
Superest Gregorii VII epistola ad Guilielmum Papien. ep. de eadem re a. 1074
mart. 17 missa J. 3595. JL. 4884. Guilielmus vero eji. minime venit (cf. GregoriiVII
epistolam a. 1074 dec. 16 J. 3670. JL. 4908). — Meminerint lectores, Heribertum ep.
a. 1084 mart. 24 Wibertum antipapam inthronizavisse (cf. Meyer v. Knonau Jahr-
biicher III 530 sq.).
S GuastaUa 1106 oct. 22
Paschalis II in concilio apud villam Guardastallum, a. d. inc. 1106, 11 kal.
nov. celebrato constituit, ut Aemilia tota cum suis urbibus, id est . . . Mutina
. ., nunquam ulterius Ravennati metropoli subiaceat.
v. Aemilia n. 48 et Ravenna, Archiepisc. n. 188.
9 Piperno (1112) nov. 13
Paschalis II I(ohanni) Nonantulano abbati: mandat, ut iudicium, quod a
B(onoseniore) Regino ep. et Gr(egorio) apost. sedis diac. et legato de restitu-
tione quarumdam ecclesiarum factum est, Mutinensi observet episcopo. —
Quanto aliquis, Dat. Piperni id. nov.
Episcopatus Mutinensis. 303
Legitur in cod. capituli Mutinensis 0 II 2 s. X (in principio). — Edd. Zaccaria Bibl.
•antica e moderna di storia letteraria II (In Pesaro 1767) 425. G. Bertoni in Studi medievali
III (1908) 132 = Rirista stor. Benedettina IV (1909) 278. — Reg. JL. — .
Conf. Tiraboschi Storia di Nonantola II 586.
10 Laterano 1121 niart. 4
Oalixtus II Dodoni ep. etc: sancit. ut universi Mutinen. episcopatus fines
integri conserventur; concedit ecclesiarum consecrationes, clericorum pro-
motiones, decimas et oblationes, et confirmat possessiones; decernit, ut nulli
omnino episcoporum facultas sit infra fines episcopatus sine consensu episcopi
ecclesiam consecrare, chrisma conficere aut clericos ordinare praeter ecclesias
et clericos de castro et burgo Nonantulae; confirmat Urbani II sententiam,
ne abbates in parochialibus ecclesiis, quas tenent, absque episcoporum con-
silio presbyteros collocent, sed episcopi parochiae curam cum abbatum con-
sensu sacerdoti committant. — Sicut iniusta poscentibus. Ego Calixtus etc.
Subscr. 2[l card. Dat. Lat. p. m. Grisogoni S. R. E. diac. card. ac bibl., 4 non.
mart., ind. 14, inc. d. a. 1121, pont. autem d. Calixti II pp. a. 3J.
A (mutilum). fB' a. 1294 feb. 15. C p. 107. D f. 108'. E. FJ. — Edd. SiJHngardus
Catal. p. 77 ex A = Ughelli » II 147; ^ II 117 = Bull. Rom. ed. Cocquelines II 191 n. 39 =
BuU. Rom. ed. Taur. II 346 n. 39, = Migne CLXIII 1200 n. 126. Muratori Antiq. V 351 ex B^
= Savioli Ann. Bolognesi J* 169 n. 107. Tiraboschi Metn. Mod. II^ 91 n. 331 ex A. Robert
Bullaire du pape Calixte II t. I 321 n. 219 ex A. — Rcgg. Vedriani Hist. II 84. Vedriani
Catal. p. 52. Tiraboschi Storia di Non. I 113. Cappelletti XV 318. Dondi. Notizie del
duomo p. 282. J. 5036. JL. 6894.
Urbani II sententia in hoc privilegio laudata (JL. 5751) est decretum in con-
cilio Claromoutano a. 1095 promulgatum c. 4 (ed. Mansi XX 902), quod iterum
editum est in concilio Nemausensi a. 1096 (ed. Mansi XX 934). Couf. etiam Inno-
centii decretum JL. 8276.
11 Laterano 1128 april. 25
Honorius II Dodoni ep. etc.-: repetit Calixti II privilegium (n. 10). — Aequi-
tatis et iustitiae. Ego Honorius etc. Dat. Lat. p. m. Aimerici S. R. E. diac.
card. et canc, 7 kal. mad.. ind. 6, inc d. a. 1128, pont. autem d. Honorii
pp. II a. 4.
B^ s. XIU. fC p. 110]. — Edd. Tiraboschi Mem. Mod. II (> 99 n. 342 = Migne CLXVI
1278 n. 64 = Liverani Opp. IV 318 n. 159. — Regg, Sillingurdus Catal. p. 78. Vedriani
Catal.p.53. Cappelletti XV 318. J. 5264. JL. 7309.
12 Pisa 1185 mai. 80
Innocentius II in concilio deponit Alb(ertum) Mutinen. electum, quia, cum
pro mala conversatione ac publica symonia electio de ipso in Parmensi ecclesia
facta esset damnata, indignum visum est, ut tam criminosa persona in alia
ecclesia ad episcopale regimen vocaretur.
Acta concilii edd. Bernheim in Zeitschrift fiir Kirchenrecht XVI (1881) 148 = Mon.
Germ. Constit. I 577 n. 402 (cf. Mansi XXI 490). — Regg. J. p. 573. JL. I p. 865.
13 ' Pisa (1134—36) niai. 25
Innocentius II ep. [B. cod.] et F. praeposito et clericis Mutinen.: nuntiat,
se habito episcoporum et cardinaUum consilio sententiam excommunicationis
in consules Mutinenses, qui frequentibus litteris commoniti neque ab iniuria
304 Modena.
destiterunt neque ad se totiens vocati venerunt, promulgavisse; praecipit^
quatenus a praefatis consulibus tamquam excommunicatis penitus caveant et
eandem sententiam per Mutinensem episcopatum publice nuntiantes, parochia-
nos ab eis abstinere omnimodis faciant etc.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 28. — In codice E legitur inscriptior
^Venerabili filio B." etc, quae prorsus corrupta esse videtur. Sed utrum D(odoni),
qui a. 1135 obiit, an R(ibaldo), qni post a. 1135 electus est (cf. n. 12), epistola haec
directa sit, in medio relinquitur.
14 Laterano 1139 april. 17
Innocentius II Ildebrando abbati mon. b. Silvestri de Nonantula etc: eo in
concilio adversus Ribaldum Mutinen. ep. conquerente, decernit pactum inter eos
de consecratione quarumdem ecclesiarum, quia contra multorum Romanorum
pontificum privilegia mon. Nonantulano indulta factum esse constat, viribus
carere, praecipiens eidem Mutinensi ep., ne quid simile ulterius attemptare
praesumat, quin potius mon. Nonantulanum semper et ubique quiete perfrui
libertate ei concessa permittat.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 31.
*15 Cremona 1148 (iul. 7)
Eugenius III in concilio Cremonae celebrato, condemnat Mutinensem civi-
tatem, ne de cetero proprium habeat episcopum, et distribuit dioecesim eius
in quatuor vicinos episcopatus, episcopali tamen dignitate episcopo relicta,
ut ei liceat nullius urbis esse episcopum.
Hist. pontif. c. 21 (ed. Mau. Germ. Scr. XX 583). — Reg. JL. II p. 58.
De re cf. n. 16—18; Sillingardus Catal. p. 78 sq.; Ughelli » II 148; ^ II 118 ad
a. 1146; Savioli Auijali Bolognesi I 282 sq.; Tiraboschi Storia di Konantola I 40;
Tiraboschi Mem. Mod. I 183. IV 55; Bernhardi Konrad III t. II 731.
16 JBrescia (1148) aug. 24
Eugenius III Gerardo Bononien. ep.: nuntiat, se consilio tam cardinalium
quam Peregrini Aquileien. patriarchae et plurimorum episcoporum Mutinensem
civitatem in perpetuum ab episcopali dignitate privavisse, ut neque in civitate
neque in tota Mutinensi parochia episcopus de cetero statuatur.
V. Bologna, Civ. n. 6.
17 Viterho 1149 feh. 8
Eugenius III Placito abbati mon. b. Petri secus Mutinam siti etc: nuntiat,
se propter Mutinensium contumaciam et graves excessus, quos diu contra
mandata sedis apostolicae commiserunt, communicato consilio tam cardinalium
quam aUorum episcoporum, Mutinensem eccl. in perpetuum episcopali digni-
tate privavisse et ipsius parochiam per vicinos episcopatus divisisse, mona-
sterium b. Petri in ius et proprietatem S. R. E. reservavisse etc.
V. Mon. 8. Petri n. 1. 2.
18 Tusculanuni (1149) april, 8
Eugcnius III archipresbyteris de s. Martino in Centum ripis, de Baioaria,
de Civitate nova, de Ganaceto, de s. Thoma de Lamma, de Sorbaria, de
Solaria, de s. Felice, de Massa, et de Ponte ducis: nuntiat, se propter gravem
Mutinensium contumaciam et excessus eiusdem civitatis parochias per vicinos
Episcopatus Mutinensis. 305
episcopatus divisisse, quasdam vero ecclesias ipsius parochiae specialiter in
sua potcstate servavisse; Reginae ecclesiae ipsorum ecclesias cum omnibus
cappellis in perpetimm concessisse etc.
V. Reggio, Episc. n. 13. — Paucirolius in Rer. hist. patriae suae (ed. Regii 1847)
p. 110 e contra narrat, Eugenium III tunc oppida Castrum vetus (Castdvecchio),
Prinianum (Prignano), Saxolum (Sassiiolo) a dioecesi Mutinensi segregasse eaque
Regino episcopatui attribuisse (cf. Atfarosi Notizie istor. della citta di Reggio
I 197). Hodie Vignola (cf. Tiraboschi Dizionario II 411), Baggiovara, Cittanova,
Ganaceto, S. Tommaso di Laraa (1. c. I 395), Sorbara, Soliera, S. Felice sul Panaro,
Massa Finalese, Pons ducis (1. c. II 214). — De restitutione Mutinensis episcopatus,
ab aliis Eugenio III, ab aliis Hadriano IV attributa, nihil comperti habemus.
19 ■ Laterano 1166 mai. 4
Alexander III Henrico ep. etc: repetit Calixti II et Honorii II privilegia
(n. 10. 11). — Sicut iniusta poscentibus. Ego Alexander etc. Subscr. 18 card.
Dat. Lat. p. m. Hermanni tit. s. Susannae presb. card., 4 non. mai., ind. 14,
inc. d. a. 1167, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 7.
A^. — Edd. Tiraboschi Mem. Mod. Ilb i):j ad n. 331 Exc. ex A^ = Migne CC 453
n.450bis. — Regg. Sillingardus Catal. p. 81. Ughelli ^ II 150; '^ II 119. PflugkH. Iter p. 266
n. 582. J. 7532. JL. 11276.
-*20 (1168)
Ildebrandus S. R. E. presb. card. atque legatus apost. sedis vocat Henricum
Mutinen. ep., conquerente abbate Nonantulano, quod Lovoletum de Solaria
iuris et proprietatis Nonantulanae ecclesiae invaserit, ad rationem faciendam.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 58. — Sed episcopus, se impeditum
praetendens, ad cardinalem se tunc venire non posse scripsit.
*21 (1168)
Alexander III mandat Henrico Mutinen. ep., Alberto abbate Nonantulano
per legatos apud apost. sedem conquerente de Lovoleto ab illo invaso et
de sacerdote capto, quatenus vel possessionem relinquat et denarios ablatos
sacerdoti reddat vel plenam iustitiam de utroque coram Ildebrando S. R. E.
presb. card. et legato apost. sedis abbati faciat.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 59.
*22 (1168)
Alexander III mandat Ildebrando S. R. E. presb. card. atque legato apost.
sedis, ut Henricum Mutinen. ep. Alberto abbati Nonantulani mon. conque-
renti de Lovoleto ab illo invaso coram se iustitiam reddere faciat.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 60.
*23 (1168)
Ildebrandus S. R. E. presb. card. et legatus apost. sedis ex mandato Alexan-
dri III (n. 22) iterum mandat Henrico Mutinen. ep., quatcnus possessionem
Lovoleti relinquat et denarios ablatos sacerdoti reddat, eique praefigit certum
terminum et locum ad iustitiam faciendam.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulannm n. 61. — Episcopus tameu, suas occasiones
praetendens, ad cardinalem venire distulit.
Kehr, Italia pontificia V. * 20
30(j Modeua.
=^24 (1108)
Ildebrandus S. R. E. presb. card. et legatus apost. sedis mandat Henrico
Mutinen. ep. sub debito oboedientiae, ut visis iitteris suis infra 8 dies denarios
sacerdoti ablatos reddat.
V. Mon. s. Silvestri NoDantulanum n. 62. — Quod episcopus uon fecit, sed car-
dinali respondit, cum eum sciret apud Placentiam vel Parmam esse, se ei occur-
surum esse, abbati de Lovoleto rationem facturum.
*55 (1169)
Alexalider III Ildebrando S. R. E. presb. card. et legato apost. sedis litteras
dirigit. ut infra 30 dies Henricum Mutinen. ep. rationem faciendi abbati
Alberto Nonantulano vocet etc.
V. Mon. s. Silvestri Nonautulanum n. 63.
*26 (1169)
Ildebrandus S. R. E. presb. card. et apost. sedis legatus indulget Henrico
Mutinen. ep. ad (Alberto) abbati Nonantulano satisfaciendum ex mandato apost.
(n. 25) non solum 30, verum et ultimum 60 dierum spatium,
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 64. — Episcopus vero tandem ad curiam
veniens (cf. n. 27), querimoniae libellum eoutra abbatem factum cardinali porrexit.
27 Bmevento 1109 mart. 26
Alexander III Henrico ep. etc: repetit privilegium suum (n.l9). — Sicut
iniusta poscentibus. Ego Alexander etc. Subscr. 1 6 card. Dat. Beneventi
p. m. Gratiani S. R. E. subdiac. et not., 7 kal. april. , ind. 2, inc. d. a. 1169,
pont. V. d. Alexandri pp. III a. 10.
A\ [B^ s. XIII. B^ a. 1294 feb. 15]. — Edd. Tirahoschi Mem. Mod. W' 94 ad n. 331
Exc. ex A'^ = Migne CC 576 n. 611. — Regg. Vedriani Catal. ;j. 56. PflugJcH. Iter j). 269
n. 600. J. 7754. JL. 11608.
*28 (1169)
Ildebrandus S. R. E. presb. card. et apost. sedis legatus statuit Henrico
Mutinen. ep. alium terminum.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum u. 65. — Episcopus vero ad Romanam sedem
appellavit.
29 Soliera 1169 april. 11
Ild(ebrandus) S. R. E. presb. card. atque legatus (papae generalem legationem
in Italia babens) in controversia inter abbatem Albertimi Nonantulanum et
ep. Henricum Mutinen., qui Lovoletum de Solaria iuris et proprietatis Nonan-
tulanae eccl. invasisse dicebatur, cum episcopus non a se, sed a d. apostolico
videatur appellasse, cum ab exsecutore non sit appellandum nisi in casu,
reddit abbati possessionem cumque per missum suum Buccadeferro in eam
introire facit.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulauum n. 66.
30 Veroli (1170) april. 26
Alexander HI Hen(rico) Mutinen. ep.: conquerentibus abbate et fratribus
Nonantulanis cum clero et populo eiusdem loci, quod ep. iactasset, se ab ipso
privilegium obtinuisse, quo monasterio antiqua iura et libertates subtraxisset.
Episcopatus Mutinensis. 307
mandat, quatenus quodcumque privilegium a se obtinuerit, illud bulla
munitum per securum nuntium sibi transmittat.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 72. — Alexandri III privilegium a. 1169
mart. 26 (n. 27) intelligendum esse videtur.
*31 (1169-72)
Alexander III committit O(ddoni) s. Nicholai in carcere Tulliano diac. card.,
apost. sedis legato, ex appellatione (Henrici) Mutinen. ep. (cf. n. 28) contro-
versiam inter (Albertum) abbatem Nonantulanum et Mutinensera ep. super
possessione Lovoleti terminandam.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 74.
*32 (1169—72)
O(ddo) s. Nicholai in carcere Tulliano diac. card., apost. sedis legatus, ex
mandato Alexandri III (n. 31) in controversia inter (Albertum) abbatem Nonan-
tulanum et (Henricum) Mutinen. ep. super possessione Lovoleti, auditis ratio-
nibus et allegationibus utriusque partis et testibus receptis, praefigit utrique
parti terminum, quo se debeant cum attestationibus et allegationibus aposto-
lico conspectui praesentare.
v. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 75.
*33 (1169—72)
M(anfredus) s. Georgii ad Velum aureum diac. card., apost. sedis legatus,
terminat compositione amicabili controversiam inter canonicos Mutinenses et
Hem-icum ep. super procuratione archiepiscopi (Ravennatis) et legatorum apost.
sedis vertentem de spontaneo assensu partium, ita quidem, ut sive absens
fuerit episcopus sive praesens totam procurationem primae diei, canonici
autem totam diei secundae archiepiscopo et legatis teneantur exhibere.
V. Eccl. cathedr. n. 3.
*34 (1169—72)
Alexander III transmittit Manfredo s. Georgii ad Velum aureum diac.
oard., apost. sedis legato, sub bulla allegationes et depositiones testium in
controversia inter Nonantulanum abbatem et Mutinensem ep. super possessione
Lovoleti, eique mandat, ut causam ipsam, appellatione postposita, terminet.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 76.
*35 (1169—72)
Manfredus s. Georgii ad Velum aureum diac. card., apost. sedis legatus, ex
mandato Alexandri III (n. 34) definit controversiam inter (Albertum) Nonan-
tulanum abbatem et (Henricum) Mutinen. ep. super possessione de Lovoleto,
ita ut abbas de cetero commodo possessoris fungatur et episcopus, si de
proprietate litigare voluerit, onere petitoris.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 77. — Episcopus tamen, peremtorie citatus,
noluit adire eius praesentiam.
36 Tusculammi (1170—72) nov. 26
Alexander III abbati et fratribus Nonantulanis: confirmat sententiam a
Manfredo diac. card. et apost. sedis legato in controversia inter (Albertum)
Nonantulanum abbatem et (Henricum) Mutinen. ep. super possessione Lovoleti
prolatam (n. 35).
20*
308 Modena.
V. Moa. s. Silvestri Nonantulanum n. 78. — Conf. praeterea Alexandri III
rescriptum abbati et fratribus s. Petri Mutineu. a. 1174 april. 28 missum de pactione
inter eos et Henricum ep. a. 1172 iul. 29 facta (Mon. s. Petri n. 9).
37 Tusculanum (1179—81) feh. 8
Alexander III praeposito et canonicis Mutinen.: confirmat compositionem
amicabilem, qua b. m. M(anfredus) qd. Praenestinus ep., tunc s. Georgii ad
Velum aureum diac. card., apost. sedis legatus, controversiam inter eos et
b. m. Henricum qd. Mutinen. ep. super procuratione archiep. (Ravennatis) et
legatorum apost. sedis terminavit (n. 33).
V. Eccl. cathedr. n. 11.
58 Verotia (1186—87) april 5
Urbanus III mag. Martino praeposito et canonicis Mutinen.: ad exemplaf
Alexandri (n. 37) confirmat ordinationem inter eos et H(enricum) b. m. qd.
ep. Mutinen. super receptione legatorum Rom. ecclesiae et procuratione archiep.
Ravennatensis de assensu et voluntate M(anfredi) b. m. s. Georgii ad Velum
aureum diac. card., tunc apost. sedis legati, factam (n. 33).
V. Eccl. cathedr. n. 19.
39 Laterano 1196 feb. 12
Celestinus III Mutinensi ep.: litteris conquerenti, quod s. Viti et de Baio-
aria archipresbyteri, eo inscio et penitus inconsulto, mag. Martinum Mutinen.
praepositum et quosdam alios in canonicos receperint, illis spretis et penitus
reprobatis, pro quibus episcopus intervenirc curaverat et rogare, statuit, ut,
sicut in dioecesi Mutinen. hactenus est servatum, nullus in ecclesiis, ei dioece-
sana lege subiectis, praeter auctoritatem eius in clericum admittatur, vel, si
admissus fuerit, talis institutio nullam obtineat firmitatem; indulget, ut eos,
qui possessiones ecclesiarum temere perturbare praesumpserint, nisi post
ti'inam admonitionem a sua praesumptione destiterint, excomraunicationi sub-
iciat. — Cum ad universalis. Dat. Lat. 2 id. feb. pont. n. a. 5.
A^. [G p. 12SJ. — Edd. Tiraboschi Mem. Mod. IVf> 18 n. 616 ex A^ = Migvte CGVI
1142 n. 244. — Begg. Sillingardus Gatal. p. 85. Cappdktti XV 319. J. 10570. JL. 17323.
40 Laterano 1196 mai. 21
Celestinus III Mutinensi ep. : per litteras significanti, quod, cum in civitate
Mutinen. talis consuetudo fuerit ab antiquo, ut prima die episcopus, secunda
canonici , tertia abbas s. Petri, quarta clerici civitatis legatos debeant sedis
apost. procurare, in hoc ipse solus aggravetur, legato vel metropolitano per
unum diem tantummodo commorante, statuit, quod, si aliquando legatus Rom.
ecclesiae vel metropolitanus (Ravennas) in Mutinen. civitate per tot dies
moram non fecerit, quod singulas procurationes per ordinem recipiat, illi qui
ad exhibcndas procurationes tenentur, ei studeant de ipsa procuratione pro-
portionaliter rcspondere. — Per litteras fraternitatis. Dat. Lat. 12 kal. iun.
pont. n. a. 6.
A^. [G p. 124]. — Edd. Mtiratori Antiq. V 1055 ex A^ = La Farina Bischiarazioni
e documenti * IV 238 n. 79, = Mignc GCVI 1170 n. 267. — Eegg. Tiraboschi Mem. 3Iod. IV^ 18
n. 617. Cappelletti XV 318. J. 10594. JL. 17SS5.
Conf. n. 33. 87. 38 et Eccl. cathedr. n. 19.
Episcopatus Mutinensis — Eccl. cathedralis s. Geminiani. 309
41 Laterano 1196 nov. 8
Celestinus III Mutinensi ep.: liberam tribuit facultatem, ut tam de clericis
plebis de Baioaria quam de aliis Mutinen. dioecesis clericis, qui occasione
archiepiscopalis protectionis debitam ei oboedientiam subtrahere conantur,
secundum antiquam et rationabilem consuetudinem, sublato appellationis ob-
staculo, disponere valeat. — Cum praeter commune. Dat. Lat. 0 id. nov.
pont. n. a. 6.
A\ fC p. 125]. — Edd. Timhof^chi Mem. Mod. IV '> 18 n. 618 ex A^ = Migm CCVI
1183 n. 280. — Regg. Sininfjardus Catal. p. 85. Cappelletti XV 319. J. 10610. JL. 17435.
De loco Baggiovara cf. n. 18. 39.
Ecclesia cathedralis s. Oemiiiiani.
(Carlo Borghi) II duomo ossia Cenni storici e descrittivi della cattedrale di Modena
(Modena 1845). — (A. Saetti) Memorie p. 1 sq. — Antonio Dondi Notizie storiche ed
artistiche del duomo di Modena coll'elenco dei codici capitolari (Modena 1896). — Giulio
Bertoni Atlante storico paleografico del duomo di Modeua (Modena 1909).
Ecclesia cathedralis s. Geminiani, venerandae antiquitatis (cf. Tiraboschi
Mem. Mod. I^ 10 n. 8 ot p. 21 n. 16), saec. XI ex. instaurata, a Paschale II
a. 1106, praesente Mathilda comitissa, dedicata est (n. l). Iterum refecta, a
Lucio III a. 1184 sollemniter consecrata est (n. 18).
Tabularium ecclesiae cathedralis, etiamnunc locupletissimum et bene
conservatum, cum chartis inde a saec. VIII, custoditur penes canonicos.
Praeterea ibi exstant volumina I— XIX „Instrumentorum collectio ab a. 1 095
etc." Chartas transcripsit Ferd. can. Bassoli a. 1819 — 21 in Collectione diplo-
matum etc. [C\.
Inventarium archivi s. XVI legitur in cod.Vat. lat. 4998; cf. Montfaucon
Bibl. bibl. I 136; Blume Iter II 1 1 ; Bethmann in Archiv XII 247; Gott.
Nachr. 1903 p. 11. Alterum inventarium penes canonicos custoditum confecit
a. 1818 Ferd. Bassoli „Indice generale cronologico delle pergamene e scritture
deirarchivio capitolare di Modena", cuius summarium vulgavit Cappelletti
XV 313 sq.
Bibliotheca quoque canonicorum non parvi pretii est; cf. F. A. Zaccaria
Lettere due sopra i codici della libreria capitolare di Modena in: Bibl. antica
e moderna di storia letteraria 11(1767) 377 sq.; Blume Iter II 15 sq.; Beth-
mann in Archiv XII 699; Merkel in K Archiv I 572 sq.; Dondi Notizie
p. 271 sq. — Necrologium eccl. Mutinensis saec. XI edd. Muratori Antiq.
III 725 sq. et Bortolotti Antiche vite di S. Geminiano p. 117sq.
A = Orig. Modena Arch. capitolare.
C = CoUectio diplomatum iraperialium et regaliura nec non bullarum, brevium et
litterarum sedis apost. . ., quae in archivo capitulari asservantur, ordine
chronologico disposita a Ferdinaudo Bassoli (Mutinae 1819—21), Modeya
Arch. capitolare; cf. Gott. Nachr. 1897 p. 246.
310 Modena.
D = Girolamo Briani Historia della citta di Modena vol. I, s. XVII, Modena Arch.
di stato (Arch. Boschetti).
E = Onuphrii Panvinii Fragnienta de pontificibus et cardinalibus, s. XVI, Roma
Arch.Vat. Misc. Arm. XI t. 34; cf. Gott. Nachr. 1901 p. 2 sq.
*1 Modena 1106 oct. 8
Paschalis II consecrat altare s. Gerainiani (8 id. oct.).
Relatio translationis corporis s. Geminiani ap. Mnratori Scr. ' VI 87; * VI 8. Cavedoni
Cenni p. 81 (ital.) = Cappelletti XV 251. Bortolotti Antiche vite p. 111 sq. Bertoni Atlante
p. 90. — Begg. Overmann Grdfin Mathilde von Tuscien p. 177. J. p. 492. JL. I p. 726.
2 Pisa (1134—36) mai. 25
Innocentius II ep. [B. cod.] et F. praeposito et clericis Mutinen. : praecipit,
quatenus a consulibus Mutinensibus tamquam excommunicatis penitus caveant
et eandem sententiam per Mutinen. episcopatum publice nuntiantes, parochia-
nos ab eis abstinere oranimodis faciant.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 28.
*5 (1169—72)
M(anfredus) s. Georgii ad Velum aureum diac. card., apost. sedis legatus,
terminat compositione amicabili controversiam inter canonicos et Henricum
Mutinen. ep. supcr procuratione archiepiscopi (Ravennatis) et legatorum apost.
sedis vertentem de spontaneo assensu partium, ita quidem, ut sive absens
fuerit episcopus sive praesens totara procurationera primae diei, canonici
autem totam diei secundae archiepiscopo et legatis teneantur exhibere.
Laud. in n. 11. 19. — Reg. JL. — .
'*4 (1173—74)
I(ldebrandus) bas. XII Apostolorura presb. card., apost. sedis legatus, profert
arbitrium supcr controversia inter abbatem et fratres s. Petri Mutinen. ex una
parte et canonicos Mutinenses ex altera de sepultura cuiusdam mulieris Osse-
letidae vertente.
V. Mon. s. Petri n. 8.
5 Anagni (1174) april. 28
Alexander III abbati et fratribus s. Petri Mutinen.: confirraat arbitrium,
quod I(ldebrandus) bas. XII Apostolorum presb. card., apost. sedis legatus,
inter eos et canonicos Mutinenses super controversia de sepultura Osseletidae
protulit (n. 4).
V. Mon. s. Petri u. 9.
6 ' Ferrara (1177) niai. 9
Alexander III Guidoni praeposito et capitulo: confirmat constitutionem ab
eis factam, ut Mutinensis eccl. plures 14 canonicis vel pauciores habere non
debeat. — Fervens et sincera. Dat. Ferrariae 7 id. maii.
A. [C p. 113] . — Edd. Tiraboschi Mem. Mod. IW^ 69 n. 482 ex A = Migne CC 1114
n. 1284. — Regy. Silli)igardus p.81. Cappelletti XV 318. J. 8486. JL. 12834.
7 Venesia (1177) mai. 30
Alexander III praeposito et canonicis: confirraat constitutionera de assensu
episcopi ab eis factam, ut in eccl. Mutincnsi nulli canonicorum extra moran-
tium, nisi forte in scholis fuerit, praebenda dc cctero conferatur; statuit, ut
Eccl. cathedralis s. Geminiaui. 311
nemini liceat parochianos eorum ad sepulturam recipere, nisi salva iustitia
ecclesiae eorum in parte testamenti. — Cum vclimus. Dat. Venetiae in Rivo
alto 3 kal. iun.
A. [C p. 111]. — Edd. Tirahoschi Mem. Mod. III'> 70 n. 4H3 ex A = Migne CC 1117
n. 1289. — Regg. Cappelletti XV 318. J. 8491. JL. 12853.
8 Venezia (1177) mai. 30
Alexander III praeposito et canonicis: statuit, ut nemini licitum sit infra
parochias eccl. Mutinensis vel aliarum ecclesiarum eorum ecclesiam vel orato-
rium construere, salvis privilegiis Rom. ecclesiae. — Yiris ecclesiasticis. Dat.
Venetiae in Rivo alto 3 kal. iun.
A. [C p. 112]. — Edd. Tiraboscki Mein. Mod. 1II'> 70 n. 483, 2 = MUjm CC 1118
n. 1290. — Regg. Sillingardns p. 81. Cappelletti X V 318. J. 8492. JL. 12854.
9 Velletri (1180) upril. 28
Alexander III praeposito et canonicis: confirmat castrum Pantiani cum tota
curte et aliis pertinentiis suis, a b. m, Heriberto qd. Mutinensi ep. eis con-
cessum; praeterea confirmat concessiones et donationes a Mutinensibus epp.
factas secundum confirmationem A(rditii) ep. — lustis petcntium. Dat. Velletr.
4 kal. mad.
.4. [C p. 115 (4 id. niai.)7. — Ed. Tiraboschi Mem. Mod. JII'> 82 n. 510 ex A (4 id.
mad.). — Regg. SiUingardus p. 81. Cuppelletti XV 318. J. 8793 et JL. 13656 ad mai. 12.
*10 (1180)
Alexander III delegat lohannem Bononien. ep. et Albertum eiusdem eccl.
archipresbyterum cognitores causae inter mag. Ubertum (de Glarola) agentem
nomine Mutinen. canonicae ex una parte et archipresbyterum Lanfrancum de
Bondeno ex alia super ecclesia de Moclena.
Laud. in eorumdem iudicum sententia a. 1180 sept. 9 prolata (A). — Reg. JL. — .
Conf. etiam chartam a. 1180 sept. 12 de eadem re ap. Tiraboschi Mem. Mod.
III b 80 n. 507.
11 Tiisculanum (1179—81) feb. 8
Alexander III praeposito et canonicis: confirmat compositionem amicabilem,
qua b. m. M(anfredus) qd. Praenestinus ep., tunc s. Georgii ad Velum aureum
diac. card., apost. sedis legatus, controversiam inter eos et b. m. Henricum qd.
Mutinen. ep. super procuratione archiep. (Ravennatis) et legatorum apost. sedis
terminavit (n. 3). — Cum inter vos. Dat. Tusculan. 6 id. feb.
A. [C p. 114]. — Edd. Tiraboschi Mem. Mod. III'' 77 n. 503 ex A ad a. 1179 =
Migne CC 1293 n. 1052. — Regg. Sillingardus p. 81. Cappelletti XV 318. J. 9330. JL. 14342.
12 (1159-81)
Alexander III canonicis: Egidio canonico Mutinensi apud sedem apost.
constituto ex parte ipsorum requirente, si proles suscepta ex secundis nuptiis
in quarto gradu possit ad consortium cognationis prioris viri transire, respon-
det, quod soboles ex secundis nuptiis suscepta consortio cognationis prioris
viri in praescripto gradu coniungi de iure non possit. — Dilectus filius.
Comp. I lih. IV t. 15 c. l. — Edd. Augusiini Tarraconen. Opp. IV 255. Mansi XXI
1092. Friedherg Quinque compilationes p. 50. — Regg. J. 9084. JL. 14022.
3 1 2 Modena.
*13 (1159-81)
Alexander III conccdit privilegium protectionis.
Laud. in n. 14. — Eeg. JL. — .
14 Laterano 1182 mart. 9
Lucius III Bonifatio praeposito etc: ad exemplar Alexandri (n. 13) suscipit
Mutinensem eccl. sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis
expressas vocabulis, antiquas et rationabiles consuetudines; prohibet, ut infra
parochias ecclesiarum ipsorum nullus ecclesiam vel oratorium sine assensu
dioecesani ep. et ipsorum aedificare praesumat; interdicit, ne quis in ecclesiam
sine rationabili causa excommunicationis vol interdicti sententiam promulgare
praesumat; concedit sopulturam Mutinen. civium Uberam et ius eligendi prae-
positum. — Effectum iusta postulantibus. Ego Lucius etc. Subscr. 12 card.
Dat. Lat. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 7 id. mart., ind. 15, inc.
d. a. 1181, pont. v. d. Lucii pp. III a. 1.
A. [C p. 116. E f. 67 Exe.J. — Edd. TiraboscU Mem. Mod. 111^ 82 n. 512 e.v A ad
a. 1181 = Migne CCI 1124 n. 43. — Begg. Borghi p. 90 not. Cappelletti XV 318. J. 9462.
JL. 14606.
15 Anagni (1184) feb. 28
Lucius III praeposito et canonicis: canonicos in eccl. Mutinensi institui contra
antiquam consuetudinem prohibet, nisi quos canonici communi consensu elege-
rint vel pars eorum consilii sanioris providerit eligendos, salva constitutione
Lateranensis concilii. — Si quando. Dat. Anagn. 3 kal. martii.
A. [C p. 119]. — Edd. Tirahoschi Mem. Mod. llli' 91 n. 527 ex A ad a. 1183 =
Migne CCI 1236 n. 129. — liegg. CappcUetti XV 318. J. 9586. JL. 14986.
16 Anagni (1184) feb. 28
Lucius III Bonefatio praeposito et canonicis: confirmat cappellam s.Dalmatii,
quam b. m. Ildebrandus qd. bas. XII Apostolorum presb. card., cum regimen
episcopatus Mutinen. haberet, eis contulit. — lustis petentium. Dat. Anagn.
3 kal. martii.
A. [C p. 120]. — Edd. Tirahoschi Mem. Mod. III'' 91 n. 529 ex A ad a. 1183 =
Migne CCI 1237 n. 130. — Begg. Cappelletti XV 318. J. 9587. JL. 14987.
17 Anagni (1184) feh. 28
Lucius III Bonefatio praeposito et canonicis: constituit, ut, si absente
episcopo ad exsequias alicuius defuncti in civitatc vel extra fuerint invitati,
maiorem missam et oblationes sine contradictione qualibet habeant, sicut a
40 annis usque nunc observatum est; si autem parochianus aliquis ecclesiae
ipsorum apud aliam elegerit sepulturam, canonicam eis praecipit iustitiam
observari. — Apostolicae sedis. Dat. Anagn. 3 kal. martii.
A. [C p. 121. D f. 172]. — EM. SilUngardus p. 83. Gutt. Nachr. 1897 p. 262 n. 5 ex
A. — Befig. Vedriani Hist. II 120. Vedriani Catal. p. 59. Tiraboschi Mcm. Mt)d. III^ 91
n. 528 ad a. 1183. Cappelletti XV 318. PfliuikH. Iter p. 299 n. 780 ad feb. 27. JL. 14988.
18 J^Iodena 1184 iul. 12
Lucius III cum 10 cardd. et 5 epp. consecrat ecclesiam s. Geminiani, et
remittit 40 dierum poenam de criminalibus, de quibus confessi fuerint, et
Eccl. cathedralis s. Geminiani — Mon. s. Petri. 313
quartam partem venialium singulis annis omnibus, qui in festo ipsius honorem
■exhibuerint (A. D. 1184, ind. 2, 4 id. iuL).
Inscriptio in pariete exteriore ecclesiae. — Edd. Vedriuni Uist. II 118. Muratori
Sar. XI 54 = Watterich II 657. liossi Vita di S. Geminiano p. 101 = Speroni Degli
Alvarotti Adriensinm epp. series p. 82. VandelU Meditazioni p. 220. Caredoni Cenni p. 94
= Cappelletti XV 262. Oliv. Jozzi La tomba di Lucio III in Verona (Roma 1907) p. 20.
Bertoni in Mwatori So\ * VI 14. Bertoni Atlante tab. XII. — Begg. Sillingardus p. 83.
Vedriani Catul p. 58. Ughclli ^ II 150; "^ II 119; ' IV 234; ^ IV 167. Tiraboschi Mem.
Mod. II 3. IV 57. Borghi p. 12. J. p. 846 et JL. II p. 466 ad iul 14.
Conf. etiam Lucii III privilegium Gerardo Ravennati archiep. concessum a. 1184
sept. 4 (v. Ravenna, Archiepisc. n. 249).
19 Verona (1186—87) april. 5
XJrbanus III mag. Martino praeposito ct canonicis: ad exemplar Alexandri
(n. 11) confirmat ordinationem inter eos et H(enricum) b. m. qd. ep. Mutinen.
super receptione legatorum Rom. ecclesiae et procuratione archiep. Ravenna-
tensis de assensu et voluntate M(anfredi) b. m. s. Georgii ad Yelum aureum
diac. card., tunc apost. sedis legati, factam (n. 3). — Ea quae. Dat. Veron.
non. april.
A. — Edd. Tirahoschi Mem. Mod. III'> 99 n. 545 ex A ad a. 1186 = 3Iigne CCII
1474 n. 86. — Regg. Sillingardus p. 84. Borghi p. 90 not. J. 9908. JL. 15831.
Conf. etiam Celestini III rescriptum de eadem re Mutinensi episcopo a. 1196
mai. 21 missum (Episc. n. 40).
20 Roma S. Pietro 1194 april. 27
Celestinus III praeposito et capitulo: ad exemplar Alexandri (n. 6) con-
firmat constitutioncm, ut eccl. Mutinensis plures 14 canonicis vel pauciores
habere non debeat. — Fervens et sincera. Dat. Rom. ap. s. Petrum 5 kal.
maii pont. n. a. 4.
A. [C p. 122]. — Edd. Tiraboschi Mem. Mod. IV'' 13 n. 606 ex A = Migne CCVI
1031 n. 153. — Eegg. Borghi p. 90 not. Cappelletti XV 318. J. 10464. JL. 17092.
Conf. praeterea Honorii III rescripta de eadem re a. 1223 uov. 14 et a. 1226
april. 13 (Pressutti Reg. Houorii III t. II 173 n. 4558 et II 416 n. 5897).
Monasterium s. Petri.
Sillingardus Catalogus epp. Mutin. p. 47 sq. — Lubin p. 245. — Mabillou Ann.
ord. s. Benedicti ^ IV 94. — Maoro Alessandro Lazarelli Informazioue dell' archivio del
mouistero di S. Pietro di Modana vol. I— VII, ms. a. 1710 — 29, Modena Bibl. Estense. —
Tiraboschi Mem. Mod. I 96. III 182 sq. — Carlo Malmusi Notizie storiche ed artistiche
della chiesa e monastero di S. Pietro in Modena in: Annuario stor. Modenese I (Mo-
dena 1851) 79 sq. — F. C. Carreri Memorie storiche dei diritti e delle giurisdizioni del-
Tabbazia di S. Pietro in Modena fino al secolo XIV in: Atti e Mem. per le prov. Modenesi
Ser. V t. II (1903) 149 sq.
Celebre s. Petri monasterium monachorum ord. s. Benedicti secus Muti-
nam situm, a. 996 a lohanne ep. Mutinensi conditum est (edd. Sillingardus
p. 49 = Ughelli ^II 132; UI 106; Tiraboschi Mem. Mod. I'' 155 n. 134) in
loco, ubi a. 983 Stephanus presbyter consentiente Hildebrando ep. ecclesiam
s. Petri construxerat. Ab episcopis Mutinensibus multis privilegiis ditatum,
^ Friderico I a. 1159 speciali tuitionis privilegio munitum (Stumpf Reg. 3860),
314 Modena.
Dionasterium ab Eugenio 111, cum Mutinensem civitatem episcopali dignitate
privasset, apostolicae sedis proprietati i-eservatum est (n. l. 2), itaque in Cencii
Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 101) adnotatur:
„Monasterium sancti Petri''.
Monasterium olira ditissimum — cuius inter possessiones enumerabatur
in Romanorum pontificum privilegiis monasterium s. Michaelis de Candiana
in Paduano episcopatu situm — iam saec. XIV satis deminutum et abbatibus
commendatariis concessum est. A. 1434 ab Eugenio IV congregationi s. lusti-
nae de Padua addictum est, quae ibi usque ad finem saec. XVIII viguit.
Novum templura a. 1476 aedificari coepit. A. 1798 abbatia suppressa est.
Tabularium monasterii s. Petri, congregatione exstincta. primum Mutinae,
inde ab a. 1812 Mediolani in R. archivo custoditum, a. 1860 Mutinam repor-
tatum est, paucis chartis exceptis, quae Mediolani remanserunt (cf. n. 7). Est
satis integrum. Inveniuntur etiam in eo chartae ad monasterium s. Benedicti
super Padum spectantes, quas ex monasterio s. Caesarii (cf. infra p. 327),
quod ohm monachorum Padilironensium erat, huc venisse manifestum est.
De Libro privilegiorura s. XV, olim sign. zl, cf. Kaltenbrunner in Wiener SB.
XCIV 636; Gott. Nachr. 1897 p. 243.
Archivum Maurus Alexander Lazarellus, monachus s. Petri, a. 1710 — 29
in septem voluminibus accuratissime descripsit. Praeterea adnotamus „Inven-
tariura seu registrum mon. ss. Petri et Pauli civ. Mutinae", s. XV, Modena
Arch. di stato (S. Pietro cod. 2120), ubi iura et bona raonasterii recensentur-^
„Indice delle pergamene e scritture tutte che si conservano nelFarchivio del
monastero di S. Pictro di Modena", a. 1772, vol. I. II ib. (codd. 2170—71);.
„Indice cronologico dell' archivio del ven. raon. di S. Pietro di Modena e
delle scritture scritte su carta ordinaria", s. XVIII, ib. (codd. 2166 et 2167 1
2168 et 2169 in fine).
A — Orig. Modeua Arch. di stato (Corporazioni soppresse : Mon. di S. Pietro).
j4.» = Orig. Milano Arch. di stato.
B = Cop. Modena Arch. di stato (Corporazioni soppresse : Mon. di S. Pietro).
G = Liber privilegiorum et instrumentorum s. Petri Mutinensis, ch. s. XV, sign. A,.
ib. (cod. 2128).
D = Liber privilegiorum mon. s. Benedicti Padilironensis, mb. s. XV; alterum
exemplar exstat Veronae ia Bibl. comunale cod. 73G; alterum Mantuae iu
Bibl. comunale BIV18; tertium penes prof. Franc. Patetta ; cf. Mantova, Moru
s. Benedicti snper Padum.
E = Varie pergamene dell' archivio nostro trascritte, ch. s. XVII sq., sign. XXI F,.
Modena Arch. di stato (cod. 20G4).
F = Feudo di S. Cesario. Meniorie storiche sulla chiesa e monastero di S. Pietro,
ch. s. XVllsq., ib. (cod. 2044»).
G = Fel. Contelori Bullae et brevia Alexandri III, s. XVII, Roma Arch. Vat. Misc.
Arm. VII t. 127.
H = Cornelii Margarini .Schedae vol. 11, s. XVII, Brescia Bibl. Quiriniana A IV 18';
cf. Gott. Nachr. 1897 p. 2G4.
/ = M. A. Lazarelli Informazione dell' archivio de! mon. di S. Pietro di Modana
vol. I, s. XVIII, Modeua Bibl. Estense.
Mon. s. Petri. 315
K = Gio. Bruuacci Diplomata Patavina vol. I, s. XVIII, Venezia Bibl. Marc. cl. X
c. 199; cf. G6tt. Nachr. 1897 p. 351.
L = Gius. Gennari Raccolta di documenti inediti spettanti alla storia di Padova
vol. I— III, s. XVIII ex., Padova Bibl. del Seminario vescovile; cf. G5tt. Nachr.
1897 p. 350 sq.
*1 (1148)
Eugenius III, Mutinensi ecclesia in perpetuum episcopali clignitate privata
et ipsius parochia per vicinos episcopatus divisa, reservat monasterium
b. Petri in ius et proprietatem S. R. E.
Laud. in n. 2. — Reg. JL. — .
2 Viterho 1149 feh. 8
Eugenius III Placito abbati etc: suscipit mon. b. Petri secus Mutinam situm
sub apost. protectione, et confirmat possessiones nominatim expressas. — Sicut
devoti. Ego Eugenius etc. Subscr. 9 card. Dat. Viterbi p. m. Guidonis
S. R. E. diac. card. et canc, 6 id. feb., ind. 11, inc d. a. 1148, pont. v. d.
Eugenii III pp. a. 4.
A. [B s. XIV. C f. 6'. D. F (5 id. feb.). I p. 69 (5 id. feb.). L n n. 894]. —
Edd. Mumtori Antiq. IV 185 ex A = Miyne CLXXX 1384 n. 339, = Gloria Cod. dipl
Fadov. II 371 n. 504 Exc. Affarosi Notizie istor. della citta di Reggio I App. p. 14 n. 11. —
Regg. SiUingardus Catal. p. 79. Vedriani Catal. p. 53. Tiraboschi Mem. Mod. III'' 21 n. 388.
Calindri Dizionario IV 323. 361. V 273. Carreri p. 156. J. 6474. JL. 9322.
3 (1151?)
Ildebrando S. R. E. card. et apost. sedis legato Placitus abbas et totus con-
ventus s. Petri Mutinen. conqueruntur de Bernardo et eius filio de Malencalzo
aliisque et de sepulturis, decimis, oblationibus confinium terrae et parochiae
s. Petri, quae ei etiam a Romanis pontificibus sunt confirmatae.
B s. XII. — Ed. Muratori Antiq. VI 235 ex B ad a. 1147. — Regg. Hilbner Ge-
richtstirkunden Reg. 1664. Carreri p. 155. JL. — .
lldebrandus Crassus a. 1151, ut videtur, diac. card. s. Eustachii renuntiatus est;
itaque libellus supplex Placiti abbatis ad hunc fere annum referendus est. Idem
Placitus abbas iam a. 1136 sept. Richenzae imperatrici alium libellum supplicem
protulit (cf. etiam Bernhardi Lothar von Supplinburg p. 654 sq.).
4 Benevento 1170 ian. 10
Alexander III Geminiano abbati etc: ad exemplar Eugenii (n. 2) suscipit
mon. sub apoat. protectione, confirmat ordinem monasticum secundum b. Bene-
dicti regulam et possessiones propriis expressas vocabulis, concedit facultatem
liberam clericos sive laicos ad conversionem suscipiendi et ius eligendi abba-
tem. — Piae postulatio. Ego Alexander etc Subscr. 14 card. Dat. Benevent.
p. m. Gratiani S. R. E. subdiac et not., 4 id. ian., ind. 3, inc d. a. 1169,
pont. V. d. Alexandri pp. III a. 11.
A. [E. G Exc. (ex schedis Panvinii, ut videtur). H f. 234 Exc. (3 kal. ian.). I p. 79
Exc.J. — Edd. Tiraboschi Mem. Mod. III'> 51 n. 443 ex A ad a. 1169 = Migne CC 635
n. 675. — Regg. Carreri p. 158. J. 7824. JL. 11708.
*5 (1170)
Alexander III delegat Amatum Ferrariensem et G(abrielem) Adriensem
epp. iudices super controversia inter (Girardum) ep. Paduanum et (Geminia-
num) abbatem s. Petri Mutinen. super mon. de Candiana vertente.
316 Modena.
V. cliartam definitionis a. 1171 ian ap. Muratori Antiq. V 473 = Barotti Sti-ic de'
vescovi di Fetrara p. 24, = Spermii Degli Alvarotti Adriensiiim epp. seiies p. 78, = Gloria
Cod. dipl. Pador. II 217 n. 1018 = CavaUini Mon. stor. di S. Maria del Vado in Ferrara
p. 75. — Begg. Tiraboschi Mem. Mod. III'' 55 n. 453. Frizzi Mem. pei- la storia di Ferrara
' II 182; » il 250. JL. — .
Paduanus ep. ad apostolicam sedem appellavit.
*6 (1171—72)
Alexander III committit Petro Papiensi et Tedaldo Placentino epp. et
Bernardo electo s. Sepulcri de Placentia eandem eausam (n. 5), sublato
appellationis remedio, fine debito torminandam.
V. chartam conventionis a. 1173 ajyril. 28 ap. Muratoii Antiq. V 473 = Gloria Cod.
dipl. Padov. II 276 n. 1108. — Beg. JL. — .
Conf. n. 7. 12. 15. 20. 21.
7 Anagni 1173 iun. 20
^ Alexander III Geminiano abbati etc: suscipit mon. sub apost. protectione,
et confirmat possessiones et definitionis sententiam super causa de mon.
Candiano a (Petro) Papiensi et (Tedaldo) Placentino epp. et B(ernardo)
electo s. Sepulcri latam (n. 6); statuit, ut infra parochias monasterii et eccle-
siarum eius nullus ecclesiam vel oratorium sine assensu episcopi aedificet;
prohibet, ut nullus laicus a monachis decimas exigere audeat vel quomodo-
libet extorquere. — Religiosam vitam eligentibus. Ego Alexander etc.
Subscr. 12 card. Dat. Anagn. p. m. Gratiani S. R. E. subdiac. et not., 12 kal.
iul., ind. 6, inc. d. a. 1172, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 14.
AK [G f. 7'. H f. 234 (12 kal. iun.). / p. 82 Exc. (12 id. iul.). K f. 107]. — Edd.
Muratori Antiq. V 349 ex A^ ~ Migne CC 912 n. 1036, = Gloiia Cod. dipl. Padov. II 254
n. 1080. Sickel Mon. graphica III tah. 9 (arte phototypica imjyressum), p. 42 ex A^. — Begg.
Carreri p. 159. J. 8214. JL. 12228.
*8 (1173—74)
I(ldebrandus) bas. XII Apostolorum presb. card., apost. sedis legatus, profert
arbitrium super controversia inter abbatem et fratres s. Petri Mutinen. ex una
parte et canonicos Mutinenses ex altera de sepultura cuiusdam mulieris Osse-
letidae vertente.
Laud. in n. 9. — Beg. JL. — .
9 Anagni (1174) april. 28
Alexander III abbati et fratribus s. Petri Mutinen.: confirmat pactionem
inter eos et Hen(ricum) qd.Mutinensem ep. de canalibus molendinorum Yignolae
usque ad viam Mugnani factam et arbitrium, quod I(ldebrandus) bas. XII
Apostolorum presb. card. , apost. sedis legatus, inter eos et canonicos Muti-
nenses super controversia dc sepultura Osseletidae protulit (n. 8). — Ex
quodam authentico. Dat. Anagn. 4 kal. madii.
A. [H f. 236 Exc. I p. 77]. — Ed. Carreri p 167 n. 2 ad a. 1160. — Beg. Gott.
Nachr. 1897 p. 281 n. 8. JL. — .
Pactum inter Henricum ep. Mutinensem et Geminianum abbatem, duobus
% exemplis a. 1172 iul. 29 editum, v. ap. Carreri p. 168 n. 3.
Mou. s. Petri. 3I7
*10 (1174—75)
Ildebrandus (bas. XII Apostolorum presb.) card., in partibus Lombardiae
legatione fungens, confirmat, ecclesia Mutinensi vacante, Michaelem a monachis
coenobii s. Petri in abbatem electum.
Laitd. in n. 14. 16. — Eeg. JL. — . ^
11 Anagni 1184 ian. 27
Lucius III Michaeli abbati etc: ad exemplar Eugenii (n. 2) et Alexandri
(n. 4) suscipit mon. sub apost. protectione, confirmat ordinem monasticum,
possessiones propriis expressas vocabulis et iura. — Quotiens a nobis. Ego
Lucius etc. Subscr. 11 card. Dat. Anagn, p. m. Alberti S. R. E. presb. card.
et canc, 6 kal. feb., ind. 2, inc d. a. 1183, pont. v. d. Lucii pp. III a. 3.
A. fC f. H. E. I p. 95] . — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex A. — Regg. Kaltenbrunner in
Wiener SB. XCIV 680 n. 9o82a. Carreri p. 161. JL. 14979.
12 Verona 1186 apriJ. 10
Urbanus III Michaeli abbati etc : ad exemplar Eugenii (n. 2), Alexandri (n.4)
et Lucii (n. 11) suscipit mon. sub apost. protectionc, confirmat ordinem mona-
sticum, possessiones propriis expressas vocabulis, iura et sententiam definitivam
super causa de mon. de Candiana ab Alexandro confirmatam (n. 7). —
Regularem vitam eligentibus. Ego Urbanus etc Subscr. 13 card. Dat.
Veron. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 4 id. april. , ind. 3, inc d.
a. 1186, pont. v. d. Urbani pp. III a. 1.
A. f2 B a. 1440 ian. 13 = C f. 8'. E. I p. 97 Exe.J. — Ed. PflughH. Acta III 327
n. 370 ex C. — B^gg. Kaltenhrunner in Wiener SB. XCIV 683 n. 9815 a. Carreri p. 162.
JL. 15581.
13 Verona (1186—87) april. 26
Urbanus III Michaeli abbati: indulget ei eiusque successoribus usum mitrae,
sandalionim, caligarum et chirothecarum. — Eos ecclesia Romana. Dat.
Veron. 6 kal. madii.
A. fC f. 12. I p. 99] . — Edd. Margarini Bull. Cas. I 21 n. 19 ex A. Tiraboschi
Metn. Mod. III^ 100 n. 547 = Migne CCII 1476 n. 90. — Eegg. Carreri p. 162. J. 9912.
JL. 15840.
*14 (1185-87)
Urbanus III ratam habet electionem Michaelis abbatis s. Petri ab Ildebrando
card., Mutinensi ecclesia tunc vacante, suis litteris confirmatam (n. 10).
Laud. in n. 16. — Eeg. JL. — .
15 (Ferrara 1187 nov. 5)
Coram Gratiano ss. Cosmae et Damiani diac card. controversia inter Michae-
lem s. Petri Mutinen. et lohannem s. Michaelis Candianen. abbates super
investitura ab abbate Mutinensi accipienda et super oboedientia ab abbate
Candianensi facienda componitur.
V. cliartam a. 1187 nov. 5 ap. Muratori Antiq. V 475. — Eegg. Frizzi Mem. per la storia
di Ferrara 1 II 210; '"- II 284. Carreri p. 163. JL. — .
16 Modena 1187 tiov. 22
Gregorius VIII Michaeli abbati: ad exemplar Urbani (n. 14) ratam habet
electionem eius ab Ildebrando card., Mutinensi ecclesia tunc vacante, suis
3isj Modena.
litteris confirmatam (n. 10). — Ex iniuncto nobis. Dat. Mutin. 10 kal. dec.
ind. G.
A. [C f. 12. E. I p. 100]. — Ed. PfliigkH. Acta III 351 n. 401 ex A. — Eegg.
Kattenbrimner in Wiener SB. XCIV 687 n. 10004 a. Carrefi jj. 163. JL. 16062.
17 3fodena 1187 nov. 22
Gregorius VIII abbati et capitulo: suscipit mon. cum omnibus bonis et posses-
sionibus sub apost. protectione; praeterea indulget, ut episcopo Mutinensi
tempore (Michaelis) abbatis in monasterium sine ordine iudiciario facultas
non pateat ecclesiasticam sententiam proferendi. — Ad hoc sumus. Dat.
Mutin. 10 kal. dec. ind. 6.
A. [C f. 12'. I p. 101] . — Ed. PflugkH. Ada III 3.50 n. 400 ex A. — Regg. Kalteiu
hrunner in Wiener SB. XCIV 687 n. 10004 b ex C. Loewenfeld ib. XCVII 64 ex autogr. in
arch. Mediolanen. PflughH. Iter p. 311 n. 853. Carreri p. 163. JL. 16063. 16064.
18 Reggio 1187 nov. 24
Gregorius "VIII Michaeli abbati et monachis: inhibet, ne quis de laboribus
ipsorum, quos per conversos, animaUa et instrumenta ipsorum in curte de
Crispellano faciunt, ubi vineas, hortos et terram uno aratro et pLus modicum
excolendam habent, ab ipsis decimas extorquere praesumat. — Cura suscepti.
Dat. Reg. 8 kal. dec. ind. 6.
A. [C f. 12. E. I p. 100]. — Ed. PflugJcH. Acta III 351 n. 402 ex A. — Begg.
Muratori Antiq. III 225. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 636 not. 8 ex C. Loetvenfeld
ih. XCVII 56. 64 ex autogr. in arch. Mediolanen. Carreri p. 163. J. 10004 et JL. 16060 a ad
nov. 22. J. 10005 et JL. 16065 ad mv. 24.
19 Laterano 1188 mai. 29
Clemens III Michaheli abbati et conventui: ad exemplar Lucii (n. 11),
Urbani (n. 12) et Gregorii (n. 17) suscipit mon. cum omnibus possessionibus
sub apost. protectione; prohibet, ne aliqua persona aquam per monasterium
defluentem auferre, possessiones vel alia bona ipsius invadere aut monasterio
violentiam audeat irrogare ; ad exemplar Gregorii (n. 18) inhibet, ne quis de
laboribus ipsorum in curte de Crispellano decimas extorquere praesumat. —
Cum ad universas. Dat. Lat. 4 kal. iun. pont. n. a. 1.
A. [C f. 12'. I p. 103 Exe.]. — Ed. PflngJcH. Acta III 365 n. 419 ex A. — Regg.
Kaltenhrunner in Wiener SB. XCIV 689 n. 10082a. JL. 16256.
20 Laterano 1194 oct. 1
Celestinus III Michaeli abbati etc: ad exemplar Eugenii (n. 2), Alexandri
(n.4), Lucii (n. 11) et Urbani (n. 12) suscipit mon. sub apost. protectione,
confirmat ordinem monasticum, possessiones propriis expressas vocabulis et
iura (tit n. 12). — Regularem vitam eligentibus. Ego Celestinus etc. Subscr.
17 card. Dat. Lat. p. m. Egidii s. Nicolai in carcere Tulliano diac. card.,
kal. oct., ind. 13, a. d. inc. 1194, pont. v. d. Celestini pp. TII a. 4.
A. [C f. 10'. E. I p. 108 Exc.]. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex A. — Bcgg. Kalten-
bnmne)- in Wienei- SB. XCIV 694 n. 10486 a. Carreri p. 164. JL. 17148.
Praetermittiinus JL. 17224 ad a. 1195 april. 26, a Kalteubrunuer in Wiener SB.
XCIV 694 n. 10525 a ex Prisciaui schedis I f. 19 sumptum; est enim Celestini III
bulla pro ecclesia Ganaceteusi JL. 17223 (cf. iufra p. 332).
Mon. s. Petii — Civitas Mutinensis. 319
21 Laterano 1196 mai. 28
Celestinus III Michaeli abbati etc. : repetit privilegium suum (n. 20). —
Regularem vitam eligentibus. Ego Celestinus etc. Subscr. 21 card. Dat.
Lat. p. ra. Centii s. Luciae in Orthea diac. card., d. pp. camerarii, 5 kal. iun.,
ind. 14, inc. d. a. 1 196, pont. v. d. Celestini pp. III a. 6.
A. [C f. 11. E. I jx 109 Reg.J. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex A. — Begg. Kalten-
brtmner in Wiener SB. XCIV 695 n. 10594b. JL. 17392.
Omittimus privilegium pontiticium sine titulo „Dat. Lat. 4 id. dec. pout. u. a. 5",
a Muratori Antiq. V 477 = La Farina Rischiarazioni e documenti - IV 286 n. 77
Celestino III adscriptum, quo compositio inter b. m. Michaelem abbatem s. Petri
Mutinen. et lohannem abbatem s. Michaelis de Candiana mediante Gratiauo diac.
card. facta (n. 15) confirmatur. Sed quum a. 1195 dec. 10 Michaelis abbas adhuc
vixerit, potius Innocentio III a. 1202 dec. 10 privilegium attribuendum esse videtur.
Monasteriuni s. Eupheniiae.
Hoc monasterium monialium ord. s. Benedicti, quod a. 687 conditum
esse alii temere tradunt, Heribertus ep. Mutinensis a. cr. 1070 fundavit (cf.
Tiraboschi Mem. Mod. I 116sq. III 184 sq.). In eo manserunt moniales usque
ad a. 1798, quo suppressum est (cf, Saetti Memorie p. 36 sq.).
Chartae, quae inde ab a. 1812 usque ad a. 1860 Mediolani custodiebantur,
hodie in R. archivo Mutinensi adservantur.
A — Orig. Modena Arch. di stato (Corporazioni soppresse: Mou. di S. Eufemia).
1 Verona 1187 iun. 4
Urbanus III Mariae abbatissae etc. : suscipit mon. s. Eufemiae Mutinen. sub
apost. protectione, confirmat ordinem monasticum secundum b. Benedicti
regulam et possessiones propriis expressas vocabulis et decimas, concedit
facultatem personas e saeculo fugientes liberas et absolutas ad conversionem
recipiendi et tempore generalis interdicti terrae divina officia celebrandi,
sepulturam liberam et ius eligendi abbatissam. — Prudentibus virginibus.
Ego Urbanus etc. Subscr. 13 card. Dat. Veronae p. m. Alberti S. R. E.
presb. card. et canc, 2 non. iun., ind. 5, inc. d. a. 1187, pont. v. d. Urbani
pp. III a. 2.
A. — Edd. Muratori Antiq. 111 207 ex A = Migne CCII 1518 n. 135. — Regg. Tira-
boschi Mem. Mod. III'' 101 n. 549. J. 9966. JL. 15987.
Civitas Mutinensis.
De tabulario civitatis, quod a. 1306 incendio periit, et de registro Muti-
nensi saec. XHI ibi custodito conf. Fr. Bonaini Grli archivi dell' Emilia in :
Giornale stor. degli archivi Toscani Y (1861) 146 sq. 171; Carlo Borghi Sugli
archivi municipale e notarile di Modena in: Atti e Mem. per le prov. Modenesi
e Parmensi 1(1863) 157 sq.; Zucchetti in Arch. stor. Lombardo H (1875) 197sq.;
Odoardo Raselli Manoscritti di pregio esistenti nell' archivio del Comune di
Modena (Modena 1875).
320 Modena.
*1 (1130-36)
Innocentiiis II commonet frequentibus litteris consules Mutinenses, ut a
damno Nonantulani monasterii desistant et ad suam praesentiam satisfacturi
veniant.
Laud. in n. 2. — Reg. JL. — .
2 Pisa (1134—36) mai. 25
Innocentius II ep. [B. cod.] et F. praeposito et clericis Mutinen.: nuntiat,
se habito episcoporum et cardinalium consilio sententiam excommunicationis
in consules Mutinenses, qui frequentibus litteris commoniti (n. 1)., neque ab
iniuria destiterunt neque ad se totiens vocati venerunt, promulgavisse ; praecipit,
quatenus a praefatis consulibus tamquam excommunicatis penitus caveant et
eandem sententiam per Mutinen. episcopatum publice nuntiantes, parochianos
ab eis abstinere omnimodis faciant; quod si consules in sua pertinacia per-
duraverint, in totam civitatem Mutinen. anathematis sententiam se prolaturum
esse nuntiat.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 28.
*5 (1148)
Eugenius III mandat Gerardo Bononiensi ep., ut consules et populum Bono-
nien. commonere solUcite studeat, ut Nonantulanis contra Mutinensium im-
pugnationes efficaciter et laudabiUter subveniant.
Laud. in n. 5. — Reg. JL. — .
*4 (1148)
Eugenius III Reginos atque Parmenses firmiter per scripta sua monet, ut
Mutinensibus nuUum auxilium contra Nonantulanos, nullum solatium vel con-
silium subministrent.
Laud. in n. 5. — Reg. JL. — .
5 Brescia (1148) aug. 24
Eugenius III Gerardo Bononiensi ep.: gratias agit, quod consules et populuni
Bononien. iuxta mandatum suum (n. 3) commonere sollicite studuerit, ut
Nonantulanis contra Mutinensium impugnationes cfficacitor et laudabiliter sub-
venirent etc. ; nuntiat, se consilio tam cardinalium quam Peregrini Aquileiensis
patriarchae et plurimorum episcoporum Mutinensem civitatem in perpetuum
ab episcopaH dignitate privavisse.
V. Bologna, Civ. n. 6.
*6 (1151—53)
Eugenio III cives Mutinenses promissionem iuramento firmatam faciunt, ne
homincs Nonantulanae ecclesiae sibi iurare compellant neve ab ipsis pecuniam
extorqueant.
Laud. in n. 7. — Reg. JL. — .
Hoc iuramentum Mutinenses Eugenio III eo tempore praestitisse apparet, quo
Mutinensis civitas in antiquam clignitatem restituta est.
7 Anagni (1173—75) dec. 20
Alexander III rectoribus Lombardiae: raonet eos, quatenus consules et popu-
lum Mutinen. civitatis, qui eccl. Nonantulanam ad iurisdictionem S. R. E. nullo
Civitas Mutinensis — Eccl. s. Georgii de Ganaceto. 321
mediante pertinentem graviter molestantes, homines eorum sibi iurare com-
pellunt et ab ipsis pecuniam extorquere praesumunt contra promissionem
Eugenio pp. olim iuraraento firmatam (n. 6), a molestiis et gravaminibus
praedictae ecclesiae et hominum eius revocent.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulauum n. 82.
8 Anagni (1174—76) mart. 23
Alexanderlll rectoribus Lombardiae: praecipit, quatenus Mutinenses cives
commoneant, ut ab inquietatione Nonantulani mon. , quod ad iurisdictionem
b. Petri specialius pertinet, omnino desistant et homines et iura ipsius in
pace dimittant etc.
V. Mou. s. Silvestri Nouantulanuin n. 86.
*9 (1182—83)
Lucius III per litteras suas admonet consules et populum Mutinen. , ut
desistant a lege nequissima possessionibus ecclesiasticis imposita.
Laud. in n. 10. — Reg. JL. — .
10 Velletri (1182—83) iun. 4
Lucius III rectoribus Lombardiae, Marchiae et Romagnolae: iniungit, qua-
tenus ecclesias et personas ecclesiasticas in libertate pristina conservantes,
potestatem, consules et populum Laudensem et populum Mutinensem com-
pescant, ut a persecutionibus ecclesiarum desistant etc.
V. Societas Lombardorum (JL. 14801). — Meminerint lectores, Lucium III
a. 1184 iuL 14, Mutina relicta, civitatem sanctificasse (cf. EccL cathedr. n. 18).
11 Latcrano 1196 aug. 14
Celestinus III Ravennati archiep. et suffraganeis eius: mandat, quatenus
cives Mutinenses, qui mon. Nonantulani ecclesias libris et paramentis aliis et
earum homines bobus et universa supellectili cuiusdam occasione collectae
per violentiam spoliarunt, moneant, ut quae nequiter dictis ecclesiis abstule-
runt, B(onifatio) abbati et conventui Nonantulan. restituant; quod si forte in
contumacia duxerint persistendum, principales ipsius nequitatis auctores, omni
appellatione cessante, anathematis sententia feriant et terram ipsam interdicto
ecclesiastico supponentes, singulis dominicis et festivis diebus per universas
ecclesias ipsorum dioecesium ipsas sententias innovari publice faciant.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 107.
Ganaceto
Ecclesia s. Georgii.
De loco cf. Tiraboschi Dizionario I 329 sq.
Celestini III privilegium (n. 6) exscripsimus ex Peregrini Prisciani
schedis.
C = Peregrini Prisciani Collectanea voL II, s. XVI ex., Modena Arch. di stato (Biblio-
teca - Manoscritti) ; cf. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 636; PflugkH. Iter
p. 53; Gott. Nachr. 1897 p. 245.
Kehr, Italia pontificiaV. 21
322 Modena.
D = L. A. Muratori Carte, s. XVIII. ib.; cf. PflugkH. Iter p. 54; Gott. Nachr. 1897
p. 245.
JE = I. D. Coleti Emendationes et additameuta ad Ughelli Italiam sacram, s. XVIII,
Venezia Bibl. Marc. cl. IX c. 149; cf. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 647.
*1 (1181-85)
Lucius III committit Theobaldo Ferrarien. ep. causam inter praepositum et
fratres eccl. s. Georgii de Ganaceto et Ysaac abbatem de Vangaditio vertentem.
Laud. in n. ti. — Hetf. JL. —.
■*2 ' (1181—85)
Lucius III concedit privilegium et confirmat constitutionem de voluntate
Gerardi archiep. Ravennatis factam, ut eccl. Ganacetensis 8 tantum canonicia
sit contenta.
Laud. in n. 6. — JJe^. JL. — .
*3 (1185-87)
Urbanus III concedit privilegium etc. nt n. 2.
Laud. in n. 6. — Reg. JL. — .
*4 ■ (1187)
Gregorius VIII concedit privilegium etc. ut n. 2.
Laud. in n. 6. — Beg. JL. — .
*5 (1187—91)
Clemens III concedit privilegium etc. iif n. 2.
Land. in n. 6. — Reff. JL. — .
6 Laterano 1195 aprU. 26'
Celestinus III Petro praeposito etc. : ad exemplar Lucii (n. 2), Urbani (n. 3j^
Gregorii (n. 4) et Clementis (n. 5) suscipit eccl. s. Georgii de Ganaceto sub
apost. protectione, confirmat possessiones propriis expressas vocabulis et deci-
mas, concedit ius clericos vel laicos e saeculo fugientes ad conversionem reci-
piendi; interdicit, ut nuUus infra parochiam ecclesiam vel oratorium de novo
aedificare praesumat; concedit facultatem tempore generalis interdicti terrae
divina officia celebrandi; confirmat libertates et immunitates nec non con-
suetudines a Mutinensibus epp. concessas et liberam facultatem causas matri-
moniorum agendi, parochianis privatas et publicas poenitentias dandi, eligendi
etiam praelatum et fratres; approbat ad instar Lucii (n. 2)., Urbani (n. 3),
Gregorii (n. 4) et Clementis (n. 5) constitutionem de voluntate b. m. Gerardi
qd. archiep. Ravennatis factam, ut eccl. Ganacetensis 8 tantum canonicis sit
contenta; constituit, ut nuUus in ecclesiam interdicti aut in fratres excom-
municationis vel suspensionis sententiam promulgare praesumat; confirmat
Hcntentias ab ep. Mutinensi super eccl. s. lacobi de Aqualonga et a b. m.
Theobaldo ep. Ferrariensi super quaestione inter eos et Ysaac qd. abbatem
de Vangaditio (n. 1) prolatas; concedit sepulturam liberam. — Piae postulatio.
Ego Celestinus etc. Subscr. 1 1 card. Dat. Lat. p. m. Centii s. [Luciae in]
Orthea diac. card., d. pp. camerarii, G kal. maii, ind. 13, inc. d. a. 1195, pont.
V. d. Celestini pp. III a. 5.
C f. 19. [D. E f. 269]. — Edd. Muratori Antiq. V 209 ex C (7 kal. mai.) = La
Farina Rischiarazioni e documenti ^ IV 283 n. 76, — Migne CCVI 10H7 n. 206. — Regg. Tira-
bosc/ii Mem. Mod. JF* J.5 n. 610. Frizzi Mem. jter la storia di Ferrara • 77 206; * II 279.
J. 10525 et JL. 17223 ad april. 25.
Eccl. s. Georgii de Ganaceto — Mon. b. Mariae et s. Claudii Fraxinoriense. 32,3
Albareto
Ecclesia ss. Nazarii et Celsi.
De loco cf. Tiraboschi Dizionario I Ssq.
1 (1159—81)
Alexander III plebano et clericis s. Nazarii de Albareto {al. Albia):
scribit, si appellationem biennio elapso interpositam a sententia, quae fuerat
contra eos prolata de controversia, quam habuerunt contra ecclesiam Soiariae
(Soliera), prosecuti non sint, dummodo prosecutionem ipsius appellationis
per impotentiam eos constiterit omisisse, iustitiae eorum debeat nullatenus
praeiudicium generari. — Ex ratione.
Comp. I Kb. II t. 20 c. 8. Decr. Ch-egarii IX lib. II t. 28 c. 8. — Edd. Augustini
Tarracon. Opp. IV 124. Friedberg II 412. — Segg. J. 8820. JL. 13730.
Soliera
(Solaria. Soleria)
Ecclesia s. Michaelis.
De loco cf. Tiraboschi Storia di Nonantola I 265 sq. et Dizionario II 352 sq.
*1 (1106)
Bemardus S. R. E. presb. card. et per partes Longobardiae et adiacentium
fines vicarius Paschalis II decidit litem inter M. abbatem de Pomposia et
clericos eccl. s. Michaelis de Soleria.
V. Comacchio, Mon. s. Mariae de Pomposia n. 4 (supra p. 181).
Frassinoro
Monasterium b. Mariae et s. Claudii Fraxinoriense.
Lubin p. 150. — Tiraboschi Mem. stor. Modenesi I 115. 195. — Tiraboschi
Dizionario I 316 sq. — Antouio Bernardi Cenni storici suU' antica abazia di Frassinoro
in: Mem. della R. Accad. di Modeua IV (1862) 17 sq. — Adolfo Franchini L'abbazia
di Frassinoro in: Montanaro (1889 — 90). — Vincenzo Maestri Di alcuue costruzioni
medioevali dell' Appennino Modenese: VI La badia di Frassinoro in: Mem. della R. Accad.
di Modena Ser. III t. I (1898) 115 sq.
Fraxinoriense monasterium in alpibus Apennini a Beatrice ducissa eius-
que filia Mathilda a. cr. 1070 conditum (cf. Donizonis Vitam Mathildis ed.
Mon. Germ. Scr. XII 374) et ab ipsa Beatrice a. 1071 aug. 29 multis praediis
ditatum (cf. Overmann Grafin Mathilde von Tuscien p. 125 Reg. 3), Paschalis II
a. 1107 abbatibus congregationis Casae Dei in episcopatu Claromontano
(Chaise-Dieu) regendum commisit (n. 2), quorum sub cura monachi Fraxino-
rienses, licet saepius renitentes, diu perseverarunt. A. 1 1 64 Fridericum I imp.
monasterio privilegium concessisse notum est (Stumpf Reg. 4023). Paulo
post Willelmus abbas consulibus Mutinensibus se subdidit (cf. chartam a. 1173
21*
324
Modena.
ap. Muratori AnHq. IV 221 ; Tiraboschi Mem. Mod. IIP 64 n. 471). Saec. XV
monasterium abbatibus commendatariis cessit. Mortuo Alexandro card. Riario,
ultimo abbate commendatario, Sixtus V a. 1585 abbatiam collegio Maronitarum
de Urbe addixit.
Fraxinoriense monasterium a Mathilda comitissa b. Petro oblatum esse
ex Gregorii VII bulla (n. 1) apparet atque etiam ex Albini et Cencii Libro
censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne II 114; I 101. 244), ubi legitur:
„Mona8terium Fraxinonense [Fraxinense] I unciam auri".
Denique adnotamus Hugonis abbatis iuramentum Gregorio IX praestitum
(ap. Cencium c. 202; 1. c. I 453).
Tabularium monasterii misere dispersum est. Gregorii VII privilegium
autographum (n. 1) nunc Regii in archivo Venturi - Palazzi exstat (cf. Gott.
Nachr. 1897 p. 225). Beatricis ducissae chartulam Margarinius (Bull. Cas. II 101)
inter monumenta monasterii s. Benedicti super Padum invenit. Friderici I
praeceptum Muratorius ex archivo archiducali Mantuano vulgavit (Antiq.IV218).
Nonnullae vero chartae inde a saec. XIV in archivo Estensium inveniuntur
(Modena Arch. di stato: Cancellaria ducale — Ecclesiastici : Abbazia di Fras-
sinoro).
A = Orig. Reggio-Emilia Arch. Veuturi-Palazzi.
1 Bondeno 1077 feh. 11
Gregorius VII Benedicto [abbati etc.]: concedit, ut -mon. , a Mathildi
comitissa b. Petro et eius apost. sedi in proprium ius traditum, in ea, quae
nunc est, monastica professione et conversatione permaneat; constituit, ut
obeunte abbate non alius ibi ordinetur, nisi quem frati'es secundum regulam
s. Benedicti elegerint, ordinandum quidem et consecrandum ab episcopo
dioecesano, cui nuUam amplius in monasterio potestatem concedit sive abbatem
ad synodum convocandi seu monasterium vel fratres excommunicandi aut
interdicendi ; statuit, ut mon. et abbates vel monachi ab omni saecularis
servitii sint infestatione securi, nulli alii nisi Romanae sedi subiecti, cui etiam
per singulos annos Romanam unciam auri in pensione infra 8 dies ante vel post
kal. maii ad praesentiam Romani pontificis vel eius certi legati Romae per-
solvere debeant aut ubi papa recipi iusserit. — Licet officii. Dat. [in Lan]gu-
bardia in villa Bundena p. m. Cononis card. presb. S. R. E., tum cancellarii
officium agentis, a. d. inc. 1076, pont. v. d. Gregorii VII pp. 4, 3 id. feb.,
ind. 15.
A. — Ed. Gott. Nachr. 1897 p. 226 ex A. — Regg. G. B. Venturi in Atti e Meni. per
le prov. Modenesi e Farmensi Ser. III t. III (1885) p. XXII. 0. Holder-Egger in N. Archiv
XVII 475 not. 2. A. Ferretti Canossa * p. 99, Nahwre Campanini Guida di Canossa
p. 136. JL. — .
Nomen monasterii in autographo mutilo legi uon potest. Ferretti, Naborre
Campauiui, Meyer v. Knouau Jahrbiicher II 911 privilegium hoc Canusino mona-
sterio datura esse satis praepropere coniciunt. Monasterium enim Canusinura
cen.sum XX sol. Lucensium solvit (cf. Reggio, Mon. s. ApoUonii Canusinum), Fraxi-
noriense vero I unciam auri. Est census, quem ipse Gregorius VII in bulla nostra
statuit.
MoD. b, Mariae et s. Claudii Fraxinoriense. 325
2 Laterano 1107 dec. 5
Paschalis II Aimerico abbati Casae Dei etc: statuit, ut in mon. Fraxi-
noriensi, quod a comitissa Mathildi vel eius parentibus aedificatum et b. Petro
oblatum est, abbas semper per eius soUicitudinem ordinetur.
V. Gallia pontif., Mon. Casae Dei (JL. 6176. 6600).
3 (1099—1115)
Paschalis II comitissae Mathildae: mandat, ut praedam, quam Fraxi-
noriensis abbas a Cai^pensi eccl. occasione cuiusdam census exegerat, restitui
faciat nec deinceps Fraxinoriensem abbatem aut quemlibet alium eam inquie-
tare permittat.
V. Reggio, Gens Cauusina n. 26.
*4 (1108—18)
Paschalis II, priore mon. Casae Dei et monachis Fraxinoriensibus super
electione abbatis Fraxinoriensis litigantibus, praefigit utrique parti diem.
Laud. in n. 7. — Reg. JL. — .
*5 (1144-45)
Lucius II concedit privilegium subrepticium , ut obeunte abbate fratres
Fraxinorienses regulariter eligendi sibi abbatem liberara habeant facultatem.
Laud. in n. 7. — Beg. Mon. iwntif. Arverniae x>. 203 n. 126. JL. — .
*6 (1144—45)
Lucius II evocat Fraxinorienses monachos in causam, querentibus monachis
Casae Dei super electione abbatis.
Laud. in n. 7. — Meg. JL. — .
7 Viterbo (1145) mai. 30
Eugenius III Stephano abbati Casae Dei: adiudicat possessionem Fra-
xinorien. monasterii, de cuius abbatis electione Lucius II Fraxinorienses
monachos in causam evocaverat (n. 6), a quo privilegium subripuissent (n. 5),
ipsamque abbati Casae Dei iuxta Paschalis privilegium (n.2) libere et integre
restituit, praecipiens, ut usque ad proximum festum b. Martini (nov. 11) Fraxi-
noriensis abbas ad mon. Casae Dei accedat et abbati oboedientiam promittat,
et semper in Fraxinoriensi mon. per abbatem Casae Dei abbas ordinetur;
decernit, ut capitulum, quod in privilegio Lucii de libertate electionis abbatis
positum est, quoniam subrepticium fuit (7i. 5), huic restitutioni nullum um-
quam praeiudicium faciat.
V. Gallia pontif., Mon. Casae Dei (JL. 8762). — Causam de electione abbatis
Fraxinoriensis iterum exortam Honorius III a. 1223 iul. 17 in favorem abbatis Casae
Dei diiudicavit (cf. Pressutti Reg. Honorii III t. II 149. 150 n. 4438. 4443).
8 (1169)
Alexander III Bonifatio mag. et fratribus militiae Templi de Lombardia:
confirmat transactionera inter eos et Guillelmura abbatem ac monachos Fraxi-
norienses super eccl. s. Stephani in suburbio civ. Regii sita amicabiliter factam.
V. Reggio, Eccl. s. Stephani n. 1.
9 Anagni (1173 — 76) aug. 9
Alexander III archiepp. et epp., in quorum parochiis mon. Casae Dei
suas habet ecclesias: mandat, quatenus ab ecclesiis abbatis et fratrum mon.
326 Modena.
Casae Dei procurationes nullatenus exigant nec eis novas et indebitas con-
suetudines imponant.
V. Gallia pontif., Mon. Casae Dei (JL. 12659).
Domns hospitalis s. Gerniniani.
Ecclesiam cum domo hospitali s. Geminiani de alpe Gloze sive Chiozza
(cf. Tiraboschi Dizionario I 11), haud longe a xenodochio s. Peregrini de
Alpibus (cf. vol. III p. 486) sitam, Mathilda comitissa a. 1105 Romanae eccle-
siae subdidit (n. 1). Recensetur etiam sub episcopatu Mutinensi apud Albinum
(ed. Fabre-Duchesne II 114):
„Hospitale sancti Geminiani iuris b. Petri".
Cencius tamen notitiam hanc omisit, aut negligens aut quia domus
tunc ad monasterium Fraxinoriense pertinuit. Nam in Friderici I privi-
legio Guillelmo abbati a. 1164 concesso (Stumpf Reg. 4023) legimus inter
possessiones Fraxinoriensis abbatiae „hospitale et ecclesiam s. Geminiani de
alpe Gloze."
I Pieve Fosciana 1105 (iul.)
Mathilda recipit hospitale s. Geminiani iuxta Alpem positum in sua tutela
atque defensione et segregat a iussione ac potestate Mutinensis ac Regini
epp. nec non et Fraxinori abbatis, sanciens, Romanae ecclesiae deinceps
subditum esse. — A. 1105, ind. 13. Actum in Foxana p. m. lohannis diac.
cappellani,
AJbinus lih. X c. 42, uln addit Authenticum istius habet Albeitus archipresbyter de
Robiano. Et ego Boso diac. card. ss. Cosmae et Damiani vidi illud apud plebem de
Loppia etc, 3 kal. dec, pont. d. Alexandri pp. III a. 2. — Ed. Fabre - Duchesne II 134. —
Reg. JL. — .
Mathilda comitissa a. 1105 iul. 10 in villa Faxana resedit (cf. Overmann Grafin
Mathilde von Tuscien p. 1 75 Reg. 90), hodie Fazzano, ut putat Overmann. De loco
Fosciano, hodie Pieve Fosciana, cf. vol. III p. 485.
San Cesario
Ecclesia s. Caesarii in Wilzacara.
Ecclesia s. Caesarii in curte q. d. Wilzacara antiquissima est. Eam enim
a Carlomanno rege Wibodoni Parmensi episcopo donatam esse. in Caroli III
diplomate a. 880 (Muhlbacher Reg. Kar.^ n. 1551; ^ n. 1593) legimus. Memi-
nerint autem lectores, in villa q. v. Wilzachara super fluvium Scultinna Hadria-
num III a. 885 obiisse (cf. Vitam Stephani V in Lib. pontif. ed. Duchesne
II 191 ; 225 not. 3). Huc Mathilda comitissa canonicos regulares posuit,
ecclesia ipsa a. 1112 et 1115 munificentissime dotata (cf. Overmann Grafin
Mathilde von Tuscien p. 185. 189 Regg. 129. 142) et b. Petro oblata (cf. n. 3).
Religione vero mox in canonica labente, Innocentius II a. 1134 ecclesiam
K. Caesarii Henrico abbati monasterii s. Benedicti super Padum eiusque succes-
soribus reformandi gratia concessit et monachoa nigros in eara introduci iussit
I
Domus hospitalis s. Geminiani — Eccl. s. Caesarii in Wilzacara. 327
(n. 3). Sed Nonantulani monachi ad ipsorum ins et proprietatem ecclesiam
et curtem s. Caesarii spectare iterum iterumque contenderunt (cf. Mon. s.
Silvestri Nonantulanum n. 50. 51. 52. 53. 93. 98—100. 104). Remansit tamen
monasterium s. Caesarii sub Padolironensium regimine usque ad a. 1439, quo
monachis s. Petri de Mutina per concambium cessit. Inde a saec. XV locus
de iure patronatus illorum de Boschettis erat.
Ecclesia s. Caesarii iussu CaHxti II unum byzantium aureum pro annuo
censu Lateranensi palatio solvit (cf. n. 2); Innocentius II vero statuit, ut pro
eadem ecclesia abbas s. Benedicti 3 byzantios annuatim pcrsolvcrc tcneretur
(n. 3). Hunc censum Albinus et Cencius in Libro censuum S. R. E. retulerunt,
perperam sub Bononiensi episcopatu adnotantes (ed. Fabre-Duchesne II 114;
I 100; cf. I 127):
„Monasterium sancti Caesarii III morabutinos".
Rectius autem monasterium s. Caesarii legitur sub Mutinensi episcopatu
in elencho abbatiarum et canonicarum regularium s. Petri (1. c. I 244).
De loco cf. Tiraboschi Storia di Nonantola I 239sq.; Tiraboschi Dizio-
narioI84sq. ; Overmann Grafin Mathilde von Tuscien p. 13 sq. et scriptores
historiam monasterii Padolironensis illustrantes.
Chartae, quae ad s. Caesarii ecclesiam spectant, olim in archivo monasterii
8. Benedicti super Padum (hodie in R. archivo Mediolanensi) exstabant; postea
vero in archivum monachorum s. Petri de Mutina devenerunt, quod nunc
in R. archivo Mutinensi custoditur (cf. supra p. 300). Cahxti II, Innocentii II
et Eugenii III privilegia transcripta sunt in scripturis familiae de Boschettis.
A = Orig. Milano Arch. di stato (olim in archivo mon. s. Petri de Mutina).
C = Liber privilegiorum mon. s. Benedicti Padolironensis, s. XV; alterum exemplar
exstat Veronae in Bibl. comunale cod. 736; alterum Mantuae in Bibl. comunale
B IV 18; tertium penes prof. Fr. Patetta.
2> = Registro di tutte le scritture spettanti al feudo e beni di S. Cesareo dal-
1' a. 880 sino al 1477 trascritte da documenti delP archivio di S. Pietro di
Modena da Bruno Pandola Parmeggiano, 1712 — 13, Modena Arch. di stato
(Corporazioni soppresse: Mou. S. Pietro, Registro A cod. 2119); cf. GOtt. Nachr.
1897 p. 243.
E = Varie pergamene dell' archivio (di S. Pietro) trascritte, ch. s. XVII sq., ib.
sign. XXI F (cod. 2064); cf. supra p. 314.
F = Feudo di S. Cesario. Meraorie storiche sulla chiesa e monastero di S. Pietro,
ch. s. XVIIsq., ib. (cod. 2044»); cf. supra p. 314.
G = Raccolta delle bolle ed atti relativi alle cause Boschetti coi Padri di S. Pietro
pel leudo di S. Cesario, ch. s. XV, Modena Arch. di stato (Arch. Boschetti AI 1).
G^ = Copie dei privilegi sul feudo di S. Cesario, s. XVIll, ib. (A I 3. 4. 5).
H = Onuphrii Panvinii Schedae, s. XVI, Roma Arch.Vat. Misc. Arm. XI t. 34 [fi*]
et Arm. XV t. 128 [fl*]; cf. Gott. Nachr. 1901 p. 2 sq.
I = M. A. Lazarelli Informazione delT archivio del mon. di S. Pietro di Modana
vol. I, s. XVIII, Modena Bibl. Estense; cf. supra p. 314.
Chartae , quae s. Caesarium respiciunt, recensentur etiam in indicibus
archivi monasterii s. Petri de Mutina (cf. supra p. 314). Conf. etiam P. Mauro
Lazarelli Sui diritti del monastero di S. Pietro sopra la chiesa di S. Cesario,
ms. 8. XVIII (cf. Tiraboschi Storia di Nonantola I 239).
328 Modena.
*1 (1112—15)
Paschalis II, postquam in iudicio legitimis testibus iureiurando sancitum
est, praedium q. d. Wilzacara, in quo Mathildis iamdiu regulares fratres con-
gregare proposuit, 40 annis a marchione Bonefacio et eius filia Mathildi pos-
sessum esse, b. vero Caesarii ecclesiam in eodem praedio sitam cum suis
possessionibus per 40 annos nulla monachonim (Nonantulanorum) dominatione
vel legitima litis illatione interposita liberam ab eis perseverasse , suscipit
locum ipsum et congregationem canonicorum in ius et tutelam s. sedis apost.
Latid. in n. 2. — Reg. JL. — .
Charta de hac sententia desideratur. — Terapus ex privilegiis Mathildae
comitissae a. 1112 et a. 1115 eviiicitur.
2 Latcrano 1123 feb. 26
Calixtus II canonicis eccl. s. Caesarii, quae sita est in curte q. d. Wilza-
cara etc. : ad exemplar Paschalis (n. 1) suscipit locum, ubi comitissa Mathildis
in paterni iuris praedio regulares fratres congregavit, et congregationem in
ius et tutelam s. sedis apost., confirmat bona per comitissam Mathildim in usus
fratrum concessa; concedit, ut chrisma, oleum sanctum, consecrationes alta-
rium sive basilicarum, ordinationes clericorum a quo maluerint catholico
accipiant episcopo, sub censu byzantii aurei quotannis Lateranensi palatio
persolvendo. — Officii nosti-i. Scr. p. m. Gervasii scrin. reg. et not. s. pal.
Ego Calixtus etc. Dat. Lat. p. m. Hugonis S. R. E. subdiac, 4 kal. mart.,
ind. 1, inc. d. a. 1123, pont. autem d. Calixti II pp. a. 5.
A. [C. D p. 15 (3 kal. mart.). E (3 kal. mart.). F. G f. 24. <9' s. XrilL H' f. 55
et R^ f. 237 Exc. I p. 53]. — Edd. Muratori Antiq. V 257 ex autographo tunc in archivo
tnon. s. Petri adservato = Migne CLXIII 1266 n. 203. Eobert BuUaire du pape Calixte II t. II
114 n. 347 ex A. — Eegg. Ttraboschi Mem. Mod. 11'^ 97 ». 336. J. 5113. JL. 7017.
Privilegium hoc Innoceutius III a. 1211 iuu. 16 ad verbum confirmavit.
3 Pisa 1134 iun. 9
Innocentius II Henrico abbati mon. s. Benedicti super Padum etc:
concedit ecclesiam b. Caesarii in Mutinensi agro ab illustri comitissa Mathildi
b. Petro oblatam suisque bonis possessionibusque ditatam, libris, vasis et aliis
ornamentis ecclesiasticis plurimum honestatam, sed postea a pravis hominibus
occupatam, ut per eius eiusque successorum industriam secundum b. Benedicti
regulam religiosorum fratrum conventus in eodem loco ponatur et iuxta facul-
tatem illius ecclesiae eorum numerus statuatur, sub censu 3 byzantiorum
apost. sedi annis singulis persolvendo.
v. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum (JL. 7656).
4 Viterho 1145 mai. 5
Eugenius IH Guilielmo abbati mon. s. Benedicti super Padum etc: repetit
Innocentii II privilegium (n. 3).
V. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum (JL. 8749). — Praeterea ecclesia
s. Caesarii in privilegiis monasterii Padolironensis saepius una cum ceteris posses-
sionibus confirmata est.
Eccl. s. Caesarii in Wilzacara — Eccl. s. ApoUinaris. 329
Sant' Apollinare di Serravalle
Ecclesia s. ApoUinaris.
Locus 8, Apollinaris de Serravalle sive de Vallata, haud longe ab oppido
Monteveglio, in finibus dioecesium Bononiensis et Mutincnsis situs, nomen
habet ab antiquissima ecclesia s. Apollinaris, quae iam saec. IX sub titulo
oratorii s. Apollinaris in Stagnano nota, inde a saec. XII med., ut videtur,
a canonicis regularibus recta et a Romanis pontificibus privilegiis insignita
erat. Locus, olim dioecesi Mutinensi addictus (cf. Tiraboschi Mem. Mod. IV'' 49
n. 687; IV*" 84 n. 755), postea a Bononiensibus occupatus, nunc ad Bononien-
sem dioecesim spectat. Inter ecclesiae s. Apollinaris possessiones s. lacobi
Maioris ecclesia Reginensis in Gregorii VIII privilegio (n. 4) enumeratur,
pro qua canonici II solidos imperiales apostolicae sedi solvere tenebantur.
Hic census recensetur a Cencio in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne
I 102) sub episcopatu Regino:
„Ecclesia sancti lacobi cum alia ecclesia sancti Apollinaris II solidos
imperialium".
De loco cf. Pennotti Generalis totius s. ord. clericorura canonicorum
hist. tripartita 1 (Romae 1624) p. 304; 2-3 (Coloniae 1630. 1645) p. 312;
Calindri Dizionario I 83 sq.; Tiraboschi Dizionario I 17sq.
Chartae, quae ad ecclesiam s. Apollinaris spectant, in archivo ecclesiae
cathedralis Mutinae custodiuntui' (cf. supra p. 309). Alexandri III vero privi-
legium, quod Tiraboschi (Dizionario I 18 not.) penes rev. Alexandrum
Muratori, pronepotem Ludovici Antonii Muratori, vidit, nos frustra quaesivimus.
A = Orig. Modena Arch. capitolare.
*1 1171 april 16
Alexander III concedit pri^nlegium protectionis.
Laud. in n. 4. — Reg. Tirabosehi Dizionario 1 18 not., uhi notae chronologicae legun-
tur Dat. 16 kal. mai., ind. 4, a. 1171. JL. — .
*.2 (1181—85)
Lucius III concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 4. — Reg. JL. —.
*3 (1185-87)
Urbanus III concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 4. — Reg. JL. — .
4 Parma 1187 nov. 28
Gregorius VIII leronimo priori etc: ad exemplar Alexandri (n. 1).,
Lucii (n. 2) et Urbani (n. 3) suscipit eccl. s. Apollenaris sub apost. pro-
tectione, confirmat ordinem canonicum secundum b. Augustini regulam, pos-
sessiones propriis expressas vocabulis et decimas, concedit facultatem tempore
generalis interdicti terrae divina officia celebrandi, et clericos et laicos ad
330 Modena.
convcrsioncm rccipiendi et alia iura; statuit, ut pro eccl. s. lacobi de Regio
2 8ol. imperiales annis singulis apost. sedi persolvant. — Quotiens a nobis.
Ego Gregorius etc. Subscr. 7 card. Dat. Parm. p. m. Moysi Lat. can.
vicem agentis cancellarii, 4 kal. dec, ind. 6, inc. d. a. II 87, pont. v. d. Gre-
gorii pp. VIII a. I .
A. — Edd. Tiraboschi Mem. Mod. III'> 104 n. 555 ex A = Migne CCII 1555 n. 17. —
l^eyij. SiUingardus Catal. p. 84. Tiraboschi Dizionario I 18. J. 10006. JL. 16070.
Nonantola.
(Nonantula)
Vita Anselmi abbatis Nonautulani edd. Ughelli * II 101 sq. ; - II 83 sq. = Mabillon
Acta SS. ord. s. Bened. IV p. I Isq., = Aluiatori Scr. I p. II 189 sq.; Mou. Germ. Scr. rer.
Langob. p. 566 sq.; P. Bortolotti Antica vita di S. Auselmo abate di Nonantola ' (Modena
1889); 5 (Modena 1892). - Ughelli ' II lOlsq. V477; MI 83 sq. V 496. — Lubinp.258.
— Synodus dioecesana augustae abbatiae s. Sylvestri de Nonantula, nullo medio s. sedi
apost. subiectae, a lacobo card. De Angelis celebrata die 8 sept. 1688 (Bononiae 1691),
— Lodovico Perini Istoria delle mouache di S. Silvestro di Verona (In Padova 1720) I 54 sq.
— Rambaldo Degli Azzoni Avogaro Illustrazioue di una carta del sec. VIII scritta in
Trevigi, concernente I' antichita del monastero Nonantolano in: Calogera Nuova raccplta
XXIV (In Venezia 1773). — Giovau Pietro Della Stua Memorie per servire alla storia
di S. Anselmo (In Udine 1775). — Girolamo Tiraboschi Storia dell' augusta badia di
S. Silvestro di Nonantola I. II (In Modena 1784 — 85). — Gaetano Montagnani Storia
della badia di S. Silvestro di Nonantola (Modena 1838). — Cappelletti XV332sq. —
Felice Ceretti Della corte e della pieve di Camuraua (Miraudohi lb83). — J. v. Pflugk-
Harttung Gefalschte Bullen iu Monte Cassino, La Cava und Nonantola in: N. Archiv IX
(1884) 473sq. — Giuseppe Quatrini Del culto a papa S. Adriano III nelF augusta
badia di Nouantola (Modena 1889V — Pietro Bortolotti Antica vita di S. Anselmo abbate
di Nonantola ' (Modena 1889); " in: Mon. di storia patria per le prov. Modenesi, Serie
delle cronache t. XIV (In Modena 1892). — G. Quatrini Dello scambio di papa Adriano I
con S. Adriano III venerato a Nonantola. Studio critico (Modena 1890). — Luigi Maini
Le piii antiche memorie del culto a S. Adriano III papa (Modena 1890). — G. Quatriui
Del pontificato e del culto di Sant' Adriano III (Modena 1892). — Th. v. Sickel Die Vita
Hadriani und die Diurnushandschrift V in: N. Archiv XVIII (1893) 109 sq. — M. Klinken-
borg Papsturkuuden in Nonantola, Modena und Verona in: Gott. Nachr. 1897 p. 234 sq. —
Alfoiiso Reggiani Regesti Nonantolani, ms. s. XIX, Modena Bibl. Estense. — Augusto
Gaudenzi 11 monastero di Nonantola, il ducato di Persiceta e la chiesa di Bologna in:
Bullett. deir Ist. stor. itah XXII (1901) 77 sq. — C. Cesari Nonantola (Modena 1901). —
Hans Grasshoff Langobardisch-frankisches Klosterwesen in Italien (Gottingen 1907).
p. 51 sq. — Augusto Corradi Le sottomissioui di Nonautola a Modena e a Bologna
1131. 1261. 1307 in: Atti e Mem. delle prov. di Romagna Ser. III t. XXVII (1909) 181 sq.
— A. Corradi Nouantola abbazia imperiale in: Rivista storica Benedettina IV (1909)
181 sq. — A. Gaudenzi in Bullett. dell' Ist. stor. ital. XXXII (1911) 1 sq.
Monasteriuni s. Silvestri Nonantulannm.
Auctor Vitae Anselmi narrat, Aystulfum regem Langobardorum prima
anno regni sui (i. e. 749—50) privilegio suo Anselmo abbati, olim duci
(Foroiuliensi), locum q. d. Fanianus concessisse, in quo Anselmus mona-
I
Mon. s. Silvestri Nonantulanum. 331
sterium ad honoiem Dei et salvatoris lesu Christi construxit monachosquc
ibidem regulares constituit atque hospitium ad suscipiendos hospites et pere-
grinos magno cum studio illic aedificavit (cf. Langobardische Regesten in
N. Archiv III 273 n. 213; Gaudenzi 1. c. XXXII p. 42 not. 3). Tertio autem
anno regni sui (i. e. 751— 52) — pergit auctor — praedictus rex eidem
Anselmo eximio abbati in finibus Aemiliae locum Nonantulae dono dedit, in
quo ille fundamentum templi et monasterii claustra ceteris cum aedificiis in-
stituit. At vero de origine et incrementis monasterii Nonantulani parum
certi habemus, quum monumenta eius antiquissima, quae supersunt, prorsus
commenticia esse manifestum sit. Certe monasterium, quod ad hono-
rem Omnium apostolorum et b. Silvestri sub reguki b, Benedicti institutum
erat, Langobardorum regum et Romanorum imperatorum plurimis privi-
legiis honestatum et auctum, divitiis, potentia, fama propter b. Silvestri reli-
quias et corpus Hadriani III ibi reconditum, primum fere inter regni Italici
abbatias locuni obtinuit. Quid rairum ? His divitiis Ungari allecti , a. 900
monasteriura incenderunt et codices raultos concremaverunt totumque
locum depopulati sunt. Abbatia a Leopardo abbate instaurata, deinde ab
episcopis et potissimum a Guidone Mutinensi episcopo et archicancellario
expetita est, cui Otto I a. 962 eam concessit (Mon. Germ. Dipl. I 355 n. 248).
Mortuo Guidone, Hubertus Parmensis cpiscopus, et ipse regni Italici archi-
cancellarius, eara obtinuit (cf. Tiraboschi Storia di Non. I 93). „Tunc
coeperunt praepositi locum abbatis tenere et locura paulatira in oranibus
adnullari" (Mon. Germ. Scr. rer. Langob. p. 572). Monasterium, „quod olim
exemplar bene vivendi et sanctae conversationis fuerat reliquis", „iam per
50 annos et araplius propter episcopos, qui paene totani ipsius raonasterii
terram pro beneficio tenuerunt, desolatum et ad nihilura prope redactum",
Otto II a. 982 in pristinum gloriae et potentiae statum restituit, lohanne
Graeco „archimandrita et consecretali" suo ibi abbate instituto (Mon. Germ.
Dipl. II 329 sq. n. 282. 283). Sed frustra. Heinricus II a. 1003 concessit ab-
batiam Sigefredo Parraensi episcopo (I. c. IIl 48 n. 41), Conradus II a. 1026
Ariberto Mediolanensi archiepiscopo (Mon. Gerra. Scr. rer. Langob. p. 573).
Saec. XII monasteriura Nonantulanum nova raala eaque gravissiraa ex Muti-
nensiura odio passura esse, ita ut ad interitura fere deduceretur, nostra
quoque docuraenta satis aperte docent. Magis raagisque senescens, a. 1449
iun. 10 a Nicolao V abbatia comraendaticia facta est (cf. Tiraboschi Storia
di Non. I 170sq.). Inter abbates coraraendatarios laude peculiari sunt digni
lulianus card. de Rovere, postea lulius II, lohannes Matthaeus Sertorius,
S. Severinae archiepiscopus, qui a. 1514 feb. 20, monachis Benedictinis expulsis,
Cistercienses introduxit (cf. Tiraboschi I. c. I I74sq.; Janauschek Orig. Cister-
cien. I p. LXIX), Carolus card. Borromaeus, Ludovicus card. Ludovisi, Anto-
nius card. Barberini, lacobus card. Rospigliosi, lacobus card. De Angelis,
Alexauder card. Albani, Franciscus Maria de Este. Denique a. 1797 abbatia
suppressa est. A. 1815 denuo instauratura, raonasterium s. feilvestri, inter
abbatias NuIHus quae dicuntur recensitum, a. 1821 a Pio YII Mutinensi epi-
scopatui ita unitum est, ut Mutinensis archiepiscopus abbas ordinarius esset.
332
Modena.
Nonantulanum monasterium, quamquam inter maximas abbatias regales
celebratum fuit. ex ipsius Aistulfi regis oblatione iuris apostolicae sedis esse,
Romani pontifices contenderunt. Itaque in Albini et Cencii Libro censuum
S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne II 114; I 101. 244) legimus:
„Monasterium Nonantulanum (de Nonantula) II marabutinos."
Hic census ad Mathildae comitissae donationem spectare videtur, quae
de oblatione, quam s. Petro et Romanae ecclesiae fecit, allodia in Ferrariensi
comitatu monachis Nonantulanis sub annuo censu 1 aurei concessit (n. 20).
Tabularium Nonantulani monasterii olim amplissimam chartarum, privi-
legiorum, diplomatum copiam possedisse, ex antiquis inventariis constat, quo-
rum hic referre iuvat 1) Indicem diplomatum a. 1279 confectum (edd. Mura-
tori Antiq. Y 331; Tiraboschi Storia di Non. II 1 n. Isq.; cf. Miihlbacher Reg.
Karol. 2 p. S61sq.) 2) Inventarium a. 1331 (cf. PflugkH. Iter p. 63), ubi 25
privilegia papalia et 1 00 privilegia imperatorum summatim recensentur 3) In-
ventarium a. 1464 (cf. Tiraboschi 1. c. \I p. Xsq.; PflugkH. Iter p. 63), in quo
inter alia enumerantur 126 privilegia plumbata, item 400 privilegia transumpta
et copiae atque exemplaria, item 5 copiae privilegiorum papalium, item bullae
cardinalium; item uno pizolo de Gregorio papa 4) Catalogum tabularii
mon. Nonantulani a. 1632 confectum (ed. Muratori Antiq. Y 667 sq.).
Privilegia antiqua in papyro conseripta etiamtum saec. XIV exstiterunt.
ut docet libellus supplex Innocentio YI a. 1360 porrectus (Roma Arch.
Yat. Reg. Suppl. t. 91 f. 248), quo abbas Nonantulanus petiit, ut privilegia
„et propter antiquitatem temporis ac qualitatem litterae, quae an sit graeca
vel latina, discerni non potest, et quia quaedam de huiusmodi privilegia in
herba vocata papero conscripta fuerunt", in iudicio et exti'a plenam fidem
in omnibus haberent. Horum privilegiorum in papyro exaratorum hodie ne
unum quidem superest. Perierunt multa quoque diplomata (cf. Miihlbacher
Reg. Karol. ^ p. 861 sq.); perierunt libri transumptorum, inter quos Registrum
quoddam, cuius mentio fit in apographo a. 1295 (cf. N. Archiv XXY 803 et
infra n. 31), et Protocollum magnum olim d. Pauli de Corpis sign. F, quo
usus est Felix Contelorius (cf. infra sub L). Supersunt tamen Nonantulae in
archivo plus minus 4000 chartae in pergamena scriptae, olim tanta cum
anxietate custoditae, ut Mabillonius et ipse Muratorius perpauca tantum docu-
menta inspicere possent. Primus Tiraboschius quid in Nonantulano archivo
lateret detexit (cf. Storia di Non. I p. XI et II p. IX). Elenchum omnium
chartarum, quae ibi adservantur, confecit Placidus Ansaloni „Repertorio
delie pergamene dell' archivio abbaziale", s. XYIII.
Praeterea Mutinae in archivo Estensi, nunc vero in R. archivo, nonnullae
Nonantulani monasterii chartae exstant (cf. Bonaini in Giomale stor. degli
archivi Toscani Y 161; Pflugk-Harttung Iter p. 54; Gott. Nachr. 1897 p. 244).
Veronae quoque in archivo civitatis quaedam privilegia Nonantulensia , ex
monasterio s. Silvestri de Yerona huc translata, adservantur (cf. Gott. Nachr.
1897 p. 251). Denique Romae chartas et scripturas ex monasterio Nonan-
tulano repperimus, tum in archivo Yaticano (cf. N. Archiv XXV 799 sq. et
Mon. 8. Silvestri Nonautulanum. 333
Gott. Nachr. 1901 p. 125), tum in archivo farailiae Barberini, nunc in biblio-
theca Vaticana custodito, quae a. 1621 et a. 1632, Ludovico card. Ludovisi et
Antonio card. Barberini abbatibus commendatariis, in Urbem translatae sunt
(cf. Gott. Nachr. 1903 p. 550), Inter eas adnotamus „Summarium privilegiorum
abbatiae Nonantulanae", s. XVII, et „Copia delli privilegii che in diverse volte
si sono mandati a Roma all' ill.°'° Sig. card. Ludovisi per labbatia sua di
Nonantola a. 1621", et „Compendium scripturarum abbatiae Nonantulanae
super iurisdictione Crepalcorii et Palatae", s. XVI. Praeterea commemoramus
„Sumraarium iurium abbatiae Nonantulanae contra communitatem s. Agatae",
s. XVI, Roma Arch. Vat. Arm. XV c. IV n. 33 (cf. Gott. Nachr. 1903 p. 516).
De archivo Nonantulano cf.Mabillon Mus. Ital.I* 200 ; P 38 sq.; Tiraboschi
Storia di Non. I p, Xlsq.; Blume Iter Ital. II 19; Bonaini Gli archivi del-
TEmiliain: Giornale stor. degli archivi Toscani V (1861) 177sq.; Th. Sickel
Acta Karolinorum II 248sq.; Pflugk - Harttung Iter p. 63sq. ; P. Bortolotti
Antica vita di S. Anselmo ^ p. Osq.; Gott. Nachr. 1897 p, 234 sq.
Bibliotheca monasterii, olira ditissima (cf. Gottlieb Ueber raittelalterliche
Bibliotheken p, 212 sq.), iara saec. XVIII perpaucos tantum possedit codices
(cf. Tiraboschi Storia di Non. I p. XVIsq. 184sq.). De codicibus ab abbate
Rancati Romam in bibliothecam Sessorianam translatis cf. I. Giorgi L'antica
biblioteca di Nonantola in: Rivista delle biblioteche e degli archivi VI (1895)
548q. et in Arch. della Soc. Romana di storia patria XI (1888) 673 sq.
A = Orig. Nonantola Arcli. abbaziale.
A^ = Orig. Verona Avch. comunale (Mon. di S. Silvestro).
B = Cop. Nonantola Arcb. abbaziale.
B^ = Cop. Modena Arch. di stato (Cancellaria ducale. Ecclesiastici: Badia di
Nonantola).
B^ = Cop.Verona Arch. comunale (Mon. di S. Silvestro).
i'3 = Cop. Roma Bibl. Vaticana, Arch. Barberini (Badia di Nonantola).
B* = Cop. Roma Arch. Vat. (Pergamene di Nonantola).
B^ = Cop. Modena Arch. di stato (Corporazioni soppresse: Mon. di S. Pietro).
jB«= Cop. Bologna Arch. di stato (Bolle, brevi e diplomi sovrani), olim in cod.
misc. sign. f Lib. 1 ; cf. Gott. Nachr. 1897 p. 367.
C = Vita Anselmi abbatis Nonantulani sive Acta s. Silvestri, cod. mb. s. XI,
Nonantola Arch. abbaziale; cf. Bortolotti ^ p. 9. 31 sq.; Sickel in N. Archiv
XVIII 109 sq.; PflugkH. Iter p. 65; Gott. Nachr. 1897 p. 237.
D = Inra diversa abbatiae Nonantulanae, vulgo Codice Romano-Nonantolano, ch.
s. XVI, ib. — Codex Romae repertus est et Nouantulam a Placido Ansaloni
s. XVIII transportatus; cf. Tiraboschi Storia di Non. I p. XV; Bonaini I. c.
V 179; PflugkH. Iter p. 64; Gott. Nachr. 1897 p. 236.
E = Registro e Collezione delle boUe e diplomi sopra le pertinenze ed altre cose
della ven. abSazia di Nonantola, ch. s. XVII, Modena Arch. di stato. — Codex
olim penes Ferdinandum Cepelli Mutinensem erat; cf. Tiraboschi Storia di Non.
I p. XV; PflugkH. Iter p, 54; Gott, Nachr, 1897 p, 244; Gaudenzi I, c. XXXII
p. 15 not. 3.
F = BoIIe autentiche della fondazione e privilegi dell' abazia di Nonantola, ch.
s. XVI, sign. cod, A, ib.
G = Copiae aliquorum privilegiorum pertinentium ad mou. Nonantulanum , ch, s»
XVII, Nonantola Arch. abbaziale; cf. Gott. Nachr. 1897 p. 237.
H = Fasciculus copiarum, ch. s. XVII sq., ib.; cf. Gott. Nachr. 1897 p. 237.
og^ Modena.
7 = BoUe, concessioni etc. di vari pontefici a favore de vari abbati nionaci di
S. Silvestro di Nonantola, s. XV, Roma Bibl. Angelica cod. 1602 n. 6; cf. Gott.
Nachr. 1903 p. 119.
^' — Gio. Antonio di Vasse-Pietramellara Lettere e memorie, s. XVII in., Nonantola
Arch. abbaziale; cf. Gott. Nacbr. 1897 p. 237.
X = Fel. Contelori RuUae et brevia Alexandri IIT, s. XVII. Roma Arch. Vat. Misc.
Arm. VII t. 127. — Maximam chartarum partem Contelorius ex fasciculis
privilegiorum (= E) sumpsit.
M = Ferd. Ughelli Monumenta regni Neapolitani II, s. XVII, cod. Vat. Barb. 3216
(XL 13, olim 3634); cf. Bethmann in Archiv XII 388; Waitz in Mon. Germ.
Scr. rer. Langob. p. 566; PflugkH. Iter p. 94; Gott. Nachr. 1903 p. 95.
N = Liber I, s. XVII sq., Ferrara Arch. comunale antico; cf. Gott. Nachr. 1897 p. 365.
0 — L. A. Muratori Carte, s. XVIII, Modena Arch. di stato (Biblioteca-Manoscritti);
cf. PflugkH. Iter p. 54; Gott. Nachr. 1897 p. 245.
P = Lod. Perini Schedae, s. XVIII, Verona Bibl. comunale; cf. Bethmann in Archiv
XII 656; Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 649; PflugkH. Iter p. 799; G8tt.
Nachr. 1897 p. 254.
Q = Gius. Muselli Acta eccl. Veronen. t. V, s. XVIII, Verona Bibl. capitolare; cf.
Giuliari in Arch. stor. Veneto XIX (1880) 85.
R = Rambaldo Degli Azzoni Avogaro Documenti Trivigiani I, s. XVIII, Treviso
Bibl. capitolare; cf. Gott. Nachr. 1899 p. 209.
S — Paolo Luigi Gozzi Miscellanea storica ab a. 311 — 1199, s. XVIII, Parma Bibl.
Palatina cod. 426; cf. G6tt. Nachr. 1900 p. 5.
T = Gius. Gennari Raccolta di documenti inediti spettanti alla storia di Padova.
s. XVIII, Padova Bibl. del Seminario cod. 584; cf. G5tt. Nachr. 1897 p. 351.
V = Gius. Garampi Schedae, Roma Arch. Vat. (Fondo Garampi); cf. Gott. Nachr.
1900 p. 392 sq. et 1903 p. 522 sq.
Denique adnotamus Regesta Nonantulensia ab Alfonso Reggiani s. XIX
ex. conscripta, quae hodie Mutinae in bibliotheca Estensi adservantur.
t*i
Hadrianus I iubet templura Nonantulanum per Geminianum s. Regiensis
eccl. ep. ad honorem s. Mariae et b. Benedicti abbatis consecrari.
Vita Anselini abbatis c. 2. — Rcg. JE. — .
Ughellus, ut leniret menda auctoris, decretum hoc Stephano III, rectius II,
attribuit; cf. n. fS. 4. — In Libello de fundatione monasterii (edd. Muratori Scr. I^ 185;
Mon. Germ. Scr. rer. Langob. p. 570; Bortolotti 'p. 135), quo usus est auctor impudens
Vitae Ansehni, legimus oratorium et altare s. Mariae et b. Benedicti a. 752 oct. 8
a Geminiano ep. consecratum esse (cf. Tiraboschi Storia di Non. I 65 sq.; Gaudenzi
I. c. XXXII 81 not.).
t*5
Hadrianus I iubet per deprecationem Aistulfi regis et Anselmi abbatis ac totius
congregationis temphim et altare a Sergio archiep. s. Ravennatis eccl. ad
nomen et honorem ss. omnium Apostolorum consecrari.
Vita Anselmi uhhatis c. 2. — Reg. JE. — .
Conf. u. fl. — Sergium archiep. Ravennatem templura et altare ad nomen
ss. omnium Apostolorum a. 753 iun. 9 consecravisse, Libellus de fundatione mona-
sterii narrat (cf. n. fl)- Conf. etiam Sergii archiep. diploma spurium ap. Gaudenzi
I. c. XXXII p. 64 n. 13.
i3 Roma S. Pietro (776)
Hadrianus I omnibus fratribus et coepiscopis cunctisque christianis [in] regno
ItaHco et patriarchio Romano: residens cum plurimis episcopis ad b. Petri
Mon. s. Silvestri Nonantulanum. 335
«t Pauli apost. limina in synodali concilio, Flavio Aystulfo rego Italici regni
ct Anselmo abbate petentibus, concedit monasterio in territorio Mutinensi in
loco Nonantula constructo corpus b. pp. Silvestri cum aliis sanctorum pig-
noribus; commendat Anselmum abbatem et eius monasterium sub Sergiis.
Ravcnnatis eccl. archiepiscopi regimine sua vice gubernandum; eique praecipit,
ut praedictum s. corpus b. Silvestri et alias ss. reliquias per se ipsum ad
iamdictum coenobium deferat et recondat altariaque simul et ecclesiam sua
apost. auctoritate consecret; confert eidem loco robur S. R. E. per apost.
privilegium (n. j-4), veluti b. pp. Gregorius plurimis ecclesiis protulit. —
Constat omnibus. (Residentibus nobis.)
B's.XI. Bs.XI. [Bs.XVIL D f. 60. E p. m]. C f. 277 f= M f. 292, ubi
Hadriani nomen in Stephani correctum estj. — Edd. Ughelli ' 11 102 ; * II 84 ex C ut
bullam Stephani III — Vedriani Hist. di Modona I .350 Exc, = Mabillon Acta SS. o^d.
s. Bened. IV p. I 5, — Muratori Scr. /* JS9 = Bull. Rom. ed. Cocquelines I 150 n. 2 =
Bull. Eom. ed. Taur. I 241 n. 2, = Mansi XII 367 = Migne LXXXIX lOlii n. 12. Mon.
Ge)m. Scr. rer. Langob. p. 567 ex C. FflugkH. Acta II 22 n. 50 ex B. Bortolotti ■ p. 126
ex C. — Regg. Tiraboschi Stoiia di Non. II 18 n. 5. Pflugkll. Itei- p. 176 n. 35. J. CCCVII
<i JE. ^2309 inter acta Stephani II. J. CCCXVIII et JE. f2421 inter acta Hadriani I.
Spurium, confectum, ut videtur, ab ipso auctore Vitae Anselmi. In BDE
haec Hadriani I epistola praecedit privilegium Hadriani I (n. t4). — Ughellus vero,
ut ea, quae falsarius absurde de Aistulfo rege (f 756) et Hadriano I papa (772 — 95)
narravit, verae historiae conciliaret, pro Hadriani I nomine Stephanum III
(rectius II) sua sponte substituit; cf. Tiraboschi Storia di Nou. I 56; Waitz in Mon.
Germ. Scr. rer. Laugob. p. 566 uot. 1; Bortolotti "" p. 27 not. 1; PflugkH. Acta II 24.
Conf. quoque n. t4.
i-4 776 ian. 13
Hadrianus I Anselmo abbati etc. : confirmat praeceptum regis Aystulfi de
mon. s. Silvestri sito Nonantulae territorio Mutinensi, statuit, ut mon. cum
omnibus ei pertiuentibus locis quicquid in quibuscumque locis habere videtur,
tenere valeat, et nulli umquam liceat regum, episcoporum, ducuni vel actorum
in monasterio quocumque modo incum^bere aut invasionem facere, nec quis-
piam sacerdotum ibidem praesumat accedere vel missarum sollemnia celebrare,
et neque episcopus neque abbas vel comes in monasterio vel in eius cellis aut
€cclesiis mansiones facere aut expensas expetere aut aliquod per potestatem
servitium, praeter peregrinos et legitimos hospites, neque colloquium qualecum-
que aut placitum tenere quis audeat; interdicens omnino ep. Mutinensi, in
cuius parochia mon. est constitutum, ut nihil contra tenorem praesentis decreti
quicquam attemptet neque ullo modo eius baptismales ecclesias sibi vindicet
neque mfssarum soUemnia ibidem persolvere praesumat; concedit chrisma
vel quicquid ad sacra mysteria pertinet, a quibuscumque praesulibus tri-
buendum neque decimas unquam dare; statuit, ut de propria semper con-
gregatione eligatur abbas; inhibet omnibus aliquam scripturam vel confir-
mationem de monasterii rebus contra hoc praeceptum petere; scripta vel
petitiones impeti-atas irritas esse iubet. — Quaeque ad laudem. Scr. p. m.
Sergii scrin, R. E., in m, ian., ind. 14. Data id. ian. p. m. Anasii primi epi
decessorum s. sedis apost., a. Deo propitio pont. d. Adriani ss. pont. et univ.
pp. in sacratissima sede b. Petri apost. 5 (a. d. inc. 752).
336 Modena.
B s. XI med. B s. XI. B s. XI. [B s. XVI. B s. XVII. D f. 60. E p. 155. G
f. 17'. M f. 292']. Frugm. insert. bullae Innocentii III a. 1213 iwi. 13 Pott/iast Eeg. 4756: A^
[Recf. Innocentii III a. XVI Roma Arch. Vut. Beg. Vat. t. 8 f. 151. 2 B s. XIII. B s. XIV^
B^ s. XVII. D f. 60'. E p. 111]. — Edd. Ughelli ' II 103; * II 85 ut bullam Stephani III
= Vedriani Bist. di Modona I 350, = Mabillon Acta SS. ord. s. Bened. IV p. I 6, = Mura-
tori Scr. If> 190 = Bull. Rom. ed. Cocquelines I 150 n. 3 = BuH. Bom. ed. Taur. I 242
n. 3, = Mansi XII 568 = Migne LXXXIX 1020 n. 13. Baluze Epp. Innocentii III t.
II 777 n. 61 = Bull. Rom. ed. Cocquelines III 161 n. 94 = Bull. Roni. ed. Taur. III 280
n. 94, = Migne CCX VI 861 n. 61. Marini Papiri dipl. p. 9 n. 9 (cf p. 21 7). PflugkH. Acta II 22
n. 50. Gaudenzi 1. c. XXXII p. 79 n. 20 exB (cf. p. 74). — Regg. Baronius Ann. eccl. ad a. 752
c. 17. Muratori Antiq. V 667 ex catalogo tabularii Non. et V 672 ut privilegium Hadriani II.
GaUetti Del primicero p. 155. PflugkH. Itei- p. 176 n. 35. J. CCCVIII et JE. f2310 inter
acta Stephani II. J. CCCXVIII et JE. ^2421 intei- acta Eadriani I.
Spurium. Privilegium Hadriani I falsum esse, Tiraboschi Storia di Non.
I 67, Rambaldo Degli Azzoni Avogaro in Calogera N. Raccolta XXIV 50 sq., Pflugk-
Harttung in N. Archiv IX 489, Gaudenzi in Bullett. dell' Ist. stor. ital. XXII 162
conseutiunt, Klinkenborg e contra in G6tt. Nachr. 1897 p. 239 eius fidem defendit.
Sed textus et formulae saeculi IX potius quam saec. VIII esse mihi videntur.
Anastasium primum defensorum (ita corrigendum est pro „Anasii primi episcopi
decessorum") ex Hadriani I Vita (Lib. pontif. ed. Duchesne I 487. 493) notum esse
concedo; tamen falsarium notas chronologicas et textum ex lohannis IX privilegio
sumpsisse mihi constat (cf. n. 15). Pro Hadriani I nomine Ughellus, ut iam dixi-
mus, Stephanum III (rectius li) suo Marte substituit. In Catalogo tabularii
mon. (ed. Muratori Antiq. V 672) privilegium hoc perperam Hadriano II attribuitur.
*6 (867—69)
Hadrianus II concedit Warnefrido abbati privilegium super investitura mon.
Nonantulani.
Laud. in cataJogo tabularii mon. (ed. Mtwatori Antiq. V 671) et in n. 12. — Reg. JE. — .
Warnefridum abbatem a. 865—69 monasterium rexisse, catalogi abbatum (Mon.
Germ. Scr. rer. Langob. p. 570) docent. De eo cf. Tiraboschi Storia di Non. I 82.
*6 (872—77)
lohannes VIII concedit privilegium, ut de propria semper congregatione
abbas eligatur nec monasterium ullius invasionis usurpatione detineatur.
Laud. in 9. 10. 11. 12. 15. — Reg. JE. —.
lohannem VIII praedecessorum suorum privilegia et ipsum confirmasse, Klinken-
borg iu Gott. Nachr. 1897 p. 240 optimo iure contraPflugk-Harttung in N. Archiv IX
491 defendit. — Praetermittimus tamen privilegium perperam lohanni VIII ad-
scriptum JE. 3864 (PflugkH. Iter p. 180 n. 62). Est enim lohannis Ravennatis archiep..
epistola, quam edd. Tiraboschi Storia di Non. II 93 n. 71 et Gaudenzi I. c. XXXII
p. 06 n. 14.
*7 (876-77)
lohannes YIII per missos et apices saepissime prohibet Adelardum Veronen.
ep., ne coenobium Nonantulae opprimat.
Laud. in n. 10. 11, — Reg. JE. — .
*8 (876—77)
lohannes VIII per synodalem sententiam, quam missis per singulas pro-
vincias litteris notam facit, vetat Adelardum Veronen. ep. coenobium Nonan-
tulae suis usibus applicare.
Laud. in n. 10. 11. — Reg. JE. — .
Mon. s. Silvestri Nonantulanum. 337
9 (877 ajml. 17)
lohannes VIII (Carolo) imperatori: refert, sc Adelardum Veronen. ep.,
cum mon. Nonantulae situm contra praecessorum suique privilegii institutiones
(n. 6) in beneficium petiissct, auctoritate apost. excommunicasse. — Sacris
vestrae. Dat. [15kal. mai. ind. 10].
Reg. lohannis VIII ep. 48. [B. s. XVII]. — Edd. Carafa Epp. decr. III 329 n. 47.
Mansi XVII 43 n. 47. Migne CXXVI 727 n. 74. — liegg. UghelU > V623; * V 722. Muratori
Antiq. V 672 ex eatalogo tabularii Non. Biancolini Notizie stor. del/e chiese di Verona I 178.
Tiraboschi Storia di Non. I 83. Cappelletti X 757 et XV 334. J. 2324. JE. 3003.
10 877 april. 28
lohannesVIII universo clero eccl. Veronensis: nuntiat, se Adelardum ep.,
quoniam coenobium Nonantulae, quod semper apost. sedis et suae ipsius auc-
toritatis privilegio munitum (n. 6).^ nullius invasionis usurpatione detinebatur,
sed solius hucusque abbatis e gremio fratrum electi atque praelati moderamine
regebatur, subripuit et eatenus post frequens interdictum opprimit adversus
apost. sedis et totius s. synodi sententiam (n. 8^, post suam prohibitionem per
missos et apices saepissime destinatam (n. 7), excommunicasse, donec in
praesentiam sedis apost. veniens de praedictorum excessuum qualitate idoneam
satisfactionem exhibuerit. — Experientiae vestrae. Dat. 4 kal. mai. ind. 10.
Beg. lohannis VIII ep. 50. — Edd. Carafa Epp. deo: III 330 n. 49. Mansi XVII 44
n. 49. Migne CXXVI 729 n. 76. — Begg. Ughelli * V 623; ^V 722. Biancolini Notizie stor.
delle chiese di Vei'ona I 178. Tiraboschi Storia di Non. I 83. Cappelletti X 757 et XV 334.
J. 2322. JE. 3098.
11 (877 april.)
lohannes VIII lohanni Ravennati, Anspcrto Mediolanensi et V^alperto Aqui-
leiensi archiepp.: nuntiat, se Adelardum Veronen. ep., quoniam coenobium
Nonantulae, semper apost. sedis et suae ipsius auctoritatis privilegio munitum
(n. 6), subripuit suisque usibus applicavit adversus apost. sedis et totius s. synodi
sententiam (n. 8)., excommunicasse, donec in praesentiam sedis apost. veniens
de praedictorum excessuum qualitate idoneam satisfactionem exhibuerit. —
Sancti magnique.
Beg. lohannis VIII ep. 49. [B s. XVII]. — Edd. Carafa Epp. decr. III 329 n.48.
Mansi XVII 43 n. 48. Migne CXX VI 728 n. 75. — Begg. Ughelli ^ V 623; ^ V 722. Muratari
Antiq. V 672 ex catalogo tabularii Non. (dat. 4 kal. mai.). Biancolini Notizie stor. delle cJiiese
di Verona I 178. Tiraboschi Storia di Non. I 83. CappeUetti X 757 et XV 334. J. 2323.
JE. 3094.
12 (883)
Marinus I Theodorico abbati etc. : confirmat praeceptum Hadriani (n. 5) et
lohannis (n. 6); statuit, ut mon. s. Silvestri situm Nonantula territorio Muti-
nensi cum omnibus ei pertinentibus quicquid in quibuscumque locis habere
videtur, tenere valeat, et nuUi umquam liceat regum, episcoporum, ducum
vel actorum in monasterio quocumque modo incumbere aut invasionem facere
aut quispiam sacerdotum ibidem praesumat accedere vel missarum sollemnia
celebrare; interdicens omnino episcopo, in cuius parochia mon. est constitu-
tum, ut nihil contra tenorem praesentis decreti quicquam attemptet, sed neque
ullo modo baptismales ecclesias sibi vindicet — Quaeque ad laudem.
Eehr, Italia pontificia V. 22
338
Modena.
Insert. bnllae hmocentii III a. 1213 iun. 13 Potthast Beg. 4756: A. [Reg. Innocentii III
a. XVI Eoma Arch. Vat. Beg. Vat. t. 8 f. lol. 2 B s. XIIL B s. XIV. B^ s. XVIL
D f. 61. E p. 116]. — Edd. Baluze Epp. Iniiocentii III t. II 778 n. 61 = Migne CCXVI
864 n. 61. Marini Pupiri dij)!. p. 11 n. 9 = Migne CXXXIII 878 n. 3. Gaudenzi l. c.
XXXII 70 n. 17. — Begg. Muratori Atitiq. V 672. 673 ut bullam Marini II. Dortolotti ^p. 38
not. 3. J. CCCLXI inter acta Marini II ad a. 942—46. JL. f3390.
Nescio cur Jaffe, Loewenfeld, Pflugk-Harttung in N. Archiv IX 492, Gaudenzi
mutilum boc Marini I privilegium spurium esse censuerint: cf. Klinkenborg in G6tt.
Nachr. 1897 p. 239, qui recte iudicat, id genuinum esse. Meminerint praeterea
lectores, Marinum I a. 888 iun. 20 Carolum III imperatorem Nonantulae convenisse
(cf. Muhlbacher Reg. Kar. ^ I 694). Epistolam quoque notamus, quam Leudoinus Muti-
nensis ep. ad Teudericum abbatem misit (ed. Zaccaria Bibl. di storia letter. II 779 n. 2),
13 886 mart. 10
Stephanus V Theoderico abbati etc: confirmat praeceptum lohannis (n. 6)
et Marini (n. 12). — Quaeque ad laudem. Scr. p. m. Leonis scrin. s. sedis
apost., in m. mar., ind. 4. Data 6 id. martias p. m. Stephani secundicerii
s. sedis apost. , imp. d. n. piissimo pp. aug. Karolo a Deo coronato magno
imp. a. 6 et postconsulatus eius a. 6, ind. 4.
B s. XI in dtiobus fragmentis. [E p. 204]. — Edd. PflvgkH. Acta II 38 n. 76 ex B.
Gott. Nachr. 1897 p. 241 ex B. Gaudenzi 1. c. XXXII 70 n. 16 ex B. — Eegg. Murato^-i Antiq.
V 672 ex catalogo tabularii Non. ut hdlam Stephani VI, et c. 673 ut bullam Stephani V.
Tiraboschi Storia di Non. I 192. Marini Papiri dipl. p. 217. PflugkH. Iter ]). 180 n. 64.
J. 2628. JL. i3421.
Argumenta, quae v. Pflugk-Harttung in N. Archiv IX 492 contra fidem huius
privilegii profert, nullius omuino momenti sunt. Notae chronologicae, quas Klinkeu-
borg detexit {cf. Gott. Nachr, 1897 p. 241), satis probant privilegium nostrum, cuius
textus sine dubio cum Marini I privilegio (n. 12) ad verbum concordabat, genuinum esse.
*14 (891—96)
Formosus concedit privilegium.
Laud. in lAidovici III imp. diplomate a. 902 feb. 11 (Bohmer Reg. Kar. 1467; edd.
Tiraboschi StoiHa di Non. II 84 n. 62; Gaudenzi I. c. XXXII 99 n. 22). — Reg. JL. — .
Ludovici III diplomati, quo confirmantur privilegia Adriani (u. 5), Marini (n.l2),
Stephaui (n. 13), Formosi (n. 14) atque lohannis (n. 15), quamquam certe spurium
est, ut me docet Ludovicus Schiaparelli Fiorentinus, in hac tamen re fidem tribuimus.
1.5 899 ian. 13
lohannes IX Leopardo abbati etc. : confirmat praeceptum Hadriani (^m. 5) et
lohannis (n. 6) sive Stephani (n. 13); statuit, ut mon. s. Silvesti'i de Nonan-
tula cum omnibus ei pertinentibua quicquid in quibuscumque locis habere
videtur, tenere valeat, et nulH umquam liceat regum, episcoporum, ducum vel
actorum in monasterio quocumque modo incumbere aut invasionem facere
aut quispiam sacerdotum ibidem praesumat accedere vel missarum soUemnia
celebrare, et neque episcopue neque abbas vel comes in monasterio vel in
eius cellis aut ecclesiis mansiones facere aut expensas expetere aut aliquod
per potestatem servitium, praeter peregrini et legitimi hospites, et neque
coUoquium qualecumque aut placitum in ipso monasterio aut in eius locis
tenere quis audeat, interdicens omnino opiscopo, in cuius parochia mon. est
constitutum, ut nihil eontra tenorem praesentis decreti qxiicquam attemptet
neque ullo modo baptismales ecclesias sibi vindicet neque missarum soUemnia
Mon. s. Silvestri Nonantulanum. 339
ibidem persolvere praesumat neque ordinationem sacerdotum quilibet episco-
porum in mon. celebrare audeat; concedit chriBma vel quicquid ad sacra
mysteria pertinet, a quibuscumque praeviderit praesulibus, tribuenda, sed neque
decimas usquam dare, nisi ecclesiis monasterii; statuit, ut de propria semper
congregatione eligatur abbas; inhibet aliquam scripturam vel confirmationem
de monasterii rebus contra hoc praeceptum petere; si qua scripta vel petitio
impetrata fuerit, has irritas esse iubet. — Quaeque ad laudem. Scr. p. m.
Sergii scrin. S. R. E., in m. ian., ind. [2]. [Dat.] id. ian. p. m. Anastasii pri-
micerii defensoris s. sedis apost., a. Deo propitio pont. d. lohannis ss. pont.
et univ. noni pp. in sacratissima sede b. Pctri apost. 2, ind. 2.
Duo huius privilegii exemplaria exstant, alterum jierpernm Benedicto abbati inscriptum ;
nlterum, cuius fraginentnm tantum superest, Leopardo ahbati datmn l) Insert. bullae Inno-
•centii III a. 1213 iun. 13 Potthast Reg. 4756: A. [Reg. Innocentii III a. XVI Roma Ardi.
Vat. Rcg. Vat. t. 8 f. 151. 2 B s. XIIL B s. XIV. B' s. X VII. D f 61. E p. 112]. — Edd.
Baluze Epp. Innoeentii III t. II 777 n. 61 = Migne CCXVI 862 n. 61. Marini Pupiri
dipl. p. 9 n. 9. Gandenzi l. c. XXXII 79 n. 19. — Regg. Muratori Antiq. V 672 ex catalogo
tabularii Non. Tiraboschi Storia di Non. 1 192. GaUetti DeJ pi-imicero p. 159. Bortolotti *p. 35.
J. CCCLIII. JL. \3524. 2) Bs. X. [B s. XVIL D f 71. G f. 20]. — Ed. Boiiolotti * tab. I
(cf. p. 33) ex B. — Regg. Marini Papiri dipl. p. 218. PflugkH. Iter p. 181 n. 70. JL. f3525.
Jaife, Loewenfeld, Pflugk-Harttung iu N. Archiv IX 493, Klingenborg in Gott.
Nachr. 1897 p. 239' lohannis IX privilegia velut spuria repudiant, Bortolotti vero
exemplar 2 genuinum esse censet. Ego quidem cum Bortolotti consentio, immo
vero formulas et notas chronologicas, quas in altero exemplari (1) legimus, licet
textum {,ind. XIV") et formulas (,Ego Sergius") corruptas esse concesserim, genuinas
esse pro certo habeo. Sergius enim scrin. S. R. E et Anastasius primicerius defensor
a. 900 et 901 in privilegiis Benedicti IV occurrunt (JL. 3527. 3628. 3529); notae
quoque chronologicae cum a. 899 accurate concordant. Itaque lohanuem IX Leopardo
abbati privilegium 899 ian. 13 eiusdem tenoris atque illa Marini I (n. 12) et Stephani V
(n. 13) concessisse mihi persuasissimum est. Nomen Benedicti abbatis iu 1
librarii incauti errore scriptum esse videtur, quum in catalogis abbatum nulla eius
fiat mentio. Leopardum vero abbatem iam a. 895 sedisse, Tiraboschi Storia di
Non. I 86 aperte monstravit.
16 (904—07)
Sergius III Leopardo Nonantulani mon. abbati: condolet de coenobio Nonan-
tulensi, quia grex nonnullis afficitur indigentiis eiusque monasterium barba-
rorum gladio vastante ab eisdem igne crematum est; promittit apost. tuitionem,
firmans quaecumque privilegia Nonantulano monasterio concessa ; vetat, ne ad
consecrandam ecclesiam episcopum aliquem roget nisi lohannem Ticinensem ep.
aut Widonem Placentinum vel Elbungum Parmensem epp. — Visis humilitatis.
B s. XI. C f. 280 et f 283. [E p. 9. M f. 296'. S f 59] . — Edd. Uglielli > II 254;
^ II 205 ex C = Migne CXXXI 977 n. 6. Mnratmi Antiq. I 23 ex B. Bortolotti
'^ p. 148 ex C. Gaudenzi 1. c. XXXII 68 n. 15 ex B. — Regg. Vedriani Hist. di Modona
p. 39. Mu/ratori Antiq. V 674 ex catalogo tabularii Non. Mabillon Acta SS. oi'd. s. Bened.
V p.I 13. Tiraboschi Storia di Non. II 93 n. 70. J. 2718 et JL. 3539 ad a. 907.
Non video , cur Gaudenzi hanc epistolam spuriam esse ceusuerit. — Ungari
a. 900 Nonantulanum monasterium incenderunt (cf. Tiraboschi Storia di Non. I 87 sq.).
Leopardus abbas obiit a. 907.
17 1011 mai. 27
Sergius IV: Rodulfo abbati deprecanti concedit, ut constituat de decimis,
quas coegit habitatores atque agricultores abbatiae ecclesiae parochiali dare,
22*
340
Modena.
unam canonicam in honore s. Michaelis abbatiae subiectam infra fines desig-
natos. — Apostolatus nostri. Dat. p. m. Petri ep. s. Praenestinae eccl. et
bibl. 8. pal., a. D. 1011, 6 kal. iun., ind, 9. Subscr. Rodulfus abbas, Frogerius
prior et 4 monachi.
B s. XII. [B f. 72 sine dat. E p. 324 sine dat.J. — Edd. Mitratori Antiq. V 341 ex
B = Migne C XXXIX 1502 n. 3. — Regg. Muratori Antiq. V 674 ex catalogo tabularii
Non. ut buUain Sergii III. Tirdboschi Stmia di Non. I 88. Gaudenzi in Bullett. del-
V Ist. stor. ital XXII 149. J. 3032. JL. 3971.
Couf. Eccl. coll. s. Michaelis de Nonantula n. 1.
18 (1049)
Leo IX mon. s. Silvestri apud Nonantulam posito eiusque s. congregationi et
etiam abbatibus: confirmat privilegium Hadriani pp. Anselmo abbati concessum
(n. Ifd), a Bonifatio marchione eiusque coniuge ducissa Beatrice, nepte sua,
delatum. — Quaeque ad laudem.
B s. X VII. E p. T. F f. 74. — Edd. Contelori Mathildis comitissae genealogia j). 131
n. 32 Exc. ex arch. Nonantulae. PflugJcH. Acta II 76 n. lll. — Begg. Muratoii Antiq. V 680
ex catalogo tabularii mon. ad a. 1049. Tiraboschi Storia di Non. I 104. PflugkH. Iter p. 188
n. 111. J. 3170. JL. 4168.
19 Lucca 1067 iul. 9
Alexander II Landulfo abbati etc: repetit Leonis IX privilegium (n. 18). —
Quaecumque ad laudem. Dat. Lucae 7 id. iulii p. m. Petri S. R. E. subdiae.
ac bibl., a. 7 pont. d. Alexandri pp. II, videlicet a. d. inc. 1067, ind. 5.
A. [B' a. 1599. B^ s. XVII. B s. XVII. E p. 197. HJ. — Edd. Tiraboschi
Storia di Non. II 196 n. 179 ex A = Migne CXLVI 1333 n. 53. — Regg. Muratari
Antiq. V 680 ex catalogo tabularii Non. (7 id. iun.). Cappelletti XV 338. J. 3428. JL. 4634.
20 (Panzano 1103 mart. 18)
lussione et data licentia Bernardi S. R. E. card. atque in Lombardiae partibus
vicarii d. Paschalis II, Mathildis comitissa concedit ad thesauri s. Nonantu-
lanae eccl. restaurationem, quem s. apost. sedis iussione se expendisse testatur,
lohanni praeposito et Adigerio s. Nonantulani coenobii advocato castrum et
curtem Cellule et curtem Raigosole, castrum Tedaldi omnesque res, quas in
toto comitatu Ferrariae possidet, omnes scil. res, quas S. R. E. iure proprie-
tario ipsa tradidit et nunc ab ea videtur possidere, ita taraen, ut a parte
Nonantulanae eccl. 1 byzantius annualiter in Lateranensi palatio pensionis
nomine persolvatur. — Ego Bernardus card. presb. S. R. E. et d. pp. Pascha-
lis II in Longobardiae finibus legatus atque vicarius ss.
Edd. Conteloi-i Mathildis comitissae genealogia p. 125 n. 23 Exc. (1102, 15 kal. nov.) =
Fiorentini Mem. della contessa Matilda * II 184 = Rena e Camiei Serie de' duchi e marchesi
di Toscana III <= 8. Ughelli ^ II 216; ^ II 170 (1102, 5 kal. nov.). Mu/ratori Antiq. V 655
(1102, 15 kal. april.) = Fiorentini Mem. "^ II 177 = Rena e Camici III<= 72 n. 21 = Sainoli
Ann. Bolognesi i* 144 n. 87. — Regg. Muratori Antiq. V 681 ex catalogo tabularii Non.
(1102, 15 Dov.). Tiraboschi Storia di Non. II 217 n. 204. Overmann Grdfin Mathilde von
Tuscien p. 171 Reg. 78 ad 1103 mart. 18. JL. —.
De tempore cf. Scheffer-Boichorst iu Mittheil. des osterr. Instituts IX (1888) 179.
21 Tivera 1112 nov. 10
Paschalis II lohanni suis manibus in abbatem Nonantulani mon. consecrato
etc. : ad praedecessorum suorum exemplar confirmat monasterio, quod ab ipso
Mon. 8. Silvestri Nonantulanum. 341
fundatore Aistulfo Longobardorum rege apost. sedi oblatum est, possessiones
propriis nominibus adnotatas; statuit, ne Mutinensi nec alicui cuiquam episco-
porum vel principum liceat raonasterio aut eius cellis vel ecclesiis gravamen
inferre, exactiones imponere, placitum sive colloquium praeter abbatis ac
fratrum voluntatem indicere vel tenere; concedit ius eligendi abbatem ab
apost. sedis praesule consecrandum, chrisma, oleum aanctum, consecrationes
altarium sive basilicarum, ordinationes monachorum sive clericorum a quo
maluerint catholico accipiendi episcopo; prohibet, ne episcoporum cuiquam
invito abbate in monasterio vel eius cellis seu ecclesiis ordinationes facere,
missas publicas celebrare vel earum decimas vindicare nec rescriptum sub-
ripere cuiquam personae facultas sit. — Apostolicae sedis. Scr. p. m. Griso-
goni not. s. pal. Ego Paschalis etc. Dat. Tiberiae p. m. lohannis S. R. E.
diac. card. ac bibl., 4 id. nov., ind. G, inc. d. a. 1113, pont. autem d. Pascha-
lis II pp. a. 14.
B s. XII. [D f. 73]. — Edd. Muratari Antiq. V 34.3 ex B = Migne CLXIII 306
n.350. — Begg. Muratori Antiq.V 681 ex catalogo tahularii Non. Sainoli Ann. Bolognesi I 227.
Calindri Dizionario V 359. Tiraboschi Storia di Non. II 223 n. 215. J. 4696. JL. 6332.
22 Piperno (1112) nov. 13
Paschalis II I(ohanni) Nonantulano abbati: mandat, ut iudicium, quod a
B(onoseniore) Regino ep. et Gr(egorio) apost. sedis diac. et legato de restitu-
tione quarumdam ecclesiarum factum est, Mutinensi observet episcopo.
V. Modena, Episc. n. 9.
23 Laferano 1113 iim. 11
Paschalis II lohanni suis manibus in abbatem Nonantulani mon. conse-
crato etc. : repetit privilegium suum (n. 21), et statuit, ne episcopis facultas
sit, monasterii clericos sine abbatis consensus deliberatione aut interdictionis
aut excommunicationis sententia coercere ; concedit abbati, ut in diebus sollem-
nibus ad missarum officia celebranda dalmatica, mitra, chirothecis et sandaliis
induatur. — Apostolicae sedis. Scr. p. m. Rainerii scrin. reg. et not. s. pal.
Ego Paschalis etc. Dat. Lat. p, m. lohannis S. R. E. diac. card. ac bibl.,
3 id. iun., ind. 6, inc. d. a. 1114, pont. autem d. Paschalis II a. 14.
B' s. XVL B s. XVII. D f. 9'. F f 52. N. — Ed. PflugkH. Acta II 205 n. 248
ex B^ B D. — liegg. Muratori Antiq. V 681 ex catalogo tabularii Non. ad a. 1114. JL. 6354.
*24 (1112-15)
PaschalisII praecipit, ut quaestio, quae a Nonantulanensibus monachis
de praedio q. d. Wilzacara facta est, iudicio legitimis testibus iureiurando
sanciatur.
Laud. in Calixti II p>-ii-ilegio canonicis eccl. s. Caesarii a. 1123 feb. 26 concesso (cf.
Eccl. s. Caesarii n. 1. 2). — Reg. JL. — .
25 Laterano 1124 april. 13
Calixtus II lohanni abbati etc. : ad exemplar Paschalis II (n. 23) confirmat
mon. Nonantulano possessiones propriis nominibus expressas; statuit, ne Muti-
nensi nec alicui cuiquara episcoporum vel principum liceat monasterio aut
eius cellis vel ecclesiis gravamen inferre, exactiones imponere, placitum sive
342 Modena.
colloquium praeter abbatis ac fratrum voluntatem indicere vel tenere; con-
cedit ius eligendi abbatem ab apost. sedis praesule consecrandum, chrisma
etc. a quo maluerint accipiendi episcopo; prohibet, ne episcoporum cuiquam
invito abbate in monasterio vel eius cellis seu ecclesiis ordinationes facere,
missas publicas celebrare vel earum decimas vindicare nec rescriptum subri-
pere facultas sit nec monasterii clericos sine abbatis consensus deliberatione
aut interdictionis aut excommunicationis scntentia coercere; concedit abbati, ut
in diebus sollemnibus ad missarum officia celebranda dalmatica, mitra, chiro-
thecis et sandaliis induatur. — Divinis praeceptis. Ego Calixtus etc. Dat.
Lat. p. m. Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, id. april., d. inc. a. 1124,
ind. 2, pont. d. Calixti II pp. a. 6.
J5* a. 1392 iul 26. B a. 1369 inl. 31. D f. 74. [Ep. 258 ex B. P. Q]. — Edd. Perini
Istoria di S. Silvestro di Verona II 5 n. 2 ex B"^. Robert Bnllaire du pape Calixte II t. II
313 n. 493. — Beflg. Muratori Antiq. V 682 ex catalogo tabidarii Non. ad a. 1125. Bianco-
lini Notizie star. delle chiese di Verona III 7. Tiraboschi Storia di Non. I 114. PfliigkH.
Iter p. 221 n. 309. JL. 7151.
26 Nonantola 1132 oct. 12
Innocentius II Ildeprando abbati etc: ad exemplar Leonis (n. 18), Ale-
xandri (n. 19), Paschalis (n. 21. 23) et Calixti (n. 25) confirmat Nonantulano
b. Silvestri monasterio, quod utique ab Aistulpho Longobardorum rege, eius-
dem loci fundatore, b. Petro oblatum est, posscssiones propriis nominibus
adnotatas; statuit, ne Mutinensi nec alicui cuiquam episcoporum vel principum
liceat supradicto monasterio aut eius cellis vel ecclesiis gravamen inferre,
exactiones imponere, placitum sive colloquium praeter abbatis ac fratrum
voluntatem indicere vel tenere; concedit ius eligendi abbatem ab apost. sedis
praesule consecrandum , facultatem chrisma etc a quo maluerint catholico
accipiendi episcopo; prohibet, ne episcoporum cuilibet invito abbate in mona-
sterio vel eius cellis seu ecclesiis ordinationem facere, missas publicas cele-
brare vel earum decimas vindicare nec rescriptum subripere cuiquam per-
sonae facultas sit nec monasterii clericos sine abbatis consensus deliberatione
interdictionis aut excommunicationis sententiam coercere ; concedit abbati, ut
in diebus sollemnibus ad missarum officia celebranda dalmatica, mitra, chiro-
thecis et sandaliis induatur, — Cum omnibus ecclesiis. Ego Innocentius etc
Subscr. 5 card. Dat. Nonantulae p. m. Aimerici S. R. E. diac card. et canc,
4 id. oct., ind. 1 0 [5], inc d. a. 1 1 33, pont. v. d. Innocentii pp. II a. 3.
B s. XVII. D f. ]]'. F f 55 ex cop. a. 1557. H. N. R p. 103. T n. 680. — Edd.
I cnrd. De Arujelis Synodiis dioecesana a. 1688 App. V p. 8. Muraiori Antiq. V 429 ex B
= CaateUini Storia di Vicenza VI 92 Exc., = Savioli Ann. Bolognesi i* 181 n. 114, =
Migne CLXXIX 16] n. 120, = Ghria Cod. dipl Padov. I 201 n. 256 Exc. — Regg.
Muratori Antiq. V 682 ex catalogo tabalarii Non. ad a. 1133. Tiraboschi Storia di Non. II 243
n. 247. J. 5436. JL. 7599.
*27 (1130—36)
Innocentius II frequentibus litteris commonet consules Mutinenses, ut a
damno Nonantulani monasterii desistant et ad suam praesentiam satisfacturi
veniant.
Luiid. in H. 28. — Meg. JL. — .
Mon. s. Silvestri Nouantulanum. 343
28 Pisa (1134- S6j mai. 25
Innocentius II ep. [B. cod.] ct F. praeposito et clericis Mutinensibus : nuntiat,
89 consules Mutincnses, qui frequentibus litteris commoniti, ut a damno
Nonantulani mon. desisterent et ad suam praesentiam satisfacturi venirent
(n. 27), sed totiens vocati non venerunt, episcoporum et cardinalium consilio
excommimicasse ; praecipit, quatenus a praefatis consulibus tamquam excom-
municatis penitus caveant et eandem sententiam per Mutinen. episcopatum
publice nuntiantes, parochianos ipsorum ab eis abstinere omnimodis faciant;
quod si consules in sua pertinacia perduraverint, in totam civitatem Mutinen,
anathematis sententiam se prolaturum esse nuntiat. — Quanta mala. Dat.
Pisis 8 kal. iun.
E p. 16. — Edd. Tiraboschi Storia di Non. II 245 ri. 251 cx E (8 kal. iul.) = Migne
CLXXIX 257 n. 212. — Rfiffg. Tiraboschi Mem. Mod. I 179 ad a. 1135 iun. 24. J. 5529 et
JL. 7747 ad iun. 24.
Conf. Modena, Episc. n. 13 (supra p. 304).
29 Laterano (1139) april. 16
Innocentius II M(anfredo) Mantuano et L(othario) Vincentino epp.: com-
mittit controversiam super plebe de Nugaria et cappellis suis inter Ild(ebran-
dum) Nonantulanum abbatem et T(ebaldum) Veronensem ep. agitatam; mandat,
quatenus praefatum locum usque ad kal. iun. (iun. 1) pariter adeant et, si
constiterit Nonantulanum mon. praefatas ecclesias possedisse et sine iudicio
amisisse, ipsum earumdem possessioni restituant. — Inter dilectum. Dat.
Lat. 16 kal. maii.
Cod. Val. lat. 285 s. XII (S. Ambrosii Opera) f. 123' [= VJ. — Edd. Tiraboschi
Storia di Non. II 249 n. 259 a = Miyne CLXXIX 443 n. 385. — Regg. J. 5705. JL. 7995.
De cod.Vat. lat. 285 cf. GOtt. Nachr. 1903 p. 5; Bibl. apost. Vat. codd. ms. I 207.
30 Laterano (1139) april. 16
Innocentius n T(ebaldo) Veronensi ep.: praecipit, quatenus, cum a M(an-
fredo) Mantuano et L(othario) Vincentino epp, pro controversia cum I(lde-
brando) Nonantulano abbate super plebe Nogariae evocatus fuerit, eorum
praesentiam adeat et quod super hac causa ab eis definitum fuerit, observet.
— Pro controversia. Dat. Lat. 16 kal. maii.
Cot. Vat. M. 285 s. XII f. 123' /"= V]. — Edd. Tirahoschi Stoyia di No)i. II 249 n. 2-59*
= Migne CLXXIX 443 n. 386. — Regg. J. 5706. JL. 7996.
31 Laterano 1139 april. 17
Innocentius II Ildebrando abbati etc: eo in concilio adversus Ribaldum Muti-
nen. ep. querente, decernit pactum inter Nonantulanos etMutinenses de consecra-
tione quarumdam ecclesiarum eccl. Nonantulanae, quia contra multorum Ro-
manorum pontificum privilegia mon. Nonantulano indulta factum esse constat,
viribus carere, praecipiens eidem Mutinensi ep., ne quid simile ulterius attemp-
tare praesumat, quin potius mon. Nonantulanum semper et ubique quiete
perfrui libertate ei concessa permittat, — Quisquis supernam, Ego Inno-
centius etc, Subscr. 8 card. Dat. Lat. p. m. Aimerici S. R. E. diac. card. et
canc, 15 kal. maii, ind. 2, inc. d. a. 1139, pont. v. d. Innocentii pp. II a. 10.
344
Modena.
B s. XIII. B* a. 1295 ex registro mon. Non. (fragm.). D f. 76. — Edd. Tiraboschi
Storia di Non. H 247 n.2o7 ex B = Migne CLXXIX 446 n. 389, = Cappelletti XV 258.
— Regg. J. 5709. JL. 8002.
*32 (San Germano 1139 iul. 2)
Innocentius II mandat (Tebaldo) Yeronensi ep., quatenus plebem de Nogaria
I(ldebrando) abbati Nonantulano restituat, salva iustitia Veronensis eccL, et
proxima mediante quadragesima apost. se conspectui repraesentet.
Laiid. in n. 33. — Reg. JL. — .
Eodetn anno die 9 m. dec. Tebaldus ep. Veronensis secundum hoo apostolicum
mandatum restituit et investivit Amatum monachum vice Ildebrandi abbatis de
plebe s. Petri de Nogaria (ed. Tiraboschi Storia di Nou. II 249 n. 259 <*).
33 San Germano (1139) iul. 2
Innocentius II M(anfredo) Mantuano et L(othario) Vincentino epp.: nuntiat,
se (Tebaldo) Veronensi ep., qui pro negotio plebis de Nogaria ante ipsorum
praesentiam evocatus neque praecepto suo (n. 30) parere neque ipsorum iu-
dicio sistere voluit, scripsisse, quatenus eandem plebem I(ldebrando) Nonan-
tulano abbati restituat, salva iustitia Veronensis ecclesiae, et proxima mediante
quadragesima apost. se conspectui repraesentet (n. 32). — Molestum nobis.
Dat. ap. s. Grermanum 6 non. iul.
Cod. Vat. lat. 285 s. XII f. 123' [= V]. — Edd. Tirabosehi St07-ia di Non. II 249
n. 259 <: = Migne CLXXIX 477 n. 414. — Regg. J. 5732. JL. 8040.
*34 (1140)
Innocentius II concedit fratribus Nonantulanis possessionem tam in plebe
Nogariae quam in eius pertinentiis.
Laud. in n. 36. — Reg. JL. — .
85 Laterano (1138—42) dec. 7
Innocentius II militibus et bonis hominibus Nogariae : mandat, quatenus de
laboribus, quos in Nogariensi silva, quam comitissa Mathildis a mon. Nonan-
tulano sub annuali pensione tenuit et, antequam moreretur, eidem monasterio
reddidit, excolunt, praefati mon. fratribus ius suum integre persolvant. —
Perlatum est. Dat. Lat. 7 id. dec.
A. [D f. 82. E p. 127 (7 kal. dec.)y. — Edd. Muratori Antiq. II 179 ex A (7 kal. dec.)
ud a. cr. 1136 = Migne CLXXJX 566 n. 497. — Regg. Muratm-i Antiq. V 682 ex catalogo
tabularii Non. ad a. 1131 (7 kal. dec). Tiraboschi Storia di Non. II 246 ». 255 ad a. 1136.
J. 5819 et JL. 8170 ad nov. 25.
36 (Nogara cr. 1144)
Hu(go) S. R. E. presb. card. (s. Laurentii in Lucina) et apost. sedis legatus
A(lberto) abbati: confirmat fratribus et Nonantulanae ecclesiae possessionem
plebis Nogariae, sicut s. m. Innocentius eis concesserat (n. 34). — Nuper
iniunctae.
A. — Ed. Tiraboschi Storia di Non. II 259 n. 276 ex A. — Reg. JL. — .
Conradum III quoque regem a. 1144 Albertus abbas precibus et missis de
plebe et curte Nogariae expugnavit; conf. Stumpf Reg. 3477 et Conradi III epistolas
ad Veronensem ep.,Veronensem populum et Wibertum comitem missas (edd. Tiraboschi
Storia di Non. II 25Gsq.).
Mon. 8. Silvestri Nonantulanum. 345
37 Viterbo (1145) mai. 18
Eugenius III A(lberto) abbati: definit controversiam inter eum et Teobaldum
Teronen. ep. super plebe de Nogaria. — Quae iudicii. Dat. Biterbi 15
kal. iun.
A. [D f. 86. E p. 124]. — Edd. Tiraboschi Storia di Non. II 259 n. 277 ex A =
Migne CLXXX 1040 n, 25. — Regg. Mu/ratoi'i Antiq. V 683 ex catalogo tabularii Non. ad
■a. 1147. Biancolini Ngtizie stor. delle chiese di Verona III 7 ad mai. 17. J. 61.53. JL. 8760.
Conf. chartam a. 1146 (ed. Tiraboschi Storia di Non. II 261 n. 279).
38 Verdun (1148) feb. 26
Eugenius III universis capitaneis, Nonantulanensis mon. vassallis: mandat,
quatenus pro fidelitate mon. Nonantulano debita , quod ex persecutione ini-
<juorura in spiritualibus et temporalibus est imminutum, ab inimicorum perse-
outione defendant. — Quantum Nonantulanum. Dat. Yirduni 4 kal. mart.
D f. 75. E p. 51. — Edd. Tiraboschi Stwia di Non. II 263 n. 281 ex D = Migne
€LXXX 1309 n. 2.59. — Regg. Ttraboschi Mem. Mod. I 182. J. 6390. JL. 9192.
*39 (1148)
Eugenius III mandat Gerardo Bononiensi ep., ut consules et populum Bono-
niensem commonere sollicite studeat, ut Nonantulanis contra Mutinensium
impugnationes efficaciter et laudabiliter subveniant.
Laud. in n. 41. — Beg. JL. — .
*40 (1148)
Eugenius III Reginos atque Parmenses firmiter per scripta monet, ut Muti-
nensibus nullum auxilium contra Nonantulanos subministrent.
Laud. in n. 41. — Reg. JL. — .
41 Brescia (1148) aug. 24
Eugenius III Gerardo Bononiensi ep.: gratias agit, quod consules et popu-
lum Bonoiiien. iuxta mandatum suum (n. 39) commonere sollicite studuerit,
ut Nonantulanis contra Mutinensium impugnationes efficaciter et laudabiliter
subvenirent; exhortatur eum, quatenus Nonantulanis auxilii et consilii sui opor-
tunum solatium studeat exhibere; nuntiat, se Reginos atque Parmenses fir-
miter per scripta sua monuisse, ut Mutinensibus nullum auxilium contra
Nonantulanos subministrent (n. 40); nuntiat, se consilio tam cardinalium quam
Peregrini Aquileiensis patriarchae et plurimorum episcoporum Mutinensem
civitatem in perpetuum ab episcopali dignitate privavisse, ut neque in civitate
neque in tota Mutinensi parochia episcopus de cetero statuatui".
V. Bologna, Civ. n. 6.
*42 (1151—53)
Eugenio III cives Mutinenses promissionem iuramento firmatam faciunt, ne
homines Nonantulanae eccl. sibi iurare compellant neve ab ipsis pecuniam
extorqueant.
Laiid. in n. 82. — Reg. JL. — .
*43 (1145—53)
Eugenius III concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 47. 56. 70. 103. — Reg. JL. — .
•^j^Q Modena.
*44 (1153)
Anastasiiis IV confirmat concordiam inter Theobaldura Veronen. ep. et
Albertuni Nonantulanum abbatem de iure parochiali in plebe de Nogaria, in
praesentia sua factam.
Laiid. in Anastasii IV privilegio a. 1154 ian. 29 Theohaldo Veronensi ep.. cancesso
JL. 9823. — Reg. JL. — .
4.0 Laterano (1154) mart. 8
AnastasiusIV A. priori et universo conventui: nuntiat, se in personam,
quam post decessum b. m. A(lberti) abbatis eligere velint, minime consentire;
mandat, quatenus in personam litteratam, honestam et tanti monasterii regi-
mini idoneam unanimiter conveniant et per 4 de melioribus personis mona-
sterii super eadem persona concordem et unanimem electionem sibi significare
curent. — Super contritione. Dat. Lat. 8 id. mart.
,4. _ Edd. Tirahoschi Storia di Non. II 26.5 n. 287 ex A = Migne CLXXXVIII
1043 n. 52. — Begg. J. 6783. JL. 9845.
40 Laterano (1154) mai. 30
Anastasius IV monachis, clericis et vassallis Nonantulani mon. et universo-
populo Nonantulano : mandat, ut A(lbertum) abbatem a se consecratum tam-
quam abbatem et rectorem animarum honeste recipiant eique omnem fideli-
tatem impendere modis omnibus studeant. — Dilectum filium nostrum. Dat.
Lat. 3 kal. iun.
B s. XVIT. D f. 94 et f. 102. E p. 50 (4 kal. iun.). — Ed. PflugkH. Acta III 153
n. 144 ex B. — Begg. Tirahoschi Storia di Non. 1 121 ex arch. Vaticano (4 kal. iun.). PflugkH^
Iter p. 252 n. 499. JL. 9912.
47 Laterano 1154 mai. 31
Anastasius IV Alberto abbati etc. : ad exemplar Leonis (n. 18), Alexandri
(n. 19), Paschalis (n. 21. 23), Calixti (n. 25), Innocentii (n. 26) et Eugenii
(n. 43) confirmat Nonantulano b. Silvestri monasterib, quod utique ab Aistul-
pho Longobardorum rege, eiusdem loci fundatore, b. Petro oblatum est, pos-
sessiones propriis nominibus adnotatas; statuit, ne Mutinensi nec alicui cui-
quam episcoporum vel principum liceat monasterio aut eius cellis vel eccle-
siis gravamen inferre, exactiones imponere, placitum atque colloquium praeter
abbatis ac fratrum voluntatem indicere vel tenere; concedit sepulturam liberam,
iu8 ehgendi abbatem ab apost. sedis praesule consecrandum, facultatem chrisma
etc. a quo maluerint catholico accipiendi episcopo ; prohibet invito abbate in
monasterio vel cellis seu ecclesiis ordinationem facere, missas publicas cele-
brare vel earum decimas vindicare nec de ipso monasterio vel eius rebus
rescriptum subripere; concedit abbati, ut in diebus sollemnibus ad missarum
officia celebranda dalmatica, mitra, chirothecis et sandaliis induatur. — Apo-
stolicae scdis. Ego Anastasius etc. Subscr. 1 7 card. Dat. Lat. p. m. Rolandi
S. R. E. presb. card. et canc, 2 kal. iun., ind. 2, inc. d. a. 1154, pont. v. d.
Anastasii pp. IIII a. 1.
B' a. l.')50 aiig. 29. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex B\ — Begg. Kaltenbrunner in
iViener SB. XCIV 665 n. 6810 a. JL. 9913.
Mon, s. Silvestri Nonantulanum. 347
48 Laterano 1156 dec. 10
Hadrianus IV Alberto abbati etc: ad exemplar Paschalis (n. 21. 23), Calixti
(n. 25) et Innocentii (n. 26) confirmat mon. s. Silvestri Nonantulano posses-
siones propriis nominibus adnotatas et iura (ut in n. 26). — Cum omnibus
ecclesiis. Ego Adrianus etc. Subscr. 13 card. Dat. Lat. p. m. Rolandi S.
R. E. presb. card, et canc, 4 id. dec, ind, 5, inc. d. a. 1156, pont. d. Adriani
IIII pp. a. 3.
E. R p. 105 Exc. — Edd. Gloria Cod. dipl. Padov. II 16 n. 671 Exc. Golt. Nachr.
1911 ex H. — Hegg. Muratori Antiq. V 683 ex catalogo tabularii Non. Tiraboschi Storia di
Non. I 122. PflugkH. Iter p. 256 n. 320. JL. 10222.
49 Laterano (1157 — 59) mart. 21
Hadrianus IV A(lberto) Nonantulano abbati; rogat, ut precariam, quam
nobiles viri Lot. et Turcl. a Nonantulano mon. tenent, innovet. — Quia de
tua. Dat. Lat. 12 kal. aprilis.
A. [E p. 69J. — Edd. Tiraboschi Storia di Non. II 268 n. 291 ex A ad a. 1157 ==.
Migne CLXXX VIII 1598 n. 223. — Begg. J. 7084. JL. 10499.
Littera clausa.
50 (1154—59)
Hadrianus IV A(lberio) Regino ep. : committit controversiam inter Nonan-
tulanos monachos et abbatem s, Benedicti supra Padum super curte s, Cae-
sarii diutius agitatam; mandat, quatenus utramque partem propter hoc ante
ipsius praesentiam convocet et auditis utriusque partis rationibus et diligenter
investigatis causam ipsam iustitia ordinante decidat. — Controversiam quae.
Cod. CJieltenliam. 12267 s. XII (olim cod. Sessorian. ex mon, Nonantulano) f. 2'. — Ed.
Hampe in N. Archiv XXII (1897) 400. — Begg. Tirabosdii Storia di Non. I 245. Schenkl
in Wkner SB. CXXVII (1892) 38 n. 1891. JL. — .
51 (1154—59)
HadrianusIV abbati et fratribus mon. s. Benedicti supra Padum: mandat,
quatenus, cum a Regino ep., cui controversia inter eos et monachos Nonan-
tulanos super curte s. Caesarii commissa est (n. 50)., propter hoc fuerint
evocati, ad eius praesentiam accedant et quod ipse inter eos iudicaverit,
suscipiant firmiter et servent. — Controversiam quae.
Cod. Cheltenhnm. 12267 s. XII (olim cod. Sessorian. ex mon. Nonantulam)) f. 2'. —
Ed. Hampe in N. Archiv XXII (1897) 400. — Begg. Tiraboschi SU»ia di Non. I 245.
Schenkl in Wiener S£. CXX VII (1892) 38 n. 1891. JL. —.
*52 (1154-59)
Hadrianus IV intimat Regino ep. litteris suis, quod causa inter abbatem
ac fratres s. Benedicti super Padum ex una parte et abbatem ac fratres
Nonantulanos ex altera super ecclesia et curte s. Caesarii decisa iam fuerat,
cum ecclesia s. Caesarii cum curte sua monasterio s. Benedicti super Padum
ab ecclesia Romana concessa fuisset.
Laud. in n. 93. — Beg. JL. — .
*53 , (1154—59)
Hadrianus IV mandat abbati et fratribus Nonantulanis, ne de cetero super
ecclesia vel curte s. Caesarii coenobium s. Benedicti praesumant infestare.
Laud. in n. 93. — Reg. JL. — .
348 Modena.
54 Palestnna (1161) itd. 15
Alexander III abbati et monachis: mandat, quatenus decimam loci q. d.
Sperafta] et Pampelose et Saleti et Crepacoris archipresbytero et clericis
8. Michaelis de Nonantula infra 30 dies restituant [aut] sub examine Bononiensis
archipresbyteri et prioris s. Victoris (de Bononia) iustitiae plenitudinem ex-
hibere non difFerant.
V. Eccl. coll. s. Michaelis de Nonautula n. 3.
*55 Crcmona (1161 — 63)
Victor r\'' (Octavianus), Cremonam veniens, interdicit abbatissae et sancti-
monialibus mon. s. Benedicti de Cremona, ut abbati Nonantulano de cetero
non oboediant, quia abbas Nonantulanus sibi oboedientiam recusabat.
Laud. in n. 68. — Reg. Astegiano Cod. dipl. Oremonae I 136 n. 249. JL. — .
56 Benevento 1168 iun. 9
Alexander III Alberto abbati etc: ad exemplar Leonis (n. 18)., Alexandri
(n. 19), Paschalis (n. 21. 23), Calixti (n. 25), Innocentii (n. 26), Eugenii (n. 43)
et Anastasii (n. 47) suscipit mon. s. Silvestri de Nonantula, quod utique ab
Astulpho Longobardorum rege, eiusdem loci fundatore, b. Petro oblatum est,
sub apost. protectione, et confirmat ordinem monasticum secundum b. Bene-
dicti regulam, possessiones propriis expressas vocabulis et iura (ut n. 47). —
Apostolicae sedis. Ego Alexander etc. Subscr. 1 1 card. Dat. Beneventi
p. m. Gratiani S. R. E. subdiac. et not., 5 id. iun., ind. 1, inc. d. a. 1 168, pont.
d. Alexandri pp. III a. 9.
B^ a. 1448 mart. 11 [= B^ s. XV]. — Edd. Tiraboschi Staria di Non. II 284 n. .323
ex B^ = Migne CC 491 n. 492, = Gloria Cod. dipl. Padoi: II 170 n. 933 Exc. — Regg.
Calindri Dizionario IV 162. 190. J. 7630. JL. 11411.
57 Benevento 1168 iun. 9
Alexander III Alberto abbati et fratribus: confirmat sententiam ab Inno-
centio pp. in Lateranensi concilio Ildebrando qd. abbati latam (n. 31). —
Ea quae auctoritate. Ego Alexander etc. Subscr. 13 card. Dat. Beneventi
p. m. Gratiani S. R. E. subdiac. et not., 5 id. iun., ind. [1, inc. d. a.j 1168,
pont. v. d. Alexandri pp. III a. 9.
A. [B s. XIH. B s. XVIL D f. 77 (5 id. iun.) et f. 78 (5 id. ian.) = L]. — Edd.
Tiraboschi Storia di Non. II 283 n. 322 e.v A = Migne CC 493 n. 493. — Regg. J. 7631.
JL. 11412.
*58 (1168)
Ildebrandus S. R. E. presb. card. atque legatus apost. sedis vocat Henricum
Mutinen. ep., conquerente abbate Nonantulano, quod Lovoletum de Solaria
iuris et proprietatis Nonantulanae eccl. invaserit, ad rationem faciendam.
Laud. in n. 66. — Reg. JL. — .
*59 (1168)
Alexander III mandpt Henrico Mutinen. ep.. Alberto abbate Nonantu-
lano per legatos apud apost. sedem conquerente de Lovoleto ab illo invaso
et de sacerdote capto, quatenus vel possessionem relinquat et denarios
Mon. s. Silvestri Nonantulanum. 349
ablatos sacerdoti reddat vel plenam iustitiam de utroque coram Ildebrando
8. R. E. presb. card. et legato apost. sedis abbati faciat.
Laud. in n. 66. — Reg. JL. — .
*60 (1168)
Alexander III mandat Ildebrando S. R. E, presb. card. atque legato apost.
sedis, ut Henricum Mutinen. ep. Alberto abbati Nonantulani mon. conque-
renti de Lovoleto ab illo invaso coram se iustitiam reddere faciat.
Laud. in n. 66. — Reg. JL. — .
*61 (1168)
Ildebrandus S. R. E. presb. card. et legatus apost. sedis ex mandato Ale-
xandri III (n. 60) iterum mandat Henrico Mutinen. ep., quatenus possessionem
Lovoleti relinquat et denarios ablatos sacerdoti reddat, eique praefigit certum
terminum et locum ad iustitiam faciendam.
Laud. in n. 66. — Beg. JL. — .
*62 (1168)
Ildebrandus S. R. E. presb. card. et legatus apost. sedis mandat Ilenrico
Mutinen. ep. sub debito oboedientiae, ut visis litteris suis infra 8 dies denarios
sacerdoti ablatos reddat.
Laud. in n. 66. — Reg. JL. — .
Quodepiscopus non fecit, sed cardinalirespondit, cura eum sciret apud Placentiam
vel Parmam esse, se ei occursurum esse, abbati de Lovoleto rationem facturum.
*63 (1169)
Alexander III Ildebrando S. R. E. presb. card. et legato apost. sedis litteras
dirigit, ut infra 30 dies Henricum Mutinen. ep. rationem faciendi abbati
Alberto Nonantulano vocet; quod si venire contempserit, fretus apost. auctori-
tate, sine appellationis remedio abbatem Nonantulanum in possessionem
Lovoleti intromittat.
Laitd. in n. 66. — Beg. JL. — ,
*64 (1169)
Hdebrandus S. R. E. presb. card. et apost. sedis legatus indulget Henrico
Mutinen. ep. ad abbati Nonantulano satisfaciendum ex mandato apost. (n. 63}
non solum 30, verum et ultimum 60 dierum spatium.
Laud. in n. 66. — Beg. JL. — .
Episcopus vero tandem ad curiam veniens, querimoniae libellum contra abbatem
factum cardinali porrexit.
*65 (1169)
Ildebrandus S. R. E. presb. card. et apost. sedis legatus statuit Henrico Mutinen.
ep. alium terminum.
Laud. in n. 66. — Beg. JL. — .
66 Solera 1169 april. 11
Ild(ebrandus) S. R. E. presb. card. atque legatus (papae generalem legationem
in Italia habens) in controversia inter abbatem Albertum Nonantulanum et
ep. Henricum Mutinen., qui Lovoletum de Solaria iuris et proprietatis Nonan-
tulanae eccl. invasisse dicebatur, cum episcopus non a se, sed a d. apostolico
videatur appellasse, cum ab exsecutore non sit appellandum nisi in casu,.
350
Modena.
fretus apost. niandato, reddit abbati possessionem eumque per missum suum
Buccadeferro in praedictam possessionem introire facit, — A. ab inc. 1169,
ind. 2, 11 die intr. m. aprilis, regnante Frederico imp. a. imp. eius 14. Ea
quidem quae. Hoc actum fuit in canonica s. Mariae de Solaria. Ego Ilde-
bmndufi 8. R. E. prcsb. card. bas. XII Apostolorum et apost. sedis legatus ss.
Ego Rogerius s. pal. et Nonantulanae eccl. tabellio mandato d. cardinalis scr.
A. — Ed. TiraboscM Storia di Non. II 288 n. 324 ex A. — Eeg. Muratori Antiq.V6S3
ex catalogo tubularii Non. ad a. 1168. JL. — .
Sententia Ildebrandi card. laudatur etiam in n. 78. — De loco Solaria de
Lovoleto cf. Tiraboschi Storia di Non. I 265 sq.
*67 (1170)
Alexander III committit Odoni S. R. E. diac. card. et apost. sedis legato, ut
causam inter Albertum abbatem Nonantulanum et Oifredum Cremonen. ep.
super ecclesia s. Benedicti de Cremona, ab Octaviano haeresiarcha monasterio
Nonantulano ablata (n. 55)., terminandam.
Laud. in n. 68. — Beg. JL. — ,
68 Brescia 1170 vnart. 5
Odo S. R. E. diac. card. et apost. sedis legatus: ex mandato Alexandri (n. 67)
promulgat sententiam de causa inter Albertum abbatem Nonantulanum et
Offredum Cremonen. ep. super ecclesia s. Benedicti de Cremona; restituit
possessioneni de monasterio, quae per Octavianum haeresiarcham monasterio
Nonantulano ablata fuerat (n. 55).^ abbati Nonantulano et monasterio suo, e£
praecipit abbatissae et sororibus, ut de cetero abbati et ecclesiae Nonantu-
lanae oboediant. — Notum fieri. Actum Brixiae ap. s. Petrum in Oliveto,
temporibus d. Alexandri pp. III, a. pont. eius 11, a. d. inc. 1170, m. mart. die 5.
B s. XII. B s. XII— Xin. [D f. 88J. — Ed. Tiraboschi Stm-ia di Non. II 292
•n. 327 ex B. — liegg. Ughelli ^ IV 822; * IV 605. Muraiori Antiq. V 684 ex catalogo
tabularii Non. (die 15 m. martii). Odorici Storie Bresciane VI 19 n. 121. Aporti Metn. sto^:
eccl. Oremonesi 1 153 ad a. 1168. Astegiano Cod. dipl. Cremonae I 136 n. 252. JL. — .
Atte.stationes testium in hac causa ed. Tiraboschi Storia di Non. II 289 n. 326
(cf. Astegiano Cod, dipl. Cremonae I 135 n. 249). — De monasterio s. Benedicti de
Cremona cf, Tiraboschi Storia di Non. I 345; Aporti Mem. stor. eccl. Cremonesi I 153.
*69 (1170)
Alexanderlll committit Widoni priori congregationis s. Mariae de Reno
controversiam inter Nonantulanum mon. et Gualfredum plebanum s. Laurentii
de Panico super ecclesia s. Silvestri et de quibusdam possessionibus in loco
Frontignani et de quibusdam decimis et pensionibus terminandam.
Land. in sententia Widonis prioris a. 1170 iun. 23 (ed. Tiraboscki Stoiia di Non. II 294
n. 329 ex B s. XII). — Reg. Calindri Dizionario V 78 not. 78. JL. — .
Conf, Bologna, Eccl. s. Laurentii de Panico n. 1.
70 Veroli 1170 april 26
Alexander III Alberto abbati etc. : ad exemplar Leonis (n. 18), Alexandri
(n. 19), Paschalis (n. 21. 23), Calixti (n. 25), Innocentii (n. 26), Eugenii (n. 43),
Anastasii (n. 47) et Adriani (n. 48) susciplt mon. s. Silvestri de Nonantula
flub apost. protectione, et confinnat possessiones et iura (ut n. 48). — Apo-
fitolicae sedis. Ego Alexander etc. Subscr. 17 card. Dat. Verul. p. m, Gratiani
Mon. s. Silvestri Nonantulauum. 35 1
"S. R. E. subdiac. et not., 6 kal. mai., ind. 3, inc. d. a. 1170, pont. v, d. Alexaudri
pp. III a. 11.
B s. XV ri (fragm.). B s. XVIII. D f. 79. F f. 69. I f. 69. L (dat.Viterb. 6 kal.
mart.). — Ed. Gott. Nachr. 1911. — Regg. Muratwi Antiq. V 684 ex cataloyo tabtdarii Non.
(dat. Viterbii). PftugkH. Iter p. 271 v. 613. JL. 11776.
71 Veroli (1170) april. 26
Alexander III A(lberto) abbati et fratribus et universo clero et populo
Nonantulano: scribit, se mirari de relatione Alb., B. et M. nuntiorum, quod
Mutinensis ep. iactaverit, a sede apost. privilegium se impetrasse, propter
quod monasterii dignitas vel libertas diminuerctur, cum mon. ad ius et pro-
prietatem b. Petri et provisionem et tutelam nullo mediante pertineat; narrat,
episcopo vehementer instante, ut antiquum privilegium innovaret, illud, quia in
«0 libertati monasterii derogabatur, se noluisse aliquatenus renovare; mandat,
quatenus monasterium in antiquo statu et proprio robore conservent et iura
ipsius manutenere curent. — Comperto nobis. Dat. Verul. 6 kal. mad.
A. fE p. 68 = L. HJ. — Edd. Tirabosdd Storia di Non. II 303 n. 348 ex A ad
a. 1179 = MigM CC 667 n. 720. — Regg. J. 7870. JL. 11777.
72 Veroli (1170) april. 26
Alexander III Hen(rico) Mutinen. ep.: conquerentibus abbate et fratribus
Nonantulanis cum clero et populo eiusdem loci, quod ep. iactasset, a sede
apost. se privilegium obtinuisse, quo monasterio antiqua iura et libertates
subtraxisset, mandat, quatenus quodcumque privilegium a se obtinuerit, illud
buUa munitum per securum nuntium sibi transmittat. — Dilecti filii. Dat.
Verul. 6 kal. mad. p. m. Grratiani notarii.
B s. XIII. - Ed. Gott. Nachr. 1911 ex B. — Regg. PflugkH. Iter p. 271 n. 614.
JL. 11778.
73 Veroli (1170) april 26
Alexander III Alberto abbati et fratribus: confirmat definitionis sententiam
ab Oddone s. Nicholai in carcere Tulliano diac. card., apost. sedis legato,
inter eos et Offredum Cremonen. ep. super eccl. s. Benedicti de Cremona
ordine iudiciario pronuntiatam (n. 68). — Ea quae. Dat. Verul. 6 kal. mad.
B s. XII—XIIL fD f 88J. — Edd. Tiraboschi Storia di Non. II 293 n. 328 ex B
= Migne CC 668 n. 721. — Regg. Muratori Antiq. V 684 ex catalogo tabularii Non. (dat.
Vercellis). Astegiano Cod. dipl. Creinonae I 137 n. 257. J. 7871. JL. 11779.
"^74 (1169—72)
Alexander III committit O(ddoni) s. Nicholai in carcere TuUiano diac. card.,
apost. sedis legato, ex appellatione (Henrici) Mutinen. ep. controversiam inter
(Albertum) abbatem Nonantulanum et Mutinensem ep. super possessione Lovo-
leti terminandam.
Laud. in n. 78. — Reg. JL. — .
*75 (1169—72)
O(ddo) s. Nicholai in carcere TuUiano diac. card. , apost. sedis legatus, ex
mandato Alexandri III (n. 74) in controversia inter (Albertum) abbatem Nonan-
352 Modena.
hilanum et (Henricum) Mutinen. ep. super possessione Lovoleti, auditis ratio-
nibus et allegationibus utriusque partis et testibus receptis, praefigit utrique
parti terminum, quo se debeant cum attestationibus et allegationibus aposto-
lico conspectui praesentare.
Laud. in n. 78. — lUg. JL. — .
*76 (1169—72)
Alexander III transmittit Manfredo s. Georgii ad Velum aureum diac. card.,
apost. sedis legato, sub bulla allegationes et depositiones testium in contro-
versia inter Nonantulanum abbatem et Mutinensem ep. super possessione
Lovoleti, eique mandat, ut causam ipsam, appellatione postposita, terminet^
Laud. in n. 78. — Reg. Muratmi Antiq. V 683 ex catalogo tabularii Non. JL. — .
*77 (1169—72)
Manfredus s. Georgii ad Yelum aui-eum diac. card., apost. sedis legatus, ex
mandato Alexandri III (n. 76) definit controversiam iuter Nonantulanum
abbatem et Mutinensem ep. super possessione de Lovoleto, ita ut abbas de
cetero commodo possessoris fungatur et episcopus, si de proprietate litigare
voluerit, onere petitoris.
Laud. in n. 78. — Beg. Muratoii Antiq. V 683 ex cafalogo tabularii Non. JL. — _
78 Tusctilanum (1170—72) nov. 26
Alexander III abbati et fratribus: confirmat sententiam a Manfredo diac.
card. s. Georgii ad Yelum aureum, apost. sedis legato, inter (Albertum)
Nonantulanum abbatem et (Henricum) Mutinen. ep. super possessione Lovo-
leti prolatam (n. 77). — Ea quae auctoritate. Dat. Tusculan. 6 kal. dec.
A. [E p. 147] . — Edd. Tiruhoschi Storia di Non. II 276 n. 307 ex A = Migne
CC 750 n. 821. — Begg. Muratcyri Antiq. V 683 ex catalogo tabularii Non. J. 7987. JL. 11942.
'*79 (1171—72)
Alexander III mandat I(ldebrando) bas. XII Apostolorum presb. card., apost.
sedis legato, ut Nonantulam accedens, illos fratrum, procerum et aliorum
vassallorum atque hominum monasterii, de quibus magis expedire viderit,
ibidem simul faciat convenire et cum eis ita provideat, quod universa mona-
sterii debita valeant solvi et monasterium in religionis ordinem reformari.
Laud. in n. 80. — Reg. JL. — .
80 Tusculanum (1171-72) dec. 14
Alexander III abbati et fratribus, proceribus et aliis vassallis atque homi-
nibus mon. Nonantulani: mandat, quatenus ad vocationem I(ldebrandi) bas. XII
Apostolorum presb. card., apost. sedis legati, accedant et ei ad reformationem
monasterii et ad relevationem debitorum auxilium ministrent et eius mandatis-
atque statutis pareant. — Attendentes onera. Dat. Tusculan. 19 kal. ian.
A. [E p. 22 (18 kal. ian.) = L]. — Edd. Tiraboschi Storia di Non. II 274 n. 303
ex A (18 kal. ian.) = Migne CC 867 n. 990. — Eegg. J. 8157 et JL. 12128 ad dec. 15.
81 (1171—72)
Ild(ebrandus) S. R. E. presb. card., apost. sedis legatus, omnibus in legationa
Bua constitutis: iniungit, quatenus de facultatibus suis ad eccl. Nonantulanae
Mon. s. Silvestri Nonantulanum. 353
restaurationem , quae tam ab imperatoribus quam a ducibus nec non ab
episcopis circumstantibus et ab eiusdem ecclesiae vassaJlis est afflicta et
nunc in tantam afflictionem porrexit, quod omnes eiusdem monasterii ceci-
derunt in terra tribunae, elemosynas mittant; indulget eis 40 dies de crimi-
nalibus et tertiam partem de venialibus. — Quantum ad peccatorum.
B s. XII ex. — Ed. Tiraboschi Storia di JSon. 11 289 n. 325 ex B ad a. cr. 1170. —
Beg. JL. —.
Tiraboschi perperam legit ^Triphune" (de hoc loco cf. Calindri Dizionario III 322;
Tiraboschi Storia di Non. I 337). — Ildebrandum card. a. cr. 1171 — 72 monasterium
Nonantulanum visitasse, ex n. 79 apparet.
82 Anagni (1173—75) dec. 20
Alexanderlll rectoribus Lombardiac: monet eos, quatenus consules et po-
pulum Mutinensis civitatis, qui eccl. Nonantulanam ad iurisdictionem S. R. E.
nullo mediante pertinentem graviter molestantes, homines eorum sibi iurare
compellunt et ab ipsis pecuniam extorquerc praesumunt contra promissionem
Eugenio pp. olim iuramento firmatam (n.42j, a molestiis et gravaminibus
praedictae ecclesiae et hominum eius revocent. — Quanto vos sinceriori. Dat.
Anagniae 13 kal. ian.
A. [E p. 24(1]. — Edd. Tirabosclu Storia di Non. II 275 n. .505 ex A = Migtie
CC 1090 n. 1263. — Begg. J. 8457 et JL. 12758 ad a. 1159—77.
De tempore cf. n. 86.
*83 (1173—76)
Alexander III mittit (lohanni) Bononiensi ep. litteras, ut coram Ildebrando
bas. XII Apostolorum presb. card., apost. sedis legato, cum abbate Nonan-
tulano et fratribus super facto Palade conveniat.
Laiid. in n. 85. — Reg. JL. — .
Sed lohaunes ep. Bononiensis litteras has recipere noluit. — Praetermittimus
hoc loco rescriptum Alexandri III Gerardo Paduano ep. missum super eccl. s. Sil-
vestri de Vicentia, dat. Anagniae 6 id. mai. JL. 12644 (apogr. a. 1369 in archivo
abbatiae). Conf. etiam JL. 12634 (v.Vicenza, Mon. s. Silvestri).
*84 (1173—76)
Alexanderlll mandat Ildebrando bas. XII Apostolorum presb. card., apost.
sedis legato, ut super his, quae ab episcopo et consuHbus Bononiensibus et
abbate Nonantulani mon. proposita fuerint, ita inter eos amicabiliter componat
vel ordine iudiciario statuat, quod plura mala non debeant ulterius ab alter-
utra parte committi.
Laud. in n. 85. — Meg. JL. — .
85 Anagni (1173—76) mai. 23
Alexanderlll (lohanni) ep. et consulibus Bononiensibus: mandat, quatenus
a molestiis et gravaminibus abbatis ac fratrum et ecclesiae Nonantulanae
penitus indebitis abstineant et iuramentum, quod homines eiusdem ecclesiae
illicite praestare coegerunt, sine dilatione relaxent et demum coram Ildebrando
card. (n. 84) conveniant et quod ipse inter eos concordia duxerit vel iudicio
statuendum, suscipiant firmiter et servent. — Cum Nonantulana. Dat. Anagn.
10 kal. iun.
Kehr, Italia pontificia V. 2o
354
Modena.
A. [B* s, XVI %ti bulla Alexandri II ad a. 1062. D f. 94. H. LJ. — Edd.
Tiraboschi Storia di Non. II 277 n. 308 ex A = Migne CC 1057 n. 1226. Savnoli Ann.
Bolognesi II>> S9 n. 212 ex B*. — Regg. J. 8413. JL. 12646.
De eccl. s. lohanuis bapt. de Palata cf. Tiraboschi Storia di Non. I 259 sq. —
In archivo Barberinorum (Romae in bibl. Vaticaua) adservatur „Compeudium scri-
pturarum abbatiae Nonantulanae super iurisdictione Crepalcorii et Palatae", ms.
s. XVI; cf. Gott. Nachr. 1903 p. 550.
86 Anagni (1174—76) mart. 23
Alexander III rectoribus Lombardiae: praecipit, quatenus Mutinenses cives
commoneant, ut ab inquietatione Nonantulani mon., quod ad iurisdictionem
b. Petri specialius pertinet, omnino desistant et homines et iura ipsius in
pace dimittant; iniungit, ut, quia 40 de monasterio obsides accepissent,
20 retinentes, alios restituant. — Quanto Nonantulanum. Dat. Anagn.
10 kal. april.
A. [E p. 1 = LJ. — Edd. Tirahoschi Stoi-ia di Non. II 273 n. 302 ex A = Migne
CC 1042 n. 1198. — Regg. J. 8383 et JL. 12542 ad a. 1160—76.
Rescriptum hoc a. 1174 — 76 datum esse ex eo aperte colligitur, quod Mutinenses
a. 1173 demum ad societatem Lombardorura accesserunt.
87 Anayni (1173—79) nov. 25
Alexander III Parmensi et Regino epp.: mandat, quatenus O(mnibonum)
Yeronensem ep., qui R. filium comitis de quibusdam possessionibus ad mon. de
Nonantula in curte Nugariae pertinentibus investire praesumpsit, moneant, ut
abbatem et fratres in possessionera terrarum illarum sine dilatione reducat;
si vero episcopus hoc non fecerit, ipsi id auctoritate apost,, appellatione remota,
exsequi minime differant. — Audivimus et mirati. Dat. Anagn. 7 kal. dec.
A. [D f. 82. E p. 17 = LJ. — Edd. Tirabosclii Stwia di Non. II 278 n. 311 ex
A = Migne CC 1187 n. 1362. — Regg. J. 8614 et JL. 13138 ad a. 1159-79.
88 Anagni (1178-79) nov. 26
Alexander III abbati Nonantulano, archipresbytero et canonicis Nonantu-
lanae plebis: scribit, P. latorem praesentium, qui ecclesiam s. Mariae
propter guerram Mutinensium dirutam a fundamentis construxit et ibi vovit
perpetuo Deo militare et in possessionibus et in aliis ampliavit et in devotione
mulierum et virorum celebrem non modicum soUemnem effecit, decurso autem
temporis spatio dimissa ecclesia super fluvium Tari supra Parmam pontem
construxit, votum non fregisse in eo, quod ad locum se alium transtulerit ;
mandat, ut eum voto illo non teneri, sed esse potius exinde absolutum
denuntient; iniungit, ut in praelibata ecclesia cum consilio eius aliquam idoneam
personam ex canonicis Nonantulanis ibi sacerdotem instituant. — Veniens
ad. Dat. Anagn, 6 kal. dec.
A. [E p. 169 = LJ. — Edd. Tirahoschi Storia di Non. II 275 n. 306 ex A = A/fo
Storia di Panna II 381 n, 82 = Migne CC 1188 n. 1363. — Regg. J. 8615 et JL. 13140 ad
a. 1159—79.
*
89 Anagni (1173—79) nov. 26
Alexander III abbati et capitulo: prohibet, ne quis in propriis fundis mona-
sterii, quod ad iurisdictionem b. Petri nullo mediante pertinet, aut infra
i
Mon. s. Silvestri Nonantulanum, 355
parochias ecclesiarum, in quibus nullus episcopus ius habet, ipsis invitis eccle-
siam seu oratorium aedificare praesuraat, in parochiis vero ecclesiarum, in
quibus ius habent episcopi, nullus oratorium aedificare audeat sine auctoritate
dioecesani episcopi et assensu ipsorum, salvis privilegiis apost. sedis. — Cum
monasterium. Dat. Anagn. 6 kal. dec.
B a. 1360 nao. 26. [E p. 108]. — Ed. Tiraboschi Storia di Non. II 274 n. 304 ex B.
— Regg. J. 8616 et JL. 13141 ad a. 1159—79.
Eisdem verbis confirmatum est ab Innocentio IV a. 1251 dec. 20.
90 Velletri (1180) apiil. 7
Alexander III O(mnibono) Veronensi et (Garsendonio) Mantuano epp.: prae-
cipit, quatenus T(urisendum) parochianum Veronen., qui curtem Nogariae ad
mon. Nonantulanum spectantem invasit, appellatione remota cogant, ut fratri-
bu8 Nonantulanis praescriptam curtem dimittat pacifice possidendam vel in
praesentia ipsorum plenam iustitiam facere non moretur. — Dilectorum filiorum.
Dat. Velletr. 7 id. april.
A. [D f. 82. E p. 243 = LJ. — Edd. Tiraboschi Stoiia di Non. II 278 n. 310 ex
A = Migne CC 1270 n. 1460. — Regg. Muratoi-i Antiq. V 683 ex catalogo tahularii Non.
ad a. 1164. J. 8790. JL. 13643.
Turisendus de Verona, cui monasterium Nonantulanum 5 mansos de curte
Nogariae concesserat, notus est ex Conradi III diplomate a. 1144 indulto (Stumpf
Reg. 3477).
91 Tusculanuni (1171 — 81) iun. 27
Alexander III Parmensi et Regino epp.: mandat, quatenus Willelmum et
Minaboves de Cav et Gerardum de Ancuila et quosdam alios parochi-
anos ipsorum, qui ecclesiam de Cellis, ad mon. Nonantulanum proprie spectau-
tem, violenter occupaverunt , districte compellant, ut res ablatas restituant,
aut si aliquid iuris in rebus praefatae eccl. se habere confidunt, in praesentia
ipsorum a praenominato abbate et fratribus iustitiae complementum recipiant ;
si autem monita contempserint, eos ecclesiastica censura coerceant. — Ex
transmissa. Dat. Tusculan. 5 kal. iul,
A. [E p. 195 = L (5 kal. feb.)/. — Edd. Tiraboschi Staria di Non. II 278 n. 309
ex A = Migne CC 1291 n. 1495. — Begg. J. 9305. JL. 14302.
92 Boma S. Pietro (1181) dec. 19
Lucius III abbati et conventui: monet eos, ut et abbas gregem sibi com-
missum verbo simul instruat et exemplo, et monachi abbati oboediant humi-
liter. — Ideo sumus ad. Dat. Rom. ap. s. Petrum 14 kal. ian.
A. [E p. 2] . — Edd. Tiraboschi Storia di Non. II 257 n. 271 ex A ut buUam ImcH II
ad a. 1144. PflugkH. Acta III 291 n. 319 ex A. — Regg. PflugkH. Iter p. 294 n. 746.
JL. 14540.
93 Velletri (1182—83) mart. 27
Lucius III abbati et fratribus Nonantulanis : viso rescripto Adriani pp. (n. 53),
quod ille eius praedecessori super eccl. et curte s. Caesarii misit, absolvit
mon, s. Benedicti super Padum ab ipsorum impetitione, et inhibet, ne abbatem
23*
356
Modeua.
et fratres s. Benedicti super praefata ecclesia vel curte molestare ulterius-
praesumant. — Vidimus rescriptum. Dat. Velletr. 6 kal. april.
B^ s. XII ex. — Ed. Gott. Nachr. PJll ex B^. — Reg. JL. — .
Eiusdem tenoris est rescriptuui Lucii III ad abbatem et monachos s. Benedicti de-
eadem re missum JL. 14736. Utrumque exemplar ex archivo Padolironensi in
archivum mon. s. Petri de Mutina transiit.
,9^ Verona (1185) dec. 18
Urbanus III (Sicardo) Cremonensi electo et (Bergondio) abbati s. Laurentiir
mandat, quatenus causam inter A(nselmum) archipresb. de Poliniano et ab-
batem Nonantulanum de cappella s. Georgii dc Monticello, ad plebem de
Poliniano iure spectante, appellatione remota, fine canonico terminent. —
Conquerente dilecto. Dat. Veron. 15 kal. ian.
B s. XII. — Edd. Tiraboschi Storia di Non. II 310 n. .360 ex B = Migne CCII
1341 n. 6. — R^g- Bobolotti Repertorio dipl. Cremoncse p. 206. Astegiano Cod. dipl. Cremo-
nae I 161 n. 418. J. 9782. JL. 15488.
A. 1185 definitur ex eo, quod Sicardus a. 1186 iam episcopus consecratus fuit. —
Sententiara iudicum delegatorum a. 1187 mai. 2 prolatam ed. Tiraboschi Storia di
Non. II 311 n. 363. De re cf. Piaceuza, Polignano.
*9o (1185—87)
Urbanus III adimit abbati et conventui Nonantulano facultatem, conductore
vivente, possessiones monasterii, quae ipsi conductori prius locatae fuerant,
alii locationis titulo tradere, ita quod, si primus locator absque herede disces-
serit, possessiones, quae post iUius obitum ad ipsum monasterium deberent
de iure devolvi, per successionem ad ahos transeant, etsi monasterium maxi-
mum inde patiatur detrimentum.
Laud. in n. 108. — Feg. JL. — .
*96 (1187)
Gregorius VIII mandat abbati et archipresbytero Nonantulan., ut Pagano
clerico praebendam, quam ei subtraxerant ex occasione raatrimonii, restituere
debeant.
Laud, in n. 97. — Beg. JL. — .
97 (1187)
Gregorius VIII abbati et archipresbytero Nonantulan. : mandat, quatenus
Pagano clerico, pro quo iam eis scripserat (n. 96), beneficium percipiendum,
unde sustentari valeat, extra fratrum consortia conferant. — Meminimus vobis.
Comp. I Ub. 111 t. 3 c. 6. — Edd. Augustini Tarraconen. Opp. IV 146 = Mansi
XXII 53f> = Migne CCII 1503 n. 25. Friedberg Quinque compilationes p. 28. — Regg.
J. 10016. JL. 160i)0.
Conf. n. 101.
*98 (1187—90)
Clemens III, lohanne et lacobo pro mon. s. Benedicti super Padum et
monacho Philippo priore claustrali pro eccl. Nonantulana in auditorio suo
super eccl. et curte s. Caesarii litigantibus, praefigit uti-ique parti festum
Omnium sanctorum (nov. 1) certum terminum peremptorium, in quo monachi
Nonantuhini cum privilegiis super illa ecclesia obteatis apost. se eonspectui
praesentare debeant.
Laud. in n. 100. — Reg. JL. — .
Mon. s. Silvestri Nonantulanum. 357
*99 (1190 nov. 1)
Coram Clemente III lohannes prior s. Benedicti super Padum cum Ilugone
monacho et quidam Nonantulanus clericus de eadem causa disceptant (n. 98).
Land. in n. l()i>. — Beg. JL. — .
100 Laterano 1190 dec. 7
Clemens III Alberto abbati et fratribus mon. s. Benedicti super Padum:
definit controversiam inter eos et mon. Nonantulanum super ecclesia et curte
s. Caesarii iam olim intentatam (cf. n. 98. 99)^ absolvit eos ab impetitione
Nonantulanorum et tam super proprietate quam super possessione imponit
eccl. Nonantulanae perpetuum silentium.
V. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum (JL. 16531). — Haec sententia, cuius
autographum in archivo Padolironensi, nuuc in R. archivo Mediolanensi, adservatur.
transcripta est in registris monasterii s. Petri de Mutina (Modena Arch. di stato
codd. A 2119 et H 2124); cf. Gott. Nachr. 1897 p. 243. 244.
101 (1187—91)
Clemens III: conquerente Gand. [a/.Wa.] acolytho, propter quem GregoriusVIII
bis ad (abbatem et archipresb. Nonantulan.) scripsit (n. 96. 97)., quia, cum a
Gisla muliere peteretur in virum, bencficio post appellationom ad sedem apost.
factam minus rationabiliter spoliarunt, mandat, quatenus memorato clerico
beneficium illud talitcr subtractum absque dilatione reddant. — Querelam Gand.
Comp. I Hb. III t. S c. 7. — Edd. Augustini Tarraconen. Opp. IV 146 = Mami XXII 349
— Migne CCIV 1477 n. 1. Friedbmg Quinque compilationes p. 28. — I^egg. J. 10215. JL. 16584.
Nonien acolythi vitiatum esse videtur. Ex Gregorii VIH enim epistolis
(n. 96. 97) aperte evincitur, Clementis HI rescriptum de causa Pagani clerici agere
et Nonantulano abbati et archipresbytero s. Michaelis missum esse.
*102 (1187—91)
Clemens III concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 103. — Bcg. JL. — .
103 lioma S. Pietro 1191 iun. 8
Celestinus III Bonifatio abbati etc: ad exemplar Leonis fw. i8), Alexandri
(n. 19), Paschalis (n. 21. 23), Calixti (n. 25), Innocentii (n. 26), Eugenii (n. 43),
Anastasii (n. 47), Adriani (n. 48), Alexandri (n. 70) ac Clementis (n. 102)
suscipit mon. s. Silvestri de Nonantula sub apost. protectione, et confirmat
possessiones et iura (ut n. 70). — Apostolicae sedis. Ego Celestinus etc.
Subscr. 18 card. Dat. Romae ap. s. Petrum p. m. Egidii s. Nicolai in car-
cere Tulliano diac. card., (5 id. iun., ind. 9, a. inc. d. 1191, pont. v. d. Cele-
stini pp. III a. 1 .
AK [B ' a. 1280 aug. 21 = B^ a. 1448 mart. 11. B s. XIV. B s. XVI ex cop. a. 1344.
B^ a. 1590. B^ s. XVI. B"" a. 1520 (6 kal. iun.). B^ a. 1578 ex cop. a. 1306 (6 kal. iun.). B^
s. XVI ex. (6 kal. iun). B s. XVII (6 kal. iun ). B s. XVIII. D f. 14. 62. 64 (6 kal. iun.).
E p. 38 (6 kal. iun.). H. P. QJ. — Edd. I. card. De Angelis Synodus dioecesana a. 1688
App. V p. 9. Perini Istoria di S. Silvestro di Verona II 12 n. 6 (6 die iun.). Tiraboschi
Storia di Noyi. II 285 in notis cx B^ a. 1280 et B s. XIV. — Regg. Miiratori Antiq. V 684
ex catalogo tabiilarii Non. (6 kal. iul.). PflugkH. Itei- p. 322 n. 920. J. 10302. JL. 16717.
In archivo Nonantulano adservatur libellus supplex abbatis et conventus
Romano pontifici porrectus, ut confirmet Alexandri pp. privilegium, quem Celestino III
oblatum esse Tiraboschi Storia di Non. I 12t) opinatur. Privilegia praedecessorum
suorum confirmavit Innocentius III a. 1209 iul. 4 (ed. Gaudenzi I. c. XXXII 117n. 30).
358
Moclena.
204 Roma S. Pietro 1191 iun. 21
Celestinus III Alberto abbati et fratribus mon. s. Benedicti super Padum:
confirmat sententiam a Clemente prolatam (n. 100) et hic insertam super
controversia inter eos et mon. Nonantulanum super ecclesia et curte s.
Caesarii vertente.
V. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum (JL. 16725).
*105 (Verona 1194 feh. 24)
Coram Fidantio card. (tit. s. Marcelli) et Italiae legato, Bonifatius abbas
mon. s. Silvestri de Nonantula donat Bonifatio priori eccl. s. Silvestri de
Nogaria omnes terras, quas mon. Nonantulanum habet ultra lacum Gardae
versus Brixiam in episcopatu Veronensi et Brixiensi et etiam in Tridentino
episcopatu.
v.chartam a. 1194 feh. 24 ap. Tirahoschi Storia di Non. II 321 n. 373. — Reg. Muratori
Antiq. V 684 ex catalogo tabularii Non. JL. — .
106 Laterano 1196 iun. 4
Celestinus III S(icardo) Cremonensi ep. : mandat, quatenus patronos et vici-
nos eccl. s. Crucis de Cremona, quae ad mon. Nonantulanum specialiter et
de iure pertinet, in abbatis et conventus praeiudicium ipsam ecclesiam deti-
nentes et priorem et cappellanum in ea contra iuris ordinem ordinantes,
moneat, ut ecclesiam ipsam abbati et conventui Nonantulano dimittant et
vineam eiusdem ecclesiae pignori obligatam de bonis propriis redimant. —
Conquerentibus dilectis. Dat. Lat. 2 non. iun. pont. n. a. 6.
A. — Edd. Tiraboschi Stoiia di Non. II 324 n. 377 ex A — Migne CCVI 1171 n. 268.
— Eegg. Muratori Antiq. V 684 ex catalogo tabularii Non. Astegiano Cod. dipl. Cremonae
I 193 n. .582. J. 10595. JL. 17396.
Littera clausa (in tergo): Cremoneusi episcopo pro abbate etconventu Nonan-
tulan. pro ecclesia s. Crucis.
107 Laterano 1196 aug. 14
Celestinus III Ravennati archiep. et suflFraganeis eius: mandat, quatenus cives
Mutinenses, qui monasterii ecclesias libris et paramentis aliis et earum homines
bobus et universa supellectili cuiusdam occasione collectae per violentiam
spoliarunt, moneant, ut quae nequiter dictis ecclesiis abstulerunt, B(onifatio)
abbati et conventui restituant; quod si forte in contumacia duxerint per-
sistendum, principales ipsius nequitatis auctores, omni appellatione cessante,
anathematis sententia feriant et terram ipsam interdicto ecclesiastico suppo-
nentes, singulis dominicis et festivis diebus per universas ecclesias ipsorum
dioeccsium ipsas sententias innovari publice faciant. — Ad audientiam apo-
stolatuH. Dat. Lat. 19 kal. sept. pont. n. a. 6.
A. [C f. 276. D f 63. E p. 182 (19 kal. dec). K f 92. M f 291]. — Edd. Tira-
boschi Std-ia di Non. II 324 n. 378 ex A (19 kal. dec.) = Migne CC VI 1184 n. 281. —
liegg. J. 10611 et JL. 17443 ad nov. 14.
108 Latcrano 1197 iun. 4
Celestinus III abbati ot conventui: praecipit, quatenus a locationibus
et alionationibus posscssionum, quarum tam ss. patrum auctoritatibus quam
fcpeciali mandato fe. re. Urbani pp. (n. 95) eis huiusmodi fuerit adempta
I
I
Mon. s. Silvestri Nonantulanum — Eccl. collegiata s. Michaelis de Nonantula. 359
facultas, penitus abstinentes, mon. Nonantulanum onere debitorum de cetero
nullatenus aggravent; inhibet, ne pensiones seu possessiones monasterii ven-
dere seu alienare quomodolibet praesumant. — Sicut .ea quae. Dat. Lat. 2
non. iun. pont. n. a. 7.
B s. XI 11. [B s. XVII. D f. 1H]. — Edd. Tirahoschi Storia di Non. II 325 n. 379
ex B = Miyne CCVI 1223 n. 314. — Ueyg. J. 10655. JL. 17562.
*109 (1197)
Celestinus III delegat Ugicionem Ferrarien. ep. ad relovandum mon.
Nonantulanum ab onere debitorum et usurarum.
Laud. in chaiiis conrentionis a. 1199 inaii. 4 et a. 1200 mart. 31 (ed. Tiraboschi Storia
di Non. II 329 n. 387 et II 330 n. 389) et in aliis chartis archivi Nonuntuluni. — Rey. JL. — .
De Ugicione ep. Ferrariensi cf. Ricobaldi Ferrarien. Conipil. chronol. ap.
Muratori Scr. IX 246 et Tiraboschi Storia di Non. I 126 sq.: „Hugo natione Pisanus
episcopus Ferrariensis agnoscitur, qui datus adiutor a sede apost. abbati Nonantulano,
homini prodigo et indigno, ex libro Papiae, qui illic est, librum Derivationum
composuit."
Ecclesia collegiata s. Michaelis de Nonantula.
Ecclesiam s. Michaelis foris castrum Nonantulae a Theoderico abbate
a. cr. 870 aedificatam esse, catalogus abbatum Nonantulanorum docet (ed.
Mon. Germ. Scr. rer. Langob. p. 572). Eam Sergius IV a. 1011, Rodulfo
abbate petente, in canonicam convertit, quae mox largo clericorum numero
viguit, ut ex actis synodi a. 1101 (ed. Tiraboschi II 215 n. 203) satis apparet,
20 clericorum ecclesiae s. Michaelis subscriptionibus approbatis. Hadrianus lY
autem eiusque successores duodenarium canonicorum numerum sancierunt
(n. 2. 4. 7. 10. 12). Conf. Tiraboschi I 213sq.
Chartae ecclesiae s. Michaelis de Nonantula nunc in tabulario abbatiae
inveniuntur. Frustra vero Clementis III privilegium (n. 1 6) quaesiviraus, quod
Tiraboschi II 317 n. 368 ex apographo authentico in archivo plebis tunc
exsistente vulgavit.
De codd. cf. Mon. s. Silvestri Nonantulanum (supra p. 333).
1 1011 mai. 27
Sergius IV: Rodulfo abbati Nonantulano deprecanti concedit, ut constituat
de decimis, quas coegit habitatores atque agricultores abbatiae ecclesiae
parochiali dare, unam canonicam in honore s. Michaelis abbatiae subiectara
infra fines designatos; concedit eius archipresbytero potestatem, ut de crimi-
nalibus culpis ipse iudicium indicat poenitentibus; attamen, si necessitas in-
cubuerit, ab aliquo episcopo expetat iudicium, eique concedit decimam villae
q. d. Salicetus.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 17.
*2 (1154—59)
Hadrianus IV concedit bullam super duodenario numero canonicorum.
Laud. in catalogo tabuJarii Nonantulani (ed. Muratori Antiq. V 673), cuius auctor
hullam hanc perperam Hadriano III attrihmt. — Reg. JL. — .
360
Modena.
.9 Palestrina (1161) itcl. 15
Alexander III abbati et monachis Nonantulanae eccl.: mandat, quatenus
decimam loei q. d. Spera[taJ et Pampelose et Saleti et Crepacoris archi-
presbytero et clericis s. Michaelis de Nonantula infra 30 dies restituant [aut]
Bub examine Bononiensis archipresbyteri et prioris s. Victoris (de Bononia)
iustitiae plenitudinem exhibere non differant. — Recepimus querelam. Dat.
Praeneste id. iul.
A. — Ed. PfluolH. Ada III 207 n. 198 ex A. — Regg. PjhujlcH. Iter p. 203 n. 567.
JL. 10673.
4 Ferrara (1177) mai. 5
Alexander III archipresb. et canonicis plebis s. Michaelis de Nonantula:
confirraat constitutionem ab eis factam, ut ecclesia duodenario canonicorum
numero debeat esse contenta. — In his quae. Dat. Ferrar. 3 non. mad.
A. — Edd. Tiraboschi Stm-ia di Non. II 302 n. 344 e.r A = Migne GC 1111 n. 1281.
— Begg. J. 8483. JL. 12826.
5 Anagni (1173—79) nov. 26
Alexander III abbati Nonantulano, archipresb. et canonicis Nonantulanae
plebis: iniungit, ut in ecclesia s. Mariae a P. constructa cum consilio eius
aliquam idoneam personam ex canonicis Nonantulanis ibi sacerdotem instituant.
V. Mou. s. Silvestri Nonantulanum n. 88.
*6 (1159—81)
Alexander III concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 16. — Beg. JL. — .
7 Verona (1185) april. 6
Lucius III Henr(ico) archipresb. et canonicis plebis s. Michaelis de Nonan-
tula: ad exemplar Alexandri (n. 4) confirmat constitutionem de duodenario
canonicorum numero; inhibet, ne quis eis indebitas exactiones imponat aut
in eos excommunicationis seu suspensionis sententiam sine rationabili causa
promulget. — In his quae. Dat. Veron. 8 id. april.
A. — Ed. P/lugkH. Acta III 320 n. 359 ex A. — Regg. Tirahof^clii Storia di Non.
I 214. PfluglcH. Itei- p. 302 n. 798. JL. 15400.
*8 (1186-87)
Urbanus III delegat (Michaelem) s. Petri Mutinen. abbatem et mag. Rolan-
dum Brixien. canonicum, ut controversiam inter plebem s. Michaelis de No-
nantula et ecclesiam s. Martini de Gaucino super decima plebis definiant.
Laiid. in n. 9. 15 ct in charta transactionis a. 1187 iul. 6 (ed. Tirdmchi Storia di
Non. II 313 n 364). — Eeg. JL. —
9 Ferrarn (1187) oct. 8
Urbanus III Hen(rico) archipresb. Nonantulano: confirmat sententiam ab
abbate s. Petri Mutinen. et mag. Rolando Brixien. canonico ex delega-
tione sua (n 8) latam de controversia inter plebem s. Michaelis et ecclesiam
s. Martini de Caucino super tota decima plebis inter Bisentulum et fl. Pon-
Eccl. coUegiata s. Michaelis de Nonantula. 361
tilongi etc, procuratori eccl. s. Martini super his perpetuum silentium imponens.
— Cum controversiae. Dat. Ferrar. 8 id. oct.
A. — Edd. Tiraboschi Storia di Non. II 314 n. 366 ex A = Migne CCII 1531 n. 146.
— Begg. J. 9980. JL. 16009.
'"10 (1185-87)
Urbanus III confirmat constitutionem de duodenario canonicorum numero.
Laud. in n. 12. — Reg. JL. — .
*11 (1185—87)
Urbanus III concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 16. — Iteg. PflugkH. Iter p. 306 n. 824. JL. — .
12 Boloqna (1187) nov. 20
Gregorius VIII Henrico archipresb. et canonicis plebis s. Michaelis de
Nonantula: ad exemplar Alexandri (n. 4), Lucii (n. 7) et Urbani (n. 10) con-
firmat constitutionem de duodenario canonicorum numerO; inhibet, ne quis
eis indebitas exactiones imponat aut in eos excommunicationis seu suspen-
sionis sententiam sine rationabili causa promulget, salva auctoritate et cano-
nica iustitia Nonantulani monasterii. — In his quae. Dat. Bononiae 12 kal.
dec. ind. 6.
A. — Fd. PflugkH. Acta III 350 n. 399 ex A. — Regg. Tiraboschi Stwia di Non. I 214.
PflughH. Iter p. 311 n. 852. JL. 16059.
*13 (1187)
Gregorius VIIl mandat abbati et archipresbytero Nonantulan., ut Pagano
clerico praebendam, quam ei subtraxerant ex occasione matrimonii, restituere
debeant.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 96.
14 (1187)
Gregorius VIII abbati et archipresbytero Nonantulan.: mandat, quatenus
Pagano clerico, pro quo iam eis scripserat (n. 13)^ beneficium percipiendum,
unde sustentari valeat, extra fratrum consortia conferant.
V. Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 97.
15 Laferano 1188 nov. 21
Clemens III archipresb. Nonantulano: confirmat ad instar Urbani III
(n. 9) sententiam a M(ichaele) abbate s. Petri Mutinen. et mag. Rolando
Brixien. canonico de controversia inter plebem s. Michaelis et ecclesiam s.
Martini de Caucino promulgatam. — Cum controversiae. Dat. Lat. 11 kal.
dec. pont. n. a. 1.
A. — Ed. PfliujhH. Acta III 368 n. 424 ex A. — Regg. PflugkH. Iter p. H18 n. 892.
JL. 16354.
„Hen(rico)" archipresb. Nonantulano ab alia manu imprudenter additum est
(cf. n. 16).
10 Laterano 1188 nov. 22
Clemens III Sigifredo archipresb. et universis canonicis etc: ad exemplar
Alexandri (n. 6) et Urbani (n. 11) suscipit eccl. s. Michaelis iuxta Nonantulae
castrum sitam sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis ex-
pressas vocabulis et decimas a b. m. Rodulfo qd. abbate Nonantulani mon.
362
Modena.
ooncessas, quemadmodum in privilegiis Sergii (n. 7), Alexandri fn. 6) et Urbani
(n. 11) continetur, inhibens, ne laicis a quoquam in beneficium concedantur;
concedit ad exemplar praedictorum praedecessorum super criminalibus culpis-
illorum, qui ad ius Nonantulani mon. pertinent et nulli episcopo subiecti sunt,
lifandi et solvendi liberam facultatem; confirmat antiquas et rationabiles
consuetudines et libertates seu et dignitates. — Monet nos. Ego Clemens etc.
Subscr. 9 card. Dat. Lat. p. m. fratris Moisi Lat. canonici, S. R. E. subdiac,
vicem agentis cancellarii, 10 kal. dec. , ind. 7, inc. d. a. 1188, pont. v. d.
Clementis pp. III a. l.
Ed. Tiraboschi Storia di Non. II 317 n. 368 cx apogr. — Regg. J. 10119. JL. 16355.
17 (1187—91)
Clemens III mandat, quatenus Gand. [al. Wa.] acolytho, propter quem Gre-
gorius VIII bis ad (abbatem et archipresb. Nonantulan.) scripsit (n. 13. 14)^
beneficium subtractum absque dilatione reddant.
V. Mon. s. Silvestri Nouantulanum n. 101.
Ecclesia s. Michaelis de Caucino.
Antiquissima est ecclesia s. Michaelis de Caucino sive de Cociano (cf.
Tiraboschi Storia di Non. I 248 sq.). Locus postea Crevalcuore appellatus est
(cf. Tiraboschi Dizionario I 216).
*1 (1186—87)
Urbanus III delegat (Michaelem) s. Petri Mutinen. abbatem et mag. Rolan-
dum Brixien. canonicum, ut controversiam inter plebem s. Michaelis de
Nonantula et ecclesiam s. Martini de Caucino super decima plebis definiant.
V. Eccl. coU. s. Michaelis de Nonantula n. 8.
2 Ferram (1187) oct. 8
Urbanus III Hen(rico) archipresb. Nonantulano: confirmat sententiam ab
abbate s. Petri Mutinen. et mag. Rolando Brixien. canonico ex delegatione
sua (n. 1) latam.
V. Eccl. coll. s. Michaelis de Nonantula n. 9.
3 Laterano 1188 nov. 21
Clemens III Hen(rico) archipresb. Nonantulano: confirmat ad instar Urbani III
(n. 2) sententiam a M(ichaele) abbate s. Petri Mutinen. et mag. Rolando
Brixien. canonico promulgatam.
V. Eccl. coll. s. Michaelis de Nouantula n. 15.
Ecclesia s. Mariae de Bondeno.
Ecclesia de Bondeno, quam Carohis M. Nonantulano monasterio con-
cessit (cf. Miihlbachcr Rcg. Kar. ^ deperd. n. 362), etiamtum saec. XII ad
Nonantulanam abbatiam spectabat. Postea vero locus Bondenum de Burana,
Eccl. s. Michaelis de Caucino — Eccl. s. Mariae de Bondeno. 363
ad Ferrariensem episcopatum pertinuit. De eo cf. Guarini Compendio hist.
deir origine etc. delle chiese e luoghi pii della citta e diocesi di Ferrara
p. 446 sq.; Tiraboschi Storia di Non. I 4198q.; Luigi Napoleone Cittadella
Bondeno e la sua chiesa arcipretale (Ferrara 1856).
*1 (1180)
Alexander III delegat lohannem Bononien. ep. et Albertum eiusdem eccl.
archipresb. cognitores causae inter mag. Ubertum (de Glarola) agentem
nomine Mutinen. canonicae ex una parte et archipresbyterum Lanfrancum de
Bondeno ex alia super eccl. de Moclena.
V. Modena. Eccl. cathedr. n. 10. — De loco et flumine Moclena cf. Tiraboschi
Dizionario II 112 sq.
REGGIO-EMILIA
(Regium Lepidi)
Fulvio Azzari Croniche di Reggio Lepido originate secondo le ?ite de suoi vescovi
vol. I. 11, ms. s. XVI, Modena Bibl. Estense. Apogr. exstant Regii in archivo civitatis et
in bibliotheca et Parmae in bibl. Palatina; cf. Tiraboscbi Bibl. Mod. I 122; Atti e Mem.
per le prov. Modenesi Ser. "VI t. I 80. — Ale.ssandro Miari Vita di S. Prospero di Reggio
coir aggiunta di tutti i vescovi di Heggio ' (Reggio 1587); * (1613); '(1734). — F. Azzari
Compendio dell' historie della citta di Reggio, raccolto da Ottavio suo fratello (In Reggio
1623). — Guidi Pancirolii Rerum historicarum patriae suae libri 8, s. XVI (ed. Regii
Lepidi 1847); Storia della citta di Reggio pubbl. da Prospero Viani I. II (Reggio 1846). —
Alexander Squadronus Fasciculus laudum Regii Lepidi (Regii 1619). — Ughelli
* II 297 sq. V 1557 sq.; "^ II 288 sq. — lulii Borzani Antiquarium Regii Lepidi, ms. s. XVII.
Reggio Bibl. municipale. — (Giorgio G abbi) Racconto dei santi primi vescovi di Reggio
(In Parma 1645). — Vita, morte e miracoli di S. Prospero vescovo di Reggio di Lombardia,
protettore principale di detta citta (\w Parma 1645). — Francesco Frauchi Memorie
della citta di Reggio di Lombardia, ms. s. XVII, Reggio Bibl. municipale. — Domenico
Ferretti Annali e varie istorie ed accidenti occorsi in Reggio, ms. s. XVIII, Modena
Bibl. Estense (Ms. Campori 226). — Gius. Pellicelli Vite de' santi vescovi di Reggio
Lepido, ms. s. XVIII, Reggio Bibl. municipale. Alterum exemplar possidet loh. can. Saccaui.
— (G. N. Catelani) Breve descrizione di tutto lo stato del Serenissimo di Modena e
particolarmente di Reggio, ms. a. 1731, Keggio Bibl. municipale. — (G. N. Catelani)
Cronica della citta di Reggio in Lombardia („La Cotonea"), ms. s. XVIII, ib. — Camillo
Affarosi Memorie istoriche del monastero di S. Prospero di Reggio I. II (In Padova
1733 — 37). — Niccolo Tacol Memorie storiche della citta di Reggio di Lombardia I
(In Reggio 1742) II (In Parma 1748) III (In Carpi 1769); cf. Blume Iter ItaL II 21 sq. —
P. M. Cardi Lettere sopra Teta e la patria di S. Prospero vescovo di Reggio (Venezia
1747). — C. Affarosi Difesa di alcune asserzioni sparse nell' Appendice o sia Terza parte
delle Memorie istoriche del monistero de' SS. Pietro e Prospero di Reggio * (lu Milano
1748); *(1752). — Bartholomaei Prosperi De Camellinis Regii Lepidi in Longobardia ..
episcoporum chronotaxis ' (Parmae 1751); * in Tacoli Mem. stor. III 352sq. — B. Camel-
lini Index historico-chronologicus episcoporum Regii. mss. s. XVIII, Reggio Arch. vescovile
et Bibl. municipale; cf. Saccani Cronotassi * p. 12. — C. Affarosi Notizie storiche della
citta di Reggio di Lombardia I (In Padova 1755). — G. N. Catelani Vita di S. Prospero
Aquitano, dottore di S. Chiesa, vescovc e principal protettore di Reggio in Lombardia,
ms. a. 1763, Reggio Bibl. municipale. — Biagini Memorie interessanti, ms. s. XVIII,
Reggio Arch. di stato. — Ireneo Aff5 Origine, vicende e successivi domini della terra di
Reggiolo (Guastalla 1775). — Prospero Fontanesi Notizie istoriche della citta di Reggio di
Lombardia (1776— 79), ms.(?).— Lodovico Ricci Corografia dei territori di Modena, Reggio e
degli altri stati gi^ appartenenti alla casa d' Este ' (In Modena 1788); '(1806). — Girolamo
Episcopatus Reginensis. 365
Tiraboschi Memorie storiche Modenesi I— V (In Modena 1793 — 95). — G. Tiraboschi
Dizionario topografico-storico degli stati Estensi. Opera postuma I. II (Modena 1824 — 25).
— Giambattista Venturi Storia di Scandiano (Modena 1822). — Luigi Zannoni Catalogo
dei vescovi di Reggio (1822). — (Gius. Bedogn i) Diario sacro per 1' a. 1826 (Reggio 1826). —
(Gaetano Rocca) Nuovo diario sacro istoriografico Reggiano (1827 sq.). — Vincenzo Davolio
Memorie storiche della contea di Novellara e dei Gonzaghi che vi dominarono (Milano 1833).
— Franc. Cherbi Fasti sacri della sede Reggiana, ms. s. XIX, Reggio Arch. vescovile;
cf. Saccani Cronotassi '^ p. 15. — Prospero Fantuzzi Serie storica dei vescovi di Reggio,
ms. a. 1840, Reggio Bibl. municipale. — P. Fantuzzi Memorie di chiese e monasteri
Reggiani, ms. s. XIX, ib. — Cappelletti XV 359 sq. — (Gius. Ferrari) Guida della
citta di Reggio nell' Emilia (Reggio 1873). — (I. Malaguzzi Valeri) I canali di Secchia
e d' Euza I. II (Heggio-Emilia 1883). — (Giovanni Saccani) Cronotassi dei vescovi di
Reggio-Kmilia ^(1898); *I vescovi di Reggio-Emilia, Cronotassi (Reggio-Emilia 1902). —
Angelo Mercati La diocesi di Reggio-Emilia (1898). — (G. Saccani) Montericco e le
sue chiese. Memorie storiche (Reggio-Emilia 1899). — Gius. Pagliani Notizie storiche
civili e religiose di Arceto e dell' antica contea di Scandiano nel medio evo ai nostri
tempi (Reggio 1907). — Lino Chiesi San Prospero di Reggio ueU' Emilia e la leggenda
di S. Prospero d' Aquitania in: Rivista di scienze storiche V p. II (1908) 65 sq. 219 sq. —
Gio. Gotelli I principali castelli della provincia di Reggio Emilia (Parma 1909).
De auctoribus, qui de historia Regina egerunt, cf. Achille Crispi Memorie degli
scrittori Reggiani in Tiraboschi Biblioteca Modenese (cf. I 101); Prospero Fontanesi
Supplemento alla Biblioteca Modenese del Tiraboschi per ci5 che riguarda gli scrittori
Reggiani (s. a. et 1.); Enrico Manzini Memorie istoriche dei Reggiani piu illustri (Reggio
neir Emilia 1878).
Episcopatus Reginensis.
Reginensium rerum scriptores primum Reginae civitatis antistitem Pro-
tasium, b. Apollinaris discipulum, celebrant, sed Protasii ceterorumquo qui
ei successerunt episcoporum nomina fabulosa sunt. Primus enim episcopus,
cuius certa memoria superest, Faventius a. 451 concilii Mediolanensis actis sub-
scripsit. Inter omnes autem urbis Regii protector et patronus s. Prosper colitur.
Reginus episcopatus priscis temporibus Mediolanensi, dein Ravennati,
inde ab a. 15S3 Bononiensi. inde ab a. 1855 Mutinensi provinciae adscriptus est.
Dioecesis olim amplior erat, quam nunc est. A. 1149 Eugenius III quas-
dam parochias a Mutinensi episcopatu tunc suppresso segregavit et Alberio
Regino episcopo addixit (n. 13), quae tamen mox ad proprium pastorem
redierunt. Amisit Reginus episcopus oppidum et territorium Carpense, s.
Mariae Carpensi ecclesia collegiata iam pridem Nullius dioecesis, Pio VII
iubente, a. 1779 episcopali dignitate decorata; amisit Guastallam, olim plebem,
postea ecclesiam archipresbyteralem Nullius dioecesis, dein abbatiam Nullius,
quam a. 1828 Leo XII in ecclesiam episcopalem erexit; amisit Gonzagam cum
oppidis Bondeno, Suzzara, Pigognaga, Revere aliisquc, Mantuano episcopatui
attributam.
Reginenses episcopi multa ab imperatoribus et regibus privilegia habu-
erunt, quorum antiquissimum Caroli M. a. 781 (Mon. Germ. Dipl. Kar. I 183
n. 133) datum est. Maxiraa vero chartarum pars dispersa est; quae super-
sunt, tam in archivis episcopii et canonicorum Reginae ecclesiae quam in
366 Reggio-Emilia.
archivis reipublicae Regii et Mutinae et Mediolani atque etiam in archivis
civitatis Regii et piae congregationis Mediolani inveniuntur. Eugenii III
privilegii (n. 12) apographum nuper Romae in R. archivo inter codices s.
Salvatoris ad Sancta Sanctorura (cf. vol. I p. 32) repperimus,
Nonnullas chartas antiquioris aevi Bartholomaeus de Camellinis Reginus,
sollertissimus rerum antiquarum investigator (cf. Tacoli Mem. II 263 sq.),
olim possedit, quarum hodie pars penes heredes loh. Bapt. Venturi, qui multa
privilegia et instrumenta collegit (cf. Gott. Nachr. 1897 p. 225), pars in R.
archivo (Pergamene di diverse provenienze) exstat.
De archivis Regii cf. Fr. A. Zaccaria Iter litter. p. 75 sq.; Tiraboschi
Mem. Mod. I p. Vlllsq. ; Blume Iter II 20 sq. ; Bonaini Gli archivi dell" Emilia
in: Giornale stor. degli archivi Toscani V (1861) 197sq.; Schum in N. Archiv
I 145; Bresslau ib. III 108; Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 6398q.;
PflugkH. Iter p. 78. 775; Holder-Egger in N. Archiv XVII 474 sq.; Gott.
Nachr. 1897 p. 223 sq.
Conf. insuper Gio. Livi L'archivio municipale di Reggio d'Emilia
(Reggio 1877); G. Livi L'archivio delle Opere pie in Reggio dEmilia
(Reggio 1877); IJberto Dallari II R. archivio di stato di Reggio nell' Emilia
in: G. Mazzatinti Gli archivi della storia d" Italia VI (1910).
A = Orig. Reggio - Emilia Arch. vescovile.
A^ = Orig. Reggio-Emilia Arch. capitolare.
A^ = Orig. Reggio-Emilia Arch. di stato (Pergamene di diverse provenienze).
B = Cop. Reggio-Emilia Arch. vescovile.
B^ = Cop. Reggio-Emilia Arch. capitolare.
£* = Cop. Roma Arch. di stato (Diverse provenienze).
D = Fulvio Azzari Croniche di Reggio Lepido, s. XVI, Modena Bibl. Estense;
cf. supra p. 364.
1 (878 nov.)
lohannesVIII Wibbodo Parmensi et Paulo Placentino et Paulo Regensi
et Liudoino Mutinensi epp. : nuntiat, se 8 kal. dec. (nov. 24) Taurinium venisse ;
iubet, ut 4 non. dec. (dec. 2) Papiae ad synodum celebrandam esse debeant ;
qui primo hanc epistolam legerit, aliis sub omni festinatione transmittat.
v, Parma, Episc. n. 5.
2 (879)
lohannes VIII Paulo ep. s. eccl. Regiensis: iubet. ut ecclesiam positam in
villa Carpana, iam nuper incendio crematam, restauret atque in pristinum
decorem et ordinem restituero nuUatenus praetermittat atque sub proprii
cura sacerdotis eam constituat sacrumque illic annue chrisma mittere in-
desinenter procuret; si aliter fecerit, alteri episcopo praefatam ecclesiam ad
restaurandum et canonice ordinandum so commissurum esse nuntiat. —
Dilectioni tuae. Dat. 13 [kal ].
Rey. lohannis VI 11 ep. 238. — Edd. Carafa Epp. decr. III 460 n. 232. Mami X VII
172 n. 232. Migne CXXVI 890 n. 271. Saccani in Bivista di scienze stor. If> 106. —
Begp. .7. 2518 ad nov. 19. JE. 3293.
V. Carpi, Eccl. coll. s. Mariae n. 2—3.
Episcopatus Reginensis. 307
3 (878-81)
lohannes VIII Paulino Regis civitatis coep. : consultanti litteris rescribit de
Ambrosio eius concive confesso, se concubuisse cum sua socru nunc mortua.
— Vestrae consultationis.
Legitur in eod. can. s. XII Tonno Bihl. naz: E V 44 f. 56'. — Edd. Dinnmkr Gesta
Bei-engarii p. 156. PflugkH. Acta II 36 n. 7H. — Begg. PflugkH. Iter p. 179 n. 58. JE. 3025
ad a. 873—76.
Paulus ep. a. 878— 81 sedit; cf. Saccani Cronotassi *p. 42.
*4 Roma 999 a^ml. 15
Per interventum et petitionem Silvestri II Otto III confirmat s. Regiensi
«cclesiae curtem Suzariam {Suzzara).
V. Ottonis III diploma (edd. Tirahoschi Mem. Mod. /* 161 n. 141 = Mon. hist. patr.
XIII Cod. dipl. Larujoh. c. 1687 n. 959. Mon. Germ. IHpl II 743 n. 317). — Begg. Stumpf
Reg. 1183. J. p. 345. JL. I _?;. 496.
*5 (1082)
Oregorius VII deponit Gandulfum ep. et committit Anselmo ep. Lucensi,
vicario suo in Langobardia, episcopatum Reginum regendum.
V. iwtitiam, quae in codice Canusino pi-aeccdit Donizonis Vitam Mathildis (Muratori
JScr. V 385 = Fiorentini Mem. di Mutilda * Doc. p. 132. Mon. Germ. Scr. XII 385 not.). —
Beg. JL. — .
Praeterea adnotamus iuramentum, quod Gandulfus Reginus ep. a. 1079 feb. 11
in synodo Lateranensi praestitit (ex Gregorii VII Reg. lib.VI ep. 17 a edd. Jaffe Bibl.
rer. Germ. II 355; Mon. Germ. Const. I 554 n. 389; cf. Liber pontificalis II 285).
■€ Guastalla 1106 oct. 22
Paschalis II in concilio apud villam Guardastallum, a. d. inc. 1106, 11 kal.
nov. celebrato constituit, ut Aemilia tota cum suis urbibus, id est . . Regio
. . , nunquam ulterius Ravennati metropoli subiaceat.
V. Aemilia n. 48 et Ravenna, Archiepisc. n. 188.
7 Laterano (1100—15) april. 26
Paschalis II Bonoseniori Regino ep.: docet 1) post susceptum de fonte
filium vel filiam spiritualem eos, qui ex compatre vel ex commatre nati
fuerint, matrimonio coniungi non posse 2) post uxoris obitum cum commati-e
uxoris viri superstitis coniugio copulari, nullam rationem vel auctoritatem
prohibere 3) duorum consobrinorum coniuges, quamvis diversis temporibus,
vir.o uni alteram post alterius obitum nubere, ipsam praeter auctoritatem
canonicam publicae honestatis iustitiam contradicere. — 1) Post susceptum.
2) Post uxoris. 3) Porro duorum. Dat. Lat. 6 kal. mai.
Decr. Gratiani C. XXX qu. 3 c. 5; C. XXX qu. 4 c 5; C. XXXV qu. 2 et 3 c. 22 [et
in aliis coUectionibusJ . — Edd. Mansi XX 1073 = Migne CLXIII 369 n. 414. Migne
€LXXXVII 1444. 1446. 1674. Friedherg I 1102. 1103. 1270. — Begg. J. 4759. JL. 6436.
Adnotamus praeterea Mathildae comitissae privilegium a. 1101 mai. 1 in
praesentia Pagani S. R. E. diac. card. editum (cf. Overmann Grafin Mathilde von
Tuscien p. 168 Reg. 67).
368 Reggio-Emilia.
8
Adelraus s. Rheginae eccl. minister appellat contra sententiam Gualterii s,
Ravennatis eccl. archiep. iniuste in se latam ad s. Romanam sedem.
Formida uppellationis legitur in Decr. Gratiani C. II qu. 6 c. 31. — Beg. JL. — .
De tempore cf. Saccani Cronotassi ^ p. 65 ad a. 1126; A. Gaudenzi in Studi e
Mem. per la storia dell' Universita di Bologna I (1907) 67 sq. ad a. 1140. — Conf.
etiam n. t9.
f9 (1130—36?)
I(ohannes) card. presb. de tit. s. Grisogoni A(delmo) Regino ep.: nuntiat, se
eius causam pleniter audivisse; papam more suo pro reverentia archiep^
(Ravennatis) pro tempore benigne respondisse; se eius causae fautores quos-
cunique de cardinalibus acquisiturum esse. — Antequam litterae.
Cod. Vindobon. 2507 (Phdol. 401) s. XIII f. 55. — Edd. Watfenbach in Archiv fur
Kunde osterr. Geschichtsquellen XIV (1855) 82 n. 23. Tarlazzi Appendici ai Monutnenfi
Rarennati di M, Fantuzzi CMon. istor. pei' le pi'oi\ della Romayna Ser. II) I 48 n. 22 ex
schedis Amadesii. — Reg. JL. — .
Praecedit Adelmi Regini ep. ad 1. card. s. Grisogoni epistola, quae docet,
Ravennatem metropolitanum contra Reginum episcopum excommunicationis sen-
tentiam promulgasse et coram papa ad eius depositionem laborasse. Sed epistolae
hae cum ceteris epistolis in cod.Vindobon. exaratis ad usum scholarum confictae
sunt; cf. Wattenbach 1. c. et supra Ravenna, Archiepisc. n. tl97.
10 Bihhinno 1142 aug. 13
Ubaldus presb. card., S. R. E. legatus, definit litem diu agitatam inter Par-
mensem et Reginum epp. ex auctoritate Urbani pp.(!) de ecclesia (s. Lau-
rentii) de Vetto et de ecclesiis de Valvisneria. — A. ab inc. d. n. I. Chr.
1142, id. aug., ind. 5. Breve recordationis. Actum in plebe Bibiani. Sig.
m. d. Ubaldi card. etc.
A'^. — Ed. Tacoii Mem. II 639 ex libro mamiscripto penes comites ValUsnieri p. 6. —
Reg. Tiraboschi Mem. Mod. III'' 12 n. 368, 2. JL. — .
De eadem re GrifFo ep. Ferrariensis a. 1142 dec. 7 sententiam dedit (ed. Tacoli
Mem. III 207). — De locis Vetto et Vallisnera cf. Tiraboschi DizioDario II 394. 389. —
Archivum Vallisneri nunc in R. archivo Regino adservatur (cf. Dallari p. 171).
11 Laterano 1144 april. 2
Lucius II Alberoni Regino ep. etc: suscipit Reginam eccl. sub apost. pro-
tectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis et episcopatus
fines; sancit ad exemplar Urbani pp., ut in parochialibus ecclesiis, quas tenent
monachi in Regino episcopatu, episcopi assensu presbyteros coUocent, qui ab eo
animarum curam suscipiant et de plebis quidem cura ei rationem reddant,
monachis vero pro rebus temporalibus debitam subiectionem exhibeant. —
Ex commisso nobis. Ego Lucius etc. Subscr. 15 card. Dat. Lat. p. m. Baronis
oappellani et scriptoris, 4 non. april., ind. 7, inc. d. a. 1144, pont. v. d. Lucii II
pp. a. 1.
B^ a. 1389 f= B s. XVI. B lib. 4]. — Edd. Ughelli ' V 1605 ex B; » II 295 =
Bull. Rcmi. ed. Cocquelincs II 27:» n. 9 = BuU. Rom. ed. Taur. II 492 n. 9 — Migne
CLXXIX847 n.l6. Muratori Antiq.V 167 Exc. Tacoli Mem. III 547 ex B\ Tiraboschi Mem.
Mod. II1>> 15 n. 374 ex BK — Begg. Affb Antichita e pregi della chiesa Guastallese p. 81.
Affo Istoria di Guustalla I 104. Venturi Storia di Scandiano p. 28. J. 6047. JL. 8562.
Episcopatus Reginensis. 369
Est statutum Urbani II in concilio Claiomontano a. 1095 editum c. 4 (ed.
Mansi XX 902), quod iterum proniulgatum est in concilio Nemausensi a. 1096 (ed.
Mansi XX 934).
12 (1145)
Eugenius III Alberoni Regino ep. etc: repetit Lucii II privilegium (n.ll).
— Piae postulatio. Ego Eugenius etc. Subscr. & card.
J5« a. 1272. [B s. XVII. D lib. 4j. — Edd. Muratori Antiq. VI 419 ex B = Tacoli
Mem. II 172, = Migne CLXXX 1055 n. 40. — Regg. Affu Antichita e pregi della chiesa
Guastallese p. 81. Affb Istoria di GuastaUa I 104. J. 6169. JL. 8783.
Tempus evincitur ex cardinalium subscriptionibus.
13 Tusculanum (1149) a^ml. 8
Eugenius III archipresbyteris de s. Martino in Centum ripis, de Baioaria,
de Civitate nova, de Ganaceto, de s. Thoma de Lamma, de Sorbaria, de
Solaria, de s. Felice, de Massa, et de Ponte ducis: nuntiat, se propter gravem
Mutinensium contumaciam et excessus eiusdem civitatis parochias per vicinos
episcopatus divisisse, quasdam vero ecclesias ipsius parochiae specialiter in
sua potestate servavisse; Reginae ecclesiae ipsorum ecclesias cum omnibus
cappelHs in perpetuum coricessisse; mandat, quatenus A(lberoni) ep. tamquam
episcopo et animarum rectori humiliter pareant et eius monita et praecepta
suscipiant pariter et servent. — Sicut per partes. Dat. Tusculan. 6 id. apr.
A. — Edd. Tocoli Mem. II 743 ex A. Tiraboschi Mem. Mod. III'' 21 n. 389 ex A =
Migne CLXXX 1387 n. 344. — Regg. J. 6479. JL. 9331.
Conf. Modena, Episc. n. 18.
14 Benevento (1108) iun. 12
Alexander III (Albricono) Regino ep. et monachis s. Prosperi: mandat,
quatenus Guidonem abbatem mon. s. Prosperi, qui eius bona dilapidavit etc,
a monasterio removeant etc
Mou. s. Petri et s. Prosperi n. 7.
15 Benevenio (1168—70) ian. 18
Alexander III O(ddoni) s. Nicolai in carcere Tulliano diac card. : mandat,
quatenus Mantuanos cives, qui insulam de Suzare (Suzzara) plurimum inquie-
tare praesumunt, moneat, ut eam in pace dimittant et nullam deinceps in-
iuriam vel molestiam eidem inferant, sed praedam inde abductam A(Ibricono)
Regino ep. reddant; alioquin malefactores illos sententia excommunicationis
non differat innodare et ab omnibus faciat sicut excommunicatos vitari, donec
universa ablata restituant et de iniuriis satisfactionem competentem exhibeant.
— Significavit nobis. Dat. Benevent. 15 kal. feb.
A\ — Ed. Tiraboschi Mem. Mod. IIIi' 46 n. 434 ex A\ — Begg. J. 7801. JL. 11677.
Littera clausa (in tergo) : 0. sancti Nicolai in carcere Tulliano diac. card.
pro Regino episcopo super insuia.
16 Venesia (1177) sept. 19
Alexander III (Albricono) Reginensi ep.: indulget, ut, si qui clerici de
alienis episcopatibus in ecclesiis suae iurisdictionis sine conscientia et
assensu episcopi sunt vel fuerint in posterum instituti, ei liceat eos appella-
tione postposita removere, nisi aliquos ex his ex dispensatione in eisdem
Kehr, Italia pontificiaV. 24
370 Reggio-Erailia.
ecclesiis ep. duxerit dimittendos. — Te nobis proponente. Dat. Venet. in
Rivo alto 13 kal. oct.
AK — Ed. PfliigkH. Acta III 260 n. 269 ex AK — Regg. KaUenbrunner in Wiener
SB. XCIV 675 n. 8536 a. JL 12938.
Alexandri III rescriptum confirmatum est ab Honorio III a. 1224 feb. 17 Potthast
Reg. 7512 b.
17 Anagni (1173—79) nov. 25
Alexander III Parmensi et Regino epp.: mandat, quatenus O(mnebonum)
Veronen. ep. moneant, ut abbatem et fratres mon. de Nonantula in posses-
sionem terrarum in curte Nugariae reducat; si R. filius comitis, ab eo iniuste
investitus, eosdem fratres de ipsis terris indebite molestaverit, eum appellatione
cessante vinculo anathematis astringant.
V. Modena, Mon. s. Silvestri Nonautulanum n. 87.
18 Tusculanum (1171—81) iun. 27
Alexander III Parmensi et Regino epp.: mandat, quatenus Willelmum et
Minaboves de Cav . . . . et Gerardum de Ancuila et quosdam alios paro-
chianos ipsorum compellant, ut ab inquietatione ecclesiae de Cellis, quae ad
Nonantulanum mon. proprie spectat, penitus desistant et res ablatas eidem
ecclesiae restituant, aut si aliquid iuris in rebus praefatae ecclesiae se habere
confidunt et causam intrare decreverint, in praesentia ipsorum ab abbate et
fratribus Nonantulanis iustitiae complementum recipiant etc.
V. Modeua, Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 91. — Locus CeUa, ubi ecclesia
s. Silvestri etiamnunc exstat, in Regino episcopatu situs est; ct". Tiraboschi
Dizionario I 194; (Gio. Saccani) Notizie storiche sulla parrocchia di Cella (Reggio-
Emilia 1906).
*19 (1183)
Lucius III committit lohanni Brixien. et Omnibono Veronen. epp. litem inter
Albericum Reginen. ep. et consules Mantuae de insula Sozariae (Suzzara).
Laud. in chartida a. 1183 niai. 16 (ed. Tiraboschi Mem. Mod. III'' 87 n. 521). —
JReg. JL. -.
Eodem anno m. maii die 22 lohannes Brixiensis ep. ex parte d. Lucii pp. et
eius auctoritate, et consilio et consensu et loquela d. Omnisboni Veronen. ep., exstinctis
candelis, excommunicavit omnes consules Mantuae et interdixit divina officia in
civ. Mantuae celebrari, nisi ipsi consules Mautuae venerint et satisdederint et
destiterint ab infestatione hominum de tota insula Suzariae et Regini episcopi
(v. chartam ap. Tirabo.schi Mem. Mod. III *> 88 n. 522 et Innocentii III rescriptum
a. 1208 nov. 14 Potthast Reg. 3535).
*20 (1186)
Urbanus III committit Forliviensi et Faventino epp.. archipresbytero Bono-
niensi et mag. Rolando causam inter cauonicos Parmenses et Reginum ep.
super eccl. s. Terentiani de Cavriago audiendam.
v. Parma, Eccl. cathedr. n. 6. — De loco Cavriago cf. Tiraboschi Dizionario I 248.
21 Verona (1187) sept. 10
TJrbanus III (Petro) Regin. electo: praecipit, quatenus nulli mortalium, nisi
forte archiepiscopo suo, cum munus consecrationis acceperit, se absque speciali
mandato apost. obliget iuramento et de honore ecclesiae soUicitus et studiosus
Episcopatus Reginensis — Eccl. cathedralis s. Mariae et s. Michaelis. 371
exsistat, securus, quod, si quis hoc tempore secus ad praestandam aliquani
fjdelitatem procederet, eum non ecclesiae filium, sed manifestissimum iudicaret
hostem. — Cum te sicut. Dat. Veron. 4 id. sept.
A\ — Edd. Tiraboschi Mem. Mod. III<> 101 n. 551 ex A^ = Migne CCII 1524 n. 140.
— Begg. J. 9972. JL. 15999.
Littera clausa (in tergo): Regino electo. — Hac epistola Urbanus III Petrum
electum (Albriconus ep. obiit a. 1187 aug. 28; cf. Alberti Milioli Lib.de temporibus
c. 189 ed. Mon. Germ. Scr. XXXI 451) ut Fridericum I vitaret monuit.
*22 (1191—97)
Celestinus III confirmat Regino ep. Curtem novam, ab abbate s. Sixti (de
Placentia) ei concessam.
Laiid. in Honoiii III pi-ivilegio a. 1224 feb. 15 (Pressntti lieg. Honoiii III t. II 2lri
n. 4775). — Beg. JL. — .
Ecclesia cathedralis s. Mariae et s. Michaelis.
Ecclesiam cathedralem antiquitus s. Prospero dedicatam fuisse, Tira-
boschi Mem. Mod. I 98 sq. aliique contendunt, sed loh. Mercati vehemeuter
de re dubitat (Anal. Bolland. XV 202 not. 2). Canonicam a Sigefredo epi-
scopo Regino saec, IX med. aedificatam et ecclesiis s. Peregrini, s. Michaelis,
s. Faustini, s. Vitalis et s. Ambrosii dotatam esse, privilegia Ludovici II imp.
a. 857 (Miihlbacher Reg. Kar. ^ n. 1175; 2 n. 1209), CaroH III imp. a. 883
(Miihlbacher Mi. 1624; 2 „. 1668), Ottonis I a. 963 (Mon. Germ. Dipl. 1365
n. 256) docent. Praeterea adnotare iuvat diplomata Friderici I a. 1160 et
Heinrici VI a. 1191 (Stumpf Regg. 3895. 4673) et Gualterii archiepiscopi
Ravennatis a. 1140 (edd. Muratori Antiq. V 249 = Tacoli Mem. III 330).
Archivum, bene dispositum et adhuc ditissimum cum chartis inde ab
a. 781, exstat penes canonicos ecclesiae cathedralis. Indicem chartarum
confecit Gerardus can. Affarosi saec. XVIII.
A = Orig. Reggio-Emilia Arch. capitolare.
B = Cop. ib.
B^ = Cop. Reggio-Emilia Arch. vescovile.
£* = Cop. Reggio-Emilia Arch. di stato (Opere pie).
D = Fulvio Azzari Croniche di Reggio Lepido, s. XVI, Modena Bibl. Estense;
cf. supra p. 364.
1 Roma 1059 ian. 29
Nicolaus II confirmat canonicae s. Regiensis eccl. bona singulatim enume-
rata. — Apostolico moderamine. Dat. Romae 4 kal. feb. p. m. Humberti
s. eccl. Silvae Candidae ep. et apost. sedis bibl., a. 1 pont. d. pp. Nicholai II,
ind. 12.
A. — JEd. PflugkH. Acta II 91 n. 126 ex A. — Begg. Tiraboschi D 60 n. 260. JL. 4393.
Autographum a librario quodam Regino exaratum est, qui praeter Nicolai II
privilegium pro monialibus s. Thomae (v. Mon. s. Thomae n. 1) Heinrici IV regis
diploma scripsit, ut Hermannus Bloch me docet. — Kaltenbrunner iu Wiener SB.
XCIV 639 not. 8 negligentissimus, ut assuevit, notas chronologicas satis corruptas
(13 kal. feb.) praebet.
24*
•^"72 Reggio-Emilia.
2 Cesena 1092 iun. 13
Clemens III (Wibertus) canonicis Regiensis eccl. etc: coufirmat pos8essione&
singulatim enumeratas. — Oportet nos. Dat. ap. Cesenam p. m. Bernerii
vice Petri cancellarii, a. d. inc. 1092, ind. 15, a. autem pont. d. Clementis III
pp. 9, id. iun.
A. [B s. XII. JB» 8. XVIL D lib. 4j. — Edd. Muratori Antiq. II 185 ex A =
Migne CXLVIIl 839 n. 8. — Eegg. Tiraboschi Mem. Mod. II <> 60 n.260. VentuH Storia di
Scandiano p. 28. J. 4008. JL. 5333.
Praeterea aduotamus chartam Mathildae comitissae a. 1101 mai. 1, praesente
Pagano S. R. E. diac. card., datam (cf. Overmann Grafin Mathilde von Tuscien Reg. 67).
3 Laterano 1178 april. 5
Alexanderlll lacopo archidiacono et canonicis etc: suscipit Reginam eccl.
sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis
et decimas civitatis, oblationes fidelium tam in missis vivorum quam defunc-
torum sive praesente episcopo sive absente et in urbe et extra, oblationes
etiam consecrationum ecclesiarum episcopatus tam infra urbem quam extra,
et omnia quae pertinent ad officium et beneficium archipresbyteratus, archi-
diaconatus, praepositurae atque magistri scholarum eiusdem ecclesiae. —
Quotiens illud a. Ego Alexander etc Subscr. 8 card. Dat. Lat. p. m.
Alberti S. R. E. presb. card. et canc, non. april., ind. II, inc d. a. 1178,
pont. V. d. Alexandri pp. III a. 19.
A. [B s. XII. B s. XIV. D lib. 5j. — Edd. Muratori Antiq. V 251 ex A = Migne
CC 1164 n. 1340. — Regg. Tiraboschi Mem. Mod. 111^ 71 n. 486. Ventwi Storiu di Scan-
diano p. 28. J. 8577. JL. 13042.
4 (1179)
Alexander III B(ernardo) Parmensi ep.: committit causam inter I(acobum)
Reginensem archidiaconum et nobilem virum G. de Baisio super decimis,
quas idem G. et homines sui habere in curte Foliani dignoscuntur, audiendam
et mediante iustitia terminandam. — Causam quae.
Comp. I lib. II t. 18 c. 10. Decf. Gregorii IX lib. II t. 26 e. 7. — Edd. Augiistini
Tarraconen. Opp. IV 118. Friedberg II 384. — Regg. J. 8761. JL. 13510.
In quibusdam codicibus perperam inscriptio „Parisieusi ep." legitur. —
Praetermittimus autem libellum (i. et Hu. et He. Kegiuorum canonicorum ad G.
abbatem s. lohannis, B. praepositum Parmen. et mag. M. s. Nicholai, a d. papa
iudices delegatos, in causa inter Keginae eccl. canonicos et praepositum, quem
Muratori Antiq. VI 225 a. 1180 attribuit (cf. etiam Affarosi Mem. istor. del mon.
di S. Prospero I 436 n. 65; Tiraboschi Mem. Mod. 111'' 82 n. 511). Sed libellus
potius anno cr. 1224 attribuendus est; tunc euini occurrunt Guidoctu.s abbas
s. lohannis evang. Parmensis, Bernardus praepositus Parmensis et mag. Martinus de
s. Nicholao (cf. Affb Storia di Parma III 344 n. 46).
5 (Verona 1186—87) ap)-il. 9
Urbanus III P. Regino praeposito: suscipit personam eius cum omnibus
bonis tam ecclesiasticis quam mundanis sub apost. protectione, specialiter
autem ecclesiam s. Mariae de Fabrica. — Sacrosancta Romana. Dat. 5 id. april.
B s. XIII. — Edd Tiraboschi Mem. Mod. III'' 100 n. 546 ex B = Migne CCII
1474 n. 87. — Regg. J. 9009. JL. 15832.
De loco Fabbrico, in Guastallensi dioecesi sito, cf. Tiraboschi Dizionario I 270.
Eccl. cathedralis s. Mariae et a. Michaelis. 373
€ Laierano 1189 april. 26
Olemens III Opizo Parmensi canonico: iniungit, ut in causa inter prae-
positum s. Prosperi et Reginos canonicos super percipiendis oblationibus in
ecclesiarum consecrationibus vertente recipiat testimonium testium, quia idem
praepositus formidat, ne propter senectutem ante ipsorum productionem
decedant. — Cum inter praepositum. Dat. Lat. 6 kal. maii pont. n. a. 2.
B s. XIIL — Ed. Gott. Nacht: 1911 cx B. — Begg. Kaltenbrunner in Wiener SB.
XCIV 689 n. 10146 a et JL. 16408 ad apriJ. 27.
7 Roma S. Pietro 1191 iun. 10
Celestinus III Opizo subdiac. apost., canonico Parmensi, et mag. lohanni
Pergamensi: committit controversiam inter praepositum, P. magistrum scho-
larum et alios canonicos Reginae eccl. ex una parte et praepositum s. Pro-
speri ct clericos eius ex altera super baculo pastorali, a praeposito s. Prosperi
in sabbato sancto tenendo, et super officiis, quae pro tertia parte exsequi
consueverunt, audiendam.
V. Eccl. coll. s. Prosperi n. 5.
8 Laterano 1192 april. 29
Celestinus III (Gerardo) praeposito s. Prosperi, subdiac. apost. , et mag.
Ger(ardo) de Sesso, canonico Parmensi: mandat, quatenus causam inter P.
subdiac. apost., magistrum scholarum Reginae eccl., et concanonicos eius super
quibusdam possessionibus, appellatione remota, fine canonico decidant. —
Inter dilectum. Dat. Lat. 3 kal. madii pont. n. a. 2.
B s. XI II. — Ed. PflugkH. Acta III 383 n. 447 ex B. — Eegg. Kaltenbrunnei- in
Wiener SB. XCIV 692 n. 10369 a. JL. 16860.
*^ (1192)
Celestinus III committit Gerardo Bononiensi archidiacono controversiam
inter abbatissam s. Thomae de Regio et Reginos canonicos super duabus
partibus oblationum, quae in missis defunctorum maioribus offeruntur, et quibus-
dam aliis canonice terminandam.
Laud. in n. 13 et in sententia Gerardi Bononiensis archidiaconi a. 1192 iul. 17 lata
(A). — Beg. JL. —.
Canonici vero ad sedem apostolicam appellarunt.
*iO (1192-93)
Celestinus III committit Mutinensi ep. eandem causam (n. 9).
Laud. in n. 13. — B^g. JL. — .
Abbatissa monasterii s. Thomae, se manifeste sentiens praegravari, ad sedem
apostolicam appellavit.
*11 (1191—93)
Celestinus III committit Bononiensi archidiacono causam inter LTg(onem)
Reginum praepositum et Ge(rardum) praepositum s. Prosperi super oblationi-
bus consecrationum ecclesiarum audiendam.
V. Eccl. coll. s. Prosperi n. 6.
12 Laterano 1193 april. 23
Celestinus III Fre(derico) Cremonensi canonico et Alberto de Cornazano:
committit causam inter Ug(onem) Reginum praepositum et Ge(rardum) prae-
374 Reggio-Emilia.
positum s. Prosperi super oblationibus consecrationum ecclesiarum, quia prae-
positus s. Prosperi Bononiensem archidiaconum, cui eadem causa commissa
erat (n. 11), sibi credit esse suspectum; mandat, quatenus, omni appellatione
et contradictione postposita, causam terminent.
V. Eccl. coll. s. Prosperi n. 7.
13 Laterano 1193 nov. 28
Celestinus III praeposito et Brancaleoni Parmensi [canonico]: praecipit,
quatenus, appellatione remota, causae inter abbatissam s. Thomae de Regio
et Reginos canonicos finem debitum imponant (n. 9. 10). — Cum [lis] quae.
Dat. Lat. 4 kal. dec. pont. n. a. 3.
B s. XIII. fB* s. XVIIIJ. — Edd. Affarosi Mem. istoi: di S. Prospero I 423 n. r)-2-
ex B. PflugkH. Acta III 391 n. 461 ex B. — Begg. Tiraboschi Mem. Mod. IV^ 13 n. 604.
PfluykH. Iter p. 329 n. 958. JL. 17043.
Conf. attestationes testiuni de re a. 1191 (ed. Affarosi Mem. istor. del. mon. di
S. Prospero l 420 n. 51).
14 (1191-97)
Celestinus III: conquerentibus Reginen. canonicis, mandat, quatenus I. de
Malafrena et eius scquaces, qui ecclesiam de Yiliaco et alias quasdam eccle-
sias Reginen. episcopatus violenter confregerunt easque spoliare minime dubi-
tarunt, publice accensis candelis, appellatione cessante, excommunicatos nun-
tient, donec damna resarciant et apost. se conspectui repraesentent. —
Conquesti sunt.
Comp. II lib. V t. 18 c. 11. Decr. Gregoiii IX lib. V t. 39 c. 22. — Edd. Augusti)ii
Tarraconen. Opp. IV 421. Friedberg II 896. — Begg. J. 10706. JL. 17642.
In quibusdam codicibus rescriptum hoc Alexandro III attribuitur. — Ecclesia-
deVisiliaco, hodie Visiago, ad ius Reginensium canonicorum pertinebat (cf. Tira-
boschi Dizionario II 417).
*lo (1191—97)
Celestinus III confirmat constitutionem a Petro ep. Regiensi de sextodecima
numero canonicorum in eccl. Regiensi statutam.
Laud. i)i privilegiis I)i)iocentii III a. 1200 iun. 13 et Ho^iorii III a. 1221 mai. 4
(Pressutti Eeg. Honorii III t. I 543 n. 3340). — Reg. JL. — .
Petri ep. statutum frustra quaesivimus. Superest tamen constitutio Nicolai
ep. a. 1221 mart. 16 de eadem re.
Ecclesia collegiata s. Prosperi.
Corpus b. Prosperi confessoris et Reginae civitatis protectoris in basilica
s. ApoUinaris suburbana conditum atque a Thoma ep. a. 703, ut credunt, in
eadem ecclesia sub alia invocatione refecta sublatum, post medium saec. X
propter aquarum illic erumpentium venas ab Ermenaldo ep. in ecclesia b.
Mariae cathedrali depositum indeque a. 997 ian. 24 a Gregorio V in novam
8. Prosperi basilicam, quam Teuzo ep. fundavit, translatum esse, loh. Mercati
in Anal. Bolland. XV 207 sq. satis luculenter dcmonstrat. Haec nova ecclesia
b, Prosperi de Castello appcllata, saec. XVI in. iterum a fundamentis aedi-
ficata est. Praepositorum seriem ab a. 882 usque ad a. 1212 invenies apud
Affarosi Mcm. istor. del. mon. di S. Prospero I 354.
EccL cathedralis s. Mariae et s. Michaelis — Eccl. coUegiata s. Prosperi. 375
De ecclesia collegiata s. Prosperi cf. praeter ea, quae de monasterio
ss. Petri et Prosperi disseremus (v. infra p, 37&), Dom. Manzini Storia del-
rinsigne basilica di S. Prospero (Reggio-Emilia 1883).
Archivum adservatur etiamnunc penes canonicos ecclesiac collegiatae
s. Prosperi. Ex eo Fr. A. Zaccaria Iter litter. p. 77 sq. privilegia Sigefredi,
Alberii et Albriconi episcoporum vulgavit. De archivo cf, Gott. Nachr.
1897 p, 224.
A = Orig. Reggio-Emilia Arch. capitohire di S. Prospero,
B = Cop. ib.
1 Tteggio 997 ian. 24
Gregorius V consecrat ecclesiam s. Prosperi a Teuzone ep. erectam.
Inscriptio oliin fronti hasilicae affixa periit. — Exscripserunt Franc. Dc Boccadefyo
in libro saec. XIII— XIV, qui periit (cf. Mcrcati l. c. p. 167; apogr. s. XVI exstat in
archivo 8, Prosperi) , Fulvius Azzari Croniche di Befjpio Lepido s. X VI (cf. siipra p. 364),
Itil. Borzani Collectanea a. 1647, s. XVII, Beggio Bibl. mimicipale, Fr. Franchi Miscellanea,
s. XV III in., ib., Bartolomeo Camellini Iscrizioni delle chiese di Beggio, s. XVIII, ib., G. N.
Catelani Vita di S. Frospero, s. XVIII, ib. (cf. supra p. 364). — Edd. Liber officiorum
ss. patronorum Begii a. 1515 = B. Pico Appendice di vari soggetti Parmigiani p. 45.
Ughelli » II 302; * II 270 = Bordoni Tlicsaurus eccl. Parmen. p. 182. Acta SS. ' V iun. 25
p. 57; ^VII iun. 25 p. 50, = Affarosi Mem. istor. del mon. di S. Prospero I 37 = G. Bocca
Diario sacro p. 89 = Manzini Storia della bas. di S. Prospero p. 9, = Cappelletti X V 368,
= Migne CXXXVII 909 n. 5. Mercati in Anal. Bolland. XV (1896) 194. J. p. 341.
JL. I p. 491.
Ughelli et Affarosi haud merito de fide huius tituli dubitarunt; cf. Mercati
1. c, p, 198 sq.
2 Segni 1183 aug. 13
Lucius III canonicis Reginis deservientibus s. Prospero etc. : suscipit eccl.
b. Prosperi sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas
vocabulis, libertates et immunitates a praedecessoribus Regini episcopi indultas
necnon antiquas consuetudines ipsius ecclesiae, concedit licentiam tempore
generalis interdicti divina officia celebrandi; prohibet, ut nulli liceat in cano-
nicos aut subditos eorum sine rationabili causa interdicti vel excommuni-
cationis sententiam promulgare. — Effectum iusta postulantibus. Ego Lucius
etc. Subscr, 11 card, Dat, Sign, p, m, Hugonis S, R, E. not., id. aug., ind. 1,
inc. d. a. 1183, pont. v. d, Lucii pp. III a, 2.
A. fB s. XV. B s. XVL B s. XVIL B s. XIX]. — Edd. Tiraboschi Mem.
Mod. IIP 89 n. 525 ex A = Migne CCI 1222 n. 114. — Begg. Cappelletti XV 375. J. 9560.
JL. 14907.
3 ' Laierano 1189 april. 26
Clemens III Opizo Parmensi canonico: iniungit, ut in causa inter praepositum
s, Prosperi et Reginos canonicos super percipiendis oblationibus in ecclesia-
rum consecrationibus vertente recipiat testimonium testium, quia idem
praepositus formidat, ne propter senectutem ante ipsorum productionem
decedant,
V. Eccl. cathedr. n. 6,
376
Resgrio-Emilia.
4 Roma S. Pietro 1191 mai. 28
Celestinus III Gerardo praeposito et canonicis etc: ad exemplar Lucii
(n. 2) suscipit eccl. b. Prosperi sub apost. protectione , et confirmat posses-
siones propriis expressas vocabulis et decimas a Teuzone, Alberico et Albri-
cone concessas et iura (iit n. 2).^ et concedit ius eligendi praepositum. —
Effectum iusta postulantibus. Ego Celestinus etc. Subscr. 13 card. Dat.
Rom. ap. s. Petrum p. m. Egidii s. Nicholai in carcere Tulliano diac. card.,
5 kal. iun., ind. 9, inc. d. a. 1191, pont. v. d. Celestini pp. III a. 1.
A. [B s. XII. B s. XIII B s. XV. 2 B s. XVII 2 B s. XIX]. — Ed. Gott.
Nachr. 1911 ex A. — Eeg. Tirahoschi Mem. Mod. I1I'> 119 n. 587. JL. —.
5 Roma S. Pietro 1191 inn. 10
Celestinus III Opizo subdiac. apost., canonico Parmensi, et mag. lohanni
Pergamensi: committit controversiam inter praepositum, P. magistrum scho-
larum et alios canonicos Reginae eccl. ex una parte et (Gerardum) prae-
positum s. Prosperi et clericos eius ex altera super baculo pastorali, a prae-
posito s. Prosperi in sabbato sancto tenendo, et super officiis, quae pro tertia
parte exsequi consueverunt, audiendam; mandat, quatenus, si quos manus
violentas in clericos constiterit temere iniecisse, tamdiu eos sicut excommuni-
catos denuntient, donec passis iniuriam congrue satisfaciant. — Ex parte dilecto-
rum. Dat. Romae ap. s. Petrum 4 id. iun. pont. n. a. 1.
A. [Bs. XVI]. — Edd. Tirahoschi Mem. Mod. III >> 119 n. 588 ex A = Migne CCVI
878 n. 12. — Eegg. J. 10303. JL. 16719.
Sententiaiii ab Opizone de Lavauia, subdiacono d. papae, et mag. lohanne
Pergamensi a. 1192 iul. 1 latam edd. Zaccaria Iter litter. p. 81 u. 4 et Tiraboschi
Mera. Mod. IVb 9 n. 596.
*6 (1191-93)
Celestinus III committit Bononiensi archidiacono causam inter Ug(onem)
Reginum praepositum et Ge(rardum) praepositum s. Prosperi super oblationibus
consecrationum ecclesiarum audiendam.
Laud. in n. 7. — IXeg. JL. — .
7 Laferano 1193 april. 23
Celestinus III Fre(derico) Crcmonensi canonico et Alberto de Cornazano:
committit causam inter Ug(onem) Reginum praepositum et Ge(rardum) prae-
positum 8. Prosperi super oblationibus consecrationum ecclesiarum, quia prae-
positus s. Prosperi Bononiensem archidiaconum, cui eadem causa commissa
erat (n. 6), sibi credit esse suspectum; mandat, quatenus, omni appellatione
et contradictione postposita, causam terminent. — Sicut bene. Dat. Lat.
9 kal. maii pont. n. a. 3.
B s. XIII — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex B. — Reg. JL. -.
Ecclesia s. lacobi Maioris.
Ecclesiam s. lacobi Maioris, quam Achilles de Taculis arcliidiaconus
ecclesiae cathedralis Regmae aedificavit et a. 1170 dotavit, rexerunt canonici
regulares ex canonica s. ApoUinaris de Vallata, quibus Alexanderlll, Lucius IH,
Eccl. collegiata s. Prosperi — Mon. s. Petri et s. Prosperi. 377
Urbanus III, Gregorius VIII ecclesiam s. lacobi de Regio cum universa
parochia et terra de Gaio et decima concesserunt (v. Modena, Eccl. s. Apol-
linaris; supra p. 329), sub censu 2 solidorum imperialium quotannis Latera-
nensi palatio persolvendo. Conf. etiam Cencii Lib. censuum S. R. E. (ed.
Fabre-Duchesne I 102):
„Ecclesia sancti lacobi cum alia ecclesia sancti ApoUinaris II solidos
imperialium".
De ecclesia s. lacobi Maioris, quae iuris patronatus illorum de Taculis
•erat, cf. Benedetto Bacchini Pruove del giuspatronato della chiesa parroc-
chiale e priorato di S. Giacomo Maggiore della citta di Reggio spettante
alla casa Tacoli (In Modena 1725) et Appendice correlativa alle pruove del
giuspatronato etc. (In Modena 1727); Tiraboschi Mem. Mod. IV 14 sq.
Ecclesia s. Stephani.
(Domus Templariorum)
Milites Templi iam a. 1144 domum in curte Mozadelle, hodie Muzza-
della (cf. Tiraboschi Dizionario II 109), habuerunt (cf. Tiraboschi Mem. Mod.
IIP 17 n. 375). A. 1161 m. ian. Achilles Reginus archidiaconus et ecclesiae
8. Prosperi praepositus, consentiente Alberio Regino episcopo, fratribus Templi
totam terram ecclesiae s. Stephani, quae iuris fuit canonicorum s. Prosperi,
et domum hospitalem concessit (ed. Tiraboschi Mem. Mod. III^ 41 n. 423).
Contra Templarios abbas Fraxinoriensis a. 1169 iun. 30 de ecclesia s. Stephani
in iudicio conquestus est (cf. n. 1). Templariis exstinctis, ecclesia s. Stephani
ad Hospitalarios s. lohannis transiit (cf. Tacoli Mem. III 752).
Alexandri III rescriptum mutilum (n. 1) adservatur in archivo ecclesiae
<5ollegiatae s. Prosperi (cf. supra p. 375).
A = Orig. Reggio-Emilia Arch. capitolare di S. Prospero.
B = Cop. ib.
1 (1169)
Alexander III Bonifatio magistro et fratribus militiae Templi de Lombardia:
confirmat transactionem inter eos et Guillelmum abbatem et fratres Fraxino-
rienses super eccl. s. Stephani in suburbio civitatis Regii amicabiliter factam.
— Cum inter vos. Dat kal
A. [B s. XVIIIJ. — Edd. Tiraboschi Mem. Mod. nif> 54 n. 446 = Migne CC 613
n. 638. — Begg. J. 7786. JL. 11659.
Tempus coUigitur ex charta a. 1169 iun. 30 (ed. Tiraboschi Mem. Mod. III'' 54
n. 447), ubi legimus: ^actum in ecclesia monasterii s. Prosperi in praesentia . . ad
placitum inter abbatem Fraxinorii et Templarios ecclesiae s. Stephaui sedentium."
Monasteriam s. Petri et s. Prosperi.
Libellus de inventione vel potius revelatione seu repositione corporum ss. conf.
Prosperi, Venerii et s. locundae virg. et de consecratione ecclesiae ipsorum a. 1144 (edd.
Aflfarosi Ad mon. d. Prosperi Commentaria hist. p. 92 sq.; Ughelli 'V 1600 sq.; ^ II 292 sq.
= Acta SS. 'V iun. 25 p. 59 sq.; M^I iun. 25 p. 47 sq.); cf. G. Mercati in Anal. Bolland.
378
Reggio-Emilia.
XV 203 sq. — retri Muti (alias Della Gazzata) Histoiia monasterii s. Prosperi s. XIV;
ff. Pancirolii Rer. hist. p. 119 scj.; Affarosi Mem. I 93. 450 sq.; Tiraboschi Mem. Mod. IV9sq.
— Ughelli 'V1580sq.; UI 270 sq. — Lubiu p. 321. — Camillo Affarosi Memorie-
istoriche clel monastero di S, Prospero di Reggio 1. II (In Padova 1733—37). — C. Affarosi
Ad monasterii divi Prosperi Regiensis Commentaria historica. Appendix seu pars tertia
(Patavii 1746). — Osservazioni di un auouimo Reggiano sopra di una scrittura intitolata
„De divo Prospero" etc. (1747). — Ipomonetico Filopatrido (Paolo Maria Cardi) Tre lettere
ad Eritimo Proselito . . sopra Teta e la patria di San Prospero vescovo di Reggio (Venezia
1747). — (C. Affarosi) Difesa di alcune asserzioni sparse nell'Appendice o sia terza parte
delle Memorie istoriche del monistero de' SS. Pietro e Prospero di Reggio (lu Milano 1752).
— Iljomenetico Filopatrido (P. M. Cardi) Critiche osservazioni sopra la Difesa delTautore
dell' Appendice o sia terza parte delle Memorie istoriche etc. (In Lucca 1754). — Tira-
boschi Mem. Mod. I 104 sq. IV 9 sq. — Germain Morin Saint Prosper de Reggio in:
Revue B^nedictine XII (1895) 241 sq. — Gio. M. Mercati Miracula b. Prosperi ep. et conf.
iu: Analecta Kollandiana XV (1896) 161 sq. — Basilio Borelli S. Prospero d'Aquitania
e il giudizio della storia (Reggio 1906). — Lino Chiesi S. Prospero di Reggio nelFEmilia
e la leggenda di S. Prospero d' Aquitania in: Rivista di scienze storiche V p. II (1908)
65 sq. 219 sq.
Benedictinorum nobile monasterium s. Petri et s. Prosperi prope urbis
Regii moenia a. cr. 1000 Teuzo episcopus instituit, ut ipse in privilegio suo
narrat (edd. Ughelli ^ Y 1587; ^ II 272; Affarosi Mem. I 42; Tiraboschi Mem.
Mod. I'' 171 n. 151). Phirimis Reginorum episcoporum et aliorum fidelium
donationibus auctum et ab Heinrico III, Lothario III, Heinrico VI et Ottone IV
privilegiis (Stumpf Regg. 2475. 3345. 4S67. BF. 402) et a Beatrice et Mathilda
diplomatibus (Overmann Griifin Mathilde von Tuscien Regg. 8. 42. 98) munitum,
monasterium s. Prosperi inter Italiae abbatias singularem famam propter
rcliquias s. Prosperi obtinuit, quas monachi sine ullo religionis scrupulo contra
episcopum Reginum et canonicos ecclesiae collegiatae b, Prosperi libellis
privilegiorumque adulteratione (cf. n, f2) penes se exstare contendcrunt.
Aedibus vero a. 1356 penitus destructis, monachi intra ipsam urbem novum
erexerunt monasterium, quod vulgo appellabatur s. Prosperi inferioris. Postea
abbatia commendaticia facta, a. 1481 a Sixto IV sub titulo s. Petri Regiensis^
congregationi s. lustinae Paduanae addicta est (cf. Margarini Bull. Cas. II
376 n. 357). A. 1783 monasterium suppressum est. Seriem abbatum inde ab
a. 1000 praebent Ughelli ^ V 1580; ^H 261 = Cappelletti XV 365; Affarosi
Mem. I 353.
Ex Celestini III privilegio (n. 9) apparet, monasterium s, Prosperi
Romana libertate insignitum esse sub censu, quem Cencius in Libro censuum,
S. R, E. (ed. Fabre-Duchesne I 102) adnotat:
„Mona8terium sancti Prosperi I bizantium",
Congregatione suppressa, chartae s. Prosperi in archivum vulgo Opere
pie translatae sunt, unde nostris evaserimt temporibus in R. archivum. Earum
inventarium congessit Camillus Affarosi „Indice dello scritture che si conservano
neir archivio del venerabile monastcro di S. Pietro di Reggio" vol. I, 11,
a. 1710, Reggio-Emilia Arch. di stato.
A = Orig. Reggio-Emilia Arch. di stato (Opere pie).
B = Cop. ib.
Mon. s. Petri et s. Prosperi. 379
C = Cornelii Margarini Schedae vol. II, s. XVII, Brescia Bibl. Quiriniana A IV
18; cf. Gott. Nachr. 1897 p. 264.
D = L. A. Muratori Carte, s. XVIII, Modena Arch. di stato (Biblioteca-Manoscritti) ;
cf. PflugkH. Iter p. 54 et Gott. Nachr. 1897 p. 245.
1 3Ionte Cassino 1057 dec. 4
Stephanus IX Landulfo abbati coenobii s. Prosperi conf. Christi subter civ.
Regium constituti etc. : confirmat, ut electio vel ordinatio abbatis fiat secundum
regulam s. Benedicti, suscipit sccundum Heinrici, Conradi filii, imp. ac aliorum
regum praecepta et Alberii Regien. eccl. ep. decretum mon. in tutela s.
Petri; confirmat possessiones singulatim enumeratas. — Quemadmodum regi.
Scr. p. m. Gregorii not. et scrin. s. Rom. et apost. sedis, in m. dec, ind. 11.
Dat. in castro Casino p. m. Humberti s. eccl. Silvae Candidae ep. et bibl.
s. Rom. et apost. sedis, a. Deo propitio d. Stephani pp. noni 1, 2 non. dec,
ind. 11.
A. — Edd. Margarini Bull. Cas. II 90 n. 99 = 3Iigne CXLIII 870 n. 6. Affarosi
Mem. 1 51 ex A. — Eegg. Tiraboschi Mem. Mod. IF' 43 n. 210. PfliigkH. Iter p. 189 n. 117.
J. 3320. JL. 4376.
t^ Lucca 1072 mart. 12
Alexander II Giselberto abbati coenobii s. Prosperi conf. Christi (ubi
sacratissimi eius cineres conditi requiescunt) subter civ. Regium constituti etc:
repetit Stephani IX privilegium (n. 1); (concedit ob reverentiam tanti con-
fessoris praecipuique doctoris, ut popuhs per saecula undecumque sanctissimi
confessoris suffragia expetendo concurrentibus sive ipsius terrae incolis ad
eandem ecclesiam convenientibus super ipsius sacras reliquias sollemnes et
publicas missas celebrent etc. ; praecipit, ne quis eiusdem civitatis episcopus, sed
nec quidem aliquis primas vel metropoHtanus aut quaelibet persona quicquam
pervertere audeat, sed neque aliquam potestatem exercere neque quavis
occasione missas celebrare aut ordinationem aliquam quamvis parvissimam
sine voluntate abbatis et fratrum agere aut excommunicationem contra eos
facere vel aliquod officium aut sepulturam mortuorum contradicere audeat).
— Quemadmodum regi. Dat. Lucae 4 id. mart. p. m. Petri S. R. E. presb.
card. ac bibl., a. 11 pont. d. Alexandri II pp., d. vero inc. 1072, ind. 9.
B s. XII. — Edd. Margarini Btdl Cas. II 104 n. 109 ex B = Btdl. Fom. ed. Coc-
quelines II 17 n. 25 = Bidl. Uom. ed. Taur. II 43 n. 25, = Migne CXLVI 1370 n. 88.
Tacoli Mem. III 294 ex B. — Begg. Affurosi Mem. I 55. 71 ad mart. 13. Ipomonetico
Filopatrido Tre lettere p. 82. Affarosi Difesa p. 104. 105. Affarosi Notizic p. 151. J. 3471.
JL. 4702.
Spurium, auxilio genuini Alexandri II privilegii saec. XII med., tempore
controversiae inter monachos et cauonicos s. Prosperi de corpore s. Prosperi conf.
verteutis, confectum. Genuinum Alexandri II privilegium eiusdem certe tenoris fait
ac Stephaui IX bulla (n. 1). Confirmarunt Celestinus III (n. 9), Innocentius III
a. 1209, Honorius III a. 1217, Gregorius IX a. 1229 (Potthast Regg.3621. 5526. 8317).
3 (1099—1103)
Paschalis II Pacifico abbati etc: propter preces Bonizonis monachi con-
cedit ecclesiam ss. Simonis et ludae de Rivo Sanguinario cum xenodochio,
380 Reggio-Emilia.
sub censu libraiiim cerae 5 Lateranensi palatio persolvendo. — De cura
ecclesiarum.
B s. XII. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex B. — Beg. Affarosi Mem. II 285. JL. —.
Locus Rivus Sanguinarius, hodie Sanguinara, inter Burgum s. Donniui et
Parmam situs est (cf. Tiraboschi Dizionario II 254). Ibi Maginfredus presbyter saec. XI
ex. ecclesiani ss. Simonis et ludae aedificavit, quam una cum domo hospitali a. 1095
mai. 7 b. Petro ac Komanae ecclesiae obtulit (ed. AflFarosi Mem. II 285). Adnotamus
insuper, in Lotharii III imp. privilegio a. 1137 (Stumpf Reg. 3345) iuter posses.siones
monasterii s. Prosperi legi ,in Rivo Sanguinario capellam s. Simonis et ludae cum
hospitali". — Pacificus abbas a. 1103 obiisse videtur; lohannes abbas ei successit.
*4 (1132)
Innocentius II committit per litteras suas lohanni abbati de Maraula,
Federico Carpensi archipresbytero ct Rodulfo praeposito de Carpineta litem
inter Atinulfum abbatem s. Prosperi et Petrum archipresbyterum de Campi-
liola super eccl. de Rusolo audiendam.
Laud. in chartula transactionis a. llS-2 mai. 15 (quam scripsit Anselmus scriniarius et
notarius d. papae) aj). Tacoli Mem. II 198. — lieg. Tiraboschi Mem. Mod. III <> 5 n. 348. JL. — .
De ecclesia s. Michaelis de Rusolo cf. Tiraboschi Dizionario II 280. — Prae-
terea Atinulfus abbas s. Prosperi litem cum abbate s. Benedicti super Padum sustinuit,
quam Gualterius Ravennas archiepiscopus sententia sua definivit, ut legimus in
privilegiis Padolironensibus (v. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum).
*5 Cortemiova (1144)
Guido S. R. E. presb. card. et legatus apost. sedis, praesentibus abbatibus
(Alberto) Fraxinoriensi , Canusino et Bersiliensi atque Cavanensi etc, prae-
cipit Alberio Regino ep., ut in termino constituto cum clero et populo ad
mon. s. Prosperi pergat et secundum voluntatem abbatis et fratrum ss. con-
fessoris mausoleum cum omni reverentia aperiat etc.
Laud. in l/ibello de inventiane corporis s. I^osperi (ed. Affarosi Comm. p. 103). —
Beg. JL. — .
*6 lieggio (1144)
Guido S. R. E. presb. card. et legatus apost. sedis una cum abbatibus Fraxi-
noriensi, Parmensi, Canusino quoque et Bersiliensi atque Cavanensi et prioribus
s. Bencdicti et s. Caesarii, interest inventioni corporis s. Prosperi conf. in
monasterio s. Prosperi.
Laud. in Libcllo de inventione corpoi'is s. Brosperi (ed. Affarosi Comm. p. 105). —
Beg. JL. — .
7 Bcncvento (1168) iun. 12
Alexander III Regino ep., Gand(ulfo), Grat(iano), lo(hanni), Hard(uino) et
ceteris monachis catholicis s. Prosperi: mandat, quatenus Guidonem abbatem,
qui bona monasterii dilapidavit et tectum monasterii, quod plumbeum erat,
eruisse dicitur et Oct(aviano) haeresiarchae et Guidoni Cremensi nefandissimum
praestitit iuramentum, a monasterio removeant et in aliam personam idoneam
et honestam convenire curent eamque in patrem et pastorem concorditer
eligant. — Ad audientiam. Dat. Benevent. 2 id. iun.
A. [C f. 341. DJ. — Edd. Affarosi Mem. I 120 ex A. Muratori Antiq. VI 225 ex A
= Migne CC 495 n. 494. — Begg. Tiraboschi Mem. Mod. III'' 54 n. 448. J. 7632. JL. 11413.
Mon. s. Petri et s. Prosperi — Mon. s. Thomae. 381
Contra Guidonem abbatem monachi libellum accusatorium ad Alexandrum III
miserunt (ed, AtFarosi Mem. I 110). Conf. etiam iusiurandum Guidonis abbatis a. 1164
aug. 19 (ib. I 117). — Mandatum Alexaudri III laudatur in Innocentii III rescripto
a. 1198 mart. 18 Potthast Reg. 55.
8 Verotm (1184—85) od. 3
Lucius III lo(hanni) abbati et fratribus s. Prosperi Regin.: omnes aliena-
tiones et infeudationes, quas Guido qd. abbas monasterii, quod b. Petri iuris
exsistit, de possessionibus eius quocumque titulo fecit, irritas et frivolas esse
decernit et viribus penitus carere censet; obligationes insuper irritat, nisi deten-
tores quod dederunt in utilitatem monasterii conversum fuisse probaverint. —
Officio nostro. Dat. Veron. 5 non. oct.
A. [C f, 342]. — Edd. A/farosl Mem. 1 125 ex A. PfliigkH. Acta III 318 n. 354
ciC A. — Eegg. Tiraboschi Mem. Mod. III^ 96 >». 537. KaUenhiiinner in Wiener SB. XCIV
681 n. 9706 a. JL. 15271.
Conf. Innocentii III rescriptum a. 1198 mart. 18 Potthast Reg. 55.
9 Laterano 1194 dec. 24
Celestinus III fratribus coenobii s. Prosperi etc. : ad exemplar Alexandri II
(n. f2) suscipit mon. s. Prosperi, quod ad Romanam eccl. pertinet, sub apost.
protectione, confirmat ordinem monasticum secundum b. Benedicti regulam
et possessiones propriis expressas vocabulis; concedit licentiam clericos vel
laicos ad conversionem recipiendi et ius eligendi abbatem; statuit, ut liceat
abbati et fratribus super s. Prosperi reliquias missas celebrare; concedit
sepulturam liberam, sub censu l byzantii annis singulis apost. sedi exsolvendo.
— Quotiens a nobis. Ego Celestinus etc. Subscr. 13 card. Dat. Lat. p. m.
Cencii s. Luciae in Orthea diac. card., d. pp. camerarii, 9 kal. ian., ind. 13,
inc. d. a. 1194, pont. v. d. Celestini pp. III a. 4.
A. [B s. XIII. C f. 342]. — Edd. Margarini Bull. Cas. II 223 n. 216 ex A = Migne
CCVI 1062 n. 175. Affarosi Mem. 1 131 ex A. — Regg. Tiraboschi Mem. Mod. IV'' 13 n. 607.
J. 10494. JL. 17178.
Confirmatum est ab Innocentio III a. 1209, Houorio III a. 1217, Gregorio IX
a. 1229 (Potthast Regg. 3621. 5526. 8317).
10 Laterano 1195 ian. 14
Celestinus III Prospero abbati et fratribus s. Prosperi Regin.: ad exem-
plar Alexandri (n. 7) omnes obhgationes seu alienationes, quas Guido qd.
abbas fecit, irritas et frivolas esse decernit et viribus penitus carere censet.
— Officio nostro. Dat. Lat. 19 kal. feb. pont. n. a. 4.
A. — Ed. Affarosi Mem. 1 137 ex A. — Reg. JL. 17183.
Conf. n. 8 et Innocentii III rescriptum a. 1198 mart. 18 Potthast Reg. 55.
Monasteriuni s. Thomae.
Lubiu p. 322. — Affarosi Notizie stor. della citta di Reggio di Lombardia
I 124sq. — Tiraboschi Mem. Mod. I 105 sq. IV 1 sq.
„Monasterium s. Thomaei apost. foris muros civitatis Regio non longe ab
ipsa civitate" iam commemoratur a. 835 in diplomate Cunigundae, relictae Bern-
hardi regis Italiae (edd. Mabillon Ann. ord. s. Benedicti ^ II 740 n. 58; ^ II 689
382 Reggio-Emilia.
n. 58 = Tacoli Mcm. II 677 = AfFarosi Xotizie I 64 : Tiraboschi Mem. Mod. I'' 26
n. 20; Affo Storia di Parma I 283 n. 8). Ibi Teuzo Reginus episcopus a. 1027
monialcs ex monasterio ss. Yiti et Modesti prope Scantianum, a. 1015 ab
oodcm Teuzone condito (edd. Uglielli - II 273: Affarosi Notizie I 125; Tira-
boschi Mem. Mod. P 175 n. 155), et Liuzam primam abbatissam instituit
(edd. Muratori Antiq. V 543 ; Ughelli ^II 274: Affarosi Notizie 1 1 25). Moniales
in monasterio s. Thomae permanserunt usque ad a. 1783, quo monasterio
s. Euphemiae Mutinensi unitum est.
Praeter monasterium s. Thomae aliud monialium coenobium Rogii iam
pridem floruit, olini Bcncdictinarum, inde ab a. 1487 ord. Praedicatoriun, s.
Rafaelli, cui Mathilda regina a. 1117 donationem concessit (ed. Tiraboschi
Mem. Mod. IP 90 n. 327). Pauca tamen eius monumenta in R. archivo
Regino supersunt (cf. Tiraboschi Mem. Mod. lY 5sq.).
Monasterio s. Thomae suppresso, chartarum maxima pars ablata est. Nunc
vero Romae in R. archivo adservatur, exceptis Romanorum pontificum privi-
legiis, quae frustra quaesivimus praeter Nicolai II privilcgium autographum
(n. 1), a nobis in auctione hereditaria Alexandri Corvisieri Romani acquisitum.
Indicem chartarum ex veteri repertorio penes familiam Malaspina Torelli
Reginensem exscripsit loh. can. Saccani Reginensis.
A = Orig. penes me.
C = 1. D. Coleti Notitiae vaiiae de aliquibus dioecesibus Italiae, s. XVIII, Venezia
Bibl. Marc. cl. IX c. 135; cf. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 647.
1 " (Roma 1059 ian. 29)
Nicolaus II Liuzae abbatissae etc: confirmat corticellam q. d. Vico Martini
cum cappella s. Georgii, ab Adelberio ep. concessa, et cappellam s. Yiti et
ceteras terras. — Apostolico modcramine.
A. — Ed. Tiraboscfii Mem. Mod. IP 45 n. 216 ex A ad a. 1060. — Begg. J. 335'.K
JL. 4393 a.
Autographum, ab eodem librario, qui Nicolai II bullam pro canonicis ecclesiae
catbedralis (v. supra p. 371 n. 1) scripsit, eodem certe tempore exaratum, caret et
firmatioue papae et notis chronologicis et buUa. Notas chronologicas , Dat.
Romae 13 kal. feb." etc, quas Kaltenbrunner iu Wiener SB. XCIV 639 not. 8 praebet.
eum ex altera Nicolai II buUa, licet satis negligentei*, deprompsisse, iam Loewen-
feld monuit. — De loco Vicus Martini cf. Tiraboschi Dizionario II 405.
2 Verma 1184 sept. 9
Lucius III Beatrici abbatissae etc: suscipit mon. s. Thomae Regien. sub
apost. protcctione, confirmat ordinem monasticum secundum b. Benedicti
regulam et possessiones propriis expressas vocabulis; prohibet, ut nulli laico
de terris seu redditibus monasterii decimas exigere liceat; inhibet, ut nuUi
archiepiscopo aut episcopo liceat in monialcs suspensionis vel excommuni-
cationis sententiam promulgare; concedit liccntiam personas e saeculo fugientes
liberas ad conversionem recipiendi et temporc generalis interdicti terrae
divina officia celebrandi et sepulturam liberam; confirmat antiquas et ratio-
nabiles consuetudines et ius eligendi abbatissam. — Prudentibus virginibus.
Mon. s. Thomae — Civitas Reginensis. 383
Ego Lucius etc. Subscr. 10 card. Dat. Veronae p. m. Hugonis not.. 5 id.
sept., ind. 3, inc. d. a. 1184, pont. v. d. Lucii pp. III a. 3.
C f. 139. — Edil. TiraboscM Mem. Mod. III'> 94 n. 5:i<) ex autograpJio in archivo
monasterii = Migne CCI 127 G n. 160. — Begg. J. 9622. JL. ir>078.
*3 (lioma S. Pietro) 1191 mai. 28
Celestinus III repetit Lucii III privilegium (n. 2). — Dat. 5 kal. iun., a. 1191,
ind. 9, pont. a. 1.
Eeg. Tiraboschi Mem. Mod. lllb 96 not. 1. JL. —.
Praeterea Tiraboschi laudat privilegia Honorii III a. 1225 oct. 15 et Gregorii IX
a. 1229 monasterio s. Thomae coucessa, quae ipsa quoque receusentur in indice
chartarum supra laudato.
*4 (1192)
Celestinus III committit Gerardo Bononionsi archidiacono controversiam
inter abbatissam s. Thomae de Regio et Reginos canonicos super duabus parti-
bus oblationum, quae in missis defunctorum maioribus offeruntur, et quibus-
dam aliis canonice terminandam.
V. Eccl. cathedr. n. 9.
*5 (1192—93)
Celestinus III committit Mutinensi ep. eandem causam (n. 4).
V. Eccl. cathedr. u. 10.
6 Laterano 1193 nov. 28
Celestinus III praeposito et Brancaleoni Parmensi [canonico]: praecipit,
quatenus, appellatione remota, causae inter abbatissam s. Thomae de Regio
«t Reginos canonicos finem debitum imponant (n. 4. 5).
V. Eccl. cathedr. u. 13.
Civitas Reginensis.
Antiquum civitatis tabularium a. 1226, ut narrat Guido Panciroli (Rer.
hist. patr. p. 137), igne consumptum est, paucis monumentis servatis. Inter
ea Hadriani I imp. diploma ficticium notissimum est. Praeter chartas inde
ab a. 882 magni pretii est Liber grossus antiquus sive Liber „Pax Constan-
tiae", mb. s. XIV, cuius indicem U. Dallari in Mazzatinti Gli archivi della
storia d' Italia VI 225sq. nuperrime vulgavit.
Archivum civitatis nunc in R. archivo adservatur (cf. supra p. 366).
1 (878—81)
lohannes VIII Paulino Regis civ. coep.: consultanti litteris rescribit de Am-
brosio eius concive confesso, se concubuisse cum sua socru nunc mortua.
V. Episc. n. 3.
*5 (1148)
Eugenius III monet Reginos atque Parmenses firmiter per scripta sua, ut
Mutinensibus nullum auxilium contra Nonantulanos , nulluni solatium vel
consilium subministrent.
Laud. in Eugenii III rcscripto ad Gerardum Bonontensem ep. a. 1148 aug. 24 misso
(v. Bologna, Civ. n. 6). — Reg. JL. — .
384 Reggio-Emilia.
Sabbione
Ecclesia s. Sigismundi de Sablono.
De loco cf. Tiraboschi Dizionario 11 281 sq.
Unum Celestini ID privilegiura adservatur in archivo ecclesiae cathedralis
Reginensis (cf. supra p. 371).
A = Orig, Reggio- Emilia Arch. capitolare.
D = Fulvio Azzari Croniche di Reggio Lepido, s. XVI, Modena Bibl. Estense; cf.
supra p. 364.
*1 (1159—81)
Alexander III concedit privilegiura.
Laiul. in n. 3. — Reg. JL. — .
*2 (1181—85)
Lucius III concedit privilegium.
Laiid. in n. 3. — Rerj. JL. — .
.9 Boma S. Pietro 1191 iim. 13
Celestinus III Alberto presb. etc: ad exemplar Alexandri (n. 1) et Lucii
(n. 2) suscipit eccl. s. Sigismundi de Sablono sub apost. protectione, et con-
firmat possessiones propriis expressas vocabulis, decimas, libertates et immu-
nitates; prohibet, ut nullus laicus decimas ab eccl. exigere vel extorquere
praesumat, et prohibet novas et indebitas exactiones ab archiepiscopis, epi-
scopis, archidiaconis aliisque ecclesiasticis saecularibusve personis eis imponi.
— Piae postulatio. Ego Celestinus etc. Subscr. 13 card. Dat. Romae ap.
s. Petrum p. m. Egidii s. Meholai in carcere Tulliano diac. card., id. iun.,
ind. 9, inc. d. a. 1191, pont. v. d. Celestini pp. III a. 1.
A. [D lib. 5]. — Edd. Tiraboschi Mem. Mod. IVf> 3 n. 589 ex A =^ Migne CCVI 879'
n. 13. — Regg. J. 10304. JL. 16720.
Bagno.
Locus parum distat a Sabbione (cf. Tiraboschi Dizionario I 39).
*1 (Reggio 1169 iun. 30)
Ottoni card. (diac. s. Nicolai in carcere Tulliano) abbatissa s. luliae de Brixia
conqueritur de archipresbytero Bagni , qui vi et iniuste detinet ecclesiara
Rioltorti, et dc Boto et Guilielmo et Araldino atque Engezone de Sablone,
qui iniuste detinent terram vallis Galinariae.
V. diartam a. 1169 iun. 30 ap. Tiraboschi Mcm. Mod. III'' 54 n. 447. — Reg. JL. — .
De Rivo Torto (Rio Tmio) cf. Tiraboschi Dizionario II 255.
Ecclesia s. Faustini de Herberia.
Cappellae s. Faustini in loco et fundo Erbariae constructae prima
memoria habctur in charta a. 945 (edd. Muratori Antiq. I 463; Tiraboschi Mem.
Mod. F' 112 n. 92; cf. Hiibncr Gerichtsurkunden Reg. 888). Medietas plebis
Eccl. s. Sigismundi de Sablono — Gens Canusina. 3S5
s. Faustini in Erbaria a Regino episcopo Bonifatio marcliioni concessa est (cf.
Muratori Antiq. III 183; Tiraboschi Mem. Mod. II'' 50 n. 229 j. Nescimus
autem, quando ecclesia de Herberia in possessionem Romanac ecclesiae deve-
nerit, quum praeter Cencium nulla de re notitia aut privilegium supersit.
Cencius nempe in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 11)2) refort:
„Ecclesia de Herberia VI imperiales".
Ecclesia ss. Faustini et lovitae haud longc ab oppido Rubiera etiam-
nunc exstat; cf. Carlo Malagola Memorie dell antica pieve di San Faustino
e Giovita presso Rubiera in : Atti e Mem. per le prov. dell' Emilia N. Ser. VII
p. I (1881) 25sq.; Gio. Saccani Memorie ecclesiastiche di Rubbiera (Castel-
nuovo 1894). De loco Herberia cf. Tiraboschi Dizionario I 371.
Canossa
Gens Canusina.
(Tedaldus comes — Bonifatius marchio — Beatrix et Mathilda comitissae)
Vita Mathildis comitissae auctore Donizone edd. Muratori Rer. Ital. Scr. V 341 sq. =
Migne CXLVIII 949 sq. ; Mou. Germ. Scr. XII 348 sq. — !>ilvano Razzi La vita ovvero azioni
della contessa Matilda (in Firenze 1587). — Domenico di Guido Mellini Trattato del-
Torigine, fatti, costumi e lodi di Matelda la gran contessa d' Italia * (In Fiorenza 1589);
* (In Fiorenza 1609). Accedit Dom. di Guido Mel lini Lettera apologetica in difesa di alcune
cose gia scritte da lui e appartenenti alla contessa Matelda la grande iu Italia ' (In
Mantova 1592); - (In Fiorenza 1609). — (Benedetto Luchino) Cronica della vera origine
et attioni della illustrissima e famosissima contessa Matilda e de suoi antecessori e di-
scendenti (In Mantova 1592). — Alessandro Canobbio Origine della nobilissima et
illustrissima familia Canossa (Verona 159Hj. - Franc. Maria Fiorentini Memorie della
gran contessa Matilda restituita alla patria Lucchese ' (.In Lucca 1642); - illustrata con
note critiche e con Taggiunta di molti documenti appartenenti a Matilda ed alla di lei
casa di Giandomenico Mansi (In Lucca 1756). — L'Hermite-SouIiersLa princesse
heroique ou la vie de la comtesse Mathilde, marquise de Mantoue e de Ferrare (Paris 1645).
— Felix Con telorius Mathildis comitissae geuealogia. Opus posthumum (Interamnae 1657).
— Giulio Dal Pozzo Maraviglie heroiche del sesso donnesco memorabili nella duchessa
Matilda (In Verona 1678). — Benedetto Bacchini DelT istoria del nionastero di S. Benedetto
di Polirone (In Modona 1696). — Dedersdorf De donatione Mathildiana pontifici Romano
facta (Altorfii 1715). — I. D. Koeler Dissertatio historica de donatione Mathildiana
pontifici Romano facta ^ (Altorfii 1715); '^ (lenae 1742). — loachim F. Feller Monumenta
inedita p. 86 sq. (lenae 1714). — loh. Frid. Joachim lus augustissimi Magnae Britanniae
regis, Brunsvico-Lunaeburgensis electoris reliqua in terram Mathildicam (Lipsiae 1735). —
I. Fr. Joachim Commentatio historica de spurio Mathildino douo. Entdecktur Ungrund
der Mathildinischon Schenkung (Halae 1736). — C. A. Erra Memorie storico-critiche della
gran contessa Matilda (In Roma 1768). — Federigo Di Poggio Lettera suU' origine della
gran contessa Matilda * (Roma 1768); * (Lucca 1775). — Cosimo Della Rena Serie cronologico-
diplomatica degli antichi duchi e marchesi di Toscana con supplemento e note di I(ppolito)
C(amici) I — V (In Firenze 1764—81). — Girolamo Tiraboschi Memorie storiche Modenesi
I— V (Modena 1793 — 95). — (Ant. Biagini) Memorie interessanti sull' antica e potentissima
famiglia Canossa e sopra la reale familia d'Este etc, ms. s. XVIII ex., Reggio-Emilia Arch. di
stato. — G. Tirabos ch i Dizionario topografico-storico degli stati Estensi. Opera postuma I
(Modena 1824) 121 sq. — Gio. Girolamo Orti (Manara) Vita della contessa Matilde di
Canossa (Verona 1834). — Peretti II castello di Canossa (Modena 1841). — Gio. Orti
Manara Delle aventure di Adelaide sposa di Ottone I di Sassonia, delle notizie dei
Kehr, Italia pontificia V. 25
33g Reggio-Emilia.
Ciistelli di Garda e di Canossa (Yerona 1844i. — Ferd. Mozzi de Capitani SuUa
contessa Matilde. i snoi conteniporanei etc. (In Venezia 1845). — Luigi Tosti La contessa
Matilde e i Uomani pontefici ' (Firenze 1859); * Opere complete ed. L. Pasqualucci I (Roma
]S;86). — Amedee Renee La grande Italienne. Mathilde de Toscane (Paris 1859). —
A. F. Gfroerer Papst Gregorius VII und sein Zeitalter Y (Schatfhausen 1860) 389 sq.
— Charles Abel Un chapitie inedit de rhistoire de la comtesse Mathilde in: Mem. de 1' Acca-
demie de Metz Ser. II t. XLII (1861) p. 219 sq. — F. Jaerschkerski Godfried der Bartige.
Herzog vou Lothringen und Markgraf von Toscana (Gottingen 1867). — .1. Ficker For-
bchungen zur Reichs- und Rechtsgeschichte Italiens II 293 sq. — Albert Pannenborg
Studien zur Geschichte der Herzogin Matilde von Canossa (Gottingen 1872). — Max
Wedemann Gottfried der Bartige, seine Stellung zum frankischen Kaiserhause und zur
romischen Curie (Leipzig 1876). — Angelo Ferretti Cauossa. Studi e ricerche ' (Reggio-
Emilia 1876); - (Torino 1884). — Harrj- Bresslau Jahrbiicher des Deutschen Reichs unter
Konrad II t. I (1879) 431 sq. — Antonio Moseatelli H castello di Canossa (Reggio-
Emilia 1883). — R. Jung Herzog Gottfried der Biirtige unter Heinrich lY (Marburg
1884). — Leopoldo Stegagnini Canossa. Cenni genealogici-biografici (Verona 1885). —
F. Davoli Vita della contessa Matilde '.Reggio-Emilia 1885). — Gaetano Chierici Topo-
grafia del castello di Canossa in: Atti e Mem. per le prov. Modenesi e Pannensi Ser. III
t. III (1885) p. XXIIsq. — Friedr. Dieckmann Gottfried III der Bucklige, Herzog von
Niederlothriugen und Gemahl Mathildens von Canossa (Erlangen 1885). — Paul Scheffer-
Boichorst Zu den mathildinischen Schenkungen in: Mittheil. des osterr. Instituts
IX 177 sq. XI 119 sq. et in: Gesammelte Schriften I (Berlin 1903) p. 87 sq. — Dom. Valen-
zani I Canossa (Roma 1892). — Naborre Campauini Canossa. Guida storica illustrata
(Reggio-Emilia 1894). — Alfred Overmann Grafin Mathilde von Tuscien, ihre Besitzungen,
Geschichte ihres Gutes von 1115-12.30 und ihre Regesten (Innsbruck 1895). — F. C.Carreri
Un aneddoto della contessa Matilde in: Atti e Mem. per le prov. Modenesi Ser. IV t. IX
(1899) 75. — Eugene Dupre^l Histoire critique de Godefroid le Barbu (Uccle 1904). —
Nora Duff Matilda of Toscauy (London 1909).
Litteras a Romanis pontificibus ad Mathildara comitissam eiusque pro-
genitores missas optimo iure hoc loco recensemus, quum ab arce Canusina,
quam Adalbertus Azzo, comes Reginus, Mutinensis et Mantuanus, Mathildae
proavus, condidit, gentem comitum et marchionum Canusinorum initium cepisse
satis notum sit. Ipsa quoque Mathilda saepissime in castro Canusiae
residebat.
Inter documenta, quae sequuntur, maximi momenti est charta donationis
a Mathilda Romanae ecclesiae facta (n. 1 S. 24), unde celebris controversia inter
imperium et ecclesiam de hereditate Mathildae orta est. Mortua coraitissa
a. 1115, eius terrara Heinricus V imp. occupavit (cf. Giesebrecht Geschichte
der deutschen Kaiserzeit *III l^lOsq.; Scheffer-Boichorst in Mitth. des osterr.
Instituts IX 184; Overmann p. 44 sq.; Meyer von Knonau Jahrbiicher des
Deutschen Reiches unter Heinrich lY und Heinrich V Bd. VII2sq.). Post
Heinrici Y mortem Honorius II Alberto comiti Yeronensi bona Mathildae
in beneficium concessisse videtur (cf. Ficker II 294; Overmann p. 48). A. 1133
iun. 8 Innocentius II Lothario III imperatori et Rigezae imperatrici et
Heinrico Bavariae duci allodium Mathildae commisit. ita videUcet, ut 100
libras argenti singuhs annis Lateranensi palatio persolverent (J. 5461. JL. 7633;
Mon. Germ. Constit. I 169 n. 117). A. 1136 Ingelbertus marchio ab Inno-
centio II investitus esse traditur (Ann. Pisan., Mon. Germ. Scr. XIX 240).
Post obitum autem Lotharii et Heinrici ducis Conradus III et Fridericus I
Gens Canusina. 387
terram Mathildae tenuerunt, Hadriano lY a. 1159 frustra per Octavianum et
Ouillelmum cardinales ut restituatur postulante (cf. Ficker 11 295 ; Overmann
p. 64). Fridericus I, quamquam a. 117G se terram Mathildae Alexandro III
restituturum esse in instrumentis pacis Anagninae promisit (cf. Mon. Genu.
Constit. I 350. 353), restitutionem subterfugit; Alexander III vero, Lucius III,
Urbanus III terram reposcere minime destiterunt. Denique Heinricus VI
a. 1197 in testamento suo statuit, ut tota terra comitissae Mathildae Roma-
nae ecclesiae restitueretur (Mon. Germ. Constit. I 531).
*1 ' (985—96?)
[lohannes XV?] concedit Tedaldo comiti comitatum Ferrariae.
Vita Mathildis auctare Donizone (ed. Mon, Germ. Scr. XII 361) : Romauus papa, quem
sincere peraiuabat, et sibi concessit, quod ei Ferraria servit. — Reg. JL. — .
De re cf. Tiraboschi Mem. Mod. I 88 sq.; Ficker II 316 sq.; Bresslau I 438;
Overmaun p. 21sq.
2 (1017—24)
Benedictus YUl Bonifatio marchioni: concedit, ut in honore Simeonis
(monachi Padolironensis) nuper sanctificati ecclesiam construat eiusque corpus
honorifice ibidem collocet.
V. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum (JL. 4055).
*3 Boma 1073 a^yril 28
Gregorius VII (in Romanum pontificem electus) Beatrici duci: scribit de
sua electione. — ^on dubitamus, Dat. Romae 4 kal. maii ind. IJ.
Reg. Ch-egorii VII lib. I ep. 4. — Edd. Carafa Epp. deer. III 552 n. 4 = Mansi
XX 63 n. 4 = Migtie CXL VIII 287 n. 4. Jaffe Bihl. ra: Germ. II 13. — Regg. Overmann
p. 128 n. 13 a. J. 3539. JL. 4775.
*4 (1073 mai. 6)
Gregorius AT[I (in Romanum pontificem electus) scribit Beatrici et Mathildi
de viris religiosis ad Heinricum IV regem missis, quorum admonitionibus
ad amorem S. R. E. revocari et ad condignam formam suscipiendi imperii
instrui valeat. \
Laud. in n. 5. — Heg. JL. — .
5 Rmia 1073 iun. 24
Gregorius VII (in Romanum pontificem electus) Beatrici et eius filiae Mathildi:
hortatur eas, ut communionem Longobardorum episcoporum symoniacam haere-
sim defendentium evitare studeant nec factionibus eorum consilia vel adiumenta
praebeant; respondet de electo Lucensi (Anselmo); addit de nuntiis ad regem
(Heinricum IV) missis. — Sicut beatus. Dat. Romae 8 kal. iul. ind. 11.
Reg. Gi-egoiii VII lib. I ep. 11. — Edd. Carafa Epp. decr. III 557 n. 11 (8 kal. iun.)
= Mansi XX 68 n. 11 = Migne CXLVIII 293 n. 11. Rena e Camici II e 23 (ital).
Tosti p. 138 (ital.). Jaffe Bibl. rer. Germ. II 21. — Regg. Baronius Ann. eccl. ad a. 1073 c. 59.
Overmann p. 128 n. 13^. J. 3546. JL. 4782.
*6 (1073 ex.)
Gregorius VII respondet Mathildi, litteris eius 4 kal. ian. (dec. 29) susceptis,
per suorum apicum legationem.
Laud. in n. 7. — Reg. JL. — .
De re cf. Panneuborg p. 27; Dieckmann p. 63; Ovei-manu p. 131 n. IS*' 'J.
25*
388 Reggio-Emilia.
7 Boma 1074 ian. 3
Gregorius VII Mathildi egregiae indolis puellae: rogat eam, si contigerit
matrem (Beatricem) hoc tempore Romam redire, ut ad visitationem Apostolo-
nim cum eadem veniat; litteris 4 kal. ian. (1073 dec. 29) eius nomine susceptis,
iam per suorum apicum legationem se respondisse nuntiat (n. 6). — Quia
serenitatis. Dat. Romae 3 non. ian. ind. 12.
Reg. Gregorii VII lib. I ep. 40. — Edd. Carafa Epp. decr. III 582 n. 40 — Mami
XX 93 n. 40 = Migne CXLVIII 321 n. 40. Rena e Camici II c 25 (ital). Jaffe Bibl.
rer. Germ. II 58. — Regcj. Burunius Ann. eccl. ad a. 1074 c. 11. Oimnann p. 131 n. 18 ''.
J. 3578. JL. 4816.
S Roma 1074 feb. 16
Gregorius YII Mathildi: fusius exponit de sumendo corpore Domini, ut
fides ac fiducia in accipiendo corpore Domini maior ei accrescat; matri Domini
eam principaliter committit. — Quanta sit mihi. Dat. Romae 14 kal. mart.
ind. 12.
Reg. Gregorii VII lih. I ep. 47. Cod. epistolaris Udalrici Bamhengen. ep. 157. — Edd.
Curafa Epp. deer. III 587 n. 47 (14 kal. mai.) = Ma7isi XX 98 n. 47 = Migne CXLVIII
326 n. 47. Rena e Cuinici III<^ 48 (ital). Eccard Corpus hist. II 166. Jaffe Bihl. rer.
Germ. II 65 (cf. V 11). — Regg. Baronins Ann. ecd. ad a. 1074 c. 12. Overniann p. 132 n. 189.
J. 3585. JL. 4824.
*9 (1074)
Gregorius VII committit Beatrici et Mathildi causam Ugulini comitis contra
Dodonem Rosellanum ep. definiendam.
Laud. in n. 10. — Reg. JL. — .
10 Boma 1074 mart. 4
Gregorius VII Beatrici et Mathildi: scribit de causa Ugulini comitis contra
Dodonem Rosellanum ep., a se eis commissa (n. 9); rogat eas, ut ad certum
et iustum ac pacificum finem causam perducant. — Non miretur. Dat. Romae
4 non. mart. ind. 12.
Reg. Gregorii VII lih. I ep. 50. — Edd. Carafa Epp. decr. III 589 n. 50 = Mansi
XX 101 n. 50 = Migne CXL VIII 329 n. .50. Rena e Camici II c 26 (ital). Jaffe Bihl.
rer. Germ. II 70. — Regg. Orermann p. 132 n. 20<^. J. 3588. JL. 4827.
Conf. Rosellae-Grosseto, Episc. n. 3 (vol. III p. 259).
*11 (1074)
Gregorius VII commendat Beatrici et Mathildi Guarnerium Argentinensem
ep. Romam poenitendi causa euntem.
Laud. in n. 12. — Reg. JL. — .
12 Rotna 1074 april. 15
Gregorius VII duci Beatrici et eius filiae Mathildi: admonet eas, ut iniurias,
quas in Guarnerium Argentinensem ep. ad correctionem ab Alexandro II
vocatum et ob hoc apost. limina pctentcm fecerint, quantum possint, demul-
centes, tutum ei usque ad Erlembaldum Mediolanensem ducatum praebeant;
nuntiat, se Dionysio Placentino et aliis episcopis Longobardiae, qui ad se
vencrant, nihil de episcopali officio, nisi confirmari pueros, pro necessitate
concessisse. — Cum propheta. Dat. Romae 17 kal. maii ind. 12.
Gens Canusina. 389
Reg. Gregorii VII lib. I ep. 77. — Edd. Carafa Epp. decr. III 608 n. 77 = Mansi
XX 118 n. 77 = Migne CXLVIII 349 n. 77. Rena e Camici II<: 28 (ital). Jaffe Bibl.
rer. Germ. II 96. — Regg. Baronius Ann. eccl. ad a. 1074 c. 72. Overtnann p. 133 n. 20'*.
J. 3620. JL. 4858.
13 Boma 1074 oct. 16
Gregorius VII Beatrici duci et eius filiae Mathildi: scribit, varios saepe ad
se rumores de eis afferri, sed in nullis terrarum principibus tutius quam in
eis se confidisse asseverat; se praeter spem omnium infirmitatem corporis
evasisse et iam bonam valetudinem recepisse; scribit de Roberto Guiscardo;
ambarum colloquio uti multum se desiderare nuntiat; addit de coniugio
Azzonis marchionis. — Non vos fugit. Dat. Romae 17 kal. nov. ind. 13.
Reg. Gregorii VII lib. II ep. 9. — Edd. Mellini Truttato ^ p. 48; ^ p. 49 (18 kal. uov.).
Mellini Lettera p. 137 (16 kal. nov.). Carafa Epp. decr. III 625 n. 9 = Munsi XX 134
n. 9 = Migne CXLVIII 368 n. 9. Contelori p. 134 n. 34. Rena e Cumici II <i 60 (ital).
Jaffe Bibl. rer. Germ. II 122. — Regg. Overmann p. 134 n. 209. J. 3641. JL. 4882.
14 (Eoma 1074 dec. 16)
Gregorius VII [Mathildi]: scribit, magnum sibi esse desiderium mare trans-
eundi, ut christianis valeat succurrere; multos milites in tali labore sibi favere,
ipsam etiam imperatricem (Agnetem) secum ad illas partes velle venire
et Mathildim secum ducere, matre (Beatrice) relicta pro tuendis rebus com-
munibus; rogat eam, ut sibi de ipsius adventu Romam rescribere procuret. —
Quanta sit mihi.
Legitur in codice epistolari imperatorum , reguin, pontificum etc, s. XVI, Hannover
Konigl. Bibl. cod. XI 671 (cf. Bodemann Die Handschriften der Kgl. dffentUchen Bibl. zii
Hanyiover p. 115). — Edd. Sudendorf Registrum II 24 n. 21 ad mart. 1 = Jaffe Bibl. rer.
Germ. II 532 n. 11. — Regg. Riant in Archives de VOrient latin 1 59 n. 27. Overmann p. 135
n.
20'. JL. 4911.
15 JRoma 1075 sept. 11
Oregorius VII Beatrici duci et Mathildi filiae eius: nuntiat, regem (Hein-
ricum IV) duos ac nobiles ac religiosos viros ad se ante m. augustum legatos
cum litteris misisse ; petitioni eorum se nullatenus consensurum, quoniam,
quod modo inventum sit, non videatur b. Petro ac sibi honorabile vel eius
ntilitati provenire ; quid ipsis sit respondendum Gotefredo (duci), se nescire.
— Non parum. Dat. Romae 3 id. sept. ind. 14.
Reg. Gregorii VII lib. III ep. 5. — Edd. Mellini Trattato » p. 22; « j>. 2.3. Carafa
Epp. decr. III 682 n. 5 = Mansi XX 190 n. 5 = Migne CXL VIII 433 n. 5. Contelori
p. 136 n. 38. Orig. Guelficae I 546 n. 37. Rena e Camici II<= 30 (ital). Jaffe Bihl. rer.
Germ. II 209. — R^gg. Baronius Ann. eccl. ad a. 1075 c. 22. Overmann p. 136 n. 22^.
J. 3722. JL. 4966.
*16 (1075 dec. 7)
Gregorius VII scribit Beatrici et Mathildi de Tedaldo clerico Mediolanensi
ad concilium Romam vocato, mandans, ut ei securitatem indubitanter dent.
Laud. in Gi'egorii VII epistola ad Tedaldum ckricum Mediolanensem missa J. 3724.
JL. 4968. — Reg. Ooermann p. 136 n. 22<:. JL. —.
Conf. Vitam Gregorii VII auctore Paulo Bernriedensi ap. Watterich Pontif. Rom.
vitae I 510 c. 65. — De tempore cf. Overmaun 1. c.
390 Reggio-Emilia.
17 Roma 1079 mart. 3
Gregorius VII Mathildi: respondet de coniugio Theoderici ducis (Lotharin-
giae) cum qd. uxore marchionis Petroni, et de eodem duce, quod pro com-
ponenda pace inter se et Heinricum regem se intromitteret: excommunicationis
in eundem ducem ab episcopo Mettensi sententiae prolatae se assensum de-
disse, nisi infra 20 dies civitatem et bona s. Stephani libere dimiserit et
ecclesiae satisfecerit. — Quoniam animi. Dat. Romae 5 non. mart. ind. 2.
Reg. Gregorii VII lib. VI ep. 22. — Edd. Carafa Epp. decr. III 780 n. 22 = Mansi
XX 274 n. 22 = Migne CXL VIII 530 n. 22. Jaffe Bibl. rei: Germ. II 359. — Regg. Over-
mann p. 145 n. 3ii*. J. 3843. JL. 5113.
*18 Laterano (1077-80)
Matilda comitissa donat et offert pro remedio animae suae et parentum
suorum ecclesiae s. Petri per interventum Gregorii VII omnia bona sua
iure proprietario, tam ea, quae ex parte montis habet, quam illa, quae in
ultramontanis partibus ad se pertinent. [Tempore d. Gregorii VII pp. in
Lateranensi palatio in cappella s. Crucis, in praesentia Centii Fraiapane etc.].
Laud. in n. 24. — Begg. Baronius Ann. eccl. ad a. 1077 c. 23. Overmann p. 143 n. 35^
JL. —.
Hanc donationem a. 1077 in castro Canusino factam esse Donizo narrat; haud
accuratius de eadem re refert Petrus diac. in Chron. Casinen. lib. III c. 49 (ed. Mon.
Gerni. Scr. VII 738). Conf. etiam notitiam ad a. 1082: „papae, qui chartam offer-
sionis de omnibus praediis Mathildis comitissae ab ea receperat" (Mon. Germ. Scr.
XII 385 not. 14). — De tempore cf. Overmann 1. c.
*19 (1081—84)
Gregorius VII praecipit Mathildi comitissae in remissionem peccatorum, ut
quasi altera Debora populum iudicet, militiam peragat, haereticis et schi-
smaticis resistat.
Vita Anselmi Lucen. ed. Mon. Germ. Scr. XX 094 (XII 16). — Reg. Overmann p. 151
n. 42 d. JL. — .
Conf. Mon. Germ. Lib. de lite II 464; ,,Solus Hildebrandus pp. ultimam manum
sacris canonibus imposuit, quem legimus praecepisse Mathildi marchisae in remis-
sionem peccatorum suorum, ut debellaret H. imperatorem''. — De re cf. Meyer von
Kuonau Jahrbiicher III 457.
*20 . (1088)
Urbanus II mittit Mathildi comitissae exhortando pia sua scripta.
Vita Mathildis aiLCtore Donizone (Mon. Germ. Scr. XII 386). — Reg. Overmann p. 155
n. 45 1'. JL. —.
21 (1098)
Mathildae H(ugo) servus Rom. eccl. (card.): orat, ut apostatantibus favorem
suum subtrahendo, eos a totius mundi proditione revocet nec patiatur sub
umbra alarum eius novos errores coalescere vel antiquos reviviscere et anti-
quitus sepultos resurgere, maxime cum Rom. ecclesia synodali iudicio Turbani
errores damnaverit et ab eius communione recesserit; optat, ut consulat
laboribus senescentis matris Rom. ecclesiae et suo honori.
Geata Rom. eeclesiae contra Hildebrandum ep. 10. — Edd. Sttdendorf Rcgistrum II 37
n. 31. Mon. Germ. Lib. de lite II 417. — Reg. Overmann p. 164 ^.53*^. JL. — .
De tempore cf. Overmanu 1. c.
Gens Canusina. 391
22 (1088-99)
Urbanus II M(athildi) unicae b. Petri filiae: praecipit, ut in praesentia
Regiensis ep. et aliorum prudentium virorum Mantuanum ep. conveniat eique
praecipiat, ut monasterio s. Benedicti ecclesiam s. Floriani, a b. m. patre eius
B(onifatio) in praedio eiusdem monasterii fundatam et ab ipsa iam dicto
coenobio postea redditam, restituat.
V. Mantova, Mon. s. Benedicti super Padum (JL. 5738).
*^5 (1099)
Paschalis 11 mittit Mathildi comitissae apices benedicentes.
Vita Mathildis audore Bonizom (Mon. Germ. Scr. XII 396). — Reg. Ovcnnann p. 165
n. 55t>. JL. — .
24 Canossa 1102 nov. 17
Matilda comitissa iterum donat et offert Romanae eccl. per manum Bernardi
card. et legati, sicut illo tempore dedit per manum Gregorii VII omnia bona
sua, tam ea, quae ex parte montis quam quae in ultramontanis partibus habet,
ne donatio et oblatio sua in dubium revocetur. — A. ab inc. d. n. I. Chr.
1102, 15 die kal. dec, ind. 10. Actum Canusiae etc.
Fragmenta duo tabulae marmoreae, olim in antiqua b. Petri basilica Vaticana, inde ah
a. 1631 in eryptis Vaticanis adservatae [B^. By. Albini pauperis scholaris gesta lib. X c. 35
(cod. Vat. Ottobon. 3057 s. XII f. 135) fCJ. Cencii camerarii Liber censuum S. R. E. c. 90
(cod. Vat. lat. 8486 s. XIII /. 130' ; de aliis codd. cf. P. Fabre Ftude siir le Libre censuum
de l' eglise Romaine p. 170 sq. ; Fabre-Duchesne 1 26 sq.) fDJ. — Edd. Baronius Ann. eccl. ad
a. 1102 c. 20 ex D et ex codice quodam Donizonis = loachim Comment. hist. p. 33. Tengnagel
Vetera monumenta contra scismaticos II 234 (Ingolstadii 1612) = Miraeus Donationes BeJgicae
(1629) c. 36, = Leibnitz Scr. rer. Brunsvicen. II 687 = Muratori Rer. Ital. Scr. V 384, =
Liinig Cod. Italiae dipl. II 702 n. 6 = Liinig Teutsches Reichsarchiv XIX 163, =
Orig. Guelf. 1 448, = Fiorentini Mem. * II 185 = Rena e Camici III<: 80 n. 25, = LfArco
Della economia politica del municipio di Mantova (Mantova 1842) p. 61. F. M. Torrigio Le
sacre grotte Vaticane ^ (In Roma 16.35); ' (16.39); * (1649); * (1675) p. 338 ex B^ (cf. vol. I
p. 132). Dal Pozzo Maraviglie heroiche p. 483 ex codice Donizonis = Tacoli Mem. di Reggio
III 773. St. Borgia Memorie istoriche della citta di Benevento II 84 ex B^ = Erra p. 357.
Phil. Lor. Dionijsii Sacrarum Vaticanae basilicae cryptarum moninnenta ' (Romae 1773) ;
* (1828) tab. XXXV ex B^B'^. Cenni Monumenta dominationis pontif. II 238 exC= Tirabosclii
Mem. Mod. Il^ 68 n. 278, = Tosti ■ p. 221 twt. 1; ^ p. 217 not. 1. Aemil. Sarti et los. Settele
Ad Ph. L. Dionysii opus de Vaticanis cryptis Appendix (Romae 1840) tab. VII ex B^B"^.
Theiner Cod. dipl. dom. temp. I 10 n. 10 ex D = Oristofori Le tombe dei papi in Viterbo
p. 417 n. 57. Watlerich Pontif. Rom. vitae I 407 ex D. Pannenborg p. 40 ex B^B^^CD.
Mon. Germ. Constit. I 653 n. 444 ex B^B-CD = Meyer von Knonau Jahrbiicher III 259
not. 47 et V 172 not. 31 Exc. Fabre - Duchesne Liber censuum I 379 ex CD. — Reg. Over-
mann p. 170 n. 75. JL. — .
De celeberrima hac donatione nuper disseruerunt Pannenborg p. 31 sq.; SchefFer-
Boichorst in Mitth. des osterr. Instituts IX 177 sq.; Overmann p. 239sq.; Meyer von
Knonau Jahrbiicher V171.
25 (1104—06)
Paschali II primae sedis antistiti Mathildis marcisa: postulat eum de
Anselmi Cantuariensis archiep. expulsione. — Inter alia.
S. Anselmi ex Beccensi abbate Cantuariensis archiepiscopi Epp. lib. IV n. 54. — Reg.
Overynann p. 174 n. 86 a. JL. — .
392 Reggio-Emilia.
26 (1099—1115)
Paschalis II comitissae Mathildae: mandat, ut praedam, quam Fraxinoriensis
abbas a Carpensi eccl. occasione cuiusdam census exegerat, restitui faciat,
nec deinceps Fraxinoriensem abbatem aut quemlibet alium eam inquietare
permittat. — Pervenit ad nos.
Comp. I lib. III t. 34 c. 5. Decr. Gregorii IX lib. III t. 39 c. 5. — Edd. Augustini
Tarracoien. Opp. IV -JH. Mansi XX 1074 = Migne CLXIII 366 n. 408. Friedberg
JI 622. — Regg. Maggi Mem. histor. di Carpi p. 19. Tiruboschi Mem. Mod. IIt> 66 n. 273.
Sammarini U antica pieve di Carpi p. 103. J. 4753. JL. 6427.
Monasteriuni s. ApoUonii Canusinum.
Ecclesiam ss. Apollonii, Ursicini, Rusticiani, Mauritii, Alexandri et
Yictoris Adalbertus comes in rupe q. v. Canusia excitavit ibique canonicos
posuit (cf. n. 1 et Tiraboschi Mem. Mod. I 86 sq.); Beatrix vero et Mathilda,
canonicis expulsis, „quia monachos plus quam clericos venerandos credebant
ambae", locum monachis ex ordine s. Benedicti tradiderunt, sub primo, ut videtur,
Gerardo abbate, quem Romano pontifici immediate supposuerunt, pro annuo
censu 20 solidorum apostohcae sedi persolvendo (cf. Vitam Mathildis auctore
Donizone, ed. Mon. Germ. Scr. XII 374). A. 1082, bello inter Heinricum FV
et Gregorium VII flagrante, Mathilda comitissa cum Anselmo episcopo Lucensi,
tunc Gregorii VII vicario in Langobardia, thesaurum ecclesiae Canusinae a
Gerardo abbate pro defensione Romanae ecclesiae Gregorio VII in usum
tradendum accepit (cf. notitiam in codicibus Canusino, Fraxinoriensi et Pado-
lironensi, quae praecedit Vitam Mathildis auctore Donizone ap. Muratori Antiq.
V 385 = Fiorentini Mem. di Matihla ^ Doc. p. 132 = Aff^arosi Notizie stor.
della citta di Reggio I 158, = Rena e Camici Serie de' duchi e marchesi
di Toscana IIP (51: Mon. Germ. Scr. XII 385; Torelli in Arch. stor. Lomb.
Ser. IV t. XIII 165sq.), Monasterium b. Apollonii, cui praeter Romanos ponti-
fices Heinricus V imp. a. 1116 diploma dedit (Stumpf Reg. 3135), ab Albino
et Cencio in Libro ccnsuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne II 114; I 102) ita
recensetur:
„Monasterium Canusinum XX solidos [Lucensium]".
Saec. XIII med. arce Canusina a Reginis solo aequata, monasterium
labi coepit. Saec. XIV ex. abbas Canusinus, reHcto monasterio, penes eccle-
siam s. Leonardi Regii residere coepit, ipsumque monasterium, a monachis
iam desertum, in commendam datum est. Hodie eius ruinae tantum
supersunt.
Archivum Canusinum dispersum est, monumentorumquc autiquorum
pauca hodie adservantur et in Estensium archivo Mutinae (Cancellaria
ducale — Ecclesiastiei: Abbazie diverse) et Regii in archivis episcopii et
canonicorum maioris ecclosiae ct reipublicae. Paschalis II (n. 6), Iladriani IV
(n. i)) et Innocentii III privilegia exstant Mantuae in archivo q. app. Gonzaga
(sign. E LIV n. 5), ex archivo principum de Bozzolo ot Sabioneta, ut ^idetur,
I
Mon. s. Apollonii Canusinum. 393
illuc translata; cf. Pietro Torelli Due privilegi papali inediti per il monastero
Canosino di Sant' Apollonio in: Arch. stor. Lombardo Ser. IV t. XIII (1910)
162 8q.
Quae vero ad familiam de Canusia spectant chartae in archivo familiae
Turri, nunc in R. archivo Regiensi, inveniuntur (cf. Dallari II R. archivio
di stato di Reggio nell' Emilia p. 167).
A = Orig. Reggio-Emilia Arch. capitolare.
B = Cop. Modena Arch. di stato (Cancellaria ducale — Ecclesiastici : Abbazie
diverse).
B^ = Cop. Reggio-Emilia Arch. vescovile.
J?* = Cop. Reggio-Emilia Arch. di stato (Canossa).
B* = Cop. Mantova Arch. di stato (Gonzaga).
1 975 dec. 29
Benedictus YII: decernit, quatenus secundum petitionem Teudaldi comitis
eiusque patris Adelberti comitis institutio et ordinatio in ecclesia in honorem
ss. Apollonii, Ursicini atque Rusticiani, Mauritii, Alexandri et Victoris conse-
crata modis omnibus persistat, quam ipse Adelbertus in rupe q. v. Canuxia
construxerat, omnis territorii sive praedii sui decima oblata ad usum fruendi
12 canonicorum. — Omnibus sanctae Dei. Scr. p. m. Stefani not. et scrin.
S. R. E., in m. dec, ind. 4. Dat. 4 kal. ian. p. m. Guidonis ep. et bibl. s, sedis
apost., a. pont. d. n. Benedicti ss. VII pp. 2, imp. vero d. Ottonis a. 8.
B s. XIII. — Edd. Muratori Antiq. V207 ex B = Tacoli Mem. II 177. 639, = Rena
e Camici Serie de'duchi e marchesi di Toscana I 1.32 n. 7, = Tiraboschi Mem. Mod. J* 140
n. 114 ad a. 976, = Migne CXXXVII 325 n. 7. — Begg. J. 2899. JL. 3787.
*5 (Canossa 1077 in.)
Gregorius VII, petente Mathilda comitissa, concedit privilegium libertatis
et protectionis, omni anno censu XX solidorum apost. sedi persolvendo.
Vita Mathildis auctore Donizone (ed. Mon. Germ. Scr. XII 383): Papa benignus tunc
libertati Canusinam sanctificavit ecclesiam, chartam libertatis sibi largam dictans et
mandans, violenter ne sua tangat uUus homo prorsus, sit ob hoc anathemate tortus. —
Beg. JL. 5020.
Laudatur in n. 6 et in nota, quae in codicibus Canusino, Fraxinoriensi et Pado-
lironensi Vitam Mathildis auctore Donizone praecedit (Mon. Germ. Scr. XII 386 not.;
Fabre - Duchesne Liber censuum I 102 not. 1). — G. Meyer von Knonau Jahr-
biicher II 911 errat, autumans Gregorii VII bullam a. 1077 feb. 11 editam (ed. Gott.
Nachr. 1897 p. 226) nostram esse ; eam potius monasterio Fraxinoriensi datam esse
verisimile est (cf. supra p. 324 n. 1).
*3 . (1082)
Anselmus ep. Lucensis, vicarius Gregorii VII in Longobardia, qui tunc
episcopatum Reginum iussione papae regebat, rogante Mathilda comitissa,
pro aUquantula restauratione ablati thesauri duas cappellas in Filina et
unam in Casula supponit ecclesiae Canusinae.
V. notitiam, quae in codicibus Camisino, Fraxinoriensi et Padolironensi Vitam Mathildis
<tuctore Bonizone jyraccedit (Mon. Germ. Scr. XII 385 not. 14). — Beg. JL. — .
De locis Felina et Casola cf. Tiraboschi Dizionario I 281. 190. — De tempore
cf. P. Sander Der Kampf Heinrichs IV und Gregors VII (Strassburg 1893) p. 116 et
Meyer von Knonau Jahrbiicher III 454.
394 Reggio-Emilia.
-i (1102 oct. 18)
3Iathilda coniitisba siniul cum Beinardo card. et legato d. Paschalis II con-
cedit ecclesiae s. Apollonii in rocca Canusii in manum lohannis abbatis boscum
prope villam de Lachini et Millaria.
r. chartain Mathildae comitissae (ex ajwgr. 8. XIII [B] cd. Jlaraiori Antiq. V 207). —
Bjtgg. Tiraboschi Mcm. Mod. 11'' 68 n. 277. Oiermann p. 170 n. 74. JL. — .
De loco, hodie Leguigno, cf. Tiraboschi Dizionario I 367.
.5 Giiastalla 1106 oct. 26
Bernardus S. R. E. card. presb. atque Paschalis II vicarius omnibus Dei
fidelibus per Lunensem episcopatum constitutis: committit lohanni Canusino
abbati coenobilem ecclesiam s. Michaelis de Monte in episcopatu Lunensi, a
filiis Bosonis et nepotibus Rodulfi de Casula fundatam, ad regendum,
ordinandum, iure proprietario possidendum. — Dum ohm. Ego Bernardus
card. presb. S. R. E. ss. Actum a. d. inc. 1105, ind. 14, 7 kal. nov., ap. Guar-
stallam, p. m. Frugerii archipresb. et cappellani. Ego Guido not. s. pal. scr.
A. — Ed. Muratori Antiq. V 477 ex A ad a. llOo. — Reg. Tiraboschi Mem. Mod.
II f> 72 n. 289. JL. — .
Frugerius archipresbyter (de Campiliola sive de Bismantua) cappellanus
Mathildae comitissae fuit (cf. Overmanu p. 221). Guido quoque notarius s. pal. in
Mathildae comitissae chartis saepius occurrit.
6 Laterano 1116 feh. 26
Paschalis II Ugoni abbati etc: suscipit b. Apollonii mon., quod in Regensi
parochia Canusii situm est, sub apost. protectione, et confirmat possessiones
propriis nominibus adnotatas et libertatem a pp. Gregorio VII per privilegium
suum concessam (n. 2), sub censu Lucen. monetae sol. 20 quotannis Latera-
nensi palatio persolvendo. — Ad hoc in. Ego Paschalis etc. Dat. Lat. p. m.
lohannis S. R. E. diac. card. ac bibl., 5 kal. mart., ind. 9, inc. d. a. 1116, pont.
d. Paschalis 11 pp. 17.
B^ s. XIV. — Edd. Gott. Nachr. 1899 p. 221 n. 4 ex 5». Torelli in Arch. stoi: Lomb^
Ser. IV t. XIIl 178 n. 1 ex B\ — Beg. JL. -.
Hoc privilegium laudatur in nota, quae in codicibus Canusino, Fraxinoriensi
et Padolironensi Vitam Matbildis auctore Donizone praecedit (Mon. Germ. Scr. XII
386 not. ; Fabre-Duchesne Liber censuum I 102 not. 1).
*7 (1124—30)
Honorius II concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 8. 9. lo. 15. — Beg. JL. — .
8 Pisa 1136 sept. 17
Innocentius II Donizoni abbati etc: ad exemplar Honorii (n. 7) suscipit
b. Apollonii mon. sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis
nominibus adnotatas, sub censu Lucen. monetae sol. 20 quotannis Lateranensi
palatio persolvendo. — Desiderium quod. Ego Innocentius etc Subscr.
5 card. Dat. Pisis p. m. Aimerici S. R. E. diac card. et canc, 15 kal. oct.,
ind. 12 (l. 14yi, inc d. a. 1136, pont. v. d. Innocentii pp. II a. 7.
5' a. 1.509. — Ed. Gott. Nachr. 1911 cx BK — Beg. JL. — .
Mon. s. Apollonii Canusinum. 395
9 Laterano 1157 mai. 15
Hadrianiis IV Manfredo abbati etc. : ad exemplar Honorii (n. 7) et Innocentii
(n. 8) suscipit b. ApoUonii mon. Canusinum sub apost. protectione, et con-
firmat possessiones propriis expressas vocabulis et decimas, sub censu 20 sol.
Lucen. apost. sedi annis singulis persolvendo. — Piae postulatio. Ego Adria-
nus etc. Subscr. 9 card. Dat. Lat. p. m. Rolandi S. R. E. presb. card. et
canc, id. mai., ind. 5, inc. d. a. 1156, pont. v. d. Adriani pp. IIII a. 3.
B^ s. XIV. — Edd. Tirahosclii Meni. Mod. 111'^ SS n. 409 ex B^ ad a. 1156 = Migne
CLXXXVIII 1498 n. 128. — Regcj. J. 6974. JL. 10274.
10 Benevento (1168) iun. 5
Alexander III Ild(ebrando) bas. XII Apostolorum presb. card., apost. sedis
legato: mandat, ut abbati et fratribus mon. de Maraula terram sortis (de Fano)
concedat et abbati Canosino interdicat, ne ipsis eandem terram impedire vel
disturbare praesumat.
V. Mon. s. Mariae de Marula n. 7.
11 Bologna 1169 mai. 5
Ild(ebrandus) S. R. E. tit. ss. XTI Apostolorum presb. card. et apost. sedis
legatus in tota Lombardia : secundum mandatum Alexandri (n. 10) absolvit mon.
de Maraula a petitione abbatis Canusini super sorte de Fano, nec non interdicit
abbati Canusino, ne de cetero fratribus de Maraula praedictam terram impe-
dire vel disturbare praesumat.
V. Mon. s. Mariae de Marula n. 8.
n2 (1159-81)
Alexander III concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 13. 15. — Reg. JL. — .
1.3 Verona 1186 dec. 4
Urbanus III Hermanno abbati etc: ad exemplar Honorii (n. 7), Innocentii
(n. 8), Hadriani (n. 9) et Alexandri (n. 12) suscipit mon. b. Apollonii Cano-
sinum sub apost. protectione, confirmat possessiones propriis expressas voca-
bulis et decimas; decernit, ut monasterium ab omni iure et dominio cetera-
rum ecclesiarum penitus sit absolutum, sed solummodo ecclesiae Romanae
subditum; concedit ius clericos vel laicos ad conversionem suscipiendi et
sepulturam liberam, sub censu 20 sol. Lucen. apost. sedi annis singulis per-
solvendo. — Quotiens a nobis. Ego Urbanus etc Subscr. 14 card. Dat.
Veron. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 2 non. dec, ind. 5, inc d.
a. 1186, pont. v. d. Urbani pp. III a. 2.
B^ s. XVI ex apogr. a. 1424. jB^ s. XVI ex eodem apogr. — Ed. Gott. Nachr. 1911
ex B^-\ — Reg. JL. — .
*ii Parma 1187 nov. 29
Gregorius VIII concedit privilegium protectionis.
Exceiytum legitur in eadem membranu, qua Benedicti VII privilegiwm (n. 1) et Mathildae
comitissae chaiia (n. 4) exarata sunt. Scriptura tamen iam evanuit, ita nt vix legi possint
notae chronologicae : Dat. Parm. p. m. Moysi Lat. can. [vicem agentis] caucellarii, 3 kal. dec,
ind. [6], a. d. inc. [1187], pont. v. d. Gregorii pp. VIII a. 1. — Reg. JL. — .
Laud. etiam in n. 15.
396 Reggio-Emilia.
15 Laterano 1195 nov. 9
Celestinus III Hermanno abbati etc: ad exemplar Honorii (n. 7), Inno-
centii (n. 8), Adriani (n. 9), Alexandri (n. 12), Urbani (n. 13) et Grregorii
(n. 14) suscipit b. Apollonii mon. Canosinum, quod b. Petri iuris exsistit, sub
apost. protectione, et confirmat ordinem monasticum secundum regulam
b. Benedicti, possessiones propriis expressas vocabulis et iura, sub censu 20
sol. Lucen. apost. sedi annis singulis persolvendo. — Cum simus ad. Ego
Celestinus etc. Subscr. 13 card. Dat. Lat. p. m. Cencii s. Luciae in Orthea
diac. card., d. pp. camerarii, 5 id. nov., ind. 14, a. d. inc. 1195, pont. v. d.
Celestini pp. III a. 5.
Insert. bullae Bonifatii IX a. 1399 oct. 3, cuius textus legitur in registro hullarum Boni-
fatii IX, s. XIV ex., lioma Bibl. cajntolare cli S Pietro in Vaticuvo cod. 116 C f. 32; notae rero
chronologicae et cardinalium subscriptiones in libro De ecclesiis Urbis rol. I, s. XVII, Roma
Arch. Vat. Misc. Arm. VI t. 29 f. 17 (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 384) et in Summario quarumdatn
litterarum pontificatus Bonifatii IX auctore A. Rainaldo, s. XVII, ib. Arm. L t. 18 (nunc
Indicum t. 320) f. 662' (cf Gott. Nachr. 1902 p. 496 et 1903 p. 527) ex Bonifatii IX lib. De
regularibus a. IX f. 62, nunc deperdito, exscriptac lcguntur. — Ed. Gott. Nachr. 1902 p. 557
n. 34. — Reg. JL. — .
Celestini III eiusque praedecessorum privilegia laudantur in bulla Innocentii III
a. 1199 iun. 19 (ed. Torelli in Arch. stor. Lomb. Ser. IV t. XIII 179 n. 2).
Marola
Monasterinra s. Mariae de Maraula sive Marula.
Lubin p. 199. — Mittarelli Anu. Camald. IV 340 sq. — Tiraboschi Dizionario
II 19 sq.
In loco Maraula iam pridem eremitorium exstabat, a lohanne eremita,
viro magnae sanctitatis famae,. conditum, qui a. 1101 obiit (cf. Alberti
Milioli not. Lib. de temporibus c. 157, ed. Holder-Egger in Mon. Germ. Scr.
XXXI 432). Ibi Mathilda comitissa in praedio suo apud silvam Maraulam
ecclesiam construxit multisque beneficiis dotavit (cf. Overmann Griifin Mathilde
von Tuscien p. 159), quam Bonussenior episcopus Reginus a. cr. 1102 conse-
cravit (cf. n. 2), Stephano tunc eremita. Post quem lohannem priorem inve-
nimus, qui inde ab a. 1132 abbatis titulum gessit. Monasterium s. Mariae
Marulense, ab ipsa Mathilda comitissa b. Petro oblatum (cf n. 10) et a Romanis
pontificibus et ab imperatoribus Heinrico V (cuius tamen diploma periit),
Friderico I a. 1159 (Stumpf Reg. 3850), Friderico II a. 1239 (ed. Scheffer-
Boichorst in N. Archiv XXIV 184) privilegiis insignitum, mox labi coepit et a
Gregorio IX a. 1238 iul. 30 monasterio s. Trinitatis de Campagnola unitum est
(ed. Tiraboschi Mem. Mod. V' 14 n. 812). De hoc s. Trinitatis monasterio, quod
inter abbatias et canonicas regulares s. Petri in Cencii Libro censuum S. R. E.
(ed. Fabre-Duchesne I 244) recensetur, cf. Alberti Milioli not. Librum de
tomporibus c. 230 (ed. Mon. Germ. Scr. XXXI 507. 508; cf. Muratori Scr.
VIII 1106); Lubin p. 74; Tiraboschi Dizionario I 90 sq.; Anselmo Mori Della
badia di Campagnola-Emilia (Guastalla 1908).
Mouasterium s. Mariae de Marula. * 397
Marulense quoque monasteriuni apud Cencium (ed. Fabre-Duchesne
I 102) invenimus adnotatum:
„Monasterium sanctae Mariae de Maraola I libram cerae".
Locus Marola parum ab oppido Carpineti distat. Ecclesia parochialis
8. Donnino dicata est (corrige igitur invocationem, quam refert SchefFer-
Boichorst in N. Archiv XXIV 184).
Archivum Marulense cum chartis inde ab a. 1 1 02 iam pridem in Esten-
sium tabularium translatum, nunc in R. archivo Mutinensi adservatur (cf.
Gott. Nachr. 1897 p. 244). Nonnullae vero chartae, inter quas Friderici II
diploma, llegii penes heredes G. B. Venturi exstant (cf. Gott. Nachr. 1897
p. 225). Celestini III privilegium, olim penes Bartholoraaeum de Camellinis,
nunc in archivo canonicorum ecclesiae maioris Reginae repperimus (n. 10).
Perpauca in archivo episcoporum Reginensium supersunt.
A = Orig. Modena Arch. di stato (Cancellaria ducale — Ecclesiabtici : Badia di
Marola).
A^ = Orig. Reggio-Emilia Arch. capitolare.
B = Cop. Modena Arch. di stato (Cancellaria ducale — Ecclesiastici: Badia di
Marola).
Conf. Inventarium iurium et scripturarum ad abbatias Marolae et Cam-
pagnolae spectantium, ms. a. 1585, Reggio-Emilia Arch, vescovile.
*1 (1102)
Consensu et voluntate Paschalis II et Bernardi card., Mathildis comitissa
concedit Stephano eremitae montem de Plano de Lacu cum castagneto.
Albetii Milioli not. Lib. de temporibus c. 157 (ed. Holder-Egger in Mon. Germ. Scr.
XXXI 432). — Reg. JL. -.
*2 Carpi (1102)
Praesente Bernardo S. R. E. card. presb. atque de consensu Paschalis II vicarii
et comitissae Mathildis, Bonussenior Regensis ep. concedit ecclesiae Maru-
lensi tres decimae portiones ad usum eremitarum habendas et possidendas;
quarta vero, quae est plebis s. Vitalis aut s. Mariae de Campiliola, reservata.
V. chartam Bonisenioris ep. Regensis (A) ap. Ughelli ' V l')[)6; * II 2i)6 = Tiraboschi
Mem. Mod. II'' 8'J n. 326 ad a. 1116. — Beg. Ocermann Grdfin Mathilde von Tuscien p. 177
n. 98 e ad a. 10U9—1106. JL. — .
*3 (1102-18)
Paschalis II concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 10. — Beg. JL. — .
4 (1130—32)
Innocentius II Maraolensibus fratribus: nuntiat, se lohannem electum in
abbatem manibus propriis consecravisse ; praecipit, quatenus eum reverenter
suscipiant eique tamquam abbati et animarum custodi humiliter oboediant.
— Venientem ad nos. [Dat ].
A (mutilum). — Ed. PflugkH. Acta II 327 n. 366 ex A. — Regg. KaUenbrunner in.
Wiener SB. XCIV 608 n. 5S85a. JL. 8283 ad a. 1130-43.
398 ^* Reggio-Emilia.
*5 (1130—43)
Innocentius II concedit privilegium protectionis.
Laud. in ♦?. 10. — Ec<j. JL. — .
Praeterea adnotamus chartam promissiouis a. 1132 ian. 29, a lohanne priore
mon. de Marola in praesentia Walterii archiep. s. Ravennatis eccl. Dodoni ep. Muti-
nensi de ecctesia s. lacobi de Columbario factae, cui subscripsit Cencius cappellanus
Innocentii II (ed. Muratori Antiq. V'981: cf. Tiraboschi Mem. Mod. 111^ 5 n. 347),
*^ (1145—53)
Eugenius III concedit privilegium protectionis.
Land. in ii. 10. — Reg. JL. — .
7 Benevento (1168) iun. 5
Alexander III Ild(cbrando) bas. XII Apostolorum presb. card., apost. sedis
legato: cassat utramque donationem, quam Guelfo, filius ducis Guelfonis,
monasterio de Maraula et post modicum intervallum Canusino abbati de
terra sortis (de Fano) sita in curte Bibianelli sub definito pretio fecit,
,,quoniam praedictus dux nonnisi tempore suo praescriptam terram, quam a
nobis tenebat, concedere potuit vel largiri": mandat, ut praenominatam terram
sub certa pensione monasterio de Maraula intuitu maioris religionis suae
concedat et abbati Canosino interdicat, ne ipsis eandem terram impedire vel
disturbare praesumat. — Pervenit ad nos. Dat. Benevent. non. iun.
Insei-t. in n. 8. — Edd. Muratori Antiq. IV 203 (non. iul.) = Betia e Camici Seric
de' duchi e marchesi di Toscana JF^ 49, = Savioli An». Bolognesi II'> 10 n. 196. — Begg.
Tirahoschi Metn. Mod. III f> 53 n. 444. Overmann Grdfin Mathilde von Tuscien p. 65. JL. — .
In chartis Canusinis saepius huius terrae „sortis de Fano" mentio fit, quam
Heinricus V imp. monasterio Canusino confirmavit. De loco Fano cf. Tiraboschi
Dizionario I 275.
8 Bologna 1169 mai. 5
Ild(ebrandus) S. R. E. tit. ss. XII Apostolorum presb. card. et apost. sedis lega-
tus in tota Lombardia: secundum mandatum Alexandri III (n. 7) absohit mon.
de Maraula a petitione abbatis Canusini et concedit sortem de Fano sub
pensione 5 sol. Lucensium annuatim summo pontifici solvenda iam dicto mon.
de Maraula, nec non interdicit abbati Canusino, ne de cetero fratribus de
Maraula praedictam terram impedire vel disturbare praesumat. — Notum sit.
A. D. 1169, 5 die intr. m. madii, ind. 2, Bononiae in claustro s. Salvatoris.
Ego Enricus not. s. pal. per iussionem d. Ild(ebrandi) card. scr.
A. [B s. XIIJ. — Edd. Muratori Antiq. IV 203 ex A = Bena e Camici Serie
de' duchi e marchesi di Toseana IV <^ 48 n. 11, = Savioli Ann. Bolognesi II ^ 10 n. 196. —
Beg. Tiraboschi Mem. Mod. III^ 53 n. 444. JL. — .
Census 5 sol. Lucensium a Marolensibus solvendus a Cencio minime recense-
tur. — Superest tamen charta, quae attestatioues testium de re continet (ap.
Muratori Antiq. IV 200). Aliam vero chartam a. 1170 de eadem re editam (ed. Mura-
tori Autiq. IV 207) inter chartas Canusiuas invenimus.
*.9 (1159—81)
Alexander III concedit privilegium protectionis.
Lattd. in n. 10. — Beg. JL. — .
Mon. s. Mariae de Marula — Baiso. 399
10 Laterano 1192 aug. 8
-Celestinus III Guidoni abbati et fratribus in eccl. b. Mariae de Maraula
etc: ad exemplar Paschalis (n. 5j, Innocentii (n. 5). Eugenii (ti. 6) et
Alexandri (n. 9) suscipit b. Mariae mon., a Mathildi qd. comitissa b. Petro
oblatum, sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas
vocabulis; concedit ius clericos e saeculo fugientes sive laicos liberos ad
conversionem suscipiendi et sepulturam liberam; decernit, ut nemhii epi-
scoporum liceat in locum interdicti sententiara promulgaro neque uUi nisi
Romanae ecclesiae, cuius iuris exsistit, monasterium aUqua ratione subiaceat,
sub censu 1 Ubrae cerae apost. sedi annis singuUs persolvendo. — ReUgiosis
desideriis. Ego Celestinus etc. Subscr. 10 card. Dat. Lat. p. m. Egidii
s. Nicholai in carcere TuUiano diac. card., 6 id. aug., ind. 10, inc. d. a. 1192,
pont. V. d. Celestini pp. III a. 2.
AK — Edd. Tacoli 3Iem. 11268 ex A\ Gott. JNachr. 1911 ex AK — Beg. TiraboscJii
Mem. Mod. IV^ 11 n. 598. JL. —.
Carpineti
Ecclesia de Carpineto.
Tiraboschi Diziouario I 1.33 sq. — Gius. Vigano II medio evo dalle Carpinete
fCorreggio 1881).
Celebris oUm fuit locus Carpinetum sive Carpineta inter Mathildae
comitissae possessiones, ibique Gregorius VII a. 1077 residebat (JL. 5021 — 23.
5034 — 41). Ecclesia de Carpineto iuris S. R. E. erat, ut efficitur ex Cencii
Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 102):
„Ecclesia de Carpineto".
Utra vero ecclesiarum in hoc loco exsistentium, praepositura s. Andreae
aut plebs s. VitaUs, ecclesia s. Prosperi aut s. Petri, intelUgenda sit igno-
ramus.
Baiso.
(Bagisium. Baisium. Baise)
Locus, haud procul ab oppido Carpineta, patria gentis iUorum de Baise
erat, qui saepius in chartis Reginensibus occurrunt. Guillelmus de Baisio,
qui in Alexandri III rescripto (n. 1) commemoratur, testis fuit in Friderici
diplomate a. 1178 Stumpf Reg. 4247.
De loco cf. Tiraboschi Dizionario I 32 sq.
1 (1179)
Alexander III B(ernardo) Parmensi ep.: committit causam inter I(acobum)
Reginensem archidiaconum et nobilem virum G. de Baisio super decirais,
quas idem G. et homines sui habere in curte FoUani dinoscuntur, audiendam
et mediante iustitia terrainandara.
V. Reggio, Eccl. cathedr. n.4. — Oppidum Fogliano inter Reggio et Scandiano
situm est.
400
Reggio-Emilia.
Carapiliola
Ecclesia s. Mariae.
Plebis s. Mariae de Campiliola saepius mentio fit (cf. supra p. 394 n. 5)^
eiusque archipresbyter Frugerius ex chartis Mathildae comitissae satis notus
est (cf. Overniann Grafin Mathilde von Tuscien p. 221). Quae ecclesia haud
longe ab arce Bismantua sita erat. unde archipresbyter saepius appellabatur
Bismantinus. Ravennates quoque archiepiscopi Moyses, Anselmus, Gerardus
privilegiis eam exornarunt (cf. Tacoli Mem. II 434. 435). Sedes parochiae nunc
in loco vulgo Custelnuovo ne' Monti est (cf. Tiraboschi Dizionario I 53 sq.).
Chartae et privilegia ecclesiae sive canonicae s. Mariae de Campiliola
concessa saec. XVIII penes Bartliolomaeum de Camellinis Reginum, soller-
tissimum rerum antiquarum investigatorem (cf. Tacoli Mem. 11 198 sq.), ex-
stabant, nunc vero in R. archivo Regii custodiuntur. Quaedam praeterea
penes heredes G. B. Venturi inveniuntur (cf. Gott. Nachr. 1897 p. 225).
*1 ' (1132)
Innocentius II committit per litteras suas lohanni abbati de Maraula^
Federico Carpensi archipresbytero et Rodulfo praeposito de Carpineta litem
inter Atinulfum abbatem s. Prosperi et Petrum archipresbyterum de Campi-
liola super ecclesia de Rusolo audiendam.
V. Reggio, Mon. s. Fetri et s. Prosperi n. 4.
*2 (1188)
Clemens III committit Petro ep. Lunensi, ut causam inter archipresbyterum
de Campiliola et Bosonem, appellatione remota, terminet.
Laud. in ej)istola Pelri Lunensis ep. ad Pctrum Reginum ep. missa a. 1189 feb. 7, qua
significat, se Bosonem contumacem auctoritatc d. papae excommunicasse (Orig. Rcggio Arch.
di stato). — Beg. JL. — .
Correggio.
(Corrigia. Corrigium)
Memorie de' principi di Correggio (da un antico manoscritto che possedeva Don
G. Magnanini . . trascritte da Pietro Berni a. 1862), ms., Reggio Arch. di stato (cf. Mazza-
tinti Archivi VI 96). — Michele Antouioli Storia della citta e dei prencipi di Correggio
[Non vidi]. — Girolamo Tiraboschi Dizionario topografico-storico degli stati Estensi
I 224 sq. — (Giuiio Cesare Marchi) Antichitii Correggesche (Correggio 1881). — Vinc.
Magnanini II Correggese prima del suo vecchio castello. Dissertazioni storiche (Cor-
reggio d'Emilia 1883). — (Gio. Saccani) Correggio sacra. Notizie storiche sulla basilica
di S. Quirino, la collegiata ed altri istituti ecclesiastici di Correggio (Correggio 1899). —
(G. Saccani) I rettori ed i prevosti della basilica di S. Quirino di Correggio. Cronotassi
(Reggio neir Emilia 1899),
Conf. etiam Girolamo Colleoni Notizie degli scrittori piii celebri che hauno illu-
strato la patria loro di Correggio (1774).
Eccl. s. Mariae de Campiliola — Eccl. collegiata de Corrigia. 401
Ecclesia coUegiata b. Mariae et ss. Michaelis et Quirini.
Prima notitia ecclesiae s. Michaelis in loco Corrigia, praeter ea, quae
in Innocentii II privilegio spurio satis impudenter finguntur, in charta a. 1009
legitur (edd. Tacoli Mem. di Reggio II G79; Tiraboschi Mem. Mod. P 173
n. 153). In alia charta a. 1039 data ecclesia haec appellatur s. archangeli
Michaelis et s. Quirini (ed. Tacoli Mem. II 680). Postea sub titulo b. Mariae
et 88. Michaelis et Quirini celebris fuit, ita ut a. 1523 a Clemente VIII insignis
Collegiatae honore tituloque honestata esset.
Chartas a. 1009 et a. 1039 Tacoli ex membranis penes Antonium
Alexandrum de Arrivabenis nobilem Corrigiensem vulgavit. Innocentii 11
vero privilegii apographa exstant penes praepositum ecclesiae collegiatae et
in archivo episcoporum Reginensium.
B = Cop. Correggio Arch. della Collegiata.
S' = Cop. Reggio - Emilia Arch. vescovile.
C = Exemplar typis impressum, s. XVIII, Modena Arch. di stato (Cancellaria
ducale : Benefizi ecclesiastici di Giuspatronato).
-f*! (827—44)
Gregorius lY, ingentibus et assiduis postulationibus Conradi comitis Corri-
giae, erigit basilicam s. Michaelis in praepositurae dignitatem sub titulo
b. Mariae et ss, Michaelis et Quirini eamque illustrat reliquiis ss. Quirini,
Tiburtii, Hermetis, Veronicae et Reparatae, 12 canonicis cum pluribus clericis
in ea instilutis et 4 ex plebe b. Mariae de Campo rotundo in dictam basilicam
translatis; reservat omnes ecclesias in universo territorio Conradi comitis
fundatas, de Reginensis et Parmensis episcoporum et archipresbyteri dictae
plebis assensu, collationi praepositi et canonicorum, iure tamen dicti comitis
et heredum ipsarum fundatorum patronatus semper salvo; et decorat ipsam
basilicam magnis et variis indulgentiis.
Laud. in n. ^2. — Reg. JE. — .
Spurium. — At contra concedimus, Gregorium V a. 997 in itinere Guastal-
lensi (cf. Reggio, Eccl. coll. s. Prosperi n. 1 et Guastalla, Eccl. coU. s. Petri n. 1)
fortassis ecclesiam Corrigiensem consecrasse eamque ex cappella in plebem erexisse.
■\2 Laferano 1140 mai. 18
Innocentius II Leaducio praeposito etc: innovat collegiatae ecclesiae
b. Mariae, ss. Michaelis et Quirini de Corrigia, a qd. Conrado comite Corrigiae
reparatae et dotatae et a Gregorio IV in praepositurae dignitatem erectae
(n. -fl)., omnes indulgentias, exemptiones, concessiones, dignitates, immunitates
et privilegia, et confirmat possessiones propriis explicatas vocabulis; concedit
praescriptionem S. R. E. — De Corrigia. Ego Innocentius etc. Subscr. 18
card. Dat. Lat. p. m. Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, 15 kal. iun.,
ind. 3, inc d. a. 1140, pont. v. d. Innocentii pp. II a. 11.
B s. XIV ex. [B a. 1462 nov. 10 = C. B' a. 1575. B^ s. XVI. B' s. XVHJ. —
JSdd. Marchi p. 72 ex B. Gott. Nachr. 1897 p. 257 n. 2 ex C. — Reg. JL. —.
Spurium, confectum ex genuino Innocentii 11 privilegio, ex quo falsarius
formulas et subscriptiones cardinalium et notas chronologicas assumpsit.
Kehr, Italia pontificia V. 26
402
Reargio-Erailia.
Carpi.
(Carpum)
Bolle spettauti alla chiesa di Carpi. ms. a. 1627, Modena Arch. di stato. — Girolamo
Balugola Storia della citta di Carpi e delli signori Pii, signori e padroni di detta
terra, ms. s. XVII, Carpi Arch. Guaitoli (cf. Tiraboschi Bibl. Mod. 1 153; Spinelli Catalogo
sommario dell' archivio Guaitoli in : Mem, stor. e doc. di Carpi VII 103). — G. Balugola
Catalogo degli arcipreti ordinari di Carpi, ms. s. XVII, ib. — Guglielmo Maggi Memorie
historiche della citta di Carpi (In Carpi 1707). — Eustachio Cabassi Memorie sulla
fondazione della chiesa Carpeuse e suoi arcipreti, ms. s. XVIII, Carpi Arch. Guaitoli (cf.
Spinelli 1. c. VII 123). — Natale Marri Memorie storiche critico-topografiche della citta
di Carpi, ms. a. 1771, ib. (cf. Spinelli 1. c. VII 96). — Luca Tornini Storia di Carpi
vol. I— III, ms. s. XVIII ex., ib. (cf. Spinelli 1. c. VII 134). — Tiraboschi Mem. stor.
Modenesi I 56 sq. — Tiraboschi Dizionario topografico degli stati Estensi I 135 sq, —
Paolo Guaitoli Diari sacri per la citta e diocesi di Carpi I— IV (Carpi 1839—42), —
Cappelletti XV401sq. — P. Guaitoli Cenni sull' origine di Carpi in: Streuna Carpense
per r a. 1844 p. 5sq. et in: Mem. stor. e doc. di Carpi I (1877) 3sq. — Achille Sammarini
L'antica pieve di Carpi. Memorie storico-artistiche in: Mem. stor. e doc. di Carpi IV (1888)
83sq. 91 sq. 127 sq. 245 sq. — A. Sammarini II duomo di Carpi (In Modena 1894). —
Gio. Saccani Antichita e indipendenza della chiesa di Carpi uella provincia di Modena
in: Rivista di scienze storiche I^ (1904) 103 sq.
De auctoribus historiam Carpensem illustrantibus cf. P. Guaitoli Serie circostan-
ziata di tutte le opere stampate e manoscritte che sono stato compilate sulla storia di
Carpi e sopra altre particolarita ad essa attinenti sino alPa. 1835, ms. s, XIX, Carpi Arch.
Guaitoli (cf. Spinelli I, c. VII 27); P. Guaitoli Bibliografia Carpigiana. Documenti dei
secoli VIII — XI in: Rimembranze, Strenua Carpense per I' a. 1876 I llsq.; A. Sammariui
Bibliografia d' autori Carpigiani in: Mem, stor, e doc. di Carpi II (1878 — 80) 31 sq.;
P. Guaitoli Bibliografia storica Carpigiana T: Documenti dei secoli VIII — XIV iu: Ricor-
danze patrie I (Carpi 1882-83).
Ecclesia coUegiata s. Mariae.
Ecclesiam plebanam s. Mariae Carpensem ab Aistulfo Langobardorum
rege conditam esse, in privilegiis Heim'ici II (ed. Mon. Germ. Dipl. III 718
n, 304 bis) et Paschalis II et Calixti II aliorumque Romanorum pontificum
legimus, Sed res valde dubia est. Nam tabula marmorea in fronte ecclesiae
posita, quae narrat, Astulphum Longobardorum regem a. 751 ecclesiam istam
in honore gloriosae virginis Mariae in praedio regni sui q. d. Carpum con-
struxisse et dotasse, certe spuria est (edd, Maggi p. 12; Guaitoli Cenni p. 128
n. 3; Sammariui Lantica pieve p, 215 n. 7). Locum iam antiquitus celebrem
fuisse, probant praeter Romanorum pontificum privilegia, quae sequuntur,
imperatorum quoque diplomata, Berengarii I (cf. Schiaparelli I diplomi di
Berengario I p. 422 n. 44 in Fonti per la storia dltalia), Heinrici H a. 1014
(ed. Mon. Germ. Dipl. III 718 n. 304 bis), Heinrici V a. 1118, Heinrici VI
et Friderici II, quae Fridericus III a, 1470 et a. 1488 confirmavit (cf. Maggi
p. 62; Sammarini L'antica pieve p. 213). Ibi Gregorius VII a. 1077 mart. 19
(JL. 5026) et Paschalis II a. 1106 oct, 11 (v. Brescello, Mon, s, Genesii n. 2)
morati sunt, et ipse Lucius HI a. 1184 iul, 15 ecclesiam b. Mariae a novo
Eccl. collegiata s. Mariae Carpensis. 403
exstructam consecravit (n. 16). Etiam in catalogo abbatiarum et canonicarum
regularium s. Petri apud Cencium (ed. Fabre-Duchesne I 244) eam legimus
adnotatam :
„Ecclesia sanctae Mariae Carpensis".
lulius n et Leo X, Alberto de Piis Carpensium principe petente, novam
coUegiatam ecclesiam tribus dignitatibus decoratam, antiqua s. Mariae de Arce
diruta, erigi permiserunt. Denique ecclesia haec, iam pridem Nullius dioecesis
facta, a Pio VI a. 1779 episcopali honore insignita est et Bononiensi archi-
episcopatui subiecta (Cappelletti XV 402). Hodie vero Carpensis episcopus
Mutinensi archiepiscopo suffragatur.
Maxima pars archivi ecclesiae collegiatae s. Mariae Carpensis Mediolani
in tabulario Congregationis caritatis adservatur, ex Piorum principum Car-
pensium archivo huc translata; cf. Cenni storici suirorigine e la fondazione
dei luoghi pii elemosinieri di Milano amministrati dalla Congregazione di
caritk (Milano 1880) p. 68 sq.; A. Riccardi in Arch. stor. di Lodi VIII (1889)
161 not.; Gott. Nachr. 1902 p. 74. Nonnullae vero chartae, inter quas Calixti II
privilegium autographum (n. 9), in R. archivo Mutinensi custodiuntur (cf. Gott.
Nachr. 1897 p. 243). In archivis autem episcopii et capituli Carpensis monu-
menta antiquiora minime inveniuntur. Denique adnotamus archivum familiae
Guaitoli, in quo Paulus Guaitoli, de patriae suae historia bene meritus (cf. de
eo Atti e Mem. per le prov. Modenesi Ser. IV t. X (1900) 261 sq.), scripta
et documenta circa Carpensem historiam diligenter collegit; cf. A. G. Spinelli
Catalogo sommario deirarchivio Guaitoli per la storia Carpense in: Mem. stor.
e doc. suUa cittk e sull' antico principato di Carpi VII (Carpi 1 897) 1 sq.
A = Orig. Milano Arch. della Congregazione di carita.
A^ = Orig. Modena Arch. di stato (Canoellaria ducale: Benefizi ecclesiastici di
Giuspatronato).
B = Cop. Milano Arch. della Congregazione di carita.
JB* = Cop. Modena Arch. di stato (Cancellaria ducale: Benefizi ecclesiastici di Gius-
patronato).
C = Bullae Calixti II, lulii II et Leonis X ss. pont. in favorem eccl. coU. Carpensis
NuUius dioec, s. XVI et s. XVII, ib.
-|-*i . (752—56)
Stephanus II, petente Aistulfo Longobardorum rege, concedit privilegium
libertatis.
Laud. in n. 7. 9. 12. 13. 17. — Reg. JE. — .
2 " (879)
lohannes VIII Paulo ep. s. eccl. Regiensis: iubet, ut ecclesiam positam in
villa Carpana, iam nuper incendio creraatam, restauret atque in pristinum
decorem et ordinem restituere nullatenus praetermittat atque sub proprii cura
sacerdotis eam constituat sacrumque illic annue chrisma mittere indesinenter
procuret; si aliter fecerit, alteri episcopo praefatam ecclesiam ad restauran-
dum et canonice ordinandum se commissurum esse nuntiat.
V. Reggio, Episc. n. 2.
26*
404 Reggio-Emilia.
3 (879)
lohannesYIII lohanni ep. Ticinensi: quia Paulus Regiensis eccl. ep., efc
canonicis admonitus institutis et apostolicis praeceptlonibus exhortatus (n. 2),
ut ecclesiam positam in villa q. d. Carpana igne crematam restaurare ibique
suum secundum ius ecclesiasticum omne officium vel ministerium rite pera-
gere debuisset, temere contempsit, iubet, ut de praesenti et absque omni
protelatione ipsam ecclesiam restituat in pristinum decorem et ordinem atque
sub proprii cura sacerdotis eam constituat. — Quia Paulus. Dat. [ ].
Reg. lohannis VIII ejx 239. — Edd. Carafa JEpp. decr. III 461 n. 233. Matisi XVII
173 n. 233. Migne CXXVI 896 n. 279. Saccani in liivista deUe seienze stor. I* 106 (ital.)^
— Begg. J. 2526. JE. 3295.
In codice legitur ^Dat. ut supra" (i. e. „13 [kal. . .]", ut in lohannisVIII rescripto
ad Paulum Reginensem ep. misso; cf. Reggio, Episc. n. 2), sed epistolam nostram
aliquanto post rescriptum n. 2 datam esse patet.
fd 995 (?) feh. 19
lohannes [XY?] Gariverto archipresbytero et canonicis eccl. s. Mariae sitae
non longe a curte Cinoclade in pagello Carpense etc: antecessorum suorum
auctoritatem et exempla secutus, concedit confirmationis privilegium, statuens
tam terras quam decimas apostolici decreti munimine stabiliri, ut de chri-
smate et oleo sancto atque consecratione a quocumque velint episcopo acci-
pienda liberam licentiam habeant, et ut ecclesia nulli nisi apost. sedi subesse
videatur. — Quoniam Deo. Ego lohannes etc. Dat. p. m. lohannis ep. et
bibl. 8. sedis apost., 11 kal. mart., inc. d. a. . . ., ind. 8, pont. d. lohan-
nis pp. 8.
A. — Ed. Gdtt. Nackr. 1902 p. 84 n. 5 ex A. — Reg. JL. —.
Spurium, confectum saec. XI ex. aut saec. XII in. adhibitis diversis privi-
legiis Romanorum pontificum, ut videtur, Leonis IX, Alexandri II, Paschalis II.
In circulo q. app. rota leguntur haec verba lOHANNES XVI PAPA.
*5 (1073—85)
Gregorius Vn confirmat decimas et indulget licentiam liberam de chrismate
et oleo sancto atque ordinatione canonicorum sive consecrationibus ecclesiarum
a quocumque canonici velint episcopo catholico accipienda.
Laud. in n. 7. 9. 12. 13. 17. — Reg. JL. 5300.
*6 (1088—99)
Urbanus 11 confirmat ut n. 5.
Laud. in n. 7. 9. 12. 13. 17. — Reg. JL. 5749.
^ Laterano 1112 oct. 30
Paschalis II Frederico archipresb. et ceteris canonicis plebis s. Mariae m
pago Carpensi sitae etc. : libertatem a Stephano acquisitam (ti. -fl) et a prae-
decessoribus suis usque ad sua tempora servatam conservans, statuit, ut nulli
episcopo vel nulli omnino ecclesiasticae saecularive personae eadem ecclesia
subiecta sit, nisi tantum apost. sedi, ad quam iure proprietatis et tutela
defensionis specialiter pertinet; decimas quoque Carpensis territorii firmas
perpetuo manere sancit, sicut eas Gregorii VII (n. 5), Urbani II (n. 6) atque
aliorum concessione hactenus habuerunt; indulgct liccntiam de chrismate etc.
Eccl. collegiata s, Mariae Carpensis. 405
{ut n.f4. 5. 6); confirmat cappellas s. Marini, s. Laurentii, s. Nicolai; permittit
praeposito plebis infra terminos parochiae clericos ordinare et de criminalibus
poenitentias dare et reconciliationem facere. — Apostolicae sedis. Scr. p. m.
Rainerii scrin. reg. et not. s. pal. Ego Paschalis etc. Dat. Lat. p. m. lohannis
S. R. E. diac. card. ac bibl., 3 kal. nov., ind. 6, inc. d. a. 1113, pont. autem
d. Paschalis II pp. a. 14.
A. — Ed. Gott. Nachr. 1902 p. 86 n. 6 ex A. — Reg. JL. — .
8 (1099—1115)
Paschalis II comitissae Mathildae: mandat, ut praedam, quam Fraxinoriensis
abbas a Carpensi ecclesia occasione cuiusdam census cxegerat, restitui faciat,
nec deinceps Fraxinoriensem abbatem aut quemlibet alium eam inquietare
permittat.
V. Canossa, Gens Canusina n. 26. — Omittimus autem decretum Paschalis II
canonicis s. Martini de causa Carpensis plebis editum J. 4863. JL. 6598 et a nobis
iam sub ,Lucca, Eccl. cathedr. s. Martini" n. 19 (vol. III p. 401) relatum, ab aliis
tamen (cf. Tiraboschi Dizionario I 136) Paschali I attributum. Aut inscriptio
„Canonicis s. Martini" aut nomen plebis „Carpensis" {l. Campensis?) emendandum est.
9 Laterano 1123 feb. 10
Calixtus II Federico archipresb. et ceteris canonicis plebis s. Mariae in
pago Carpensi sitae etc: repetit Paschalis II privilegium (n. 7). — Com-
missae nobis. Ego Cahxtus etc. Dat. Lat. p. m. Hugonis S. R. E. subdiac,
4 id. feb., ind. 1, inc d. a. 1123, pont. v, d. Calixti II pp. a. 5.
A\ [B' s. XVI. . £1 s. XVII. B^ s. XVIII. C f. Ij. — Edd. Bolle spettanti etc.
p. 1. Maggi Mem. p. 14 ex actis synodi Carpensis a. 1679. Murutori Antiq. V 821 ex
A^ = Tiraboschi Mcm. Mod. II^ 95 n. 335, = Migne CLXIII 1263 n. 201, = Live-
rani Opp. IV 319 Exc. Sammarini L'antica pieve p. 207 ex B^. Rdbert Bullaire du pape
Calixte II t. II 103 n. 340 ex AK — Regg. Tiraboschi Bizionario I 135. J. 5111. JL. 7013.
*10 (1124—30)
Honorius II concedit privilegium.
Laud. in n. 12. 13. 17. — Reg. JL. — .
*11 (1130—43)
Innocentius II concedit privilegium.
Laud. in n. 12. 13. 17. — Reg. JL. — .
12 Laterano 1144 mart. 3
Celestinus II Federico archipresb. et ceteris canonicis plebis s. Mariae in
pago Carpensi sitae etc: repetit Paschalis II et Calixti II privilegia (n.7.9).
— Cum universis. Ego Celestinus etc Subscr. 9 card. Dat. Lat. p. m.
Gerardi S. R. E. presb. card. ac bibl., 5 non. mart., ind. 7, inc d. a. 1143,
pont, V. d. Celestini II pp. a. 1.
A. [B a. 1293]. — Ed. Gott. Nachr. 1902 p. 89 n. 8 ex A. — Reg. JL. — .
13 Tusculanwn 1149 mart. 30
Eugenius III Martino archipresb. et canonicis plebis s. Mariae in pago
Carpensi sitae etc: repetit privilegia antecessorum (ut n. 7). — Apostolicae
sedis. Ego Eugenius etc. Subscr, 3 card. Dat. Tusculan. p. m. Guidonis
406 Reggio-Emilia.
S. R. E. diac. card. et canc, 3 kal. april., ind. 11, inc. d. a. 1148, pont. v. d.
Eugenii pp. III a. 5.
A. — Ed. Gott. Nachr. 1902 p. 94 n. 10 ex A. — B.eg. JL. —.
*14 (1154—59)
Hadrianus IV concedit privilegium.
Laud. in n. 17 et in Innoeentii IV amplissimo prii-ilegio a. 1250 april. 29 (ed. Tira-
hoschi 3Ietn. Mod. F* 39 n. 847), qui eonfirmamt Stephani II, Gregorii VII, Urbani II,
Paschalis II, Caliocti II, Honorii II, Innocentii II, Eugenii III, Hadriani I V, Alexandri III,.
Gregorii VIII, Honorii III et Gregoi-ii IX privilegia. — Reg. JL. — .
*15 (1159-81)
Alexander III concedit privilegium.
Laud. ut n. 14. — Reg. JL. — .
16 Carpi 1184 iul. 15
Lucius III cum 7 cardd. et 12 epp. consecrat eccl. Carpensem s. Mariae et
concedit omnibus eam visitantibus ipsa die consecrationis et in die Assum-
ptionis post octavam vere poenitentibus et confessis quamplurimas indulgentias
annuatim duraturas.
Inscriptio olim in ecclesia exstdbat. — Edd. Maggi Mem. p. 23 (a. 1183, ind. 15, m. iun.).
Vandelli Meditazioni sopra la vita di S. Geminiano p. 200. Guaitoli Cenni p. 128 n. 4. Sam-
marini L'antica pieve p. 216 n. 9. — Reg. JL. II p. 466.
17 Ferrara 1187 nov. 7
Gregorius VIII Girardo archipresb. et canonicis plebis s. Mariae in pago
Carpensi sitae etc. : repetit praedecessorum privilegia (ut n. 13). — Apostolicae
sedis. Ego Gregorius etc. Subscr. 12 card. Dat. Ferrar. p. m. Moysi
Lat. can. vicem gerentis cancellarii, 7 id. nov., ind. 7, inc. d. a. 1187, pont.
V. d. Gregorii pp. VIII a. 1.
A. — Ed. Gott. Nachr. 1902 p. 113 n. 29 ex A. — Reg. JL. — .
Ecclesia s. Possidonii.
(San Possidonio)
Ecclesia olim s. Georgii, postea plebs s. Possidonii appellata, in qua
corpus s. Possidonii, saec. IX a Ludovico imp. ex Apuliae partibus in Lataniam
sive Labianam curtem transportatum, conditum esse Legenda s. Possidonii
narrat, magnae olim famae erat. luris erat Romanae ecclesiae, ut apparet
ex Cencii Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 102), qui refert:
„Ecclesia sancti Possidonii V solidos Lucensium",
et ex iuramento fidelitatis, quod lacobus praepositus ecclesiae s. Possidonii
apostolicae sedi praestitit (ap. Cencium c. 55 c; 1. c. I 288).
Sed privilegium de re omnino desideratur.
De loco cf. Affarosi Mem. istor. del mon. di S. Prospero di Reggio
1 25 sq.; Affarosi Notizie stor. della citta di Reggio I 87 sq.; Tiraboschi Dizio-
nario II 219 sq.
Eccl. s. Possidouii — Eccl. collegiata s. Petri de Guastalla. 407
Guastalla.
(Wardestalla. Warstalla. Guardastalla)
Franc. Innoceuzio Resta Memorie di Guastalla, ms. s. XVII, olim Gegii penes
Petrum Pavesi (cf. AfFo Storia I 13). — Bernardino Baldi Historia di Guastalla, ms. s. XVI
ex. — XVII in. (vide infra sub C). — Gio. Battista Benamati Istoria della citta di
Guastalla (In Parma 1674). — Ireneo Aff5 Della vera origine di Guastalla dissertazione
(Guastalla 1773). — I. Affo Ritrattazioni e correzioni alla Dissertazione della vera origine
di Guastalla, ms. s. XVIII, Reggio Bibl. municipale. — I. Affo Antichita e pregi della
chiesa Guastallese ragionameuto storico-critico (Farma 1774). — I. Affo Istoria della
citta e ducato di Guastalla I — IV (Guastalla 1785 — 87). — Tiraboschi Dizionario II
420 sq. — Lorenzo Molossi Vocabolario topografico dei ducati di Parma, Piacenza e
Guastalla (Parma 1832 — 34) p. 168sq. — Cappelletti XV 425 sq. — Gio. Saccani La
chiesa Guastallese. Pel VIIP centenario del concilio generale di Guastalla (Parma 1906).
Ecclesia collegiata s. Petri.
Cappella b. Petri in curte Guardastalla saec. X in. a Dominico Cari-
mano Veneto instaurata esse perhibetur. In privilegiis autem, quae sequun-
tur, legimus, ecclesiam ab Ermengarda regina, Ludovici II imp. filia, et ab
ipso Dominico b. Petro oblatam et a Gregorio V ex cappella in plebem pro-
motam esse (n. 2). Quamquam archipresbyter ecclesiae de Guastalla ab
Urbano II aliisque summis pontificibus privilegia libertatis accepit, plebs de
Guastalla inter plebatus Reginensis episcopatus recensebatur. Ad indicium
autem huius libertatis a sede apostolica perceptae ecclesia s. Petri ex iussione
Hadriani IV (n. 6) censum annuum 3 byzantiorum Lateranensi palatio sol-
vere tenebatur, quem Albinus et Cencius in Libro censuum S. R. E. (ed.
Fabre-Duchesne II 114; I 101) ita referunt:
„Plebs de Warstalla [Castalla] III morabutinos".
Archipresbyter et canonici privilegia insuper habuerunt a Mathilda
comitissa a. 1101 (edd. Benamati p. 35 = Affo Antichita p. 32 = Affo Istoria
I 326 n. 23; cf. Overmann Grafin Mathilde von Tuscien p. 167 Reg. 66) et
ab Heinrico VI imp. a. 1191 (Stumpf Reg. 4716). Saec. XI ecclesia s. Petri
Nullius dioecesis renuntiata, a. 1585 a Clemente XIV in abbatiam saecularem
conversa est, sub Bernardino Baldi patricio Urbinate, divi Caroli Borromaei
nepote, viro omni doctrina erudito, primo Guastallensi abbate ordinario.
Denique a. 1828 Leo XII abbatiam Guastallensem episcopali honore decoravit.
Episcopus Guastallensis nunc Mutinensi archiepiscopo suffragatur.
Meminerint praeterea lectores, in loco Guardastalla Paschalem II a. 1106
concilium generale celebrasse.
Antiquum ecclesiae collegiatae s. Petri tabularium periisse videtur.
Heinrici VI privilegium autographum, quod saec. XVIII penes abbatem ordi-
narium Tirelli exstabat, hodie Guastallae in bibliotheca q. d. Maldotti cum
aliis chartis saec. XII adservatur. Romanorum vero pontificum privilegia
autographa in archivis Guastallensibus frustra quaesivimus. Ea transcripsit
408
Reggio-Emilia.
Bernardinus Baldi, primus Guastallae abbas ordinarius, in Historia ms., cuius
autographum cum ceteris eius scriptis in bibliothecam card. Albani devenit
ac postea miserrime in mari periit. Eadem privilegia leguntur in cod. Vat.
lat. 6197 misc. s. XAT sq. (cf. Gott. Xachr. 1903 p. 15). Pauca in archivo
episcoporum Reginensium supersunt.
C = Beinardiuo Baldi da Urbino abbate di San Pietro di Guastalla Uistoria di
Guastalla, ms. autogr. s. XVI ex. — XVII in., olim Romae in bibl. Albani; cf.
Ireneo Affb Vita di Mons. Bernardino Baldi di Urbino (Parma 1783) p. 201 sq.
et Afib Istoria I praef.
C = Ireneo Affb Estratti della storia di Guastalla, ms. di Bernardino Baldi che
si conserva originale in Roma nella biblioteca Albani, s. X^^II, Parma Bibl.
Palatina cod. 664; cf. G6tt. Nachr. 1900 p. 7.
D = Miscellanea, s. XVI sq., cod. Vat. lat. 6197 f. 344 sq.; cf. Gott. Nachr. 1903 p. 15.
*1 (GtiastaUa 997 feb.)
Gregorius V consecrat ecclesiam s. Petri ex cappella in plebem promotam.
Laud. in n. 2. 4. 5. 6. 9. — Eeg. JL. 3893 ad a. 996—99.
Inscriptio in ecclesia s. XVIII posita (cf. Affb Antichita p. 28; Affb Istoria
I 74 sq.) sequitur tenorem privilegiorum. — De anno cf. G. Mercati in Analecta
Bolland. XV 197.
2 Piacenza 1095 mart. 31
Urbanus II Andreae archipresb. etc: suscipit eccl. b. Petri in Guastallensi
pago sitam, ab Ermengarda regina in suo praedio constitutam et a Domi-
nico Carimano, eiusdem ecclesiae fundatore, b. Petro oblatam et a Gregorio V
in plebem de cappella promotam et consecratam (n. 1), sub apost. protectione
eamque confirmat cum tribus cappellis s. Bartholomaei, s. Georgii et s. Martini;
constituit, ut nullus infra terminos parochiae ecclesiam aedificare praesumat;
concedit fratribus ius eligendi praepositum; subiungit, ut ecclesia eiusque
canonici ab omni saecularis servitii sint infestatione securi omnique gravamine
mundanae oppressionis remoti, nuUi alii nisi Romanae sedi, cuius iuris est,
aliqua teneantur occasione subiecti, et chrisma etc. a quocumque voluerint
catholico libere suscipiant episcopo. — lustis votis. Ego Urbanus etc. Dat.
Placentiae p. m. lohannis S. R. E. card., 2 kal. april. , ind. 3, a. d. inc. 1096,
pont. autem d. Urbani II pp. S.
fC =J C /. 265. D f. 344. — Edd. Affo Istoria 1 325 m. 22 ex C = Migne CLI
412 n. 138. — Begg. J. 4159. JL. 5559.
*3 (1099—1118)
Paschalis II concedit privilegium protectionis.
Land. in v. 4. 5. 6. 9. — lieg. JL. — .
Hoc privilegium a. 1106 oct. tempore concilii Guastallensis editum esse satis
verisimile est.
4 San Beimleffo Po 1132 sept. 7
Innocentius II lohanni archipresb. etc: suscipit eccl. b. Petri in Guastal-
lensi pago sitam, a Gregorio Y in plebem de cappella promotam (n. 1)
et a Paschale privilegii munimine roboratam (n. 3), sub apost. protectione,
et confirmat possessiones seu decimas; de chrismate et oleo sancto atque
Eccl. collegiata s. Petri de Guastalla. 409
ordinatione clericorum sive consecrationibus ecclesiarum a quocumque velint
episcopo catholico accipiendi licentiam fratribus liberam indulget; decernit,
ut nullus ecclesiam infra terminos parochiae aedificare praesumat; confirmat
cappellas s. Bartholomaei, s. Georgii et s. Martini. — lustitiae et rationis.
Ego Innocentius etc. Subscr. 4 card. Dat. ap. s. Benedictum p. m. Aimerici
S. R. E. diac. card. et canc, 7 id. sept., ind. 10, pont. v. d. Innocentii pp. II
a. 3, inc. d. a. 1133.
[Insert. bullae Sixti IV in Beg. Lat. a. 1 1. 15 f. 285 nunc deperd.; cf. Gott. Nachr.
1902 p. 511. C ^J C» f. 266. D f. 345. — Edd. Affb Istoria I H33 n. 29 ex C = Migne
CLXXIX 159 n. 117. — Regg. J. 5433. JL. 7596.
5 Viterho 1145 iun. M
Eugenius III Rainaldo archipresb. etc: repetit Innocentii II privilegium
(n. 4). — Piae postulatio. Ego Eugenius etc. Subscr. 16 card, Dat. Viterbi
p. m. Roberti S. R. E. presb. card. et canc, 18 kal. iul., ind. 8, inc d. a. 1145,
pont. V. d. Eugenii pp. III a. 1.
[Insert. bullae Sixti IV in Eeg. Lat. a. I t. 15 f. 285 nunc depei-d.; cf. n. 4. C =]
C^ f 266'. D f 346'. — Edd. Affd Istoria I 338 n. 31 ex C = Migne CLXXX 1048 n. 32.
— Begg. J. 6161. JL. 8768.
6 Laterano 1157 mai. 13
Hadrianus IV Rainaldo archipresb. etc: re|petit Eugenii III privilegium
(n. 5), sub censu 3 byzantiorum apost. sedi annis singulis persolvendo. —
Quoniam sine verae. Ego Adrianus etc Subscr. 12 card. Dat. Lat. p. m.
Rolandi S. R. E. presb. card. et canc, 3 id. mai., ind. 5, inc d. a. 1157, pont.
V. d. Adriani pp. IIII a. 3.
[C =] C' f 267'. D f. 347'. — Edd. Affo Istoria I 341 n. 34 ex C = Migne
CLXXXVIII 1497 n. 127. — Begg. J. 6973. JL. 10273.
*7 (1159—81)
Alexander III concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 9. — Beg. JL. — .
*8 (1187)
Oregorius VIII concedit privilegium protectionis,
Laiid. in n. 9. — Beg. JL. —.
9 Laterano 1193 iun. 13
Celestinus III Giberto archipresb. etc : suscipit eccl. b. Petri in Varistalla
pago sitam, a Gregorio V in plebem de cappella promotam (n. 1) et Pascha-
lis (n. 3), Innocentii (n. 4), Eugenii (n. 5), Adriani (n. 6)., Alexandri (n. 7)
et Gregorii (n. 8) privilegiis roboratam , sub apost. protectione ; confirmat
possessiones et decimationes terrarum totius curtis nec non terras ab abbatibus
8. Sixti de Placentia per publica instrumenta ecclesiae coUatas, praeterea
publicas poenitentias, causas matrimoniorum, excommunicationes delinquentium,
institutiones ecclesiarum et destitutiones et aedificationes et omnia alia spiri-
tualia totius parochiae, praeter ea, quae ad officium episcopale tantum pertinent,
€t alia iura (iit in n. 4. 5. G)., sub censu 3 byzantiorum apost. sedi annis
410
Reggio - Emilia.
singulis persolvcndo. — Quoniam sine verae. Ego Celestinus etc. Subscr,
2t card. Dat. Lat. p. m. Egidii s. Nicolai in carcere Tulliano diac. card., id. iun.,
ind. II, inc. d. a. 1193, pont. v. d. Celestini III a. 3.
Legitur in Alexandri VI Regestis supplicationum a. V lib. 5: Roma Arch. Vat. SuppL
t. 1026 f. 287' (cf. Gott. Nachr. 1902 p. 511). fC =J C» f. 268 (id. maii). D f 349. — Edd.
Aifb Istoria I 351 n. 43 (id. maii) ex C = Migne CCVI 997 n. 123. — Regg. J. 10427 et
JL. 17004 ad mai. 15.
Bondeno
(Bundenum. Bondenum)
Ecclesia s. Prosperi.
Duo olim huius nominis oppida in territorio Regino exstitere, Bonde-
num de Roncore sive Roncoris sive Diaconi et Bondenum Arduini (cf. Tira-
boschi Dizionario I 60 sq. et Overmann Grafin Mathilde von Tuscien p. 8).
In villa Bundena Gregorius VII a. 1077 feb. 11 commoratus est (cf. supra
p. 324), ibique Mathilda comitissa, quae saepius Bundeni residebat, a. 1115
decessit.
In loco Bondeno de Roncore olim ecclesia plebana s. Prosperi exstabat,
ab archipresbytero recta. Eius memoria saec. XIV periisse videtur. Locua
hodie Mantuanae dioecesi addictus est.
Innocentii II privilegium, quod sequitur, exstat nunc in R. archivo
Regino, ex archivo q. app. Opere pie huc translatum.
A = Orig. Reggio-Emilia Arch. di stato (Opere pie).
I Laterano 1139 oct. 23
Innocentius II Ugoni archipresb. eccl. s. Prosperi de Bundeno etc: confir-
mat possessiones propriis nominibus adnotatas. — Piae postulatio. Ego
Innocentius etc. Subscr. 6 card. Dat. Lat. p. m. Aimerici S. R. E. diac»
card. et canc, 10 kal. nov., ind. 3, inc d. a. 1139, pont. v. d. Innocentii pp,
II a. 10.
A. — Edd. Tiraboschi Mem. Mod. III'' 8 n. 360 ex A = Migne CLXXIX 484 n. 421,
— Regg. J. 5739. JL. 8049.
Gonzaga
Monasterinm s. Benedicti.
In loco Gonzaga, quem Adalbertus comes Mutinensis a. 967 ab abbate
Lenensi per commutationem accepit (edd. Bacchini Dell' istoria del mon. di
S. Benedetto di Polirone, Doc p. 12; Tiraboschi Mem. Mod. P 133 n. 108),
iam a. 1035 ecclesia s. Benedicti exstabat, a Richilda, Bonifatii marchionis
uxore, dotata (edd. Bacchini 1. c Doc p. 24 = Rena e Camici Serie de' duchi
e marchesi di Toscana P 64 n. 8). Ibi Mathilda comitissa monasterium
monachorum Benedictinorum instituit (cf. Overmann Grafin Mathilde von
Tuscien p. 170. 183 Regg. 72. 123), quod s. Petri apostoli ditioni subdidit et
Eccl. s. Prosperi de Bondeno — Eccl. s. Laurentii de Piguguauo. 411
Romanae ecclesiae proprietario iure concessit, tali tenore, ut abbas apostolicae
sedi censum annuum persolveret (edd. Margarini Bull. Cas. II 118 n. 124
= Fiorentini Mem. della contessa Matilda ^ Doc. p. 266 ; cf. Overmann Grafin
Mathilde von Tuscien p. 189 Reg. 143). Hic census ab Albino et Cencio in
Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne II 114; I 102) recensetur:
„Ecclesia de Gonzago I unciam auri."
Paschalis II a. 1105 monasterium s. Benedicti apud Gonzagiam cum
cappella s. Mariae infra castrum abbati s. Benedicti Padolironensi confirmavit,
salvo iure oboedientiaque Regensis episcopi (JL. 6012); inde censum illum
I unciae auri abbas Padolironensis pro monasterio de Gonzaga solvere con-
suevit (cf. Cencii Libr. censuum S. R. E. 1. c. I 127).
Locus nunc ad Mantuanum episcopatum pertinet. De eo cf. Lubin
p. 163; Tiraboschi Dizionario I 354 sq.
Chartae ad monasterium s. Benedicti de Gonzaga pertinentes in tabu-
lario Padolironensi, nunc in R. archivo Mediolanensi, inveniuntur. Sed privi-
legium pontificium ante Innocentium III frustra quaesivimus.
Pegognaga
(Pigugnaia. Pigugnanum. Pigognum)
Ecclesia $. Lanrentii.
Plebs de Pigugnano venerandae aetatis recensetur inter ecclesias Regini
episcopatus in Lucii II et Eugenii III privilegiis (v. Reggio, Episc. n. 10. 11),
nunc vero ad Mantuanum episcopatum spectat. Fuit ecclesia collegiata, ut
Honorii HI privilegium a. 1221 mai. 4 (Pressutti Reg. Honorii III t. I 543
n. 3339) docet, quo archipresbytero et capitulo plebis de Pigugnano Regin.
dioec. novenarium canonicorum numerum confirmavit. — De loco cf. Tira-
boschi Dizionario II 187 sq.
1 Tusadanum (1170—80) dec. 23
Alexander III R(ainerio) abbati s. Benedicti superPadum: confirmat com-
positionem, quam I(acobus) Reginus archidiaconus et A. Mantuanus causi-
dicus inter eum et Mazonem archipresbyterum s. Laurentii de Pigogno super
quibusdam possessionibus, decimis, ficto et poena fecerunt.
V. Mautova, Mon. s, Benedicti super Padum (JL. 13537).
PARMA
Vita prima s. Bernardi S. R. E. card. et Parmensis episcopi, ab anouymo Par-
mensi prorsus coaevo exarata, s. XII, edd. Barnabas Parmensis, monachus Casinensis
(Parmae 1609); Aftb Vita di San Bernardo (Parma 1788) p. 207sq.; Mou. hist. ad prov.
Parm. III 491 .sq. — Vita secunda s. Bernardi, b. Attoue abbate Vallombros. et ep.
Pistorien. auctore, s. XII, edd. Adrianus Cyprarius abb. de Sah enere (Romae 1602) ; "^ Thesaurus
Velius (Romae 1612); ' ital. (Parma 1618); * (1732); Affo Vita di Sau Bernardo p. 221 sq.;
Mon. hist. ad prov. Parm. III 497 sq. — Angelo Mario Edoari Da-Erba Compendio de
r origine, antichita, successo e nobilta de la citta di Parma, mss. s. XVI sq., (de codd. cf.
Lottici e Sitti Bibliogr. p. 137) et Excerpta e conipendio chronicorum omnium saec. XIV,
quod italice concinnavit Augelus Mario Edoari Da-Erba, edita in supplemeutum eorum,
quae hodie desiderantur, iu: Chrouica Parmensia a saec. XI ad exitum saec. XIV (Pai-mae
1858). — Bouaveutura Augeli La historia della citta di Parma e la descrittione del
fiume Parma (lu Parma 1591). — Antouio Maria Garofani II sautoario di Parma (Parma
1593). — Roberto Rusca Catalogo dei vescovi Parmensi, a. 1599 (cf. Allodi Serie ' p. VII).
— Ranuccio Pico Teatro de'santi e beati della citta di Parma e suo territorio (In Parma
1642). — Ughelli 'II 179 sq.; ^* II 140 sq. — Franc. Bordoui Thesaurus sanctae eccle-
eiae Parmeusis ortus sanctorum et privilegiorum (Parmae 1671). — Mauritii Zappata
Notabilia rerum Parmensium iu uuum cougesta, mss. s. XVII ex. (cf. Lottici e Sitti p. 161).
— M. Zappata Florum Parmeusis viridarii decerptorum a. 1690, ms. s. XVII, Parma Bibl.
Palatina cod. 1540. — (Giusto Fontaniui) Dell' istoria del dominio temporale della sede
apostolica nel ducato di Parma e Piacenza (In Roma 1720). — (I. Foutanini) Historia
summi imperii apostolicae sedis in ducatum Parraae ac Placentiae (Romae 1721). —
Apologia per la scrittura pubblicata in Milauo Ta. 1707, ed Osservazioni critiche sopra
ristoria del domiuio temporale della sede apostolica nel ducato di Parma e Piacenza
(lu Milano 1727). — Bonaventura Sacco Historia episcoporum Parmensium, ms. s. XVIII,
Modeua Bibl. Estense (Ms. Campori 1029). — Flavio Sacco Lettera scritta sul punto di
storia del palazzo vescovile di Parma al Sig. Gius. Fossa (Parma 1737). — (Niccold
Antonelli) Ragioni della sede apostolica sopra il ducato di Parma e Piaceuza I— X
(In Roma 1741). — Paolo Luigi Gozzi Miscellanea storica sive Codice diplomatico Par-
mense vol. I— IV, ms. s. XVIII, Parma Bibl. Palatina codd. 426 — 29. — P. L. Gozzi Historia
di Parma dal 300 al 1776, vol. I-III, ms. s.XVIII, ib. codd. 421—23. — P. L. Gozzi
Storia di Parma vol. I— IV^ ms. s. XVIII, ib. codd. 1261—03. — P. L. Gozzi Descrizioue
delle chiese di Parma e Piacenza, ms. s. XVIII, ib. cod. 479. — P. L. Gozzi Storia eccle-
siastica Parmigiana, ms. s. XVIII, ib. cod. 962. — P. L. Gozzi Memorie per servire alla
storia ecclesiastica della citta di Parma (ex libris mss. Caroli Vaghi), ms. s. XVIII, ib.
cod. 560. — Ireueo Aff5 Vita di Sau Beruardo degli Uberti (Parma 1788). — I. Affo
Illustrazione di un antico piombo del Museo Borgiano di Velletri appartenente alla
memoria ed al culto di Sau Geuesio vescovo di Brescello (Parma 1790) p. 8sq. — I. Affo
Storia della citt^, di Parma I— IV (Parma 1792-95). — I. Aff5 Chiese e mouasteri della
cittil di Parma, ms. s. XVIII, Parma Bibl. Palatina cod. 1182. — Gioseftantonio Foschieri
Episcopatus Farmensis. 413
Notizie istoriche della terra di San Secondo nel ducato di Parma (Parma 1798). — I. Aff6
Memorie storiche di Colorno (Parma 1800). — Alessandro Sanseverino Istoria di Parma
dal principio al sec. XVIII, vol. I. II, ms. s. XVIII, Parma Bibl. Palatina codd. 528. 529. —
Antonio Bresciani Compendio della vita dei santi e beati Parmigiani (Parma 1815). —
(Gabbi) Chiese di Parma vol. I. II, ms. s. XIX in., Parma Arch. di stato. — Paolo Donati
Nuova descrizione della cittii di Parma (Parma 1824). — Lorenzo Molossi Vocabolario
topografico dei ducati di Parma, Piacenza e Guastalla (Paruia 1832—34). — Gio. M. Allodi
Serie cronologica dei vescovi di Parma ' (Parma 1833); * (Parma 1842); 'I — II (Parma
1854 — 57). — Franc. Nicolli Codice diplomatico Parmense I. II (Piacenza 1835). —
Franc. Cherbi Le grandi epoche sacre diplomatiche cronologiche critiche della chiesa
vescovile di Parraa I — III (Parma 1835—39). — Enrico Scarabelli I castelli del territorio
Parmigiano descritti (Parma 1838). — G. M. Allodi Storia della chiesa di Parma (Parma
1839). — Antonio Barbieri e Gaetano Negri Cenni intorno la vita di Sant' Ilario ..
epoca in cui divenne protettor universale della citta e diocesi di Parnia (Parma 1846).
— Enrico Searabelli Cenni storici artistici intoruo alla chiesa e al cia monastero di
S. Quintino di Parma (Parma 1846). — Cappelletti XV 91 sq. — Paolo Panegrossi
Memorie storiche intorno a S. Bernardo card., vescovo e protettore principale della diocesi
de'Marsi 1079-1130 in: Civilta cattolica 1867 p. 141 sq, — Emilio Seletti La citta di
Busseto capitale un tempo dello stato Pallavicino I— III (Milano 1883). — Francesco
Magani II culto di S. Siro nella diocesi di Parma [Nou vidi]. — Severino Frati San Ber-
nardo vescovo di Parma (Parma 1885). — (N. Pelicelli) Guida storica, artistica e monu-
mentale della citta e provincia di Parma ' (Parma 1887); '^(1906). — Luigi Barbieri
I Parmigiani cardinali della s. chiesa Romana (Parma 1894). — Manio Tarchi (Tarchi-
oni) L' anno 1106 nella storia di Parma cioe la ricongiunzione del popolo Parmense colla
chiesa Romana (Parma 1899). — Gio. Mercati Parmensia in: Studi e documenti di storia
e diritto XXIII (1902) Isq. — Franc. Magani II pivi antico vescovo di Parraa, del quale
si abbia raeraoria (Parma 1902). — Pietro Piacenza Parma sede vescovile nel secolo IV
in: Arch. stor. per le prov. Parmensi VIII (1904) 113sq. — 0. Salavolti e A. Soragna
Cenni storici sugli antichi pievati e castelli della diocesi Parmense I (Parma 1904). —
Dante Munerati L' azione del card. S. Bernardo degli Uberti nella pacificazione della
chiesa Pamiense in: Rivista di scienze storiche Illb (1906) 77 sq. — D. Munerati Sulle
origini dell' antipapa Cadalo vescovo di Parma ib. III» (1906) 167 sq. 277 sq. 342 sq. —
Luigi Leoni Del culto di San Bernardo nella citta e diocesi di Parma (1906). — Nestore
Pelicelii Bernardo degli Uberti cardinale e vicario di Pasquale II in Lombardia (Parma
1906). — Tullio Bazzi e Umberto Benassi Storia di Parraa (Parma 1908).
De auctoribus, qui de historia Parmensi egerunt, cf. Ireneo Aff5 Memorie degli
scrittori e letterati Parmigiani I — V (Parma 1789); coutin. da A. Pezzana VI— VIII (Parraa
1825 — 33); G. B. lanelli Dizionario biografico dei Parmigiani illustri e benemeriti nelle
scienze, nelle lettere e nelle arti (Genova 1877); R. Di Soragna BibliograBa storica e
statutaria delle provincie Parraensi (Parma 1886); Stefano Lottici e Giuseppe Sitti
Bibliografia generale per la storia Parmense (Parma 1904); Enrico Alinori Bibliografia
Parmense nella seconda meta del secolo XIX in: Arch. stor. per le prov. Parmensi N. Ser. II
(1905) Isq.
Episcopatus Farmensis.
Parmensis episcopatus origines incertae sunt. P. Irenaeus Affo, histo-
riarum Parmensium scriptor, sedem cathedralem, destructo oppido Brixel-
lensi, saec. YI ex. Parmam translatam esse contendit; sed loh. Mercati nuper
demonstravit, iam saec. IV TJrbanum Parmae episcopum fuisse, qui a. 378
aut a. 380 a concilio Romano depositus fuit (cf. Studi e doc. XXIII 4 sq.).
Alii Philippum primum Parmensium antistitem fuisse haud merito autumant.
414 Parma.
Saec. VII in. Exsuperantium cathedram Parmensem tenuisse , sunt qui ex
Gregorii I epistola ad lohannem subdiaconum Ravennae (v. Ravenna, Apo-
crisiarii S. R. E. n. 15) colligant, sed res valde dubia est. Inter Parmenses
episcopos celebres sunt Wigbodus (cf. n. 1 — 8), Helbuncus, Guidonis et Lam-
berti imperatorum summus cancellarius, Hubertus, Ottonis I et II archican-
cellarius, Sigefredus, monasteriorum s. lohannis evang. et s. Pauli pius insti-
tutor, Heinricus, Heinrici II imp. cancellarius, Hugo. Conradi H cancellarius,
Cadalus ille, postea sub nomine Honorii II antipapa, s. Bernardus presb.
card. tit. s. Chrysogoni et Pasohalis II legatus ac vicarius in Langobardia,
Lanfrancus, quem ab Eugenio III depositum esse, Parmensi episcopali
dignitate suppressa, Ughelli aliique nescimus quo argumento nisi contendunt.
Denique laudamus Aicardum ep., qui Victoris IV antipapae gratia S. R. E.
presb. card. et Friderici I imp. voluntate Parmensis civntatis potestas fuit (cf.
AfFo Storia di Parma II 376 n. 75).
Parmensis episcopatus primo Mediolanensi, postea Ravennatensi pro-
vinciae addictus est. Tempore vero schismatis Paschalis II a. 1 106 Par-
mensem episcopatum a iurisdictione Ravennatis exemit (n. 13). Sed iam
a. 1119 Gelasius II Gualterio Ravennati archiepiscopo Aemiliae episcopatus
restituit, quod confirmarunt Calixtus H, Honorius II, Innocentius II (v. Ra-
venna, Archiepisc. n. 189. 190. 194. 198). Alexandrum III quoque Gerardo
archiepiscopo Ravennati Parmensem et Bononiensem episcopatus confirmasse
legimus (v, Ravenna, Archiepisc. n. 224). A. 1583 novo Bononiensi archi-
episcopatui addicta, a. 1875 Parmensis ecclesia apostolicae sedi immediate
subiecta est.
Inter catalogos ecclesiarum Parmensis episcopatus notamus hos: „Descriptio
plebatuum sive Notula delle decime a. 1230" (ed. O. Salavolti e A. Soragna
Cenni storici sugli antichi pievati e castelli della diocesi Parmense I) et
„Elenchus ecclesiarum Parmensium auctore cancellario episcopali Della Torre
a. 1560", ms. s. XVI, Parma Bibl. Palatina, et „Liber cathastri ecclesiarum,
plebatuum et beneficiorum civitatis et dioecesis Parmensis a. 1584", ms.
s. XVI, Modena Bibl. Estense (Ms. Campori); cf. L. Lodi Catalogo dei codici
e degli autografi posseduti dal marchese Gius. Campori p. 112 n. 154.
Archivum cancellariae episcopalis, in quo nostris temporibus multae
chartae antiquae, inter quas pleraque imperatorum ac regum diplomata, repertae
sunt, Romanorum pontificum privilegia ante a. 1198 non possidet. Frustra
etiam inspeximus volumen inscriptum „Privilegia Parmensis ecclesiae", ms.
8. XVII in., Roma Arch. Vat. Arm. LXI t. 28 (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 379),
quo Ughelli usus est.
De archivis Parmensibus cf. Blume Iter II 1 sq. ; Fr. Bonaini Gli archivi
deir Emilia in: Giornale stor. degli archivi Toscani V (1861) 207 sq.; Beth-
mann in Archiv XII 687 sq.; A. Ronchini in Arch. stor. ital. Ser. III t. V*
(1867) 182 sq.; W. Schum in N. Archiv I 145; H. Bresslau ib. III 108;
H. Simonsfeld ib. XXV 701 sq. ; Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 637 ; Pflugk-
Harttung Iter p. 68 sq.; Gott. Nachr. 1900 p. 2 sq. De R. bibliotheca Pala-
Episcopatus Parmensis. 415
tina cf. P. Paciaudi Memoria ed orazione intorno la biblioteca Parmense
(Parma 1815); Fed. Odorici Memorie storiche della nazionale biblioteca di
Parma in: Atti e Mem. per le prov. Modenesi e Parmensi I (1803) 349 sq. II
(1864) 443 sq. III (1865) 397 sq. De bibliotheca Musaei cf. St. Lottici-
Maglione in Mazzatinti Inventari dei manoscritti delle biblioteche d'Italia
XIV 83 sq.
1 (876 nov. 16)
lohannes VIII Karolo imp.: nuntiat, Wigbodum eccl. Parmen. an-
tistitem apostolorum adiisse limen et sedem, tam orationis voto quam in-
veniendae per se imperatoris gloriae desiderio; rogat, ut suscipiat illum ut
8ua viscera, quia, etsi forte quondam impcratori erat inutilis, nunc autem
ei et sibi utilis. — Quia desiderandam. Dat. [16 kal. dec. ind. 10 1.
Reg. lohannis VIII ep. 28. — Edd. Carafa Epp. dea: III 3W n. 27. Ughelli * II 184;
^ II 146. Mansi XVII 25 n. 27. Affb SU/ria I 287 n. 13. Migne CXXVI 699 n. 46. —
Begg. J. 2294. JE. 3065.
Wibodo iarn a. 870 una cum lohanne et Petro epp. et Petro preab. card. apost.
sedis legatione in Germania functus est (cf. Diimmler Gesch. des ostfrank. Reiches
* II 306).
2 877 mart. 27
lohannes VIII Wigbodo ep. Parmensi: hortatur eum, ut, quoscumque et
quomodocumque possit, ad defensionem S. R. E. filiorum excitet, incitet et
compellat et cum his, qui ei adhaerent, ad colloquium suum accelerare ne
pigritetur, quatenus communi consiho gens impia suis eliminetur c finibus;
votis eius, prout temporis quaUtas et causarum dispensatio concesserit, gra-
tanter annuit; mandat, ut epistolas suas ad eos, quibus directae sunt, faciat
asportari. — Devotionis tuae. Dat. 6 kal. april. ind. 10.
Beg. lohannis VIII ep. 45. — Edd. Carafa Epp. decr. III 326 n. 44. Mansi XVII
40 n. 44. Affb Storia I 288 n. 14. Migne CXXVI 721 n. 67. — Eegg. J. 2315. JE. 3086.
3 (878)
lohannes VIII Wibbodo ep.: litteras eius et relatum hominis eius earum
geruli se recepisse nuntiat; hortatur eum, ut, antequam Karolomannum ipse
alloquatur, legatum cum litteris mittere satagat et in colloquio eius praesentia
■esse studeat. — In lectione litterarum. Dat. [ ].
Beg. lohannis VIII ep. 126. — Edd. Carafa Epp. decr. III 383 n. 116. Mansi XVII
91 n. 116. Migne CXXVI 804 n. 162. — Begg. J. 2411. JE. 3165.
In n. 3. 4. 5 legitur ,Dat. ut supra" (i. e. ,4 id. iun. ind. 11" ex ep. 112 =
JE. 3157), sed librarium in gravissimum errorem incidisse manifestum est.
4 (878)
lohannes VIII Supponi glorioso comiti: mandat, ut secum Anspertum
(Mediolanen.) et Wibbodum (Parmen.) epp. assumat et apud Karolomannum
regem omnia sua ordinabiUter ponat. — Primum quidem. Dat. [ ].
Beg. lohannis VIII ep. 129. — Edd. Carafa Epp. deer. III 377 n. 107. Mansi XVII
m n. 107. Migne CXX VI 784 n. 138. — Begg. J. 2387. JE. 3166.
Conf. Dummler Gesch. des ostfrank. Reiches * III 80 et lohannisVIII aliam
epistolam ad Supponem comitem missam JE. 3201. — De notis chronologicis cf. n, 3.
416 Parma.
5 (878 nov.)
lohannes VIII Wibbodo Parmensi et Paulo Placentino et Paulo Regensi
et Liudoino Mutinensi epp.: nuntiat, se 8 kal. dec. (nov. 24) Taurinium
venisse ; iubet, ut 4 non. dec. (dec. 2) Papiae ad synodum celebrandam esse
debeant; qui primo hanc epistolam legerit, aliis sub omni festinatione trans-
mittat. — Sanctitatem vestram. Dat. [ ].
Beg. lohannis VIII ep. 148. — Edd. Carafa JEpp. decr. lU 397 n. 142. Mansi XVII
103 n. 142. Affb Storia I 293 n. 16. Migne C XXVI 806 n. 166. — Begg. J. 2415. JE.3202.
De notis chronologicis cf. n. 3.
6 (879 mai. 2)
lohannes VIII Widbodo ep.: mittit missos suos, cum quibus aut ipse
in servitium s. Petri ad Karolomannum regem ire omnemque suae volun-
tatis causam et necessitatem apud eundem regem perficere studeat aut fide-
lissimura et idoneum virum dirigat, qui vicem eius in omnibus sagaciter possit
explere; missos suos sine tarditate ire ac reverti praecipit, ne ultra 3 dies
illos penes se retinere procuret; si fortasse ad Karolomannum pro eius cor-
porea infirmitate ire non posse contigerit, ad Karohim regem ipsius germanum
eos quocumque modo proficisci faciat; redarguit eum, quod res et possessi-
ones Angelbergae imperatricis sint a quibusdam malefactoribus omnimodis
depraedatae. — Quoniam prae omnibus. Dat. [6 non. mai.j.
Beg. lohannis VIII ep. 182. — Edd. Carafa Epp. decr. III 413 n. 173. Mansi XVII
117 n. 173. Affb Storia 1 295 n. 19. Migne CXXVI 831 n. 216. Watterich Pontif. Bom.
vitae I 647. — Begg. J. 2465. JE. 3245.
De re cf. Dutnmler Gesch. des ostfrank. Reiches * III 102.
7 (879 mai. 6)
lohannes VIII Witbodo ep. et consiUario suo: nuntiat, se assidua et supra
modum gravi paganorum infestatione gravatum, cuiuslibet regis iam cupiisse
habere solatium; si Karolomannum posse incunctanter agnoscat, apud illum;
sin autem, apud Karolum regem causas et utilitates ecclesiae apost. prudenti
dumtaxat consiHo agere et ad perfectum deducere satagat. Si archicappellanus
Karoli regis venerit, mandat, ut cum eo ad se pariter veniat; sin autem ipse
Romam non venerit, eo diligenter inquisito, causas et voluntates atque devo-
tiones vel Karolomanni vel ipsius germani sibi litteris praesentialiter inno-
tescat: mandat, ut huius textum epistolae, ut nullus agnoscat, statim igne
comburat. — Cum assidue. Dat. [6 die m. mai. ind. 12].
Beg. lohannis Vlll ep. 187. — Edd. Carafa Epp. decr. III 417 n. 179. Mansi XVII
121 n. 179. Affb Storia I 296 n. 20. Migne CXXVI 834 n. 221. — Begg. J. 2470.
JE. 3250.
De re cf. Dummler Gesch. des ostfrank. Reiches * III 104.
8 ■ (880 iul. 18)
lohannes VIII Karolo glorioso regi: gratias agit de eius litteris; se fideli
relatione ep. Wibbodi eius voluntatis arcana cognovisse scribit; nuntiat, se
ipsius Wibbodi ep. hortatu in quandam curtem suam exivisse et una cum
Widone comite, Lamberti filio, loqui voluisse; sed ipsum adesse praetermisisse
etc. — Regiae magnitudinis. Dat. [15 kal. aug. ind. 13].
Episcopatus Parmensis. 4I7
Reg. lohannis VIII ep. 259. — Edd. Carafa Epp. decr. III 472 n. 249. Mansi XVII
183 n. 249. Affb Storia 1.300 n. 23. Migne CXXVI 907 n. 295. — Begg. J. 2542. JE. 3321.
De re cf. Diimmler Gesch. des ostfrank. Reiches * III 176. — Adnotamus deni-
que Caroli III imp. privilegium a. 887 Wibodoni ep. concessum, quo ei omnes res
confirmavit, quas per pontifices Romanae ecclesiae ipse et Vulgunda Deo dicata
acquisierunt (Muhlbacher Keg. Kar. > n. 1715; * n. 1762).
*9 (887—88)
Stephanus Y multotiens Paulum ep. P[lacen]tinum, Wibodo ep. (Parmensi)
reclamante, ad iudicium vocat.
V. Piacenza, Episc. n. 11.
10 (887—88)
Stephanus V Paulo ep. P[lacen]tino: nuntiat, se deliberasse Wibodum ep.
(Parmensem), quia pie semper praesens sempcrque iudicium desiderans sem-
perque fuit oboediens, Montem Spilonem cum omnibus sibi pertinentibus habere
perpetuo; praecipit, ut quicquid de frugibus exinde tollcre praesumpserit,
omni temeritate remota, integriter praefato Wibodo reddat.
V. Piacenza, Episc. n. 12. — Paulo successit Elbungus, de quo cf. Sergii III
epistolam ad Leopardum abbatem Nonantulanum missam (v. Modena, Mon. s. Sil-
vestri Nonantulanum n. 16).
11 (Laterano) 1079 feb. 14
GregoriusVII Evrardo Parmensi ep. : reprehendit eum, quod (Ecardum
Augiensem) abbatem, ad se venientem et ad s. synodum properantem, cepit;
praecipit ei, ut, si nondum dimiserit eum, continuo cum honore perduci faciat
ad Mathildim; interim vero ab episcopali ofFicio abstineat, usque ad se ipse
veniat; sin autem his mandatis obtemperare noluerit, ecclesiae introitum ei
interdicit. — Diu est quod. Dat. in synodo 16 kal. mart. ind. 2.
Reg. Gregorii VII lib. VI ep. 18. — Edd. Carafa Epp. deer. III 778 n. 18 = Tartini
Rer. Ital. Scr. I 299. Mansi XX 272 n. 18. Affb Storia II 334 n. 33. CherU I 258. Migne
CXLVIII 527 n. 18. Jaffe Bibl. rer. Germ. II 355. — Regg. J. 3835. JL. 5104.
Evrardus ep. a. 1080 iun. 25 actis concilii Brixinensis subscripsit.
12 (1098)
Clemens III (Wibertus antipapa) U(goni) card. : eum de infestae insidiis
alterius lezabel (Mathildae comitissae) consolatur; cupit, eum synodo interesse
sive cum Parmensi ep. sive cum aliquo alio. — Fama discurrente.
Gesta Romanae eccl. contra Hildebrafidum ep. 7 (in codd. Bruxdlensi n. 11196 — 97 et
Hannoverano n. 110). — Edd. Sudendorf Registrum II (1851) 37 n. 31. K. Francke in Mon.
Germ. Lib. de lite II 408. — Beg. JL. 5320 ad a. 1084.
Epistolam hanc Sudendorf I. c, Giesebrecht Gesch. der deutschen Kaiserzeit
* III 1175 et Loewenfeld ad a. 1084, Kohucke Wibert von Ravenna p. 70 ad a. 1085,
los. Schnitzer Die Gesta Romanae ecclesiae des Kardinals Beno (Bamberg 1892)
p. 25, K, Francke 1. c, Overmann Grafin Mathilde von Tuscien p. 164, Meyer von
Knonau Jahrbiicher V 44 not. 33 ad a. 1098 referunt.
13 Guastalla 1106 oct. 22
Paschalis 11 in concilio apud villam Guardastallum , a. d. inc. 1106, 11 kal.
nov. celebrato constituit, ut Aemilia tota cum suis urbibus, id est . . Parma . .,
nunquam ulterius Ravennati metropoli subiaceat.
V. Aemilia n. 48 et Ravenna, Archiepisc n. 188.
Eehr, Italia pontificia V. ^'
4 1 S Parnia.
*i4 (Guastalla 1106)
Paschalis 11, Parmensibus civibus devotissime supplicantibus, Bernardum
card. s. Chrysogoni, licet invitum. in episcopum consecrat.
Vita Mathildi;^ comitissne auctryre Donizone (Mon. Gervi. Scr. XII 401) et Vita s. Ber-
tiardi I et II (r. supra j)- 412). — Reg. JL. — .
Adnotainus hoc loco epistolam, quam Ho. quondam Parmensis eccl. archipres-
byter ad P(aschalem) II de reconciliatione ecclesiae Parmensis misit (ed. G. Mer-
cati ex cod. Vat. lat. 4930 s. XI in: Studi e documenti di storia e diritto XXIII 9).
15 (1106 ex.)
Paschalis II B(ernardo) Parmensi ep. : mandat, ut, quotiens monasterii
s. Petri de Coelo aureo frati-es episcopalibus indiguerint officiis, vel ipse eis
tribuat vel a quibus ei visum fuerit tribui faciat.
V. Pavia, Mon. s. Petri in Coelo aureo (JL. 6081).
16 Bihhiano 1142 aug. 13
Ubaldus presb. card., S. R. E. legatus. definit litem diu agitatam inter Par-
mensem et Reginum epp. de ecclesia (s. Laurentii) de Vetto et de ecclesiis
de Valvisneria (Vallisnera).
V. Reggio. Episc. n. 10. — S. Beruardo ep. a. 1133 dec. 4 mortuo, Albertus quidam
symoniace electus est (cf. Modena, Episc. n. 12), quo amoto, Lanfrancus successit.
17 (1172)
O(ddo) S. R. E. diac. card., apost. sedis legatus, B(ernardo) Parmensi ep.: nun-
tiat, se receptis eius litteris per mag. Alexandrum advocavisse peritissimum
causidicum de civitate sua eiusque consilium audivisse; decernit, ut in causa
appellationis novi testes recipi seu produci non debeant in capitulis iam
agitatis; super novis autem capitulis relinquatur arbitrio boni et innocentis
iudicis. — Receptis litteris.
Legitur in cod. can. BurcJiardi s. XI (add. a mann s. XIII ad lib. VII c. 7) Parma
BM. Palatina. — Ed. Gott. Nachr. 1911. — Beg. JL. — .
*18 (1176)
Alexander III committit lohanni ep. Brixiensi, ut controversiam inter
Placentinum et Parmensem epp. super eccL s. Martini in Speculo et eccl.
s. Christinae in agro Placentino sitis cognoscat et sine remedio appellationis
terminet.
V. Piacenza, Episc. n. 67.
19 Anagni (1176) nov. 12
Alexander III (Tedaldo) ep. Placentino: confirmat sententiam, a Brixiensi
ep. super controversia inter eum et Parmensem ep. de eccL in castro Speculi
et eccl. s. Christinae prolatam.
V. Piacenza, Episc. n. 68.
*20 1177 mai. 1
Alexander III conccdit ecclesiae Parmensi privilegium.
Beg. Sigoniits Hist. de regno Italiae ' p. 806; ^ p. 620 (kal. mai. a. 1177); cf. A. Hessel
De regno Italiae libri 20 von Carlo Sigonio (Berlin 1900) p. 35. JL. — .
Episcopatus Pannensis. 419
21 Anayni (1173—79) nov. 25
Alexander III Parmensi et Regino epp.: mandat, quatenus O(mnebonum)
Veronensem ep. moneant, ut abbatem et fratres mon. de Nonantula in posses-
sionem terrarum in curte Nugariae reducat; si R. filius comitis, ab eo iniuste
investitus, eosdem fratres de ipsis terris indebite molestaverit, eum appel-
latione cessante vinculo anathematis astringant.
V. Modena, Mon. .s. Silvestri Nonantulanum n. 87.
22 Tusculamm (1180) iul. 13
Alexander III (Oberto) Terdonensi, T(edaldo) Placentino, O(ffredo) Cre-
monensi et B(ernardo) Parmensi epp. et canonicis s. Donnini : praecipit, qua-
tenus parochianis suis, quos possessiones monasterii Theodotae per intrusas
habuisse vel alias illicite detinere ipsis constiterit, districte mandent, ut ipsas
memorato monasterio sine difficultate restituant et in pace dimittant.
V. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 13685).
23 Tusculanum (1171—81) iun. 27
Alexander III Parmensi et Regino epp. : mandat, quatenus Willelmum et
Minaboves de Cav et Gerardum de Ancuila et quosdam alios
parochianos ipsorum compellant, ut ab inquietatione ecclesiae de Cellis, quae
ad Nonantulanum mon. proprie spectat, penitus desistant et res ablatas eidem
ecclesiae restituant, aut si aliquid iuris in rebus praefatae ecclesiae se
habere confidant et causam intrare decreverint, in praesentia ipsorum ab
abbate et fratribus Nonantulanis iustitiae complementum recipiant.
V. Modena, Mou. s. Silvestri Nonantulanum n. 91.
24: (1159—81)
Alexander III Parmensi ep.: consultationi eius respondet de matrimonio
cuiusdam civis Parmensis investigando, qui propter homicidium de civitate
timore mortis exivit, sed litteris episcopi quaesitus nondum potuit inveniii,
licet quinquennium sit transactum; mandat, ut, si legitime accusatores et
testes appareant, etiamsi nequiverit inveniri, testes recipere possit et fine
canonico iudicium terrainet. — Relatum est.
Comp. I lib. IV t. 19 c. 1. Deer. Gregorii IX Kb. IV t. 18 c. 1. — Edcl. Atigtistini
Tarraconen. Opp. IV 266. Friedberg II 717. — Regg. J. 9114. .IL. 14052.
In quibusdam codicibus legitur inscriptio „Parisiensi episcOpo".
25 Velletri (1182- 83) mai. 17
Lucius III Placentino, Parmensi, Cremonensi et Terdonensi epp. et prae-
posito et canonicis s. Donnini: mandat, quatenus parochianos suos districtius
moneant, ut quae illis a D. qd. intrusa monasterii s. Mariae Theodotae sine
assensu capituli concessa sunt vel a Caecilia abbatissa confirmata, monasterio
sine difficultate restituant.
V. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 14776).
26 Verona (1186) ian. 4
Urbanus III Placentino, Parmensi et Cremonensi epp. et archidiaconis et
decanis et presbyteris in eisdem episcopatibus constitutis: praecipit, ut, si qui
27*
420 Parma.
monachi, canonici, clerici vel laici contra privilegia sedis apost. fratres de
Columba decimarum exactione gravare praesumpserint, eos excommunicationis
sententia percellant, monachos et canonicos sive clericos, appellatione cessante,
ab officio suspendant; mandat, quatenus, si quis in fratres mon. de Columba
manus violentas iniecerit, eum publice excommunicatum denuntient.
V. Piacenza, Mon. s. Mariae de Columba n. 11.
27 Verona (1186-87) mai 23
Urbanus III Placentino, Parmensi, Cremonensi et Terdonensi epp. et. prae-
posito et canonicis s. Donnini: repetit Lucii III rescriptum (n. 25).
V. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 15861).
28 Fornovo 1187 nov. 30
Gregorius VIII Terdonensi et Placentino, Cremonensi et Parmensi epp. et
canonicis s. Donnini: praecipit, quatenus parochianis suis, quos possessiones
monasterii Theodotae per intrusas habuisse vel alias illicite detinere ipsis
constiterit, districte mandent, ut ipsas memorato monasterio sine difficultate
restituant et in pace dimittant.
V. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 16077).
Ecclesia cathedralis s. Mariae.
Federico Odorici La cattedrale di Parma. Ricerche storico - artistiche (Milana
1864). — F. Pauluzzi II duomo di Parma e i suoi arcipreti (Udine 1894). — Vigenio
Soncini La cattedrale di Parma. Note critico - storiche (Parma 1906).
Canonicam penes ecclesiam cathedralem Wibodo episcopus a. 877 in-
stituit, ut docet eius privilegium (edd. AfFo Storia I 289 n. 15 = Cappel-
letti XV 98). Canonici Parmenses, multis imperatorum et regum privilegiis
honestati, a Romanis quoque pontificibus protectionis privilegia receperimt
sub censu annuo unius byzantii Lateranensi palatio persolvendo, cuius tamen
neque apud Albinum neque apud Cencium mentio fit.
Archivum cum chartis inde ab a. 823, adhuc ditissimum, custoditur in
ecclesia cathedrali. Praeterea adnotamus Libellum continentem chartas diver-
sas pontificum et regum, mb. s. XIV, et Librum instrumentorum s. XIII sq.
cum calendario ecclesiae Parmensis coniunctum. Inventarium librorum ecclesiae
maioris Parmensis a. 1483 confectum vulgavit A. Pezzana Storia della citta
di Parma IV App. p. 72 n. 31.
A = Orig. Parma Arch. capitolare.
B = Cop. ib.
C = Transumptum omnium documentorum voL IIL IV, a. 1751, ib.; cf. GOtt. Nachr.
1900 p. 2.
D = Paolo Luigi Gozzi Miscellanea storica voL I, s. XVIII, Parma Bibl. Palatina
cod. 426; cf. G5tt. Nachr. 1900 p. 5sq.
D» = P. L. Gozzi Historia di Parma vol. I, s. XVIII, ib. cod. 421.
E = Onuphrii Panvinii Schedae, s. XVI, Roma Arch. Vat. Misc. Arm. XI t. 34 [E^\
et Arm. XV t. 128 [E^]; cf. G5tt. Nachr. 1901 p. 2 sq.
Eccl. cathedralis s. Mariae. 421
1 ' Parma 1069 april. 20
■Coram Cadalo praesule atque apostolico electo in iudicio residente, Gundel-
bertus diac. et custos s. Parmen. ecclesiae una cum Rainerio advocato con-
queritur adversus Odam, filiam qd. Benzoni, et Oddonem iugalem eius. —
A. ab inc. d. n. I. Chr. 1069, 12 kal. mad., ind. 7, Ego Cadalus ep. atque
electus apostolicus ss.
A. [C rn p. 183 n. 70]. — Ed. Affb Storia II 329 n. 29 ex A. — Regg. Hilbner
Gerichtsurkimden Reg. 1436. J. p. 402. JL. I p. 594.
^2 Panna 1106 nov. 4
Paschalis II consecrat ecclesiam cathedralem.
Chron. Parmense (edd. Muratori Scr. ' IX 759; * ed. Bonazzi IX p. IX 3; Mon. Germ.
Scr. XVIII 6CyJ): a. 1106, ind. 14, pridie nov. Insaiptio s. XVI in ecclesia: a. 1104, 6 kal.
oct. (edd. Angeli I 73; Pico p. 177; Ughelli ^ II 181; ^ II 142; Bordoni p. 14. 249; Campi
Hist. di Piacenza I 378. 392 ad oct. 27; Affb S. Bernardo p. 143; Cherbi I 280; Allodi Serie
^ I 262). — Regg. Overmann Crrdfin Mathilde von Tuscien p. 178. J. p. 492. JL. I p. 726.
Conf. etiam Vitam Mathildae comitissae auctore Donizone (Mon. Germ. Scr.
XII 401; cf. Baronii Ann. eccl. ad a. 1106 c. 41). — Inscriptio s. XVI, quae in ecclesia
cathedrali exstat: „Paschalis II consecrat templum olim s. Herculano m. sacrum
rifu soliemni MCIV 6 kal. oct.", tot redundat erroribus, ut eam omnino negligamus.
3 Laterano 1141 nov. 7
Innocentius II Bonizoni archipresb. ceterisque canonicis etc: interventu
mag. Hubaldi diac. card. suscipit b. Mariae Parmen. canonicam sub apost.
protectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis et decimas
omnium habitantium in ipsa civitate et in suburbiis, quemadmodum secundum
divisionem plebium eas legitime possederunt, partem oblationum, quae offe-
runtur in vigiliis et festis ss. Moderamni et Remigii de Berzeto, in vigilia
et festivitate s. Donnini de Burgo et in assumptione b. Mariae in plebe de
Cornelio, sub censu byzantii aurei apost. sedi annualiter persolvendo. —
Aequitatis et iustitiae. Ego Innocentius etc. Subscr. 13 card. Dat. Lat. p. m,
Baronis cappellani et scriptoris, 7 id. nov., ind. 5, inc. d. a. 1141, pont. v. d.
Innocentii pp. II a. 12.
A. fC IV p. 65 n. 31. I) f. 179. E^ f. 277 Exc.J. — Edd. Affo Storia II 350 n. 51
ex A = Migne CLXXIX 556 n. 485. — Regg. Bordoni p. 304. Allodi Serie » I 289.
J. 5807. JL. 8158.
4 Trastevere 1146 feb. 25
Eugenius III Aicardo praeposito etc: ad exemplar Innocentii (n. 3) sus-
«ipit eccl. sub. apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas
vocabulis, decimas et oblationes, sub censu byzantii 1 sedi apost. annis sin-
gulis persolvendo. — Piae postulatio. Ego Eugenius etc Subscr. 9 card.
Dat. Transtiberim p. m. Roberti S. R. E. presb. card. et canc, 5 kal. mart.,
Ind. 9, inc d. a. 1145, pont. v. d. Eugenii III pp. a. 2.
A. fB s. XIV. C IV p. 73 n. 34. D f 182. D' f 173. E' f. 161' et E^ f 300
Exc.J. — Edd. Affb Storia II 363 n. 60 ex A = Migne CLXXX 1111 n. 85. — Regg. Bor-
doni p. 304. Allodi Serie » I 291. J. 6214. JL. 8869.
Praeterea Allodi Serie ' I 295 laudat litteras Alexandri III dat. Neapol
a. 1160 mart. 1, quae potius Alexandro IV attribuendae sunt.
422
Parrua.
.'■> Piacenza 1178 sept. 4
Apud Laborantem card. diac. s. Mariae in Porticu et legatum Alexandri III
Aicardus maioris eccl. praepositus ac minister et Opizo de Lavagna canonicus
deponunt querimoniam in scriptis de ecclesia b. Terentiani sita intra castrura
Curviagi contra archipresbyterum de Modolena, item de ecclesia s. Sepulcri
infra civ. Parmae contra praepositum s. Feliculae.
A. [C IV p. 251 n. 145]. — Ed. Affb Storia II 384 n. 87 ex A. — Reg. AUodi Serie
3 I 306. JL. —.
nCardinalis suscepit querimoniam et dixit: Ita nos dabimus vobis litteras
uostras, quas eis dare faciatis, continentes, ut conspectui nostro se repraesentent,
parati facere vobis iustitiam in civitate Parmae, cum ad eas partes Deo volente
de proximo veniemus". — Hae tamen litterae desiderantur.
*6 (1186)
Urbanus III committit Forliviensi et Faventino epp., archipresbytero Bono-
niensi et mag. Rolando causam inter canonicos Parmenses et Reginum ep,
super eccl. s. Terentiani de Cavriago audiendam.
Beg. AUodi Serie ' I 310. JL. — .
*7 (1192 iun. 9)
Ex delegatione Petri card. tit. s. Caeciliae et apost. sedis totius Lombardiae
legati Bernardus Parmen. ep. definit causam inter canonicos et Guidottum
supra eccl. s. Secundi.
V. chartam Btrnardi ep. a. 1192 iun. 9 (A. C iv p. 406 n. 239). — Begg. Affo Storia
III 7 not. a. AUodi Serie * J 312. JL. — .
*8 (1195 iun. 14)
Fidantius (presb. card. tit. s. Marcelli), legatus Celestini III in Longo-
bardia, confirmat constitutionem Bernardi et Obizzonis epp. de numero 16
canonicorum.
V. cJuirtam Opizonis ep. a. 1195 itm. 14 (A. C JV p. 487 n. 281). — Eeg. AUodi Serie
' I 319. JL. —.
Teste Affb Storia II 181 iam Lanfrancus ep. a. 1141 constitutionem de numero
16 canonicorum fecit, quam Bernardus ep. a. 1192 confirmavit.
.9 Roma S. Pietro 1196 april. 29
Celestinus III Girardo archidiac. et capitulo: confirmat Pontem Litie
(Ponte iVEnza) cum cappella. — Cum a nobis. Dat. Romae ap. s. Petrum
3 kal. maii pont. n. a. 6.
A. [C IV p. 502 n. 290]. — Edd. Affb Sloria III 309 n. 13 ex A =^ Migne CCVI
1162 n. 261. — Eegg. AUodi Serie ' I 319. J. 105fi8. JL. 17366.
*10 (1196)
Celestinus III stabilitum numerum canonicorum augeri prohibet' iubetque,
ut quaecumque ad honorem et commodum eccl. Parmensis de maiore parte
capituli canonice congregati fuerint ordinata et statuta, non debeant ab aUquo
vel ab aliquibus ausu temerario infringi vel non possint in irritum aliquando
revocari.
heg. Bordoni p. 304. JL. — .
Statutum hoc confirmaveruut Innocentius III a. 1204 oct. 15 et Honorius III
a. 121t) dec. 18 (ad exemplar Celestini et Innocentii).
Eccl. cathedralis s. Mariae — Mon. s. lohannis evangelistae. 423
Monasteriuni s. lohaunis eyangelistae.
Vita s. lohaunis abbatis Parmensis auctore anonymo (s. XI) edd. Acta SS. V mai. 22
p. 179 sq.; Mabillon Acta SS. ord. s. Bened. V 717 sq.; Mon. hist. ad prov. Parmen. III 477 sq.
— Vita et obitus s. loannis primi abbatis huius monasterii s. loannis evang. (auctore D. Bar-
naba Parmensi) ^ (Parmae 1609); ^1671). — Pico Teatro p. 62sq. — Lubin p. 282. —
(Mauritii Zappata) Corollarium abbatum s. lohannis evang. Parmae, ms. a. 1692, Parma
Bibl. Palatina cod. 1509. — Memorie storiche delT insigne monastero di S. (liovanni di
Parma, ms. s. XVIII, ib. Misc. 1465. — Affo Storia di Parma I 253 sq. — Allodi Serie
cronologica *I 91sq. — Dante Munerati Cronotas.si degli abati Benedettiui del mona-
stero di San Giovanni evangelista in Parnia in: Riviata stor. Benedettina II (1907) 393 sq.
III (1908) 308 sq.
Monasterium s. lohannis evangelistae in suburbio civitatis Parmae, a
Sigefredo Parmensi episcopo a. 983, ut videtur, consilio Maioli abbatis Clunia-
censis conditum (cf. E. Sackur Die Cluniacenser I 235 sq.) et lohanni primo
abbati commissum, magnam olim sanctimoniae famam obtinuit. Monasteria
qucque s. Bartholomaei de Pistoria et s. Salvatoris de Fonte Taona (cf. vol. III
p. 129. 133) abbati s. lohannis Parmensis subiecta fuere. Abbatia s. lo-
hannis a Sixto IV a. 1477 iul. 17 congregationi s. lustinae de Padua addicta
(ed. Margarini Bull. Cas. II 365 n. 351), a. 1810 suppressa est.
Tabularium monasterii, congregatione exstincta, in bibliothecam Pala-
tinam translatum est. Conradi II vero diploma autographum a. 1037 (ed.
Mon. Germ. Dipl. IV 334 n. 243) in R. archivo Florentino, ex s. Salvatoris
Taonensi monasterio huc translatum, adservatur.
A = Orig. Parma Bibl. Palatina.
B = Insert. bullae Nicolai V a. 1447 sept. 26: Orig. et cop. s. XV Parma Bibl.
Palatina ; Reg. Nicolai V (De regularibus lib. I) Roma Arch. Vat. Reg. Lat.
t. 432 f. 56'; cf. Gott. Nachr. 1902 p. 506.
C = Liber privilegiorum mon. s. lohaunis, mb. s. XV, Parma Bibl. Palatina.
D = Onuphrii Panvinii Schedae, s. XVI, Roma Arch. Vat. Misc. Arm. XI t. 34 [D»]
et Arm. XV t. 128 [D^] ; cf. Gott. Nachr. 1901 p. 2 sq.
*1 (1099—1118)
Paschalis II concedit privilegium.
Laud. in n. S. — Eeg. JL. — .
*2 (1130—43)
Innocentius II concedit privilegium.
Laud. in n. 3. — Eeg. JL. — .
3 Laterano 1144 niart. 17
Lucius II Guidoni abbati etc: ad exemplar Paschalis (n. 1) et Lmocentii
(n. 2) suscipit mon. s. lohannis in Parmensi urbe situm sub apost. protectione,
et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis et decimas a Parmensibus
epp. concessas; concedit licentiam quamcumque liberam personam suscipiendi
et sepulturam liberam. — Quoniam sine verae. Ego Lucius etc. Subscr. 8
card. Dat. Lat. p. m. Baronis cappellani et scriptoris, 16 kal. april., ind. 7,
inc. d. a. 1143, pont. v. d. Lucii II pp. a. 1.
424
Panna.
A. [B = C f. 2. in f. 104 et D- f. 291 Exc.J. — Edd. Margarini BuU. Cas. II 161
n. 166 ex A et II 339 n. 326 Exc. ex B = Bull. Rom. ed. Cocquelims II 271 n. 4 = Bull.
Bom. ed. Taur. II 484 n. 4, = Affo Storia II 354 n. 55, = Migne CLXXIX 833 n. 6. —
Begg. Lubin }>■ '^S2. Allodi Serie » / 291. J. 6036. JL. 8525.
fd Viterho 1145 oct. 31
Eugenius III Guidoni abbati etc: ad exemplar Paschalis (n. 1) suscipit
mon. 8. lohannis in Parmensi urbe situm sub apost. protectione, et confirmat
possessiones propriis nominibus expressas et decimas a Parmensibus epp.
concessas; concedit licentiam suscipiendi et sepulturam liberam, dat abbati et
prioribus monasteriorum eius licentiam de monachis clericisque super eos ad
ordinandum, a quocumque episcopo catholico voluerit, manus imponi; pro-
hibet, abbatem in ipso monasterio eligere de extraneis monasteriis; statuit,
ut nullus episcopus vel plebanus in eius ecclesiis audeat aliquem clericum
intromittere vel extrahere; item ut nullus episcopus audeat consecrare ali-
quam ecclesiam iuris monasterii sine licentia et invitatione abbatum; inter-
dicit universis plebanis, ut cappellis eius officium interdicere nullatenus prae-
sumant et sepulturam non contradicant; interdicit etiam cunctis episcopis,
honorem et quaecumque bona iuris monasterii minuere; dat abbati eiusque
prioribus licentiam ad apost. sedem appellandi fiducialiter. — Quoniam sine
verae. Ego Eugenius etc. Subscr. 7 card. Dat. Yiterbi p. m. Roberti S. R. E.
presb. card. et canc, 2 kal. nov., ind. 6, inc. d. a. 1145, pont. v. d. Eugenii III
pp. a. 1.
A. [C f. 1. D* f 299 Exc.J. — Edd. Margarini Bnll. Cas. II 165 n. 169 tx A =
Bull. Bom. ed. Cocquelines II 290 n. 7 = BuU. Rom. ed. Taur. II 519 n. 7, = Afo Storia
II 361 n. 59, = Migne CLXXX 1059 n. 44. — Regg. J. 6173. JL. 8790.
Spurium, s. XII ex quodam genuino Eugenii III privilegio confectum, ex quo
falsarius formulas et subscriptiones et notas chronologicas transcripsit. Genuinum
vero privilegium eiusdem tenoris ac n. 3 fuisse manifestum est.
Monasterinm s. Alexandri.
Pico Teatro p. 330 sq. — Lubin p. 283. — Mabillou Ann. ord. s. Bened. » II 534.
— Aff6 Storia di Parma I 156 sq. — Allodi Serie cronologiea ' I 30 sq.
Monasterium s. Mariae et s. Alexandri a. S36 a Cunigunda, Bernardi
regis Italiae vidua, conditum est (chartam fundationis edd. Mabillon Ann.
ord. 8. Bened. ^ II 740 n. 58; ^ H 689 n. 58 = Tacoli Mem. di Reggio II
677, = Affarosi Notizie stor. della citta di Reggio I 64; Tiraboschi Mem.
Mod. I^ 26 n. 20; Affo Storia I 283 n. 8), monasteriis s. Bartholomaei in urbe
Parma et s. Thomae iuxta civitatem Regii ei addictis. Coluerunt moniales
ex ordine s. Benedicti, quae Romana libertate gavisae sunt sub annuo censu
unius byzantii, quem Albinus et Cencius in Libro censuum S. R. E. (ed.
Fabre-Duchesne II 114; I 102) referunt:
„Monasterium s. Alexandri I morabutinum".
Superest etiam iuramentum, quod Adalasia abbatissa monasterii
8. Alexandri Parmensis, ad Romanam ecclesiam nuUo medio pertinentis, ord.
Mon. s. lohannis evangelistae — Mon. s. Alexandri. 425
s. Benedicti, a. 1254 sedi apostolicae praestitit (ap. Cencium c. 54 e, ed.
Fabre-Duchesne I 287).
Denique Innocentius VIII a. 1486 mai. 27 monasterium s. Alexandri
curae et administrationi, correctioni et visitationi abbatis s. lohannis evang.
et congregationi s. lustinae de Padua perpetuo addixit (ed. Margarini Bull.
Oas. II 397 n. 373).
Monasterio suppresso, chartarum pars altera in bibliothecam Palatinam,
altera in R. archivum Parmense devenit. Celestini III vero privilegium
{n. 4) a Cornelio Margarini ex archivo procuratoris generalis congregationis
Oasinensis de Urbe, tunc penes abbatiam s. Pauli in Via Ostiensi (cf. vol. I
p. 165) custodito, exscriptum est. Conf. „Registrum privilegiorum s. Alexandri
Parmen." et „Inventario di scritture del monistero di S. Alessandro", s. XVI,
Parma Arch. di stato.
A = Orig. Parma Bibl. Palatina.
A^ = Orig. Parma Arch. di stato (Mon. di S. Alessandro).
B = Cop. Parma Bibl. Palatina.
C = Fasciculus privilegiorum mon. s. Alexandri, s. XVI, Parma Arch. vescovile.
D = Cornelii Margarini Thesaurus sacrae et politicae veritatis vol. III, s. XVII,
Roma Areh. Vat. Arm. LIV t. 3; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 377.
lE = Paolo Luigi Gozzi Miscellanea storica vol. I, s. XVIII, Parma Bibl. Palatina
cod. 426; cf. Gott.Nachr. 1900 p. 5 sq.
1 Laterano 1138 april. 12
Innocentius II Agneti abbatissae etc; suscipit mon. b. Alexandri intra civ.
Parmensem situm, quod utique b. Petri iuris exsistit, sub apost. protectione,
confirmat possessiones propriis nominibus adnotatas, et concedit ius eligendi
abbatissam et sepulturam liberam, sub censu l byzantii apost. sedi annis
singulis persolvendo. — Cum pro omnibus. Ego Innocentius etc. Subscr.
13 card. Dat. Lat. p, m. Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, 2 id. april.,
ind. 1, inc. d. a. 1138, pont. v. d. Innocentii pp. II a. 9.
A. [B s.XV. C f. 1. E f. 177]. — Edd. Affo Storia II 348 n. 50 ex A = Migne
CLXXIX 357 n. 312. — Regg. Allodi Sene ^ I 288 ad april. 13. J. 5632. JL. 7887.
2 Laterano 1179 mart. 20
Alexander III Willae abbatissae etc: repetit privilegium Innocentii II
(n. 1). — Cum pro omnibus. Ego Alexander etc Subscr. 1 1 card. Dat.
Lat. p. m. Alberti S. R, E. presb. card. et canc, 13 kal. april., ind. 12, inc
-d. a. 1178, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 20.
A. [C f. 4]. — M. Affd Storia II 384 n. 86 Exc. ad a. 1178. — Regg. J. 8681.
JL. 13335.
3 (1195)
Petrus tit. s. Caeciliae presb. card,, apost. sedis legatus, universis in Christo
fidelibus: terminat novam parochiam, ab ecclesia s. Gervasii disiunctam;
nuntiat, se in proprio fundo monasterii s. Alexandri a Bernardo Par-
mensi ep. crucem poni fecisse, simul et lapidem benedictum ad ecclesiam
426 Parma.
h. Caeciliae in Capite pontis construendam et ipsi monasterio subiciendam. —
Cum essemus Parmae.
Insert. n. 5. — Edd. Affb Storia III 306 = 3Iiyne CCVI 1084. — Reg. AUodi Serie
» I 313. JL. -.
4 Lateyano 1195 april. 17
Celestinus III Guillae abbatissae etc: repetit privilegia Innocentii II (n. 1)
et Alexandri III (n. 2). — Cum pro omnibus. Ego Celestinus etc. Subscr.
22 card. Dat. Lat. p. m. Centii s. Luciae in Orthea diac. card., d. pp. camerarii^
15 kal. maii, ind, 13, inc. d. a. 1195, pont. v. d. Celestini pp. III a. 5.
A. [B s. XIV. C f.7. D f. 575]. — Edd. Affb Storia 111 305 n. 9 Exc. ex A =
Migne CCVI 1081 n. 202. — Beyg. J. 10522. JL. 17219.
5 Laterano 1195 april. 19
Celestinus III abbatissae: confirmat constitutionem, quam Petrus s. Caeciliae
presb. card., tunc apost. sedis legatus, de ecclesia s. Caeciliae in fundo mon.
8. Alexandri constructa fecit, de verbo ad verbum insertam (n. 3). — Ea qua&
a. Dat. Lat. 13 kal. maii pont. n. a. 5.
AK [E f. 225]. — Edd. Affd Storia III 305 n. 10 ex A = Migne CCVI 1084 n. 204.
— Begg. Allodi Serie ^ I 313 ad a. 1196. J. 10524. JL. 17221.
6 Laterano 1197 mai. 28
Celestinus III Guiliae abbatissae ac sororibus: confirmat compositionem,
quae inter eas et mag. Hugonem Parmensem canonicum et plebis s. Pangratii
archipresbyterum super ecclesia s. Andreae de Fabrore intercessit. — Ea quae
concordia. Dat. Lat. 5 kal. iun. pont. n. a. 7.
AK — Edd. Affo Storia III 311 n. 16 ex A = Migne CCVI 1219 n. 310. — Begg.
J. 10651. JL. 17552.
Adnotatuus praeterea Celestini III rescriptuni a. 1197 mai. 28 ad Albertum
diaconum de Coentio, qui in n. 7 syndicus Guilliae abbatissae exstitit (v. Coenzo n. 1).
*7 (1197)
Colestinus III committit Sicardo Cremonensi ep. causam inter Ubertum
archipresbyterum plebis s. Faustini de Sorbulo nomine ipsius plebis et Alber-
tum diaconum, syndicum Guilliae abbatissae mon. s. Alexandri de div. Parma
et clericorum de Coencia, super cappella s. Syri de Coencia audiendam.
V. chartam a. 1197 oct. 5 ap. Affb Storia III 313 n. 18. — Beg. JL. — .
Monasteriam s. Fauli.
Sigefredus Parmensis episcopus a. 985 monasterium monialium s. Pauli
in civitate Parma condidit, Liudam primam abbatissam in eo instituens (cf.
fundationis chartam ap. Affo Storia I 384 n. 94). Moniales privilegia habu-
erunt ab Ottone IV a. 1210 BF. 377 et a Friderico II a. 1226 BF. 1622, a
Beatrice et Mathilda a. 1073 (cf. Overmann Grafin Mathilde von Tuscien
p. 129 Reg. 15), a Sigefredo, Henrico, Hugone, Cadalao et Everardo Par-
mensibus episcopis. De monasterio s. Pauli cf. Affo Storia di Parma I 25&
et Allodi Serie ^ I 81 sq.
Mon. s. Alexandri — Mon. s. Pauli. 427
Chartae ex monasterio s. Pauli hodie in bibliotheca Palatina adservantur.
Urbani III vero privilegium (n. 2) Fr. Nicolli ex archivo dominorum de Casa-
pinis exscripsit.
A = Orig. Parma Bibl. Palatina.
B = Cop. ib.
C = Repertorio o sia Registro delle pergamene del monistero di S. Paolo di Parma,
a. 1716, ib. cod. 1248; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 8.
*
1 (Bagnolo S. Vito 1178 od. 1)
Precibus Octaviani card. S. R. E. Garsendonius Mantuan. eccl. ep. concedit
Caeciliae abbatissae mon. b. Pauli albergarias de omnibus rebus, quas mon.
b. Pauli de Parma possidet a parte comitissae Mathildis in loco q. d.
S. Maria de Bosco.
V. chartam Garsendonii ep. IMhntuani ap. Affb Storia II 387 n. 90. — Reff. Allodi
S&rie 3 1 301 ad a. 1105. JL. — .
Octavianus card. idem esse videtur atque ille, quem Lucius III diaconum car-
dinalem ss. Sergii et Bachi renuntiavit. — In C f. 5 perperam qnoddam privilegium
Innocentii II a. 1138 mai. 3 de eadem re laudatur, quod potius est Innocentii III
a. 1205 mai. 14 Potthast Reg. 2496.
2 Verona (1186—87) iun. 26
Urbanus III Romanae abbatissae et sororibus: suscipit mon. s. Pauli de
Parma cum omnibus pertinentiis sub apost. protectione, et confirmat con-
cessionem G(arsendonii) ep. Mantuani a. 1185 ian. 4 insertam, qua Romanae
abbatissae ecclesiam s. Mariae de Castello veteri de Godo donat, ab Ilugone
ep. Mantuano in ordine sanctimonialium institutam , nunc autem ab eodem
ordine elapsam. — Ea quae a. Dat. Veron. 6 kal. iul.
A. fC f. 6 Beg. ad a. 1185 dec. 27]. — Edd. Affo Storia II 394 n. 99 cx A = Migne
CCII 1480 n. 99. NicoUi Cod. dipl. I 14 n. 23, 2 ad a. 1185. — Regg. J. 9921. JL. 15880.
3 (1187)
Gregorius Vin Romanae abbatissae etc: suscipit mon. s. Pauli Parmen. sub
apost. protectione, et confirmat ordinem monasticum secundum b. Benedicti
regulam et possessiones propriis expressas vocabulis; concedit ius liberas per-
sonas e saeculo fugientes ad conversionem recipiendi; prohibet, ne quis laicus
decimas ab eis extorquere praesumat; concedit facultatem tempore generalis
interdicti terrae divina officia celebrandi; interdicit, ne quis in moniales vel
monasterium excommunicationis, suspensionis aut interdicti sententiam pro-
mulget vel eis novas et indebitas exactiones imponat; concedit ius eligendi
abbatissam; inhibet, ne aliquis infra fines parochiarum ecclesiam vel oratorium
de novo construere praesumat. — Prudentibus virginibus.
A. fB a. 1767. C f. 6' Reg.J. — Edd. Affb Storia II 396 n. 100 e.v A = Migne
CCIl 1561 n. 24. — Begg. J. 10014. JL. 16080.
Autographum non absolutum est subscriptionibusque papae et cardiualium
atque notis chronologicis omnino caret.
428 Parma.
Civitas Parniensis.
De archivo civitatis cf. Gius. Sitti Cenni storici sull' archivio del Comune
di Parma in: Arch. stor. per le prov. Parmensi V (1903) 139 sq. Codices
manuscriptos in archivo adservatos recensuit St. Lottici-Maglione in: Mazzatinti
Inventari delle biblioteche d' Italia XIV 98 sq.
*i (1106 ex.)
Parmenses cives Paschali 11 devotissime supplicant, quatenus Bernardum
ipsis episcopum concedat; spondentes, illius se mandatis fideliter oboedire nec
ulterius apost. sedis rebelles exsistere.
cf. Episc. n. 14. — Reg. JL. — .
*2 ^ (1148)
Eugenius III monet Reginos atque Parmenses firmiter per scripta sua
ut Mutinensibus nullum auxilium contra Nonantulanos subministrent.
V. Modena, Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 40 et Reggio, Civ. n. 2.
3 (1159-81)
Alexander III Parmensi ep.: consultationi eius respondet de matrimonio
cuiusdam civis Parmensis investigando , qui propter homicidium de civitate
timore raortis exivit, sed litteris fepiscopi quaesitus nondum potuit inveniri.
V. Episc. n. 24.
*4 Borgo San Donnino (1188 ex.)
Coram Petro Diano s. Caeciliae presb. card. et Sofredo diac. card. s. Mariae
in Via lata Vetulus Parmensis civis et iudex iurat super verbo pacis inter
Parmenses et Placentinos faciendae.
Laud, in n. 5. — Reg. JL. — .
5 Parma 1189 ian. 1
Coram Sofredo s. Mariae in Via lata diac. card. aliisque consiliarii Parmae
iurant, se observaturos esse praecepta, quae ipse Sofredus atque Petrus
Dianus s. Caeciliae presb. card. eis fecerint, sicut Vetulus Parmensis civis et
iudex super verbo pacis inter Parmenses et Placentinos faciendae iuravit in
eccl. s. Donnini de Burgo coram eisdem cardinalibus (n. 4).
V. Piacenza, Civ. n. 29.
Sorbolo
Ecclesia s. Faustini et s. lovitae de Sorbulo.
1 Laterano 1190 mart. 14
Clemens III archiep. et cancellario Mediolanen.: mandat, quatenus clericos
et laicos [de] Sorbole, qui monachos s. Petri in Coelo aureo violarunt, tamdiu
vinculo nuntient anathematis subiacere, donec satisfaciant et ad sedem apost.
veniant absolvendi; committit eis causam super cappella (s. Syri) terminandam.
V. Pavia, Mon. s. Petri in Coelo aureo (JL. 16475).
Civitas Parmensis — Brescello. 429
2 Roma 1191 mai. 27
Celestinus III abbati et fratribus s. Petri in Coelo aureo Papien.: confirmat
sententiam, quam Mediolanensis archiep. et cancellarius eiusdem super causa
inter eos et archipresb. et clericos de Sorbola super cappella s. Syri et eius
possessionibus de loco Casalis s. Petri protulerunt (n. 1).
V. Pavia, Mon. s. Petri in Coelo aureo (ed. G8tt. Nachr. 1902 p. 165 n. 20).
*3 (1192—93)
Celestinus III committit Laudensibus canonicis eandem causam (n. 2).
Laud. in n. 4. — R€(/. JL. — .
4 Roma S. Pietro 1193 iul. 13
Celestinus III Wazoni Cremonen. canonico : committit causam, quae inter
archipresb. de Sorbolo et mon. s. Petri in Coelo aureo de Papia super cap-
pella s. Syri vertitur, ne idem archipresbyter propter viarum impedimenta ad
remotiorem iudicem propter hoc laborare cogatur, non obstantibus litteris ad
Laudenses canonicos auctoritate apost. destinatis (n. 3).
V. Pavia, Mon. s. Petri in Coelo aureo (ed. G6tt. Nachr. 1902 p. 166 n. 21).
*o (1197)
Celestinus III committit Sicardo Cremonensi ep. causam inter Ubertum
archipresb. plebis s. Faustini de Sorbulo nomine ipsius plebis et Albertum
diaconura, syndicum Guilliae abbatissae mon. s. Alexandri de civ. Parma et
clericorum de Coencia, super cappella s. Syri de Coencia audiendam.
V. Parma, Mon. s. Alexandri n. 7.
Coenzo
Ecclesia s. Syri de Coentio.
Celestini III privilegium (n. 1) adservatur in R. archivo Parmensi inter
chartas monasterii s. Alexandri.
A — Orig. Parma Arch. di stato (Mon. di S. Alessandro).
1 Laterano 1197 mai. 28
Celestinus III Alberto diacono de Coentio: suscipit eum cum omnibus bonis
tam ecclesiasticis quam mundanis sub apost. protectione, specialiter autem
beneficium, quod habet in ecclesia s. Caeciliae in Capite pontis Parmae;
statuit, ut, si se in aliquo gravari praesenserit, libere ei liceat sedem apost.
appellare. — Sacrosancta Romana. Dat. Lat. 5 kal. iun. pont. n. a. 7.
A. — Ed. PflugkH. Acta III 405 n. 484 ex A.— Regg. Ealtenbrv/nner in Wiener SB.
XCIV696 n. 10652 a. JL. 17554.
BRESCELLO.
(Brixillum. Brisillum. Brixellum)
Cronica s. Genesii ep. et antistitis Brixilli (cf. infra sub C). — Cronaca di Brescello,^
ms. s. XVI ex,, Modena Arch. di stato (Cancellaria ducale: Reggio-Brescello). — Lubin
p. 63. — Ughelli ^X* 30 sq. — Carlo Talenti Compendio istorico di Brescello, mss.
s. XVIII in., Brescello Arch. comunale; Reggio Arch. di stato; Reggio Bibl. municipale;
430 Parma.
Modena Bibl. Estense; Parma Bibl. Palatiua etc. (cf. C. I. L. XI 1 p. 181). — Audrea
Barbieri Memorie storiche di Brescello, ms. s. XVIII, Reggio Bibl. muuicipale. — Gio.
Soliani Storica esposizione intorno al monastero di S. Benedetto di Brescello, ms. a. 1778,
Brescello Arch. parrocchiale (cf. Mori Cenno p. 5). — Ireneo Affo IUustrazione di un antico
piombo del Museo Borgiano di Velletri appartenente alla memoria ed al culto di Sau
Genesio vescovo di Brescello (Parma 1790). — Tiraboschi Dizionario topografico storico
degli stati Estensi I 66 sq. — Fil. Malcisi Annali di Brescello, ms. s. XVIII ex. (cf. Mori
Cenno p. 6). — Franc. Cherbi Brescello illustrata dalla sua origine, mss. a. 1840, Brescello
Arch. comunale: Reggio Arch. di stato; Reggio Bibl. municipale. — Cappelletti XV
441 sq. — Remigio Crespellani Cenni storici intoruo Brescello e sua zecca (Modena
1865). — Gius. Spinelli Memorie Brescellesi vol. I— X, ms. s. XIX (cf. Mori Cenno p. 6).
— Carlo Zatti Cenni storici ed iscrizioni di Brescello antica (Reggio 1881). — Anselmo
Mori Memoriii sui pastori della chiesa Brescellese (Parma 1898). — A. Mori Ceuno storico
sul monastero delle Beuedettine di Brescello (Guastalla 1898).
Monasteriuni s. Genesii de Brixello.
„Veterem in Aemilia civitatem Brixellum fuisse Longobardorum memoria
signat historia (i. e. Pauli diac. Hist. Langob. lib. III c. 18 et lib. IV c. 28)
ac etiam b. Genesii episcopi revelatio manifestat; quae nimirum civitas, dum
Romani imperii fidelitati vehementer incederet, a Longobardis destructa, suae
magnitudinis quantitatem amisisse videtur." Ita Paschalis II in privilegio
suo (n. 2). Brixelli autem priscis temporibus sedem episcopalem fuisse
constat, quam, oppido destructo, Parmam tanslatam esse Affo haud merito
contendit (cf. supra p. 413). Ibi Azzo comes. Mathildae coraitissae proavus,
monasterium monachorum Benedictinorum condidit (cf. Vitam Mathildis auctore
Donizone in Mon. Grerm. Scr. XII 360), a Tedaldo et Bonifatio marchionibus
et ab ipsa Mathilda privilegiis honestatum (cf. n. 1), a Romanis quoque
pontificibus libertatis privilegio munitum sub annuo censu 1 byzantii, quem
Albinus et Cencius in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne II 114;
I 103) duabus vicibus ita referunt:
„Monasterium de Berselli [Bercello] I morabutinum."
„Monasterium sancti Genesii I morabutinum."
Monasterium s. Genesii, quod a. 1409 in commendam datum et inter
abbatias Nullius celebratum est, mox labi coepit. A. 1486 moniales in novo
b. Annuntiatae Brixellensi monasterio habitare coeperunt.
Locus olim Parmensis dioecesis, quamquam monachi s. Genesii se ab
omni iurisdictione episcopali liberos esse contenderunt, a. 1828 novo tunc
erecto episcopatui Guastallensi addictus est.
Ex archivo s. Genesii perpauca supersunt et Mutinae in archivo Estensium,
nunc in R. archivo, ct Regii in archivo episcopali. Mathildae et Paschalis
privilegia transcripta sunt in codice quodam s. XVI, olim monialium s. Annun-
tiatae, nunc in R. bibliotheca Parmae custodito [C]: Paschalis II et Inno-
centii II privilegia referuntur in libello quodam relationis privilegiorum
apostolicorum confecto ex processu a. 1445, quo monachi Brixellenses contra
Parmensis episcopi vindicias libertatem defenderunt [D]. Archivum civitatis
Mon. s. Genesii de Brixello. 431
Brixellensis est Regii in R. arehivo (cf. Dallari II R. archivio di stato di
Heggio neir Emilia p. 95).
B = Cop. Modena Arch. di stato (Cancellaria ducale — Ecclesiastici: Brescello).
B^ = Cop. a. 1445 sept. 2 periisse videtur.
JS* = Cop. Reggio - Emilia Arch. vescovile.
C = Cronica s. Genesii ep. et antistitis Brixelli (ed. Aftb IUustrazione p. 45sq.).
Exstat in codice inscripto : Ordo ad professionem faciendam secundum morem
congregationis s. lustinae, scr. ab Hieronymo Bono alias de Bona, mb. a. 1509,
f. 19sq., olim penes moniales s. Annuntiatae terrae Brixilli, s. XVI, Parma
Bibl. Palatina cod. 684; cf. G6tt. Nachr. 1900 p. 7.
2) = Exemplum relationis privilegiorum apostolicorum pro ecclesia Brixilli, a. 1601,
Roma Arch. Vat. Arm. XV c. 17 s [ex £»]; cf. G6tt. Nachr. 1900 p. 119. —
Alterum exemplar est Mutinae in R. archivo (Cancellaria ducale — Ecclesiastici :
Brescello) [D'].
E = Carlo sen. Strozzi Spoglio EEE 1248, s. XVII, Firenze Bibl. naz. Magliab.
VIII 1486; cf. Gott. Nachr. 1904 p. 144.
F = Paolo Luigi Gozzi Miscellanea storica vol. I, s. XVIII, Parma Bibl. Palatina
cod. 426 [ex C]; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 5.
*i (Brescello 1099 nov. 12)
Paganus S. R. E. diac. card. subscribit chartae donationis factae a Mathilda
comitissa et ducatrice monasterio in castro Brixello sub nomine s. Trinitatis
et s. ]\Iichaelis atque apostolorum Petri et Pauli et s. Genesii consecrato, ut
sit in potestate S. R. E.
V. chaiiam Mathildae comitissae a. 1099 nov. 12 (edd. Bacchini DelV istoria di S. Betie-
detto di Polirom, Doc. p. 76 = Fiorentini Mem. di Matilda * App. p. 156. 267 — Bena e
Camici Serie de' duchi e viarchesi di Toscana III'' 93; Affb lUustrazione p. 56 n. 2 = Affb
Stoi-ia di Parma II 342 n. 43). — Eeg. Overmann Grdfin Mathilde von Tuscien j). 165
Reg. 57. JL. — .
2 Carpi 1106 oct. 11
Paschalis II Thebaldo abbati Brixellen. mon. etc: statuit, ut nullus sacer-
dotum quamlibet exerceat dioecesalem in monasterio et in adiacenti colonia
potestatem neque ulli eorum facultas sit locum ipsum vel eius monachos sive
clericos interdictioni vel excommunicationi subicere; decernit, ut chrisma etc.
fratres a quo maluerint catholico suscipiant episcopo; concedit ius eligendi
abbatem a Romano pontifice consecrandum ; confirmat possessiones propriis
expressas vocabulis et decimas; concedit facultatem liberas et absolutas per-
sonas suscipiendi, sub censu aurei byzantii quotannis sedi apost. persolvendo,
quemadmodum a IVIathilda comitissa in oblationis chyrographo est institutum
(n. 1). — Veterem in Emilia. Ego Paschalis etc. Subscr. 3 card. Dat. ap.
Carpum 1 107, ind. 15, 5 id. oct.
[B^ dep. =; D et D\ C f. 27 fet f 38 (ital.) = B a. 1578. B a. 1584. B s. XVIIL
B^ s. XVL F f. 151]. — Edd. Affd Illustrazione p. 58 n. 3 Exc. ex C. Gott. Nachr. 1900
-p. 25 n. 4 ex D. — Regg. Tiraboschi Mem. Mod. II<> 73 n. 294. Allodi Seiie « I 265 ad
«. 1107. Cappelletti XV 447. PflugkH. Iter p. 88. JL. 6582 ad a. 1099—1118.
Affb Illustrazione p. 30 et p. 58 not. a haud merito de fide huius privilegii
dubitat, licet in compluribus locis interpolatum aut vitiatum esse videatur.
432 Parma.
3 Cremona 1132 iul. 18
Innocentius II Hieronymo abbati etc: ad exeraplar Paschalis (n.2) suscipit
mon. s. Genesii Brixilen., quod ad ius et proprietatem S. R. E. noscitur per-
tinere, sub apost. tutela, et confirmat possessiones et iura (ut n. 2). — Cum
omnibus. Ego Innocentius etc. Subscr. 6 card. Dat. Cremonae, ind. 10, die
15 [kal.] aug., 1133.
D et D^ Eocc. [C f. 28' Beg.J. — Edd. (AnioneRi) Ragioni della sede apost. sopra
Parma e Piacenza VIII 115 n. 2 ex D = Affb Ilbistrazione p. 58 n. 4. — Regg. CappeUetti
XV 447. PflugkH. Iter p. 87. JL. — .
4 Laterano 1153 dec. 9
Anastasius IV Pacifico abbati etc. : ad exemplar Paschalis (n. 2) et Inno-
centii (n. 3) suscipit mon. s. Genesii Brixellen., quod ad ius et proprietatem
S. R. E. pertinet, sub apost. protectione, et confirmat iura et possessiones
(ut n. 2. 3). sub censu aurei byzantii quotaunis sedi apost. persolvendo. —
Cum omnibus. Ego Anastasius etc. Subscr. 9 card. Dat. Lat. p. m. Rolandi
S. R. E. presb. card. [et] canc, 5 id. dec, ind. 2, inc d. a. 1153, pont. v. d.
Anastasii 1111 pp. a. 1.
B a. 1365 mart. 27. [B^ s. XVIII. E n. 28]. — Edd. Muratori Antiq. V 1021 ex B
= Affb lUustrazione p. 60 n. 5 = C. Fea II diritto sovrano della s. sede sopra le valli di
Comacchio e sopra la repubblica di S. Marino (Boma 1834) p. 153 n. 22, = Migne CLXXXVIII
1004 n. 13. — Regg. Tirabosehi Mem. Mod. Illb 28 n. 399. Cappdletti XV 447. J. 6743.
JL. 9771.
5 1179 mart. 22
Ardicio s. Theodori diac. card. definit litem inter Offredum ep. Cremonen. et
Silvestrum abbatem Brisillen. super ecclesiis Pangonetae, Corrigiae viridis,,
Doxoli audiendam.
V. CremoDa, Episc. (JL. — .).
6 Verona (1186) nov. 12
Urbanus III Regino ep.: mandat, ut causam inter G(andulfum) abbatem
s. Sisti (de Placentia) et Brisilense monasterium super ecclesiis s. Prosperi
et 8. Mariae in Corrigia viridi, quas I(melda) qd. s. Sisti abbatissa Brisilensi
monasterio sub ficto 12 Lucensium veterum annuatim reddendo concessit,
appellatione postposita, terminet.
V. Piacenza, Mon. s. Sixti n. 40.
Ecclesia s. Feliculae.
Oratorii s. Feliculae in loco Romulano siti prima mentio habetur in
charta a. 924 (ed. Affo Storia I 331 n. 49). Saec XII ibi canonici regulare»
introducti sunt. Denique ecclesia s. Feliculae, cui ecclesia s. Sepulcri in
civitate Parma unita est, sub titulo prioratus in commendam cessit.
De loco, haud procul ab oppido Montechiarugolo sive Montecchio Rivola
iuxta Enza flumen sito, cf. Pennotti Generalis totius s. ord. clericorum canoni-
corum hist. tripartita ^ p. 300; 2 p. 308 et Aff6 Storia I 255. II 188 sq.
Mon. s. Genesii de Brixello — Eccl. s. Stephani de Cavana. 433
Hadriani IV privilegium (n. 2), olira in archivo canonicorum regularium
s. Sepulcri de Parma custoditum, nunc in R. archivo Parmensi exstat.
A = Orig. Parma Arch. di stato.
B =- Cop. ib.
C = Registro delle seritture dell' archivio dei canonici Lateranensi di S. Agoatino
di Piaceuza, s. XVIII, Piacenza Bibl. comunale, Ms. Pallastrelli 120; cf. GStt.
Nachr. 1900 p. 18.
*1 (1145—53)
Eugenius III concedit privilegium.
Laud. in n. 2. — Reg. JL. — .
2 Laternno 1158 april. 24
Hadrianus IV Gerardo priori etc: ad exemplar Eugenii (n. 1) suscipit
eccl. s. Feliculae sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis ex-
pressas vocabulis, inter quas ecclesiam s. Sepulcri sitam in suburbio Parmae;
statuit, ut ordo canonicus secundum b. Augustini regulam ibi institutus semper
observetur; concedit ius clericos et liberos hxicos suscipiendi et sepulturam
liberam; confirmat oblationes missarum, quae in eorum ecclesiis a Parmensi
ep. celebratae fuerint, a Lanfranco ep. concessas. — Quotiens illud a. Ego
Adrianus etc. Subscr. 11 card. Dat. Lat. p. m. R[olandi S. R. E. presb. card.
et canc.], 8 kal. [mai., ind.] 7, inc. d. a. 1158, pont. [v. d. Ad]riani pp. IIII a. 4.
A. [B s. XVII. C f. 1.3'J. — Edd. Affb Storia TI 36'J n. 7.j ex A = Migm
CLXXXVIII 1562 n. 184. — Reyg. J. 7041. JL. 10403.
Gerardus prior postea prior s. Mariae de Rheno (v. supra p. 276) factus est (cf.
ASb Storia I 256 not.).
Ecclesia s. Mariae et s. Margaritae de Monticello.
Legimus in Cencii Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne I 103):
„Ecclesia sanctae Mariae et sanctae Margaritae de Monticello I
obolum massemutinum".
Sed privilegium desideratur. — De loco cf. Tiraboschi Dizionario II 100.
Ecclesia s. Stephani de Cavana.
Praeterea adnotat Cencius in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-
Duchesne I 103):
„Ecclesia sancti Stefani de Cavana I denarium Papiensem".
Locus, haud procul ab oppido Langhirano, magnam olim famam obtinuit
propter celebrem Vallumbrosanorum s. Basilidis de Cavana abbatiam, quam
8. Bernardus episcopus Parmensis saec. XII in. condidisse traditur. De mona-
sterio s. Basilidis, quod in Paschalis II privilegio Vallumbrosanomm congre-
gationi a. 1115 concesso inter eorum ecclesias celebratur (cf. vol. III p. 89 n. 10),
sed iam saec. XV periit, cf. Girolamo Zunti De balneo thermali Lixignano
vocato (Venetiis 1615); Lubin p. 95; Affo Vita di San Bernardo p. 150 sq.
Ecclesiae vero s. Stephani de Cavana nullam notitiam invenimus.
Kehr, Italia pontificia V. 28
434 Parma.
Monasterium s. Remigii de Berceto.
Lubin p. 48. — Affo Storia di Parma I 131 sq. 162sq. — Molossi Vocabolario
p. 16 sq. — Franc. Beda Plaine Vita s. Moderanni, ex Redonensi episcopo primi abbatis
Bercetensis in Italia in: Studien und Mittheiluugen aus dem Benedictiner- und dera Cister-
cienserorden VIII (1887) 193 sq. — L. Schiitte Der Apenninenpass des Monte Bardone
und die deutschen Kaiser {Berlin 1901) p. 25 sq. — K. Voigt Die k5niglichen Eigeukloster
im Langobardenreiche (Gotha 1909) p. 12 sq.
Narrant Paulus diac. in Hist. Langob. lib. VT c. 58 (cf. etiam Hugonis
regis diploma a. 927), Liutprandum regem Langobardorum in summa Bar-
donis alpe monasterium q. d. Bercetum aedificasse, Flodoardus contra in
Hist. Remen. eccl. (Mon. Germ. Scr. XIII 434 sq.) Moderamnum Redonensem
episcopum monasterium Bercetum, in honore s. Abundii mart. in monte Bar-
donum constructum, a Liutprando rege accepisse. Nos vero auctorem Vitae
s. Moderamni (ed. Plaine 1. c.) sequimur, qui docet, Moderamnum episcopum
a. 719 haud longe ab ecclesia quadam in honore s. Abundii constructa sub
cacumine Montis Bardonis cum licentia et privilegio Liutprandi regis mona-
sterium s. Remigii exstruxisse, quod postea saepius appellabatur s. Remigii,
s. Abundii et s. Moderamni. Nec praetermittimus Carolomanni regis privi-
legium, quo a. 879 Wibodoni episcopo eiusque pauperculae Parmensi ecclesiae
monasterium de Berceto concessit (Miihlbacher Reg. Kar. ^ n. 1501; ^ n. 1543),
quod confirmavit Carolus III (Miihlbacher Reg. Kar. ^ n. 1651; ^ „. 1696).
Saec. X ibi erant canonici (cf. n. 1). Ilodie Berceti superest ecclesia parochialis
s. Moderamni.
*1 (900—03?)
Benedictus (IV?) concedit auctoritatem apost. sedis canonicis de Berceto
in monasterio s. Remigii, quod Liutprandus rex a fundamentis aedificavit, de
rebus eorum [interdicens, ne quis] eos ad synodum aut ad aliquod obsequium
invitare praesumat.
Laud. in Hugonis regis jmvihgio canonicis de Berceto a. 927 feb. 17 concesso (edd.
Ughelli ^ 11 195; "^ II 154 = Affb Storia di Parma 1 335 n. .54). — Eegg. Bohmer Meg. Kar.
1377. JL. — .
Monasterium s. Mariae de Fonte vivo.
Lubiu p. 144. — Afib Storia di Parma II 183 sq. — Molossi Vocabolario
p. 143 sq, — .Tanauschek Orig. Cistercien. p. 68 n. 168.
Monasterium Fontis vivi a Lanfranco episcopo Parmensi a. 1142, ut
tradunt, conditum monachisque e Cisterciensium monasterio de Columba
commissum est. Cistercienses, qui ab Heinrico VI a. 1 1 95 (Stumpf Reg. 4940)
et a Friderico II a. 1226 (BF. 1659) et a Lanfranco et Bernardo Parmensibus
episcopis privilegia acceperunt, in abbatia de Fonte vivo usque ad a. 1518
remanserunt, quo monasterio s. Pauli de Urbe addicta est.
Chartas ex monasterio Fontis vivi a. 1518 in tabularium monachorum
s. Pauli de L^^rbe (cf. vol. I p. 165) translatas recensuit P, L. Galletti in
Mon. s. Reniigii de Berceto — Mon. s. Maiiae de Fonte vivo. 435
Miscell. vol. VI, s. XVIII, cod. Vat. lat. 7927 f. 276 sq. (cf. Gott. Nachr. 1903
p. 22). Praeterea notamus eiusdem auctoris Chartularium abbatiae s. Mariae
de Fonte vivo etc, s. XVIII, cod. Vat. lat. 8052 (cf. Gott. Nachr. 1903 p. 25).
Subscriptiones cardinalium et notae chronologicae bullarum, quae sequuntur,
leguntur in codd. arch. Vaticani Misc. Arm. II t. 40 f. 46 sq. et Arm. XI t. 43
f. 195 sq. (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 382. 387).
A = Orig. Roma Arch. di S. Paolo fuori.
C = Codex diplomaticus basilicae monasteriique s. Pauli, s. XVIII, ib. ; cf. G5tt.
Nachr. 1900 p. 130.
D = Cornelii Margarini Thesaurus historicus sacrae et politicae veritatis vol. III,
s. XVII, Roma Arch. Vat. Arm. LIV t. 3; cf. GOtt. Nachr. 1900 p. 377.
E = Quamplurimae ss. pontificum epistolae, s. XVII sq., cod. Vat. lat. 7157; cf.
PflugkH. Iter p. 131 et Gott. Nachr. 1903 p. 21.
F = Fel. Contelori BuUae et brevia Alexandri III, s. XVII, Roma Arch. Vat. Misc.
Arm. VII t. 127.
G = Onuphrii Pauvinii Schedae, s. XVI, ib. Misc. Arm. XI t. 34 [G'] et Arm. XV
t. 128 [G^]; cf. Gott. Nachr. 1901 p. 2 sq.
H = Angeli Massarelli Miscellanea vol. I, s. XVI, San Severino Bibl. comunale; cf.
G8tt. Nachr. 1898 p. 505 sq.
1 Laterano 1144 iul. 12
Lucius II Viviano abbati etc: suscipit b. Mariae mon. de Vivo fonte in
Parmensi episcopatu situm sub apost. protectione, et confirmat possessiones
propriis expressas vocabulis; prohibet, ut, sicut a Lanfranco Parmensi ep.
statutum est, a fluvio Tari usque ad rivum Batibovis et rivi Scannii a strata
usque ad finem Corneleti et Maressci nulla ecclesia noviter construatur, nulla
saecularis habitatio prorsus aedificetur. — Apostolici moderaminis. Ego
Lucius etc Subscr. 9 card. Dat. Lat. p. m. Baronis S. R. E. subdiac, 4 id.
iul., ind. 7, inc d. a. 1144, pont. v. d. Lucii II pp. a. 1.
A. [C f. 27. D f. 199. G^ f. 291'. 305. 305' Exc. E f. 74 Exc.J. — Edd. Affb Storia
di Parma II 357 n. 57 ex A (4 kal. iul.) = Miff)ie CLXXIX 900 n. 58. — Eegg. Allodi
Serie * I 287 ad iul. 13. J. 6090 ad wm. 28. JL. 8648.
2 Velletri 1180 april. 12
Alexander III Armanno abbati etc. : suscipit b. Mariae mon. de Vivo fonte
sub apost. protectione, et confirmat ordinem monasticum secundum b. Benedicti
regulam atque institutionem Cisterciensiura fratrum et possessiones propriis
expressas vocabuHs; concedit ius clericos vel laicos ad conversionem recipiendi
et ius eligendi abbatem. — Religiosam vitam eligentibus. Ego Alexander
etc Subscr. 9 card. Dat. Velletr. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc,
2 id. aprel., ind. 13, inc d. a. 1179, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 21.
A. [C f. 32. D f. 403 = E f. 59*. F Exc. G^ f. 34' Exc. H f. 33' et f. 74' Exc.J. —
Ed. Affo Storia di Parma II 385 n. 88 ex A (2 kal. april.). — R^g. PflugkH. Iter p. 288
n. 712 ex E. J. 8789 ad a. 1180 maii. 31. JL. 13043 ad a. 1178 april. 12. JL. 13637 ad
a. 1180 mart. 31.
3 Ajjud s. ]\lorandum 1187 dec. 1
Gregorius VIII abbati etc: repetit Alexandri III privilegium (n. 2). —
Religiosam vitam eligentibus. Ego Gregorius etc Subscr. 7 card. Dat.
28*
436 Parma.
ap, 8. Morandum p. m. Moysi Lat. can. vicem agentis cancellarii, kal. dec^
ind. 6, inc. d. a. 1187, pont. v. d. Gregorii pp. VIII a. l.
A. [C f. 36. D f. 40n = E f 61'. H f. 36' Eoac. (kal. dec.) et f. 74 Eocc (kal. oct.)7. —
FA. Gott. Nachr. WOO p. 189 n. 38 ex A. — Eetfg. PflugkH. Jtcr p. 311 n. 856 ex E. JL. 16091.
Locus s. Morancli in via Montis Bardonis situs erat (cf. Philippi Augusti regis
Francorum itinerarium in Mon. Germ. Scr. XXVII 131). L. Schiitte Der Apenninen-
pass p. 25 uot. 2 eundem esse ac monasterium s. Moderamni de Berceto (v. supra
p. 484) putat. — Alexandri IIJ (n. 2) et Gregorii VIII (n. 3) privilegia confirmata
sunt ab Innocentio III a. 1206 mart. 4 et Honorio III a. 1224 dec. 23 Potthast Regg.-
2701. 7336.
Monasterinm s. Syri de Fontanella.
De origine et incrementis huius monasterii perpauca scimus. Primum
a monialibus ordinis nigri, postea a sororibus Cisterciensibus rectum est (cf.
Gregorii IX mandata a. 1233 Potthast Regg. 9178 — 80). Inter abbatissas
nota est Felicitas, quae a. 1 1 86 ecclesiam s. Nicolai de Regio aedificavit (cf.
Memoriale potestatum Regiensium ap. Muratori Scr. VIII 1076 et Affarosi
Notizie stor. della citta di Reggio I 241). Monasterium s. Syri iuris b. Petri
fuit, ut docent Albinus et Oencius in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-
Duchesne II 114; I 103):
„Monasterium sancti Siri de Fontanella II denarios de Papia
[Papienses] monetae veteris".
Privilegium de re frustra quaesivimus. Quasdam chartas ad mona-
sterium s. Syri spectantes Tiraboschi ex archivo monasterii s. Thomae de
Regio vulgavit (Mem. Mod. II ^ 44 n. 213). Gregorii IX rescriptum quoddam
a. 1233 mai. 5 olim penes B. de Camellinis-erat (cf. supra p. 366), nunc vero
est in R. archivo Regino.
Castione de'Marchesi
Monasterium s. Mariae de Castellione.
Lancellotti Hist. Olivet. p. 266 sq. — Lubin p. 91. — Affb Storia di Parma
II 27 sq.
Monasterium Castellionense a. 1033 conditum est ab Adelberto marchione
et Adeleida eius coniugc in loco et fundo q. d. Castelione iuxta fontanam
q. d. Lavatura in honorem s. Trinitatis et b. Mariae, ita ut sub regula b. Bene-
dicti et investitura marchionum ex gente Pallavicinorum semper exsisteret
(fundationis chartam edd. Muratori Delle Antichita Estensi I 98 = Affo
Storia di Parma II 305 n. 10). Postea autem, nescimus quando, in ius et
proprietatem sedis apostolicae transiit, ut docent privilegia, quae sequuntur,
et forma iuramenti, quod A. abbas de Castelliono Gregorio IX praestitit
(cf. Cencii Lib. censuum S. R. E. c. 197 ap. Fabre-Duchesne I 449). Deni-
que abbatia de Castellione saec. XV in commendam data et a. 1487 con-
gregationi Olivctanorum addicta est.
Mon. s. Syri de Fontanella — Mon. s. Mariae de Castellione. 437
Archivum dispersum est. Temporibus Campi Leonis IX et Lucii II
privilegia (n. 1. 3) etiamtum in archivo commendatarii exstitere; nunc vero
Leonis IX bullam Farmae in archivo hospitii (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 4),
Lucii II privilegium in R. archivo Mutinensi (cf. Gott. Nachr. 1897 p. 242)
invenimus. Innocentii II privilegium (n. 2) Affo exscripsit ex archivo Yati-
oano, ubi tamen frustra quaesivimus. Lucii III privilegium (n. 5) est Placentiae
in archivo ecclesiae cathedralis (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 9).
A = Orig. Modena Arch. di stato (Arch. ducale — 8tato : Bolle).
B = Cop. Parma Arch. degli Ospizi civili.
B^ = Cop. Piacenza Arch capitolare.
C = P. M. Campi Miscelhmea, s. XVII, Parma Bibl. Palatina cod. 484; cf. Gott.
Nachr. 1900 p. 7.
D = CoU. Baluze vol. X71I, s. XVII, Paris Bibl. nat.
1 1049 mai. 20
Leo IX Romualdo abbati mon. s. Mariae in loco q. d. Castellione etc. : con-
firmat omnia bona nec non et decimam omnium praediorum, quae Albertus
marchio concessit. — Convenit apostolico moderamini. Dat. 13 kal. iun.
p. m. Petri diac. bibl. et canc. s. apost. sedis. a. d. Leonis pp. 1 , ind. 2.
B s. XII. [B s. XVII]. — Ed. Affb Storia di Parma II 3-22 n. 21 ex B. — Regg.
Campi DeW hist. eccl di Fiacenza I 334. J. 3169. JL. 4167.
2 Ldterano 1143 april. 13
Innocentius II Alberto abbati etc: suscipit mon. s. Mariae de Castillione,
quod b. Petri iuris exsistit, sub apost. protectione, et confirmat possessiones
propriis expressas vocabulis; concedit fratribus ius eligendi abbatem a Romano
pontifice benedicendum et facultatem chrisma etc. a quibus maluerint catho-
licis accipiendi episcopis; prohibet missas publicas in eodem monasterio cele-
brari aut stationem aut synodum vel ordinationem aliquam praeter abbatis
voluntatem ab episcopo quolibet fieri, sicque ab omni iugo seu iurisdictione
cuiuscumque personae coenobium liberum permanere statuit. — Desiderium
quod. Dat. Lat. p. m. Gerardi S. R. E. presb. card. ac bibL, id. april., inc.
d. a. 1143, ind. 6, pont. v. d. Innocentii II pp. a. 14.
D f. 243'. — Edd. Affd Stma di Partna II 352 n. 53 ex arch. Vaticano = Migne
CLXXIX 650 n. 594. — Bc{>g. J. 5918. JL. 8357.
3 Laterano 1144 mai. 10
Lucius II Alberto abbati etc: suscipit mon. s. Mariae de Castellione, quod
b. Petri iuris exsistit, sub apost. protectione, et confirmat possessiones et
iura (ut n. 2). — Desiderium quod. Ego Lucius etc Subscr. 1 1 card. Dat.
Lat. p. m. Baronis cappellani et scriptoris, 6 id. maii, ind. 7, inc d. a. 1144,
pont. d. pp. Lucii a. 1.
A. — Edd. Muratari Antiq. V 819 ex A = Affo Storia di Parma II 3.56 n. 56, =
Migne CLXXIX 862 n. 30. — Begg. Lancellotti Ilist. Olivet. p. 267. Cam^n DelV hist. eccl.
di Piacenza I 417. Lubin p. 91. Poggiali Mem. lY 195. J. 6061. JL. 8597.
4 Piacenm 1145 iun. 27
Heribertus primae sedis presb. card. et legatus lohanni abbati mon. de
Columba etc: definit controversiam inter mon. de Columba et mon. de
438 Parma.
Castellione tum propter confinia tiim propter venditionem et concambium
apost. auctoritate factum.
V. Piacenza, Mon. s. Mariae de Columba u. 4.
5 Velletri 1182 mai. 10
Lucius III Adigerio abbati etc: suscipit mon. s. Mariae de Castelione, quod
specialiter b. Petri iuris exsistit, sub apost. protectione, et confirmat ordinem
monasticum secundum b. Benedicti regulam, possessiones propriis expressas
vocabulis et ius eligendi abbatem. — Licet omnium. Ego Lucius etc.
Subscr. 13 card. Dat. Velletr. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc,
[6] id. mai., ind. 15, inc d. a. 1182, pont. v. d. Lucii pp. III a. 1.
B^ a. XIII. [C p. H Reg.J. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 56 n. 36 ex B\ — Eegg.
Campi DeW hist. eccl. di Piacenza II o9 ad a. 1182 mart. JL. — .
Borgo San Donnino.
Ughelli > II 77 sq.; ^ n 62 sq. — Acta SS. IV oct. 9 p. 987 sq. — Vittorio Palla-
vicini Pincolini Storico compeudio della cit.ta ora vescovile di Borgo San Donnino
dair a. 281 al 1599, ms. s. XVIII, Borgo San Donnino Arch. della Curia vescovile (cf.
Simonsfeld in Miinchener SB. 1907 p. 532). — Pietro Zani Memorie patrie dall' a. della
nascita del Redeutore all' a. 1750, ms. s. XIX in., ib. (cf. Simousfeld 1. c. p. 532. De aliis
libris manuscriptis ad historiam Burgi s. Donnini spectantibus cf. Lottici e Sitti Biblio-
grafia generale per la storia Parraense p. 317sq.). — Pietro Zani Copie dei privilegi,
diplomi . . nonche di varie boUe pontificie per Borgo San Donnino, ms. s. XIX in., ib. —
Molossi Vocabolario p. 31sq. — Cappelletti XV71sq. — Alessandro Farinelli Cenni
intorno a San Donnino martire (Borgo San Donnino 1853). — (Pietro Chierici) Borgo
San Donnino ed il suo santuario (Bovgo San Donnino 1881). — Gius. M. Giacopazzi San
Donnino martire. Cenni storici (Torino 1893)." — G. M. Giacopazzi I vescovi di Borgo
Sau Donnino. Biografie e memorie storiche (Borgo San Donnino 1903).
Ecclesia collegiata s. Donnini de Burgo.
Ecclesiam s. Donnini in burgo, quem antiquam luliam Fidentiam esse
arbitrantur, a Paschale II a. 1106 oct. 28 consecratam esse, auctores quidam
contendunt, nescimus quo argumento nisi. Certe ecclesia s. Donnini iam
saec XII, a praeposito et canonicis recta, inter insigniores Parmensis epi-
scopatus ecclesias celebrabatur. Fridericus I a. 1162 canonicis privilegium
protectionis concessit (Stumpf Reg. 3960), eosque Innocentius III, ut Par-
menses puniret, a. 1198 aug. 26 (Potthast Reg. 355) a potestate et iuris-
dictione Parmensis episcopi ad tempus exemit. Ex eo tempore Burgenses
libertatem et exemptionem a Parmensium antistitum iure dioecesano per-
vicaciter vindicarunt. Ecclesia s. Donnini, mox Nullius dioecesis renuntiata,
saec XV praepositis commendatariis data, inter quos Laurentius Grifus ep.
Eugubinus laude dignus est, qui a. 1473 a Sixto IV confirmationis privilegium
amplissimum impetravit (cf. n. 11), a. 1601 a Clemente VIII dignitatis epi-
scopalis titulo insignita (edd. Ughelli * II 78; ^ II 63; Cappelletti XV 73),
a. 1604 Bononiensis archiepiscopi sufFraganea facta, inde vero ab a. 181&
apostolicae sedi immediate paret.
Borgo San Donuino. 439
Celestini III privilegium (n. 11) autographum iam pridem pcriisse videtur.
Paulus III enim a. 1547 nov. 4 Burgensium petitiones, qui praetextu qua-
rumdam litterarum Sixti IV et lohannis XXIII et Celestini III et Urbani
Romanorum pontificum libertatem, ut iam diximus, vindicarunt, omnino dene-
gavit, „quum nulla illorum desuper documenta forsan apparerent vel exstarent"
(cf. Affo Storia di Parma III 24 not. a). De archivis episcopi et capituli
cf. H. Simonsfeld in Munchener SB. 1907 p. 532 sq.
B = Tiansumptum Sixti IV a. 1473 iun. 28: Roma Arch. Vat. Reg. Lat. t. 654.
B^ = Cop. Borgo San Donnino Arch. della Curia vescovile.
C — Paolo Luigi Gozzi Miscell. storica vol. I, s. XVIII, Parma Bibl. Palatina
cod. 426; cf. Gott. Nachr. 1900 p. h.
2) = V. Pallavicini Pincolini Storico compendio etc, s. XVIII, Borgo San Donnino
Arch. della Curia vescovile.
*1 (1145—53)
Eugenius III definit controversiam inter abbatissam et sorores s. Mariae mon.
Theodotae ex una parte et R. archipresbyterum de burgo s. Donnini ex altera
super eccl. s. Mariae ipsius burgi amicabili compositione, ita quod, cum pres-
byter in ipsa ecclesia fuerit ordinatus, archipresbytero praesentetur; archipres-
byter vero ei animarum curam committat; presbyter autem generale interdictum
et sententiam archipresbyteri suscipiet ac servabit et ecclesiae suae quartam
partem oblationum exhibebit, sed in eccL s. Mariae vel persona presbyteri archi-
presbyteri s. Donnini nihil aliud disponendi vel exigendi facultatem habebunt.
Laud. in n. 4. 6. 7. — Beg. JL. — .
*2 (1154—59)
Hadrianus IV confirmat compositionem Eugenii III (n. 1).
Laud. in n. 4. 6. 7. — Reg. JL. — .
3 Tusculanum (1180) iul. 13
Alexander III (Oberto) Terdonensi, T(edaldo) Placentino, O(ffredo) Cremo-
nensi et B(ernardo) Parmensi epp. et canonicis s. Donnini : praecipit, quatenus
parochianis suis, quos possessiones monasterii Theodotae per intrusas habuisse
vel alias illicite detinere ipsis constiterit, districte mandent, ut ipsas memo-
rato monasterio sine difficultate restituant et in pace dimittant.
V. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 13685).
4 Tusculanitm (1180) oct. 20
Alexanderlll abbatissae et sororibus s. Mariae mon. Theodotae: confirmat
compositionem inter eas et b. m. R. archipresbyterum de burgo s. Donnini
factam, sicut in authentico scripto pp. Eugenii (n. 1) continetur.
V. Pavia, Mon, s. Mariae Theodotae (JL. 13515).
5 Velletri (1182—83) mai. 17
Lucius III Placentino, Parmensi, Cremonensi et Terdonensi epp. et prae-
posito et canonicis s. Donnini: mandat, quatenus parochianos suos districtius
moneant, ut quae illis a D. qd. intrusa monasterii s. Mariae Theodotae sine
assensu capituli concessa sunt vel a Caecilia abbatissa confirmata, monasterio
sine difficultate restituant,
v. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 14776).
440 Parma.
0 Velletri (1182—83) mai. 18
Lucius IIT abbatissae et sororibus mon. s. Mariae Theodotae: confirmat com-
positionem inter eas et b. m. R. archipresbyterum de burgo s. Donnini factam,
sicut in authentico scripto pp. Eugenii (n. 1) continetur.
V. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 14778).
7 Verona (1184) nov. 8
Lucius III Placentino ep. et praeposito s. Antonini de Placentia, subdiac.
apost. : conquerente abbatissa monasterii Theodotis. quod praepositus et
canonici de burgo s. Donnini sacerdotem de cappella abbatissae in eodem
burgo sita iniuriose expellere praesumpserint, eis causam committit, sublato
appellationis obstaculo, terminandam.
V. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 15311!).
8 Verona (1186-87) mai. 23
Urbanus III Placentino, Parmensi, Cremonensi et Terdonensi epp. et prae-
posito et canonicis s. Donnini: repetit Lucii III rescriptum (n. 5).
V. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 15861).
*9 (1185—87)
Urbanus III concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 11. — ^eg. JL. — .
10 Fornovo 11S7 nov. 30
Gregorius YIII Terdonensi et Placentino, Cremonensi et Parmensi epp.
et canonicis s. Donnini : repetit Alexandri III rescriptum (n. 3).
V. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 16077).
11 JRoma S. Pietro 1196 mai. 4
Celestinus III Girardo praeposito etc: ad exemplar Urbani (n. 9) suscipit
eccl. s. Donnini de burgo sub apost. protectione, et confirmat possessiones
propriis expressas vocabulis; statuit, ut, si quas alienationes de possessionibus
et bonis ecclesiae per Marcum intrusum atque schismaticum in detrimentum
ipsius ecclesiae factas esse constiterit, in irritum deducantur et ad ecclesiam
revocentur: prohibet, ut nullus infra fines parochiarum ipsorum ecclesiara
vel oratorium aedificare praesumat; confirmat novalia, usum quoque mitrae,
aliasque antiquas consuetudines et dignitates, libertates etiam et immunitates;
prohibet, ne quis laicus decimas de terris sive de animalibus ipsorum exigere
praesumat; concedit facultatem tempore generalis interdicti terrae divina
officia celebrandi, sepulturam liberam et ius eligendi praepositum. — Piae
postulatio. Dat. Romae ap. s. Petrum p. m. Centii s. Luciae in Orthea diac.
card., d. pp. camerarii, 4 non. maii, ind. 14, inc. d. a. 1196, pont. v. d. Cele-
stini pp. III a. 6.
B f. 113. [B^ s. XVIL 5' s. XVIIIJ. C f. 226 f= C f 223. D ad „. 1194 mart. 4j.
— Ed. Gott. Nachr. 1911 ex BC. — liegfi. Affb Storia di Parina III 24. Gcitt. Nachr. 1900
p. 75 n. 53. JL. — .
Aflb Storia di Parma III 24 fidem huius privilegii impugnat, sed argumenta
eius minime curaraus.
PIAC E NZ A
(Placentia)
P]aceDtinae urbis descriptio, s. XIV(?), ed. Muratori Rer. Ital. Scr. XVI 561 sq. —
Ohronica episcoporum Placentinorum auctore Fabricio de Marliano, s. XV ex,, ib. c. 627 sq.
— Umberti Locati De Placentinae urbis origine, successu et laudibus • (s. a. et 1.);
* (Cremonae 1564). — Omberto Locati Cronica dell' origine di Piacenza (In Cremona
1564). — Pietro Maria Campi Vita di S. Antonino martire, protettore di Piacenza (In
Piacenza 1603). — Ughelli »11 244.sq. V 1552sq.; MI 194sq. — Pietro Maria Campi
Deir historia ecclesiastica di Piacenza I — III (In Piacenza 1651—62); eius volumina manu-
scripta in bibl. Palatina Parmensi codd. 482—86; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 6 sq. — Daniele
Lattanzi Cronologia dei vescovi di Piacenza. Documenti su la storia di Piaceuza sacra,
ms. 8. XVIII, Piacenza Bibl. comunale (Ms. Pallastrelli n. 21); cf. Strenna Piacentina
a. 1895. — (Niccol5 Antonelli) Ragioni della sede apostolica sopra il ducato di Parma
e Piacenza I— X (In Roma 1741). — Cristoforo Poggiali Memorie storiche della citta di
Piacenza I— XII (Piacenza 1757 — 66). — Paolo Luigi Gozzi Descrizione delle chiese di
Parma e Piacenza, ms. s. XVIII, Parma Bibl. Palatina cod. 479. — Vincenzo Boselli Delle
storie Piacentine libri 25 I— III (Piacenza 1793 — 1805). — Gius. Dal Verme Compendio
della storia di Piaceuza I — II (Piacenza 1828—29). — Anton-Domenico Rossi Ristretto
di storia patria ad uso de' Piacentini I — V (Piacenza 1829 — 33). — Lorenzo Molossi
Vocabolario topografico dei ducati di Parma, Piacenza e Guastalla (Parma 1832—34). —
Luciano Scarabelli Guida ai monumenti storici ed artistici della citta di Piacenza (Lodi
1841). — Nuovissima guida della citta di Piacenza con alquanti cenni topografici, stati-
.stici e storici (Piacenza 1842). — Cappelletti XV 9 sq. — Rafaele Garilli I fasti di
Piacenza (Piacenza 1861). — Bernardo Pallastrelli La citta d' Umbria neirApennino
Piacentino (Piacenza 1869). — Pietro Piacenza Serie cronologica dei vescovi di Piaceuza
in: Indicatore ecclesiastico Piacentino a. 1875—79. — A. Gaetano Tononi Notizie intorno
la vita e il culto dei b. Antonino e Vittore patroni dei Piacentini (Piacenza 1880). —
A. G. Tononi Gregorio VII e i Piacentini. Memoria (Piacenza 1885). — L. Ambiveri
Monumenti ecclesiastici Piacentini (Piacenza 1888). — Franc. Giarelli Storia di Piacenza
dalle origini ai nostri giorni I. II (Piacenza 1889). — G. Della Cella Vocabolario coro-
grafico-storico della provincia di Piacenza (Piacenza 1890). — Leopoldo Cerri Guida di
Piacenza (Piacenza 1894). — L. Cerri Le chiese Piacentine del M e del MC (Piacenza
1899). — Pietro Piacenza Studio suUe vicende dell' indipendenza della chiesa Piacentina
da qualunque metropolitano (Piacenza 1900). — P. Piacenza Cronotassi dei vescovi di
Piacenza (Piacenza 1900). — Gaetano Malchiodi San Savino vescovo di Piacenza. Studio
storico con alcuni appunti sulle origini e primi tempi della chiesa Piacentina (Piacenza
1905). — L. Cerri Piacenza ne' suoi monumenti (Piacenza 1908).
De auctoribus, qui de historia Placentina egerunt, cf. Cristoforo Poggiali Memorie
per la storia letteraria di Piacenza I. II (Piacenza 1789); Leop. Cerri Memorie per la
storia letteraria di Piacenza in continuazione al Poggiali (Piacenza 1895,.
442 Piacenza.
Episcopatus Placentinns.
Placentinam ecclesiam olim Mediolanensi avchiepiscopo siibiectam, postea
vero cum ceteris Aemiliae provinciae ecclesiis Ravennatis metropolitani suffra-
ganeam, lohannes XV a iurisdictione Ravennatis archiepiscopi exemit et „contra
canones sub nomine archiepiscopatus locavit", inductus a lohanne Philagatho
Calabro, abbate Nonantulano et episcopo Plaqentino, qui a. 997 papatura
invasit. Quo deiecto, Gregorius V ecclesiam Placentinam Ravennati archi-
episcopo restituit (v. Ravenna, Archiepisc. n. 165). Iterum Placentini episcopi
ex Ravennatis iurisdictione metropolitana evaserunt a. 1106, quo Paschalis II
Aemihae episcopatus Ravennati ecclesiae, Wiberti schismate pollutae, ademit
(n. 2S). Quamquam postea Gelasius II et Calixtus II, Honorius II et
Innocentius II Ravennatem archiepiscopatum in pristinam dignitatem im-is-
dictionemque restituerunt (v. Ravenna, Archiepisc. n. 1S9. 190. 194. 198),
Placentini metropolitano suo parere detrectaverunt, rescriptis Lucii II (n. 35)
et Eugenii III (n. 40 — 42) omnino neglectis. Denique Hadrianus IV
a. 1155 Hugonem episcopum a iure Ravennatis ecclesiae exemit, statuens,
ut nulli nisi Romano pontifici esset subiectus (n. 52). Ideo Albinus in Libro
censuum S. R. E. Placentinum episcopatum inter Ravennatis provinciae epi-
scopatus retulit (ed. Fabre-Duchesne II 102); Cencius e contra eum domini
papae, i. e. apostolicae sedi immediate subiectum esse adnotavit (1. c. I 115).
Permansit Placentina ecclesia libera et exempta usque ad a. 15S3, quo
Gregorius XIII Bononiensi archiepiscopatui tunc recens erecto eam addixit.
Temporibus vero Napoleonis I lanuensi archiepiscopatui subiecta, a. 1818 a
Pio VII exempta est et apostolicae sedi immediate subdita.
Placentina dioecesis amplissima erat multisque abundabat monasteriis..
In Alexandri III privilegio Tedaldo episcopo a. 1168 concesso (n. 60) enu-
merantur haec: s. Savini, s. Sepulcri, s. Benedicti quod olim vocatum est
8. Marci, s. Alexandri, s. Gregorii, s. Syri, monasteria de Montebello, s. Mariae
de Columba, s. Salvatoris de Pulsano (sive de Quartazolla), praeterea mona-
steria s. Sixti et b. Pauli de Mediano. Monasterium quoque Tollense et
brevi quidem tempore celeberrimum s. Columbani coenobium Bobiense ad
Placentinum episcopatum pertinebant (cf. n. 18).
Primus quem novimus Placentinus episcopus s. Victor, a. cr. 320 ordi-
natus, colitur, cui successit s. Sabinus. Temporibus Gregorii I Iohanne&
episcopus fuit, cuius, ut alii putant, in Gregorii I epistola ad lohannem sub-
diaconum a. 603 ian. missa (v. Ravenna, Apocrisiarii S. R. E. n. 15) mentio
fit. Inter ceteros lohannes Philagathus, Sigifredus, Dionysius, Bonitho, Aldo^
Arduinus, lohannes, Hugo, Tedaldus, Arditio peculiari memoria digni sunt.
Multae olim in Placentino episcopatu possessiones Romanae ecclesiae
fuere, ut apparet ex Albini et Cencii Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-
Duchesne 11114; IllSsq.), qui tamen in errorem incidisse videntur, sub
episcopatu Placentino adnotantes:
-Ecclesia sancti Petri de Cerreto IIII denarios Mediolanenses".
Episcopatus Placentinus. 443
Est enim haec certe notissimum illnd monasterium s. Petri dc Cerreto
in Laudensi dioecesi situm (1. c. II 112; I 110). Incerta quoque videtur alia
apud Cencium notitia (1. c. I 116):
„Ecclesia sancti Marci de Genestreto V solidos Papienses".
Huius enim nominis locus in Placentino episcopatu minime invenitur.
Archivum episcopii, male dispositum, paucas tantum, ut videtur, chartas
antiquas continet (cf. Gott. Nachr. 1900 p. &). Maximi vero pretii tabularia
ecclesiae cathedralis et ecclesiae collegiatae s. Antonini sunt, unde multas
easque ineditas litteras Roraanorum pontificum deprompsimus.
De archivis Placentinis cf. Blume Iter Ital. II 6sq.; Fr. Bonaini Gli
archivi deirEmilia in: Giornale stor. degli archivi Toscani V (1861) 277 sq,;
Bethmann in Archiv XII 691 sq.; Schum in N. Archiv I 146; Bresslau ib. ni
106 sq.; Holder-Egger ib. XVII 476; Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV
638; V. Pflugk-Harttung Iter p. 72: Gott. Nachr. 1900 p. 8 sq.
A = Orig. Piacenza Arch. capitolare.
A^ = Orig. Piacenza Arch. di S. Antonino.
B = Cop. Piacenza Arch. capitolare.
B' = Cop. Piacenza Arch. di S, Antonino.
C = Registrum raagnum communis Placentiae, mb.s. XIII, Piaceuza Arch. comunale.
C = Registruni parvum sive mezzanum communis Placentiae, mb. s. XIII, ib.
D = Paolo Luigi Gozzi Miscellanea storica vol. I, s. XVIII, Parnia Bibl. Palatina
cod. 426; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 5.
E = Vinc, Boselli Copie ed estratti di carte antiche, cavate da diversi archivi
relative alle cose Piacentine, in vol. Diversorum D, s. XVIII ex. , Piacenza
Arch. capitolare; cf, Gott. Nachr. 1900 p. 12,
1 (865)
Nicolaus I [Ludovico II imp.]: scribit, Suffredum, si tale in se crimen
novisset, quo recte posset episcopatu privari, vel infirmitate se sentiret forsitan
praegravari, primatis sui debuisse et non aliorum dioeceseon antistitum prae-
stolari iudicium; quod si quaelibet ambiguitas vel aliqua fortasse super eius
examinatione vel episcopatus abrenuntiatione oborta fuisset contentio, ex more
ad apost. sedem referri convenisse; efflagitat eum, ut Suffredus ep, proprio
restituatur episcopio et, si quid reprehensione dignum gesserit, postea vel
correctione vel digna animadversione diffiniatur. — [Deniquc si Suffredus].
Coll. trium partvtm I t. 62 c. SO. Gratiani Decr. C. VI qu. S c. :i. — Edd. Mansi
XV 400. 703. Migne CXIX 925 n. 84. Fi-iedberg I 562. — Regg. J. 2109. JE. 2791.
*2 (865)
Nicolaus I restituit Seufridum Placentinae sedis ep., a sede propria a cuius-
dam diaconi Pauli perfidia pulsum, per legatos suos,
Vita Nicolai I (Lih. pontif. ed. IJitchestie II 163). — Reg. JE. —.
*3 (865)
Nicolaus I praecipit Paulo diacono, ut nec tale quid umquam temptet
peragere nec eandem sedem Placentinam repetere praesumat vel recipere.
Vita Nicolai I (Lib. pontif. ed. Duchesne II 163). — Beg. JE. — ,
A. 865 oct. Paulus vocatus episcopus s, Placentinae ecclesiae in charta quadam
occurrit (cf. Campi I 213). A. 869, Suffredo episcopo mortuo, Paulus archidiaconus,
Nicolai I iussione neglecta, suffectus est.
444 Piacenza.
4 (875 in.)
lohanncs YIII Ansberto archiep. Mediolanensi: mandat, ut una cum Liut-
frido Ticinensi et Paulo Placentino epp. causam Bavae definiat.
V. Milano, Archiepisc. (JE. 3014 .
5 (878 nov.)
lohannes YIII Wibbodo Parmensi et Paulo Placentino et Paulo Regensi et
Liudoino Mutinensi epp.: nuntiat, se S kal. dec. (nov. 24) Taurinium venisse;
iubet, ut 4 non. dec. (dec. 2) Papiae ad svnodum celebrandam esse debeant;
qui primo hanc epistolam legerit, aliis sub omni festinatione transmittat.
V. Parma, Episc. n. b.
6 881 hiJ.
lohannesYIII Romano archiep. Ravennati: Paulo Placentinae eccl. antistite
reclamante, iubet, ut ecclesiae Placentinae clericos, quos penes se contra
sacra b. patrum statuta habere viderit, et praecipue Gausum diac, de prae-
senti suo reddere vel dirigere procuret episcopo; praecipit. ut sacerdotes et
clericos Phicentinae eccl., ab eo excommunicatos, ab eadem excommuni-
catione absolvat, quousque tempore congruo cum cis Romam ad synodum
pariter veniat.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 136.
*7 (872—82)
lohannes YIII concedit Placentinae eccl. privilegium de decimis.
Laud. in diplomate CaroU III imp. a. 883 iun. 20 (MiihlbacJter Beg. Kar. » n. 1620;
* n. 1664). — Beg. JE. — .
*8 (883)
Marinus I concedit Placentinae eccl. pri^ilegium de decimis.
Laud. nt n. 7. — Begg. J. 2614. JL. 3387.
*.9 (883 iun. 20)
Exhortatione Marini I per Zachariam et Gaiderisium atque Yalpertum epp.
facta, Carolus III imp. confirmat Placentinae eccl. privilegia ac praecepta a
lohanne (n. 7) et ab ipso Marino (n. 8) nec non ab antecessoribus suis
concessa.
f. Caroli 111 itnp. diploma a. 883 iim. 20 (Miihlbachei- Bep. Kar. i n. 1620; * n. 1664).
— Begg. J. p. 292. JL I p. 425.
10 (886)
Stephanus Y Paulo ep. Placentino: scribit, ea quae a decessoribus suis
utiliter decisa fuerint, roborari, et quae a temerariis praesumpta fuerint. in
promptu nihilominus ulcisci debere. — Loci nostri.
CoU. Britt. Stepliani V ep. 11. CoU. triicm pariinm I t. 64 c. 1. Gratiani Decr. C.
XXXV qii. y C.2. — Edd. Mansi XVIII 26. Migne CXXIX 798 n. 8. Friedberg 1 1283.
— Begg. EtcaM in K Archiv V 403 n. 11. J. 2644. JL. 3418.
*11 (887—88)
Stephanus Y multotiens Paulum ep. P[lacen]tinum, \Yibodo ep. (Parmensi)
reclamante, in iudicium vocat.
Laud. in n. 12. — Beg. JL. —.
Episcopatus Placentinus. 445
12 (887—88)
Stephanus V Paulo ep. P[lacen]tino: nuntiat, se deliberasse Wibodum ep.
(Parmensem) Montem Spilonem cum omnibus sibi pertinentibus habere per-
petuo, quia ipse semper inoboediens semperque iudicium fugiens et absentia
perfruens fuerat; praecipit, ut quicquid de frugibus exinde toUere praesura-
pserit, omni temeritate remota, integriter praefato Wibodo reddat. — Reli-
gionem tuam.
CoH. Bfitt. Stephayii V ep. 19. — Ed. Eauld in N. Archiv V 405 n. 19. — Beg.
JL. 3438.
Mons Spilo idera locus fuisse videtur atque Mons Spinoli (cf. n. 15) et Castrum
Speculi, hodie Specchio, de quo cf, n. 67. 68.
13 890 mart. 25
Stephanus V Dominico archiep. s. Ravennatis eccl.: nuntiat, se Bernardum
diac. in Placentina eccl. electum, Ravennate ecclesia per obitum Romani
archiep. viduata, praevidisse consccrare; decernit, eandem Ravennatem eccl.
nuUam deinceps pro eadem consecratione evacuationem perpeti, sed Placen-
tina eccl. in ius et consecrationem atquc debitam oboedientiam Ravennatis
eccl. omnibus consistat temporibus.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 149.
14 (890)
Stephanus V omnibus sacerdotibus atque iudicibus, clero et populo seu
universae generalitati Placentiae commorantibus: sancit, ut tam Bernardus
diac. in episcopum consecratus quamque omnes decessores sui in perpetuum
sub Ravennatis eccl. pontificatu plenam observantiam totamquc fidelitatem
viriliter custodiant.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 150.
15 891 feb. 26
Stephanus V Bernardo ep. etc: confirmat omnia privilegia seu debitas
exhibitiones et consecrationes monasteriorum tam virorum quam puellarum,
quae in Placentina parochia constituta esse noscuntur, (scil. Bobium et
Medianum vel Caput Trebiae seu mon. puellarum infra moenia Placentinae
urbis situm) seu praecepta vel instrumenta chartarum et iura sive traditiones
pontificum vel imperatorum seu regum vel reginarum aut catholicorum
hominum et quicquid ipsa ecclesia iuste promereri potuit, (quin etiam et
Montem Spinoli et plebem q. v. Basilica Wiliani). — Si consacerdotum. Scr.
p. m. Anastasii not. reg. et scrin. S. R. E., in m. feb., ind. 9. Dat. 4 kal. mart.
p. m. Zachariae primicerii s. sedis apost., imp. d. pp. aug. Wido a Deo coro-
nato magno pacifico imp. a. l et postconsulatus a. 1, ind. 9.
B s. X. B* s. X. — Edd. Campi I 472 n. 30 ex B — Bull. Rom. ed. Cocquelines
I 226 n.l = Bull. Rom. ed. Taur. I 365 n. l, = 3Iigne CXXIX 812 n. 27. Ughelli * V
1556; * II 203 Exc. — Begg. Galletti Del piimicero p. 73. Poggiali Mem. III 73. J. 2661.
JL. 3465.
Apographum B* ab alia manu, licet coaeva, interpolatum est verbis uncis
inclusis. — Superest fragmentum parvulum chartae autographae papyraceae.
16 891 nov. 13
Formosus Bernardo ep. etc: confirmat omnia privilegia seu debitas exhi-
bitiones [et consecra]tiones monasteriorum, videlicet et Bobiensis, Media-
440 Piacenza.
nensis omniumque tam virorum quam puellarum, quae [constituta in terrijtorio
Placentino vel in eiusdem eccl, parochia esse noscuntur, seu praecepta, insti-u-
menta chartarum [et iura sive trajditiones pontificum vel imperatorum seu
regum vel reginarum aut catholicorum hominum, et quicquid ipsa ecclesia
iuste promereri potuit. — Si consacerdotum. Scr. p. m. Sergii scrin. S. R. E.,
in m. nov., ind. 10. Dat. id. nov. p. m. Stephani secundicerii s. [sedis] apost.,
filii Tiberii Dulci, imp. d. pp. aug. Widone a Deo coronato magno imp. [paci-
fico] a. 1 et [postconsulatus eius] a. 1, ind. 10.
B s. X. — Edd. PflugkH. Acta II 3'j n. 79 ex B. Tononi in Arch. st&r. per le jrrai-.
Fartnensi VII (1903) 218 n. 2 ex B. — Regg. Campi I 235. Poggiali Mem. III 76. KaUen-
brnnner in Wietier SB. XCIV 650 n. 2667a (cf. p. 699). JL. 3473.
Privilegium hoc interpolatum esse verbis „et Bobiensis Medianensis" iam
Afib Storia di Parma I 301 not. et Poggiali III 77 sq. recte iudicaverunt. — Conf.
etiam n. 15.
*17 (914-28)
lohannes X concedit Widoni ep. privilegium confirmationis.
Latid. in n. 18. — Reg. JL. — .
Wido ep. Placentinus commemoratur praeterea in Sergii III epistola ad Leo-
pardum abbatem Nonantulanum missa (v. Modena, Mon. s. Silvestri Nonantula-
num n. 16).
18 (914—28)
[lohannes X] Teudelassio abbati mon. Bobiensis: reprehendit eum, quia sui
praedecessorumque suorum pri^alegii auctoritate decimas a Placentina eccl.
subtrahat et monachos et clericos contra auctoritatem canonicam furtim con-
secrari faciat et alia multa inlicita praesumat; praecipit, ut talia agere desinat
proprioque, in cuius consistit parochia, episcopo canonice oboediat; iubet, ut,
cum Wido Placentinae eccl. ep. aut scripto aut misso voluerit, ante apost.
praesentiam simul cum eo atque cum eius legato veniat. — Interventum est.
B^s. X. [E p. 151] . — Edd. Gott. Nachr. 1900 p. 20 n. 1 ex B. Tononi in Ardi. stoi:
2ier U prov. Parmensi VII (1903) 220 n. 3 ex B. — Reg. JL. — ,
Ex hoc rescripto certe genuino efficitur, tunc Bobiense monasterium iuris-
dictioni Placeutini episcopi subiectum fuisse, fortasse auctoritate privilegiorum
Stephaui V, Formosi et lohannis X (n. 15—17), licet quoad haec interpolatorum.
*iP (988)
lohannes XV locat Placentinam eccl. a Ravennate archiepiscopatu ablatam
sub nomine archiepiscopatus.
Laud. in Gregorii V jn-imlegio lohanni archiep. Ravenimti concesso J. 2967. JL. 3878
(v. Ravenna, Arehiepisc. n. 165). — Reg. JL. — .
A. 988 Sigulfo ep. mortuo (cf. eius chartam a. 988 iul. 8 ap. Campi I 492 u. 57),
lohannes Philagathus abbas Nonantulanus in eius locum suffectus est, qui iam a. 989
ian. 3 titulum gerens archiepiscopi s. Placentiuae eccl. et abbatis mon. s. Silvestri
permutationem quandam fecit (Campi I 493 n. 59).
'*20 (1063—67)
Alexander II excommunicat Dionysium ep.
Bonithonis Lib. ad amicuvi l. 6 (edd. Jaffe Bibl. rer. Germ. II 651; Mon. Gei'm. Lib.
de lite I 598). — Reg. JL. — .
Episcopatus Placentiuus. 447
Dionysium Placeutinum ep. una cum Gregorio Vercellensi ep. fautorem arden-
tissimum fuisse Cadalohi antipapae, satis uotum est. Conf. etiam Petri Damiani
epistolam ad Cadalohum missam (lib. I ep. 20), qua Placentinum et Veicellensem
epp. „multum petulcos ac proletarios" appellat (cf. etiam Meyer v. Knonau Jahr-
biicher Heinrichs IV und V t. I 225). — A. 1067 Dionysius ep., teste Bonithone 1. c,
a Placentinis expulsus est.
:21 Boma 1074 ajiril. 15
Oregorius VII duci Beatrici et eius filiae Mathildi: inter alia nuntiat, se
Dionysio Placentino et aliis episcopis Langobardiae, qui ad se venerant, nihil
■de episcopali officio, nisi confirmari pueros, pro necessitate concessisse.
V. Reggio, Gens Canusina n. 12. — Dionysium ep. a. 1073 in. una cum Wiberto
Ravennate archiepiscopo Romam venisse , Bonitho Lib. ad amicum 1. 6 (edd. Jafte
Bibl. rer. Germ. II 655; Mon. Germ. Lib. de lite I 600) narrat.
^2 Roma 1074 nov. 27
Gregorius VII Dionysio Placentino ep.: nuntiat, se Rigizonem mon. s. Savini,
ab 60 ad audientiam apost. directum, recepisse eique praemissum monasterium
€0 usque commisisse, quoad ibi abbas loco eius sollemniter eligatur, qui Deo
dignus et fratribus acceptus habeatur. Addit de legatis suis ad eum directis,
ut controversiam, quae inter eum et abbatem s. Sepulcri plebemve Placen-
tinam sive Bonizonem subdiac. versatur, intentius audiant. — Rigizonem
abbatem. Dat. Romae 5 kal. dec. ind. 13.
Beg. Gref/orii VII lib. II ep. 26. — Edd. Carafa Epp. decr. III 636 n. 26. Campi 1 349
(ital). Tartini Rer. Ital. Scr. I 283. Mansi XX 145 n. 26. Migne CXLVIII 381 n. 26.
Jaffe Bibl. refr. Gerrn. II 138. Tononi Greg&rio VII e i Piacentini p. 87 n. 1. — Regg.
Poggiali Mem. III 356. J. 3658. JL. 4900.
De eadem re Gregorius VII scripsit congregationi monasterii s. Savini (cf. Mon.
s. Savini n. 6 et Mon. s. Sepulcri n. 2).
*23 ' Roma 1075 feh.
Oregorius VII deponit Dionysium Placentinum ep.
Acta synodus Romanae a. 1075 feb. 24 — 28 celebratae Uguntur in registro Gregorii VII
lib. II ep. 52a (Ja/fe Bibl. rer. Geim. II 170). — Eegg. J. p. 417. JL. I p. 612.
M Roma 1075 mart. 3
Gregorius VII universis catholicis Placentinae eccl.: nuntiat, se immutabili
sententia s. synodi et irrevocabili consensu omnium circumsedentium fratrum
Dionysium quondam ep. absque ulla umquam spe reconciliationis ab omni
«piscopali honore deposuisse et in perpetuum negandam ei audientiam decre-
visse; se operam daturum esse, ut omnes fideles s. Petri ipsis adiutores esse
in ordinando pastore et expellendo lupo. — Super confusione, Dat. Romae
5 non. mart. ind. 13.
Reg. Ch-egorii VII lib. II ep. 54. — Edd. Carafa Epp. decr. III 657 n. .'A. Campi 1 350
{ital). Mansi XX 167 n. 54. Poggiali Mem. III 358. Migne CXLVIII 406 n. 54. Jaffe
Bibl. rer. Germ. II 172. Tononi Gregorio VII e i Piacentini p. 89 n. :i. — Regg. J. 3692.
JL. 4935.
Sed Dionysius ep. sedem suam retinuit et usque ad obitum audacter cum
Wiberto antipapa adversus Gregorium VII stetit actisque concilii Brixinensis a. 1080
iun. 25 subscripsit.
448 Piacenza.
25 (1088)
Urbanus II Bonizoni (ep. Sutrino): dolet, plurimos tam elericos quam laicos
de electione eius in Placentinum episcopum dissentire et contra eum iurasse;
si fieri ullo modb canonice et cum pace possit, electionem eius se confirmaturum
esse. — Audivimus unde.
Coll. Britt. Urbuni II ep. 5. — Edd. Waitz in N. Archiv IV 337. Ewald ib. V353 n. 5.
— Reg. JL. 5354.
De Bonithone Sutrino ep. a. 1088 in Placentinum episcopum electo cf. H. Lehm-
griibner Benzo vou Alba (Berlin 1887) p. 144 sq.
26 (1088)
Urbanus II Heri[manno] card.: scribit, se electionem Bonizonis, quamvis
neque ab universitate Placentinae eccl. neque a melioribus tam clericis quam
laicis electus sit, salva reverentia ecclesiae canonice et cum pace laudare. —
Si potest fieri.
Coll. BriU. Urhani II ep. 6. — Edd. Waitz in N. Archiv IV 337. Eivald ib. V354 n. 6,
Dummler in Mon. Gei-m. Lib. de lite I 569 not. 6. — Reg. JL. 5355.
27 (1088)
Urbanus II M[ediolanensi archiep.]: scribit, se desiderare, ut Sutrinus ep.^
qui multura in ecclesia laborasse dicitur, si cum pace et cleri populique con-
cordia fieri possit, in episcopatu Placentino, sicut olim electus est, sollemniter
inthronizetur. — Sutrinus episcopus.
Coll. Britt. Urbani II ep. 7. — Edd. Waitz in N. Archiv IV 337. Etvald ib. V 354
n. 7. — Beg. JL. 5356.
Bonitho a. 1089, ut narrat BernolUus (Mon. Germ. Scr. V 449), a scbismaticis
Placentinis, eflFossis oculis, truncatis omnibus paene membris, martyrio coronatus
est. Utrum iul. 14 a. 1090 an a. 1091 mortuus sit dubium est (cf. Jaffe Bibl. rer.
Germ. II 582 et Dummler in Mon. Germ. Libelli de lite I 569). Sepultus est Cre-
monae in ecclesia s. Laurentii (cf. Poggiali Mem. IV 8 sq.).
28 Guastalla 1106 oct. 22
Paschalis II in concilio apud villam Guardastallum a. d. inc. 1106, 11 kaL
nov. celebrato constituit, ut Aemilia tota cum suis urbibus, id est Placentia
. . . ., nunquam ulterius Ravennati metropoli subiaceat.
V. Aemilia n. 48 et Ravenna, Archiepisc. n. 188. — Conf. n. 84.
*29 (1099—1118)
Paschalis II concedit privilegium protectionis, statuens, ut clciici intra
civitatem seu parochiam Placentinam ad b. Xisti monasterium pertinentes
eccl. Placentinae episcopalis iuris obnoxii habeantur; sancit mon. b. Pauli de
Mezano cum ccllis vcl ecclcsiis in parochia Placentina sitis episcopali iure
cccl. Placentinae subditum perpetuo manere.
Laud. in n. 56. 60. — Reg. JL. — .
Adnotamus praeterea epistolam P. Placentinae eccl. ep. ad P. papam adversus
Aldonem ep. Luncnsem, quae legitur in cod. Vallicell. B 63 f. 193 (cf. N. Archiv
III 157). Sed epistola in schola confecta est. Accedit, tunc Aldonem ep. Placen-
tinum, non Lunensem fuisse.
Episcopatus Placentinus. 449
30 (1133—34)
Innocentius II A(rduino) Placentino ep.: miratur, quoniam elapso tanto
tempore neque per se ipsum neque per nuntium sedem apost. visitaverit; rogat,
ut quae ad utilitatem b. Petri noverit pertinere, propensius exsequatur;
deprecatur, ut pro A(zonis) diac. card. amore causam, quam habet de
cappella s. Mariae iu Cortina, ita definiat, ut ecclesia s. Antonini suam
iustitiam consequatur.
V. Eccl. coU. s. Antonini n. 2.
31 (1138)
Innocentius II A(rduino) Placentino ep.: mandat, quatenus sententiam,
quam A(zo) s. Anastasiae presb. card. de causa archipresbyteri et clericorum
Pontenurensium promulgavit, observet et firmiter faciat observari; praecipit,
quatenus cappellam b. Mariae (de Cortina) ad ius s. Antonini pertinentem in
ea libertate dimittat, in qua hucusque permansit, cclesiae quoque s. Antonini
et A(zoni) presb. card., eiusdem loci rectori, super hoc satisfaciat.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 9.
32 Laterano (1138) april. 12
Innocentius II A(rduino) Placentino ep. : praecipit, quatenus cappellam
s. Mariae (de Cortina) iam nunc A(zoni) presb. card. eiusque fratribus post-
posita difficultate absque dilatione restituat et sententiam, quam ipse de causa
plebani et clericorum Pontenurensium promulgavit, observet et firmiter faciat
observari; de terra quoque Brugneti et de comestionibus praefato cardinali
eiusque fratribus faciat quod ratio dictaverit; alioquin ei praecipit, quatenus
proximis b. Martini octavis (nov. 18) apost. se conspectui repraesentet.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 10.
33 Piacenm 1139 sept. 24
Wido S. R. E. presb. card., Innocentii II in partibus Longobardiae legatus,
definit controversiam inter Placentinum ep. et canonicos maioris ecclesiae de
eccl. s. Mariae Gariverti vertentem.
V. Eecl. cathedr. n. 12. — De hac causa cf. n. 79. 80. 82.
*34 (1130—43)
Innocentius II statuit, ut clerici intra civitatem seu parochiam Placentinam
ad b. Xisti mon. pertinentes eccl. Placentinae episcopalis iuris obnoxii habe-
antur.
Laud. in n. 50 . 60. — lieg. JL. —.
*35 . (Laterano 1144 iul. 0)
Lucius II mandat A(rduino) Placentino ep., ut iuxta tenorem privilegiorum
Ravennatis eccl. et antiquam consuetudinem M(oysi) archiep. et eccl. Raven-
nati debitam oboedientiam ac reverentiam exhibeat.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 200.
*36 (1146)
In praesentia cardinalium, videlicet mag. Guidonis de [Floren]tia et Ubaldi
de Luca, praepositus s. Antonini cum fratribus suis conqueritur de Brugneto,
quod Arduinus ep. tunc temporis tenebat.
V. Eccl. coll. s. Aiitonini n. 20. — De causa Brugneti cf. n. 44—46. 49. 50. 61.
65. 69. 70. 72. 75-78.
Kehr, Italia pontificia V. 29
450 Piacenza.
*37 Auxerre 1147 (iul. — od.)
Placentini canonici ab Eugenio ITI, tunc Altissiodori morante, postulant, ut,
Arduino ep. obeunte, lohannem abbatem de Columba in episcopum electum
confirmet.
Laud. ut n. 38. — Reg. JL. —.
*38 Trier (1147 dec. — 1148 feh.)
Eugenius III, Placentinae eccl. canonicis petentibus, confirmat electionem
ab eis factam; mandat, ut proxima s. Lucae festivitate (od. 18) se apost.
conspectui praesentent, Moysi Ravennati archiep. responsuri.
Laud. in n. 41 et in Eugenii III privilegio Moysi Bavennati archiep. indtdto (v. Ba-
venna, Archiepisc. n. 211). — Reg. JL. — .
*39 Pavia (1148 iun.)
Eugenius III, petente Moyse archiep. Ravennate, causam inter eum et eccl.
Placentinam de electione episcopi ad terminum utrique parti praefixum
(h. Liicae) differt; mandat utrique parti, ut memorato termino omni seposita
occasione ad suam praesentiam veniat.
V. RaTenna, Archiepisc. n. 207.
*40 Cremona (1148 iul. 7)
Eugenius III in synodo causam inter Ravennatem et Placentinam ecclesias
de iure metropolitico tractat.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 208.
41 Pisa (1148) nov. 9
Eugenius III lohanni Placentino electo: reprehendit eum, quod, quamquam
tam per litteras suas Placentinae eccl. quam viva voce, ipso praesente,
mandavit, ut proxima praeterita s. Lucae festivitate (oct. 18) apost. se con-
spectui praesentaret, Moisi Ravennati archiep. responsurus (n. 38), ad suam
venire praesentiam vcl rcsponsales littcras transmitterc subterfugit; iudicat,
ut Placentini electi a Ravennate archiep. tamquam metropolitano proprio
consecrationem sine contradictione suscipiant et ei oboedientiam ct reveren-
tiam exhibeant; mandat, quatenus usque ad octavas epiphaniae (1149 ian. 13)
Ravennatem archiep. adeat et ab eo tamquam metropolitano proprio conse-
crationem accipiat.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 209. — De re conf. Petri Cluniaceusis abbatis
epistolam Eugenio 111 porrectam (Petri Cluniacen. Epp. lib. VI n. 44 ap. Campi
II 351 n. 2; Migue CLXXXIX 462 n. 44; cf. Campi I 419).
42 Pisa (1148) nov. 9
Eugenius III clero et populo Placentin.: praecipit, quatenus Ravennati
archiep. tamquam metropolitano oboedientiam et reverentiam deferant.
V. Raveuna, Archiepisc. n. 210.
43 Pisa 1148 nov. 10
Eugonius III Moisi Ravennati archiep.: privilegiis Gelasii II, Calixti II,
Honorii II et Innocentii II et scriptis eorum et suis diligenter inspectis,
iudicat, ut Phicentini electi a Ravennatibus archiepp. tamquam a suis metro-
Episcopatus Placentinus. 451
politanis consecrationem sinc contradictione suscipiant et eis de cetero
subiectionem, oboedientiam et reverentiam tamquam proprio metropolitano
exhibeant.
V. Raveuna, Archiepisc. n. 211.
M Ferentino (1151) mai. 10
Eugenius III G(uidoni) Ilostiensi ep., apost. sedis legato: committit contro-
versiam inter canonicos eccl. s. Antonini adversus b. m, A(rduinum) super terra
de Brugneto audiendam terminandamque; et quoniam eccl. Placentina episco-
pali rcgimine destituta est, mandat, ut T(cdaldum) archidiaconum, F(ridericum)
praepositum et M(arcum) vicedominum in loco episcopi responsales constituat.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 23. — Ecclesia Placentina tunc episcopo caruit,
quuni lohannes electus demum a. 1151 iul. 3 a Moyse Ravennate archiepiscopo
consecrationem acceperit (cf. u. 47).
45 Ferentino (1151) mai. 10
Eugenius III T(edaldo) archidiacono, F(riderico) praeposito et M(arco)
vicedomino eccl. Placentinae : nuntiat, se controversiam inter eccl. Placentinam
et canonicos s. Antonini super terra de Brugneto G(uidoni) Ilostiensi ep.,
apost. sedis legato, commisisse (n. 44); mandat, quatenus eius praesentiam
adeant et eius iudicium suscipiant pariter et servent.
V. Eccl. coU. s. Antonini n. 24.
46 Ferentino (1151) mai. 10
Eugenius III R. de Arena, F. Stricto et N, de Castello Arcuato, iudicibus
Placentinis: committit controversiam inter eccl. Placentinam et canonicos
s. Antonini super terra de Brugneto audiendam terminandamque ; mandat,
quatenus utramque partem ante ipsorum praesentiam convocent et eandem
causam dictante iustitia decidant.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 25.
47 , Segni (1152) iul. 28
Eugenius III M(oysi) Ravennati archiep.: mandat, ut T(ohanni) Placcntino
cp., pro sedis apost. oboedientia et restitutione Ravennatis eccl. immcnsis
periculis exposito, in suis ncccssitatibus debita benignitatc provideat.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 215. — lohannes episcopus post consccrationem a
Moyse archiepiscopo a. 1151 iul. 3 invitis Placeutinis acceptam ab eisdem expulsus
est (cf. Civ. n. 8).
48 Laterano (1154) feb. 27
Anastasius IV Moysi Ravennati archiep,: ad exemplar Eugenii (n. 43)
confirmat sententiam, quam idem pro eccl. Ravennate de episcopatu Placen-
tino promulgavit.
v. Ravenna, Archiepisc. n. 217,
49 (Piacenza 1154 oct. 10)
In praesentia Ariberti presb, card,, totius Lombardiae legati, testes super
causa Brugneti iurant,
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 27.
50 (1154)
Aribertus 8. R. E. tit, s, Anastasiae presb. card., apost. sedis legatus, toti
clero Placentino : nuntiat, se super controversia Brugneti inter episcopatum et
29*
452 Piacenza.
canonicos s. Antonini diutius agitata testes canonicorum audivisse et consules
et eos, qui bona palatii procurabant, ad suam praesentiam vocavisse, qui vero
nihil se velle dicere responderint, donec episcopum haberent.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 28.
51 Boma S. Piefro (1155) ian. 9
Hadrianus lY universo clero et populo Placentino: nuntiat, (lohannem)
ep., adversus quem nuntii Placentini super quibusdam deposuerint in audientia
sua querelam, in praesentia sua Placentinae abrenuntiasse ecclesiae; se clericis
et laicis civ. Placentinae, qui pro eodem negotio destinati fuissent, aliquam
personam honestam, idoneam, litteratam eHgendi liberam concessisse facul-
tatem; confirmat eorum electionem in Hugonem, filium Hugutionis filii Petri
Leonis, factam; reducit Placentinam eccl. in eundem statum, in quo tempore
b. m. Arduini ep. fuisse dinoscitur; absolvit civitatem Placentinam a debito
interdicto; commendat Hugonem electum. — Cum ecclesia. Dat. Romae ap.
s. Petrum 5 id. ian.
A. [B a. 1220]. — Edd. Ughelli ^ II 269; * II 216 = OJdoinus ap. Oiaconiiim
3 I 1085, = Mansi XXI 819 n. 34 = Migne CLXXXVIII 1381 n. 14. Campi II 354
n. 6 ex A. — Eegg. Poggiali Mem. IV 233. J. 6834. JL. 9975.
Hugo episcopus, a. 1164 ab Alexandro III S. R. E. card. et Tusculauus episcopus
factus (cf. Canipi II 21), obiit a. 1166 april. 21 (cf. Campi II 23).
52 (1155 mart.)
Hadrianus lY Hugoni Placentino ep.: eximit personam eius a iure Raven-
natis eccl. — quoniam controversia inter Placentinam et Ravennatem
ecclesias pro destitutione Ravennatis eccl. definiri non possit — , statuens, ut
nulli nisi Romano pontifici sit subiectus et Romanae tantum ecclesiae debeat
oboedientiam exhibere. — Semper consuevit. Ego Adrianus etc. Subscr.
14 card.
A. — Edd. Piacenza Cronotassi p. 12 cx A. Tononi in Arch. stor. pcr le pror. Par-
mensi VII (1903) 222 n. 4 ex A. — Reg. JL. —.
Autographi pars inferior, ubi notae chronologicae legebantur, abscissa est. —
Moyses archiepiscopus Ravennas a. 1154 oct. 2(J obiit, Anseluius a. 1165 iun. 18 ei
suftectus est (cf Ravenna, Archiepisc. n. 219). De re cf. P. Piaceuza Studio sulle
vicende dell' indipeudenza della chiesa Piaceutina (Piacenza 1900).
53 Roma S. Fietro (11 ')5) mart. 4
Hadrianus IV praepositis, abbatibus, prioribus, archipresbyteris, plebanis,
cappellanis et aliis ecclesiarum praelatis Placentini episcopatus: mandat,
quatenus Hugoni ep., a sese consecrato, ad persolvendum debita, quibus eccl.
Placentina minc dinoscitur aggravari, manum auxilii porrigant; mandat,
quatenus sicut patri et episcopo debitam ipsi studeant oboedientiam ac
reverentiam exliibere. — Tribulationes et angustias. Dat. Rom. ap. s. Pe-
trum 4 non. mart.
B a. 1220. — Edd. Ughclli » II 270; * II 217 = Mansi XXI 820 n. 35 = Mign^
CLXXXV III 1392 n. 21. Cumpi II 354 n. 8 ex B. — liegg. Poggiali Mem. IV 233. J. 6844.
JL. 10006.
Episcopatus Placentinus. 453
54 Roma S. Pietro (1155) mart. 4
Hadrianus IV clero et populo Placcntino: mandat, quatonus Hugonem ep.,
a sese consecratum, cum honore magno et reverentia ut patrem et animarum
rectorem recipere studeant et debitam ipsi oboedientiam deferendo in omni
humilitate ipsi satagant tamquam patri spirituali complacere. — Placentinae
ecclesiae. Dat. Romae ap. s. Petrum 4 non. mart.
A. — Edd. Campi Jl 354 n. 7 ex A = Migne CLXXXVIII 1392 n. 22. — Eegg.
Poggiali Mem. IV 233. J. 6845. JL. 10007.
*55 (1155)
Hadrianus IV mandat Oberto Mediolanensi archiep., quatenus controversiae,
quae inter Ugonem Placentinum ep. et lohannem priorem s. Benedicti
Cremen. super quibusdam ecclesiis agitabatur, debitum finem imponat.
V. Crema, Mon. s. Benedicti (JL. — ).
56 (1157)
Hadrianus IV Hugoni Placentino ep. etc: ad exemplar Paschalis (n. 29)
et Innocentii (n. 34) statuit, ut clerici intra civitatem seu parochiam Placen-
tinam ad b. Xisti mon. pertinentes ei eiusque successoribus episcopalis iuris
obnoxii habeantur, videlicet ut ab eis ordinationem suscipiant, vocati ad
concilium veniant et de regimine populi dispositiones eorum custodiant,
chrisma etc. intra parochiam Placentinam ab eo eiusque successoribus tem-
pore oportuno recipiant; ad exemplar Paschalis (n. 29) sancit, monasterium
b. Pauli de Mezano cum cellis vel ecclesiis in parochia Placentina sitis ei
eiusque successoribus episcopali iure subditum perpetuo manere, ut abbas
per eos benedictionem ordinationis accipiat, et tam ipse quam qui sub eo
sunt clerici ad synodum eccl. Placentinae venire non renuant, eiusdem quoque
loci clerici vel monachi per eorum ministerium ad sacros ordines promovean-
tur, chrisma etc. vel in ipso monasterio sive in cellis eius aut ecclesiis in
Placentina parochia constitutis ab eis suscipiant. — In sedis apostolicae. Ego
Adrianus etc. Subscr. 10 card.
Edd. Campi II 357 n. 13 ex archivo episcopali = Migne CLXXXVIII 1578 n. 196. —
Begg. Foggiali Mem. I V 245. J. 7056 et JL. 10436 ad a. 1158.
Conf. etiam Gratiani Petri Leonis epistolam ad Robertum abbatem et cano-
nicos s. Victoris Parisiensis missam de receptione Hugonis episcopi (edd. Martene et
Durand Veterum Scr. ampl. coll. VI 267).
57 Roma S. Pieiro (1158) ian. 24
Hadrianus IV praeposito et universo capitulo Placentinae eccl.: mandat,
quatenus se et ecclesiam suam ad antiquum statum atque laudabilem redu-
cant etc; praecipit, quatenus Hugoni ep. tamquam patri et animarum pastori
studeant humiliter oboedire etc.
V. Eccl. cathedr. n. 22.
*58 (1155—58)
Hadrianus IV mandat Hu(goni) Placentino ep., ut corrigi faciat et plenarie
emendari, quae . . Spero, Clod(?) . . . et socii eorum, parochiani ipsius, contra
454 Piacenza.
sentcntiam, quam Anastasius pp. de controversia intcr eos et abbatissam
s. luliae (Brixien.) super portu Placcntino promulgavit, fecerint.
Laud. in n. 59. — Eeg. JL. — .
59 Laterano (1157—59) fcb. 18
Hadrianus IV Hu(goni) Placentino ep.: per iterata scripta (n. 58) mandat,
quatenus eosdem praesumptores et socios eorum districte admonere non
differat, ut sacramentum suum firmiter observantes, navem, quam in portu
Placentino statuerant, removendo et pontem positum destruendo, sententiam
Anastasii pp. teneant inconcussam; alioquin eos et complices eorum infra 20
dies anathematis vinculo denuntiet innodatos etc; praecipit, ut consules
Placentinos commoneat, ut ab infestatione portus Placentini omniraodo desi-
stentes, navem sine dilatione removeant et praenominatos Speronem et C. et
socios compellant districtius ad antedictam sententiam inviolabiliter obser-
vandam.
V, Brescia, Mon. s. Salvatoris et s. luliae (JL. 10234. 10480).
60 Benevento 1108 mai. 15
Alexander III Tctaldo ep. etc. : ad exemplar Paschalis (n. 29) et Adriani
(n. 56) suscipit Placentinam eccl. sub apost. protectione, et confirmat posses-
siones propriis expressas vocabulis; statuit ad exemplar Paschalis (n. 29) et
Innocentii (n. 34) et Adriani (n. 56), ut clerici infra civitatem seu parochiam
Placentinam ad b. Xisti ecclesiam pertinentes ei episcopaHs iuris obnoxii
habeantur; sancit ad exemplar Paschalis (n. 29) et Adriani (n. 56)., mona-
sterium b. Pauli de Mezano cum cappellis vel ecclesiis in Placentina parochia
sitis ei eiusque successoribus episcopali iure subditum perpetuo manere; con-
firmat decimas. — In eminenti. Ego Alexander etc. Subscr. 13 card. Dat.
Benevent. p. m. Gratiani S. R. E. subdiac. et not., id. maii, ind. 1, inc. d.
a. 1168, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 9.
B a. 1260. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 45 n. 24 ex B. — Eeg. JL. — .
Confirmatum est ab Innocentio III a. 1199 nov. 6 Potthast Reg. 860.
61 Benevento (1169) niart. 15
Alexander III T(edaldo) Placentino ep.: mandat, quatenus Guidoni prae-
posito eccl. s. Antonini terram de Burneto restituat vel coram iudice com-
muniter ab utraque parte electo seu coram Rog. et Capon. plenam exinde
iustitiam non difFerat exhibere.
V. Eccl. coll. 8. Antonini n. 30.
62 Veroli (1170) iul. 21
Alexander III canonicis s. Antonini de Placentia: praecipit, quatenus
T(edaldo) ep. debitam oboedientiam et reverentiam impendant et tam
hospitium quam alia obsequia, quae antecessoribus cius exhibere consue-
verunt, sinc molestia et contradictione ahqua impcndant.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 32.
Episcopatus Placentinus. 455
*63 (1172)
Alexander III committit Oddoni de Cabuano card., apost. sedis legato,
controversiam inter Tedaldum ep. et Guidonem praepositum s. Antonini
eiusque fratres vertentem (n. 64).
Laud. in n. 64. — Reg. JL. — .
64 Piacenm 1172 nov. 10
Oddo card., apost. sedis legatus, per Manfredum card. et legatum apost. sedis
facit transactionem intcr Tedaldum ep. et Guidonem praepositum s. Antonini
eiusque fratres, eo tenore ut, si episcopus veniat ad canonicam s. Antonini
in vigilia b. Antonini cum equis sive absque equis, cauonici tribuant refectio-
nem episcopo cum 15 personis inter dominos et servitores; ut episcopus visitet
praefatam canonicam in suprascripta festivitate cum libra l incensi, ut solitus
est, et canonici tribuant episcopo tunc 1 cereum 5 librarum; ut episcopus
tribuat semper in omni anno libram 1 incensi et canonici ei cereum 5 libra-
rum; ut canonici de cetero non requirant refectionem ab ipso episcopo neque
ab eius successoribus in aliqua festivitate. — A. 1172, die 10 m. nov., in
Placentia infra capitulum s. Antonini. Ego Petrus Savinus tabellio s. pal.
praecepto d. Oddonis card. scr.
Ed. Campi II 361 n. 22 ex archivo episcopali. — Reg. Poggiali Mem. IV 302. JL. —.
65 (Anagni 1174 feh. 9)
Alexander III G(rimerio) Vicecomiti et R(icardo) Surdo: mandat, quatenus
super causa de Brugneto, a praeposito et canonicis s. Antonini et Placentino
ep. arbitrio ipsorum commissa, cum consilio prudentum virorum deliberent;
prohibet, ne iustitiae alterutrius partis praescriptio, nisi quadragenaria fuerit,
debeat praeiudicare.
V. Eccl. coU. 8. Autonini u. 39.
66 Anagni (1173-76) april. 8
Alexander III T(edaldo) Placentino ep.: mandat, quatenus decimam clausi
iuxta s. Ambrosium siti abbati et fratribus mon. s. Savini a b. m. Arduino qd.
Placentino ep. collatam, sed a b. m. Hugone eius praedecessore, postmodum
Tusculano ep., subtractam restituat. — Significantibus nobis. Dat. Anagn.
6 id. april.
A^ (C 8). — Edd. Campi 11360 n. 21 ad a. 1168 = Bull. Rom. ed. Cocquelines II 426
n. 69 = BuU. Bom. ed. Taur. II 761 n. 6i), — Migne CC 1054 n. 1223. — Regg. Ughelli ^ II 271;
^ U 21S. Foggiali Mem. IV 294. J. 8409. JL. 12637.
Littera clausa. — Conf. Mon. s. Savini n. 14.
*67 (1176)
Alexander III committit lohanni ep. Brixiensi, ut controversiam inter
Placentinum et Parmensem epp. super eccl. s. Martini in Speculo et eccl.
s. Christinae in agro Placentino sitis cognoscat et sine remedio appellationis
terminet.
Laud. in n. 68. — Reg. JL. — .
Sententia loliannis ep. Brixieusis, qua Villanum procuratorem Parmensis ep.
condemnat, ut utriusque ecclesiae possessionem infra 15 dies Placentino ep. restituat,
data est a. 1176 oct. 11 (ed. Campi II 363 n. 26).
456 Piacenza.
68 Anagni (1176) nov. 12
A.lexander III (Tedaldo) ep. Placentino: confirmat sententiam lohannis
Brixiensis ep. de controversia inter Placentinum et Parmensem epp. super
eccl. in Castro Speculi et eccl. s. Christinae, sicut ab eo rationabiliter lata est
et in eius scripto authentico continetur. — Ex litteris. Dat. Anagu. 2 id. nov.
C f. 28. fC- f. 19. D f. 179 (6 id. nov.)J. — Edd. Campi II 364 n. 27 ex C {6 id.
nov.) = BuU. Eom. ed. Cocquelines II 427 n. 71 = Bull. Rom. ed. Taur. II 764 n. 71, =
Migne CC 1082 n. 1253. — Regg. Poggiali 3Iem. IV 314. Kaltenbrunner in Wiener SB.
XCIV673 n. 8419 a ad a. 1175—76 nov. 4. J. 8445 et JL. 12739 ad nov. 8.
De ecclesia s. Martini de Speculo (Specchio) cf. n. 12. 15 et Campi II 40.
69 Laterano (1178—79) mai. 18
Alexander III (lohanni) ep. et (lohanni) archidiacono Brixien.: committit
causam inter Placentinum ep. et P(etrum) praepositum et canonicos s. Anto-
nini super possessione Bnmeti audiendam; prohibet, ne super causa ista
praescriptio aliqua, nisi quadragenaria sit, alterutri debeat partium praeiudicare.
V. Eccl. coU. s. Antonini n. 42.
70 Laterano (1178—79) iun. 15
Alexander III (lohanni) Brixiensi ep.: committit causam inter Placentinum
ep. et praepositum s. Antonini super possessione Brugneti concordia yel iudicio
tenninandam etc.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 43.
71 Velletri (1180) mai. 12
Alexander III T(edaldo) Placentino ep.: consulenti respondet, quod usurario-
rum filii ad restituendas usuras ea sint districtione cogendi, qua parentes,
si viverent, cogerentur; id ipsum contra heredes extraneos esse exercendum.
— Tua nos. Dat. Yelletr. 4 id. maii.
B s. XII (in cod. 60). 5' s. XII (B 62). fE p. 380. Comp. I lib. V t. 15 c. 11.
Decr. Gregorii IX lib. V t. 19 c. 9J. — Edd. Augustini Tarraconen. Opp. IV 316. Friedberg
II 813. Gott. Nachr. 1900 p. 53 n. 32 ex BBK — Regg. Campi II 34 ad a. 1173. J. 9121
et JL. 14065 ad a. 1159—81.
In cod. Mus. Brit. Cotton. Vitell. E XIII s. XIII f. 282' (cf. Hampe in N. Archiv
XXII 393) legitur quoddam Alexandri III rescriptum ad Placentinum ep. missum,
cuius pauca tantum verba legi possunt.
72 Tusculanum (1180) iul. 4
Alexander III T(edaldo) Placentino ep. : consulenti respondet, quod, si in
causa (super terra de Brugneto) nova contigerit emergere capitula, super
quibus aliqua partium voluerit novos testes inducere vel per iam receptos
aliquid comprobare, super novis dumtaxat capitulis testes possit recipere,
receptis prius ab ipsis secundum formam recipiendorum testium iuramentis. —
Fraternitatis tuae. Dat. Tusculan. 4 non. iul.
Legitur in cod. Burchardi s. XI (ad lib. VIII) Parma Bibl. Palatina. £' s. XII (D 62;
sine dat.). fAppend. conc. Lat. VIII c. 12. Comp. I lib. II t. 13 c. 17. Decr. Gregorii IX
lib. II t. 20 c. 17 et in aliis collectionibusj . — Edd. Augustini Tarraconen. Opp. TV 101.
Mansi XXII 307. Friedberg II 320. — Regg. Campi II 34 ad a. 1173. J. 9122 et JL. 14066
ad a. 1159—81.
Episcopatus Placentinus. 457
73 Tusculanum (1180) iul. 13
Alexander III (Oberto) Terdonensi, T(edaldo) Placcntino, O(ffredo) Cre-
monensi et B(ernardo) Parmensi epp. et canonicis s. Donnini: praecipit, qua-
tenus parochianis suis, quos possessiones monasterii Theodotae per intrusas
habuisse vel alias illicite detinere ipsis constiterit, districte mandent, ut ipsas
memorato monasterio sine difficultate restituant et in pace dimittant.
V. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 13685).
74 Tusculanum (1171—81) feh. 6
Alexander III universis Placentinis consulibus: praecipit, quatenus Placen-
tino ep. in omnibus auxiliari curent et Fulconem civem, qui vicedominatum
Hugonis subdiaconi apost. sedis contra conventionem intcr b. m. Hugonem
qd. Placentinum et Tusculanum ep. et fratres ipsius Fulconis intcrpositam
praesumpserit invadere, et fratres eius temporali poena distringant, ut uni-
versa ablata restituant.
V. Civ. n. 28.
*75 (1181)
Alexander III committit Viviano s. Stephani presb. et lohanni s. Angeli
diac. card. causam inter T(edaldum) ep. et P(etrum) praepositum s. Antonini
super possessione de Bruneto. In quorum praescntia iudex, qui iuratus
legibus iudicat et iuratus condit publica instrumenta, de mandato eorum
redigit in scriptum confessionem.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 45.
*76 (1181)
In praesentia Alexandri III et iudicum ab eo delegatorum (n.75) lohannes
Grapius procurator T(edaldi) ep. et lohannes yconomus P(etri) praepositi
s. Antonini super causa inter ep. Placentinum et P(etrum) praepositum
8. Antonini super loco q. d. Brunetum litigant.
V. Eccl. coU. s. Antonini n. 46.
77 1181 mai.
lacinctus diac. card. s. Mariae in Cosmydin et Ugutio Petri Leonis tit.
s. Clementis presb. card. P(etro) praeposito s. Antonini et yconomo suo
lohanni et mag. Ugoni advocato et presb. lohanni Caprio {I. Grapio) yconomo
ep. Placentiui: arbitrium proferunt in causa, quae inter ep. Placentinum et
ecclesiam s. Antonini super loco q. d. Brunetum vertebatur, ut inter ep. Pla-
centinum et ecclesiam s. Antonini ad possessionem et proprietatem aequaliter
dividatur.
V. Eccl. coU. s. Antonini n. 47.
78 Tusculanum (1181) mai. 23
Alexander HI M(iloni) Taurinensi ep. et O(berto) archidiacono Mediolanensi:
mittit allegationes , attestationes et confessiones sub sigillo suo inclusas circa
compositionem amicabilem super possessione de Bruneto factam (n. 77);
mandat, quatenus causam, appellatione remota, mediante iustitia terminent;
addit de confessione (n. 75) et de attestationibus a consulibus Placentinis non
receptis; si episcopus compositioni stare noluerit, causa per omnia in eo sit
statu, quem tempore compositionis habebat.
\. Eccl. coU. s. Antonini n. 48.
458 Piacenza.
*79 (1181)
Alexander III committit Huberto Mediolanensis eccl. archidiacono et Oberto
Modoetiensis eccl. archipresbytero et S. R. E. subdiacono causam inter cano-
nicos ecclesiae maioris et T(edaldum) ep. super eccl. s. Mariae in Gariverte
audiendam.
V. Eccl. cathedr. n. 28.
80 VeUetri (1182) od. 3
Lucius III Ard(itioni) praeposito et canonicis Placentin.: confirmat senten-
tiam super eccl. s. Mariae in Gariverte et ceteris controversiis, quae inter eos
et T(edaldum) ep. fuerant agitatae, a Humberto Mediolanensi archidiacono
et O(berto) Modoiciensi archipresbytero, subdiac. apost. sedis, de mandato
apost. (n. 79) rationabiliter latam.
V. Eccl. cathedr. n. 32.
81 ' Velletri (1182—83) mai. 17
Lucius III Placentino, Parmensi, Cremonensi et Terdonensi epp. et prae-
posito ct canonicis s. Donnini: mandat, quatenus parochianos suos districtius
moneant, ut quae illis a D. qd. intrusa mon. s. Mariae Theodotae sine assensu
capituli concessa sunt vel a Caecilia abbatissa confirmata, raonasterio sine
difficultate restituant.
V. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 14776).
82 Verona (1185) dec. 30
Urbanus III praeposito et canonicis Placentin. : ad exemplar Lucii (n. 80)
confirmat sententiam super eccl. s. Mariae in Gariverte et ceteris contro-
versiis, quae inter eos et T(edaldum) ep. fuerant agitatae, a sese, dum in
minore esset officio constitutus, et ab O(berto) Modoetiensis eccl. archipres-
bytero (n. 79) rationabiliter latam.
V. Eccl. cathedr. n. 37.
83 Verona (1186) ian. 4
Urbanus III Placentino. Parraensi et Cremonensi epp. et archidiaconis et
decanis et presbyteris in eisdem episcopatibus constitutis: praecipit, ut, si qui
raonachi, canonici, clerici vel laici contra privilegia sedis apost. fratres de
Columba decimarum exactione gravare praesumpserint, eos excommunicationis
sententia percellant, monachos et canonicos sive clericos, appellatione cessante,
ab officio suspcndant; mandat, quatenus, si quis in fratres mon. de Columba
raanus violentas iniecerit, publicc eum excommunicatum denuntient.
V. Mon. s. Mariae de Columba n. 11.
84 (1186)
P(etrus) 8. Nicolai in carcere diac. card. et s. Antonini pracpositus T(edaldo)
ep. et maioris eccl. et s. Antonini canonicis et archipresbytero et consortio
cappellanorum : nuntiat, G(erardura) Ravennatem archiep. frequentissimam
de episcopo, clero et populo Placentin. deposuisse querelam de subiectione
eccl. Placentinae, assercntem, ecclesiam Ravennatem adversus eos multis
privilegiis esse munitam; se ipsum registra sumraormii pontificum diligenti
Episcopatus Placentinus, 459
indagatione peiquisivisse et in registro b. Paschalis II deeretum exemptionis
civ. Placentiae a iugo Ravennatis eccl. invenisse (n. 28). — Prudentiam vestram.
2 B s. XVII. — Ed. Campi II 369 n. 38 ex archivis tam cathedralis qiiam collajiatae
s. Antonini. — Beg. Poggiali Mem. IV 378. JL. — .
*85 (1186)
Urbanus III committit Al(bcrto) Vercellensi ep. causam intcr T(edaldura)
Placentinum ep. et canonicos eccl. cathedralis super vicedominatu ipsius
ecclesiae, appellatione remota, finc canonico terminandam.
V. Eccl. cathedr. n. 39.
86 Verona (1186—87) mai. 23
Urbanus III Placentino, Parmensi, Cremonensi et Terdonensi epp. et
praeposito et canonicis s. Donnini: repetit rescriptum Lucii III (n. 81).
V. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 15861).
87 Fornovo 1187 nov. 30
Gregorius VIII Terdonensi et Placentino, Cremonensi et Parmensi cpp.
et canonicis s. Donnini : praecipit, quatenus parochianis suis, quos possossiones
mon. Theodotae per intrusas habuisse vel alias illicite detincre ipsis consti-
terit, districto mandent, ut ipsas memorato monasterio sine difficultate resti-
tuant et in pacc dimittant.
v. Pavia, Mon. s. Mariae Theodotae (JL. 16077).
*88 (1189)
Clemens III committit Miloni Mediolanensi archiep. causam inter Tedaldum
Placentinum ep. ex una parte et consules et commune de Placentia ex altera
de pedagio Florentiolae et de advocatia et de curadla vertentem.
Laud. in Milonis Mediolanensis archiep. sententia a. 1189 dec. 5 prolata (edd. Camin
II 371 n. 41; Poggiali Mem. IV 395). — Beg. JL. —.
*89 (1190)
Clemens III mandat Placentino ep., ut, nisi consules Placentini, qui in
ecclesias civitatis ausu temerario insurgentes, non solum earum ianuas con-
fregerunt, sed exindc clavibus asportatis eas reddere noluerunt et iuramento
firmaverunt, quod usque ad kal. iunii, nisi de consilio ipsius civitatis ad cam-
panae pulsationem remanserit, 600 libras auferre ipsis ecclesiis conabuntur,
a tam nefario proposito quantocius desistant, in ipsos consules ecclesiasticam
censuram et in totam civitatem, exceptis poenitentiis et baptismate parvulorum,
sententiam proferat interdicti.
Laud. in Clementis III rescripto a. 1190 mart. 28 ad Mediolanensem archiep. eiusque
suffraganeos misso (v. Civ. n. 36). — Beg. JL. — .
90 Piacenza 1192 iun. 27
Petrus Dianus tit. s. Caeciliae presb. card. et Rom. sedis legatus ad postu-
lationem Placentini chori et consulum Placentiae ct totius populi confirmat
electionem in d. Ardezone factam. (A. d. inc. 1192, ind. 10, dic sabbati
5 kal. iulii).
A. — Begg. Locati p. 62 = Ughelli ^ II 274; "^ II 220. Campi II 73. JL. — .
460 Piacenza.
Tedaldus ep. obiit 1192 iun. 25, non mai. 25, ut affirmat Ughellus (cf. Campi
II 73). — De hac electione consules Placentini contra (Obertum de Rocca) archidia-
conum et (Obertum) praepositum ad Romanam curiam appellaverunt (cf. Civ. n. 37).
91 (1194)
Fid(antius) tit. s. Marcelli presb. card. A(rditioni) op. et canonicis Placentin. :
de mandato et conscientia Celestini III relaxat sententias interdicti et
excommunicationis et absolvit eos ab impetitione B. de Porta clerici.
V. Eccl. cathedr. n. 54.
92 Roma S. Fietro 1194 mai, 22
Celestinus III (Arditioni) ep. et canonicis Placentin. : propter amorem,
gratiam et preces nobilis viri lohannis summi senatoris Urbis confirmat
relaxationem sententiarum interdicti in canonicos et excommunicationis in
quosdam canonicos et absolutionem ab impetitione B. de Porta clerici, a
Fid(antio) tit. s. Marcelli presb. card. factam et hic insertam (n. 91).
V. Eccl. cathedr. n. 55.
93 Roma S. Pietro 1194 mai. 31
Celestinus III Ardizoni ep.: mandat, quatenus procurationem ecclesiae
8. Antonini clericis illius ecclesiae ad hoc idoneis conferendo, reservata sibi
correctione et investitura, grave detrimentum, quod ecclesia ipsa sustinuit,
studeat emendare.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 54.
Ecclesia cathedralis s. Mariae et s. lustinae.
Luigi Ambiveri Cenni storico - descrittivi intorno alla cattedrale di Piacenza
(Piacenza 1885). — Camillo Guidotti II duorao di Piacenza (Piacenza 1895). — Leopoldo
Cerri La cattedrale di Piacenza prima e dopo i restauri in: Arch. per le prov. Parmensi
N. Ser. IX (1909) 53 sq.
Antiqua cathedralis ecclesia s. Antonino et s. Victori dicata fuisse traditur,
cuius in locum nova ecclesia b. Mariae et s. lustinae a Soffredo ep. construi
coepta et a Paulo ep. pcrfecta est, cui lohannes XVI antipapa, qui
Placentinae civitatis antea fuerat antistes, corpus b. lustinae virginis concessisse
traditur (cf. Campi I 294 sq.; Poggiali Mem. III 242 sq.). Novum templum,
a. 1122 iun. 22, ut refert inscriptio, inchoatum, Calixtus II consecrasse per-
hibetur. Inter canonicos pecuHari laude digni sunt Garivertus, qui vixit
saec. IX ex., Ribaldus, ab Innocentio II presbyter cardinalis s. Anastasiae
renuntiatus (cf. Campi I 411. 414), Arduinus archidiaconus, s. Mariae in Via
lata diaconus, postea s. Crucis in Hierusalem presbyter cardinalis (cf. Campi
II 59).
Archivum adhuc locupletissimum adservatur penes canonicos; cf. Gott.
Nachr. 1900 p. 9 sq. Praeter chartas usi sumus Libro privilegiorum mb.
8. XIII \C]. Ex tabulario canonicorum chartas antiquiorcs nuper vulgarunt
L. SchiaparelH Documcnti inediti deirarchivio capitolare di Piacenza in: Arch.
stor. per le prov. Parmensi VII (1903) ISSsq.; N. Tamassia et P. S. Leicht
Eccl. cathedralis s. Mariae et s. lustinae. 461
Le carte Longobarde dell'archivio capitolare di Piacenza in: Atti deiristituto
Veneto LXVIII p. II (1909) 857 sq. De inventariis cf. A. G. Tononi Gli
inventari delle due chiese maggiori SanfAntonino e cattedrale di Piacenza
dei secoli XII — XIV in: Arch. stor. per le prov. Parmensi I (1894) 97 sq.
A = Orig. Piacenza Arch. capitolare.
B -= Cop. ib.
J5' = Cop. Piacenza Arch. di S. Antonino.
C = Liber privilegiorum eccl. Placentinae, s. Xlllsq., Piacenza Arch. capitolare;
cf. Gott. Nachr. 1900 p. 11.
D = P. M. Campi Miscellanea vol. III. IV, s. XVII, Parma Bibl. Palatina codd. 484.
485; cf. GOtt. Nachr. 1900 p. Gsq.
E = Daniele Lattanzi Documenti su la storia di Piacenza sacra, s. XVIII, Pia-
cenza Bibl. comunale, Ms. Pallastrelli n. 21; cf. GOtt. Nachr. 1900 p. 18.
f*i Piacenm 1123 ocf. 14
Calixtus II consecrat ecclesiam maiorem.
Chronica civ. Phjcentiac lohannis Agazzari et Antnnii Francisci Villa ad a. 1V23 (ed.
Monumenta hist. ad prov. Purmensem et Placentinam pertinentia III 16) et Chron. Placentin.
auctore lohanne de 3Iiissis (ed. Muratori Scr. XVI 452). — liegg. Campi 1 391 ex calendariis
antiquis basilicae. Ughelli ' II 266; * II 214. Poggiali Mem. IV 85. JL. — .
Sed Calixtum II tunc Beneventi moratum esse constat (cf. JL. 7079). Si vera
est notitia haec circa consecrationem ecclesiae cathedralis Placentinae, aut a. 1120
april. 17 — 23, quando Calixtus II Placentiae fuit (JL. 6842 — 44), aut, ut Poggiali
opinatur, a. 1132 nov., quando Innocentius II in eadem civitate altera vice moratus
est (JL. 7600 — 02), consecrationem factam esse concedimus.
2 Laterano 1126 marf. 9
Honorius II canonicis: Arduino Placentino ep. supplicante, communit
matricem b. Mariae et s. lustinae Placentinam eccl. apost. defensionis auxilio,
confirmat possessiones et bona ab episcopis concessa, praeterea cappellam
de Gosalengo et plebem de Verdeto, ab Arduino ep. concessas. — Ad hoc
universalis. Ego Honorius etc. Dat. Lat. p. rii. Aimerici S. R. E. diac. card.
et canc, 7 id. mart., ind. 4, a. d. inc. 1126, pont. v. d. Honorii II pp. a. 2.
Gf.9[= B^ s. XV (D .->3jJ. — Edd. Campi 1 528 n. 113 ex C = Liverani Opp. IV 209
n. 94, = Migne CLXVI 1253 n. 40. — Begg. Poggiali Mcm. IV 94. J. 5235. JL. 7249.
3 Grnova 1130 aug. 8
Innocentius II canonicis: Arduino Placentino ep. supplicante, roborat matricem
b. Mariae et s. lustinae Placentinam eccl. apost. defensionis auxilio, confirmat
possessiones propriis nominibus expressas et cappellam de Gosalengo et plebem
de Verdeto, ab Arduino ep. oblatas. — Officii nostri. Ego Tnnocentius etc.
Dat. lanuae p. m. Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, 6 id. aug., ind. 8,
inc d. a. 1130, pont. autem d. Innocentii pp. II a. 1.
C f. 9. — Kd. Gott. Nachr. 1900 p. 2S n. 5 ex C. — Beg. Campi I 398. JL. — .
4 Brescia 1132 iid. 29
Innocentius II lohanni praeposito et canonicis etc: confirmat b. Mariae
Placentinae eccl. possessiones propriis nominibus adnotatas, plebes et cappellas
in civitate, quarum presbyteri in sabbato sancto baptizare ct cathechizare in
462 Piacenza,
maiore ecclesia de consuetudine debent, deciraas totius civitatis et plebium,
exceptis decimationibus plebis de Verdeto, et castra; sancit, ut nulli episco-
poruni liceat in ecclesia eorum personis vel bonis contra antiquam consue-
tudincm et libertatem aliquam exactionem imponere. — Officii nostri. Ego
Innocentius etc. Subscr. 9 card. Dat. Brixiae p. m. Aimerici S. R. E. diac. card.
et canc, 4 kal. aug., ind. 10, inc. d. a. 1133, pont. v. d. Innocentii pp. II a. 3.
n s. XII. C f. 9'. — Edd. Campi I 534 n. 123 ex aiitogi-apho (cf. I 403) = Bull.
liom. ed. Cocqiielitm II 216 n. 20 = BuU. liom. ed. Taur. II 387 n. 20, = Mignc CLXXIX
153 n. JM. — Regg. Poggiali Mem. IV 121. J. 5430. JL. 7589.
5 Pisa 1135 iun. 7
Innocentius II lohanni praeposito etc. : committit ei eiusque successoribus
et per eos ecclesiae b. Mariae Placentinae ecclesiam s. lohannis de Yiculo,
quae specialiter ad ius b. Petri et dominium pertinet, ad meliorationem, censu
dimidiae unciae auri singulis annis Lateranensi palatio persolvendo. — Ex
administratione. Ego Innocentius etc. Subscr. 13 card. Dat. Pisis p. m.
Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, 7 id. iun., ind. 13, inc. d. a. 1136, pont.
v. d. Innocentii pp. II a. 6.
C f. 26. [D III p.48 et IV p. 544]. — Edd. Campi I 536 n. 125 ex C = Bull. Rom.
ed. Cocquelines II 228 n. 34 = Bull. Rom. ed. Taur. II 408 n. 34, = Migne CLXXIX 230
n. 182. — Reyg. Poggiali Mem. IV 128. J. 5498. JL, 7702.
*G (1130—36)
Innocentius II viva voce saepe praeposito et canonicis Placentinae eccl.
iniungit, ut ecclesiam b. Antonini in antiqua sua dignitate dimittant eique
suum ius integre conservantes, nullis eam novitatibus gravent.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 5.
7 Pisa (1134—36) mart. 5
Innocentius II I(ohanni) praeposito et canonicis Placentinae eccl. : monita
sua replicans (n. 6)^ praecipit. quatenus tam in vigiliis quam in aliis integram
et illibatam libertatem b. Antonini ecclesiae conservent.
V. Eccl. coU. s. Antonini n. 6.
*S (1135-37)
Innocentius II mandat I(ohanni) praeposito et capitulo Placentinae eccl.,
quatenus fratribus de ecclesia s. Antonini ad opus cappellae de Roncalia, suo
privilegio cidem ecclesiae concessae, chrisma et olcum tribuatur.
V. Eccl. coU. s. Antonini n. 7.
9 Laterano (1137) dec. 28
Innocentius II I(ohanni) praeposito et capitulo Placentinae eccl.: per
iterata scripta (n. 8) mandat, quatenus fratribus de eccl. s. Antonini chrisma
ct oleum ad opus cappellae dc Roncalia tribuere non ulterius differant etc
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 8.
10 Latcrano (1138) april. 12
Innocentius II lo(hanni) praeposito et canonicis Placentinae eccl.: prae-
cipit, quatenus (Azoni) card. eiusquo fratribus de iniuriis emeudent; proximis
quoque b. Martini octavis (nov. 18) apost. se conspectui praesentent, de his,
Eccl. cathedralis s. Mariae et s. lustinae. 463
quae adversus eos canonici (s. Antonini) opposuerint, iustitiam exsequi
praeparati.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 11.
*11 (Laterano 1138 nov. 18)
Coram Innocentio II lis inter Azonem presb. card. et canonicos s. Antonini
ex una parte ct lohannem praepositum et canonicos Placentinae eccl. ex
altera super quibusdam consuetudinibus atquo ecclesiis sive cappellis agitatur.
Papa viva voce praecipit, ut per utramque partem praodictarum consuetudinum
diligentissime veritas inquiratur et, quod ex his honcstarum personarum
attestatione patuerit, firmiter observetur.
V. Eccl. coll. s. Antoniui n. 13. — Conf. etiam Innocentii II privilegium a. 1139
ian. 25 canonicis b. Antonini concessum, quo eos a calumnia, quae a canonicis
Placentinis ecclesiac b. Antonini inferebatur, absolvit (Eccl. coll. s. Antonini
n. 14).
12 Piacenza 1139 sej^. 24
Wido S. R. E. presb. card., Innocentii II in partibus Longobardiae legatus,
definit controversiam inter Placentinum ep. ct canonicos maioris ecclesiae
de eccl. s. Mariae Gariverti vertentem. — A. 1139, 8 kal. oct., ind. 3. Quo-
niam Romanae.
C f. 38. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex C. — Beg. Campi I 411. JL. — .
Conf. n. 28. 82. 37.
13 Laterano (1140) mart. 6
Innocentius II lo(hanni) praeposito et canonicis Placentinac eccl.: per
iterata scripta (n. 10) mandat, quatenus secundum ea, quae cis saepe iniunxit,
ecclesiae s. Antonini iura sua integre conservcnt et ab eius infestationibus
desistant.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 16.
14 Laterano (1140-43) hil 17
Innocentius II (Oddoni) praoposito s. Antonini eiusque fratribus: reprehendit
eos, quod, cum I(ohannes) praepositus et canonici ad ecclesiam s. Antonini
in festivitato b. Antonini (iul. 4) processionaliter ad missae celebrationem
iuxta consuetudinem antiquam convenissent, omnia, quac in ipso altari offcre-
bantur, quae de iure sibi pertinere asserunt, violenter et indecenter eis coram
laicis abstulcrint; praecipit, quatenus de ablatis et iniuriis eis satisfaciant.
V. Eccl. coU. s. Antonini n. 18.
i5 Fiacmza 1143 awj. 1
Hubaldus presb. card. S. R. E. et apost. sedis lcgatus decidit controversiam
inter Alphanum Ticinensis civ. ep. et lohannem praepositum Placentinae
eccl. de duabus partibus dccimae totius curtis Portus Albarae et de districtis
12 mansorum terrae positis in eodem loco. — A. ab inc. d. n. I. Chr. 1143,
1 die m. aug., ind. 6. Ego Hubaldus presb. card. tit. s. Praxedis et apost.
sedis legatus ss.
B s. XII cx. [= C f. &]. — Ed. Gutt. NacJir. Wll ex B. — Reffg. Campi I 415.
Poggiali Mem. IV 192. JL. — .
464 Piacenza.
Ecclesia maior Placentina ex donatione Hugonis marchionis, filii Oberti, a. 1038
facta (edd. Canipi I 506 n. 77 = Muratori Delle antichita Estensi I 91) duas portiones
decimae de curte Portus Albarae (hodie Port' Albera) in dioecesi Papiensi sita habuit.
Controversia inde orta inter Papienses episcopos et Placentinos canonicos usque ad
finem saec. XII protracta est. Conf. n. 33. 47 — 50. 57.
16 Laterano 1143 nov. 27
Celestinus II lohanni praeposito etc: repetit Innocentii II privilegium (n. 4).
— Officii nostri. Ego Celestinus etc. Subscr. 12 card. Dat. Lat. p. m.
Gerardi S. R. E. presb. card. ac bibl. . 5 kal. dec, ind. 7, inc d. a. 1143,
pont. V. d. Celestini pp. II a. 1.
C f. 10'. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 36 n. 15 ex C. — Regg. Campi I 416. Poggiali
Mem.lV 194. JL. — .
17 Roma 1145 ian. 4
Lucius II lohanni praeposito etc: ad exemplar Celestini (n. 16) confirmat
b. Mariae Placentinae matrici eccl. possessiones propriis expressas vocabulis,
decimas et iura. — Officii nostri. Ego Lucius etc Subscr. 10 card. Dat.
Romae p. m. Baronis S. R. E. subdiac, 2 non. ian., ind. 8, inc d. a. 1144,
pont. V. d. Lucii 11 pp. a. 1.
C f. 11 f= £1 s. XV(D 53). E p. 17]. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 39 n. 18 ex C. —
Beg. Campi I 417. JL. — .
18 Civita Castellana 1145 april. 3
Eugenius III lohanni praeposito etc: ad exemplar Lucii (n. 17) confirmat
b. Mariae Placentinae matrici eccl. possessiones propriis expressas vocabulis,
decimas et iura. — Officii nostri. Ego Eugenius etc Subscr. 17 card.
Dat. ap. Civitatem Castellanam p. m. Roberti S. R. E. presb. card. et canc,
3 non. april., ind. 8, inc d. a. 1145, pont. v. d. Eugenii III pp. a. 1.
C f 11'. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 40 n. 19 e.v C. — Regg. Canqri I 418. Poggiali
Mem. TV201. JL. — .
19 Trastevere (1146) mart. 10
Eugenius III s. Euphemiae, s. Gervasii, s. Protasii, s. Petri de Foro, s. luliani,
s. Martini dc Foro, s. Domnini, s, Alexandri, s. Martini de Burgo, s. Vincentii,
s. Stephani, ss. lohannis et Pauli, s. Zenonis. s, Faustini, s. Michaelis, s, Aga-
thae, s. Mariae de Sperone, s. Mariae de Porta Gariverti cappellanis: mandat,
quatenus iuxta antiquam matricis ecclesiae et cappellarum consuetudinem in
maiore ecclesia in sabbato sancto baptizare debeant neque illud consuetum
servitium praefatae ecclesiae subtrahant et debitam oboedientiam denegent.
— Perlatus est. Dat. Transtiberim 6 id. mart.
C f. 40'. — Edd. Campi I 544 n. 138 ex C = Migne CLXXX 1117 n. 91. — Regg.
PoggiaU Mem. IV 204. J. 62 2u. JL. 8879.
Conf. n. 4.
20 Trastevere 1146 marf. 10
G(uido) s. Grisogoni, llu(baldus) s. Praxedis, A(ribcrtus) s. Anastasiae presb.
card. et I(ohannes) diac. card. s. Mariae Novae, ex mandato (Eugonii III)
pp,, definiunt causam inter (Tedaldum) archidiaconum et (lohannem) prae-
Eccl. cathedralis s. Mariae et s. lustinae. 405
positum atque canonicos super officio et beneficio archidiaconatus agitatam.
— Quoniam Placentina. Haec concordia facta est Transtiberim G id, mart.,
ind. 9, inc. d. a. 1 145, pont. v. d. Eugenii III pp. a. 2.
C f. 33. — Ed. Giitt. Nachr. 1911 ex V. — Be(/. Campi I 420. JL. — .
*21 (1153—54)
Anastasius IV committit G(uidoni) s. Antonini et I. s. Euphemiae praepositis
controversiam inter canonicos Placentinae eccl. et monachos de Mezano super
eccl. s. Gabrielis agitatam.
Laud. in litteris corundein iudicum delegatorum ad Anastasitim IV missis, quibua
nuntiant , monachos de Mezano ad sedem apostolicam appellasse (arch. s. Antonini C 39). —
Beg. JL. — .
22 Roma S. Pietro (1158) ian. 24
Hadrianus IV praeposito et universo capitulo Placentinae eccl.: mandat,
quatenus se et ecclesiam suam ad antiquum statum atque laudabilem redu-
cant, quem in minus laudabilem converterunt, videlicet ut omnes do uno
cellario insimul in uno refectorio comedant et in communi dormitorio dormi-
entes, in capitulo conveniant quotidie, ut de ecclesiae negotiis tam spiritua-
libus quam temporalibus valeant communiter pertractare; praecipit, quatenus
Hugoni ep. taraquam patri et animarum pastori studeant humiliter oboedire
et ordines ab ecclesia requisitos, qui fuerint digni, recipere et pannos rotundos
deferentes, in ecclesia constitutis horis Domino secundum canonicorum consue-
tudinem deserviant. — Vita conversatione. Dat. Romae ap. s. Petrum 9 kal. feb.
A. fC f 33']. — Edd. Campi II 356 n. 12 ex A (8 kal. feb.) = Mi^ne CLXXXVIII
1553 n. 179. — Regg. Poggiali Mem. IV 244. J. 7034 et JL. 10384 ad ian. 25.
Conf. etiam Gerardi ep. Albanensis statutum a. 1211 oct. 26; cf. n. 35.
23 Genova (1162) feb. 27
Alexander III Frederico praeposito et universis canonicis Placentinae eccl.:
statuit, ut de cetero solummodo 2 molachinos pro eccl. s. lohannis de Viculo,
quam Innocentius pp. eis sub censu mediae unciae auri annuatim exsolvendo
concessit (n. 5), apost. sedi annis singulis solvere debeant. — Eos quos. Dat.
lanuae 3 kal. mart.
A. fC f 26'}. — Edd. Campi II 358 n. 16 ex A = Migne CC 132 n. 61. — Begg.
Foggiali Mem. IV 271. J. 7187. JL. 10700 ad feb. 28.
24 (1172)
Manfredus S. R. E. diac. card., apost, sedis legatus, et presb. Arditio eccl.
Placentinae canonicus et mag. Airaldus canonicus s. Antonini praeposito et
canonicis Placentinae eccl. et praeposito atque canonicis s. Antonini: definiunt
controversias inter ecclesiam maiorem et ecclesiam s. Antonini de processioni-
bus et oblationibus eccl. s. Antouini. — Cum inter vos.
C f. 21'. — Ed. Gott. Nac/ir. 1911 ex C. — Beg. Campi II 33. JL. —.
25 Ferentino (1175) aug. 28
Alexander III praeposito et canonicis Placentinae eccl.: prohibet, nc
cui liceat infra parochias ecclesiarum eorum sine dioocesani ep. ipsorumque
Kehr, Italia pontilicia V, '-'0
466 Piacenza.
assensu occlesiam vel oratorium construere. — Dignum est. Dat. Ferentin.
5 kal. sept.
C f. 23. - Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 50 n. 29 ex C. — Eeg. JL. —.
Omittimus Alexandri III rescriptum JL. 12384 ad a. 1174 iun. 25 ex schedis
Kaltenbrunneri (Wiener SB. XCIV 672 n. 8320a) depromptum, quod potius Alexan-
dro IV et a. 1259 iun. 25 (dat. Anagniae 7 kal. iul. pont. n. a. 5) attribuendum est.
20 Ferrara 1177 mai. 1
Alexander III lohanni praeposito etc. : ad exemplar Lucii (n. 17) et Eugenii
(n. 18) confirmat b. Mariac Placentinae matrici eccl. possessiones propriis
expressas vocabulis, decimas et iura. — Officii nostri. Ego Alexander etc.
Subscr. 14 card. Dat. Fcrrariae p. m. Gratiani S. R. E. subdiac. ct not., kal.
maii, ind. tO, inc. d. a. 1177, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 18.
A. [C f. 12']. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 51 n. 30 ex A. — Regg. Campi II 41 ex C.
Poggiali Mem. IV 315. JL. — .
Confirmatum est ab Innocentio III a. 1203 iul. 4 et a Gregorio IX a. 1229 ian. 11.
27 Tusculanum (1171—81) mai. 22
Alexander III praeposito et canonicis Placentinae eccl.: prohibet, ne cui
liceat infra parochias ecclesiarum eorum sine dioecesani ep. ipsorumque assensu
ecclesiam vel oratorium construere (ut n. 2.5). — Dignum est. Dat. Tusculan.
11 kal. iun.
C f. 23. — Reg. GoU. Naehr. 1900 p. 53 n. 33 ex C. JL. — .
*28 (1181)
Alexander III committit Huberto Mediolanensis eccl. archidiacono et Oberto
Modoetiensis eccl. archipresbytero et S. R. E. subdiacono causam inter cano-
nicos et T(edaldum) ep. Placentinura super eccl. s. Mariae in Gariverte
audiendam.
Laud. in n. 32 et in sententia em-undem iudicim dekgatorum a. 1181 sept. 27 prolata
(2 A. C f 17). — Reg. Campi II 56. JL. —.
29 Viterho (1181) iul. 25
Alexander III praeposito et canonicis Placentin.: confirmat constitutionem,
ut tantum 18 canonici et 5 custodes sint in eccl. Placentina. — Relatum
est. Dat. Viterbii 8 kal. aug.
A. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 54 n. 34 ex A. — Regg. Kaltenbrunner in Wienei' SB.
XCIV 678 n. 9369 a. JL. 14416.
Conf. n. 31. 38. 46.
30 Laterano (1182) mart. 10
Lucius III praeposito et canonicis Placentinae eccl.: prohibet, ne cui liceat
infra parochias ecclesiarum eorum sine dioecesani ep. ipsorumque assensu
ecclesiam vel oratorium construero (ut n. 25. 27). — Dignum est. Dat. Lat.
G id. mart.
A. fC f 23]. — Edd. Campi II 366 n. 30 cx C = Mignc CCI 1126 n. 44. — Regg.
J. 9463. JL. 14607.
Eccl. cathedralis s. Mariae et s. lustinae. 467
ni Laterano (1182) niart. 10
Lucius III Ard(itioni) praeposito et canonicis Placentin.: confirmat ad
exemplar Alexandri (n. 29) constitutionem, ut tantum 18 canonici et 5 custodes
sint in eccl. Placentina. - Relatum est. Dat. Lat. G id. mart,
A. [D ni p. 8J. — Edd. Campi II 367 n. 31 ex A = Migne CCI 1126 n. 45. —
Hegg. J. 9464. JL. 14608.
.H2 Velletri (1182) oct. 3
Lucius III Ard(itioni) praeposito et canonicis Placentin.: confirmat scntentiam
super eccl. s. Mariae in Gariverte et ceteris controversiis, quae inter eos et
T(edaldum) ep. fuerant agitatae, a Ilumberto Mediolanensi archidiacono et
()(berto) Modoiciensi archipresbytero, subdiacono apost. sedis, de mandato
apost. (n. 28j rationabihter latam. — lustis petentium. Dat. Velletr. 5 non. oct.
A. [C f. 28]. - Ed. Gott. Nachr. 1900 p. .')8 n. 38 ex A. — Begg. Kaltenhrunner in
Wiener SB. XCIV 678 n. 9440a. JL. 14.551 ad a. 1181—82.
33 Velletri (1182—83) mart. 28
Lucius III A(rditioni) praeposito et canonicis Placentin. : confirmat senten-
tiam a sese olim, dum in illis partibus fungeretur legationis officio (n. If)).,
proraulgatam super controversia inter ecci. Placentinam et b. m. Alf(anum)
Papiensem ep. de duabus partibus decimae totius curtis Portus Albarae. —
Ea quae. Dat. Velletri 5 kal. aprel.
A. [B a. 1261. C f. 6'J. — Edd. Campi II 367 n. 32 ex C = Migne CCI 1166 n. 74.
— Regg. J. 9507. JL. 14738.
*34 (1183)
Lucius III committit Alberico Laudensi ep. et Martino praeposito eccl. maioris
Lauden. litem inter Arditionem maioris Placentinae eccl. praepositum et
archipresbyterum Visinum eccl. Portus Albarae de duabus partibus dccimae
in curte Portus Albarae.
Laud. in eorundein iudieum delegatorum sententia a. 1183 sept. 5 jirojnulgata (A. C
f. 3') et in n. 36. 40. 47. 49. 50. — Reg. JL. —.
*35 (1181—8.''))
Lucius III confirmat antiquum statum canonicorum (ut n. 22).
Laud. in Gerardi ep. Albanemis statuto u. 1211 oct. 26 (edd, Carolus Bescape De eccl.
Nm-ariensi p. 377 = IJghelli > IV 970; ^ IV 709; Cam})i II 382 n. 60 = Affarosi Mem. istor.
del mon. di S. Prospero 1 182). — Beg. JL. — .
3G Verona (1185) dec. 30
IJrbanus III praeposito et canonicis Placentin.: confirmat sententiam ab
(Alberico) Laudensi ep. et Martino maioris eccl. Laudensis praeposito iu
controversia inter eos et Vicinum archipresbyterum eccl. Portus Albarae super
duabus partibus decimae de terris in curte Portus Albarae promulgatani
(n. 34). — Cum inter vos. Dat. Veron. 3 kal. ian.
A. [B a. 1261. C f 4'J. — Edd. Campi II 368 n. 34 ex C = Migne CCII 1346 n. W.
— liegg. Poggiali Mem. IV 364. J. 9786 et JL. 15507 ad a. 1185—86.
30*
468 Piacenza.
37 Verona (1185) dec. 30
Urbanus III praeposito et canonicis Placentin. : ad exemplar Lucii (n. 32)
confirmat sententiam super eccl. s. Mariao in Gariverte et ceteris controversiis,
quae inter eos et T(edaldum) ep. Placentinum fuerant agitatae, a sese, dum
in minore esset officio constitutus, et ab O(berto) Modoetiensis eccl. archi-
presbytero (n. 28) rationabiliter latam. — lustis petentium. Dat. Veron.
3 kal. ian.
A. [C f. 28]. — Ed. Gutt. Nachr. 1911 ex A. — Regg. Kaltenbrurmer in Wiener SB.
XCIV 682 n. 9786 a. JL. 15508 ad a. 1185 — 86.
Confirmatum est ab Innocentio III a. 1203 iul. 1 et a Gregorio IX a. 1229 ian. 8.
38 Verona (1185) dec. 30
Urbanus III praeposito et canonicis Placentin. : ad exemplar Alexandri
(n. 29) et Lucii (n. 31) confirmat constitutionem , ut tantum 18 canonici et
5 custodes sint in eccl. Placentina. — Relatum est. Dat. Veron. 3 kal. ian.
A. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex A. — Regg. Kaltenbrunnei- in Wiener SB. XCIV 682
n. 9786b. JL. 15509 ad a. 1185 — 86.
*39 (1186)
Urbanus III committit Al(berto) Vercellensi ep. causam inter T(edaldum)
ep. et canonicos super vicedominatu Placentinae eccL, appellatione remota,
fine canonico terminandam.
Laud. in Alberti ep. Vercellensis sententia a. 1186 aug. 25 prolata (A. G f. 24). —
B^g. Campi II 66. JL. — .
40 Verona (1186) oct. 5
Urbanus III lohanni praeposito et canonicis Placentin. : confirmat societatem
inter eos et V(isinum) archipresbyterum plebis de Portu Albarae de mandato
L(anfranci) Papiensis ep., Widone fratre ipsius consentiente, amicabili com-
positione de decimis Portus Albarae factam. — Ex instrumento publico.
Dat. Veron. 3 non. oct.
A. [B s. XIII. C f. 4j. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 60 n. 40 ex A. — liegg. Campi
II 67. Poggiali Mem. IV .373. Robolini Notizie di Pavia III 183. JL. — .
Nomen lohannis praepositi librarius, nescimus quo errore inductus, posuit
loco Arditionis, qui tunc praepositi officio fungebatur.
41 Verona (1186—87) mai. 30
Urbanus III abbati et fratribus s. Savini: confirmat arbitrium in causa inter
eos et canonicos maioris eccl. Placentinae super oblationibus festi s. Savini et
cereis, qui in altari ponuntur, et decimis 5 braidarum (de Mosiis, de turre
episcopi, de Turricella, de Regello et de domo infirmorum) et super confinibus
nemoris de Clavena, ab utraque parte receptum. — Cum inter vos. Dat.
Veron. 3 kal. iun.
A. [C f. 56']. — Edd. Campi II 368 n. 35 ex AC = Migne CCII 1478 n. 94. —
Begg. PoggiaH Mem. IV 372. J. 9916. JL. 15868.
Eodem die Urbanus III praeposito Placentino et presbytero Arditioni ss. Apo-
stolorum de Placentia (qui a. 1192 Placentinus episcopus electus est) de controversia
inter monasterium Theodotae et milites Templi scripsit (JL. 15865).
Eccl. cathedralis s. Mariae et s. lustinae. 469
42 Verona (1186—87) iuL 7
Urbanus III capitulo Placcntino: confirmat constitutionem , ut canonici
riacentinae eccl., dum honeste in scholis ac studiose permanserint, tertiam
partem proventionum omnium, quas perciperent in ecclesia ipsa praresentes,
debeant ad sustentationcm suam habere, et relicta fratribus una tertia, alia
pars communi usui applicctur. — Ea quae. Dat. Veron. non. iul.
A. [C f. 31. D III p. 9J. — Edd. Campi II :m n. 37 ex A = Migne CCII J485
n. 103. — Begg. Voggiali Mem. IV 372. J. 9927. JL. 15892.
43 Laterano 1188 mart. 31
Clemens III praeposito et canonicis s. Antonini Placentin.: confirmat com-
positionem, quae inter eos et maiorem ecclesiam super quibusdam capitulis
rationabiliter facta est et recepta.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 51.
44 (1191—02)
Guido s. Mariae Transtyberim tit. Calixti prcsb. card., apost. sedis legatus,
Oberto archidiacono et A(rditioni) praeposito et cuncto capitulo maioris eccl.
Placentinae: concedit ecclesiam cum hospitali suo q. d. de Rotofredo, a Pagano
Cavazolo qd. fundatam, ad Romanam eccl. nuUo mediante spectantem, melio-
randam et gubernandam, ita tamen ut iuxta fundatoris votum divini cultus
religio ibidem servetur, sub annuo censu 1 marabottini S. R. E. legatis sol-
vendo. — Cum quaedam.
C f. 28. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex C. — Beg. JL. —.
Confirmatum est ab Innocentio III a. 1198 april. 26. — v. Rottofreno, Domus
hosp. de Cavazzolo (infra p. 531).
45 (1191—92)
G(uido) s. Mariae Transtiberim tit. Calixti presb. card. , apost. sedis legatus,
presbytero et fratribus ecclesiae et hospitalis de Rotofredo: mandat, quatenus
canonicis Placentinis in omnibus tamquam suis praelatis respondeant. —
Praesentibus litteris.
C f. 28. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex C. — Reg. JL. — .
46 Laterano 1192 mart. 4
Celestinus III Ard(itioni) praeposito et canonicis Placentin. : ad exemplar
Alexandri (n. 29) et Lucii (n. 31) confirmat constitutionem, ut tantum 18
canonici et 5 custodes sint in eccl. Placentina (ut n. 38). — Relatum est.
Dat. Lat. 4 non. mart. pont. n. a. 1.
A. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex A. — Itegg. Kaltenhrunner in Wiener SB. XCIV 691
n. 10359 a. JL. 16831.
Confirmatum est ab Innocentio III a. 1203 iul. 1.
47 Laterano 1192 aug. 5
Celestinus III (Lanfranco) Papiensi ep.: mandat, quatenus a Placentinorum
canonicorum molestatione super decimis de curte Portus Albarae, ipsis de
auctoritate apost. adiudicatis et a Lucio (n. 33) et Urbano (n. 36) confirmatis,
omnino desistat vel in praesentia Laudensis ep. quod iustitia dictaverit
prosequatur. — Ex parte. Dat. Lat. non. aug. pont. n. a. 2.
B s. XIII. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 67 n. 46 ex B. —' Beg. JL. —.
470 Piacenza.
48 Latcrauo 1192 aug. 5
Celestinus III (Arderico) Laudeiisi e|).: mandat, quatenus tam Papiensem
ep. quani canonicos Placentiiu)s ad audientiam convocans, causam inter eos
de decimis dc curte Portus Albarae, appellatione remota, decidat. — Ex
partc. Dat. Lat. non. a,up;. pont. n. a. 2.
JS s. XIII. — Ed. Gott. Nachr. Ji>00 ;;. 68 n. 47 ex B. — i.V//. JL. — .
49 Laterano 1193 iun. 23
Celestinus III (Lanfranco) Papiensi cp.: mandat, quatenus occasione indul-
j^entiae a sede apost. impetratae, ut de laboreriis propriis nemini tcneatur
decimas exhibcre, canonicos Placentinos decimis in curte Portus Albarae
non destituat. — Significarunt nobis. Dat. Lat. 9 kal. iul. pont. n. a. 3.
B s. XIII. — M. Gutt. Nachr. 1900 p. 68 n. 48 ex B. — Eeg. JL. —.
Conf. Clementis III privilegium Papiensi episcopo a. 1188 oct. 28 coucessuiii
(ed. G6tt. Nachr. 1902 p. 164 n. 18). ■
50 Lnterano 1193 iun. 23
Celestinus III V. Laudensi canonico. subdiac. apost. sedis: mandat, quatenus
Papiensem ep. cogere non omittat, ut occasione indulgentiae a sede apost.
impetratae canonicos Placentinos decimis in curte Portus Albarae non desti-
tuat. — Significarunt nobis. Dat. Lat. 9 kal. iul. pont. n. a. 3.
B s. XIII. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 69 n. 49 ex B. — Hey. JL. — .
*51 (1194)
Celestinus III confirmat unionem cccl. s. lohannis de Domo, quae debet
destrui per commune Placentiae pro platea amplianda, cum ecclesia maiore.
Laud. in notitia testium u. 1215 oct. 10 (ed. Canipi II 386 n. 65). — Keg. Campi II 76.
JL. — .
*52 (1194)
Fid(antius) tit. s. Marcelli presb. card. pluries canonicis scribit, ut B. de Porta
clericum in fratrem et canonicum recipiant.
Luud. in n. 54. — Keg. JL. — .
*.53 (1194)
Fid(antius) tit. s. Marcelli presb. card, supponit canonicos Placentinos inter-
dicto et subdit excommunicationis vinculo eos, qui ianuas ecclesiae nuntiis
suis dicuntur clausisse, pro eo quod B. de Porta clericum in fratrem et cano-
nicum recipere noluerint.
Laud. vn n. 54. — Reg. JL. — .
54 (1194)
Fid(antius) tit. s. Marcelli presb. card. A(rditioni) ep. et canonicis Placentin.:
de mandato et conscicntia Celestini riT rclaxat sentcntias interdicti et ex-
communicationis et absolvit eos ab impctitione B. de Porta clerici (n. 52.
53). — Sicut ea quae.
Insert. in n. 55. — Reg. JL. —.
55 Roma S. Pietro 1194 mai. 22
Celestinus TII (Arditioni) ep. et canonicis Placentin.: propter amorem,
gratiam et preccs nobilis viri lohannis summi senatoris Urbis confirmat
relaxationem sententiarum interdicti in canonicos et excommunicationis iii
Eccl. cathedralis s. Mariae et s. lustinae — Eccl. collegiata s. Antonini. 471
quosdam canonicoH ct absolutionom ab impotitionc B. dc Porta clerici,
a Fid(antio) tit. s. Marcclli prcHb. card. factam ct hic inscrtam (n. 54).
lustis pctcntium. Dat. Romac ap. s. Petrum 1 1 kal. iun. pont. n. a. 4.
A. — Ed. Gott. Nachr. l'JOO p. 70 n. 50 ex A. — Eeyg. Kaltenhrimncr in Wiener SB.
XCIV6yt n. 10466a. .JL. 17105.
56 Latcrano 1197 fcb. 10
Celestinus III (Ottoni) Bobicnsi ep.: mandat, quatonus L(anfrancum), nunc
Papiensem cp., cogere non omittat, ut occasione indulgentiae a sedc apost.
impctratae canonicos Placcntinos decimis in territorio Portus Albarae non
destituat (ut n. 50). ~ Significarunt nobis. Dat. Lat. 4 id. feb. pont. n. a. 0.
B u. 1198 itm. 9. [B a. 1261. C f. 5']. — Edd. Campi II 375 n. 48 ex C = Migne
CCVI 1202 n. 296. — Begg. J. 10631. JL. 17495.
57 Laterano 1197 dec. 11
Cclestinus IK (Arderico) Laudensi ep.: mandat, quatenus causam, quae
inter (Lanfrancum) Papiensem ep. et canonicos Placcntinos super quibusdam
dccimis (de Portu Albarae) vertitur, a scse nuper Bobiensi ep. commissam
(n. 56), detiniat, quum Papicnsis ep. propter guerram, quae orta est intcr
quoddam castrum ipsius et marchionem Malaspinam, ad praesentiam Bobiensis
ep. non possit accedere sine gravi terrarum ac personae periculo et timore,
memoratis litteris nequaquam obstantibus. — Significante nobis. Dat. Lat.
3 id. dec. pont. n. a. 7.
B a. 1198 iun. 9. fB a. 1261. C f. 5j. — Edd. Campi II 376 n. 50 ex C = Vignuti
Cod. dipl Laudense II 221 n. 203, = Migne CCVI 1234 n. 325. — Regg. J. 10667. JL. 17593.
Laudensis episcopus pro ecclesia Placentina sententiam promulgavit, a qua ex
parte Papiensis ecclesiae ad apostolicam audientiam est appellatum (cf. Innocentii III
rescriptum ad abbatem de Locedio a. 1198 sept. 1 missum).
Ecclesia collegiata s. Antonini.
Haec ecclesia olim cathedralis fuit sub titulo s. Victoris sive ss. Victoris
ct Antonini. Nova ecclesia cathedrali s. Mariae et s. lustinae a Soffredo ep.
excitata et a Paulo ep. perfecta (cf. supra p. 460), idem Paulus ep. e veteri
ecclesia in novam totum fere capitulum transferri iussit; reliqui vero canonici
una cum vicedomino in veteri ss. Victoris et Antonini ecclesia sub ipso vice-
domino, qui postea praepositus appellatus est, remanserunt. Ex eo tempore
ecclesia s. Antonini secunda post ecclesiam maiorem habetur, amplissimis
pontificum et imperatorum privilegiis et specialibus gratiis honestata et aucta.
Inter eius praepositos summae auctoritatis fuerunt Azo, a. 1133 diac. card.
S. R. E., a. 1134 presb. card. tit. s. Anastasiae, et Petrus Diani. a. 1185 diac.
card. s. Nicolai in carcere TuIIiano, a. 1188 presb. card. tit. s. Caeciliae,
quorum nonnullae chartae adhuc in tabulario ecclesiae supersunl.
Archivum etiamnunc ditissimum est, quamquam multa privilegia incendio
perierunt, ut constat ex Ubello „PIacentinae urbis descriptio" (ap. Muratori
Scr. XVI 571). De eo cf. Gott. Nachr. 1900 p. 12 sq. et A. G. Tononi Gli
172
Piacenza.
inventari delle duc chiese maggiori SanfAntonino e cattedralc di Piacenza
dei secoli XII — XIV in: Arch. stor. per le prov. Parmensi I (1894) 97 sq.
A = Orig. Piacenza Arch. di S. Antonino.
B = Cop. ib.
C = Statuta et privilegia eccl. s. Antonini, mb. s. XlVsq., ib. (C 62) ; cf. Gott. Nachr.
1900 p. 14. — Codex s. XVI iterum exemplatus est (ib. C 62. 63).
D = P. M. Campi Miscellanea vol. II, s. XVII, Parma Bibl. Palatina cod. 483; cf.
Gott. Nachr. 1900 p. 6sq.
E = Vincenzo Boselli Spoglio e copie di carte antiche esistenti nell' archivio di
S. Antonino in vol. Diversorum D, ms. XVIII ex. , Piacenza Arch. capitolare;
cf. Gott. Nachr. 1900 p. 12.
F = Ferd. Ughelli Monumenta mss. varia ord. Cistercien., s. XVII, cod. Vat.
Barb. 3281 (XL 28, olim 3655); cf. PflugkH. Iter p. 95 et G5tt. Nachr. 1903
p. 97.
1 Cremona 1132 iul. 15
Innocentius II Azoni praeposito etc. : confirmat ecclesiae s. Antonini posses-
siones propriis nominibus exprcssas, libertates seu consuetudines a Placentinis
epp. concessas; concedit, ut sedem apost. libere eis liceat appellare. — Officii
nostri. Ego Innocentius etc. Subscr. 8 card. et Petrus Papiensis ep. Dat.
Cremonae p. m. Aimerici S. R. E. diac. card. et canc. , id. iul,, ind. 10, inc.
d. a. 1133, pont. v. d. Innocentii pp. II a. 3.
A (D 53). [B s. XII (C 44). B s. XII (D 62). C f. 68. D p. 125] . — Edd. Campi
1 534 n. 122 ex A = lura et cathedralitas s. Antonini (Romae 1699) Sutmn. n. 28, = Bull.
Rom. ed. Cocquelines II 215 n. 19 = Bull. Rom. ed. Taur. II 386 n. 19, = Migne CLXXIX
148 n. 109. — Regg. Poggiali Mem. IV 121. J. 5425. JL. 7584.
2 (1133—34)
Innocentius II A(rduino) Placentino ep.: miratur, quoniam elapso tanto
tempore neque per se ipsum neque per nuntium sedem apost. visitavcrit;
rogat, ut quae ad utilitatem b. Petri noverit pertinere, propensius exsequatur;
deprecatur, ut pro A(zonis) diac. card. amore causam, quam habet de cappella
s. Mariae in Cortina, ita definiat, ut ecclesia s. Antonini suam iustitiam con-
sequatur. — Miramur admodum.
B s. XII (D 62). — Ed. Gott. Nacfir. 1900 p. 29 n. 6 ex B. — Beg. JL. — .
De ecclesia s. Mariae de Cortina cf. n. 3. 9. 10. 11. 13. 14.
3 Pisa (1134) niai. 18
Innocentius II P. presb. et A. s. Mariae de Cortina: praecipit, ut quod ab
A(rduino) Placentino ep. inter eos et A(zonem) S. R. E. diac. card. et cano-
nicos s. Antonini statutum cst ct per archipresbyterum cappellanorum ac
priorem s. Sepulcri eis nuper mandatum, observent et ipsis antiqua iura et
consuetudines, quas ipsi ex longo tempore in eccl. s. Mariae de Cortina
habuerunt, nullatenus subtrahant, quaccumque videlicet b. m. Dionysius ep. eis-
dem fratribus (s. Antonini) exhibenda constituit et A(rduinus) ep. suo scripto
firmavit, tam in oblationibus fidelium quam in oboedientia canonicis defe-
renda et [in] processionibus faciendis. — Quemadmodum ea. Dat. Pisis
15 kal. iun.
Eccl. coUegiata s. Antonini. 473
B s. XII (D 62). — Ed. Golt. Nachr. 1900 p. 30 n. 7 ex B. — Reg. JL. — .
Dionysii ep. privilegium desideratur. Arduini ep. privilegium a. 1131 legitur ap.
Campi I 532 n. 120. — Conf. etiam Eccl. s. Mariae de Cortina n. 1.
4 Pisa 1135 fcb. 27
Innoccntius IT Azoni S. R. E. presb. card. et pracposito b. Antonini de
Placentia etc: roborat concessioncm ab Arduino ep. Placeiitino super eccl.
in villa q. d. Roncalia construenda eis factam. — Locorum venerabilium.
Ego Innocentius etc. Subscr. 1 1 card. Dat. Pisis p, m. Aimerici S. R. E.
diac. card. et canc, 3 kal. mart., ind. 12, inc. d. a. 1135, pont. d. Innoccntii
pp. II a. 6.
B s. XII (D 54). C f. 70 (3 id. mart.). fD p. 132]. — Edd. Campi I 535 n. 124 ex
C (3 id. mart.) = Bull. Rom. ed. Cocquelims II 223 n. 27 =^ Bull. Rom. cd. Tawr. II 399
n. 27, = Migne CLXXIX 218 n. 169. — Regg. Poggiali Mem. IV 128. J. 5485 et JL. 7677
ad inart. 13.
Meminerint lectores, Innoccntium II a. 1132 m. nov. in Roncaliis cuui
Lothario III rege generale colloquium de statu ecclesiae atque imperii habuisse
(cf. Vitam Innocentii II auctore Bosone ed. Duehesne Lib. pontif. II 381). — De eccl.
ss. Victoris et Bartholomaei de Roncalia cf. n. 7. 8. 12. 14. 21.
*5 (1130—36)
Innocentius II viva voce saepe praeposito et canonicis Placentinae eccl.
iniungit, ut ecclesiam b. Antonini, a longis retro temporibus in magna reve-
rentia et honore habitam, in antiqua sua dignitate dimittant eique suum ius
integre conservantes, nullis eam novitatibus gravent.
Laud. in n. 6. — Reg. JL. — .
6 Pisa (1134—36) mart. 5
Innoccntius II I(ohanni) praeposito et canonicis Placentinae eccl.: monita
sua replicans (n. 5), praecipit, quatenus tam in vigiliis quam in aliis integram
et illibatam libertatem b. Antonini ecclesiae conservent. — Meminisse debetis.
Dat. Pisis 3 non. mart.
3 B s. XII (D 62). — Ed. Gott. Nach/r. 1900 p. 31 n. 8 ex B. — Reg. JL. — .
*7 (1135—37)
Innocentius II mandat I(ohanni) praeposito et capitulo Placentinae eccl.,
quatenus fratribus de eccl. s. Antonini ad opus cappellae de Roncalia, suo
privilegio eidem ecclesiae concessae (n. 4), chrisma et oleum tribuatur.
Laud. in n, 8. — Reg. JL. — .
8 Laterano (1137) dec. 28
Innocentius IT I(ohanni) praeposito et capitulo Placentinae cccL: per iterata
scripta (n. 7) mandat, quatenus fratribus de eccL s. Antonini chrisma et oleum
ad opus cappellae de Roncalia tribuero non ulterius differant; alioquin eius-
dem loci canonici a quocumque maluerint catholico episcopo haec ipsa susci-
piendi sedis apost. auctoritate habeant licentiam. — Merito suae. Dat. Lat.
5 kaL ian.
2 B s. XII (D 62). — Ed. Gm. Nachr, 1900 p. 32 n, 10 ex B. — Reg. JL. — .
474 Piacenza.
9 (1138)
Innocentius II A(rdiiino) Placentino ep.: mandat, quatenus sententiam,
quam A(zo) s. Anastasiao presb. card. dc causa archipresbyteri et clericorum
Pontenurensium promulgavit, observet ct firmiter faciat observari; miratur,
quoniam contra veterem consuetudinem et privilegia sedis apost. ac praedc-
cessorum eius cappellam b. Mariae (de Cortina) ad ius s. Antonini pertinentcm
infestet, quodque quendam clericum ad postulationem fratrum eccl. s. Anto-
nini in codem loco promotum ad aliam ecclesiam illicite transtulerit eundcm-
que locum multimodis fatigationibus inquietet; praecipit, quatenus cappellam
ipsam in libertate sua dimittat, praefatae quoque eccl. s. Antonini et A(zoni)
presb. card., ciusdem loci rectori, super hoc satisfaciat. — Quae propter.
B s. XII (D 62). — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 31 n. 9 ex B. — Eeg. JL. —.
Conf. Pontenure, Eccl. s. Petri n. 2. — Praeterea de causa super ecclesia
s. Mariae de Cortina adnotare iuvat ex quodam instrumento tabularii eccl. s. Antoiiini
(D 3) haec: „(Arduinus) autem episcopus quaedam scripta occulte fecerat contra
privilegia d. papae de cappella s. Mariae q. d. de Cortina, quorum scriptorum queri-
monia ante d. papam per Gerardum (subdiaconum et canonicum s. Antonini a. 1138)
deposita fuerat".
10 Laterano (1138) april. 12
Innocentius II A(rduino) Placentino ep.: praecipit, quatenus cappellam
s. Mariae (de Cortina) iam nunc A(zoni) presb. card. eiusque fratribus (de
cccl. s. Antonini) postposita difficultate absque dilatione restituat ct scnten-
tiam, quam ipse de causa plebani et clericorum Pontenurensium promulgavit,
observet et firmiter faciat observari; de terra quoque Brugneti et de comc-
stionibus, quas ecclesiae s. Antonini ex longa debet consuetudine exhibcre,
praefato cardinali eiusque fratribus faciat quod ratio dictaverit; alioquin ci
praecipit, quatenus proximis b. Martini octavis (nov. 18) apost. se conspectui
repraesentet. — Valde dolemus. Dat. Lat. 2 id. april.
2 B s. Xn (D 62). [E p. 496]. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 33 n. 11 ex B. — Beg.
JL. — .
Controversia inter Placentinos episcopos et canonicos s. Antonini de terra
Brugneti usque ad finem saec. XII protracta est. Conf. n. 23 — 25. 27. 28. 30. 39.
42—48.
11 Laterano (1138) april 12
Innocentius II lo(hanni) praeposito et canonicis Placentinae eccl.: praecipit,
quatenus (Azoni) card. eiusque fratribus de iniuriis illis illatis emendent;
proximis quoque b. Martini octavis (nov. 18j apost. se conspectui praesentent,
dc his, quae adversus eos canonici (s. Antonini) opposuerint, iustitiam exsequi
praeparati. — Univcrsitatem vestram. Dat. Lat. 2 id. april.
.5 B s. XII (D 3. 62). — Ed. GdU. Nachr. 1900 p. 34 n. 12 ex B. — Beg. JL. —.
12 Laterano (1138) iun. 2
Innoccntius II canonicis s. Antonini: mandat, quatenus infra 20 dies chrisma
et oleum ad opus cappcllae de Roncalia ab A(rduino) Placentino ep. humi-
litcr postulent; quod si ultra 20 dierum spatium idem ipsis dare distulerit.
cxtunc licentiam habeant haec ipsa suscipiendi a quocumque catholico episcopo
maluerint. — Universitati vestrae. Dat. Lat. 4 non. iun.
A (B 19). — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex A, — Reg. JL. — .
Eccl. collegiata s. Antonini. 475
*13 (Laterano 1138 nov. Iti)
Coram Innocentio II lis inter Azonem prcsb. card. et canonicos s. Antoniiii
ex una partc et lohanncm praepositum ct canonicos Placentinac eccl. ex
altcra supor quibusdam consuetudinibus atquc ecclesiis sive cappcUis agitatur.
Papa viva voce praecipit, ut pcr utramque partcm praedictarum consuctudiiunn
diligentissimc veritas inquiratur et, quod cx his honestarum person;iruni
attestatione patuerit, firmiter observetur.
Luiid. in n. 14. — Reg. JL. — .
14 Laterano 1139 ian. 2f)
Tnnocentius II Azoni S. R. E, presb. card. ct praeposito s. Antonini de Plu-
ccntia etc. : confirmat ecclesiam s. Mariac iii Cortiiia et ecclcsiam s. Michaclis
in Graniano nec non cappellam ss. Victoris atque Bartholomaci in Roncaha,
vscriptis Dionysii et Arduini Placcntinorum opp. nec non apost. sedis pi'ivih>gio
concessas atquc firmatas (n. 4)., eosquc a cakunnia, quae a canonicis Phiccii-
tinis ecclesiac b. Antonini inferebatur, absolvit. — lurgantium controvcrsias.
Ego Innocentius etc. Subscr. 25 card. Dat. Lat. p. m. Aimerici S. R. E.
diac. card. et canc, 8 kah feb., ind. 2, inc. d. a. 1139, pont. v. d. Innoccntii 11
pp. a. 9.
A (D 54). [B s. XII (D 62). E p. 302]. — Ed. PflugkH. Acta II 300 n. 33<J ex
A. — 'Regg. Campi 1 411. Poggiali Mem. IV 166. Kaltenbrunner in Wienei- SB. XCIV 657
n. 5673 a. J. 5673 a. JL. 7947.
15 Roma (1139) oct. 3
Tnnocentius II canonicis s. Antonini de Placcntia: condolet de morte A(zonis)
presb. card., praepositi ipsorum ; hortatur eos, quatenus in unitate et concordia
persistant atque idoneam personam in praepositum eligant. — De morte. Dat.
Rom. 5 non. oct.
A (D 57). [B s. XVIII. F /". 337'J. — Edd. Ciaconitis Vitae et res gestae pontif.
Rom. * I 986 Exc. Campi Vita di S. Antonino p. 33. Campi Hist. ecel. 1 412 ad a. 1141 =
Migne CLXXIX 480 n. 417. — Regg. Poggiali Mem. IV 170. J. 5735. JL. 8044.
Azo presb. card. obiit a. 1139 sept. 15 (cf. Calendarium s. Antoniui ap. Campi
I 412, qui Azonem a. 1141 obiisse perperam contendit).
16 Laierano (1140) mart. 6
Innocentius II lo(hanni) praeposito et canonicis Placentinae eccl. : per
iterata scripta (n. 11) mandat, quatenus secundum ea, quae eis sacpe iniunxit,
ecclesiae s. Antonini iura sua integre conservent et ab eius infestationibus
desistant. — Meminisse debetis. Dat. Lat. 2 non. mart.
B s. XII (D 62). — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 34 n. 13 ex B. — Reg. JL. —.
Conf. n. 17.
17 Laterano (1140) mart. 6
Tnnocentius II O(ddoni) praeposito et canonicis s. Antonini: nuntiat, se prae-
posito et canonicis Placentinis increpatoria scripta direxisse (n. 16) ; mandat,
ut nihil eorum, quae b. m. Azo presb. card., praepositus ipsorum, testamento
disposuit, immutent, sed potius, sicut ipse constituit, opere compleant. — Nos
quidem. Dat. Lat. 2 non. mart.
A (D 57). — Ed. PfluglcH. Acta II 329 n. 369 ex A ad a. 1140—43. — Regg. Katten-
brunner in Wiener SB. XCIV 658 n. 5827a ad a. 1139—42. JL. 8329 ad a. 1140—43.
476 Piacenza.
18 Laterano (1140—43) iul. 17
Innocentius II (Oddoni) praeposito s. Antonini eiusque fratribus: reprehendit
eos, quod, cum I(ohannes) praepositus ct canonici Placentinae eccl. ad
ecclesiam s. Antonini in festivitate b. Antonini (ml. 4) processionaliter ad
missae celebrationem iuxta consuetudinem antiquam convenissent, omnia,
qviae in ipso altari offerebantur, quae de iure sibi pertinere asserunt, violenter
et indecenter eis coram laicis abstulerint; praecipit, quatenus de ablatis et
iniuriis eis satisfaciant. — Gravem filiorum. Dat. Lat. 16 kal. aug.
A (D n7). [B s. XII (D 62). E p. 313]. — Ed. PflugTcB. Acta II 329 n. 370 ex A.
— Regg. Kaltenbrumw in Wiener SB. XCIV 658 n. 5902a ad a. 1142—43. JL. 8335.
19 Laterano 1144 ian. 1
Celestinus II Oddoni praeposito etc: suscipit eccl. b. Antonini sub apost.
protectione, confirmat possessiones propriis nominibus expressas et libertates
seu consuetudines a Placentinis epp. concessas et ius appellandi apost. sedem.
— Officii nostri. Ego Celestinus etc. Subscr. 23 card. Dat. Lat. p. m.
Gerardi S. R. E. presb. card. ac bibl., kal. ian., ind. 7, inc. d. a. 1143, pont.
V. d. Celestini II pp. a. L
A (D 55). [C f. 71'. D p. 128. E p. 304]. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 37 n. 16 ex
A. — Regg. Campi I 417. Poggiali Mem. IV 194. PflugkH. Iter p. 234 n. 387. JL. 8474.
*20 (1146)
Tn pracsentia cardinalium, videlicet mag. Guidonis de [Florenjtia et Ubaldi
de Luca, praepositus s. Antonini cum fratribus suis conqueritur de Brugneto,
quod Arduinus ep. tunc temporis tenebat.
Notitia saec. XII (D 62). — Reg. JL. — .
De legatione Guidonis tit. s. Chrysogoni et Hubaldi s. Praxedis presb. card. cf.
Eccl. catbedr. n. 20.
21 Brescia (1148) iul. 22
Eugenius III canonicis s. Antonini: mandat, quatenus infra 30 dies chrisma
et oleum ad opus cappellae de Roncalia a lohanne electo et a Placentina
eccl. humiliter postulent; quod si dare distulerint, extunc licentiam habeant
haec ipsa suscipiendi a quocumque catholico episcopo maluerint. — Universi-
tati vestrae. Dat. Brixiae 11 kal. aug.
A (D 57). [D p. 129 Reg.]. — Edd. Campi I 545 n. 140 ex A =^ Migne CLXXX
1361 n. 314. — Regg. J. 6448 ad iul. 31. JL. 9284.
22 Brescia 1148 iul. 22
Eugenius III Oddoni praeposito etc. : ad exemplar Celestini (n. 19) suscipit
eccl. b. Antonini sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis
cxpressas vocabulis et libertates seu consuetudines a Placentinis epp. con-
cessas et ius appelhmdi apost. sedem. — Quotiens illud a. Ego Eugenius
etc. Subscr. 1 1 card. Dat. Brixiae p. m. Guidonis S. R. E. diac. card. et
canc. , 11 kal. aug. , ind. 11, inc. d. a. 1148, pont. v. d. Eugenii III pp. a. 4.
A (D 54). [B s. XII (D 54). C f. 74' (12 kal. aug.). E p. 308]. — Ed. PflugkH.
Acta III 92 n. 90 ex A. — Regg. Catnpi 1 422 ad iul. 21. Poggiali Mem. IV 210. PflugkH.
Iter p. 242 n. 437. JL. 9285.
Eccl. collegiata s. Antonini. 477
23 Ferentino (1151) mai. 10
Eugenius III G(uidoni) Hostiensi ep., apost. sedis legato: committit contro-
versiam inter canonicos eccl. s. Antonini adversus b. m. A(rduinum) ep. Placen-
tinum super terra de Brugneto audiendam terminandamque; et quoniam eccl.
Placentina episcopali regimine destituta est, mandat, ut T(edaldum) archi-
diac, F(ridericum) praepositum et M(arcum) vicedominum eiusdem eccl. in
loco episcopi responsales constituat. — Tres de canonicis. Dat. Ferentini
6 id. maii.
A (D 57). [B s. XII (D 62)]. — Ed. PflugkH. Acta III 97 n. 94 ex A ad a. 1149
mai. 10. — Regg. Campi 1 421 ad a. 1147. Poggiali Mem. IV 228. Kaltenbrumicr in Wiene/)'
SB. XCrV 662 n. 6483a ad a. 1149 (cf. p. 701). JL. 9478 ad mai. 8.
Littera clausa (in tergo): Hostiensi episcopo, apostolicae sedis legato.
34 Ferentino (1151) mai. 10
Eugenius III T(edaldo) archidiacono , F(riderico) praeposito et M(arco)
vicedomino eccl. Placentinae: nuntiat, se controversiam super terra de Brug-
neto G(uidoni) Hostiensi ep., apost. sedis legato, commisisse; mandat, quatenus
eius praesentiam adeant et quod ipse exinde iudicaverit, suscipiant paritcr
et servent. — Tres de canonicis. Dat. Ferentini 6 id. maii.
A (D 57). — Ed. Pflugkll. Acta III 98 n. 96 ex A ad a. 1149 mai. 10. — Regg.
Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 663 n. 6843b ad a. 1149. JL. 9479 ad mai. 8.
25 Fcrentino (1151) mai. 10
Eugenius III R(ogerio) de Arena, F(ulconi) Stricto et N(icolao) de Castello
Arcuato, iudicibus Placentinis: nuntiat, se T(edaldum) archidiaconum, F(ridc-
ricum) praepositum et M(arcum) vicedominum eccl. Placentinae in loco episcopi
procuratorcs constituisse ; mandat, quatenus utramque partem ante ipsorum
praesentiam convocent ct causam super tcrra de Brugneto dictante iustitia
decidant. — Tres de canonicis. Dat. Ferentini 6 id. maii.
A (D 57). [E p. 313]. — Ed. PflugJcH. Aeta III 97 n. 95 ex A ad a. 1149 mai. 10.
— Re^g. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 663 n. 6843 c ad a. 1149. JL. 9480 ad mai. 8.
Praeterea superest libellus supplex canonicorum s. Antonini (Eugenio III)
pp. porrectus, quo postularunt, ut iudices delegati testes ipsorura audirent et Brug-
neti possessionem ecclesiae iniuste ablatam restituerent (D 62).
26 . (1151)
G(uido) Hostiensis ep. et apost. sedis legatus Placentinis consulibus: praecipit,
ut de cetero oblationes, quas populus Placentinus in vigilia festivitatis
s. Antonini facere consuevit, consilio praepositi eiusdem ecclesiae vel fratrum
eius expendant et constituant; mandat, ut tuiribulum et calicem, in quo corpus
et sanguis Domini in altari b. Antonini debent consecrari, reddere sine dila-
tione praeposito et fratribus eius non praetermittant. — Oblationes fidelium.
A (D 62). — M. Gbtt. Nachr. 1911 ex A. — Reg. JL. — .
27 (Piacenm 1154 oct. 19)
In praesentia Ariberti prcsb. card., totius Lombardiae legati, testes super
causa Brugneti iurant. — Ego Aribertus presb. card. tit. s. Anastasiae, apost.
sedis legatus ss.
V. clmrtam s. XII in archivo eccl. s. Antonini (D 62). — Regg. Campi II 6. Poggiali
Mem. IV 228. JL. — .
478 Piacenza.
28 (1154)
Aribertus S. R. E. tit. s. Anastasiae presb. card., apost. Bedis legatus, toti
clero Placentino: nuntiat, sc super controversia Brugneti inter episcopatum et
canonicos s. Antonini diutius agitata testes canonicorum audivisse (n. 27) et
consules et eos, qui bona palatii procurabant, ad suam praesentiam vocavisse,
qui vero nihil se velle dicere responderint, donec episcopum haberent. — Ut
ea quae.
B s. XII (D 62). B s. XIII (G39). - Ed. Gott. Nadir. 1911 ex B. — Reg. JL. — .
29 Laterano 1157 mai. 21
Hadrianus IV Guidoni praeposito etc. : ad exemplar Celestini (n. 19) et
Eugenii (n 22) suscipit eccl. b. Antonini sub apost. protectione, et confirmat
possessiones propriis expressas vocabulis et libertates seu consuetudines a
Placentinis epp. concessas et ius appellandi apost. sedem. — Effectum iusta
postulantibus. Ego Adrianus etc. Subscr. 16 card. Dat. Lat. p. m. Rolandi
S. R. E. presb. card. et canc, 12 kal. iun., ind. 5, inc. d. a. 1157, pont. v. d.
Adriani pp. IIII a. 3.
A (D 54). fC f. 76. D p. 129 Beg. E p. .309]. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 42 n. 22
ex A. — Be/fg. Campi II 10. Poggiali Mem. IV 246. KaltenbrHmm- in Wiener SB.
XCIV667 n.6978a. JL. 10280.
30 Benevento (1169) mart. 15
Alexander III T{edaldo) Placentino ep.: mandat, quatenus Guidoni prae-
posito eccl. s. Autonini terram de Burneto restituat vel coram iudice com-
muniter ab utraque parte electo seu coram Rog. et Capon. plenam exinde
iustitiam non differat exhibere. - Ex transmissa. Dat. Benevent. id. mart.
A (D 57). — Edd. Campi II 360 n. 20 ex A ad a. 1168 = Biill. Bom. ed. Cocquelines
II 391 n. 24 = Bzdl Rom. ed. Taur. II 698 n. 24. — liegg. Poggiali Mem. IV 294. J. 7682.
JL. 11605.
Littera olausa (in tergo): Placentino episcopo pro praeposito et canonicis
s. Antonini propter Brunietum.
P>1 Benevento 1169 mart. 19
Alexander III Guidoni praeposito etc: ad exemplar Celestini (n. 19)^
Eugenii (n. 22) et Adriani (n. 29) suacipit eccl. b. Antonini sub apost. pro-
tectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis et iura et
libertatem ab Ard(uino) b. m. Placentino ep. concessam, videlicet ut qui de
ecclesia s. Antonini ad sacerdotium promoventur, nec ante consecrationem
nec post consecrationem iuramentum aliquod episcopo seu maiori ecclesiae
vel alicui personae faciant. — Effectum iusta postulantibus. ' Ego Alexander
etc Subscr. 11 card. Dat. Benevent. p. m. Gratiani S. R. E. subdiac. et
not., 14 kal. april., ind. 2, inc d. a. 1 IG8, pont. v. d. Alexandri pp. III |a. 1()|.
A (D 54). fE p. 309 Exc.J. — Ed. Gott. Nadir. 1900 p. 47 n. 25 ex A. — Regg.
PflugklL Iter p. 269 n. 599. JL. 11606.
32 Veroli (1170) iul. 21
Alexander III canonicis s. Antonini de Placentia: praecipit, quatenus
T(edaklo) ep. debitam oboedientiam ot rovorentiani impondant et tam liospi-
Eccl. coUegiata s. Antonini. 479
tium quam alia obsequia, quao antecessoribus cius exhibere consueverunt,
sine molestia et conti-adictione aliqua impondant. — Ex parte. Dat. Verul.
12 kal. aug.
A (D 57). [E p. 322]. — Ed. PflugkH. Acta III 222 n. 218 ex A. — Regg. Kalten-
brtmner in Wiener SB. XCIV 669 n. 7903a. JL. nH20.
*33 (1172)
Alexandev III committit Oddoni de Cabuano card, , apost. sedis legato,
controversiam inter Tedaldum ep. Placentinum et Guidonem praepositum
s. Antonini eiusque fratres vertentem.
V. Episc. n. 63.
34 Piacenm 1172 nov. 10
Oddo card., apost. sedis legatus, per Manfredum card. et legatnm apost. sedis
facit transactionem inter Tedaldum ep. Placentinum et Guidoncm pracpositum
s. Antonini eiusque fratrea.
V, Episc. n. 64.
5.5 (1172)
Manfredus S. R. E. diac. card,, apost. sedis legatus, et presb. Arditio eccl.
Placentinae canonicus et mag. Airaldus canonicus s. Antonini praeposito et
canonicis Placentinae eccl, et praeposito atque canonicis s, Antonini: definiunt
controversias inter ecclesiam maiorcm ct ecclesiam s, Antonini de processio-
nibus et oblationibus eccl. s, Antonini vertentes.
V. Eccl. cathedr. n. 24.
36 Tusculanum (117Q—72) dec. 21
Alexander III praeposito s. Antonini: significat, quod lohanni Grasso
Placentino civi 66 marcas argcnti, quas ab eo pro necessitatibus ccclesiae
mutuaverit, solvere tenetur; mandat, quatenus illas 16 marcas et 5 uncias
argenti, quas a M(anfredo) s, Gcorgii ad Velum aureum diac. card, reccperit,
eidem I. per manum lohannis Boni subdiaconi ad pondus Trecense fino argcnto
sine diminutione assignet. — Praesentibus tibi. Dat. Tuscul. 12 kal. ian.
A (D 57). [E p. 321]. — Ed. Gott. Nach/r. 1900 p. 48 n. 26 ex A. — Reg. JL. — .
Littera clausa (in tergo): Praeposito sancti Antonini.
37 Tusculanum (1171—72) ian. 18
Alexander III pracposito et canonicis s. Antonini de Placentia: reprehendit
eos, quod inter eos et Ard(uinum) subdiaconum apost. scdis discordia sit
suborta de pracbcnda, quam in ccclesia s. Antonini percipere consuevcrat. —
Litteris dcvotionis. Dat. Tuscul. 15 kal. feb.
A (D 57). — Ed, PfluglcH. Acta III 282 n. 307 ad a. 1171—81 ex A. — Regg. Kalten-
hnmner in Wienei- SB. XCIV 670 n. 8012 a. JL. 14246 ad a. 1171—81.
Arduinus archidiaconus ecclesiae Placentinae a. 1178 S. R. E. card. renuntiatus
est. Obiit a. 1182 ian. 21 (cf. Campi II 59; Poggiali IV 341).
38 Anagni (1173) oct. 17
Alexander III consulibus Placentinis: inter alia scribit, corum votum se
admittere non potuiase, ut vidclicet W. et Er. de Porta, non cxhibita sibi
corporali pracsentia, a vinculo anathcmatis absolveret, qui in mag. P(etium)
480 Piacenza.
subdiac. apost. sedis, eccl. s. Antonini canonicum, ausu sacrilego violentas
manus iniecerunt et eum vulnerando ot incarcerando inhoneste tractarunt.
V. Civ. n. 25, — Petrus Diani, apost. sedis subdiaconus et canonicus s. Anto-
nini, paulo post praepositus s. Antonini, a. 1185 in cardinaliuui S. R. E. collegium
receptus est.
39 (Anagni 1174 feh. 9)
Alexander III G(rimerio) Vicecomiti et R(icardo) Surdo: mandat, quatenus
super causa de Brugneto, a praeposito et canonicis s. Antonini et Placentino
ep. arbitrio ipsorum commissa, cum consilio prudentum virorum deliberent;
prohibet, ne iustitiae alterutvius partis praescriptio, nisi quadragenaria fuerit,
debeat praeiudicare. — Suggestum est.
B s. XII (D 3). — Ed. Gott. Nuchr. 19 n ex B. — Beg. JL. — .
Conf. notitiam de iuramentis testium in hac causa a. 1174 mart. 12 iussu
Grimerii Vicecomitis et Rieardi Surdi in actis publicis redactani (ed. G. Tononi Actes
constatant la participation des Plaisan^ais a la Jre croisade in: Archives de TOrient
latin I .398 perperam ad a. 1178).
40 Laterano (1178—79) mai. 7
Alexander III P(etro) subdiac. sedis apost. praeposito et canonicis s.
Antonini: inhibet, ne aUquis laicus de terris eorum vel alius quilibet de
nutriraentis animalium eorum decimas exigere vel extorquere quaHbet ratione
praesumat aut eos supcr his ausu tenierario molcstare. — Ad nostrum.
Dat. Lat. non. anad.
A (D 57). [B s. XII (D 55)]. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex A. — Regg. KaUenbrunner
in Wiener SR XCIVOTH n. sr>45a. JL. 1H2J] ad a. 116(>—79.
41 Laterano (1178—79) mai. 8
Alexander III P(etro) praeposito et canonicis s. Antonini: indulget, ut
fidehtas, quam b. m. Hugo qd. Tusculanus, tunc Placentinus ep., a praepo-
sito s. Antonini extorsit, maxime cum usque ad tempora illa nulhis praepo-
sitorum s. Antonini fidehtatem tccerit episcopis Placentinis, nuUum eis vel
ccclesiae eorum praeiudicium debeat yel nocumentum afterre. — In aposto-
hcae sedis. Dat. Lat. 8 id. mad.
A (D 57). — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex A. — Begy. Campi II 27 ad a. 1168. Poggiali
Mem. IV 296. Kalienbrunner In Wiener SB. XCIV 676 n. 8645'>. JL. 13222 ad a. 1166—79.
42 Laierano (1178—79) mai. 18
Alexander Tir (lohanni) ep. et (lohanni) archidiacono Brixien.: committit
causam inter Placentinum ep. et P(ctrum) praepositum et canonicos s. Antonini
super possessione Bruneti audiendam; proliibet, ne super causa ista prae-
scriptio aUqua, nisi quadragenaria sit, aUerutri debeat partium praeiudicare. —
Causam quae. Dat. Lat. 15 kal. iun.
li u. 1180 dee. 16 (D 3). — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex B. — Reg. JL. — .
Superest epistola lohannis Brixiensis ep. et lohannis archidiaconi ad Alexan-
drum III de eadem re missa, qua uuntiant, Phicentinum ep. ad apostolicam
audientiam appellasse (apogr. s. XII. D 62).
Eccl. coUegiata s. Antonini. 481
43 Laterano (1178—79) iun. 1,1
Alexander III (lohanni) Biixiensi ep.: committit causam inter Placentinum
ep. et praepositum s. Antonini super possessione Brugneti concordia vol
iudicio terminandam; si qua vero partium duxerit appellandum, nihilominus
testes idoneos, appellatione cessante, recipiat et eorundem iuratorum depo-
sitiones sub sigillo clausas sibi transmittat, praefigens partibus terminum
competentem, quo apost. se debeant conspectui praesentare. — Causam quao.
Dat. Lat. 17 kal. iul.
A (D 57). — Ed. PftugkH. Acta III 268 n. 282 ex A. — Eegg. Kaltenbrunner in
Wiener SB. XCIV 076 n. 8648 a. JL. 13238 ad a. 1166—79.
Littera clausa (in tergo): Brixiensi episcopo in causa s. Antonini.
44 TuscAilanum (1180) iul. 4
Alexander III T(edaldo) Placentino ep. : consulenti respondet, quod, si in
causa (super terra de Brugneto) nova contigerit emergere capitula, super
quibus aliqua partium voluerit novos testes inducere vel per iam receptos
aliquid comprobare, super novis dumtaxat capitulis testes possit recipere,
receptis prius ab ipsis secundum formam recipiendorum testium iuramentis.
V. Episc. n. 72.
*45 (1181)
Alexander III committit Viviano s. Stephani presb. et lohanni s. Angeli
diac. card. causam inter T(edaldum) ep. et P(etrum) praepositum s. Antonini
super possessione de Bruneto. In quorum praesentia iudex, qui iuratus
legibus iudicat et iuratus condit publica instrumenta, de mandato eorum
redigit in scriptum confessionem.
Laud. in n. 48. — Beg. JL. — .
*46 (1181)
In praesentia Alexandri III et iudicum ab eo delegatorum (n. 4r>) lohannes
Grapius procurator T(edaldi) ep. et lohannes yconomus P(etri) praepositi
s. Antonini super causa inter ep. Placentinum et P(etrura) praepositum
s. Antonini super loco q. d. Brunetum litigant.
Laud. in n. 47. 48. — Reg. JL. — .
47 1181 mai.
lacinctus diac. card. s. Mariae in Cosmydin et Ugutio Petri Leonis tit. s. Cle-
mentis presb. card. P(etro) praeposito s. Antonini et yconomo suo lohanni et
mag. Ugoni advocato et presb. lohanni Caprio (l. Grapio) yconomo ep. Pla-
centini: arbitrium proferunt in causa, quae inter ep. Placentinum et ecclesiam
s. Antonini super loco q. d. Brunetum vertebatur, ut inter op. Placentinum et
ecclesiam s. Antonini ad possessionem ct proprietatem aequaliter dividatur. —
Super causa. A. d. inc. 1181, pont. d. n. Alexandri [pp.J III a. 22, ni. madio,
ind. [14].
A (I) 62). — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex A. — lieg. JL. — .
48 Tusculamini (1181) mai. 23
Alexander III M(ilorii) Taurinensi ep. ot O(berto) archidiacono Medio-
lanensi: mittit allegationes, attestationes et confessiones sub sigillo suo inclusas
Kehr, Italia pontificia V. 31
482 Fiacenza.
circa compositionem amicabilem super possessione de Bruneto factam (n. 47);
mandat, quatenus causam, appellatione remota, mediante iustitia terminent;
addit de confessione (n. 45) et de attestationibus a consulibus Placentinis
non receptis; si episcopus compositioni stare noluerit, causa per omnia in eo
sit statu, quem tempore compositionis habebat. — Cum inter. Dat. Tuscul.
10 kal. iun.
A (D 57). — M. PflugJcH. Acta III 280 n. 303 ex A ad a. 1180. — Begg. Kalten-
hrunner in Wiener SB. XCIV 670 n. 8107b ad a. 1171—72. JL. 14353 ad a. 1180—81.
49 Verona 1185 iun. 13
Lucius III Petro praeposito etc: ad exemplar Celestini (n.19).^ Eugenii
(n. 22), Adriani (n. 29) et Alexandri (n. 31) suscipit eccl. b. Antonini sub
jipost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis,
libertates et iura (ut n. 31). — Piae postulatio. Ego Lucius etc. Subscr.
14 card. Dat. Veronae p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc, id. iun.,
ind. 3, inc d. a. 1185, pont. v. d. Lucii pp. III a. 4.
A (D 54). [C f. 78'. D p. 129 Eeg. E p. 310] . — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 59 n. 39
ex A. — Regg. Campi II 63. Poggiali Mem. IV 863. PflugkH. Iter p. 302 n. 800. JL. 15432.
50 Verona (1186—87) april. 27
Urbanus ITI G(uidoni) praeposito et canonicis s. Antonini: indulget, ut
fidelitas, quam b. m. Hugo ep. a praeposito s. Antonini extorsit, nullum eis
vel ecclesiae eorum praeiudicium debeat vel nocumentum afferre (ut n. 41). —
In apostolicae sedis. Dat. Yeron. 5 kal. maii.
A (D 57). [E p. 314]. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex A. — Regg. Kaltenbrunrm- in
Wiener SB. XCIV 684 n. 9912a. JL. 15841.
51 Laterano 118S mart. 31
Clemens III praeposito et canonicis s. Antonini Placentin.: confirmat compo-
sitionem, quae inter eos et maiorem ecclesiam super quibusdam capitulis
rationabiliter facta est et recepta. — Ea quae concordia. Dat. Lat. 2 kal.
april. pont. n. a. 1.
A (D 16). — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex A. — Reg. JL. — .
52 Laterano 1188 mai. 19
Clemens III Guidoni praeposito etc: ad exemplar Celestini (n. 19), Eugenii
(n. 22), Adriani (n.29), Alexandri (n. 31) et Lucii (n. 49) suscipit eccl. b.
Antonini sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas
vocabulis, libertates et iura; prohibet, ne ullus laicus decimarum exactione
canonicos s. Antonini aliquo modo gravare praesumat; concedit ius ehgendi
praepositum. — Effectum iusta postulantibus. Ego Clemens etc Subscr.
11 card. Dat. Lat. p. m. Moysi S. R. E. subdiac, 14 kal. iun., ind. G, inc d.
a. 1188, pont. v. d. Clementis pp. III a. 1.
C f. 81. [D p. 129 Exc.]. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 62 n. 42 ex C. — Regg. Campi
II 70. Poggiali Mem. IV 382. PflugkH. Iter p. 315 n. 876. JL. 16236.
*53 (1188—91)
Clemens III statuit, ut, cum ecclesiam s. Antonini vacare contigerit, canonici
et alii, qui in eadem ecclesia pro tempore fuerint, eligendi successorem et
Eccl. collegiata s. Antonini. 483
praesentandi Placentino ep. pro confirmatione suscipienda liberam liabeant
facultatem; sancit, ut, ei episcopus clectionem confirmare diatulerit et per
bonos homines tertio commonitus contra electionem vel electum iustam
causam non ostenderit, electus bona ecclesiae, acsi foret ab episcopo con-
firmatus, sine contradictione vel appellatione cuiuslibet administret.
Laud. in n. 56. r>7. — Reg. JL. — .
54 Roma S. Pietro 1194 mai. 31
Celestinus III Ardizoni Placentino ep.: significantibus canonicis eccl. s. Anto-
nini, quod ad reparationem et reformationem ecclesiae s. Antonini beneficiuni
olim a b. m. S(igifredo) qd. Placentino ep. est concessum, ut epp. de red-
ditu illo ipsi ecclesiae circa operimentum et funes tintinabulorum emendos
sollicite providerent, postmodum vero ab eius antecessoribus praedicti bene-
ficii administratio quibusdam laicis minus discrete est concessa, mandat,
quatenus, cum propter hoc ecclesia ipsa grave sustineat detrimentum et multa
sint ibi altaria, in quibus propterea divina nequeant celebrari, studeat
emendare, procurationem illam clericis illius ecclesiae ad hoc idoneis confe-
rendo, reservata sibi correctione et investitura. — Significaverunt nobis. Dat.
Rom. ap. s. Petrum 2 kal. iun. pont. n. a. 4.
Insert. clmrtae Arditionis ep. a. 1194 nov. 5: B a. 1250 sept. 16 (C 59). — Ed. Giitt.
Narhr. 1911 ex B. — Beg. JL. —.
Adnotaraus praeterea instrumentum a. 1192 oct. 16 praesentia et consensn
et auctoritate Petri tit. s. Caeciliae presb. card., apost. sedis legati et eccl. s. Anto-
nini canonici, de investitura feudi de Mediano q. d. Vicecomituni factum (ap. Canipi
II 372 n. 44).
r>f) Roma S. Pietro 1194 iun. 12
Celestinus ITI G(uidoni) praeposito et canonicis s. Antonini de Placentia:
ad instar Urbani (n. 50) indulget, ut fidelitas, quam b. m. Hugo ep. a
praeposito s. Antonini extorsit, nullum eis vel ecclesiae eorum praeiudicium
debeat vel nocumentum afterre. — In apostoUcae sedis. Dat. Rom. ap.
8. Petrum 2 id. iun. pont. n. a. 4.
A (D 57). — Ed. Gott. Nachr. 1911 e.T A. — Begg. Kaltenl»-unner in Wiener SB.
XCIV694 n. 10476a. JL. 17124.
Indulgentia baec confirmata est ab Innocontio IV a. 1244 aug. 5.
56 Laterano 1194 iun. 28
Celestinus III Guidoni praeposito etc: ad exemplar Celestini (n. 19).,
Eugenii (n. 22), Adriani (n. 29)., Alexandri (n. 31), Lucii (n. 49) et Clementis
(n. 52) suscipit eccl. b. Antonini sub apost. protectione, et confirmat posses-
siones propriis expressas vocabulis, libertates et iura et Clementis statutum
de confirmatione electi (n. 53). — Effcctum iusta postulantibus. Ego Cele-
stinus etc. Subscr. 25 card. Dat. Lat. p. m. Egidii s. Nicholai in carcero
Tulliano diac. card., 4 kal. iul., ind. 12, a. d. inc. 1194, pont. v. d. Celestini
pp. III a. 4.
A (D 53). [C /; 83'. D p. 130 Reg. E p. 310]. - Ed. GuU. Nachr. 1900 p. 71 n. 51
ex A. — Reg. Campi II 76. JL. — .
81
*
484 Piaceuza.
ti7 Laterano 1195 april. 29
Celestinus III Guidoni praeposito etc: repetit privilegium suum (n 56). —
Effectum iusta postulantibus. Ego Celestinus etc. Subscr. 25 card. Dat,
Lat. p. m. Centii s, Luciae in Orthea diac. card,, d. pp. camerarii, 3 kal. maii,
ind. 13, inc, d, a. 1195, pont. v. d, Celestini pp, III a. 5.
A (D 55). [E p. 311 Exe.J. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 73 n. 52 ex A. — Regg.
Kaltenbrnnner in Wiener SB. XCIV 695 n. 10530 a. JL. 17232.
Confirmatum est ab Innocentio III a. 1200 iul. 4.
Clerus
Congregatio clericorum.
Consortium cappellanorum sive congregationem clericorum civitatis
Placentiae Sigifredus episcopus a, cr. 1000 instituisse traditur (cf. n. 1). Sedes
archipresbyteri huius congregationis in ecclesia s. Donnini erat, ubi etiam
nunc est (cf. lacobi ep. Praenestini statutum a. 1236 ap. Campi II 392 n. 80),
Conferas praeterea Eugenii III rescriptum ad cappellanos Placentinos a, 1146
mart. 10 missum (v, Eccl. cathedr. n. 19) et cetera rescripta Romanorum
pontificum, quae sub „Civitas Placentina" colligemus.
Archivum congregationis clericorum adhuc adservatur Placentiae (cf.
Gott. Nachr, 1900 p. 16), Sed privilegia Alexandri III, quae Campius ibi
vidit, Franciscum Marengum Placentinum a, 1629 Romam Utis causa trans-
portasse, Felix Contelorius, tunc Vaticani archivi custos, refert,
B = Cop. Piacenza Arch. della Congregazione dei parrocchi,
C — Fel. Contelori Bullae et brevia Alexandri III, s. XVII, Roma Arch. Vat. Misc.
Arm. VII t. 127.
1 Tours (1163) iun. 15
Alexander III A(zoni) archipresbytero Placentinae congregationis ac
universis cappellanis, eiusdem congregationis fratribus etc: confirmat institu-
tionem congregationis eorum a b. m. Sigifredo Placentino qd, ep. ordinatam
et electionem archipresbyteri eiusdcm congregationis de arbitrio fratrum
utiliter institutam. - Fidei et devotionis. Dat. Turon, 17 kal, iul,
C — Edd. Campi II 359 n. 18 ex archivo congregationis rectorum Placent. (cf. II 20)
= Bull. Bom. ed. Cocquelines II 382 n. 13 = BuU. Bom. ed. Taur. II 682 n. 13, = Migne
CG 243 n. 176. — Begg. Poggiali Mem. IV 271. J. 7302. JL. 10895.
2 Anagni 1173 dec. 1
Alexander III Donato archipresbytero Placentinae congregationis et
universis cappellanis, fratribus eiusdem congregationis etc: suscipit congre-
gationem sub apost. protectione, confirmat possessiones, constitutiones et
consuetudines et ius eligendi archipresbyterum, — Quotiens illud a. Ego
Alexander etc. Subscr. 14 card, Dat. Anagniae p. m. Gratiani S. R, E, subdiac,
et not., kal. dec, ind. 7, inc. d. a. 1173, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 15,
B s. XVII (sine dat.). C. — Ed. Gott. Nachr. 1905 p. 345 n. 18 ex C. — Begg.
Campi II 34. Gott. Nachr. 1900 p. 49 n. 27 ex B. JL. — ,
Congregatio clericorum — Eccl. s. Mariae de Gariverto. 485
Ecclesia s. Mariae de Cortina.
Ecclesia haec inter antiquissimas uibis Placentiae- ecclcsias receusetur.
Pertinebat ad ecclesiam collcgiatam s. Antonini, sicut colligitur ex eiusdem
ecclesiae privilegiis (cf. Eccl. coll. s. Antonini n. 2. 3. 9. 10. 11. 13. 14).
1 Pisa (U34) mai. 18
Innocentius 11 P. presb. et A. s. Mariae de Cortina: praecipit, ut quod
ab A(rduino) Placentino ep. inter eos et A(zonem) S. R. E. diac. card. et
canonicos s. Antonini statutum est et per archipresbyterum cappellanorum ac
priorem s. Sepulcri eis nuper mandatum, observent et ipsis antiqua iura et
consuetudines , quas ipsi ex longo tempore in eccl. s. Mariae de Cortina
habuerunt, nullatenus subtrahant, quaecumquc videlicet b. m. Dionysius ep.
eisdem fratribus exhibenda constitiiit et A(rduinus) ep. suo scripto firmavit,
tam in oblationibus fidelium quam in oboedientia canonicis (s. Antonini)
deferenda et in processionibus faciendis; quod si infra 40 dies commoniti
resipiscere noluerint, eos ab ingressu ecclesiae subraovet.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 3.
Ecclesia s. Mariae de Oariverto.
Exstructa est a. 926 a Gariberto archipresbytero et primicerio maioris
ccclesiae, filio quondam Caribaldi de Goselingo, cuius nepos Andreas epi-
scopus Tortonensis a. 934 pro anima Gariberti barbani, i. e. patrui sui, eani
munificentissime dotavit (cf. Campi I 255 sq.). Inde ecclesia s. Mariae nomen
Gariberti usque ad hodiernum diem servat.
Saec. XI Placentini episcopi saepius cum canonicis ecclesiae maioris de
ea litigarunt (cf. Episc. n. 33. 79. 80. 82 et Eccl. cathedr. n. 12. 28. 32. 37).
Pauca remanserunt in archivo ecclesiae parochialis s. Mariae de Gari-
verto; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 16. Hadriani IV vero privilegium, quod
sequitur, exstat in R. archivo Mediolanensi, a. 1862 acquisitum.
A = Orig. Milano Arch. di stato.
1 Roma S. Pietro 1158 ian. 23
Hadrianus IV Honesto priori etc. : Hugone Placentino ep. petente, suscipit
eccl. s. Mariae de Gariberto, quae ad ius et proprietatem praedicti episcopi
pertinet, sub apost. protectione. et confirmat possessiones propriis expressas
nominibus. — Quotiens illud a. Ego Adrianus etc. Subscr. 14 card. Dat.
Romae ap. s. Petrum p. m. Rolandi S. R. E. presb. card. et canc. , 10 kal.
feb., ind. 6, inc. d. a. 1157, pont. v. d. Adriani pp. IIH a. 4.
A. — Edd. Campi II 357 n. 14 ex A = Migne CLXXXVIII 1552 n. 178. — Begg.
Poggiali Mem. IV 252. J. 7033. JL. 10383.
*2 (1191-97)
Celestinus III confirmat constitutionem, qua in conventu eccl. s. Mariae in
Gariverto quinarius fratrum numerus instituitur.
48^ Piacenza.
Laud. in Ilonorii III imvileyio a. 1217 feb. 20 Potthast Eeg. 5466 c (ed. Horoy Hoiio-
rii III Opp. II 286 n. 231; cf. Pressutti Ueg. Honorii III t. 1 63 n. 358, ubi male legiUir
eccl. s. Mariae in Gariunti^. — Beg. JL. — .
Ecclesia s. Euphemiae.
Corpus 3. Euphemiae a. 1091 april. 13 Placentiae inventum esse traditur
(cf. Campi I 364; Poggiali Mem. IV 16 sq.). Ecclesiam s. Euphemiae rexerunt
pracpositus et canonici saeculares usque ad a. 1491, quo Innocentius VIII ^
cam congregationi s. Salvatoris de Bononia addixit (cf. Pennotti Hist.
tripartita^ p. 473).
Tabularium ecclesiae s. Euphemiae cum chartis inde a aaec. XI hodic
in R. archivo Parmcnsi adservatur. Conf. „Synopsis instrumentorum ac iurium
omnium in archivo canoniae s. Euphemiae Placentiae can. reg. ord. b. Augustini
congregationis Rhenanae s. Salvatoris exsistentium. Opus quondam Dominici
Massurii sub a. 1 724, correctum et ampliatum per me Marium Boeri Placen-
tinum a. 1730", s. XVITI, Parma Arch. di stato. Romae quoque in archivo
canonicorum Lateranensium chartae inde a saec. XII ex s. Euphemiae
ecclesia rcpperimus (cf. Grott. Nachr. 1900 p. 132). Lanfranci epistolam ad
Alexandrum III missam ex archivo ecclesiae coUegiatae s. Antonini exscripsimus.
A = Orig. Piacenza Arch. di S. Antonino (D 62).
1 (1181)
Alcxandro III L(anfrancus) eccl. s. Eufemiae de Placentia praepositus cum
capitulo suo: ad petitionem Placentini ep. communicat quae super tempore
regis Henrici et aliorum negotiorum in quodam libro armarii sui in instru-
mento continentur. — Ad petitionem.
A(?). — Ecg. JL. -.
Ecclesia s. Brigidae.
Ecclesia haec a. 869 erecta esse perhibetur (cf. Campi I 215).
*1 (1187—91)
ClemensIII committit Astensi praeposito controvcrsiam inter Rainerium
abbatem s. Columbani de Bobio et Calvum praepositum ecclesiae s. Brigidae
positae in burgo de civ. Placentiae audiendam.
V. Bobbio, Mon. s. Columbani (JL. — ).
Ecclesia s. Mariae de Campagnola.
lam antiquis temporibus cxstabat prope urbem oratorium s. Mariae de
Carapanea sive de Campagnola, quod a. 1030 Gualfredus presbyter monachis
8. Savini obtuHt (cf. Campi I 506 n. 7()), qui ibi monasterium in honorem
8. Victoriae instituerunt. Celebrem reddidit ecclesiam s. Mariae de Campagnola
Eccl. s. Euphemiae — Mon. s. Sixti. 487
Urbanus II, qui ibi tempore concilii a. 1095 m. martio missam celcbrasse
et magnam indulgcntiam concessisse traditur (cf. Poggiali Mem. IV 32sq.).
A. 1522 novum b. Mariae templum excitari coepit, quo a. 1547 fratres Minores
introducti sunt.
De hac ecclesia cf. Andrea Corna in Bollettino stor. Piacentino 11 (1907)
49 sq. et A. Corna Storia ed arte in S. Maria di Campagna (Bergamo 1908).
il (1095 mart.)
Urbanus II concedit ecclesiac s. Mariae Campagnolae et s. Victoriae tot
annorum indulgentiam , quot sunt grana arenae in sabulo, quod ipse tenet
in manibus.
Ed. Ckimpi I 369. 370 ex tabula antiqua in ecclesia. — H^ff- Locati p. 43. Ughelli
' II 262; ^ II 211. Pogffiali Mein. IV 34. Cappelletti XV 27. JL. —.
Notitia de re legitur etiam in cod. Vat. lat. 6197 s. XVII f. 133 (cf. Gott.
Nachr. 1903 p. 15). Conf. etiam Chronica civ. Placentiae ad a. 1091 (Mon. hiat. ad
prov. Parmensem et Placeutinam pertinentia III 15), ubi lej^imus, Urbanum II,
venientem a partibus (Talliae, donasse a 13 die februarii u.sque octavam pentecostes
et in festivitatibus quatuor b. Mariae et octava b. Victoriae indulgentiam 1000 an-
norum. — Indulgentiam hanc, certe spuriam, confirmavit Clemens VII a. 1529 (cf.
Campi I 370 et Gott. Nachr. 1902 p. 511).
Monasteriuni s. Sixti.
Felice Passero Del sito, lodi e prerogative del riverendo monastero di S. Sisto di
Piacenza (Piacenza 1593). — Campi I 209 sq. — Lubin p. 300. — Mabillon Ann. ord.
s. Benedicti » III 173. V 571.
Nobile 8. Sixti monasterium ab Angelberga, Hludovici II imp. uxore,
a. 874 in honorem s. Resurrectionis, b. Bartholomaei apost. et ss. Sixti et
Fabiani conditum est (cf. Hludovici II inip, diploma a. 874 oct. 1 3 Miihl-
bacher Reg. Kar. ^ n. 1233; ^ n. 1268; ed. Campi I 458 n. 9 ad a. 852) et
munificentissime dotatum, Cunigunda prima abbatissa ibi instituta (cf. Angel-
bergae testamentum a. 877 mart. edd. Campi I 461 n. 13 = Affo Istoria di
Guastalla I 302 n. 6; Mon. hist. patr. XIII: Cod. dipl. Langob. c. 452 n. 270).
Ditissimum erat et auctum privilegiis ipsius Hludovici II imp., Carolomanni
regis, Arnulfi imp. (Muhlbacher Reg. Kar. ^ n. 1255. 1256. 1524. 1535. 1546.
1914. 1916), Berengarii I (Schiaparelli Diplomi di Berengario I n. 4. 37. 55.
115), Hugonis, Ludovici III, Rodulfi, Berengarii 11 regum (Bohmer Reg.
Kar. 1373. 1388. 1459. 1497. 1430), Ottonis I (Mon. Germ. Dipl. I 221 n. 141),
Heinrici II (1. c. III 217 n. 183), Conradi II (1. c. IV 315. 365 n. 231. 264),
Heinrici IV (Stumpf Reg. 2596 a) et Mathildis comitissae (Overmann
Grrafin Mathilde von Tuscien Regg. n. 26. 73). Sed saec. XH in. coenobium
monialium inhonesta conversatione et insolentia ita lapsum est, ut Mathilda
comitissa Febroniam abbatissam et moniales expelli iuberet ibique monachos
nigros ex monasterio Casae Dei Claromontanae dioec. institueret; quod Pascha-
lis II confirmavit (n. 1 7). Mortua Mathilda, Placentini Heinrico V rege favente
Oddonem abbatem expulerunt locumque reddiderunt monialibus, quae Calixti II
488 riacenxa.
privilegio subrcpticio (n. 18) nixae, neglectis ipsius Calixti II et Honorii II
sententiis (n. 19 — 21), usque ad a. 1129 in monasterio remanscrunt (n. 23).
Restituitur Oddo abbas cum raonachis suis, qui a Romanis pontificibus ot
imperatoribus Friderico I, Heinrico VJ, Friderico II (Stumpf Rcgg. 3707. 44UG.
4407. 4425. 5065 a. BF. 1434) privilegia et gratias receperunt. Sed nova
religio haud diu viguit.
lam Alexandri IV temporibus monasterium s. Sixti propter negligentiam
et malitiam abbatis et conventus in ruinam sine spe resurgendi incidit.
Frustra pontifex a. 1260 nov. 10 moniales inclusas ex ordine s. Damiani
reformandi gratia illuc introduci iussit (Potthast Reg. 17961), quae brevi
quidem tempore locum tenuerunt (cf. Campi III 15). Denique abbatia
s. Sixti, iam pridem commendatariis concessa, Martino V iubente, a. 1425
congregationi s. lustinae de Padua addicta est (cf. Campi III 199sq.). Casi-
nenses ibi permanserunt usque ad a. 1810.
Monasterium s. Sixti iuris ecclesiae Romanae erat et in elencho abba-
tiarum et canonicarum regularium s. Petri (ed. Fabre-Duchesne Liber cen-
Huum S. R. E. I 245) recensetur. Superest in R. archivo Parmensi forma
iuramenti, quod B. abbas s. Sixti Gregorio X a. 1272 praestitit (autographum
ipsius Gregorii X bulla munitum).
„Archivum s. Sixti vetustis et authenticis noni et decimi saeculi impera-
torum instrumentis refertum, quanta fere nusquam locorum apud Italos copia"
(Mabillon Iter Ital. I 207). Congregatione suppressa, tabularium Parmam in
R. archivum translatum est, nonnulhs tamen chartis antiquis Placentiae in
archivo ecclesiae cathedralis remanentibus. Praeterea Cremonae in archivo
secreto civitatis et in archivo ecclesiae s. Agathae chartae et diplomata
s. Sixti, quae curtes Guastallae et Luzariae respiciunt, custodiuntur (cf. Pranc.
Robolotti Delle pergamene e dei casi di Cremona avanti il Mille in: Miscellanea
di storia italiana I (Torino 1 862) 550 sq. ; Lor. Astegiano II comune di
Cremona e il possesso di Guastalla e Luzzara nel secolo XII in: Arch. stor.
Lombardo IX (1882) 193 sq.; L. Astegiano Documenti di Guastalla e Luzzara
fino air a. 1127 in: Cod. dipl. Cremonae II (1898) 59 sq.; Gott. Nachr. 1902
p. 141 sq.). Mantuae quoque in R. archivo q. d. Gonzaga et Parmae in
archivo canoniconim ecclesiae cathedralis nonnulla s. Sixti privilegia repperi-
mus. Atque etiam Anicii (Le Vuy) Romanorum pontificum privilegia, quae
monasterium s. Sixti respiciunt, exstant, ex archivo monasterii Casae Dei
(Cliaise-Dieu) huc translata; cf. Memoires de Tacademie des sciences dc
Clermont-Ferrand XVTII. XIX et Monumenta pontificia Arverniae decur-
rcntibus IX. X. XI. XII saeculis ed. A. C. Chaix de Lavarene (Clermont-
Ferrand 1 880). Dcnique adnotamus „Diplomata inedita imperatorum et regum,
quorura autographa adscrvantur in archivo monasterii s. Systi Placentiae",
s. XVni, Modena Bibl. Estcnso (cf. Bethraann in Archiv XII 699; Brcsslau
in N. Archiv III 109; Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 637; Gott. Nachr.
1897 p. 246) et „Copie di documenti antichi per S. Sisto", Piacenza Bibl.
Mon. s. Sixti. 481)
comunale, Ms. comunali n. 43 et 318bis et Ms. Vitali n. '22G; cf. Gott. Nachr.
1900 p. 19.
De codicibus cf. G. Tononi Invcntario dci lil)ri dcl monastero di S. Sisto
in Piacenza sul declinare del sec. XV in: Strenna Placentina a. tS94 p. 77 sq.
A — Orig. Parma Arch. di stato (S. Sisto).
A^ = Orig. Cremona Arch. secreto comunale.
A^ = Orig. Le Puy Archives departemeutales (Chaise-I)ieu).
B = Cop. Parma Arch. di stato (S. Sisto).
B^ = Cop. Piacenza Arch. capitolare.
B^ = Cop. Cremona Arch. secreto comunale.
5' = Cop. Cremona Arch. parrocchiale di S. Agata.
C = Libro A, mb. s. XIII, Cremona Arch. secreto comunale; cf. A.stegiauo ("od.
dipl. Cremonae I 10 et Gott. Nachr. 1902 p. 143.
D = Antichi privilegi riguardanti Guastalla e Luzzara, rab. s. XV, Mantova Arch.
di stato (E XLII 4); cf. Gott. Nachr. 1899 p. 198.
E = P. M. Campi Miscellanea vol. II, s. XVII, Parma Bibl. Palatina cod. 483; cf.
Gott. Nachr. 1900 p. 6.
F = Cornelii Margarini Thesaurus historicus sacrae et politicae veritatis vol. III,
s. XVII, Roma Arch. Vat. Arm. LIV t. 3; cf. Gott, Nachr. 1900 p. 377.
G = Fragmenta historiae Aquitaniae vol. IV, a. 1677, Paris Bibl. nat. Ms. lat. 12766.
H = Chronicon Casae Dei, s. XVII, ib. Ms. lat. 12818.
I = R. P. D, Calcagnino Placentina parochialis pro ven. mon. s. Sixti . . . civ. Pla-
centiae . . . Summarium in: P. L. Galletti Miscellanea vol. XXVIII, s. XVIII,
cod. Vat. lat. 7949 f. 128 sq.; cf. Gott. Nachr. 1903 p. 24.
K = Ippolito Cereda Schedae, s. XIX, Cremona Arch. secreto comunale, et eiusdem
auctoris Carte dell' archivio Cremonese, s. XIX, Piacenza Bibl. comunale, Ms.
Pallastrelli n. 3; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 17.
*] (H70—72)
Hadrianus II roborat privilegio suo Angilbergac imperatrici liberam facul-
tatem ordinandi, distribuendi et potestative faciendi de omnibus rebus suis,
a Hludovico imp. aug. ei concessam, et ligat contradicentes aut irrimipere
volentes perpetuo anathemate.
Laud. in n. 3. 15 et in AngeJberficie imp. testamento a. 877 mart. (edd. Campi I 461 n. 13
= Affo Istoria di Guastalla 1302 «. 6. Cod. dipl. Langob. c. 452 n. 270). — Reg. JE. — .
Hludovici II privilegium datum est a. 870 iun. 3 (MOhlbacher Reg. K.xr.
' n. 1210; 2 1244).
*2 (872—77)
lohannes VIII roborat ut n. 1.
Laud. ut n. 1. — Reg, JE. — .
3 877 iul. 24
lohannes VIII Angilbergae imperati*ici augustae ct per eam vcn. mon. Pla-
centiae noviter constructo: decernit, ut monasterium et xenodochium^^^.quod ad
honorem Resurrectionis et b. Bartholomaei apost. et ss. Sixti et Fabiani ipsa
a fundamentis nuper Placentiae aedificavit, ab omni impulsione atque inquie-
tudine quorumlibet infestantium b. Petri tuitione illaesum semper et incon-
cussum permaneat; concedit consecrationem abbatissae loci ipsius Mediolanensi
archiep. vel Aquileiensi, cui etiam reformandac pacis studium delegat cum
moderamine disciplinae; statuit, Paulo ep. urbis Placentiae praebente con-
49(> Piacenza.
sensum, ut clerici cuiuscumque ordinis ad numerum 12 in eodem s. loco
iugitcr deserviant, missarum sollemnia celebrantes, servato dumtaxat in eos
episcopi proprii respectu, vocatione scilicet synodica et ordinatione conse-
crationis; decimae vero, quas Paulus ep. largitus est, s. xenodocliio perpetua-
liter habeantur; statuit, ut iuxta quod sui praedecessores suis ei privilegiis
concessisse et roborasse videntur (cf. n. 7y, universa, quae olim divae mem.
Hludovicus imp. augustalibus apicibus ei contulit etc, secundum Angilbergae
ordinationis statuta persistant. — Omnibus quidem. Scr. p. m. Leonis not.
reg. et scrin. S. R. E., in m. aug., ind. 10. Dat. nonas kal. aug. p. m. Leonis
ep., missi et apocrisiarii s. sedis apost., imp. d. n. Karolo a Deo coronato
magno imp. a. 2 et postconsulatus eius a. 2, ind. 10.
jB^ s. XI. — Edd. Campi 1 463 n. 14 ex B^ (kal. aug.) = Bull. Rom. ed. Cocquelines
1 213 n. 13 = Bull. Rom. ed. Taur. 1 344 n. 13, — (Antoitelli) Ragioni della sede apost.
VI 18, = Migne CXXVI 737 n. 89, = Mon. hist. patr. XIII: Cod. dipl. Langob. c. 458
n. 272. — Begg. Poggiali Mem. lU 10. J. 2338 et JE. 310'J ad auy. 1.
Campi perperam legit „kal. aug. p. m. loannis ep., missi et apocrisiarii" etc.
d 879 mart. 29
lohannes VIII Angilbergae imperatrici augustae: confirmat monasterium
Caput Trebiae, quod Carolomannus rex monasterio s. Resurrectionis Placentiae
condonavit. — Ex largitate. Scr. p. m. Gregorii scrin. S. R. E., in m. mart.,
ind. 12. [Dat.] 4 kal. april. p. m. Zachariae ep. s. eccl. Anagninae et bibl.
s. sedis apost. , a. Deo propitio pont. d. n. lohannis ss. pont. ct univ. pp.
|Vin 7J, in m. mart., ind. 12.
B s. XI. J5* s. XI. — Edd. Campi I 464 n. 15 ex B^ = Bull. Rom. ed. Cocquelines
I 220 n. 23 = Bull. Rom. ed. Taur. I 356 n. 23 = Migne CXXVI 821 n. 198. — Regg.
J. 2447. JE. 3230.
Diploma Carolomanni regis datum est a. 877 oct. 19 (Miihlbacher Reg. Kar.
1 n. 1482; ^ n. 1524).
5 ' (879)
Tohannes VIII Liutefrido comiti et coniugi auae: separat eos a corpore et
sanguine lesu Christi et a consortio christianitatis, quod Garelindam sacro
velamine tectam et in monasterio Angilbcrgac imperatricis augustae Placentiae
sub professione regulari diutissime conversatam abstrahere fraudulentissima
suasione ausi fuerint, donec Garelindam restituant. — Quia contra. Dat.
[ ].
Beg. lohannis VIII ep. 171. — Edd. Curafa Epp. decr. III 408 n. 165. Mansi X VII
113 n. 165. Migne CXXVI 828 n. 210. — Regg. J. 2459. JE. 3235.
In codice Vaticano legitur „Data ut supra", i. e. „3 non. april. ind. 12", ox
ep. 169 = JE. 3231.
6 (879 mai. 2)
lohannes VIII Widbodo cp. (Parmensi): intcr alia redarguit eum, quod res
ct possessiones Angelbcrgae imperatricis sint a quibusdam malefactoribus
omnimodis depraedatae, non solum quae foris exstitere in agris et villis, sed
etiam quae intus per venerabilia loca sanctorum monasteriorum repositae
Mon. 8. Sixti. 491
fuerant; moiiet, ut pro amore s, Petri, sub cuius speciali dcfensionc Angcl-
berga consistit, eam adiuvare non praetermittat.
V. Parma, Episc. n. C.
7 Faedo 879 aug.
Tohannes et Paschalis epp. S. R. E. et Gerardus ep. Laudensis et Dido
gastaldio, missi Karolomanni regis, invostiunt Adelbortum servum monastcrii
s. Resurrectionis atque ss. Systi et Fabiani dc curte Faeto atque curte
Muciana seu et de massaritiis in Waldo Mcleto ad partem pracdicti
monasterii. — Ego lohannes ep. lcgatus s. sedis apost. ss. Paschalis ep.
logatus 8. sedis apost. etc. etc.
B'^ s. XIII. — Edd. Mon. hist. patr. XIII: Cod. di/pl. Langob. c. 481 n. 286 ex B^.
Ficker Forschungen zur Beichs- und Bechtsgeschichte Italiens IV 20 n. 15 ex B*. — Beg.
Astegiano Cod. dipl. Gremonae I 29 n. 18. JE. — .
Conf. Carolomanni regis diploma de re a. 879 aug. 4 datum (Miihlbacher Rog.
' n. 1504; ^ n. 1546).
8 (879)
lohannesVIII Egilberto ep.: iubet, ut nullam deinceps cum Liuttredo ct
Odelrico, a sese regulariter excommunicatis (n. 5), vel in communi eloquio
communionem habere praesumat, nisi infra dies 30 omnia Angelbergae
augustae reddant, quae violenter ac fraudulenter auferre praesumpsenmt. —
Beatissimi apostoli praeccpto.
Beg. Tohannis VIII ep. 240. — Edd. Carafa Epp. decr. III 461 n. 234. Mansi XV 11
173 n. 234. Migne CXXVI 897 n. 282. — Begg. J. 2529. JE. 3298.
Egilbertus episcopus Cumanus esse videtur.
9 (879)
Fohannes VTII Egifredo, Supponi, Eripaldo, Berardo, Bonifatii filio, et
Cotefredo gloriosis comitibus: pro parte Angelbergae augustae eos deprecatur,
ut omnium rerum ipsius ubicumque consistentium curam et soUicitudinem
maximam habeant, ita sane ut nulli easdem rcs invadere ac depraedare
sinant. — Scientes profecto. Dat. [ ].
Beg. lohannis VIII ep. 241. — Edd. Carafa Epp. decr. III 462 n. 235. Mansi XVII
174 n. 235. Migne CXXVI 898 n. 283. — Begg. J. 2530. JE. 3299.
Egifredus comes et Suppo comes subscripserunt testamento Augelbergao. —
Epistolae lohannis VIII n. 9. 10. 11. 12 in codice Vaticano habent „Data ut supra^
i. e. „13 [kal ]', ex ep. 238 = JE. 3293 (Reggio, Episc. n. 2).
10 (879)
lohannes VIII Antonio ep. Brixiensi et Berengario glorioso comiti: nuntiat,
se Liutfredum comitem, qui quandam sanctimonialem nomine Gerlindim de
Placentino monasterio fuga lapsam suscepit et post suam super hac causa
admonitionem salubrcmque prohibitionem (n. 5) eam detinuit, a communione
fidelium sequestrasse, ita scilicet ut, si infra Italicum regnum consistat, intra
dies 30 habeat omnia sub vera satisfactione reddita, quae violenter abstulit,
et si extra regnum Italicum esse videatur, infra dies 60; monet, ut nuUatenus
ei communicent. — Quia dilectus. Dat. [ ].
Beg. lohannis VIII ep. 243. — Edd. Carafa Epp. decr. III 463 n. 237. Mansi X VII
175 n. 237. Migne CXXVI 896 n, 281 — Beffg. J, 25-^8, JE. 3297.
4<j2 Piacenza.
11 ''■ (879)
lohanncs Vm Cunibcrto glorioso comiti: praecipit, ut omni occasione post-
posita res s. Petri apost., quas Angelbergae augustae concessit, cum aliis
ciusdem proprietatibus contra legem invasas ac retentas omnino relinquat,
quatenus eidem liceat omnes illas eius dominio vindicare atque disponere
ct sub suo speciali mundeburdio retinere. — Veraci relatione. Dat. [ ].
Reg. lohannis VIII ep. 244. — Edd. Carafa Epp. deci: III 463 n. 238. Mansi XVII
175 n. 238. Migne CXXVI 898 n. 284. — Uegg. J. 2531. JE. 3300.
12 (879)
lohannes Vin Gisulfo abbati mon. s. Christinae: committit, ut curam
perspicuam et sollicitudinem habeat monasterii Angilbergae augustae siti in
civitate Placentiae, quatenus secundum regulam s. Benedicti iure abbatis
quae ordinanda vel disponenda sunt, disponat et ordinet et quae corrigenda
pcrspexerit, corrigere procuret. — Auctoritate sanctae. Dat. [....].
Beg. lohannis VIII ep. 245. — Edd. Carafa Epp. decr. III 464 n. 23i). Mansi XVII
176 n. 239. Migne CXXVI 898 n. 285. — Regg. J. 2532. JE. 3301.
Gisulfus abbas et medicus Angelbergae a. 887 ab iniperatrice ad Carolum III
missus est (Miihlbacher Reg. Kar. * n. 1710; ^ n. 1757). — Eius successor in mona-
sterio s. Christinae Transoald abbas fuisse videtur, qui iam a. 879 april. 24 occurrit
(cf. Miihlbacher Reg. Kar. ^ n. 1540. 1599. 1718).
13 879 oct. 19
lohannesVni Notingo Novariensi ep. : praecipit, ut res Angelbergac
augustae, quas iniuste tenet, continuo reddere studeat; si non reddiderit,
monet eum, ut intra spatium 2 mensium Romam ad reddendam pro his
rationem occurrat et coram se congruam satisfactionem exhibeat; alioquin
cxcommunicatus exsistat. — Audivimus te. Dat. 14 kal. nov. ind. 13.
Reg. lohannis VIII ep. 246. — Edd. Ca/rafa Epp. decr. III 455 n. 224. Mansi X VII
167 n. 224. Migne CXXVJ 889 n. 268. — Regg. J. 2515. JE. 3302.
Reliquas lohannis VIII epistolas ad Angelbergam impei-atricem suo loco referemus.
*U (883—84)
Marinus I concedit privilcgium.
Laud. in n. 15. — Reg. JL. — .
15 885 april. 17
Hadrianus III Angilbergae imperatrici augustae et per eam ven. monasterio
Placentiae noviter constructo: Ravcnnate archiep., Ticinensi, Placentino,
Regensi, Mutinensi, Mantuano, Veronensi, Laudensi et Vercellensi epp. secum
synodum celebrantibus, confirmat privilegia Adriani (n. 1)., lohannis (n. 2. 3)
et Marini (n. 14). — Omnibus quidem. Scr. p. m. Leonis scrin. S. R. E.,
in m. april., ind. 3. Dat. 15 kal. mai. p. m. Gregorii nomenclatoris , missi et
apocrisiarii s. sedis apost., imp. d. pp. aug. Carolo a Deo coronato magno
imp. a. eius 5, ind. 3.
B s. X—XL B s. XII— XIII. B a. 1232 dec. 11 [= B a. 1287. E p. 77] . — Edd.
Campi I 470 n. 25 ex arcJi. s. Sixti = Bull. Rom. ed. Cocquelines I 225 n. 1 = BuU. Rom.
cd. Tam. 1 363 n. 1, = Mansi XVIII 2 = Affb Antichita e pregi della chiesa GuastaUese
l>. 11 Exc., = Mon. hist. patr. XIII: Cod. dipl. Langob. c. 551 n. 328, = Migne CXX VI 971,
= Quatrini Bel poniificato e del culto di S. Adriano III (Mudma 1892) p. 126 n. 5. —
Regg. Galktti Del primiccro p. 171. Poggiali Mem. III 58. J. 2624. JL. 3401.
Mon. s. Sixti. 493
*16 (Rotna 896 mart. 1)
Interventu Formosi pp. Arnulfus imp. aug. concedit privilegium.
V. Arnulfi imp. diploma a. 896 ma/rt. 1 (Mithlhaclter Rey. Kar. ' n. 1865; ^ n. WI6). —
Beg. JL. I p. 439.
17 Laterano 1115 oct. 30
Paschalis II Oddoni abbati etc. : confirmat mutationem in monasterii
s. Sisti ordinatione a Mathildi comitissa dispositam, statuens, ut perpetuis
deinceps temporibus illic servorum Dei virorum congregatio sub monastici
ordinis observatione permaneat; censet ipsum locum et universa ad eum
pertinentia sub apost. sedis tutela et protectione servanda a quorumlibet
infestantium molestiis libora; statuit, ut universa praedia vel possessiones,
quas Angelberga imperatrix, eiusdem monasterii fundatrix, illuc contulit,
firma et illibata permaneant; concedit ius eligendi abbatem; confirmat quic-
quid libertatis seu dignitatis a praedecessoribus suis per authentica privilegiorum
scripta concessum est. — Legimus in prophetis. Scr. p. m. Gervasii scrin.
reg. ac not. s. pal. Ego Paschalis etc. Dat. Lat. p. m. lohannis S. R. E.
diac. card. ac bibl., 3 kal. nov. , ind. 9, inc. d. a. 1115, pont. autcm d. Pa-
schalis II pp. a. 17.
A. [G f. 258J. — Edd. Campi I 385 Exc. = Mon. pontif. Arvemiae p. 136 n. 74
(Mem. de V ucad. de Clermont - Fen-and XVIII 422 n. 74). Mabillon Ann. ord. s. Bened.
• V 607; * V 571 Exc. ex anthentieo in tabulario Cantoyilensi apud Arvernos = Affo Istoiia
di Guastalla I 329 n. 25, = Mif/ne CLXIII 390 n. 440. Gott. Nachr. 1911 ex A. — Begg.
Poggiali Mem. IV 63. 67. PflugkH. Iter p. 213 n. 259. J. 4785. JL. 6472.
*18 (1119—20)
Calixtus II (in ultramontanis partibus positus) concedit moniahbus s. Sixti
privilegium subrepticium.
Laud. in n. 19. 23. 24. — Begg. Campi I 386. Poggiali Mem. IV 77. PflugkH. Itir
p. 216 n. 278. Udbert Bullaire du pape Caliccte II 1. 1 229 n. 156. JL. 6797.
19 Laterano 1121 mart. 7
Calixtus II Oddoni abbati etc. : decernit Paschalis pp. provisionem (n. 17)
firmam et inviolabilem custodiri et scriptum illud, quod a se ipso in ultra-
montanis partibus adhuc posito a monialibus subrcptum est (n. 18)., in nuHo
umquam ei praeiudicium irrogare: statuit, ut perpetuis deinceps temporibus
in b. Xisti monasterio servorum Dei virorum congregatio sub regularis ordinis
observatione secundum Casae Dei religionem perseveret; censet ipsum locum
et universa ad eum pertinentia sub apost. sedis tutela et protectione servanda
a quorumlibet infestantium molestiis libera; statuit, ut universa praedia vel
possessiones, quas Angelberga imperatrix, eiusdem monasterii fundatrix, illuc
contulit, firma et illibata permaneant; concedit ius eligendi abbatem, a
Romano pontifice benedicendum; quod si persona in monasterio talis non
fuerit, de Casae Dei coenobio eligatur; confirmat quicquid libertatis seu
dignitatis a pracdecessoribus suis per authentica privilegiorum scripta con-
cessum est. — Divinae dispositionis. Scr. p. m. Gervasii scrin. reg. ac not.
s. pal. Ego Calixtus etc. Dat. Lat. p. m. Grisogoni S. R. E. diac. card.
494 Piacenza.
ac bibl., non. mart., ind. 14, inc. d. a. 1121, pont. autem d. Calixti II
pp. a. 3.
A. [B s. XIII. I f. 143]. — Edd. PflvgkH. Acta II 224 n. 268 ex I = Rdjert
BulMre du pape Cnlixte II f. I 324 n. 220. — Regg. Campi I 390. PflugkH. Itei- p. 217
n. 281. JL. 0895.
*20 (1121 mart. 7)
Calixtus II praecipit Febroniae abbatissae, ut ex monasterio s. Sixti exeat.
Laud. in n. 23. — Reg. .IL. — .
*21 , (112:') -28)
Honorius II, habito consilio fratrum suorum episcoporum et cardinalium,
excommuiiicat Febroniam rebellem et praecipit Oddonem abbatem de s. Sixti
ecclesia revestiri.
Laud. in n. 23. — Reg. JL. — .
*22 Pavia (1128)
lohannes (Cremensis tit. s. Chrysogoni) et Petrus (tit. s. Anastasiae) S. R. E.
presb. card. et apost. sedis legati, Papiae in concilio, innovant excommuni-
cationem in Febroniam latam.
Laud. in n. 23. — Reg. JL. — .
De concilio Papiensi cf. Mansi XXI 373 sq.
23 Piacmm 1129
lohannes et Petrus S. R. E. card. presb. et apost. sedis legati Oddoni abbati
s. Sixti: post longam partis utriusque disceptationem absolvunt eum canonica
censura auctoritate Honorii II ab omnibus vexationibus; confirmant eum in
abbatem monasterii et imponunt adversariis oius super quaestionibus perpetuum
silentium. — Quantis calamitatibus. Actum est hoc Placentiae in b. Sixti
mon., a. d. inc. 1129, pont. autcm d. Honorii II pp. 5, ind. 8. Ego lohannes
tit. s. Grisogoni presb. card. et legatus ss. Sequuntur aliae subscriptiones.
A. — Edd. Campi 1 530 n. 117 ex A = Affo Istoria di GuastaUa I 330 n. 27, =
Mon. pontif. Arverniae p. 177 n. 101 (Mem. de V acad. de Clermont -Ferrand XIX 29 n. 101).
— Reg. Poggiali Mem. IV 101. JL. —.
Nomina cardinalium ex eorundem sententia pro ecclesia s. Alexandri Bergoma-
tis a. 1129 oct. 13 lata (cf. Celestino Hist. quadripartita di Bergamo II 428) et ex
Honorii II rescripto (ap. Savio Gli antichi vescovi dltalia p. 166) nota sunt.
24 Cremona 1132 iul. 14
InnocentiusH Oddoni abbati etc: ad exemplar Paschalis (n. 17) et Calixti
(n. 19) confirmat provisionem seu dispositionem ab eis de mon. s. Systi
factam et scriptum illud, quod a Calixto II, dum in Galliarum partibus esset,
ab illius loci monialibus subreptum est, in irritum devocat; censet locum et uni-
versa ad eum pertinentia sub apost. sedis tutela et protectione servanda a
quorumlibet infestantium molcstiis libera; confirmat universa praedia, quae
Angelberga imperatrix, eiusdem mon. fundatrix, illuc contulit, et possessiones
propriis nominibus adnotatas; concedit ius eligendi abbatem, a Romano bene-
dicendum pontifice; quod si persona in monasterio ad abbatiae administrationem
talis non fuerit, de Casae Dei coenobio eligatur; confirmat quicquid libertatis
seu dignitatis praedecessores sui per authentica privilegiorum scripta conces-
serunt; statuit, ut cappellani eccl. s. Systi abbati nihilominus sint subieoti. —
Mon. s. Sixti. 495
Ad hoc universalis. Ego Innocentius etc. Dat. Cremonae p. m. Aimerici
S. R. E. diac. card. et canc, 2 id. iul., ind. 10, inc. d. a. 1133, pont. v. d.
Innocentii pp. II a. 3.
B s. XIII. [E p. 141. F f. 141. I f. 145 et f 157' Exc.J. — Edd. Campil 533 n. 121
= Bull. Rom. ed. Cocquelines II 214 n. 18 = BiiU. Rom. ed. Tuur. II 384 n. 18, = Affb
Istoria di Guastalla I 332 n. 28, = Migne CLXXIX 146 n. 108, = Mon. pontif. Arverniae
p. 186 n. 108 (Mem. de V acad. de Clermont - Ferrand XIX 38 n. 108). — Begg. Poggiali
Mem. IV 118. J. 5424. JL. 7581.
Conf. e contra, quae Paschalis II statuerat, ut clerici intra civitatem seu
parochiam Placentinam ad b. Xisti monasterium pertinentes ecclesiae Placentinae
episcopalis iuris obnoxii haberentur (v. Episc. n. 29). In ceteris vero monasterii
s. Sixti privilegiis verba „Sane cum ad bene regendum — sint subiecti" omissa
sunt. Conf. etiam n. 26.
*25 (1135—39)
Innocentius II committit Azoni S. R. E. presb. card., apost. sedis legato,
quod Petrus abbas, presbyteri et clerici, cappellani mon. s. Sixti dc unione
facienda inter eos fieri postulaverunt, disponendum terminandumque.
Laud. in n. 26. — Reg. JL. — .
26 (1135—39)
Azo S. R. E. presb. card., apost. sedis legatus, Petro abbati, presbyteris et
clericis, cappellanis mon. s. Sixti: auctoritate Innocentii II (n. 25) decernit,
quatenus cappellani, qui in hoc tempore b. Sixto deservire videntur,
Petro abbati suo absque refragatione oboediant, et tam hi, qui ab eodem
apud s. Mariam extra Mediolanen. portam collocabuntur , quam et illi, qui
in monasterio consistent, ad baptisma conficiendum maioresque raissas festivis
diebus celobrandas apud idem coenobium conveniant etc. ; decimas quoque
et reliquas possessiones monasterii abbatis potestati omnino redigit; statuit
de oblationibus. - Apostolicae sedis. Azo presb. card. tit. s. Anastasiae ss.
Sequuntur aliae subscriptiones.
7 /'. 155'. — Ed. Campi I 539 n. 131 ad a. 1141 ex arch. s. Sixti. — Eeg. JL. —.
Chartam autographam frustra quaesivimus.
*27 Piacema 1147 (feh.)
EugeniusIII facit frangi altare s. Syxti.
Chron. civ. Placentiae (Mon. hist. ad prm\ Parmen. et Pktcentin. peHinentia III 17) ad
a. 1142. Chron. Placentin. auctore lohanne de Mussis (Muratori Scr. X VI 452). — Rmg-
Locati p. 49. Campi I 421. Poggiali Mem. IV 207. JL. — .
28 Laterano 1154 ian. 23
Anastasius IV Berardo abbati etc. : ad exemplar Paschalis II (n.l7) con-
firmat mutationem in monasterii s. Sixti ordinationo dispositam, statuens, ut
perpetuis temporibus illic servorum Dei virorum congregatio sub monastici
ordinis observatione permaneat etc. (ut n. 17); confirmat decimas terrarum,
quas habent ex dono epp. Placentini, Cremonensis, Laudensis, Regini,
Mutinensis et Mantuani, quemadmodum in privilegio Adriani pp. (n. 15)
monasterio s. Sixti et plebibus atque cappellis eius confirmatao sunt; concedit
ius eligendi abbatem ; confirmat quicquid libertatis seu dignitatis a praede-
cessoribus suis per authentica privilegiorum scripta concessum est. — Legimus
496
Piacenza,
in prophetis. Ego Anastasius etc. Subscr. 13 card. Dat. Lat. p. m. Rolandi
S. R. E. presb. card. et canc, 10 kal. feb., ind. 2, inc. d. a. 1153, pont. v.
d. Anastasii IIII pp. a. 1 .
A. [I f. 147']. — Ed. Gdtt. Nachr. 1911 ex A. — Regy. Pfliq/kH. Itei- p. 248 n. 477.
Gott. Nachr. 1900 p. 42 n. 21. JL. — .
29 Laterano (llr)4) ian. 23
Anastasius IV Berardo abbati s. Xisti: concedit in praecipuis eccl. s. Xisti
festivitatibus tam in processione quam infra sacra missarum sollemnia usum
mitrae. — Et caritatis. Dat. Lat. 10 kal. feb.
A. [E f. 139]. — Edd. Cumpi 11 353 n. 5 ad a. ll.jo = BnU. Eom. ed. Cocqmlines
II 340 n. 8 = Bull Rom. ed. Taur. II 608 n. 8, == Migne CLXXXVIII 1026 n. 36.
Margarini Bull. Cas. II 174 n. 176 = Mon. pontif Arverniae p. 230 n. 146 (Mem. de V acad.
de Clermont-Ferrand XIX 82 n. 146). — Regg. Poggiali Maii. IV 227. J. 6767. JL. 9819.
30 Laterano lli)? mai. 23
Hadrianus IV Berardo abbati etc: ad exemplar Paschalis (n. 17) et
Anastasii (n. 28) confirmat mutationem in monasterii s. Sixti ordinatione
dispositam etc. (ut n. 28). — Legimus in prophetis. Ego Adrianus etc.
Subscr. 15 card. Dat. Lat. p. m. Rolandi S. R. E. presb. card. et canc, 10 kal.
iun., ind. 5, inc. d. a. 1157, pont. v. d. Adriani pp. IIII a. 3.
A. [I f. 150']. — Ed. PflugkH. Acta 111 180 n. 170 ex I. — Rexfg. Campi II 10.
Poggiali Mem. IV 246. PflugkH. Iter p. 257 n. 529. JL. 10283.
31 Laterano (1157—58) mart. 10
Hadrianus IV Berardo abbati eccl. s. Sisti de Placentia: confirmat composi-
tionem, quae inter eum et Lanfrancum Laudensem ep. super eccl. s. Michaelis
de Castro novo in praesentia sua rationabiliter facta est. — Ea quae inter.
Dat. Lat. 6 id. mart.
B^ s. XII. [B^ s. XVI]. — Reg. Astef/iano Cod. dipl. Cremonae 1 122 n. 173 ad a. 1167.
JL. —.
Superest etiam Hadriani IV rescriptum eiusdem tenoris ad Lanfrancum ep.
Laudensem de eadem re niissum J. 6963. JL. 10262 (edd. Campi II 355 n. 9 siue
dat. = Migne CLXXXVIII 1490 n. 120. Vignati Cod. dipl. Laudeuse I 200 n. 168
= Manzini Vescovi di Lodi p. 106) , cuius autographum in archivo episcoporum
Laudensium adservatur (cf. Gott. Nachr. 1902 p. 137).
.55 Laterano (1157—59) mart. 8
Hadrianus IV Placentinis consulibus: mandat, quatenus marchiones, qui
quasdam possessiones monasterii s. Sisti, ad ius sacrosanctae Rom. eccl.
specialitcr pertinentis, praesumunt per violentiam detinere, ad integram
ipsarum possessionum restitutionem vel ad plenam exinde iustitiam exhibendam
districti\is compellant; si vero idem marchiones legitime citati neutrum isto-
rum facere forte voluerint, B(erardum) abbatem et fratres s. Sisti in posses-
aioncm inducere nullatenus diiferant. — Ex relatione. Dat. Lat. 8 id. mar.
A. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex A. — Reg. JL. — .
33 Laterano (1159) mai. 13
Hadrianus IV nobili viro duci W(elfoni): commendat monasterium s. Sisti
de Placcntia, cui a catholicis Romanorum imperatoribus, maxime a Lodoico
I
Mon. 8. Sixti. 497
augusfco et eius coniuge Ingelberga, curtes de Guardastalla et Liciaria con-
cessae fuerunt, quoniam locus ipse cum perti)ientiis suis iid ius b. Petri et
protectionem suam specialiter spectat; rogat, ut eius possessiones manuteneat
et defendat. — Monasterium s. Sisti. Dat. Lat. 3 id. maii.
AK [C n. 368. D f. 12. KJ. — Edd, Muraton Delle nntichita Estemi I 308 ex C
= Oi'ig. G^telf. II 580 n. 110, = Bena e Camid Serie de' dnchi c niarchesi di Toscana IV<: 40
n. 4, — Affo Istoria di Guastalla 1 345 n. 36. FfluyklJ. Acta III J79 n. 169 ex AC ad
a. 1157. — Begg. Poggiali Mem. IV 257. Bepeiiorio dipl. Cremoncse I 41 n. 338 ad a. 1156
april. 11 (ad ducem Venetiarum). PflugkH. Iter p. 257 n. 528 ad a. 1157. Astegiano Cod.
dipl. Cremonae 1 124 n. 185. J. 7119. JL. 10567.
Littera clausa.
34 Anaijni (1173—76) aiig. 9
Alexander III archiepp. et epp., in quorum parocbiis monasterium Casae
Dei suas habet ecclesias: mandat, quatenus ab ecclcsiis abbatis et fratrum
mon. Casae Dei procurationes nullatenus exigaut nec eis novas et indebitas
consuetudines imponant.
V, Gallia pontif., Mon. Casae Dei (JL. 12659).
35 Tusculanum (1179) ian. 2
Alexander III monachis s. Sixti de Placentia: praecipit, quatenus abbati
et fratribus Casae Dei, cui iuxta decretum Romanue ecclesiae oboedientiam
et reverentiam debent, eam impendant et eorum monitis et mandatis debeant
cum omni devotione parere; alioquin sententiam, quam Casae Dei abbas in
eos rationabiliter tulerit, ratam se habere nuntiat. — Conquestionem dilec-
torum. Dat. Tusculan. 4 non. ian.
A^. [H /'. 288]. — Edd. Mon. pontif. Arverniae p. 313 n. 190 ex H ad a. 1178 (Mem.
de l' acad. de Clermont-Ferrand XIX 305 n. 190). Tablettes hist. de la Haute-Loire VIII
(1878) 216 ex A\ — Reg. JL. 13274.
36 Verona (1185) feh. 6
Lucius III Adelardo electo et conventui s. Systi: censet omnes contractus
damnosos et illicitas pactiones, a Berardo qd. abbate siue consensu capituli
cum personis laicis in damnum monasterii factas, maxime alienationes aliosque
contractus, quos in Curte nova fecit, irritas 08S(5; prohibet, ut uullus laicus
monasterium occasione investiturae vel alicuius contractus impetere vel
molestare praesumat. — Iniuncta nobis. Dat. Veroii. 8 id. feb.
B^ s. Xn. B- s. XIII. fKJ. — Edd. Astecjiano in Arch. stor. Lomb. IX 234 ex
S^ PfhigkH. Aeta III 319 n. 358 ex B'^. — Begg. Bcpertorio dipl. Cremonese I 81 n. 711.
PflugkH. Iter p. 302 n. 797. Astegiano Cod. dipl. Cremonae I 158 n. 404. JL. 15361.
Nomen Adelardi electi a librario perperam insertum esse videtur, quum
Gandulfum tunc abbatem s. Sixti fuisse constet (cf. Astegiano Cod. dipL Cremonao
II 59 not.). Conf. etiam diploma Friderici I imp. a. 1185 ian. 29 do eadem re Gan-
dulfo abbati concessum Stumpf Reg. 4406.
*37 (1181—85)
Lucius III concedit privilegium confirmationis.
Laud. in n. 38. — Beg. JL. — .
38 Verona 1186 ian. 20
Urbanus III abbati etc: ad exemplar Paschalis II (n. 17)., Anastasii IV
(n. 28) et Lucii III (n. 37) confirmat mutationem in monasterii s. Sixti
Kehr, Italia pontificia V. 32
498 Piacenza.
ordinatione dispositam etc. (ut n. 28. 30). — Legimus in prophetis. Ego
Urbanus etc. Subscr. 13 card. Dat. Veronae p. m. Transmundi S. R. E. not.,
13 kal. feb., ind. 4, inc. d. a. 1185, pont. v. d. Urbani pp. III a. 1.
B a. 1360. [I f. 153]. — Ed. Affb Istaria di Guastalla I 347 n. 41 ex B. — Begg.
Affb Antichita e pregi della chiesa Guastalkse p. 82. J. 9792. JL. 15524.
39 Verona (1186) nov. 12
UrbanusIII Regino ep.: mandat, quatenus causam inter G(andulfum)
abbatem s. Sisti et Brisilense mon., cui I(melda) qd. s. Sisti abbatissa ecclesias
s. Prosperi et s. Mariae in Corrigia viridi sub ficto 12 Lucen. veterum
annuatim reddendo concessit, ita quod pactio illa usque ad 29 annos durare
debebat, cum utique fictura per annos 30 non fuerit exsolutum, appellatione
postposita, iudicet. — Ex parte. Dat. Veron. 2 id. nov.
A. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex A. — Reg. JL. —.
Littera clausa (in tergo): Regino episcopo pro abbate s. Sixti. — Conf.
Brescello, Mon. s. Genesii n. 6 (supra p. 432).
40 Verona (1185—86) dec. 15
UrbanusIII abbati s. Syxtl Placentin.: censet infeudationes et locationes
possessionum et familiarum Curtis novae et aliorum locorum, a Berardo qd.
abbate contra leges vel canones factas, irritas esse; indulget, ut eas libere
ei liceat sine appellationis obstaculo revocare. — Ad hoc sumus. Dat.
Veron. 18 kal. ian.
JB* s. XII. B^ s. XIII (13 kal. feb.). [K]. — Edd. Astegiano in Arch. stor. Lomb.
IX 235 ex B\ PflugJcH. Acta III 324 n. 367 ex B\ — Begg. Bepertorio dipl. Oremonese
I 82 n. 713. PflugkH. Iter p. 304 n. 807. Astegiano Cod. dipl. Cremonae I 161 n. 417.
JL. 15499.
41 Verona (1186—87) april. 2
Urbanus III G(andulfo) abbati et capitulo s. Sixti de Placentia: revocat in
irritum, quod B(erardus) eius praedecessor I. et A. de Montedonico, qui pro
eo, quod annuum fictum 3 modiorum grani monasterio multo tempore sub-
traxissent, in 118 libras Placentin. de mandato consulum fuerunt condemnati,
8 libris receptis, 100 libras sine assensu capituli pro sua voluntate remiserit;
decernit quascumque alias donationes, locationes, infeudationes ab eodem
praedecessore sine assensu capituli factas carere firmitate. — Pervenit ad
nos. Dat. Veron. 4 non. april.
B^ s. XIL B^ s. XIU. [K]. — Edd. Astegiano in Arch. stor. Lomb. IX 235 ex B\
PflugTcH. Acta III 337 n. 381 ex B*. — Regg. Repertorio dipl. Cremonese I 81 n. 712.
PflugkH. Iter p. 307 n. 831. Astegiano Cod. dipl. Oremmae I 161 n. 420. JL. 15829.
42 Laterano 1192 mart. 18
Celestinus III (Gandulfo) abbati s. Syxti de Placentia: indulget usum anuli
festivis diebus habendi, ita quod ipso valeat in missarum sollemnitatibus uti
et ipsum tunc sine aliqua contradictione gestare. — Cum a nobis. Dat. Lat.
15 kal. april. pont. n. a. 1.
A. [E p. 139]. — Edd. Margarini Bull. Cas. II 222 n. 214 ex A — Mon. pmitif.
Arverniae p. 374 n. 225 (Mem. de V acad. de Clermont-Ferrand XIX 473 n. 225), = Migne
CC VI 922 n. 65. — Regg. Campi II 73. J. 10362. JL. 16840.
Mon, s, Sixti — Mon, s. Savini. 499
*43 (1101-92)
Celestinus III delegat Sychardum ep. Creraonensem et Bergundium abbatem
s, Laurentii iudices ad curandam exsecutionem compositionis quondam factae
inter ep, Laudensem et Berardum qd. abbatem s, Sixti super eccl. s, Michaelis
de Castro novo (n. 81).
Lavjd. in smtentia eorundem iudicum a. 1192 mart. 28 (cf. Astegiano Cod. di/pl. Ore-
monae I 181 n. 499). — Beg. JL. — .
De Castro novo, hodie Castelnuovo Bocea d'Adda, s, XIII denuo lis inter
Cremonenses et abbatiam s. Sixti orta est (cf, Astegiano Cod. dipl, Cremonae
II 88 sq.),
*44 (Piacenza 1193 mai. 3)
Coram Petro tit. s, Caeciliae presb, card, et apost. sedis legato etc, Gandulfus
abbas mon. s. Syxti de civ. Placentiae profert duo privilegia eaque legi facit.
V. notitiam in C n. 366 (ap. Astegiano in Arch. stor. Lomb. IX 250). — Regg. Eepe^-
torio dipl. Cremonese I 12 n. 96. Astegiano Cod. dipl. Oreinonae II 64 n. 1. JL. — .
Agitur de diplomatibus transumendis Ludovici 11 imp. Miihlbacher Reg. Kar.
* 1226. 1255. — Omittimus rescriptum papae, quo Regino ep. causam inter Cremo-
nenses et abbatem s. Sixti super Guastalla et Luzzara commisit, a Campi II 80 ex
Cavitelli Annal. Cremonen. ad a. 1197 laudatum, quum sit Innocentii III rescriptum
a. 1199 feb. 13; cf, Petri ep. Regini sententiam a, 1199 oct, 23 (Astegiano Cod, dipl,
Cremonae II 64. 65 n. 2. 7).
Monasteriuni s. SaTini.
Campi I 241 sq. 288 sq, — Lubin p. 299, — Mabillon Ann, ord, s. Bened.
* III 297. — (Gaetano Malchiodi) La regia basilica di San Savino in Piacenza (Piacenza
1903). — 6. Malchiodi San Savino vescovo di Piacenza (Piacenza 1905).
Ecclesiam s, Savini in Campanea Placentina in loco Mosie sitam haud
procul foris civitatis murum, quam a, 423 in honorem XII Apostolorum ex-
structam essc Ruffinus camerarius ex quodam privilegio nimia vetustate con-
sumpto et a tineis corroso perhibet (cf. Ughelli ^ II 252; ^ II 203; cf. Muratori
Scr. XVI 620), a, 900 Ungari concremaverunt, Heverardus episcopus Placen-
tinus eam in altero loco infra civitatis moenia a, 903 reaedificavit monachosque
Benedictinos penes eam instituit, sub Grimlaico abbate (ed. Campi I 478
n. 40), Sed novum quoque monasterium mox cecidit. Tertii Ottonis impera-
toris favore et monitis Sigifredus episcopus Placentinus monasterium refecit
et munificentissime dotavit amplissimoque privilegio a. 1000 Gezoni abbati
concesso auxit (ed. Campi I 496 n. 63), Imperatores quoque Otto III a. 1000
(ed. Mon, Germ. Dipl. II 814 n. 385), Heinricus II a, 1004 (1. c, III 87 n. 70),
ConradusII a, 1037 (1. c. IV 333 n, 242), Heinricus III a. 1048 (Stumpf
Reg. 2353 a) monasterium s, Savini privilegiis honestarunt. Saec, XIV abbatibus
commendatariis cessit, A. 1493 monasterium monachis s. Hieronymi datum
est, qui ibi remanserunt usque ad a, 1810. Bona vero abbatiae s. Savini
collegio Anglorum de Urbe addicta sunt,
Archivum s. Savini iam pridem gravissima damna passum est, ut narrat
Ruffinus, huius monasterii camerarius, qui a, 1253 inventarium congessit /Cy,
32*
500 Piacenza.
^in quo ea, qiiae in infinitis privilegiis et instrumentis erant dispersa et
difficilia ad sciendum et inveterata etiam ad legendum, ipsa sub diversis
titulis compreliendit et per tractatus diversos distinxit . . velut nauta, qui polum
coeli quotidie aspicit, ut de confusione et perturbatione pelagi cum omnibus,
quae secum defert, in navi ad locum tranquillitatis et quietis et ad ea, quae
intendit, valeat pervenire". Praeter hoc Ruffini inventarium Libro privilegiorum
s. Savini s. XV, licet mutilo, usi sumus [B].
Archivum etiamtum a. 1753 ditissimum erat. In eo Felix Marius
Nerinius De suscepto itinere subalpino epistolae tres ad Angelum Mariam
Quirinium card. (Mediolani 1 753) p. LIX multas chartas veteres et diplomata
pontificum antiquissima inspexit. Nunc vero chartae s. Savini dispersae sunt.
Maxima earum pars, quae, congregatione suppressa, Parmam devenit, hodie
et in R. archivo et in bibliotheca Palatina custoditur (cf. Gott. Nachr. 1900
p. 3. 4). Pleraeque chartae, quae locum Mose respiciunt, olim Romae in
collegio AngHcano fuere, postea penes marchiones Mandelli, qui locum cum
chartis domui hospitali Placentinae cesserunt (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 15).
Praeterea Placentiae in archivo canonicorum ecclesiae cathedralis nonnullae
chartae s. Savini inveniuntur (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 9 sq.). Romae quoque
in bibliotheca Vaticana (cod. Vat. lat. 10179) fasciculum chartarum s. Savini
inde ab a. 1296 nuper repperimus (cf. Gott. Nachr. 1903 p. 30).
Denique laudamus Necrologium s. Sa^dni s. XI sq., quod H. Bresslau in
N. Archiv V (1880) 438 sq. vulgavit.
A = Orig. Parma Bibl. Palatina.
A^ = Orig. Piacenza Arch. degli Ospizi civili.
B = Cop. Parma Arch. di stato (S. Savino).
B^ = Cop. Pamia Bibl. Palatina.
B"^ = Cop. Piacenza Arch. degli Ospizi civili.
B* = Cop. Piacenza Arch. capitolare.
C — Ruffini camerarii Inventarium privilegiorum et instrumentorum mon. s. Savini,
mb. a. 1253, Piacenza Bibl. comunale, Ms. Pallastrelli n. 17; cf. GStt. Nachr.
1900 p. 17 et Balsamo Catalogo dei mss. della bibl. com. I 69 n. 102.
D = Liber privilegiorum mon. s. Savini, mb. s. XV, ib. , Ms. Pallastrelli B* n. II;
cf. Gott. Nachr. 1900 p. 17.
E = Chronologia monumentorum ab a. 1145 ad a. 1549, ch. s. XVI, Roma Arch.
del CoUegio Anglicano.
F = Manuscripta diversa spectantia ad ecclesiam et monasterium s. Savini Placen-
tiae, s. XVII, Piacenza Bibl. comunale, Ms. Pallastrelli n. 133 ; cf. G5tt. Nachr.
1900 p. 18.
G = Note di diritti di acque spettanti alla mensa vescovile, capitolare ed al
monastero di S. Savino, s. XVII, Piacenza Arch. capitolare; cf. Gott. Nachr.
1900 p. 11.
H = P. M. Campi Miscellanea vol. II, s. XVII, Parma Bibl. Palatina cod. 483; cf.
Gott. Nachr. 1900 p. 6.
I = Registro delle scritture dell' archivio dei canonici Lateranensi di S. Agostino
di Piacenza, s. XVIII, Piacenza Bibl. comunale, Ms. Pallastrelli n. 120; cf.
G6tt. Nachr. 1900 p. 18.
1 (998)
Gregorius V omnibus universaliter Christi famulis: sancit sine ulla dimi-
nutione inviolabiliter servari monasterio s. Savini, quicquid imperiali vel regali
Mon. s. Savini. 501
praccepto nec non ct episcopali decreto fideliumque oblatione eidem coenobio
concessum est, et confirmando laudat decretum [Sigifredi ep.] de non auferendis
terris vel rebus monasterii; decernit, ne aliquod symoniaca haeresis sibi
vindicet commodum tempore, quo vocatio divina vices indixerit renovandorum
in eadem ecclesia pastorum; prohibet insuper aliquem canonicum vel neophytum
ambitione vel cupiditatis causa ordinari ibi abbatcm. — Sedis apostolicae.
B^ s. XI. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 21 n. 2 ex B"-. — JReg. JL. —.
i*2 (999—lOOS)
Silvesterll usum mitrae et aliorum pontificalium abbati omnino liberum
esse decernit.
Laud. in n. 8. — Reg. JL. — .
3 (1012—24)
Benedictus VIII omnibus universaliter Christi famulis: petentibus Sigefredo
praesule Placentinae sedis et Wimperto abbate mon. s. Savini, repetit Gre-
gorii V privilegium (n. 1). — Apostolicae sedis.
B f. 21'. — Edd. Ughelli » II 257 ex D; » II 207 = Mlgne CXXXIX 1632 n. 34.
— Eegg. Campi I 313, qui perperam hquitur de Bonizone abbate. J. 3088. JL. 4052.
A. 1017 Petrus abbas s. Savini fuit (cf. Campi I 311). Wimpergum abbatem
aug. 6 obiisse e necrologio s. Savini (cf. N. Archiv V 441) novimus.
f*4 (1061—73)
Alexanderll usum mitrae et aliorum pontificalium abbati omnino liberum
esse decernit.
' Laud. in n. 8. — Reg. JL. — .
5 Eoma (1074) nov. 27
Gregorius VII Dionysio Placentino ep.: nuntiat, se Rigizonem abbatem
mon. s. Savini, ab eo ad audientiam apost. directum, recepisse eique prae-
missum monasterium eo usque commisisse, quoad ibi abbas loco eius soUem-
niter eligatur, qui Deo dignus et fratribus acceptus habeatur etc.
V. Episc. n. 22.
6 Roma 1074 nov. 27
Gregorius VII congregationi mon. s. Savini Placentiae constituti: nuntiat,
se Rigizonem abbatem ad audientiam apost. venientem suscepisse eique
monasterium, ne grave rerum suarum patiatur dispendium, eo usque commisisse,
quoad in eo alter sollemniter eligatur, qui Deo dignus et sacris canonibus
conveniens inveniatur; hortatur fratres, ut, neglecta omni nefanda pretii
taxatione, posthabita consanguinitatis et amicitiae gratia, talem eligere secundum
regulam s. Benedicti studeant, cum quo Deo servire concorditer valeant; rogat
eos, ut pro recuperatione status Rom, ecclesiae suique incolumitate Deum
iugiter exorent. — Rigizonem abbatem. Dat. Romae 5 kal. dec. ind. 13.
Beg. Gregorii VII lib. II ep. 27. — Edd. Carafa Epp. decr. III 637 n. 27. Tartini
Rer. Ital. Scr. I 285. Mansi XX 146 n. 27. Migne CXLVIII 382 n. 27. Jaffe Bihl. rer.
Germ. II 139. Tononi Gregorio VII e i Piacentini p. 88 n. 2. — Begg. Pogginli Mem. III 357.
J. 3659. JL. 4901.
7 Laterano 1101 mart. 7
Paschalis n Alberico abbati etc. : statuit, ut quaecumque praedia mon.
s. Savini secus Placentiam situm in cellis^ ecclesiis, villis vel rebus aliis
502 Piacenza.
legitime possidet, firma ei permaneant; concedit sepulturam liberam et ius
eligendi abbatem. — Ad hoc nos. Scr. p. m. Petri not. reg. et scrin. s. pal.
Ego Paschalis etc. Dat. Lat. p. m. lohannis S. R. E. diac. card., non. mar.,
ind. 9, inc. d. a. 1101, pont. autcm d. Paschalis II pp. 2.
A. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 23 n. 3 ex A. — Reg. JL. — .
f8 Laterano 1101 mart. 7
Paschalis II Alberico abbati etc: confirmat possessiones (ut n. 7); decernit
usum mitrae et aliorum pontificalium ad instar Silvestri (n. 2) et Alexandri
(n. 4) ei omnino liberum esse; adiciens, ut fratres infra sacra ministeria
constituti signaculo s. crucis possint populum praemunire. — Ad hoc nos.
Scr. p. m. Petri not. reg. et scrin. s. pal. Ego Paschalis etc. Dat. Lat. p. m.
lohannis S. R. E. diac. card., non. mart., ind. 9, inc. d. a. 1101, pont. autem
d. Paschalis II pp. 2.
3 B a. 1324. B^ a. 1324. [B^ s. XIV. B^ s. XVII. E f. 12. 13. 19. H p. 101]. —
Edd. Campi I 525 n. 107 ex B = Migne CLXIII 62 n. 40. — Megg. Poggiali Mem. IV 49.
J. 4382. JL. 5859.
Spurium, ex n. 7 confictum. Conf. Theodori I privilegium interpolatum pro
monasterio Bobiensi JE. 2053.
9 Creinona 1132 iul. 14
Innocentius II Laurentio abbati etc: confirmat monasterio s. Savini secus
Placentiam sito possessiones propriis nominibus adnotatas et decimas; con-
cedit sepulturam liberam et ius eligendi abbatem. — Desiderium quod.
Ego Innocentius etc Subscr. 8 card. Dat. Cremon. p. m. Aimerici S. R. E.
diac card. et canc, 2 id. iul., ind. 10, inc d. a. 1133, pont. v. d. Innocentii
pp. II a. 3.
C f.5 Reg. D f. 16. E f. 13. 20. — Edd. Poggiali Mem. IV 118 Exc. PflugkH. Acta
11 269 n. 309 ex D. — Regg. Campi I 402. PflugkH. Iter p. 222 n. 317. JL. 7582.
Praetermittimus Innocentii privilegium abbati s. Savini concessum, in I f. 7'
Iimocentio II a. 1130 mai. 15 attributum, quod Campi 11 88 recte Innocentio III et
a. 1200 adscripsit.
10 Laterano (1138—43) april 23
Innocentius II consulibusPlacentinis: Laurentio abbate s. Savini conquerente,
quod concives eorum aquam rivi s. Savini, ab imperatoribus monasterio s. Savini
concessam et scripto suo firmatam (n. 9), ei auferant et ad prata et terras
suas a recto cursu suo avertant, mandat, quatenus eos ab huiusmodi iniuria
districte coerceant et ipsam aquam monachis in pace dimitti faciant. —
Dilectus filius. Dat. Lat. 9 kal. maii.
Edd. Campi I 531 n. 118 ex arch. abb. s. Sai-ini ad a. 1130 (cf. I 398) = Migne
CLXXIX 630 n. 567. — Regg. PoggiaU Mem. IV 104. J. 5891. JL. 8304.
Neque autographum neque apographum huius rescripti in archivis repperimus.
*11 (1144)
Lucius II Laurentio abbati: repetit Innocentii II privilegium (n. 9).
C f. 5 Exc. ad a. 1129. — Reg. Gott. Nachr. 1900 p. 38 n. 17 ex C. JL. — .
12 (1152)
EugeniusIII Opizoni abbati etc: ad exemplar Innocentii (n. 9) et Lucii
(n. 11) confirmat monasterio s. Savini secus Placentiam sito possessiones pro-
Mon. s. Savini. 503
priis nominibus adnotatas et decimas, et concedit ius eligendi abbatem et
scpultuiam liberam. — Piae postulatio. Ego Eugenius etc. Subsor. 3 card.
B"^ s.XVI ex apogr. a. 1172. G f. 5' Reg. E f. 1. — Ed. Gott. NacJvr. 1900 p. 41 n. 20
ex B\ — Beg. JL. -.
13 Anagni 1173 mart. 28
Alexanderlll Savino abbati etc: ad exemplar Innocentii (n. 9), Lucii
(n. 11) et Eugenii (n. 12) suscipit mon. s. Savini secus Placentiam situm sub
apost. protectione, confirmat possessiones propriis expressas vocabulis et
decimas, ius eligendi abbatem et sepulturam liberam; sancit, ut in nocte
natalis Domini more solito et in sabbato sancto in introitu missae et ad
vesperas liceat fratribus secundum antiquam consuetudincm campanas pulsare;
prohibet, ne liceat episcopo Placentino monasterio aut ecclesiis eius novas
et indebitas exactiones imponere; prohibet insuper, ne cui liceat infra fines
parochiac ccclesiam vel oratorium de novo construere. - Officii nostri. Ego
Alexander etc. Subscr. 13 card. Dat. Anagniae p. m. Gratiani S. R. E. subdiac.
et not., 5 kal. april., ind. 6, inc. d. a. 1 173, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 14.
jB» s. XIV. C f. 5' Beg. D f. 19'. [E f. 6. 15. F f 30. 1 f 16 Beg.J. — Edd. Ughdli
' II 272; ^ II 218. Campi II 361 n. 23 = Bull. Bom. ed. Cocqiielines II 425 n. 68 = Bull.
Bom. ed. Taur. II 759 n. 68, = Migne CC 905 n. 1030. — Begg. Poggiali Mem. III 348.
IV 304. J. 8208. JL. 12215.
14 Anagni (1173—76) april. 8
Alexander III T(edaldo) Placentino ep.: mandat, quatenus decimam clausi
iuxta s. Ambrosium siti abbati et fratribus mon. s. Savini a b. m. Arduino
qd. Placentino ep. collatam, sed a b. m. Hugone eius praedecessore, post-
modum Tusculano ep,, subtractam restituat.
V. Episc. n. 66.
15 ^ Anagni (1173—76) mai. 7
Alexanderlll abbati et fratribus s. Savini: suscipit mon. sub apost. pro-
tectione, statuens, ut nemini liceat infra terminos parochiarum cappellas vel
oratoria sine assensu dioecesani ep. et ipsorura de novo construere, salvis
privilegiis R. E. — Quae a nobis. Dat. Anagn. non. mad.
B s. XII— XIII. D f. 17. — Ed. PflugJcH. Acta III 239 n. 240 ex D. — Begg.
Campi II 34. PflugkH. Iter p. 277 n. 644. JL. 12565 ad a. 1160—76.
16 Laterano 1179 mart. 26
Alexander III Guidoni abbati etc: suscipit mon. s. Savini de Placentia sub
apost. protectione, confirmat possessiones propriis expressas vocabulis et
decimas, concedit ius clericos vel laicos e saeculo fugientes recipiendi, sepul-
turam liberam, facultatem tempore generalis interdicti terrae divina officia
celebrandi, ius eligendi abbatem. — Piae postulatio. Ego Alexander etc
Subscr. 13 card. Dat. Lat. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 7 kal.
april., ind. 12, inc d, a. 1179, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 20.
AK [C f. 5' Beg. D f. 17. E f. 7. 19]. — Ed. PflugkH. Acta III 269 n. 285 ex
D. — Begg. Campi II 44. Poggiali Mem. IV 322. PflugkH. Iter p. 285 n. 695. J. 8683.
JL. 13343.
504
Piacenza.
*17 1186 mart.
Urbanus III conoedit privilcf^iuin confirmationis ct facultatcm aquarum dc
Trivia ad monasterii ct coiisortum utilitatem deducendarum.
G Retj. ad a. 1176. — Eej. (ictt. Nachr. 1900 p. 12. JL. — .
18 Verona (1186—87) mai. 30
Urbanus III abbati et fratiibus s. Savini: confirmat arbitrium in causa inter
eos et canonicos maioris eccl. Placentinae super oblationibus festi s. Savini
et cereis, qui in altari ponunlur, et decimis 5 braidarum (de Mosiis, de turre
episcopi, de Turricella, do Regello et de domo infirmorum) et super con-
finibus de Clavenna, ab utraquc parte receptum.
V. Eccl. cathodr. n. 41.
19 Laterano 1192 mart. 16
Celestinus III Berbanio abbati etc: ad exemplar Alexandri (n. 15) suscipit
mon. s. Savini de Placentia sub apost. protectione ; confirmat omnes ecclesias,
curias, villas, oppida, braida;^, decimas et possessiones alias ab Alexandro pp.
(cf. n. 16) confirmatas; proliibet, ne Placentinus ep. novas et indebitas ex-
actiones monasterio imponat; conlirmat libertates et immunitates et consue-
tudines. — Quotiens a nobis. Ego Celestinus etc. Subscr. 16 card. Dat.
Lat. p. m. Moysi S. R. E. subdiac, Lat. can., 17 kal. april., ind. 10, inc d.
a. 1191, pont. V. d. Celestini pp. III a. 1.
A\ [B^ s. XV. B^ s. XVI 11. C f. 5'. D f. 18. E f. 10. 18]. — Ed. Gott. Nachr.
1900 p. 65 n. 45 ex A. — Regg. Campi II 73. PflugkH. Iter p. 325 n. 934 ex D. JL. 16838.
Berbanius abbas alio nc-ioino Rolandus vocabatur, qui a. 1191 et a. 1192 saepius
in chartis Placentinis occiirrit (of. Ciimpi II 72 sq.).
*20 (1192)
Celestinus III committit Arditioni Placentino ep. controversiam inter
Rolandum abbatem mon. s. Savini et plebem de Castro Arquato super eccl.
de Lisirasco definiendam.
V. Casteir Arquato, EccJ. s. Mariac n. 5.
MonjiRtermm s. Sepulcri.
A. 1055 Michael et Maurus Placentini cives prope muros Placentinae
urbis ecclesiam s. Trinitati et b. Mariac dicatam excitaverunt, in qua sepul-
crum in honore Salvatoris conslituerunt; monasterium quoque monachorum et
xenodochium peregrinorum ibi instiluerunt (ed. Campi I 513 n. 89). Quam
institutionem Dionysius episcopus Placentinus a. 1055 privilegio suo confir-
mavit (edd. Lancellotti Hist. Olivet. p. 254; Ughelli ^ II 259; 2II209;
Campi I 514 n. 90). Monachi Renedictini in monasterio s. Sepulcri reman-
serunt usque ad a. 1484, quo Sixtus IV Olivetanos illuc introduci iussit (cf.
Lancellotti Hist. Olivet. p. 252 iiq.; Campi I 260. 336; Lubin p. 300).
Monasterium s. Sepulcri a Dionysio ep. a. 1055 privilegium libertatis
et ab Alexandro II aliisque Romanis pontificibus protectionem apostolicae
sedis accepit. Itaque recensetur a Cencio in Libro censuum S. R. E. (ed.
Fabre-Duchesne I 117):
jjEcclesia sancti Sepulchri I bisantium."
Mon. s. Savini — Mon. s. Sepulcri. 505
Privilegia monasterii s. Sepulcri Campi ct ex archivo monatstcrii ct cx
tabulario ccclesiae maioris vulgavit. Nos vero Alcxandri II, Urbani III ct
Clcmentis III privilcgia (n. 1 . 5. 6) frustra quacsivimus.
B = Cop. Piacenza Arch. capitolare.
*1 Lucca 1070 nov. 17
Alexander II congregationi mon. s. Sepulcri: suscipit mon. sub apost. pro-
tectione, salva canonica reverentia cp. Placcntini et matricis ccclesiae. —
Dat. Lucae 15 kal. dcc, a pont. 10, a. d. inc. 1070, ind. 8.
Begg. Lancellotti p. 253 ad a. 1071. Campi 1 347 ex arch. ecclesiae maioris — Poggiali
Mem. III 353. JL. —.
2 Roma 1074 nov. 27
Gregorius VII Dionysio Placentino ep.: inter alia scribit, se legatos dircxisso,
ut controvcrsiam, quae inter eum et abbatem s. Scpulcri plcbcmve Placcntinam
sive Bonizonem subdiaconum vcrsatur, intcntius audiant.
V. Episc. n. 22.
3 Viterho 1181 aiKj. 24
Alexandcr III Stephano abbati etc. : suscipit mon. s. Scpulcri sub apost.
protectione, confirmat ordinem monasticum secundum b. Benedicti rcgulam,
possessiones propriis expressas vocabulis et libertatem, quam b. m. Dionysius
qd. Placentinus ep. concessit; concedit sepulturam liberam et ius eligendi
abbatem, sub ccnsu byzantii 1 apost. scdi annis singulis persolvendo. — Rcli-
giosam vitam eligentibus. Ego Alexandcr etc. Subscr. 7 card. Dat. Vitcrbii
p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc, 9 kal. sept., ind. 14, inc. d. a. 1181,
pont. V. d. Alexandri pp. III a. 22.
B s. XIV. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 54 n. 35 ex B. — Reg. LanceUotti p. 253 ad
a. 1180. JL. — .
4 VeUetri 1182 aug. 2
Lucius m Stephano abbati etc. : ad exemplar Alexandri (n. 3) suscipit mon.
s. Sepulcri sub apost. protectione, et confirmat possessioncs propriis expressas
vocabulis et iura (ut n. 3). — Religiosam vitam eligentibus. Ego Lucius ctc
Subscr. 10 card. Dat. Velleti-. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc,
4 non. aug., ind. 15, inc. d. a. 1182, pont. v. d. Lucii pp. III a. 1.
B s. XIV. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 57 n. 37 ex B. — Reg. JL. — .
5 ni8f))
Urbanus III abbati etc: ad exemplar praedccessorum suorum suscipit mon.
s. Sepulcri sub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis cxprcssas
vocabulis et libertatem, quam b. m. Dionysius qd. Placentinus cp. conccssit;
prohibet, ut infra fines parochiae nullus ecclesiam sive oratorium de novo
construere audeat.
Edd. Campi II 370 n. 39 ad a. 1186 (cf. II 67) = Migne CCII 1465 n. 75. — Regg.
Poggiali Mem. IV 372, J 9883 et JL. 15744 ad a. 1185—87.
*6 (1187—88)
Clemens III concedit privilegium confirmationis.
Reg. Lancellotti Hist. Olivet. p. 253. 255 ad a. 1187. JL. — .
506
Piacenza.
Moiiasteriuiu s. Syri.
Basilica s. Syri anfiquissima est, ubi iam priscis temporibus monasterium
Benedictinorum exstabat (cf. Campi I 157. 339 sq.). Penes ecclesiam s. Syri,
iam diu a monachis derelictam, Dionysius episcopus Placentinus a. 1056
coenobium sanctimonialium instituit (ed. Campi I 515 n. 91). De eo cf.
Lubin p. 301.
Archivum monialium s. Syri tempore suppressionis multa damna passum
esse constat. Chartae superstites Parmam in R. archlvum translatae sunt.
Lucii II vero privilegium autographum, quod olim penes Carolum Morbio
exstabat, hodie in R. bibliotheca Hallonsi adservatur. Praeterea adnotamus
„Statuta monacharum s. Syri", cod. mb. s. XII, Piacenza Bibl. comunale, Ms.
Pallastrelli n. 111.
A = Orig. Halle Universitatsbibliothek (Coll. Morbio vol. IX).
B = Cop. Parma Arcli. di stato (S. Siro di Piacenza).
1 Laterano 1144 oct. 8
Lucius n Agneti abbatissae etc: suscipit mon. s. Siri iuxta Placentinam civ.
situm sub apost. protectione, et confirmat possessiones ; sancit, ut sacerdotes,
qui in ecclesia s. Mariae Magdalenae habitant, beneficium, quod modo ab
altari s. Siri habent vel habituri sunt, semper ab eo recognoscant et sancti-
monialibus devote deserviant, ita ut singulis diebus per totum annum unam
missam in coenobio s. Siri celebrent etc. ; de electione vero sacerdotum
statuit, ut abbatissa prius in sacerdotum electione conveniat et personas
bonas eligat, electos autem episcopo et canonicis repraesentet; adicit, ut in
sacerdotum beneficiis nullam exactionem sanctimoniales facere praesumant. —
Desiderium quod. Ego Lucius etc. Subscr. 14 card. Dat. Lat. p. m. Baronis
S. R. E. subdiac, & id. oct. , ind. 8, inc d. a. 1144, pont. v. d. Lucii 11
pp. a. 1.
A. — Ed. PflugJcB. Acta III 61 n. 60 ex A. — Eeg. JL. 8654 a.
Quae de ecclesia s. Mariae Magdalenae statuta sunt, ex Arduini Placentini
ep. privilegio a. 1141 concesso deprompta sunt (ed. Campi I 540 n. 132).
*2 Laterano 1178 april. 4
' Alexander III Britiae abbatissae etc: ad exemplar Lucii (n. 1) suscipit
monasterium s. Siri sub apost. protectione, et confirmat possessiones et
decretum Arduini ep.
Eeg. Campi II 42. JL. — .
5 Rofna S. Pietro 1194 mai. 31
Cclestinus III abbatissae et monialibus s. Syri de Placentia: confirmat
ecclesiam s. Martini de Pontenurio, sicut eam ab ecclesia s. Savini sub census
pensione annua possident. — lustis petentium. Dat. Rom. ap. s. Petrum
2 kal. iun. pont. n. a. 4.
B a. 1366. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex B. — Reg. Campi II 76. JL. — .
De hac investitura cf. chartam a. 1163 iuu. 12 ap. Campi II 20.
Mon. s. Syri — Mon. s. Benedicti. 507
Monasterium s. Benedicti.
Ecclesia s. Marci a. 1093 a nobilibus Pastorcllis, Pallastrellis, Secamellicis
aliisque nobilibus Placentinis extra urbem exstructa est, qui a. 1095 mona-
sterium penes eam condiderunt, ubi Vallumbrosanos monachos sub Andrca
primo abbate instituerunt (chartam fundationis ed. Campi T 524 n. 106).
Huius monasterii s. Marci prima in privilegiis Vallumbrosanorum mcntio
habetur in Paschalis II privilegio a. 1115 (vol. III p. 89 n. 10). Postea
monastcrium nomen s. Benedicti accepit. A. 1431, iubonte Eugenio IV,
canonici Lateranenses ex congregatione Frisionaria illuc introducti sunt (cf.
Pennotti Hist. tripartita ^ p. 620 sq.; Campi III 204 sq.). De eo cf. Campi
I 365 sq.; Lubin p. 300.
Privilegiorum, quae sequuntur, apographa in libris Vallnmbrosanorum
leguntur (cf. vol. III p. 86). Chartas monasterii s. Benedicti, quac olim Pla-
centiae penes canonicos Augustinianos adservabantur, nos frustra quaesivimus.
B = Cop. Torino Arch. arcivescovile.
C = Registrum Vallis umbrosae, olim in archivo s. Praxedis de Urbe, nunc desi-
deratur.
C = Protocollum tom. I, olim in archivo Vallurabrosano, hodie quoque desideratur.
JJ = Cornelii Margarini Thesaurus historicus sacrae et politicae veritatis vol. 111,
s. XVII, Roma Arch. Vat. Arm. LIV t. 3; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 377.
J9> = Quamplurimae ss. pontificum epistolae, s. XVII sq., cod. Vat. lat. 7157.
E = Scritture dell' archivio dei canonici Lateranensi di S. .Agostino di Piacenza
vol. II. III, nunc desiderantur; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 18.
.F = P. M. Campi Miscellanea vol. T. II, s. XVII, Piacenza Bibl. comunale, Ms.
Pallastrelli n. 82; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 18.
G = (Vincentii Nannini) Bullarium Vallumbrosanum vol. I, s. XVIII, Pescia Collegio
di S. Giuseppe.
H = Ambrosii Genovini Liber plurium bullarum ss. poutificum etc. ad congre-
gationem Vallumbrosanam spectantium, a. 1754, ib.
I = Privilegia congregationis Vallis umbrosae, s. XVIII, ib.
K = Registro delle scritture dell' archivio dei canonici Lateranensi di S. Agostino
di Piacenza, s. XVIII, Piacenza Bibl. comunale, Ms. Pallastrelli n. 120; cf.
G6tt. Nachr. 1900 p. 18.
1 Laternno (lli)0) april. 14
Eugenius III Vitali abbati s. Benedicti de Placentia: concedit oratorium
b. Petri, situm in territorio Taurinensi ultra fl. Sturiac, quod Petrus Podisii
et Taurinus Rista s. Rora. ecclesiae per manus suas obtulerunt, et tradit ei
eiusque successoribus eiusdem loci dispensationem liberam, eo tenore, ut per
fratres Vallembrosanae congregationis eidem loco fnturis temporibus serviatur,
xenodochium ad obsequium paupemm ibidem constructum studiosius per-
tractetur et naves ad opus transeuntium ipsum flumen paratae semper inve-
niantur atque census 1 aui'ei apost. sedi annis singulis persolvatur. — Quotiens
illud a. Dat. Lat. 18 kal. maii.
B s. XIIL [E ir n. 6 dep. = K f. 12 Exc. F i f. 280]. — Edd. Campi II 351
n. 1 ad a. 1151 = Migne CLXXX 1411 n. 379. Mon. hist. patr. Chart. I 801 n. 495 ex
B. — Regg. Poggiali Mem. IV 220. J. 6513. JL. 9379.
50S Piacenza.
Conf. Albini et Cencii Librum censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesue 11 113;
I 111):
^Ecclesia sancti Petri ultra flumen Sturae cum hospitali ibidem sito I
morabutinum".
Omittimus autem Alexandri pp. rescriptum, dat. Anagniae iun. 26, pont.
n. a. 1, quod Campi II 15 ex archivo canonicorum regularium Lateranensium ad
a. 1160 refert (cf. Poggiali Mem. IV 259), quum certe Alexandro IV et a. 1255 iun. 26
attribuendum sit.
2 Laterano 1194 april. 19
Celestinus III Bonitio abbati s. Benedicti de Placentia: ad exemplar
Eugenii (n. 1) concedit oratorium b. Petri, situm in territorio Taurinensi ultra
fl. Sturiae etc. (ut n. 1). — Quotiens illud a. Dat. Lat. 13 kal. maii pont.
n. a. 4.
[C f. 192 dep. =] D f. 555 [= D* f. 68'. C> f 57 dep. =] G p. 287. H f 141.
I f 52'. [E iii n. 19 dep. =] K f. 26 Beg. (13 kal. martii). F n Eeg. — Ed. Nardi
BuU. Valluml»: p. 82. — Begg. PflugkH. Itcr p. 330 n. 964 ex D\ JL. 170S9.
3 Laterano 1195 ian. 21
CelestinusIII abbati et conventui s. Benedicti Placentin.; confirmat com-
positionem controvcrsiae intcr eos ac Martinum abbatem s. Mariae Vallis
umbrosae super iure et institutione coenobii s. lacobi Taurinensis.
V. Fiesole, Mou. s. Mariae Vallumbrosauum n. 33 (vol. III p. 95).
4 Laterano 1196 ian. 13
Celestinus III Martino abbati Vallis umbrosae: litteras confirmatorias, sicut
B(onitio) abbati s. Benedicti de Placentia concessae sunt (n. 3), sibi postu-
lanti assignari, confirmat compositionem inter eum nomine Vallisumbrosani
monasterii et B(onitium) abbatem s. Benedicti per mag. Gualzonem cano-
nicum eccl. Cremonensis et mag. Aliothum super monasterio de Taurino
factam.
V. Fiesole, Mon. s. Mariae Vallumbrosanum n. 37 (vol. III p. 96; ed. Gott. Nachr.
1908 p. 304 n. 43).
Domus hospitalis Misericordiae.
(Ecclesia s. Aegidii)
Populus Placentinus a. 1090, ut narrat Campi I 363, pro remedio necis
Bonizonis episcopi duas domos hospitales aedificari iussit, alteram in honorem
s. Spiritus, alteram Misericordiae. Positum fuit xenodochium Misericordiae
cum ecclesia s. Aegidii in burgo portae Stratae Levatae (cf. Muratori Scr.
XVI 574. 576).
Campi vero (I 396) Hugonem, institutorem ordinis in hac domo hospitali,
magistrum Templi fuisse eandemque domum ad Templarios pertinuisse
opinatur.
Domus Misericordiae recensetur apud Albinum et Cencium in Libro
censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne II 112; I 115):
„Ecclesia de Misericordia II solidos Placentinos singulis annis."
Sed in priviJegiis nostris huius census nulla fit mentio.
Mon. s. Benedicti — Civitas Placentina. 509
Privilegia, quae Campi ex archivo commendatarii Misericordiae vulgavit,
hodie in bibliotheca Parmensi inveniuntur.
A = Orig. Parma Bibl. Palatina.
*jr (1145—53)
Eugenius III concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 2. — Jieg. JL. — .
2 Latemno 1154 april. 24
[Anastasius IV Ottoni rectori etc.]: ad exemplar Eugenii (n. 1) auscipit
domum hospitalem de Misericordia sub apost. protectione, et confirmat
possessiones propriis expressas vocabulis et ordinem, a b. m. Hugone fundatore
institutum et a b. m. Arduino Placentino ep. roboratum, et concessionem
praefati Arduini ep., videlicet ut a sacerdotibus inibi et in eccl. s. Egidii
commorantibus nullus de Placentina eccl. fidelitatem ullatenus exigat. — [Cum
omnes ecclesiae]. Ego Anastasius etc. Subscr. 10 card. [Dat. Lat. p. m.
Rolandi S. R. E. presb. card. et canc, 8 kal. maii, ind. 2, inc. d. a. 1 154, pont.
V. d. Anastasii IIII pp. a. 1 |.
A (mutilum). — Edd. Campi II 353 n. 4 ex A — Bull. Rom. ed. CocqueUw~i II 343
n. 12 = Bull. Bom. ed. Taur. II 613 n. 12, = Migne CLXXXVIII 1062 n. 67. — Eegg.
PoggiaK Mem. IV 98. 227. J. 6797. JL. 9872,
3 Roma S. Piefro 1158 ian. 21
[Hadrianus IV Alberto rectori etc: Hugone ep. Placentino petente, suscipit
eccl. b. Egidii cum hospitali de Misericordia sub apost. protectione, confirmat
possessiones et iura (iit n. 2), consuetudines et libertates et clavicam aquae
ab Hugone ep. concessam. — Religiosis desideriisj. Ego Adrianus etc. Subscr.
7 card. [Dat. Romae ap. s. Petrum p. m. Rolandi S. R, E. presb. card. et
canc, 12 kal. feb., ind. 11, inc. d. a. 1157, pont. v. d. Adriani pp. IIII a. 4].
A (mutilum), — Edd. Campi II 356 n. 11 ex A ad a. 1157 — Migne CLXXXVIll
1550 n. 176. — Regg. Poggiali Mem. IV 244. J. 7031. JL. 10380.
Civitas Placentina.
(Clerus et populus)
De archivo civitatis cf. Gott. Nachr. 1900 p. 14 sq. Ibi adservantur
codices duo maximi pretii, q. app. Registrum magnum et Registrum parvum,
de quibus cf. L. Bethmann in Archiv XII 691 sq. ; C. Cipolla in N. Archivio
Veneto K Ser. XI p. I (1906) 159 sq.; L. Cerri in Bollettino stor. Piacen-
tino IV (1909) p. XXXVI sq.
Praeterea nonnulla documenta, quae civitatem ipsam respiciunt, in archivo
ecclesiae collegiatae s. Antonini repperimus (cf. supra p. 471).
De bibliotheca civitatis cf. Gott. Nachr. 1900 p. 17 sq. et Aug. Balsamo
Catalogo dei manoscritti della biblioteca comunale di Piacenza I (Pia-
cenza 1910).
A = Orig. Piacenza Arch. di S. Antonino.
C = Registrum magnum communis Placentiae, mb. s. XIII sq., Piacenza Arch.
comunale.
510 Piacenza.
C = Registrum parvum sive mezzanum communis Placentiae, mb. s. Xlllsq., ib.
T) = Vinc. Boselli Copie ed estratti di carte antiche, cavate da diversi archivi,
relative alle cose Piacentine, in vol. Diversorum D. s. XVIII ex. , Piacenza
Arch. capitolare; cf. supra p. 443.
1 ■ (890)
Stephanus V omnibus sacerdotibus atque iudicibus, clero et populo seu
universae generalitati Placentiae commorantibus : sancit, ut tam Bernardus
diaconus in episcopum consecratus quamque omnes decessores sui in per-
petuum sub Ravennatis eccl. pontificatu plenam observantiam totamque fideli-
tatem viriliter custodiant.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 150.
2 lloma 1075 mart. 3
Gregorius VII universis catholicis Placentinae eccl. : nuntiat, se immutabili
sententia s. synodi et irrevocabili consensu omnium circumsedentium fratrum
Dionysium qd. ep. absque uUa umquam spe reconciliationis ab omni episcopali
honore deposuisse etc.
v. Episc. n. 24.
3 Laterano (1101—03) mai. 12
Paschalis II clero et populo Placentinae urbis: scribit de matrimoniis
incestis; interdicit, ne quis infra gradum septimum consanguineis in coniugium
copuletur; confirmat sententiam excommunicationis a lohanne S. R. E. presb.
card. et vicario episcopi promulgatam. — Quanto vos. Dat. Lat. 4 id. mad.
Anselmi CoU. can. (cod. Graecen. Ms. II 351) f. 195. — Ed. Gott. Nachr. 1911. — Reg.
JL. 6491a ad a. 1100—16.
De tempore cf. Gott. Nachr. 1911.
4 Laterano (1138—43) april. 23
Innocentius II consulibus Placentinis: mandat, quatenus concives suos, qui
aquam rivi s. Savini monasterio s. Savini auferunt et ad prata et terras suas
a recto cursu suo avertunt, ab huiusmodi iniuria districte coerceant etc.
V. Mon. s. Savini n, 10.
5 Pisa (1148) nov. 9
Eugenius III clero et populo Placentin. : praecipit, quatenus Ravennati
archiep. tamquam metropolitano oboedientiam et reverentiam deferant.
V. Ravenna, Archiepisc. n. 210.
6 Ferentino (1151) mai. 10
Eugenius III R(ogerio) de Arena, F(ulconi) Stricto et N(icolao) de Castello
Arcuato, iudicibus Placentinis: mandat, quatenus causam super terra de
Brugneto dictante iustitia decidant.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 25. — Rogerius iudex de Arena a. 1156, Fulco Strictus
a. 1134. 1146. 1150. 1157, Nicolaus de Castello Arcuato a. 1139. 1143 consules civitatis
Placentiae erant (cf. Chronica rectorum civ. Placeutiae ap. Muratori Scr. XVI 611 sq.).
7 (1151)
G(uido) Ilostiensis ep. et apost. sedis legatus Placentinis consulibus: praecipit,
ut oblationes, quas populus Placentinus in vigilia festivitatis s. Antonini
facero consuevit, consilio praepositi eius constituant etc.
v. Eccl. coll. s. Antonini n. 26.
Civitas Placentina. 511
*8 (1151)
EugeniusIII Plaoentinara civitatem intcrdicto subicit.
De hac sententia loquitm Petrus Cluniacensis abhas in epistola ad Eugenium III missa
(Epp. lib. VI n. 44 edd. Bibl. Cluniacen. p. 949 — Camjn II 351 n.ii = Poggiali Mem. IV 217
= Bibl. patr. ed. Lugdun. XII 2 = Migne CLXXXIX 462 n. 44). — lieg. JL. — .
*9 (1153—64)
Anastasius IV definit controversiam inter abbatissam s. luliae Brixien. et
Speronem et consortes eius de portu Placentino.
V. Brescia, Mon. s. Salvatoris et s. luliae (JL. 9807). — De re cf. B. Pallastrelli
II porto e il ponte del Po presso Piacenza in: Arch. stor. Lomb. IV (1877) 9sq. ;
A. Solmi Le diete imperiali di Roncaglia e la navigazione del Po presso Piacenza
(1910) p. 28; A. G. Tononi Nuovo documento intomo al porto e ponte sul Po prcsso
Piacenza in: Piacentino istruito a. 1910.
10 (1154)
Aribertus S. R. E. tit. s. Anastasiae presb. card., apost. sedis legatus, toti clero
Placentino : nuntiat, se super controversia Brugneti inter episcopatum et cano-
nicos s. Antonini diutius agitata testes canonicorum audivisse et consules et
eos, qui bona palatii procurabant, ad suam praesentiam vocavisse etc.
v. Eccl. coU. s. Antonini n. 28.
*11 (1154 O.X.)
Aribertus presb. card. tit. s. Anastasiae, legatus apost. per totam Lom-
bardiam, subicit Placentinam civ. interdicto propter rapinam quandam.
Laud. in n. 14. — Beg. Campi U 5. JL. — .
*12 (1154 ex. — 1155 in.)
[Hadrianus IV] mandat archidiacono Placentino (quia sedes episcopalis
vacat), ut Speronum eiusque consortes excommunicet, nisi infra 40 dies
apost. se conspectui repraesentent aut pontem in Pado mortuo destruant.
Laud. in Gualdi/ni Mediolanen. archiep. charta a. 1174 april. 4 (ed. Pallastrclli in
Arch. stor. Lomb. IV 34). — Beg. JL. — .
*13 (1154 ex. — 1155 in.)
[Hadrianus IV] committit Petro Papiensi ep. causam inter Speronum eius-
que consortes et abbatissam s. luliae de Brixia super ponte Placentino audi-
endam.
Laud. ut n. 12. — Beg. JL. — .
14 Roma S. Pieiro (1155) ian. 0
Hadrianus IV univerao clero et populo Placentino: absolvit civitatem
Placentinam a debito interdicti (n. 11) et omnia divina officia eis de cetero
concedit celebrare, a civibus iureiurando recepto, quod rapinam, pro qua terra
eorum fuerat interdicto subiecta, Placentini cives nullatenus commiserint ct
in raptores illos nullam iurisdictionem spiritualem vel temporalem eos constet
habere etc.
V. Epfsc. n. 51.
512 Piacenza.
15 Roma S. Pietro (1155) mart. 4
HadrianusIV clero et populo Placentino: mandat, quatenus Hugonem ep.,
a sese consecratum, cum honore magno et reverentia ut patrem et animarum
rectorem recipere studeant etc.
V. Episc. n. 54.
*16 (1155—58)
Hadrianus IV mandat Hu(goni) Placentino ep., ut corrigi faciat et plenarie
emendari, quae . . Spero, Clod (?)... et socii eorum, parochiani ipsius, contra
sententiam, quam Anastasius pp. de controversia inter eos et abbatissam s.Iuliae
(Brixien.) super portu Placentino promulgavit (n. 9)^ fecerint.
Laud. in n. 17. — Reg. JL. — .
17 Laterano (1157—59) feh. 18
Hadrianus IV Hu(goni) Placentino ep.: per iterata scripta (n. 16) mandat,
quatenus eosdem praesumptores et socios eorum districte admonere non diflFerat,
ut sacramentum suum firmiter observantes, navem, quam in portu Placentino
statuerant, removendo et pontem positum destruendo, sententiam Anastasii
pp. (n. 9) teneant inconcussam; alioquin eos et complices eorum infra 20 dies
anathematis vinculo denuntiet innodatos et sententiam ipsam usque ad con-
dignam satisfactionem inviolabihter faciat observari; nihilominus consules
Placentinos commoneat, ut ab infestatione praedicti portus omnimodo desi-
stentes, navem sine dilatione removeant et praenominatos Speronem et C.
et socios compellant disti-ictius ad antedictam sententiam inviolabiliter obser-
vandam.
V. Brescia, Mon. s. Salvatorie et s. luliae (JL. 102:34. 10480).
18 Laterano (1157 — 59) mart. 8
Hadrianus IV Placentinis consuHbus: mandat, quatenus marchiones, qui
quasdam possessiones monasterii s. Sisti per violentiam detinent, ad integram
ipsarum possessionum restitutionem vel ad plenam exinde iustitiara exhiben-
dam compellant.
V. Mon. s. Sixti n. 32.
*19 (Veroli 1170 mart.)
Alexanderin mandat Aquileiensi patriarchae, Mediolanensi archiep. et
Odoni s. Nicholai in carcere Tulliano diac. card., apost. sedis legatis, nec
non et universis epp. per civitates Lombardiae, Marchiae et Romagnolae
constitutis, ut, si aliqui homines Lombardiae sive civitates quamlibet absque
consilio communium consulum fecerint coniurationem, ipsi civitatem, in qua
facta fuerit, interdicto subiciant et tam consules quam eos, qui coniui-ationem
illam fecerint, sententia excommunicationis percellant.
Laud. m n. 20. — Beg. JL. — .
20 Veroli (1170) mart. 24
Alexander III universis consulibus civitatum Lombardiae, Marchiae et
Romagnolae et aliis hominibus tam maioribus quara minoribus in societate et
coniunctione Lombardorum exsistentibus: scribit de legatione Pavembergensis
op. ex parte Friderici imp., de praeceptis legatis suis datis (n. 19); mandat.
Civitas Placontina. 513
quod, si civitas quaelibet vel homines aliquam offensam incurrerint et rec-
torum mandato parere neglexerint, in civitate, quae hoc attemptaverit.
divina prohibeantur officia celebrari et principales illius offensae fautores
anathematis gladio feriantur; iniungit, ut mercatores de Tuscia in terris
ipsorum nec manere nec mercari neque venire sinant neque ipsorum seu
ultramontanos negotiatores ad eos transire quomodohbet permittant. — Non
est dubium. Dat. Verul. 9 kal. april.
A (G sotto). [D p. 72. 137]. — Edd. Boselli I 322 ex A = Bohmer Acta imperii
p. 600 n. 888. — Begg. Betkmann in Archiv XII 694. Kaltenbrunner in Wiener SB.
XCIV669 n. 7853a. JL. 11747.
Alterum exemplar, quod in Libro iurium civ. Lauden. legitur (dat. Verul. 6 kal.
april.), ed. Vignati Storia della lega Lombarda p. 201 et Cod. dipl. Laud. II 60 n. 48.
21 Tusculanum (1170—72) dec. 21
Alexander III praeposito s. Antonini: significat, quod lohanni Grasso
Placentino civi 66 marcas argenti, quas ab eo pro necessitatibus ecclesiae
mutuaverit, solvere tenetur; mandat, quatenus illas 16 marcas et 5 uncias
argenti, quas a M(anfredo) s. Greorgii ad Velum aureum diac. card. receperit,
eidem I. per manum lohannis Boni subdiaconi ad pondus Trecense fino
argento sine diminutione assignet.
V. EccL coll. s. Antouini n. 36.
*22 (117S)
Alexander III committit Galdino s. Mediolanensis eccl. archiep., apost. sedis
legato, controversiam inter abbatissam s. luHae de Brixia et consules
Placentinos super portu et ponte super Padum audiendam.
Laud. in GaJdini archiepisc. cfiarta de depositionibus testium a. 1174 april. 4 (ed.
Pallastrelli in Areh. stor. Lomb. IV 34) et in eiu^dem sententiu a. 1174 mai. 21 prolata
(ed. Odorici Storie Bresciane VI 26 n. 133). — Reg. JL. — .
*23 (1173)
Alexander III mandat consulibus Placentinis, ut abbatissae monastcrii
8. luliae (de Brixia) super iure, quod habet monasterium in portu et ponte
Placentino et etiam in pedagio, nullam molestiam vel iniuriam faciant, sed
ilhid eam permittant pacifice possidere aut in praesentia G(aldini) Medio-
lanensis archiep., apost. sedis legati, et Terdonensis ep. faciant iustitiam
complementum.
Laud. in n. 25. — Reg. JL. — .
*24 (1173)
Alexanderlll mandat G(aldino) Mediolanensi archiep., apost. sedis legato,
ut W. de Porta, si apost. couspectui se praesentare non possit, recepto ab
eo iuramento secundum formam ecclesiae, a vinculo excommunicationis
absolvat.
Lajid. in n. 25. — Reg. JL. — .
Gens de Porta tunc inter familiaa Placentinae civitatis floruit.
25 Anagni (1173) oct. 17
Alexander III consulibus Placentinis: iterum mandat (n. 23)., quatenus
pedagium, quod F(ridericus) dictus imp. et nuntii eius abbatissae s. luliae
Kehr, Italia pontificia V. "3
514 Piacenza.
(de Brixia) ac monasterio suo solvebant, ei cum integritate solvant; addit,
se iuxta votum eorum admittere non posse, ut W. et Er. de Porta, non
exhibita sibi corporali praesentia, a vinculo anathematis absolvat, qui in
mag. P(etrum) subdiac. apost. sedis, eccl. s. Antonini canonicum, ausu sacrilego
violentas manus iniecerunt et eum vulnerando et incarcerando inhoneste
tractarunt; se G(aldino) Mediolanensi archiep. dedisse in mandatis (n. 24)^ ut
eundem W., si apost. se conspectui praesentare non possit, recepto ab eo
iuramento, a vinculo excommunicationis absolvat. — Cum monita. Dat.
Anagn. 16 kal. nov.
A (G sotto). — Bdd. JBoseUi I 325. PflugkH. Acta III 244 n. 250 ex A. — Regg.
Kaltenbrunner in Wiene)- SB. XCIV671 n. 8284a. JL. 12324 ad a. 1173—74.
26 (Anagni 1174 feh. 9)
Alexander III G(rimerio) Vicecomiti et R(icardo) Surdo: mandat, quatenus
super causa de Brugneto, a praeposito et canonicis s. Antonini et Placentino ep.
arbitrio ipsorum commissa, cum consilio prudentum virorum deliberent etc.
V. Eccl. coll. s. Antonini n. 39. — Grimerius Vicecomes a. 1161. 1166. 1168. 1173.
1175, Ricardus Surdus a. 1152. 1156 consules Placentinae civitatis fuerunt (cf. Chro-
nica rectorum civ. Placentiae ap. Muratori Scr. XVI 611 sq.).
*27 (1180)
Alexander III committit Petro praeposito s. Antonini et Rodulfo de Con-
cesio causam inter monasterium s. luliae (Brixien.) et commune Placentinum
super ponte et portu et transitu super Padum audiendam.
Laud. in charta a. 1180 (C f. 65 et C' f. 41). — Begg. Campi II 53. Poggiali Mem.
IV 829. JL. —.
28 Tusculanum (1171—81) feb. 6
Alexander III universis Placentinis consulibus: praecipit, quatenus Placentino
ep. in omnibus auxiliari curent et Fulconem civem, qui vicedominatum Hugonis
subdiaconi apost. sedis contra conventionem inter b. m. Hugonem qd, Placen-
tinum et Tusculanum ep. et fratres ipsius Fulconis interpositam prae-
sumpserit invadere, et fratres eius temporali poena distringant, ut universa
ablata restituant. — Referente nobis. Dat. Tusculan. 8 id. feb.
A (D 56). — Edd. Ughelli > II 271 Exc; « II 217. Campi II 362 n. 24 ad a. 1173
= Migne CC 1282 n. 1482. — Begg. Poggiali Mem. IV 305 ad a. 1173. J. 9282 et JL. 14232
ad a. 1168—81.
29 (Piacenza 1188 mart. 5)
Coram Petro tit. s. Caeciliae presb. card., apost. sedis legato, Moruellus,
Opizo et Albertus fratres, marchiones Malaspinae, concedunt consulibus
Placentinis omnia, quae habuerant in valle Tarri.
C f. 82. C^ f. 51. — Begg. Locati p. 59. Campi II 70 ad a. 1189. JL. —.
*30 Borgo San Donnino (1188 ex.)
Coram Petro Diano s. Caeciliae presb. card. et Sofredo diac. card. s. Mariae
in Via lata Vetulus Parmensis civis et iudex iurat super verbo pacis inter
Parmenses et Placentinos faciendae.
Laud. in n. 31. — Beg. Campi II 70. JL. — .
Civitas Placentina. 515
31 Farma 1189 ian. 1
Coram Sofredo s. Mariae in Via lata diac. card. aliisque consiliarii Parmae
iurant, se observaturos esse praecepta, quae ipse Sofredus atque Petrus Dianus
8. Caeciliae presb. card. eis fecerint, sicut Vetulus Parmensis eivis et iudex
super verbo pacis inter Parmenses et Placentinos faciendae iuravit in eccl.
s. Donnini de Burgo coram eisdem cardinalibus (n. 30).
C f. 124. C» f. 83. — Ed. Affb Storia di Parma II 400 n. 102 ex C. — Regg. Locaii
p. 62. Campi II 70. Bordoni Thes. s. eccl. Pannen. p. 65. Poggiali Mem. IV 388. JL. — .
Conf. Chron. Placentinum auctore lohanne de Mussis ap. Muratori Scr. XVI
456. 585.
32 (1189)
Petrus tit. s. Caeciliae presb. et Sofredus s. Mariae in Via lata diac, card.,
apost. sedis legati, universis Dei fidelibus: nuntiant, se a Clemente III ad
pacem reformandam inter civitates Lombardiae destinatos, receptis iuramentis
a Parmensium consulibus (n. 31) et a lacobo potestate Placentino et nobilibus
viris Monruello, Opizone, Alberto marchionibus (n. 29) et ab universo utriusque
civitatis consilio, pacem inter eos praevidisse; praecipiunt lacopo potestati,
consulibus et aliis nobilibus Placentinis, quatenus iam dictis marchionibus
reddant pacem pro se et civitate sua et faciant iurare omnes cives suos ad 15
annos usque ad 60 secundum formam adnexam. — Cum summus pontifex.
C f. 143. C f. 98'. — Regg. Locati p. 62 ad a. 1190. Campi II 71. Poggiali Mem.
IV 387. 389. JL. —.
*33 (1189)
Clemens III committit Miloni Mediolanensi archiep. causam inter Tedaldum
Placentinum ep. ex una parte et consules et commune de Placentia ex altera
de pedagio Florentiolae et de advocatia et de curadla vertentem.
V. Episc. n. 88.
*34 (1190)
Clemens III mandat consulibus Placentinis, qui in ecclesias civitatis ausu
temerario insurgentes, non solum earum ianuas confregerunt, sed exinde
clavibus asportatis eas reddere noluerunt et iuramento firmaverunt, quod
usque ad kal. iunii, nisi de consilio ipsius civitatis ad campanae pulsationem
remanserit, 600 libras auferre ipsis ecclesiis conabuntur, ut a tam nefario
proposito quantocius desistant.
Laud. in n. 36. — Reg. JL. — .
*35 (1190)
Clemens III mandat Placentino ep., ut, nisi consules Placentini a nefario
suo proposito (n. 34) desistant, in ipsos ecclesiasticam censmara et in totam
civitatem, exceptis poenitentiis et baptismate parvulorum, sententiam proferat
interdicti.
Laud. in n. 36. — Reg. JL. — .
36 Laterano 1190 mari. 28
Clemens III (Miloni) Mediolanensi archiep. et suffraganeis eius: mandat,
quatenus sententiam, quam Placentinus ep. in conaules Placentinos propter
33*
516 Piacenza.
nefaria eorum proposita promulgaverit, ratam habeant et firmam et faciant
inviolabiliter observari, ipsorum parochianis districtius prohibentes, ne cum
ipsis Placentinis contractum aliquem sive mercimonium contrahere aliqua
ratione praesumant. — Gravis et. Dat. Lat. 5 kal. april. pont. n. a. 3.
A (D 57). [D p. 136J. — Edd. Campi II 371 n. 42 ex A = Migne CCTV 1455
n. 138. — Regg. Poggiali Mem. IV 396. J. 10171. JL. 16481.
*37 (1192)
Consules Placentini appellant contra (Obertum de Rocca) archidiaconum et
(Obertum) praepositum eccl. Placentinae ad Romanam curiam de electione
(Arditionis) ep., quae iure populi consensu fieri debet.
Regg. Locati p. 62. UgheUi • II 274; * // 220. Campi II 73. JL. — .
Conf. Episc. n. 90.
38 Laterano 1196 april 26
Celestinus III Bagalot et Girardo et eorum sociis, mercatoribus Placentinis:
scribit de certa pecuniae quantitate, Aquilegensi patriarchae pro ecclesiae
suae negotiis promovendis mutuo tradita.
V. Aquileia, Patriarchatus (ed. Gott. Nachr. 1899 p. 280 n. 22). — Adnotamus
insuper chartam a. 1193 mai. 2, qua cousules Placentini Sigeloc protonotario impe-
ratoris, praesente Petro Diano presb. card. s. Caeciliae, apost. sedis legato, 180
marcas argenti se dedisse confessi sunt (cf. Campi II 75).
Qnartazzola
Domns de Ponte Trebiae — Monasterinm s. Salvatoris.
Campi I 415 sq. — Lubin p. 312. — Janauschek Orig. Cistercien. p. 221 n. 574.
Historiam fundationis huius monasterii novimus ex Arduini episcopi
Placentini privilegio a. 1143 (edd. Campi I 541 n. 133; Poggiali Mem. IV 187),
quo administrationem Pontis Trebiae, ubi tunc Nicolaus rector fuit (cf. n. 1),
abbati et monachis monasterii s. Mariae de Pulsano in Apulia concessit.
Novum monasterium s. Salvatori dicatum, quod modo nominabatur de Trebia
sive iuxta Gossolengum sive de Quartazzola (i. e. ad quartum lapidem) modo
s. Mariae de Ponte sive de Pulsano, post mortem Nicolai rectoris a priore
(n. 2), postea ab abbate (n. 4) sub cura Pulsanensis abbatis rectum est.
Recensetur etiam in Alexandri lU privilegio congregationi Pulsanensi a. 1177
concesso JL. 12778, ubi legitur „mon. s. Salvatoris in territorio Placentiae".
A. 1217, ut Campi opinatur (II 115), monasterium ad Cistercienses transiit.
Monachi privilegia habuerunt a Friderico I a. 1155 et a. 1158 et ab Heinrico VI
a. 1196 (Stumpf Regg. 3706. 3821 a. 5029) et a Friderico H a. 1238 mai.
Quae remanserunt chartae, et in registris civitatis Placentinae et penes
comites Anguissola Scotti et in archivis hospitii Placentini et ecclesiae maioris
inveniuntur (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 15. 16).
Civitas Placentina — Mon. s. Salvatoris de Quartazzola, 517
B = Cop. Piacenza Arch. dei Conti Anguissola Scotti.
JB* = Cop. Piacenza Arch. degli Ospizi civili.
C = Registrum magnum communis Placentiae, mb. s. Xlllsq., Piacenza Arch.
comunale; cf. supra p, 509,
D — P. M. Campi Miscellanea, s. XVII, ib., Ms. comunali n. 32; cf. G5tt, Nachr.
1900 p. 19,
1 Viterho 1146 nov. 13
Eugenius III Nicolao rectori ecclesiae domus de Ponte Trevia etc. : sus-
cipit domum sub apost. protectione, et confirmat possessiones et decimas, —
Quotiens illud a. Ego Eugenius etc. Subscr, 1 1 card. Dat, Viterbi p. ra.
Baronis S. R. E. subdiac, id. nov., ind. 10, inc, d. a. 1146, pont, v, d. Eugenii III
pp. a. 2,
C f. 558'. — Ed. PflngkH. Acta III 80 n. 79 ex C. — Begg. Kaltenbfunner in Wiener
SB. XCIV661 n. 6261 a. JL. 8956. 8957.
Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 698 n. CCCCXIa et n. CCCCXVIIIa laudat
duo privilegia monasterio s. Mariae de Ponte Trebiae concessa, alterum Eugenii III,
alterum Clementis III (dat. Viterbii id. magii a. 2), quae ad Clementem IV a. 1266
mai. 15 potius referenda sunt (cf. Loewenfeld in Wiener SB. XCVII 62).
2 Segni 1151 nov. 28
Eugenius III Sansoni priori etc: suscipit mon. s. Salvatoris in territorio
Placentino iuxta Gossolengum situm sub apost. protectione, et confirmat
possessiones propriis expressas nominibus et concessionem a b. m. Arduino
ep. et Nicolao rectore atque consulibus Placentinis monasterio s. Mariae de
Pulsano factam et decimas. — Desiderium quod. Ego Eugenius etc, Subscr.
9 card, Dat. Signiae p. m. Bosonis S. R. E. scriptoris, 4 kal, dec, ind. 15,
inc d. a. 1151, pont. v. d. Eugenii pp, III a. 7,
C f. 562' et f. 662. — Ed. PfliigkH. Acta III 109 n. 105 ex C. — Begg. Campi II 2.
Poggiali Mem. IV 219. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 663 n. 6590 a. PflugkH. Iter
p. 244 n. 448. ,IL. 9497.
*3 (1159—81)
Alexanderlll concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 4. — Beg. JL. — .
'4 Verona 1187 mart. 12
Urbanus III abbati etc: ad exempiar Alexandri (71. 3) suscipit eccl. s. Salva-
toris de Trebia sub apost, protectione, confirmat ordinem monasticum secundum
b, Benedicti regulam atque institutionem Pulsanensis ordinis, possessiones
propriis expressas vocabulis et iura. — Monet nos. Ego Urbanus etc.
Subscr. 12 card. Dat. Veron. p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc,
4 id. mart., ind. 5, inc d. a. 1186, pont. v, d. Urbani pp. III a. 2,
B a. 1340. B^ a. 1348. D p. 704. — Kdd. Campi II 370 n. 40 ex B = Migne CCII
1505 n. 124. — Begg. Poggiali Mem. IV 378. J. 9952. JL. 15953.
51 S Piacenza.
Pontenure
Ecclesia s. Petri de Ponte Nurae.
De loco cf. Molossi Vocabolario p. 430 sq.
Archivum ecclesiae parochialis s. Petri Pontinurensis chartas inde ab
a. 1204 continet. Azonis cardinalis sententia, quam Campi apud archi-
presbyterum Pontisnurii vidit, nunc in archivo ecclesiae maioris Placentinae
exstat (cf. supra p. 460).
B = Cop. Piacenza Arch. capitolare (6 19).
*1 (1138)
InnocentiusII deputat Azonem S. R. E. presb. card., apost. sedis legatum,
cognitorem de causa inter archipresbyterum et clericos Pontinurenses.
Laud. in n, 2. — Reg. JL. — .
2 (1138 in.)
Azo S. R. E. presb. card., apost. sedis legatus, I(ohanni) archipresbytero et
Pontinurensibus clericis: ex deputatione Innocentii pp. (n. 1) promulgat
sententiam de controversia, quae inter eos longo tempore iam duravit; pro-
nuntians lohannem sacerdotem eorum archipresbyterum esse, et cognoscens,
eum in expensis sub occasione eundi ad papam factis atque aliis rebus modum
excessisse etc. — Quia eorum discordia.
B s. XIL — Ed. Campi I 639 n. 130 ad a. 1141. — Beg. JL. —.
Azonis card. sententia laudatur in Innocentii 11 rescriptis a. 1138 april. 12 (cf.
Eccl. coll. s. Antoniui n. 9. 10) ; itaque ad hunc annum referenda esse videtur.
Gadeo
Domus hospitalis s. Petri de Marcaruda sive Marcadura.
Haec domus hospitalis condita est a. cr. 1110 a Gandulfo nobili Placen-
tino et Gisla eius coniuge in comitatu Placentino, in territorio Fontanae
frigidae (Fontana fredda) iuxta stratam Romanam, in loco Marcaruda sive
Marcadura, in honorem b. Petri apostolorum principis sub titulo Casae Dei,
vulgo Cade sive Cadeo (cf. Pennotti Hist. tripartita ^ p. 300. 628; Campi I 381;
Molossi Vocabolario p. 47 sq.). Recta fuit a priore et fratribus, postea
cessit in commendam. Denique Eugenius IV a. 1431 domum s. Petri coenobio
canonicorum Lateranensium s. Augustini in civitate Placentiae addixit.
Locus, qui ex donatione fundatorum iuris Romanae ecclesiae fuit,
recensetur etiam a Cencio in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne
I 116):
„De Casa Dei ecclesia III libras cerae".
Chartae ex Casa Dei iam pridem in archivo canonicorum Lateranensium
Placentiae custodiebantur. Quod archivum maxima ex parte periisse dolemus.
Innocentii H privilegium (n. 2) exscripsimus ex quodam volumine in archivo
canonicorum Lateranensium de Urbe penes ecclesiam s. Petri ad Vincula ad-
servato (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 134).
Eccl. s. Petri de Ponte Nurae — Donius hosp. s. Petri de Marcaruda sive Marcadura. 519
B = Cop. in vol. Piacenza, s. XVII, Roma Arch. di S. Pietro in Vincoli.
C = Scritture dell' archivio dei canonici Lateranensi di S. Agostino in Piacenza
vol. I, nunc desideratur.
D = Registro delle scritture dell' archivio dei canonici Lateranensi di S. Agostino
in Piacenza, s. XVIII, Piacenza Bibl. comunale, Ms. Pallastrelli n. 120; cf.
G8tt. Nachr. 1900 p. 18.
*1 (1120—24)
Calixtus 11 suscipit hospitalem domum in fundo q. d. Marcaruda, a nobili
viro Gandulfo et uxore eius Gisla constructam et sub censu annuo 3 librarum
cerae b. Petro oblatam, sub apost. protectione.
Laiid. in n. 2 et in bullis Innocentii III a. 1199 iul. 4 (Potthast Reg. 757) et Nicolai IV
a. 1292 feb. 29 (Langlois Les reg. de Nieolas IV p. 917 n. 6862). — Reg. JL. —.
2 Laterano 1141 oct. 23
Innocentius II fratribus hospitalis domus in loco q. d. Marcaruda etc. : ad
exemplar Calixti (n. 1) suscipit eam sub apost. protectionc, confirmat posses-
siones propriis expressas vocabulis et decimas; statuit, ut ordinationes pres-
byterorum vel clericorum a Placentino accipiant ep., si tamen catholicus
fuerit et si ea gratis voluerit exhibere; alioquin pro eodem sacramento
catholicum quem maluerint praesulem adeant. — Quemadmodum ex litteris.
Ego Innocentius etc. Subscr. 7 card. Dat. Lat. p. m. Baronis cappellani et
scriptoris, 10 kal. nov., ind. 5, inc. d. a. 1141, pont. v. d. Innocentii pp. II a. 12.
B f. 410. [C n. 28. 29 dep. = B f. 9' Exc.]. - Ed. Gott. Nadvr. 1900 p. 169 n. 18
ex B. — Reg. Gott. Nach/r. 1900 p. 35 n. 14 ex D. JL. — .
*3 (1143—44)
CelestinusII concedit privilegium protectionis.
Laud. in privilegiis Innocentii III a. 1199 iul. 4 et Nicolai IV a. 1292 feb. 29 (cf. n. 1).
— Reg. JL. — .
*4 (1153—54)
Anastasius IV concedit privilegiura protectionis.
Laud. ut n. 3. — Reg. JL. — .
*5 (1154—59)
Hadrianus IV concedit privilegium protectionis.
Laud. ut n. 3. — Reg. JL. — .
*6 (1159-81)
Alexanderlll concedit privilegium protectionis.
Laud. ut n. 3. — Beg. JL. — .
*7 (1181-85)
Lucius III concedit privilegium protectionis.
Laud. ut n. 3. — Reg. JL. — .
*8 (1185—87)
Urbanus III concedit privilegium protectionis.
Laud. ut n. 3. — Reg. JL. — .
*9 (1187—91)
Clemens III concedit privilegium protectionis.
Laud. ut n. 3. — Reg. JL. — .
*10 (1191—97)
Celestinus III concedit privilegium protectionis.
Laud. ut n. 3. — Reg. JL. — .
520 Piacenza.
Fiorenzaola
Ecclesia s. Fiorentii de Florentiola.
Monasterium s. Florentii de Florentiola antiquissimum est, ut ex charta
a. 830 apparet (ed. Campi I 456 n. 5; cf. Hiibner Gerichtsurkunden Reg. 712),
in qua Hilprandi regis Langobardorum praecepti mentio fit, Saec. X, ut
videtur, in ecclesiam parochialem conversum est. De loco cf. Molossi
Vocabolario p. 134; E. Ottolenghi Fiorenzuola e dintorni (Fiorenzuola 1903).
Archi^Tim ecclesiae, a P. Irenaeo Affo dispositum, multas adhuc chartas
inde ab a. 1066 possidet. De eo cf. Claudio Bozardi Cose memorabili che
sono neir archi^ao della chiesa coUegiata di S. Fiorenzo di Fiorenzuola in:
Indicatore ecclesiastico Piacentino a. 1879 p. 113 sq.; Pflugk-H. Iter p. 18.
1 Verona (1184 — 85) aug. 2
Lucius III Guidoni abbati et fratribus mon. de Columba: confirmat compo-
sitionem, quae inter eos et archipresbyterum s. Florentii de Florentiali, acce-
dente assensu et auctoritate Placentini ep., de assensu partium intercessit.
V. Mon. s. Mariae de Columba n. 9.
*2 (1192)
Petrus presb. card. tit. s. Caeciliae et apost. sedis legatus committit Oberto
eccl. maioris Placentinae praeposito et Widoni eccl. s. Antonini praeposito
litem inter plebem eccl. s. Florentii de Florentiola et domum hospitalem de
Madonaria decideudam.
V. Domus hospitalis s. lacobi de Madonara n. 1.
Donius hospitalis s. lacobi de Madonara.
Domus hospitalis de Madonara a. 1 145 condita est, ut ex Aiduini
episcopi Placentini charta codem anno edita novimus (ed. Campi I 542 n. 135).
Locus in plebatu de Florentiola situs erat, qua re controversia inter archi-
presbyterum de Florentiola et domum hospitalem de Madonara a. 1192 orta
est. Tunc syndicus eiusdem xenodochii contra archipresbyterum s. Florentii
quoddam domni apostolici privilegium protulit, ut libertatem eius probaret.
Quod tamen privilegium nunc desideratur.
Docuraenta ad domum de Madonara spectantia inter chartas ecclesiae
s. Euphemiae de Placentia adservabantur; cf. supra p. 486.
*1 (1192)
Petnis presb. card. tit. s. Caeciliae et apost. sedis legatus committit Oberto
eccl. maioris Placentinae praeposito et Widoni eccl. s. Antonini praeposito
litem inter plebem eccl. s. Florentii de Florentiola et domum hospitalem de
Madonaria decidendam.
V. chartam a. 1192 itil. 6 (ed. Campi II 372 n. 43 ex arch. mon. s. Euphetniae Placen-
tin.). — Reg. JL. — .
Eccl. s. Florentii de Florentiola — Mon. s. Mariae de Columba. 521
Monasterinm s. Mariae de Columba.
Campi 1 406sq. — Lubin p. 106. — Poggiali Mem. IV 132 sq. — Janauschek
Orig. Cistercien. p. 45 n. 111. — Gaetano Tononi Monastero di Chiaravalle della Colomba
in: Indicatore ecclesiastico Piacentino a. 1887 p. 85 sq — Guglielmo Bertuzzi La badia
di Chiaravalle di Colomba sul Piacentino (Piacenza 1905).
Celebre s. Mariae Columbanum monasterium a. 1i;{5 ipse b. Bernardus
Claraevallensis congregationis abbas condidit, ab Arduino Placentino episcopo
vocatus, ut in suo episcopatu Cisterciensium fratrum coenobium institueret.
Quod fecit in loco q. d. Carectum, postea Columba nuncupato, sito in curia
Basilicae ducis (BaseUca Dncej, qucm clerus populusque Placentinus ad hoc
concesserunt (cf. Arduini ep. privilegium ap. Ughelli ^11263; '^ II 212;
Campi I 537 n. 127). Primus abbas ille lohannes fuit, qui a. 1147 Placentinus
episcopus electus est (v. supra p. 450). Multi ex nobilibus regionis illius
novam hanc Cisterciensium sedem dotarunt, Obertus Palavicinus marchio et
Conradus Cavalcabovem aliique. Impcratores quoque locum auxerunt,
Lotharius III, Fridericus I, Heinricus VI (Stumpf Regg. 3270 a. 3344. 3709b.
4028 a; cf. Simonsfeld in N. Archiv XXV 702 et Scheffer-Boichorst ib. XXVII
88. St. 4715), Otto IV, Fridericus II (BF. 357. 378. 1660), HeinricusVII a. 1311.
Monasterium de Columba, quod saepius appellabatur Claravallis dc
Columba, hodie Chiaravalle della Colomha^ foliciter viguit sub regimine
abbatis, qui coenobia insuper rexit s. Salvatoris de Quartazzola (v. supra p. 516),
s. Mariae de Fonte vivo (v. supra p. 434), abbatiam s. Mariae de Brundulo
in dioecesi Clugiensi (Chioifgia). Denique a. 1444 in commendam cessit.
Archivum Columbanum dispersum est. Congregatione exstincta, maxima
chartarum pars Parmam translata est, ubi nunc et in R. archivo et in R.
bibliotheca Palatina inveniuntur. Multae chartae ex archivo monasterii inde
ab a. 1188, quae olim penes familiam Rossi fuere, hodie Romae in biblio-
theca Corsiniana adservantur (cf. Gott. Nachr. 1903 p. 120). Placentiae
quoque in archivo hospitii civitatis nonnullas chartas repperimus (cf. Gott.
Nachr. 1900 p. 15 sq.).
A = Orig. Parma Arch. di stato (S. Maria di Colomba).
A'^ = Orig. Parma Bibl. Palatina.
B = Cop. Parma Arch. di stato (S. Maria di Colomba).
.8' = Cop. Parma Bibl. Palatina.
B* = Cop. Piacenza Arch. degli Ospizi civili.
C = Privilegia monasterii de Columba, mb. s. XVI, Parma Bibl. Palatina cod. 1516;
cf. G6tt. Nachr. 1900 p. 8.
D = Bullarium Cisterciense, s. XVI— XVII, Milano Bibl. Trivulziana cod. 589; cf.
PflugkH. Iter p. 50.
E = Privilegia abbatiae s. Mariae Claraevallis Placentinae , s, XVIII, Piacenza
Bibl. comunale, Ms. Vitali n. 3; cf. GOtt. Nachr. 1900 p. 19.
F = Coll. Baluze t. XVIJ, s. XVII, Paris Bibl. nat.
G = Decamps Abbayes, s. XVII, ib. Nouv. Acquis. fran^aises 7434; cf. R. Poupardin
in Bibl. de I'EcoIe des chartes LXVIII (1907) 315. — Quae in F et 6 trans-
scripta leguntur, ea ex alio codice, nunc deperdito, deprompta sunt.
522 Piacenza.
H = P. M. Campi Miscellanea vol. II, s. XVII, Piacenza Bibl. comuuale, Ms. Palla-
strelli n. 82; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 18.
/ = Regesti e copie dei documenti dell' archivio del mon. di S. Colomba, a. 1802,
ib., Ms. Vitali n. 120; cf. G6tt. Nachr. 1900 p. 19.
1 Pisa 1137 feh. 7
Innocentius II Bernardo Claraevallensi abbati etc: communit privilegio
apost. 8edis monasterium in loco q. d. Columba et Oarectum antiquitus
vocabatur, et confirmat possessiones specialiter adnotatas et decimas; decernit,
ut infra terminos ab Arduino ep. nec non et clero et populo Placentino
specialiter designatos nulla ccclesia quolibet tempore construatur nullaque
saecularis habitatio prorsus fiat. — Piae postulatio. Ego Innocentius etc.
Subscr. 5 card. Dat. Pisis p. m. Aimerici S. R. E. diac. card. et canc, 7 id.
feb., ind. [15], inc d. a. 1137, pont. v. d. Innocentii pp. 11 a. 7.
A. [B s. Xril. B' s.XV. C f. 5'. E f. 11. F f 242'. G f 68. I Exc.]. -
Edd. UgMli » II 264; "^ II 213 = BuU. Rom. ed. Cocqmlines II 234 n. 42 = Bull. Rom. ed.
Taur. II 418 n. 42, = Migne CLXXIX 311 n. 263. Catnpi 1 538 n. 129 = Orig. Gudf. I
309 n. 44. — Regg. Poggiali Mem. IV 147. 156. J. 5580. JL. 7822.,
2 Laterano 1144 iul. 12
Lucius II lohanni abbati etc: suscipit mon. in loco q. d. Columba et
Carectum antiquitus vocabatur, sub apost. protectione, et confirmat possessiones
specialitcr adnotatas et decimas; decernit, ut infra terminos ab Arduino ep.
nec non clero et populo Placentino specialiter designatos atque a Lothario
imp. confirmatos nulla ecclesia quolibet tempore construatur nuUaque saecu-
laris habitatio prorsus fiat; roborat confinia, quae Pelavicinus marchio una
cum uxore et filiis et Conradus Cavalcabovem marchio cum uxore sua de
terris sui iuris concesserunt et suis propriis manibus posuerunt. — Desi-
derium quod. Ego Lucius etc. Subscr. 8 card. Dat. Lat. p. m. Baronis
S. R. E. subdiac, 4 id. iul., ind. 7, inc d. a. 1144, pont. v. d. Lucii II
pp. a. 1.
A. [D f 277. H f 239']. — Ed. PflugkH. Acta III 59 n. 59 ex A. — Regg. Campi I
417. Poggiali Mem. IV 196. Kaltenbrunner in Wiener SB. XCIV 660 n. 6093 a. JL. 8649.
3 Viterho 1145 iun. 3
Eugenius III rlohanni abbati etc: repetit Lucii II privilegium (n. 2). —
Quotiens.illud a. Ego Eugenius etc Subscr. 13 card. Dat. Biterbi p. m,
Roberti S. R. E. presb. card. et canc, 3 non. iun., ind. 8, inc d. a. 1145, pont.
V. d. Eugenii III pp. a. 1.
AK [B s. XV. C f 6'. D f 279 Exc. E f. 13. I Exc.]. — Edd. Campi I 543
n. 136 = Orig. Guelf I 310 n. 46, = Migne CLXXX 1041 n. 27. — Regg. Poggiaii Mem.
IV 139. J.'6156. JL.8763.
Conf. notitiam bonorum spectantium ad mon. s. Mariae de Columba ap.
Muratori Antiq. V 641 et Poggiali Mem. IV 134 sq.
4 Piacenza 1145 iun. 27
Heribertus primae sedis presb. card. et legatus lohanni abbati etc: definit
controversiam inter mon. de Columba et mon. de Castellione tum propter
confinia a Pelavicino marchione una cum uxore sua et filiis et Conrado
Mou. s. Mariae de Columba. 523
Cavalcabovem marchione cum uxore sua posila, tum propter venditionem et
concambium apost. auctoritate factum. — Decet omnes. Inc. d. a. 1145,
5 kal. iul., ind. 8. Ego Aribertus S. R. E. presb. card. tit. s. Anastasiae et
apost. sedis legatus. Actum est in civ. Placentia in canonica maioris eccl. etc.
AK — Reg. JL. -.
5 Laterano 1154 nov. 15
Anastasius IV Petro abbati etc: ad exemplar Eugenii (n. 3) suscipit mon.
8ub apost. protectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis,
decimas et confinia (ut n. 3). — Religiosis desideriis. Ego Anastasius etc.
Subscr. 12 card. Dat. Lat. p. m. Rolandi S. R. E. presb. card. et canc,
1 [7] kal. dec, ind. 3, inc d. a. 1154, pont. v. d. Anastasii IIII pp. a. 2.
A\ [C f. 8. D JExc. E f. 17]. — Ed. PflugkH. Acta 111159 n.l49exA' (16 kal. dec). —
Regg. Catnpi II 5. Poggiali Mem. IV 227. PflugkH. Iter p. 252 n. 602. JL. 9932 ad nm\ 16.
*6 (1154—57)
Hadrianus IV concedit privilegium protectionis.
Laud. in Hugonis ep. Placentini pfinlegio a. 1157 mai. 4 (C f. 15) et in Tedaldi ep.
privilegio a. 1180 nov. 5 (cf. n. 8). — Beg. JL. —. •
7 (Piacmza 1172 oct. 7)
Praesente et rogante Manfredo card., apost. sedis legato, rectores Lombardiae
Transmundo abbati Claraevallis eiusque fratribus etc : statuunt immunitatera
eos habere iuramenti calumniae.
V. cha/rtam rectorum Lombardiae a. 1172 oct. 7 (A^). — Beg. JL. — .
*8 (1159—80)
Alexanderin concedit privilegium protectionis.
Laud. in n. 10. 13. 16 et in Tedaldi ep. Placentini privilegio a. 1180 nov. 6 (ed.
UghelK * II 271; ^ II 218 ad a. 1185), iM enumerantur privUegia Innocentii II (n. 1), Lucii II
(n. 2), Eugenii III (n. 3), Anastasii IV (n. 5), Hadriani IV (n. 6) et Alexandri III (n. 8). —
Reg. JL. — .
9 Verona (1184—85) aug. 2
Lucius ni Guidoni abbati et fratribus mon. de Columba: confirmat compo-
sitionem, quae inter eos et archipresbyterum s. Florentii de Florentiali,
accedente assensu et auctoritate Placentini ep., de assensu partium intercessit.
— Ea quae. Dat. Veron. 4 non. aug.
A^. [I]. — Ed. PflugkH. Acta UI 314 n. 347 ex A\ — Begg. PflugkH. Iter p. 301
n. 793. JL. 15227.
10 Verona 1186 ian. 4
Urbanus III Boiamundo abbati etc: ad exemplar Eugenii (n. 3), Anastasii
(n. 5) et Alexandri (n. 8) suscipit mon. sub apoat. protectione, confirmat
ordinem monasticum secundum b. Benedicti regulam et institutionem Cister-
ciensium et possessiones propriis expressas vocabulis et confinia et decimas
(ut n. 5); concedit ius clericos vel laicos ad conversionem recipiendi; prohibet,
ut infra dimidium miliarium prope grangias monasterii de novo nulla saecu-
larium habitatio fiat. — Religiosam vitam eligentibus. Ego Urbanus etc
524 Piaceuza.
Subscr. 15 card. Dat. Veron. p. m. Transmundi S. R. E. not., 2 non. ian.,
ind. 4, inc. d. a. 1185, pont. v. d. Urbani pp. lEE a. 1.
jB' a. 1189 (cf, n. 14). [G f. 9'. D Exc. E f 22]. — Ed. PflugkH. Acta III 325 n. 368
ex BK — Begg. Campi II 65. PflughH. Iter j>. 304 n. 811. JL. 15613.
11 [VeronaJ (1186) ian. 4
Urbanus ni Placentino, Parmensi et Cremonensi epp. et archidiaconis et
decanis et presbyteris in eisdem episcopatibus constitutis: praecipit, ut, si qui
monachi, canonici, clerici vel laici contra privilegia sedis apost. fratres de
Columba decimarum cxactione gravare praesumpserint, eos excommunicationis
sententia percellant, monachos et canonicos sive clericos, appellatione cessante,
ab officio suspendant; mandat, quatenus, si quis in fratres mon. de Columba
manus violentas iniecerit, publice eum excommunicatum denuntient. —
Audivimus et audientes. Dat. [Veron.] 2 non. ian.
A\ [IJ. - Ed. Gott. Nackr. 1911 ex A\ — Regg. PfltiglcH. Iter p. 304 n. 809.
JL. 15512 ad ian. 3.
12 Verona (1186) ian. 4
UrbanusIII abbati et fratribus de Columba: confirmat compositionem, quae
per Placentinum ep. inter eos et clericos plebis de Cancellasio super
mutatione eiusdem plebis et aliis facta est et ab utraque parte recepta. —
lustis petentium. Dat. Veron. 2 non. ian.
A\ [IJ. — Ed. PflugJcH. Acta III 327 n. 369 ex A\ — Regg. PflugkH. Itei' p. 304
n. 810. JL. 15514.
Cancellasio hodie Ca^igelasio.
13 ' Laterano 1188 dec. 30
Clemens III Boamundo abbati etc: ad exemplar Eugenii (n. 3), Anastasii
(n. 5)., Alexandri (n. 8) et Urbani (n. 10) suscipit mon. sub apost. protectione,
et confirmat possessiones, decimas et iura (ut n. 10). — Religiosam vitam
eligentibus. Ego Clemens etc. Subscr. 1 4 card. Dat. Lat. p. m. Moysi S. R. E.
subdiac, vicem agentis cancellarii, 3 kal. ian., ind. 7, inc d. a. 1188, pont.
V. d. Clementis pp. III a. 2.
C f. 11'. /"£« s. XVIU. I Exc.J. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 63 n. 43 ex C. —
Beg. JL. — .
14 (1189)
Petrus tit. s. Caeciliae presb. card. et Soffredus s. Mariae in Via lata diac
card., apost. sedis legati, se Urbani III privilegium vidisse et sigilla sua
apponi fecisse testantur.
Conf. n. 10 (JL. 15513).
*15 (Colomba 1189 oct. 23)
In praesentia Petri presb. card., legati apost. sedis, Petrus ex Vicecomitibus,
filius Grimerii, cum Oberto nepote suo cedit monasterio de Columba duas
partes curiae et territorii Seni.
Rcg. Campi II 70. JL. — .
16 Laterano 1196 dec. 7
Celestinus III abbati etc: ad exemplar Eugenii (n. 5), Anastasii (n. 5),
Alexandri (n. 8), Urbani (n. 10) et Clementis (n. 13) suscipit mon. sub apost.
Mon. 8. Mariae de Columba — Eccl. s. Mariae de Castro Arquato. 525
protectione, et confirmat possessiones, decimas et iura (ut n. 18). — Reli-
giosam vitam eligentibus. Ego Celestinus etc. Subscr. 12 card. Dat. Lat.
p. m. C(entii) s. Luciae in Orthea diac. card., d. pp. camerarii, 7 id. dec,
ind. 15, inc. d. a. 1196, pont. v. d. Celestini pp. III a. 6.
B^ s.XV. C f.l3'. [B Exc. E f. 25. H f. 238 Reg.J. — Ed. Gott. Nachr. 1911 ex
£• C. — Begg. PflmjkH. Iter p. 335 n. 996. JL. 17452.
Confirmatum est ab Innocentio III a. 1198 mart. 23.
Polignaiio
Ecclesia s. Donati de Poliniano.
Inter archipresbyterum de Poliniano et abbatem Nonantulanum a. 1 1 85
controversia orta est de ecclesia s. Georgii de Monticello (Monticdli d^Ongina).,
quam cappellam suae plebis esse , quum in episcopatu Placentino sita et ab
episcopo Placentino consecrata esset, ille contendit; hic vero eam ad ecclesiam
s. Cnicis Cremonensis, quae iuris fuit monasterii Nonantulani, pertinere in-
stantissime asseveravit. Quam controversiam Urbanus III Sicardo electo et
Burgundio abbati s. Laurentii Cremonensis commisit definiendam, qui a. 1187
mai. 2 sententiam de re promulgaverunt (cf. supra p. 356).
1 Verona (1185) dec. 18
Urbanus III (Sicardo) Cremonensi electo et (Bergondio) abbati s. Laurentii:
mandat, quatenus causam inter A(nselmum) archipresb. de Poliniano et
abbatem Nonantulanum de cappella s. Georgii de Monticello, ad plebem de
Poliniano iure spectante, appellatione remota, fine canonico terminent.
V. Modena, Mon. s. Silvestri Nonantulanum n. 94.
CastelPArquato.
Gius. Curati Annali ecclesiastici e secolari della terra di Castell' Arquato, ms.
s. XVII, Casteir Arquato Arch. parrocchiale. — Molossi Vocabolario p. 70 sq. — Bernardo
Paliastrelli Statuta castri Arquati (Placentiae 1876). — F. C. Carreri Antiche memorie
della pieve di CasteirArquato nel Piacontino in: Arch. stor. per le prov. Parmensi I
(1892) 25 sq.
Ecclesia s. Mariae de Castro Arquato.
Ecclesia s. Mariae in castro Arquato antiquissima est. Penes eam
nostris quoque temporibus archivum cum chartis inde ab a. 1 1 23 adservatur
(cf. PflugkH. Iter p. 15 et Carreri p. 25 sq.). De archivo civitatis cf. Emilio
Bicchieri Relazione del riordinamento dell' antico archivio comunale di Castel-
TArquato in: Atti e Mem. per le prov. Modenesi e Parmensi V (1870) 251 sq.
A = Orig. Casteir Arquato Arch. parrocchiale.
B = Cop. ib.
C = Gius. Curati Annali ecclesiastici e secolari della terra di Castell' Arquato,
s. XVII, ib.
526 Piacenza.
1 Tusculanum (1171 — 80) sept. 24
Alexander III A(rialdo) archipresbytero et clericis plebis de Castro
Arquato: inhibet, ne liceat Placentino ep. ecclesiae ipsorum indebitas
exactiones imponere aut eam insolitis albergariis ulterius fatigare. —
Apostolicae sedis. Dat. Tusculan. 8 kal. oct.
A. [C ad a. 1159]. — Ed. PflugkH. Acta III 275 n. 293 ex A. — Regg. PflugJcH.
Iter p. 287 n. 703. Carreri p. 28. JL. 13581.
*2 (1186)
Urbanus III committit Henrico XII Apostolorum (de Placentia) praeposito
et Arditioni canonico eiusdem ecclesiae causam inter lohannem archipresby-
terum de Castro Arquato ex una parte et Guidonem archipresbyterum plebis
de Travazano ex altera super cappella de Monte lacono definiendam.
Laud. in eorundem iudicum sententia a. 1187 a/pril, l prolata (cf. Carreri p. 34). —
Reg. JL. —.
3 Laferano 1192 iul. 4
Celestinus III (Sicardo) ep. et (Burgundio) abbati s. Laurentii Cremonen.:
mandat, quatenus abbatem de ToUa, qui sine assensu archipresbyteri et cleri-
corum plebis de Castro Arquato infra terminos sui plebatus ecclesiam
Castalleti auctoritate propria nuper erexit, compellant, ut eandem ecclesiam
vel illis concedat vel statuat censualem vel coram ipsis super ea iustitiam
plenam exhibeat. — Pervenit ad nos. Dat. Lat. 4 non. iul. pont. n. a. 2.
A. [CJ. — Ed. PflughH. Acta III 386 n. 451 ex A. — Regg. PflugkH. Iter p. 326
n. 942. Carreri p. 38. JL. 16910.
Castalletum hodie Castelldto Valtolla.
*4 (1192)
Celestinus III committit Sicardo ep. et Burgundio abbati s. Laurentii de
Cremona causam inter clericos plebis de Castro Arcuato et parochianos de
Metis super eccl. b. Leonardi de Metis.
Laud. in eortmdem iudicum sententia a. 1192 dec. 11 prolata (A et B a. 1192) et in
tiotitia a. 1193 mart. 11 (cf. Astegiano Cod. dipl. Gremonae 1 183 n. 520; Carreri p. 36). —
Reg. JL. —.
Metis hodie Metti.
*5 (1192)
Celestinus III committit Arditioni Placentino ep. controversiam inter
Rolandum abbatem mon. s. Savini et plebem de Castro Arquato super eccl.
de Lisirasco definiendam.
Laud. in Arditionis ep. sententia a. 1192 aug. 26 promulgata (A). — Reg. Carreri p. 35.
JL. — .
Lisirascum hodie Lusurasco.
Yigolo de' Marchesi
Ecclesia s. lohannis bapt. de Ticnlo.
In hoc loco Obertus marchio de Orta a. cr. 1008 monasterium cum
domo hospitali condidisse traditm*, quod ab ipsis patronis b. Petro oblatum
fuit (cf. Campi I 298). De eo legimus in libello q. app. „Placentinae urbis
Eccl. 8. Mariae de Castro Arquato — Eccl. s. Mariae de Travazano. 527
descriptio" (Muratori Scr. XVI 572): ^Ecclesia s. lohannis baptistae de Viculo
Marchionum et appellatur monasterium, quia iam fuit monasterium dominamm,
postea abbatum". Certe a. 1053 monachi ord. s. Benedicti sub Benedicto
abbate rexerunt locum. A. 1135 Innocentius II ecclesiam s. lohannis de
Viculo, specialiter ad b. Petri ius et dominium pertinentem, quia valde attrita
erat et tam in temporalibus quam in spiritualibus maximum sustinuit detri-
mentum, lohanni praeposito ecclesiae maioris Placentinae sub censu annuo
dimidiae unciae auri commisit (v. Eccl. cathedr. n. 5). Alexander III vero
a. 1162 statuit, ut praepositus et canonici ecclesiae cathedralis de cetero
solummodo 2 malachinos solvere tenerentur (v. Eccl. cathedr. n. 23). Etiam
apud Albinum et Cencium (ed. Fabre-Duchesne II 114; I 116) legimus:
„Ecclesia sancti lohannis de Viculo dimidium auri unciae [dimidiam
unciam auri]".
De loco cf. Molossi Vocabolario p. 593 sq.
Chartae, quae ad ecclesiam de Viculo spectant, in tabulario ecclesiae
cathedralis adservantur, in quo tamen frustra chartam oblationis quaesivimus.
Travazzano
Ecclesia s. Mariae de Trayazano.
Praeter ecclesiam s. Mariae, ab archipresbytero rectam, exstabat olim in
oppido Travazani monasterium s. Andreae sub Clusini abbatis regimine (cf.
Alexandri III privilegium a. 1174 mart. 29 monasterio s. Michaelis de Clusa
concessum JL. 12361), quod in libro „Placentinae urbis descriptio" (ap. Muratori
Scr. XVI 568) inter monasteria exempta recensetur.
Hadriani IV rescriptum (n, 2) in archivo ecclesiae maioris adservatur;
cf. supra p. 461.
A = Orig. Piacenza Arch. capitolare.
*1 (1148—53)
Eugenius III committit praeposito de Cavia[co?] causam inter Ansaldum
archipresb. de Travazano et V. abbatem de Tolla definiendam.
Laud. in n. 2. — Beg. JL. — .
2 Boma S. Pietro (1158 ian. 29)
Hadrianus IV Ansaldo archipresbytero de Travazano: confirmat sententiam
a praeposito de Cavia[co?] super causa inter eum ac V. abbatem de Tolhi
promulgatam. — Quae ab aliquibus. Dat. Rom. ap. s. Petium 4 [kal ].
A. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. 44 n. 2.3 ex A. — Regg. Kaltcnbrunner in Wiener
SB. XCIV 667 n. 7002 a. JL. 10325 ad a. 1154—58.
*3 (1186)
Urbanus III committit Henrico XII Apostolorum (de Placentia) praeposito
et Arditioni canonico eiusdem eccl. causam inter lohannem archipresbyterum
528 Piacenza.
de Castro Arquato ex una parte et Gruidonem archipresbytenim plebis de
Travazano ex altera super cappella de Monte lacono definiendam.
V. Casteir Aiquato, Eccl. s. Mariae n. 2.
Bizzolo.
Locus ad dexteram Nurae fluvii ripam situs est, ubi olim nobiles de
Rizzolo monasterium s. Martiani condiderunt, quod ad Clusinum monasterium
pertinuit (cf. Alexandri III privilegium a. 1174 mart. 29 monasterio s. Michaelis
de Clusa indultum JL. 12361). In libro „Placentinae urbis descriptio" (ap.
Muratori Scr. XVI 568) sic recensetur: „Monasterium de Rizollo est
exemptum".
Ex archivo familiae Salvatico-Rizzolo Campi vulgavit privilegia Caroli III
a. 883 (Muhlbacher Reg. Kar. ^ n. 1606; ^ n. 1649) et Conradi III regis a. 1143
(Stumpf Reg. 3462), certe spuria, sed ex genuinis privilegiis conficta. Scheffer-
Boichorst tamen (N. Archiv XX 193 sq.) de Manfredi cardinalis testimonio
haud merito dubitat.
1 (Piacenza 1172 nov. 2S)
Manfredus diac. card. s. Georgii et legatus apost. sedis se privilcgium Con-
radi III regis Odelrico, Guidoni et Gandulfo de Rizzolo concessum (Stunipf
Reg. 3462) vidisse testatur.
Beg. Campil 416. II 33. JL. —.
Domus hospitalis de Yerzario.
Legimus apud Albinum et Cencium in Libro censuum S. R. E. (ed.
Fabre-Duchesne II 114; I 116):
„Hospitale de Yerzario I morabutinum".
Certam vero huius domus notitiam et privilegium de re frustra quaesi-
vimus. Eadem esse videtur ac domus hospitalis de Verzalli, quae legitur in
libro „PIacentinae urbis descriptio" (ap. Muratori Scr. XVI 576), unde
colligitur, eam sitam fuisse inter Nuram et Ardam fluvios.
Monasteriura s. Salvatoris et s. Galli de Tolla.
Antiquissimum Tollense coenobium a b. Tobia conditum esse traditur
a. cr. 680, ut Campi I 176 putat. Saec. IX ab imperatoribus Mediolanensi
archiepiscopo et Ambrosianae ecclesiae concessum esse, Berengarii I alio-
rumque regum diplomatibus edocemur (cf. etiam Ekigenii III bullam n. 2).
Fuit monachorum ex ordine s. Benedicti. A. 1624 ab Urbano VIII Francisco
card. Barberini in commendam datum est. Locus hodie appellatur Monastero
di Val di Tolla. De eo cf. Lubin p. 390; Molossi Vocabolario p. 216 sq.
Rizzolo — Mon. s. Salvatoris et s. Giilli de Tolla. 529
Franciscus card. Barberini diplomata Caroli III (Miihlbacher Reg. Kar.
1 n. 1563; ^n, 1606), Berengarii I (ed. Schiaparelli Diplonii di Berengario I
p. 510 n. 38), Hugonis et Lotharii (Bohmer Reg. Kar. 1396), Heinrici II
(Mon. Germ. Dipl. III 365 n. 297), Heinrici III (Stunipf Reg. 2315; cf. N.
Archiv XXXII 374), Friderici I St. 4079 a (ed. Gott. Nachr. 1903 p. 261) et
privilegia Stephani VIII (n. 1), Eugenii III (n. 2), Urbani III (n. 5) et
Hcriberti Mediolanensis archiepiscopi (ed. A. Ratti in Arch. stor. Lomb.
Ser. IV t. I 337) Romam in archivum familiac Barberinianae transferri iussit,
ubi ea a. 1903 deteximus (cf. Gott. Nachr. 1903 p. 259 sq. 548). Privilegia
vero a praedecessoribus Stephani VIII monasterio Tollensi indulta (cf. n. 1)
non pervenerunt usque ad nos. De imperatorum et regum praeceptis cf.
L. Schiaparelli in Bullettino dell' Arch. paleogr. italiano IX (1910) 9.
B = Cop. Roma Bibl. Vaticana (Arch. Barberini).
-B* = Cop. Parma Arch. di stato (S. Sisto).
B"^ = Cop. Parma Bibl. Palatina.
C = Summarium iurium Vallis Tollae, ch. s. XVI, Roma Bibl. Vaticana (Arch.
Barberini).
D = P. M. Campi Miscellanea vol. II. III, s. XVII, Parma Bibl. Palatina codd. 483.
484; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 6.
E = P. L. Gozzi Historia di Parma, s. XVIII, ib. cod. 421; cf. Gott. Nachr. 1900 p. 5.
JE^ = P. L. Gozzi Miscellanea storica, s. XVIII, ib. cod. 426; cf Gott. Nachr. 1900 p. 5.
1 989 oct.
Stephanus VIII Ariberto abbati Tollensis coenobii, quod b. Tobias con-
struxisse videtur in honore d. Salvatoris et b. Petri etc. : decernit tam Tollense
coenobium quam omnes res ad ipsum undique pertinentes, omnium marchi-
onum, comitum seu saecularium hominum episcoporumque potestate remota,
sub eius successorumque eius iure consistere, interdicens episcopis s. Tici-
nensis, Placentinae, Parmensis atque . . . [Papiensis i>] ecclesiarum aliisque
omnibus tam vicinis quam procul constitutis, ut nullatenus aliquid quasi
proprio iure inde praesumant accipere neque baptismales ecclesias vel decimas
earum sibi vindicent; chrisma vero vel presbyterorum aut alicuius cleri vel
etiam ecclesiarum consecrationes a quocumque episcopo postulandi concedit
licentiam. — Quamvis priorum. Scr. p. m. Petri archiscriniarii S. R. E., in
m. oct., ind. 13.
B s. XI. [B s. XVII. D iit p. 22]. — Edd. Catnpi I 486 n. 49 ex B ad a. 940 =
Bull Rom. ed. Cocquelines 1 395 n. 1 ad a. 1057 = Bull. Rom. ed. Taur. 1641 w. 1, = (Anto-
nelli) Ragioni della sede apost. VI 75, = Migne CXXXII 1089 n. 1 ad a. 939. — Regg.
Galletti Del primicero p. 149 ad a. 1057 ut bullam Stephani IX. PoggiaU Mem. III 159.
J. 2769. JL. 3616.
2 Cremona 1148 iul. 7
Eugenius III Alberto abbati etc. : suscipit mon. de Tolla sub apost. pro-
tectione, et confirmat possessiones propriis expressas vocabulis; concedit ius
eligendi abbatem; praecipit, chrisma etc. a Mediolanensi archiepiscopo
exhiberi; concedit sepulturam liberam; interdicit epp. Placentinae et Parmensis
ecclesiarum aliisque omnibus tam vicinis quam procul constitutis, ut nulla-
tenus aliquid quasi proprio iure praesumant accipere neque ius baptizandi
K e h r , Italia pontificia V. 34
530 Piaceuza.
parochianos suos vel decimas sibi vindicent. — Quoniam sine verae. Ego
Eugenius etc. Subscr. 7 card. Dat, Cremonae p. m. Guidonis S. R. E. diac.
card. et canc. non. iul., ind. 11, inc. d. a. 1148, pont. d. Eugenii III pp. a. 4.
B s. XII ex. [B^ a. 1466. B' s. XV. D n p. 142. D m p. 23. E p. 173. E^
p. 1S4]. — Edd. Campi 1544 n. 139 = BuU. Rom. ed. Cocquelities II 808 n. 28 = Bvll.
Bom. ed. Taur. II 550 n.28, = Migne CLXXX 1356 n.309. — Begg. Poggiali Mcm. IV 210.
J. 6443. JL. 9278.
*3 (1148—53)
Eugenius III committit praeposito de Cavia[co?] causam inter Ansaldum
archipresb. de Travazano et V. abbatem de Tolla definiendam.
V. Travazzano, Eccl. s. Mariae n. 1.
4 Boma S. Pietro (1158 ian. 29)
Hadrianus lY Ansaldo archipresb. de Travazano: confinnat sententiam a
praeposito de Cavia[co?| super causa inter eum ac Y. abbatem de Tolla pro-
mulgatam.
V. Travazzano, Eccl. s. Mariae u. 2.
5 Verona 1180 nov. 14
TJrbanus III Airaldo abbati etc: suscipit mon. de Tolla sub apost. protectione,
confirmat ordinem monasticum secundum b. Benedicti regulam. possessiones
propriis exprcssas vocabulis et iura (ut n. 2). — Quotiens a nobis. Ego
Urbanus etc. Subscr. 14 card. I)at. Yeron. p. m. Alberti S. R. E. presb.
card. et canc 18 kal. dec. ind. ."). inc. d. a. 1186. pont. v. d. Urbani
pp. III a. 1.
B s. XII ex. [B' a. 1466. B' s. XV IL D n p. 144. D ni p. 26]. — Ed. Gott.
Nachr. 1900 p.61 n. 41 ex BK — Regg. Campi II 67 ad a. 1186 dec. 14. Poggiali Mein. IV
373. JL. — .
6 iMterano 1192 iul. 4
Celestinus III (Sicardo) ep. et (Burgundio) abbati s. Laurentii Cremonen.:
mandat. quatenus abbatem de Tolla, qui sine assensu archipresbyteri et
clericorum plebis de Castro Arquato infra terminos sui plebatus ecclesiam
Castalletti auctoritate propria nuper erexit, compellant, ut eandem ecclesiam
vel illis concedat vel statuat censualem vel coram ipsis super ea iustitiam
plenam exhibeat.
V. Casteir Arquato, Eccl. s. Mariae u. 3.
Borgotaro
Ecclesia s. Georgii cle Burgo ValUs Tarri.
Ecclesia s. Georgii iii valle Tarri iuxta oppidum Borgotaro sita periit.
Chartam, quae sequitur, velut spuriam repudiandam esse ncmo est quin dubitet.
t*i (1014)
[Benedictus YIIIJ concedit Plato de Platis pro sc suisque filiis legitimis et
descendentibus per lineam rectam masculinam usque in perpetuum ius patro-
natus ecclesiae s. Georgii.
Laud. in eharta spuria a. 1014 april. 27 (ed. Campi 1 308 ex aj^ogr. a. 1488 maii. 22).
— Beg. Pof/giali Mtnn. 111272. JL. — .
Mon. s. Salvatoris et s. Giilli de Tolla — Donuis hosp. de Cavazzolo. 531
Revigozzo
£cclesia s. Michaelis de Rivogocio.
De hac ecelesia Concius iii Libio censuuni S. R. E. (ed. Fabre-Duchesne
T 117) adnotat:
„Ecclesia sancti Michaelis in Rivogocii I dcnarium cone et T taculam
duarum librarum cerae".
IMebs de Ilubicotio sive Rivog-ocio. haud procul al) oppido Vtettohi
versus meridiem posita, antiquissima est. De ea legimus in libro „Phicentinae
urbis descriptio" (ap. Muratori Scr. XVI 577): „Plebs de Ruvigocio est
exempta et subost episcopo Papiensi". (^onf. Innocentii IIT privilegium
amplissimum a. 1200 iun. 12 Bernardo cpiscopo Papiensi indultum, ubi inter
alias ecclesias enumeratur plebs de Rivegozo (Potthast Reg. 2804).
Privilegium vero, quo ecclesia haec I^omanae ecclesiae libertate insignita
est, desideratur.
Rottofreuo
Donius hospitalis de Cavsizzolo.
Praeterea Cencius adnotat (ed. Fabre-Duchesne T 117):
„Hospitale de Cavazzolo I marabutinum".
Gravissime autem Fabre-Duchesne 1. c. not. 3 errat, qui hanc notitiam
ad doraum hospitalem de Cassola (cf. Muratori Scr. XVI 576) iuxta Placen-
tiam referendam esse opinatur. Est enim domus hospitalis de Rottofredo
sive Rottofreno, a Pagano Cavazolo quondam fundata et b. Petro oblata, ut
docent chartae, quas ex Libro privilogiorum eccl. Placentinae s. XIII ex-
scripsimus (cf. supra p. 460).
In eodem loco ecclesia s. Michaelis de Rotofredo exstabat, quae in
Alexandri III privilegio a. 1174 maii. 19 abbati s. Michaelis de Clusa concesso
JL. 12361 inter Clusini monasterii possessiones recensetur.
(119U -92)
Guido s. Mariae Transtyberim tit. Calixti presb. card., apost. sedis legatus,
Oberto archidiacono et A(rditioni) praeposito et cuncto capitulo maioris eccl.
Placentinae: concedit ecclesiam cum hospitali suo q. d, de Rotofredo, a Pagano
Cavazolo qd. fundatam, ad Romanam eccl. nullo raediante spectantem,
raeliorandam et gubernandam, ita tamen ut iuxta fundatoris votiim divini
cultus religio ibidem servetur, sub annuo censu l marabottini S. R. E. legatis
solvendo.
V. Eccl. cathedr. n. 44.
2 (1191—92)
G(uido) s. Mariae Transtiberim tit. Calixti presb. card., apost. sedis legatus,
presbytero et fratribus ecclesiae et hospitalis de Rotofredo: mandat. quatenus
canonicis Placentinis in omnibus tamquam suis praelatis respondeant.
V. Eccl. cathedr. n. 45.
532 Piacenza.
Mezzauo Scotti
Monasteriuiii s. Paiili de Mediano.
De huius monasterii origine niliil comperti habcmus. Certe antiquissi-
mum erat floruitque iara saec. TX. Abbatia de Mediano a Carolo III imp.
a. 8S1 Wibodoni Parmensi episcopo et ecclesiae Parmensi perpetuo iure
concessa (Miihlbacher Reg. Kar. ^n. 1571; ^ n. 1(314), postea ad iurisdictionem
Placentini episcopi, in cuius dioecesi sita est, rediit. Meminerint autem
lectores, Stephani V et Formosi privilegia, quibus Bernardo episcopo Placen-
tino monasteria Bobiense et Medianense confirmantur (v. Episc. n. 15. 16),
interpolata esse neque Hugonis et Lotharii regum diploma Parmensi ecclesiae
a. 932 concessum (Bohmer Reg. Kar. 1387) ullam fidem habere. Paschalis II.
Hadrianus IV, Alexander III (v. Episc. n. 29. 56. 60) denique statuerunt, ut
monasterium b. Pauli de Mezano cum cellis et ecclcsiis in parochia ]-*lacen-
tina sitis Placentino episcopo iure episcopali semper subditum esset. Colu-
erunt monachi Benedictini, quibus Conradus II imp. a. 1026 (cf. Campi I 314).
Heinricus III et Fridericus I a. 1186 (Stumpf Reg. 4460) privilegia concesse-
runt. Inter abbates notissimus est Opizo, qui a. 1253 legationis in Polonia
munere fungebatur (cf. Bohmer-Winkelmann Reg. imp. V t. II p. 1566).
Locus, hodie Mezsano Scottl, in valle Trebiae situs, haud procul ab
oppido Bobhio distat. De eo cf. Lubin p. 219; Molossi Vocabolario p. 213 sq.
Chartarum pars quaedam Placentiae in archivo comitum de Scottis
custoditur (cf. Gott. Nachr. 1900 p. 16). Celestini III vero privilegium, olim
in archivo camerae ducalis Placentinae, nunc in R. archivo Mediolanensi
adservatur.
A = Orig. Milano Arch. di stato.
C = Inventario delle scritture e documenti risposti nell' archivio della Camera di
Piacenza vol. II, s. XVIII, Piacenza Bibl. comunale, Ms. Pallastrelli n. 9; cf.
Gott. Nachr. 1900 p. 17.
'*! (1153-54)
Anastasius IV committit G(uidoni) s. Antonini et I. s. Eupliemiae praepositis
controversiam inter canonicos Placentinae eccl. et monachos de Mezano super
eccl. s. Gabrielis agitatam.
V. Eccl. cathedr. n. 21.
2 Laterano 1195 april. 29
Celestinus III Ribaldo abbati etc: suscipit mon. s. Pauli de Mediano sub
apost. protectione, confirmat ordinem monasticum secundum b. Benedicti
regulam et possessiones propriis expressas vocabulis et decimas, concedit ius
clericos vel laicos ad conversionem recipiendi et facultatem tempore gene-
ralis interdicti terrae divina officia celebrandi, sepulturam liberam et ius
eligendi abbatem. — Quotiens a nobis. Ego Celestinus etc. Subscr. 25 card.
Dat. Lat. p. m. Centii s. Luciae in Orthea diac. card., d. pp. camerarii, 3 kal.
maii, ind. 13, inc. d. a. 1195, pont. v. d. Celestini pp. III a. 5.
A. fC p. 70 Rcg. ad a. 1190 mai. 3J. — Ed. Oolt. Nachr. 1902 p. 128 n. 44 ex A.—
Itegg. Loewevfeld in Wiener SB. XCVII67. Gott. Nachr. 1900 p. 17 cx C. JL. 17235.
Mon. s. Pauli de Mediano — Mon. ss. Gervasii et Protasii de Montebeilo. 533
Moutebello
Monasterinm ss. Gervasii et Protasii.
Ecclesiam b. Gervasii in castro q. d. Monsbellus Hubertu8 niiles cum
parentibus suis exstruxit et b. Petro per Albertum prinium monasterii abba-
tem obtulit, ut ipse Urbanus II in privilegio eidcm Alberto abbati a. 1094
concesso (n. 1) narrat. Monasterium ss. Gervasii et Protasii a monachis ex
ordine s. Benedicti administratum ost usquo ad a. 14S4, quo ab Innocentio VIII
congregationi eremitarum b. Hieronymi, teste Lubinio p. 227. addictum est.
Montebellenso monastcrium. licet in altera Padi H. ripa in territorio
Papiensi situm, ad Placentinum episcopatum pertinuit.
Recensetur ab Albino et Cencio in Libro censuum S. R. E. (ed. Fabre-
Duchesne II 114; I 116):
„Ecclesia sanctorum Gervasii et Protasii I coreum et I denariuni
[I denarium et faculam]"
et iterum, mutato censu (cf. n. 4):
„Ecclesia de Montebello II solidos Luconses'-'.
Privilegia, quae sequuntur, Campi in archivo monachorum se vidisse
testatur. Nos vero unum Alcxandri III privilegium (n. 4) in tabulario
ecclesiae maioris Placentinae invenimus.
B = Cop. Piacenza Arch. capitolare.
1 Roma 1094 iun. 29
TJrbanus II Albcrto abbati: suscipit b. Gervasii ecclesiam infra castrum q. d.
Monsbellus constructam , quam quidam Hubertus miles cum parentibus suis
ad hoc ei concessit, ut b. Petro offerret, sub apost. protectione, et concedit
iu8 eligendi abbatem, sub censu cerei cum denario per singulos annos Latera-
nensi persolvendo palatio. — Sicuti irrationabilia. Dat. Romae '.\ kal. iul.,
a. D, 1094, ind. 2, pont. d. Urbani II pp. a. 7.
Ed. Campi 1 5JH n. 105. — Begg. Poggiali Mem. IV 24. J. 4136. JL. 5526.
*2 Cremona 1148 iul. 7
Eugenius III concedit Gratiano abbati privilegium protectionis.
Begg. Campi 1 422 = Poggiali Mem. IV 210. JL. —.
*3 Benetmnfo 1156 mart. 10
Hadrianus IV concedit ad exemplar Eugenii (n. 2) Gratiano abbati privi-
legium confirmationis, specialiter decimas ab Aldono b. m. Placentino ep.
concessas et ius recipiendi clericos liberos.
Begg. Campi II 9 = Poggiali Mem. IV 242. JL. — .
4 Segni 1179 aug. 3
Alexanderlll [AlbizoniJ abbati etc: ad exemplar Eugenii (n. 2) suscipit
mon. ss. Gervasii et Protasii de Montebello sub apost. protectione, confirmat
possessiones propriis expressas vocabulis et donationem ab Aldone b. m.
Placentino ep. factam; statuit, ne quis infra fines parochiae cappellam seu
534 Piaceiiza.
oratorium de novo construere audeat, concedit ius eligendi abbatem et
sepulturam liberam; indulget. ut fratres pro cereo et nummo uno, sicut a fe.
me. Urbano statutum est (n. 1), 6 nummos veteris monetae Mediolanen. apost.
sedi annis singulis persolvant. — Quotiens illud a. Ego Alexander etc.
Subscr. 10 card. Dat. Signiae p. m. Alberti S. R. E. presb. card. et canc,
:) non. aug., ind. 12, inc. d. a. 1179, pont. v. d. Alexandri pp. III a. 20.
B s. XIII. — Ed. Gott. Nachr. 1900 p. -52 n. 31 ex B. — Reg. Campi II 51. JL. — .
Doinus hospitalis s. Bartholoinaei de Crema.
Placentinum territorium olim ultra Padum fl. se extendebat. ubi ecclesia
de Palatio Apiniani cum cappella Cremae ad eandem plebem pertinente,
hodie Pdlazzo Pignano. sita erat, cuius sacpius in Placentinis chartis mentio
fit; cf. Campi I 310; C. Bianchessi Palazzo Pignano e la sua chiesa parroc-
chiale (Crcma 1910). A. 1579 vero haec Placentinae dioeceseos pars novo
(^remensi episcopatui addicta est.
Domus hospitaUs s. Bartholomaei de Crema Cruciferorum erat, ut
Gregorii IX amplissimum privilegium magistro et fratribus Cruciferis indultum
(ed. Auvray Les reg. de Grcgoirc TX 1. 1 123 n. 209) docet (cf. supra p. 284).
Privilegia vero Romanorum pontificum domui s. Bartholomaei concessa prorsus
desiderantur. Superest tamen de ea notitia in Cencii Libro censuum S. R. E.
(ed. Fabre-Duchesne I 117):
„Hospitale sancti Bartholomaei de Crema XII denarios".
Verlag der Weidmaiiiischen Huchhandluug iu Berliu.
MONIMENTA GERMAxMAE HISTORICA.
INDE AH ANNO CHRISTJ QlHNGENTESmO USQIJE AD ANNUM
MILLESIMUM ET QUINGENTESIMUM
KDIDIJ'
SOCIETAS APERIENDIS FONTIIU^S ilEKirM GERMANICARUM
MEDII AEYI.
E p i B t o 1 a e.
Tomi I pars 1: Gregorii 1 Papae rogistruni cpistolaruiii tonii l pars l,
Libri I— TV. Edidit Pauhis Ewald. (VIII u. S. 1 — 2hU.) 1S87. 9.^.
Tomi I pars 2: Gregorii I Papa(> registruni opistolarum tomi I pars 2.
Libri V— VII. Post Pauli Ewnldi obinmi odidit L. M. Hartmann.
(VII u. S. 281 — 491.) 1891. H J&.
Tomi II pars 1: Gregorii \ Papao rogistruin e])istolaruni tomi 11 pars 1.
Libri VIIl TX. Post Pauli Ewtildi obitum odidit L. M. H h rtmann.
(V u. S. 1—234.) 1893. h Ji.
Tomi IT pars 2: Gregorii I T^apao registrum epistolaruni tonii II pars 2.
Libri X — XIA'^ oum ap))ondicibus. Post Pauli Ewaldi obitum odidit
L. M. liartmann. (S. 23."^- 4t>4.) 189r). h J6.
Tomi II pars 3: Gregorii F Papao rogistrum opistolarum tonii II pars 3.
Praefatio ot indiecs. T^ost l*auli Ewaldi obituni edidit L. M. llnrtmann.
Accedit tabula. (XLTTI u. S. 465— G()7.) 1899. h J6.
Tomus III: Epistolao Merowingici et Karolini aevi. Tomus 1. Inest tabula.
(VIT u. 763 S.) 1892. 25 Ji.
Tomus IV: Epistolae Karolini aovi. Tonius TI. Recensuit Ernestus
Duemmler. (VIIT u. 639 S.) 1895. 21.^.
Tomi V pars 1: E))istolae Karoliui aevi, Tomi IIT })ars 1. Rec. Ernestus
Duemmler et Karolus Tlampo. (S. 1—360.) 1898. 12^.
Tomi V pars 2: Epistolao I{arolini acvi. Tomi 111 pars 2. Rec. Ernestus
Duemmloi- et A. do Hirscli-Gcreutli. Inest tabula. (VTl u. S. 361 —
679.) 1899. 11 J6.
Tomi VI pars T: Epistolae Kaiolini aevi. Tomi IV pars 1. Rec. Ernestus
Duemmlor. (S. 1 256.) 1902. ^ J6.
Epistolae saeciili XIII
e regestis pontificum Romanorum
selectae per G. H. Pertz.
Edidit
Carolus Rodenberg.
Tomus I (XVITI u. 786 S.) 1883. 20 A.
Tomus II (XIX u. 626 S.) 1887. \S Ji.
Tomus TIT (XXVTTT u. 807 S.) 1894. 27 .J{.
Verlag der Weidniannschen Enclihandlung in Berlin.
Papsttura imd Kirchenreform.
Vier Kapitel
zur
Geschichte des ausgehenden Mittelalters.
Von
J. Haller
a. 0. Professor aii der Universitat Marburg.
Erster Band, gr. 8. (XX u. 556 S.). 1903. Geh. 12 M.
Arabische Quelleiibeitrage
zur
Geschichte der Kreuzziige
iibersetzt und herausgegeben
von
E. P. Goergens und Reinhold Rohrieht.
Erster Band. Zur Geschichte Salah ad-din's.
gr. 8. (XXIII u. 295 S.). 1879." Geh. 8 M.
Beitrage
zur
Geschiclite der Kreuzztige
von
Beinhold Kohrieht.
Erster Band. gr. 8. (XI u. 346 S.). 1874. Geh. 8 M.
Zweiter Band. gr. 8. (VIII u. 452 S.). 1878. Geh. 10 M.
Deutsche Pilgerreisen
nach dem Heiligen Lande.
Herausgegeben und erlautert
von
Reinhold Rohrieht und Heinrieh Meisner.
gr. 8. (VIII u. 712 S.). 1880. Geh. 20 M.
§it gamfaljtt gaifer |einrid)']5 VIL
tm
§tlberct)clus bcs fober golbutnt fretiircnrts
^cvau^gcgebc» tton ber
Direhtton ber ^. ^reu|?. Staatsarrijtoe.
©rtduternber Xe^t
bearbeitct (unter 33cn»feung bc§ Ittcrav. 3iad)laffc§ toon 2. o. (Slteftcr)
bou
Dr. (S£0r0 Jtrmcr.
2Kit 37 et/romolitt}. uiib 2 ?id)tbrudcn.
gr. 4. (XII u. 120 ©.). 1881. tart. 45 3«.
£x officina aalae Yimariensis typogTapbioa,
■J )
BX 1543 .A25 1906
V.5 ins
Catholic Church. Pope.
I ta 1 i a pont i f ic i a :
sive, Repertorium
AKL-7360 (awab)
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11