ilHl;
^lljilwlil'^:'
feii3JjZ«iffill/Kivi?iaM0X'i^^
^?5<3(4/)ci<r;->(p^/t3
"prc5entc6 bp
..,2d/....- 2).'. i^x^^s^joJ)...^ /.95.5..
^
Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
internet archive
http://www.archive.org/details/lifework1924192700chur
Air. 1.
1924.
ANNS A CHATHAIR.
Bho chionn ghoirid thachair dhomh a bhi
'n am shuidhe aig dinneir laimh ri boirionn-
ach laidir fearail nach fhaca mi riamh
roimhe, agus bho nach b' urrainn domh
amuaineachadh air rud eile air am bruidh-
ninn rithe, thug mi tarruing air Tutank-
amon, agus air bodach na sluasaid a tha a'
cladhach na h-uagha aige. Ach cha robh
fhios aice air an t-saoghal c6 a bha ann an
Tuta.nkamon, agus a thuilleadh air sin, bha
i caoin-shuarach ged nach robh. Chunnaic
mise gu'n do chuir mi mi fhein ann an crois,
agus dh' fheuch mi ri seanchas eile fhaotainn,
ach sin cha leigeadh i leam, agtis b' fheudar
dhomh dol troimh sgonn maith de'n naigh-
ea^.hd m' an do leig i leam stad. Agus air a'
clieann mu dheireadh b'e so a thubhairt i,
"B' fhearr do na daoine ris an abair thusa
bodaich na sluasaid fuireach aig an tigh
agus na garaidhean-cail aca fhein a ruamhar
leo seach a bhi dol do'n Eiphit a shiubhal
chorp is chnamhan is treathlaich gun fheum."
Bha am boirionnach laidir fearail, is cha
robh de mhisnich agam-sa na dheanadh
argumaid rithe, ach 'n am shuidhe anns a'
chathair so, agus uile mhnathan an t-saoghail
air taobh-a-muigh na comhladh, faodaidh
mi saorsa m' inntinn agus mo choguis a
ohleachdadh, agus a radh gu farumach, nach
b' urrainn an t-sluasaid obair eile fhaotainn
is aighearaiche do'n fhear a tha air a cul,
no is buannachdaile do'n t-saoghal, na bhi
a' cladhach nan uaighean anns an Eiphit.
Tha meas mor agam-sa air bodaich na sluas-
aid, agus tha mi a' creidsinn gur airidh an
duine a thilgeas aon leus beag soluis air na
laithean a dh' aom air barrachd urraim na
g6d a thogadh e Ian poUaig de bhuntata leis
an t-sluasaid. Cha tig mac an duine beo
air buntata no currain a mhain.
Ach ged tha gu leoir anns na paipearan
mu Thutankamon cha robh e idir 'n a dhuine
cho glic no cho comasach ri 'athair-ceile,
Akhnaton. B'e Akhnaton aon de iongant-
asan an t-seann t-saoghail; bha tuigse is
breithneachadh aige air cursa- a' chruthach-
aidh agus air diomhaireachd na diadhaidh-
eachd nach 'eil aig moran dhaoine an diugh
fhathast. Bha e fada na bu ghlice na am
Morair Birkenhead, oir cha robh e a', creid-
sinn ann an cogadh. Tha cuid de bhodaich
na sluasaid am beachd gur ann bhuaith a
fhuair na h-Iudhaich an ceathramh salm'
thar a choig fichead. Ach feumaidh mi a
radh nach 'eil sgoilearan a' Bhiobuill', a'
gabhail ris a' bheachd sin, ged tha iad ag
aideachadh gu bheil ceangal air chor-eigin
eadar an laoidh aig Akhnaton agus salm an
t-salmadair. Cha robh an laoidh air a cur
riamh ann an Gaidhlig, ach tha e furaeda gu
leoir dhomh fh6in sin a dheanamh.
LAOIDH AKHNATOIN.
Tha an saoghal ann an dorchadas mar na
mairbh. Thig na leonihain a mach as a' ghar-
aidh {Salm, civ. 20).
'Nuair dh' eireas tu aig bun-bac na speur teich-
idh an dorchadas ; An sin ni iad uile an obair.
{Salm, civ 22).
Tha na craobhan agus na Iiaibhean fo bhiath
na h-eoin ag itealaich mu'n Ion ....
agus na caoirich a' leumartaich. {Salm, civ. 16).
Sios is suas seolaidh na longan . . . leumaidh
an t-iasg anns an abhainn ann a'd' lathair ; tha
do ghathan ann am meadhon a' chuain mhoir.
(Salm, civ. 25).
Cia lionmhor t' oibre uile. Chruthaich thu
an talamh a reir do mliiann, — daoine, agus
beathaichean agus na tha air 'uachdar.
{Salm, civ. 24).
Chuir thu abhainn anns na nfeamhan, chum
gu'n tigeadh tuiltean air na beanntan ....
a dh' uisgeachadh nan achaidhean. Tha abhainn
nan speur a chum seirbhis nan ooigreach, agus
air son bheathaichean gach uile thir.
{Salm, civ. 13).
Riun thu na h-aimsirean eirigh, is
dealradh, is luidhe. {Salm, civ. 19).
Feithidh an saoghal uile air do laimh ....
An uair a dh' eireas tu bidh iad beb ; an uair
a luidheas tu gheibh iad bas. {Salm, civ. 27).
Rinn an salmadair an t-salm do lehobhah,
ach b' ann do'n ghrein a rinn Akhnaton an
laoidh. Faodaidh e bhith gu robh iad le
cheile air an steidheachadh air laoidh a bu
shine, no gu'm b' aithne do shalmadair
Israeil an t-seann laoidh so, agus gu'n do
ghabh e iasad aisde an uair a bha e a' dean-
amh na sailm, ach eo dhiii tha iad cairdeach.
Fhuaradh an uaigh aig Akhnaton bho
chionn se- bliadhna deug, agus faodar a
chorp fhaicinn an diugh ann am Museum.
A mach o Mhaois cha robh duine auHs an
t-seann t-saoghal a rainig ire cho ard ann
an spioradalachd ri Akhnaton, agus their
cuid gu robh e fada air thoiseach air Maois
fhein. Dh' fheuch e ri beachdan a shluaigh
atharrachadh a thaobh nan diathan d' an
robh iad ag aoradh, agus chuir e air choie
creideamh iir anns an Eiphit. An aite a
bhi ag aoradh do mhoran dhiathan mar a
bha 'aithrichean agus a shluagh, dh' ardaich
■'an ..-duine ud aon dia os cionn nan uile, an
dia Aton. Their cuid gur e Aton a' ghrian,
ach cha b' ann do'n ghr6in a bha Akhnaton
Vrl^^
ag aoradh ach do'n Chunxhachd neo-fhaics-
inneach a tha air a cul. Nach e sin an Dia
d' am bheil Criosduidhean ag aoradh cuid-
eachd, ged is aithne dhuinn tuilleadh d'a
oibre ann an eachdraidh an t-saoghail na
b' aithne do Akhnaton ! An uair a chuimh-
nichear gu robh an duine so beo ceithir
cheud deug bliadhna roimh theachd Chriosd,
faodar a thuigsinn gu robh e fada fada air
thoiseach air a linn fein. Aig am anns an
robh daoine eile a' smuaineachadh gu robh
na diathan coltach riu fhein, ach a mhain
rud beag na bu mhotha, rainig an duine so
air an fhirinn, gur spiorad Dia. Dh' iarr
e air a shluagh Dia iarraidh, cha 'n ann ann
an iobairtean no ann an samhlaidhean, ach
am measg nam fliiraichean agus nan
craobhan, am measg nan eun agus an eisg,
ann an toilinntean an t-samhraidh agus an
t-soluis.
SIOL NA H-EAGLAIS.
Air dha bhi marhh tha e fathast a' labhairt.
Eabh. xi, Jj..
Tha tri duthchanna beag ann a chuir an
saoghal uile fo fhiachan daibh, — a' Ghreig,
agus Canaan, agus Albainn ; agus dhiubh
sin, is ann ri Albainn a tha na cinnich ag
eigheach an diugh, Thigibh thairis agus
cuidichibh leinne. An uair a thoisichear
air cunntas nan daoine a chaidh a mach le
lochran na Firinn do dhuthchannan a bha
'n an luidhe ann an dorchadas, gheibhear
moran de na daoine againn fein 'n am
measg; Mungo Park is Daibhidh Mac an
Leigh; J. C. Paton is Seumas Chalmers;
Raibeart Laws is DomhnuU Friseal ; daoine
mu'm faodar a radh ann an da rlreadh,
gu'n do cheannsaich iad rroghaehdan agus
gu'n d' oibrich iad fireantachd.
Bu mhaith learn aig toiseach bliadhna eile
a' cheud aite air an duilleig so a thoirt do
dhuine a chaidh leis an t-soisgeul do thir
chein. Tha e iomchuidh gu'n deanamaid
an drasd 's a rithist mar a dh' iarr mac
Shirach, gu molamaid daoine ainmeil, ach
tha sin a' togail na ceiste, Co iad na daoine
as fhiach am moladh? Cha ruig mise leas
commandairean aii'm a mholadh, no daoine
mora na Parlamaid, no tighearnan a' mharg-
aidh, no seorsa air bith eile a tha daonnan
ann am beul agus ann an siiilean an t-
sluaigh. Cha 'n 'eil dearmad air a dhean-
amh air an t-seorsa sin uair air bith, ach
tha dearmad air a dheanamh air ar soisgeul-
aichean ann an tirean cein, a chionn nach
'eil an obair-san air a deanamh ann am
follais an t-saoghail ach ann an uaigneas an
fhasaich. Ach ged nach cluinnear an guth
anns na sraidean, agus ged nach aithne do'n
mhor-chuideachd eadhon an ainmean, sud
na daoine a tha ag ullachadh slighe an Tigh-
earna agus a' suidheachadh bunaitean" a
rioghachd air thalamh.
Thug Ardrishaig tiodhlac maith do aobhar
an t-soisgeil anns an linn so, Seumas
Chalmers do na h-eileanan mu dheas, agus
Domhnull Friseal do Africa. Tha seann
chairdeas eadar na h-iasgairean agus an
soisgeul, cairdeas a tha iasgairean na
diithcha a' cumail suas fhathast, air chor
agus gu robh e freagarrach gu leoir gu'n
tigeadh abstoil a Loch Finn.
Thogadh Seumas Chalmers ann am baile
lonaraora, agus is ann anns an sgoil Shabaid
aig Mghr. Meikle, ministir na h-eaglais U.P.,
a rinn e suas inntinn gu rachadh e a mach
mar shoisgeulaiche. Leugh Mghr. Meikle
do'n chloinn litir a bha ann an leabhar na
h-eaglais bho shoisgeulaiche ann am Fiji, ag
innseadh mu chinneach borb a bhiodh a' mort
dhaoine los am feoil itheadh, agus an deidh
dha an litir a leughadh thubhairt e riutha,
" Co aige a tha fhios nach 'eil balach air
chor-eigin an so an diugh a theid a mach
leis an t-soisgeul thuca !"
Bhoidich Seumas Chalmers 'n a chridhe gu
rachadh esan ann, ach cha d'innis e sin do
chach, oir cha robh fhios aige ciamar a
ghabhadh e deanamh. Bha a pharantan
bochd ; cha b' urrainn daibh a chur do'n
Oil-thigh, is cha robh doigh aige air a'
mhinistrealachd a thoirt a mach. Ach far
am bheil an toil laidir agus an cridhe 6g is
dochasach, gheibhear doigh eadhon air na
beanntan a charachadh, agus ged a b'
fheudar dha faighidinn a chleachdadh, mu
dheireadh dh' fhosgail na dorsan roimhe,
agus ann an 1866 sheol e a Lunnainn gvi
Rarotonga, aon de na h-eileanan anns a'
Phacific.
Cha 'n 'eil cuan air an t-saoghal anns a
bheil uiread eileanan ris a' Phacific mu
dheas ; eileanan an aigh far am bheil blaths
is toradh, gun ghrain gun diu idir annta
ach a mhain na daoine a tha 'g an aiteachadh.
Theagamh gur e an t-eilean as fhearr is
aithne do mhuinntir na duthcha so, Samoa,
an t-eilean ani:is an do rinn R. L. Stevenson
a dhachaidh ann an deireadh a laithean,
agus far an do sgriobh e cuid de na sgeul-
achdan gasda a dh' innis Calum na Croige
dha an uair a bha e anns an Ros Mhuileach.
Ged nach robh R. L. Stevenson ro thoigheach
air ministearan no air eaglaisean bha meas
mor aige air Seumas Chalmers. An deidh
dhaibh tachairt air a cheile thall air taobh
eile an t-saoghail sgriobh Stevenson dhach-
aidh, " Cha b' urrainn do dhuine air an
t-saoghal eolas a chur air Seumas Chalmers
gun ghaol a ghabhail air. Tha gu leoir de
fhailingean ann, coltach ruinn uile, ach tha
e cho mbr ri eaglais." Ciod a b' fhearr a
b' urrainnear a radh mu dhuine air bith na
sin, oir tha an eaglais 'n a fianuis air na
nithean a tha fior is urramach is u>^sal.
Tha moran dhaoine an duil nach
'eil dad r'a dheanamh aig soisgeulaichean
am measg nan cinneach ach am Biobull
a leughadh agus a mhineachadh dhaibh. Ach
m' an gabh am Biobull a bhi air a leughadh
dhaibh, feumaidh e a bhi air a thionndadh
do'n chanain a tha iad a' bruidhinn, agus
m' an gabh sin deanamh feumaidh an
soisgeulaiche a chanain ionnsachadh. Anns na
duthchannan ud feumaidh an soisgeulaiche
fichead ceaird a bhi air a laimh ; tha e 'n a
mhinistir, 'n a mhaighstir sgoil, 'n a shaor,
'n a ghobhainn, 'n a mhai'santa, 'n a bhaill-
idh, 'n a dhotair. A thuilleadh air inn-
leachdan eile a ghabh Seumas Chalmers air
na daoine ud a theagasg thoisich e air
paipear-naigheachd a dheanamh air an son
le lamhan fhein. Cha robh am paipear-.
naigheachd mor gun teagamh, ach bha e mor
gu leoir airson nan droch sgoilearan a bhiodh
'g a leughadh. Theagaisg e na boirionnaich
ann am banachas-tighe, agus na firionnaich
ann an obair fearainn, ach cha robh e fur-
asda dha leigheas fhaotainn air son na leisge
a bha ceangailte riu.
An deidh dha saothrachadh deich bliadhna
ann an Rarotonga chaidh e do Phapua, no
mar theirear ris mar is trice, do New
•Guinea. A mach o Astralia, is e Papua
■eilean as motha air an t-saoghal ; tha e a
thri uiread Bhreatuinn. Tha aon abhainn
ann a tha se ceud mile air fad, agus tha an
t-eilean uile gu leir cho maith a thaobh side
is gruinnd, 's nach robh ann an tir a'
gheallaidh ach fonn bochd laimh ris. Ach
bha an sluagh fad air an ais ; aig an ire anns
an robh Breatunn an uair a bha ar n-aith-
richean a' fuireach anns na coiltean agus a'
tighinn beo mar na beathaichean.
Cha robh eolas aca air an t-saoghal neo-
fhaicsinneach ach a mhain so, gu robh iad a'
■creidsinn gu robh e Ian de dhroch spioradan
a dh' fhaodadh cron a dheanamh orra. Ma
bha greim de'n loinidh a' tighinn ann an
druim seann chaillich, is e droch spiorad a
bha an sas innte; ma bha cearc no muc a'
faotainn a' bhais agus gun fiughair ris, is
■e droch spiorad air chor-eigin a bha a'
Tiochdadh a mhioruin do'n teaghlach. Bho
am breith gu am bas, bha iad fo dhaorsa an
«agail ; eagal aig aon bhaile roimh bhaile
■eile ; eagal air gach duine roimh a choimh-
earsnach ; agus eagal orra uile roimh na
spioradan neo-fhaicsinneach a bha 'g an
cuartachadh. Do dhaoine a bha fo bhuaidh
eagail mar bha na daoine ud, cha robh e
furasda do Sheumas Chalmers creideamh a
dhusgadh 'n an cridheachan ann an Dia
trocaireach is gradhach. Bha e do-chreid-
sinn le "moran diubh nach robh Athair nan
spioradan a' gabhail thachd ann an cron a
dheanamh air cloinn-daoine; theireadh iad
nach b' fhiach dha cumhachd a bhi aige mur
faodadh e cluich le daoine mar a chluicheas
an cat ri luch. Ach a mheud dhiubh 's a
chreid an soisgeul, bha iad air an saoradh
bho chumhachd an eagail, agus air an saor-
adh cuideachd bho na droch cleachdanna a
bha aig an aithrichean.
B'e an cleachdadh a b' uamhasaiche a bha
aca uile gu leir, gu'm biodh iad ag itheadh
feoil dhaonda. B' fhearr leo i na sitheann.
A' cheud tigh anns an d' fhuirich Chalmers,
gus am biodh tigh dha fhein air a thogail,
bha na ballachan aige air a dheanamh
riomhach le claiginn dhaoine. Cho luath 's
a chaidh e air tir bha sgaoth dhiubh mu'n cu-
airt air, le boghachan is saighdean is sleagh-
an 'n an lamhan, ag iarraidh air a sporan
a liubhairt air neo gu'm mortadh iad ©. Dh'
fheumadh deagh chridhe a bhi aig duine gus
a larach a sheasamh am measg dhaoine de'n
t-seorsa sin, ach bha sin aig Chalmers, agus
thubhairt e riu anns an aodann, nach robh
eagal no giorag air romhpa. Thubhairt e
gu'n d' thainig e thuca mar charaid le deagh
sgeul an t-soisgeil ; gu'n d' thainig e gun
armachd cuideachd. Chuir so air an ais
ia,d, oir tha freumh beag de'n uaisle anns
a' choguis nadiirra, ged nach biodh a,' chog-
uis ach ann an com trusdair.
Uigh ar n-uigh dh' fhas e eolach air gne
is doighean nan daoine, agus dh' fhas iadsan
eolach air an duine gheal. Ach ged a bha
an fheadhainn a ghabh ris an t-soisgeal,
anabarrach dileas dha, cho dileas 's gu'n
dionadh iad e gu bas, dh' fheumadh e
daonnan a bhi 'n a earalas air each. A
h-uile uair a rachadh e do bhaile ur, bha e
a' ruith cunnairt, air chor agus gu'm feum-
adh e, a la agus a dh' oidhche, suil a bhi ann
an cul a chinn. Bha iad uile 'n am meirlich ;
cha mhor nach tugadh iad dheth an t-aodach
a bha viime. Bha da ni a bhiodh e a'
gleidheadh 'n a phocannan air son a thoirt
daibh, tombaca is salann. Bheireadh iad
an leth shuil air crioman tombaoa, agus b'
fhearr leo greim salainn na siiicar. Bhiodh
diadhairean na h-eaglais a chuir a mach
Chalmers do Phapua air uairean a' gearan
gu robh e a' cosg tiiilleadh 's a choir de
thombaca, ach bha an tombaca 'na mheadhon
air gean-maith a chosnadh dha bho dhaoine
nach bu mhaith dha a bhi 'n an eisiomail
an uair a bhiodh an Carghus orra. Bha
an sluagh borb is fuilteach gun teagamh.
ach bha Chalmers 'n a dhuine cho cairdeil
'& gu'n do tharruing e thuige fhein iad gu
h-iongantach. Cha robh fiughair aige gu'm
faicteadh nilorbhuilean ann am Papua, no
gu'n tachradh ann ionghnaidhean mar a
thachair air la na Caingis; bhiodh e ag radh
nach robh doigh eile air na h-eileanan ud
a chosnadh do Chriosd ach an aon doigh so,
teachdairean Chriosd a bhi nochdadh gradh
is irioslachd am Maighstir 'n am beatha
f^in. Far am bheil an siol sin air a chur
bidh fas is cinneas daonnan.
Ann an 1886 thainig e air ais do'n duth-
aich so, air iarrtus a' chomuinn a chuir a
mach e. Cha robh e fhein air son tighinn
a nail idir, oir bha e an dull gu robh e air
fas tuilleadh is ooltach ris na daoine a bha
e 'n am measg, agus gu robh e an deidh
modhannan na h-Alba a cball, 'n a bhiadh
agus 'n a aodach. Ach bha an Comunn air
son cothrom a thoirt dha stad d'a obair fad
bliadhna, lagus cothrom a thoirt daibh fein
seanchas a dheanamh ris agus a bheachd
fhaotainn air nithean a bhuineadh do aobhar
an t-soisgeil air feadh an t-saoghail. B'e
sud a.' bhliadhna gun fhois do Sheumas
Chalmers ! Air feadh na rioghachd uile bha
na miltean a bha air son fhaicinn agus a
chluinntinn, oir bha iad a' cluinntinn bho
chionn bhliadhnachan bho luchd-turuis a
thainig air an ais as na h-eileanan mu dheas
mu'n obair a bha an soisgeulaiche so a'
deanamh am measg nan cinneach ann am
Papua, na doighean neonach a bha aige air
an riaghladh, agus an t-ughdarras a bha
aige 'n am measg. B' fheudar dha dol
troimh na bailtean mor, a dh' innseadh do
dhaoine m'a obair, agus troimh bhailtean
beaga cuideachd. Ann an lonaraora
thainig ochd ceud duine a mach a dh' eisd-
eachd ris, agus Mac Cailein fhein air an
ceann.
Bha Breatunn a' tagar coir air pairt de
eilean Phapua, agus a thaobh 's gu robh
Seumas Chalmers 'n a righ beag anns an
aite co-dhiu, thairg luchd-comhairle na Par-
lamaid posta dha ann an seirbhis na Banrigh
ann am Papua. Ach cha ghabhadh e e; b'
fhearr leis dol air ais mar shoisgeulaiche.
Bha e cinnteach nach 'eil rud air an t-saoghal
cho cumhachdach gus daoine a thogail as an
dorchadas agus as an aineolas ris an t-
eoisgeul, agus bhiodh e ag radh cuideachd,
gu'm bu mhaith do Bhreatunn na'n cuireadh
i a soisgeulaichean a dh' ionnsuidh nan
duthehannan thall m'an cuireadh i a mach
thuca a marsantan, agus a saighdearan, is
daoine eile a tba air thoir an fhortain. Cha
'n 'eil teachdairean an t-soisgeil iomlan na's
mo na daoine eile, ach co dhiu cha 'n ann
air ghaol buannachd a tha iad a' dol a mach ;
cha 'n ann a reic uisge-bheatha, no calico
grod, no gunnachan, no opium, ach a thoirt
daibh focal na beatha. Eadhon ann am:
Papua b'e deoch laidir namhaid a bu mhiosa
a thachair air Seumas Chalmers. Bha uisge-
beatha Bhreatuinn air a chur a mach thuca,.
a chur cuthach anns na h-eanchainnean aca.
Gheibh an deoch buaidh daonnan air an
duine dhubh, oir tha e cho neo-stuama ri
paisde. Ach ciod a theirear ris an duine
gheal a chumas ris an duine dhubh na dh'
olas e, air ghaol na sgillinn !
Na coig bliadhnachan mu dheireadh a bha
e thall dh' fhuiling e moran trioblaid 'n a
thigh, agus 'n a bhoidhig, agus 'n a inntinn.
Bha a bhean tinn ; bha loinidh is fiabhrus 'ga
phianadh fhein, agus bha an obair trom
trom. Bha e a' dol am measg threubhan
coimheach, a' feuchainn ri dorsan ura fhos-
gladh do'n t-soisgeul, ach bha na treubhan
gin fuar is borb ris. Air uairean bhiodh ©
fhein agus a bhean da cheud mile o'n duine
gheal a bu dluithe dhaibh, air an cuartach-
adh le daoine as nach b' urrainn daibh
earbsa a chur aon mhionaid. Dh' fheumadb
e lair uairean a shuilean a chumail fosgailte
an uair a bhiodh e ag urnuigh, air eaga-I
gu'n cuireadh duine de na bha 'ga eisdeachd
saighead ann, no gu'm buailteadh tuagh air
anns a' cheann.
Ann an 1900 shiubhail a' bhean; dh' <fhag
sin e aonaranach gun chompanach, ach cha
b' fhada a bha iad dealaichte, oir bha e
fhein air a mhort an ath bhliadhna. Tha e
coltach gu'n deachaidh cuid de na treubhan
borb ud ann an co-bheinn, gu'm marbhadh
iad na daoine geala; fhuair iad coth'rom air
Chalmers agus duine eile a bha comhla ris,
agus mhort iad iad. Thug iad an cuirp do
na mnathan gus am bruich agus an itheadh.
Chuir Breatunn long-chogaidh a mach 'g am
peanasachadh, agus ann an aon de na bailt-
ean anns an deachaidh na seoladairean air
tir fhuair iad deich mile claigeann. Bail©
nam mortairean da rireadh.
Ach ged tha Seumas Chalmers marbh, tha
© fhathast a' labhairt. Tha e a' labhairt ri
daoin© oga gu sonruichte ; agus is e so a tha
e ag radh riu, nach 'eil seirbhis air an t-
saoghal cho urramach ri seirbhis a dheanamh
do rioghachd Dhe, agus gur e na daoine as
fhiach am moladh, na daoine a tha toileach
cruadal fhul^ng lair sgath Chriosd.
An uair a chaidh an naigheachd a mach
gu'n do mhortadh e thairg fear de na bha air
am iompachadh leis ann an Rarotonga dol
do'n bhaile anns an do mharbhadh e, agus
a bheatha a chur seachad ann, a chur iomp-
aidh orra aithreachas a dheanamh agus
gabhail ris an t-soisgeul. Sin mar tha an
eaglais a' fas, air a togail air fuil nam
martarach.
Air. 2.
1924.
AN DIADHAIDHEACHD FHIORGHLAN.
Is i so an diadhaidheachd fhiorghlan agus
neo-shalach am fianuis Dhe agus an Atliar,
dilleacJidain fhiosrachadh 'n an triohlaid. —
Seumas, i 27 .
Air la Nollaig anns an eagiais, agus sinn
cruinn gu bhi toirt molaidh do 'n Tighearna
gu'n do rugadh an leanabh naomh ann am
Betlehem, ohruinnich sinn suim airgid agus
chuir sinn e gus na Tighean-fasgaidh aig
Quarrier aig Drochaid-Weir, far a bheil e
a' deanamh obair mhor is iongantach air
son cloinne a chaill am parantan. An cois
na litreach a thainig air ais thugainn air son
ar tabhartais, bha leabhar beag anns a bheil
cunntas air a thoirt air obair na h-iochd a
tha dol air aghaidh aig Drochaid-Weir. An
raoir fhein leugh mi an leabhar so, agus bu
mhaith learn iomradh a dheanamh air anns
an aireamh so, an dochas gu'n cuidich an
fbeadhainn sin d'ar luchd-leughaidh as urr-
ainn a dheanamh, agus nach 'eil 'ga dhean-
amh cheana, an obair Chriosdail so.
Anns a' bhliadhna 1874 thainig D. L.
Moody a nail do 'n duthaich so, agus ann
an lorg a theachd bha diisgadh ann an
Albainn a dh' ath-bheothaich na h-eaglaisean
uile ; diisgadh a dh' fhag toradh 'na dheidh
a chithear gus an la an diugh. Tha e air
a radh gu'n d' thug an diisgadh sin do'n
eagiais Shaoir na foirfich a b' fhearr a bha
riamh aice, agus gur e Moody a shabhail i
o'n tiormachd a bha bagairt oirre an uair
a thoisich a ministearan air an sgoilearachd
iir. Biodh sin mar a bhitheas e, ach co dhiu
b'e 1874 bliadhna na saorsa agus na slainte
ann an Albainn.
An uair a thainig D. L. Moody do Ghlaschu
bha e air a bhioradh 'n a chridhe le seall-
aidhean a chunnaic e air na sraidean, clann
bheag is neul an acrais air an aodainn, gun
stiall de'n aodach orra, cas-riiisgte is ceann-
ruisgte. Ghairm e coinneamh ach an gabh-
adh dad deanamh air an son. Am measg
nan daoine a chaidh do'n choinneamh sin
bha Uilleam Quarrier, duine aig an robh
gaol air na leanaban, agus a bha cheana a'
deanamh a dhichill gus cobhair a thoirt
daibh. Bho thainig e gu ire duine bha e
'na inntinn toiseachadh air na dilleachdain
a thearnadh le dachaidh iir a thoirt daibh
ann an Tighean-fasgaidh a bhiodh air an
togail air an son. Dh' innis e do chach ciod
a bha 'n a inntinn, agus thug iad uile am
beannachd dha. Cheannaich e da fhichead
acair de fhearann aig Drochaid-Weir, agus
thoisich e air na Tighean-fasgaidh a tkogail,
a reir mar bha comag aio:e dol air aghaidh.
Ann am beagan bhliadhnachan bha deich
Tighean aige, agus iad uile Ian de chloinn.
Ach a h-uile bliadhna bha an obair a' fas,
is bha daoine caomhail eile 'ga chuideachadh
cho fialaidh 's nach b' fhada gus am b'
fheudar dha tuilleadh fearainn a cheannach.
Dh' fhas an aon bheag 'na mile, agus na
deich tighean 'n am baile mor, oir luathaich
an Tighearna an obair 'na thrath. An
diugh tha oighreachd bheag aca, se fichead
deug acair air a bheil tri fichead 's a coig
deug de thighean, agus corr air da mhile
duine annta. A thuilleadh air fasgadh a
thoirt do dhilleachdain agus do chloinn eile
a tha gun chiil-taice tha na tighean-didein
so a' gabhail ri truaghain eile, ri daoine air
a bheil caitheamh no an tinneas-tuiteamach
agus nach h-urrainn an aire a thoirt daibh
fein.
• Gus an obair mhaith so a chumail air a
h-aghaidh tha £70,000 a dhith orra a h-uile
bliadhna, ach ged a tha an t-suim mor, tha
iad a' faotainn an airgid gu reidh, agus cha
robh iad riamh ann an ainbheach. Coltach
ri Seoras Miiller a bha ann am Bristol, agus
ri Mairi Slessor a bha 'n a soisgeulaiche ann
an Calabar, cha 'n 'eil iad a' gabhail doigh
shonruichte air bith air an airgiod so a
thrusadh ach a mhain gu bheil iad 'g a iarr-
aidh air Dia ann an urnuigh, agus tha an
iarrtus air a thoirt daibh. Tha mor an
dhaoine ann nach creid facal dheth so, a
shaoileas nach 'eil ann ach faoineas no
eadhon ladarnas ar taic a leigeil ri Dia anns
an doigh so agus ar ciiisean fhagail 'n a
lamhan. Tha fhios agam gle mhaith nach
cuireadh dad a b' urrainn mise a radh riu
as am beachd iad, agus mar sin cha teid mi
ann an argumaid riu, ach is e so aon ni a
their mi, nach ann aig na t-anacreidich a
tha am fiosrachadh as fhearr air doighean is
oumhachd an Tighearna ach aca-san a tha
cur an uile earbsa ann. " Tha run-diomh-
air an Tighearna aca-san d'an eagal e."
Duine a tha a chridhe socruichte air Dia^
agusi 'anam aonaichte is coisrigte d'a sheir-
bhis, sin agad duine a chuireas beanntan as
an rathad le urnuigh.
Uile gu leir fhuair corr is seachd mile deug
de chloinn (17,824) dachaidh bhlath is oilean-
achadh diadhaidh anns na Tighean so, agus
dhiubh sin bha 6.607 air an cur a mach do
Chanada, a dhol air ceann an cosnaidh.
Shoirbhich an saoghal gu maith le cuid
dhiubh, agus a h-uile bliadhna tha iad a'
cuimhneachadh nan Tighean-fasgaidh aig
Quarrier, a thog as a' chlabar iad agus a
shocruich an casan air a' charraig. Bho
gach diithaich fo'n ghrein, agus leis gaeh
6
P'osta, tha litrichean de 'n t-se6rsa so a' tigh-
inn gu Drochaid-Weir o dhaoine aig a bheil
spiorad Chriosd 'n an cridhe.
Hankow ann an China.
" Tha mi a' cur thugaihh coig puinnd
Shasunnach le mo hheannachd. Na hithihh
aig an dragh fios-freagairt a thoirt do'n
litir so, oir cha 'n aithne dhuihh mi agus
cha 'n aithne dhomhsa sibhse. Ach chuala
m,i mu 'n ohair a tha sibh a' deanamh as
leth na cloinne, agus hu mhaith learn heagan
cuideachaidh a dheanamli leihh."
Is e so obair an Tighearna, da-rireadh ;
obair a dh' fhaodas a bhi air a h-ainmeach-
adh maille ris na h-iongantasan a leiighar
ann an Gniomharan nan abstol, toradh an
Spioraid Naoimh. Tha cuiniline agaibh air
an fhacal a thubhairt Lucas ann an toiseach
an leabhair sin, " na nithean," ars' esan,
" a thoisich Criosd air a dheanamh."
Thoisich obair Chriosd bho chionn dluth air
da mhile bliadhna, ach cha do sguir i fhathast
agus cha sguir i gu brath gus am bi toil Dhe
air a deanamh air an talamh mar tha i air
a deanamh ann an neamh. Cha 'n e toil
Dhe gu'm biodh paisdean a' fulang an
acrais, ach ciod am meadhon a tha, aig Dia
air a thoil a chur an gniomh ach lamhan
caomhail is cridheachan fial a shluaigh? " Is
mise an fhionain," arsa Criosd, " agus is
sibhse na geugan." Tha am facal sin domh-
ain is brioghnxhor, agus tha e a' oiallachadh
rud no dha, ach am measg nithean eile tha
6 a' ciallachadh so, gur e luchd-leanmhuinn
Chriosd an diugh, ann an da-rireadh, a
lamhan agus a chasan leis a bheil an Slan-
uighear a' dol a mach air thurusan na
trooair. M!a tha cridheachan .sipiocaoh
againne, is lamhan duinte, is casan mall,
nach 'eil sinn a' cumhannachadh trocair an
Tighearna, agus a' cur bacadh air 'obair?
Tha an sean-fhacal ag radh nach cron e
ann an duine a bhi fial, agus tha an soisgeul
ag radh an ni ceudna. Cha toigh le Dia
daoine beag cumhann spiocach nach smuain-
ich latha 's a' bhliadhna ach orra fhein,
ach is toigh leis daoine anns a bheil iochd.
Tha e fein lochmhor is uasal, agus ghradh-
aich e an saoghal cho mor 's gu'n d' thug e
seaohad a Mbao.
Tha iomadh doigh ann anns am faod
duine spiorad na diadhaidheachd a nochdadh,
ach dha 'n aithne dhomhsa doigh as fhearr
na 'n doigh a chomhairlich an t-abstol
Seumas duinn an uair a thubhairt e, " Is e
so an diadhaidheachd fhiorghlan agus neo^
shalach am fianuis Dhe agus an Athar,
dilleachdain fhiosrachadh 'n an trioblaid."
Ma shoirbhich Dia leat, a leughadair, agus
gur h-urrainn duit a dheanamh, cuir do
lamh 'n ad phoca agus thoir cuideachadh do
na doine a tha cuideachadh nam paisdean
anns na Tighean-fasgaidh aig (^uarrier ann
an Drochaid-Weir.
ANNS A CHATHAIR.
Tha mi dol a dh' innseadh dhuibh naigh-
eachd a tha gle neonach, ach air eagal gu'n
saoil sibh gur e Calum na Croige a dh' innis
dhomh fhein i, bu mhaith learn a radh nach
6 idir ach Seonaid Eachainn. Agus o6
urrainn as fhearr na Seonaid?
Theagamh gu bheil cuimhne agaibh gu'n
d' innis mi dhuibh an uiridh gu robh an t-
Urr. Niall Mac Pharlain, B.D., air a
shuidheachadh ann an Cille-Sgumain. Cha
chuala mise riamh e a' searmonachadh. ach
bidh mo sheann bhan-oharaid, Seonaid Each-
ainn, ag innseadh dhomh gu bheil e anab-
arrach cuimseach leis na sean-fhacaiL agus
gu'm bi e daonnan 'g an uisneachadh anns
an t-searmon Ghaidhlig. Air feasgar Sab-
aid, aig an am anns an robh an duthaich a'
taghadh bviill na Parlamaid, bha e a" sear-
monachadh air a' cheann-teagaisg, " Bithidh
eolas agaibh air an fhirinn, agus ni an
fhirinn saor sibh," agus am measg nithean
eile a thubhairt e, dh' aithris e an rann so,
Tha 'n fhirinn gu cliuteach sona,
Cha chron air duine bhi fial,
'S fhearr beagan anns an onoir
Na 'n donas is ceithir cheud.
Co a bha 'n a shuidhe ann an eaglais Chille-
Sgumain air an fheasgar ud ach Sir loctan
Nimrod, sealgair cumhachdach an lathair an
Tighearna, agus e air tighinn a nail as an
Oban a ghleidheadh coinnimh ann an Cille-
Sgumain, oir bha e ag iarraidh a steach do'n
Pharlamaid.
Bha Sir loctan moran na b' eolaiche air
balgairean is cearcan-fraoich na bha e air
riaghladh na duthcha, agus na'n leighteadh
leis, b'e Tigh nan Cumantan an t^aite mu
dheireadh air thalamh a dh' iarradh e dol
ann. B' fhearr leis aon la a' ruagadh
shionnach na mile la ann an cuirtibh na
Parlamaid. Ach chuir daoine eile an cinn
r'a cheile agus chuir iad romhpa gu'm feum-
adh Sir loctan dol do'n Pharlamaid, a
chumail Lompaireachd Bhreatuinn air a
casan agus a chumail nam Bolseabhaicean fo
smachd. Bha deagh charaid 's a' chiiirt aig
na daoine sin anns a' mhnaoi aig Sir loctan,
oir bha a cridhe-se an geall air faotainn do
Lunnainn, agus mar sin bha an duine truagh
eadar a' bhaobh 's a' bhuarach. Mu dheir-
eadh dh' aontaich e leo, agus ann an nine
ghioirid, bha e anns a h-uile paipear naigh-
eachd anns an duthaich gu robh Sir loctan
Nimrod a' faireachduinn gu robh na h-
amannan cho cunnartach agus cor an luchd-
oibre cho cruaidh 's nach b' urrainn da
fuireach 'n a thosd. B'e sin an t-aobhai- gu
robh e a nis 'ga thairgsinn fhein do Shiorr-
amachd Rabhasda, ag iarraidh gu'n cuireadh
iad suas do'n Pharlamaid e.
An sin thoisich na cuibhlean air dol mu'n
ouairt; anns na paipearan naigheachd, aii'
ballachan nan tighean anns na sraidean, air
dorsan eaglaisean is cheardach, air craobhan
ri taobh an rathaid mhoir, bba dealbli Shir
loctain air a chrochadh agus a bhuadhan
comasach air an cur an ceill. Cha robh
fhios aige air an t-saoghal co a bha deanamh
sin; ach eadar luchd-lagha, is luchd-labhairt,
is gillean-freasdail, is gillean-ruith, is
gillean-gnothuich, is pearsachan eile a bha
air son an gob a chur anns a' phoit, mar a
■chruinnicheas na h-iolairean a dh' ionnsuidh
na closaich, bha reiseamaid de dhaoine beaga
-a' cur nan cuibhlean mu'n cuairt, agus
fiughair aca uile ri paigheadh. Cha robh aca
ach aon phort, Gu ma fada beo an Righ ! Gu
ma fada beo Sir loctan !
B' ann air feasgar Diluain a bha a'
•ohoinneamh aige ann an Cille-Sgumain.
Bha an tigh-sg'oil Ian ; am Baillidh anns a'
•chathair agus Tom Eliot r'a ghualainn.
Thuirt an Baillidh gu'm faodadh iad a bhi
uasal asda fhein leithid Shir loctan Nimrod
fhaotainn mar bhall Parlamaid air son na
Siorramachd, duine aig an robh meas air
an fhirinn agus air an onoir, agus ciod eile
a bha dhith air muinntir na duthcha so ach
fir inn is onoir? "Duine air bith," ars'
am Baillidh, " a bheir d'a luchd-duthcha an
fhirinn, agus an fhirinn uilfe, agus gun dad
ach an fhirinn, mar a tha Sir loctan a' toirt
daibh, sin an duine a dh' fhaodar a bhi
cinnteach gu'm bi e air a thaghadh leo."
An uair a sheas Sir loctan air beulaobh
nan daoine bha choslas air gu'n do chaill e
a' chainnt. Fad da mhionaid cha d' thainig
diog as a bheul. Shaoil cuid nach robh e
gu maith, agus shin Tom Eliot do'n Bhaillidh
placaid a bha aige 'n a phoca. Ach cha robh
feum air a' phlacaid : cha robh dad cearr air
Sir lootan ; cha robh e ach a' deanamh suas
'inntinn. Tha e ooltach nach 'eil e idir oho
furasda inntinnean a tha air an oileanach-
adh ann an ruagadh nan sionnach a dhean-
amh suas ri inntinnean eile.
B' fhearr leis nach deachaidh e do'n
•eaglais an raoir ; bho na chual e an rann
nd aig Donnacha Loudin chaill e a thlachd
anns an da oraid a dh' ionnsaich e air a
theangaidh ; bha amharus aige nach robh
■cuisean na rioghaohd idir cho soilleir 's a
bha iad air an deanamh leis an fhear-lagha
a rinn iad. Dh' fheuch e ri eaglais Chille-
■Sgumain a chur a mach as 'inntinn, ach a
dh' aindeoin a chridhe bha facal an abstoil
Eoin 'g a ruagadh, mar a bhiodh e fhein a'
ruagadh nan sionnach, — ni an fhirinn saor
Mhh — , agus bha Donnacha Loudin 'g a
ruagadh cuideachd,
Tha 'n fhirinn gu cliiiteach sona,
Cha chron air duine bhi fial ;
'S fhearr beagaij^ anns an onoir
Na 'n dofias is ceithir cheud.
Agus a nis bha am fear-cathrach aige fhein,
Baillidh Chille-Sgumain, air taobh nan
abstol agus nam bard, is tart 'n a anam air
sion na firinn. " Duine air bith," ars'
esan, " a bheir dhuinn an fhirinn, agus an
fhirinn uile, agus gun dad ach an fhirinn,
sin an duine a thaghar leinn." Fad da
mhionaid bha Sir loctan Nimrod ann an
iom-chomhairle, ach an sin ghlan e a chliabh
agus labhair e.
" A mhuinntir Chille-Sgumain, thug mi
an aire gu'n do bhuail sibh uile 'ur basan
an uair a thuirt am Baillidh nach 'eil dad
eile a dhith oirbh ach an fhirinn ; sin rud a
tha furasda gu leoir dhomhsa a thoirt duibh.
Tha eagal orm gu'n d' thubhairt na
paipearan-naigheachd gur e cor truagh na
duthcha a tha toirt ormsa seasamh air 'ur
beulaobh an drasd, agus gu bheil iad ag radh
cuideachd gu'm bi Breatunn moran na's
soirbheachaile na tha i ma chuireas sibh
mise do'n Pharlamaid. Ach na biodh dochas
air bith agaibh gu'n teid agam-sa air atharr-
aohadh a dheanamh anns an rioghachd ged
a rachainn do'n Pharlamaid. A dh' aon ni,
cha 'n 'eil fhios agam ciod an t-atharrachadh
a tha feumail, agus cha mho a tha fhios
agaibhse, oir cha 'n 'eil annainn le cheile
ach daoine aig nach 'eil sgil no eolas a thaobh .
riaghladh na rioghachd. Tha mise a' dol
le Mghr. Stanley Baldwin ann an cuis nan
Tariffs, ach air a shon sin, cha 'n 'eil fhios
agam c' ar eon a tha. Tha daoine eagnaidh
a chuir seachad am beatha a' feuchainn ri
obair nan Tariffs a thuigsinn ag innseadh
dhuinn nach 'eil an rud idir soilleir dhaibh,
ach cha do chuir misie seaohad uair an uair-
eadair riamh a meomhrachadh air a chuspair
so, agus tha amharus agam nach mo a chuir
sibhse. Ciod am feum, mata, a tha ann
dhuinn a bhi gabhail feirg mu'n ghnothuch?
Theagamh gu'm biodh e maith do'n duthaich
Tariff a chur air meatagan is brogan ; ach
air an laimh eile, theagamh nach bitheadh.
Co aige a tha fhios? Anns an litir a chuir
mi 'g ar n-ionnsuidh an la roimhe thuirt mi
gur e aon de na ruintean as dluithe do m'
chridhe na Bolseabhaicean a chumail 'n an
aite fein, agus cothrom a thoirt do'n duine
bhochd. Ach a dh' innseadh na firinn, cha
'n 'eil fhios agam ciod a tha sin a' ciallach-
adh ; cha mhi fhein a sgriobh idir e ach am
fear-lagha, agus chuir esan anns an litir e
a chionn gu'n sealladh e gu maith ann an
suilean na duthcha, mise a bhi air taobh an
duine bhochd agus an aghaidh nam Bol-
seabhaicean. Ach CO iad na Bolseabhaicean*
no ciod an t-ana-cothrom a tha air a dhean-
amh air an duine bhochd, cha 'n aithne
dlionali ! An aitihne dhuibhse !..".. .Cha
'n abair mi an corr. Cha 'n eil annam ach
duine a tha aineolach air riaghladh na
rioghachd, agus tha sibh&e a clieart cho
aineolach rium. Ach dh' iarradh orm
seasamh air son Parlamaid an drasd, agus
ma chuireas sibhse innte mi, theid mi innt©
gun teagamh, ach na biodh fiughair air bith
oirbh gu'n dean mi maith no cron innte. A
reir mo bheachd-sa (ged nach 'eil annam ach
duine gun sgil no sgoil) tha iad uile car
coltach ri cheile, Tories is Cuigse ; agus tha
mi Ian chinnteaoh nach eiieadh dad cearr do'n
rioghachd ged a bhiodh car air a chur anns
an iuchair ann an Tigh nan Cumantan, agus
e air a dhiinadh fad thri bliadhna."
An uair a shuidh Sir loctan Nimrod, cha
robh aon duine anns an eisdeachd a bhuail
bas no cas, no a ghlaoidh Ho-re. Bha. iad
uile mar gu'm biodh iad aig tiodhlacadh ;
ach bha cuid dhiubh a' sealltainn air Tom
Eliot mar gu'm b'ann aige^san a bha choire.
Ach a h-uile duine a bheireadh siiil 'n a
rathad, chrathadh Tom a cheann, oir bha
fhios aige gu maith gur e a' cheist a bha, 'n
an suilean, An e an daorach a tha air Sir
loctan? Is ann anns an tigh-osda aig Tom
Eliot a bha e fuireach, agus le crathadh a
chinn bha Tom ag innseadh dhaibh nach
robh daorach no daorach air an duine.
A cheart oidhche, thall anns an Oban, bha
am fear eile a bha ag iarraidh a steaoh do
Pharlamaid a' cur nam both dheth ag inns-
eadh do mhuinntir an Obain gu robh Sir
loctan Nimrod agus a sheorsa a' feuchainn
r' an coraichean a thoirt bhuap-a agus traill-
ean a dheanamh dhiubh, ach na 'n seasadh
iad air a thaobh-san gu duineil, rachadh e
air an ceann gu buaidh no gu bas ! Aon uair
's gu'm faigheadh esan a steach do'n Phar-
lamaid bhiodh an obair pailt, am biadh saor,
is tigh riomhach, is oroit, air a thoirt do'n
h-uile duine air an robh iad a dhith. Sheid
e suas an cinn le geallaidhean mora is
briathran atmhor, ag innseadh dhaibh nach
do chruthaich Dia riamh duine cho uasal no
cho beusach no oho iomlan ris an fhear-oibre ;
nach do thachair riamh air daoine cho
tuigseach ri muinntir an Obain, agus gu'm
b'fhearr leis muinntir an Obain a bhi air a
thaobh seach uile Qiollaistean an domhain.
" Sin agaibh," ars' esan, " an fhirinn, agus
gun fhacal ach an fhirinn. An rud a their
an t-Oban an diugh abraidh Lunnainn am
maireach."
An uair a shuidh e bha fhallus a' taomadh
gu lar, ach b' fhiach dha teas a chur ann
fhein leis an iolach a thog an luchd-eisdeachd.
Bha iad mar gu'm biodh iad a' faicinn tir
a' gheallaidh cho dluth dhaibh ri Cearara.
An uair a bha iipraid an taghaidh
seachad, agus a bha na figearan air an
glaodhach leis an t-Siorram, b'e so mar a
chaidh an cath ann an Rabhasda, —
Sir Goileab Mac Brosgul, 12,848.
Sir loctan Nimrod, 51.
Thug Sir Goileab taing do'n t-Siorram
agus do'n t-sluagh uile, agus am measg
moran gloramais eile a thubhairt e riu,.
thubhairt e gu robh na figearan a' dearbhadh
gu soilleir do'n t-saoghal nach leigeadh
duine a leas eagal a bhi air nach seasadh a
luchd-duthcha, air a thaobh ma bheireadh e
dhaibh an rud a bha dhith orra, " an fhirinn^
an fhirinn uile, agus gun dad ach an fhir-
inn." " Mar Bhreatunnaoh a' labhairt ri
Breatunnaich," ars' ensa, " thug mise an
fhirinn do mhuinntir an Obain agus dO"
mhuinntir Rabhasda uile, agus thug iadsan
dhomlisa ." Cha d' fhuair e am faoal a
chriochnachadh leis mar a thoisich na daoine
air glaodhaoh Ho-re Ho-re, Gu ma fada hea
Sir Goileab.
An uair a sgaoil am bannal chualas Sir
loctan a' cronanaich gu toilichte ris fhein-
an rann ud aig Donnacha Loudin,
Tha 'n fhirinn gu cliuteach sona,
Cha chron air duine bhi fial ;
'S fhearr beagan anns an onoir
Na 'n donas is ceithir cheud.
Ghabh Tom Eliot agus am Baillidh an
cuthach dearg an uair a rainig an naigh-
eachd Cille-Sgumain nach d' fhuair Sir
loctan a steach, agus thuirt iad nach robh
ann am muinntir Rabhasda ach na cladhair-
ean, ach is e a thubhairt mo bhan-charaid,
Seonaid Eachainn, gu robh oo dhiu aon
ionracan ann an Rabhasda na bu mhotha na.
bha finghair air Abraham fhaotainn ann an
Sodom.
Ach mur d' fhuair Sir loctan do'n Pharla-
maid :le ceithir cheud, rinn an fhirinn
saor e ; saor 'n a choguis, agus saor gu
rathad fhein a leantuinn agus na sionnaich
a ruagadh.
Tha a' mhor-chuideachd de dhaoine an t
saogail 'g am mealladh fein, an dull gu
bheil gaol aca air an fhirinn, ach an aite
gaol a bhi aca air an fhirinn, is e an fhirinn
a' ghloir as seirbhe leo eisdeachd rithe. Tha
an fhirinn an diugh f hathast far an robh i
riamh roimhe, cha 'n ann air mullach nan
tighean ach ann an grunnd an tobair, agus
is annamh duine a dh' aithnicheas i an uair
a thachras i orra. Do'n mhor-chuideachd
tha i mar fhreumh a talamh tioram, ach air
a shon sin, tha i cliuteach sona, agus bheir i
daonnan saorsa dhaibhsan aig a bheil gaol
oirre ; bheir i saorsa dhaibh ann am fichead
doigh eile a thuilleadh air an doigh anns an
do liubhair i Sir loctan Nimrod bho na h-
uilc a bha bagairt air.
Air. 3.
1924.
BAS CHRIOSD.
An uair a shoilleirich an latha, Dihaoine,
chunnacas Caiaphas agus buill eile na
Comhairle a' deanamh air luchairt an
Uachdarain, agus losa maille riu. Tim-
chioll air losa bha geard de cheannardan
an teampuill, air eagal gu'n tugadh a
chairdean oidhirp air a leigeil mu reir.
Bha muinntir Jerusalem air eirigh aig an
am, agusi an uair a chunnaic iad Caiaphas
air cheann na cuideachd thuig iad nach bu
chilis bheag a bheireadh air an ard-shagairt
gluasad cho trath, agus mar sin lean moran
dhiubh e gu tigh an Uachdarain, a dh'
fhaicinn ciod a bha cearr.
An uair a dh' innseadh do Philat, an
t-Uachdaran gu robh Caiaphas aig an dorus
tbainig e a mach anns a' mhionaid, oir bha
fhios aige gu robh fai^hidinn an ard-shag-
airt gu maith na bu ghiorra na 'iirnuighean.
" Tha priosanach an so," arsa Caiaphas,
" agus bu mhaith leinn gu'n tugadh tu
breith air."
" Ciod a rinn e?" arsa Pilat.
" Mur b' fhear droch-bheirt e," arsa
Caiaphas, " cha tugamaid thairis dhuitse e :
tha daoine againn a bheir fianuis gu'n do
labhair e toibheum."
Sheall Pilat air Caiaphas gu clis agus teine
'n a shuil, " Car son nach d' thug sibh breith
ail* sibh fein ma's e toibheum a tha sibh a'
cur as a leth? Nach 'eil fhios agaibh gu'm
faod sibh binn a thoirt a mach ann an ciiis
de'n t-seorsa sin'? Thoiribh leibh e mata,
agus thugaibh breith air a reir ar lagha
fein."
" Tha fhios again gu maith," arsa
Caiaphas, " gu'm faod sinn binn a thoirt a
mach ach cha 'n 'eil ughdarras againn duine
a chur gu bas. "
Anns a' mhionaid thuig Pilat gu robh an
priosanach a bha m'a choinneamh air a
dhiteadh aca cheana, agus bhuail e 'n a inn-
tinn gu robh an t-am aige sealltuinn a steach
anns a' chuis. Ach cha robh e furasda dha
fhaotainn a mach bhuapa ciod an cron a bha
iad a' cur as a leth. Bha cuid dhiubh ag
radh sid, is cuid eile ag radh so, agus iad
uile la' glaodhaich aig an aon am, air chor
agus nach robh e furasda do'n Uachdaran
fhios a bhi aige ciod a bha e ri rannsachadh.
Mu dheireadh smuainich e gu'm b'e an
doigh a b' fhasa dha am priosanach fhein a
cheasnachadh. Dh' iarr e orra uile a bhi
samhach, agus thionndaidh e ri losa, " Ciod
a tha agad ri radh?"
Chrath losa a cheann ach cha do labhair e
faeal.
An uair a chunnaic Caiaphas sin thuirt e
ri Pilat gu cas frionasach (cha robh gaol an
t-«amhraidh aca d'a cheile), " Fhuair sinn
an duine so a' claonadh a chinnich agus a'
bacadh cis a thoirt do Cheasar, ag radh gur
e fein Criosd an Righ. " Cha robh facal de'n
fhirinn anns na thubhairt Caiaphas agus
bha, fhios aige fhein 'n a chridhe nach robh.
A thaobh cis a thoirt do Cheasar cha d' thubh-
airt losa ach so, " Thoiribh do Cheasar na
nithean a bhuineas do Cheasar agus do Dhia
na nithean a bhuineas do Dhia " ; cha mho
a dh' fheuch e riamh ri ceannairc a dhean-
amh an aghaidh na Roimhe no an sluagh
fhiidarachadh 'n a h-aghaidh. Blia amharus
aig Pilat nach robh Caiaphas ach a' feuch-
ainn ris a' phriosanach a chur sios 'n a
shiiilean, agus mar sin chuir e roimhe gu'n
tugadh e cothrom dha e fein a dhion,
gun Caiaphas a bhi idir anns an lathair.
Mar sin thug e a steach e leis fhein, gus
ceist no dha fhoighneachd dheth.
" A bheil thusa ag radh," arsa Pil^t,
"gur tu righ nan ludhach?"
Ach cha do fhreagair losa a' cheist.
" C ar son nach freagair thu?" arsa
Pilat. " Nach eil fhios agad gu bheil
comas agam-sa do chur gu bas no do leigeil
as."
" Cha bhiodh comas air bith agad thairis
ormsa," fhreagair losa, " mur biodh e air
a thoirt dhuit le m' athair."
" A bheil an rud a tha do luchd-duthcha
a' cur as do leth fior, gu bheil thu a' gabhail
ort gur Righ thu?"
" Tha thusa agus iadsan ag radh sin,"
fhreagair losa, " ach cha 'n 'eil rioghachd
agam-sa a bhuineas do'n t-saoghal so. Rug-
adh mi a chum gu'n tugainn fianuis air
taobh na firinn, agus gach neach d'an aithne
an fhirinn agus aig a bheil gaol air an
fhirinn is ann de mo rioghachd-sa e. "
" An fhirinn !" arsa Pilat, " Ciod i an
fhirinn?" " Co is urrainn a radh?"
'Na inntinn fhein bha e cinnteach nach
robh ann an losa ach duine gun gho, duine
a bha feuchainn ri cnothan a chagnadh nach
gabhadh cagnadh, agus thuirt e ri Caiaphas
agus ris na sagartan eile agus ris an t-sluagh
uile, " Cha leir dhomhsa cron air bith anns
an duine."
Chuir sin an cuthach dearg orra agus
thoisich a' ghraisg a bha air culaobh nan
sagartan air glaodhach agus air magadh air
Pilat, ach thog Caiaphas a lamh agus chuir e
stad orra.
"A bheil fhios agad," ars' esan ri Pilat,
" nach e idir duine gun gho a tha agad ach
duine cunnartach, duine a tha nis air tois-
10
eachadh ann an ludea air a' cheart obair a
bha aige ann an Galile, a' togail ceannairc
am measg dhaoine. "
" Ann an Galile/' arsa Pilat, " an ann
do Ghalile a bhuineas e?"
" 'S ann," arsa Caiaphas, " tha e a
Nasaret."
" Ma tha sin mar sin," arsa Pilat, "cuir-
idh sinn gu Herod e, oir is ann aige-san a
tha coir air breith a thoirt air, agus cha 'n
ann agam-sa. "
Bha Pilat toilichte gu'n d' fhosgail an
dorus so roimhe agus gu'n d' fhuair e doigh
air losa fhaotainn as a lamhan oir cha robh
tlachd air bith aige a bhi 'na bhritheamh
annsi a' chuis. Bha fhios aige nach do rinn
losia. dad a bha toillteanach air bas, ach
bha fhios aige cuideachd gu robh inntinn an
ard-shagairt air a deanamh suas cheana gu'n
cuirteadh gu bas e, agus b' aithne do Philat
dannarrachd Chaiaphais gu maith. A
thuilleadh air sin, chuir a bhean 'na earalas
e, ag radh ris, " Na biodh gnothuch agad-
sa ris an duine ionraic so." Cha bu leasg
le Pilat, mata, losa a liubhairt do Herod,
an uair a fhuair e an oothrom.
B'e sin, " uan ann an garaidh na leomh-
ainn " losa a bhi 'n a sheasamh air beulaobh
Herod, diii nan trusdar ; am fiath-bheathach
a mhort am Baisteach agus a chaill a naire
le istruidhealachd. Uair-eigin a dh' innis
iad do losa gu robh toil aig Herod a mharbh-
adh thubhairt e, " Kachaibh agus innsibh
do'n t-sionnach sin, Feuch ata mi a' dean-
amh leigheas an diugh, agus am maireach,
agus air an treas la bidh mi air mo dhean-
amh foirfe; gidheadh is eigin domh imeachd
an diugh agus am maireach agus an la 'n a
■dheidh sin, oir cha 'n fhaod e bhith gu'n
cuirear faidh gu bas a mach a Jerusalem."
Agus a nis bha losa agus Herod aghaidh
ri aghaidh ann an Jerusalem ! Lean na
sagartan, agus ceannardan an teampuill,
agus na saighdearan, agus moran de
'n t-sluagh, gu sonruichte de 'n ghraisg, —
lean iad losa gus an tigh anns an
robh Herod a' fuireach. Dh' fhoighneachd
Herod sid is so de'n phriosanach, an
dochas gu'n tugadh e air rud iongantach air
chor-eigin a dheanamh mar a chual e a
bhiodh 6 a' deanamh ann an Galile, ach cha
d' fhosgail losa a bheul. Cha bhiodh ann
dha ach a bhi cur neamhnaidean air beulaobh
muice. An uair a dh' fhairtlich air Herod
an dibhearsoin a bu mhaith leis fhaotainn
as, thoisich e air dibhearsoin dha fhein ;
fhuair e te de na seann fhalluinnean aige
fhein agus dh' iarr e air fear de na saighd-
earan a cur mu ghuaillean losa, los gu'm
biodh coslas Righ air. Anns an eideadh sin
chuir e air ais gu Pilat e.
Shaoil Pilat gu'n d' fhuair e as a ghlais,
ach a nis bha am priosanach m'a choinn-
eamh a ris, agus an sluagh ag iarraidh fhala.
Sheas e air beulaobh an doruis agus smeid
e ris an sagartan agus ri buill na comhairle,
a' feuchainn ri ciall a chur orra agus losa
a shabhaladh o'n t-sluagh. " Thug sibh a'
m' ionnsuidh-sa an duine so," ars' esan, "mar
neach a tha tionndadh an t-sluaigh a thaoibh,
ach air dhomh a cheasnachadh ann bhur
lathair cha d' fhuair mi coire air bith ann
a thaobh nan nithean sin mu'm bheil sibh a'
deanamh casaid air ; chuir mi a dh' ionn-
suidh Herod e agus cha mho a fhuair esan
coire ann ; cha do rinneadh ni air bith leis
toiltinneach air bas."
Na'n do rinn Pilat mar bu choir do bhrith-
eamh ceart a dheanamh, leig e losa mu reir,
ach bha eagal air roimh Chaiaphas agus bha
e air son an sluagh a thoileachadh, agus is
e a thubhairt e, " Smachdaichaidh mi e agus
leigidh mi as e. "
Ach le ran uamhasach ghlaoidh an sluagh,
" Cha leig thu as e; ma leigeas tu as gin idir
leig as Barabbasi. "
" Barabbas," arsa Pilat, "an e gu'm bu
mhaith leibh feur-reubainn a leigeil as agus
duine neochiontach a cheusadh?"
Bha an sluagh air deirge a' chuthaich,
mar gu'm biodh coin is aileadh na fala 'n
an cuinnleinean, agus ghlaoidh i a ris, "Ceus
e, ceus e, is thoir dhuinn Barabbas."
Ach bha Pilat 'n a dhuine dannarra cho
mhaith ri Caiaphas fhein ; dh' fhuirich e
greis bheag gus an do stad iad de ghlaodh-
aich agus an sin thuirt e riu, " An ceus mi
bhur Righ?"
Chuir so am bainidh uile orra agus fhreag-
air iad, " Cha 'n 'eil righ againn ach
Ceasar."
Am feadh 's a bha so uile a' tachairt bha
losa ag urnuigh 'n a chridhe ri Dia, is
briathran an t-Salmadair air tighinn thuige
mar a thainig iad thuige a ris agus a chorp
sinte air a' chrann, " Chuairtich moran
tharbh mi ; dh' iadh tairbh laidir Bhasain
umam, tha mo chridhe mar cheir air leagh-.
adh am meadhon mo chuim." Bha e sgith
oir bha e air a chasan o'n de, air iomain a
null 's a nail, agus an fhuil air cruadhach-
adh air 'aodann. Co dhiu is ann a chionn
gu robh a chridhe goirt air a shon, no a
chionn gu robh e air son magadh a dhean-
amh air n'c\ h-Iudhaich, shin Pilat a chorrag
air agus thubhairt e ris an t-sluagh, " Feuch
bhur righ."
Ach bu mhoid a ghlaoidh iadsan, " Beir
uainn e, beir uainn e; ceus e, ceus e."
11
An sin thionndaidh Pilat air a shail gus
a lamhan a nigheadh, agus an deidh dha sin
a. dheanamh thuirt e riu, " Tha mise neo-
■chiontach de fhuil an duine ionraic so;
deanaibh-se 'ur roghainn ris."
" Biodh fhuil oirnne agus air ar cloinn,"
fhreagair iad.
Fhuair na h-Iudhaich an guidhe. Bha,
agus tha fhathast, fuil mhic Dhe air a' chinn-
•each ud. M'an deachaidh moran bhliadh-
nachan seachad bha am baile naomh Jerusa-
lem air a leagail gu lar, agus o'n latha sin
gus an diugh tha na h-Iudhaich 'n an daoine
gun duthaich gun dachaidh, agus lamhan
nan uile chinneach 'n an aghaidh.
Ach cha robh e cho furasda do Philat a
chionta a dhubhadh a mach 's a bha e dha a
lamhan a nigheadh. Bha fuil an t-Slanuigh-
ir air a lamhan salach, agus cha robh siabann
no cungaidh air an t-saoghal a dheanadh
geal iad, oir is e a lamhan a sheulaich binn
a bhais.
Gus nach biodh dad gun deanamh a
mheudaicheadh naire is masladh is fulangas
an t-Slanuighir bha e air a sgiiirsadh m' an
deachaidh a cheusadh. Leth-ruisgte, bha
e air a cheangal ri posta, agus air a bhual-
adh gus an robh fheoil air a reubadh, agus
fhuil is fhallus a' taomadh gu lar. Agus
mar nach bu leoir sin, thoisich na saighd-
earan air magadh air, 'g a uidheamachadh
ann an riochd righ. Fhuair fear dhiubh
falluinn sgarlaid agus chuir e air i; rinn
fear eile crun de dhroighionn agus chuir e
air a cheann e, agus chuir fear eile bata 'n
a laimh mar shlat-shuaicheantais. An uair a
chuir iad 'n a eideadh e rinn iad am beic
dha gu magail, ach an ath mhionaid, bhuail
fear an deidh fir dhiubh buille air anns an
aodann, agus ged is dnilich e r'a chreidsinn
agus is narach e r'a radh, thilg iad smug-
aidean air. Ach cha d' fhosgail esan a bheul.
Thugadh e mar uan a chum a chasgraidh
agus mar chaora a bhios balbh an lathair an
luchd-lomairt mar sin cha d' fhosgail e a
bheul, ach a mhain ann an urnuigh,"Athair
thoir maitheanas dhaibh oir cha 'n 'eil fhios
aca ciod a tha iad a deanamh."
Ann an aon seadh bha fhios aig a
h-uile duine aig an robh lamh ann am bas
losa gu robh iad a' deanamh na h-eucoir.
Bha fhios aig Caiaphas ; bha fhios aig Pilat;
bha fhios aig ludas ; bha fhios aig na saigh-
dearan a chur an crun droighinn air a
cheann gu robh iad a' deanamh rud maslach.
Ach ged a bha fhios aca gu robh an rud a
rinn iad maslach, cha robh fhios aca cho
freagarrach 's a bha an crun d'a cheann
naomh-san. Oir ged a bha maise is gras
losa air fholach orra, bu Righ esan da-
rireadh, Righ na Gloire, agus Tighearna nan
Tighearnan. Agus am measg nan cruintean
a bha riamh air an cur air ceann duine cha
'n 'eil aon eile an diugh d' am bheiltear a'
toirt urram is gradh is dilseachd cho mor
's a thatar a' toirt do'n chriin droighinn so.
Tha e na's luachmhoire na'n t-or is riomh-
aiche dath.
Tha 'n Ceann bha cruinte le droighionn
cruaidh
Nis cuairtichte le gloir ;
'S tha coron-righ is riomhach snuadh
Mu'n bhathais bhuadhaich, mhoir.
COMUNN NAN CAIRDEAN.
Ann an eaglais Chriosd air thalamh tha
iomadh seorsa dhaoine ach 'nam measg uile
cha 'n 'eil seorsa idir air a bheil coslas na
h-irioslachd agus na diadhaidheachd cho
soilleir 's a tha e air na daoine sin ris an
abair an saoghal na Quakers ach ris an abair
iad fein Comunn nan Cairdean. Cha 'n
'eil iad lionmhor, ach air a shon sin tha iad
cumhachdach anns a h-uile duthaich anns
a bheil iad, na's cumhachdaiche na eaglais-
ean eile a tha fhichead uiread riu. Bheir
luchd-riaghlaidh an t-saoghail geill do na
Quakers an uair nach eisd iad ri Comuinn
Chriosdail eile, agus is e an t-aobhar air sin
gu bheil fhios aca gu maith gu bheil na
Quakers daonnan dileas is seasmhach 'n an
aidmheil, agus nach lub iad an glun ann an
teampuU Rimmoin.
B'e athair a' chomuinn so Seoras Fox,
Sasunnach a rugadh ann an 1624. An uair
a bha e mu naoi bliadhna deug thainig e fo
bhuaidh an t-soisgeil. Dh' fhag e a dhach-
aidh agus a chairdean mar a rinn Eoin a'
Bhaistidh, ag iarraidh an t-soluis ann an
uaigneas agus co-chomunn ri Dia. An
ceann greis thoisich e air searmonachadli,
agus 'na shearmonachadh labhair e cho
laidir ri Eoin fhein an aghaidh dhaoine
agus bheachdan nach robh a' cordadh ris,
gus mu dheireadh an do chuireadh anns a'
phriosan e. Cha bu toigh leis sagartan, no
luchcl-lagha, no saighdearan, oir bha e de'n
bheachd gu robh an obair aca calg-dhireach
an aghaidh prionnspalan an t-soisgeil.
Thug e oilbheum dhaibh sin, agus do iomadh
neach eile aig an robh lamh ann an nithean
a bha e a' diteadh, air chor agvis gu robh e
air a ruagadh o mhod gu mod, agus o phriosan
gu priosan. Ach cha b' urrainn da fuir-
each samhach.
Sin, mata, an duine a chuir air chois
Comunn nan Cairdean agus gus an la an
diugh is ann ri teagasg Sheorais Fox a tha
12
iad a' leantuinn, ged a dh' fhaodas rud beag
de atharrachadh a bhi air a dheanamh air
a theagasg ann am puing no dha. Am measg
na feadhnach a b' ainmeile d'a dheisciobuil
faodar iad so a chunntas, Uilleam Penn,
Ealasaid Fry, is Iain Bright.
A thaobh litir a' chreidimh theagamh
nach 'eil dealachadh mor air bith eadar na
Quakers agus Criosduidhean eile, ach a
thaobh spiorad am beatha agus an giulan
anns an t-saoghal, tha iad comharraichte am
measg chaich, agus faodar a radh cuideachd
gu bheil iad a' leantuinn ann an ceumanna
nan abstol na's dluithe na eaglaisean eile.
Tha iad a' eur cudthrom mor air an
fhirinn so, gu'n do chuir Dia, tre losa
Cri®sd a mhac, solus ann an anam an duine,
solus a nochdas dha ciod a tha Dia ag iarr-
aidh air a dheanamh, agus a bheir dha neart
gus aitheantan Dhe a choimhead. Tha iad
a' steidheachadh an teagaisg so air briath-
ran an abstoil Eoin a tha ag radh gur e
Criosd heatha agus solus dhaoine; an solus
fior; an solus a tha soillseachadh gach uile
dhuine a thig a steach do'n t-saoghal. Tha
an solus so ann an anam a h-uile duine, ach
is e mhain iadsan a tha leantuinn an t-soluis
a tha 'n an cloinn do Dhia. A mheud agus
nach 'eil a' gluasad a reir an t-soluis, cha
bhuin iad do Dhia, ged a dh' fhaodas iad a
bhi 'n an luchd-aideachaidh. Ged tha an
solus so ann an anam an duine cha 'n ann
o'n duine fhein a tha e ach o Dhia ; thainig
an solus 6 Dhia agus bheir e dhachaidh gu
Dia a mheud agus a bhios 'ga leantuinn.
Cha 'n 'eil iad a' creidsinn gu bheil feum
aig mi»istearan air sgoil no sgoilearachd.
Tha iad a' cumail a mach nach 'eil e a reir
nan sgriobturan a bhi a' cur oileanaich oga
do Chollaistean a dh' ionnsachadh Greigis no
Eabhra, no a dh' ionnsachadh urnuigh no
searmon a dheanamh. Mar sin cha, 'n 'eil
ministearan aca mar a tha aig eaglaisean
eile, ach daoine a th^isich air searmonachadh
as an cinn agus as an comhairle fhein, a
chionn gu robh iad a' faireachduinn gu robh
iad air an gairm leis an Spiorad Naomh.
Tha iad a' creidsinn gur e saor thiodhlac o
Dhia a tha anns na gibhtean a tha deanamh
duine comasach air searmonachadh, agus
gur c6ir do gach duine a fhuair na gibhtean
sin an cleachdadh gu saor ann an seirbhis
a bhraithrean. Cha 'n 'eil iad a' toirt
paigheadh air bith do dhuine a th6isicheas
air searmonachadh, ach coltach ris na h-
abstoil, gheibh e aoigheachd is cuid na h-
oidhche ann an aite air bith an t6id e.
Anns na coinneamhan a bhios aca cha 'n
'eil iad a' leantuinn foirm urniiigh no aor-
aidh mar a gheibhear anns na h-eaglaisean
againne. Tha iad daonnan a' leantuinn an
t-soluis, a' labhairt no a' fantuinn samhach
a reir mar tha iad air an seoladh leis an
Spiorad Naomh. Tha iad a' ceadachadh do
mhnathan labhairt cho mhaith ris na fir.
Cha 'n 'eil iad a' frithealadh sacramaid
a' Bhaistidh no Suipear an Tighearna mar
tha Criosduidhean eile. Tha iad a' cumail
a mach nach 'eil ann am baisteadh le uisge
ach cleachdadh ludhach, rud o'n taobh a
muigh anns nach 'eil eifeachd air bith.
Tha iad a' teagasg gur e baisteadh spiorad-
ail a tha air orduchadh do chreidmhich,
cha 'n ann o'n leth a muigh ach o'n leth a
stigh, agus mar urrainn air an teagasg sin,
bheir iad dhuit na briathran a labhair Eoin
a' Bhaistidh fhein, " Tha mise 'g 'ur bais-
teadh le uisge, ach tha neach a' teachd a'm'
dheidh a bhaisteas sibh leis an Spiorad
Naomh agus le teine. "
Cha 'n 'eil iad a' creidsinn ann a bhi toirt
measi do phearsa seach a cheile, oir tha iad
a' cumail a mach gu bheil a' bheic dliith do'n
bhrosgul, is gu bheil am brosgul dluth do'n
pheacadh. Do sheann aois agus do dhaoine
a tha comharraichte air son diadhaidheachd
bheir iad dhiubh an comhdach-cinn, ach cha
'n 'eil iad a' creidsinn ann a bhi toirt
urram do mhaithean an t-saoghail nach toir
iad do bhochdan an t-saoghail.
A thaobh cogaidh, tha iad fada air thois-
each air a' chorr de'n t-saoghal, oir tha iad
a' seasamh gu daingean air a' bhonn so, gu
bheil e an aghaidh prionnspalan an t-soisgeil.
Gle bhitheanta tha eaglaisean eile a' beann-
achadh cogaidh, ach tha Comunn nan Caird-
ean daonnan 'g a mhallachadh. Is iad an
aon seorsa dhaoine d' an tugadh muinntir
an airm geill, an am a' chogaidh mu dheir-
eadh, an uair a thigeadh iad air beulaobh
ciiirte, a' tagar gu robh reusan coguiseach
aca an aghaidh dol do'n arm. Ann an
laithean na sithe tha iad a' togail am fianuis
an aghaidh an uilc so a cheart cho mhaith 's
a tha iad ann an am cogaidh.
Is iad cuideachd a 'cheud eaglais a thoisich
air cor nan traillean a thagar, ag iarraidh
saorsa a thoirt daibh.
Tha iad a' creidsinn ann an simplidheachd
annsi na h-uile nithean ; cha toigh leo aodach
riomhach, no biadh soghmhor, no moran
bhriathran ; is e am miann dol troimh an t-
saoghal gu h-iriosal samhach, a' deanamh toil
Dhe ann an uaigneas. Cha 'n 'eil iarraidh
aca air ainm no urram fhaotainn o dhaoine,
agus cha chluinnear iad a' togail an guth
anns na sraidean.
Tha iad anabarrach maith d' am bochdan
fhein, a^us maith d' an coimhearsnaich uile
ged nach buineadh iad d'an Comunn, oir
tha iad daonnan a' feuchainn ri cleachdanna
nan abstol a leantuinn.
Air. 4.
1924.
MAKAH AGUS ELIM.
Agus an uair a thainig iad gu Marah,
cha b' urrainn iad uisgeachan Mharah 61,
oir bha iad searbh ; uinie sin thugadh Marah
mar ainm air. . . Agus thainig iad gu Elim
far an robh da thobar dheug uisge, agus deich
ague tri fichead craobh phaihne ; agus champ-
aich iad an sin laimh ris na h-uisgeachan.
Escodus XV, 23-27.
Na'n do rinn claian Israeil air tir a'
gheallaidh lorn is direach an deidh dhaibh
an Eiphit fhagail, I'achadh aca air a ruigh-
inn ann am beagan sheachduinnean. Ach
gliabh iad da fhichead bliadhna air an turns.
Cha'b' ann gun aobhar a sheachain iad an t-
slighe ghoirid, " Cha do threoraich Dia iad
air slighe tire nam Philisteach, ged a bha i
am fagus ; oir thubhairt Dia, Air eagal gu'm
bi aithreachas air an t-sluagh an uair a chi
iad oogadh, agus gu'm pill iad do'n Eiphit."
(Ecsodus, xiii, 17.) Bha na Philistich 'n an
sluagh borb, air an cleachdadh ri airm iom-
char ; agus bha e glic do Mhaois an seachnadh
oir bha spiorad chloinn Israeil air a bhris-
eadh gu buileach leis an lamhachas-laidir a
rinneadh orra le Pharaoh, air chor agus
nach seasadh iad an larach ri aghaidh namh-
aid ur. Air an aobhar sin threoraich Dia
an sKiagh mu'n cuairt air slighe fasaich na
Mara Ruaidhe, a' taghac^h an rathaid dhaibh
a reir an neirt. Bha e 'n a dheuchainn air
am faighidinn na bliadnachan ud a chur
seachad anns an fhasaeh ; ach b'e.an rathad
fada an rathad a bu ghiorra dhachaidh air
a ishon sin. Ged a bha an t-slighe fadalach,
thug i steach iad rau dheireadh do thir a bha
a' sruthadh le bainne is mil. Tha daoine an
diugh fhathast a' faotainn a niach 'n am
beatha fein a' clieart ni a tha air a theagasg
dhuinn le eachdraidh chloinn Israeil, gur
fhearr an rathad fada glan na 'n ratbad
goirid salach. Tha sinn uile ag iarraidh tlr
a' gheallaidh air chor-eigin. Saoibhreas,
toil-inntinn, inbhe shaoghalta, eolas, sonas,
— is iad sin am bainne agus a' mhil air a
bheil a' mhor-chuideachd an toir. Cha 'n
abair sinn gu bheil e cearr do dhaoine na
nithean sin a chumail fa chomhair an sul ;
ach seachnadh iad an t-ath-ghoirid salach
thuca agus gabhadh iad an rathad glan.
" Tha slighe ann a shaoilear direach le duine,
ach is e a crioch slighean a' bhais. " An uair
a ni daoine cabhag g\x bhi beartach, gabh-
aidh iad gle bhitheanta athghoirid salach a
bheij- a steach iad do thlr a' bhais an aite tir
an t-eonais a bha iad ag iarraidh. Cha ruig
duine a leas diiil a bhi aige gu'm bi beann-
achd is dion Dhe thairis air ma tha e a'
gluasad air sligheannan nach do cheadaich
Dia ; ma chuireas e roimhe a cheann-uidhe a
ruighinn le eucoir is innleachdan is breugan.
An uair a shaor Dia clann Israeil o laimh
Pharaoh agus a chaidh iad air cheann na
slighe gu Canaan sheinn iad oran-molaidh
dha, ach m' an do rainig iad Marah cha robh
oeol 'n an cridhe no 'n am beul. Shaoil iad
gu robh laithean an saruchaidh seachad agus
chuir iad an aghaidh air an t-slighe mar
chuideachd a' cumail latha feille. Ach an
uair a chunnaic iad nach robh an t-slighe
cho furasda 's a shaoil iad, 's a thoisich iad
air fannachadh Le pathadh is teas an fhasaich,
rinn iad gearan an aghaidh Mhaois, ag radh
ris gu'm b' fhearr dhaibh daorsa na h-Eiphit
seach bas fhaghail anns an fhasaeh. " Agus
dh' eigh esan ri lehobhah, agus nochd
lehobhah fiodh dha, agus thilg e anns na
h-uisgeachan e, agus rinneadh na h-uisgeach-
an milis." Tha e air a radh le daoine a bha
thall 's a chunnaic e gu bheil seorsa craoibhe
a' fas gu nadurra anns a' chearn ud de
Arabia aig a bheil a' bhuaidh so air uisge,
an uair a thilgear sguinn dhi ann ; agus ma
tha sin fior, cha do thachair miorbuil air
bith aig Marah ach a mhain gu robh Maois
air a sheoladh le Dia gus eifeachd na craoibhe
so fhaotainn a mach. Tha facal an Tigh-
earna ag radh, " Treoraichidh e na daoine
ciiiin ann am breitheanas," (Salfn xxv, 9;)
agus aig iomadh am 'n a bheatha dhearbh
Maois air a shon fhein gu bheil an gealladh
so fior ; gu bheil Dia a' toirt soilleireachd
inntinn cho mhaith ri beannachdan spiorad-
ail dhaibhsan a chuireas an comhairle ris
agus a dh' aidicheas e 'n an uile shlighean.
Dh' aidich Maois Dia 'na uile shlighean.
Air gach duilleag de 'n eachdraidh so leughar
na briathran, "Dh' eigh Maois ri lehobhah.'
Anns gach duileadas is cunnart a thachair
air dh' iarr e solus is comhnadh o Dhia.
Thug e gach ciiis thuige ann an urnuigh, agus
thug Dia freagairt dha. Bheir Dia gu cinn-
teach solus do'n duine a dh' eigheas ris gu
durachdach an uair a tha e ann an iom-
chomhairle, agus a bu mhaith leis seoladh
fhaotainn. Cuiridh e mach thuige a sholus
agus fhirinn.
Cha d' fhag Dia a shluagh ann am Marah
ag 61 an uisge a bha searbh ; threoraich e air
an aghaidh iad gu Elim far an robh da thob-
ar dheug uisge agus deich agus tri fichead
craobh phailme : agus champaich iad an sin.
Bha Elim do 'n luchd-turuis sgith mar
gharradh an Tighearna ann am meadhon an
fhasaich : dh' aisigeadh am beatha agus am
misneach air ais dhaibh an uair a chaisg: iad
14
an iotadh aig fhuarain, agus a fhuair iacl
fasgadh bho 'n teas fo sgaile nan craobh.
Ann a bhi mineachadh an t-Seann Tiomnaidh
cha teid ainn fada cearr ma leanas sinn an
t-abstol Pol, agus tha Pol ag radh (1 Cor. 10)
gu'n do thachair na nithean ud do chloinn
Israeli mar eiseimpleir dhuinne. Faodar
an imeachd anns an fhasach a ghabhail mar
shamhladh air beatha mhic an duine agus air
turns a' Chriosduidh anns an t-saogbal. Tha
Marah air chor-eigin ann am beatha gach
duine, fiosrachadh no freasdal a tha searbh.
Cha 'n 'eil e solasach a bhi 'g 61 uisgeachan
searbh, ach ann an doighean iongantach ni
Dia mills lad d'a shluagh. "Tha smachd-
achadh, am feadh a tha e lathair, doilgheas-
ach : gidheadh, 'na dheidh sin bheir e mach
toradh siochail na fireantachd dhaibhsan a
bha air an cleachdadh leis. " Leighsidh
feartan diomhair Dhe an cridhe leonte, agus
cuiridh e oran nuadh ann am beul an dream
a bha ri caoidh.
An deidh Mharah tha Elim, agus treoraich-
idh am Buachaille Maith a chaoraich laimh
ri tobraichean fionnar agus ann an cluain-
tean gorma. Ma dhearbhas Dia a shluagh
ann am Marah, uraichidh e an neart agus an
d6chas ann an Elim ; agus ni e am fasach
coimheach dhaibh 'na aite thobraichean.
Ann an turns a' Chriosduidh air thalamh
bheir an t-slighe e troimh ghleann Bhaca
agus gu Beinn a' Chruadail, ach tha Elim air
an ciil, agus an uair a ruigeas e na tobraich-
ean fionnar agus na craobhan pai]me cha bhi
cuimhne aige air deacaireachd na slighe na's
mo.
AN T-SRONBHUIDHE.
Am measg nam ministearan a bha ann an
eaglais na h-Alba anns an linn mu dheireadh
cha robh duine eile a bu ghasda agus a bu
choire na SEUMAS CAMSHRON LEES,
K.C.V.O., D.D., LL.D.. a bha anns an
Eaglais Ard, an Duneideann. Bha meas
mor aig an duthaich uile air ; bha meas aig
righrean is prionnsachan air (oir bha e 'n a
charaid dluth aig a' bhanrigh Victoria, agus
aig Righ Eideard, agus aig Righ Deorsa) ach
bha a' cheart uiread meas aig luchd-oibre
agus daoine bochd air. Am measg muinn-
tir na h-eaglais Shaoir bha e cho measail 's
a bha e aig a' choimhthional fhein, oir bha
inntinn is cridhe farsuing aige, gun chumh-
annachd air bith ann.
Ged nach robh e a' searmonachadh Gaidh-
lig mu dheireadh, bha Gaidhlig aige agus is
ann ann an sgireachd Ghaidhealach a thois-
ich e an toiseach. Ach b' aithne dha a'
Ghaidhealtachd agus muinntir na Gaidheal-
tachd mar nach b' aithne do mhoran, agus
h' aithne dha cuideachd naigheachdan aigh-
earach innseadh umpa na b' fhearr na duine
eile a chuala mise riamh. A h-uile samhradh
bhiodh e a' dol a dh' iasgach do aite air chor-
eigin ; am bliadhna do Mhuile, bliadhna eile
do Ghleann Garaidh, an ath bhliadhna do
Chataibh ; agus air na turusan sin bhiodh
daoine neonach a' tachairt air, a chumadh
naigheachdan ris fad a' gheamhraidh. Chuir
6 a mach leabhar no dha a tha anabarrach
eibhinn ; an raoir fhein bha mi a' leughadh
fear dhiubh sin agus bu mhaith leam cuid de
sheanchas an Dotair Lees a thoirt do luchd-
leughaidh na duilleig so. Cha do chuir e
'ainm ris na leabhraichean ud idir, agus an
diugh tha iad duilich am faotainn, ach tha
iad agam-sa, agus cuiridh mi fhein ann an
Gaidhlig an rud a chuir esan ann am Beurla.
Tha atharrachadh a' tighinn air minis-
tearan na Gaidhealtachd mar a tha a' tighinn
air a h-uile ni eile anns a' Ghaidhealtachd,
agus theagamh nach fhaca an 6igridh riamh
leithid an Dotair Mhic Amhlaidh, mini^tear
na sgireachd anns an t-Stronbhuidhe. ach
bidh cuimhne aig na seann daoine air a
sheorsa. B' aithne do Lees an seorsa minis-
tir so gu maith, ged nach fhaighear a bheag
dhiubh an diugh anns an duthaich.
"Am measg nan daoine a bha air an cuir-
eadh a dh' ionnsuidh na dinnearach, bha an
Dotair Mac Amhlaidh, ministear na sgir-
eachd. Chuir e failte chridheil oirnn agus
thuirt e gu robh e toilichte ar faicinn anns
an t-Stronbhuidhe. Duine trom laidir, le
aodann flathail, is coltas air a bhi air a
dheagh chumail. Bha meas nach bu bheag
aig muinntir na sgireachd uile air, agus bha
iarraidh air anns gach cruinneachadh, oir
bu toigh leis fhein a bhi ann an cuideachd.
Bha e Ian abhacais agus maith gu seauchas
ann an cuideachd, ach cha robh daoine 'g a
mheas ro mhaith gu searmonachadh. Bha
'athair agus a sheanair 'n am ministearan
roimhe, agus dh' fhag iad aige mar dhileab,
cha 'n 'e a mhain cuibhrionn maith de stor
saoghalta ach Ian bocsa de shearmoin. A
chuid de'n choimhthional a bha a' suidhe
air an lobhtaidh anns an eaglais, bha fhios
aca gu maith, bho dhath a' phaipeir, c6 a rinn
an searmon a bha iad a' faotainn. Ma's ann
ruadh a bha am paipear bha fhios aca
gur e fear da shearmoin a sheanar a bha ann,
agus gu'n cluinneadh iad stuamachd is firinn
is onoir air lam moladh, agus breugan is
bradachd is sannt air an diomoladh. Ma's
ann buidhe a bha am paipear b'e aon de
shearmoin 'athar a bha ann. An latha .sin,
ciod air bith an ceann-teagaisg, thoisicheadh
an searmon aig tuiteam Adhaimh ^j-gus
chriochnaicheadh e aig la a' bhreitheanais. Ma
15
Mia am paipear geal bha fhios aca gur e fear
d'a fheadhainn fhein a bha iad a' faotainn,
ach cha robh iad sin furasda an tuigsinn idir.
De na tri seorsachan, b'e searmoin a sheanar
A b' fhearr leis a' choimhthional. Bha a
■eheanair 'n a dhuine smachdail 'na latha
fhein, ague b' aithne dha an tar rang a
bhualadh air a ceann. An uair a bhiodh an
Dotair Mac Amhlaidh a' leughadh na sgriobh
am bodach mu mhisgearan agus mu dhrong-
aireachd cha. robh duine anns a' choimh-
thional nach robh toilichte gu robh each a'
faotainn sgrailleadh cho goirt. Bha e air a
radh anns an sglreachd nach robh urnuigh-
•ean an Dotair cho soisgeulach no cho spior-
adail ri urnuighean Mhic Aoidh, ministear
na h-eaglais Shaoir, gu s6nruichte aig leab-
^aidh tinneis, ach chuireadh e fion is sugh
fe61a gu bochdan an uair nach cuireadh am
fear eile dad.
Bha an da mhinistear cho cairdeil coimh-
earsnachail 's a b' urrainn dithis d' an
seorsa a bhith aig am anns an robh daoine
gu maith teth a thaobh eaglaisean, ach
tharruing an duine iad r'a cheile na bu
dliithe na bha iad riamh roimhe. Ach feum-
aidh mi innseadh c6 a bha anns an duine.
Anns an sglreachd bha Sasunnach, aig an robh
oighreachd bheag, nach robh toilichte an dara
■cuid leis an Dotair Mac Amhlaidh no le Mghr
Mac Aoidh. Bha e a' cumail a mach nach
robh iad dichiollach gu leoir agus nach b'
ihearr cor an t-sluaigh anns an t-Sronbh-
Tiidhe na cor nan Innseanach, agus mar sin
fhuair e fear de na daoine a siorramachd
Bois air a chosdus fh^in, agus chuir e a
shearmonachadh e am measg an t-sluaigh,
gus bainne fior an t>soisgeil a thoirt daibh.
Cha do chord so ris an da mhinistir, agus
cha mho a bha iarraidh air bith aig an t-
sluagh air an duine. Bha aodann air cho
fada ri slat-iasgaich, agus fad na seirbhis
Wiiodh e ri osnaich is ochanaich nach cualas
riamh an leithid. Ach stadadh an osnaich
gle luath na'n iarradh tu air dram a ghabh-
ail. Latha a bha e a' gahail an aiseig air
an Dvnara, agus cuid de na bha air bord
a' gabhail seallaidh air muc mhor reamhar
as an Eilein Sgitheanach a bha dol gu buids-
«ir ann an Grianaig, tharruing an duine
osna throm agus thuirt e, Och, och, nach hu
mhaith dhuinn uile na'n robh sinn cho deas
■air son a hhdis ris a,' tnhuic so !
Bha am facal a labhair an duine cho
neonach 's gu 'n do chuir mise romham an
tuilleadh eolais fhaotainn air. Thuirt mi
ann an cagar ri Calum Brocair a bha comhla
rium an cuireadh e miothlachd air an duine
na'n iarrainn air dol siosi leinn do'n cheab-
ainn " Miothlachd !" arsa Calum, gu dearbh
€ha chuir ; bha mise agus e fhein da uair anns
a' cheabainn an diugh cheana. Chaidh sinn
siosi, an duine fad na h-uine ag osnaich agus
ag ochanaich, "Is e an Tighearna," ars' esan,
" a chuir ann ad chridhe caoimhneas a
nochdadh d'a sheirbhiseach. " An uair a
chuir an stulbhard an dram air ar beulaobh
thog mise agus Calum ar gloineachan, a' dol
a dh' 61 a shlainte, ach dh' eirich an duine
'n a sheasamh agus rinn e altachadh agus
theab nach sguireadh e. Gus tarruing as,
thuirt Calum ris, " Nach saoilinn gu'n dean-
adh aon altachadh feum air son an latha ;
rinn sibh altachadh an diugh cheana an uair
a bha sinn a bhos a' gabhail drama ! Co
dhiu is e sin an doigh a bhios aig Para Mac
Laomainn ann an Griobunn an uair a
mharbhas e mart aig toiseach a' gheamh-
raidh. Ni an aon altachadh feum gus am bi
am baraile feola ullamh." " Ochan ! ochan !
ars' an duine, bha e air innseadh leis na
faidhean gu'n tigeadh amannan cunnartach
is marbhantachd spioradail anns na laithean
deireannach ; tha Para Mac Laomuinn boc:hd
ann an domhlas na seirbhe agus fo chuibh-
reach na h-eucorach. Ochan, ochan, tha an
claidheamh air a gheurachadh agus fos air a
liomhadh, agus tha breitheanas am fagus
dhaibh-san uile a tha ag aoradh ann an tigh
Rimmoin, a' truailleadh na h-eaglais le
orgain agus laoidhean, ach tha iarmad anns
an tir nach do lub an glun ann an sionagog
Shatain. Ochan, ochan, mo thruaighe
Albainn Deagh spiorad a tha iad a'
gleidheadh air an Dunara, theirinn gur e
stuth Cheannloch a tha ann, air neo Talas-
cair. Tha trocairean an Ti naoimh mor
agus lionmhor ; nach do shuidh Clann Israeli
fein laimh ris na. craobhan pailme ann an
Elim, agus nach robh na h-uisgeachan mills
d' am bias !
******
" Latha a bha mi a' bruidhinn ri Dughall
Mor, fear de 'n choimhthional aig Mghi-.
Mac Aoidh, thuirt e rium nach robh e fhein a'
dol do'n eaglais ro thric, ach gu'm biodh a
bhean a' dol innte.
"Agus c'ar son nach bi thu fhein a' dol
do'n eaglais?"
" Cha 'n 'eil e furasda dhomhsa dol do'n
eaglais leis an tarbh ruadh a tha anns a'
bhaile ud thall. Is aithne dha latha na
Sabaid a cheart cho mhaith ruibh fein, aeus
a cheart cho cinnteach 's a theid mise do'n
eaglais, thig esan troimh 'n abhainn agus
bidh e an so an uair a thig mi dhachaidh.
Ach ged nach biodh an tarbh idir ann theag-
amh nach bithinn-sa anns an eaglais ro
bhitheanta, oir cha toigh leam am ministear
a tha againn, agus a dh' innseadh na firinn,
cha do chuir mi m' ainm ris a' ghairm a thug
iad dha."
16
" Ciod a tha agad 'n a laghaidh. "
" A dh' aon ni tha droch Ghaidhlig aige,
Gaidhlig thuathach, agus tha e duilich a
thuigsinn. Rud eile dheth tha na searmoin
aige ro fbada ; tha e coltach ri droch ghunna,
sgaoilidh an urchair aige gu h-eagallach."
Bidh e a" bruidhinn air fichead rud anns an
aon t-searmon. Tha iad ag innseadh dhomh
gu robh e a' smiiideadh bho chionn tri Sabaid-
ean air an dii-ine a thug an -Sasunnach do 'n
duthaich. Uairean eile bidh e a' smuideadh
air a' Phapa, agus air na Socinians, agus na
Voluntaries. Ach an cuala sibh riamh mar
a thachair dha an la a bha e a' searmonach-
adh anns an Leideig. "
"Cha chuala."
"An uair a chaidh e do'n chubaid bha
palpear ri taobh a' Bhiobuill air an robh e
air a sgriobhadh gu robh urnuighean a'
choimhthionail air an iarraidh air son duine
a chain a bhean. Rinn Mghr. Mac Aoidh
iirnuigh fhada dhurachdach air son an duine ;
ach an \iair a sgaoil an eaglais dh' innis fear
de na foirfich dha gu robh bliadhna mhor
bho chaidh am paipear ud a chur anns a'
chubaid, agus gu robh an duine fhein anns
an eaglais ag eisdeachd ris an urnuigh, agus
hean vr aige.
"Ach ged a tha Mghr. Mac Aoidh trom
trom air a' Phapa tha e na's truime air
duine-eigin ris an abair e Darwin. Bidh e
ag innseadh dhuinn nach robh duine riamh
air an t-saoghal cho beag tiiir ri Darwin ; gu
bheil e ag radh nach robh Adhamh air a
chruthachadh idir mar a tha am Biobull ag
innseadh, ach gu'n d' thainig an duine bho
rud-eigin coltach ri muir-teuchd, agus an sin
gu'n do thoisich am muir-teuchd air streap
-suas anns an t-saoghal gus mu dheireadh an
d' fhas e 'n a mhoncaidh, agus an uair a
chain am moncaidh 'earball le bhi suidhe
air agus a dh' ionnsaich e seasamh air a
chasan deiridh, gu'n do rinn Dia duine
dheth."
"Ged nach bi mise mi fhein a' dol do'n
eaglais," arsa Dughall, " agus a tha m\ gle
choma ged a chuireadh Darwin an Diabhol
as (tha iad ag radh gu bheil e a' feiichainn
ri sin a dheanamh), is gasda leam a bhi ag
eisdeachd ri argumaid uime ann an ceabainn
a' Chlansman. Chuala sibh iomradh air a'
Ghlavsmam, bata cho comhfhurtachail 's a
tha dol mu'n cuairt na Maoile, agus a tha
tadhall anns a h-uile port eadar an t-Oban
agus Steornabhagh. Am bitheantas tha uir-
ead sheorsachan dhaoine innte 's a tha innte
- de char ago : Sasunnaich a' dol do na h-eil-
eanan a shealg no a dh' iasgach ; ministearan
a' tighinn dachaidh o'n t-Seanadh ; marsan-
tan eisg, is marsantan gual, is marsantan
aodaich, is marsantan bathair ; drobhairean
is: sgoilearan oga : tuathanaich is ciobairean :
agus gle thric daoine o Bhord an fhearainn_
An uair a lasar na soluis anns a' cheabainn
agus a chuirear na gloineachan air a' bhord
agus a thoisicheas seanchas, faodaidh tu a bhi
cinnteach gur h-ann aig eaglaisean is creid-
eamh is creud a stadas e, ged a dh' fhaodas
gur h-ann aig prisean ghamhna aig an
Eaglais Bhric a thoisich e. "
" Uair a bha sinn anns a' Chlansman,
agus sinn a' gabhail drama anns a' cheabainn
bha sinn a' connsachadh gu maith teth mu'n
t-saoghal eile. Thuirt Sasunnach a bha
anns a' chuideachd nach robh anam ann an
duine na's mo na tha e ann am muic, agus
nach biodh e aig uair a bhais ach mar gu'm
biodh beathach eile. Chuir so fearg uamh-
asach air ministear de'n eaglais Shaoir a
bha 'n a shineadh air suidheachan, agus
leum 8 'n a sheasamh gus dol an caramh an
t-Sasunnaich. Ach ghlaoidh ban-Eirionn-
ach a bha 'n a suidhe anns a' cheabainn ris,
" Ud, Ud, a mhinistir, leigibh leis a' chreut
air dhona ; nach d' thuirt e fhein nach 'eil
ann ach a' mhuc co-dhiii ; agus mar is tinne
a bheireas sibh air earball muice is ann is
motha a ni i de sgiamhail."
"Tha sin coltach ris a' bhaillidh nach robh
a' creidsinn ann an Dia no ann an saoghal
eile, agus a bhiodh a' magadh air daoine a
bhiodh a' dol do'n eaglais. Thainig rud-
eigin cearr air a' ghruthan aige (bha gruth-
an an uisge-bheatha aige) agus chaidh min-
istear na sgireachd 'ga amharc an uair a
chual 6 gu robh e tinn. Cha robh modh anns
a' bhaillidh co-dhiu, ach bha na bu lugha
aige air fad an uair a chaidh a ghruthan air
aimhreit, agus thuirt e ris a' mhinistear, m*"
an gann a shuidh e, gun e a dheanamh iirn-
uigh 'na sheomar-san oir nach robh e a''
creidsinn ann am faoineas de'n t-seorsa sin,
agus nach robh anam ann na bu mho na
bha anns an each ruadh aige. Cha d' thubhairt
am ministear a' bheag aiij'an am, ach an
tiair a bha e a' falbh, dh' iarr am baillidh
air tadhall ann an tigh an dotair agus iarr-
aidh air tighinn far an robh e gun dail. "Ni
mi sin," ars' am ministear, " ach an uair a
rainig e an dorus, thionndaidh e air a shaiT
agus thuirt e ris a' bhaillidh, Nach fhearr
dhomh dol a dh' iarraidh an vetV
An cuala sibh riamh an rud a thuirt Para
Mac Laomainn ris na Collaich a bha tighinn
dachaidh o'n Fhaidhir Mhuilich agus iad air
an leth dhalladh, agus iad a' gearan gu
cruaidh gu robh Dods agus Bruce a' toirt
if rinn agus an Diabhoil o dhaoine? " Co-
air bith," arsa Para, " d' am bi a cball sin,
cha 'n ann do m.hninnfir Cholla " Uair eile-
agus iad a' caineadh sgoilearan a bha toirt
bhuapa criomain de'n BhiobuU thuirt e,
" Nach coma dhuibh-sa oir cha 'n 'eil sibh a''
leughadh an leabhair co-dhiu."
Air. 5.
1924.
SUIM NA DIADTIAIDHEACHD.
Dfa' innis e dhuit, 0 dhuine, ciod a tha
maith ; agus ciod a tha lehobhah ag iarraidh
ort, ach ceartas a dheanamh, tr^cair a
ghrad'hachadh, agus gluasad gu h-iriosal
maille ri d' Dhia. — Micah^ vi, 8.
Bho thoiseach an t-saoghail bha a' cheist
so ann an cridhe mhic an duine, Ciod a tha
lehobhah ag iarraidh oirnn, agus ciod leis an
tig einn an lathair an Ti as airde? Anns na
laithean deireannach so that fhios againn uile
gu maith ciod a tha Dia ag iarraidh oirnn,
oo dhiu a tha sinn 'g a dheanamh no nach
'eil, ach ann an 6g-mhaduinn an t-saoghail
cha robh an t-eolas sin aig ar n-aithrichean.
Oia 'n ann a dh' aon bhoillsgeadh a thainig
salue na firinn ach uigh ar n-uigh, aithne
air aithne, riaghailt air riaghailt, beagan an
so, beagan an sud. Labhair Dia o shean an
iomadh earrainn agus air iomadh doigh m'
an do labhair e le Mhac. Agus ged a dh'
fhaodas an creideamh a bha aig Israel ann an
toiseach a h-eachdraidh mu Dhia agus mu
dhia-dhaidheachd a bhi leanabail 'n ar suil-
ean-ne, is e an creideamh sin a' ghucag as an
d' thainig an creideamh Criosduidh ann an
lanachd na h-aimsir. am brat-speilidh anns
an robh Slanuighear an t-saoghail paisgte.
An uair a bha daoine a' tairgseadh tharbh is
reitheachan do Dhia air ghaol a bhi ann an
reite ris, air neo a' toirt toradh an cuirp dha
air son peacaidh an anama, bha iad a' dean-
amh sin a chionn gu robh e 'na fhaochadh
d' an coguis a bha toirt fianuis 'nan aghaidh.
Cha b' aithne dhaibh d6igh a b' fhearr air
an cionta aideachadh no air fabhar Dhe a
diosnadh. B'e sud an doigh anns am bu
ghnath le6 dol an lathair righrean is mhaith-
ean na talmhainn, agus ciod an t-ionghnadh
gu'n saoileadh iad gu'n eisdeadh an Righ
M6r r' an ath-chuinge air sgath an tabhart-
asan? Ach lion beag is beag, fo theagasg
nam faidhean aig an robh inntinn a bu
spioradaile agus a bu gheire na bha aig na
sagartan, chuir Israel na seann nithean sin
air chul agus rainig i air an fhirinn a chuir
an Slanuighear anns na briathran, "Is
Spiorad Dia : agus is eigin d'a luchd-aoraidh
aoradh a dheanamh ann an spiorad agus
ann am firinn." Co dhiu, fhuair a' chuid
a b' fhearr de 'n t-sluagh greim air an
fhirinn so.
Is e an t-seirbhis mh6r a rinn na faidhean
ann an Israel, gu'n do dhearg iad air inn-
tinn an t-sluaigh nach b' urrainn dhaibh
Dia a thoileachadh, agus nach gabhadh e r'
an aoradh as eugmhais an caitheam.h-heathu
a bhi ceart. Shearmonaich iad air a' cheann-
teagaisg sin gun sgur, agus bha feum air,
oir bha an luchd-duthcha a' saoilsinn gu
robh cuisean ceart eadar iad fein agus Dia,,
na'n tigeadh iad 'na lathair le tabhartasan
aig amannan sonruichte agus ann an aitean
suidhichte a reir riaghailtean nan sagar-
tan, CO dhiu a bha no nach robh iad 'nan
daoine firinneach, onorach, stuama.
" Ciod e lionmhorachd ur n-iohairtean
domh-sa? deir lehobhah; na tugaibh tabh-
artas diomhain uaibh ni's wo; nighibh,
glanaibh; cuiribh air falbh olc 'iir dean-
adais as mo shealladh : sguiribh de, dhean-
amh uilc ; foghlumaibh maith a dheanamh :
iarraihh breitheanas ; cuiribh ceart an t-
ainnearfach; cumaibh coir ris an dill-
eachdan; tagrdibh ctiis na hantraich."
Isaiah I.
An rud a bha ann tha e ann fhathast, agus-
gus an latha diugh tha an droch ph6r so,
an cogull a thachd facal Dhe ann an cridhe
Israeli, a' fas ann an cridhe mhic an duine.
Oir tha daoine ullamh gu bhi 'g am meall-
adh fein nach seall Dia air a' chridhe, agus
gu'ni faod iad a bhi diadhaidh gun a bhi
ceart is trocaireach is iriosal. Ach cha
ghabh dealachadh a dheanamh eadar spior-
adalachd is moraltachd, eadar diadhaidh-
eachd is fireantachd ; that iad a' dol ann an
oois a cheile, agus an ni a cheangail Dia na
cuireadh duine fa sgaoil.
Ciod a tha Dia ag iarr-aidh ort ach ceartas
a dheanamh agus trocair a ghrddhachadh
agus gluasad. gu h-iriosal maille ri d' Dia?
Cha ruigear a leas argumaid a dheanamh mu
na briathran so, oir cho luath 's a chluinn-
ear iad gabhar riutha. Tha reusan is coguis
an duine ag aontachadh leis an fhirinn. An
neach a ni ceartas agus a ghradhaicheas troc-
air agus a ghluaiseas gu h-iriosal maille ri
Dia, faodaidh e dol an lathair Dhe le dan-
achd naomh, ann an Ian dearbhachd gu'n
aidich Dia e mar mhac. Sin teagasg Mhicah,
agus their cuid de dhaoine ruinn gu bheil an
soisgeul uile ann. Ann an seadh tha sin flor,
oir is e crloch araid an t-soisgeil gu'n tionn-
dadh e daoine gu ceartas a dheanamh, agus
trocair a ghradhachadh, agus gluasad gu
h-iriosal maille ri Dia. Ach c' aite an
ionnsaichear ciod e ceartas is trocair is
irioslachd ach a mhain fo theagasg an t-
soisareil? Nacb e losa Criosd a nochd do'n
t-saoghal 'na bheatha fein maise nam beusan
naomha sin ! Agus c' aite am faigh daoine
lag peacach neart air son briathran an
fhaidh a choimhlionadh ach a mhain o'n t-
Slariuighear anns am bheil cumhachd Dh6,
agus a gheall a bhi do gtnath maille riu.
18
Cha do rinn an soisgeul briathran an fhaidh
sean, agus; cha mho a chuir e air chul iad,
ach lion e iad le brigh is reamhrachd nach
robh annta an toiseach, air chor agus gu
bheil daoine a nis a' faicinn airde is leud is
doimhne annta nach faca Micah fein. Is e
teagasg is beatha Chriosd as aobhar dha sin.
Ma tha e fior gur e na nithean a dh' ainm-
ich am faidh " siuim na diadhaidheachd,"
tha e fior mar an ceudna nach ruigear orra
gu brath ach fo bhuaidh spiorad an t-soisg-
eil. Is ann fo theagasg Chriosd agus ann
an oo-chomunn a spioraid-san a bheir cridhe
mhic an duine a mach toradh na naomhachd.
" Fanaibh annam-sa agus mise annaibh-
se." Far am bheil an t-aonadh sin, bithidh
a thoradh. ladsan aig am bheil gradh
dhasan fuathaichidh iad olc, agus faodar dol
an urras orra gu'm bi iad, an da chuid,
trocaireach agus iriosal.
GNIOMHARAN NAN ABSTOL.
Bha an leabhar so air a sgriobhadh le
Lucas, fear-eachdraidh a b' fhearr a bha ^
anns an eaglais Chriosduidh anns a' cheud '
linn. Chuir Lucas oomain air an t-saoghal
nach gach innseadh, oir ged nach robh e air
aireamh am measg nan abstol sgriobh e
barrachd de'n Tiomnadh Nuadh na sgriobh
neach eile. Cha 'n e mhain gu'n do rinn e
sin ach is e a sgriobh an crioman sin de
eachdraidh na h-eaglais anns am faicear
ciamar a bha a bunaitean air an leagail agus
ciamar a bha i air a stiuradh leis an Spiorad
Naomh ann an toiseach a laithean. As
eugmhais an leabhair so bhiodh cursa na h-
eaglais anns a' cheud linn anabarrach dor-
cha ague cha bhiodh leus soluis againn air na
h-amannan sin ach am beagan a tha litrich-
«an Phoil a' toirt dhuinn. Cha bhiodh e
furasda do dhiadhairean bun no barr a
dheanamh de litrichean Phoil, no an eachd-
raidh a tha annta a thathadh ri ch^ile mur
biodh Gniomharan nan Abstol aca, 'g an
cumail oeart.
Tuigear uaith so, mata, gu bheil sinn gu
buileach ann an eiseimeil Lucais airson an
e61ais a tha againn mu chraobh-sgaoileadh
an t-soisgeil eadar bas Chriosd agus bas
Phoil, agus b'e sin na bliadhnachan anns an
robh na miorbhuilean as motha a thachair
riamh ann an eachdraidh na h-eaglais air an
deanamh le cumhachd an Spioraid. A thaobh
beatha Chriosd agus na nithean a thachair
^n uair a bha e air thalamh tha ceithir fian-
uisean againn; Mata, Marc, Lucas, is Eoin ;
agus ged bhiodh fear de na fianuisean sin
air chall cha bu chall nach gabhadh leasach-
adh e, ged bu chall mor e. Ach a thaobh
cursa na h-eaglais o latha na Caingis 'nuair
a fhuair i tiodhlac an Spioraid Naoimh gu
deireadh na ceud linn 'nuair a bha eaglais-
ean air an suidheachadh anns gach cearn
eadar lerusalem agvis an Roimh, cha 'n 'eil
againn ach aon fhianuis, agufi is e sin an
leabhar a sgriobh Lucas, air chor agus gu'm
bu chall nach gabhadh leasachadh call an
leabhair so. Bha Lucas 'n a dhuine ciallach,
creideasach, aig an robh inntinn fharsaiing
is aig an robh meas air firinn ; agus tha
aobhar againn a bhi creidsinn gur e lamh
an Tighearna a thagh e a measg chaich a
chum cunntas cinnteach a thoirt do na linn-
tean a thainig 'na dheidh, air na gniomh-
aran a rinn na h-abstoil.
Ged a theirear Gniomharan nan Abstol ris
an leabhar an diugh cha 'n 'eil e coltach gur
e Lucas fein a thug dha an t-ainm sin. Cha
"n 'eil an t-ainm uile gu leir freagarrach oir
cha 'n 'eil an leabhar a toirt cunntais ach air
heagan de'n obair a rinn fear no dha de na
h-abstoil. Anns a' cheud chuid de'n leabhar
cha 'n 'eil iomradh air abstol ach Peadar,
ged tha moran air a radh mu ghniomharan
Philip is Stephein, daoine nach robh 'n an
abstoil idir. Agus anns a' chuid mu dheir-
eadh de'n leabhar is ann air obair Phoil a
mhain a tha Lucas a' tighinn thairis.
Is e an t-aobhar sonraichte a bha aig
Lucas 'e an t-sealladh ann an sgriobhadh an
leabhair cunntas a thoirt air fas is einneas
a' chreidimh Chriosduidh o la na Caingia
gus an do rainig an soisgeul an R6imh.
Anns an t-soisgeul a sgriobh e dh' innis- e
mu na nithean a rinn ague a theagaisg losa
gus an la an do thogadh suas E, agus anne
an leabhar so tha e a' dol air aghaidh leis
an naigheachd agus ag innseadh mu na
nithean a rinn Criosd anns an eaglai* 1©
cumhachd an spioraid a bhuilich e air na h-
abstoil. Tha an leabhar a' lionadh a' bheal-
aich eadar an soisgeal agus litrichean nan
abstol. Shaoileamaid o'n doigh anns an do
chriochnaich Lucas a shoisgeul gu'n do-
thogadh Criosd suas gu nfeamh air latha
'aiseirigh, ach anns an leabhar .so tha e a'
toiseachadh air a naigheachd le bhi ag inn-
seadh gu robh Criosd air thalamh da fhicihead
la an deidh dha eirigh o na marbhaibh ague
gu'n do labhair e ris na h-abstoil mu na
nithean a bhuineadh do rioghachd Dhe.
Labhair e riu mar an ceudna mu thiodhlac
an Spioraid Naoimh a bha gu bhi air a
thoirt dhaibh, agus dh' innis e dhaibh gu'm
biodh iad 'n am fianuisean dha-san ann an
lerusalem, ann an ludea uile, ann an Sam-
aria, agus gu iomall na talmhainn.
Air do Chriosd a bhi air a thogail suae,
b'e a' cheud char ris an do chuir na h-abstoil
an lamh. aite ludais a lionadh. agus air
dhaibh Matias a thaghadh, dh' fheith iad ann
19
j&n lerusalem ri teachd an Spioraid Naoimh.
Tha an naigheachd a bha aig Lucas r'a
innseadh a' toiseachadh anns an dara caibid-
•eil anns a bheil e ag radh, "An uair a thainig
la na Caingis bha iad gu leir a dh' aon inn-
tinn ann an aon aite, agus thainig gu h-
obann toirm o neamh, agus lionadh iad uile
leis an Spiorad Naomh, agus thoisich iad air
labhairt le teangaibh eile, a reir mar a thug
an spiorad cx>mas labhairt dhaibh. " B'e
so la-breith na h-eaglais, agus anns a'
chorr de 'n leabhar tha Lucas ag innseadh
ciamar a dh' fhas an eaglais a chuireadh air
chois anns an doigh so le comharran foUais-
«ach is miorbhuileach, gus an do rainig an
creideamh Criosduidh iomallan na talmh-
ainn mar dh' innis Criosd roimh laimh.
Faodar an leabhar a roinn 'n a choig
earrannan : —
(1) Caib. II — Tin, 3. — Fas ?ia h-eaglais ann
an J erusalem.
(2) Caib. rtii, 4 — xi, 18. — Fds na h-eaglais
ann an Samaria.
(3) Caib. ii, 19 — xiii, ?>.—Fas na h-eaglais
ann an Antioch.
{4) Caib. mij 4r — xxi, 16. — Turusan soisg-
eidach Phoil.
(5) Caib. xxi, 17 — xxviii, 31. — Turns Phoil
do lerusalem agus do^n Roimh.
A' CHEUD EARRANN. Anns a' chuid
60 de'n leabhar tha Lucas ag innseadh mar
a dh' fhas an eaglais ann an lerusalem o la
na Caingis, agus bho na nithean air an do
rinn e iomradh tha e soilleir gur e a bha aige
'« an t-sealladh aire a luchd-leughaidh a
tharruing a dh' ionnsuidh cumhachd is
ughdarras nan abstol. Mar chomharradh
air a' chumhachd a fhuair iad le teachd an
"Spioraid, tha e a' toirt am follais searmon
druighteach a liubhair Peadar air la na
Caingis, searmon a bha air a bheannachadh
cho mor 's gu'n robh tri mile duine air an
iompachadh an la sin. Mar chomharradh
eile air cumhachd nan abstol tha e ag inns-
eadh mu'n duine bhacach a leighis Peadar
aig geata an teampuill agus tha e ag inns-
eadh mu mhisneach Pheadair is Eoin 'nuair
a bha iad air an toirt air beulaobh na Comh-
lairle. Anns a' bhas obann a thainig air
Ananias agus air Saphira, an lorg nam
lareug a dh' innis iad, chunnaic Lucas
comharradh follaiseach air ughdarras is
cumhachd nan Abstol, agus is e sin an t-
aobhar gu'n d' thainig e thairis air an
naigheachd. Ann an aon fhacal, tha a'
cheud earann de'n leabhar a' nochdadh gu'n
robh cumhachd anns an eaglais oig nach
buineadh do'n t-saoghal, cumhachd a fhuair
i o 'n airde, agus ged nach leigeadh uine le
Lucas .iomradh a dheanamh air na h-uile
nithean a thachair ann an toiseach a h-each-
■draidh, thagh e as na naigheachdan a fhuair
e o dhaoine creideasach te no dha a blia e an
duil a nochdadh do na ginealan a thigeadh
'na dheidh " gu'n do rinneadh moran de
mhiorbhuilean agus de chomharran leis na
h-abstoil."
AN DARA EARRANN. Tha an dara
earrann de 'n leabhar a' dearbhadh firinn an
fhacail, gur e fuil nam martarach siol na
h-eaglais. 'Nuair a dh' fhas na Crios-
duidhean lionmhor thoisich seanairean is
sgriobhaichean is riaghlairean nan ludhach
air eagal a ghabhail, agus thainig an
gamhlas a bha aca do luchd-leanmhuinn
Chriosd gu airde an la a chual iad Stephen
a' liubhairt teagaisg a bha dhaibh-san mar
thoibheum. Chuir iad Stephen gu bae
'' agus dh' eirich geur-leanmhuinn mh6r an
aghaidh na h-eaglais a bha ann an leruea-
lem, agus bha iad uile air an sgapadh air
feadh tir ludea agus Shamaria. Uime sin
dh' imich an dream a sgapadh feadh gach
aite, a' searmonachadh an t\ia.c2t.\\.^'[Gniomh
uiii, 1-i.) Anns a' chuid so de'n leabhar
tha Lucas a' leudachadh air a' bhuannachd
a fhuair an eaglais an lorg nan trioblaidean
a thainig oirre, agus chunnaic e anns na
nithean a thachair ann an Samaria fo shear-
monachadh na feadhnach a bha air am fogar
bho lerusalem comharradh eile air cumh-
achd is run-diomhair Dhe. Tha e ag inns-
eadh mu ghniomharan comharraichte a bha
air an deanamh am mea«g chinneach le
P'eadar is Philip, agus a' criochnachadh na
h-earrann so le cunntas) mionaideach a thoirt
air an doigh anns an robh dorus na h-eaglais
Chriosduidh air fhosgladh le Peadar do'n
chinneach Cornelius, (Gniomh x. l-Jf.8.) B'e
so a' cheud uair a thairg an eaglais saor
ghras Dhe do na cinnich agus do'n mhuinn-
tir a bha 'n an coigrich o choimhcheangal
Israeli, agus sheulaich Dia an gniomh a rinn
Peadar, oir " th^iirling an Spiorad Naomh
orra-san uile a ohual am facal." (Gniomh
X, Iflf.) Gu ruige so is e Peadar an t-abetol
a tha .siea^amh os cionn chaich ann an eachd-
raidh Lucais, ach anns an naoieamh caibid-
eil tha e ag innseadh mu iompachadh Ph6il,
agus le t«achd Phoil tha ainm Pheadair a'
tuiteam a mach as an leabhar.
AN TREAS EARRANN. Anns an earann
so de'n leabhar tha Lucas a' toirt cunntas air
an dusgadh a thachair ann an Antioch agu«
a bha 'n a mheadhon air aireamh mhor de na
cinnich a thoirt a steach do'n eaglais. Cha
robh na h-abstoil a dh' aon inntinn a thaobh
nan cinneach. Bha cuid dhiubh am beachd
gu'm bu choir dhaibh a bhi air an timchioll-
ghearradh m'an gabhteadh a steach iad do'n
eagrlais. ach bha cuid eile am beachd nach
robh feum sam bith ann a bhi cur seann
chuingean ludhach mu amhaichean nan
cinneach. Ged a dh' Eirich a' cheist so am
20
measg seanairean na h-eaglais roimhe so, is
e an dusgadh a thachair am measg nan cinn-
each ann an Anticxih agus ann an aitean eile
fo shearmonachadh Ph5il is Bharnabais a
bu mheadhon air a' ghnothuch a thoirt gu
oeann-criche. Bha a' cheist air a deasbud
anng an eaglais fad bhliadhnachan gun a
bhi air a reiteachadh, ach air do Phol till-
eadh air ais bho thurus soisgeulach chuir e
fein is Peadar is Seumas an gnothuch an
dara taobh. Fo threorachadh an Spioraid
Naoimh thainig iad gu co-dhunadh nach
robh e freagarrach soisgeul nan saor-ghras
a chuibhreachadh le cleachdannan an t-seann
lagha, agus mar sin reitich iad slighe na h-
eaglais am measg nan cinneach.
A' CHEATHRAMH AGUS A' CHOIG-
EAMH EARRANN. Anns an Caib, xiii, 2,
tha Lucas ag radh mu eaglais Antioch, " air
dhaibh a bhi ri ministreileachd do'n Tigh-
earna agus a' trasgadh, thubhairt an Spiorad
naomh, Cuiribh air leth dhomh-sa Barna-
bas agus Saul clium na h-oibre gus an do
ghairm mi iad." B'e sin ceum cho soluimte
agus cho buannaehdail 's a ghabh an eaglais
riamh, oir le saothair is searmonachadh
Phoil bha an soisgeul air a ghiulan gu
iomall na talmhainn is bha na cinnich air an
toirt a steach do eaglais Chriosd. Anns a'
chuid so de'n leabhar tha Luoa« a' toirt
ciinntas mionaideach air beatha is obair
Ph^il, cunntas a tha a' comh-ch6rdadh ris
na litrichean a sgriobh P61 fein ged a tha
Lucas a' toirt dhuinn fiosrachaidh mu iom-
adh ni air nach d' thug Pol iomradh.
Ciamar a fhuair Lucas eolas air na nith-
ean a dh' innis e anns an leabhar so? Air
omid de na nithean sin bha e 'n a shiiil-
fhianuis oir bha e maille ri Pol agus r'a
chomh-oibrichean cuid mhaith bhliadh-
nachan, agus cha 'n 'eil teagamh nach robh
a shuil daonnan air an leabhar a bha e am
beachd a sgriobhadh. Agus a thaobh na
oodach eile, na nithean a thachair ann am
bailtean anns naoh robh e riamh, na sear-
moin agus na h-6raidean a tha e a' cur sios
ged nach cual e iad, agus c6mhraidhean a
bha eadar daoine nach b' aithne dha, tha e
coltach gu'n do rinn e mar a bhios luchd-
eachdraidh a' deanamh gus an la an diugh,
gu'n do rannsaich e gach cuil, gu'n do cheas-
naich e gach duine creideasach, is gu'n do
sgrud e gach sgriobhadh is beul-aithris a
bheireadh dha forfhais mu fha« na h-eaglais
agus mu na gnlomharan a rinn na h-abstoil.
A thuilleadh air sin, tha aobhar againn a
bhi creidsinn gu robh Lucas air a sheoladh
le spiorad an Tighearna 'nuair a sgriobh e
mu obair nan abstol a' cheart cho cinnteach
's a bha na h-abstol fh6in air an stiuradh
leis an uair a rinn iad na nithean mu'm
bheil esan ag innseadh. Is ann do 'n aon
Mhaighstir a rinn esan agus iadsan seirbhis ;
is e an t-aon Spiorad a fhuair iad, agus bha
a^ chuid-san de'n obair a cheart cho feumail
ris na miorbhuilean a rinn Peadar no na
searmoin a rinn Pol. Tha dreach na flrinn
air an eachdraidh a sgriobh e, agus choimh-
lion 6 ann an doigh a tha anabarrach
druighteach an run a bha 'n a chridhe an
uair a ghlac e am peann, a dhearbhadh do
dhaoine gu'n d' thainig feartan ura is cumh-
achd ur do'n t-saoghal air la na Caingis.
LAOIDH CREIDIMH.
Seallaihh rium-sa, agus hithihh air hhv/r
tearnadh, uile iomalla na talmhainn.
Le oreidimh seallaidh mi
Riut fein, Uan Chalbhari,
Mo Shlanuighear caomh ;
Nis eisd ri m' urnuigh bhochd,
Glan uam mo chiont 's mo lochd ;
0 bitheam be6 dhuit fein
'Na dh6idh so chaoidh.
0 biodh do ghras gach am
Toirt tre6ir do m' chridhe f ann ;
Dean m' eud na's mo;
Bho 'n bhasaich thu 'g am dhion,
0 biodh mo ghradh dhuit fior,
Glan, beo, is buan gu sior,
'Na theine beo.
Troimh fhasach dorch' an t-saogh'l
Is teinn tigh'nn orm gach taobh
Dean fein dhomh iiil ;
Tionndaidh mo dhorch' gu la,
Siab uam deur br6in is craidh,
Mo cheuman stiiiir a ghnath,
Gu tamh dhuit dluth.
An uair thig crioch mo laith,
'S sruth duaichnidh fuar a' bhais
Ag iadhadh dluth,
A Shlanuigheir chaoimh, na treig,
Cuir geilt 's an-earbs bhuam fein ;
O giiilain mi gun bheud
A sheinn do chliu.
Bha an laoidh so air a sgriobhadh le
miniatear de mhuinntir America, an t-OUamh
RAY PALMER. > Cha robh e ach da
bhliadhna air fhichead 'nuair a sgriobh e i,
agus tha e fein ag innseadh gu 'n do sgriobh
e i le de6ir 'na shuilean. Tha an laoidh
air a h-eadar-theangachadh gu iomadh
canain. Is e A. Mac Eachuinn a thionn-
daidh i gu Gaidhlig. Chuireadh i an
Laidionn, am Fraingis, an Gearmailt agus
an cainnt mhoran chinneach anns na
h-Innsean an Ear is China. Rinn Palmer
laoidhean eile ach cha d' fhuair gin dhiubh
an t-aite a fhuair i so ann an cridhe na
h-eaglais Chriosduidh.
Air. 6.
1924.
ANNS A' CHATHAIR.
An uair a phos Calum Caimbeul Cairistiona
Ruadh, ogha an drobhair a bha anns a'
Chaolas, cliuir Seonaid Eachainn air am
manadh gur h-ann air Cairistiona a bhiodh
a' bhriogais. Bha Calum 'n a dhuine car
diiiid co-dhiu, air chor agus nach biodh e
duilich do bhean sprachdail air bith a chur
fo rnhaide-na-poite, ach ged nach biodh e idir
diuid bhiodh e duilich dha a chasan a sgaoil-
eadh air a thaobh fein de 'n teine gun cliead
Cairistiona, oir bha ise 'n a boirionnac-h
laidir fearail air nach d' fheuch fear eile taod
a chur gus an do chuir am mi-fhortan agus
att-sannt Calum Caimbeul 'n a rathad. Cha
b' ann air a gaol fhein idir a rinn e suas
rithe ach air ghaol a codach, ach cleas iom-
adh fear eile a phos luid air son a ouid cha
robh Calum fada an oeangal rithe an uair
a bheireadh e an saoghal uile ach e bhi mar
bha 6. Latha a chaidh e dhachaidh is deur
beag drama air, an deidh dha na gamhna a
reic. thug i straic dha air an leth-cheann,
is rinn i coileach-dubh dheth air an urlar,
is chuir i a laighe e gun a shuipeir, mar
gu'm biodh balach beag.
B'e an coimhearsnach a bu dliiithe aig
Calum Seumas Ban, a bha 'n a fhoirbheach
anns an eaglais. Ced nach robh Seumas mor
'n a phearsa bha e 'n a dhuine deas is spail-
pearra, gu maith beachdail air fhein is neo-
ar-thaing facal aige. Ach air a shon sin,
bha a thrioblaid fein aig Seumas, a' cheart
trioblaid a bha aig Calum Caimbeul, ach a
mhain gu'm b'e ainm a thrioblaid-san Celt.
Bha fhios aig an duthaich uile, eaclar an
Caolas agus Ceannamhara, gu robh an t-
eildear ban fo mhaide-na-poite cho mhaith ri
Calum Caimbeul, ach ma bha, cha bhiodh
daoine 'g a gbabhail so orra ris an fhoirbh-
each fein, oir c6 a b' fhearr facal na esan
an uair a chruinnicheadh seanairean a'
bhaile aig a' chachaleith, no c6 a bu cholt-
aiche a bhi 'n a righ 'n a thigh fein?
An am earraich is foghair bhiodh Calum
Caimbeul is Seumas a' cuideachadh a cheile,
agus gle bhitheanta bhiodh seanchas aca ania
an sabhal Sheumais, agus latha de na laith-
ean sin so an seanchas a bha eatorra, facal
air an fhacal. —
Calum : " Bha cho mhaith dhomh dol a dh'
America agus an tigh fhagail aice fhein : o
mhoch gu dubh tha a teanga an sas annam,
ach an raoir chaidh an donas uile gu leir
innt€."
iSeu?JU(s : "Biodh faighidinn agad-sa, a
Chahiim, — -agus ciiimhnich air na daoine
iiliiUttiiiiiiiiiiiiidlUd
mhnathan; Lot is lob, is Solamh, is Pol."'
Calum : "Is coma dhomhsa ciod a dh' eirich-
do dhaoine eile ; is coma dhomhsa ach am
bior a tha 'n am fheoil fh6in. Thoill Solamhi
na fhuair e, ach cha chuala mi riamh gu robh
Pol fo ordag boirionnaich ; bha diiil agam
nach robh esan posda idir."
Seumas : "Ubh, ubh, bha ; nach 'eil e fhein.
ag innseadh mu'n sgolb a bha 'na fheoil!"
Calum : "Mata leugh mise anns an duilleig
Ghaidhlig ann an leabhar dearg na h-eaglais
gur e galair-shiil air ohor-eigin an sgolb a
bha aig Pol 's an fheoil."
Seumas : " Theagamh gu'n do leiigh, a
Chaluim, ach ged nach ann a' cur sios air an
fhear a bhios a' sgriobhadh na duilleig sin a
tha mise, bidh e a' dol cearr air uairean,.
agus chaidh e fada fada cearr mu thrioblaid
Phoil. Ach ciamar nach rachadh agus gun
bhean aige fhein? Creid thusa mise, a
Chaluim, nach h-urrainn duine air bith a'
ohaibideil ud a thuigsinn no mhineachadh
ach duine aig an robh crois 'n a thigh mar
bha aig Pol ; sffolb 's an fheoil, ieachdair
Shdtain, — tha an rud cho soilleir dhomhsa
ris a' ghrein !"
Calum,: " Ud, ud, a Sheumais, tha thusa
na's seirbhe air na mnathan na mi fhein,
ged a tha mi air mo sharachadh le droch
nadur is teanga Cairistiona ; na'n cluinn-
eadh daoine sibh is ann a shaoileadh iad gu
bheil sibh fo smaig aig Celt."
Seumas : "Fo smaig aig Ceit ! Cha do chuir
boirionnach cota riamh oirre a chuireadh
mise fo h-6rdaig. Mur biodh tusa maol is
bog cha leigeadh tu le Cairistiona lamh-an-
uachdar fhaotainn ort mar a fhuair i ; na'm
b' ann agam-sa a bha i chuirinn car na h-
amhaich."
Calum: " Tha e furasda gu leoir dhuit-sa
sin a radh, a Sheumais, ach cha 'n aithne
dhuit Cairistiona mar is aithne dhomlisa i.
An la ud a reic mi na gamhna, dh' fhairich
mi sprachd a' tighinn annam fhein leis an
dara gloine, agus thuirt mi rium fein air
an rathad dhachaidh gu'n leiginn fhaicinn
dhi CO againn oeann an teaghlaich agus
gu'm feumadh i a bhi umhail dhomh, ach
cho luath 's a sheas mi air an urlar 's a
chunnaic mi suilean Cairistiona a' dol
tromham mar gu'm biodh gimleid anns gach
te dhiubh, agus a chunnaic mi a h-aodann a'
fas dearg mar gu'm biodh cirean coilich-
frangaieh. chaill m' iosgaidean an luth, — is
chaidh mi a laighe."
Seumas : " Cha 'n 'eil annad, a Chaluim,
ach an gealtair ; ach theagamh nach 'eil e cho
furasda do d' leithid-sa nach robh riamh 'n
if^ iiiViaiolT«+ir arm ad thio-h fhein do bhean a
22
chumail 'n a h-aite '& a tha e dhomhsa, oir
cha do ghabh Celt oirre riamh facal a thoirt
air ais dhomh."
Ccdum : " Obh !, obh !, nach tu fhein a tha
fortanach, a Sheumais, nach ann agad a tha
an t-aobhar a bhi taingeil do'n fhreagdal
bean mar a tha Celt a bhi agad."
Seumas : "Bha am Freasdal fabharach rium
gun teagamhj aoh bha mi fhein glic cuid-
eachd anns an doigh cheart a ghabhail oirre
aig toiseach gnothuich. Na'n do rinn thusa,
a Chaluim, mar a rinn mise bhiodh e a cheart
cho furasda dhuit Cairistiona a striochdadh
's a bha e dhomhsa Ceit a thoirt fo gheill."
Calum :"Ciod an doigh a ghabh thu oirre?"
Seumas: " Innsidh mi sin duit ; chum mi
an taod gu- maith teann oirre gus an do thuig
i gu robh a maighstir an taice rithe, agus
nach robh feum ann dhi feuchainn ri a
ceann fhaotainn leatha. Tha bean 6g, a
Chaluim, coltach ri loth a bhitear a' cur ann
an acfhuinn ; tuigidh an loth gu maith co
dhiu a tha no nach 'eil eagal air an fhear
a tha 'n a ceann; ma tha eagal air roimhpe
cha bhi ise fada gus an gabh i brath air agus
an dean i a toil fhein. Sin mar tha na
boirionnaich ; tha fhios aca gu maith c6 a dh'
fhaodas iad cothrom a ghabhail orra, agus
CO nach fhaod, agus chaidh thusa cearr an
uair a leig thu fhaicinn do Chairistiona gu'n
robh eagal ort roimhpe."
* * * *
Cha robh am facal buileach a mach as a
bheul an uair a dh' fhosgail dorus an t-sabh-
ail agus faicear Ceit 'n a seasamh m'a
choinneamh, agus am batal 'n a suil is 'n a
h-aodann. Leum an da bhodach a bha 'n an
sineadh air a' ohonnlaich 'n an seasamh mar
gu'm biodh daoine air an do rugadh ann an
cron, ach is e Ceit a bhruidhinn. — " Nach
'eil an t-am agad-sa, a Sheumais, lamh a
thoirt air car air chor-eigin anns an latha
earraich seach a bhi a' suidhe ann an sin a'
rabhart ri Calum Caimbeul, gaotharan nam
bailtean. Nach bochd an rud e nacih 'eil de
thur ann ad cheann glas fhein na dh' innseas
dhuit gu bheil sid is so a' dol a dholaidh
agus thusa air do dhruim anns a' chonnlaich.
A mach as a so thusa, a Chaluim Chaimbeul ;
tha an t-am agad t' aghaidh a thoirt air an
tigh; mo thruaighe an te a tha an ceangal
riut; agus greas ort, a Sheumais, ......
A bheil thu a' tighinn?"
Seumas (gu diblidh umhail) : "Tha mi a'
tighinn, a Cheit. "
RICHARD BAXTER.
An raoir thug mi greis a' leughadh leabh-
air a tha gle bhitheanta 'n am lamhan, an
leabhar a bha air a chur a mach le m' fhear-
duthcha Domhnull Mac Illeathain nach
inflireann. ministear Dhiiirinnis. fo'n ainm
T^pographm Scoto-Gadelica. Anns an
leabhar so tha cunntas air a thoirt air gach
leabhar a chaidh a chur ann an clo an Gaidh-
lig riamh ; obair mhor is obair a ghabh iiine,
obair nach b' urrainn duine eile ann an
Albainn, a mach o'n Ollamh Mac Fhiongh-
ainn nach maireann, a dheanamh cho mhaith
's a rinn ministear Dhunbheagain i, oir
ged nach b' fhior sgoilear Gaidhlig e agus
ged nach robh e na b' eolaiche air taobh-a-
stigh nan leabhraichean na iomadh duine
eile as aithne dhomh, bha eolas aige air an
taobh-a-muigh aca nach robh aig aon duine
eile ann an Albainn. A thuilleadh air gu'n
robh cruinneachadh de leabhraichean Gaidh-
lig aige fein a bha fiachail, rannsaich e a h-
uile leabhar-lann ann am Breatunn anne an
gabhadh forfhais fhaotainn mu leabhraich-
ean Gaidhealach, agus gach ciiil is cuilidh
anns an Roinn-Eorpa anns an robh amharus
aige gu'm faodadh leabhar Gaidhlig a bhi
air fholach. B' aithne dha leabhraichean
air an coltas agus air an cumadh mar is
aithne do chiobair na caoraich, gun seall-
tainn idir air an comharradh-cluaise.
Ach ged a tha e 'n a thoileachadh dhomh
clach bheag a thilgeadh, anns an dol seachad,
ann an earn duine a rinn seirbhis do lit-
reachas ar duthcha, cha 'n ann mvi mhinistir
Dhunbheagain a bha mi a' ciallachadh
seanchas a dheanamh an trath-sa, ach mu
Richard Baxter, diadhair urramach a tha
air ainmeachadh anns an leabhar so. Ged
a chluinnear gu maith trie nach 'eil cainnt
air an t-saoghal as buadhmhoire ann an
searmonachadh agus ann an urnuigh na
Ghaidhlig, agus ged a chluinnear cuideachd
gu robh riamh minist«aran anns a' Ghaidh-
ealtachd a bha comasach mar shearmonaich-
ean, tha e gle iongantach nach 'eil a bheag
idir againn de shearmoin Ghaidhlig bho
mhinist/earan Gaidhealach. Na searmoin a
bhios muinntir na Gaidhealtachd a' leugh-
adh, bha iad air an sgriobhadh le Sasunnaich
ann am Beurla, agus an sin air an tionndadh
gu Gaidhlig. Rud gle neonach ach smior
na firinn. Cha'n abair mi ciod a tha mi
fein an diiil as aobhar da so; thoireadh a
h-uile duine an rud a thoilicheas e fhein ag.
Tha triuir de sheann diadhairean ann air
an robh meas mor aig na Gaidheil : Richard
Baxter, Tomas Bo^ston, agus Tain Bunian.
agus theagamh gu robh buaidh aig na daoine
sin air inntinnean is. cridheachan ar luchd-
duthcha nach robh aig ar ministearan fh6in.
Sgriobh Baxter da leabhar a bha air an
sgaoileadh gu farsuinn air feadh na Gaidh-
ealtachd, Gairm an De mhni?' do'71 t-sluagh
neo-io7npaichte , agus Fois shiorruidk nan
naomh Bha a' oheud fhear dhiiibh sin air
a chur a mach ann an Gaidhlig ann an 1760,
ann an Glaschu : a' cheud leabhar le diadh-
air Sasunnach a bha air a chur a mach an
23
Gaidhlig. B'e so a bha sgriobhta air an
duilleig-thoisich,
" Gairm an De Mhoir do'n t-sluagh
neimh-iompoichte, iompochadh agus bith
bed. Le Richard Baxter. Eidir-theang-
aicht' 0 Ghaill-Bhearla chum Gaoidheilg
Albannaich air iartas agus castas Eirionaich
dheagh-runaich oirdheirc chum leass coitch-
eann Gaoidhealtachd Alba Clo-bhuaiW
<i.n?i Glassacha le Aind Foulis Cloifheara an
Oill-tigh. MDGGL."
Bha e air a chur a mach a rls ann an 1755,
18] 1, 1822, 1845, 1861, 1865, 1866, 1877,
1846, 1861, 1865, 1877; a' dearbhadh gu
soilleir gu robh daoine a' ceannach an leabh-
a,ir agus 'g a leughadh.
B'e so a bha sgriobhta air an duilleig-
thoisich aig an leabhar eile,
' ' Fois shiorruidh nan Naomh : no, Solus
air Staid Bheannaichte nan Naomh a' meal-
tuinn Dhe air Neamh. Le Mr. Richard
Baxter. Eadar-theangaichte le Iain Foir-
heis, Ministeir Shleit ' 1862."
Bha 6 air a chur a mach a ris ann an 1865,
1868, 1871, 1874, 1878, 1862, 1865, 1868,
1871. Bha fichead is ceud duine anns a'
^haidhealtachd a' leughadh leabhraichean
jrJhaxter mu choinneamh aon duine a bha a'
leughadh nan searmon a ohuir Eoghan Mac
Dhiarmaid a mach ann an 1804.
do e, mata, Richard Baxter, gu'm biodh
uiread so de mheas aig daoine diadhaidh
annsi a' Ghaidhealtaohd air? Tha sin fur-
asda gu le6ir r'a innseadh ; ministear Sas-
unnach a bha 'obair air a beannachadh gu
mor le Dia. Ann an laithean 'oige thainig
e fo churam anama, agus thagh e a' mhinis-
trealachd mar a dhreuchd. Bha e air a
shuidheachadh ann an aite no dha, ach is ann
ri baile Kidderminster a bhios 'ainm air a
-cheangal gu brath, oir lean comharraidhean
foUaiseach is miorbhuileach obair Bhaxter
anns a' bhaile sin. Bha Kidderminster, a
reir choslais, ain-diadhaidh thar bhailtean
«ile aig an am, oir cha robh duine beo ann
aig an robh cuimhne air ministear soisgeul-
aeh ; cha b' aithne dhaibh ach minisitearan
aig nach robh sgoil no sgil ; ministearan
nach robh dad na b' fhearr na figheadairean
a' bhaile ann an gliocas is ann an gras is ann
an e^las air diadhaidheachd. An uair a
tha an sluagh dall ni an gille cam ministear.
Ach le t-eachd Bhaxter 'n am measg sheid
oiteag de anail bheo orra, air chor agus nach
b' fhada gus an robh an eaglais Ian, ged a
bha i fas an uair a bha e air a shuidheach-
adh innte. An uair a chaidh e do Khidder-
minster bha sraidean anns a' bhaile anns
nach robh ach aon teaghlaoh a bha ag aoradh
do Dhia, ach m' an d' fhag e e bha sraidean
ann anns nach robh aon teaghlach nach robh
ag aoradh do Dhia.
Cha robh ann am Baxter gu corporra ach
duine anfhann ; bha a shlainte cho dona 's
nach b' urrainn duine coii-e fhaotainn dha
ged nach deanadh e dad ach an aire a thoirt
d'a bhodhig bhreoite. Dh' fhaodadh e a
radh mar a thubhairt Marc mu'n bhoirionn-
ach a leighis losa "gu'n d' f hulling e moran
bho mhoran lighichean," oir tha e fein ag
innseadh gu'n d' iarr e comhairle, aig aon
am no am eile, air se deug ar fhichead dot-
air, ach nach do rinn an cungaidhean feum
air bith dha. Ach ged a bha an fheoil anfh-
ann bha an spiorad todleach, is choisrig an
duine so gach mionaid d'a bheatha a bha
saor is plan do sheirbhis Chriosd.
Bha e 'n a shearmonaiche maith ; theag-
amh nach bu ohall ach gu'm bu bhuannachd
d'a ohoimhthional gu robh a chasan daonnan
air bruaich na h-uagha, oir anns a h-uile
searmon bha e a' labhairt riu mar naoh
biodh cothrom eile aige iarraidh orra a bhi
reidh ri Dia. Bha a shearmoin furasda an
tuigsiinn; coltach ri Pol cha b' ann le oirdh-
eirceas oainnte a bhiodh e a' bruidhinn ri
daoine ach gu simplidh reidh, ann an doigh
a thuigeadh 6g is sean.
An uair a bha Baxter 'n a leth-sheann
duine sgriobh e ounntas air a bheatha agus
'obair fein, leabhar beag cubhraidh ,nach
fhaicear ach gle annamh ann an tigh air bith
an diugh, ach air a shon sin, tha, an da
chuid, gliocas is diadhaidheachd ann.
G«d a tha agus a bha na Gaidheil air an
cunntas 'n an daoine crabhaoh a tha fo
bhuaidh an t-saoghail neo-fhaicsinnich cha
d' araich sinn riamh diadhairean dhuinn
fhein. Fhuair sinn ar beachdan ann an
iasad bho dhaoine eile, gu sonraichte bho na
diadhairean ris an abrar na Puritans
Shasunnach, agus theagamh gui'n cuir sin
solus air iomadh rud neonach ann an each-
draidh na h-eaglais anns a' Ghaidhealtachd.
Cha 'n aithne dhomh ach aon mhinistear
Gaidhealaoh a dh' fheuch ri solus a thoirt do
dhaoine air diomhaireachd na diadhaidh-
eachd, Domhnull Caimbeul a bha ann an
Cillemhicheil. Sgriobh esan leabhar mu
bhas agus mu fhulangas Chriosd, ach bha e
air a sgrlobhadh ann am Beurla Cha 'n
urrainn mi a radh co dhiu nach b' urrainn
e, no nach b' fhiach leis, a chur ann an
Gaidhlig. An deidh laimhe thionndaidh
duine eile an leabhar gu Gaidhlig.
SABAID COMANACHAIDH.
Moch air maduinn na Sabaid dhiiisg mi,
agus rinn mi deas a dhol do'n eaglais, oir
bha Sacramaid Suipeir an Tighearna ri bhi
air a frithealadh, agus bha iarrtus durach-
dach agam air suidhe aig a' bh6rd. " Mar
a thogras am fiadh a chum nan sruth uigge
mar sin tha m' anam a' togairt a'd' ionn-
suidh-sa a Dhe; tha tart air m' anam a chum
24
an De bheo. " Dhuisg mi as mo chadal Ian
graidh do Dhia agus mo ruintean air an
sooruchadh air na nithean ata shiias. Bha
m' anam ooltach ri raon a l)heannaieli an
Tighearna. " Fhreagair mo ghradh agus
thubhairt e rium, eirich a bhean mo ghaoil,
m' aon sgiamhach, thig learn : oir feuch tha
an geamhradh seachad, tha an t-uisge
thairis."
Anns an eaglais dh' fhoillsich Criosd e
fein do m' anam ann an doigh iongantach.
0 ! am bord soghmhor a bha air a dheasach-
adh dhomhsa anns an fhasach. Feuch cuirm
ghraidh, gradh gun choimeas ; Criosd 'ga
thoirt fein seachad le uile shochairean a
bheatha agus a bhais. Rinn na dh' fhios-
raich agus na dh' fhairich mi a leithid de
dhriiidheadh air m' anam 's gu'n robh mi
ionnan 's a bhi ann an neamh.
B'e an ceann-teagaisg, '' Dh' 61 iad de'n
oharraig spioradail a lean iad, agus b'i a'
charraig sin Criosd," agus o'n cheann-teag-
aisg sin bha an Tighearna losa Criosd gu h-
urramach air a noohdadh, 'n a lanachd agus
'n a eifeachd. Dh' 61 m' anam gu saibhir
de'n uisge a thainig a mach as a' charraig.
Shruth sruthanan slainte agus s61ais ann am
pailteas bho Chriosd, agus fhuair mi fasgadh
do m' anam ann an sgaile na carraige so.
Shuidhich mi mo chreideamh agus mo
dh6chas gu siorruidh air Criosd, a' deanamh
dimeas air gaoh bunait eile, agus bha mi
cinnteach nach toir ifreann fhein buaidh a'm'
aghaidh.
Do bhrlgh gur carraig Dia nach caraich
gu brath tha a shligheannan foirfe agus
bidh obair a ghrais ann am anam air a dean-
amh coimhlionta 'n a am fein cho cinnteach
ri obair a' chruthachaidh.
Bha mi 'g am shamhlachadh fein ris a'
chich-mhara a tha beo an ceangal ris a'
chreig agus a chrupas i fein ris a' chreig a
chum a dion an uair a bhean as an ni as
faoine rithe, agus nach h-urrainnear a
bhuain gun a dochann. Tha mise gu deimh-
in mar sin, oir is ann ann an Criosd a tha
freumhan mo bheatha, agus as eugmhais-san
cha 'n urrainn mi ni air bith a dheanamh,
ach cha mh6 is urrainn uile ainneart peac-
aidh agus ifrinn mo spionadh o charraig nan
al, oir tre eifeachd m' aonaidh ris a' charr-
aig tha mi a' seasamh daingean.
Thainig mi mach as an eaglais air m'
urachadh le aran Dhe, a thainig a nuas o
neamh ; a' moladh ainm Chriosd air son a
mhaitheisi. Thug esan buaidh agus thionail
mise a' chreach ; chuir esan le de6ir, le plan,
is f alius, agus bhuain mise le aoibhneas agus
le subhachas. Chaidh buntainn ris-san gu
maslach agus chaidh gabhail rium-sa gu h-
urramach. Tha am facal fior gu deimhin,"
" Tha aon neach a' cur agus neach eile a'
buaim
Theich mi a nis do ionad uaigneach a chum
taingealachd agus cliu a thoirt do Dhia a
chionn gu"n do thaisbean e dhomh uiread de
chaomh-chairdeas iongantach, agusi fhuair
mi mo chridlie a' taomadh a mach ann an
iunhlachd do 'a Tighearna. 0 ! gradh agus
gliocas Dhe a bha a nis air a thaisbeanadh
dhomh ! Ghabh mi beachd air Dia agus air
a ghliocas, 'g a shamhlachadh a'm' inntinn
fein mar thuathanach m6r a dh' aiticheas am
fonn agus a chuireas siol an Fhacail anns a*^
chridhe, agus mar an ceudna a riaghlas an
aimsir a bheir an siol a chum abachaidh,
agus bha mi air mo thoirt gu chreidsinn gu'n.
cuir e a leithid de aimsir 's a chi a ghliocas
neo-chriochnach iomchuidh a chum foghar
tarbhach a ghiidan de thoradh fireanachaidh
ann am anam.
Shamhlaich mi gras an Spioraid ri iomad
sieorsa sil, agus chunnaic mi an ni a bheir-
eadh tur sgrios air aon seorsa sil gu'n tug-
adh e fa« is cinneas air se6rsa eile. Shamh-
laich mi creideamh ris a' ghrainne chruith-
neachd a sheasas ri reothadh is sneachd a'
gheamhraidh, agus a tha air a dheanamh
na's fhearr leis an doinionn, ged a gheibh-
eadh siol eile am ba« leis an aimsir cheudna.
Uime sin tha mi toileach a bhi striochdta le-
aimsir air bith a chuireas an Tighearna
thugam anns an t-saoghal so.
0 Dhe, tha mi ag aideachadh le naire gu'n
robh mi 'g a do she61adh-sia mar bu ch6ir
duit obair a dheanamh air m' anam, ach a
nis tha mi 'g am chur fein a'd' lamhan-sa
gu buileach, ag iarraidh ort oibreachadh
orm mar is aill leat. Tha mi a' faicinn a
leithid de dhoille ann am reusan, a leithid
de dhorchadas ann am thuigse, a leithid de
aingealtas ann am thoil, 's nach 'eil earbsa
air bith agam annani fein. Dean thusa mo
cheuman a stiuradh, agus mo ohrannchur a
riaghladh. Tha mi a' creidsinn nach biodh
e maith dhomh fios a bhi agam air na nith-
ean a chum thu ann an cleith orm.
Air an t-Sabaid so mheal mi m6ran de
lathaireachd an Tighearna agus bha mo
shuilean air am fosgladh aig a' chuirm
sholuimte. Dh' fhaodainn da-i-ireadh Betel,
— tigh Dhe — a ghairm de 'n ionad ud. Air
leam gu'm bu mhaith learn c6mhnuidh ann
uile laithean mo bheatha a chum a bhi ag
amharc air maise an Tighearna agus gaird-
eachas a dheanamh 'n a theampuU naomh.
Beannaichte gu'n robh ainm an Tighearna
air son a mhaitheis. Ach cha 'n fhaodainn
fuireach anns an ionad ud daonnan. Tha
obair an t-saoghail is dleasdanasan an t-
saoghail 'g am ghairm aoh is e m' iirnuigh
ri Dia nach caill mi gu brath an dearbh-
achd spioradail a fhuair mi annam fhein aig
b6rd a' chomanachaidh agus nach caill mi
am bias mills a fhuair mi air mo Shlanuigh-
ear. D. B.
Air. 7.
192-4.
CO RIS A CHOIMEASAR DIA?
Gha duine Dia. Aireamh, xxiii, 19.
Bha tuathanach araidh ann aig an robh
aon mhac. Bha an tuathanach 'n a dhuine
cniaidh saoghalta, gun mheas aige air ealain
no grinneas no sgoil. Cha robh ni air an t-
saoghal a' ruith 'n a inntinn ach daimh is
gamhna is buannachd, agus o'n cheud latha
a chaidh a mhac do'n sgoil bha fadachd air
gus am faodadh e a fagail, agus toiseachadh
air obair.
Bha am balach anabarrach maith air tarr-
uing dhealbh. Bha e na b' fhearr air na
dealbhan na bha e air cunntas no leughadh ;
cha robh solas air thalamh a b' fhearr leis
na bhi tarruing dhealbhan air a sgliat, ged
a choisinn sin dha air uairean an t-slat o'n
mhaighstir-sgoil.
Uair a thainig dealbhadair ainmeil gu
tigh an tuathanaich leig a mhathair fhaicinn
da cuid de na dealbhan a tharruing an gille
beag, agus iad air an cumail aice gu curani-
ach ann an draghar far nach fhaiceadh 'ath-
air iad. Chuir gieusdachd a' bhalaich agus
grinneas a laimhe ionghnadh nior air an
duine, is dh' iarr e air bean an tuathanaich
cothrom a thoirt do'n ghille. " Mur bheil
mi meallta 'n am bharail," ars' esan, " ni
am balach ainm dha fein anns an t-saoghal
fhathast."
Cha robh maith gu'm faiceadh suil an
tuathanaich na dealbhan a bha a mhac a'
tarruing oir bha e an duil nach robh annta
ach faoineas is cosg uine. Ach ghleidh a
mhathair am facal a thuirt an dealbhadair
rithe agus bhiodh i a' beachd-smuaineachadh
air a h-uile latha 'n a cridhe. Feasgar
sonruichte a rug 'athair air a' bhalach agus
e a' tarruing dealbh a mhathar air paipear,
rug e air a' phaipear agus le feirg shrac e
'n a chriomaga beaga e, agus mhaoidh e le
mionnan gu'm breabadh e e na'm beireadh e
air a ris a' tarruing dhealbh. An sin chuir e
mach e a dh' ionnsuidh an achaidh, a'
sgaoileadh innearach, gus an robh a ghair-
deanna cho goirt ri chridhe.
An la a rainig am balach ceithir bliadhna
deug thuirt athair ris nach rachadh e do'n
sgaoil tuilleadh, agus gu'm feumadh e a
dhruim a lubadh ris an obair. " Fhuair
thu do bheatha a chur seachad gu dlomhain-
each gu so," ars' esan, "ach a nis bidh agad
ri oibreachadh air son do 16in, agus sgur de'n
fhaoineas; thoir dhomh na dealbhan agus na
pinn agus na h-innealan eile les am bi thu
'g an deanamh."
Thainig rachd ann am muineal a' bhalaich
agus de^ir 'n a shuilean ach dh' eirich e gu
h-umhail agus rinn e mar a dh' iarr 'athair
air. Gun uiread agus sealltuinn air na
paipearan a chuir am balach 'n a laimh — an
ulaidh a bu phriseile a bha aige air an t-
saoghal — stob an dxiine mosach anns an teine
iad, agus ann an da mhionaid bha obair is
s61as a' bhalaich 'n a smur.
An oidhche sin cha d' thainig am balach
gu shuipeir. Shiubhail a mhathair shios is
shiubhail i shuas ach cha robh an gille ri
fhaotainn. Theab i del as a ciall ach cha
d' thug an tuathanach dhi de chomhfhurt-
achd ach so, " Na bi a' cur dragh air bith
ort fhein ; ghabh an garlach saoibhneas gun
reusian, ach cuiridh an t-acras dhachaidh e."
Ach cha d' thainig e dhachaidh an oidhche
ud, no an ath oidhche, no iomadh oidhche 'n
a dheidh. Bha cridhe a mhathar briste, ach
bu mhotha fearg 'athar no a bhron.
Oidhche fhuar gheamhraidh, c(^ig minsan
an deidh do'n ghille teicheadh air falbh bho
thigh 'athar, agus an tuathanach agus a
bhean 'n an suidhe aig an teine, fosglaidh
an dorus gu failidh agus faicear am balach
'n a sheasamh air an stairsnich, is eagal is
acrasi is fiamh a' bhais 'n a shuilean.
Leum a mhathair is chuir i a lamhan m'a
amhaich is tharruing i a dh' ionnsuidh a'
bhlaiths e, ach cha do rinn 'athair uiread
agus stad de'n phiob a bha 'n a bheul.
Shuidh e aig taobh an teine a' sealltuinn air
a' ghille gu magail agus gun e ag radh diog.
" 0 ! athair," ars' am balach, mu dheireadh,
" nach bruidhinn sibh rium ! Tha mi duil-
ich gu'n do theich mi air falbh, ach ni mi
rud sam bith 'g ur toileaohadh ma bheir
sibh maitheanas dhomh."
" Seadh," ars' an tuathanach gu fuar
frionasach, " dh' fhalbh thu mar a thogair
thu agus thill thu mar a thogair thu, agus a
nis tha thu ag iarraidh ormsa gabhail riut
mar nach biodh dad cearr. Cha 'n 'eil
annad-sa ach diu nan gillean co dhiu, agus
tha thu an duil nach 'eil annam-sa ach an
t-amadan bog coltach riut fh^in. O'n a
thainig tu dhachaidh cha chuir mise a mach
as an tigh thu, ach," (le mionnan uamhas-
ach) " cuimhnich so, nach t6id greim bidh
ann ad bheul ach greim a dh' oihricheas tu
air a shon gu goirt."
26
Bha aig duine araidh dithis mhac. Agus
thubhairt am fear a b' oige dhiiibh r'a ath-
air, Athair thoir dhomhsa &' chuibhiionn a
thig orm de d' inhaoin. Agus rinn e orra
a bheathachadh.
Agus an deidli beagan laithean chruinnich
am mac a b' oige a ohuid uile, agus ghabh e
a thurus do dhuthaich fada as, agus an sin
sgap e a mhaoin, a' caitheadh a bheatha gu
struidheasach.
Agus an uair a chaith e a ohuid uile, dh'
eirich gort ro mhor anns an diithaich sin ;
agus thoisich e air bhi ann an uireasbhuidh.
Agus chaidh e agus oheangail e e fein ri aon
de mhuinntir na diithoha sin ; agus chiiir
esan d'a f hear ann e a bhiadhadh mhuc. Agus
bu mhiann leis a bhi air a shasuchadh leis na
plaoisg a bha na mucan ag itheadh ; aoh cha
d' thug duine air bith dha.
Ach an uair a thainig e d'a ionnsuidh
fein thubhairt e, Cia lion de luchd-tuarasdail
m' athar aig am bheil aran gu leoir agus
r'a sheachnadh, agus mise a' basachadh an
so leis an acras ! Eiridh mi agus theid mi
dh' ionnsuidh m' athar, agus their mi ris,
Athair pheacaich mi an aghaidh neimh agus
ann ad lathair-sa cha 'n airidh mi tuilleadh
gu'n goirteadh do mhac-sa dhiom : dean mi
mar aon de d' luchd-tuarasdail.
Agus dh' eirich e agus thainig e dh' ionn-
suidh 'athar. Ach air dha bhi fathast fad
as, chunnaic 'athair e, agus ghabh e truas
dheth, agus ruith e, agus thuit e air a mhuin-
eal agus phog e e. Agus thubhairt am mac
ris, Athair, pheacaich mi an aghaidh neimh,
agus ann ad lathair-sa ; cha 'n airidh mi
tuilleadh gu'n goirteadh do mhac-sa dhiom.
Ach thubhairt an t-athair r'a sheirbhisich,
Thugaibh a mach gu luath an trusgan a's
fhearr, agus cuiribh uime e ; agus cuiribh
fainne air a laimh, agus brogan air a chasan ;
agus thugaibh an so an laogh biadhta, agus
mai'bhaibh e, agus itheamaid agus bitheam-
aid subhach ; oir bha mo mhac so marbh,
agus tha e beo a ris ; bha e caillte agus fhuai-
adh e. Agus thoisich iad air bhi subhach.
A nis bha a mhac a bu shine anns an ach-
adh ; agus an uair a thainig e agus a tharr
e fagus do'n tigh, chuala e ceol agus dannsa.
Agus ghairm e d'a ionnsuidh aon de na h-
oglaich, agus dh' fhiosraich e ciod bu chiall
do na nithe so. Agus thubhairt esan ris ; Tha
do bhrathair air teachd ; agus mharbh t'
athair an laogh biadhta, a chionn gu'n d'
fhuair e slan fallain e.
Ach bha fearg airsan, agusi cha b' aill leis
del a steach : agus thainig 'athair a mach
agus ghuidh e air. Ach fhreagair esan agiis
thubhairt e r'a athair, Feuch, tha raise a'
deanamh seirbhis dhiut an uiread so de
bhliadhnachan, agus riamh cha do bhris mi
d' aithne; gidheadh cha d' thug thu riamh
meann domh, a chum gu'm bithinn subhach
maille ri mo chairdean. Ach an uair a
thainig do mhac so, a dh' ith suas do bheath-
achadh maille ri striopaichean, mharbh thu
an laogh biadhta dha. Agus thubhairt esan
ris, A mhic, tha thusa a ghnath maille rium,
agus na h-uile nithe a's leamsa is leatsa iad.
Ach bu choir dhuinn a bhi subhach agus
aoibhneach; oir bha do bhrathair so marbh,
agus tha e beo a ris; agus bha e caillte agus
fhuaradh e.
Cha 'n fhaca duine Dia riamh, air chor
agus nach 'eil e idir furasda a radh co ris a
choslaichear e. Theagamh gur e an t-ainm as
buadhmhoire a thugadh riamh do Dhia an
t-ainm An t- Athar neamhaidh ^ an t-ainm a
thugadh dha le iighdarras Chriosd, aoh do
mhoran dhaoine air thalamh an diugh cha 'n
'eil e 'n a sgeul aoibhneach a chluinntinn gu
bheil Dia coltach r'an athraichean. Tha an
t-ainm 'n a chnap-starra dhaibh an aite a
bhi 'n a sholus 'g an treorachadh gu Dia.
A h-uile bliadhna tha mlltean de chloinn air
am breith nach fhaigh gaol no blaths no caid-
reamh bho'n aithrichean, nach fhaigh bhuapa
ach mionnan is buillean is gortachadh-
cridhe. Co ris a shamhlaichear Dia a chum
gu'm b'i an samhladh sin 'n a sgeul mhaith
do'n chloinn so? An abrar riu gu bheil Dia
coltach r'an athair? Nach e sin an cliu a bu
mhiosa a b' urrainn e fhaotainn 'n an
oluasan.
O, sibhse athraichean agus a mhathraioh-
ean a leughas an duilleig so, cuimhnichibh
gur e 'ur beatha agus 'ur giiilan am measg
'ur teaghlaioh ; 'ur gaol agus 'ur dilseachd,
air neo 'ur goraiclie agus 'ur n-olcas, a tha
toirt daibh nan smuaintean a tha aca mu
Dhia, agus nach e idir na chluinneas iad anns
an sgoil Shabaid no anns an eaglais. An
uair a tha duine aig am bheil clann 'n a
dhuine aingidh tha 'aingidheachd a' giulan
toraidh ann an cuirp agus ann an inntinn-
ean agus ann an anmannan a chloinne. Cio<l
am peacadh as uamhasaiche na gu'n tugadh
athair air a mhac grain a ghahhail air Dia !
DROCH LAAIH-SaRIOBHAIDH.
Faicibh meud nan litrichean anns an do
figriohh mi do 'ur n-ionnsuidJi le mo Idimh
fein. Galat. vi, 11.
Ged nach duine beartach mi bheirinn coig
notaichean air ainm Phoil 'n a lamh-sgriobh-
aidh fhein. Theagamh gu'm b' fhearr le Pol
27
fhein mi a thoirt nan coig notaichean do'n
Chomunn a tha feuchainn ris na h-Iudhaich
iompacliadh, ach cleas an duine do nacli b'
aithne Greigis ach a cheannaich Faclair
Greigis a chionn gu'm faca e an leabhar air
a thairgsinn air tasdan air bara-roth air an
t-sraid, agus gu'ni bu mhaith leis gun an
tamailt sin a bhi air a deanamh air sgoileir-
eachd, oheannaichinn-sa seula Phoil air son
an aobhair cheudna na'n cluinninn gu robh
e a' dol a niach air neo-ni cho suaraoh ri coig
notaicliean.
Cha 'n 'eil na diadhairean a' cordadh mu'n
fhacal so a labhair Pol. Tha cuid an duil
gur e an seanchas fada a rinn e ri muinntir
Ghalatia a bha 'n a inntinn aig an am, mar
gu'n abradh e, Faicibh an litir mhor fhada
a ohuir mi thugaibh, seachd duilleagan agus
an corr. So an doigh anns an do tliuig na
daoine a dh' eadar-tlieangaich an seann
BhiobuU Gaidhlig am facal, Tha sihh a
faicinn mtud na litreach a sgriohh mi
dhuihh le mo ldim,h fein. Acli tha sgoilearan
eile am beachd nach e faidead a sheanchais
a bha ann an inntinn Phoil idir, ach a
dhroch lamli-sgrlobhaidh, mar gu'n abradh
e (a' gabhail a lethsgeil), Faicibh na litrich-
ean mora anns an do sgriobh mi^ ach cuimh-
niohibh nach 'eil mo leirsiinn maith ; sin an
t-aobhar gu bheil mo sgriobhadh cho mor
cuagach 's a tha e.
Ann an linn Phoil cha robh iad ach tearc
a b' urrainn sgriobhadh idir. Mar sin bha
daoine ann d'am bu cheaird e litrichean
dhaoine eile a sgriobhadh, coltach rig an
luchd-lagha an diugh. Bha fichead reusan
a' toirt air daoine dol a dh' ionnsuidh nan
sgriobhaiohean sin a thuilleadh air nach b'
urrainn daibh fein sgriobhadh ; ma bha
duine leasg, no ma bha e ann an cabhaig, no
ma bha a mheur air a gearradh, no mur bu
mhaith leis dragh a chur air fhein, b' fhasa
dha suidhe air cathair agus iarraidh air fear
de na sgrlobhaichean sin am peann a ghabh-
ail air a shon. Sin mar a bha litrichean
Phoil air an sgriobhadh, ach a nihain gu robh
e fhein a' cur 'ainme riu mar bharantas gur
ann bhuaith a bha iad. Faodar a bhi cinn-
teach nach e an leisg a thug air Pol a litrich-
ean a sgriobhadh anns an doigh so, ach bha
a sihiiilean dona agus faodaidh nach robh a
mheuran cho subailt 'g a bu mhaith leis, oir
bha a lamhan air an cruadhachadh le obair.
A thuilleadh air sin bha paiper is craicinn
daor aig an am agus rachadh aig na sgrlobh-
aichean air fada barrachd a chur air aon
duilleig na rachadh aig Pol.
Ged nach h-abair mise air a cheann gur
rud peaoach e do dhuine a bhi 'n a dhroch
sgriobhadair their mi gui- lud e co dhiu as
nach urrainn e a bhi uasal, agus rud a bu
choir dha a leasiacliadh ma theid aige air,
mur bheil a mheuran cam leis an loinidh no
mur bheil aobhar sonruichte eile air a shon.
Saoilidh mi gu bheil e am measg nan nithean
a thoirmisg Criosd an uair a thubhairt e gur
an-aoibhinn do'n duine a chuireas ceap-
tuislidh ann an rathad duine eile, no bheir
oilbheum do'n mhuinntir lag. Mur peacadh
a tha ann an droch sgriobhadh do'n fhear a
rinn e, tha e gu trie 'na aobhar peacaidh
anns an fhear a bhios a' feuchainn r'a
leughadh, 'g a chur air sieacharan air rlogh-
achd neimh. An uair a gheibh thu litir agus
nach h-urrainn duit a dlreanamh a mach c6
a chuir thugad i, no ciod a tha innte, le olcas
an sgriobhaidh^ tha i a' cosg t' iiine, agus a'
cosg t'fhaighidinn, agus a' cosg do shiiilean,
agus rud is miosa air fad, is docha gu'n tig
facail gu stairsneach do bhilean nach bu
choir a bhi air an fuaimneachadh am measg
nan naomh.
Is e droch-sgriobhadh aon de na failingean
as nach 'eil a' mhor-chuideachd de dhaoine
a' gabhail naire air bith. Cuiridh e naire
air daoine na facail a sgriobhas iad a
litreachadh gu cearr, ach cha chuir e idir
naire orra na facail a sgriobhadh cho
dona 's nach gabh iad leughadh. Cha
'n 'eil mi uile gu leir cinnteach ciod is
ciall da so, ach theagamh gur e is ciall da,
gu bheil uiread de dhaoine mora agus de
sgoilearan maithe 'n an droch sgriobhadair-
ean. Saoilidh na daoine beaga gu bheil iad
a' fas mor an uair nach gabh an sgriobhadh
aca leughadh, agus saoilidh iad gu bheil iad
ann an cuideachd uasal ann am measg nan
sgoilearan.
An la roimhe thug mi siiil air leabhar ann
am buth leabhraichean anns an robh ainm-
ean maithean na rioghachd so uile air an cur
sios 'n an lamh-sgriobhaidh fhein, agus mur
biodh e air innseadh air duilleig eile c6 iad
oha deanainn a mach an dara leth dhiubh.
Car son a thatar a' cur duine do'n sgoil mur
h-ionnsaich e 'ainm a sgriobhadh air chor 's
gu'n aithnich daoine eile a sheulal Na 'n
robh Pol cho dona air sgriobhadh ri cuid de
mhuinntir na Parlamaid, no cho dona ri
cuid de Easbuigean na h-eaglais Shasunn-
aich, bhiodh an tuilleadh connsachaidh mu
na litrichean aige 'g a tha ann cheana. Na'n
do sgriobh e 'ainm air an doigh anns am
biodh an sgoilear agus an diadhair ainmeil
Westcott a' sgriobhadh ainm fein^ tha mi Ian
chinnteach gu'm biodh argumaid aca mu'n
ghnothuch ann an Galatia, agus ann an
Corint, agus ann an Ephesus ; cuid ag radh
gur e ainm Phoil a bha ris an litir is cuid
eile 'g a leughadh mar ainm Shilais, no mar
ainm Lucais, no mar ainm Pheadair.
Na'm faighinn cothrom air droch sgriobh-
28
adairean t'haotainn c^niJila, Sbgum gu soii-
iMiichto daoine iiach sgriobh an ainm ami an
doigh a ghabhas a leughadh, bheirinii
dhaibh searmon ciuaidh mu olcas an
gniomharan agus dh' innsinn dhaibh ciod a
tha feitheamh orra anns an t-saoghal eile
mur h-atharraich iad an lamh-sgriobhaidh.
Dh' innsinn dhaibh nach 'eil e iiasal dhaibh
a bhi cur uiread dragh air daoine eile 's a
tha iad a' deanamh, agns dh' abrainn riutha
siiil mu'n t-sroin gur e an leithidean-san a
tha cur phostachan is phrint-earan air seach-
aran bho Dia le toibheum, agus a' deanamh
Bolsheabhicean de mhuinntir a' Phost Office.
Agus anns a' chomh-dhunadh bheirinn
dhaibh so gu bhi 'g a chagnadh fo am fiaclan,
— gu bheil eanchainnean troimh-cheile gle
bhitheanta aig daoine aig am bheil droch
lamh-sgriobhaidh. Tha ceo anns an inntmn
an uair a tha cion grinneis air an laimh.
Bha moran de dhaoine ainmeil 'n an droch
sgriobhadairean ; Napoleon is Montaigne, is
Emerson, is Tomas Carlyle, is Thomas
Chalmers. An uair a bha fear de leabh-
i-aichean Charlyle 'g a chur an clo ann an
Duneidean b' fhearr le cuid de'n luchd-obair
an aite a thoirt suas seach a bhi a' stri r'a
sgriobhadh a dheanamh a mach. Tha e air
a radh gu'm biodh mathair Chalmers a'
gleidheadh nan litrichean a bhiodh e a'
sgriobhadh thuice as a' Chollaisite gus an
tigeadh e dhachaidh anns an earrach agus
an leughadh e fhein dhi iad.
Bha sgriobhadh an t-seann Diuc Welling-
ton cho furasda a leughadh 's a bha a
chainnt furasda a tuigsinn. Ach bha e air
uairean air a sharachadh le droch sgriobh-
adairean a bhiodh a' cur litrichean thuige.
Chuir duine a bha air son craobhan sibn-
ruichte air an oighreachd aige fhaicinn litir
thuige, ag iarraidh cead air dol 'g am faic-
inn. Rinn an Diuc a mach an corr de'n litir
ach cha b' urrainn da am facal craohhan a
dheanamh a mach. Mu dheireadh shaoil e
gur e hriogaisean a bha ann, agus ged a
chuir e ionghnadh m^r air c'ar son a bha
Easbuig Lunnainn air son a bhriogaisean
fhaicinn (sin a rinn e de'n ainm a bha ris
an litir), chuir e am fios-freagairt so air ais.
" Bidh mise toilichte bhur faicinn uair
air bith a thig sibh a dh' ionnsuidh mo
thighe, agus leigidh mo sheirbhiseach
fhaicinn dhuibh uiread de mo bhriogais-
ean 's is maith leibh sealltuinn orra, ach
cha 'n urrainn mi a thuigsinn ciod air an
t-saoghal a tha toirt oirbh tighinn a dh'
fhaicinn mo bhriogaisean-sa."
Ma chuir litir an Easbuig ionghnadh air
an Diuc tha jni cinnteach gu'n do chuir litir
an Diuc an tuilleadh ionghnaidh air an
Easbuig, oir cha b' esaii a sgriobh niu iia
craobhan idir, ged a leugh an Diuc an t-
ainm a bha ris an litir mar ainm Easbuig
Lunnainn. Feuch, cia mor an connadh a
lasar le teine beag !
Ach ged tha moran dhaoine 'n an droch
sgriobhadairean thug an t-Americanach,
Horace Greeley, barr orra air fad. Tha e
air a radh gur e esan sgriobhadair a bu
mhiosa a bha riamh air an t-saoghal. Chuir
l>oirionnach air chor-eigin pios bardaehd a
dh' ionnsuidh a' phaipear aige an diiil gu'n
ciiireadh e a' bliardachd anns a' phaipear,
agus gu'm paigheadh e i air a shon. Cha
robh an rud freagarrach air son a' phaipear,
agus sgriobh e air aisi a dh' innseadh sin dhi.
Cha b' urrainn i an litir a leughadh, ach
chuidich an teaghlach uile leatha fad da
latha, agus mu dheireadh is e a thug iad
aisde gii robh an duine a' tairgsinn a
p6sadh.
Tha e cho duilich dhuit gnothuch a dhean-
amh le litir ri duine aig a bheil droch lamh-
sgriobhaidh 's a tha e dhuit seanchas a
dheanamh ri duine gagach. Ach ged nach
h-urrainn an duine gagach a ghagaiohe a
chuideachadh, b' urrainn an droch sgriobh-
adair sgriobhadh na b' fhearr na'n gabhadh
e uine, no na'm biodh meas aige air grinn-
eas, no na'm biodh co-fhaireachduinn aige
ris na daoine a dh' fheumas a leughadh.
Cha 'n 'eil e an dara cuid modhail no crios-
dail do dhuine dragh a thoirt do dhaoine
eile nach ruigeadh e a leas. An la roimhe
fhuair mi litir a bha air a sgriobhadh air
oeithir duilleagan de phaipear mor farsuing,
ach ged a dh' fheuch mi r'a leughadh dh'
fhairtlich orm a dheanamh a mach c6 a
sgriobh i. An toiseach shaoil mi gur e cuid-
eigin a chuir thugam crioman Gaidhlig air
son an leabhair dheirg, ach an ath shuil a
thug mi oirre, cha b' urrainn mi facal a bha
coltach ri facal Gaidhlig fhaotainn innte;
an sin choltaich mi an sgriobhadh ri Arabic,
ach an ath mhionaid thuirt mi rium fhein
nach robh ach triuir uile gu leir d'am luchd-
e61ais d'am b'aithne Arabic, agus gu robh
an triuir sin 'n an deagh sgriobhadairean ;
an sin thainig e a steach orm gur e Algebra
a bha air na duilleagan, agus cho luath 's a
thainig, chuir mi an litir anns an teine, an
aon aite as freagarraiche air son Algebra.
Ach CO dliiu a bha innte Arabic no Algebra
no Gaidhlig cha 'n fhaca tu rud riamh a bu
choltaiche ri obair figheadair na'n sgriobh-
adh ud. Beir thusa, a leughadair, air tri
figheadairean ; tum iad ann am botul ink,
agus an sin leig mu r6ir iad air paipear
glan ; agus ann an da mhionaid chi thu co
ris a bha an litir a fhuair mise coltach.
Air. 8.
1924.
ANNS A CHATHAIR.
Feasgar an de thainig coimhearsnach 'g
am fhaicinn, coimheaisnach ris an abair
sinn, A' Ghailleach-Oidhche. Thugadh an
t-ainm ud air a chionn gu bheil a sheanchas
coltach ri guileag na cailleach-oidhche,
tiiirseach dubhach. Tha na deoir daonnan
'n a ghuth, agus a chridhe Ian eagail. Tha
mi cinnteach gu'n d' innis e dhomh fichead
uair oheana gu bheil iompaiieachd Bhreat-
uinn a' dol sios agus nach fhada gus am bi
sinn f o na oasan aig Japan ; gvi bheil an
eaglais Chriosduidh a' dol sios ouideachd
agus nach fhada gus am bi na Mohammed-
anaich na's lionmhoire na luchd-leanmhuinn
Chriosd ; gu bheil an dara leth de mhuinntir
na duthdia sO' 'n am Bolseabhaicean agus nach
fhada a bhios duine idir ann dileas do Dhia
no do'n chriin. Chuireadh seanchas an
duine eagal orm vawr b'e gu'n cuala mi a
leithid roimlie. An uair a shuidheas duine
fo chraoibh-aiteil agus a thoisicheas e air
faidheadaireachd a dheanamh cha ruig thu
leas deanamh ris ach mar a rinn an t-Urra
Mor agus an t-Urra Glic ri Eliah an la ud
a thainig e 'n a lathair ann an rlochd caill-
each-oidhche; "threig clann Israeli do
chonihcheangal, thilg iad sios fc' altairean,
agus mharbh iad t' fhaidhean leis a' chlaidh-
eamli ; agus dh' fhagadh mise a mhain."
Bha ciiisean na b' fhearr na shaoil Eliah ;
bha seachd mile ann an Israel nach do Rib
an gliin do Bhaal.
Ach cha b' ann mu'n eaglais na mu'n staid
a bha mo choimhearsnach ag innseadh nithe
bronach dhomhsa an de ; bha port iir aige
an de, agus b'e so am port, gu bheil sluagh
na diithcha 'g am ptiinnseanachadh fhein le
tea. Thuirt e nach 'eil na fir cho laidir 's
a bha iad, no na boirionnaich cho boidh-
each, a chionn gu bheil iad air am puinn-
seanachadh le tea. Thuirt e rium nach
ruigear a leas sealltainn ris na dotairean
air son an cunnart innseadh do dhaoine, a
chionn gur h-ann bho obair na tea a tha iad
a' faotainn da thrian d'an tighinn-a-steach.
Cha 'n 'eil cuimhne agamsa air a' h-uile
galair is eucail a dh' innis e dhomh a bhios
an tea" ag aobharachadh, ach co dhiu bha
rann mhor fhada dhiubh aige, agus bha gal-
airean nam measg air nach cuala mise iom-
radh riamh rninihe. Ach tha cuiinhne agam
air an fheadhainn so; droeh stanjag, loso-adh-
braghad, a' ghlas-seile, an crith-ghalar, a'
chaitheamh, an galair-cridhe, beul-a-
mhaothain, an loinidh, an greim-mionaich,
a' bhuidheach. Thuirt e cuideachd gu bheil
an tea ullamh gu lionn-dubh is breolaid a
thoirt air moran dhaoine, agus gu bheil i a'
cur barrachd dhaoine do'n tighchuthaich
na'n t-uisge-beatha.
Lean e air fad leth-uair an uaireadair a'
cur crith air m' fheoil le rudan de'n t-
seorsa sin, ach ged a, chaill mi mo chainnt
agus nach b' urrainn mi mo thaobh fhein
de'n argumaid a chumail suas, cha do chaill
mi mo thur gu buileach, oir chuimhnich mi
ciod a thuirt an t-aingeal ri Eliah an uair a
thoisich e air guileag mar chailleach-oidhche,
Bhuail mi an clag is dh' iarr mi air Celt an
tea a chur a steach thugainn, agus i hhi tcth
is Ididir.
Tha mise ag 61 tea bho chionn da fhichead
bliadhna ach cha d' fhairich mi riamh gu'n
do rinn i cron dhomh, agus na'n robh teanga
a' bhaird agam, rud nach 'eil, dheanainn
laoidh 'g a moladh. Ann an litreachas na
Gaidhealtachd gheibhear gu leoir de orain a'
moladh an uisge-bheatha, ach cha do mhol ar
baird an tea. Na rannan a gheibhear mu'n
tea, is ann 'g a dimoladh a tha iad.
Fhir a tha cumant a' siubhal nan garbh-
chrioch,
Thig agus innis dhomh nis o chionn aimsii-,
C'ait bheil a' chaileag tha coltach ri sean-
mhair,
Tha iad air searg le duilleach na tea.
Cha 'n eil cuimhne agam c6 a rinn an t-
oran so, ach c6 air bith a rinn e, cha robh
ann ach a' chailleach-oidhche, oir tha caill-
eagan an la diugh fada na's boidhche na'n
seanmhairaichean.
Dh' fhaodadh an Comunn Gaidhealach
rudeigin a dheanamh gus a h-aite fhein a
thoirt do'n tea ann an litreachas na Gaidh-
ealtachd na'n tugadh iad aon de na duais-
ean aig a' Mhod air son oran 'g a moladh.
Na'n robh mi dliith do m' charaid ann an
Cillfhinn, Mghr. Mac Aoidh, chuireamaid
ar cinn ri ch6ile, is theagamh gu'm biodh
teine mor air fhadadh. Ach bha na baird
riamh baigheil ris an uisge-bheatha, is
bhiodh eagal orm nach cuireadh an tea a
sheinn iad.
Co a' cheud duine a rinn teal Sin atrad
oeivst nach h-urramn mise a fhreagairt, ach
na'm b'aithne dhomh ainm an duine dh'
(Mainn air a shlainte a' h-uile. latha. Tha
e gle iongantach nach aithne dhuinn na
daoine as motha a tha sinn 'n an comain.
30
Neo-ar-thaing nach cual an saoghal inu
Mharconi, ged tha teagamh again nach do
mheudaich innleachdan Mharconi sonas a'
chinneadh-daonna ach gle bheag; chuala
simi CO a' cheud duine a rinn bata-smiiid, is
carbad-smiiid, is motor car, is innealan eile
a tha feumail is goireasach do mhac an
duine. Ach c6 a' cheud duine a bhleoghain
mart no chunnaic gu'n gabhadh bainne
faotainn bho chrodh; co a' cheud duine a
chuir slol no chunnaic gu'n gabhadh aran
deanamh air an doigh sin; co a' cheud duine
a las teine riamh. Sin na daoine a b' fhiach
urram a thoirt daibh agus cha 'n e Alasdair
Uaibhreach no Pharaoh.
Is ann mu'n bhliadhna 1657 a thoisich
muinntir Bhreatuinn air tea 61, ach b' aithne
dhaibh i ann an China corr is mile bliadhna
roimhe sin. A reir seann sgeulachd a tha aca
ann an China b'e mac righ aims na h-Innsean
an Ear a fhuair a mach an luibh an toiseach,
duine a bhiodh ag innseadh do dhaoine eile
gur e an doigh air a bhi sona feoil is fuil a
sheachnadh, agus gun dad itheadh ach luibh-
ean. Ciod a their thu ris a sin, a leughadair?
Am bu mhaith leat an doigh sin fheuchainn?
Air mo shon t'hein dheth bhiodh mo reusan
air taobh mac an righ ach tha mi 'n duil
gu'ni biodh mo ghoile 'n a aghaidh. Leis a'
chleachadh a bhi ag itheadh uiread feola
is eisg bhiodh e duilich do dhaoine dol air
an ais a nis gu luibhean, ach na'n gabhadh
e deanamh, biodh e nioran na bu bheusaiche
agus na bu chaomhaile.
Bho chionn bhliadhnachan bha mi a'
bruidhinn ri boirionnach a bha a' biathadh
cearc-ghuir aig an robh naoi no deich de
bhigeanan ; aims a' bhruidhiim a bha
agaiim thainig faoileann agus beiridh i air
fear de na bigeanan is falbhar leis. Na'n
cluinncadh sibhse an caineadh a rinn am
boirionnach agus mi fhein air an fhaoilinn !
Thuirt sinn r'a cheile gu'm b' uamhasach
an rud a rinn i ; nach robh innte ach creut-
air mosach an-iochdmhor, — agus nach b'
fhearr i dad na na daoine dubha a bhios ag
itheadh nan soisgeulaicheaii a chuirear
thuca. Ach fad na h-uine cha robh ann-
ainii ach na Pharasaich, a' sioladh na
lueanbh-chuileig agus a' sluigeadh camhail,
oir an uair a chaidh sinn a steach a ghabh-
ail bidh, ciod a chuir am boirionnach air
mo bheulaobh air a' bhord ach coileach mor
reamhar, athair a' hJiigein a thug an fhaoil-
eaiiu leathal Ghabh toise mo chuid fhein
de'n choileach, agus dh' ith ise crioman
dheth cuideachd, ach cha d' thainig e fodh-
ainii idir nach b' fhearr sinn dad na'n
fhaoileaim. Ma sheallas tii air an rud gu
cothrnmach bha sinn na bu mhosaiche agus
na b' an-iochdmhoire na'n fhaoileann, oir
rinn sinn aim am fuil fhuar a' cheart ni a
rinn an fhaoileann ann am fuil theth. A
thuilleadh air sin bha seorsa de chairdeas
eadar am boirionnach agus an coileach, no
CO dhiu, bha eolas maith aca air a cheile,
oir is e a lamh a bheathaich e o na bha e
'na bhigein. Cha robh aioe ach diug diug
a ghlaodhach, agus ruitheadh e 'n a
comhdhail is dheanadh e fiughair rithe, ach
latha de na laithean a ruith e 'g a h-ionii-
suidh gu toilichte, rug i air is chuir i car
'n a amhaich, is ithear e.
Is e lagh na coille agus lagh na maia,
"a' bheist as motha ag itheadh na beiste is
lugha" ach ged nach toigh leinn aideachadli
tha an lagh ceudna a' riaghladh beatha
chloinn-daoine. Agus rud gle neonach cha
'n 'eil an lagh so, a reir choslais, a' toirt
oilbheum do reusan no do choguis mhic an
duine. Tha ar reusan agus ■'ar coguisean
air an teagasg air a leithid de dhoigh 's
gu'n toirmisg iad dhuinn nithean son-
ruichte a dheanamh nach 'eil idir olc no
graineil annta fhein, ach cha toirmisg iad
dhuinn lamhachasi-laidir bruideil a dhean-
amh air ci'eutairean neo-chiontach nach do
rinn cron air bith oirim. Leigidh iad leinn
dearmad a dheanamh air trocair is dilseachd
is gradh is nithean mor is cudthi-omach eile
ged nach leig iad leinn dearmad a dhean-
amh air deachamh a thoirt as a' mhionnt,
agus as an anise, agus nithean beaga suar-
ach eile. Na'm biodh coinneamh aig cearcan
is crodh is caoraich, agus na'n iarradh iad
air aon diubh fhein, — abair air seana choil-
each glic, a bheachdan air clann-daoine a
thoirt do'n oigridh, ciod a b' urrainn e a
radh ach so, "0, a chlann na machrach, na
cuiribh 'ur n-earbsa ann am mac an duine
oir tha e cho seolta agus cho fuar ris an
nathair. Labhraidh e ruibli le briathran
mine, sliogaidh e agus cniodaichidh e sibh
mar gu'm biodh gaol aige oirbh, ach an uair
nach saoil sibh, tioimdaidh e oirbh mar an
tigar, is marbhaibh is ithidh e sibh." Na'm
biodh agam ri oi-aid de'n t-seorsa sin a
fhreagairt cha 'n 'eil fhios agam air an t-
saoghal ciod a theirinn.
Ach tha an t-am agam tilleadh a dh' ionn-
suidh na tea, oir is ciimteach gu bheil i a'
fas fuar, agus ciod a tha ann an tea fhuar
ach stiurag gun bhlas gun loinii. Tea a tha
lag, is meogh-bhlath, is glas aims an dath,
thoir an seorsa sin do phaisdean no doirt
aim am biadh nam muc i, oir cha bhiodh e
freagarrach a tairgsiim do dhuine, aig
a bheil ineas air an luibh bheannaiehte. Cha
freagair airsan ach tea a tha teth, is laidir,
is buidhe le uachdar maith, agus i ann an
cupa mor. Coma learn na meurain bheaga
a bhios mi a' faotainn air uairean aim an
tighean rlomhach ; cha 'n 'eil annta ach
mealladh is campar spioraid. A thaobh
.^1
tea, clio iiihaith ri rudaii eile, is ceart gu'iii
biodh deagh thonihas air a thoirt seachad.
Tha mi an duil gur e an t-OUamh Mac
Iain diongair tea a bu mho a bha riamh air
an t-saoghal. Cha toigh leam am facal
drongair, oir cha 'n 'eil e boidheach, ach
tuigidh tu ciod a tha mi a' ciallachadh leis.
Cha robh e 'n a phoitear flona ; fad fichead
bliadhna sheachain e fion is uisge-beatha,
agus cha bheanadh e do dheoch eadhon aig
buiixl nan tigliearnan Gaidhealach far an
robh uisge-beatha cho pailt ris a' bhurn.
Ach ciod air bith uair de'n latha a rachadh
tu 'g a fhaicinn bhiodh a' phoit tea ri taobh
an teine. Bha an coire aige daonnan air
ghoil, air a,' mheadhon- oidhche is trath
anns a' mhaduinn.
An uair a bha e ann an Caisteal Dhun-
bheagain dh' 61 e seachd cupaichean deug aig
aon suidhe ; uair eile dh' 61 e c6ig air fhich-
ead, ach dh' 61 e an uiread sin a chur fearg
air boirionnach sionruichte a dh' iarr g.u
tea 6, cha 'n ann air ghaol a chuideachd,
ach air ghaol a leigeil fhaicinn do dhaoine
gu'm b' aithne dhi an t-Ollamh Mor. Ach
ged a dh' 61adh an t-Ollamh M6r deich
eupaichean fichead tea bhiodh aite aige do
fhear eile na'n cothaichteadh air e.
Gus too charaid a' Chailleach-oidhche a
chur air 'uilinn smuainich mi gu'n abrainn
ris gu bheil an tea maith air daoine a chur
gu seanchas, agus gur e meud 's na bhiodh
e ag 61 dhith a rinn an t-Ollamh Mac Iain
cho maith ann an argumaid 's nach d' fhuair
duine riamh a' chuid a b' fhear r dheth.
Ach chuir e a' ghlas-ghuib orm anns a'
mhionaid, "An t-Ollamh Mac Iain," ars'
esan, "ciod e a bha anns an Ollamh Mac
Iain nach duine a bha Ian de'n lionn-dubh,
agus a bha uile laithean a bheatha aii'
stairsneach an tigh-chut.haich. Agus crioch-
naichidh tusa do laithean fhein ann mur
sguir tu dhith."
An uair a bhuaileas duine farachan air
duine eile anns a' cheann mar a bhuail mo
charaid ormsa tha. an t-am aca an seanchas
atharrachadh, air neo dealachadh, agus sin
a rinn mise, dh' athairaich mi an seanchas;
ach ged nach d' thubhairt mi ris-san e
faodaidh mi a radh ris na daoine caomh a
bhios a' leughadh na duilleig so, gu bheil
mise an dochas an Ni-maith nach crioch-
naich mi mo laithean ann an lionn-dubh,
no ann an tigh-cuthaich, ach ann am bothan
beag grinn air an , do leag mi mo shiiil
cheana, an coinneamh an la anns an abair
an eaglais riimi gu bheil mi air fas Aosda
agus Anfhann , agus gur fhearr dhomh m'
fhalluinn a thilgeil air guaillean as 6ige.
Ach ma'n tig an la sin tha mi an dochas
gu'm bi an tea eadhon na's saoire 'na tha
i an diugh, ged nach h-ann a' gearan a tha
mi, oir clia'n 'eil run 'n aui chridhe air
sgur dhi. An luibh bheannaichte ! c6 a
chuireadh sios oirre ach duine a tha 'a
chridhe fhein Ian puinnsein agus a cheann
Ian sheilleanan.
POL AGUS ONESIMUS.
Onesi'mus a bha roimhe so neo-tharbhacli
•■dhuit-sa, ach a nis a tha tarbhach dhuit-sa
agus dhomhsa. (Litir Phoil gu Philemon).
Is iomadh duine dona a thainig trasd air
Pol, uair no uaireigin 'n a bheatha, ach
cha d' amais duine riamh air a bu mhiosa
cliu na Onesimus, an uair a bha e air faon-
dradh anns an R6imh an deidh na meirle a
rinn e ann an Colosse. Bha daoine a' seall-
tuinn slos air na traillean na bu mhotha na
bha iad a' sealltuinn sios air na cis-mhaoir,
agus cha robh ann an Onesimus ach an
dubh-thraill ann an tigh a mhaighstir. Ach
do bhrlgh gu robh iomhaigh Dhe air a' cur
air na traillean mar a bha i air a cur air
daoine eile bha cuid dhiubh a ghabh ris an
t-soisgeuil, agus a bha air an liubhairt bho
thraillealachd a bu mhiosa na geimhlean na
feola gu saorsa ghlormhor cloinne Dhe.
" Roghnaich Dia nithean amaideach an t-
saoghail, a chum gu'n cuireadh e gu naire
na daoine glice ; agus roghnaich Dia nithean
anmhann an t-saoghail, a chum gu'n cuir-
eadh e gu naire na nithean neartmhor ; agus
nithe suarach an t-saoghail, agus nithe
dimeasach, roghnaich Dia, a chum gu'n
cuireadh e na nithean a tha ann an neo-
bhrigh, a chum nach deanadh fe6il air bith
uaill am fianuis Dhe."
Ach gus an naigheachd innseadh gu ceart
feuinaidh mi t6iseachadh aig an toiseach.
Ann am baile Cholosse bha teaghlach coir air
am biodh Pol a' tadhall air a thurusan
soisgeulach, agus a' cur seachad na h-
oidhche maille riu. B'e Philemon ceann an
teaghlaich ; Apphia ainm a mhnatha, agus
Archippus ainm a mhic. Bha muinntir
an tighe ud uile 'n an luchd-aideachaidh, is
eudmhor air taobh an Tighearna, agus is
ann anns an tigh aca a bhiodh na Crios-
duidhean ann an Colosse gle bhitheanta a'
cruinneachadh.
Bha Philemon gu maith air a dh6igh, co
dhiu maith gu le6ir air a dh6igh 's gu robh
traillean aige. B'e Onesimus fear dhiubh
sin, agus theagamh gu robh Pol eolach air
aodann an duine fhaicinn an uair a bhiodh
e a' fuireach c6mhla ri Philemon. Ach cha
robh anns an traill ach an traill fhein ; latha
de na laithean ghoid Onesimus airgiod a
ciste a bha anns an t-seomar aig Philemon,
is thug e as a chasan. Theich e do'n
Roimh, an duil nach beirteadh air an sin co
dhiu.
32
Co a bha anns an Roimh aig an am ach
Pol, a' togail fianuis air taobh Chriosd agus
fireantachd an t-soisgeil. Co dhiu a thach-
air iad air a cheile le tuiteamas, no bhuail
a choguis air Onesimus agus a rinn e fhaos-
aid ri Pol as a cheann fhein, cha 'n urrainn-
ear a radh, ach ciod air bith an doigh anns
an d' oibrich freasdal an Tighearna choinn-
ich iad anns an Roimh, agus bha seanchas
eatorra nach cuala cluas eile. Agus is e a
thainig as an t-seanchas sin gu robh Ones-
imus air iompachadh.
Ach bha fhios aig Pol gle mhaith nach
robh ann an Onesimus ach boganach is
gaotharan ; bha fhios aige nach biodh e
furasida dha a bhi dileas do Chriosd am measg
buairidhean lionmhor a' bhaile mhoir, agus
mar sin chuir e roimhe gu'm feumadh e am
baile fhagail. Ach c' aite an rachadh e?
Thuirt e ri Pol nach leigeadh a naire leis a
ghniiis a nochdadh ann an Colosse, no dol
air beulaobh Philemoin ari deidh rud cho
leibideach a dheanamh air. " Na biodh eagal
air bith ort," arsa' Pol ris, "tha gradh an
t-soisgeil ann an cri(ihe Philemoin ; sgriobh-
aidh mi fhein litir thuige a dh' iarradh air
gabhail riut air mo sgath fhein agus chi
thu gu'n dean e do bheatha an uair a ruig-
eas tu."
Sin mar a bha ; sgriobh Pol an litir bheag
bhoidheach ud gu Philemon a gheibhear am
measg nan litrichean eile aige anns an
Tiomnadh Nuadh. Cha 'n 'eil iomradh
innte air jjudngean creidimh, no air nith-
ean diomhair is domhain ; cha 'n 'eil innte
ach sgrlob bheag de'n pheann a chuir aon
duine maith gu duine maith eile a b' aithne
dha, ag iarraidh air fabhar sonruichte a
dheanamh ris. B'e am fabhar a dh' iarr
Pol air Philemon, gun e bhi coimheach ris
an train a rinn an cron air, ach gabhail ris
gu caoimhneil, a chionn nach b'e an duine
a bha ann aon uair a bha ann idir a nis ;
"duine a bha roimhe so neo-tharbhach
dhuit-sa, ach a nis a tha tarbhach dhuit-sa
agus dhomhsa."
Tha e cinnteach gu'n do chuir Philemon
fios-freagairt air ais gu Pol, ach ma chuir,
cha 'n 'eil an litir sin air faotainn an diugh.
Is rud mlorbhuileach e gu bbeil litir Phoil
fhein air faotainn agus gu bheil i an diugh
air a gleidheadh am measg leabhraichean ris
an abrar Facal an Tighearna. Cha robh
smuain ann an cridh© Phoil gu'n tachradh
sin, agus na'n robh e air innseadh dha, tha
mi cinnteach gu'n cuireadh e ionghnadh air.
Shaoileadh e nach deanadh Philemon ris an
litir ach a tilp;eil anns an teine an uair a
leiighadh e i, ach ghleidh Philemon an litir
gu curamach, agus moran bhliadhnachan
an deidh bas Phoil, an uair a dh' fhas daoine
cho measail air 's nach duiraigeadh iad aon
lide de na labhair no sgriobh e a leigeil air
dichuimhne, bha an litir bheag ghrinn so
air a toirt am follais, agus air a cur a mach
am measg nan sgriobturan eile. Ann an
aon seadh faodar Facal an Tighearna a radh
rithe, ach ann an seadh eile, cha 'n 'eil innte
ach facal Phoil, facal nach biodh idir air a
sgriobhadh na'n robh Philemon cho dluth
dha 's gu'm faodadh e bruidhinn ris, agus
am fabhar ud iarraidh air gu pearsonta.
Ged tha an litir so sean tha i ur cuideachd,
cho ur ',s gu bheil ficheadan d'a seorsa air an
sgriobhadh a h-uile seachduinn. Ach tha i
a' cur soluis air beatha na h-eaglais ann an
linn nan abstol agus a' nochdadh dhuinn
spiorad an Tighearna agus an gliooas ata o
shuas ag oibreachadh ann an inntinn an
duine a sgriobh i.
Cha 'n 'eil mi a' dol a radh an corr mu'n
litir, no a' dol a leudachadh oirre, facal an
deidh facail, is rann an deidh rainn ; tha i
furasda gu leoir a tuigsinn, agus gabhaidh i
leughadh ann an tri mionaidean, ach bu
mhaith leam rud no dha innseadh mu
Onesimus nach fhaighear anns an Tiomnadh
Nuadh. Bha. e 'n a dhuine seanchasail ;
bhiodh e daonnan ag innseadh do' na deis-
ciobuil eile mu Phol, oir bha Pol mar dhia
dha, agus bha sin air a chumail air
chuimhne ann am beul-aithris na h-eaglais.
Bha Philemon cho nahaith 's a bha fhios
aig Pol a bhitheadh e, oir cha 'n e mhain
gu'n do rinn e beatha Onesimuis an uair a
chaidh e air ais ach ghabh e ris, cha 'n ann
mar sheirbhiseach ach mar bhrathair
gradhach, agus thairg e a shaorsa a thoirt
da. A thuilleadh air sin chuir e cumh-
achan air na braithrean eile anns an eaglais
iad a bhi cairdeil ris agus a dheanamh
furasda dba a cheann a thogail am measg
dhaoine. An ceann greis thug iad dha
cothrom air fianuis a thogail anns an tigh-
aoraidh air na rinn Dia air a shon, agus
uidh ar n-uidh thoisich e air searmonach-
adh. Ach a thaobh 's gu'n robh e gun sgoil,
agus gu'n do thoisich deasbud anns an eag-
lais mu phearsa Chriosd, b' eiginn da stad.
An uair a chual e gu robh Pol air a
ghlacadh is air a chur am priosan anns an
Roimh, agus gu'n robh e coltach gu'm
biodh e air a chur gu bas, chuir e roimhe
dol 'g a fhaicinn. Bha an t-astar fada
agus na h-amannan cunnartach, oir bha
geur-leanmhuinn uamhasach air eirigh an
aghaidh nan Criosduidhean air feadli lom-
paireachd na Roimhe, ach ged bhiodh an
t-astar na b' fhaide agus na cunnartan na
bu mhotha cha chumadh sin Onesimus gun
oidhii'p a dheanamh gus Pol fhaicinn, oir a
mach o'n t-Slanuighear a thug maitheaiias
dha cha robh neach eile ann d'an robh
uiread gaoil aige 's a bha aige air Pol.
Air. 9.
1924.
ANNS A' CHATHAIR.
Bho chionn da sheachduinn tha smith nan
daoine air tionndadh gu tuath ; a h-uile latha
tha cho mhaith ri da cheud carbad a' dol
seachad air mo dhorus, agus iad uile Ian de
dhaoine a tha a' teicheadh as a' bhaile mhor,
ag iarraidh locshlaint d'an cuirp agus d'an
cridheachan air an duthaich. M'an stad iad,
ruigidh cuid dhiubh a nochd fhathast garbh-
chriochan Rois is Chataibh. Tha iad uile an
toir air solas air chor-eigin, ach saoilidh mi
gur h-e an solas as motha a tha feitheamh
orra an fhois a gheibh an cluasan, agus an t-
samhchair bheannaichte a gheibh iad air na
monaidhean am measg nam beann.
Bhiodh am baile mor maith gu leoir mur
bitheadh a' ghleadhraich uamhasach a tha
ann ; gleadhraich a bheir bhuait do chiall is
do chadal. Am measg nam miltean fuaim a
chluinneas mi air na sraidean gach uair a
bheir mi sgriob do Ghlaschu no do Dhuneid-
eann cha 'n 'eil ach aon fhuaim a tha caomh
'n am chluasan, cluig nan eaglaisean a' bual-
adh air la na Sabaid.
Sin fuaim cho boidheach 's a chluinneai-
air thalamh, co dhiu a tha thu air an duthaich
no anns a' bhaile. Ann an gliocas an Tigh-
earna chunnaic e iomchuidh corp mhic an
duine a dhealbh air a leithid de dhoigh 's gu
bheile uile bhuadhan a' ehuirp, cluasi, is suil,
is sron, a' tabhairt solais dha. Bhiodh e
duilich a radh c6 dhiubh sin a tha toirt
duinn am barrachd toilinntinn, ach ged is e
sealladh nan sid an rud mu dheireadh a bu
mhaith leam a chall, cha 'n 'eil latha de mo
bheatha nach 'eil mi taingeil do Dhia air son
nan solasan air a bheil mi a' ruighinn le mo
chluais.
Ann an samhchair na duthcha tha fuaim-
ean sonruichte ann a tha caomh do anam
duine, guthan baigheil a thogas suas do
chridhe an uair a tha do chridhe fo le6n ;
dranndan sheilleanan anns na craobhan
leamhain no anns na crainn theile ; seideadh
anail gaoth na h-oidhche anns an luachair ;
cronanaich nam meanbh-bhiasdagan anns
an fheur ; torman nan eas agus nan allt ; sin
na h-6rain agus na h-6rgain de nach fhasar
sgith. Ged nach bu mhaith leam a radh, air
mo ghonadh dubh, gu bheil guth binn an
ceann an rocais is baigheil agus is aoibh-
neach guth an rocais air maduinn earraich
agus is e a' toiseachadh air neadachadh ; ach
fada fada na's baigheile agus moran na's
binne tha guth a' ghille-Bhride, oir bha mi
eolach air-san 'n am oige, agus a h-uile
bliadhna a thig e anns a' Mhart tha e a' toirt
thugam fios agus beannachd mo dhaoine as
na h-eileinean. Cha do theoigh mo chridhe
riamh ri coc-coc-coc nan coileach-fraoich ;
ach far am bi an coileach-fraoich bidh an
fheadag, agus guileag eile as milse agus as
bronaiche na guileag na feadaig cha chualas
riamh air monadh no machair. Bidh mi air
uairean a' saoilsinn nach 'eil coimeas eile
ann do dhurdan a' chalumain anns a' choille-
bheithe ach na plasdan sin a bhios na dotair-
ean a' cur air feoil dhaoine an uair a bhios
am feoil a lionnachadh. Ged bhiodh tu fo
phramh, agus do chridhe trom, tuitidh coo-
roo iosal a' chalumain air do chridhe mar
gu'm biodh plasd o laimh an Lighiche ata
shuas, no mar gu'm biodh an t-uisge no an
druchd air fearann tioram.
Ach ged is toigh leam eisdeachd ri gaoth
is uillt, ri feadagan is calumain, is fhearr
leam fuaim a' chluig air la na Sabaid na iad
uile. Sin an fhuaim de nach fas mi sgith gu
brath ; guth a tha labhairt nithean diomhair
ri m' anam a h-uile uair a chluinneas mi e.
Cha mhor mhinist-earan air nach bi faitcheas
an uaii- a dh' eireas iad a labhairt air beul-
aobh sluaigh ; bidh crith 'n an guth agus 'n
an gluinean. Dh' fhairich mise an t-eagal-
cridhe sin mar a dh' fhairich daoine eile,
ach is e an leigheas as fhearr a fhuair mi
riamh air a shon, eisdeachd ris a' chlag an
uair a thoisicheas e air bualadh. Tha
cuimhne agam air amannan anns an robh mo
chridhe a ploscartaich agus mi dol suas gu
tigh an Tighearna, an impis leum as a cho-
chuU, air chor agus gu'm bu mhaith leam
teicheadh, ach a cheart cho luath 's a thoisich
an clag agus a chuala mo chluas an fhuaim
bhaigheil, dh' fhalbh an t-eagal agus a
chrith, is chaidh mi an ceann na seirbhis le
cridhe foistinneach.
Theagamh gu'n saoil cuid de na leughas
an duileag so nach robh gnothuch air bith ai^
a' chlag ris an t-saorsa cridhe is inntinn a
fhuair mise, agus gur h-ann o mhac-meamna
na h-inntinn agam fhein a thainig iad. Ach
oiod a tha ann am mac-meamna na h-inntinn
ach aon de na buadhan a thug Dia do'n duine
a chum gu'm biodh e comasach dha na feart-
an leis a bheil Dia 'g a chuartachadh fhair-
eachduinn, agus guth Dhe a chluinntinn
annta. Cha 'n 'eil Dia air a chumhannach-
adh ri meadhonan sonruichte ann a bhi labh-
airt ri cridheachan dhaoine ; tha fichead is
ceud is mile teachdaire aige leis a bheil e a'
labhairt ri clann nan daoine ; ciirsa a fhreas-
dail, oibrichean a' chruthachaidh, grian is
34
gealach is reultan, gaoth is ceo is sneachd ;
— tha iad uile 'nan teachdairean agus 'n an
seirbhisich dha, a' deanadh 'iarrtuis agus a'
coimhlionadh a thoile. Agus c'ar son nach
labhradh e ri cridhe duine le fuaim a' chluig !
Nach 'eil e a cheart cho coltach gu'n labh-
radh Dia ri duine le clag a thighe fein 's
gu'n do labhair e ri Daibhidh le fuaim-
sivibhail ann am mullach chraobh nan smeur !
Tha clag na h-eaglais a' labhairt riumsa
ged nach bithinn a' dol do'n chubaid idir.
Tha e rud beag annasach r'a radh, ach is e a'
chuid as fhearr leam de'n t-seirbhis gle
bhitheanta, na coig mionaidean m' an toisich
i. Is toigh leam, an uair annamh a gheibh
mi cothrom air dol do'n eaglais gun mi fhein
a bhi a' searmonachadh, is toigh leam dol a
steach trath ; an uair a thoisicheas an clag air
bualadh tha mo chridhe air a thoirt fo
chumhachd an t-saoghail neo-fhaicsinnich
ann an doigh nach bitheadh e air a thoirt
ann, ma dh' fhaoidte, le guth duine. Cha
do ghabh mi riamh fadachd gus an sguireadh
an clag ; is ann a bha e daonnan a' sgur ro
luath, oir tha e a' labhairt sith is solas ri mo
chridhe.
Do mhoran dhaoine cha 'n 'eil an clag ag
radh dad ach ag innseadh na h-uaire ; gu
Wieil ant-am aig an eaglais dol a steach.
Ach do dhaoine eile tha e a' deanamh tuill-
eadh is sin; tha e a' cur soluimteachd air an
smuaintean agus air am faireachduinnean ;
'g an deasachadh air son seirbhis an De
naoimh a dh'ionnsuidh a bheil e 'g an
gairm. An uair a bha mi ann an sgir-
eachd Urchadainn bha clag na h-eaglais air a
bhualadh a h-uile Sabaid aig ochd uairean
's a' mhaduinn, agus theagamh gu bheil an
cleachdadh maith sin (oir is e cleachdadh
maith a bha ann) air a chumail suas fhathast
ann an sgireachdan eile. Bha bualadh a'
chluig a' toirt na h-uaire ceart do na h-uile
teaghlach a bha mar astar da mhile do'n
eaglais ; agus bhithinn a' cluinntinn gur
e sin an t-aobhar gu robh e air a bhualadh
idir, a dh' innseadh dhaibh gu robh an t-am
aca an cuisean saoghalta a leigeil seachad
agus deanamh deas gu dol suas do' thigh an
Tighearna. Ach air leam gu robh feum eile
ann a thuilleadh air sin; bha e a' naomhach-
adh na Sabaid do na daoine a bha cleachdte
r'a chluinntinn o'n oige, agus a' ceangal an
cridheachan ri nithean naomh is maiseach ;
bha e a' toirt cuiridh dhaibh dol svias le h-
aoibhneas do thigh an Tighearna ann an
cuideachd a shluaigh.
Tha cluig nan eaglaisean mar tha guthan
dhaoine, maith is dona; cuid dhiubh anns
a' bheil ceol is cuid dhiubh nach fhearr na
seann tromb bhriste no na ciombal a ni
gleangarsaich. Is ann de'n t-seorsa so a
tha an clag a tha againn ann am Blar ; a
thaobh ciiiil no binneis bha cho mhaith
dhuit a bhi bualadh maide-buntata air seana
phoit, ach air a shon sin tha a ghuth cruaidh
critheannach, caomh 'n am chluasan fhein,
agus cha 'n 'eil uair a chluinneas mi e nach
diiisg e smuaintean 'n am inntinn is fair-
eachduinnean 'n am chridhe nach bu mhaith
leam a chall air son an t-saoghail.
Ged nach h-abair mi gu bheil e cho dona
droch chlag a bhi anns an tur ri droch shear-
monaiche a bhi anns a' chubaid, bu mhaith
leam clag ceart fhaicinn aig a h-uile eaglais
anns an diithaich, agus an clag a bhi air a
bhualadh air laithean na seachduinn cho
mhaith ri la na Sabaid. An diugh cha 'n 'eil
air fhagail ach gle bheag de chomharran
follaiseach gur duthaich Chriosduidh a tha
ann an Albainn ; gle bheag de fhianuisean
air na nithean ata neo-fhaicsinneach agus
siorruidh ; tha samhchair na Sabaid air a
call oir tha na rathaidean mora cho trang
air an t-Sabaid a nis 's a tha iad Di-luain ;
tha aoradh-teaghlaich air a leigeil seachad
leis a' mhor-chuideachd, agus eadhon altach-
adh roimh bhiadh — an fhianuis mu dheir-
eadh a gheibhear ann an teaghlaichean nach
ana-creidmhich iad — , tha sin fhein an
diugh air dol as an fhasan, air chor agus gu
bheil e comasach do dhaoine luighe agus
eiridh o mhoch Di-luain gu anmoch Di-sath-
uirne gun aon chleachdadh crabhach fhaicinn
no aon ghuth a chluinntinn a chuireas 'n an
cuimhne gu bheil Dia air neamh no gu bheil
saoghal eile ann. Theagamh nach biodh anns
a' chlag ach guth a' glaodhach anns an fhas-
ach, ged bhiodh e air a bhualadh, ach co
dhiu cha ruigeadh e le daoine na nithean
anns an do thogadh iad a dhichuimhneach-
adh gu buileach.
Ach ged nach biodh ann do dhaoine eile
ach fuaim nach duisgeadh barrachd ionn-
drainn na'n cridhe na diidach bata no fideag
oillteil nan caraichean, labhradh e ri fior
shluagh an Tighearna, na daoine a bhios ag
urnuigh, agus a' togail suas an cridheachan
ri Dia fichead uair 's an latha. Agus sin na
daoine a thao cumail beo na diadhaidheachd
anrbs an t-saoghal.
Ciod a' chrioch a bhios aig a' chabhaig
uamhasach a tha air tighinn air daoine an
diugh mar ghalair 1 Aig Ni-maith a tha
brath, ach bidh e air uairean a' tighinn a
steach orm nach bi an uine fada gus an tiiit
saoghal-nan-caraichean as a sheasamh le cion
analach, agus an sin thig an latha a chunn-
aic Pol fada air falbh, an la anns an toir na
naoimh breith. Agus an uair a chuireai' na
naoimh air cathair-breitheanais. sealbhaich-
idh na daoine macanta an talamh mar oigh-
reachd. Tha an talamh an diugh, agus gu
sonruichte na rathaidean mora, aig luchd
nan caraichean dhaibh fein, air chor agus
35
nach 'eil a blii beo aig daoine ciallach leis an
fhearr suim a thoirt do chlag na foise na do
fhideag na cabhaig, ach ged nach 'eil
dochas air bith agam-sa gu'm faic mi an latha
anns am bi iarunn is prais nan caraichean
air an leughadh gus cluig a dheanamh do na
li-eaglaisean, thig an la sin gun teagamh,
agus an sin bidh T edruinteachd do^n t-sluagh
air a sgriobhadh air na rathaidean, agus
Naomhachd do' 11 Tiyhearna air ballachan
nan eaglaisean.
CRIOSD AGUS NA LEANABAN.
Agus thug iad leanahan d'a ionnsuidh, a
chum gum heanadh e riu; agios chronaich
na deisciohuil iad. Ach an uair a chunnaic
losa sin, hha e ro dhiomhach, agus thuhhairt
e riu, Leigihh do na leanahan teachd am
ionnsuidh ; na hacaihh iad; oir is ann de '«-
leithidean sin a tha rioghachd Dhe. Marc
X. 13-14.
Na 'n cuirinn a' cheist air luchd-leugh-
aidh na duilleig so-, Co a thug na leanaban
gu losa, tha mi Ian chinnteach gu'n abradh
a' mhor-chuideachd dhiubh, Thug, am
mathraichean. Cha chuala mi duine riamh
ag radh gu robh lamh aig an aithrichean
ann, oir cha 'n 'eil sinn cleachdte anns an
duthaich so ri bhi faicinn aithrichean na
cloinne a' gabhail suim 'n an teagasg. Ach
ma leughas tu an naigheachd so gu curam-
ach, mar a tha na tri soisgeulaichean 'g a
h-innseadh dhuinn anns an Tiomnadh
Nuadh, chi thu gu bheil iad uile ag uisneach
adh fhacal (tha so na's soilleire anns a'
Ghreigis na tha e anns a' Bhiobull Ghaidhlig)
a tha a' leigeil fhaicinn gu robh aithrichean
cho mhaith ri mathraichean am measg na
feadhnach a thug na leanaban gu losa.
Anns an t-Seann Tiomnadh bha e air
aithneadh gu sonruichte do na h-aithrichean
an clann a theagasg ann an eolas an Lagha,
ach tha e coltach gu'm biodh aithrichean
ludhach a' deanamh mar a bhios aithrichean
Criosduidh a' deanamh, a' fagail an dleas-
danais sin aig na mathraichean. Bidh e air
uairean a' tighinn a steach air m' inntinn
gu bheil an t-am aig an eaglais atharrachadh
a dheanamh air seirbhis a' Bhaistidh agus
leigeil le mathraichean na cloinne na boid-
ean a ghabhail orra fhein. Anns an eaglais
Shasunnaich cha 'n 'eil aite no seasamh idir
air a thoirt do mhathair an leinibh ; tha na
boidean air an cur air oideachan is daoine
nach buin do'n leanabh ; daoine, ma dh'
fhaoidte, a tha coma co dhiu a bhios e air
a thogail ann an eolas a' Bhiobuill no ann
an eolas a' Chorain. Anns an t-seirbhis
Bhaistidh againn fhein cha 'n 'eil mathair
an leinibh air a cumail air chul nam bord
cho buileach 's a tha i ^nns an eaglais
Shasunnaich, ach air a shon sin, cha 'n 'eil
an t-aite aice a bu choir a bhi aice. Ged is
e athair an leinibh a bhios 'g a chumail ri
baisteadh, agus a' gabhail nam boidean air
fhein, tha fhios aige 'n a chridhe, agus tha
fhios aig a' mhinisteir, agus aig a' choimh
thional uile, nach biodh na boidean idir air
an cumail mur b'e gu bheil coguis as fhearr
aig a ndmaoi na tha tige-san.
Tha e duilich a radh c' ar son a bha na
deisciobuil cho crosda ris na parantan an
uair a thug iad an clann gu losa. Their
cuid gu'n robh fhios aca gu'n robh losa
sgith, agus nach robh iad air son dragh a
chur air. Faodaidh e bhith gu'm b'e sin an
t-aobhar, ach faodaidh e bhith cuideachd
nach ann air comhfhuitachd losa a bha iad a'
smuaineachadh idir ach air an Solas fhein,
agus gu'n robh iad air am farranachadh a
chionn gu'n deachaidh stad a chur air an
t-seanchas a bha losa a' deanamh riu m'an
d' thainig a' chlann. Bha e a' bruidhinn
riu mu phosadh, agus theagamh gu'n robh
an seanchas sin a' cordadh riu cho maith 's
nach duraichdeadh iad facal dheth a chall,
agus gu'n robh iad air an cur thuige 'n an
nadur an uair a chuir a' chlann stad air.
Ach ma bha fearg orra-san cha robh fearg
air an t-Slanuighear chaomh fein ; "leigibh
leis na leanaban," ars' esan, "teachd am
iorPnsuidh, agus na bacaibh iad." B' esan
caraid nam paisdean bho thus, agus bha gaol
aig na paisdean air, agus chunnaic iad ann
rud nach fhaca riamh na daoine a bha 'g an
cunntas fein glic is Eaguaidh.
An uair a bha Criosd air thalamh bha a
naimhdean na bu lionmhoire na chairdean ;
ma bha teangaidhean 'g a bheannachadh bha
teangaidhean eile 'g a mhallachadh ; ach am
measg naimhdean ;isi luchd-mallachaidh an
t-Slanuighir ann an laithean fheola cha robh
aon bhoirionnach, agus cha mho a tha iom-
radh air gu 'n do rinn clann magadh air
mar a bhiodh iad a' deanamh, air uairean,
air faidhean is daoine naomh. Is ann a
bhioidh iad a' bualadh am basan le gair-
deachas r'a theachd.
Ann an suilean dhaoine tha na nithean a
chunntas Dia mor air an cunntas beag, agus
na nithean a chunntas esan beag air an
cunntas mor. Co am fear-sgriobhaidh, ag
innseadh eachdraidh nan amannan ud, a
mheasadh gu'm b' fhiach dha iomradh a
dheanamh 'n a leabhar air an rud a thachair
an la ud an uair a thugadh cuideachd bheag
de chloinn an lathair losa? Rud beag suarr-
ach nach b' airidh a bhi air a chur sios air
an aon duilleig ri euchdan shaighdearan, is
36
connsachadh luchd-riaghlaidh, is dol-a-mach
lighrean ! Ach air a shon sin, sud an rud a
bha mor is buan is buadhmhor, agus cha b'e
na gnothuichean air an do chosg an luchd-
sgriobhaidh an iiine, oir rinn na briathran a
labhair losa mu'n chloinn tuilleadh atharr-
aohaidh air an t-saoghal na rinn cogaidhean
Cheasair.
Cha 'n 'eil e idir iongantach gu'm biodh
cridhe an t-Slanuighir an ceangal ris a'
chloinn, oir dh' fhuiling cuid dhiubh an
crann-ceusaidh air a shon-san m'
an d' fhuiling esan air an son-san ;
na paisdean neo-chiontach a mharbh
Herod. Faodar a bhi cinnteach gu'n d'
innis Muire a mhathair an naigheachd
bhronach so dha fichead is fichead uair, anns
na feasgair agus e aice air a gliiin. Agus
bho 'n cheud la a chual e an naigheachd sin,
agus a chual e 'n a chadal gaoir nam ban
agus iad a' gul air son nam paisdean a bha
air an cur gu bas 'n a aite-san, bu duth gu'm
biodh taobh bhlath aig losa ri clann an t-
saoghail, agus gu'n eireadh an smuain 'n a
chridhe gu'n tagradh e an cuis gu brath.
Tha gu leoir de dhaoine anns an diithaich
an diugh a' feuchainn ris a' chloinn a thoirt
gu losa, ministearan, is maighstirean-sgoile,
is luchd-teagaisg anns a' sgoil-Shabaid ; ach
buinidh an obair so do na parantan gu son-
ruichte, agus mur dean iadsan an dleasdanas
cha bhi an obair ach air a leth-dheanamh.
Do pharantan aig a bheil gaol air an cloinn
cha bu choir gu'm biodh e 'n a uallach
dhaibh feuchainn ri cridheachan an cloinne
a chosnadh do Dliia ; cha bu choir daibh a
bhi riaraichte no fois a ghabhail gus am faic
iad an clann air an toirt a steach d'a riogh-
achd. Sgriobh ministear Gaidhealach uair-
eigin gu ministear eile mar so, "Tha
naigheachd mhaith agam dhuit air an t-
seachduinn so, agus tha mi a nis cho sona ri
duine air thalamh, oir chunnaic mi an t-aon
mu dheireadh d' am theaghlach air iomp-
achadh." Naigheachd mhor is naigheachd
mhaith, da-rireadh ; ach ged is bronach an
rud e r'a radh, gidheadh, tha e fior, gu bheil
moran de pharantan cho saoghalta 's gu'm
b' fhearr leo a chluinntinn gu'n d' fhuair
am mac posta maith anns an tigh-chuspainn
agus tuarasdal mor na gu'n d' f huair e
saoibhreas air neamh.
Gabhaidh clann a chosnadh do Chriosd
cho mhaith ris na daoine mora. 'N an doigh
leanabail laghach fhein tbeid aca air gaol a
thoirt dha na's cinntiche na daoine a tha an
cridheachan air an cruadhachadh le peacadh ;
theid aca air an cridheachan a thoirt dha
mar a tha iad 'g an toirt d' am mathraich-
ean cheana. Agus nach e sin an steidh
cheart air son na diadhaidheachd, araon
anns an 6g agus anns an aosda, gradh a bhi
j aca do'n t-Slanuighear ! Gun teagamh tha
i moran anns an diadhaidheachd nach h-
urrainn daibh fhathast a thuigsinn, ach air
a shon sin, rud air bith nach tuig clann faod-
aidh tu a bhi cinnteach nach e sin cridhe na
diadhaidheachd. Cha 'n 'eil an deasbud
agus an teangaireachd agus an reusanachadh
mu phuingean creidimh a ohordas ri daoine
mora ach gle bhitheanta ''g an toirt na's
fhaide agus na's fhaide air falbh bho
Chriosd. Cha 'n 'eil iiigh air bith aig a'
chloinn anns na nithean sin, is fasaidh iad
sgith dhiubh gle luath ma thoisicheas tu air
bruidhinn riu umpa ; ach tog suas losa mu
choinneamh an sul, mar a bha e ann an laith-
ean fheola, agus cha 'n fhas iad sgith dheth-
san. Chi iad maise a naomhachd a cheart
cho mhaith ris na daoine mora, agus gabh-
aidh iad gaol air.
Ma their duine air bith ruibhse, aithrich-
ean agus a mhathraichean a leughas an
duilleig so, nach h-urrainn clann 6g rogh-
ainn a dheanamh, no gnothuch anama a
dheanamh ri Dia ann an da-rireadh, na
creidibh e. Thug Iain Knox comanachadh
do bhalach nach robh ach da bhliadhna
dheug. Cha robh Polycarp, duine naomh a
bha 'na Easbuig ann an Smirna, ach naoi
bliadhna 'n uair a rinn e svias inntinn Criosd
a leantuinn. Ghleidh e na boidean a dh'
ioc e do Dhia 'n a bhalach gu dileas gus an
la anns an d' fhuiling e bas air sgatli a
chreidimh. An uair a thairgeadh a shaorsa
dha na'm mallaicheadh e ainm naomh an t-
Slanuighir, is e so a thubhairt e, "Tha se
agus ceithir fichead bliadhna bho thoisioh mi
air seirbhis a dheanamh dha, agus riamh cha
do threig e mi ; c' ar son a mhallaichinn
ainm?" Bha Matthew Henry, seann sgoil-
ear a mhinich na Sgriobturan, air iompach-
adh an uair a bha e deich blia<lhna ; bha
Isaac Watts, an diadhair agus am bard
naomh a sgriobh uiread de na laoidhean a
bhios sinn a' seinn, air iompachadh aig naoi.
Bha na balaich sin gun teagamh 'n am bal-
aich shonruichte ; aig deich bliadhna bha iad
air thoiseach air balaich a bha coig bliadhna
deug, ann an eolas agus ann an cumhachd
inntinn. Bho chionn ghoirid bha cuideachd
de mhinistearan cruinn, agus bha a' cheist
so air a togail 'n am measg, Ciod an aois
aig an fhasa do'n eaglais an oigridh a chos-
nadh do Chriosd? Bha coig duine fichead a
lathair, agus anns an t-seanchas a bha eatorra
mu'n chilis so, thainig so a mach, gu'n do
rinn ceithir air fhichead dhiubh suas an
inntinn air sion na ministrealachd m' an
deachaidh iad seachad air ceithir bliadhna
deug. Nach 'eil sin a' teagasg do phar-
antan, cha 'n e mhain siol inaith na riogh-
achd a chur ach fiughair a bhi aca gu'm faic
iad a thoradh trath 'n an cloinn.
Air. 10.
1924.
ANNS A CHATHAIR.
An uair mu dheireadh a bha mi ann an
Cille-Sgumain chuir mi seachad feasgar fada
samhraidh 'n am shuidhe air cloich anns a'
chladh, a' seanchas ri mo sheana charaid,
Calum Domhnullach, beadall na h-eaglais
is fear-cladhach nan uaighean. Tha an
eaglais 'n a seasamh ann am meadhon a'
chlaidh, agus tha barrachd de mhuinntir
Chille-Sgumain 'n an sineadh an taobh-a-
stigh de'n gharradh na tha an taobh-a-muigh
dheth. Sin an t-aobhar gur toigh leam dol
a steach ann air laithean na seachduin cho
mhaith ri la na Sabaid, a mheomhrachadh
am measg nan leacan, agus a chuimhneach-
adh air na daoine a b' aithne dhomh anns
na laithean a dh' fhalbh.
Eadar glanadh na h-eaglais is obair a'
chlaidh tha Calum Domhnullach a' cur
seachad a' chuid is mo d'a bheatha anns a'
chladh, air chor agus gu'm bi sinn &' tach-
airt air a cheile gle bhitheanta, agus a thaobh
's gu bheil e a nis 'n a sheann duine (tha e
ochd is da fhichead bliadhna 'n a dhreuchd)
agus gur h-aithne dha muinntir Chille-
Sgumain agus an sinnsearachd uile na's
fhearr na's aithne do dhuine eile a tha nis
beo, is toigh leam dol 'n a sheanchas a h-uile
uair a bhios cothro-m agam. A thuilleadh
air sin, tha e 'n a dhuine turail geur, neo-
eisiomaileach 'n a dhoighean agus 'n a
bheachdan, agus tha sin aige, beachdan dha
fhein. Cha 'n 'eil ann an seanchas ri duine
aig nach 'eil smuaintean is beachdan dha
fhein ach rud gun bhlas, mar gu'm biodh
ugh gun salann. Cha 'n ann mar sin a tha
seanchas Chaluim ; co dhiu a tha no nach 'eil
a chainnt a ghnath ann an gras tha i daonnan
air a deanamh blasda le salann, salann na
geireid nadurra agus a' ghliocais shaoghalta.
Agus air uairean cuideachd gheibhear 'n a
sheanchas tomhas de'n ghliocas ata o shuas,
oir is duine maith Calum, ged nach toigh
leis muinntir na h-eaglais Shaoir, no boir-
ionnaich a bhios a' searmonachadh, no
braithrean usaideach a bhios a' foighneachd
de 'n h-uile duine a thachras orra am bheil
iad reidh ri Dia, no am bheil iad a' cuimh-
neachadh air a' bhas. "An do rinn sibhse
reite ri Dia?" thuirt fear dhiubh so ri
Calum, agus e trang a' fosgladh uaighe air
son tiodhlacaidh ; " bithibh cuimhneach, a
dhuine, air a' bhas." Bha Calum 'n a fhallus
agus gun an uachdar an talaim'h dheth ach
an aeann agus na guaillean, ach stad e agus
chuir 6 an spaid fo uchd agus fhreagair e
mar so (car frionasach) " Cha do rinn mise
reite ri Dia, ach rinn Dia reite riumsa, agus
a thaobh a' bhais chuir mi tuilleadh 's a
choir de dhaoine eile fo'n iiir gu'n dichuimh-
nichinn mo chrioch dheireannach."
Bidh mise agus Calum a' dol thairis air
iomadh rud an uair a thachras sinn air a
cheile, iomadh rud nach innis sinn do dhuine
eile, ach bidh sinn cuideachd a' seanchas mu
nithean a bhuineas d'ar gairm shonruichte
anns an eaglais, agus bu mhaith leam cuid
de sheanchas Chaluim a chur eios air an
duilleig so m'an teid e as mo chuimhne.
An la ud a bha sinn 'n ar suidhe anns a'
chladh bha e ag innseadh dhomh mu na h-
atharraichean a thainig air an eaglais agus
air an t-saoghal bho na bu chuimhne leis.
" Tha tri fichead bliadhna," ars' esan, "bho
thoisich mi air dol do'n eaglais an toiseach ;
bho chionn dliith air leth-cheud bliadhna tha
mi innte air da cheann an latha, agus cha 'n
'eil duine eile ann an Cille-Sgumain a chuala
uiread shearmon rium. Shuidh mi fo choig
ministearan anns an eaglais so; cha 'n 'eil
aon de na foirbhich a lathair a nis a bha
innte an uair a chuir an Seisein mi anns
an dreuchd a tha agam. Ri linn Mhaighstir
Eachainn bhiodh an coimhthional a' seasamh
aig an urnuigh, a' suidhe aig an t-seinn,
agus cha robh dad air a sheinn ach sailm
Dhaibhidh. Tha cuimhne agam gu maith
air an la a thog Iain Mac Coinnich leis am
Biobull agus a cheathrar cloinne agus a chaidh
e a mach as an eaglais, a' glaodhach, Mo
naire, vfio naire, Ichahod, Ichabod, a chionn
gu'n d' thug am ministear laoidh dhuinn 'g
a seinn. Ach an diugh tha organ anns an
eaglais, agus c6 a tha 'g a chluich ach ogha
Iain, caileag laghach ruadh a tha ceart coma
CO dhiu a bheirear dhi Daibhidh no Sankey.
Ach tha mi an dull gu'n d' thainig tuilleadh
atharrachaidh air a' chubaid fhein na
thainig air a' che61. Ri linn Mhaighstir
Eachainn bhitheamaid a' faotainn searmon
mor fada mu ifreann uair 's an raidhe, a
thuilleadh air gu'm biodh e a' toirt an
dlighe do'n Diabhol agus do ifreann a h-uile
Sabaid ann an comh-dhiinadh an t-searmoin,
ach an diugh cho chluinnear iomradh air an
Diabhol bho cheann gu oeann de'n bhliadhna.
Air son na chuala sinne riamh bho 'n duine
ghrinn a tha againn ann an eaglais Chille-
Sgumain an diugh, an t-Urr. Nial Mac
Pharlain, B.D., cha bhiodh fhios againn gu
robh leithid an Diabhoil ann. Tha deich
bliadhna bho nach cuala sinn seai'mon mu
ifreann ach aon fhear fiadhaich a fhuair sinn
38
bho mhinisteir a thainig a Lebdhas, o'n
cheann-teagaisg, Oir dh' ullaicheadh Tophet o
shean ; rinn e domhain e, rinn e farsuinn e ;
cruach theine agus moran connaidh ; tha
anail an Tighearna mar shruth pronnaisc
V a fhadadh. Obh ! Obh ! b'e sin an sear-
mon; chuir e crith air na cridheachan aig
daoine; chrath e muinntir Chille-Sgumain
oscionn an t-sluichd gus an do thoisich na
boirionnaich air ochanaich agus a' ohlann
air caoineadh, agus an do thuit Ealasaid
Bheag ann am paiseanadh, ged nach robh
duine eile anns an eaglais a bu lugha a thoill
an t-uamhas a bha an duine a' maoidheadh
na Ealasaid."
"Air uairean," arsa Calum, "an uair a
bhios mi ag obair anns a chladh so, bidh mi
a' cnuasachadh learn fhein air na nithean
sin, ach mar is mo a smuainicheas mi orra is
ann is mo a tha diomhaireachd an t-saoghail
eile a' fas, agus an deacaireachd a tha comh-
cheangailte ri fichead is ceud rud a tha
sgriobhta anns a' Bhiobull. Tha aon ni a
thug mi fainear a bhios a' cur ionghnaidh
orm, gur h-e na daoine as fhearr as lugha a
bhios 'g an cur fhein mu'n cuairt mu Shatan
no mu ifreann, agus gur h-e na daoine as
miosa a bhios a' gabhail feirge ma chluinn-
eas iad duine eile ag radh nach 'eil teine
siorruidh a' feitheamh air peacaich. An
uair a bha am ministear againn fhein aig
an t-Seanadh chuir e 'n a aite gille 6g a bha
air ur thighinn-a-mach as a' Chollaiste. Thug
e dhuinn searmon pongail mu'n dearbhadh
a chaidh a chur air losa anns an fhasach,
ach anns an dol seachad thuirt e nach robh
e idir coltach gu'n robh an seanchas ud
eadar losa agus an Diabhol gu litireil no gu
pearsonta, agus nach robh ann ach seorsa de
chosmhalachd air a ghleachd spioradail a
chaidh air aghaidh aig an am ann an anam
losa. Thuirt e cuideachd nach robh e fur-
asda do dhuine air bith sniuaintean is fair-
eachduinnean, is fiosrachadh diomhair a
chridhe, a chur ann an cainnt, agus gu'm
b'e sin an t-aobhar gu bheil uiread de'n
Bhiobull na's fhire anns an spiorad na tha
e anns an litir, fior ann an da-rireadh ged a
dh' fhaodas e bhith nach do thachair an rud
riamh, direach mar a tha Tunis a' Chriosd-
uidh agus an Cogadh Na,omh aig Iain
Bunian fior, ged nach 'eil anns na naigh-
eachdan sin ach samhlaidhean is cosmhal-
achdan a rinn Iain Bunian fhein suas. Cha
do shaoil mise gu'n d' thuirt an duine dad
cearr, ach a mhic-chridhe, m'an deachaidh
a' ghrian fodha Di-luain bha e air feadh na
sgireachd uile nach robh am ministear 6g a'
creidsinn anns a' Bhiobull no ann an Satan,
agus rud a bu neonaiche air fad, an uair
a thoisich deasbud is connsachadh mu'n
ghnothuch anns a' cheardaich, b'e na daoine
a bu diadhaidhe agus a b' eolaiche air a'
Bhiobull a bha seasamh air taobh a' mhinis-
teir, agus na daoine nach fhacas anns an
eaglais bho chionn fichead bliadhna, agus a
bha na b' eolaiche air orain Dhonnacha
Bhain na bha iad air sailm Dhaibhidh a bha
'n a aghaidh. Tha cuimhne agad air Each-
ann Mor a' Charnain ; cha 'n fhaca mise e an
taobh-a-stigh de bhallachan na h-eaglais so
o'n la a bha an Siorram Brand agus Com-
mission nan Croitearan cruinn innte, agus
tha uine mhaith bhuaith sin. Ach an uair
a dh' innis iad dha gu robh am ministear
a bha anns an eaglais air an t-Sabaid ag
radh nach robh Diabhol idir ann, chaidh
Eachann air druim dearg a' chuthaich, agus
bha e air son an sluagh a chruinneachadh
gus dol air an ceann mar a bhiodh e a'
deanamh ann an am na Land League;
" theid sinn," ars' esan, "agus tearraidh
sinn e." Bidh e air uairean a' cur iongh-
naidh ormsa, a mhinisteir, ciod a dh' eireas
do leithid Eachainn anns an ath shaoghal.
Ann an aon seadh, cha n'e droch dhuine idir
a tha ann an Eachann bochd ; their a choim-
hearsnaich riut nach 'eil coimhearsnach eile
anns an diithaich is fhearr na e; gu bheil e
iochdmhor is coibhneil, agus ann an am
trioblaid cho bog ri paisde, fada na's iochd-
mhoire agus na's coibhneile na Alasdair mac
Eoghain, am foirbheach a tha r'a thaobh.
Ach ann an seadh eile, tha Eachann cho fada
air falbh o spiorad na diadhaidheachd agus
spiorad an Tiomnaidh Nuaidh ris na cinn-
ich a tha ag aoradh do iodhalan. Cha 'n
'eil inntinn an aoraidh ann an Eachann gu
nadurra, agus na bhios e a' deanamh de
aoradh is ann do iodhalan agus do bhochdain
a bhios e 'g a dheanamh. Dhoirteadh e gach
braon d'a fhuil a sheasamh a' Bhiobuill
agus Chriosd agus nan Abstol na'n cluinn-
eadh e gu robh daoine (agus gu sonruichte
daoine nach bu toigh leis, no daoine nach b'
aithne dha) a' deanamh tair orra ; ach air
an laimh eile, tha eagal orm gu'm biodh e
a cheart gu deas gu fhuil a dhortaclh as leth
Fhinn Mhic Cumhail, no Dhonnacha Bhain,
no eadhon an Diabhoil. Tha e tur aineol-
ach air spiorad a' IBhiobuill, cho aineolach
ris na gamhna aige fhein, ged a tha prabadh
beag aige air an litir, ach cha 'n 'eil na tha
aige de'n litir ach 'g a mharbhadh an ait«
a bhi 'g a thoirt beo. Tha caibideil a Lebh-
iticus an t-aon ni dha ri caibideil a soisgeul
Eoin ; is fhearr leis a bhi cluinntinn mu
euchdan Shamsoin na mu thurusan soisgeul-
ach Phoil, agus ged nach bi e a' leughadh a'
Bhiobuill air a shon fhein uair air bith bidh
e air oidhchean sonruichte anns a' bhliadhna
(oidhche Bealltainn, oidhche Shamhna,
39
oidhche na Feill Raid, is oidliche Feill-
Sheathaiu) a' leagail a' Bhiobuill air ard-
doi'us an tighe agus 'g a fhagail an sin fad
na h-oidhche gus e fhein agus a theaghlach a
sheunadh, agus buidsichean is bochdain a
chumail a mach. Ach ged a tha Eachann
Ian buirbe is aineolais tha e cho firinneach
onorach ris a' ghrein ; an uair a cJiaill
Domhnull Caimbeul an capuU agus an da
mhart agus an t-agh anns an aona bhliadhna
agus a bha na coimhearsnaich a' cruinneach-
adli airgid dha a ohumadh anns a' chroit e,
chuir Eachann tri ginneachan ann ged nach
do chuir Alasdair Mac Eoghain ach leth-
chrun ann, agus e na's fhearr air a dhoigh.
Ciod a tha thu fein ag radh mu leithid
Eachainn ; ciod a dh' eireas d'a sheorsa anns
an ath shaoghal."
" Mata, a Chaluim, chuir sibh ceist orm ;
sin rud nach h-urrainn mise a radh, oir is
ann do Dhia a nihain a bhuineas bi'eitheanas
agus is maith gur h-ann. Bhiodh e furasda
gu leoir dhomhsa innseadh dhuibh ciod a'
bhinn a tha an eaglais agus na diadhairean
agus na creudan a' toirt air daoine nach
'eil ann an Criosd aig uair am bais, ach cha
duine Dia, agus co aige a tha fhios am bheil
esan a'ciallachadh an t-aon ni 's a tha sinne
a' ciallachadh leis an fhacal ann an Criosd,
oir cha 'n 'eil ann am facal ach facal fhein.
Mar is sinne a tha mise a' fas is ann is cinn-
tiche mi gu bheil Dia caomhail is trocaireach
is uasal, agus nach dean e gniomh suarrach
no leibideach as an gabhadh eadhon duine
gun ghras naire.
" Tha mi toilichte," arsa Calum, "a
chluinntinn gu'm bi smuaintean de'n t-
seorsa sin a' dol troimh t' inntinn-sa cuid-
eachd, oir bidh iad a' tighinn a steach orm
fhein, an uair a dhichuimhnicheas mi Pol
agus Iain Bunian agus Leabhar Aithghearr
nan Ceist, agus a bhios mi a' cnuasachadh
'n am inntinn fhein air gne is nadur Dhe,
air a mhorachd is air a chumhachd, an gaol
a dh' fheumadh a bhi aige d'a chloinn m'an
deanadh e na rinn e air an son, agus an
airde neo-chriochnach a tha e os cionn
dhaoine ann an caomhalachd agus ann an
trocair. Cha 'n 'eil annam-sa ach seann
duine aig nach 'eil sgoil, is bhiodh e dana
dhomh a radh gu bheil daoine a tha na's
foghluimte na tha mi cearr anns na beachdan
a tha aca mu Dhia, ach air a shon sin chuala
mi le mo dha chluais anns an eaglais sin
thall nithean air an cur as leth an Tighearna
a chuir crith air m' fheoil, agus sin le min-
istearan a bha an diiil gu robh iad ag ard-
achadh nan sgriobturan agus a' toirt gloire
do Dhia. Cha toigh leam a bhi cluinntinn
mhinistearan a' bruidhinn air Dia mar gu'm
b' aithne dhaibh E cho mhaith r'an coimh-
earsnach a tha air taobh eile a' gharraidh ;
cha toigh leam Dia a bhi air labhairt uime
mar nach robh ann ach Urra morchuiseach
a tha daonnan ag iarraidh modh is moladh
bho dhaoine, agus a ghabhas fearg riu mur
toir iad dha an t-urram as dlighe dha, mar
a ghabhadh seann tighearna Chluainidh ris
na ceaird mur tugadh iad dhiubh am boinn-
eid anns an dol seachad. Saoilidh mi nach
e sin idir an t-Athair gaolach air am biodh
losa a' bruidhinn. Tha clann agam-sa mi
fhein, ach ged a bhiodh mo mhac 'n a mhac
neo-dhleasdanach, seadh ged a bhualadh e a
lamh orm anns an aodann, tha fhios agam
nach deanainn air an ni a bhitear ag radh
a tha Dia a' dol a dheanamh air cuid d'a
chloinn anns an ath shaoghal, 'g an losgadh
ann an teine gu siorruidh. Sin rud nach
deanainn eadhon air mo namhaid ; b' fhearr
leam a bhi air mo chur anns an teine mi
fhein na gu'n cuirinn duine eile ann, agus
saoilidh mi nach eil Dia cho leibideach no
an-iochdmhor 's gu'n deanadh e gniomh
briiideil nach deanadh beadall bochd peacach
Chille-Sgumain. Bidh e a' tighinn a steach
ormsa gle bhitheanta nach 'eil daoine a'
tuigsinn gu ceart ciod a tha iad ag radh an
uair a their iad gu bheil iad a' creidsinn
ann an loch mor teine anns an bi daoine air
an tilgeil gu bhi a' losgadh ann gu siorruidh ;
cha 'n 'eil ann daibh ach facail, facail nach
do ghreimich riamh air an inntinn. Bho
chionn da bhliadhna bha mi la anns a' chladh
so, a' gearradh feoir, agus c6 a thainig a
steach air a' gheata air son uaigh a bhrathar
fhaicinn ach Tearlach nan duilleagan, mar
theireadh iad ris, mac do'n mhuilleir a bha
ann an G-leann Moireastan, duineachan beag
spaideil a bhios a' reic thractaichean is
leabhraichean, agus air uairean a' gleidheadh
choinneamhan. Theagamh nach aithne
dhuitse an gille ach bidh cuimhne agad air
athair. Bha dithis mhac dhiubh ann, Tear-
lach agus brathair a b' oige, Seumas. Bha
Seumas bochd car gorach, agus bhiodh e air
uairean a' gabhail smuid drama, ach cha
robh cron ann do dhuine eile ach dha fhein,
agus bha gaol aig a' h-uile duine air. B'
fhearr leo e fada cian na Tearlach, oir tha
suil is teanga mhlomhail aige-san, is tha e
cho splocach 's a tha e cho spaideil. Thuit
Seumas ann an caitheamh ; thainig e dhach-
aidh as a' bhaile mhor, is mu dheireadh
shiubhail e. B'e sud a' cheud uair a thainig
Tearlach a dh' fhaicinn uaighe, agus tonih-
ais ciod a thubhairt e an uair a bha e 'n a
sheasamh aig a ceann. "Cha 'n 'eil fhios
agam," arsa mise, "thuirt an duine glic gu
bheil am ann gu bhi bruidhinn, agus am gu
bhi samhach, agus saoilidh mi gur freagarr-
ach do dhuine a bhi 'n a thosd aig ceann
40
uaigh a bhrathar, agus gun na nithean a
tha 'n a chridhe a thoirt do choigrich no do
eoin an adhair. " "Mata," ars' am beadall,
" cha b'e sin a rinn am peasan ud, ach ann
an guth cruaidh cabhagach mar gu'm e a'
reic leabhair aiS &' phaca, thuirt e, Tha a'
chuid mhor de na tha aii- an tiodhlacadh
anns na h-uaighean againne ann an truaighe
shiorruidh, oir mur beirear duine a ris cha
'n fhaod e rioghachd Dhe fhaicinn, ach cha
robh duine de na daoine againne air am
breith a rls ach mi fhein is Seonaid piuthar
m'athar." "Uist!, a chreutair ghrannda, "
arsa mi fhein ris; "na bi a' gabhail air do
bhilean briathran soluimte nach eil fhios
agad ciod a tha iad a' ciallachadh ; tha
daoine air an sineadh anns an uaigh sin nach
bi thusa gu brath cho mhaith riu ged bhiodh
tu air do bhreith fichead uair, t' athair agus
do mhathair agus Seumas." An deidh dha
falbh bha mi a' smuaineachadh air an rud a
thubhairt e; a' smuaineachadh am biodh e
comasach dhomh fhein fois no sonas a mheal-
tainn aon mhionaid de oxio bheatha na'm
bithinn a' creidsinn gu robh mo bhean agus
mo' chlann air am pianadh ann an lasraich-
ean siorruidh gun dochas gu'm faigheadh
iad faochadh no fuasgladh gu brath. Cha
bhitheadh ; duine air bith a ghabhadh a
bhiadh gu toilichte no a chaidleadh gu reidh
anns an oidhche agus fhios aige gu robh a
bhrathair no athair no a mhac a' fulang ann
an loch teine pian a tha dol os cionn cainnte,
sin duine a thoilleadh an teine e fhein.
Bidh e air uairean a' tighinn a steach ormsa
nach 'eil daoine idir a' creidsinn anns an
teine fhiadhaich ud 'n an cridhe ged tha iad
fhein an diiil gu bheil ; cha 'n 'eil e dhaibh
ach mar rud a chunnaic no chual iad anns
a' phaipeir-naigheachd, rud nach 'eil a'
deanamh greim oeart air an inntinn . Ach
ged a bhios na smuaintean sin ag eirigh suas
'n am inntinn-sa, an uair a bhios mi a'
cnuasachadh air cuisean leam fhein anns a'
chladh, bidh eagal orm air uairean nach
'eil e ceart dhomh a bhi a' gabhail gnothuich
ri nithean a tha os cionn mo thuigse, agus
gu'm faod e bhi gu bheil mi a' toirt oilbheum
do Dhia. Ciod a tha thusa ag radh."
"Tha, nach ruig sibh a leas eagal air bith
a bhi oirbh gu'n cuir bhur smuaineachadh-se
fearg air Dia, oir is e a spiorad fein as
ughdar do gach smuain is faireachduinn
chaomhail a dh' eireas ann an cridhe duine.
Ciod eile an doigh air an do rainig na daoine
naomh a sgriobh am Biobull air na beachdan
a chuir iad sios ann ach le bhi smuaineachadh
'n an inntinn fein air nadur is gne is doigh-
ean is ruintean an Tighearna. Tha an
Spiorad ceudna a labhair riusan anns na
laithean o shean a' labhairt ri daoine an
diugh fhathast, agus a' teagasg daibh iomadh
rud air nach do rainig eadhon na h-abstoil.
Na'n robh Pol an diugh beo tha mi Ian
chinnteach gu'n aidicheadh e gu robh cuid de
na beachdan a bha aig na h-aithrichean 'n
a latha-san car anabaich is leanabail, agus
gu'n abradh e gur h-ann bho Spiorad an
Tighearna a thainig iomadh atharrachadh
anns an eaglais ris nach aontaicheadh e
fhein no Seumas aig an am. Is e Dia fhein
a thug do mhac an duine comas breithneach-
aidh, agus cha toirmisg e do dhuine buadhan
inntinn a chleachdadh, cho fhad 's a tha a
chridhe air a shocruchadh air na nithean a
tha fior-ghlan. Theagamh nach cuala
sibhse, a Chaluim, an naigheachd so riamh,
ach thainig i gu m' inntinn an uair a bha
sibh ag innseadh dhomh mu'n rud a thuirt
Tearlach nan duilleagan, agus bho na tha i
a' bunntainn ris na nithean air a bheil sinn
a' seanchas innsidh mi dhuibh i, ged nach
bi m'aithris ach gu maith maol an coimeas
ri aithris a bhaird agus an duine dhiadh-
aidh a dh' innis an toiseach i ann an rannan
Beurla, An t-Urramach Walter C. Smith,
ministear de'n Eaglais Shaoir, an Duneid-
eann. Tha an naigheachd mu 6g-bhean a
rainig geata neimh, air a saoradh agus air
a glanadh bho uile pheacadh an t-saoghail.
Bha neochiontas a cridhe ri fhaicinn air a
h-aodann, air chor agus gu'n do ghlaodh
Pfeadar, gun uiread is ceist a chur oirre mu
a creud no a paidir, Fosglaibh an dorus is
leigibh a steach i oir is e so oigh a tha airidh
air suidhe aig suipeir an Uain. Cha teid
mi a steach, fhreagair i ; cha b' ann a dhol
a steach a thainig mi gu geata neimh ach a
dh' fhaicinn an Uain ; f aiceam aon sealladh
de mo Thighearna, agus cluinneam aon phong
de oran nan naomh, agus is leoir an solas
sin dhomh ; ach cha 'n fhaod mi dol a steach,
oir feumaidh mi dol a null far a bheil na
truaghain a' fulang ann an ifreann, air
taobh eile na doimhne. Agus bha na h-
ainglean uile 'n an tosd. Tha brathair ann
air a bheil gaol agam, agus leannan cuid-
eachd ; ciamar a thogainn-sa f onn nan salm
air clarsaich oir agus iadsan a' mallachadh
a cheile ann an ifreann? lon-mhiannaichte
gun teagamh tha na sraidean oir, craobh na
beatha, is cathair aluinn Dhe, ach b' fhearr
leam iad sin uile a chall seach a bhi gun
chomas air fiii na dibhe a thoirt do na
truaghain a tha fulang pein. Agus bha na
h-ainglean uile 'n an tosd. Sheas an
Tighearna e fein aig geata neimh, a' cluinn-
tinn na h-oigh ; cha tig thusa a steach ach
theid mise a mach thuirt an Slanuigheai-
caomh ; theid sinn sios do'n t-slochd oir cio
aige a tha fhios nach eisd iad fhathast ri facal
Dhe. Agus hha na h-ainglean uile 'n an tosd.
Air. II.
1924.
BEAN lOB.
An sin thuhhairt a bhean ris, Am hheil thu
fathast a' cumail V ionracaisi Cuir cul ri
Dia agiis faigh has. — I oh ii, 9.
Am measg a h-uile rud maith a rinn an
Dotair Mac lUeathain nach maireann thug e
ceartas do bhean lob, oir dh' fhag na seann
diadhairean a thionndaidh am BiobuU gu
Gaidhlig oirre gu'n d' iarr i air a duine Dia
a mhallachadh. Sin an t-aobhar gu'n deach-
aidh a h-ainni air feadh an t-saoghail uile
mar aon de na droch mhnathan a thug Dia
do dhaoine sonruichte gu bhi 'n an sgolb 's
an fheoil aca. Thuirt an diadhair mor
Augustine uimpe nach robh innte ach fear-
cuideachaidh do Shatan ; cainnt laidir is
cainnt uamhasach air bilean diadhair, gu
sonruichte mu blioirionnach.
Tha na facail maUachd is mallachadh 'n am
briathran soluimte eagallach, ciod air bith an
guth leis an abrar iad no an doigh anns an
cleachdar iad. Tha e dona gu leoir gu'm mall-
aicheadh aon duine duine eile, ach gu'm
mallaicheadh duine Dia, Cruithear na talmh-
ainn agus nan neamh, — sin baobhalas is
toibheum a tha dol os cionn cainnte.
Ach anns a' Bhiobull ur Ghaidhlig tha am
facal mallaich air fhagail a mach, oir b'
aithne do'n Dotair Mac Illeathain Eabhra
na b' fhearr na b' aithne do'n fheadhainn a
dh' eadar-theangaich e an toiseach, agus bha
fhios aige gur e an fhior rud a thuirt bean
lob, Cuir cul ri Dia agus faigh bas. Bha
sin fhein dona gu leoir, ach cha 'n 'eil e cho
dona ris na chuireadh as a leth.
Coltach ris na daoine eile a bha beo anns
an am ud (seadh, agus daoine anns an la
diugh) bha diiil aig bean lob gu'n tugadh
Dia soirbheachadh saoghalta d'a fear mar
dhuaisi fhireantachd, ach an uair a chunnaic
i nach e sin a bha tachairt ach gu'n d'
thainig call is trioblaid air os cionn chaich,
rinn i suas a h-inntinn nach robh buannachd
ann an seirbhis Ichobhah, agus dh' iarr i
air lob cul a chur r'a sheirbhis ged gheibh-
eadh e bas, oir nach b' urrainn da a bhi na
bu mhiosa na bha e ged bhiodh e marbh
fhein. Cha b' ann idir gu magail a thuirt
i so, ach ann an searbhadas a cridhe; bha
na briathran air am fasgadh as a bilean le
meud a broin, agus gu sonruichte leis an
tionndadh a ghabh i an uair a chunnaic i
a ceile anns an luaithre, agus e air a chomh-
dach le neasgaideau cvaiteach o mhuUach a
chinn gu bnnn a choise.-
FeUmar a chuimhneachadh nach ann air
lob a mhain a bha lamh an Tighearna air a
leagail gu trom : bha ise a' fulang cho
mhaith ris-san ; clann lob air an tainig bas
sgiorraidh b'e a clann-se iad cuideachd; 'n
a uile amhghar-san bha ise fo amhghar mar
an oeudna. Bha call' an codach is call na
cloinne goirt gu leoir, ach a nis thainig na
bu chruaidhe air fad oirre; an uair a
chunnaic i an t-aon duine a bu dluithe dhi
air thalamh air a bhualadh le galair uamh-
asach chain i a ciall agus a cail, is thuirt i
ris, Ciamar is urrainn duit earbsa a chur
ann an Dia tuilleadh ; tha mise ullamh is E,
agus tha mi ceart coma, cuir thusa ciil ris
cuideachd, oir cha 'w 'eil romhad ach an
uaigh co dhiu.
Briathran eagallach, da rireadh, ach ma's
aithne dhomhsa doighean an Tighearna idir
tha mi an duil nach bi e trom air cainnt
amaideach is cainnt pheacach dhaoine a tha
an cridheachan briste, cho briste 's gu'm
bheil am briseadh-cridhe a' cur isieachrain
'n an ceann ; tha mi an duil nach cuimhnich
6 'n an aghaidh an teagamh peacach a
thainig 'n an inntinn agus na briathran
amaideach a thainig gu'm bilean ann an la
na deuchainn. Oir tha Dia glic agus tuigs-
each.
Bha bean lob anns an staid inntinn anns
an robh mathair shonruichte air an cuala mi
iomradh an am a' chogaidh. "Bha mi ag
urnuigh ri Dia," ars' ise, "a h-uile latha
fad she miosan, gu'm biodh mo mhac air a
chaomhnadh ; ach a nis chaill mi e, is cha 'n
'eil suim agam tuilleadh do Dhia." Ciod
a their thu ris a sin, a leughadair ? Theag-
amh gu'n cuala thu ni-eigin de'n cheart
sheorsa anns na laithean deuchainneach ud
anns an robh anmanna dhaoine air an
criathradh. Ach bu mhaith leam fhios a
bhi agam co dhiu a tha a mhathair ud de'n
cheart inntinn an diugh fhathast, ma tha i
beo, no co dhiui a dh' aisdg Dia a h-anam
air ais dhi le feartan caomhail a spioraid.
" Chaidh sinn troimh theine, agus troimh
uisge," ars' an Salmadair, " ach thug thu
mach sinn gu h-ionad saoibhir ;" a' ciallach-
adh gu'n oibrich dearbhadh faighidinn,
agus faighidinn dochas, dochas ann an Dia,
an dochas sin a tha mar acair do'n anam.
Bitheanta gu leoir tha bron is bristeadh-
cridhe a' milleadh dhaoine, 'g an deanamh
gearanach is searbh, ach sin daoine anns a
bheil domblas na seirbhe co dhiu, agus cha
'n e run an Tighearna gu'n iomaineadh a
fhreasdal searbh a chlann air falbh bhuaitli,
42
ach 'n a aite sin, gu'n tigeadh iad na's
dluithe dha, chum fasgadh fhaotainn ann.
Ann a bhi faotainn coire do Dhia agus a'
toirt dulain do'n Uile-chumhachdach labh-
air bean lob gu h-amaideach, air chor agus
gu'm bu cheart a fhreagair lob fhein an
uair a thuirt e rithe gu robh i a' labhairt
mar aon de na mnathan amaideach ; "an
gabh sin maith o laimh Dhe,'' ars' esan,
"agus nach gabh sinn olc?" Tha sinne a
tha beo anns na laithean deireannach so 'n
ar n-oighreachan air stor mor de ghliocas, de
eolas, agus de fhiosrachadh spioradail, a
chruinnich an cinneadh-daonna anns na linn-
tean a chaidh seachad o laithean lob; ach air
a shon sin, tha mise co dhiu 'g am fhaireach-
duinn fhein mar gu'm biodh paisde aig casan
an duine naoimh so, agus eha 'n 'eil uair a
chuimhnicheas mi air nach toir e orm mo
cheann a ohromadh le naire gu bheil mo
chreideamh cho beag 's a tha e, agus m' as-
creideamh cho mor. An uair a bhiosi thusa,
a leughadair, ann an diobhail misnich, an
diiil gu bheil do chor na's miosa na cor
dhaoine eile, agus gu bheil camadh 'n ad
chrannchiir a ni do bheatha gun fheum duit,
leugh agus leugh a ris aireamh nam
mifhortan agus nan trioblaidean a thainig
air lob agus lean ort gus an tig thu a dh'
ionnsuidh nam briathran buadhmhor so,
briathran nach fhaighear an coimeas gus am
faighear e ann an iirnuighean an Ti a lath-
air mar nach do labhair neach riamh. An
sin dh' eirich I oh, agus rinn e aoradh agus
thuhhairt e, Lomnochd thainig mi d hroinrt
mo mhdthar, agus lomnochd pillidh mi an
sin ; thug an Tighearn uaith agus thug an
Tighearna leis ; beannaichte gu rohh ainm
an Tighearna.
Cha do chuir lob cul ri Dia. " G^ed
mharbhadh e mi," ars' esan, " earbaidh mi
as." Sin an creideamh as fhiach creideamh
slainteil a radh ris, agus theagamh gu robh
a bhean mhichreideach air a naomhachadh
le creideamh a fir.
ANNS A' CHOILLE BHEITHE.
Tha bliadhna mhor agus an corr air dol
seachad bho shuidh mi air an tolman
bhoidheach air a bheil mi am shuidhe an
diugh. Cha robh moran laithean air a'
bhliadhna so a dh' fhaodadh duine e fhein
a shineadh air an fheur, a ghabhail na
greine, oir cha robh grian ann. Ach tha
grian is blaths is solus anns a' choille bheithe
an diugh, agus chuir mi romham gu'n leig-
inn dhiom uile obair an t-saoghail agus gu'n
cuirinn seachad an latha leam fhein innte,
gus a h-aileadh fhaotainn ann am ph^raibh
agus mo shuil is mo chridhe a thoileachadh
leis na daithean maiseach a tha air tighinn
oirre bho chionn seachduinn.
Chi mi 'n toman caoruinn cuilinn,
Chi mi 'n toman caoruinn thall;
Chi mi 'n toman caoruinn cuilinn
'S laogh mo cheilV air 'uilinn ann.
Anns an duthaich so, aig an am so
de'n bhliadhna, tha an caorunn daonnan
riomhach is maiseach, ach tha e am
bliadhna uile gu leir barraichte ann
an gloir. Cha 'n fhaca mi riamh barrachd
dhearcagan air na craobhan caoruinn na
tha orra am bliadhna, agus cha 'n fhaca mi
riamh iad na bu deirge na tha iad. Their-
eadh na seann daoine gu bheil sin a' ciall-
achadh gu'm bi droch gheamhradh againn ;
gu bheil Dia ag ullachadh nan dearcagan
air son nan eun. Ach is iomadh rud a
bhiodh na seann daoine ag radh air nach
'eil dreach na fir inn, agus is e so aon diubh.
Faodaidh e bhith gu bheil droch gheamhradh
romhainn am bliadhna., ach ma tha, cha 'n
'eil gnothuch aig pailteas nan dearcagan
ris, agus thainig droch gheamhradh iomadh
uair as deidh foghair anns an robh na dear-
cagan beag is gann.
Fad an latha air an t-Sabaid bha an dile
uisge ann, agus fad na h-oidhche cuideachd ;
Diluain cha robh ann ach frasan, frasan
fuara, ach oidhche Diluain bha an dile
ruadh ann a rithist; Dimairt, bha frasan
ann gu feasgar ach ann an dorcha na h-
oidhche thionndaidh i gu reothadh, agus bha
an talamh geal an uair a dh' eirich mi
trath 's a' mhaduinn an diugh, is leth-
oirleach deighe air na loin. Ach mar a
thog an latha, thainig a' ghrian a mach 'n a
neart, agus chruadhaich i suas gu latha nach
d' thainig a leithid am bliadhna, an seorsa
latha nach fhaighear ach ann an October,
latha anns a bheil cluas is suil is beul is
cridhe duine a' deoghal a steach solais.
Thuirt mise rium fhein gu'n leiginn dhiom
obair is curam is driop an t-saoghail" agus
gu'n cuirinn seachad an latha ann an caid-
reamh diomhair ri Urra Mor na Coille.
Na'm bithinn air son argumaid a dhean-
amh riut, a leughadair, agus toiseachadh air
a dhearbhadh gur creutair ladarna a tha
ann am mac an duine tha mi an diiil gur e
an oeann-teagaisg a ghabhainn, Seachd
I onghnaidhean an t-saoghail. Tha cuimhne
agad ciod iad na h-ionghnaidhean sin.
Pyramids na h-Eiphit, Garradh Mor Bhab-
iloin, an Teampxill aig Diana ann an
Ephesus, agus togalaichean eile de'n t-
seorsa sin, oibrichean a tha nochdadh an
comas agus an innleachd a tha ann an inn-
tinn agus ann an laimh mhic an duine. Ach
tha ionghnaidhean anns an t-saoghal is
motha na oibrichean air bith a rinn lamh
43
mhic an duine, miorbhuilean is motha na na
Pyramids. Ann an uair a dh' nine anns a'
Choille Bheithe chi mo shuil is cluinnidh mo
chluas nithean as miorbhuiliche na'n team-
pull as maisich© a thogadh riamh le lamhan ;
ann am fas agus ann am bas an duillich, ann
an sgiathan nan eun air iteig, ann an deise
riomhach an dealain-de, tha culaidh-smuain
is ionghnadh na's motha na gheibhear ann
an obair air bith a rinn lamhan duine. A
dh' aindeoin na boilich a bhios mac an duine
a' deanamh mu na nithean mora is iongan-
tach a theid aige air a dheanamh tha
cr&utairean anns a' choille a ni obair as
grinne agus as finealta na's urrainn dha-san
a dheanamh. Ann an coimeas ri nead
speacha cha 'n 'eil anns na Pyramids ach
obair gharbh, boitsearachd gun snas.
Cha 'n 'eil uair a sheallas mi air na
tighean-samhraidh a bhios na speachan a'
cur suas air an son fein nach tig an smuain
gu m' inntinn nach robh ann an Sir
Christopher Wren ach am paisde laimh
riutha, a thaobh ealain na h-ard-chlachair-
eachd. Na'n robh uiread caomhalachd ann
an cridhe nan speachan 's a tha de sheoltachd
'n an cinn, agus de ghrinneas 'n an lamhan
agus 'n an casan, bhiodh iad 'n an sluagh
sonruichte air thalamh. Sluagh gniomhach,
is sluagh finealta, is sluagh seolta, ach air
a shon sin, is sluagh borb gun choguis iad.
Anns an aon nead gheibhear air uairean
fichead mile dhiubh, ach ged tha iad cho
lionmhor, tha iad cho ordail agus cho riagh-
ailteach 'n am beatha agus 'n an obair ri
muinntir bail©. Ach 'n an nadur tha iad
guineach naimhdeil caonnagach, Ian gamh-
lais is mioruin, gun a leithid de ni annta
agus iochd. Tha aon droch chlcachdadh aca
nach 'eil aig creutairean eile ; an aite na
cuileagan no na meanbh-bhiasdan eile a
tha iad a' dol a dh' itheadh a mharbhadh a
dh' aon ruith, tha iad a' cur diodag puinn-
sein annta l©isi a' ghath, los an deanamh gun.
chli, agus an sin 'g an gleidh©adh beo ann
an stor, gus am bi feum aig na speachan
oga air feoil ur. Tha e coltach nach biodh
feoil a bha fada air a marbhadh maith
dhaibh. Ciod a their thu fliein, a leughad-
air, ri obair mar sin? Their mise nach b'
urrainn Satan fhein leasan a thoirt do'n
speach, oir tha i cheana coimhlionta ann an
aingidheachd. An uair a bheachdaicheas
mi air nithean de'n t-seorsa so ann an cruth-
achadh Dhe cviiridh e crith air m' fh©6il.
Tha e na's fhasa olc a thuigsinn ann am
beatha mhic an duine aig am bheil reuson
is coguis na tha © a thuigsinn ann am
beatha nan ainmhidhean aig nach 'eil reuson
no tuigse ; nach 'eil ach a' toirt umhlachd
do'n lagh a chuir Dia 'n am feoil, gun fhios
aca c' ar son a tha iad 'g a dheanamh. An
uair a ni mac an duine dad cearr cha ruig-
ear a leas a choir© a chur air Dia ; ach an
uair a ni figheadairean, is speachan, is cait,
is tiogairean, is clann eile na coille, gniomh-
aran oillteil a chuireas goirisinn ann ad
fheoil CO air a chuirear a choir©?
Ged nach trie leis a' Choille Bheithe a bhi
gvm cheol air chor-eigin tha aon ghuth a tha
mi daonnan ag ionndrainn innte, guth na
h-uiseig. Na'n robh baraiil an t-sluaigh uile
air a ghabhail air a' cheist, co an guth as
binne anns an ealltuinn, tha mi an duil
gu'n abradh a' mhor-chuideachd, guth an
smeoraich. Cha 'n abair mise gu bheil iad
cearr, ach air a shon sin, is caomh le m'
chluais oran na h-uiseig seach gach ceol ©ile
fo'n ghrein. Anns an diithaich so cha
chluinnear an ceol sin ach annamh ; ann an
AdhoU tha an uiseag mar gu'm biodh i air
a h-aineoil ; an uair a thig i thugainn tha i
mar bha na h-Iudhaich ann am Babilon, 'g
a faireachduinn fhein ann an tir choimhich,
air chor agus nach h-urrainn i a laoidhean
a sheinn. Ach na 'm biodh tusa, a leugh-
adair, air aon d© mhachraidhean Thiriodh
ann am briseadh an latha air maduinn
chiiiin is bhlath anns a' Cheiteinj chluinneadh
tu ceol a' lionadh na h-iarmailt mar nach
cuala tu riamh an aite eile, agus ceol nach
cluinn thu gu brath a leithid gus an cluinn
thu oran Mhaois agus an Uain ann an neamh.
Ma'n urrainn an sme^rach fonn an orain a
thogail feumaidh e a chasan fhorcadh ann an^
craoibh ; sin an t-aobhar nach do dhearbh e
e fhein riamh mar sheinneadair ann an eil-
ein mo dhuthchais. Ach cha 'n 'eil feum
aig an uis©ig air craoibh no stob ; eirigh i
suas air a sgiathan os cionn deathach agus
gleadhraich an t-saoghail, is doirtidh i a
mach a neart agus a cridhe ann an ce^l cho
neamhaidh 's gu'n toir e cridhe duine fo
bhuaidh an t-saoghail ata shuas.
Tha cuid de dhaoine a' cumail a mach gu
bheil gaol na coille nadurra do mhac an
duine a chionn gu'm b'© a' choill© dachaidh
a shinns©arachd, Cloinn-an-Ajja. (Cuimhnich,
a leughadair nach © idir Cloinn-an-Aba
a tha mi a' ciallachadh.) An la roimhe,
aig a' choinnimh mhoir a bha aig muinntir
na h-eaglais Shasunnaich, thuirt duine
ionnsaichte nach robh ann ach an d©arg
fhaoineas do'n eaglais Chriosduidh a bhi a'
cur an aghaidh nam beachdan aig Darwin.
Cha 'n 'eil mise, air a h-aon, a' cur 'n an
aghaidh, ach air a shon sin, tha rudan a'
tachairt orm a h-uil© latha a bhiosi a' cur
ionghnaidh orm, agus nach 'eil idir cho
furasda an tuigsinn 's a bhios luchd-lean-
mhuinn Dharwin a' cumail a mach. A reir
mar a bhios na daoine a tha eolach air an
doighean ag innseadh dhuinn, tha na s©ill-
eanan 'n an creutairean anabarrach g-lic is
44
gniomhach ; tha banrigh, is luchd-riaghlaidh,
is laghannan, aca. Is aithne dhaibh an
gnothuch cho mhaith ri clann-daoine, agus
tha iad daonnan a' toirt an aire air, agus
shaoileadh tu gu'n ionnsaicheadh iad nith-
ean ura bho fhiosrachadh am beatha. Ach
cha 'n 'eil iad a' deanamh sin. Bho chionn
na miltean bliadhna tha mac an duine a'
goid an codach a h-uile foghar ; a' toirt
bhuapa na meala a chruinnich iad cho
dlchiollach fad an t-Siamhraidh, ach cha 'n
'eil iadsan a' i'oghlum gliocais. Ged tha
iad a' faicinn cha 'n 'eil iad a' tuigsinn.
Ma tha e fior gur h-e an eiginn (am feum a
tha aca air iad fhein a dhion) a tha ag
aobharachadh bhuadhan ura is thalantan ura
a bhi a' fas ann an creutairean shaoileadh tu
gu'm faigheadh creutair cho glic ris an t-
seillean doigh air chor-eigin air a chuid a
dhlon bho shannt mhic an duine ; shaoileadh
tu gu'n toisicheadh e air a mhil fholach ann
an aite nach ruigteadh oirre.
An cual thu riamh an naigheachd so, a
leughadair? Mur cuala cluinnidh tu fichead
naigheachd air am bi na 's lugha de dhreach
na fir inn mu'm bi upraid nan ath cheithir-
la-deug ullamh, taghadh na Parlamaid. Tha
coir gu'm biodh fhios aig a h-uile duine aig
a bheil guth-taghaidh ciod a tha am facal
mor f ada propaganda a' ciallachadh ; tha an
naigheachd a tha mise a' dol a dh' innseadh
mu dhuine neonach de mhuinntir Chill-mo-
Cheallaig a thoisich air pi'opaganda am measg
nan ainmhidhean. Bhiodh clann-daoine a'
magadh air, agus duil aca gvi'n robh e as a
chiall, ach bha e fhein agus creutairean na
machrach a' tuigsinn a cheile mar gu'n
tigeadh iad as an aon nead. An uair a
dh' fhairtlich air toirt air muinntir na Par-
lamaid eisdeachd ri gearan nan creutairean
balbh a tha air an droch ghiullachd le mac an
duine thoisich e air propaganda air mach-
raichean agus anns na coilltean, gus mu
dheireadh an deachaidh eich, is crodh, is coin,
is cait, is oearcan, is mucan, is seilleanan,
is speachan, ann an co-bheinn r'a cheile agus
an do shuidhich iad gu'n deanadh iad mar
a bhios clann-daoine fhein a' deanamh, gu'n
stadadh iad de obair gus am faigheadh iad
an coraichean. An uair a chuala muinntir
na Parlamaid agus sluagh na duthcha so
thuirt iad gu robh an duine air a' chuthach
is rinn iad glag mor gaire
Ann an latha no dha thug na coin agus
na cait na coiltean orra, agus an uair a dh'
fhalbh iadsan dh' fhas na radain dana is
lionmhor, cho dana 's gu'n robh eagal air
mathraichean an leanaban fhagail ann an
creathaill. Cha robh deur bainne ri fhaot-
ainn, oir thoisich an crodh air breabadh ;
seana fhrodli nach do liio<2' an cas riamh
roimhe cha leigeadh iad le banarach a lamh
a chur orra. Cha leigeadh na h-eich leis
na cairtearan siigan no srathair a chur orra ;
bhris iad an ceanglaichean is chruinnich iad
comhla 'n an ceudan, ag ionaltradh air na
h-achaidhean a b' fhearr a gheibheadh iad.
Thoisich an gual air fas gann, agus am
biadh ; dh' ith na burraich agus na biasdagan
a h-uile gas gorm a bha annsi na garraidh-
ean ; bha an duthaich fichead uair na bu
mhiosa na bha i ann an am a' chogaidh.
An sin thoisich daoine air aire a thoirt
do'n ghnothuch. Chuir cinn na h-eaglais a
mach litrichean gu am i^obull dileas ag iarr-
aidh orra la trasgaidh is iirnuigh a chumail
feuch an rachadh an t-olc so a bha a' bag-
radh air an diithaich thairis. Anns a h-uile
paipear-naigheachd bha da thaobh a' phaip-
eir air a lionadh le litrichean a bha ag inn-
seadh ciod a bha tachairt an sid agus an so
anns an duthaich; cuid dhiubh a' cur na
coire air a' Cheasar, cuid dhiubh 'g a cur
air bodach na gealaich, agus cuid eile air
Ramsay Mac Dhomhnuill.
Ged nach 'eil mi a' dol a chriochnachadh
mo naigheachd faodaidh mi so a radh co
dhiu, nach fhada a mhaireadh uachdran-
achd mhic an duine thairis air na creutair-
ean eile na'n rachadh iad ann an co-bheinn
'n a aghaidh. Agus gu cinnteach bhithinn
fhein leo, ged nach toigh learn propaganda.
Ciod e an fhior Ghaidhlig air an fhacal
propaganda? Tha, sgleolinn. Theagamh
nach amais am facal sin ort anns na faclair-
ean Gaidhlig, ach is iomadh facal maith nach
fhaighear anns na faclairean, ged a b' aithne
do Mhac Mhaighstir Alasdair iad, agus do
Chalum na Croige, agus do Sheonaid Each-
ainn. Tha am facal air a dheanamh suas
de dha fhacal, sgleo agvis lion ; sgleo ; —
doilleireachd shul is inntinn a tha air an cur
air daoine leis na brevigan ; lion, — an rud
sin a bhios am figheadair a' deanamh air son
nan cuileagan a ghlacadh. Nach 'eil sin
soilleir gu leoir? Anns na laithean so tha
e car duilich eadhon do' dhaoine aig nach
'eil inntinnean falamh iad fein a chumail a
ribeachan na sgleolinn lei.s a bheil iad air an
cnartachadh air gach taobh, ach tha na
daoine aig a bheil inntinnean falamh uile
gu leir ann am braighdeanas aig luchd na
sgleolinn. Sin cuid de'n droch dhileab a
dh' fhag an cogadh againn. Ann an am a'
chogaidh cha robh air a thoirt dhuinn de'n
fhirinn ach na bha daoine mora na duthcha
a' saoilsinn a bha maith dhuinn, agus bha
iadsan Ian chinnteach nach seiseamaid ach
ri diodag bheag dhi. Bheireadh iad dhuinn
Ian meurain de'n fhirinn ann an ciipa
RS'leolinn.
Air. 12.
1924.
NA GAIRDEANAN SIOKRUIDH.
h e an Bia bith-bhuan cV aUe-cdinhnuidh,
aym fodha tha na gdirdeanan siorruidh.
DeutcfonoDii, xxxiii, 27.
Ann am fear d'a leabhraichean tha an t-
Urramach Tearlach Spurgeon ag innseadh
mar a fhuair e misneach is fois cridlie bho
fliacal Dhe an uair a bha e ami an diobhail
misnich. "Anns a' bhliadhna 1854," tha e
ag radh, " mu'n gann a bha mi bliadhna
ann an Lunnainn thoisich am fiabhrusi-dubh
anns a' chearn de'n bhaile anns an robh mi
ag ubair. Bha teaghlach an deidh teagh-
laich a' tuiteam sios leisi agus is gann a bha
la a dol seachad nach i-obh mi a' cur cuid-
eigin fo'n fhoid. Bha mo chridhe goirt
agus mo bhodhig sgith, agus mu dheireadh
thoisich eagal air mo bhualadh gu robh an
oalair uamhasach a' deanamh greim orm
fein. Feasgar a bha mi a' tilleadh dhach-
aidh bho thiodhlacadh, agus mo chridhe trom,
faicear paipear air a chrochadh ann an
uinneig greusaiche air an t-sraid. Thug mi
siiil air a' phaipeir anns an dol seachad,
agus ciod a bha sgrlobhte air ach na briath-
ran so, "Is e an Dia bitk,-bhuan d' dite-
comhnuidh, agus fodha tha na gdirdeanan
siorruidh. A chionn gu'n d' rinn thu an
Ti as dirde 'na ionad-cdmhnuidh dhuit cha' n
eirich olc air bith dhuit, agus cha tig 'pldigh
am fagus do d' bhiith.'" Thug mo chridhe
plosgadh as agus ghreimich na briathran air
m' inntinn mar nach gabh e innseadh dhomli.
Ann an lan-dearbhachd creidimh ghabh mi
ris a' ghealladh phriseil, agus le cridhe
foisneachail is neart ur lean mi orm am
measg luchd an fhiabhruis, oir bha mi nis
a' faireachduinn gu robh mi crioslaichte le
neo-bhasmhorachd. ' '
Dhearbh Mghr Spurgeon 'n a fhiosrachadh
fein gur fior facal an t-salmadair, "Bheir
fosghtdh do bhn'athar solus." [Salm cxix,
130). Tha facal Dhe beo agus eifeachdach ;
bheir e cha 'n e mhain solus ach mar an
ceudna neart agus misneach agus dochas
dhaibhsan a ghabhas ris. Smuainicheam-
aid, ma ta, air an fhacal so, an dochas gu'm
faigh sinn ni-eigin ann a bhios dhuinn mar
acair do ar n-anam.
Tha na briathran air am faotainn anns a'
bheannachadh leis an do bheannaich Maois,
an duine le Dia, clann Israeli roimh a bhas.
Fad inmadh bliadhna bha Maois 'n a atliair
do chloinn Israeli, 'n a lorg agus 'n a l)hata
dhaibh a la agus a dh' oidhche. B' esan
caraid a bu dilse agus a bu dliiithe a bha aca
air thalamh, agus is ann ris a bha iad
a' sealltainn anns gach deuchainn. Cho
fhad agus a bha e air an ceann bha fhios
aca nach robh eagal daibh, oir gheibheadh a
ghliocas agus a chomhairle rathad air am
fuasgladh as gach teinn. Ach a nis, an uair
a bha e air bheul am fagail, bhuail eagal iad,
oir cha bu Leir dhaibh ciamar a rachadh iad
air an aghaidh as eugmhais. Sin an suidh-
eachadh anns an do labhair Maois na briath-
ran so. Chuir e 'n an cuimhne nach bu
choir dhaibh a bhi ann an diobhail misnich,
oir, ged a bha esan 'g am fagail, gu robh
gairdeanan fodhpa a bu chundiachdaiche
agus a bu chaomhaile na ghaivdeana-san,
agus gu robh iad fo chiiram agus fo ghleidh-
eadh an Ard-Bhuachaille air nach tuit clo
cadail no suain. "Is e an Dia bith-blnuui
d' aite comhnuidh, agus fodha tha na gaird-
eanan siorruidh."
Is fhada bho cheile tir ar diithcha-ne agus
tir Israeli, agus is mor an t-atharracha<lh a
thainig air an t-saoghal o laithean Mhaois,
ach tha an gealladh so cho priseil dhuinne
an diugh 's a bha e dhaibhsan an de. Ma
bha feum aig a' chinne-daonna air Dia ann
an laithean an leanabais tha a' cheart fheum
aca air fhathast, agus theagamh feum na's
motha. Ged a tha daoine an diugh 'n an
oighreachan air ealain iir is eolas iir nach
robh aig an aithrichean, agus ged a thug
na nithean sin atharrachadh air am beatha
o'n taobh a niuigh, gidheadh tha cridhe nihlc
an duine gun atharrachadh gun sgaile tionn-
daidh, leonta le peacadh is eagal is bron na
beatha so mar bha e riamh, agus a' miann-
achadh a bhi air a threorachadh gu carraig
as airde na e fein. Mar is motha a chnu-
asaicheas agus a mheomhraicheas e air
crioch araidh a bheatha, agus mar is soilleire
a chl e anfhannachd fein ri aghaidh fhear-
tan diomhair is chuinhachdan nach 'eil
comas sam bith aige thairis orra, is ann is
motha a dh' fhairlcheas e am feum a tha
aige air Dia, agus a <lh' aidicheas e gur e an
sgeul as taitniche a 1)' urrainn da a chluinn-
tinn, gu bheil an Dia bith-bhuan 'n a ionad-
comhnuidh dha agus gu bheil na gairdeanan
sionniidh fodha 'n a dhol a mach agus 'n a
theachd a steach. Bidh daoine a' feuchainn
ri ni-eigin fhaotainn a chuireas iad ann an
aite Dhe, ni-eigin a shasuicheas ionndrainn
is feum an anama, ach sin iarraidh air nach
robh riamh agh. Obair, is airgiod, is caird-
eas, is toilinntinn, is gradli mnallia is
cloinne, — tlia na nitliean sin uile maitli agus
ion-mhiannaichte 'n an aite fein, agus ann
46
an tomhas lionaidh agus riaraichidh iad
cridhe nihic an duine, ach thig an t-am anns
an abair e riu mar thuiit lob ri chairdean,
l,s- I iichd-com/ifh t/rtac/id truagh .s/hh uile. An
uair a tha cudthroni an t-saoghail so agus
nithean naeli tuig e ach ann am pairt a'
luidhe air an anam, an sin le claonadli
nadurra tha e ag iarraidh fasgaidh ann an
dochas agus ann an comhfhurtachdan na
diadhaidheachd. Agus is e Dia toiseach
agus deireadh na diadhaidheachd. Mar a
ruitheas an abhainn do'n chuan as an d'
thainig i, mar sin tha anam an duine a'
gluasad an comhdhail Dhe, tobar a bheatha
agus a neirt. As na doindmeachdan eighidh
e ris.
Is e crioch araidh na h-eaglais agus uile
ndieadhonan an t-soisgeil anam an duine a
tharruing gu Dia, chum fasgadh is fois
fhaotainn ann. Cha
'n e an eaglais fein,
no am Biobull, no na sacramaidean, tearm-
unn an anama ; cha 'n 'eil annta-san ach
lorgan is comharran a tha a' treorachadh
dhaoine gu Dia, an tearmunn fior agus
laidir. B'e a' chrioch cheudna a bha aig
Criosd anns an amharc ann an laithean fheola.
Thainig e do'n t-saoghal a chum an t-Athair
a nochdadh do dhaoine, agus dh' fhaodadh
suim an teagaisg a thug e seachad ma thim-
chioll an Athar a bhi air a chur anns na
ceart bhriathran anns an do chuir Maoisi e,
Is e an Dia hith-hhiMn d' dite-cdmhnuidh ,
agus fodha tha na gdirdeanan siorruidh.
Le a theagasg, agus gu sonruichte le
earbsa fein ann an Dia, sheulaich e an fhir-
inn sin air cridheachan nan deisciobul.
Theagaisg e dhaibh le bhriathran agus le
choluadar nach bu neach Dia nach robh a'
gabhail suim do na creutairean a dhealbh e,
ach gu robh a churam agus a dhion thairis'
orra a ghnath, agus gu robh eadhon fuil-
teanan an cinn air an aireamh leis. Faodar,
ma ta, gabhail ri sgeul aoibhneach agus
chomhfhurtachdail nam briathran so, cha 'n
ann a mhain air iighdarras Mhaois ach air
ughdarras as airde, ughdarras Mhic Dhe.
An t-Athair a nochd esan do'n t-saoghal is
Athair caomhail agus laidir e, tearmunn
agus neart a shluaigh, coinasach air an dion
agusi an gleidheadh.
Is airidh Dia air an earbsa as motha a
chuireas sinn ann. Feoraich de na linntean
a dh' fhalbh an do chuireadh riamh gu
naire neach a dh'earb as? Tha mile aobhar
againn gun earbsa a chur annainn fein ach
cha 'n 'eil aobhar idir againn gun earbsa a
chur ann an Dia. Tha sinne luaineach ach
tha esan seasmhach ; tha sinne lag ach tha
esan laidir, agus ma thilgeas sinn ar n-
eallach air an uair a tha ar n-eallach trom
l)heir e dhuinn an coiiilmadh a gheall e. Tha
an t-as-creideamli ag iadliadh gu furasda
eadhon mu dlianino diadliaidh, aaais aii'
uairean bidh iad an diiil gu'n do dhlchuimh-
nich Dia iad agus gun d' atharraich a
chridhe d'an taobh. An uair a tha cuisean
a' dol leo agus a tha gach ni a reir am
niiann tha faireachduinn aca gu bheil
maitheas agus trocair Dhe 'g an leantuinn
agus gu bheil a ghairdeanan fodhpa ; ach an
uair a tha cuisean a' dol 'n an aghaidh agus
a tha cursa an fhreasdail dorcha is searbh
'n am beatha, ann an droch shlainte, no ann
an am broin, tha an creideamh agus an
earbsa ann an Dia a' fannachadh agusi their
iad riu fein gu'n do dhichuimhnich e- iad.
Ach cha do dhichuindmich Dia I'iamh a
shluagh; faodaidh eadhon mathair a lean-
abh ciche a dhichuimhneachadh agus gun
truas a ghabhail dha, ach cha dichuimhnich
Dia a shiuagh, oir ghearr e iad air dearnan
a lamh. Anns an latha dhona cho cinnteach
ris an latha mhaith, ann an am calldachd,
no broin, no briseadh-duile, tha a ghradh
agus a chaoimhneas thairis orra cho seasmh-
ach ris a' ghrein. Faodaidh caochladh
tighinn air ar creideamh-ne agus air ar
faireachduinnean, ach cha tig caochladh gu
brath air gradh Dhe no air a smuaintean
trocaireach d' ar taobh. Ged dh' atharraich-
eadh na heanntan, agus a ghluaisear na
cnuic ; cha 'n atharraichear mo chaoimhntas-
grdidh hhuaitse, agus cha ghluaisear coimh-
cheangal mo shith, deir lehohhah. Ge b'e
aite an teid sinn cha tuit sinn as a lamhan-
san, agus ann an lamhan an Tighearna cha
'n eirich olc dhuinn ciod air bith a thachras.
An uair a tha an t-seann bhliadhna gu bhi
thairis, agus sinn a' cur ar n-aghaidh air
bliadhna uir, a' dol a mach mar a chaidh
Abraham agus gun fhios againn ciod a tha
romhainn, deanamaid greim air a' ghealladh
so ann am facal an Tighearna, Is e an Dia
hith-hhuan d' dite-cdinhnuidh agus fodha
tha iia gdirdeanan siorruidh.
ANNS A CHATHAIR.
B' abhaist do bhoirionnach coir ann an
Tiriodh a bhi ag radh gu robh e furasda
gu leoir fir fhreagarrach fhaotainn d'a
nigheanan ach nach robh fhios aice air an
t-saoghal c' aite an rachadh i a dh' iarraidh
mnatha d'a mac. Cha b' aithne dhi aon te
anns an duthaich a bha maith gu leoir air a
shon. Bha i coltach I'i Reljecah an uair a
chual i gu robh lacob a' leannanachd ri te
de nigheanan Het. "Tha mi sgith de mo
bheatha," ars' ise ri Isaac: "ma ghabhas
lacob l>ean de nigheanan Het, ciod am maith
a ni mo bheatha dhomhsa?" Gun teagamh
bha e glic do lacob gun e fein a cheangal gn
neo-chothroniach li caileig mhi-clireidirh,
ach ged dheanadh e e, theagamh gu'm
faic'headh a mhathair as a chionn agus nach
47
biodh an gnothuch idir cho dona 's a bha
i an duil. Ach uia bu niliaith le bean air
bitli a mathair-cheile a thoileachadh feuni-
aidli rud beag .de ghliocas na nathrach a bhi
aice, CO dhiii a tha neo-lochdas a' chalumain
aice no nach 'eil.
Ann an aon de ghlinn na Gaidiiealtachd
bha boirionnach aig an robh aon mhac. Cha
robh a' fuireach leo ach iad fhein, ach an
uair a thainig am mac gu aois posaidh, leag
e a shuil air te a bha anns a' choimhears-
nachd agus rinn iad suas gu'm posadh iad.
B' fhearr le mhathair a bhean a leigeil a
steach leis seach dealachadh ris, agus is e
sin a rinneadh. Bha an t-seana bhean 'n a
boirionnach glic, agus chuir i roimphe gu'm
biodh i ciuin is caoimhneil ris a'mhnaoi oig,
ach nach tugadh i dhith a h-inntinn gu
buileach no gu saor gus an cuireadh i dearbh-
adh oirre feuch an rachadh aioe air sgeul-
ruin a ghleidheadli. La de na laithean thubh-
airt i rithe gu'm bu mhaith leatha rud
sonruichte innseadh dhi ann an diiibhrais,
na'n gealladh i a cheiltinn agus gun inn-
seadh do dhuine beo. Bhoidich a' bhean 6g
gu'm biodh i cho tosdach ris an uaigh agus
nach innseadh i e eadhon d'a ceile-posda. An
sin dh' innis an t-seana bhean dhi ann an
cagar, mar gu'm bu rud e nach gabhadh
bruidhinn air os cionn a h-analach, ciod a
thachair dhi an uair a bha fiughair aioe ris
a' cheud leanabh an deidh posaidh. " Cha
'n e leanabh a rug mi idir ach cat ; ach is
e sin rud nach 'eil fhios aig duine eile air
thalamh air, agus b' fhearr leam a bhi marbh
na gu'n cluinneadh anam beo e." Chuir an
rud a chual i ionghnadh cho mor air a'
mhnaoi oig 's nach b' urrainn di gun a bhi
a' smuaineachadh air gun sgur, ach thug i
a mionnan gu'n ceileadh i e, agus. bha i a'
ciallachadh a cheiltinn. Ach tha mic Adh-
aimh, agus gu sonruichte, nigheanan Eubh
anfhann is eu-dionach, agus cha robh an
diomhaireachd uamhasach ud idir cho fur-
asda a chumail aioe fhein 's a bha i an duil.
Cha robh uair a rachadh i a sheanchas r'a
coimhearsnaich nach biodh an sgeul-riiin a
fhuair i aig dorus a beoil ag iarraidh a mach,
agus air uairean dh' fheumadh i a lamh a
chur air a bilean air eagal gu'n toisicheadh
iad air an naigheachd innseadh leo fhein,
gun cbead a toile, Bha eagal aice roimh
a mathair-cheile, agus chuidich sin leatha
fuireach samhach, ach mu dheireadh dh' fhas
e cho duilich dhi an naigheachd a chleith 's
gu'n robh i a' faireachduinn gu'n sgain-
eadh i na'n cumadh i aice i na b' fhaide,
agus oidhche an sin leum i a mach agus
sheas i air cnoc beag a bha aig ceann an tighe,
agus labhair i mar so i-is na rionnagan,
A rionnair/ 's a reiilfah/ hlirear.
TiVfi Dio inlinfha ir-rlifilc nif .
Ach chuala tuilleadh agus na rionnagan an
lud a thubhaiit i ; lean a mathair-cheile a
mach i, agus gus a leigeil fhaicinn dhi gu'n
do rug i oirre anns a' chionta, fhreagair i,
A hhrionnaig 's a bhreugaig hhochd
Cha ' n e rug mi fein ach mac.
Bha a' bhean 6g air a narachadh ; air a
narachadh gu'n deachaidh i an cois a geall-
aidh, agus air a narachadh nach b' urrainn
di sgeul-ruin a chleith.
Chuala tu mo naigheachd, a leughadair,
agus a nis tha mi a' dol a chur ceist ort ; c6
de'n dithis bhoirionnach ud a bha anns a'
choire ; c6 aca a ghabhadh tu a taobh 'I
Ghabhainn-sa taobh na te oig. Ged bhiodh
an rud fior cha robh gnothuch air bith aig
an t-seann te deuchainn mar sud a chuir air
bean a mic, deuchainn nach seasadh ach fear
anns- an fhichead agus bean anns a' nihil e. An
aite a bhi cur sios oirre theirinn-sa gu'n do
rinn an creutair truagh a fhuair an sgeul-
ruin ud gle mhaith ; cheil i fad sheach-
cluinnean sgeul uamhasach a gheibheadh
eisdeachd dhi ann an comunn air bith
anns an toilicheadh i suidhe, eisdeachd a b'
fhearr na gheibh ministearan do'n sgeul
aoibhneach a tha aca r'a innseadh, agus an
uair a dh' fhairtlich oirre oumail oirre
fhein na b' fhaide rinn i innleachd air
faochadh fhaotainn ann an doigh nach dean-
adh cron d'a mathair-cheile. Ann an aon
seadh, cha deachaidh i ann an cois a facail
idir, oir cha d' innis i e do dhuine beo. Cha
'n innis na h-eoin no na rionnagan an rud
a chluinneas iad. Bu mhaith do'n t-saoghal
na'n gabhadh daoine nach h-urrainn dad a
chleith an doigh sin air faochadh fhaotainn
bho an an-shocair a bhios 'n an inntinn agus
'n am feoil an uair a bhios rud aca r'a inns-
eadh, na'n rachadh iad suas air muUach
cnuic agus an diubhrais a dheanamh ri bod-
ach na gealaich, no ris na fir-chlis, no ris a'
ghrioglachan.
Bha na seana G-haidheil a' cur nieas inor
air daoine ceillidh, daoine ris am faodadh
tu rud diomhair earbsadh gun eagal gu'n
glaodhadh iacl air mullach nan tighean e.
Theireadh iad mu dhuine a bha luath 'n a
theangaidh. Ceilidh e an rud nach 'eil fhios
aige air. Theireadh iad cuideachd, gur
maith an fhiacal a bhi roimh 'n teang-
aidh, a' ciallachadh gu bheil an teanga
'n a ball cho aotrom luasganach 's gur
fheairrd i garradh a bhi roinihpe. Bha
meas mor air daoine samhach ceilteach anns
an t-seann t-saoghal air fad, gu sonruichte
anns an Roimh; dh' fhaodainn leth na h-
oidhcbe a chur seachad ag innseadh mu
dhaoine aii' an do cViuir lompairean na
R,oiinho uri'arn a cliiniiri gu rolih iad tosdach.
Tha e air a radii nach <!' fhuaras aon duine
48
am measg seanaiiean na Parlamaid aims an
Roinih, fad uchd gineilean, a' tuisleach-
adh le theangaidh. Air uaiiean bhiodh na
seanairean a' toirt a steach an cloinne, gu
sonruichte am mic a bu' shine, do aite na
Comhairle, a chum gu'm faiceadh iad cia-
mar a bha ciiisean air an socruchadh. Am
measg nam balach sin bha fear d' am b' ainm
Papyrius Praetextatus, agu-s tha an naigh-
eachd so air innseadh uime-san. Bha na
seanairean a' deasbud mu ni-eigin fad an
latha gun ceann-criche a chur air ; thubhairt
fear-na-cathi-ach gu'm biodh a' chins cheud-
na air am beulaobh am maireach ach nach
robh maith dhaibh innseadh ciod a bha iad
a' bruidhinn air gus am biodh e uile air a
shocruchadh. An uair a chaidh Papyrius
dhachaidli dh' fhaighnich a mhathair dheth
ciod a bha na seanairean a' deanandi an
diugh. Thubhairt esan nach robh maith
dha sin innseadh. Bu mhoid a dhuisg sin
feorachas a mhathar ; le briodal is brosgul
chaidh i 'n a charamh feuch am faigheadh i
a mach sgeul-ruin nan seanairean. Mu
dheireadh thubhairt e rithe gu'n innseadh e
dhith ciod a bha na seanairean a' feuchainn
ri shocruchadh; "bha iad," ars' esan, "a'
deasbud co dhiu a b' fhearr do'n rioghachd
da bhean a bhi aig a' h-uile fear no da fhear
a bhi aig a' h-uile mnaoi." Leum am boir-
ionnach a mach as an tigh, agus an oidhche
sin fein cha robh aon de mhnathan nan uais-
lean aig nach robh fhios gu robh am fir ag
radh anns an t-seanadh gu'm b' fheairrd iad
fhein agus an rioghachd da bhean a bhi aca.
Am maireach, m'an d' fhosgladh an seanadh,
bha reiseamaid de bhoirionnaich aig an
dorusi agus iad air druim dearg a' chuthaich,
is b' fheudar do Phapyrius innseadh do na
seanairean mar a thubhairt e r'a mhathair.
Thug an rud a rinn an gille beag gaire orra,
is mhol iad e air son a thosdachd agus a
gheiread, agus an sinn rinn iad lagh nach
fhaigheadh claim sheanairean a steach do'n
Pharlamaid tuilleadh, ach a mhain Papyrius
Praetextatus.
Uair a dh' fhaighnich duine-eigin de
Mhetellus, aon de chommandairean na
Roimhe, ciod a bha e am beachd a dheanamh
anns a' chogadh, fhreagair Metellus " na'n
robh mi an diiil gu'm b' aithne d' am leine
an run a tha 'n am iimtinn chuirinn dhiom
i is loiisginn i." Nach b'e sud an duine a
fhreagradh air Kitchener !
Ach ma bha tosdachd air a chunntas mar
fhireantachd aim an daoine anns an t-seann
t-saoghal tha mi an diiil nach 'eil uiread
meas air an diugh. Theagamh nach 'eil e
fui'asda dhuinn bi'eith chothromach a thalih-
airt ann an ciiis de 'n t-seorsa so, agus cha
bu mhaith leani-sa a radh nach 'eil uii'ead
dhaoine ann am Breatunn as urrainn sgeul-
ruin a chumail 's a bha riamh anns an
Roimh no ann an aite air bith eile, ach air
a shon sin, an uair a sheallas mi thairis air
na leabhraichean a tha air an cur a mach 'n
am ticheadan an diugh, ag innseadh ciod a
thubhairt an duine ud mu'n duine ud eile,
a' toirt duinn gach goileam is goileab a
chualas aim an seomraichean uaigneach leis
an fheadhainn a sgriobh iad, feumaidh mi
a radh mu mhoran de luchd-a-phinn nach
ceil iad ach an rud nach 'eil fhios aca air.
Theagamh nach 'eil anns an rud so ach
fasan iir, fasan a theid seachad gu goirid
mar a chaidh di'och fhasain eile seachad, ach.
tha e a' milleadh dhaoine 'n an cridhe agus
'n an coguis, a' deanamh an cridheachan
cruaidh agus a' deanamh an coguisean maol.
Coma leam daoine air am bi aileag gus an
innis iad a' h-uile facal a chuala iad; cha 'n
'eil annta ach daoine cunnartach, agus
daoine a Bhealaicheas cairdean. Is maith
an comharradh e air duine air bith srian a
bhi aige air a theangaidh. Cha 'n 'eil doigh
eile anns a bheil daoine a' briseadh lagh a'
chairdeis agus lagh na simirce eho- trie 's a
tha iad 'g a dheanamh le luathas na teang-
aidh.
OBAIR NA H-EAGLAIS.
Fdsaidh an aon hheay 'n a in tie, agus an
aon shiKirach 'n a cinneach laidir. Sin am
facal a thainig gu m' inntinn an la roimhe
an uair a bha mi a' leughadh an leabhair
bhig anns a bheil iomradh air a dheanamh
air an obair shoisgeulach a tha eaglais na
h-Alba a' deanamh aim an duthchaima cein.
A thuilleadh air na chuir an eaglais a mach
de dhaoine geala, a theagasg agus a Shear-
monachadh, tha cho mhaith ri mile gu leth
de naisinn nan duthchannan sin fhein air
an cur air leth a nis gu seirbhis an t-sois-
geil am measg an luchd-diithcha. Tha
46,492 pearsa air am baisteadh, agus tha
29,941 de sgoilearan anns na sgoilean
agaiim aims na h-Iimsean agus amis na
duthchannan thall. Ach ged tha an obair
a' soirbheachadh tha moran ri dheanamh
fhathast, agus tha e air iarraidh oirnn uile
am bliadhna ar lamh a chur 'n ar poca agus
tabhartas as mo na's abhaist a thoirt do'n
aobhar so. Ciod am feum a tha ann do
dhuine a bhi ag urnuigh ri Dia gu'n luath-
aicheadh e teachd a rioghachd air thalamh
inur cuidich e le Dia an urnuigh sin a
fhreagairt. Leumadh an Dotair Ogilvie le
moit na'n tugamaid dha crim a bharrachd
anns an not air na fhuair e an uiridh.
Air. 1
1925.
SEAIiMON DO'N CHLOINN.
Bheir mi an aire do in' shlighihh nach
peacaich mi le m' theangaidh. Salrn, xxxix. 1
Chaidh duine uair-eigin gu fear-tegfgaisg
ludhach, a dh' iarraidh air te de na sailm
ionnsachadh dha. B'e so an t-salm a thagh
am feai-teagaisg. Thoisich an duine air
a' cheud rann ionnsachadh air a theangaidh,
agus an uair a shaoil e gu'n robh an rann
aige gu ceart, thuirt e ris an Rabbi gu'n
deanadh sud feum air son aon la, is dh'
f'halbh e. Bha duil aig an Rabbi gu'm
biodh e air ais am maireach, ach chaidh
bliadhna mhoj- seacliad m' an do thill an
duine. An uair a dh' fheoraich am fear-
teagaisg dheth o' ar son a dh' fhan e air
falbh cho fada, " Dh' i'han," ars' esan, " a
chionn nach bu mhaith learn toiseachadh air
leasan iir gus an robh a' cheud leasan agam
gu ceart."
Is sona a h-uile duine a dh' ionnsaicheas
ann am bliadhna fhein srian a chur air a
theangaidh, oir is e sin leasan cho duilich
ionnsachadh 's a tha ann idir, agus tha na
miltean air thalamh nach h-ionnsaich gu
brath e. Gu la am bais tha iad a' tuis-
leachadh le 'm beul, agus a' toirt oilbheim do
Dhia le 'n teangaidh.
Tha. fichead doigh ann anns am f aod daoine
peacachadh le 'n teangaidh, ach is e an da
dhoigh anns an trice am bheil iad 'g a
dheanamh, le breugan agus le mionnan. Mar
tha Leabhar Aithghearr nan Ceist ag inns-
eadh dhuinn, tha cuid de pheacaidhean na's
miosa na cuid eile, ach is e am breugaire
fior cheann feadhna nam peacach. Ged
nach maith an rud e ann an duine air bith
a bhi cas 'n a nadur, no trom air an uisge-
bheatha, no leasg gu obair, no aotrum 'n a
sheann aois, faodaidh na failingean mora
sin a bhi ann an daoine anns am bheil ioniadh
rud a tha grinn is maith, ach an uair nach
'eil an fhirinn anns an taobh-a-stigh, agus
a tha duine air a thoirt suas do na breugan,
tha spiorad an Tighearna 'ga fhagail. Gle
bhitheanta chi sibh ubldan agus meang annta,
spot beag a tha fas bog, ach cha 'n 'eil am
meang a' dol a steach ro fhada agus gal)h-
aidh iad itheadh maith gu leoii'. Sin mar
a tha a' mhor-chuideachd de dhaoine air
thalamh ; tha meang annta ach air a shon
sin tha fallaineachd annta cuideachd, agus
is urrainn do Dhia feum a dheanamh dhiubh
ann an ol)air an t-saoghail agus ann an obair
na h-e<aglais. Ach tlia na breugairean
coltacli ri iibhlan a tha oroi] a rlh' ionnsuidb
a chridhe ; idjhlan nach gabh bias a chur
orra ciod air bith e ni thu riu, agus anns
nach 'eil feum air bith ach a bhi air an
tilgeil air an dunan.
Bu mhaith leam innseadh dhuibh, a chlann,
cuid de na nithean a tha facal an Tighearna
ag radh mu bhreugan, agus mu luchd-innsidh
nam breug.
Tha an t-abstol Eoin a' cur nam breug aii'
an aon ghad ris na peacaidhean oillteil so,
mort, striopachas, druidheachd' iodhol-
aoraidh, agus am measg nan daoine a tha e
ag radh nach fhaigh a steach do neamh tha
e ag ainmeachadh " gach neach a ghradh-
aicheas agus a ni breug." Tha am^Biobull
ag radh gur e Satan athair nam breug, air
chor agus gu'm faodar a radh ann an <la
rlreadh gur h-e clann Shatain a tha annta-
san a bhios ag innseadh bhreug. Is e Satan
a dh' innis a' cheud bhreug, air a bheil
cunntas againn, an uair a thug e air Eubh
a chreidsinn nach eireadh olc dhi ged a
dheanadh i an rud a thoirmisg Dia. Agus
is e Cain a dh' innis an ath breug anns a'
Bhiobull ; nach e sin an dithis mu dheireadh
air an t-saoghal a bu mhaith leibh an eise-
impleir a leantuinn, Satan agus Cain?
Ann am Facal an Tighearna tha da naigh-
eachd uamhasach air an innseadh mu
dhaoine air an tug Dia breitheanas air sou
nam breug, Gehasi anns an t-Seann Tiom-
nadh, is Ananias agus Saphira anns an
Tiomnadh Nuadh. Theagamh gu bheil
daoine anns an t-,saoghal an diugh a tha
cheart cho neo-choguiseach agus cho breug-
ach ri Gehasi no ri Ananias, ach a tha
faotainn leo gun bhreitheanas air bith a
thighinn orra, ach ged tha Dia faighidinn-
each agus ged nach 'eil e a' toirt luigheachd
dhuinn a reir ar n-eucearta bithibh-se
cinnteach, a chlann, gur e tuarasdal a' pheac-
aidh daonnan am bas ; bas an anma, bas
nan uile bhuadhan maith is uasal a chuir Dia
ann an anam an duine.
Tha cuid de bhreugan ann is miosa na
cheile ; cha b' urrainn Satan fhein, athair
nam b]-eug, breug a bu dalma innseadh na
bhreug a dh' innis Ananias do Pheadar. Dh'
fheuch e i-is a' char a thoirt cha 'n e mhain
as na h-abstoil ach as an Spiorad Naomh
fein. Ach cha mheallar Dia, oir tha suilean
an Tighearna mar mhile coinneal agus ranns-
aichidh iad seomraichean dlornhair a
chridhe.
Bha fear de na seann Mhoiairean Dearga
ag radh an la roimlie gu blioil barrachd
lihreug ail- an innseadh an diu^'h le Hanuisean
anil an Cuirt an t-Seisein na bha air an
innseadh innte an uair a bha esan og; nach
'eil eagal air daoine mar- a b' abhaist a bhi
orra fianuis-bhreige a tlioirt seachad ann am
bocsa nam mionn. Cha b' nrrainn comli-
arradli a bu mhiosa a blri air rioghaclid air
bith na gu'n cailleadh an sluagh urram do'n
fhlrinn. An duine a tha gun urram do'n
fhirinn tha e gun urram do Dhia oir is e
Dia athair na firinn.
Chuala sibh, a chlann, am facal teanga
shalach. Tha an teanga salacb an uair a tha
i air a h-uiisineachadh ann an seirbhis a'
pheacaidh. Chuala mi iomradh air baiach
a chaidh ^ shealltuinn a sheanmhathar ; gus
a leigeil fhaicinn d'a sheanmhathair clio mor
's a bha e air fas thoisich am baiach air a
sheanchas a shailleadh le mionnan is droch
cainnt. Cha b'e trod ris a rinn a sheanmh-
athair idir, ach dh'eirich i is fhuair i mias
uifege, agus searadoiir, agus siapann, agus
dh'iarr i air a bheul 's a theanga a nigheadh.
Sin na thubhairt i, ach fhuair an gille ud
leasan nach do dhichuimhnich e gu brath.
Tha daoine a bhios a' mionnachadh agus
a' gairni air ainm an Tighearna ann an
diomhanas a' nochdadh gu soilleir nach 'eil
urram no eagal diadhaidh 'n an cridhe; tha
iad ag innseadh do'n t-saoghal nach 'eil
annta fhein ach na trusdairean gun ghrin-
neas 'n an cainnt no 'n am faireadiduinn. Is
gasda an rud e, gu'n rachadh aig duine air
a sheanchas a shailleadh le geiread is abhacas
is dibhearsoin laghach, ach mur bheil dad
aige leis an saill e a sheanchas ach mionnan
is guidheachan is draosdachd, b' fhearr dha
fhein agus do dhaoine eile gu'n do rinn Dia
balbhan dheth.
Tha 6 air a radh gu bheil saighdearan
agus seoladairean na's truime air na mionnan
na daoine eile, ach ma tha iad mar sin an
diugh, bu mhaith leam innseadh dhuibh mu
sheann seoladair a bha air atharrachadh,
Sir Walter Ivaleigh, a bha 'n a chomanndair
ail' cablilach Bhieatuinn anns a' bhliadhna
1617. B'e so na h-6rdain a thug e do na
sgiohairean a bha foidhe.
(1) Biodh aoradh agaihli air hord a h-ulle
latlia, anns a' mhadtiinn agus anns an
jhcaxgar ; a h-iiile feasgar biodh ainm an
T iglicarna <iir a mholadh h ihh ann an salm,
()ir rrs' ciKjDihu'ix hcd n luichd an Tighearna cha
so/rh/i/ch iii air hith a gluihhar as laimh air
1)1 uir vo air tir.
(2) Thnirihh an aire iiach gairmear air
ainm, an Tighi-arna ann an diomhanais air
an luing. Ma ni neach air hifh sin, agus
nach sfad e de 'n droch eldeachdodh, an
dhdh rahhaidli fhaoiainv , hiodh e air a.
fJiiimadh n'livs an ilniirgi' hlio rhcavv qui
shtife. Ma Ilia nudhtchd an Tirihrarna air
aiit-conihn n lilli an aingidh agi/s air liifh nam
mionn, nach motha gu indr a bhios mallachd
an Tighearna air bdta nam mionn.
Nach bu mhaith an gnothuch na'n robh
na riaghailtean sin air an gleidheadh ann
an soithichean-cogaidh Bhreatuinn an diugh,
agus anns gach bata a tha dol gu muir !
Tha daoine a' deanamh peacaidh le 'n
teangaidh air iomadh doigh eile cuideachd,
gu sonruichte ma tha iad luath 'n an
teangaidh, oir tha facal an Tighearna ag
radh, ."Ann an lionmhoireachd bhriathran
cha bhithear saor o pheacadh ; ach tha esan
a choisgeas a bhilean glic. " Bithibh-se glic,
a chlann, agus cuiribh roimhibh ann an tiis
'ur toiseachaidh breugan is mionnan is cainnt
shalach a sheachnadh, agus ar bilean a cho-
isrigeadh do sheirbhis Dhe.
ANNS A' CHATHAIR.
Mar a dh' innis mi dhuibh cheana bha
Calum Domhnullach, beadall na h-eaglais ann
an Cille-Sgumain, 'na dhuine firinneach,
neO'-eisiomaileach ; cha'n abradh e uair air
bith ach an rud a bha 'n a inntinn. La Sabaid
a thachair an Coirneal air agus e a' dol air
cheilidh air a' Chaiptein Dhubh aig uair a
bu choir dhaibh le cheile a bhi dol do'n
eaglajs, thuirt e ri Calum, " Theagamh gu'n
saoil thusa, a Chaluim, gur peacach dhomhsa
dol seachad air dorus na h-eaglais." So mar
a fhreagair Calum, "Is coma dhuibhse a
Choirneil gu de a shaoileas beadall Chille-
Sgumain, ach cha choma dhuibh gu de a
shaoileas Dia."
Ann an laithean oige cha d' fhuair Calum
moran sgoile, ach air a shon sin bha inntinn
aige a bu gheire agus a b' fhosgailte na bha
aig a' chuid mhor cie Chleir lunuile, ged a
fhuair iad Ian an cinn de sgoil. Tha sin a'
tachairt trie gu leoir, gu bheil barrachd tiiir
anns a' bheadall na tha anns a' mhinisteir.
Cha chuir sgoil tiir ann an duine anns nach
'eil e gill nadurra ; tha seorsachan dhaoine
ann agus ged gheibheadh iad fichead bliadhna
ann an CoUaiste cha'n fhasadh 'ii an
inntinnean ach an coirce-madaidh. Bliiodh
Calum daonnan a' leughadh, air clior agus
gu robh e 'ga ionnsachadh fein uile laithean
a bheatha, agus cha'n e mhain gu'm biodh e
a' leughadh ach bhiodh e a' cnuasachadh 'na
inntinn fein air na bha e a' leughadh agus
a' cluinntinn. Mar sin bha a bhuadhan
air an cleachdadh ri eadar-dhealachadh a
chur eadar an fhirinn agus nithean air nach
'eil dreach na firinn, agus b' urrainn da
breith chothroniach a thabhairt ann an
iomadh ciiis anns am faodadh diadhairean
fhein dol air seachran.
La a blia sinn 'n ar suidhe combla anns a'
chladh thuirt e rium, " Am bi thusa 'n ad
eaglais fliein uair air bith ag innseadli do'n
ehoimhthional mar a fhuaradli am Biobidl,
eo a sgriobh 6 agus ciamar a bha e air a chur
an altaibh a cheile. "
" Bithidh," arsa mise ; " tha e iomchuidh
gu'm biodh eolas nan nitliean sin aig a li-uile
duine a tiia creidsinn anns a' Bhiobull, agus
gu sonruichte aig an oigridh a tha dol a macli
do na bailtean mora far an cluinn iad aig
gach oisein sraide daoine a' cur sios air a'
Bhiobull, agus a' teagasg nach 'eil ann ach
faoin-sgeulachdan. ' '
" Sin mo bheachd fhein cuideachd," arsa
Calum, " ach a bheil fhios agad nach cuala
mi riamh ann an eaglais Chille-Sgumain,
ged tha mi a' dol innte bho chionn tri fichead
bliadhna, aon fhacal a chuireadh solus
dhuinn air a' Bhiobull, no air an doigh anns
an robh e air a chur ri cheile. Bidh so a'
cur iongantais orm, oir tha mi a' leughadh
anns na paipearan-naigheachd gun sgur,
agus ann an leabhraichean cuideachd, gu
bheil beaehdan ura aig daoine an diugh
mu'n Bhiobull nach robh aca an uair a bha
mise 6g. Shaoilinn gu'm bu choir do na
ministearan an gnothuch so a shoilleir-
eachadh do'n t-sluagh agus innseadh dhaibh
gu reidh pongail gu de a tha na h-ard-
sgoilearan a' ciallachadh leis na bhios iad ag
radh mu ughdarras a' Bhiobuill. Tha B.D.
aig a' mhinisteir laghach againne, an t-
Urramach Niall Mac Pharlain, agus tha iad
ag inn,seadh dhomhsa nach fhaigli duine air
bith B.D. mur bheil a cheann air a dhinneadh
le eolas gus nach gabh an corr cur ann, ach
ma tha sin aige, cha tug e dad dhuinne nach
robh againn roimhe, agus air soai na chuala
sinn riamh bhuaith mu'n Bhiobull dh' fhaod-
aniaid a bhi cho aineolach uime ris na
Hottentots. Bidh e a' leughadh da chaibideil
as a h-uile Sabaid, te as an t-Seann Tiomnadh
agus te as an Tiomnadh Nuadh, ach ged a
bhios na Sgriobturan sin air uairean cho
dorcha ri dubh-fhacail Choinnicli Odhair
cha chuala mi riamh e a' deanamh mlneach-
aidh orra, agus ciod air bith an ceann-
teagaisg a ghabhas e, bheir e dhuinn daoiinan
an t-aon searmon, searmon gasda soisgeulach,
a cheart cho soisgeulach an la a bhios e a'
bruidhinn mu thairbh no mu reitheachan
ann an Lebhiticus, no mu chraicinn bliroc
is fionnadh ghabhar ann an Ecsodus, 's a
bhitheas e an la a bhios e a' bruidhinn mu
aran na beatha no mu'n Bhuachaille mhaith
ann an soisgeul Eoin. A bheil fhios agad,
a mhinisteir, gu'm bi mise a' faireachdai.ji
annam fhein gu bheil rud-eigin cearr 'na
leithid sin de theagasg, ach is duine gun
sgoil mi agus cha 'n urrainn mi a radh air
a I'heann eind a Ilia ceai'r. An innis tliusa
dhouiliT'
" Theagamh, a Chaluim, nach 'eil dad
cearr, ach a mhain gu bheil sibhse agus
mise cuideachd ann an aon saoghal agus
An t-Urr. Niall Mac Pharlainn, B.D., ann
an saoghal eile, a thaobh oibreachadh ar n-
inntinnean, ach ged nach toigh leam-sa a bhi
cluinntinn shearmonaichean a' bruidhinn air
rann mar so ann an Dan Sholaimh, Tha do
dha chich mar dlia inheann earba, cdraid na
maoislich, a dh' ionaltras am rneasg nan lili,
mar gu'm biodh firinnean luachmhor an t-
soisgeil air am filleadh a steach innte, feum-
aidh mi aideachadh aig a' cheart am gu'm
bu toigh le diadhaii'ean nach h-airidh mise
air barr-iall am brogan fhuasgiadh an doigh
sin. Bhiodh na seann diadhairean mora,
Origen agus Augustine, ag eigneachadli nan
Sgriobturan a cheart cho mhaith ri ministeir
Chille-Sgumain agus a' faotainn firinnean an
t-soisgeil gu sandilachail anns an t-Seann
Tiomnadh. B'e an t-aobhar gu'n robh iad a'
deanamh sin, nach do thuig iad gu ceart nach
e aon lealjhar no aon ghuth a tha anns a' Bhio-
bull idir, (irli (/u''n do labhair Dia gu ■minic
agus air inmtulh doigh, agus gu'n do labhair
e anns na Idithtan deireannacli le a Mhac.
Cha 'n e aon leabhar a, tha againn anns a'
Bhiobull ach tri fichead leabhar agus a tri ;
cuid dhiubh air an sgriobhadh mile bliadhna
roimh chach ; cuid dhiubh air an sgriobhadh
le sagartan is cuid dhiubh le faidhean ; cuid
le ciobairean is cuid le baird ; cuid dhiubh
le feallsanaich is cuid dhiubh le daoine gun
sgoil gun ionnsachadh. Aig aon am bha duil
aig daoine gur e corrag dheas an Tighearna
a sgriobh a h-uile faeal anns a' Bhiobull, agus
mar sin nach robh mearachd ann bho cheann
gu ceann. Agus an diugh fhathast bidh
daoine nach 'eil a' cleachdadh am briathran
a thomhas a' labhairt air an sgriobtur mar
fhacal nach gabh briseadh agus nach h-urr-
ainnear cur 'n a aghaidh. Bhiodh sin ceart
a'u leoir na'n robh iad a' ciallachadh leis an
Sgi-iobtui' teagasg is foillseachadh an Tigh-
earna losa, agus na tha a reir sin, ach tha
e fada cearr ma tha iad a' ciallachadh leis
an sgriobtur a h-uile facal a tha anns a Bhio-
bull. Tha nithean anns a' Bhiobull a chuir
Criosd fein 'n an aghaidh ; laghannan mu
ghloine agus neo-ghloine, laghannan mu
choimhead na Sabaid, a chuir e an suarachas.
Fhuaii- na Pharasaich coire dha a chionn
gu'n robh e a' briseadh nan sgriobturan
naomha, oir bha iad fhein a' leantuinn gu
litireil riii, ach bu bheag aig losa litir an
lagha an coimeas ri spinrad na diadhaidh-
eachd. ' '
" Ma tha e fior," arsa Calum, " mar a
tliubhairt thu, gu bheil mile bliadhna eadar
cuid de leabhraichean a' Bhiobuill shaoilinn
gu'm biodh solus na firinn na bu dcalraiche
anns an fhea<lliainn mu dheireadh na tha e
anns an fheadhainn a bha air an sgriobhadh
an toiseach, oir tha adhartas a' tighinn air
an t-saoghal anns gach linn a thaobh ealain
eile, agus shaoilinn gu'm biodh adhartas a'
tighinn air fiosrachadh dhaoine mu nadur
agus mu dhoighean an Tighearna. An uair
a bhios mise a' leughadh a' Bliiobuill dhomh
fliein bidh mi gle thric a' faireachduinn
nach 6 an t-aon seorsa dhaoine a tha tach^
airt orm anns an t-Seann Tiomnadh 's a tha
tachairt orm an uair a ruigeas mi Gniomh-
aran nan Abstol, agus nach e an aon chainnt
a tha iad a' labhairt. Tha caoban mora ann
an Genesis agus anns na leabhraichean eile
a tha eadar sin agus eachdraidh nan Rlgh-
rean nach 'eil mi a' tuigsinn gu ceart idir ;
air uairean saoilidh mi nach 'eil anns na
daoine a tha air an ainmeachadh annta ach
leanaban a thaobh nithean spioradail, ach
an ath mhionaid thig an smuain thugam, Co
thusa gu'n gabhadh tu ort fhein sdn a radh?
A thuilleadh air sin bidh mi a' cluinntinn
luchd-teagaisg diadhaidh a' labhairt mu
Abraham agus mu lacob agus mu Ghideon
mar gu'n robh iad fada fada air thoiseach
air diadhairean an latha diugh anns an eolas
a bha aca mu ruintean agus mu dhoighean
an Tighearna."
" Theagamh gu'm bi sibh a' cluinntinn
sin, a Chaluim, ach ma bhitheas, cha 'n 'eil
ann ach seanchas gun bhun gun bharr. Cha
robh ann an Abraham ach am paisde gu
spioradail ann an coimeas ri naoimh an
Tiomnaidh Nviaidh, agus ann an coimeasi ri
naoimh a tha beo an diugh. Cha 'n fhaca
Abraliam no Jacob ach deo beag de'n t-solus
ata o shuas, oir bha iad beo ann an 6g-
mhaduinn an t-saoghail mu'n d' eirich Grian
na fireantachd. xiig aon am bha daoine an
duil gu'n d' fhoillsich Dia e fein gu h-iomlan
do na h-aithrichean a bha beo anns na ceud
linntean, Adhamh agus Noah agus Enoch ;
gu'n tug e dhaibh an creideamh 'n a ghloine
agus 'n a lanachd, ach an sin gu'n do thuit
an cinneadh-daonna air falbh bho eolas na
firinn agus gu'n do laigh dorchadas orra,
dorchadas nach robh orra bho thus. Ach
cha 'n ann mar sin idir a dh' fhoillsich Dia
e fein ; thug e an solus do'n t-saoghal uigh
ar n-uigh, lion beag is beag; ann an eachd-
raidh Israeli agus ann an leabhraichean a'
Bhiobuill tha e furasda gu leoir do sgoilearan
fhaicinn mar bha sluagh an Tighearna air
an soilleireachadh leis an Spiorad Naomh
linn as deidh linn. Tha sinn uile an diugh
a' ci'eidsinn anns a' bheatha mhaireannaich
ach bha moran de naoimh an t-Seann Tiomn-
aidh marbh na oeudan bliadhna m'an do
ghreimich an cinneadh-daonna air an dochas
bheannaichte sin. Tha cuimhne agaibh ciod
a tha an duine a sgriobh leabhar Frrlefsiaatex
ao- radh : —
An ni a thachras do chloinn nan daoine.
tachiaidh e do na h-aimnhidhean ; mar a dli
eagas aon diuhh, is ann ma?- sin a dh' euyas
an t-aon eile ; seadh is i an aon anail a tha
aca uile; agus cha 'n 'eil harrachd aig duine
air ainmhidh, oir is diomhanas iad uile : —
Ecclesiastes.
Bha an duine a sgriobh na briathran sin
gun dochas cinnteach air bith gu'n robh na
maribh fo churam an Tighearna, ach an uair
a dhimas tu leabhraichean an t-Seann Tiomn-
aidh agusi a dh' fhosglas tu litrichean Phoil
no litrichean Pheadair, tha thu mar gu'm
biodh tu ann an saoghal eile, ann an saoghal
ur.
Oir is eigin do'n chorp thruaillidh so neo-
thruaillidheachd a chur uime agus do'n
chorp hhdsmhor so 7ieo-hhksmhorachd a chur
uime. Agus an uair a chuireas an corp
truailhdh so neo-thruaillidheachd uime, agus
a chuireas an corp hdsmhor so neo-hhksmlbor-
achd uime, an sin coimhlionar am facal a ta
sgriohhta, Shluigeadh suas am has le huaidh.
0 hhais, c'dite am bheil do ghath. 0 uaigh,
c'dite am hheil do ^huaidh : Pol.
" Tha, sin soilleir gu leoir dhomhsa," arsa
Calum, " is iomadh uair a bhi mi a' smuain-
eachadh 'n am inntinn fhein nach 'eil e ceart
do dhaoine a bhi toirt uiread geill do rudan
neonach gun fheum anns an t-Seann Tiomn-
adh 's a bheir iad do bhriathran an Abstoil
Eoin no do bhriathran an Tighearna fein.
A dh' innseadh na firinn bhithinn gle choma
ged bhiodh cuid mhaith de'n t-Seann Tiomn-
adh air fhagail a mach as a' BhiobuU uile gu
leir oir tha facal o'n Tighearna againn anns
an Tiomnadh Nuadh as iiire agus as fhearr
na 'm facal a fhuair na h-aithrichean mile
bliadhna roimh theachd Chriosd. An uair a
tha balach a' fas, cha dean an t-aodach a
bha aige an uiridh feum dha am bliadhna ;
tha e a' fas a mach as. Sin mar tha mise
an duil a tha an gnothuch a thaobh cuid de
na nithean a leughas mi ann an leabhraich-
ean an t-Seann Tiomnaidh ; bha beachdan aig
Maois is Abraham is Sainison is Elias ris nach
h-urrainn duinne gabhail an diugh a chionn
gu'n d' fhas sinn a mach asda, agus gu bheil
sinn ann an saoghal ui', ach cha 'n 'eil sin
a' ciallachadh nach do labhair an Spiorad
Naomh anns na daoine sin. Labhair an
Spiorad Naomh annta gun teagamh agus
gheibhear a' chuid sin d' an teagasg air a
dhaingeachadh anns an Tiomnadh Nuadh ;
ach an rud a bhuineaidh dhaibh fein agus
d' an linn fein faodar sin a leigeil seachad
mar na duilleagan a thuiteas bharr na
ci'aoibhe. Thig duilleagan hr an ath
bhliadhna.
Air. 2.
1925.
IRIOSLACHD NAN NAOMH.
Chaiinaic mi crioch gach iovilain ; ach tha
t' dithne-sa ro-fharsuinn : — Salm. cxix, 96.
Ciod a tha an Salmadair a' ciallacliadh
leis an fhacal so? Bhiodh an smuain a bha
'n a innlinn na bu shoilleire na'n robh i
air a cur anns an doigh so, — Cha 'n 'eil diiil
agani ri iomlanachd tuilleadh, oiv tha lagh
an Tighearna anabarrach donihain. An uaii'
a bha e 'n a dhuine 6g bha a chridhe an geall
air naomhachd agus iimhlachd iomlan do
reachd Dhe ; bha duil aige gu'n ruigeadh e
air lanachd sith is solais a riaraicbeadh
'anam ; ach mar a bha na bliadhnachan a'
dol seachad cha b'urrainn da a radh gu robh
an iomlanachd sin air an robh a chridhe an
gea,ll ach mar thir a bha fad as. Cha bu leir
dha iomlanachd ann fein no a n an duine
eile fo'n ghrein. Anns na daoine a bvi ghlice
bu leir dha tomhas amaideis : anns na naoimh
a b' fhearr bu leir dha freumh a' pheacaidh ;
agus le mulad is sgiths spioraid tha e a' cui'
fiosrachadh a bheatha anns an fhacal so,
Iomlanachd ! c6 a ruigeas ort, oir tha lagh an
Tighearna farsuinn is domhain mar an
cuan ?
Ann a bhi ag radh so cha 'n 'eil an Salmad-
air ag radh rud iir ; ach ged is fior am facal
nach fhaighear iomlanachd air thalamh cha
'n 'eil iadsan a ghabhas am facal air am
bilean a' ciallachadh gu bitheanta an aon ni
leis. Is ann le irioslachd is macantas a their
na naoimh nach 'eil iad fein no daoine eile
iomlan, ach cha 'n ann mar sin a their iad-
san a shuidheas ann an caithir luchd-fanoid
e. Ann an siiilean nan naomh tha nadur is
buadhan mhic an duine Ian gloir is maise,
ach is e an coraharradh cinnteach leis am
faodar luchd na fanoid aithneachadh, nach
leir dhaibh maise no subhailc air bith ann am
beatha an co-chreutairean, agus nach eil
creideas aca ann am maitheas duine beo.
Their an seorsa dhaoine so riut anns an aod-
ann nach d' amais ionracan rianih orra agus
gur 6 a mhain clann is amadain a bhios ag
iarraidh firinn is ionracas air thalamh.
Their iad gur e sin an gliocas a chruinnich
iad bho fhiosrachadh am beatha fein agus
tha 6 dhaibh mar ghreim m.ilis. Cha 'n 'eil
creideas aca ann an treibhdhireas fhear no
ann nn onoir bhan, agus ma chi iad ooislas
na naomhachd air beatha neach sam bith,
their iad, mar thuirt an athair romhpa,
nach ann a nasgaidh a tha eagal Dhe air lob.
Is maith leo a chreidsinn nach ann air ghaol
a' cheartais a tha an co-chreutairean a'
deanamh ceartais aoh air ghaol buannachd
no le ceilg dhomhain. Ni iad fanoid air
osnaidhean an aithreachain agus air iir-
nuiffhean nan naomh. Cha ruigear a leasi a
bhi bruidhinn ris an t-seorsa dhaoine so, oir
tha iad le comhairle shuidhichte a' dunadh
an sid agus a' cruadhachadh an cridhe.
Cha 'n 'eil e iongantach nach faiceadh luchd
na fanoid an taobh as fhearr de nadur
dhaoine eile, oir c6 leis am bu mhaith blaths
is caomhalachd is gradh is diomhaireachd a
chridhe a leigeil fhaicinn do shuil fhuar na
feadhnach sin? Cha 'n 'eil fios aca gur e
an cridhe amharasach fein a tha a' cruth-
aohadh an ui'lc agiis na ceilge a tha iad a'
faicinn 'n an ooimhearsnaich. Teichidh na
h-ainglean air falbh a oomunn sam bith
anns an suidh luohd na faiioid, agus searg-
aidh na fliiraiohean as maisiche a tha fas
ann an nadur an duine leis a' ghaoith
ghreannaich a tha tighinn bhuapa. Anns
gach aite anns an suidh iad tha iad a' toirt
plaighe 'n an lorg, agus fuadaichidh iad
dochas is creideamh is gradh. Cha 'n aran
na beatha ach puinnsean, am briathran. Ged
a bhios iad a' deanamh uaill as an geiread
agus as an seoltachd fein, agus ged a tha iad
an duil gur ann aca a tha gliocas an t-
saoghail so agus nach ann aca-san aig a
bheil creideas ann am maitheas agus ann an
onoir an co-chreutairean, is e an fhirinn gur
daoine truagh baoghalta iad nach d' amais
air slighe na beatha, agus nach d' fhuair
solus a' ghliocais. Cha 'n e ndiain nach
'eil iad a' creidsinn gu bheil ionracan air
thalamh, ach cha 'n 'eil iad a' creidsinn gu
bheil iarraidh no ionndrainn ann an cridhe
sam bith air ionracas; agus cha 'n ann le
cridhe tursach ach le gaire magail is
miohreideach a their iad — " Chunnaic sinn
crioch gach iomlain !" Ach ged tha am facal
sin fior ann fein, is breug e air am bilean-
san agus anns an doigh anns an abair iad e.
Cha robh an salmadair a' cur fireantachd
mhic an duine an suarrachas an uair a
sgriobh e am facal so. Cha robh dad de
nadur luchd na fanoid ann-san agus cha b'e
cion earbsa 'n a cho-chreutairean no cion
meas air fein a thug air am facal a radh,
ach an fhaireachduinn a bha aige air mor-
achd is naomhachd Dhe. Chunnaic e seall-
adh air an Rlgh 'n a mhaise is cha bu leir
dha maise ann fein tuilleadh. An uair nach
b' aithne dha Dia ach le eisdeachd na cluaise
bha e toiliohte le a staid, ach air dha Dia
fhaicinn le shuil ghabh e grain dheth fein
agus rinn e aithreachas anns an duslaich.
An uair a dh' fhosgail spioa-ad Dhe a shiiil-
ean agus a chunnaic e airde is doinihne is
farsuingeachd an lagha oha b' urrainn da
radh ach so, — Co a tha foghainteach chum
na nithean sin? Anns gach rann de'n t-sahn
so tha e a' cur an ceill a ghraidh a bha aige
do lagh an Tighearna agus an t-iarrtus a
bha aige air umhlachd a thoirt da. " Cia
ionmhuinn learn do lagh? gach la is e mo
smuaineachadh." "Is e do lagh mo thlachd
agus is annsa leam t' aitheantan na 'n t-6r."
"0, nach robh mo cheumanna air an stiiir-
adh eJium do reachdan a choimhead." " Tha
mo shiiilean air an caitheadh le bhi sealltuinn
air son do shlainte." "Ghabh mi do
theisteis mar oighreachd gu brath ; oir is iad
aoibhneas mo chridhe." Ach mar a bu
mhotha 'eolas air lagh Dhe agus a bu mbotha
'ionndrainn air an t-seorsa beatha a bha an
lagh ag aithneadh, is ann a bu gheire a
mhothachadh air a lochdan fein. Mar a b'
airde a bha e ag eirigh agus a bu dluithe a
bha e a' faotainn air iomlanachd, is ann a
bu lugha a dhochas gu'n ruigeadh e gu brath
air foirfeachd. Tuigidh iadsan a tha dur-
achdach anns a' bheatha spioradail ciod a
bha an Salmadair a' oiallachadh oir is aithne
dhaibh annta fein a' cheart fhaireachduinn
so. 'Nuair a thoisich iad air an reis a ruith
shaoil iad gu'n ruigeadh iad an ceann uidhe
ann an uine ghoirid ach tha iad cho fada o
iomlanachd an diugh fhathast 's a bha iad
riamh, air chor agus nach urrainn daibh a
radh ach mar thuirt Pol, "Cha 'n e gu'n d'
]-ainig mi cheana no gu bheil mi cheana
foirfe, ach tha mi a' leantuinn air m' agh-
aidh." Ged is neonach e r'a radh, cha 'n e
an t-aingidh ach am firean aig a bheil am
mothachadh as geire air olcas a chridhe.
Tha 6 'n a chuis-iongantais do dhaoine aig
nach 'eil inntinn spioradail no suim do
lagh an Tighearna, gur e an fheadhainn a
shaoileadh iad as lugha cionta as motha a
dh' aidicheas an cionta ; tha e 'n a iongantas
daibh gu'm biodh Pol ag osnaich 'nuair a
tha Nero a' fidhleireachd. x\m feadh 's a
tha na daoine aig a bheil an cuibhrionn uile
anns an t-saoghal so Ian thoilichte leo fein ;
a' mealtainn fois is comhfhurtachd anma,
tha na naoimh a' gluasad gu foil uile
bhliadhnachan am beatha le h-amhghar
anma, ag aideachadh an teachd-gearr, ag
urnuigh agus ag asluchadh nach treig faigh-
idin is trocair Dhe iad. Air dhaibh seasamh
ann an solusi Dhe agus aon sealladh fhaot-
ainn air morachd is maise is iomlanachd an
Ti ris a bheil an gnothuch, chaill iad an
uabhar agus am fein-speis agus chunnaic iad
crioch gach ioiidain. Is e so' a' phris a
phaighear air son plathadh fhaotainn de
ghloir nan neamh, ach is fhearr do dhuine
gluasad uile laithean a bheatha le cridhe
briste is bruite seach a shuilean a bhi air an
dunadh air chor 's nach fhaic e an airde
agus a' ghloir a tha os a chionn. 'Nuair a
chunnaic an t-abstol Eoin gloir an Tighearna
ann an eilein Phatmois thuit e aig a chasan
an riochd mairbh. Cha do rinneadh am
Facal fhathast 'n a fheoil ann an laithean
an t-Salmadair ach thainig facal an Tigh-
earna 'g a ionnsuidh air mhodh eile, agus
'nuair a thuig e leud is airde an lagha sin,
chriom e a cbeann agus thubhairt e, cha 'n
ann le h-aotromas no le searbhadas cridhe
ach le irioslachd is eagal diadhaidh, Chunn-
aic mi crioch gach iomlain.
CRIOSD AGUS CAIAPHAS.
" Ciamar a bhios gliocas aig daoine," arsa
mise, "a tha cur seachad am beatha a' riagh-
ladh OS cionn dhaoine eile? Nach mill
riaghladaireachd gliocas?"
Sheall Caiaphas orm mar gu'n labhrainn
toibheum ach is e a thubhairt e, "A bheil
losa a' teagasg amaideachd de'n t-seorsa
sin."
" Bu mhaith le losa," arsa mise, " gu'n
teagaisgeadh na daoine a tha glic iadsan a
tha aineolach, agus gu'n cuidicheadh na
daoine a tha laidir iadsan a tha lag."
Bha Caiaphas 'na thosd mionaid no dha,
ach an sin labhair e gu cas mar gu'm bioclh
e a' call fhaighidinn rium. " Ciamar a
sheasadh a leithid sin de rioghachd? Cha 'n
aithne do losa nadur mhic an duine ; cha 'n
aithne dha an t-olc agus an t-eud, an gamhlas
agus an gion, am fuath agiis am farmad, a
tha ann an cridheachan dhaoine, agus. na'm
faigheadh iad an t-saorsa a tha esan air son
a thoirt daibh cha seasadh an Staid aon
bhliadhna ; rachadh gach ni ])urraich air
tharraich ; cha bhiodh urram aig daoine
do'n lagh ; bhiodh lagh dha fein aig a h-uile
duine agus cha 'n fhaighteadh duine idir a
dheanamh obaii'. Cieid thusa mise gu'm
feum riagldadh a bhi ann an landian glic is
laidir, ma tha sith ri bhi air a mealtainn."
Labhair Caiaphas mar nach gabhadh a'
chuis a bhi air athan-achadh doigh seach mar
a thubhairt e, agus a dh' innseadh na firinn
theab e mise a chur air uideal leis cho cinnt-
each 's a bha e as fein ; is beag nach d' iomp-
aich a ghliocas saoghalta mi. Ach le suil
m' inntinn chunnaic mi aodann baigheil losa
agus am blaths a bha 'n a shuilean ; thug an
sealladh sin thugani fein mi agus fhreagair
mi, " Tha lusa a' teagasg gu bheil gradh na's
cumhachdaiche na eagal."
" Tha 6 furasda fhaicinn," avsa Caiaphas,
" gu'n do chuir losa druidheaclid ort-sa co
dliiu, ach innsidh mise dhuit an seorsa duine
a tha ann. Is duine e leis am bu mhaith
mise agus an luchd-riaghlaidh eile a chur
sios agus e fein a dhol suas. "
"Cha 'n e sin idir a tha e a' ciallachadh,"
fhreagair mi, " agus ma dh' innis daoine
dluiibh g'u bheil e a' teagasg sin dh' innis iad
dbuibh rud nach 'eil fior. Cha chuala mise
riamh losa a' searmonachadh rud eile ach
sith is gradh."
"A bheil thu an dull," arsa Caiaphas,
"nach aithne dhomh-sa mo ghnothuch ; no
a bheil thu a' gabhail ort fein leasan a thoirt
do Ard-Shagart Dhe?"
Labhair e gu feargach agus chuir na
thubhairt e an fhearg orai-sa cuideachd, ach
anns a' mhionaid chuimhnich mi an turns
air an d' thainig mi thuige agus thuirt mi
rium fein gu'm feumainn srian a chur air
mo nadur agus a bhi umhail is siobhalta ris.
" Tha losa 'n a charaid gaolach dhomhsa,"
thuirt mi ris, " caraid air a bheil gaol mo
chridhe agam, agus air mo sgath fein tha mi
a' guidhe oirbh trooair a nochdadh dha."
Cha d' thainig diog as a bhilean, ach sheall
6 orm agus chunnaic mi 'na shuileaii nach
robh trocair 'n a chridhe ; cha deachaidh an
latha leam. Cha robh iochd no caomhalachd
ann an com Chaiaphais gecl nach dual do'n
t-sagartachd agus do'n iochd a bhi 'n an
coigrich air a cheile. Dh' fhaodadh an
cridhe beo a bhi air a spionadh a duine beo
agus suilean glas Chaiaphais 'g a fhaicinn
ach cha chuireadh sin tiomadh 'n a chridhe
cruaidh. Aon oddhirp eile rinn mi air losa
a shabhaladh.
" Thug sibhse rabhadh dhomh-sa," thuirt
mi ris, " ceadaichibh dhomhsa a nis rabhadh
a thoirt dhuibh fein. Tha sibh an diiil gu
bheil e furasda losa a chur as an rathad ach
cuimhnichibh gu bheil meas aig an t-sluagh
air. Tha moran dhaoine 'ga leantuinn
agus cha leig iad le duine air thalamh a
dhochann gun a sheasamh."
Sheall Caiaphas orm, agus thubhairt e,
" Tha cuid 'g a leantuinn aig nach 'eil gaol
air bith air." Thu it an sgieo a bha air mo
shuilean cho luath 's chuala mi am facal,
agus dh' aithnich mi gu'n do bhrath ludas
e do na sagartan cheana, agus gu'n robh inn-
leachd deas aca air son a ghlacadh.
An uair a dh' fhag mi Caiaphas chaidh mi
far an robh Nicodemus, agus dh' innis mi
dha mar a bha. Bha esan am beachd nach
robh nine aca roindr 'n Fheill dol troimh
uile chursachan an lagha troimh am feum-
adh iad dol ma'm b' urrainn daibh losa a
dhlteadh, ach thuirt e gu'm feuchadh iad r'a
chur as an rathad an uair a bhiodh an Fheill
seachad, agus gu'm b' fhearr domh dol air
mo thapadh agus oidhirp laidir a dheanamh
air losa fhaotainn air falbh as a' bhaile gun
dail.
Bha a' ghrian a' dol fodha an uair a
chaidh mi sios do ghaiu-adh Ghetsemane far
an robh clochas agam gu'n tachrainn air.
Bha an t-aite cho samhach ris an uaigh ; cha
chluinnteadh ann aon diog de ghleadhraich
a' bhaile, agus bha e uile gu leir cho tait-
neach 's nach cuireadh e ionghnadh ort ged
bhiodh Dia fein air fhaicinn ann, a' cois-
eachd ann an sainhchair agus ann am fionn-
arachd an fheasgair. Bha mi greis mar sin,
ag 61 a steach maise an t-saoghail, an uair
a dh' fhairich mi lamh air a leagail air mo
ghualainn. Co a bha so ach losa, ach a'
cheud sealladh a fhuair mi air 'aodann thuit
mo chridhe gu ruig mo shailtean, oir bha
sgeul mo leiridh 'n a shuilean. An uair a
chunnaic e gu'n do ghabh mi seorsa de eagal
chi'om e agus phog e mi, agus gun a lamh a
thogail bharr mo ghuailne dh' fheoi'aich e
dhiom ciamar a bha dol domh. Cha b'urr-
ainn mi a fhreagairt, oir chuimhnich mi an
turus air an d' thainig mi is naire orm.
" losa," thubhairt mi, agus mi a' glacadh
misnich, " thainig mi 'g ad chuir 'n ad
earalas agus a thoirt rabhaidh dhuit.
Chunnaic mi Caiaphas, agus tha an Ian am
agad teicheadh. " Theannaich a' ghreim air
mo ghualainn agus fhreag-air e.
"C aite an teichinn? Cia mar a theicheas
duine o thoil Dhe. Ma dhlreas mi gu neamh
tha a lamh-san tharam agus ma theid mi
SIOS do ifreann tha e an sin cuideachd."
An uair a chuala mi e a' bruidhinn mar
so bha fhios agam gle mhaith nach rachadh
agam air a thoirt leam.
" Bidh tu air do mharbhadh, ma dh'
f lianas tu," thuirt mi ris.
" Treoraichidh Dia mi," fhreagair e,
" eadhon gu bas. " Bha e air chrith, agus
thainig crith orm-sa cuideachd leis an eagal.
" Tha m' anam," ars esan, " fo iomguin
ach ciod is urrainn mi a dheanamh? Rinn
mi m' iirnuigh ri Dia e 'g am thearnadh,
ach is coltach g'ur e so a' chrioch a dh'
orduich e dhomh. Liubhair mi do'n t-
saoghal an teacihdaii'eachd a thug esan
dhomh, agus ma tha am bas 's an dan dhomh
feumaidh © bhith gur e sin toil Dhe. Ann
an umhlachd dhasan tha beatha an anama.
Ach tha mi fo eagal."
Bhruchd braonneanan falluis a mach air
'aodaiin, ach cha b' urraiiin doiiihsa a chuid-
eachadh ; cha b' urrainn domh ach a bhi
samhach.
" Tha Dia air mo threigsinn," ars' esan,
" tha mi air an t-solus a chall agus cha leir
dhomh a ruintean. Tha eagal a' bhais 'g
am phianadh, ach ged a ghlaodhas mi ri Dia
cha fhreagaii^ e. Tha amhgharan 'g am
chuartaohadh air gach taobh ach cha 'n 'oil
neach ann a chuidicheas mi."
Bha de ghaol agam air agvis gu'n do leon
a bhron mo chridhe mar gu robh mi fhein
ann an impis dol sios do shlochd dorcha na
h-eiginn.
" Is coir duinn," thubhairt e, " gabhail
ri tlodhlac.an Dhe, agus ma's e am bas an
tiodhlac a tha Dia a' tairgsinn dhomhsa an
e nach gabh mi e? Gabhaidh le m' uile
chridhe." Ach an ath mhionaid chaidh e
air aghaidh, "Fhuair mi daoine air mhisg
agus gun ghin idir air an robh tart na
corach. Dhoirt mi a mach m' anam air an
son ach cha d' thug iad fanear. 0 mo
shluagh ciod a rinn mi oirbh nach gradhaich
sibh mi 1 Tha bron air m' anam a chionn
gu bheil sibh dall 'n 'ur cridhe."
Bha fhallas a' tuiteam sios air aodann
agus shiab e e air falbh le mhuilcheann.
" Nochd mi do dhaoine slighe na beatha
ach cha lean iad mi. Roghnaich iad Fuath
an aite Graidh, agus ciamar is urrainn mi a
nis an saoradh o'n amhghar a thig orra an
lorg an amaideis. Cha 'n 'eil fhios aca ciod
a tha iad a' deanamh. Cba 'n ann
rium-sa a tha iad a' cur cul ach ri Dia." An
sin chaidh e ceum air aghaidh agus sheas e
gi'eis mhaith gun facal a radh ach a' seall-
tainn a null air beanntan Mhoaib a bha a'
cur orra an currachd-oidhche, agus air
baile lerusalem a bha shio's fodhainn agus e
cho buidhe ris an or leis na gathan mu
dheireadh o'n ghrein a bha dol fodha.
Tlioisich e an sin air spaisdearachd, agus
chuala mi e ag radh mar gu'm biodh e a'
bruidhinn ris fein. " Tha a' bhuaidh aig
an t-saoghal agus cha 'n ann agam-sa. Cha
'n 'eil eadhon iadsan a thug Dia dhomh agus
a lean mi a' tuigsinn ciod a tha rioghachd
Dhe a' ciallachadh. Tha mi, a reir choslais,
air m' aireamh am measQ: nan ciontach. Aoh
cha bhi an saoghal gun bhreith a thoirt air,
oir an uair a thuigeas daoine mo theagasg
bheir iad breith orra fein. Tha e eu-comas-
ach gu'm bi a' bhuaidh aig Fuath. Cha 'n
eil ann am Fuath ach ni lag. Ach do
bhrigh gur ann o Dhia a tha Gradh tha e
laidir. agus tha misneach aige fulang. Dh'
fhairtlich orm-sa a' bhuaidh fhaotainn air
an t-saoghal, ach gheibh na daoine a thig
a'm' dheidh i, oir tha Dia a' riaghladh agus
thig a ruintean gu crich. "
" Tha an saoghal," ars' esan, "maiseach,
agus is cruaidh an ni am bas. Chunnaic
mi am bas a' tighinn gu daoine eile agus a
nis tha e a' tighinn thugam fein, ach air
cho cruaidh agus 'ga bheil e feumar dol 'n a
choinneamh. Bu mhaith leam a bhi learn
fein a nis, oir cha 'n urrainn diiine cuid-
eachadh leam, ach cha 'n fhaod e bhith nach
eisd Dia rium."
Feumaidh e bhith gu'n do thuit an cadal
orm, oir fhuair mi mi fein a' leum air mo
chasan, agus chunnaic mi gu robh losa agus
Eoin is Peadar is Seumas laimh rium.
Chuala sinn farum chas, agus an sin chunn-
aic sinn daoine agus lochrain aca a' deanamh
lom is direach oirnn. Ann an solus nan
lochran dh' aithnich sinn gur e maoir an
teampuill a bha ann agus ludas Iscariot air
an culaobh. Sheall iad oirnn gu dur an uair
a rainig iad sinn agus rinn an ceannard aca
mar gu robh e a' dol a bhreith air Seumas,
ach chuala mi ludas a' cur cagair 'n a
chluais nach b'e Seumas an duine ceart. An
sin thainig ludas a nail far an robh losa 'n
a sheasamh agus air dha breith air laimh
air chrom e a cheann mar gu'n robh e a' dol
'g a phogadh. Ach leag losa a lamh air
gairdean ludais agus gun feitheamh r'a
phoig phog e ludas agus thuirt e ris, " A
charaid dean do ghnothuch a nis."
An sin rug na maoir air losa, agus chuir iad
ris cho teann 's gu'n do leum an fhearg air
Peadar, agus a steach 'n am measg bha e is
claidheamh mor leubaisteach 'na laimh. Ach
bhruidhinn losa gu smachdail ris agus
thubhairt e, " Cuir bhuait an t-arm sin, a
Pheadair, nach d' thubhairt mise riut
cheana gu'n sgriosar leis a' chlaidheamh
iadsan a cJiuireas an earbsa ann."
Thuit Peadar air ais, agus an sin dh'
fheoraich losa de na maoir, " C ar son a
thainig sibh a bhreith orm le claidhean is
bataichean mar gu'm fhear-reubainn mi.
Nach do theagaisg mi gu follaiseach anns an
teampull, agus cha do chuir sibh lamh orm
ann?"
Cha d' thuirt na maoir diog, agus cha
mho a thuirt losa an corr, ach dh' fhalbh e
gu reidh comhla riu, is Peadar agus mise 'g
a leantuinn. Ach chunnaic jni gu'n cl' fhan
ludas leis fhein arms a' ghari'adh— agus an
dorchadas ann.
(Le fear de dheixciohuil
losa a tha gun ainm.)
Air. 3.
1925.
ANN AN LA NA TRIOBLAID.
A?i ti as ionmhuinn leis an Tighearna
smachdaichidh se e. Eahh, xii. 6.
Nach mor a' chomhfhurtachd a tha anns
an fhacal so do dhaoine a tha f ulang fo laimh
an Tig-hearna ! An uair a thig amhghar is
bron 'n an caraibh, tha daoine deas gu bhi
saoilsinn gu bheil aghaidh an Tighearna air
a tionndadh air falbh uapa ann am feirg.
Ach tha am facal so a' cur soluis eile air a'
chilis, an ti as ionmhuinn leis ati Tighearna
smachdaichidh se e. Mar gu'n abradh an
t-abstol, Cha'n ann a chionn gu bheil Dia
ooma air bhur son, no a chionn gu bheil
fearg air ribh a tha e 'g 'ur smachdachadh,
ach a choinn gu bheil gradh aige dhuibh. Ma
ghiiilaineas sibh smachdachadh tha Dia a'
buntainn ribh mar ri cloinn, oir c6 am mac
nach smachdaich an t-athair ! An aite
smachdachaidh a bhi 'n a chuis-eagail
do shluagh an Tighearna, is ann a bu choir
e bhi dhaibh 'na aobhar misnich, 'n a chom-
harradh gu bheil lamh chaomh an Athar
neamhaidh thairis orra.
Tha trioblaid a' t«agasg dhuinn iom-
adh ni nach b' urrainn duinn ionnsachadh
air dhoigh eile. Tha iomadh facal aig Dia
ri labhairt nach tuig daoine do naoh aithne
bron. Tha amhghar a' chridhe mar iuchair
a dh' fhosglas facal Dhe dhuinn, agus freas-
clal Dhe. An uair a bha Henry Drummond
nach maireann air a ghairm gu leabaidh-
bhsis athar sgriobh e mar so gu caraid,
" Tha trioblaid 'na ni ur dhomhsa, ach tha
mi nis a' foghlum iomadh ni air nach robh
fhios agam agus a' tuigsinn iomadh ni a,
chuala mi cheana ach naoh robh mi a'
creidsinn." Tha gu leoir de dhaoine ann
nach d' 6isd riamh ri teachdaireachd an t-
soisgeil gus an do labhair Dia riu le guth
smachdachaidh. Tha Dia daonnan dluth
dhuinn, ach ann an la na trioblaid tha e na's
dliiithe na tha e aig amannan eile, ag radh
ruinn, "An diugh ma chluinneas sibh mo
ghuth, na cruadhaichibh 'ur cridheaohan. "
Na'n sealladh daoine air a' chuis anns an
doigh so chuireadh e solus dhaibh air iomadh
cuairt an fhreasdail 'n am beatha a tha an
drasd dorcha agusi do-thuigsinn.
Is e beachd an t-saoghail gur h-ann
bho pheacadh a tha uile smachdachadh an
Tighearna a' teachd. "Co," arsa na deisci-
obuil, "a pheacaich, an duine so no a phar-
antan, gu'n do rugadh dall e." " Cha do
pheacaich aon chuid an duine so no a phar-
antan," fhreagair losa, " ach a chum gu'm
foillsichteadh oibre Dhe ann." Gun teag-
amh tha moran de na trioblaidean a tha
luighe air cloinn nan daoine a' teachd orra
an lorg an amaideis agus am peacaidhean
fein, ach air a shon sin tha gu le6ir de
fhulangas anns an t-saoghal nach 'eil air
aobharachadh air an doigh sin. Tha daoine
ann a tha air an smachdachadh le Dia, cha
'n ann a chionn gu bheil iad olc, ach a
chionn gu bheil a shuil fein a faicinn
gealltanas mor 'n am beatha, agus gu bheil
riin 'na chridhe na daoine sin a dheanamh
foirfe tre fhulangas. Their an saoghal, — is
beannaichte iadsan aig nach 'eil crois air
bith 'n am beatha, no sgolb air bith 'n am
feoil. Ach is e a tha Criosd ag radh, " la
beannaichte iadsan a tha ri bron." Cha'n
6 idir na clachan a thilgeas an clachair ann
an teis-meadhoin a' bhalla a gheibh buillean
an uird, ach a' chlach d' am bheil e a' dol a
dheanamh clach-chinn na h-oisinn. Mar is
fhearr a' chlach is ann is mo a ghabhas e de
dhragh rithe. Mur biodh gealltanas idir
innte thilgeadh e air falbh i. Ach do bhrigh
gu'n gabh i clach luachmhor a dheanamh
dhi, snaighidh e le buillean an uird i. Ann
am freasdal an Tighearna tha na naoimh a'
faotainn buillean an uird, ged a dh' fhaodas
an t-aingidh a bhi cho suaimhneach ri Moab.
"Bha suaimhneas aig Moab bho oige, " tha
am faidh leremiah ag radh, " agus shocr-
uich e air a dheasgainibh, agus cha do
tharruingeadh a mach o shoitheach gu
soitheach e, ni mo a dh' imich e ann am
braighdeanas; air an aobhar sin mhair a
bhlas ann, agus cha d' atharraicheadh
fhaile." Sin a' cheart ni a bha ann an
inntinn an t-Salmadair an uair a tliu-
bhairt e.
Is air an aobhar fos nach 'eil
Caochladh air bith nan staid,
Eagal an Tighearna uime sin
Do thilg iad dhiubh air fad.
Tha trioblaid a' dearbhadh dhaoine. Is
iomadh duine nach d' fhuair riamh a mach
ciod a bha 'na chridhe fhein gus an robh e
air a smachdachadh le Dia agus air a chlao-
idheadh. An uair a tha cuisean a' dol leinn
agus a tha ar laithean a ruith gu seimh
ciuin, faodaidh sinn a bhi an duil gu bheil
creideamh is dochas againn ann an Dia nach
'eil againn idir. An uair a bhios an
cudthrom air cridhe duine cha 'n e
creideamh na cluaise a ni feum dha anns an
la sin. Cha 'n e am fapal a labhair Dia ri
Maois no ri Pol a ni feum dha aig an am
10
sin, ach am facal a tha Dia a' labhairt ri
cli(x-idhe fein. Ann an la na trioblaid
feuniaidh gach duine leigeil le comhairle a
chridhe fein seasamh, agus mur bheil dearbh-
achd phearsonta aige air caomhalachd is
maitheas an Tigbearna, is coma dha ciod a
thuirt Dia ri daoine eile, no ciod a rinn e
air an son. Tha smachdachadh, mata,
'na mheadhon aii' creideamh as fhearr a
thoirt do dhaoine na creideamh na
cluaise. Is e latha mor e ann am beatha
duine an uair is urrainn e a radh, " Le
eisdeachd na cluaise chuala mi thu, ach a nis
chunnaic mo shuil thu. "
Is fhearr do dhuine a chridhe a bhi air a
bhriseadh seach gu'm fasadh a chridhe oho
cruaidh ri creig:. Is fhearr buillean an uird
fhulang seach a bhi gun snaigheadh. " Co
iad sin a tha air an sgeadachadh ann an
trusganaibh geala, agus cia as a thainig
iad? " Is ioid so iadsan a thainig a
dmhghar Tnhoir". " Uime sin cha 'n eil
sinn a' fannachadh," arsa Pol, " oir a ta ar
n-amhghar eutrom, nach 'eil ach re sealain,
ag oibreachadh dhuinne trom chudthrom
gloire a ta na's ro-anabharraiche agus sior
mhaireannach." Cha 'n 'eil an trioblaidean
a' tighinn gu sluagh an Tighearna gun fhios
d'an Athair neamhaidh, agus cha tigeadh
iad idir mur biodh iad a chum an leas.
Tha Dia a' smachdachadh a chloinne a chum
gu'm biodh iad air ,an deanamh 'nan
luchd-comhphairt d'a naomhachd. Anns an
dorchadas, mata, gleidheamaid ar misneach,
agus biodh am facal so dhuinn 'na lorg agus
'na sholus, An ti as ionmhuinn lets an
Tighearna smachdaichidh se e.
ANNS A CHATHAIR.
An tug thu riamh an aire dha so, a leugh-
adair, ma thachras rud ort a ghlacas t'
inntinn anns an leabhar a tha thu a' leughadh
an drasd, gur docha gu'm faic thu ni-eigin
mu'n cheart rud anns an ath leabhar a
leughas tu, eadhon ged nach ann air an aon
chuspair a tha an da leabhar air an sgriobh-
adh idir. Tha rudan neonach de'n t-seorsa
so ag amasi oirnn a h-uile latha d'ar beatha,
a thaobh nithean eile oho mhaith ris na
leughas sinn ann an leabhraichean, agus na'n
gleidheadh duine cuimhne orra agus na'n
cuireadh e sios ann an leabhar iad, lionadh
iad leabhar mor tiugh a dh' fhaodadh LL.D.
no D.D. a ohosnadh dha bho Oil-thigh Chill-
ribhinn.
An raoir fhein, oidhche na Sabaid, agus
mi air tighinn dachaidh is obair an latha
seachad, sheas mi greis aig an dorus a
shealltainn air an dubhradh a thainig air
a ghealaich le faileas na cruinne. An deidh
dhomh dol a steach dh' fhosgail mi leabhar
a bha air a sgriobhadh mu na seann uaighean
a thatar a' faotainn anns an Eiphit, agus
b'e a' cheud rud a chunnaic mi air a' cheud
duilleig air an do laigh mo shiiil, iomradh
air grian-dhubhadh no clihse a bha anns an
Eiphit bho chionn fada nan cian. Ach cha
'n 6 sin deireadh mo sgeoil; ma'n deachaidh
mi a chadal, thug mi greis a' leughadh
leabhair a bha air a sgriobhadh le seann
diadhair mu'n Trianaid, agus anns ail
leabhar sin cuideachd dh' amais a' chlihse
orm, samhladh a bha an diadhair a' tarr-
uing bho dhubhradh-greine.
Oidhche Di-luain mar is bitheanta, bidh
mi ag ionaltradh am measg mo leabhraich-
ean, an aite a bhi sonruchadh air aon
chuspair, agus a nochd cheana thug mi giiil
air ceithir no c6ig an taobh-a-stigh de dha
uair an uaireadair, agus a ris thachair an
rud so orm air a bheil mi a' bruidhinn.
Cha luaithe a ohuirinn bhuam aon fhear 's
a thogainn fear eile na bha mo shiiil a' luighe
air ni-eigin aig an robh buineealas ris na
leugh mi anns a' cheud fhear. Agus is e a
thainig as a sin, gu'n do chuir mi romham
gu'n cuirinn sios air an duilleig so cuid de
na nithean a leugh mi ann an toiseach na
h-oidhche.
B'e na leabhraichean anns an robh mise
ag ionaltiadh a nochd, (1) Beatha an
Ollaimh Mhic Iain, leabhar as fhearr air an
t-saoghal ach a mhain am Biobull ; (2)
Litrichean an Dotair Bhriiin, lighiche glic
is caomhail a bha ann an Dun-eideann ; (3)
Leabhar a bha air a sgriobhadh le Frangach
mu mhuinntir Albainn ; (4) Turns do na h-
Eileanan Gaidhealach, a bha air a chur a
mach le da chreutair mhiomhail d' am b'
ainm Pennell ; (5) agus Leabhar a bha air a
chur a mach le duine a thug dha fhein an
t-ainm Alpha. Theagamh gu'n cual thu
iomradh air an duine so, brathair Omega.
Tha mi creidsinn gu bheil bliadhna mhor
bho nach d' amais Tobar-mhoire ormsa ann
an leabhar gus a nochd, ach is e a thug orm
tarruing a thoirt air an t-seanchas so an
drasd, gu'n do thachair e orm ceithir no
coig a dh' uairean bho thoisich mi air
leughadh a nochd. A thuilleadh air sin,
ged nach d' iarr mise oirre a dheanamh agus
ged nach 'eil fhios agam c' ar son a rinn i
e, chuir mo bhean-tighe dealbh Thobar-
mhoire os cionn a' chlair-sgriobhaidh aig an
abhaist dhomh mo sgriobhadh a dheanamh.
Is e an t-aobhar gu bheil dealbh Thobar-
mhoire ann am thigh-sa, gu'n do cheannaich
mi e aig ropainn a bha aig Guild nam Ban
ann an eaglais Bhaile-chloichridh, a chionn
gu'n robh e na b' fhasa a ghiiilan dhachaidh
na rudan eile a bha na oaileagan laghach a'
tairgsinn dhomh. Cha b'e Millais, no
11
Turner, no gin eile de na daoine mora sin a
rinn an dealbh, agus leig mi leis laighe ann
an seomar-ciiil am measg ti'eathlaicji eile, oir
cha 'n 'eil aobhar air bith agam-sa gaol a
bhi agam air Tobar-mhoire. Cha robh mi
riamh ann ach an uair a bhithinn ann ri
port, agus dh' fhaodainn a radh uime mar a
thuirt Para Mor rnu'n t-Sailein dubh, nach
b'e sin baile na biadhtachd. Aeh a nis, gun
mo chomhairle no mo chead iarraidh,
cuiridh mo bhean-tighe dealbh Thobar-
rahoire far am b' abhaist an dealbh aig
Cardinal Newman a bhith ! Tha e mar gu'm
biodh uile chomharraidhean an fhreasdail a'
cornh oibreachadh le cheile, ag iarraidh orm-
sa an cothrom a ghabhail agus ceann-teagaisg
a, dheanamh de Thobar-mhoire.
Tha an cunntas as fbearr a thugadh riamh
air Tobar-mhoir© agus air acarsaid Thobar-
mhoire ri fhaotainn ann an Lo^ig Mkor nan
Eilthireach anns an leabhai- aig ' Caraid nan
Gaidheal.'
Anns a' bhliadhna 1852, anns an fhoghar,
bha an Dotair Brun anns a,' Ghaidhealtachd,
agus am measg gaoh aite eil© anns an do
thadhaill e bha e ann an Tobar-mhoire.
Bha gaol aig an duine mhaith so air a'
Chruitheir, agus siiil aige a chitheadh maise
nan oibr© a rinn an Cruithear. " An robh
thu riamh ann an Gleann-eilg, no am
faca tu Gleann-eilg o'n fhairge? Am faca
tu riamh Cuilinn ? Co a b' urrainn seallt-
uinn air Cuilinn gun a chomhdach-cinn a
chur dheth. An robh thu riamh ann an
Rainneach, anns a' Choille Dhuibh, agus grian
an fheasgair a' dol sios air cul Buachaill
Eitibh? Ann an Tobar-mhoire dh' fhan mi
gu h-ard fad na h-oidhche, ag aoradh do
fheachd neimh, mar nach robh annam ach an
fhior chinneach. Dh' fhag sinn Tobar-
mhoire aig tri uairean 's a mhaduinn ;
seachad air an rudha Mhurchannaoh agus
reul na maidne a' dealradh cho mhor ri
gealaich. An uair a dh' eirich a' ghrian
bna sealladh againn nach faca mise a
leithid riamh agus nach f aic gu brath ; bha
mi mar gu'm bithinn ann an neamh, oir
bha speur is cuan is cladach uile gu leir cho
maiseach."
Ach ma chord Caol Muil© is Tobar-mhoire
ri Iain Brun, cha do chord e ris na creut-
airean carraideach d' am b' ainm Pennell,
a bha air thurus air feadh na Gaidhealtachd
anns a' bhliadhna 1888. Ach theagamh
gu'n robh an tinneas-mara orra. " Bha
againn ri fuireach ann an Tobar-mhoire da
latha, is bha gach latha cho fad ri bliadhna.
Cha robh dad r'a dheanamh ann; bha a
ghaoth a.' seideadh agus an t-uisge a'
siileadh gun sgur." Ach bha an da
chreutair chrosda ud duilich an toileachadh
CO dhiu ; cha robh aite an deachaidh iad nach
robh gearan air choreigin aca r'a dheanamh.
Cha 'n fhaca iad anns a' Ghaidhealtachd,
no anns na h-eileanan gu sonruichte, ach
sluagh bochd, salach, leasg; sluagh gun
Bheurla gun sgoil ; siluagh gun sonas gun
cheol-gaire, aii' an sarachadh agus air an
cumail sios le tighearnan-fearainn. Ach tha
taobh eile air a' Mhaoil, agus theagamh na'm
b' urrainn daibh a chluinntinn ciod a
theireadh na daoine a bha gun Bheurla gun
teanga, umpa-san, an deidh dhaibh falbh,
nach abradli iad gu'n robh iad cho maol no
gu'n robh iad uile gn leir gun cheol-gaire.
Bha an t-Ollamh Mac Iain ann an Tobar-
mhoire, ann an deireadh an fhoghair, anns
a' bhliadhna 1773, ach ged a tha am baile air
ainmeaohadh 'na leabhar cha 'n 'eil dad
sonruichte aige ri radh uime ach gu bheil
an acarsaid mar gu'm biodh i air a deanamh
a dh' aon g-hnothuch air son tearuinteachd
a thoirt do bhataichean.
Cha 'n 'eil e idir furasda do dhaoine a
theid air chuairt do dhuthaich eile beachdan
cothromach fhaotainn mu mhuinntir na
duthcha anns a bheil iad a' siubhal. Ach
air a shon sin bidh iad 'g an toirt duinn,
mar gu'm biodh aithne cheart aca air gne
agus nadur an t-sluaigh. Ach is e sin rud
a tha duilich fhaotainn. An uair a chluinn-
eas tu duino a' toirt cliii sonruichte, cliix a
tha 'gan dealachadh bho an coimhearsnaich,
air muinntir baile, no air muinntir eilein,
no air muinntir siorramachd. no air
muinntir duthcha air bith, tha an t-am agad
dol 'n ad earalas, air eagai gu'n cuir e air
seachran thu, air ghaol tapachd a sheanchais
fein. Tha a h-uile seorsa dhaoine anns a
h-uile aite ; daoine mear is daoine dubhach ;
dao'ine fialaidh isi daoine spiocach ; daoine
caoimhneil is daoine mosach, air ohor agus
nach 'eil e furasda dhuit sluagh duthcha uile
a chomharrachadh leis an aon datli. An
uair a chluinneas tu duine ag innseadh gu
bheil Muilich maol, is Collaich crabhach, is
Liosaich breugach, is Leodhasaich leasg, no
gu bheil muinntir Pheairt saoghalta, is
muinntir Obareadhain cruaidh, is muinntir
Eirinn olc, cha ruig thu leas sin a, ghabhail
mar fhirinn uile gu leir. Bidh iad a' cur
air na Hearaich gu'n do chuir an Eaglais
Shaor asda na bha annta riamh de chridh-
ealas no de abhacas, ach b'e seana bhodach
anns na Hearadh duine a b' eibhinne agus
a bu chridheile a thachair riamh orm, agus
a thaobh crabhaidh nan CoHach, b' ann an
acarsaid Airidh-nan-Gobhar ann an Colla a
chuala mi, o bheul Collaich, na briathran a
b' uamhasaiche a chuala mi riamh, briathran
cho salach toibheumach 's gu'n cuireadh iad
orrais air Satan fein.
12
Tha gach se6rsa dhaoine anns a h-uile
aite, agus bidh e air uaiream a' tighinn a
steach air m' inntinn gu'ni biodl e morau na
b' fhasia an saoghal a riaghladh na tha e,
na'n gabhadh gach seorsa cumail air leth ;
na 'm biodh a h-uile duine mosach anns an
Roinn-Eorpa air an cruinneachadh comhla
agus air an cur air an ais do'n Ghearmailt
as an tainig iad ; na daoine a tha ain-
diadhaidh agus neo-mhoralta air an cur
d'hachaidh do'n Fhraing; daoine borb air an
cruinneachadh do Russia agus daoine leasig
do'n Tuirc; agus a h-uile duine coir ciallach
air fhagail ann an Sasunn, an duthaich d'
am buin iad gu nadurra. Chuirinn
muinntir Eirinn ann an crlch ri Czecho-
slovakia, far am faigheadh iad an leoir de
thapaid, ach leiginn leis na h-Albannaich iad
fein a sgaoileadh air feadh an t-saoghail,
agus suidihe ann an caithrichean nan uachd-
aran, mar dhuais am macantais. Nach 'eil
e air a radh anns a' Bhiobull gu'n sealbhaich
na daoine macanta an talamh mai-
oighreaohd ! Agus ciod a tha sin a' ciall-
achadh ach gur coir cead an coise a thoirt do
mhuinntir Albainn air feadh an t-saoghail !
Bhiodh © furasda an saoghal a riaghadh na 'n
robh an sluagh air an roinn air an doigh so,
seach a bhi ann am measg a cheile mar a tha
iad, ach theagamh nach 'eil fear-meas air
thalamh ris an earbadh na rioghachdan an
roinn so a dheanamh. An earbadh tu fhein,
a leughadair, ri Gearmailteach a radh c6
as macanta, thu fhein no esan ?
Ged a bhithear a' cur as leth muinntir
Obareadhain gu bheil iad na's spiocaiche na
daoine eile theagamh naoh 'eil ann an sin
ach rud a thubhairt namhaid umpa. Tha
uiread sgeulachdan air an aithris mu
spiocaireachd is crine Obareadhain 's a tha
air aithris mii euohdan na Feinne, agus
theagamh nach 'eil barrachd firinn anns an
dara, seorsa na tha anns an t-seorsa eile
Tha cxiid de na sgeulachdan a bhithear ag
innseadh mu Obareadhain cho scan ris a'
cheo, agusi gheibhear iad anns a h-uile
duthaich fo'n ghr6in, cho fada air falbh ri
Bagdad is Benares, agus air an innseadh mu
ludhaich agus mu Arabaich. An uair a
thachras duine ormsa, agus a thoisicheas e
air rabhart mu chrine muinntir Obareadh-
ain, tha fhios agam gu maith gu bheil
naigheachd ur aige a tha mar theine 'n a
chnamhan gus an innis e i. Ach tha
amharus agam daonnan gur e muinntir
Obareadhain fh^in a rinn an naigheachd,
agus gu bheil e 'na urachadh d' an spiorad
a bhi cluinntinn dhaoine eile 'ga h-inns-
eadh. Tha fichead doigh neonach aig
naisinn Albainn air fearas-ch\iideachd a
dheanamh, agus cha 'n 'eil e furasda do
choigreach aig a bheil inntinn mhaol a
dheanamh a mach co dhiu a tha muinntir
Obareadhain ann am feala-dha no ann an
da-rireadh. Is e leabhar an Deathain
Ramsay leabhar as abhachaicbe a bha riamh
air a sgriobhadh mu mhuinntir Albainn, ach
is ann a Obareadhain a fhuair e a' chuid
as motha de na naigheachdan a tha anns an
leabh.ir.
Am measg nan Gaidheal tha am facal
Eirionnach a' ciallachadh duine carach no
duine olo; nach e 'n t-Eirionnach e! Ach
ciod a their thu ris an naigheachd so a tha
air a h-innseadh le Alpha, brathair Omega.
" Sheas sinn aig dorus a' bhothain (ann an
Eirinn) agus dh' fheoraich sinn an^ faigh-
eamaid deoch bhainne. Thubhairt a' chaile
dhubh a thainig a dh' ionnsuidh an doruis
gu'm faigheamaid sin, agus dh' iarr i
oirnn dol a steach. Thugadh dhuinn
caithrichean agus rinneadh ar beatha, agus
an oeann greis thainig a' chaile agus mias
mhor aice Ian de bhainne, agusi da chupan,
is dh' iarr i oirnn sinn fhein a chuideachadh.
An uair a bha sinn a falbh, thubhairt sinn
" Gu de a tha againn ri phaigheadh?"
" Ri phaigheadh," ars' an t-seana bhean a
bha aig an teine, "cha 'n 'eil dad; cha 'n
'eil bothan ann an Eirinn anns nach fhaigh an
ooigreach deoch bhainne." Sin a' cheud chuid
de'n naigheachd, ach so an deireadh aice.
" Bha sinn a' dol bho Obar-Pheallaidh gu
Cillfhinn, agus le teas an latha thainig am
pathadh oirnn. Chaidh sinn sruas gu tigh
beag grinn a bha ri taobh an rathaid, tigh
air an robh coltas na gioine agus a' phailteis.
Bhuail sinn aig an dorus; thainig geamair
mor laidir a mach ;agus dh' fheoraich
e ar gnothuch. An lathair a' gheamair
bha, sinn 'g ar faireachduinn fhein fada
fada air falbh o'n tigh, ach dh' fheoraich
sinn an gabhadh deoch bhainne faotainn.
Gun aon fhacal a radh, thionndaidh e air a
shail, agus an ceann greis thainig a bhean a
mach agus am bainne aice dhuinn, boirionn-
ach air an robh coltas sgoinneil ach gun
aoibh air bith air a h-aodann. An uair a bha
sinn ag 61 a' bhainne sheas i mu 'r coinneamh,
a' sealltuinn air SithchaiUin, ach diog cha
d' thainig as a beul. DH' 61 sinn ar deoch
ann an cabhaig, oir bha sinn a' faireachd-
uinn 'n a lathair nach bu choir tim a chall
agus nach 'eil ann an seanchas ach amafdeas.
" Gu de a tha againn ri phaigheadh?"
'' Sia sgillinnean," ars' am boirionnach,
agus thionndaidh i air a sail is dhiiin i an
dorus. Bha an tigh glan agus coltas na
sgoinne air na daoine, adh bha ni-eigin a
dhith air de'n bhlaths agus de sholus a
chridhe a fhuair sinn anns a' bhothan eile.
Air. 4.
1925.
SOLUS ANNS AN EAGLAIS.
(Bha an nai^heaohd so air a h-iunseadh le
aon de mhaithean na h-eaglais, AM MORAIli
SANDS, a tha cho urramach ann an obair
an t-soisgeil 's a tha e ann an eolas an lagha.
Agus CO a ghabhadh air fhein teagamh a
chur ann am faoal duine a tha, an da chuid,
'na fhoirbheaoh anns an eaglais agus 'na
bhreitheamh ann an cuirt an t-Seisein')-
" Gu de air an t-saoghal a tha agad an
so? " arsa Maighstir Lockliart, ministear na
sgireachd, agus e a' sealltuinn air paipear
a bha air a' bhord, ann an seomar a charaid,
Maighstir Spedding, am fear-lagha. " Sin
agad," arsa Spedding, " an cunntas air obair
na bliadhna a tha air a cliur a mach leis a'
Chomunn a tha a' rannsachadh diomhair-
eachd na taibhsearachd.
" Cha'n'eil thu ag radh rium gu bheil
thusa air do ghlacadh le amaideas is faoineas
de 'n t-seorsa sin?"
"Air nio shon-sa," arsa Spedding, " cha'n
'eil annam ach an t-ana-creideach co dliiii,
ach tha an comunn so a' feuchainn ri solus
fhaotainn air nithean aig am bheil am
barrachd buintealas ri saoghal nan spiorad
na tha aoa ris an fheoil."
Bha am ministear 'na thosd car greis, ach
an sin thubhairt e, —
" Cha do ghabh mise riamli orm fhein
oomhairle a thoirt oit, ach cha 'n urrainn
mi gun sin a dheanamh a nis; as uchd
mhaitheis, a charaid, leig dhiot an torachd
dhiomhain agus neon ach so. Na bean ris :
na blais : na laimhsich."
* * -x- *
Oidihche Di-sathuirne, beagan uine an deidii
an t-seanchais ud, bha Maighstir Lockhart
'na shuidhe 'na onrachd 'na sheomar, a'
criochnaohadh a shearmoin air son an la
maireach. Chunnt e na duilleagan ; bha iad
ann se deug, agus bha fhios aige gu'n
gabhadh a h-uile duilleag mionaid agus
oeathramh 'g a leughadh. Bu mhaith leis
an tuilleadh leudachaidh a dheanamh aii- a'
phuinc, ach chuimhnich e gu'm feumadh e
bi'uidhinn ris a' ohoimhthiional, an deidh an
t-searmoin, mu'n ropainn bhliadhnail a bha
ri bhi aig Guib/d, nam Ban, agus mai- sin
thuirt e ris fhein gu'm b' fhearr dha gun dol
OS cionn fichead mionaid leisi an t-searnion.
Sgriobh e beagan fhacal eile ; chuir e rivi
sreathan a rinn bard ann an America, agus
bha an searmon deas.
Aig a' cheart mhionaid sin chual e guth
a ujhnatha, agus i a' glaodhach ris o mhullach
na staidhreach.
" Iain ; dhichuinshnich mi Ceasar a leigeil
a steach ; fosgail an dorus-beoil, agus dean
fead ris."
Ach oha robh ifeum aig Ceasar air feadair-
eachd- Bha e 'n a shuidhe gu faighidinneach
air steap an doruis. Bha an oidhche
I'ionnagach, reulagach; agus sheas Maighstir
Lockhart greis annsi an dorus, ag amharc
suas air na neamhan.
" Gabhaidh sinn an ochdamh salm am
maireaoh," ars' esan ris fhein, " freagraidh
i air an t-searmon. "
An ath mhionaid luigh a shuil air an
eaglais, a bha mar astar ooig fichead ceum
uaith, — agus rud iongantach mu'n am ud a
dh' oidhche, — bha dealraclh soluis anns na h-
uinneagan. Chuir am ministear an ad air
ann an cabhaig, agus ghreas e a null a dh'
ionnsuidh na h-eaglais, is eagal air gu'm
faodadh gu'n robh i air theine, mar a
thachair do eaglais Yarrow. Ach an uair
a thainig e dluth dhi, thuit fuaim air a
chluais a thug faochadh d'a chridhe, fuaim
chaomh is bheannaichte an orgain. Ach 06
a bha 'g a chluich cho anmoch ? Chuir
Maighstir Lockhart car ann an lamh an
doruis-mhoir, ach bha an dorus-mor glaiste.
Dh' fheuch e an dorus-cuil, agus an sin dorus
na vestri, ach bha iad sin glaiste ouideachd.
A reir choslais, ghlas am fear-ciuil e fhein a
steaoh. Sheas am ministear air a chorra-
biod aig te de na h-uinneagan, ach cha b'
urrainn da an t-6rgan fhaicinn. Ach
chunnaic e rud a chuir ionghnadh nach bu
bheag air, nach robh an gas laiste idir, ged
bha an eaglais air a lionadh le solus.
Ged nach robh cluas-chiuil ro mhaith aig
Maighstir Lockhart, ar leis gu'n robh e ag
aithneachadh an fhuinn a bha air a chluich
air an organ, an Dachaidh Bhuan.
Ach cha b' urrainn da a thuigsinn air an
t-saoghal c6 a bha anns an eaglais. Cha
i-obh coir no oead aig duine air bith a bhi
innte, no beantuinn ris an organ, ach a mhain
aig Maighstir Wylie, fear-ciuil na h-eaglais,
agus cha robh e coltaoh gu'm biodh esan anns
an eaglais aig uair cho anmoch, oir bha
fhios aig a' mhinisteir gu'n robh droch
fhuachd aige.
Blia iuchraichean na h-eaglais aig a'
bheadall, a bha fuireach air taobh eile an
rathaid, agus chuir am ministear roimhe
gu'n rachadh e a dh' iarraidh a' bheadaill.
Bha am beadall 'na luighe, agus leasg gu
eirigh ; ach an uair a chual © gu'n robh far-
bhalach anns an eaglais thainig sprachd 'n a
14
iosgaidean, agus chuir © uime a bhriogais
agus a bhrogan ann an tiota, agus lean e
Maig"hstir Lookhart. Ach an uair a thainig
iad an s&alladh na h-eaglais bha i dubh
dorcha ; cha robh solus no solus ri fhaicinn.
Aoh tHuirt iad ri oheile, c6 air bith a bha
ann, naoh robh uine aige air an eaglais
fliagail, agus gU'n rannsaicheadh iad an
gnothuch gu ceann-criche.
Bha na doxsan glaiste gun teaganih. Las
iad cuid de na soluis, ach cha robh duine ri
fhaicinn, agus cha robh a olioslas gu'n robh
dad cearr. Dh' fheuch iad an t-6rgan, ach
bha an t-6rgan mar a b' abhaist. Chuir am
beadall a lamh air pioban a' ghas a bha ri
taobh an orgain a dh' fheuchainn an robh iad
teth, ach bha na pioban ud cho fuar 's ged
nach biodh iad laiste bho chionn iSeaohduin-
An sin dh' fheuoh e an iiineil-uisge a bha ag
oibreachadh an orgain, ach bha e cinnteach
naioh do chuir an inneil-uisge car dhith ; an
oidhche ud.
Cha robh fhios aig a' mhinisteir ciod a
theireadh no a shaoil&adh e. Cha robh
dearbhadh air bith aige do'n bheadall air an
rud a chunnaic agus a chual e ; air an laimh
eile bha deairbhadh no dha air fliaotainn aig
a' bheadall nach robh dreach na firinn air an
naigheachd. Ach ged nach d' thuirt e ris
a' bheadall e, bha aon ni ann a bha a' togail
fianuis air a thaobh, bha an leabhar-laoidh
fosgailte air clar an orgain aig an duilleig
air an robh an Dachaidh Bhuan.
Chuir iad as. na soluis ; ghlas iad na
dorsan ; agus chaidh iad dhachaidh ; am
beadall a bha leth-ruisgte gu maith crosda a
chionn gu'n deachaidh a chur as an leabaidh
gun aobhar, agus am ministear air a chur
troimh-cheile le deacaireachd a bha do-
thuigsinn.
Anns a' mhaduinn bha an tuilleadh
dorrain air a chur air Maighstir Lockhart
le fios a thainig o Mrs. Wylie, bean an fhir-
chiiiil, gu'n robh Maighstir Wylie 'na luighe
tinn, agus nach b'urrainn da an t-organ a
chluich anns an eaglais an t-Sabaid ud. Cha
robh duin© eile d' am b' aithne a chluich
ach bean an fhir-lagha ; aoh cha robh feum
ann a bhi a' smuaineachadh oirre-se, oir bha
mac 6g aioe Di-haoine. Mar sin cha robh
air a' chiiis ach gu'm feumadh an t-6rgan a
bhi 'na thamh.
An uair a rainig Maighstir Lookhart an
eaglais dh' innis e do aon de na fir a bu
phrionnspalaiche anns a' choisir-chiiiil mar
a bha ; agus dh' larr e air an t-seinn a
ghabhail os laimh. Bha faitcheas air an
duine sud a dheanamh, ach gheall © gu'n
deanamh iad uil© cho mhaith 's a b' urrainn
daibh, agus dh' atharraich am ministear te
d© na laoidhean, is thug e dhaibh te eile a
b' fhasa- An sin chaidh e a steach do'n
vestri, is thug e siiil eile air na sreathan
bardachd a bha e a' dol a dh' aithris aig
deireadh an t-searmoin, agus an uair a
chunnaic e gu'n robh iad aige gu siiibhiach
air a theangaidh, chuir e air a chasag agus a
chleoca, los a bhi deas an uair a thigeadh am
beadall 'g a iarraidh. Ach am feadh 's a
bha © a' feitheamh cluinnidh e an t-6rgan
a' toiseachadh mar a b' abhaist ! Bha duine-
eigin 'ga chluich ! Thug so f aochadh is
togail d'a inntinn, agus thuirt © ris fein
gu'n d' fhuair na foirbhich neach air chor-
eigin air son na seirbhis. Ach cha robh
uine aige fhaighneachd c6 a fhuair iad.
Chaidh an t-seinn air a h-aghaidh gun
chearb. Ged nach robh cluas-chiuil ro
mhaith aig Maighstir Lockhart b' aithne dha
na'n rachadh dad fada oearr, ach cha deach-
aidh dad cearr an la ud, agus cha bhiodh
fhios idir aig© nach © Maighstir Wylie fhein
a bha aig an organ mur bitheadh aon rud
beag a ghlac aire, gu'n robh an oeol agus
an t-seinn a' toiseachadh oomhla, an ait© an
t-6rgan a bhi a' togail an fhuinn m' an
toisicheadh an coimhthionail air an t-seinn.
Ach shaoil © gur h-ann aig an fhear ris an
do bhruidhinn © mu'n t-seinn a bha a choire.
An uair a bha an t-seirbhis ullamh ohaidh
am ministear do'n vestri, mar a b' abhaist,
a chur dheth a chleooa ; agus bha e air sin a
dheanamh an uair a dh' fhosgail am beadall
dorus na vestri, agus na leabhraichean aige.
Cho luath 's a bha an dorus air fhosgladh
rainig fuaim an orgain am ministear, agus
a' cheart fhonn a chuala e an raoir 'ga
chluich air, an Dachaidh Bhuan.
" Co an coigreach," ars' ©san ris a'
bh©adall, "a leig a glais sinn an diugh,
agus a tha cluich an orgain fhathast? Tha
e a' leantuinn air gu maith fada."
" A' cluich an orgain ! " ars' am beadall,
"ciod a tha sibh a' ciallachadh? "
" Tha mi a' ciallachadh an ruid a thubhairt
mi," ars' am ministear, gu maith grad ; " co
a tha la' cluich an orgain?"
" Cha'n'eil mise a' cluinntinn gliong ks
an organ," ars' am beadall; "cha robh an
t-6rgan air uisneachadh an diugh."
" An ann bodhar a tha thu, tjilleam, arsa
Maighstir Lockhart, nach 'eil thu 'ga chluinn-
tinn a nis ! "
Co dhiu a bha am beadall air son am
ministear a thoileachadh, no a thug e air
fhein a chreidsinn gu'n robh e 'ga chluinn-
tinn, thubhairt e, " Ar l©am gu bheil mi a'
cluinntinn seorsa de thiichanaich neonach
anns an eaglais ; is fhearr dhuinn sealltainn
ciod a tha ann-"
Chaidh iad a steach comhla, agus direach
an uair a rainig iad taobh thall na h-eaglais
far an robh an t-6rgan 'na shuidhe, stad an
ceol, agus faioear an ooigreach a bha 'ga
chluich a' gluasad a dh' ionnsiuidh an doruis.
Le buill© d'a shuil chunnaic Maighstir Lock-
15
hart an ooslas duine a bha ann ; oganaoh
ard, gasda, ann an eideadli saighdeir.
Choisich an t-6ganach gu luath sios troimh
'n eaglais, gun uiread agus aon suil a. tho-ii't
orra, ach ged nach bu toigh leis a' mhinisiteiv
glaodhach as a dheidh, cha mho a bha e air
son a leigeil air falbh gun taing a thoirt da,
is thuirt e ris a' bheadall ; " TJilleam," ars'
esan, " ruith as a dheidh agus abair ris gu'ni
bu mhaith learn bruidhinn ris."
" Ruith as deidh col " ars' am beadall."
" Co ach an t-6ganach a bha aig an
organ ! " arsa Maighstir Lockhart, " nach
'eil thu 'ga fhaicinn a dhuine le do dha
shiiil ; tha e aig an dorus niu d' choinneamh."
Cha robh Uilleam a' faicinn an oganaich
le a dha shuil, ach do bhrigh nach bu toigh
leis dol ro laidir an aghaidh a' mhinisteir,
is e a thubhairt e, " Ar learn gu bheil
sgaileagan air chor-eigin aig an dorus, ach
bheir mise m' fhacal dhuibhy'''a mhinisteir,
nach fhaigh e a mach an rathad ud, oir
ghlas mise an dorus-rnor an deidh do'n
ohoimhthional sgaoileadh."
Mar a thubhairt b' fhior. Bhia an dorus-
mor glaiste, is cha robh duine ri fhaicinn
eadar an da bhi. Cha robh doigh aige air
faotainn a mach mur do thionndaidh e air
ais agus mur deachaidh © a mach air fear de
na dorsan-taoibhe. Thionndaidh am min-
istear agus am teadall air an ais cuideachd,
ach cha robh oganach no oganach r'a
fhaicinn ; bha an eaglais cho falamh samhach
ri tigh-nam-marbh.
" Cha chuala mi riamh a leithid so,
Uilleam," ars' am ministear ; " c'aite air an
t-saoghal am b' urrainn do fhear-a'-chiuil
dol?"
" Fear-a'-ohiuil ! " ars' Uilleam, " c6 am
f ear-ciuil ? "
" Am lear-ciuil a chluich an t-6rgain aig
an t-seirbhis an diugh."
Sheall am beadall air a' mhinisteir gu
diir ; " nach 'eil fhiosi agaibh fein cho mhaith
's a tha agam-sa nach robh an t-6rgan air a
chluich aig an t-seirbhis; ach tha eagal orm,
a Mhaig'hstir Lockhart, nach 'eil sibh gu ro
mhaith an diugh ; bu choir duibh dol
dachaidh agus leigeil 'n 'ur sineadh greis. "
" Uilleam," ars' am ministear, agus
fuaradh froise ag eirigh air aodann, " thig
leam do thigh-an-t-seisein gus 'am f aic mi
na foirbhich."
Rainig iad tigh-an-t-seisein ; bha na
foirbhich an deidh an t-airgiod a chunntas ;
bha fear dhiubh 'ga chur sios ann am leabhar
fada caol, agus an dithis eile a' cur an airgid
ann an da phasgan bheag ; an t-airgiod geal
ann an aon phasgan, agus na. sgillinnean
ruadha ann am pasgan eile.
" Maduinn mhaith dhuibh, a dhaoin-
uaisle," arsa Maighstir Lockhart ris na
foirbhich.
B'e an Dotair a fhreagair air son chaich,
" Mar sin duibh fein, a mhinisteir; tha sinn
toilichte gu'n deachaidh an t-seirbhis air a
h-aghaidh gu gasda an diugh as eugmhais an
orgain. Thug an t-seinn 'n am chuimhne
mar a bha an eaglais anns na seann laithean,
m' an robh organ idir againn."
Bha am ministear mar gu'n cailleadh e a
chainnt; cha d' thubhairt e diog tuilleadh
mu'n organ, ach m' an do dhealaich iad
thuirt © ris an Dotair, " Cha'n'eil mi 'g am
fhaireachduinn fhein gu maith ; ma bhios
nine agad anns an fheasgar thig a steach
do'n Mhanse mionaid bheag 'g am fhaicinn."
An uair a ohaidh am ministear dhachaiah
bha a theaghlach uile 'n an isuidh© aig a'
bhord, a' f©ith©amh ris; a bhean, agus a
dhithis bhalach, agus Mairi bheag, an t-aon
a b' oige, — caileag bhoidheach, le fait ban
is suilean gorma, se bliadhna a dh' aois.
"0, dhaidi," ars' a' chaileag, " c6 an
saighdear a bha ann an diugh? "
Chaidh na balaioh a ghaireachduinn, aoh
thainig seorsa de ghruaim air aodann am
mathar.
" Gu de an saighdear, a luaidh bheag?"
ars' am ministear.
"An saighdear a bha ris a' cheol anns
an eaglais," ars' a' chaileag-
^ Chuir so na balaioh gus an tuilleadh
gaireachduinn, ach sheall am mathair orra,
agus dh' iarr i orra stad iV an gaireach-
duinn; " Iain," ars' is© ris an duine, " cha
'n urrainn mi a dheanamh a mach oo dhiii
a tha Mairi a' fas danarra no a tha rud-
eigin cearr oirre, ach cha ghabh e our aisde
gu'm faoa agus gu'n oual i saighdear a'
cluich an orgain an diugh."
" Bruidhneamaid air rud-eigin eile ach an
t-6rgan," ars am ministear, le guth crithe-
annach ; ' ' ma's ann domhsa a tha thu a'
lionadh an truinnseir sin, a bhean, tha
tuilleadh 'g a choir air, oir cha'n'eil cail do
bhiadh agam an diugh."
Cha mho a bha cail aige do chadal an
deidh na dinnearach, ach ged nach robh e
'ga fhaireachduinn fhein gu maith, smuainich
e gu'n raichadli e a dh' amharo Mhaigstir
Wylie a bha tinn air an leabaidh. Bha am
feasgar a' ciaradh an uair a shuidh e aig
taobh na leapa, air chor agus nach bu leir
dha gu soilleir na bha mu'n cuairt air anns
an t-seomar, ach an uair a thainig Mrs.
Wylie a steach agus a las i an solus, laigh
suil a' mhinisteir air dealbh a bha erochte air
a' bhalla, dealbh oganaich ann an eideadli
saighdeir. Dh' aithnich Maighstir Lock-
hart an dealbh, — d©albh an duine oig a
chunnaio e anns an eaglais.
An uair a chunnaio an duine a bha air an
leabaidh gu'n robh suil a' mhinisteir air an
dealbh, thuirt e ris, —
" Sin agaibh mo mhac a bha air a mhar-
16
bhadli anns a' chogadh. Bha e 'n a fhear-
ciuil maith, agais anabarrach maith air an
organ, is bhiodh e daonnan ag iarraidh orni
leigeil leis m' aite a ghabhail la air chor-
eigin anns an eaglais. Tha mi duilich a nis
nach do leig mi sin leis; ach bha e car an
aghaidh mo naduir duine air bith a chur 'n
am aite, agus co dhiii bha mi an duil gu'n
I'obh esan ro bg. Ach gheall mi dha gu'n
leiginn leis an t-oi'gan a chluich a' cheud
uair a bhiodh dad cearr orm, is nach b'
urrainn domh fhein a dheanamh. Agus
na'n robh e air a ohaomhnadh gus an diugh,
theagamh gu'm biodh e 'n am aite.
* * •!«■ *
Latha no dha 'na dheidh sud, fhuair an
riin-chleireach aig a' Chomunn a tha a'
rannsaohadh diomhaireachd na taibhsearachd
agus an dara-seallaidh an litir so : —
Manse Bhaile-Bhldir,
20mh Id de November, 19 —
" Bhithinn 'n ad chomairv na'n cuireadh
tu m' ainm sios mar aon de hhuill a'
chomuinn- Ma leigeas tu fios thugam ciod
a hhios agam ri phdigeadh, cuiridh mi
thugad e leis a' 'phosta.
Is mise, etc.,
" Iain r.ockhart-"
AM BHEIL E UASAL?
An uiridh dh' innis an Dotair Ogilvie, a
tha air cheann craobhnsgaoileadh an t-soisgeil
anns na duthchannan thall, doi'n eaglais nach
gabhadh an obair cumail air a h-aghaidh
mar a bha i, mur tugadh sluagh na h-eaglais
an tuilleadh cuideachaidh seachad na tha iad
a' deanamh. Ach thuirt Ard-Sheanadh na
ht-eaglais nach robh maith a bhi smuain-
eachadh air an obair sin a lughdachadh, oir
gu'm biiodh e 'n a naire agus 'n a thamailt
do Eaglais na h-Alba mur giiilaineadh i a
roinn fhein de'n dleasdanas a tha aig
eaglaisean na rioghachd so uile a thaobh nan
cinneacilx. Agus chuir an Seanadh impidh
air cileirean, is ministearan, is coimhthion-
ailean na h-eaglais, iad a dheanamh oidhirp
air barraohd d' am maoin a thoirt do aobhar
an t-soisgeil ann an 1924 na thug iad anns
a' bhliadhna roimhe sin. Dh' iarr an t-Ard-
Sheanadh tri mile, is thug an eaglais seachad
tri cheud. Kud bronach, is rud narach, ach
feumai' a nis sealltuinn air a' chuis ann an
clar an aodainn, agus a reir choslais, cha'n
'eil fodhainn ach deanamh mar a rinn clann
Ephraim, a thill air an ais ann an la a'
chatha. Cha'n e so an uaisl©, agus idir
idir, cha'n e so an diadhaidheachd. Cha'n
e cion airgid a 'tha air muinntir na h-eaglais
ach cion toile. Air chiil gach aobhair eile
air an sipiocaireachd so, tha an t-aobhar mor
so, mathair chaich uile, nach 'eil an gradh
no an dilseachd do'n Tighearna losa ann an
cridheachan dhaoine a bu choir a bhi annta.
CUMHA D'A MHNAOI.
Airfonn — " Cha tig Mor mo hhean dhac?iaidh."
Chaidh mo Sheonaid-sa dhachaddh
D'h' ionnsuidh cairtealan buan,
0 gach tinneas is easlaint,
'S o gach i)eacadh is truaigh ;
0' gach trioblaid is daorsa
Thai 's an t-saoghal is bron,
A dh' ionnsuidh na tire
'SI am bheil sith agus gloir.
Tha mise Ian mulaid
Trie a' tuireadh 's mi sgith,
'S mo shuilean a' sileadh
Le bioradh mo chridh' ;
Aig ouimlmeaohd do cheiiU-sa
'S do bheus air gach doigh,
Bidh mise air mo reubadh
Eadar aoibhneas is bron.
Bha do bheus-sa ro annamh
Measg bhan a fliuair gras,
Ann an tairiseadhd inntinn
Am mineachd 's an gi'adh ;
Clia h\v daor leat an eirig
Dheanamli reit' agus sith,
Bhiodh tu bathadb nan eibhlean
'N uair a dh' eireadh aji stri.
Tha na bochdan ag acan
Gu;'n deaoh Doircas thoirt uath,
Lamh fliialaidh a' phailteis
Dheanadh sgapadli le truas ;
Bhiiodli do chi'idhe air fhasgadh
'N uair bhiodb each ann an cruas,
Gu minic ag iirnuigh
Ris a' cbuirt a tha shuas.
G-ed tha mise Ian fadaohd
Agus m' aigne fo leon,
A' oaoidh na bha agam.
'S oixis ladarn' bhi bron ;
Thug Dia i gu sabliailt
Tre'n fhasaoh le cliii,
'S 'n uair thainig am bas
Fhuair i lathaireachd a ghniiis.
Ged tha mise nis cianail
Lan iargain is gi-\iaim,
Fhnair mi da-i'hichea/l Ivliadhn' dhi
Le a oiall agus stuadm ;
Caomh, tairiseaoh, ciatach
Ann am fianuis an t-sluaigh.
Gun oilbheum do'n diadhachd
Gus na tbriall i do'n uaigh.
[Le unlearn Mac Coinnich, maighsPir-sgoile a
chaochail an lonarnis, ann an 1838).
Air. 5.
1925.
ATHAIR NA H-EAGLAIS.
Le bas an duine chaoimh, an t-Ollamh
Seumas C. Russell, seana mhinistear Cheann
Locha, chain eaglais na h-Alba am ministeai-
a bu shine innte ann an dreuchd, agusi am
ministear a b' urramaiche a bha innte bho
chionn iomadh bliadhna. Bha coslas nan
abstol air a ghnuis, agus bha spiorad nan
abstol 'na chridhe. Ma bha e dreachmhor
'na phearsa, agus bha e sin, bha e a cheart
cho nasal 'na nadur.
Na 'n robh Nataniel agus Barnabas agus
Simeon air an cur comhla agus aon duine air
a dheanamh dhiubh, is e an duine a thigeadh
asda, leithid an Dotair Russell nach niair-
eann. Bha e gun gho, gun chealg ; bha e
'na dhuine maith, Ian de'n Spiorad Naomh
agus de chreideamh ; a,' sioT bheannachadh an
Tighearna gu'm faca a shuilean aobhar na
h-eaglais a' soirbheachadh anns a' Ghaidh-
ealtachd seach mar a bha e an uair a chaidh
e an toiseach do Cheann Loch, agus a' buan-
achadh ann an urnuigh as leth Israel Dhe.
Is coron gloire an ceann liath a gheibhear
ann an slighe an ionracais ; fad a bheatha
gu leir cha do ghluais an Dotair Russell ann
an slighe eile ach slighe an ionracais ; an
uair a shuidheadh e aig bord na ComhairJe
anns an Ard-Sheanadh, am measg nan
aithrichean agus nan seanairean eile, bha
uaisle agus ionracas an duine ri fhaicinn
'na cheann, agus 'n a aodann, agus 'n a
ghluasad. Cha ohuala duine eile droch
fhacal bhuaith riamh, is cha mho a chunn-
acas fearg no gruaim air aodann. Cha'n
'eil sin a' ciallachadh nach robh e laidir gu
leoir gus a thaobh fein a sheasamh, an uair
a bhiodh cuisean 'g an cur air dealbh, ach
bha e daonnan a' coinneachadh dhaoine eile
ann an spiorad na reite agus ann an spiorad
a' ghraidh.
Fhuair e aois mhor. Bha e ceithir fichead
agus a ceithir deug an iiair a shiubhail e,
is tri fichead bliadhna agus a h-aon deug
ann an dreuchd na ministrealachd. Lean
a bhuadhan uile ris cho geur 's a bha iad
riamh ach a mhain a chilaisteachd. Bha
a ghuth agus; a shuil, a chuimhne agus a
mheomhair, cho soilleir ri guth is suil is
cuimhne dhaoine nach robh an dara leth
cho scan ris. Ach ged a bha e coltach ri
Barsillai a thaobh a ohlaisteachd cha robh
e coiltach ris ann an doigh eile, oir cha d'
fhairich e e fein riamh ro shean air son
companaich ura a dheanamh, no toiseachadh
air nithean ura. Bha e 'na dhuine anab-
arrach stuama ; stuama 'n a bhiadh agus a'
tur sheachnadh dibhe, agus cha'n 'eil teag-
amh air bith nach tug an stuamachd sin
sineadh laithean dha. Tha gealladh na
beatha so aig an diadhaidheachd cho mhaith
ri gealladh na beatha a ta ri teachd.
Tha na daoine mora a' fas gann anns an
eaglais an diugh seach mar a bha iad ri mo
cheud chuimhne. C'aite an diugh am
faighear ministearan Gaidhealach coltach
ris an Dotair Seumas Mac Ghriogair ; an
Dotair Camshron Lees ; Tormoid Mac Leoid ;
Iain Mac Leoid ; an Dotair Blair agus an
Dotair Mac Illeathain ; an Dotair Mac
Coinnich agus an Dotair Russell. Cha 'n
e mhain nach 'eil iad ann, ach cha 'n aithne
dhomh CO as a tha iad a' dol a thighinn.
Theagamh gu bheil na's lugha de mhinist-
earan gun fheum, agus na's lugha de mhin-
isitearan neonach anns an eaglais an diugh
na bha innte anns an linn a chaidh seachad,
ach gu cinnteach tha na's lugha innte de
dhiadhairean mora gasda. An uair a
sheallas duine mu'n cuairt air anns an
t-Seanadh an Duneideann, agus a chuimh-
nicheas e air na h-urracha mora a b'abhaist
a bhi mu'n cuairt a' bhuird, tha e duilich
dha a chreidsinn gu bheil na laithean so
na'si fhearr na na seann laithean.
B'e an Dotair Russell am fear mu dheir-
eadh d'a sheorsa, agus bidh a cheann liath
air ionndrainn gu mor anns an t-Seanadh.
Ach bidh e air ionndrainn gu sonruichte
anns a' Chomadaidh a tha sealltuinn as
deidh chxiisean na h-eaglais anns a' Ghaidh-
ealtachd. Bha e air cheann na Comadaidh
so bho chionn iomadh bliadhna, agus gu
cinnteach bha inntinn agus a chridhe innte.
Co b' urrainn suidhe ceathramh na h-uarach
anns an t-seomar anns am bi a' Chomadaidh
cruinn gun phlathadh beag fhaicinn de'n
eud dhiadhaidh, agus de'n ghaol duthcha,
agus de'n chaoimhneas-graidh, a bha ann an
cridhe an Dotair Russell. Ged nach rachadh
e fad a choise a chum duine eile a dhean-
amh d'a chreideamh fein, rachadh e gu
Tigh Iain Ghreota ann an dudlachd a'
gheamhraidh a chum brathair bochd a
ohuideachadh. Bha e cho glan 'n a nadur
ris a' ghrein ; fada na b'fhialaidhe le a
gporan fein na bha e le ionmhas na Comad-
aidh Ghaidhealaich, ged tha fhios aig an t-
saoghal nach robh e furasda leis gun eisd-
eachd a thoirt do athohuinge air bith a
ruiereadh a' Chomadaidh.
If
Cha y aithne dhomh ach aon duine eile
a bha ooltachl ris anus an fhaireachduinn
a. bha daonnan 'n a chridhe a thaobh
muinntir na Gaidhealtaohd agus nan eile-
anan, an t-OUamh Alasdair Mac lUe
Mhicheil nach maireann, fear eile de na
daoane macanta aig an robh cridhe geal is
glan. A?i sluagh grddhach, — sin am facal a
bhiodh daonnan air bilean na dithis chaomh
ud an uair a bhruidhneadh iad mu mhu-
inntir nan eileanan, agus bha iad 'ga chiall-
achadh. Bha iad fein 'n an daoine gradhach
da-rireadh, agus chomhdaicheadh iad le
falluinn an graidh lochdan an diithcha.
Tha an sean-fhacal ag radh nach fliaighear
duine gun fhailing, ach ma bha failing anns
an Dotair Russell, cha 'n fhaca mise riamh
i. Theireadh cuid gu'n robh e cho aon-
fhillte e fhein 's nach robh e duilich do
dhaoine eile an oar a thoirt as, ach ma's
failing sin, is failing bhoidheach i ; agus
failing nach togar an aghaidh duine an uair
a ruigeas e geata neimh. Ged is maith an
rud diodag bheag de ghliocasi na nathrach,
gu sonruichte am measg gineil olo is fhiar,
is fhearr Ian meurain de neo-lochdas a'
chalmain na Ian oumain de ghliocas na
nathrach.
Cha b' ann air son a thalantan no a
bhuadhan a bha meas aig ministearan eile
air an Dotair Russell, ach air son a chaomh-
alachd agus a mhaitheis. Bha coslas na
sagartachd is cumhachd na diadhaidheachd
ri fhaicinn 'na aodann ; eadhon 'na ghuth
chluinneadh tu ni-eigin de throcair an
Tighearna.
LEUGHADH NAN SGRIOBTURAN.
An uair a ghabh an t-Urramach Niall
Mac Pharlain B.D. an influenza ann an
deireadh an earraich bhiodh an eagiais
diiinte air an t-Sabaid mur bitheadh gu'n
do thachair gu'n robh ministear beag a
Sasunn ann an Cille-Sgumain aig an am;
fear a bhiodh a' tighinn a h-uile bliadhna a
shiubhal nead, agus a chruinneachadh
uibhean. An toiseach cha robh na foirbhioh
uile gu leir cinnteach co dhiu a bhiodh e
oeart dhaibh an duine ud a chur air cheann
na seirbhis, duine a bha a reir choslais oho
gorach ris na balaich bheaga. Ach an uair
a chuala Seonaid Eachainn, aig an robh am
ministear beag a' fuireach, ciod a bha na
foirbhich ag radh chuir i puth as a sr6in
agus thuirt i riutha gu'n robh e na bui lugha
goraiche do dhuine a bhi siubhal an t-
isleibhe ag iarraidh nead seaoh a bhi 'n a
shuidho anns an tigh-osda aig Tom Elliot a'
lionadh a chuirp le uisgc-beatha. Dh' fhas
am maighstir-sgoil dearg anns an aodann,
oir bha fhios aige gu maith gur ann air
fhein a bha Seonaid a' peilisteireachd.
Ach cha b'e siubhal nan nead a bha cur
dragha air ooguis Iain Mhic Coinnich, am
foirbheach a bu shine anns an t-Seisein,
ach eagal nach robh ministear nan uibhean,
mar theireadh iad ris, falLan anns a' chreid-
eamh, oir bha amharus 'na inntinn gui'n
robh muinntir Shasuinn agus luchd na
Beurla air fad air tuiteam air falbh bho
theagasg nan aithrichean. "Air son na's
aithne dhuinne mu thimchioll an duine," ars'
esan ri each, " nach fhaod e bhith nach 'eil
ann ach Arianach, no Socinianach, no
Sabellianach, no ma dh' fhaoidte, Unitari-
anaoh no U.P. ? " Chuir so an corr de na
foirbhich 'n an tosd, oir cha robh fhios aca
00 na daoine uamhasach a bha anns na h-
Arianaich agus na Sabellianaioh, ach mu
dheireadh thuirt tuathanach Bhaile-Sgait
(agus eagal air gu'n tigeadh air fhein
urnuigh a dheanamh anns an eagiais mur
faigheadh iad ministear a dheanadh an t-
seirbhis), nach deanadh e cron do'n choimh-
thional eisdeachd ris a' ohoigreach air son
aon Sabaid, co dhiu a bha ann Arianach no
Muiloach. Bha a' cheart eagal air na
foirbliich eile a bha air tuathanach
Bhaile-Sgait, eagal gu'n tigeadh orra
fhein seasamh air beulaobh an t-sluaigh mur
gabhadh ministear faotainn, agus bha iad
toilichte gu leoir cuireadh a thoirt do mhin-
istear nan uibhean dol an oeann na seirbhis.
Rinn an duine an rud a dh' iarr iad air
gu toileach. Dh' innis e dhaibh nach robh
duil aige an uair a dh' fhag e a thigh fein
gu'n tigeadh a leithid sud de ghairm thuige,
agus mar sin nach do chuir e searmon 'n
a bhaga. Dh' innis e dhaibh cuideachd
gu'm b' ann do'n eagiais Shasunnaich a
bhuineadh e, agus nach robh e cleachdte
ri doighean na h-eagiais Chleirich, gu
sonruichte a thaobh nan urnuighean. "Ach
is e a ni mi," ars' esan ris na foirbhich,
" leughaidh mi earrann de na sgriobturan
dhuibh agus miniohidh mi iad mar is fhearr
is urrainn mi, agus an sin iarraidh sinn
beannachd an Tighearna air ar beachd-
smuaineachadh."
Sin mar a bha. Air la na Sabaid, an
uair a ohaidh e suas do'n chubaid, thug e a
mach an t-Salm,
Tobar na beatha tha gu dearbh
Agad-sa, Dhia nan diil;
Is ann ad sholus dealrach glan
Chi sinne solus iuil.
An sin dh' fhosgail e am Biobull agus
thoisich e air leughadh ann an leabhar an
fhaidh Hosea, ach ma'n deachaidh e fad air
aghaidh, thoisich e air innseadh dhaibh mar
a chaidh an leabhar a sgriobhadh ; mar a
19
bha Hosea air a smaohdachadh le Dia agus
air a chlaoidheadh le drocli bhean ; mar a
theagaisg Dia dha le fiosrachadh a bheatha
fein na nithean a labhair e an deidh laimhe
ri Israel; dh' innis e dhaibh mu'n t-suidh-
eachadh aims an robh sluagh an Tighearna
aig an am, na beachdan a bha aca a thaobh
Dhe agus ciod a bha Dia a' feuchainn ri
theagasg daibh. Lean e air mar sin da uair
an uaireadair, greis a' leughadh is greis a'
mineachadh, gus an deachaidh e troimh 'n
leabhar uile, agus an sin rinn e urnuigh
ghoirid, is bha an t-seirbhis oriochnaichte.
Ged a b' ann ann am Beurla a bha e a'
bruidhinn thuig muinntir Chille-Sgumain
na thubhairt e cho mhaith '& ged a bhiodh
6 a' labhairt ann an Gaidhlig, agus ma dh'
innsear an fliirinn, bha e na b' fhasa a
thuigsinn na Niall Mac Pharlainn B.D., ged
is tioram a Ghaidhlig. Ged a tha Iain Mac
Coinnioh car cumhann, agus amharusach air
Goill isi air daoine nach buin do'n aon
eaglais ris fhein, tha e cuideachd 'na dhuine
diadhaidh agus 'n a dhuine caomh, agus
fada m' an do sguir am ministear bu choma
leis CO dhiu a bha ann Arianach no Etiopach,
agus is e a thubhairt e ris na foirbhioh eile
an uair a chaidh iad a. steach do' thigh an
t-seisein, " Nach robh ar cridhe a' lasadh
annainn an uair a dh' fhosgail e dhuinn na
sgriobturan." Bha na foirbhich agus an
coimhthional uile cho toilichte leis an t-
sieirbhis 's a bha Iain Mac Coinnich, agus
thuirt Calum Domhnullach, am beadall, an
deidh laimhe, gu'm b'e sud a' oheud Sabaid
riamh a ohunnaio e eaglais Chille-Sgumain
gun duine 'na chadal innte. Cha'n e mini-
stear beag nan uibhean a their iad ris an
duine ann an Cille-Sgumain a nis, oir fhuair
iad a mach co e, agus bheir iad dha ainm
agus a shloinneadh. Canon S. D. Marlow,
D.D., ard-sgoilear ann an Oilthigh Cham-
bridge, a tha teagasg an t-Seann Tiomnaidh
do mhinistearan oga.
Cha'n eil leabhar air an t-saoghal a dh'
fhuiling uiread foi lamhan na feadhnach a
tha teagasg as ris a' Bhiobull, agus cha mho
a tha leabhar eile air an t-saoghal air a bheil
an fheadhainn a bhios 'g a chluinntinn air
a leugliadh cho aineolach. Anns an la diugh
tha miltean de dhaoine nach 'eil a' leughadh
a' Bhiobull dhaibh fein, agus aig nach 'eil de
eolas air aoh na tha iad a' togail an uair a
chluinneas iad e air a leughadh anns an
eaglais. Anns an eaglais cluinnidh iad da
chaibideil air an leughadh a h-uile Sabaid,
te as an t-Seann Tiomnadh agus t6 eile as
an Tiomnadh Nuadh, gun aon fhacal air a
radh umpa a. chur soluis orra. A' bheil e
iongantach, mata, gu'm biodh troimh-cheile
ann an inntinnean dhaoine mu theagasg a'
Bhiobuill, no gu'm biodh e do mhoran
dhaoine 'n a leabhar gun bhlas? Gu fort-
unach tha a' chuid as motha de'n Tiomnadh
Nuadh 'ga mhineachadh fein; tha e cho
soilleir 's nach teid eadhon na daoine
baoghalta air seachran ann, ach cha'n 'eil
an Seann Tiomnadh mar sin ; tha. moran
dheth cho dorcha agus cho dealaiohte bho
smuaintean dhaoine anns an linn so 's nach
gabh © tuigsinn eadhon le daoine tiirail mur
bheil na h-iuchraichean a dh' fhosglas e air
an toirt daibh. Is e dleasdanas na h-eaglais,
dleasdanas mhinistearan, sin a dheanamh ;
agus cha 'n abrainn gu bheil ministear air
bith anns an la diugh a' ooimhlionadh a
dhreuchd mur bheil e a' fosgladh nan sgri-
obturan gu cothromach d'a shluagh, agus a'
toirt dhaibh an teagaisg a tha e fein a' faot-
ainn bho sgoilearan diadhaidh mu'n
Bhiobull.
Bho chionn beagan bhliadhnachan bha mi
ann an eaglais Chille-Sgumain, ach cha b' e
coigreaoh a bha air cheann na seirbhis ach
Niall Mao Pharlainn B.D. e fein. " Leugh-
amaid " ars' esan, " facal an Tighearna
mar a tha e air a sgriobhadh ann am faidh-
eadaireachd Isaiah," agus gun aon lide
mineachaidh leugh e so do'n choimhth-
ional : —
Trom eallach fasaich na fairge; mar dhoin-
ionnaihJi anns an airde deas, a' dol seachad;
o'n fhasach tha e teachd, o thir uamhasaich. Dh'
fhoillsicheadh sealladh eagallach dhomh; tha an
cealgair a' caitheadh feill, agus tha am fear-
er eachaidh a' creachadh. Bach suas 0 Elaim;
teannaich 0 Mhedia; chuir mise crioch air a
h-uile osnaich. TJime sin Uonadh mo leasraidh
le cradh; ghlac piantan mi mar phiantaibh mna
ri saothair-chloinne. Bha mi air mo chroraadh
sios, aij. uair a chuala mi; dh' fhas mi air chrith
an uair a chunnaic mi. Ghlisg mo chridhe;
ehuir namhas fiamh orm; feasgar mo shblais
thionndaidh e gu h-uamhunn domh. Deasaich
«m_ hdrd; suidhich an fhaire; ith; 61;
eirihh a cheanna-feadhna; ungaihh an
sgiath. Oir mar so thubhairt an Tighearna
num. Imich; suidhich fear-faire; an ni a chi
e innseadh e. Agus chunnaic e carlad le da
mharcach, carlad le asalaihh, carlad le camh-
alaibh, agus thug e fanear gu dichioUach le
geur aire. Agus ghlaodh e, Ledmhan; Mo thigh-
earna, ta mi a'm' sheasamh an comhnuidh ann
am ionad-faire, air feadh an la, agus tha m.i a'
fantuinn air mo fhreiceadan re gach oidhche.
Agus, feuch,^ an so tha carbad do dhaoinibh a'
teachd, le da mharcach. Agus fhreagair e agus
thubhairt e, Tha Babilon air tuiteam, air tuit-
eam, agus tha uile dhealbhan-snaidhte a
diathan air am briseadh gu Idr. Och mo bhu-
aladh agus arbhar m' urlair ! an ni a chuala mi
0 Thighearna nan .sluagh, Dia Israeil, chuir mi
an ceill duibhse. Trom eallach Dhumah. Dh'
eigh e rium o Sheir, Fhir na faire, ciod b'n
oidhche\. Fhir na faire, ciod o'n oidhche?
Thubhairt am fear-faire, Tha a' mhaduinn a,'
teachd, agus fos an oidhche: ma dh' fhiosraich-
eassibhse fiosraichibh ; pillibh, thigibh. An
fhaistneachd mu thimchioll Arabia. Anns an
20
fhrith ann an Arabia gahhaidh s'lbh, tamli, a
chuideachda-smbhail Dhedanim,. Thug luchd-
uiteachaidh tire Thema uisge a dh' ionnsuidh
an tartmhoir ; le an aran thdinig iad an cddhail
an fhdgaraich. Oir o na cldidliibh theich iad,
o'n chlaidheamli ruisgte, agus o'n bhoglia liibta
agus o_ bhoile a' chogaidh. Oir mar so thubhairt
an Tighearna rium, Fathast bliadlina., mar
bhliadhnaibh fir-thuarasdail, agus bitliidli uile
ghldir Chedair air caitheadh as. Agus lughd-
aichear fuigheall aireimh nam fear-boglia fir
threuna de mhacaibh Chedair; oir labhair an
Tighearna Dia Israel (xsi).
An uair a chriochnaich e an leughadh
thuirt e " Gu'm beannaicheadh an Tigh-
earna dhuinn leughadh Fhacail," ach ma
bha facial o'n Tighearna anns a' bhrochan
ud do dhaoine eile anns an eaglais, gu cinnt-
each cha robh e ann dhomh fhein. Cha'n
aithne dhomh aolihar air bith gu'm biodh
criomain de'n t-seorsa so air an leughadh
ann an eisdeachd sluaigh mar gu'm bu
theachdaireachd iad o Dhia, agus cha tig
toradh air bith as an t-seorsa crabhaidh sin
ach gu'm fas daoine suarrach air a' Bhiobull
agus gu^n saoil iad nach 'eil ann ach sgri-
obhaidhean gun bhun gun bharr.
Tha feum mor aig an eaglais an diugh air
daoine d' an aithne am Biobull a theagasg
ann an doigh a ni Facal an Tighearna beo
is cumhachdachd, agus na'm biodh ooimh-
thionailean glic air an son fein cha taghadh
iad duine mar mhinistear ach duine d' an
aithne am Biobull a mhineachadh, daoine
ooltach ri Bani agus Serebiah agus lamin
agus Acub agus Sabetai, agus na Lebhithich
a bha ann an Jerusalem ann an laithean
Nehemiah ; leugh. iad ann an leabhar Tagha
Dbe gu soilleir, agi/s thug iad an seadh
seachad ; agus thuig an sluagh. Cia meud
eaglais anns an duthaich anns am bheil sin
air a dheanamh an diugh? Mar is trice
cluinnear deagh shearmoin, agus deagh
sheinn, agus urnuighean freagarrach, ach
tha na sgriobturan air an droch leughadh
agus air am fagail gun fhosgladh.
AN INNTINN LAGHAIL.
Chuir Simon mac Ghebiah, duine coir a
bha fuireach ann an Samaria, a mhac a bu
shine do lorusalem do^'n sgoil. Mu'n do
chriochnaich an gille fhoghlum dh' fhas
athair tinn. Bha amharus aig an t-seann
duine nach rachadh e na b' fhearr, agus mar
sin chuir e a chuisean saoghalta an ordugh,
is rinn e a thiomnadh. Dh' fhag e na biha
aige do fhear de na traillean a bha 'na
sheirbhis, ach air a' chumhnant so, cumhnant
a bha air a chur anns an tiomnadh, gu'n
leigeadh e le mhac, an t-oighre dligheaoh,
apn rud de na bhuineadh d'a athair a thagh-
adh, mar chuimhneaohan.
Cho luath 's a shiiibhail an seann duine
chaidh an traill do lerusalem a dh' innseadh
do'n ghille mar a thachair, agus dh' innis
e dha mu'n tiomnadh cuideachd.
Bha bron air a' ghille air son bas athar,
ach bha dorran is fearg air mu'n tiomnadh.
Chuir e a chomhairle ris an Rabbi a bha
'g a theagasg; dh' innis e dha facal air an
fhacal mar a bha anns an tiomnadh, is
thuirt e ris nach robh fhios aige air an t-
saoghal iod a rinn e gus oilbheura a thoirt
d'a athair.
"Bha t' athair," ars' an Rabbi, " 'n a
dhuine glic agus tha a thiomnadh a' noch-
dadh sin gu soilleir."
" Ciod a tha sibh a' ciallachadh," fhreag-
air an gille, " an gnlomh glic no caoimh-
neil e do athair air bith a mhaoin a chur
seachad air a mhac agus a thoirt do
thraiU?"
" Eisd thusa riumsa," _ arsi' an Rabbi,
" agus creid mi gur e an gliocas a thug air
t' athair deanamli mar a rinn e. Bha fhios
aige nach biodh tusa dliith an uair a thig-
eadh a' chrioch air, agus gu'n struidheadh
na traillean a chuid uile mu'n tigeadh tu
dhachaidh, agus mar sin rinn e a thiomnadh
air an doigh ud los gu'm biodh an traill a
bha air ainmeachadh ann curamach mu'n
dileab a tha e an diiil a bhuineas d'a fein."
" Buinidh cuid m' athar dha gun teag-
amh," ars' an gille, "oir tha e sgriobhta
le peann is dubh ; cha'n fhios. domh c'aite
a bheil mo bhuannachd-sa."
" Tha mi a' faioinn," ars' an Rabbi,
" nach 'eil gliocas ann an cridhe duine oig.
Nach 'eil fhios agad, a dhuine ghoraich, gur
ann d'a mhaighstir a bhuineas traill, agus
naoh d' fhag t' athair agad le thiomnadh
coir air rud air bith a bhuineadh dha a
thaghadh dhuit fein? Tagh thusa a?i traill
fhein, agus an sin bidh maoin t' athar agad
cuideachd."
Sin a rinn an gille, agus fad iomadh latha
'na dheidli bhiodh e a' cnuasachadh 'na
inntinn f6in air an fhacal so ann an leabhar
lob, Anns na h-aosda tha gliocas, agus am
fad laithean tuigse.
Ciod a their thu fein, a leughadair, ris
an naigheachd so, naigheachd a tha air a
sgriobhadh anns an Tahnud, aon de leabh-
raichean diadhaidh nan ludhach anns an I'obh
iad a' gabhail mor thlachd? Tha i a' leigeil
fhaicinn an seorsa dhaoine a bha anns na
Rabbaidhean ; gheibheadh iad rathad air
litir an lagha a choimhead am feadh 's a bha
iad a' dol calg-dhireach an aghaidh an lagha,
Air. 6.
1925.
LUCAS.
Lucas, an High grddhach. Colos. iv., IJf.
Ann an Gnlomharan nan Abstol, leabhar
a bha air a sgiiobhadh le Lucas, tha iomradh
air a dheanamh air seailadh no aisling a
chunnaic Pol ann an Troas. Chunnaic e
duine araidh o Mhacedonia a thubhairt ris,
Thig thairis gu Macedonia agus cuidich
leinn. Tha cuid de dhiadhairean am beachd
gii'm b'e Lucas fhein an duine o Mhacedonia.
An viair a thainig Pol gu Troas cha robh e
cinnteach ciod an t-aite an rachadh e a shear-
monachadh an t-soisgeil ; bha e a' feitheamh
ri solus is treorachadh fhaotainn o'n Spiorad
Naomh. Ach am feadh 's a bha e eadar-^ha-
bharail thachair e fhein agus Lucas air a
cheile. Dh' innis Pol do Lucas mar a bha
cuisean d'a thaobh ; gu'n robh an dorus air
a dhunadh air anns an Asia, ach nach do
rinn e suas inntinn fhathast ciod an taobh
eile an tionndadh e. Ghabh Lucas an coth-
rom a fhuair e agvis ghuidh e air Pol dol
air thurus soisgeulach gu Macedonia, gu
muinntir a dhuthcha fein. Dh' innis e dha
mu'n dorchadas uamhasaoh anns an robh
iad, agus ghuidh e air oidhirp a dheanamh
guis an cosnadh do Chriosd. Bha Lucas e
fein air iompachadh beagan uine I'oimhe
so, agus bha iarrtus 'n a chridhe gu'm
faigheadh an duthaich d' am buineadh e
beannachdan an t-soisgeil mar an ceudna.
Rinn seanchas Lucais drudhadh air inntinn
Phoil, agus an deidh dha dol a laighe an
oidhche ud chunnaic e bruadar. B'e am
bruadar a chunnaic e, gu'n robh fear de
mhuinntir Mhacedonia 'n a sheasamh m'a
choinneamh, ag asluchadh air tighinn 'g an
cuideachadh. Ghabh Pol am bruadar no an
seailadh so mar chomharradh gu'n robh an
Spiorad 'g a ghairm do Mhacedonia, agus
air ball rinn e suas inntinn gu'n rachadh e
ann.
Cha 'n aithne dhuinn moran mu bheatha
Lucais, ach a reir gach cunntais a fhuaras
uime bha e 'n a dhuine maith. Bha gaol
mor aig Pol air, agus cha b' ionghnadh ged
a bha, oir bha Lucas cho dileas do Phol ri
ou d'a mhaighstir. An leigh grddhach, sin
mar a bhiodh Pol a' labhairt uime, agus
tha cuid de sgoilearan am beachd gur e
Lucas a bha ann an inntinn Phoil an uair
a labhair e mu'n hhrdthair a tha a chliu 's
an t-soisgeul air feadh nan eaglaisemi
idle. (2 Cor. viii, 18.) Bha e 'n a chomp-
anach aig Pol air da thurus soisgeulach.
agus cha 'n e mhain gu'n robh uigh aige ann
an aobhar an t-soisgeil ach choisrig e a
bheatha agus a mhaoin gus an obair sin a
chuideachadh. Cha 'n urrainnear a radh
o'aite no ciamar a fhuair e eolas na firinn,
ach CO dhiu cha 'n ' il Pol a' labhairt uime
mar a mhac anns a' chreideamh, mar tha e a'
labhairt mu Thimoteus agus mu Thitus.
An uair a bha Pol ann an Troas cha robh
e idir gu maith. Bha a shuilean goirt. Air
a thurus do Ghalatia fhuair e an-cothrom is
saruchadh a mhill a bhodhig. Cha robh
bodhig Phoil ro laidir air a feabhas, ach ma
bha an fheoil apfhann bha an Spiorad toil-
each, is thug Pol giullachd d'a chorp ann an
seirbhis an t-soisgeil a mhilleadh corp samh-
anaich. "Ghabhadh te slataibh orm tri
uairean ; chlachadh mi aon uair ; dh' fhuil-
ing mi long-bhriseadh tri uairean ; la agus
oidhche bha mi 's an doimhne; ann an tur-
usaibh gu minic, ann an gabhadh aibhnich-
ean, ann an cunnartaibh fhear-reubainn,
ann an cunnartaibh o na Cinnich, ann an
cunnartaibh 's an fhairge, ann. an saothair
agus sgios, ann an acras agus tart, am fair-
ibh gu minio, an trasgaibh gu minic, am
fuachd agus an lomnochduidh." Cha 'n
'eil iongantas air bith ann gu'n do bhris air
a shlainte, agus gu'n robh e a' giulan comh-
arraidhean an Tighearn losa 'n a chorp. Tha
6 gle choltach gu'n do chuir Pol feum air
dotair an uair a bha e ann an Troas, agus
gu'm b'e an dotair a dh' amais e air fhaot-
ainn, Lucas. Agus tha e gie choltach cuid-
eachd gu'n robh Luoas air a tharruing gu
mor ri Pol cho luath 's a thachair iad air a
cheile, agus gu'n do rinn e suas inntinn a
dh' aon ruith nach robh doigh eile ann anns
am b' fhearr a b' urrainn da aobhar an t-
soisgeil a chuideachadh na Pol a leantuinn
agus curam a ghabhail d'a shlainte air a
thurusan soisgeulach. Co dhiu, is e sin a
rinn e; dh' fhag e Troas maille ri Pol, agus
dh' fhan e maille ris gus an do chuir am
bas dealachadh eatorra. Anns an litir mu
dheireadh a sgriohh Pol, an uair a bha e 's a'
phriosan anns an Roimh, agus binn a bhais
air bheul a bhi mach, thubhairt 6, Tha
Lucas 'w a aonar maille rium. Threig
Demas e, oir ghradhaich e an saoghal, ach
bha an lighiche gaolach dileas gu bas.
An deidh bas Phoil chuir Lucas an ordugh
cunntas air fas na h-eaglais, agus air beatha
agus saothair an abstoil. Sgriobh e mar an
ceudna an soisgeul a tha air ainmeachadh
air, air chor agus gu'n do thog e a charragh-
22
chuimhne fein le a pheann. Air dha a bhi
marbh tha e fathast a' labhairt; tha a
sgiiobhaidhean beo is cumhaohdach.
Bha lamh aig moran dhaoine ann an
sgriiobhadh an Tiomnaidh Nuaidh, ach bha
barrachd de'n Tiomnadh Nuadh air a
sgriobhadh le Lucas na le duine air bith eile.
Mar so tha moran an crochadh r'a fhacal
agus r'a fhianuis, oir is ann air an Tiomn-
adh Nuadh a tha an creideamh Criosduidh
air a steidheaohadh. Ann an aon seadh is
e Lucas an urrainn as fhearr a tha againn
mu bheatha agus mu theagasg Chriosd, ged
nach robh e 'n a shuil-fhianuis air na nith-
ean a tha e ag aithris, agus is e an fhianuis
as fhearr a tha againn mu ohraobh-sgaoil-
eadh an t-soisgeil anns a' cheud linn. A
thaobh ceud-thoiseacha na h-eaglais, tha
iomadh rud gle dhorcha fhathast, ach bhiodh
a' h-uile rud ann an tiugh dhorchadas mur
bitheadh gu'n do sgriobh Lucas na leabh-
raichean a sgriobh e. Na'n d' fhan e samh-
ach bhiodh moran de 'n t-saoibhreas a tha
againn anns na Sgriobturan air chall, agus
cha bhiodh an fhianuis a tha air taobh a'
chreidimh Chriosduidh oho laidir 's a tha e.
Mar so faodar a radh da rireadh gur e Dia
fein a chuir ann an cridhe Lucais a bhuadh-
an a chleachdadh anns an doigh so, agus
fios cinnteach a thoirt do na creidmhich a
thigeadh 'n a dheidh air na nithean anns
an deachaidh an teagasg.
Ach ciamar a fhuair Lucas eolas air na
nithean air a bheil e a' tighinn thairis anns
na leabhraichean a sgriobh e? Tha e fur-
asda gu leoir a radh ciamar a b' aithne dha
mu bheatha agus mu shaothair Phoil, oir
bha e 'n a chompanach aig an abstol fad
iomadh latha. Ach cha robh e riamh 'n a
chompanach aig losa. Bha losa, marbh
mu'n tainig Lucas gu ire duine. Theagamh
nach fhaca e Criosd riamh agus nach cual
e e a' teagasg. Cha b'e ludhach a bha ann,
agus cha robh e air aireamh am measg nan
abstol. Ciamar, ma ta, a fhuair e am fios-
rachadh a bha aige mu cheud-thoiseacha a'
chreidimh? Fhuair, ann an tomhas, bho
Phol, agus bho 'n oigh Muire, agus bho
chairdean losa. Ged nach b' aithne dha
Criosd ann an laithean fheola b' aithne dha
moran dhaoine a bha maille ri losa ann an
Galile, agus fhuair e eolas cinnteach bhuapa-
san air na nithean a tha e ag aithris dhviinne.
Bha Lucas agus Marc comhla anns an Roimh
an uair a bha Marc, fo sheoladh Pheadair,
a' cur an ordugh an leabhair a sgriobh e
f6in, agus cha 'n 'eil teagamh nach d' fhuair
Lucas iomadh seanchas fada a dheanamh ri
Marc. An uair a bha e a' fuireach ann an
Caesarea maille ri Pol ghabh e an oothrom
■air dol do Nasaret a cheasnachadh dhaoine
mu na nithean a ohual iad bho losa agus na
miorbhuilean a chunnaic iad. Tha e gle
choltach gur ann o Mhuire fein a fhuair e
fios nan nithean dlomhair is domhain air an
do labhair e ann an toiseach a sboisgeil, mu
bhreith an t-Slanuigheir agus mu Joseph
agus mu Shacarias agus mu Elisabet. Faod-
aidh e bhith gu'n d' fhag Muire 'n a deidh
cunntasi "air na nithean a thaisg i 'n a
cridhe," agusgu'm faca a cairdean iomchuidh
an cunntas sin a ohur ann an lamhan an
lighiche ghaolaich an uair a thoisich e air a
shoisgeul a sgriobhadh. Cha b' urrainn
daibh a chur ann an^ lamhan a b' fhearr.
Ach a thuilleadh air sin bha co-chruinneach-
adh de " Ghniomharan agus de bhriathran
Chriosd " air beulaobh Lucais an uair a
sgriobh o a leabhar fein, co-chruinneachadh
nach 'eil an diugh a lathair ged a bheireadh
sgoilearan an suilean air son aon sealladh
dheth. An uair a bha Criosd air thaiamh
cha do sgriobh e aon fhacal d'a theagasg,
agus cha mho a sgriobh na h-abstoil e. Am
feadh 's a bha e maille riu cha do smuainich
iad riamh air sin a dheanamh, oir cha d'
fhairich iad gu robh feum air. An deidh
dha am fagail bha a theagasg air a ghleidh-
eadh air chuimhne "le beul-aithris na h-
eaglais. Ach an uair a bha fear an deidh fir
de na oompanaich a bha maille ris a' bas-
achadh, agus aireamh na feadhnach a chual
a theagasg le'n cluasan fein a' fas beag
chunnaic an eaglais gu'm feumadh i seol air
chor-eigin a ghabhail los cuimhne a chumail
air a bheatha agus a theagasg agus eolas
cinnteach a thoirt do na deisciobuil oga a
bha ag eirigh suas mu thimohioll am Maigh-
stir. Rinneadh sin am feadh 's a bha na
ceud chreidmhich fhathast a lathair, ach cha
'n 'eil gin de na leabhraichean sin air faot-
ainn an diugh. Ach faodaidh e bhith nach
'eil an call so cho mor 's a shaoileas cuid de
dhaoine, oir bha na seann duilleagan sin ann
an lamhan Lucais agus ann an lamhan nan
daoine eile a chuir r'a cheile na soisgeulan
a tha againn anns an Tiomnadh Nuadh.
Cha 'n 'eil teagamh nach tug Lucas agus
each asda na b' fhiach a thoirt asda.
Thubhairt diadhair araidh nach 'eil
leabhar eile anns an t-saoghal cho maiseach
ri soisgeul Lucais, eadhon mar litreachas.
Cha ruig mise a leas cur an aghaidh an fhac-
ail sin, oir is e soisgeul Lucais leabhar as
docha leam anns a' BhiobuU. Gheibh thu
ann cluaintean glasa nach fhaigh thu ann
an gin de chaoh ; cluaintean ciuin is samh-
ach anns an cluinn thu oran nan naomh
agus nan ainglean. Cha 'n 'eil aon idir de
na daoine a sgriobh amBiobull a' cur uiread
23
cudthroim air oaomhalachd Chriosd 's a
tha Lucas a' deanamh, agus is e esan a
mhain a dh' innis duinn tri no ceithir de na
cosmhallachdan 'as dluithe a tha teachd ri
oridhe na diadhaidheachd ; cosmhalachd an
Pharasaich agus a' chis-mhaoir, cosmhalachd
an t-Samaritanaich chaoimh a rinn cobhair
air an duine a bha air a leon, agus cos-
mhalachd a mhic eas-umhail a chaidh air
seachran ann an duthaioh chein. Bha Lucas
6 fein gu nadurra 'n a dhuine caomh, blath-
chridheach ; agus bha e mar an ceudna 'n a
dhuine ionnsaichte aig an robh farsuing-
eachd inntinn nach robh aig na h-Iudhaich.
Bha na h-Iudhaich daonnan cumhann 'n an
inntinn, agus dhuraichdeadh iad Criosd a
dheanamh cho cumhann riutha fein, Slan-
uighear nan ludhach a dheanamh dheth an
aite Slanuighear an t-saoghail. Ach cha
robh an leigh gradhach mar sin. Cha robh
cumhannachd 'n a inntinn-san gu nadurra,
agus bha eadhon an inntinn nadurra sin
ann air a diiblachadh a thaobh farsuing-
©achd an uair a dh' oibrich gras Dhe 'n a
chridhe. 'A thuilleadh air isin bha e fad
moran bhliadhnachan fo theagasg Phoil agus
ann an companas Phoil, agus cha bu diith
do dheisciobuil no do chompanaich Phoil a
bhi beag no cumhann, oir bha e fein cho
mor agus cho farsuing agus cho uasal 'n a
inntinn, is chuir e seachad a' chuid a b'
fhearr d'a bheatha a' searmonachadh sois-
geul nan saor ghras do na cinnich, agus do
dhaoine eile air an dunadh na h-Iudhaich
dorsan na h-eaglais.
Is e Lucas a chum air chuimhne na
briathran a bu chaomhaile a labhair Criosd,
agus air an aobhar sin tha fior aileadh an
t-soisgeil ri fhaireachadh anns a' h-uile sreath
d'a leabhar. Bha an soisgeul dha fein 'n a
dheagh sgevd mhor-aoibhneis, agus sin an
cliu a bu mhaith leis a thoirt air an t-
soisgeul do dhaoine eile. B'© coslas na diadh-
achd is moralachd do-labhairt an ni son-
ruichte a chunnaic Eoin ann an losa, ach bha
cridhe Lucais air a tharruing gu losa leis
an truaoantachd agus a' chaonihalachd a bha
ann.
Ach air a shon sin bha Eoin agus Lucas
ag; aoradh do'n aon Slanuighear. Cha 'n e
da dhealbh a tha iad a' toirt duinn naoh
'eil idir coltach ri cheile, ach da thaobh de
'n aon dealbh. Tha Criosd e fein na's motha
na gu'n gabh e tomhas. Cha chuairtich aon
inntinn e gu brath, agus cha 'n fhaic aon
siiil e ann an lanachd agus ann an iomlan-
achd a ghloire. Tha lend is farsuingeachd
is doimhne ann an nadur Chriosd nach do
rannsaich eadhon Eoin no Pol, agus nach
rannsaich na naoimh gu siiorruidh.
MADAINN AGUS FEASCxAR.
Bu mhaith learn anns an aireamh so cunn-
tas goirid a thoirt air da laoidh a tha freag-
arrach gu bhi air an seinn aig aoradh
inaidne agus aoradh feasgair. Tha e iomch-
uidh gu moladh daoine Dia anns a' mhad-
uinn air son fois na h-oidhche, agus gu'n
iarradh iad a bheannachd agus a stiiiradh
m' an toisioh iad air obair an latha, agus
cha 'n urrainn iad sin a dheanamh ann am
briathran as fhearr na 'n t-6ran maidne a
rinn an t-Easbuig Tomas Ken.
0 m' anam, duisg, is leis a' ghrein,
Imich air sligh' do dhleasnais fein ;
Mosgail o t' airtneul, 's tairg le gradh
An lobairt mhaidne do'n Ti as aird.
Gach cliii do Dhia a ghleidh mi slan,
'S a dh' iiraicli mi le fois is tamh ;
Deonaich o'n iiir 'n uair dh' eireas mi
Beatha gun ohrich an riogh'ohd na sith.
Dh' locainn as ur mo bhoid dhuit fein :
Fuadaich mo ohionnt mar dhriichd roimh
'n ghrein ;
Mo smuaintean stiiiir is gleidh-mo chridh,
'S le d' laithreachd fein, 0, sasuich mi.
Na labhras mi 's na thig am bheaohd,
Stiuir thus' an diugh an geill do d' reaohd,
'S gu'n tugainn dhuit-sa, mar is coir,
Le m' thoil 's le m' chridhe cliu is gloir.
Thugaibh cliu do Dhia na gloir,
Thugaibh cliu dha uile shloigh,
Molaibh air neamh, 0 aingle caomh
An t-Athair, am Mac, 's an Spiorad Naomh.
Tha corr agus da cheud bliadhna bho
chaochail an duine maith a sgriobh an
laoidh so. Bha e 'n a shearmonaiohe gle
ainmeil 'n a dinn ; sgriobh e moran leabhr-
aichean agus ghiulain e teas is uallach an
latha anns an eaglaisi Shasunnaich anns na
laithean dorcha ud anns nach robh moran
eud no beatha no diadhaidheachd innte, ach
ged nach cluinnear an diugh an t-iomradh
as lugha air na leabhraichean a sgriobh e,
no air na h-oibrichean eile a rinn e, tha an
laoidh bheag so a' cumail ainme agus a
chuimhne b©6. Tha neo-bhasmhorachd aig
na baird nach 'eil aig daoine eile.
Rinn Tomas Ken an laoidh so air son te
de na sgoilean-mora a tha ann an Sasunn, is
bha i air a sgriobhadh air ballachan an t-
seomair anns am biodh na baiaich a'
cadal. Cha ruig mi a leas eaohdraidh
a bheatha innseadh air an duilleig so, ach
tha aon ni sonruichte a bu mhaith leara inn-
seadh dhuibh uime, a chionn gu bheil e a'
24
nochdadh gii soilleir ciod an seorsa diiine a
bha ann. Bha e cho neo-eisiomaileach 's a
bha 6 diadhaidh. Ged a bha taobh aig an
teaghlaoh rioghail ris airson geiread a bhu-
adhan agus cumhachd a shearmonachaidh,
cha b' urrainn do'n righ no do'n chuirt a
bheul a dhunadh, no stad a chur air ann
an togail fianuis an aghaidh aingidheachd
spioradail ann an ionadaibh arda. An iiair
a ohaidh an righ air thuruiS gu Winchester
chuir e fios gu Tomas Ken gu'n rachadh e
air aoigheachd d'a thigh, ach an uair a
chual an duine beusach gu'n robh an righ a'
toirt leis caileag bheag-narach nach bu bhean
dha gu bhi comhla ris, thubhairt e ris an
righ suil mu'n t-sroin nach faodadh e a'
bhiasd a thoirt a steach d'a thigh-san. Cha
do chord an t-achmhasan ud ris an righ aig
an am, ach an deidh laimhe, an uair a bha
Easbuig iir ri bhi air a chur a steach ann am
Bath, thubhairt e ris a' Chomhairle, "Thug-
aibh an t-aite do'n fhear bheag nach leigeadh
a steach Nell." An uair a bha an righ air
leabaidh a bhaisi b'e Tomas Ken am ministear
a bha air iarraidh gu bhi 'g a ullachadh air
son a' bhais.
Am measg nan laoidbean feasgair oha 'n
'eil raoran laoidhean as taitniche na'n te so:
A Shlan'gheir ghraidh mo ghrian is tu !
Cha 'n oidhche ach la 'n uair bhios tu dliith ;
Na h-eireadh neula, talmhaidh, diunh'l,
'Ga fhalach mach o bheachd mo shul.
'N uair thuiteas dealt a chadail chiuin,
'S gu seimh mo rosgan sgith gu'n duin,
Laigheam le solas Ian de'n smuain,
Gu brath bhi sint' air uchd an Uain !
Fan learn o mhoch gu laighe grein'
Cha bhi mi beo as d' eugmhais fein ;
Fan leam 'n uair bhios an oidhche fas
As d' eugmhais, 0 na faigheam bas.
Aon leanabh seachrain, bochd an diugh.
Ma chuir, le tarcuis, cul li d' gluub,
'Na anam toisich obair ghrais,
'G a dhusgadh o chlos peacaidh 's bais.
An t-euslan fair; air bochd dean foir,
Le beannachdan neo-ghann do stoir,
Biodh cadal luchd a' bhroin a nochd
Mar chadal naoidhein sheimh gun lochd.
Bi leinn 'n uair clh' fhosglas sinn ar suil,
Troimh 'n t-saogh'l bi fein dhuinn ad fhear-
iuil,
Gus ann an cuan gun chrich do ghraidh
x\m faighear sinn an Riogh'chd an Aigh.
Cha robh minist&ar riamh anns an eaglais
Shasunnaich, no ann an eaglais air bith
eile, a bu choltaiche ris na h-abstoil na Iain
Keble, iighdar na laoidh so. Rugadh e ann
an teaghlaoh diadhaidh, is choisrig a phar-
antan e do sheirbhis an Tighearna mar
leanabh. Thug e barr air a cbo-aoisean uile
ann am foghlum, air chor agus gu'n deach-
aidh oliu a bhuadhan air feadh na tire uile
m' an gann a thainig e gu ire duine. An
uair a bha e tri bliadhna fichead chuireadh
air leth e gu dreuchd na ministrealachd,
agus fad leth-cheud bliadhna bha e 'na
sholus dealrach anns an eaglais. Ach thach-
air dhasan cuideachd mar a thachair do
Thomas Ken ; cha 'n e an obair a rinn e mar
shearmonaiche a tha oumail ainm air
chuimhne ach a' bhardachd Spioradail a
rinn e.
An uair a bha Keble 'n a dhuine 6g bha
an eaglais Shasunnach ann an droch staid.
Bha an sluagh gun sgoil, is bha a' chuid
mhor de na ministear an gun eud. B' fhear r
leo a bhi ruith a' mhadaidh-ruaidh agus a
bhi tilgeadh nan cearcan-tomain na bhi a'
teagasg anns a' chrannaig. Ach cha robh
Keble mar sin. Bha a chridhe-san air a lion-
adh le eud diadhaidh. Chuir e roimhe gu'm
feuchadh e ri ciiisean a leasachadh, agus
chruinnich e mu'n ouairt air daoine oga a
bha de'n cheart inntinn ris fein. Bha buaidh
anabarrach aige thairis air gillean oga, agus
chuir e siol 'n an inntinnean a thug a mach
toradh mor eadhon 'n a latha fein, agus a
tha toirt a mach toraidh fhathast. Their
euid de dhaoine nach 'eil an toradh sin a
chum buannachd air bith do'n eaglais, agus
nach do rinn an luchd-leanmhuinn aig Keble
ach cleaohdannan a chur air chois anns an
eaglais Shasunnaich nach buin do'n chreid-
eamh Phrostanach. Ach co dhiu a tha na
cleachdannan sin Prostanach no Papanach,
dhiiisg na daoine ud eud is beatha anns an
eaglais air an robh i feumail.
Cha b'e neart a bhuadhan, ged a
bha a bhuadhan ard, a tharruing gu
Keble meas agus gradh dhaoine, ach a
dhilseachd is naomhachd a bheatha. Bha a
bheatha a ghnath folaichte maille ri Criosd
ann an Dia. 'N a dhol a mach agus 'n a
theachd a steach bha e a' gluasad maille ri
Dia. Ged a rinn cuid de na beachdan a bha
e a' teagasg troimh-cheile anns an eaglais,
bha e gu nadurra 'n a dhuine ciuin iriosal,
gaolach air sith. Bha na ceudan agus na
miltean ann an Sasunn a' sealltuinn ris mar
an athair a thaobh nithean spioradail, agais
bhiodh iad ag iarraidh a chomhairle agus a
bheannachd gun sgur, ach air a shon sin
cha robh barail mhor aig Keble air fhein,
oir bha e air a sgeadachadh le irioslachd
nan naomh mar le falluinn. Chaochail e bho
chionn tri fichead bliadhna, ach tha a ghuth
fhathast ann an cluasau a luohd-duthcha.
Air. 7.
1925.
HELIOTROPIUM.
Na hi mo thoil-sa ach do thoU-sa gu rohh
deanta. Lucas xxii, ^2.
An cuala tu iomradh riamh, a leughadair,
air duine d' am b'ainm Drexelius? Theag-
amh nach cuala, ach air a shon sin biia a
leithid de dhuine ann, agus sgriobh e ann
an Laidionn leabhar beag ciibhraidh a bha
air a chur a mach fo'n ainm, Heliotropium.
Tha an t-ainm boidheach agus freagarrach,
oir tha am facal Heliotropium air a dhean-
amh suas de dha fhacal Ghreigis a tha ciall-
achadh tionndadh ris a ghrein. Tha flur
ann ris an abrar, Heliotropium no grian-
ros; faodar a radh gur e sin ainm nadurra
nan lusan gu leir, oir tha na fluraichean
daonnan a' tionndadh ris a' ghrein.
Cha 'n aithne dhomhsa dad mu'n duine
so ach a mhain ainm, ach tha e furasda gu
le6ir a thuigsinn o'n leabhar gu robh a
chridhe fein a' tionndadh ri Dia mar a
thionndas na fluraichean ris a ghrein. Is
e toiseach is meadhon is deireadh a sheanch-
ais, gu bheil sonas mhic an duine r'a fhaot-
ainn ann an umhlachd iomlan do Dhia. Cha
bhi lomhaigh Dhe anns an duine gu brath
air a' deanamh glan is soilleir mar a bha i
ann an laithean a neo-chiontais gus an lub
e a thoil gu buileach do thoil Dhe.
An raoir fhein thug mise greis a' leugh-
adh an leabhair bhig so, ach air eagal 's
gu'n saoil thusa, a leughadair, gu bheil mi
na's coimhlionta ann an Laidionn na tha mi
ann an da rireadh bu mhaith leam a radh
nach ann an Laidionn idir a bha mi 'g a
leughadh ach anns a' Bheurla Shasunnaich.
Tha a' Bheurla coltach ris na daoine laidir
a tha 'g a bruidhinn ; tha i a' sealbhachadh
gach ni as fhearr air an talamh mar oigh-
reachd. Gheibh thu an diugh' ann am
Beurla saoibhreas nan linntean uile, agus
a dh' aindeoin ciod a bhios sgoilearan ag
radh cha chaillear a' bheag de na tha ann an
leabhraichean Laidionn no Greigis an uair
a thionndar iad gu Beurla. Is e sin, ma's
aithne do'n duine a rinn an obair a
ghnothuch.
An uair a bha mise a' leughadh Dhreselius
an raoir thainig e 'n am inntinn gu'm bu
mhaith leam leigeil leatsa, a leughadair, a
ghuth ciuin a chluinntinn, oir tha e chum
buannachd dhuinn daonnan eisdeachd ri
duine air bith aig a bheil sith Dhe 'n a
chridhe f6in, agus a labhras ruinn ann an
guth reidh iosal mu na nithean anns a bheil
ar sonas r'a fhaotainn, agus mu na nithean
Guideachd a tha seasamh eadaruinn agus
Dia. Cha 'n ann ann an straighlich an t-
saoghail, no bho dhaoine a bhios a' glaodh-
aich aird an cinn air na sraidean, a gheibh-
ear an gliocas a ta o shuas; tha an gliocas
sin daonnan a' labhairt le guth caol ciuin
ann an ionadan samhach is diomhair ; ri
taobh aibhnichean reidh is foisneachail.
" Ciod is coil- dhomh a dheanamhl Gradh-
aich an Tighearna do Dhia le t' uile chridhe,
agvis le t'uile anam, agus le t' uile inntinn.
Is i so a' cheud aithne agus an aithne mhor.
Gun ghradh cha 'n urrainn duit gu brath do
thoil fein a lubadh ri toil Dhe. Ma tha do
thoil-sa agus toil Dhe an aghaidh a cheile
cha 'n urrainn an daimh dhluth a bhi eadar
thu fein agus Dia a bu choir a bhi eadar
athair agus aon d'a chloinn. Ciod air bith
a bhios 'g ad tharruing air falbh o Dhia,
tha sin an aghaidh toil Dhe ; agus ciod air
bith a bhios 'g ad tharruing dluth do Dhia,
tha sin a reir a thoile. Oir is i- so toil Dhe,
eadhon hhur naomhachadh. Ma dh' fheumas
tu a radh, ma ta, mu rud air bith, mu obair
no mu chleachdadh air bith, Tha so 'g am
tharruing air falbh o Dhia bi cinnteach
nach 'eil an obair no an cleachdadh sin a
reir toil Dhe. An uair a bhios tu ann an
teagamh co dhiu a tha no nach 'eil ni air
bith a reir toil Dhe iarr comhairle bho do
chridhe fein. Innsidh a chridhe fein do
dhuine barrachd na dh' innsear dha le
seachdnar de luchd-faire 'n an suidhe ann
an tur ard. Os cionn nan uile nithean dean
t'urnuigh ri Dia, agus tre6raichidh e thu le
fhirinn. Ach cuimhnich nach foillsich Dia
a thoil do dhuine air bith ach a mhain do'n
duine a tha feuchainn gu durachdach r'a
thoil a dheanamh. Gheibh thu aithne air
toil an Tighearna ann a bhi deanamh a
thoile.
Tha fhios agam gu maith cheana gur e
toil Dhe d' am thaobh gu'm bithinn iriosal,
is faighidinneach, is macanta ; gu'm bith-
inn a' tighinn beo 'n a eagal agus dileas 'n
a sheirbhis; gu'm bithinn ann an sith ri mo
choimhearsnaich agus caoimhneil is cairdeil
ri mo cho-chreutairean uile. Cuidich leam
a Dhe fantuinn anns an t-solus a tha agam.
Anns an uair a bu deuchainnaiche 'n a
bheatha thubhairt losa, " Athair ma's e do
thoil e, cuir an cupan so seachad orm ; gidh-
eadh na bi mo thoil-sa ach do thoil-sa gu
robh deanta." Cha 'n urrainn duine urn-
uigh as fhearr a dheanamh na gu'm biodh
26
toil Dhe air a deanamh ann fein agus leis
fein, ach cha 'n urrairin duine air bith sin
iarraidh ann an da rireadh ach duine a
tha creidsinn gu bheil Dia ag orduchadh nan
uile nithean a chum leas a chloinne. Cha
'n eirich olc do'n fhirean, oir 'n a uile amh-
gharan tha comhfhurtachd Dhe an taobh-a-
stigh dheth a' toirt solas d'a anam.
B' abhaist do dhuine diadhaidh a bhi ag
radh, "An ni a bu mhaith leat a bhith, sin
an ni a tha thu." Tha a leithid de chumh-
achd ann an toil duine an uair a tha an toil
sin aonaichte ri toil Dhe, 's gu'n teid aige
air rud air bith a tha e ag iarraidh gu
durachdach fhaotainn. Ma tha iarrtus ceart
aig duine air a bhi naomh, no ciiiin, no
gradhach, fasaidh e mar a mhiann. Is e na
daoine d'an dean Dia cairdean daoine a tha
miannachadh naomhachd air nach do rainig
iad fhathast.
Cha mhor gu bheil aon duilleag anns a'
Bhiobull air nach 'eil Dia a' gealltainn a
chomhnaidh, agus a ghrais, agus a sholuis,
do dhaoine a tha ag earbsadh ann. Dh'
ionnsaich Daibhidh an leasan so na b' fhearr
na daoine eile oir tha na sailm Ian de'n
teagasg so. "Bidh iadsan a dh' earbas as
an Tighearna mar shliabh Sliioin, nach
caraichear, ach a mhaireas gu siorruidh."
Bha cridhe nior aig Daibhidh gu nadurra,
agus tha e na's fhasa do dhaoine aig a bheil
cridhe farsuing earbsa ann an Dia na tha e
do dhaoine aig a bheil cridheachan beaga
cumhann.
Bha diadhair ann uaireigin a bha ag iarr-
aidh air Dia gun sgur ann an iirnuigh an t-
slighe a bu ghiorra gu neamh a nochdadh
dha. La de na laithean chual e guth ag
radh ris, " Rach gu dorus na h-eaglais agus
chi thu an sin duine a bheir dhuit eolas na
slighe." Aig dorus na h-eaglais chunnaic
e diol-deirce truagh, gun stiall de'n aodach
air, a chasan gun bhrogan, agus fheoil Ian
chreuchdan. "Gu'n gleidheadh Dia thu
agus gu'n deanadh e trocair ort," ars' an
diadhair. "Tha trocair an Tighearna mor
agus maith," ars' an duine, " cha chuimhne
leam la nach do mheal mi a chaoimhneas. "
" Tha mi a' faicinn," ars' an diadhair, "gu
bheil inntinn shona agad ; gu'n tugadh Dia
dhuit miann do chridhe." "Tha mise,"
ars' an diol-deirce, " Ian thoilichte le mo
staid ; is e mo shonas nach 'eil sonas a dhith
orm, agus cha ghoirtich mi-fhortan duine
air bith ach an duine air a bheil eagal gu'm
bi e air a ghortachadh. Ciamar nach bith-
inn sona agus cothrom agam air Dia a mhol-
adh. Ma thig acras orm, no fuachd, no
droch shid, tha mi a' moladh an Tighearna,
oir is ann bho Dhia a tha na h-uile nithean
a' teachd, agus ciod air bith a thig' o Dhia
tha e ceart. Co dhiu a tha a fhreasdal
searbh no mills tha mi a' gabhail ris mar
thiodhlac bho laimh m'Athar, agus cha 'n
iarr mi ach an ni a tha Dia a' toirt domh.
Mar so tha na h-uile nithean a' tachairt mar
is aill leam."
"A bheil thu da rireadh a' ciallachadh,"
ars' an diadhair, " an rud a tha thu ag
radh; an abradh tu sin na'n tilgeadh Dia
do ifreann thu?"
" Ka'm b'e toil Dhe," ars' an diol-deirce,
" mise a chur do ifreann bheirinn e do
ifreann comhla rium, agus an sin chailleadh
ifreann eagal agus uamhas. B' fhean- do
dhuine a bhi ann an ifreann le Dia na bhi
ann an neamh as eugmhais. "
Chuir briathran an duine iongantas air
an diadhair, agus smuainich e ann fein gu'm
b'e an t-slighe a bu ghiorra gu neamh, an
gradh so a bhi aige do Dhia agus an umh-
lachd so d'a thoil. Thuirt e ris fein, Is e
leithidean an duine so a bha aig Criosd
anns an t-sealladh an uair a thubhairt e,
Tha mi a' toirt buidheachais dhuit, 0 Ath-
air, a chionn gu'n d' fhoillsich thu na nith-
ean sin do leanaban, agus gu'n d' fholaich
thu iad o dhaoine eagnaidh.
An uair a tha toil duine air a lubadh ri
toil Dhe cho iomlan 's nach bi urnuigh eile
'n a chridhe ach, ' Cha 'n e mo thoil-sa ach
do thoil-sa gu robh deanta', tha flur a fas 'n
a chridhe a tha na's boidhche na eadhon an
t-ainm a thugadh air — Heliotropium.
ANNS A CHATHAIR.
Bho chionn ghoirid chuir caraid coir a
bhios a' leughadh nan duilleagan so Sear-
moin le Tomas Chalmers thugam. Theagamh
gu robh e an diiil gu robh mi air fas tioram
agus feumach air iiileadh a chuirinn ann
am l^chran, ach ged is trie a tha mo lochran-
s'a gu maith fann le cion iiilidh, tha eagal
orm gu robh cho mhaith dhomh steall de
uisge fuar a chur ann ris an stuth neonach
a gheibhear anns na searmoin aig Tomas
Chalmers. Tha cuid de dhaoine ann a tha
coltach ri Abel ; ged tha iad marbh tha iad
fathast a' labhairt. Ach cha 'n ann de na
daoine sin a tha Tomas Chalmers ; tha an t-
Ollamh mor mor sin an diugh cho balbh ris
a' bhalbhan fein. Cha 'n 'eil diog aige r'a
radh ris a' ghineil so.
Bha Chalmers air a ohunntas mar phrionn-
sa am measg shearmonaichean 'n a latha
fein ; bha e a' seasamh a mach os cionn
shearmonaichean eile mar Bheinn Nib?ieis
am measg nam beann. Lionadh e eaglaisean
a bha air a falmhachadh le daoine eile.
Lionadh e iad ann an Lunnainn cho mhaith
27
'.s a lionadh e iad ann an Duneideann no
ann an Glaschu ; cha robh aite an rachadh
e nach robh an saoghal uile a' dol as a dheidh.
Agus theireadh a h-uile duine a chuala
riamh e nach cualas a leithid bho linn
Chrysostom.
Bha e 'n a dhuine mor agus 'n a dhuine
maith ; cumhachdach 'n a bhreithneachadh
agus 'n a bhriathran ; ach air a shon sin dh'
fhairtlich e orm-sa gu buileach na searmoin
aige a leughadh. Theagamh gu'n abair
tliusa, a leughadair, gur ann annam fhein
a tha an fhailing agus nach fhaigheadh
daoine eile na leabhraichean aige cho tioram
's a tha mise 'g am faotainn. Ach tha mi
gle chinnteach, na'n seasainn ann an crann-
aig air bith an Albainn agus na'n leughainn
ann an eisdeachd a' choimhthionail fear de
shearmoin Chahners o thoiseach gu deireadh,
gu'm biodh an dara leth dhiubh 'n an cadal
agus an leth eile a' cluinntinn gun bhi ag
eisdeachd. Ciod an t-aobhar gu bheil briath-
ran a bha aon uair beo is cumhachdach a nis
marbh ?
A dh' aon ni, tha fasain ann an searmon-
achadh cho mhaith 's a tha iad ann an
gnothuichean eile, agus tha na fasain ag
atharrachadh. An drasd 's a rithist tach-
I'aidh searmonaichean oirnn nach buin do
linn seach linn ; leithid Newman no F. W.
Robertson ; daoine a tha cho furasd an tuig-
sinn an diugh 's a bha iad an de a chionn
gu bheil iad ag eirigh os cionn fasain tim,
agus gu bheil ealain aca air ar siiilean
fhosgladh a chum ',s gu'm faic sinn na nith-
ean sin a tha iad fein a' faicinn cho soilleir.
A thaobh nithean spioradail cha 'n 'eil a'
mhor-chuideachd de shearmonaichean ach a'
faicinn gu dorcha tre ghloine, agus cuid
nach 'eil a' faicinn idir ; ach bha siiilean aig
Newman agus aig F. W. Robertson cho geur
ri siiilean iolaire air chor agus gu robh iad
a' faicinn agus a' tuigsinn diomhaireachd
an da shaoghail, an saoghal a ta lathair
agus an saoghal neo-fhaicsinneach. An uair
a leughas mi na leabhraichean aca tha mi a'
faireachduinn gu'm bu daoine iad anns an
robh mile siiil, agus mile coinneal 'n an
lamhan a' dealradh thairis air raon ifar-
suing na firinn, ach ged a leugh mi cuid de
shearmoin agus de oibrichean eile an 011-
aimh Tomas Chalmers cha d' fhairich mi
riamh gu robh barrachd air da sliiiil ann,
agus air uairean tha amharus agam nach
robh ann ach leth-shiiil. Cha 'n urrainn mi a
radh le firinn gu'n d' fhosgail e riamh geat-
achan dhomh a steach do chluaintean a b'
fhiach ionaltradh a dheanamh annta, no gu'n
do chuir e iuchair 'n an laimh ieis am fosg-
lainn dorsan air mo shon fein. Sgiiobh e dluth
air da fhichead leabhar, ach ged a chithinn
iad uile air an tairgsinn air son ochd sgill-
inn deug air bara air an t-svaid ciia tug-
ainn dhachaidh iad, oir tha fhios agam nach
leughainn fear dhiubh gu brath. An am a'
chogaidh thug mi coig no se dhiubh do
Chomunn na Crois Dheirg am measg Ian
cartach de sheann leabhraichean eile a thug
mi dhaibh air son fiidar is luaithe a dhean-
amh. Cha 'n 'eil fhios agam-sa ciod na h-
innleachdan a chleachd muinntir an airm
gus uidheam gunnaireachd a dheanamh de
leabhraichean dhiadhairean, ach co dhiu bha
mi an diiil nach b' urrainn mi Gearmailteach
no dha a chur as an rathad ann an doigh a
bu fhreagarraiche na le searmoin Chalmers
a bhualadh orra anns a' cheann.
Tha e air uairean duilich a thuigsinn
ciamar a fhuair searmonaichean sonruichte
an t-aite a fhuair iad 'n an linn fein, agus
na searmoin aca air cho bheag bias dhuinne.
Co an diugh a rachadh fad a bhroige a dh'
eisdeachd leithid nan searmon a bhiodh an
t-Ollamh Eoghan Blair a' toirt do mhaith-
ean na diithcha ann an Eaglais Ard Dhun-
eidinn mu'n bhliadhna 1770? Saoilidh
sinne nach 'eil annta ach gaoth is fuaim na
gaoithe, ach chord iad cho mha,ith ri Righ
Deorsa 's gu'n tug e dha pension air an son,
da cheud not anns a' bhliadhna cho fad agus
a bu bheo e. Theagamh nach 'eil righrean 'n
am breitheamhna cothromach air searmoin,
oir tha e air a radh nach trie leo an fhirinn a
chluinntinn, ach mur gabh thu iianuis Righ
Deorsa III., tha fianuis as fhearr againn air
a' chilis, fianuis an Ollaimh Mhic Iain,
duine cho glic agus cho diadhaidh 's a bha
riamh air thalamh. Mhol an t-OIlamh Mac
Iain searmoin Bhlair an uair a bha iad air
an cur a mach ann an leabhar, ged nach
robh e am bitheantas deas gu muinntir Alb-
ainn a mholadh, agus ged a bha e gu maith
laidir an aghaidh na h-eaglais Chleirich,
cho laidir 's nach deachaidh e riamh a steach
innte. A h-uile Sabaid bhiodh an eaglais
aig an Urramach Eoghan Blair, D.D., Ian;
Ian de na daoine a b' ionnsaichte ann an
Duneideann ; bha iad a' saoilsinn nach robh
searmonaiche cho ciatach ris anns an diith-
aich, agus cha 'n e mhain gu robh iad 'g a
chunntas taitneach r'a chluinntinn ach bha
iad 'g a chunntas taitneach r'a leughadh,
oir cheannaich iad a shearmoin an uair a
chuir e a mach iad. Sheall mise uair-eigin
thairis air dha no tri de shearmoin Bhlair
ach cha 'n fhaca mi dad annta ach am moll
tioram agus cha chuala mi cagar no cainnt
annta ach fuaim na gaoithe. Air uairean
bidh amharns beag a' tighinn am inntinn
nach 'eil searmoin Bhlair cho gaothar fal-
amh 's a tha mise an diiil, oir fhuair iad
fabhar ann an siiilean duine air an robh
28
gaol agam, agus a bha de'n aon inntinn
rium ann an iomadh rud, an t-Ollamh
Tomas Sinton nach maireann. Bha meas
mor aige-san air searmoin Bhlair.
Ann an aon doigh bha uiread astair eadar
Blair agus Chalmers 's a tha eadar an aird
an Ear agus an aird an lar, ach ann an
doigh eile bha iad gle choltach r'a cheile,
oir bha e mar fhasan aca, an uair a bhiodh
iad a' searmonachadh, a bhi dol mu thim-
chioll a' chuspair air am biodh iad a' labh-
airt air an taobh a muigh ; a' cuairteachadh
ballachan Shioin an aite a bhi dol a steach
d'a seomraichean. Theagamh nach 'eil mi
a' cur so cho soilleir 's a bu mhaith learn,
ach is e a tha mi a' ciallachadh nach fhaigh
thu uair air bith a' bheag d'am fiosrachadh
fein ann an searmoin Bhlair no ann an sear-
moin Chalmers. Tha iad daonnan fada air
f albh ; bheir iad dhuit beachdan geur, is
teagasg fallan, is dearbhaidhean laidir air
fir inn an t-soisgeul, ach cha chluinn thu
uair air bith bhuapa na nithean aoibhneach
is iongantach a chual iad le'n cluasan fein
ann an ionad diomhair an Ti as airde. Sin
an searmonaiche as fhearr leam fhein ; duine
a dhi chuimhnicheas gu bheil e a' searmon-
achadh idir agus a bhruidhneas mar gu'm
biodh e a' bruidhinn ri aon duine aig taobh
an teine, agus a leigeas fhaicinn dhomh an
drasd 's a rithist lorgan an Spioraid 'n a
bheatha agus 'n a fhiosrachadh fein. An
uair a sheasadh Tomas Chalmers anns a'
chrannaig cha b' ann a dheanamh a dhiur-
ais no fhaoisid a sheasadh e innte ach a
shear monachadh, agus an uair a thoisich-
eadh e air searmonachadh dh' fhaodadh tu
bhi cinnteach gu'n togadh e luchairt mhor
dhiongmhalta, a h-uile clach 'n a h-aite
fhein anns a' bhalla, uinneagan is dorsan
mar bu choir daibh, an ceann cho dionach
's nach tigeadh snighe gu brath ann, agus an
steidh cho seasmhach 's nach cairicheadh
stoirm i, ach fad na h-iiine bha an tigh f^l-
amh. Agus air cho hriagh agus 'g am hi tigh,
is e an rud as fhearr ann, na daoine a tha
'n a hhroinn. B' fhearr leam am bothan
beag bochd agus daoine beo ann na ballach-
an briagha agus iad falamh. Theagamh gu
bheil an samhladh so rud beag cam is
tuathal ; nach 'eil e cho snasmhor ris na ball-
achan a bhiodh Chalmers agus Blair a'
togail, ach tuigidh tu fhein, a leughadair,
ciod a tha mi a' ciallachadh, gun mi a thill-
eadh ris 'g a dheanamh direach. Tha da
sheorsa shearmonaichean ann ; aon seorsa a
tha daonnan a' fantuinn an taobh a muigh
de'n teampull, ag innseadh a mhaise agus
eachdraidh, agus ag aireamh uinneagan
agus a thuir ; agus seorsa eile a bhios daonn-
an 'g ad thoirt a steach ann, a leigeil
fhaicinn dhuit rud boidheach is iongantach
an sid agus an so, eadar cuirteinean an
doruis agus an t-ionad ro-naomh.
Bho chionn bhliadhnachan dh' fharraid
seana mhinistear dhiom an cuala mi riamh
an t-Ollamh Iain Caird a bha ann an Oil-
thigh Ghlaschu a' searmonachadh. Thuirt
mi ris nach cuala. "0, a laochain," ars'
esan, " theid thu do'n uaigh gun an labh-
airt as glormhoire a chluinntinn." A reir
gach cunntais a gheibhear o dhaoine a
shuidh ann an eisdeachd Chaird bha e 'n a
oraidaiche druidhteach. Bha solus 'n a inn-
tinn, is faireachadh 'n a chridhe, is deas-
chainnt 'n a bheul, ach c6 an diugh a leughas
searmoin Chaird 1 Tha iad cho marbh ri
feadhainn Chalmers. Tha mi an diiil gur e
oraidaiche am facal ceart a thaobh nan
daoine so, agus nach e searmonaiche, oir is
ann le cumhachd an labhairt a bha iad a'
tarruing aire dhaoine agus a' ciosnachadh
an luchd-eisdeachd agus cha b' ann le cumh-
achd na firinn a bha iad a' teagasg. Cha bu
mhaith leam a radh nach 'eil feum air oraid-
aichean anns an eaglais, ach tha feum aig
oraidaichean daonnan air tomhas as motha
de'n ghras agus de'n ghliocas a ta o shuas
na tha Dia a' toirt do mhinistearan eile air
gu'n saoil iad gu'n teid aca fein air
nithean a dheanamh nach gabh deanamh ach
leis an Spiorad Naomh.
Ged nach biodh dad an aghaidh searmoin
Chalmers ach am fad, bu leoir an diteadh
sin orra an diugh am measg gineal olc is
fhiar a bhios ag eisdeachd na firinn agus
an t-uaireadair 'n an laimh. Ach cha
diteadh sin iad ann am shuilean-sa, oir is
toigh leam fad is lend is doimhneachd gu
leoir a bhi ann an searmon. Ach tha
fasan an la diugh calg-dhireach an aghaidh
sin. Bhiodh an duine gasda nach maireann,
Tormoid MacLeoid a bha ann an lonarnis,
a' toirt seachad searmoin gu maith fada (mur
a b' fhaide searmoin Thormoid is ann a b'
fhearr iad, oir cleas nan longan mora dh'
fheumadh e farsuingeachd fhaotainn) ach
ged a bha fhios aige gu'm biodh cuid de'n
choimhthional a' gearan lean e air a dhoigh
fhein. Saoilidh mi gu bheil mi a' cluinn-
tinn fhathast am mothar a thug e as an uair
a thuirt peasan beag ris gu robh e an duil
nach bu choir do shearmon air bith a bhi
na b' fhaide na coig mionaidean deug. "^
reir rn' fhiosrachaidh-sa," arsa Tormoid,
ann an guth a dh' fhaodadh eagal a' bhreith-
eanais a chur air a' pheasan, ^Hha na daoine
a tha ag iarraidh searmoin ghoirid am
hitheantas air hheagan fiiir, agus daonnan
air hheagan diadhaidheachd.^'
Air. 8.
1925.
ANNS A CHATHAIR.
Air an t-seachduin so chaidh bha mi ann
an Cardiff, comhla ri ministearan eile a
chuir Ard-Sheanadh na h-eaglais againn ann,
aig cruinneachadh mor a bha aig na h-
eaglaisean Cleireachail air feadh an t-saogh-
ail uile, agus bu mhaith learn innseadh do
mhuinntir na h-eaglais anns a' Ghaidheal-
tachd mu'n chriiinneachadh so a bha againn.
Tha an Ard-Chomhairle so, no mar theirear
anns a' Bheurla, am Pan-Presbyterian
Alliance, a' coinneachadh uair anns na ceithir
bliadhna, is bidh an ath choinneamh ann an
Winnipeg ann an Canada. Tha leth-cheud
bliadhna bho na chuireadh an Comunn so
air chois, air ohor agus gu'm b'e so bliadhna
na lubilee aige.
Is e a' chrioch araidh a bha 's an t-sealladh
aig na diadhairean a chuir air chois e na
h-eaglaisean Cleireachail a tha air an sgap-
adh air feadh an t-saoghail a tharruing r'a
cheile a chum 's gu'n cuireadh iad an oomh-
airle r'a cheile bho am gu am mu nithean a
bhuineas dhaibh air fad, agus a chum 's gu'm
biodh spiorad an aonaidh agus a' bhraith-
reachais air a neartachadh annta.
Tha moran dhaoine an diiil nach 'eil anns
an eaglais Chleirich ach buidheann beag
suarrach an coimeas ri eaglaisean eile, ach is
e an fhirinn gu bheil an eaglais Chleireach
cho coitchionn ris an eaglais Phapanaich
fhein, anns an t-seadh gu'm faighear i anns
gach cearn de'n t-saoghal. Tha an eaglais
Ath-leasaichte air a roinn 'na tri meuran
mora ; an eaglais Lutheranach, an eaglais
Shasunnach, agus an eaglais Chleireach ;
agus dhiubh sin is e an eaglais Chleireach is
motha.
Bha. diadhairean is ministearan a coig
choigeamh an domhain ann an Cardiff ; bha
iad ann as an Asia, as an Afric, agus u
America ; bha iad as a' Ghearmailt, as an
Fhraing, as an Olaint, a Lochlann, a Canada,
agus a California. Chluinneadh tu uiread
chanainean ann 's a bha ri chluinntinn ann
an Jerusalem air la na Caingis, agus ged a
bha na h-Americanaich a' labhairt Beurla
bha cuid dhiubh cho duilich learn a thuig-
sinn 's ged a bhiodh iad a' labhairt Eabhra.
Aon de na maduinnean a bha sinn cruinn
dh' aithris sinn anns an aoradh mhaidne
urnuigh an Tighearna, a h-uile duine 'n a
chainnt mhathareil fhein. Chuir mise suas
m' urnuigh ann an Gaidhlig. Latha de na
bha mi ann an Cardifi bha Puitseach air an
dara taobh dhiom — Ollarah ionnsaichte a tha
teagasg eachdraidh ann an Oilthigh Leyden
anns an Olaint — , agus air an taobh eile bha
aodhair a bhuineadh do'n eaglais Ath-leas-
aichte ann an Czecho-Slovakia. Chaidh
agam fhein agus aig an Diiitseach air
seanchas gu leoir a dheanamh r'a cheile, ach
cha robh e furasda seanchas a dheanamh ris
an fhear eile. B'e Laidionn a ghabh sinn
mu dheireadh, agus a dh' innseadh na firinn,
chuireadh ar Laidionn grain air na coin
fhein.
B'e an t-TIrramach Iain Mac Naugher,
D.D. , LL.D., a Pittsburg ann an America a
bha anns a' chathair, agus b'e an t-Urram-
ach Anndra Gyorgy, a Budapest, am fear a
bu shine a bha lathair. Bha e aig a' cheud
choinneamh a. bha riamh ann de'n t-seorsa.
Le sealltuinn air shaoileadh tu gur e seana
chroitear a Tiriodh na a Uidhist a bha ann,
air neo iasgair ghiomach ; ach bha iad ag
radh rium gu robh e 'n a dhuine mor 'n a
dhuthaich fhein. An la a labhair e beagan
fhacal ruinn ann am Beurla dh' eirich an
Seanadh uile, agus dh' fhan iad 'n an seas-
amh cho fhad agus a bha e a' bruidhinn, a'
toirt urram na h-aoise do'n t-seann duine
dhiadhaidh.
Bha iomadh cuis is cuspair air beulaibh
nan seanairean a bha cruinn ann an Car-
diff, ach bha aon rud sonruichte a thog cuid
mhaith de bhruidhinn agus de argumaid
taobh air thaobh. Am biodh e comasacji no
freagarrach creud ur a dheanamh ris an
gahhadh gach meur de 'n eaglais Chleirich
air feadh an t-saoghail uilel B'e an t-
Ollamh Alastair Martainn, Ceann a' Choll-
aiste aig an eaglais IJ.F. an Duneideann, a'
cheud fhear a labhair air a' chuspair so,
agus bha esan de'n bheachd nach robh an rud
idir freagarrach anns a' ghineil so, agus
gu'm b' fhearr do'n Phan-Presbyterian
Alliance gun ghnothuch a ghabhail ris. Bha
diadhairean eile de'n cheart bheachd, ach
bha duine 6g foghluimte, an t-Ollamh Iain
M. Mac Ille Sheathanaich, a CoUaiste Hali-
fax, ann an Nova Scotia, calg-dhireach an
aghaidh sin. Cha 'n e mhain gu robh e de'n
bheachd gu'n gabhadh an rud deanamh, agiis
gu'm biodh e freagarrach a dheanamh gun
dail, ach thug e dhuinn creud goirid a bha
e an duil a ghabhadh na h-eaglaisean uile.
Is fada bho nach cuala mi deasbud a chord
rium cho mhaith ri deasbud an la ud. Bha
la ann a chluinneadh tu deasbud a b' fhiach
6isdeachd ris anns an t-Seanadh againn
30
fhein an Duneideann, ach dh' fhalbh an la
sin agus tlia e an diugh clio furasda dhuit
tuiteam ad chadal anns an t-Seanadh 's ged
bhiodh tu 'n ad shineadh air la teth samh-
raidh fo chraoibh theile agus deich mile
seillean a' dranndan innte. Aoh an uair a
thoisicheas na h-Americanaich air argumaid
mu phuingean creidimh theid mise an urras
gu'n cum iad 'n ad dhusgadh thu, co dhiu a
bheir iad dhuit solus no nach toir. Mar a
b' fhaid© siar an t-ait© as an tainig iad,
is ann a b' fhearr leam a. bhi ag eisdeachd
riu ; b' fhearr leam deich mionaidean ag
eisdeachd ri aodhair a Texas no a Montana
na deich uairean ag eisdeachd ri diadhair
a New York. Tha diadhairean New York
agus Philadelphia car coltach ruinn fhein ;
tha fhios aca ciod a thubhairt Plato agus
ciod a thubhairt Pol, agus cha bu mhaith leo
dol an aghaidh eolas is fiosrachadh nan linn-
tean, ach cha 'n 'eil aodhairean Mhontana
is Chalifornia fo mhaide-na-poite aig fealls-
anach air bith fo'n ghrein ; cho luath 's a
thogas iad suas an guth cluinnidh tu fuaim
iir agus fuaim iongantach ann am mullach
chraobh nan smeur.
Ann an seadh fior, tha diadhairean na h-
Alba uile coltach r'a cheile, agus tha minis-
tearan na h-Alba uile coltach r'a cheile; is
e sin r'a radh, tha iad uile anns an aon
saoghal; air an riaghladh leis an aon
doigh-smuaineachaidh ; ag 61 a steach spiorad
na h-aon ghineil. Ach cha 'n urrainnear sin
a radh mu na h-Americanaich. Buinidh
iadsan an diugh fhathast do gach seorsa
saoghail a bha riamh ann, bho laithean Noah
gu latha Dharwin, agus faodaidh uiread
astair a bhi eadar da dhiadhair a America a
thaobh am beachdan mu obair nan gras agus
mu obair a' chruthachaidh 's a bha eadar
Iain Calvin agus Tomas Huxley. Bho chionn
bliadhna no dha tha connsachadh searbh a'
dol air aghaidh an America eadar na sgoil-
earan a tha a' mineachadh a' Bhiobuill ann
an solus an eolais uir a tha aig daoine an
diugh agus an fheadhainn ris an abrar na
Fundamentalists, daoine a tha seasamh air
litir an sgriobtuir agus a' cumail a mach gu
bheil gach lide dheth neo-mhearachdach agus
air a dheachdadh leis an Spiorad Naomh.
Tha na sgoilearan a' creidsinn cho mhaith riu
fhein gu bheil an Spiorad Naomh a' labhairt
anns na sgriobturan ; ach cha 'n 'eil iad a'
creidsinn gu bheil uiread iighdarrais ann an
cuid de'n sgriobtur 's a tha ann an cuid eile.
Cha 'n 'eil iad a' creidsinn gur coir dhuinn
Facal an Tighearna a radh ri iomadh rud
suarrach gun fheum gun siigh a gheibhear
anns an t-seann Tiomnadh mar is coir dlminn
Facal an Tighearna a radh ri briathran
Chriosd. Tha gu leoir anns a' BhiobuU anns
nach 'eil ach briathran dhaoine, agus aig a
sin fhein, daoine nach robh aon chuid fogh-
luimte no glic no diadhaidh.
A thaobh na cuise so air an do rinn na
diadhairean deasbud ann an Cardii^, co
dhiu a bha e freagarrach creud iir a dhean-
amh no nach robh, cha tainig iad gu co-
dhunadh ach so, gu'n cuireadh iad Gomad-
aidh air chois gu bhi smuaineachadh air a'
chuis. Gu de idir a dheanamaid gun am
facal beannaichte sin agus an rud beann-
aichte sin ris an abair daoine, Comadaidh !
Tha a leithid de choinneamhan 's a bha
againn ann an Cardiff 'n am meadhon air
aonachd a neartachadh am measg nan eag-
laisean. Labhair Moderator na bliadhna
so, an t-Urramach Iain White, D.D., ris a'
chruinneachadh mhor ud mu'n aonadh a tha
's an amharc aig na h-eaglaisean an Albainn,
ag innseadh dhaibh mu na ceumannan a b'
fheudar do eaglais na h-Alba a ghabhail,
rud nach robh idir furasda a dheanamh —
Achd Parlamaid mu dheachamh agus mu
heritors a dheanamh soilleir do dhaoine a
lugo-Slavia agus a Nebraska nach cuala
riamh roimhe iomradh air heritors no deach-
amh. Bha an t-Ollamh Seumas N. Ogilvie
as an eaglais againne a lathair cuideachd,
agus bha e air a shonruchadh gu bhi 'n a
ard-cheann air a' Chomunn air son nan ath
cheithir bliadhna. Bidh an ath chruinneach-
adh ann an Winnipeg anns a' bhliadhna 1929.
A thuilleadh air an da Mhoderator a chuir
an eaglais againne. ann, chuir i ann triuir
de 'n ard-luchd-teagaisg, an t-Ollamh Seoras
Galloway, a Cillribhinn ; an t-Ollamh Gilleas-
buig Main a Glaschu ; agus an t-Ollamh
TJilleam A. Curtis, a Duneideann. Cha 'n 'eil
duine idir as motha aig a bheil guth is lamh
ann an obair a' Chomuinn a nis na tha aig
an Ollamh Uilleam A. Curtis. Is aithne dha
cor agus suidheachadh nan eaglaisean Cleir-
eachail air tir-mor na Roinn-Eorpa mar
nach aithne do dhuine eile.
Ann an, cuid de na diithchannan a tha air
taobh shear na Roinn-Eorpa, Trannsyl-
vania agus Rumania, tha na h-eaglaisean
beaga Prostanach a' fulang geur-leanmhuinn
fhathast. Tha na Prostanaich bochd 'n an
crannchur shaoghalta is tha na h-eaglaisean
lag. Theagamh gur e obair cho mhaith 's a
tha Comunn nan eaglaisean Cleireachail a'
deanamh air fad an cuideachadh a tha e a'
cur a dh' ionnsuidh nan eaglaisean beaga
Prostanach sin a h-uile bliadhna. Gun a bhi
bruidhinn idir air airgiod tha e 'n a chuid-
eachadh do na Prostanaich anns na diith-
channan sin fhios a bhi aca gu bheil am
braithrean ann am Breatunn agus ann an
31
America a' cuimhneachadh orra, agiis gu
bheil doigh aca air stad a cliiir air lamh-
achas-laidir no euooir eadhon aim an ionad-
aibh arda.
Theagamh gu bheil fhios agaibh gu robh
eaglais mhor Phrostanach ann a Hungaria
bho laithean Luther, da mhile coimhthional is
da cheud mile de luchd-comanachaidh. Agus
bha sgoil Prostanach air a' cur suas ri
taobh gach eaglais. Roimh am a' chogaidh
bha an eaglais so laidir agus soirbheachail,
ach tha i a nis air a briseadh 'n a ceithir
bloighean, oir bha Hungaria air taobh nan
Gearmailteach anns a' chogadh, agus aig
deireadh a' chogaidh bha a' chuid mhor d'a
fearann air a thoirt bhuaipe ; stiall air a
thoirt do Czecho-Slovakia, stiall do Rou-
mania, agus stiall eile do lugo-Slavia,
air chor agus nach 'eil ann a Hungaria
an diugh ach an treas cuid de na bha innte
ann an 1914. Tha criochan ura air an cur
suas, agus cha 'n fhaod na Criosdiiidhean a
tha air an dara taobh de'n chrich gnothuch
a bhi aca r' am braithrean air an taobh eile.
B' fheudar dhaibh tighinn gu Cardiff a
choinneachadh a cheile, oir cha robh maith
dhaibh dol thar criochan each a cheile ann
an Romnania no ann an lugo-Slavia. Bha
raoran seanchas uime so ann an Cardiff, agus
bha seanchas ann cuideachd mu chomharr-
aidhean na h-aimsire a thaobh cogaidh is
sith anns an Roinn-Eorpa, ach is e na thug
mi.se learn o'n bhruidhinn a chuala mi nach
do rinn an cogadh mu dheireadh ach daorsa
an aite saorsa a mheudachadh anns na
criochan shear. Ach b' fheudar dhomhsa na
coinneamhan fhagail m' an do chriochnaich
iad, agus cha chuala mi na chaidh a radh
uile.
Anns na feasgair bha na conneamhan air
am fosgladh do mhuinntir a' bhaile, agus
V>ha an tigh daonnan Ian. Aig te dhiubh
sin labhair Seumas Barr, M.P., ach ged nach
duth dhomh ainm Bharr a bheannachadh air
an duilleig so, idir idir cha mhallaich mi e,
oir feumaidh mi a radh nach cuala mi fad
na seachduin rud a, bhean ri mo chridhe cho
mhor ris a' chunntas a thug e clhuinn air
na tighean anns a bheil moran de mhuinn-
tir Mhotherwell a' fuireach, gun aig miltean
dhiubh ach aon chiiil air son teaghlaich.
Cha tig gu brath as an fhail ach a' mhuc ;
gun tighean deusanta cha togar clann bheus-
ach. Dh' fhas Seumas Barr sean is trom bho
chunnaic mi roimhe e, ach tha an teine 'n
a chnamhan fhathast, agus end 'n a chridhe.
An uair a sheas e air beulaibh an t-sluaigh
ann an Cardiff thubhairt e, " Seallaibh orm
le siiil gheur, oir is mise fear de na daoine
fiadhaich a Cluaidh air am bi sdbh a' cluinn-
tinn iomraidh anns na paipearan-naigh-
eachd."
B'e an rud a b' fhearr leam a chuala mi
uile gu leir, agus an cuimhneachan air
Cardiff as fhaide a mhaireas, an ceol a thug
coisir-chiuil a' bhaile dhuinn. Tha muinn-
tir Wales maith air seinn co dhiu, ach tha
mi an diiil gu robh an fheadhainn a chiiala
sinne air an taghadh, oir cha chuala mo
chluasan riamh ceol cho maiseach 's a thug
a' choisir-chiuil aig Professor Evans dhuinn
aon oidhche, coisir-chiuil anns an robh tri
cheud pearsa. Thig crioch air an t-saoghal
ach mairidh gaol is ceol. Thainig crioch air
coinneamhan nam Pan-Presbyterianaich, ach
bidh cuimhne agamsa gu brath air ceol nan
Cuimreach.
MU SHEARMONACHADH.
Anns an aireamh mu dheireadh bha mi a'
bruidhinn mu shearmoin Thomas Chalmers,
ach cha d' fhuair mi mo sheanchas a chrioch-
nachadh. Tha mi an dull gur e an t-aobhar
sonruichte nach 'eil iad air an ceannach no
air an leughadh an diugh nach 'eil snaoisean
annta. Is fheairrd searmon daonnan diodag
bheag de shnaoisein a bhi air a chur ann.
Bho chionn bhliadhnachan dh' iarr minis-
tear ann an Duneideann a bha dol a
bhruidhinn ri daoine oga anns an Oilthigh
mu shearmonachadh air aireamh shonruichte
de dhaoine tuigseach 'n a choimhthional
fein am beachdan a thoirt dha gu h-onarach
mu'n t-seorsa shearmon a b' fhearr leo agus
anns an robh iad a' faotainn buannachd.
Bha feadhainn dhiubh air a shon sid, is
feadhainn eile air a shon so, ach air thois-
each air a h-uile rud eile, chuir iad an rud
ris an abrar anns a' Bheurla interest. Cha
'n eil facal againn ann an Gaidhlig a tha
ciallachadh an fhior rud ris an fhacal
Bheurla so, agus mar sin tha e duilich dhomh
seanchas cothromach a dheanamh mu shear-
moin ann an cainnt anns nach 'eil facal air
son an dearbh rud a tha dhith air daoine.
Is maith le daoine gu'n glacadh am fear a
tha siearmonachadh an aire, agus gu'm
biodh iarraidh aca air eisdeachd ris, mar a
dh' eisdeas iad ri duine a tha bruidhinn air
nithean anns a bheil iiigh aca. Sin a tha iad
a' ciallachadh le interest. Mur glac am fear
a tha anns a' chrannaig aire dhaoine bha
cho mhaith dha a bhi 'n a thosd.
Tha fichead doigh air aire dhaoine a
ghlacadh, cuid dhiubh ceart is cuid dhiubh
cearr. Cha 'n aite a' chrannag air son cleas-
aiche, co dhiu a tha e a' cleasachd le
bhodhig, no le chainnt, no 1© inntinn. Ach
ged tha fichead doigh air aire dhaoine a
ghlacadh greis bheag cha 'n 'eil ach aon
32
doigh air aire dhaoine a ghleidheadh fad
bhliadhnachan ; rud a bhi aig ministear ri
radh as fhiach eisdeachd ris, agus gibht a
bhi aige air bruidhinn ri daoine mu nithean
sjDioradail ami an doigh reidh nadurra mar a
bhruidhneadh e mu dhaoine ^ b' aithne dha,
no mu leabhraichean a chord ris, agus mu'm
bu mhaith leis seanchas a dheanamh ri
daoine eile. Duine air bith aig nach 'eil
tlachd a bhi rannsachadh mu Dhia, agus mu
dhoighean, agus mu oibrichean, agus mu
nadur Dhe, sin duine aig nach 'eil coir air a
bhi ann an obair na ministrealachd idir.
Cha robh am riamh anns an robh minis-
tearan na h-eaglais againne air an ionnsach-
adh cho maith air son an dreuchd 's a tha
iad an diugh, ach air a shon sin cha 'n 'eil
an diugh ach aireamh bheag de mhinistearan
anns an eaglais nach bi a' leughadh an
searmoin, agus cviid mhaith dhiubh a bhios
a leughadh an urnuighean cuideachd. Ciod
an t-aobhar air sin? Theagamh gu bheil
fichead aobhar air, ach is e an da aobhar as
bitheanta a tha toirt air ministearan tois-
eachadh air leughadh an searmon, an leisg
agus eaglaisean mora. Tha e moran na's
fhasa do dhuine a shearmon a sgriobhadh gu
socruch 'n a sheomar agus an sin a leughadh
ann an eisdeachd an t-sluaigh anns a' chub-
aid seach labhairt riu gu ciallach agus gu
h-ordail air puing spioradail gun phaipear.
Dh' fheuch mise an da dhoigh, agus tha
fhios agam gu maith ciod a tha mi ag radh.
Mur biodh dad aig ministear anns an t-
sealladh ach comhfhurtachd a chridhe agus
inntinn fein b'e an gliocas dha a h-uil© facal
d'a shearmon a' leughadh, agus an sin
rachadh e do'n chiibaid gun iomguin no
eagal, agus dh' fhagadh e i gun sgiths. xA-ch
ma bu mhaith leis oifig an t-searmonachaidh
a chumail ann an urram agus ann an cumh-
achd feumaidh e an leisg agus an t-eagal
agus gach leoghann eile a tha anns an t-
slighe a chur fo na casan, agus a chridhe a
smachdachadh agus inntinn a theagasg gus
an teid aige air bruidhinn ris a' choimh-
thional gun phaipear. Bidh an fheadhainn
a tha cleachdadh a' phaipeir a' cumail a
mach gu bheil na searmoin a tha air an
leughadh na's fhearr na na searmoin nach
'eil air an leughadh, ach ged nach 'eil
m' fhiosrachadh-sa ro fharsuing a thaobh
na cuise sin, feumaidh mi a radh gu bheil
am beagan fiosrachaidh a tha agam calg-
dhireach an aghaidh sin. Na searmoin a
b' fhearr a chuala mi riamh, cha robh iad
air an leughadh ; agus na searmoin a bu
truaighe a chuala mi riamh bha iad air an
leughadh. Ach feoraicheadh iad de'n t-
sluagh ciod am beachd-san !
Bidh daoine a' cur sios air na h-eaglaisean
a bhatar a' togail ann an Albainn bho chionn
ceud bliadhna, agus a' moladh nan eaglais-
ean briagha a thatar a' togail an diugh.
Cha 'n 'eil teagamh nach 'eil na h-eaglaisean
ura maiseach mar thogalaichean, agus
briagha ri sealltuinn orra, ach air a shon
sin, tha iad, a reir mo bheachd-sa co dhiu,
a' milleadh oifig an t-searmonachaidh anns
an duthaich, oir tha iad a' toirt air minis-
tearan a h-uile facal de'n t-seii-bhis a leughadh
bho thoiseach gu deireadh. Cha 'n 'eil sin a
reir gnaths na h-eaglais againne, a,gus cha
mho a tha mise co dhiu an dull gu bheil e a'
cuideachadh diadhaidheachd no spioradal-
achd anns an eaglais, ach air a shon sin cha
"n aithne dhomh cia mar a ghabhas an drochd
cleachdadh so seachnadh, oir tha e eu-comas-
ach do dhuine cumanta seirbhis a dheanamh
ann an eaglais mhoir far a bheil cuid de'n
choimhthional cho fada bhuaith 's nach leir
dha an aodainn, agus far am feum e a ghuth
a thogail mar gu'm biodh oifigeach a toirt
ordain do reiseamaid, mar a dheanadh e ann
an eaglais bhig far am faod e bruidhinn ri
daoine (agus ri Dia cuideachd) ann an guth
reidh nadurra, agus nithean a radh nach h-
urrainnear a ghlaodhach air mullach nan
tighean. An drasd 's a rithist gheibhear
anns an eaglais ministearan sonruichte d'a
bheil e cho furasda labhairt gun phaipear no
urnuigh a dheanamh gun a leughadh ann an
Cathedral mor 's a bhiodh e ann an tigh-
coinnimh beag, ach tha iad anabarrach tearc.
Agus a thuilleadh air sin cha 'n 'eil na h-
aitean mora freagarrach idir air son an t-
seorsa teagaisg a tha mise a' creidsinn as
feumaile do'n eaglais an diugh, teagasg
spioradail. Na'n robh mi 'n am mhinistear
ann an eaglais mhoir — taing do Ni-Maith
'eil — tha mi Ian chinnteach gu'n stad-
de shearmonachadh uile gu leir, agus
gu'n toisichinn air Leabhar Aithghearr na
Ceist a' leughadh ann an eisdeachd a'
choimhthionail ann an guth cho ard 's a b'
urrainn mi.
nach
ainn
AN EAGLAIS CHLEIREACHAIL.
Eaglais.
Coimh-
thion-
ailean.
Minis-
tearan.
Foir-
bhich.
Luchd-
conian-
achaidh.
Sgoil-
earan.
Shbaid.
An Roinn-Eorpa
Breatunn
An Asia
An Afeic
America mu Thuath
America mu dheas
Na h-Innsean
Astralia
7,080
5,832
3,574
1,768
21,910
207
151
1,721
7,764
5,391
1,790
928
18,392
148
105
967
38,263
45.2r.5
3.758
3,987
86,147
523
6:U
5,053
2,403,247
1,698,668
409,233
532,085
3,450,778
29.144
20,040
127,305
689,400
859,419
108,264
91,296
2,891,508
18,094
19,737
114,758
Uile gu lbir
42,243
35,485
183,620
8,670,500
4,792,476
Air. 9.
1925.
EILEAN GUN AINM.
Tigh Bean Sheorais-,
Eilean
An naoidheamh la fichead de
dhara mios an Fhogharaidh,1924.
A Mhairi a Ghraidh,
Thubhairt thusa gu'm bithinn air
mo sharuchadh 'san eilein, agus gu'm bith-
inn air m'ais ann an seachduin no dha, ach
cha robh thu ceart. Tha mi cho sona 's a tha
an la cho fada, agus bu mhaith learn a bhi
an so, cha 'n e da mhios, ach fad a' gheamh-
raidh.
Cha b' urrainn domh tighinn do aite a b'
fhearr air son Gaidhlig ionnsachadh. A
reir coltais tha a' Ghaidhlig aig a' h-uile
duine, agus cha 'n 'eil a' Bheurla idir aig na
cailleachan no aig a,' chloinn bhig.
Far am bheil thusa a' fuireach tha iad a'
bruidhinn mar an dealanach agus dh'
fhairtlich e oi^m a bhi 'g an tuigsinn, ach an
so tha iad a' bruidhinn air an socair agus
a' cur a' h-uile facal air mo bhois, agus tha
mi 'g an tuigsinn gun dragh.
Tha an tigh so glan is comhfhurtachail
mar a tha a' chuid as mo de na tighean 'san
eilein. An sud 's an so tha bothan beag dubh
fiodha ri fhaicinn, agus cha 'n 'eil iad sin
freagarrach air son a' gheamhraidh.
Bho chionn da bhliadhna bha stoirm mhor
ann ; bha tri cailleachan 'n an suidhe ri
taobh an tein© ann am bothan beag mar { in,
agus leis cho fiadhaich 's a dh' fhas a'
ghaoth, dh' fhalbh an tigh uile gu leir os
an cionn, agus cha robh air fhagail ach iad
fhein agus an teine. Gu dearhh 's e aite air
leth a tha ann, an t-eilean so !
Nach taitneach an smuain so, gu bheil
eilean ri fhaotainn an diugh far nach 'eil
carbad-gun-eich, no eadhon inneal-buain ri
fhaicinn (faodaidh duine sraid a ghabhail
air an rathad mhor, gu socrach, sabhailte,
agus tha iad a' buain leis a' chorran
fhathast, agus a' seinn aig an obair), agus
eilean far nach 'eil cabhag air duine beo o
mhoch gu dubh, agus far am bheil iad a'
cur seachad nan oidhcheannan fad a'
gheamhraidh ri taobh an teme, ag innseadh
sgeulachdan is a' gabhail oran ?
An creid thu mi, a Mhairi, 'nuair a dh'
innseas mi dhuit nach fhaca mi riamh
daoine cho sunndach 's a tha iad an so ?
'S e an fhirinn ghlan a tha ann, agus 's e
sin an rud a tha gach coigreach a' toirt an
aire dha, — cho eibhinn, aighearrach 's a tha
iad, agus an gaire air am fiacail fad an la,
agus thatar ag radh nach 'eil muinntir nan
eileanan eile mar sin idir.
Tha a' chuid is mo dhiubh 'n am Papan-
aich, agus a reir beachd mhoran, 's e sin an
t-aobhar gu bheil iad cho eibhinn aighear-
rach. Bha an Eaglais Phapanaich daonnan
a' beannachadh a' chiuil agus nan sgeulachd,
ach thug an Eaglais Ath-leasaichte air
falbh ceol is abhachd, ag radh nach robh ann-
ta ach rud gun fheum, faoineis agus cosg-
uine. Ach cha n 'eil sin ceart. Thubhairt
bodach a bha a' seinn domh — "0 tha na fuinn
sin 'g am thogail suas !" Agus thubhairt
Ealasaid Eachainn (cailleach a tha fuireach
'na h-aonar ann am bothan beag, agus a bha.
seinn orain-luaidh dhomh, agus leth cheud
earrann anns a h-uile fear, gus an do theab
mi tuiteam 'n am chadal aig taobh an teine),
—thubhairt ise rium, "Mur an robh mise a'
seinn nan oran sin, cha bhithinn h&b an
diugh; tha mi oho aonarach an so."
Gu dearbh 's e beatha aonarach a tha aig
moran de mhuinntir nan eileannan, agus
dh' fhasadh iad dubharach, gruamach, na'm
biodh iad gun cheol agus gun orain. Sin
mar a thachair ann an iomadh aite.
Ciod do bharail air sin, a Mhairi ?
Theagamh nach b- thu toilichte 'nuair a tha
mi a' bruidhinn mar so, oir is aithne dhomh
gur e Prostanach daingeann a tha annad,
agus gu dearbh air mo shon fein cha 'n 'eil
seirbhis an aifrinne a' cordadh rium idir,
eadhon an so ; ach tha eagal orm nach gabh
na nithean sin aicheadh,
Thatar ag radh gu bheil muinntir an
eilein so anabarrach leasg. Is fior e gun
teagamh nach 'eil iad ag obair anns a'
gheamhradh. Thubhairt bodach rium, —
"Tha an t-arbhar a stigh an drasd, agus
cleas nam math-ghamhna, cha 'n 'eil dad
againn r'a dheanamh fad a' gheamhraidh,
ach a bhith cur ar sp6g 'nar beul !"
Oiamar is uirrainn do dhuine obair a
dheanamh an uair nach 'eil obair ann, no
ciod am feum no an tairbhe dha a bhi ag
oibreachadh 'nuair a tha e 'n a chomas a bhi
tighinn heb gun obair? Cha 'n 'eil feum
air moran airgid anns an eilean so. Tha
crodh aca ; tha caoraich agus cearcan aca ;
agus crioman beag fearainn am measg nan
creag; (oir 's e eilean anabarrach creaga^h
a tha ann) agus cho fhad 's a bhitheas slainte
aca, agus biadh air son an la an diugh, tha
iad riaraichte, agus is rud mor sin.
34
Ach, coma-co-dhiubh, claoine leasg. Ann no
as, cha n'eil na nmatlian leasg. Anns
an eilein so, mar anns a h-uile aite 's an t-
saoghal, cha tig crioch air obair nam ban.
Tha iad a' gieidheadh an tighe; ag obair air
an fhearann ; a' cutadh agus a' pacadh 'an
sgadain an am an iasgaich ; a' bleoghann
nam bo; a' deanamh an ime; a' tarruing
na moine, agus a' sniomh 's aig calanas fad
a' gheamhraidh.
Cha 'n fhaca mi riamh cailleachan cho
laghach is cho Ian tataidh ri cailleachan an
eilein so. Is toigh loam gu sonruichte Eala-
said, agus Bean Mhicheil Neill. An de bha mi
ag obair air an fheur comhla ri bana-charaid
agus cha robh ach aon racan againn. Dh'
fhalbh mi gu tigh Bean Mhicheil Neill a dh'
iarraidh racain ; thainig a nighean thun an
doruis, agus thubhairt mise — "Tha mi ag
iarraidh racain, am bheil racan agad?"
Bha Bean Mhicheil Neill a stigh 's a' chitsin.
"Thigibh a steach," ars' ise, "agus dean-
aibh suidhe." "Cha 'n fhaod mi suidhe, "
arsa mise, "Feumaidh mi bhi ag obair."
"Cha 'n 'eil duine ag darraidlii rud 'na
sheasamh," ars' ise; iarr air na faoileagan
's air na feannagan sin !"
Agus cha d' fhuair mi an racan gus an do
rinn mi suidhe, agus an d'iarr mi as iir e.
La eile, nuair a bha mi 'san tigh aice, agus
mo chota cnotail orm, thubhairt i rium,
"Na 'n biodh sibhse ag iarraidh a
dhol gu taobh thall an locha agus an cota
sin oirbh, cha leigeadh na h-iasgairean sibh
comhla riutha." "Bhiodh iad ag radh gu 'n
d' thainig an cnotal as na sgeirean, agus
gu'm biodh e ag iarraidh air ais !" Is trie
a tha mi dol air cheilidh air Ealasaid, agus
is iomadh sgeul a bhios i ag innseadh
dhomh. 'Se "Bodach an t-Silein" an
t-aon is fhearr learn agus "A' Ghobhar
Ghlas air Eiginn 's air a Toirt As."
Biodh thusa ag radh gu bheil na sgeulach-
dan sin gu maith leanabail, ach tha iad
anabarrach maith airson neach .sam bith a
tha ag ionnsachadh na Gaidhlig, agus a
thuilleadh air sin, tha iad anabarrach tlachd
mhor a bhi 'g an cluinntinn, agus tha iad
a' dol air ais gu linntean fad air falbh.
Mar a bhios Ealasaid ag radh, — "Bha iad
ann o thoiseach an t-saoghail."
Coma-co-dhiubh cha toir mi dhuit iad aig
an am so, ach bheir mi dhuit sgeul bheag de
sheorsa eile a dh' innis i dhomh an raoir,
sgeul mu eilean Mhiugalaidh.
Ann an eilean Mhiugalaidh, tha iomadh
aite corrach, creagach, agus tha m6ran de
eoin-fhiadhaich a' deanamh nead a-n sin.
La de na laithean bha na fir a muigh a'
stearradh nan nead, agus thachair gun do
chain fear dhinbh a crhrfeim leis nach d' thug
e an aire. Theab e tuiteam leis a' chreig,
ach air dhoigh shonruichte nach robh e
riamh comasach a thuigsinn, fhuair e
greim air an lobhtaig a rithisd agus shab-
hail e e fhein. Cha robh air sin ach sin
fhein, ach an am an earraich, b' fheudar do
na fir a dhol gu Pollachara, a dh' iarraidh
luchd sil air son a chur, agus b' e sgiobair a'
bhata an duine a bha ann an cunnart ro-
mhor 'nuair a bha e a' stearradh nan nead.
Rainig iad Pollachara, agus o 'n a bha an
dorchadas a' tighinn, agus a' ghaoth ag
eirigh, dh' iarr an ceannaiche orra a
thighinn air cheilidh air agus an oidhche a
chur seachad 's an tigh aige. Bha na fir gle
thoilichte agus bha iad 'n an suidhe mu 'n
cuairt air an teine, agus bha tombaca aig an
sgiobair is bha e a' toirt smoc do gach duine
a bha ann, ach 'nuair a rainig e am fear mu
dheireadh, theirig an tombaca, agus cha d'
fhuair esan smoc idir. Bha e gle dhuilich
agus thubhaii't e ris an sgiobair, "Na 'n
robh fios agad air a' ghniomh a rinn mise
air do shon, cha 'n fhagadh thu mise air
deireadh an nochd." Agus an sin dh' mnis
e dha gur esan a shabhail e air an la siin air
creagan Mhiugalaidh, agus e dol seachad am
measg an t-sluaigh.
Nach neonach an sgeul sin? Tha mi a'
smaointinn gu bheil iad a' creidsinn gu bheil
seorsa de neoil a' tighinn thairis air daoine
sonruichte air uairean, agus gu bheil an
spiorad a' fagail am bodhaig, agus a' dol
troimh an t-saoghal agus a' toirt cobhair do
dhaoine 'n an eiginn.
Is toigh leam a bhi ag eisdeachd ri
sgeulachdan mar sin aig taobh an teine ann
am bothan beag Ealasaid, agus gun solus
ann ach soillse na moine agus Gaidhlig cho
blasda aice.
0, a Mhairi, is e beatha iir is beatha air
leth a tha ann an so ! Bho chionn mios, cha
'n fhaca mi riamh an t-eilean so agus cha b'
aithne dhomh neach sam bith a bha ann, ach
leora ! tha mi a nis a' sealltuinn air an
"Cygnet" mhallaichte mar gu'm b' e "Long
Mhor nan Eilthireach" a bha innte, agus
bidh mi fo mhulad a bhi falbh as.
Bidh thusa seachd sgith dhiom agus de 'n
eilein, ach ma thig thu an so la-eigin, cha bhi
agadsa cuideachd ach aon phort !
Tha an t-sid na 's fhearr an drasd, agus,
a Righ, is ise a dh' fheumadh sin !
Tha mi an dochas gw'n cluinn mi do
naigheachd ah uine nach bi fada.
Leis gach beannachd, ma ta,
Is mise,
Do bhana-charaid dhileas,
Morag.
35
[Bha an litir so air a sgriohhadh le hean-uasal
a chaidh a mach do aon de na h-eileanan Gaidh-
ealach a dK ionnsachadh Gaidhlig. Chi ar hbchd-
leughaidh gu^n do 7'inn i feum maiih d'a h-uine
anns an eilean, ach cha'n jhaod mi ainm an
eilean innseadh air eagal gum hi a'h-uile hean-
uasal aig 7iach 'eil Gaidhlig a! dol a dK iarradh
racain air bean Mhtcheil NeiU.'\
AN CRONACHADH DALMA.
Agus ghahh Peadar e: agus thoisich e air
achmhasan a thahhairt dha, ag radh, Gu ma
fada sin uaitse, a Thighearna; cha tachair sin
duitse. Ach air tionndadh dhasan, thubhairt e
ri Peadar, Imich air mo chiil, a Shatain; is
oilbheum dhomh thu: oir cha 'n 'eil speis agad
do nithihh Dhe, ach do nithibh dhaoine. Mata,
XVI, 22-23.
Na 'm biodh ainm Pheadair air a dhubh-
adh a naach as an Tiomnadh Nuadh bhiodh
moran de theagasg an Tighearna air a chall,
oir bha Peadar 'n a niheadhon air toirt air
Chriosd inntinn fboillseachadh ann an
iomadh suidheachadh. A mach o Chriosd
fein cha 'n' eil ainm eile air ainmeachadh
anns na soisgeulan oho trie ri ainm Phea-
dair. Tha e anns an Tiomnadh Nuadh mar
a bha Daibhidh anns an t-Seann Tiomnadh,
'n a dhuine a bha a reir cridhe Dhe, ach 'n
a dhuine cuideachd d' am b' fheudar do
Dhia maitheanas a thabhairt gu deich agus
tri fichead seachd uairean.
Na'n robh fear-lagha air a thuarasdal-
achadh gus Peadar a chur sios aig mod sior-
raim, b' uamhasach a' cliuis - dhitidh a
b'urrainn da a dheanamh 'n a aghaidh, —
gu'n tug losa fein an t-ainm Satan air ; gu'n
do rinn e boilich aig an t-Suipeir naoimh ;
gu'n do chaidil e anns a' Gharradh agus a
Mhaighstir ann an teinn ; gu'n do chaidil e
air a' Bheinn gus nach robh fhios aige cio(i
a bha e ag radh an uair a dhiiisg e; gu'n do
theab e duine a mharbadh ann am feirg ;
gu'n d' aicheadhaidh e Criosd tri uairean is
gu bheil Pol ag radh gu'm b' fheudar dha
seasamh aon uair gu laidir 'n a aghaidh, a
chionn gu robh e coireach. Bha lochdan
Pheadair cho lionmhor ri fuilteannan a
chinn, ach air a shon sin bha gaol aig Criosd
air is thug e maitheanas dha ; agus cha 'n e
mhain gu'n tug an Tighearna maitheanas
dha ach fhuair e maitheanas bho dhaoine
mar an oeudna. Fhuair e maitheanas
bho na' h - abstoil eile, agus bho a
bhraithrean anns an eaglais ; rud is
iongantaiche gu mor na gu'n d' fhviair
e maitheanas bho 'n Tighearna. Agus fhuair
e sin a chionn gu'm b' airidh e air ; a chionn
gu robli blaths is iochd is diadhaidieaclid 'n
a chridhe a dh' aindeoin laigse na feola.
Ged a bu dalma do Pheadar achmhasan a
thoirt d'a Thighearna cha b'e rud dalma a
bha 'n a inntinn an uair a rinn e e. Thuit a
chridhe 'n a chom an uair a dh' innis losa
dhaibh gu'm b'eiginn dha dol suas gu Jerusa-
lem agus a bhi air a chur gu bas. B'e sud
sgeul a' bhroin ann an cluasan Pheadair,
gu'm biodh a Mhaighstir air a chur gu bas,
" Gu ma fada sin uaitse a Thighearna," ars'
esan, "cha tachair sin duitse." Mar gu'n
abradh e, " ma tha cunnart a' feitheamh ort
ann an lerusalem c' ar son a rachadh tu ann 1
Cha leig sinn ann thu idir. " Ach thionn-
daidh losa le clisgeadh agus thubhairt e ris,
" Imich air mo chul, a Shatain; is oilbheum
dhomh thu."
Shaoileamaid nach d' thubhairt Peadar
dad cearr no as an rathad, agus gu'n robh an
cronachadh a thug an Tighearna dha ro
throm, ach c6 sinne gu'n cuireamaid eucoir
as leth an Tighearna 1 Cuiridh f acal Cliriosd
crioch air gach uile chonnsachadh, agus ma
chronaich esan Peadar faodaidh sinn a bhi
cinnteach gu'n do thoill Peadar a chrona-
chadh ; faodaidh sinn a bhi cinnteach nach e
an gliocas a ta o shuas a bha air a bhilean an
uair a thairg e a chomhairle ud do Chriosd
ach an gliocas saoghalta.
Theagamh, na'n robh sinno maille ri
Criosd an la ud gu'n tugamaid a' cheart
chomhairle air a thug Peadar; gu'n iarra-
maid air a bhi curamach uime fein agus an
aire mhaith a ghabhail d'a bheatha ; gu'n
iarramaid air gun dol suas do lerusalem aig
an am air eagal agus gu'n glacadh na maoir
e. Dh' iarramaid air a chuimhneachadh
cho fiachail 's a bha a bheatha, agus cho
cearr 's a bhiodh e dha a bheatha a thilgeil
air falbh gun aobhar. Sin agus fichead rud
eile a bhuineadh do'n ghliocas shaoghalta dh'
abramaid ris, gus mu dheireadh an tionn-
dadh 6 oirnn ann an oorruich naomh mar a
thionndaidh e air Peadar, agus an abradhe,
Imichibh air mo chul ; cha bhuair sibh ar
Tighhearna.
B'e sin am buaireadh sonruichte agus am
buaireadh laidir a bha ag iadhadh mu
Chriosd uile laithean a mhinistrealachd, — gu
robh an saoghal agus an fheoil agus an dia-
bhol ag iarraidh air Calbhari a sheachnadh
agus obair a chiomhlionadh ann an doigh a
b" fhasa. Chomhraig e ca'th eagallach ris an
Diabhol anns an fhasach a thaobh na cuise
sin, is fhuair e a' bhuaidh ; agus fad iomadh
latha an deidh na buadha bha gairdeachas
'na chridhe a chionn nach d' eisd e ris na
36
guthan a bha 'ga tharruing air ceumanna
eile seach an t-slighe a shonraich Dia
dha. Bha gairdeachas 'n a chridhe
gUi robh an gnothucli ud air a chur
an dara taobh ; nach robh deasbud ri bhi air
a dheanamh uime tuilleadh, agus nach robh
aige ri sealltuinn air ais. Ach a nis bha an
t-seann cheist air a fosgladh as ur agus an
seann bhuaireadh 'ga choinneachadh aon
uair eile ! Agus bha a' cheist air a fosgladh
agus am buaireadh air a chur 'n a charaibh,
cha 'n ann leis an Diabhol no le a naimh-
dean, ach le fear d'a dheisciobuil fein; fear
dhiubh a bheannaich a beagan uine roimh
sin air son a thuigse spioradail. An iongh-
nadh e, mata, gu robh Criosd air a ghorta-
chadh agus gu'n d' thubhairt e ri Peadar gu
robh barrachd speis aige do nithean dhaoine
na bha aige do nithean Dhe, agus nach robh
'na bhriathran ach buaireadh o Shatan.
Na'n do ghabh Criosd comhairle Pheadair
tha mi ceart cinnteach gur e Peadar a' cheud
fhear a bhiodh duilich gu'n do ghabh e i.
Na'n d' thubhairt Criosd ris, Theagamh gu
bheil thu ag radh na firinn agus nach biodh
e ceart dhomh mo bhoatha a chur ann an
cunnart, no am bas fhulang air a' chrann-
cheusaidh ; mar sin seachnaidh mi Jerusalem
an drasd agus fanaidh mi an so am folach
gus am bi gach cunnart seachad ; na'n d'
thubhairt Criosd sin ciod a shaoileadh Peadar
dheth, no ciod a shaoileadh tu fein dheth, a
leughadair? Tha mi Ian chinnteach gu'n
tuiteadh cridhe Pheadair cho a losal 's nach
b' urrainn da sealltuinn ann an suilean a
Mhaighstir ; bhiodh fhios aige gu'n do naraich
e a charaid ged a fhuair e a ghuidhe. Oir
ciod a bha a' ceangal cridhe Pheadair ri
losa? Ciod a tha a' ceangal ar cridheachan-
ne ris, agus ciod a choisinn dha meas agus
gradh an t-saoghail uile? Nach e so e, gu'n
do theasairg e daoine eile agus nach teasair-
geadh e e fein. Bu bheag aige moladh
dhaoine, no comhfhurtachd na feola, no gloir
shaoghalta, an coimeas ri toil Dhe a dhea-
namh agus obair na slainte a choimhlionadh.
An t-slighe air an do choisich am Maigh-
stir, sin an t-slighe air am feum a sheir-
bhisich coiseachd mar an ceudna. Feumaidh
iad Satan agus oomhairlean Shatain a chur
air an cul gach latha d' am beatha agus an
aghaidh a chumail air Dia; feumaidh iad
gabhail ri toil Dhe eadhon ged bheir toil Dhe
gu Getsemane agus gu Calbhari iad. Tha an
t-slighe sin daonnan dorcha agus daonnan
duilich, agus bhiodh i onrachdach cuideachd
muir b'e gu bheil Criosd fein maille riusan a
bhios ag imeachd oirre, ach ni a chompanas-
san an rathad fada goirid, agus a' h-uile
rathad solasach.
BRUACH lORDAIN.
Bha an dan naomh so air a sgrxobhadh leis
a' bhard Mac Illeathain, no mar theireadh
iad ris ann an Tiriodh far an do rugadh e,
Iain Mac Ailein, bard Thighearna Cholla
Rugadh e anns a' Chaolus anns a' bhliadhna
1787. An uair a bha e bliadhna air fhich-
ead phos e Iseabal Bhlack, nighean foirbhich
ann an Liosmor. Ann an 1818 chuir e a mach
leabhar de na h-6rain a rinn e, agus an
ath bhliadhna chaidh e fhein agus a theagh-
lach do America, far an do thachair boch-
dainn is cruadal air. Shiubhail e ann an
184:8. Tha na h-6rain a rinn e na 's fhear r
mar bhardachd na na laoidhean. Is e an
t-6ran as fhearr a rinn e riamh. A' choille
Ghruamach, far a bheil e ag innseadh mu'n
chruadal a dh' amais air ann an America,
Chaidh mo cheum ann am maillead,
'S tha mo shealladh 'g am threigsinn ;
Tha mi dluth air bruaich lordain,
'S gura bronach ma sgeula ;
Bha mi diiiltadh mo chridh'
Thoirt do 'n Ti chaidh a cheusadh,
Bha mi leanachd rao namhaid,
'S mi mar thraill a' toirt geill dha.
'Nuair bu choir dhomh bhi smaointinn
Air an aon ni bha feumail,
Gur e bruadaran diomhain
Bh' ann am inntinn ag eirigh ;
Bha mi siubhal nam beann
'S a' ruith gu teann air bheag ceille,
A' ruagadh sholasan faoine,
Mheall an saoghal 'na dheidh mi.
Tha mo pheacanna lionmhor
'S ann am chridh tha gach truailleachd,
'S trie fein-fhireantachd ghraineil
Tighinn gu dana mu 'n cuairt domh ;
'S iomadh lot thug mi Dhasan
Sheas 'n am aite le truas dhiom,
Tha mi 'n cunnart mo bhathaidh,
'S a bhi 'n aite na truaighe.
A Thi a dh' fhuiling do cheusadh
'S ann riut fein tha mo ghearan ;
Ged a tha mi Ian euchail
'S tusa 'n Leigh ni mo ghlanadh ;
Tha na leoghainn a' beucaich
As mo dheidh gu bhi m' charaibh,
Biodh do ghairdean 'g am dhion bhuap',
'S thoir dhomh sith ann am anam.
Soillsich solus do ghrais
Am chridhe graineil, Ian f otuis ;
Dean mo tharruing 'g ad ionnsuidh
A thoirt umhlachd ri m' bheo dhuit;
Geal mar shneachda dean m' fhagail,
'S thoir mi sabhailt thar lordain,
Gu bhi seinn 's a toirt cliu dhuit
Ann an duthaich an t-s61ais.
Air. 10.
1925.
MUR TOG AN TIGHEARN AN TIGH.
Mur beannaich an Tighearna ar n-obair
bha cho mhaith dhuinn a bhi 'n ar cadal ; cha
'n ann le gaii'dean na fe61a no le innleach-
dan an t-saoghail a chuirear air chois riogh-
achd Dhe air thalamh, ach le creideamh is
urnuigh is cumhachd an Spioraid Naoimh.
Aig an am so de'n bhliadhna tha moran
de na h-eaglaisean anns an duthaich a' dean-
amh ropainean is fheilltean aig a' bheil air-
giod air a thogail air son aobhar an Tigh-
earna, ach an uair a smuainichear air na
d6ighean saoghalta agus neo-Chriosdail anns
a' bheil an t-airgiod sin gu bitheanta air a
thogail, an seorsa phocannan as a bheil e air
a tharruing, agus na h-innleachdan peacach
a tha air an cleachdadh gus Philistich ana-
creidich a spuileadh, tha e anabarrach
duilich a chreidsinn gu'm beannaich Dia an
t-airgiod sin ann an seirbhis a rloghachd.
Agus mur tog an Tighearna an tigh is diomh-
ain a bhios saothair an luchd-togail.
Tha an gnothuch so a nis air fas cho nar-
ach 's gu bheil e a' toirt oilbheum do choguis-
ean dhaoine nach 'eil a' gabhail orra fhein a
bhi na's fhearr na muinntir an t-saoghail.
An uair a tha dannsadh is baoth-shiigradh,
cluich air chairtean is dhistean, iomairt is
fiosachd, agus iomadh slaoightearachd eile,
air am beannachadh leis an eaglais air ghaol
buannachd a dheanamh asda ciamar is
urrainn dhi fianuis chothromach a thogail
anns an t-saoghal air taobh an lagha sin a
tha i fein a' briseadh? Cha 'n 'eil d?)chas
air bith agam-sa gu'n cuirear stad air an
olc so ann an cabbaig, oir tha an eaglais an
diugh ach beag cho saoghalta 'na d^ighean
ris an t-saoghal fh6in, ach co dhiu bu mhaith
leam iomradh a dheanamh anns an aireamh
so air duine diadhaidh a bha cho furachail
air na meadhonan a bha ceadaichte dha ann
an seirbhis an Tighearna 's a bha e air an
t-seirbhis fhein, an dochas gu'm faic cuid
de na leughas uime an leasan a tha Dia a'
teagasg daibh ann am beatha an duine so,
Se6ras Miiller nach maireann. Cha rnig mi
a leas eachdraidh a bheatha innseadh o'n
toiseach, no iomradh a dheanamh air an
obair mh6r a rinn e ann am Bristol far an
do thog e coig tighean-fasgaidh air son
dhilleachdan, oir tha fhios aig an t-saoghal
uile air an obair sin.
B'e aon de na puingean air an do sheas e,
gur c6ir do shluagh an Tighearna am beatha
uile a riaghladh a r^ir nan sgriobturan, agus
an obair uile a dheanamh a reir a thoile.
Ach chunnaic e nach robh na braithrean eile
anns an eaglais de'n aon bheachd ris a
thaobh fichead rud anns an robh e cinnteach
gu'm b' aithne dha ciod i toil an Tighearna.
A dh' aon ni, bha e a' faicinn gu'n robh iad
ag iarraidh airgid air son an t-soisgeil o
dhaoine nach robh iompaichte agus aig nach
robh iiigh air bith ann an aobhar Chriosd,
agus bha esan cinnteach nach robh sin ceart
no sgriobturail. A thuilleadh air sin, thog
e a ghuth an aghaidh a bhi leigeil leis an
eaglais a bhi tuiteam ann am fiachan, agus
an aghaidh an fhasain a bha aice a bhi cur
dhaoine mora (Morairean is maithean eile)
anns a' chathair aig coinneamhan, gun fheor-
aich ciod an seorsa dhaoine a bha annta.
Mar sin chuir e air chois Comunn dha
fhein, anns am biodh saorsa aige obair an
Tighearna a ghiiilan air a h-aghaidh mar
a bha e an dull a bha ceart, agus thug e cuir-
eadh do gach duine a bha de'n aon inntinn
ris tighinn a steach do'n Chomunn so, agus
a bheatha a choisrigeadh do Dhia gun tuaras-
dal. B'e so riaghailtean a' Chomuinn : —
I. Is e dleasdanas agus sochair gach
creidmhich aobhar agus obair Chriosd
a chuideachadh.
Cha'n iarrar comhnacJh no fabhar
an t-saoghail ann an aobhar Chriosd,
agus cha'n earbar asda.
Cha'n iarrar airgiod no comhairle no
cuideachadh ann an aobhar Chriosd
air daoine nach 'eil a' creidsinn ann.
Cha teidear ann am fiachan ann an
obair air bith a bhuineas do Chriosd.
Cha'n ann air bhonn airgid no aireamh
an t-sluaigh a leanas sinn a thomh
sear ar soirbheachadh.
Cha oheadaichear airm fheolmhor 'n
ar cogadh spioradail, no rud air bith
a bhreugnaicheas ar fianuis do'n t-
saoghal.
Is e Focal an Tighearna ar fear-tea-
gaisg agus ar fear-comhairle, agus tha
ar n-earbsa uile ann am beannachd
Dhe a thig mar fhreagairt do ar n-
urnuighean.
B'e na nithean a bha 's an amharc aig
Se6ras Miiller an uair a chuir e air chois
an eaglais no an comunn ur so, sgoilean
seachduin is Sabaid a chur air chois anns
am biodh e61as na Firinn air a thoirt seachad
do'n chloinn le luchd-teagaisg a bha fo
chumhachd na Firinn iad fhein ; am Biobull
a chraobh-sgaoileadh am fad is am farsuing-
II.
III.
IV.
V.
VI.
VII.
38
eachd ; agus comhnadh a thoirt do dhaoine
a bha saothrachadh ann an seirbhis an Tigh-
earna, ge b'e aite an robh iad ag oibreach-
adh, ma bha iad a' saothrachadh gun phaigh-
eadh agus a' sealltuinn ris an Tighearna a
mhain air son am beoshlaint. Ann am beagan
nine ghabh e os laimh ciiram a ghabhail do
dhilleachdain a bha air am fagail gun athair
gun mhathair.
Dh' fhas an eaglais so lion beag is beag ;
ann an da bhliadhna bha mu dha cheud gu
leth creidmheach a' seasamh air na puingean
so maille ris, ag oidhirpeachadh nithean
mora ann an seirbhis an Tighearna gun a
bhi ag iarraidh airgid ann an doigh air bith
ach a mhain ann an urnuigh ri Dia. Bha
Se6ras Miiller cho eudmlior a thaobh na
puinge so, 's nach innseadh e do bhraithrean
usaideach gu robh sporan na h-eaglais falamh,
eadhon an uair a bhiodh e falamh, air eagal
gu'n saoileadh iad gu robh e ag iarraidh air-
gid, no gu'n gabhadh iad doigh air fliaotainn
nach robh e fhein a' ceadachadh.
Gus naigheachd fhada a dheanamh goirid
thog an duine so coig tighean-fasgaidh air
son dhilleachdan, a chosd £115,000, agus a
dh' fheumadh £26,000 de thighinn-a-stigh a
h-uile bliadhna 'g an cumail suas. Re a
bheatha fhuair e muillean gu leth
(£1,500,000); chuir e £250,000 ann an obair
an t-soisgeil anns na duthchannan thall agus
ann an craobh-sgaoileadh a' Bhiobuill, agus
thog isbheathaich is dh' oileanaich e se fichead
's a tri mile dilleachdan (123,000). Agus fad
na h-uine a bha e ris an obair mhor agus
bheannaichte sin, cha do labhair e aon fhacal,
is cha do sgriobh e aon litir, a' baigearachd
airgid. An uair a bhiodh airgiod a dhith
air chuireadh e fheum an lathair an Tigh-
earna ann an urnuigh, cinnteach gu'm
freagradh Dia e, agus bha e daonnan a'
faotainn a reir a chreidimh.
Theagamh gu'n abair cuid de na leiighas
an duilleag so nach 'eil ann an so uile ach
sgeul air nach 'eil dreach na firinn, oir cha
'n 'eil earbsa air bith aca ann an urnuigh
mar mheadhon air son airgiod a thruiseadh.
Cha bhiodh moran earbsa agam-sa ann mi
fhein na'n robh an t-airgiod a bhatar ag
iarraidh ann an urnuigh ri bhi air a chosg
air nithean faoin no suarrach, air nithean
nach deanadh ach toil is tograidhean na feola
a riarachadh ; ach is rud eile e an uair a
tha an t-airgiod ri bhi air a choisrigeadh uile
gu leir do aobhar an Tighearna fein agus air
son gloir ainme, gun uiread agus aon iarrtus
beag a bhi ann an cridhe an duine a tha ag
urnuigh nach 'eil a reir toile Dhe. Ach ged
a tha mise creidsinn a h-uile facal de na tha
Se6ras Miiller ag innseadh mu'n doigh anns
an robh Dia a' freagairt urnuighean an uair
a bhiodh feum aig tighean-nan-dilleachdan
air airgiod, tha mi a' creidsinn cuideachd
gu'm biodh e dana do dhaoine eile eiseimpleir
a leantuinn, a chionn nach 'eil ach duine anns
a mhile a tha air fhalmliachadh cho buileach
dheth fhein 's a bha an duine diadhaidh ud.
Cha robh gaol aig Seoras Miiller air airgiod
air a shon fein ; bha e 'na ni suarrach 'n a
shuilean ach a mhain air son an t-soisgeil agus
nan dilleachdan. An uair a shiubhail e cha
robh de shaoibhreas an t-saoghail so aige ach
tri fichead not, ach ged a bha e bochd 'n a
chrannchur shaoghalta bha e beartach a
thaobh creidimh, is graidh, is iochd; 'na
dhuine a bha cur seachad a' chuid mhor d'a
iiine air a ghluinean ann an athchuinge
dhiirachdach ri Dia.
Ach ciod a shaoileadh Seoras Miiller, no
ciod a shaoileadh an t-abstol Pol, na'n tach-
radh dhaibh dol a steach an diugh gu aon
de na feilltean leis am bithear a' truiseadh
airgid air son an t-soisgeil, agus na'n
iarradh caileag liomhach phroiseil nach cuala
riamh iomradh air a' ghairm eifeachdaich
orra tasdan a phaigheadh air son cudthrom
a' choilich a bha 'n a laimh a thomhas?
ANNS A CHATHAIR.
Is e an aon ni a bheireadh do Wembley mi,
sealladh fhaotainn air Diplodocus. Ciod is
fhiach Exhibition gun Diplodocus? Tha
fhios gur h-aithne dhudt, a leughadair, am
beathach ris an abair na sgoilearan mora,
an Diplodocus. Mur h-aithne, na, gabh ort
e. Tha clann an diugh anns a' Ghaidhealt-
achd a tha fada na's eolaiche air an Diplodo-
cus agus air Tyrannosaurus na tha iad air
Mac Cailein Mor no air Mac Shimi. Innsidh
iad dhuit am fad agus an leud agus an cudth-
rom a bha anns na beathaichean a bha beo
na miltean bliadhna roimh linn Noah, ged
nach aithne dhaibh aon as an fhichead de na
luibhean a tha fas air na machraichean. Tha
balaich ann an Uidhist agus ann an Tiriodh
a litricheadh gu ceart ainm an Giganto-
saurais ann am Beurla, ged nach litricheadh
iad ainm a' bhuadhghallain bhuidhe ann an
Gaidhlig. Sin agad sin.
Ach cha 'n ann air ghaol coire fhaotainn
do'n oileanachadh a thatar a' toirt do'n
chloinn an diugh a thug mise tarruing air
an Diplodocus an drasd, ach a chionn gu'n
robh mi a' leughadh uime ann an toiseach
na h-oidhche, agus gu'n tainig an smuain
'n am inntinn gu'm biodh e furasda dhomh
searmon a dheanamh uime na'n toilichinn.
B'e an ceann-teagaisg a ghabhainn. Cha'?i
ann do na daoine luatha a tha an reis no do
no daoine treuna an cath.
B' abhaist do Luther a bhi ag radh gu'm
39
b'e an gealbhonn fear-teagaisg a b' fhearr
a bha riamh aige; gu'n do theagaisg e dha
barrachd mu ghradh Dhe na rinn na diadh-
airean uile. Bhiodh Solamh a' tarruing
shamhlaidhean 'n a shearmoin bho chraobhan
agus bho ainmhidhean, a' labhairt mu chreu-
taix-ean snaigeach agus mu chreutaii'ean air
iteig. Nach fhaod mise agus thusa, mata,
gliocas fhoghlum o'n Diplodocus?
Bha an Lebhiatan uamhasach so corr agus
ceithir fichead troigh am fad, agus bha e cho
mor tiugh 'na choluinn 's gur gann a ghiul-
aineadh a chasan a cholunn, ged a bha
ceithir casan goirid air agus- gach
te dhiubh cho garbh ri baraile.
B'ann le earball a bhiodh e 'g a
dhion fhein, agus an uair a dh' innseas mi
dhuit gu robh da fhichead troigh anns an
earball aige agus tunnachan de chudthrom,
agus gu'n ciiireadh e mu'n cuairt e a cheart
cho luath 's a chuireadh Domhnull Dinnie
an t-6rd mu'n cuairt a chinn an uair a
bhiodh e a' dol 'g a thilgeil, tuigidh tu ciod
an sgailc a bheireadh an Diplodocus do chreu-
tair air bith eile a chuireadh dragh air. Ach
a dh' aindeoin a neirt dh' fhairtlich air, cleas
a' Cheasair, aite fhein a ghleidheadh anns a'
ghrein ; chaidh an creutair mor uamhasach so
as an t-sealladh gu buileach, agus tha mac an
duine an diugh a' sealbhachadh na h-oigh-
reachd a bha aige. Ciod an t-aobhar air sin ?
Tha, nach robh anns an Diplodocus ach'rud
beag faoin de eanchainn, agus ann an stri an
t-saoghail so agus ann an reis na beatha.
gheibh eanchainn is ealain is seoltachd a'
bhuaidh daonnan air neart cuirp. Is fhearr
do chreutair unnsa a bharrachd a bhi 'n a
eanchainn na troigh a bharrachd a bhi 'n a
earball. Cha'n ann do na daoine luatha a
tha an reis, no do na daoine treuna an cath ;
ann an eolas a mhain tha cumhachd.
Ann an i6g-mhaduinn an t-saoghail cha
robh ann am mac an duine ach creutair lag
ann an coimeas ris na creutairean eile a bha
anns na coilltean agus air na machraichean.
Agus b' ion de eagal a bhi air, oir is e lagh na
coille " a bheist as motha ag itheadh na
beiste as lugha." Ach ged nach robh
armachd aige 'ga dhion fein ach a mhain a
lamhan laga, armachd nach hiodh gu moran
feuma dha an uair a thachradh leomhann no
tiogar air, gidheadh bha eanchainn aige nach
robh aca-san, agus is ann le cumhachd a
reusain a fhuair e ughdarras thairis air na
h-ainmhidhean. Le cumhachd a reusain
dhealbh e innealan leis an cuireadh e
as do chreutairean a bha bagairt air.
Sin rud nach do rinn creutair eile riamh
ach e fhein. Na'm b' urrainn do chreutair-
ean eile dol ann an co-bheinn agus an com-
hairle a chur ra cheile, agus cogadh a
dheanamh an aghaidh mhic an duine le
tuigse, cha b' urrainn da aite fhein a ghleidh-
eadh air an talamh idir. Na'n robh na
speachan cho glic 's a tha iad cho guineach
bha uiread dhiubh againn ann am Blar am
bliadhna 's nach bioclh aon duine anns an
sgireachd a lathair an diugh na'n doghlaoidh
na speachan cogadh an aghaidh chlann-
daoine.
Is e mac an duine an aon chreutair aig a
bheil cuimhne, co dhiii cuimhne as fhiach
cuimhne a radh rithe, cuimhne a ni feum de
fhiosrachadh a' chinnidh uile. Ged is seolta
na creutairean an seangan agus an seillein
tha na tighean agus na doighean
aca, agus na soithichean anns a
bheil iad a' gleidheadh na meala, mar a bha
iad muillein bliadhna roimh so. Cha 'n
'eil iad a' tighinn aon cheum air an aghaidh.
Ach cha 'n e sin do mhac an duine; tha esan
a' dealbh nithean ura gun sgur, agus tha
gach gineal a dh' fhalbhas a' fagail eolais
no fiosrachadh iir air chor-eigin aig a' ghineil
a thig 'n a deidh.
Cha bhiodh so comasach do mhac an duine
a dheanamh mur b'e gur h-iirrainn da
hruidhinn. Ciod air bith an doigh anns an
d' fhuair e tiodhlac na cainnte, is e cainnt
an garadh-criche eadar mac an duine agus
na h-ainmhidhean. Do bhrigh gu bheil
cainnt aca theid aig cloinn-daoine air dol ann
an co-bheinn mu chuisean am beatha, agus
theid aca mar an-ceudna air an eolas agus
am fiosrachadh a chomhphairteachadh ri
cach-a-cheile.
Os cionn an doruis anns an t-seomar anns
a' bheil ealain na feallsanachd air a teagasg
ann an Oilthigh Dhuneidinn tha na briathran
so sgriobhta,
Air an talamh cha 'n 'eil mor ach an duine :
Anns an duine cha 'n 'eil m.or ach an inntinn.
Is ann le cumhachd na h-inntinn a chios-
naich mac an duine creutairean a bha fichead
uair na's laidire na e fhein, agus is ann le
cumhachd na h-inntinn a rinn e seirbhisieh
is luchd-frithealaidh de'n ghaoith agus de'n
dealanach. A thaobh meudachd is near't cha
robh ann am mac an duine ri taobh an
Diplodocuis ach mar gu'm biodh paisde ri
taobh famhair, ach bha solus na h-inntinn
anns a' phaisde, is mar sin bhuadhaich e anns
a' chath agus ann an reis na beatha. Ged a
tha miltean de chreutairean na talmhainn a'
basachadh a' h-uile bliadhna leis an fhuachd,
agus sin a' dol air aghaidh bho chionn na
muilleinean bliadhna, cha do rinn creutair
eile riamh teine ach a mhain mac an duine.
Tha cait agus coin agus iomadh creutair eile
eolach gu leoir air teine ; is toigh leo am
40
blaths a gheibh iad bhuaithe, ach air a shon
sin cha d' fhadaidh gin dhiubh teine riamh,
agus cha mho a ghabh iad curam gus an teine
a bha cheana air fhadadh a chumail beo. A
dh' aindeoin na their na daoine a bhios ag
radh nach 'eil anns an duine ach slol an
ainmhidh, tha doimhne neo-chriochnach
eadar mac an duine agus na h-ainmhidhean.
Ged a bheireadh am moncaidh a leth shuil
air son cnotha, agus an asail a leth chluas
air son currain, c6 am moncaidh no an asail,
le ro-chiiram a ghabhail, a chuir craobh no
curran los an acras a shasuchadh ; no c6 an
t-ainmhidh a dhealbh inneal no acfhuinn los
feum a dheanamh de chumhachdan naduir,
no los e fhein a dhion bho bheistean a bu
mhotha agus a bu laidire? Tha fada bar-
rachd astair eadar an duine agus an t-
ainmhidh na tha eadar an duine agus Dia.
Mar a thubhairt Pascal, Cha 'n 'eil mac an
duine ach mar a' chuilc, a' chuilc as breoite
anns a' chruthachadh, ach is cuilc e anns a
bheil mothachadh. Ni rud as lugha na neart
an domhain a mharbhadh ; marbhaidh aon
bhoinne uisge e, no aon anail de'n cheo a
dh' eireas as an talamh. Ach ged a thuiteadh
na beanntan air agus ged a phronnadh iad e,
bhiodh barr aige air na beanntan, oir bhiodh
fhios aige gu'n robh e 'g a phronnadh ach
cha bhiodh fhios aca-san air. Th'a uaisle
agus inbhe mhic an duine a co-sheasamh 'n a
inntinn.
*******
Sgriobh mi na tha air an duilleig so an
raoir, ach b' fheudar dhomh dol a luighe
m'an do chriochnaich mi mo sheanchas, oir
bha an uair anmoch. Ach ma chaidh mi
do'n leabaibh cha deachaidh mi gu fois, agus
bhiodh e na bu lugha saruchaidh air mo
bhodhig na'n a' fhan mi aig an teine, oir
fad na h-oidhche bha mi a' bruadar air an
Diplodocus, agus air mo ruagadh leis a'
bheist, gus mu dheireadh nach robh de luth
annam na theicheadh bhuaith ged nach robh
fodham ach am bas fhein. Is iomadh seorsa
trom-lighe air a bheil eolas agam a nis, ach
b' fhearr leam a bhi tuiteam leis na stallachan
a b' eagallaiche, no bhi air mo ruagadh fad
na h-oidhche le tairbh Bhasain, seach a bhi
faicinn earball na h-uilbheist ud, earball an
Diplodocuis.
FACAL NEONACH.
An deidh dha Betel fhagail chum lacob air
gus an do rainig e tir a dhaoine anns an
aird an Ear. Agus an sin aig an tobar,
agus i a' toirt dibhe do threud a
h-athair, thachair Rachel nighean brath-
ar a mhathar air, agus phog lacoh
Rachdl, agus thog e suas a ghuth, agus
ghuil e. Bha e nadurra gu leoir dha a bhana.
charaid a phogadh, ged nach fhaca e i riamh
roimhe, ach c'ar son air an t-saoghal a chaidh
e a chaoineadh ? Shaoileadh tu gur e sin an
rud mu dheireadh a bheireadh pogadh na
caileig air a dheanamh, agus nach robh e
sioghalta dha deoir a shileadh an deidh na
poige, an lathair Rachel co-dhiu.
Their cuid gur e moit a thug air a
dheanamh, agus gu robh a dheoir co-
ionnan ri gaire is lachanaich, ach tha
an t-ard sgoilear I. G. Eraser ag radh
nach 'eil sin ceart, agus nach robh anns
a' chaoineadh ach fasan a tha aig moran
chinneach an uair a bhios iad a' cur failte air
a cheile. Am measg threiibhan eile cha
bhiodh e air a chunntas siobhalta do dhuine
gun dol a chaoineadh 'na leithid sud de
shuidheachadh. Tha na Maoris ann an New
Zealand 'ga chunntas mar cheud lagh nam
modhannan gu'n rachadh duine a chaoineadh
an uair a tha e a' failteachadh no a' fagail
beannachd aig a charaid, ach cha 'n 'eil an
caoineadh sin a' fasgadh no a' goirteachadh
an cridhe ann an doigh air bith. Tha e ag
innseadh naigheachd mu mhnathan a bha
air coinneachadh r'a cheile, agus a bha a'
gul mar gu'm biodh am bas air creach a
thoirt orra, ach ann teas-meadhoin a'
chaoinidh, stad dithis dhiubh agus ghlaoidh
iad, Cha 'n 'eil sinn ullamh d' ar caoineadh
fhathast, ach theid sinn agus ni sinn am
biadh deas, agus an sin criochnaichidh sinn
ar gul. Thuirt e riutha nach robh annta ach
na cealgairean, agus gu'n robh fhios aige
nach robh dad aca mu choinneamh na feadh-
nach a bha iad a' caoineadh, ach cha do rinn
iad ach gaire. Tha a' cheart chleachdadh so
aig na h-Innseanaich ; chunntadh iad gu'n
robh tair air a dheanamh orra mur deantadh
am failteachadh le caoineadh.
Ged a b' fheudar do lacob seirbhis a
dheanamh air son nigheanan Labain mu'n
d' fhuair e iad, cha robh aobhar gearain aige,
oir bha an cleachdadh sin a' dol ann an
aitean eile cho mhaith ri Haran. A reir
mar a tha I. S. Eraser ag innseadh, am measg
threubhan a tha ann am meadhon nan Inns-
ean deas, tha athair na h-inghinn daonnan a'
faotainn siiim shonruichte bho 'n fhear a tha
dol 'ga posadh, agus mur h-urrainn e an t-
suim sin a phaigheadh le airgiod ullamh,
feumaidh e seirbhis a dheanamh fad nine
shonruichte air a son. An uair a chuireas e
a steach an uine sin paighidh a h-athair
cosdus a' phosaidh agus leigidh e leis a
charaid dol taobh air bith a thoilicheas iad.
Air. n.
1925.
SEARMON COMANACHAIDH.
Cluinnidh mi ciod a their Dia an Tigh-
earna : bir lahhraidh e sith r'a shluagh, agus
r'a naomhaihh ; ach na pilleadh iad. a chum
amaideachd. Salm LXXXV. 8.
Tha Dia a' labhairt ruinn a ghnath agus
a' labhairt ruinn an iomadh cloigh, ach tha
e a' labhairt ruinn le guthan soluimte an
fliugh, maduinn a' chomanachaidh. Tha la
a' chomanachaidh 'na la mor agus beann-
aichte am measg uile Shabaidean na bliadh-
ria, agus mar sin thigeadh e dhuinn
gaii^m air ar n-anam agus air gach ni a ta
an taobh-a-stigh dhinn an Tighearna a
mholadh ; an Tighearna Dia a tha iochdmhor
agus grasmhor, fad-fhulangach agus pailt
ann an caoimhneas; an Tighearna Dia a tha
labhairt sith ris an t-saoghal ann an crann-
ceusaidh a mhic. Thigeadh e dhuinn mar an
ceudna teachd 'na lathair-san le h-urram
agus eagal diadhaidh, oir tha an Tighearna
naomh, naomh, naomh ; tha an talamh uile
Ian d'a. ghloir. Na'n comharraicheadh esan
aingidheachd c6 a sheasadh 'na lathair 1 Ach
agad-sa, a Thighearna, tha maitheanas agus
mor-shaorsa.
Gu'n tugadh an Tighearna dhuinn uile
cluasan a chluinneas agus cridheachan a
thuigeas, a chum 's gu'n toir sinn fainear liod
a tha e ag radh ruinn anns an t-sacramaid
naomh so ! Air uairean bidh daoine a'
cluinntinn facal an Tighearna mar nach robh
iad 'ga chluinntinn, agus a' laimhseachadh
nithean naomha mar nach robh na nithean sin
naomh idir ; ach cha 'n e sin an doigh anns
am bu choir dhuinn tighinn gu bord a'
chomanachaidh, ach leis an urnuigh so 'n ar
cridheachan, cluinnidh mi ciod a their Dia
an Tighearna.
Tha sinn cho eolach air Facal an Tigh-
earna 's nach 'eil e dhuinn ach mar fhuaim
na gaoithe, ach ciod a tha ann am Facal an
Tighearna ach fios a tha ar n-Athair neamh-
aidh a' cur a dh' ionnsuidh gach aoin
againn, ag innseadh dhuinn gu bheil sinn a'
goirteachadh a ghaoil le ar ^iulan neo-dhleas-
danach ! Tha sinn cho eolach air na sacra-
maidean ,'s nach duisg iad ionglmadh no
ionndrainn 'n ar cridheachan mar a bu choir
a bhi air a dhiisgadh annta gach uair a chi
sinn an t-anart geal sin air na suidheachain
agus air a' bhord. " Le eisdeachd cluinnidh
sibh,_agus cha tuig sibh ; agus le h-amharc
chi sibh, ach cha 'n aithnich sibh." larra-
maid air Dia an diugh an Spiorad Naomh a
thoirt duinn a chum agus gu'n ath-bheoth-
aich e 'n ar cridheachan faireachduinn air
na nithean priseil a thug e dhuinn ann an
soisge'ul a mhic, maitheanas ar peacaidhean,
sith ris fein, agus dochas na beatha mair-
eannaich. Gun solus an Spioraid Naoimh
cha leir dhuinne na sochairean a tha sruth-
adh o bhas Chriosd a tha sinn an diugh a'
cuimhneachadh, oir is e an Spiorad Naomh
a mhain as urrainn ar suilean fhos-
gladh agus dearbh-shoilleireachd a thoirt
duinn mu eifeachd na fala a chaidh a
dhortadh air Calbhari.
A Spioraid Naoimh r'ar n-iirnuigh eiscl,
'S an tigh so O clean t^mh ;
Tuirling le d' fheartan kvd gu leir,
O Spioraid Dhe, gun dail.
Labhraidh an Tighearna sith r'a shluagh.
Tha feum aig uile shluagh an t-saoghail air
sith a bhi aca ri Dia; sith a bhi aca 'n an
coguis agus 'n an cridhe. Oir ciod an t-
olc is motha am beatha a' chinnidh-daonna?
Nach e so e, an oogadh a tha dol air aghaidh
gun sgur eadar toil na feola agus toil Dhe;
am mi-shuaimhneas a tha ann an cridhe mhic
an duine an uair a tha fhios aigq nach 'eil
e a' coimhlionadh crio h araidh a bheatha,
agus nach 'eil e a' toirt umhlachd no gradh
do'n Dia a bu choir da a ghlorachadh le uile
chridhe agus inntinn agus anam. Tha coguis-
nadurra an duine ag innseadh dha nach h-
urrainn Dia sealltuinn air aingidheachd agus
easumhlachd a chloinne ach le gruaim ; ach
tha ^ crann-ceusaidh Chriosd ag innseadh
dhuinn rud nach h-urrainn a' choguis
nadurra innseadh ; tha e ag innseadh nach
'eil ann an gruaim an Tighearna ach an
t^aobh eile d'a ghradh. Ann an laithean
Shephaniah bha daoine ann an Israel a bha
ag radh, " Cha dean an Tighearna maith,
cha mho ni e olc," mar gu'n abradh iad, cha
dean e dad air son dhaoine air thalamh. Ach
cha'n e sin an guth a tha sinne a' cluinntinn
an diugh anns an t-sacramaid so, nach do
rinn Dia dad air ar son; no gu'n d' fhac e
sinn gun chuideachadh an uair a bha feum
againn air cuideachadh. Tha am fion agus
an t-aran 'n an samhlaidhean air full ao-us
feoil an t-Slanuigheir, agus tha an fhuil sin
fhein 'n a comharradh siorruidh air spairn
na Diadhachd as leth a' chinnidh-daonna.
Eisdibh rig a' ghuth so a chuala Pol a' labh-
airt r'a anam fein bho chrann-ceusaidh
Chriosd, " B'e deagh-thoil an Athar gu'm
biodh na h-uile air an deanamh reidh ris
fein trid-san, air dha sith a dheanamh tre
42
fhuil a chroinn-cheusaidh-san . . . agus
sibhse a bha uair-eigin 'n 'ur ooimhich, agus
'n 'ur naimhdibh ann bhur n-inntinn a
thaobh dhroch oibre, a nis rinn e reidh ris
fein ann an corp fheola fein troimh 'n bhas,
a chum sibhse a chur naomh, agus neo-loch-
dach, agus neo-choireach 'n a lathair-san. "
The cuimhne agaibh ciod a thuirt Eliphas
an Temanach ri lob, " Gabh-sa a nis eolas
air Dia, agus bi an sith ; mar sin thig maith
a'd' ionnsuidh. " Thig maith air chor-eigin
gu daoine an uair a chuireas iad eolas air
bith air Dia, ach cha 'n fhaigh iad am maith
as fhearr ann an Dia mur cuir iad eolas air
ann an losa Criosd. Tha gu leoir de dhaoine a'
creidsinn ann an Dia nach 'eil a' creidsinn
ann an Criosd, agus nach do lub an glun
riamh aig bonn a' cbrionn-cheusaidh. Ach ciod
an Dia anns a bheil iad a' creidsinn? Dia a
tha folaichte ann an neul agus ann an dorch-
adas tiugh. Cha bhi eolas againn air Dia
as fhiach eolas a radh ris gus am faic sinn e
ann an losa Criosd a mhac, agus gus am faic
sinn e gu sonruichte air Calbhari ; ach a
cheart cho luath 's a thogas tu suas do shuil-
ean ri crann Chalbhari nach e so an smuain
a leumas 'n ad inntinn, Feuch Uan Dhe a
tha toirt air falbh peacaidh an t-soaghail !
Sin an guth a tha tighinn thugainne an
diugh bho Fhacal Dhe, bho chrann-ceusaidh
Chriosd, agus bho'n bhord aig a bheil sinn 'n
ar suidhe, gu'n do lotadh e air son ar pea-
caidh-ne, gu'n do bhruthadh e air son ar n-
aingidheachd, gu'n do leagadh air-san
smachdachadh ar sith, agus le a chreuchdan-
san gu'n do shlanuicheadh sinne.
Tha feum againn uile air sith, oir tha a
thrioblaid fhein, agus a chrois fhein, agus
uallach fhein, agus a naire fhein, aig gach
aon againn ; tha an-fhois agvis ionndrainn
'n ar cridheachan nach gabh sasuchadh le
rud air bith anns an t-soaghal so. Ach an t-
sith a tha sinne ag iarraidh, cha 'n 'eil i fada
bhuainn, oir tha i aig Criosd r'a toirt seachad,
agus tha i aige-san cho pailt 's ged a dh'
oladh an saoghal uile as an tobar sin bhiodh
e fhathast Ian. " Mo shith tha mi a' toirt
duibh." Gabhaibh esan, a luchd-comanach-
aidh, aig fhacal agus bheir e dhuibh ^an rud
a tha sibh ag iarraidh; gheibh sibhVfpis do
bhur n-anamaibh. Ciod eile a tha. am facal
creideamh a' ciallachadh ach Dia a ghabhail
aig fhacal? Agus ciod eile a tha an/sl-ann-
ceusaidh a' ciallachadh ach gu'm faodar Dia
a ghabhail aig fhacal ; gur Dia e a nochd a
ghradh agus a throcair le a ghniomharan agus
le fhulangas.
" Na'd|iJ^iJ mhise Dia," arsa Luther,
" agus n^:^do rinn an saoghal orm mar a
rinn e all" Dia bhualainn mo chas air agus
bhreabainn e gus an deanainn criomain
dheth." Theagamh gu'n deanadh Luther
sin, agus theagamh gu'n deanamaid sinne e
cuideachd, ach cha duine Dia gu'n cailleadh
e fhaighidinn no gu'm failnicheadh a
throcair. " Co an Dia ann a ta cosmhuil
riut-sa, a mhaitheas aingidheachd agus a
ghabhas seachad air easaontas iarmaid t-
oighreachd ; cha ghleidh thu do chorruich gu
siorruidh do bhrigh gur toigh leat trocair ?"
Sin an Dia ris a bheil gnothuch againn, Dia
a tha neo-chaochlaideach 'n a fhaighidinn
agus 'na mhaitheas agus 'na throcair. Ged
a dh' atharraicheas sinne cha 'n atharraich
esan, air chor agus gu'm faod sinn a bhi cho
cinnteach as a ghradh an uair a tha e 'gar
smachdachadh 's a bhitheas sinn an uair a
thuiteas ar crannchur ann an ionadaibh
aoibhneach. Co dhiu a tha e 'gar treorachadh
ann an cluainibh glasa, no tha sinn a' gluasad
troimh ghlinn sgaile a' bhais cha ruig smn a
leas ar sith a chall, no eagal a bhi oirnn, oir
is e an Dia a tha buntainn ruinn a' cheart
Dia a tha sinn a' faicinn air Calbhari, Dia
a dh' fhuiling air ar son. Co, mata, a chuir-
eadh teagamh ann ; teagamh nach e sith a
tha e a' labhairt ruinn an diugh?
" Dealaichidh na sleibhtean ri 'm bunait,
agus atharraichear na beanntan as an aite,
ach cha dealaich mo chaoimhneas riut sa agus
cha 'n atharraichear coimhcheangal mo shith,
deir an Tighearna."
Tha fulangas an t-Slanuighir a' foillseachadh
fior nadur na Diadhachd. Ged nach do rinn
esan eucoir riamh, agus nach robh cealg 'n a
bheul, gidheadh dh' fhuiling e maille ris na
h-eucoraich, agus ghiiilain e am peacaidhean
'n a chorp fein air a' chrann. " Tha Dia a'
dearbhadh a ghraidh dhuinne do bhrigh, an
uair a bha sinn fathast, 'n ar peacaich, gu'n
do bhasaich Criosd air ar son." Tha lotan
an t-Slanuigheir a' labhairt sithe ris an t-
saoghal a chionn gu bheil iad a' toirt dearbh-
achd do'n t-saoghal gu bheil co-fhaireachduin
aig Dia r'a chloinn, agus cumhachd aige
air nithean a chur ceart a chuir iadsan cearr.
Labhraidh e sith r'a shluagh. Ach an Dia a
tha sinn a' faicinn air Calbhari is Dia naomh
e. Cuimhnichibh sin, a luchd-comanachaidh,
air eagal gu'm pill sibh a ris gu amaideachd.
Cho fad 's a bhios daoine anns an fheoil bidh
toil na feola ag oibreachadh an aghaidh lagh
agus toil an spioraid, ach air a shon sin, ma
tha daoine air taobh Chriosd ann an da-
rireadh, feumaidh iad comhcheangal ur a
dheanamh r'an coguis a h-uile maduinn, nach
pill iad gu amaideachd. Agus ciod a tha ann
an amaideachd ach ainm boidheach air a'
pheacadh, oo dhiii ainm as boidhche na 'm
peacadh fhein? Sin an namhaid air am feum
43
sinn a bhi 'n ar faicill gun sgur, am peacadh
a tha gu furasda ag iadhadh umainn anns an
t-saoghal, agus gu sonruichte am peacadh a
tha 'n ar cridheachan fhein. " Bithibh-se
glan a ta giulan shoithichean an Tighearna.'"
Tha sinn an diugh a' seasamh ann an ionad
naomh an Tighearna, agus tha e air iarraidh
orra-san a sheasas 'na lathair-san an lamhan
a bhi neo-chiontach agus an cridheachan a
bhi glan. " Rannsaich mi a Dhe, agus
aithnich mo chridhe : dearbh mi agus tuig mo
smuaintean, agus amhairc am bheil slighe olc
air bith annam, agus treoraich mi anns an t-
slighe shiorruidh."
Ach gad tha e maith do shluagh an Tigh-
earna an cridheachan a' rannsachadh air la
oomanachaidh agus sealltuinn a steach annta
fheinn, tha e fada na's fhearr dhaibh =;eall-
tuinn suas ri Dia, agus ri crann-ceusaidh a
Mhic leis a bheil e an diugh a' labhairt ruinn
air mhodh soluimte, ag radh, " Seall-
aibh rium-sa, agus bithibh air bhur tearnadh,
oir is mise Dia."
Bithibh samhach, agus feithibh le foighid
mhaith ri Dia, ag urnuigh ris 'n ur cridh-
eachan, air eagal gu'n tachair dhuibh mar
a thachair do lacob, "Gu cinnteach bha
an Tighearn anns an aite so agus cha robh
fios agam air." Air uairean tha Criosd a'
seasamh aig dorsan dhaoine agus a' bualadh,
ach tha an cluasan air am bodhradh le
straighlich an t-saoghail air chor agus nach
cluinn iad a' ghuth ciiiin, agus an sin feu-
maidh e falbh agus am fagail. Nach bu
bhochd an gnothuch e na'n tigeamaid sinne
an diugh gu bord an Tighearna, agus na'n
eireamaid bhuaith a ris, gun aon fhacal a
chluinntinn o Dhia, gun faireachduin idir a
bhi againn air a lathaireachd, no gun a
leithid de ni agus oran-molaidh a bhi 'n ar
cridheachan ! Bithibh samhach, agus
cluinnibh ciod a their Dia an Tighearna ;
ciod a tha e ag radh ruibh 'n ar
ooguis, ach gu sonruichte ciod a tha e ag radh
ruibh leis na samhlaidhean naomha so air a'
bhord. Leosan tha e ag radh, "Is e so mo
chorp-sa a ta air a bhriseadh air bhur son-sa :
is e an cupan so an coimhcheangal nuadh ann
am fhuil-sa." Feuch ciod a ghne ghraidh a
thug ar n-Athair dhuinne ! Nach ann againn
a tha an Dia, agus nach ann againn a tha an
Slanuighear ! Dia agus Slanuighear 'n an
aon, oir bha Dia ann an Criosd, a' deanamh
an t-saoghail reidh ris fein. Sin facal na
sithe a tha Dia a' labhairt ruinne an diugh ;
facal a tha air a sheulachadh leis an t-sacra-
maid naomh so leis a bheil sinn a' cuimh-
neachadh as ur bas an Tighearna, a bha
marbh ach a dh' eirich a ris ann an cumh-
achd a dhiadhachd, agus a ta nis beo, agus a
bhios beo gu siorruidh mar Fhear-tagraidh an
lathair Dhe as leth a shluaigh.
ANNS A CHATHAIR.
Theagamh gu'm faca tu, a leughadair,
anns na paipearan-naigheachd gu'n d'
fhuair an t-Urramach Niall MacPharlain,
B.D., ministear Chille-Sgumain, litrichean
eile r'a ainm am bliadhna, rud a i-hug
air Seonaid Eachainn sgriobhadh thugam-sa
a dh' fharraid ciod a bha na litrichean a'
ciallachadh. Dh' innis mise do Sheonaid gu'n
d' fhuair e na litrichean ud bho Oil-lhit';h
Chillribhinn a chionn gu'n do sgriobh e
paipear mor ionnsaichte (bha tri cheud gu
leth duilleag ann) anns an do dhearbh e gu
soilleir gu robh Kuenen agus Reuchlin agUiS
Gesenius agus Wellhausen uile gu leir cearr
anns na beachdan a bha aca a thaobh a' bhidh
bhlasda a thug lacob d'a athair Isaac. Bha
na sgoilearan mora sin a' cumail a mach gur
e feoil-buic air a stodhadh, agus crathadh de,
mhin Innseanaich agus de lus na smalaig oirre,
a thug lacob d'a athair ; ach anns a' phaipear
ud dhearbh Niall MacPharlain, B.D. , cho
soilleir ri creag Ealasaid nach e feoil-buic a
bha ann idir, agus nach ann air a stodhadh a
bha i, ach gu'n do rinn lacob sabhsair de
fheoil beathaich d'an ainm An liiigaire, air
a gearradh 'n a criomain bheaga agus air a
crathadh le min sheagaill is uinnean. Sin
agad, a leughadair, an rud ris an abrar an
ard-sgoilearachd, agus bha Oil-thigh Chill-
ribhinn cho uasal a Niall MacPharlain, B.D.,
a chionn gu'n do chuir e dubhan ann an sron
Gheseniuis 's gu'n tug iad dha Q.E.D. Rud
gle neonach, thug iacl na ceart litrichean aig
a' cheart am do fhear eile a dhearbh cho
soilleir ris an Dubh-Hiortaich nach robh a
leithid de dhaoine agus Isaac 's Jacob riamh
ann. Sin agad an ard ard-sgoilearachd. Ach
bidh a' chlach-mhullaich air a cur air an
ard-sgoilearachd as airde an uair a bhios am
paipear a tha agam-sa air na stocan deas,
paipear anns am bi e air a dhearbhadh cho
soilleir ris an Sgeir-Mhoir gur h-ann air
stamagan dhaoine nach robh riamh as fhearr
a fhreagras feoil an liugaire. Bheir sin air
Seumas Moffat a chrios a theannaehadh.
Ach gus am bi am paipear sin deas tha rud
no dha eile a bu mhaith leam a chiir cearh
agus gu sonruichte so, nach e an Roimh, n<^
am Papa, no Nero, no an Ceasar Gearmail-
teach, an t-Ana-Criosd mu'n do labhair na
h-abstoil, ach am motor-car. Mac an sgrio^,
ars' an t-abstol Pol ; c6 an sgriosadair eile a
44
tha coltach ris a' mhotor-car an diugh, oir
bha corr agus coig mile air am marbhadh
leis aims an duthaich so an uiridhl A tha a'
cur an aghaidh agus ' ga drdachadh fein os
cionn gach ni ris an ahrar Dia, no da'n
deanar aoradh; nach 'eil e cho soilleir ris a'
ghr6in fhein gur e am motor-car a bha 's an
amharc aig Pol an uair a labhair e mar so,
oir CO an neach no an ni a tha tarruing
dhaoine air falbh bho 'n eaglais agus bho
aoradh mar tha esan a' deanamh? Tha
cuimhne agam an uair a bhiodh daoine a bha
fada bho 'n eaglais ag radh gu'n rachadh iad
do'n eaglais na bu trice na'n robh car aca ;
fhuair iad car, ach a nis cha 'n fhaicear iad
anns an eaglais idir. Uair-eigin bha urram
aca do'n t-Sabaid, ach an diugh is e an t-
Sabaid an la as mi-naoimhe a tha iad a' cur
seachad anns an t-seachduinn, a' teicheadh
bho lathaireachd an Tighearna cho luath 's a
leigeas an cuibhlichean leo, agus fada na's
luaithe na theich lonah anns an luing.
Cha ruigear a leas a radh gu bheil na
daoine beartach na's ain-diadhaidhe na na
daoine bochda. Tha uaislean agus islean col-
tach r'a cheile anns a' chuis so. Tha a'
cheart uiread de luchd-oibre air an rathad an
diugh ann an caraichean 's a tha ann de
dhaoine saoibhir ; cha 'n 'eil de mhughadh
eatorra ach gu bheil na daoine saoibhir ann
an caraichean as fhearr. Ach co dhiu a tha
iad bochd no beartach, co dhiu a tha annta
tighearnan-fearainn no treabhaichean, a
cheart cho luath 's a gheibh iad car faodar
an aireamh am measg naimhdean na Sabaid.
Cha bu mhaith leam a radh gu'm faodar an
aireamh am measg naimhdean an t-soisgeil,
ach gle bhitheanta sin a thig e thuige air a'
oheann mu deireadh. Cha 'n 'eil namhaid
eile aig an t-Sabaid agus an eaglais an diugh
cho sgriosail ris a' mhotor-car. Tha e a'
falamhachadh eaglaisean agus a' milleadh
slth na Sabaid; nach e sin obair an Ana-
Criosd ?
* -X- * * * *
Tha ceithir-la-deug agus an corr bho
sgriobh mi na tha cheana air an duilleig so;
ann an ceithir-la-deug fuaraichidh an cal as
teotha. Cha bhiodh agam-sa ach cal fuar ga
ath-teothadh na'n toisichinn a nis air an
t-seanchas d' an do sguir mi o chionn ceithir-
la-deug; mar sin leigidh mi an siubhal le
luchd nan caraichean. Is beag m' fharmad
riu ; is fhearr leam aon uair an uaireadair a'
sraideamachd anns a' Choille Bheithe na
latha fada samhraidh 'nam shuidhe ann an
car. An diugh fhein tha a' Choille Bheithe
mar gu'm biodh Paras Dhe ; cha robh righ no
banrigh riamh anns an aird an ear air an
sgeadachadh le falluinnean cho maiseach 's h
tha air a' bheithe, agus air a' chaorunn, agus
air an t-siris an drasd. An uair a bhuaileas
gathan na greine iad tha iad a' lasadh mar
theine oir, coltach ris a' phreas a chunnaic
Maois ann am Midian.
Chuir mi seachad greis de'n latha
anns a' Choille Bheithe leam fhein, ach cha b'
ann idir air a' phaipeir a tha mi dol a
sgriobhadh mu'n Litigaire a bha mi a'
smuaineachadh, ach air searmon a bu mhaith
leam a thoirt do choimhthional beag de
chiobairean agus de gheamairean mu
Mhorachd Dhe agus mu ionghnaidhean a'
chruthachaidh. Na'n robh barrachd eolais
agam 's a tha agam, labhrainn ri daoine air
na nithean sin na's trice na tha mi a' dean-
amh, oir mar is sinne tha mi a' fas is ann as
rao a tha mi faicinn nach 'eil rud eile air an
t-saoghal as luaithe a chuireas daoine air an
gliiinean an lathair an Tighearna na fair-
eachduin a bhi aca air a mhorachd agus a
ghliocas. Agus an uair a theid duine air a
ghluinean, ciod air bith a chuireas ann e,
tha e anns an t-suidheachadh anns an coir
do mhac an duine a bhith ann an lathair Dhe.
Ciod air bith an aird de na speuran anns
an seall sinn tha na neamhan a' cur an ceili
gloir an Tighearna. Tha na neamhan gun
cheann, gun chrich. Ged a shiubhladh tu air
sgiathaibh na maidne, seachad air na mlltean
saoghal a tha gluasad troimh 'n fhar.suin-
geachd neo-chriochnach, agus ged leanadh tu
ort na muilleanan bliadhna, cha bhiodh tu na
bu dluithe do chrloch do thuruis.
C6 chuartaicheas do bhith a Dhe !
An Doimhne shluig gach reusan suas ;
'Nan oidhirpibh tha aingle 's daoin'.
Mar shligean maoraich 'glacadh chuain.
Tha eanchainn seangain, ged is beag e,
mile uair na's iongantaiche agus na's inn-
leachdaiche air a dhealbh na'n acfhuinn as
finealta a rinn lamhan mhic an duine riamh ;
tha suilean na cuileig as lugha na's mior-
bhuiliche na uile oibrichean Mharconi. Ged
a chuireadh luchd-ealain an t-saoghail agus
sgoilearan-mora an t-saoghail an cinn r'a
cheile gus am biodh an ciabhagan geal is tana,
cha b' urrainn daibh toirt air fas aon
bhileag fheoir, no air aon ghas eorna, as
eugmhais Dhe. Faodaidh sinne cur a dhean-
amh, agus an rud a chuir sinn uisgeachadh,
ach is e Dia a mhain a bheir fas. A dh'
aindeoin gach adhartais a thainig air an
tuathanachd agus air oibreachadh a'
ghruinnd, agus a dh' aindeoin nan innealan
lira a tha aig daoine an diugh gus an talamh
a chiosnachadh, tha sinn an urra ri Dia air
son ar loin anns an linn so mar a bha IvTaois
agus Abraham agus na h-aithrichean eile a
bha beo ann an og-mhaduinn an t-saoghail.
Air. 12.
1925.
MAR EIRIC AIR SON MHORAN.
(Searmon-comanachaidh le Alastaik
Mac Ille Bhain, D.D., nacu maireann.;
■' A thoirt a hhratha mar eiric air son
mJidran.'' — Mata. XX. 28.
Thigeamaid dliith do ar Tigheania an
diugh agus rachamaid niaille ris gu leru-
saleiii, far am bheil e a' dol a choimhead
na Caisge air son na li-uaire deireannaich.
Agus fanamaid maille ris gus am faic sinn a'
chrioch ; gus am faic sinn e a' toirfc a bheatha
mar eiric air son mhoran. Agus an uair a
chi sinn a' chrioch. abramaid uile ruinn fein
mar a thuirt Pol ris fhein, " Ghradhaich e
mi agus thug e e-fein air mo shon."
Cha bu luaithe a chaidh ar Tighearna a
isteach do lerusalem toiseach na seachduin
ud na thoisicii e air a blieatha a thoirt
seaohad. Cho fhad agus nach tainig uair
fhathast, bha ciiram- aig ar Tighearna d'a
bheatha, oir bha a bheatha-san luachmhor os
cionia gach beatha eile air an talamh. Ach
a nis, an uair a blia obair a bheatha crioch-
naichte, thoisich e gu toileach air a bheatha
a thoirt seachad ; a' searmonachadh fad an
latha agus ag iunuigh fad na h-oidhche.
Agus b'e sin na searmoin agus b'e sin na
h-iirnuighean ! Duine air bith a liubhair na
searmoin a dh' fhaodas sibh a leughadh ann
an deireadh an t-soisgeil so, agus sgriobli-
aichean is Phairisaich 'g a eisdeachd, nach
maith a bha fhios aige gu'n robh e a' seulach-
adh binn a bhais ! Is an-aoihhinn dhuibh, a
sgriohhaichean agus Phairiseacha, a cheal-
gairean ! An-aoihhinn, an-aoihhinn, an-
aoihhinn, a shiol nan nathraiche-nimh e
Ach mar nach bu leoir idir na bha e a'
dortadh a macli d'a bheatha anns an team-
pull fad an la bha e a' dortadh a mach anama
fad na h-oidhche ann an iirnuigh air sliabh
nan crann-oladh. Leis na searmoin agus
leis na h-iirnuighean sin thug e h'wic air son
mhoran, ach gu sonruichte thug e eiric air
son mhinistearan leasg gun eud, ministearan
a bheir d'an coimhthionailean am port is
maith leo, agus ministearan a tha cho
leasg 's nach caill iad uair de'n cadal air
ghaol searmon no iirnuigh a dheanamh.
" An sin thai nig losa maille riu gu ionad
d' an goirear Getsemane, agus thubhairt e
ris na deisciobuil, suidhibh-sa an so gus an
tt'id mise a dheanamh iirnuigh an sud."
Thagh e aite-suidhe do na deisciobuil, an
t-aite-suidhe a b' fhearr agus a bu sheas-
garra anns a' ghanadh, agus dh' iarr e
orra faire a dheanamh agus cumail dliith d'a
clicile. Ach m'an deachaidh e fada bhuapa
thuit iad 'n an suain chadail. Cha do
chaidil e fein fad seachduin; oidhche an
deidh oidhche ghleachd e ann an iirnuigh
anns an aon aite, gus am b' aithne do ludas
an t-aite cho mhaith 's a b' aithne dha
a rathad do'n teampull. " 0 na doimhneach-
dan ghlaodh mi riut a Thighearna ; a broinn
na h-uaighe ghlaodh mi, agus thubhairt mi,
Dh' iadh na h-uisgeachan mu m' thimchioll,
eadhon gu ruig an t-anam, bha mo cheann
air a ribeadh anns an fheamainn. " Agus
air dha bhi ann an cruaidh-ghleachd anama,
rinn e urnuigh na bu diirachdaiche : agus
bha fhallus mar bhraonaibh mora fola a'
tuiteam gu lar. Ciod a bu chiall do'n
ghleachd anama ud ach gu'n do leag an
Tighea/rna airsan aingidheachd gach a-oin
dinn? Tha fhios aig gaoh anam saorta ciod
a ,bu chiall do na braonaibh fola. Their
gach anam saorta. Is e mo chuijan-sa a dh'
ol e, an cupan a lion mise le domblas a'
pheacaidh. Cha b' ionghnadh ged a bha
fhallus-san mar fhuil an uair a dh' 61 e an
cupan searbh ud, cupan anns an robh tuaras-
dal mo pheacaidhean-sa, agus a bha air a
lionadh le fion dearg corruich an Tighearna
a'm' aghaidh. An uair a dh' eirich e bharr
a ghluinean, agus a thainig e far an robh
na deisciobuil, bha na deisciobuil 'n an
cadal. 0, mo, naire; mo naire ; sihhse 'n
'ur cadal agus esan a' saltairt an amair 'n a
abnar !
An do bhuin aon agaibh riamh gu cealgach
I'i caraid? An do rug sibh air laimh air,
ag radh failte is furan, agus fad na h-uine
an sgian fo 'ur cleoca, gus a cur ann? An
deachaidh fuath, is farmad, i& naimhdeas, is
deamhain eile de'n t-seorsa sin a steach 'n
ad chridhe, a dhuine, gus nach mor nach
deachaidh tu a mach agus nach do chroch thu
thu fhein, leis an oillt a ghabh thu roimh
do chridhe salach? Is tusa, mata, an duine
a shaor losa Criosd blio'n chroich agus bho
ifreann an uair a thug e a ghruaidh do
ludas, a chum a ghruaidh a phogadh. Is
ann air do shon-sa agus air son do leithidean
a leig losa le Mac an sgrios a phogadh.
" Cha bu namhaid a thug masladh dhomh,
no dh' fhuilghinn e; cha b'e fear le'm b'
fhuathach mi a dh' ardaich e fein a'm'
46
aghaidh, no dh' fholaichinn mi fein uaith ;
ach thusa ! fear bu choimpire dliomli i'eiii,
fear m' iuil, agU8 fear m' eolais ; le clicile
ghabh sinn comhairle bhlasta ; gu tigh Dhe
dh' imich sinn cuideachd ; eadhon fear mo
shith, as an d' earb mi, esan a dh' ith de
m' ai'an, thog e a shail a'rn' aghaidh."
"Oir bha sinne fein uair-eigin eu-ceillidli agus
eas-mnhail, a' caitheamh ar beatha ann am
ml-run, agus am farmad, fualh-thoilltean-
nach agus a' toirt fuath d'a cheile, ach an
u'air a dh' fhoillsicheadh caoiuihneas agus
gradh Dhe ar Slanuighir do dhaoine — cha
'n. ann o oibribh fircantachd a rinn sinne,
ach a reir a throcair fein shaor e sinn, tre
ionnlad na h-athghineamhuin, agus ath-
nuadhachadh an Spioi'aid Naoimh, a dlioirt
e oirnne gu saoibhir, tj-e losa Crinsd ar
Slanuighear ; chum air dhuinn bhi air ar
fireanachadh tre a ghras-san, gu'm bitheam-
aid air ar deanamh 'nar n-oiglireachaibh a
reir dochais na beatha maireannaich."
" An sin rug a' bhuidheann, agus an
ceannard, agus maoir nan ludhach air losa,
agus cheangail iad e. " Bha fhios aig ludas
gu maith nach robh e an run losa feuchainn
ri teicheadh ; bha fhios aige gu'n rachadh e
leo mar uan a chum a chasgraidh agus nach
fhosgiadh e a bheul, ach sibhse, a mhaoir
agus a cheannardan, ciamar a bhiodh fhios
agaibh-se gu'n robh an neach naomh so eu-
coltach ris gach duine eile a cheangail sibh,
agus gu'n rachadh a leibh gu toileach? An
CAiala sibh sibh riamh iomradh air hainuvn
graidhi Mur cuala, faicibh iad a nis. Is
e bannan a ghraidh a tha toirt air an neach
naomh so gluasad cho ii'iosal agus cho seimh
maille ruibh. 0 a cheannardan ! a chean-
nardan ! Na'n robh fhios agaibh c6 a tha
sibh a' tarruing do'n bhaile a nochd mar
fhear-reubainn ! Ach tha sin air fholach
oirbh. 0 ludais, ludais, ciod a tha thusa
ag radh ? Ciod na smuaintean diomhair a
tha 'n ad chridhe-sa a nochd ! Innis dhuinn,
a duine thruaigh ; innis dhuinn. 0, nach
b' fhearr dhomh nach do rugadh riamh mi !
" Agus air do na deisciobuil uile a threig-
sinn, theich iad. Ach lean Peadar e fada
uatha, agus chaidh e steach, agus shuidh e
maille ris na seirbhisich, a dh' fhaicinn na
criche." An do thionndaidh thu riamh, a
dhuine, do chul air caraid? An d' fhan
thu 'n a'd' thosd agus thu 'g a chluinntinn
air a chul-chaineadh, agus air a dhiteadh le
f ianuisean-breige ? An do shuidh thu riamh
aig teine cuid-eigin, no aig bord cuid-eigin,
ag eisdeachd ri breugan is droch-thuaileas
air an togail air do charaid air a chul, agus
gun de dhilseachd no de dhuinealas annad
na sheasadh e? Air sgath a' bhidh mhaith
a bha thu ag itheadh, agus a.ir sgath na dibhe
a bha thu ag 61, shuidh thu aig a' bhord,
a' caogadh do shixla is a' gogail do chinn, a
ghealtair thruaigh, agus da charaid air a
leon am measg a chairdean. Fosgail do
shiiilean agus seall air so, a ghealtair
shaorta ; seall air an eiric a thugadh air do
shon, agus air son do ghealtachd — losa
Criosd ann an lamhan nan eucorach, agus fo
theangaidhean rjan eucorach, agus Peadar,
a charaid taghta, a" mionnachadh nach b'
aithne dha riamh e. Seall ! Seall ! a
dhuine ! "Cha 'n aithne dhomh an duine,"
arsa Peadar. Sin an saighead a chaidh
troimh chridhe losa, guth Pheadair a'
glaodhach, " cha 'n aithne dhomh e. "
An cuala tu riamh am facal so, ifreann
air a leigeil mu sgaoill Ma bu mhaith leat
ifreann fhaicinn mu sgaoil, tiugainn gu talla
Chaiaphais oidhche na Cai.sge, agus seall air
an toibheum a tha dol air aghaidh an sin.
" Thilg iad smugaid 'n a aodann, agus
bhuail iad le 'm basaibh e, ag radh. Dean
faidheadaireachd dhuinn, a Chriosd, c6 a
bhuail thu? Agus riiisg iad e, agus chuir
iad' uime falluinn sgarlaid, agus criin-droigh-
inn air a. cheann, agus slat 'n a laimh, agus
air dhaibh an glitn a liibadh dha gu magail,
thubhairt iad. Failte ort, a Righ nan ludh-
ach. An uair a chunnaic na h-ard-shagairt
agus na maoir e ghlaodh iad, ag radh, Ceus
e, Ceus e. Agus cheus iad, e maille ri da
fhear-reubainn, fear dhiubh air gach taobh
dheth, agus losa anns a' mheadhon." Agus
am feadh 's a bha na nithean uamhasach sin
a' tachairt, bha Dia neimh agus na talm-
hainn 'n a thosd ; Dia agus athair ar Tigh-
earna losa Criosd — bha e 'n a thosd, ged
bha e a' faicinn agus a cluinntinn amhghar
agus masladh a Mhic. C ar son a bha Dia
'na thosd? Bha, a chionn gur e fein a dh'
orduich agus a dh' ullaich an amhghar agus
am masladh ud d'a Mhac, a chum gu'n
cuireadh e as an rathad gu brath cionta agus
grainealachd agus mallachd a' pheacaiilh.
vSin agad an t-aobhar gu'n robh Dia 'n a
thosd. 0 ! uamhas a' pheacaidh agus grain-
ealachd a' pheacaidh an lathair neimh !
Thusa a tha 'n a'd' shuidhe aig bord a'
chomanachaidh an diugh, aem faca tu riamh
olcas agus grainealeachd do chridhe fein ?
Ma chunnaic, bidh e 'na ionghnadh dhuit c'
ar son nach eile daoine eile a' tilgeil smugaid
ort ; ort-sa aig a bhail cridhe cho dubailte,
agus cho cealgach, agus cho guineach, agus
cho farmadach, agus cho salach, ri ifreann
fhein agus ris na deamhain fhein. Ma thug
Dia sealladh dhuit air do chridhe fhein,
tuigidh tu c' ar son a bha smugaidean air an
tilgeil anns an aodann naomh an oidhche
ud. Ach mur leagh sin do chridhe, thig learn
gu Calbhari, agus faic an neach naomh so
aiv a thogail suas air a' chrann mhallaichte
air do slion-sa ; fheoil air a reubadli agus a
chnanihan air am bruthadh, gus an do sgain
iad uile o cheile. Ach cha chualas o na
bilean naomh ach so, " Atliair thoir maith-
eanas dhaibh, oir cha 'n' eil fhios aca ciod
a tha- iad a' deanamh. " Cha robh fhios aca-
sau, acli tha fhios agad-sa agus aig gach duine
eile d' an aithne e fein mar cheann-feadlma
nam peacach. Och nach b' uisge mo cheanii,
agus nach bu tobar dheur mo shiiilean a chum
gu'n guilinn a la agus a dh' oidhche ann an
comi^anas mo slilanuighir 'n a fhulangas !
Ach a thaol)h bas ar Tighearna cha lobh
eadhon ann an amhghai- Ghetsemane agu.s
anns an tair a rinneaclh air ann an talla
Chaiaphais agus air beulaobh Philait agus
Hei'oid, — cha robh annta ach mar gu'm Ijiodli
a' chuirt-a-mach d'a fhiosrachadli agus d'a
fhulangas. B'e C'albhari an t-ionad ro-
naomh, agus an crann-ceusaidh aite na
h-altarach, agus b' ann mu'n t-seathamh uair
a thoisich an iobairt a blii air a. tairgsinn
'na h-iomlanachd. " Agus bha dorchadas
air an tir uile gus an naoieamh uair." Ged
labhrainn le teangaibh dhaoine agus aingeal
cha b' urrainn mi innseadh dhuibh ciod a
dh' fhuiling losa 'n a chorp agus 'n a.anam
fad nan tii uairean dorcha sin. Tha e os
cionn ar tuigse. Ach aig an naoieamh uaii',
ghlaodh e le guth ard, " Mo Dhia, mo Dhia,
c' ar son a threig thu mi? Agus beagan 'n
a dheidh sin ghlaodh e, "Tha e crioch-
naichte" ; agus air dha an obair a thug
Athaii- dha a chriochnachadh, chrom e a
cheann agus thug e suas an deo.
" x4.n sin an deidh dha fhalluinn a ghab-
hail, agus suidhe a ris, thubhairt e riu, a
bheil fhios agaibh ciod a rinn mi dhuibh T'
Tha, a Thighearna, tha fhios againn ; tha
fhios againn gu'n do ghradhaich thu sinn
le gradh siori-uidh, agus gu'n tug thu do
bheatha mar ciric air ar son.
ANNS A CHATI-IAIR.
Bha famhairean air an talamh anns na
laithibh sin, na laithean anns an robh mise
anns an Oilthigh an Duneideann. Agus b'e
fear de na famhairean an t-OUamh Mac lUe
Bhain, am fear mu dheireadh de na fior
fhaidhean an Albainn. Air an t-seachduin
so chaidh bha mi a' leughadh an leabhair
anns an do sgrlobh a charaid 6g, G. F. Bar-
bour, eachdraidh-beatha an t-searmonaiche
so; an uair a bha mi 'ga leughadh thainig
iomadh cuimhneachan air ais thupam, air
chor agus gu'n robh mi mar gu'm bithinn
a' cluinntinn a ghutha agus a' faicinn aod-
ainn a ris, mar a b' abhaist dhomh a chluinn-
tinn air feasgair Shabaid anns a' chiibaid.
Bha coslas agus cumhachd na diadhaidheachd
"na aodann.
Anns an aireandi so tha mi dol a chur
comain ort, a leughadair, le fear de shear-
moin an Ollaimh Mhic Tile Bhain a thoii't
duit, ged a chuireas sin saothair as motha
orm na chreideas tu, oir cha 'n' eil e idir
fuiasda an seorsa shearmon a bhiodh esan a
liubhairt am Beurla a thionndadh gu Gaidh-
lig. Ach is fhiach iad dragh a ghabhail riu,
oir bha bi'igh is beatha is iliadhaidheachd
annta daonnan ; smior a' chruithneachd.
Ach bu mhaith leani beagan seanchais mu'n
duine fhein a dheanamh riut cuideachd ; ar
larnhan a bhlathachadh aig a theine.
"/.<-■ brt//(i-ij//ii(/'(/Iistir ciidnihor a' chiibaid;
cha 'n fliiiiliiKj i acli duine a bheir did a
ghaol sldn.'^ Sin facal a labhair an t-
OUamh Mac lUe Bhain uair-eigin ri minis-
tearan oga, agus cha robh ministear eile an
Albainn 'n a linn a thug gaol cho slan do'n
chubaid 's a tliug e fhein, mo ministear eile
a choisrig uile bhuatlhan a chuirp, agus a
chinn, agus a chridhe, do shearmonachadh,
mar a rinn e. Agus bha a' bhuil ; b' fhiach
a shearmoin eisdeachd riu : bha iad mar
fhacal an Tighearna fein, " beo agus cum-
hachdach, agus na's geii-e na claidheamh da-
fhoabhair air bith, a' ruigheachd eadhon
chum eadar-sgaraidh an anama agus an
spioraid, agu.s nan all agus nan smeai-, agus
a' toirt breith air suiuiuintibh agus riiintibh
a chridhe."
An uair a bha e fhein agus an t-Ollamh
Iain Kelman comhla anns an aon eaglais,
bhiodh cuid ag radh gu'm biodh an dara fear
dhiubh a' seasamh nam peacach agus a gab-
hail an lethsgeil, agus am fear eile a' smad-
adh nan naomh agus 'gan diteadh. An uair
a ghabhadh an t-OUamh Mac Ille Bhain coin-
neal na Fir inn agus a rachadh e a steach d'a
chridhe fhein agus do chridheachan a luchd-
eisdeachd a i-annsachadh a mach nan aoid-
hean ain-(hadhaidh a bhios a' comhnuidh,
anils a' chridhe, b' ion duit eagal a ghabhail
agus ball-chrith. Bha e a' faireachduinn
gu'n do leag Dia air mar dhleasdanas
dearbhachd a thoii-t d'aghineil mu pheacadh,
agus )iiu fhireantachd, agus mu bhreitheanas.
Sin na nithean air am biodh e daonnan a'
labhairt ; naomhachd Dhe, dlomhaii'eachd is
aingidheachd cridhe mhic an duine, am feum
a tha aig daoine air a bhi buanachadh ann
an urnuigh, agus a' smachdachadh toil
na feola. Bha fhios aige nach robh e a' cor-
dadh ri cuid d'a choimhthional e bhi daon-
nan a' bruidhinn mu'n pheacadh, no e bhi
bruidhinn uime fein agus mu na naoimh
mai- nach robli annta ach coin no cnuimhean
na talmhainn. Aon samhradh a bha e ann
48
am Baile-Mac-Ara ghleachd e ris a' cheist so
mar a ghleachd lacob ris an aingeal, anu an
teagaiiih co dhiu a bu choir da leautuinn aii'
mar a bha e a' deanamh, no bu choir da anns
a' chuid sin d'a mhinistrealachd a bha air
thoiseacli air an tuilleadh cudthroim a chnr
air cuiridhean grasmhor an t-soisgeil. A'
cheud seaimon a thug e seachad an deidh dha
dol air ais, labhair e uime so, agus dh' innis
e gu'n robh e greis ann an iom-chomhairle,
ach, ars' esan,
" Thainig guth thugam a labhair ri mo
choguis le ughdarras bho neamh, ag radh,
Na stad thusa, agiis na ceil thusa ciod e
tuarasdal a' pheacaidli. Rach air t'
aghaidh agus na meataich. (rlaodh gu h-
ard agus na biodh eagal ort; crlochnaich an
obair a thvigadh dhuit ri dheanamh.
Thoir orra iad fhein fhaicinn ann an lagh
naomh an Tighearna, mar ann an gloine.
Dean sin gun fhiamh, oir mur dean thusa
e, cha dean duine eile e ; co an duine eile a
chuireadh eliu agus soirbheachadh a
mhinistrealachd an cunnart? Ach coma
leatsa cliii do shearmonachaidh ; }-ach thusa
air t' ais agus innis do mo shhiagh-sa am
peacadh agus an aingidheachd, agus am
feum a tha aca air mo shlainte. "
Ach ged a bheireadh e air cridheachan
dhaoine tuiteam 'n an com, an uair a bhiodh
e a' rannsachadh agus a sgriidadh an coguis-
ean a thaobh pheacaidhean diomhair, bha
e 'n a shearmonaiche soisgeulach, daonnan
ag ardachadh saor-ghras an Tighearna do
pheacaich. B'e aon de na cinn-theagaisg a
bu bhitheanta air am biodh e a' labhairt.
" Beannaich an Tighearna, O m' anam, agus
moladh gach ni a ta an taobh-a-stigh dhiom
ainm naomh-san," agus co riamh a chual e
air feasgar comanachaidh a' labhairt air a
mhaitheanas, agus air an t-slanuchadh, agus
air an t-saorsa, agus air a bheathachadh a
tha Dia a' toirt d'a shluagh, a b' urrainn a
dhichuimhneachadh ! Is e aon de na nithean
air son am bi mise a' beannachadh ainm an
Tighearna mi fhein, gu'n cuala mi an duine
so ann an laithean m' oige.
A mach o ghrainealachd a' pheacaidh, b'e
an cuspair eile a bu trice air am biodh e a'
bruidhinn, urnuigh — gu'm feumadh daoine
gleachd ri Dia gun sgur ann an urnuigh air
ghaol an anam a thearnaclh. Agus cha
dichuimhnich mi gu brath cuid d'a urnuigh-
ean fhein, — uri)uighean anns an robh irios-
lachd, is urram diadhaidh, is soluimteachd,
is cumhach'ii an Spioraid Naoimh.
Bha' class Biobuill aige nach fhacas a
leithid eile riamh, ceithir no coig de cheudan
(a' chuid mhor dhiubh, gillean oga, ach bha
seann daoine ann cuideac-hd) a' siiidhe aig
a chasan mar gu'm b'e Rabbi a bha ann. j:
Agus b'e sin a bha ann, fior Rabbi; sgrlobh- I
aiche ealanta agus ionnsaichte d'am ).'
aithne nithe nuadh agus sean a thoirt a macli
as an ionmhas a bha aige. Bha mise a' dol
do'n chlass sin coig bliadhna, agus cha
deachaidh mi i iamh ann gun rud-eigin
fhaotainn ann a bheathachadh m' inntinn
agus mo si^ioraid ; dh' fhosgail e mo shiiilean
mar nach do rinn ach fear no dha de'n luchd-
teagaisg a bha anns a' choUaiste. Bha gaol
anabarrach aige air leabhraichean brlogh-
mhor, agus dhuisg e an gaol sin ann an
daoine eile.
An diugh cha chluinnear ach uair gle J
annamh ministear ag earalachadh air daoine '
ullachadh air son a' bhais, ach cha do leig
an t-Ollamh Mac lUe Bhain le choimhthional
am bas a dhichuimhneachadh. Bhiodh e ag
innseadh dhaibh na leabhraichean a bhiodh
aige ri ceann a leapa a dh' fheitheamh air
an uair sin — na Sailm, agus Iain Bunian,
agus Plato, agus Bellarmine, agus Fois nan
naomh, agus na laoidhean so, Chreag a sgoilt-
cadh air mo sgdth, losa thug do m'' anam
grddh, Tha sruth mo re a' trdghadh. Bhiodh
na briathran gu trie air a bhilean, Ciod a ni
thu ann an onfhadh lordain 1 Agus b'e sin
an ceann-teagaisg mu dheireadh air an do ,
shearmonaich e.
Ann am feasgar anmoch a bheatha sgrlobh
e an litir so gu Seumas Robertson, D.D., a
bha 'n a cheann-suidhe air an t-Seanadh
againne bho chionn beagan bhliadhnachan : —
" Moran taing dhuit air >son do litreach,
a bhrathair. Tha mise moran na's breoite
na thusa. A thaobh m' anama agus mo
spioraid, tha mi a' toirt thairis nan
laithean a thug Dia dhomh ann am feasgar
fann mo bheatha gu bhi ag ullachadh mo
chridhe fhein agus a' gabhail ciiraim dom'
fhion-lios fein. Na sgriobturan as am
bithinn a' deanamh shearmon do dhaoine
eile, Daibhidh, agus Isaiah, agus Pol, tha
mi a nis 'gan tionndadh air mo chridhe fein
agus a chum leas m' anama fein. Tha mi
nis na's cinntiche na bha mi riamh gun
do ghairmeadh mi a chum eolas fhaotainn
air plaigh mo chridhe fein, agus a chum
spairn a dheanamh gus eolas fhaotainn air
Dia, agus air a mhac, agus air cumhachd
au t-soisgeil a shearmonaich Pol. Agus is
e m' urnuigh a h-uile maduinn,
0 to' anam feith gu faighidneach
Ri Dia a mhdin mar chleachd..
Oir ann-san tha mo mhuinghinn threvn,
'S mo dhdchas fein gu beachd.
An uair a bhios tusa dluth ri Dia, agus
tha fhios agam gu bheil thu dluth dha a
ghnath, cuimhnich m' ainm-sa, a charaid"
Air. 1.
1926.
MDCCCCXXVI.
An viair a rainig an lighiche oaomh, Oliver
Wendell Holmes, ceithir fichead agus a dha,
sgriobh e mar so : "Is toigh leam m'aois a
chur sios an litrichean mora Romanach,
LXXXII. Tha e mar gu'm biodh e a'
deanamh m' aoise urramach, agus 'gam
chur 'n am shuidhe comhla ri Abraham agus
ris na h-aithrichean eile. "
Bliadhna mhaith ur dhuibh, a le\ighad-
airean uile ; agus gach sonas is beannachd
a chi Dia iomchuidh a thoirt duibh. B'
fhada a' bhliadhna a chaidh seachad an uair
a dh' amhairc sinn air thoiseach oirnn air
a' cheud la de lanuari, 1925 ; ach an diugh,
an uair a sheallas sinn air ais, nach bu
ghoirid a chaidh i seachad ! Tha ar beatha
uile mar sin ; tha sinn a' caitheamh ar n-
iiine mar sgeul a dh' innsear.
Ged tha laithean ar beatha a' dol seachad
cho luath, cha 'n' eil rud eile air an t-saoghal
a tha daoine oho neo-churamach uime 's a
tha iad mu 'n iiine. Nach 'eil da uair
dheug anns an la? Tha da uair dheug ann
gun teagamh, ach ma tha cuid de na h-
uairean sin air an cur seachad ann an
githeilis gun fheum, nach coma ciod am fad
a tha anns an la. An abradh tu gu'n robh
an duine so (fear de mhuinntir Chille-
sgumain) ag ath-cheannach na h-aimsir 1
8 a.Tti. — Dhhisg e; 8.20 — thionndaidh e
air a thaohh chli; 8.40 — thionndaidh e oi'r
an taohh eile; 8.50 — rinn e mianan; 9 —
dh' eirich e; 9.30 — ghahh e a bhraiceas ;
10 — ghahh e smog; 10.30 — dhuin e a
hhrogan; 11 — sheall e mach a dh' fheuch-
ainn ciod an seorsa latha a hha ann; 11-12
— hha seanchas aige ri Sednaid Eachainn.
agus i a' dol do'n tohar ; 12.10 — chaidh
e a steach is smog e tri lain na pioba; 1 .30
p.m,. — ghahh e a dhinneir ; 2 — ghahh e
smog is leugh e mu na Bolsheviks ann an
Tim an Ohain; 2.45 — thuhhairt e ri
Iseahal gu'n rohh an dvthaich ann an
droch staid; 3 — chaidil e air a' hheinse
gus an do dhuisg comhartich a' choin e
agus Eoghan Ban air tighinn a steach;
3.30 — ghahh e fhein agus Eoghan Ban
smog, is chuir iad sios air Uoyd George;
4.30 — dh' ol iad cupan tea is ghahh iad
smog eile; 5 — chaidh e greis de'n rathad le
Edghan Ban; ^.^0— sheall e a steach do'n
t-sahhull agus do'n hhatliaich; 5.40 dh'
fharraid e do Iseahal an d' thug i hiadh
do na cearcan; Q~ghahh e smog; 6.15—
hhrod e an teine; 6.30— ghahh e a
shuijjear is ghearain e air an annlann; 7—
ghlan e a' phioh le ite is ghahh e smog;
7.30 — chaidh e air cheilidh ; 10.30 — thdinig
e dhachaidh; 10.45 — chuir e dheth a hhrog-
an; 10.50 — ghem-aich e a sgian is ghearr e
corn a hha air a Ivdaig ; 11.30 — ghahh e
smog: thuirt e ris fhein gum feumadli e
eirigh trdth am maireach agus viread aige
r'a dheanamh; 11.50— chaidh e a' luighe.
agus hhniadoir e gu'n rohh Sednaid Each-
ainn a' (Ji^niiamh toll 'na liidaig le gimJeid,
agus a?i f -Urramach Niall Mac Fharlain\
B.D., 'ga heannachadh.
An uair a sheallas sinn air ar n-ais air a'
bhliadhna a chaidh, seachad, feumaidh a'
ndror-cliuideachd againn aideachadh gu'n
robh sinn neo-churamach m' ar n-iiine, agus
gu bheil a bhuil sin ri fhaicinn an diugh.
obair air thoiseach oirnn air am bi e duilich
dhuinn breith gu brath tuilleadh, a chionn
nach do rinn sin i aig an am cheart. Ann
amj fear de na leabhraichean aig Laura
Richards tha i ag innseadh na naigheaclid
so; — " An urrainn duit innseadh dhomh mu
do^ choimhearsnach ?" ars' an t-aingeal a
bhios a' cur ghnothuichean ceart.
"Is urrainn," ars' an duine driopail ris
an aingeal, "tha mo choimhearsnach 'n a
dhuine gasda ; duine glic agus maith, agus
abhacach cuideachd ; cha 'n iarrainn com-
panach a b' fhearr."
"Seadh," ars' an t-aingeal, "bhiodh sibh
comhla trie, am bitheadh?"
" Cha 'n urrainn mi a radh gu'm bith-
eadh," ars' an duine driopail; " a dh' inn-
seadh na firinn, cha 'n fhaoa mi e bho chionn
greis mhaith. Ach tha e fodham fhaicinn
gun dail ; bheir mi cuireadh dha tighinn gu
dhinneir leam a nochd."
" Cha ghabh sin deanamh tuilleadh," ars'
an t-aingeal.
" Car son nach gabh," ars' an duine
driopail.
''■ A chionn gu'n do chaochail e an diugh
's a' mhmduinn," ars' an t-aingeal.
Theagamh gu'm bior an naigheachd so
ooguis duine-eigin a leughas an duilleig so,
ach is ann air a shon sin a tha mi
'ga h-innseadh. Am measg nam boidean
eile a bhios sinn a' cur oirnn fhein
aig toiseach na bliadhna, cuireamaid
i so oirnn, nach toir sinn cadal do ar suilean
no do cadail do ar rosgan gus an teid sinn
a dh' amharc ar coimhearsnach tinn, a bu
choir dhuinn fhaicinn bho chionn fhada.
"Is fhearr dol do thigh a' bhroin no dol do
tliigh iia Luirme," ach ged a theid daoine gu
cuirm air a' cheud iarraidh, cuiridh iad gie
bhitheanta dail ami an dol do thigh a'
bhroin, agus thig an dail gu dearmad, gus
mu dheireadh an caill iad an cothrom.
Their iad riu fhein a h-uile latha, cha 'n
urrainn mi dol a dh' amharc mo charaid an
diugh, oir tha moran agam ri dheanamh, ach
feuchaidh mi ri dol ann am mail each no an
earar, ach thig am maireach agus an earar,
is cuirear seachad iad ag itheadh agus a'
smogadh, a' biathadh chearc agus a' gearr-
adh chorns, no ann an githeilis eile de'n t-
seorsa sin. Tha an cairdeas mar a chumar
e ; is dleas do gach duine cneasda a charaid
a chuimhneachadh agus a thigh a thadhall
an uair a thig tinneas no trioblaid 'n a
charamh. Gheibh thusa, a leughadair, an
leabhar dearg so air a' cheud Shabaid de'n
bhliadhna uir, an treas la de lanuari, agus
ma leughas tu an duilleag so an deidh dhuit
tighinn dachaidh as an eaglais, mar a tha
dochas agam gu'n leugh, naomhaich an corr
de'n latha agus naomhaich an cairdeas, agus
leig gach dleasdanas eile a tha agad r'a
dheanamh seachad agus rach a dh' amharc
do charaid a tha air a leabaidh. Ma dh'
fheumas tu taghadh eadar sin agus an sear-
mon-feasgair, leig seachad an searmon agus
faic an duine tinn.
Tha e furasda do gach seorsa dhaoine an
uine a chur seachad ri githeilis gun fheum
ach tha e furasda do mhinistearan gu son-
ruichte, oir cha 'n 'eil iad fo riaghladh
maighstir air bith agus faodaidh iad an la
a chaitheamh mar a thoilicheas iad. A
thuilleadh air sin, tha fichead rud gun
tairbhe a dh' fhaodas iad a bhi deanamh nach
buin gu ceart d' an obair fhein, ach a
chumas 'n an ruith iad fad an latha air
chor agus gu bheil a choslas orra a bhi
anabarrach dichiollach agus trang. Ach
cha 'n' eil tlachd aig Dia ann an casan
dhaoine a bhios a' ruith air thurusan gun
fheum, no ann an corragan dhaoine a bhios
a' cur an corragan ann an nithean nach
buin daibh.
Is e am buaireadh a tha gu furasda ag
iadhadh mu mhinistearan dearmad a dhean-
amh air an aithne a thug Pol do Thimoteus,
Thoir d' aire do leughadh. Ann an obair
na ministrealachd bu choir do'n chubaid a'
cheud aite fhaotainn ; agus cha 'n urrainn
duine air bith teagasg gu ceart anns a' chub-
aid, bliadhna as deidh bliadhna, mur bheil
e a' cur seachad ceithir no coig a dh' uairean
a h-uile latha ag obair gu cruaidh am measg
a leabhraichean. Ma tha ministear a' dol
suas do'n chubaid, agus gu'n e ullaichte 'n a
chridhe agus 'na inntinn agus 'n a bhriath-
ran aii' son na seirbhis naonih, is dona an
lethsgeul dha gu'n robh e ro dhriopail fad
na seachduinn agus nach robh iiine aige.
Ciod a tha sin a' ciallachadh ach gu'n robh
e ro dhriopail air son a dhleasdanas a
dheanamh? Ciod an tairbhe a tha ann do
mhinistear ged a bhiodh e anns a' chathair
aig coinneamh air chor-eigin a h-uile oidhche,
agus ged a sgriobhadh e deich litrichean a
h-uile latha gu bord an fhearainn air son
dhaoine air a bheil tarbh no reithe no coileach
a dhith, ma tha e a' deanamh dearmaid air
a leughadh agus air a shearmonachadh.
' ' lad so bu choir dhuibh a dheanamh agus
gun iad sud a dhearmad."
Tha na laithean a' dol seachad agus na
bliadhnachan, agus moran againn fhathast
r'a dheanamh, ach mur bi sinn curamach
mur n-uine bidh ar beatha uile ooltach ri
fearann an dudne leisg, Ian chluaran agus
fheanntagan. Cha 'n e mhain gu bheil ar
laithean goirid ach tha iad neo-chinnteach
mar an ceudna. Is iomadh duine a tha gle
luath laidir an diugh nach fhaic crioch na
bliadhna. Bitheamaid glic, mata, agus
deanamaid gu coguiseach ciod air bith an
obair a thug Dia dhuinn r'a dheanamh mu'n
tig an oidhche anns nach urrainn duine obair
a dheanamh.
ANNS A CHATHAIR.
Chual an saoghal uile iomradh air each
ban Chaluim-chille, an t-each a bhiodh a'
giulan no a' tarruing an duine naoimh an
uair a dh' fhas e sean is anfhann. Bha meas
mor aig Calum air an each, ague b' ion da,
oir bha gaol aig an each air ; an uair a bha
Calum dluth do'n bhas thuig an t-each ban
gu'n robh rudeigin cearr, agus bha e duilich
do na braithrean a chumail air falbh bho'n
dorus, agus e a' sitrich gu muladach ag
iarraidh a mhaighstir.
Tha corr agus tri cheud deug bliadhna bho
na shiubhail Calum-Cille, ach air an t-seach-
duin so chaidh chuala mi naigheachd mu'n
each bhan so a bu mhaith learn innseadh.
G-hiorraich an naigheachd an t-slighe aguis
mi a' tighinn dachaidh a Duneideann air
a' charbuid-iaruinn.
Thachair dhomh dol a steach far an robh
duine a b' aithne dhomh, duine nach fhaca
mi bho chionn iomadh bliadhna, agus fad
greis mhaith de'n rathad bha ar seanchas
mu dhaoine a b' aithne dhuinn ; esan a'
foighneachd dhiom-sa mu'n duine ud agus
mise a' foighneachd dheth-san mu'n duine ud
eile.
Mu dheireadh thug sinn tarruing air duine
nauh fhaod mi aimneachadh, duine a bha
aims an Oil-thigh comhla rium, ach nach
fhaca mi bhuaith sin. " An uair mu
dheireadh a chunnaic mise e," arsa Mghi^ C.
(mo chompanach) " bha e a' liubhairt oraid
ann an lonarnis mu Chalum-cille, agus tlia
naigheachd agam dhuit mu 'n oraid sin."
" Cha 'n 'eil cuimhue agam air dad a
thubhairt e," ars' esan, " ach a mhain aon
ni ; aig deireadh na h-6raid dh' innis e gu'n
d' fhuaras bho chionn beagan bhliadhnachan
ann an I cnamhan eich a bha air an tiodh-
lacadh gu curamach ann an uaigh dhomhain
a bha comhdaichte le leacan mora cloiche,
agus gu'n robh e gle choltach gur e cnamhan
an eich bhain aig Calum-cille a bha ann."
"Ann an 1911 thachair dhomh a bhi ann
an I, agus dh' fhorfhaisich mi mu na cnamh-
an so a fhuaradh. Bha na cnamhan air am
faotainn ceart gu leoir, agus dh' innis
muinntir an eilein dhomh gu'n robh iad fo
churam croiteir sonruichte. An uair a
chaidh mi 'g a fhaicinn thuirt an croitear
so rium gu'n robh na cnamhan ann an
gleidheadh aige-san, ach gu'n robh iomadh
latha bho nach do sheall e orra. Bha na
cnamhan aige air lobhtaidh ann am bocsa,
ach ged a thug e thugam am bocsa, cha robh
de eolas agam-sa air cnamhan na dheanadh
a mach ciod an seorsa a bha ann. Ach
chunnaic mi fiaoaill no dha a bha coltach ri
fiaclan eich, agus dh' fharraid mi dheth am
faotainn te dhiubh a thoirt leam. Thuirt e
gu'm faodadh, agus thiig e dhomh te de na
fiaclan, ach dh' innis e dhomh ciod a thach-
air an uair a chual an Diuc gu'n tugadh
fear de na cnamhan air falbh uair-eigin do'n
Oban. Thug e air an fheadhainn aig an
robh e a chur air ais. "
" Dh' innis e dhomh cuideachd mar a
fhuaradh na cnamhan, agus leig e fhaicinn
dhomh an t-aite, agus rinn sin na bu chinnt-
iche mi na rinn seanchas an oraidaiohe gur
e fiacaill an eich bhain aig Calum-cille a bha
agam gun teagamh."
An ath uair a bha mi ann an Lunnainn
thug mi leam i, is chaidh mi leatha gu Sir
Arthur Keith. Cha robh uine aige am feas-
gar a thadhaill mi air ach air aon siiil a thoirt
oirre, ach thuirt e gu'm faodadh e bhith gur
e fiacaill eich a bha ann, ach co dhiu gu'n
robh i anns a' ghainmhich na ceudan
bliadhna. Thuirt e gu'm feumainn cnaimh
mor na sleisde a chur thuige ma bu mhaith
leam an gnothuch a chur an dara taobh, a
thaobh a' bheathaich a bha ann, agus an uine
a bha e fo'n talamh." ,
Sgriobh mi a dh' ionnsuidh an fhir ais
an robh na cnamhan ann an T, ach cha robh
e furasda dhuinn an toiseach a cheile a
thuigsinn mu'n fhior chnaimh a bha dhith
air Sir Arthur Keith, no cordadh mu'n
ghnothuch idir, ach mu dheireadh chaidh an
cnaimh do Lunnainn, agus an fhiacaill cuid-
eachd. Ach is duilich leam a radh gur e
am fios a chuir Sir Arthur Keith thugam,
nach e cnaimh no fiacaill eich a bha ann idir
ach cnamhan daimh no mairt, agus gu'n robh
iad anns an talamh mile bliadhna no suas
ris."
Sin agad, a leughadair, mar a mhilleas
solus na firinn naigheachd mhaith. Ciod
nach tiigadh an duine caomh nach maireann,
an t-Ollamh Seumas Cooper, D.D., air fiacaill
an eich aig Calum-cille fhaotainn an croch-
adh m'a mhuineal?
* * * * * -x- * -x-
Anns an leabhar as bitheanta a bhios air
mo ghluin, Foclair a' Bhiohidll aig Hastings
tha naigheachd air a h-innseadh anns an dara
leabhar (duilleag 750) a chuireadh Calum na
Croige fhein air uilinn. Am meadhon an
t-seanehais a tha Ed. Konig a' deanamh mu
leabhar lonaih gheibhear an naigheachd so,
— " A reir urrainn Ghearmailteach, bha Seu-
mas Bartley, sealgair mhuca-mara, air a
shlugadh le muic-mhara air latha sonruichte
ann am Februari, 1891, ach an ath latha
bha a' mhuc-mhara air a marbhadh leis na
sealgairean, agus thug iad a mach Seumas
Bartley as a broinn beo. Bha e ann an pais-
eanadh agus gun a thur aige an uair a thug-
adh aisde e, agus bha e duilich do no na
seoladairean eile a thoirt thuige fhein. Cha
d' fhuair e a chiall air ais gu cionn tri
raiosan."
Ann an 1906 sgriobh an t-Urramach A.
Lukyn Williams gu paipear mu'n ghnothuch,
a' farraid am b' urrainn Ed. Konig fhein,
no duine air bith eile, fianuis chothromach
a thoirt seachad mu'n chilis ; ainm na luinge,
is ainm an sgiobair ; an t-aite anns an do
thachair e, agus an t-am.
Fhreagair Ed. Konig an litir e fhein, agus
so mar a fhreagair e. "A reir paipearan-
naigheachd Shasuinn, as an tug am paipear
Aurora, ann an Canada an naigheachd. bha
an soitheach Rerll va h-airde 'n Ear dhluth
do chladach eileanan Falkland ann am
Februari. 1891, a' sealg mhuca-mara. Chuir
i a mach da gheila a dhol as deidh muice
a chunnacas a' seideadh : an uair a bha a'
mhuc-mhara a' sloistreadh na fairge, agus
i air a leon, thug i buille d'a h-earball do
the de na geolachan is chuir i fodha i. Thog
a' g'heola eile na daoine air fad ach dithis.
An ceann greis fhuair iad fear de'n dithis
a chailleadh, agus gun an anail ann, ach cha
robh sealladh air an fhear eile, Seumas Bart-
ley. An viair a bha a' mhuc marbh thoisich
a' gheola air a tobhadh a dh' ionnsuidh an
t-soithich, agus an deidh dhaibh a ceangal
ris an t-soitheach thoisich iad air a gearr-
adh. Blia iad ag obair oirre la is oidhche,
ach an dara la an uair a dh' fhosgail iad a
goile, dh' fhas an suilean cho mor ri truinn-
*!earan, oir fiaicear an companach, Seumas
Bartley, ann am broinn na muice-niara.
Cha robh tiir no faireachadh aige, agus theab
nach b' urrainn daibh a thoirt gu mhothach-
adh. Cha 'n fhaigheadh iad diog as an
toiseach ; bha iad 'g a eiridinn tri seaohduinn-
ean m' an tainig a thiir agus a chainnt
thuige. An deidh laimhe thuirt e gu'n robh
cuimhne aige a bhi air a thilgeil suas do'n
adhar, agus an sin a bhi air a. shlugadh.
' Bha mi mar gu'm bithinn ann an guitear
sleamhain,' ars esan, ' ach an ath mhionaid
fhuair mi mi-fhein mar gu'm bithinn am
am poca mor. Bha e duilich dhomh m' anail
a tharruing, agus bha an teas uamhasach,
agus thainig e 'n am inntinn gu'm bithinn
air mo bhruich beo. Theab mo cheann
sgaineadh leis na smuaintean eagallach a bha
tighinn thugam, ach gu fortanach chaill mi
mo mhothachadh.' Am measg sheoladairean
eile bha Seumas Bartley air a chunntas 'na
dhuine ruoasach, misneachail, ach riamh
bho na thachair sud dha, thainig seorsa de
mheatachd ann, is bidh e gu trie 'ga
fhaicinn fhein fhathast mar gu'm biodh e air
bheul a bhi air a shlugadh leis an uilbheist.
Leis mar bha e air a shuathadh le sugh a
goile tha a chraicionn a nis air cruadhachadh
mar gu'm biodh paipear."
Ach cha do leig Mghr. Williams leis a'
ghnothuch stad aig a so ; sgriobh e gu Lloyds,
a dh' fheuchainn am b' urrainn daibh inns-
eadh dha an robh a leithid de shoitheach ann
is Beul na h-dirde 'n Ear, agus ma bha, c'
aite an robh i ann am Februari, 1891, agus
CO an sgiobair a bha oirre.
So am fios-f reagairt a chuir Lloyds air ais.
" Sheol an soitheach Reul na. h dirde n'
Ear, a Auckland, N.Z., air an t-seachd-
amh la fichead de Dhecember, 1890, a dhol
do New York, agus rainig i am port sin
air an t-seachdamh la deug de April, 1891.
Sheol an soitheach so fo bhratach
Bhreatuinn ; agus b'e ainm an sgiobair,
Caiptein Killam. Reiceadh i 'n a dheidh
sin ; buinidh i a nis do I. F. Whitney &
Co., Sraid na Staide, New York, U.S.A.,
agus is e ainm an sgiobair aice Caiptein
Dill."
B'e an ath rud a rinn Mghr. Williams
sgri^bhadh gu Caiptein Killam; agus is e
so an litir a chuir bean Chaiptein Killam air
ais.
" Nova Scotia,
November 24, r.'06.
" Dh' iarr an duine orm 'ur litir
a fhreagairt, agus innseadh dhuibh nach
'eil facal firinn anns an naigheachd a tha
air a h-innseadh mu'n t-soitheach anns an
robh e ann an 1891, Reul na h-dirde 'n ^ar.
Bha mise comhla ris innte, cho fhad s a
bha e innte, agus cha 'n fhaca is cha
chuala mi riamh gu'n do chailleadh duine
innte. Cha robh Seumas Bai-tley ach ag
innseadh an rud ris an abair na seoladair-
ean Yarn. Ach ma gheibh sibh greim
air a' phaipear-naigheachd anns an robh
an yarn so, bu mhaith leam fhaicinn."
Sin agad a ris, a leughadair, mar a mhilleas
solus na firinn naigheachd rnhaith.
* * * ^ * ***
Tha cuid de dhaoine ann nach cuir dealach-
adh air bith eadar dath is dath ; cha 'n
aithnich iad geal o bhuidhe, no dearg o uaine.
A thaobh dhathan tha iad mar gu'm biodh
iad - dall. Sin direach mar tha cuid de
dhaoine a thaobh na firinn ; cha 'n aithnich
iad dreach na firinn agus cha mho a dh'
aithnicheas iad dath nam breug.
Bha mise am beachd aon uair gur e cion
sgoile a bha cur na doille so air suilean
dhaoine, ach tha amharus agam a nis nach
e sin idir is coireach dha, ach rud-eigin eile.
Oir tha e a cheart cho furasda toirt air
daoine a fhuair deagh sgoil naigheachd air
a bheil dath nam breug a chreidsinn 's a
tha e toirt air daoine aig nach 'eil sgoil idir
a creidsinn. Mar is sinne tha mi a' fas is
ann is laidire a tha mi am beachd nach 'eil
sgoil ag atharrachadh ann an doigh air
bith an seorsa inntinn a tha aig duine gu
nadurra. Ma tha inntinn A.l. aig duine gu
nadurra, ni an duine sin a rathad anns an
t-saoghal agus anns a' cheo gu miorbhuileach,
ged nach biodh facal sgoile 'n a cheann.
Is e fior chomh'arradh na h-inntinn A.l,
nach mill an sgoil i. Ach mur bheil aig
duine gu nadurra ach inntinn C.3, ged a
lionadh tu ceann an duine sin le sgoilearachd
gus nach gabhadh an corr dinneadh ann, cha
deanadh tu inntinn A.l dhi.
An uair a bhios mi air son fhaotainn a
mach 00 dhiu a tha aig duine inntinn A.l no
inntinn C.3 no inntinn D.4, is coma leam c6
an sgoil anns an robh e no ciod a rinn e
innte; is e an dearbhadh a bhios mi a' cur
air, an aithnich e an fhirinn agus a' bhreug
air an dreach agus an aileadh cho cinnteach
's a gheibh cuinnlean' na h-abhaig aileadh an
t-sionnaich.
Air. 2.
1926.
SEARMON DO'N OIGRIDH.
(Bha an searmon so air a liubhairt an eaglais Bh]4ir
an Atlioll do dhaoine oga agus do chloinn air feasgar
na dara f^abaid de'ii bhliadhna iiir. Tha mi nis 'g a
ohAr a mach air an duiileig so, an dochas gu'n leiigh
pal,(,htan anns a' Ghaidliealtachd d' an cloinn e, a dh'
fheuchainn an cuir e 'n an cuimhne fein agus an toir e
gu aire na cloinne gu bheil obair aig Dia dhaibli 'n a
eaglais).
Fuiling thusa cruadal mar dheagli shaigJi-
dear losa Criosd.. An t-ahstnl Pol.
Co agaibh a b' iirrainn innseadh dhomh c'
aite a bheil Raratonga, no c6 agaibh a b'
urrainn innseadh dhomh ciod is ciall do'n
fhacal glac/aireachd gun turl Theagamh
nach cuala sibh riamh iomradh air an aite
sin, ach tha mi an dochas gu'ni bi fhios
agaibh, m' an criochnaich mise mo ,shean-
chas an drasd, c'aite a bheil Raratonga ;
agus gu'm bi fhios agaibh cuideachd ciod is
ciall do'n fhacal, glagaireachd gun tiir.
Tha tri rioghachdan anns an t-saoghal,
nach 'eil ach loeag air a' mhap, aig a bheil
ainm is cliu ann an eachdraidh an t-saoghail,
nach 'eil aig rioghachdan as motha na iad, —
A Ghreig, agus Palestin, agus Albainn. Anns
na seann laithean bha Greugaich agus ludh-
aich uasal as an diithaich anns an d' araich-
eadh iad, agus b' ion daibh a bhith ; ach tha
a' cheart aobhar againne a bha aca-san air
a bhi uasal a tir ar diithchais fhein.
Cha'n 'eil rud air an t-saoghal as goraiche
do dhaoine na bhi saoilsinn gur e farsuing-
eachd a criochan a tha toirt inbhe is urram
do rioghachd. Faodaidh rioghachd a bhi
mor air a' mhap agus gun a bhi innte ach
crionach a tha fasachadh na talmhainn, agus
faodaidh rioghachd a bhi beag ach fhathast
a h-aite-seasamh a bhi aice am measg mhaith-
ean na talmhainn. Na creideadh sibhse,
mata, an dara leth de'n ghloramas a bhios
sibh a' cluinntinn no a' leughadh anns na
paipearan-naigheachd, gloramas a bhios a'
feuchainn ri chur mar fhiachaibh oirbh gui
e farsuingeachd a fearainn, is lionmhorachd
a sluaigh, is aireamh a saighdearan, is tomad
a marsantachd, a tha deanamh rioghachd
mor is urramach is cliuteach am measg chaich.
Cha'n e idir, ach an gaol air fireantachd is
ceartas a tha ann an cridheachan a sluaigh.
Ged nach 'eil ann an Albainn ach diithaich
bheag chaidh a mic a mach air feadh an t-
saoghail uile ; cuid dhiubh a dh' iarraidh an
fhortain air an son fhein, ach cuid eile a
thoirt solus na firinn do na duthchanna borb
is dorcha. An uair a thoisichear air na
sdisgeulaichean as ainmeile a chaidh a mach
do thirean cein a chunntas chithear gu'm
buineadh cuid mhaith dhiubh do Albainn ;
Mungo Park ; Daibhidh Mac an Leigh ; Iain
G. Paton ; Alastair Dufi ; Seumas Chalmers;
Alastair Mac Aoidh a chaidh do Uganda ;
Domhnull Friseal ; agus an t-Ollamh Raibeart
Laws, an Livingstonia ; — daoine a bha da
rireadh 'n an deagh shaighdearan losa
Criosd.
Is urramach an cliu e air duine air
bith, gur deagh shaighdear e ; ach is urra-
maiche air fad aii cliii air, gur deagh
shaighdear losa Chriosd e. Is ann mu
fhear' de na saighdearan sin a bu mhaith
leam seanchas a dheanamh ruibh an
drasd ; mu Sheumas Chalmers a chaidh le
lochran na Firinn do eileanan na h-airde
Deas. Tha mi an dochas, a dhaoine oga,
gu'm bi sibhse gaolach air a bhi leughadh
mu obair an t-soisgeil ann an tirean cein,
agus mu na soisgeulaichean mora a rugadh
an Albainn. An uair a bhios sibh a' leugh-
adh mu Dhaibhidh Mac an Leigh, no mu
Sheumas Chalmers, no mu fhear air bith eile
de na missionaraidhean a thug seachad am
beatha uile do Dhia, tha sibh a' deanamh
mar tha Pol ag iarraidh oirbh a dheanamh,
" cia b'e nithean a tha fi'or, cia b'e nithean
a tha urramach, cia b'e nithean a tha ion-
glirailhach, cia b'e nithean a tha cliuiteach,
■iiituainichibh air na nithean f:in."
Rugadh Seumas Chalmers am baile lonar-
aora, agus ged nach robh ann ach mac clach-
air, tha ainm an diugh anns an t-saoghal
na's cliiiitiche na ainm Mhic Cailein fhein.
Latha sonruichte a bha e anns an sgoil-Shab-
aicl leugh am ministear litir bho shoisgeul-
aiche a bha ann am Fiji, ag innseadh mu na
daoine borb a bha anns an eilein sin agus
mu na cleachdannan uamhasach a bha aca,
agus an deidh dha an litir a leughadh, sheall
e air na balaich a bha m'a choinneamh agus
thuirt e riutha, " Co aige a tha fhios nach
'eil balach air chor-eigin an so an diugh a
theid a mach leis an t-soisgeul a dh' ionn-
suidh nan daoine aineolach so?"
Bhoidich Seumas Chalmers 'n a chridhe
fhein gu'n rachadh esan ann, ach cha d'
innis e sin do chach, oir cha robh fhios aige
ciamar a b' urrainn e dol do'n Chollaiste gun
airgiod. M' an deachaidh e dhachaidh, an
deidh do'n sgoil-Shabaid tighinn a mach,
chaidh e sios gu taobh na h-aibhne leis fhein
ao'us rinn e urnuigh, ag iarraidh air Dia an
t-slighe a reiteachadh agus doinis fhosgladh
roimhe. Ghabhadh e uine ro fhada
na'n toisichinn air innseadh dhuibli mu na
doighean iongantach aims an do fhreagair
Dia tirnuigh a' bhalaich, ach co dhiii fhuair
e iarrtus is diirachd a chridhe, agus mu
dheireadh sheol e a Lunnainn a dhol a mach
mar shoisgeulaiche do eileanan na h-airde
Deas anns a' Phacific.
Theagamh gur e Samoa am fear de na h-
eileanan sin as fhearr is aithne dhuibhse, an
t-eilean anns an do rinn R. L. Stevenson a
dhachaidh, an uair nach leigeadh a' ghaoth
an ear leis fuireach an Duneideann. An
iomadh doigh bha R. L. Stevenson agus
Seumas Chalmers gu maith eu-coltach
r'a cheile; ach ged nach robh Stevenson ro
thoigheach air a bhi ann an cuideachd phears-
achan-eaglais bha meas mor aige air Seumas
Chalmers, agus sgriobh e uime gu mhathair
mar so, " Cha b' urrainn duine eolas a chur
air Seumas Chalmers gun ghaol a ghabhail
air ; tha gu leor de fhailingean ann, ooltach
ruinn uile, ach tha e cho mor ri eaglais."
Nach gasda an teisteanas sin air duine sam
bith, gu'm biodh e air a radh uime gu bheil
e coltach ri eaglais ! Tha fhios agaibh gur e
losa Criosd ar Tighearna an steidh air a
bheil an eaglais air a togail ; mar sin cha
bhi aon agaibhse gu bi-ath coltach ri eaglais
mur bheil 'ur beatha air a freumhachadh
agus air a steidheachadh ann an Criosd.
B'e an t-ainm a thug na cinnich air Seu-
mas Chalmers, Tdm.ate, agus is e so mar a
fhuair e an t-ainm. An uair a chaidh e air
tir ann an Raratonga, fear de na h-eileanan
a tha air an ainmeachadh air a mhar-
aiche ainmeil Caiptein Cook, anns an
aird an ear-dheas air Samoa (tha fhios
agaibh a nis c'aite a bheil Raratonga, far
an do shaothraich Seumas Chalmers fad
dheich bliadhna) thainig muinntir an aite
mu'n cuairt air mar gu'm biodh sgaoth
sheilleinean, a' foighneachd 'nan cainnt
fhein CO e, agus cia b' ainm dha, agus ciod
a thug do'n eilein e. Dh' innis e ainm
dhaibh, Seumas Chalmers, agus anns a'
mhionaid ghlaodh fear dhiubh, Tdmate,
Tdmate, agus e anabarrach mor as fhein
gu'n rachadh aige air ainm an duine ghil a
radh gu ceart. Lean an t-ainm Tdmate ri
Seumas Chalmers gu brath tuilleadh. A
bheil cuimhne agaibh air an ainm a thug
muinntir Shamoa air R. L. Stevenson? B'e
an t-ainm a bha aca airsan, Tusitala; fear-
iiinseadh sgeulachdan.
So mar a sgriobh R. L. Stevenson mu obair
nan soisgeulaichean anns na cearnaibh ud ; —
" M'an tainig mi do na h-eileanan so bha
beachdan docharach agam a thaobh mhission-
araidhean, agus droch bharail air an obair,
ach cha luaithe a chunnaic mi an obair agus
na daoine le mo shuilean fhein na dh' athar-
raich mi mo bheachd. Cha'n 'eil ann an
cainnt nan daoine a bhios a' cur sios air
missionaraidhean, agus air an obair, ach
glagaircachd gun tur. ' ' Theagamh gu'n tuig
sibh a nis ciod a tha am facal so a' ciallach-
adh. Cha bu mhaith le aon agaibhse a bhi
'n ur glagairean, agus cha mho a bu mhaith
leibh a bhi gun tdr ; feuchaibh, niata, nach
bi sibh a' cur sios air missionaraidhean ;
daoine nach airidh sibhse no mise air barr-
iall am broige fhuasgladh.
Tha moran dhaoine an dull nach 'eil ann
am beatha soisgeulaiche ach beatha bhochd ;
beatha gun sunnd, gun aighear, gun fheum.
Saoilidh iad nach 'eil an obair a tha na
soisgeulaichean a' deanamh an dara leth cho
inntinneach no cho feumail ri obair sheolad-
airean agus luchd-lagha agus mharsantan.
Ach cha 'n ann mar sin idir a tha. Cha 'n
abair mise nach 'eil feum ann an obair
mharsantan, ach is ann daibh fein a tha a'
chuid as moth a de'n bhuannachd a tha lean-
tuinn an saothrach. Ach ged nach dean
missionaraidh gu brath fortan mar a dh'
fhaodas marsanta no fear-lagha a dheanamh,
tha an obair a tha e a' deanamh a' toirt dha
cothrom air inntinn a thoirt suas do na
nithean as airde, air maith a dheanamh d'a
cho-chreutairean, agus air a laithean a chur
seachad a comh-oibreachadh maille ri Criosd.
An aite a bhi cur seachad am beatha gu
dlomhaineach, gun dad aca ri dheanamh ach
a bhi leughadh a' Bhiobuill do dhaoine
dubha nach 'eil 'ga thuigsinn, tha fichead rud
eile aig na soisgeulaichean a tha dol thairis
ri dheanamh ; tha obair aca a chumas an
inntinn agus an lamhan trang a h-uile
mionaid de'n latha. Le lamhan fhein thog
Seumas Chalmers sgoilean anns an do theag-
aisg e, agus eagiaisean anns an do shear-
uionaich e. Theagaisg e do'n chloinn leugh-
adh, is grammar, is cunntas, cho mhaith 's
a theagaisg e dliaibh am BiobuU ; agus
sgriobh e na leabhraichean leis an robh e 'gan
teagasg. Dh' eadar-theangaich e dhaibh am
Biobull ; dh' ionnsaich e dhaibh tuagh, is tal,
is lochdair, is sluasaid, is acfhuinn eile leis an
deanadh iad obair, a laimhseachadh ; dh'
ionnsaich e dhaibh geolachan a thogail, agus
an talamh aiteachadh, agus bhiodh e fhein
agus a bhean 'gan dotaireachd an uair a
bhiodh iad tinn. Ach fad na h-iiine bha a
shiiil agus a chridhe socruichte air a chrich
araidh so, sluagh nan eileanan ud a chosnadh
do Chriosd. Dh' fhaodadh e a radh mar a
thubhairt Pol, " mise 'nam sheirbhiseach
dhaibh air son losa."
Bha sibhse uile, a dhaoine oga ris a bheil
mise a' seanchas an drasd, bha sibh air bhur
baisteadh ann an ainm an Tighearna losa
Criosd, agus tha sin a' ciallachadh gu'n do
choisrig 'ur paiantan sibh do Dhia an uair
a bha sibh 'n 'ur leanaban. Cuimhnichibh 'ur
sin; na dichuinihnichibh gu brath gu'n do
bhaisteadh sibh ann an ainm an Athar agus
a Mhic agus an Spioraid Naoimh, agus an
uair a bhios sibh a' deanamh suas 'ur n-inn-
tmn ciod a theid sibh thuige 'n 'ur beatha,
CO dhiubh a theid sibh gu marachd, Uo gu
saorsainneachd, no gu cleii-sinneachd, no gu
dotaireachd, cuimhnichibh gu bheil a' cheud
choir aig Dia air 'ur seirbhis, mar chloinn a
bha air 'ur saoradli le a Mhac agus air 'ur
baisteailh le a Spiorad. Agus cuimhnichibh
cuideachd nacli 'eil obair eile air an t-saoghal
as feumaile agus as cliuiticlie na obair nan
soisgeulaichean a tha dol le Facal Dhe a dh'
ionnsuidh nan cinneach.
Cha 'n 'eil feum air ])ith aig an eaglais air
gillean oga a tha leasg is lunndach, no gun
sgoinn ; cha 'n 'eil feum aice air oigridh
nach fhtriling fuachd no sgios no cruadal ;
ach tha feum aice air gillean oga a bhios 'n
an deagh shaighdearan losa Criosd, agus a
tha toileach am beatha a choisrigeadh do
Dhia. Anns an eaglais gheibh an seorsa sin
cothrom air seiidjhis a dheanamh do Dhia
agus do dhiadhaidheach nach fhaigh iad
anns a' mharsantachd. Tha feum air gach
seorsa dhaoine mar mhissionaraidhean ; sear-
monaichean, ard-sgoilearan, saoir, goibh-
nean, maighstirean-sgoile, dotairean, nigh-
eanan a ni cocaireachd agus banaltradh.
Chumadh e ro fhada sibh na'n toisichinn
air innseadh dhuibh mu'n Chogadh Naomh
a chuir Seumas Chalmers air aghaidh an
eileanan a' Chuain, cogadh an aghaidh nan
cleachdannan uamhasach, agus nam beachdan
cearr a bha aig na daoine mu Dhia agus mu
shaoghal nan Spiorad. Faodaidh sibh sin
uile a leughadh ann an leabhar beag boidh-
each a bha air a sgriobhadh uime, leabhar
nach cosd dhuibh ach tri tasdain agus sia
sgillinnean, a' phris a bhios daoine gorach
a' toirt air tri gloineachan uisge-bheatha.
Anns na bliadhnachan mu dheireadh d'a
bheatha dh' fhuiling e moran cruadail 'na
bhodhig agus moran amhghar 'na chridhe,
ach riamh cha do rinn e gearan an aghaidh a
ciirannchur, agus cha mho a laigh sprochd air
inntinn. Bha e a' feuchainn ri dorsan iira
fhosgladh air son an t-soisgeil am measg
threubhah a bha coimheach agus borb ris.
Gu bitheanta bha a bhean tinn ; bha a chorp
fhein air a phianadh le fiabhrus is Ipinidh,
agus bha an obair sgitheil agus trom. Cha
b' urrainn daibh earbsa air bith a chur as
na daoine a bha iad 'n am measg, agus dh'
fheumadh e air uairean a shuilean a chumail
fosgailte an uair a bhiodh e ag urnuigh, air
eagal gu'n cuireadh iad sleagh no saighead
ann.
Ann an 1900 shiubhail a bhean, agxis an
ath bhliadhna bha e fhein agus companach
a bha comhla ris air am mort. Bha an
cuirp air am bruich agus air an itheadh
uair an uaireadair an deidh dhaibh a bhi
marbh.
Chuir Breatunn long-chogaidh a null a
thoirt a mach aichmheil, ach b' fhearr gu mor
an rud a rinn fear de mhuinntir nan eilean-
an ud fhein, duine a bha air iompachadh fo
shearmonachadh Sheumas Chalmers ann an
Raratonga. Dh' iarr e cead dol do'n
bhaile anns an do mhortadh a mhaighstir,
agus a bheatha a chur seachad ann, a' cur
an ceill an t-soisgeil. Sin da rireadh
spiorad Chriosd, agus spiorad a' chroinn-
cheusaidh ; agus sin cuideachd mar tha an
eaglais a' fas, air a togail air fuil nam mar-
tarach.
Gu deimhin is mor am fogharadh, ach is
tearc an luchd-oibre. Guidhibh, mata, air
Tighearna an fhogharaidh luchd-oibre a
chur a mach a chum fhogharaidh fhein. Co
agaibhse, a dhaoine oga, a tha glic agus a
bbeir fa-near na nithean sin ; c6 agaibh a
dh' eisdeas ri gairm an Tighearn agus a
their 'n 'ur cridhe a nochd, " Feuch, tha
mise an so; cuir fios leam-sa. "
IAIN MAC CARMAIC NACH MAIREANN.
Anns an aireamh mu dheireadh de'n
leabhar so, air duilleagan na Beurla, bha
iomradh air a dheanamh air a chall a
thainig air an eaglais le bas an Urramaich,
Dughall Cleireach, B.D., ministear na h-
eaglais mhoir a tha ann an Springburn, an
Glaschu. Agus a nis tha sgeul bhronach eile
air ar ruighinn, gu'n do chaochail an
t-Urramach Iain Mac Carmaic, B.D., minis-
tear Airclchattain. Bha Diighall Cleireach
agus Iain Mac Carmaic 'n an companaich
anns an Oilthigh, an Glaschu ; chiim iad suas
an cairdeas agus an companas sin ann an
laithean am ministi-ealachd anns an eaglais,
agus a nis cha'n 'eil iad dealaichte 'n am
bas, oir thainig a' ghairm dheireannach
thuea le cheile an taobh-arstigh de shia
seachduinnean, agus gun am fear a bu shine
aca ach ceithir bliadhna thairis air an leth-
cheud.
B'e dithis eile d'an companaich, an
t-Urramach Iain Mac Giogair, a bha ann an
eaglais an Naoimh Oran, an Duneideann,
agus an t-Urramach, Colla Domhnullach,
B.D., ministear an Lagain, an AthoU.
Chuir an cogadh ci'ioch air Iain Mac Grio-
gair, air chor agus nach 'eil an diugh a
lathair de'n cheathrar so ach Colla Domh-
nullach.
Bha iad uile 'n an daoine mora dreach-
mhor. cho luath laidir 'n am bodhig 's a bha
iad 'n an inntinn, agus tbeiveadh (hiine air
bith gu'iu faodadh tiiigbair a bhi aca ri
laitbean fada fbaotainn air Ibalanih, agus ]i
seirbbis inhaith a dheanamb anns an eaglais.
Ach ged a rinn iad nile deagb sheirbhis far
an do Ibnit an cranncbur, cba robh e "s an
dan do tbriiiir dhinbb co-dhiu waoghal fada
fhaotainn, agus cba'n 'eil againn an diugb
ach a bhi snuiaineacliadh cho dionibuan 's a
tha beatha nihic an duine.
Na'n robh nine agam a dheanamb dh' iar-
rainn air duine-eigin, d' am b' aithne Iain
Mac Carmaic na b' fhearr na b' aithne
dhomh fhein e, sgriobhadh uime air an duil-
leig so. Ach cha'n'eil iiine air sin a dhean-
amb.
Ach ged nach robh an <-eo]as blatJi is diumh-
aji* agam air, a tha agam air fear no dha
eile anns an eaglais, b' aithne dhomh e gu
maitli, agus bu ro thoigh leam e. Bhitheam-
aid a' coinneachadh aig iomadh seorsa coin-
nimh ; aig an t-Seanadh, agus aig Comadaidh-
ean, agus an aitean'eile, agus bu toigh leam
riamli seanchas a bhi agam ris. Agus bu
duine e nach robh uair air bith cho driopa-
's nach robh iiine aige air seanchas a dhean-
amb r'a bhraithean. Coma leam na peasain
bheaga a chi thu 'n an trotan gu dorus son-
ruichte air Sraid n' a Banrigh an Duneid-
eann, agus baga beag ruadh 's an dara laimh
aca is dorlach phaipearan anns an laimh eile,
mar nach gabhadh dad cur air aghaidh gus
an ruig iadsan, agus mar nach biodh dad
ceart mur bheil lamb is facal acasan ann !
Cha b' ann de'n t-seorsa sin Mac Carmaic ;
ann an laitbean oige ann am Muile dh'ith e
freumh de luibh na feallsanachd air chor
agus gu'm b' aithne dha f ois a shealbhachadh
'n a spiorad, agus tosdachd a chumail le
bheul, agus eadhon lochdan beag cadail a
dheanamb, aig coinneamhan far am biodh na
peasain bheaga ri goileam is glagais mar
gu'm biodh cudthrom an t-saoghail air an
guaillean.
Bha e 'n a sgoilear maith agus 'n a dhuine
turail. Cha chuala mise riamh e a' searmon-
achadh, ach tha fhios agam gu robh Gaidhlig
mhaith aige, agus bha e air a radh gu'n robh
e 'n a shearmonaiche maith ann an Gaidhlig.
D'a ghineil fhein de mhinistearan Gaidheal-
ach b'e am fear a b' fhaide a dh' fhan ann
an sgireachd Ghaidbealach, ged nach cluinn-
teadh e a' togail a ghutha no a' deanamh
boilich no barraghloir mu'n Ghaidhlig aig
Mod no Seanadh. Bha e bliadhnachan ann
an eaglais an Naoimh Ciaran, an Govan, m'
an deachaidh e do Aii-dcbattain, ach is ann
ann an cluaintean gorma Mheadarloch agus
laimh ri uisgeachean ciiiin Loch Eite a chuir
e seachad a chuid a b' fhearr d'a mhinistreal-
achd. Bidh e air ionndrainn gu nior an
Cleir Lathurna.
Na'n robh na bu mhotha de'n rud ris an
abair na Goill ambition, agus na bu lugha
de'n rud ris an abair na Gaidheil an athais,
ann an Iain Mac Carmaic, theagamh gu'm
biodh e 'n a dhuine a b' ainmeile anns an eag-
lais na bha e, ach anns na laitbean driopail so
anns a bheil cor an t-saoghail a' cur barr-
achd dragha air daoine na tha cor an anama
fein, anns a bheil a h-uile duine cho trang
a' cur dhaoine eile ceart 's nach 'eil iiine
aca an aire a thoirt air an gnothuch fhein,
no na feanntagan a tha 'nan garradh fhein a'
spionadh, is solasach an rud e tachairt air
duine d' an aithne an saoghal a ghabhail gu
reidh, agus obair fhein a dheananA gu samh-
ach, gun iarraidh aige air a chorrag a chur
ann an gnothuichean nach buin dha.
Bha Iain Mac Carmaic 'n a dhuine reidh
coir ; fior dhuine nasal anns nach robh
go, no fuachd, no farmad. Rinn mi
fhein agus Colla Domhnullach suas r'a
cheile an uiridh gu'n deanamaid mar
a bhios na daoine mora eile a' dean-
amh, Moderators agus an seorsa sin ;
gu'n rachamaid air chuairt fad seachduin do
Chleir Lathurna, agus gu'n cuireamaid
seachad oidhche ann am Manse Airdchattain.
Thainig rud-eigin am ratbad-sa a chum
air m' ais mi gun dol comhla ri m' choimh-
earsnach, ach tha mi a nis duilich nach d'
fbuair mi dol a cfh'fhaicinn Mhic Carmaic
aig an am.
Bha e greis anns a' chogadh, thall am
Macedonia, agus riamh bhuaith sin cha robh
e gu maith ; bha briseadh a' tighinn air a
shlainte an drasd 's a rithist. Air uairean
bhiodh sgeul mhaith m'a shlainte a' dol a
mach, ach a reir choslais, bha ciiisean na
bu mhiosa na shaoil sinn, agus thainig a'
cbrioch air, Disathuirne, an naoieamh la de
lanuari.
TRIG AN T-EARRACH.
Tha ar beatha breoite, gearr ;
'S faisg an geamhi'adh is an t-eug;
'S mar an duilleag, seargt' air lar,
Tuitidh sinne bharr nan geug.
Ach ni 'n talamh diisgadh suas;
Tillidh rithist dreach nam flur,
'S .eiridh nadur as an uaigh,
Beo le beatha ghlormhor iir.
Dhuinne fos an deidh ar fois,
Thig am-diisgaidh aoibhneach, mor,
'S gheibh ar feoil an dochas clos
Gu ruig; earrach buan na Gloir',
Air. 3.
1926.
AN TEARC IAD A SHAORAR?
Cha teid a' ghne so a mach ach le vrmiigh
agus trasgadh.
TJeanaihh spdirn chruaidh gu dol a steach
air a' gheata chumhann. — losa Criosd.
An la roiinhe aims a' phaipear-naigheachd
leugh mi da rud a chuir gu smuaineachadh
mi. Chuir iad gu barrachd smuaineachaidh
mi na rinn an leabhar moi' a tha an t-Ollamh
W. P. Paterson air a chur a mach.
Ann an Lite tha buidheann bhraithrean an
deidh eaglais iir a chur air chois, eaglais
anns a bheil deamhain air an tilgeadh a mach
mar a bhiodh losa a' deanamh ann an laith-
ean fheola. Aig a' cheud sheirbhis a bha aca
dh' eirich nighean 6g anns a' choimhthional,
ag asluchadh saorsa fhaotainn bho dheamh-
au a bha 'ga saruchadh. Sheinn an coimh-
thional laoidhean sonruichte is rinn iad
urnuighean, agus an sin ghlaodh aodhair a'
choimhthionail, an t-abstol Turnbull, ris an
deamhan le guth laidir, " A spioraid
fhoirneartaich thig a mach aisde an ainm
losa." Tri uairean as deidh a cheile dh'
aithn e do'n deamhan tighinn a mach aisde ;
aii coimhthional fad na h-uine ag urnuigh
agus an cinn crom. An ceann greis thuirt
an t-aodhair gu'n deachaidh an deamhan a
mach as an nighinn, agus ghlaodh moran
anns a' choimhthional Haleluiah.
Is e eaglais nan abstol a their iad ris an
eaglais uir so; a reir mar a dh' innis an t-
abstol Turnbull do fhear a' phaipeir-naigh-
eachd tha meur dhi ri fhaotainn an iomadh
baile an Albainn a thuilleadh air Lite.
Thuirt e cuideachd gu'm b' aithne dha na
ficheadan as an deachaidh deamhain a thilg-
eadh a mach; gu'm b' aithne dha aon duine
6g as an deachaidh ochd deamhain a mach ;
agus gu'n cualas deamhan eile a' comhai'taich
mar gu'm biodh cu an uair a bha e air a
thilgeadh a mach a duine sonruichte.
Sin agad, a leughadair, a' cheud rud a
chuir mise gu smuaineachadh an uair a
leugh mi anns a' phaipear e, gu bheil abstol
ur air a cheann a thogail ann an Lite. Agus
b'e an ath rud a chuir gu smuaineachadh
mi, gu bheil abstol iir eile air a cheann a
thogail ann an Lunnainn.
Is e an t-Anagarika Dharmapala a their
a chuideachd fhein ris an abstol so, duine a
rinn uiread trasgaidh 's gur gann a tha
feoil idir air a chnamhan, agus a tha nis
air tighinn do Lunnainn a dh' fheuchainn ri
muinntir Shasuinn iompachadh gu bhi a'
deanamh aoraidh do'n dia Buddha.
Cha chuir e ionghnadh air bith oirnn a
bhi leughadh mu dheamhain a bhi air an
tilgeadh a mach ann an Decapolis no ann an
Capernaum, agus cha mho a cliuireas e
ionghnadh oirnn gu bheil soisgeulaichean a'
dol a mach as an duthaich so do na duth-
channan thall ; ach cuiridh e ionghnadh gu
leoir oirnn a bhi leughadh mu dheamhain a
bhi air an tilgeadh a mach ann an Lite, agus
cuiridh e ionghnadh as motha oirnn a bhi
faicinn shoisgeulaichean as na duthchannan
thall a tighinn thugainn fhein. Car son a
bhiodh an da rud sin 'n an ciiis-ionghnaidh
dhuinn? Nach 'eil fada barrachd dheamhan
an Lite na bha riamh an Decapolis, agus
nach 'eil a' chuid as motha againn fo
dhaorsa na feola cho buileach 's gu'm b'
fhiach dhuinn suidhe sios aig casan duine air
bith a theagaisgeadh dhuinn ar cuirp a
smachdachdadh agus ruighinn air an t-sith
a thig 'na lorg sin.
Is ann as na h-Innsibh an Ear a thainig an
t-Anagarika Dharmapala ; duine ard dreach-
nihor air a bheil a choslas gu'n d' thug e
buaiclh air an t-saoghal. An uair a bha e
'n a bhalach bha e air a theagasg ann an
sgoil Chroisduidh an Ceylon, agus bha meas
nior aig air an luchd-teagaisg agus air an
teagasg a thug iad dha; ach la an sin,
chunnaic e fear de na missionaraidhean a'
glacadh gunna agus a losgadh air eoin
bheaga, — agus chuir sin air ais e gu creid-
eamh aithrichean ! "Ach air a shon sin,"
ars' esan, " bidh mi a' leughadh a' Bhiobuill
agaibhse, leabhar maith is leabhar naomh
anns a bheil teagasg d'a bheil mise a' toirt
geill le m' uile chridhe. Bu mhaith learn
leantuinn an ceuman Chriosd, oir bha esan
bochd, gun airgiod, gun dachaidh, ach
rainig e air an t-sith sin anns a bheil a'
blieatha mhaireannach ri fhaotainn. Rainig
an sar-thighearna Buddha air an t-sith sin
cuideachd ; fad she bliadhna rannsaich e
leabhraichean nan Aosda a' sireadh gliocais
agus diomhaireachd na beatha, ach gliocas
no diomhaireachd na beatha, cha d' fhuair
e anns na leabhraichean. Ach thainig an
solus thuige o'n airde direach mar a thainig
e gu Criosd, agus b'e so an solus, Tha Hogk-
achd DM an taohh-a-stigh dhiot."
Ann an 1922 bha mi aig cruinneachadh
mor an Glaschu far an robh diadhairean
agus daoine ionnsaichte as gach cearn a' cur
an comhairle r'a cheile mu chraobh-sg'aoil-
10
eadh an t-soisgeil. Aig a' choinnimh sin
labhair fear a thainig as na h-Innsibh an
Ear, duine beag dubh d' am b' ainm K. T.
Pal ; duine nach saoileadh tu gu'n robh dad
ann gus an do thoisich e air bruidhinn. Ach
cho luath 's a dh' fhosgail e a bheul dh'
fhairich mise nach robh annam fhein ach am
paisde laimh ris, agus a thuilleadh air sin
nuch robh anns na maithean eile a bha
ci-uinn as na h-eaglaisean agus as na h-oil-
thighean ach na paisdean cuideachd laimh
ris an duine ud. Tha e anabarrach eud-
mhor air taobh Chriosd e fhein, agus rinn e
obair mhor anns na h-Innsibh an Ear cheana
gus an rathad a reiteachadh air son an Tigh-
earna, ach is e so a thug orm tarruing a
thoirt air an drasd, gu'n d' iarr e oirnn a
chuimhneachadh gu bheil a' cheart uiread
aig Breatunn ri ionnsachadh bho na h-
Innsibh an Ear a thaobh beatha is diadhaidh-
eachd 's a tha aig na h-Innsibh an
Ear ri ionnsachadh bho Bhreatunn. Thuirt
e gu'n robh a dhuthaich-san deas gu
leoir gu gabhail ri teagasg Chriosd, agus
nach robh ann an moran de theagasg Chriosd
ach rud a bha aca-san cheana, ach thuirt e
cuideachd nach gabhadh a dhuthaich-san gu
brath ris an t-seorsa diadhaideachd a tha a'
mhor-chu(ideachd de mhuinntir Bhreatuinn
a' cleachdadh. Thuirt e ruinn suil mu 'n
t-sroin nach e teagasg Chriosd a bha sinn
idir a' leantuinn anns an diithaich so; nach
robh sinn a' tuigsinn a theagaisg, air neo
gu'n robh sinn 'ga fhiaradh.
A bheil sin fior ? Am faod e bhith gur e
sin an t-aobhar gu bheil an t-abstol Turn-
bull air toiseachadh air deamhain a thilgeadh
a mach an Lite, agus gur e sin an t-aobhar
gu'n tainig an t-Anagarika Dharmapala a
h-uile ceum as na h-Innsibh an Ear a theagasg
na fir inn duinn. An e am fiaradh no an
dearmad a tha sinne a' deanamh air teagasg
Chriosd a thug dhaibhsan an cothrom?
Sin agad ceist, a leughadair ; ceist a b'
fhearr do na diadhairean mora cnuasachadh
oirre seach iomadh rud suarrach air am bi
iad a' deasbud !
Cha 'n abair mise dad mu na cleanxhain,
oir tha m' inntinn gun solus air a' chuis,
ach a thaobh na codach eile tha amharus
agam gu bheil freumh de'n fhirinn anns na
thuirt K. T. Pal, agus gu bheil sinn a' cur
a'l datha a chordas ruinn fhein air teagasg
Chriosd. Agus tha sinn a' deanamh sin a
chionn gur maith leinn an diadhaidheachd
a dheanamh na's fhasa na tha i ann an da-
rireadh, agus dol a steach do rioghachd neimh
gun spairn chruaidh a dheanamh. Anns a'
ghineil so cha toigh le daoine a bhi fo
riaghladh neach fo'n ghrein ; cha toigh leis
a' chloinn fhein a bhi fo smachd am paran-
tan; is e rim ar cridhe gu'm biodh toil gach
duine 'n a lagh dha fhein, agus mar sin tha
daoine a' tilgeadh gach cuing dhiubh, eadhon
cuing Chriosd, agus a' saoilsinn gu'm meal
iad sith is buaidh 'n an anam gun an cuirp
agus an cridheachan a smachdachadh. .'^ch
tha sin calg-dhireach an aghaidh teagasg an
Tiomnaidh Nuaidh.
Tha fichead rud ann an gnaths na diithcha
so an diugh a tha 'ga dheanamh anabarrach
duilich do dhaoine geill a thoirt do Chriosd
no d'a theagasg; cho duilich agus nach 'eil a'
mhor-chuideachd eadhon a' feuchainn ris.
Na nithean a thoirmisg esan is toigh leinne
iad ; tha gaol againn uile orra mar dhaoine
agus mar rioghachd ; tha gaol againn air air-
giod, agus air inbhe, agus air gloir shaogh-
alta ; is toigh leinn gu'm faiceadh daoine eile
cho mor agus oho laidir 's a tha jinn ; is
toigh leinn gu'n deanadh iad am beic dhuinn.
Agus air an laimh eile, na nithean a mhol
Criosd agus air an robh gaol aige, cha toigh
leinne iad idir ; tha eagal againn romhpa,
agus b' fhearr leinn dol do Mhanitoba seach
saothrachadh air an son. B' fhearr leinn
fada cian a bhi coltach ri Alastair Mor na
Greige na bhi coltach ri Nataniel.
Ma theid Righ Deorsa a mach agus ad
ruadh air, an ceann beagan iiine cha bhi a
bheag de dhaoine anns an duthaich air nach
fhaic thu ad ruadh, oir is toigh le uaislean
agus islean fasan an rlgh a leantuinn. Ach
feuch an do lean iad e an uair a chuir an
righ fion agus uisge-beatha bharr a bhuird
an am a' chogaidh ! Cha do lean idir, agus
c'ar son nach do lean? Tha, a chionn gu
bheil ar daoine gaolach air an fhion agus
nach biodh e furasda dhaibh tighinn as
eugmhais an drama. Sin agad an t-aobhar.
Leanaidh iad fasan an righ an uair a chuir-
eas e air ad ruadh, a chionn gu bheil sin
furasda gu leoir a dheanamh, ach feuch an
lean eadhon muinntir an airm e an uair a
tha sin a' ciallachadh gu'm feum iad an
anamiannan a smachdachadh.
Sin agad, a leughadair, mar tha daoine a
thaobh teagasg Chriosd. Gabhar ris a'
chuid dheth a tha freagairt air ar doighean
agus air ar n-inntinnean fhein ; ri rannan
a tha deanamh na diadhaidheacd furasda,
ach nithear a leithid de dhichuimhne agus de
shuarrachas air a' chuid eile dheth 's gu'm
feum an t-Anagarika Dharmapala tighinn o
thaobh eile an t-saoghail a dh' innseadh
dhuinn ciamar a gheibhear an t-sith a tha o
shuas, agus buaidh thairis air an fheoil agus
air an olc, ged tha sin uile sgriobhta anns na
sgriobturan againn.
Na'm faigheadh tu a steach do chridh-
eachan dhaoine, ard is iosal, sean is 6g,
creidmhich is ana-creidmhich, mar tha iad
11
ann, tha mi an duil gur e an aon ni as motha
a tha iarraidh aca air, airgiod ; airgiod agus
gu leoii- dheth. Is e airgiod do dhaoine nn
diugh an rud ris an abradh Criosd riogh-
achd neimh. An spairn as motha a tha
daoine a' deanamh an diugh is ann air son
airgid. Giiilainidh iad cuing air bith
agus fuilingidh iad cruadal air bith air
ghaol airgiod a dheanamh ; cuing agus
cruadal nach giulaineadh agus nach fuiling-
eadh iad air ghaol ruighinn air irioslachd
no air macantas. Agus is e an rud as motha
a chuireas de eagal, agus de uamhas, agus
de naire orra, bochdainn 'n an crannchur.
B' fhearr leo gluasad ann an slighean gle
cham seach a bhi bochd am fianuis an
t-saoghail. Co as a fhuair iad an gaol sin
air airgiod agus an t-uamhas sin roimh
bhochdainn? Agus cianiar as urrainn daibh
Criosd a thuigsinn no leantuinn, no ciamar
aii urrainn daibh co-chomunn a bhi aca ri
inntinn-san cho fhad agus a tha iad sg
altrum nan smuaintean agus nam faireach
duinnean sin 'n an cridhe. Tha a theagasg-
san calg-dhireach 'n a aghaidh sin, ach a dh'
aindeoin gach facal a labhair e air a' chus-
pair so, ag innseadh do dhaoine nach ann
am pailteas nan nithe a tha e a' sealbhachadh
a tha beatha an duine, tha an saoghal a'
gabhail a rathaid fhein agus a' cunntas
mar an sonas as airde nithean nach do
bheannaich Criosd. Daoine a bhios a' so-
cruchadh an cridheachan air nithean a bha
suarrach an suilean Chriosd, sin agad
daoine nach tii
bhriathran-san.
ANNS A CHATHAIR.
Tha da sheorsa daorsa anns a bheil moran
dhaoine a' cur seachad am beatha; (1) tha
iad fo dhaorsa an fhacail a leughas iad ann
am paipear no ann an leabhar, agus (2) tha
iad fo dhaorsa an fhacail a their an dotair
riu. Ach is e comharradh na h-inntinn
fhallain, na paipearan agus na dotairean a
chumail 'n an aite fhein, — seirbhisich a
dheanamh dhiubh an aite a bhi 'n am maigh-
stirean oirnn.
Bha mise mi fhein uair no dha ann an
lamhan dhotairean, agus is e an leasan
sonruichte a dh' ionnsaich mi bhuaith sin,
nach e mhain gu'm faod dotairean a bhi air
am mealladh ach gu bheil iad air am meall-
adh trie gu leoir. Tha seorsachan tinneis
ann a tha iad a' tuigsinn gu maith, agus
anns nach teid m^ran dhiubh cearr, ach tha
fichead diomhaireachd ann an oibreachadh
nam ball a tha an taobh-a-stigh dhinn, cuis-
lean is feithean is smior is airnean, nach 'eil
iad a' tuigsinn na's mo na sinn fhein.
Na leig thusa, mata, a leughadair le
dotair air bith na fiaclan a thoirt asad gun
f hios c' ar son. Tha faisain am measg nan
dotairean a cheart cho mhaith 's a tha fasain
am measg nan caileagan a bhios a' bobadh
an cinn gus a bheil na cinn mhaol ghrannda
aca coltach ris na roin. Sin am fasan as
uire aig na dotairean an drasd ; mur bheil
iad cinnteach ciod a tha cearr air duine,
bheir iad na fiaclan as a dh' fheuchainn an
fheairrd e sin. Ach tha na fiaclan coltach
ris na craobhan ; cha ghabh iad cur 'n an
aite a ris an uair a splonar as am bun iad.
Ma their dotair gu brath riutsa, a leughad-
air, nach 'eil do chridhe no do sgamhan
laidir gu leoir air son obair do bheatha,
feuch nach suidh thu fo chraoibh-aiteil agus
nach caill thu do mhisneach ; rach agus f aigh
comhairle eile. Sin a rinn Uilleam Robert-
son Nicoll nach maireann an uair a thug Sir
Lauder Brunton droch mhisneach dha, agus
a thuirt e ris nach biodh e beo na'm fanadh
e ann an Sasunn. Bha te de na lungs aig
Nicoll dona, agus bhiodh e a' cur a mach
beagan fala a bha tighinn aisde, ach an uair
a dh' fhag e Sir Lauder Brunton chaidh e
direach air a cheum gu Sir Anndra Mac A'
Chleirich, dotair mor eile. Thuirt an duine
sin ris nach robh eagal air bith dha na'm
biodh e curamach, agus gu'm faodadh e
uiread sgriobhaidh a dheanamh 's a thoilich-
eadh e. Tha fhios aig an t-saoghal uile ciod
an obair a rinn Sir Uilleam Robertson Nicoll
fad iomadh bliadhna an deidh do na dotair-
ean binn a bhais a thoirt a mach. Bha e
05 cionn dha dheiig is tri fichead an uair a
shiubhail e.
Bha aon chleachdadh maith aig Sir
Uilleam Robertson Nicoll a b' fhiach do
dhaoine eile a leantuinn ; bhiodh e an drasd
's a rithist a' fantuinn anns an leabaidh fad
ai latha. Ach ged bhiodh e anns an leabaidh
cha bhiodh e 'n a thamh. Bhiodh torr
leabhraichean is phaipearan anns an leabaidh
comhla ris, agus is ann mar sin a sgriobh e
cuid de na litrichean a bha toirt uiread
tlachd do dhaoine an uair a bhiodh iad 'g
an leughadh anns a' phaipear a bha e a'
deasachadh, am " British Weekly."
Bu choir do'n h-uile duine glic fantuinn
anns an leabaidh fad an latha le thoil fhein
uair no dha 's a' mhios. Ach a thaobh nan
daoine nach 'eil glic, na peasain bheaga
usaideach a bhios an corrag agus am facal
anns gach gnothuch, chumainn iad sin anns
an leabaidh daonnan, gun an leigeil aisde
idir, oir cha bhiodh iad ach a' deanamh cron
co-dhiu.
12
Na'n robh teanga a' bhaird agamsa bheir-
eadh e toileachadh mor dhomh laoidh a
dheanamh do'n leabaidh, oir ged nach 'eil
mi na's truime na daoine eile air a' chadal
fhuaii" mi barrachd solais innte na fhuair mi
ann an aite air bith eile. Is ann anns an
leabaidh a thainig mi a steach do'n t-saoghal
agus tha mi an dochas gur ann innte a dh'
fhagas mi e; chuir mi seachad an treas cuid
do m' bheatha innte, agus cha 'n 'eil ds
aithreachas orm ach nach do chuir mi seachad
an tuilleadh uine innte. An uair a tha
duine anns an leabaidh tha e mar gu'm
biodh e ann an eilean ; tha garradh-dion tim-
chioll air a chumas bhuaith daoine usaideach
is upraid shaoghalta, agus gheibh e onrachdas
is samhchair innte nach fhaigh e ann an kite
eile air thalamh.
Dh' fhairtlieh e orm riamh a thuigsinn
c'ar son a bhios daoine a' boilich gu'm bi
iad ag eirigh trath. Na'n toilichinn a
dheanamh rachadh agam air a dhearbhadh
dhuit, a leughadair, gu bheil a' mhoch-eirigh
anabarrach dona do chor spioradail dhaoine,
oir tha e 'g an deanamh fein-fhireanta, agus
a' toirt orra a bhi sealltuinn sios air daoine
eile, mar bha na Pharasaich a' sealltainn
sios air na cis-mhaoir. Cha d' eirich mise
riamh trath (abair aig coig uairean) nach
robh aithreachas orm an deidh laimhe a
dheanamh ; is fhearr learn gu mor a' ghrian
fhaicinn a' dol fodha seach a faicinn ag
eirigh.
Ach gus tilleadh a dh' ionnsuidh nan
dotairean, cha 'n aithne dhomh seorsa eile
dhaoine a tha gabhail orra a bhi cho neo-
mhearachdach riii. Co riamh a chuala
dotair ag aideachadh gu'n robh e cearr, agus
nach do thuig e an an-shocair a bha air daoine
d' an robh e a' toirt philleachan fad leth-
bhliadhna? Is ann a ghabhas feadhainn
dhiubh anns an t-sroin e ma their an duine
truagh a tha fulang gu'm bu mhaith leis
corahairle eile fhaotainn, agus dotair eile
fhaicinn. Ach air a shon sin tha iad a'
deanamh a cheart uiread mhearachdan ri
daoine eile.
Anns na laghannan aig Hammurabi,
laghannan a tha cho sean ri Abraham, bha
riaghailtean air an cur sios mu'n pheanas a
bhiodh air a dheanamh air dotairean a rinn
cron air daoine le cion sgil no le cion cur aim.
" Ma bha duine air an robh creuchd, no
duine a bha a shuil goirt, fo laimh dotair,
agUB gu'n d' fhuair an duine am bas, no
gu'n do chain e a shuil an deidh do'n do-
tair a bhi ag oibreachadh air le lann no
sgian umha ; ma bha a choire aig an dotair,
gearrar dheth na lamhan. "
Thi mi an duil nach biodh e idir dona do'n
duthaich na'n robh na seann reachdan sin
air an urachadh an diugh, agus na'n robh e
air a thoirt a mach le achd Parlamaid, dotair
air bith a bheireadh na fiaclan a daoine eile
gun aobhar gu'm biodh iad air an toirt as
fhein le gobhainn. Bheireadh sin orra nach
biodh iad cho deas gu fiaclan a tharruing, an
uair nach 'eil aobhar aca air a shon ach amh-
arus beag nach 'eil iad idir a' cuideachadh le
stamagan nach 'eil iad a' tuigsinn ciod a tha
cearr annta. Saoilidh mi nach b' urrainn
daibh cur an aghaidh sin, oir tha e an da
chuid a reir an lagha agus a reir an t-sois-
geil. Tha lagh Mhaois ag radh, " suil air
son sula agus fiacail air son fiacla," agus
tha an soisgeul ag radh," gach ni a b' aill
leibh daoine a dheanamh dhuibh deanaibh-se
mar sin dhaibhsan mar an ceudna."
Uaireigin de'n t-saoghal bha daoine fo
dhaorsa aig sagartan is ministearan ach thilg
iad a' chuing sin dhiubh. Ach ma thilg,
tha iad a nis fo chuing uir, oir fhuair na
dotairean an cothrom an uair a thoisich
daoine air ro-churam a ghabhail d' an corp.
Tha duine 6g ann an Cille-sgumain air a
bheil ro-churam a chuirp cho mor 's nach
cual e an t-Urramach Niall Mac Pharlain,
B.D., bho chionn tri bliadhna. Stad e a
dhol do'n eaglais le eagal roimh chreutairean
beaga ris an abair e fhein germs ach ris an
abair Calum Domhnullach am beadall, aig a
bheil a' Ghaidhlig cheart, fridean-fiiirain.
Bha eagal air gu'm faigheadh e iad ann an
cupan a' chomanachaidh. Leugh e ann an
leabhar air chor-eigin nach robh e nadurra
do mhac an duine feoil itheadh, agus bhuaith
sin tha e a' tighinn beo air cnothan. Cha
'n fhosgail e litir gus an teid a tumadh ann
am ballan anns a bheil stuth a mharbhas na
fridean-fiurain a dh' fhag am posta oirre le
ordagan. An uair a dh' eireas e anns a'
mhaduinn is e a' cheud rud a ni e steall
uisge a chuir suas 'n a chuinnleanan le in-
neil mar gu'm biodh gunna-spiitaidh. Tha
crios m'a mheadhon a chumail air falbh
leum-droma, agus fainne mor buidhe air a
mheur a chumail air falbh loinidh, ach a
dh' aindeoin gach curam a tha e a' gabhail
dheth fhein, tha Seonaid Eachainn ag radh
nach 'eil e latha 's a' bhliadhna gun rud-
eigin cearr air, fuachd, no deideadh, no
greim-mionaich .
Cha bu bheo a bheo do dhuine na 'm biodh
e daonnan fo dhaorsa aig na dotairean, fo
eagal roimh na fridean-fiurain agus fo smaig
aig a' chor23 bhasmhor ; na'm biodh eagal brie
iw fiabhruis air gach uair a laigheadh cuileag
air a shroin. B' fhearr do dhuine am bas
fhein na sin, oir ciod a tha ann am beatha i
duine a tha fo dhaorsa ach am bas?
Air. 4.
926.
DAORSA NA LITREACH.
ried is mor an cliu a fhuair Rabbaidhean
nan ludhach air son an sgoilearachd, agus air
sun an eolais a bha aca air na sgriobturan,
cha robh anns a' chuid mhor d' an sgoilear-
achd agus d' an eolas air na sgriobturan ach
an fhior pheasanachd. Bha iad mion-
eolach air litir an lagha ach cha do thuig iad
riamh gu ceart spiorad an lagha. Ach ma
dh' fheoraicheas tu, a leughadair, ciod an
t-aobhar nach robh na sgriobturan air an
tuigsinn le daoine aig an robh uiread de
niheas orra, agus a bha cur seachad am beatha
'gan rannsachadh, theagamh gu 'n cuir am
freagradh a bheir mise do'n cheist sin
ionghnadh ort. Cha do thuig iad na sgriob-
turan a chionn gu'n rohh iad a' dean-
amh iodhol dhiuhh. Cha 'n- 'eil rud air an
t-saoghal as duiliche a dheanamh na beach-
dan turail agus beachdan cothromach mu na
sgriobturan a thoirt do dhaoine a bha air an
togail anns na ceart bheachdan a bha aig
sgriobhaiehean nan ludhach, gu'm b'e Dia
a sgriobh am Biobull direach mar is e Iain
Bunian a sgriobh Turns a' Chriosduidh. Is
e sin a tha moran dhaoine a' ciallachadh leis
an fhacal, gu hheil am Biobull air a dheach-
dadh le Dia. Bho laithean Esra bha na
h-Iudhaich a' creidsinn gu'n robh Leabhar
an Lagha air a thoirt dhaibh le Dia, ach
mar nach bu leor sin a chreidsinn, chaidh
na sgriobhaiehean na b' fhaide an deidh
laimhe agus theagaisg iad nach e mhain gu'n
tug Dia Leabhar an Lagha dhaibh ach gur
e Dia fein a sgriobh e. " Esan a their
nach ann bho nfeamh a thainig Leabhar an
Lagha cha bhi cuid no pairt aige anns an
t-saoghal shiorruidh." " Esan a their gu'n
do sgriobh Maois eadhon aon rann de
Leabhar an Lagha le ghliocas fhein tha
e ag aicheadh agus a' deanamh tair air facal
Dhe."
Bidh mise air uairean, anns na h-oidhchean
fada geamhraidh, a' leughadh an Talmuid,
agus leabhraichean eile anns a bheil seann
sgoilearan ludhach a' mineachadh nan
sgriobturan, ach a dh' innseadh na firinn bha
cho mhaith dhomh a bhi cladhach le sluasaid
ann am baca gainmhich air son na fhuair
mi riamh annta de ghliocas no de bheatha.
Air uairean bidh mi a' gabhail naire gu'n
tuiteadh inntinn mhic an duine cho iosal
's a thuit na diadhairean agus na sgoilearan
ud, 'n am breithneachadh agus 'n an
reusonachadh. Ach is e an t-aobhar nach
robh saorsa aig an inntinnean. Bha iad a'
reusonachadh mar dhaoine a bha an inn-
tinnean ann an geimhlibh. Agus b' e so a
chuir an geimhlibh iad, na beachdan a
fhuair iad bho 'n aithrichean gu'n robh gach
litir anns na sgriobturan air a thoirt dhaibh
le Dia, agus gach lide air a dheachdadh leis.
Bha am beachd sin mar gu'm biodh
teadhair air an casan, a bha 'gan
cumail bho ionaltradh fhaotainn an raointean
farsuing. Dhall e an siiilean air chor agus
nach fhaoa iad riamh brigh agus maise a'
Bhiobuill mar a chunnaic sgoilearan an la
diugh aig nach 'eil uiread Eabhra 's a bha
aca-san. Tha mi an dochas nach saoil thu,
a leughadair, gu bheil mi a' ciallachadh nach
'eil sgoilearan an la diugh a' creidsinn gu
bheil Dia a' labhairt anns a' Bhiobull. Tha
sgoilearan an la diugh a' creidsinn sin le 'n
uile chridhe, ach tha iad 'g a chreidsinn ann
an doigh a tha a reir tuigse is firinn. Is
aithne dhaibh ciamar a chaidh leabhraichean
a' Bhiobuill a sgriobhadh, c6 a sgriobh iad,
agus c'aite, agus ciod a bha anns an amharc
aig na daoine a sgriobh iad. Tha iad a'
creidsinn gu'n robh na daoine sin air an
gluasad leis an Spiorad Naomh gu bhi ag
innseadh do'n t-saoghal ciod a chuir Dia 'n
an cridhe; am facal a bha mar theine 'n an
cnamhan. Tha iad a' creidsinn gu bheil
fhianuis fhein an cois Facal an Tighearna
daonnan ; gu bheil ughdarras ann d' am bheil
cridheachan dhaoine a' comh-fhreagradh.
Ach cha b' e so a bha sgriobhaiehean nan
ludhach a' creidsinn, agus cha 'n e so a bhios
sliochd nan sgriobhaiehean ann an Albainn
a' ciallachadh an uair a their lad gu bheil
am Biobull air a dheachdadh le Dia. Is coma
leo-san c6 a sgriobh an leabhar ud no an
rann ud ; co dhiubh a tha lad a' leughadh
briathran Chriosd no briathran Mhaois, no
briathran Phoil ; tha an t-aon ughdarras air
an cul oir tha iad uile air am faotainn anns
a' Bhiobull. Cho fhad 's a tha daoine anns
an daorsa sin, agus cho fhad 's nach cleachd
lad an tur, agus an tuigse, agus am fiosrach-
adh spioradail fhein, air na nithean a
leughas iad anns a' Bhiobull cha 'n urrainn
daibh gu brath saorsa ghl^rmhor cloinne
Dhe a shealbhachadh. Far a bheil spiorad
an Tighearna an sin tha saorsa.
Gus a leigeil fhaicinn duit ciod an
fhaoineachd leanabail anns an tuit daoine
a bhios a' deanamh iodhol do litir an
sgriobtuir faodaidh mi sop no dha a
thoirt a teagasg nan sgriobhaiehean
14
rail 'n t-Sabaid. Bha iad a' ceadachadh
do dliuine an siuugaid a thilgeadh e a
mach air an t-»Sabaid a shuathadh le
bhroig, ma tliilg e a maeh i air cabh-
sair ; ach ma thilg e a maoh air an
talamh i, cha 'n fhaodadh e a, suathadh le
bhroig, oir dheanadh a bhrog larach air an
talamh agus bhiodh sin co-ionnon ri treabh-
adh. B'e obair a bha aim an treabhadh,
agus bha obair air a toirmeasg air an
t-Sabaid. Sin agad laghaireachd ! Dh'
fhaodadh diiine criibach, no duine a chaill
a chas coiseachd le bata air an
t-Sabaid, no le oois-mhaide; ach cha 'n
fhaodadh e imeachd le claragan air an
t-Sabaid, oir cha b'e na claragan a bha giulan
an duine ach an duine a bha giulan nan
claragan. Sin agad laghaireachd ! Bha e
air a thoirmeasg uallach air bith a ghiulan
air an t-Sabaid ; cha 'n fhaodadh eadhon
taillear an t-snathad a ghiulan 'n a pheiteig.
Sin an t-aobhar gu'.n robh na sgriobhaichean
agus na Phairisich cho teann air an duine
a leighis losa, agus air an d' iarr e a leaba
a thogail agus imeachd. Chunnaic iad an
duine a' giulan a leapa fo achlais air an
t-Sabaid, agus bha sin 'na chron mor 'n an
siiilean ; cho mor agus gu'n d' fholaich e
orra nithean a bu mhotha.
La Sabaid a bha losa agus a dheisciobuil
a' dol troimh achadh arbhair, agus an t-acras
orra, thoisich na deisciobuil air diasan a
shuathadh 'n am basan agus air an itheadh.
Cha b' urrainn na Phairisich coire fhaotainn
dhaibh air son na diasan itheadh, oir bha
fhios aoa gu'n robh e air a sgriobhadh anns
an lagh, " An uair a theid thu a steach do
arbhar do choimhearsnaioh, an sin faodaidh
tu na diasan a spionadh le d' laimh, ach cor-
ran cha chuir thu ann an arbhar do choimh-
earsnaich ;" ach fhuair iad ooire dhaibh air
son na diasan a shuathadh 'n an lamhan oir
bha sin eo-ionnan ri arbhar a bhualadh. An
uair a thoisicheas daoine air laghaireachd
cha 'n 'eil ceann no crioch aice ; minichidh
iad aon lagh gus faotainn seachad air lagh
eile. Sin mar a bhiodh na sgriobhaichean
a' deanamh. Bha aon lagh aca a' toirmeasg
do dbuine snaim a cheangal air an t-Sabaid,
ach bha lagh eile aca a' ceadachadh snaim a
cheangal na 'n gabhadh i fuasgladh le aon
laimh. Cha 'n fhaodadh duine dol air thurus
air an t-Sabaid na b' fhaide na da mhile, ach
na 'n toilicheadh e, no na'm b' aithne dha, dh'
fhaodadh e an lagh so a choimhead agus a
thurus a shmeadh na b' fhaide. Dh'
fhaodadh e dol air Di-sathuirne agus trath
bidh fhagail aig a' chloich-mhile a bha da
mhile air falbh, agus bheireadh sin dha
" dachaidh " anns an aite. An sin am
maireach dh' fhaodadh e aig ceann an da
mhile toiseachadh air a cheumannan a chunn-
tas as ur, agus dol da mhile eile, agus mar
sin air aghaidh gus an rachadh e fichead
mile. Sin agad laghaireachd !
Cleas nan deargannan, bha laghannan
beaga air druim nan laghannan " mora,
agus laghannan a bu lugha air druim
nan laghannan beaga, agus mar sin
air aghaidh gu suthain slor. Rinn
iad deasbud laidir a lean gineal no dha air
a' cheist, " Am bu choir do dhuine ubb
itheadh a rugadh air an t-Sabaid no air latha-
traisg? " Cuid a bha crabhach gu leoir, dh'
itheadh iad an t-ubh ; ach daoine a bha air
son ainm an fhior-chrabhaidh fhaotainn, cha
bheanadh iad dha. Na 'n do dhichuimhn ich
duine altachadh a dheanamh roimh bhiadh,
dh' fheumadh e an t-altachadh a dheanamh
an aite air bith anns an do chuimhnich e
nach do rinn e e; is e sin r'a radh, mur robh
an trath a ghabh e cheana air a chnamh 'n a
ghoile. Ma bha am biadh air a chnamh,
cha ruigeadh e a leas altachadh a dheanamh.
Bho la am breith gu la am bais bha iad air
an ceangal le mile is deich mile riaghailt de
'n t-seorsa so, air chor agus gu 'n robh e cho
duilich do dhaoine an Lagh a choimhead 's
a bhiodh e do mharaiche seoladh air oidhche
dhorcha am measg eileanan is sgeirean gun
aiveamh air cladach nach fhaca e riamh. Cha
ghabhadh an rud deanamh, agus is e a
thainig as air a cheann mu dheireadh gu 'n
robh sgil is sgoil nan sgriobhaichean air an
cleaehdadh gus daoine a chumail ann an reite
ri litir an lagha am feadh 's a bha iad ann
an aimhr^ite ri spiorad an lagha. Rinn
iad riaghailtean dhaibh fein a bha cur aith-
eantan Dhe an neo-bhrigh. Sin na riagh-
ailtean ris an abradh iad beul-aithris nan
seanairean.
Cha b' ionghnadh gu 'n do chuir a'
pheasanachd so fearg air losa agus gu 'n d'
thubhairt e riu an clar an aodainn gu 'n
robh iad a narachadh spiorad na diadhaidh-
eachd, agus a' cur lagh Dhe an suarrachas
le an gnathachadh, " Aniadana agus a chinn-
iiiil dhalla," ars' esan riu, " a shiolaidheas
a' mheanbh-chuileag, agus a shluigeas an
camhal, is an-aoibhinn dhuibh ; tha sibh a'
toirt an deachamh as a' mhionnt, agus as an
anise, agus as a' chumin, ach dhiobair sibh
nithe cudthromach an lagha, trocair, agus
firinn. "
Bha meas aig Criosd air an t-seann Tiom-
nadh ; bheathaich e anam fein leis agus
theagaisg e daoine eile as, ach cha do rinn e
riamh iodhol do litir an leabhaiv, agus tha
e calg-dhireach an aghaidh inntinn-san
urram no ughdarras a thoirt do leabhar no
do lagh air bith os cionn an Spioraid Naoimh
a tha daonnan a' labhairt ri daoine. Rud
15
gle neonach gu 'n abrarlh daoine Facal an
Tighearna ri facail a tha cho tiorain agus
air cho bheag brigh li sgeulachdan nan
Aiabianach ged a tha iad air an ceangal suas
oomhla ri teagasg Chriosd agus ri litrichean
Phoil, agus ri sailm DhailAidh, agus nach
abair iad Facal an Tighearna idir ris na
guthan leis a bheil Spiorad air Tighearna a'
labhairfc riu 'nan anam fein.
Mar is sinne a tha mise a' fas, agus is
motha a tha mi a' leughadh, ague is farsuinge
a tha m' fhiosrachadh a' dol, is ann is
soilleire a tha mi a' faicinn gur e na daoine
as eudmhoire mu dheachdadh a' Bhiobnill na
(Laoine as lugha a tha faotainn de mhaith as ;
as lugha a tha faicinn d'a mhaise; as lugha
a tha tuigsinn d'a theagasg; agus as motha
d'a bheil e 'n a dheacaireachd. An uair a
tha aite air a thoirt do litir an lagha nach
buin dhi, aite nach d' fhuair i riamh bho
Chriosd, no bho dhuine eile anns an robh an
fhior inntinn spioradail, is e a' chrloch a bhios
aig a sin, nach bi anns an diadhaidheachd
ach an laghaireachd, agus nach bi anns na
diadhairean ach na Phairisioh. Cha 'n' eil
mi a' ciallachadh leis a sin gu bheil na
Phairisich 'n an cealgairean ach tha mi a'
ciallachadh gxi bheil iad a' fantuinn daonnan
anns a' chiiirt a mach de 'n teampull, gun
dol a steach do 'n ionad ro-naomh.
ANNS A CHATHAIR.
Ann an toiseach na h-oidhche bha mi a'
leughadh cunntais a thug Frangach aii'
muinntir Albainn mu 'n bhliadhna 1885, agus
chuir cuid de na rudan a thuirt e umpa
uiread feirge orm 's gu 'n tugainn dha
cluaisean air an leth-cheann air am biodh
cuimhne aige fad raidhe, na 'n robh e laimh
rium. Bha e ag radh nach 'eil a leithid de
ni is coiread no aoidheachd am measg nan
Gaidheal an diugh ; gu bheil iad a' deanamh
aoraidh do dha Thrianaid ; do 'n Trianaid
Naomh air an t-Sabaid, agus do 'n Trianaid
L.S.D. air laithean eile na seachduin. An
aite dol a chonnsachadh ris a' bhiasd mi fhein
mu aoidheachd nan Gaidheal, bu mhaith
learn, a leughadair, fianuis chothromach air
a' chuis so a ghairm, fianuis d' am b' aithne
muinntir na Gaidhealtachd mar nach b'
aithne do Fhrangach air bith a sheas riamh
am brigis, an t-Ollamh caomh nach maire-
ann Alasdair Mac Gillemhicheil.
Anns an leabhar uasal a chuir e mach Ortha
Nan Gaidheal tha e ag radh so mu mhuinntii-
na Gaidhealtachd agus nan eileanan. "Tha
iad maith do na bochdan, coibhneil ri coig-
rich, agus siobhalta ris na h-uile. Fad nam
bliadhnachan a bha mi 'n am measg cha do
thachair riamh coimheachas no cion siobh-
altachd orm, agus cha deachaidh mi riamh
a steach do thigh nach do thairg muinntir
an tighe biadh dhomh, air neo nach do ghabh
iad an leth-sgeul nach robh sin freagarrach
dhaibh a dheanamh. "
An uair a leughas tu an teisteanas a thug
an da dhuine air an aon t-sluagh theagamh
gu 'n cuimhnich thu, mar a chuimhnich mise,
air an fhacal a tha sgriobhta anns a' Bhiobull,
"Do 'n duine ghlan nochdaidh tu thu fein
glan, agus do 'n duine reasgach nochdaidh
tu thu fein reasgach."
Tha cuid de dhaoine ann aig a bheil suilean
biorach gus failingnean dhaoine eile a chomh-
arrachadh, ach ged a bhios an seorsa sin an
dull gu bheil iad a' tuigsinn doighean dhaoine
agus doighean an t-saoghail moran na 's
fhearr na 'n coimhearsnaich, is e an fhirinn
gu bheil iad gle bhitheanta dall. Na siiilean a
theid tromhad mar ghimleid ; a' rannsaicheas
smear do chnamh gus an tig crith fhuachd
ort, — cha 'n e sin idir na suilean d' an leir
ulaidh is ionmhas a chridhe, ach na suilean
blath anns a' bheil gradh is baigh. Sin an
t-aobhar gu 'n do thuig Criosd daoine ann
an laithean fheola na b' fhearr na thuig na
Phairisich iad, ged a bha na Phairisich an
diiil gu 'n robh iad fhein fada na bu ghlice
agus na ou leirsinniche na Criosd.
Tha an sgeulachd bhoidheach so aig
muinntir Phersia mu Chriosd. "Feasgar
a thainig e fein agus a dheisciobuil a steach
do bhaile sonraichte, chunnaic iad meall mor
dhaoine cruinn air an t-sraid, agus iad a'
sealltuinn air rud-eigin a bha aig geata a'
mhargaidh. Gu de a bha na daoine a' seall-
tainn air ach cu marbh, agus ropa m'a
amhaich leis an robh e a reir choslais air a
shlaodadh a dh' ionnsuidh an aite anns an
robh e 'n a laighe? Bha aileadh as a' chlos-
aich, is bha na daoine a' cur dhiubh gu
laidir a chionn nach robh seanairean a' bhaile
a' tiodhlacadh a' choin. " Sealladh oill-
teil," ars' aon duine, " chuireadh e sgreamh
air buidsear fhein." "Seall air na cluasan
aige," arsa duine eile, "tha iad Ian fala is
gaoirre. " Ach sheall losa air a' chu, agus
is e na thubhairt e. " Tha fhiaclan cho geal
boidheach ris an ibhri fhein." Bu leir d'a
shuil-san maise eadhon ann an cii marbh. Bu
leir da gu'm bu nighean do Abraham Muire
d' an gairmear Magdalen a dh' aindeoin a
seachrain. An uair a mhothaicheas daoine
annta fhein gu bheil iad na 's deise gu failing-
ean dhaoine eile fhaicinn na tha iad air am
failingean fhein fhaicinn^- no ma mhoth-
aicheas iad gu bheil iad na 's deise gu bhi
faicinn a' chogail a tha 'n an coimhearsnaich
na tha iad air a' chruithneechd a tha annta
16
fhaieinn, bu choir do 'n eolas sin bior a chur
'n an coguis, oir tha e ag innseadh dhaibh
nach e an iuntinn a bha ann an Criosd a tha
annta. Tha e na 's fhasa do dhaoine a bhi
magail na bhi uasal ; tha e na 's fhasa a bhi
cruaidh na bhi trocaireach, ach gun freumh
maith de 'n uaisle agus de 'n trocair 'n ar
cridheachan cha bhi annainn ach ggoilearan
bochda an sgoil Chriosd. Am measg gach
I'ud nimlieil a thubhaiit naimhdean a'
chroinn-cheusaidh mu Chriosd, cha 'n fhaca
is cha chuala mi riamh gu 'n do chuir iad
as a leth gu'n do rinn e gniomh leibideach,
no gu 'n do labhair e facal suarrach uair
air bith 'n a bheatha. Bha e daonnan
uasal agus trocaireach.
A thaobh an ruid eile a chuir am Fran-
gach as leth ar sluaigh, tha mi an duil nach
'eil na Gaidheil na 's gaolaiche air airgiod
na daoine eile, no a' deanamh aoraidh do 'n
Trianaid L.S.D. ach mar tha an saoghal
uile a' deanamh. Ach ged a bhitheadh iad
gaolach air airgiod, c'arson nach bitheadh ?
Cha 'n 'eil rud fo 'n ghrein air a bheil
barrachd goraiche is barrachd gloramais
air a labhairt agus air a sgriobhadh na tha
air a labhairt agus air a sgriobhadh mu ghaol
airgid. Leis mar a bhios daoine a' cur sios
air airgid is ann a shaoileadh tu gu bheil e 'n
a thamailt do dhuine e bhi aige, air neo
nach urrainn do dhuine fhaotainn gu
h-onorach.
Tha airgiod maith agus ro-mhaith 'n aite
fhein, agus gu de an rud a tha maith mur
bheil e air a chumail 'n a aite fhein ? Am
flur is maisiche, ma tha e a' fas ann an aite
anns nach 'eil gnothuch aige a bhith, cha 'n
e maith ach cron a tha e deanamh. Na
hisan agus na fluraichean as boidhche, ma
tha iad a' fas ann an achadh buntata, their
an tuathanach , riu salchar. Tha f ichead
rioghachd sholasach a bhios duinte gu brath
air duine mur bheil a leigeanas-a-leas de
airgiod aige. Ma tha meud an saoibhreis
'n a bhuaireadh do mhoran dhaoine, tha
meud am bochdainne 'n a bhuaireadh do
aireamh as motha. An uair a theid mi
thairis 'n am inntinn air na daoine air a
bheil mi mion-eolach (cha 'n 'eil mi ag radh
dad mu na daoine as aithne dhomh fada
bhuam le bhi leughadh umpa anns na paip-
earan-naigheachd) cha 'n 'eil 'n am measg
uile gu leir ach coig no seo'n tugainn air
falbh cuid de 'n airgiod a tha aca, air ghaol
daoine as fhearr a dheanamh dhiubh. A
thaobh a' chorra de mo luchd-eolais bheirinn
dhaibh an tuilleadh 's a tha aca, agus
bhith inn cinnteach nach ann idir air seach-
ran air Dia a bha mi 'g an cur, ach gu'n
robh mi a' toirt daibh cothrom air ruigli-
inn air beatha as farsuinge agus as airde
na tha comasach do dhaoine air a bheil ro-
churam mu Ion na h-ath sheachduin daonnan.
Cha 'n abair duine ach duine gorach gu
'n dean airgiod daoine sona ; thubhairt an
Neach a bu ghlice a bha riamh air thalamh
nach ann am mor-phailteas nan nithe a tha
e a' sealbhachadh a tha beatha an duine; ach
cha 'n ann an gainne nan nithe a tha e a'
sealbhachadh a tha a bheatha na 's mo. An
uair a dh' fheoraich an Seanalair Bramwell
Booth de Cecil Rhodes an robh e sona, is e a
thubhairt an duine sin, duine aig an robh
na muilleanan, " Mise sona! tha fhios aig
Dia nach 'eil mise sona," " Cha 'n 'eil ach
aon aite," arsa Bramwell Booth, " far am
faigh thu an sonas a mhaireas, aig casan an
t-Slanuigheir a chaidh e cheusadh air ar son,
oir is ann an sin a mhain e gheibh sinn fuas-
gladh bho ar peacaidhean." Cha toigh leam-
sa Cecil Rhodes, agus cha bu toigh leam
riamh e, ach air a shon sin, bha rud-eigin
mor agus tromadach anns an duine. 'Na
bhodhig bha e cho mor ri Saul mac Chish,
agus cleas Shauil cuideachd, bhiodh e air
uairean am measg nam faidhean. Cha b' e
Cecil Rhodes am millionaire ach Cecil
Rhodes am faidh a labhair am facal so ri
Seanalair Booth, an ceannard aig Feachd na
Slainte, " Tha a' chuid as fhearr agaibh
dhiom an deidh a h-uile rud, oir ged tha
mise a' deanamh dhiithchannan ura tha
sihhse a' deanamh dhaoine ura;" agus am
facal ud eile a dh' fhag e 'n a thiomnadh, "Ma
tha Dia ann, agus ma tha e a' gabhail suime,
cha 'n 'eil rud air an t-saoghal cho cudthro-
mach dhomh-sa ri thoil-san fhaotainn a mach,
agus an sin ri thoil-san a dheanamh."
Ach ged nach 'eil an sonas as airde an
crochadh ri airgiod, tha an t-airgiod anns
a' bheatha so coltach ris an iiileadh a bhios
tu a' cur air rothan nan cairtean no air
cuibhlichean nan caraichean. Bheir e air
na cuibhlichean dol mu 'n euairt gu reidh,
samhach. Is am feum as motha a tha ann
an airgiod, gu 'n toir e dhuit saorsa gun a
hhi snuiaineachadh air airgiod idir. "Na
toir dhomh bochdainn no beartas ; beath-
aich mi le biadh a bhios iomchuidh air mo
shon." Cha 'n 'eil saorsa aig an fheadhainn
aio- a bheil ro bheao; de airgiod, agus cha
mho a tha saorsa aig an fheadhainn aig a
bheil ro mhor dheth, ach eadar an da sheorsa
sin tha aireamh mhor dhaoine ann d'am bheil
airgiod a' tabhairt saorsa phriseil. Agus
ciod air bith a their thusa, a leughadair.
their mise gur e saorsa inntinn an sonas as
airde anns a' bheatha so.
Air. 5.
1926.
GNIOMH UASAL AGUS EIREACHDAIL.
"... rihabh Obadiah ceud faidh, agus dh'
fholaich e iad 'nan leth-cheudaibh ann an
uaimh, agus bheathaich e iad le h-aran agus
uisge.'' — 1 Righ xviii. 4.
Bha Obadiah ann an inbhe ard 'na latha
agus 'na linn fhein. Bha aite urramach
aige ann an seirbhis Righ Israel. Ach bha
na laithean olc. Bha gorta anns an tir.
' Agus na'n d' fhuair an Righ agus a' Bhan-
righ an toil fhein, bhiodli gorta ann de
Fhocal an Tighearna mar an ceudna. Dh'
fheuch iad cur as do chreideamh lehobhah
anns an tir. Blia nioran de na faidhean air
an cur gu bas. Bha an geur-Ieanmliainn cho
goirt is gu 'm b' fheudar do Eliah, am faidh
a b' urramaiche bha anns an tir, teicheadh
aisde le a bheatha. An teis-meadhon nan
cunnart sin, " Ghabh Obadiah ceud faidh,
agus dh' fholaich e iad 'nan leth-cheudaibh
ann an uaimh, agus bheathaich e iad le h-
aran agus uisge."
1. Tha so a' nochdadh gu'm bu duine e
aig an robh cridhe caomh trocaireach. Bha
e cosmhuil ris-san a thainig air an duine a
thuit am measg an luchd-reubainn, agus
nach deachaidh seachad air, mar a rinn an
sagart agus an Lebhitheach. Chunnaic
Obadiah na faidhean air an geur-leanmhainn,
mar gu'm bu luchd droch-bheart iad, le
daoine cumhachdach na tire. Mar a thach-
air do Luchd nan Cumhnant anns an diith-
aich againn fhein o shean, bha iad air am
fuadach o aite gu aite, air am fagail gun
dachaidh agvis gun dion, agus air an diteadh
gu buillean agus gu bas. Agus ma bha cuid
diubh scan agus anfhann, agus cuid eile
dhiubh breoite tinn, rud as cinnteach gu
robh, mo thruaighe an cor agus an crann-
chur. Ach " Is beannaichte na daoine tro-
caireach, oir gheibh iad trocair." Bha
cridhe Obadiah Ian truacantais air an son,
agus ged a bha e, ma dh' fhaoidte, 'ga chur
fhein an cunnart air an sgath, rinn e
gniomh caraid dhaibh-san a bha gun charaid
ach e fhein. Air cho lionmhor is gu robh
iad, agus cha b' e airearah bheag a bha ann,
chuir e iad ann an aite tearuinte, far nach
faigheadh an namhaid neo-iochdmhor gr6im
orra. " Ghabh. Obadiah ceud faidh, agus dh'
fholaich e iad 'nan leth-cheudaibh ann an
uaimh, agus bheathaich e iad le h-aran agus
uisge. ' '
2. Agus rinn e so do bhrigh gu robh e lan-
chinnteach gu'm b' airidh iad air urrara
agus air meas. B' iad seirbhisich an Ti as
Airde. Bha iad a' cumail lochran na diadh-
aidheachd laiste anns an dorchadas, agus a'
labhairt Facal na Beatha ri ginealach aing-
idh. Daoine mora bha so an sealladh Dhe,
buachaillean a threuda, a theachdairean agus
fhianuisean ann an saoghal nach b' airidh
orra ; daoine dileas agus ceart-chridheach
mar an ceudna, a labhradh am Focal le cumh-
achd. Bha iad f6in agus an dream a bha
'gan geur-leanmhainn cho eadar-dhealaichte
0 cheile agus a bha a' chruithneachd o 'n
mholl. Nach b' eucorach, mata, smaointich
Obadiah, gu'm biodh a leithid sin de dhaoine
a' fulang ainneirt agus amhghair. Cia mor
an luach do 'n duthaich ! Nach bu mhaith
do 'n chinneach sin anns am biodh na faidh-
ean lionmhor, agus nach bu dubh an latha
sin anns an caillteadh, na 'n caillteadh, iad.
B' e sin beachd Obadiah, agus nach 'eil e fior
anns gach aite agus aig gach am. Nach bu
choir dhuinn a bhi sireadh gu'm biodh an
aireamh ud air a meudachadh. " Is luach-
mhor an sealladh an Tighearna bas a naomh."
Agus mar an ceudna am beatha. Is ann a
chionn gu robh Obadiah trom-mhothachail
air so, a rinn e an gniomh trocaireach ata
air aithris 'n ar ceann-teagaisg.
3. Agus rinn e na rinn e, cha b' ann a
mhain air an sgath fein, no air sgath an
airidheachd fein, ach, os cionn gach ni, air
sgath ainm mor lehobhah. Bha tlachd aig
an duine so an cliu Dhe, 'na fhireantachd
agus 'na naomhachd, 'na throcair agus 'na
bhreitheanas, 'na fhocal agus 'na ordaigh-
ean, 'na shlainte agus 'na ghras. B' Esan
a' ghrian o'n tigeadh an solus ; b' iadsan
na reultan a bha dorcha annta fein gus an
do dhealraich a sholus-san annta. Cha b'
aill le Obadiah; mata, gu'm biodh ni air bith
a bhuineadh do mhoralachd Dhe air a lughd-
achadh am measg dhaoine, ach gu'm biodh
gach ni air a thoirt am follais, chum a
ghloire. Co bha cho freagarrach air so a
dheanamh ris na faidhean sin anns an d'
analaich Dia a spiorad, agus a bha 'nan cliu
d'a ainm, d'a aobhar, agus d'a fhirinn.
Nach 'eil e soilleir, mata, gu'n do ghradh-
aich Obadiah na faidhean cho mor a chionn
gu'n do ghradhaich e Dia nam faidhean na
bu mhotha. Mar dhearbhadh air so,
" Ghabh Obadiah ceud faidh, agus dh' fhol-
aich e iad 'nan leth-cheudaibh ann an
uaimh, agus bheathaich e iad le h-aran agus
uisge."
18
4. Cha 'n e mhain gu robh an gniomh
so uasal agus eireachdail, ach bha e sheachd
f hear r ad a chionn gu'm b' eiginn a dhean-
amh gun fhios gun fhaireachadh do dhaoine.
" Dh' fholaich e iad ann an uaimh. " Cha
bu ghniomh e a dheanadh Phairiseach a
bhiodh a' seirm le trompaid gu robh e dol
a mach a thoirt deirce seachad, no bhiodh
'na sheasamh an coinneachadh nan sraid a'
togail a ghutha ann an iirnuigh. A dh' inn-
seadh na firinn, cha bu ghniomh e a dhean-
adh neach air bith nach biodh toilichte mur
faigheadh e urrani o dhaoine. Ach dh'
fhoghainn le Obadiah gu'n do shabhail e
beatha nan naomh, agus gu robh fios aig Dia
air agus aig anam fein. Rinn e direach mar
a bhios an Tighearna e fein a' deanamh. An
uair a bhios sluagh Dhe an trioblaid. no an
cunnart, no fo chuing, is e so fianuis an
t-Salmadair : " Folaichidh e mi 'na sgath-
thigh an la an uilc ; folaichidh e mi ann an
diomhaireachd a phailliuin ; air carraig to-
gaidh e suas mi." Agus bu trie a chuir ar
n-aithrichean an ceart smaointinn sin ann
am facail cheolmhor Isaiah : " Bithidh
duihe mar ionad-fasgaidh o'n ghaoith, agus
mar dhidein o'n doininn ; mar shruthaibh
uisge ann an aite tioram, mar sgaile creige
moire ann an tir airsneulaich."
Is e as ciall do 'n ainm, Obadiah, " Fear-
aoraidh no seirbhiseach an Tighearna," agus
nach fhaod sinn a o-habhail mar shamhladh
air an Tighearna losa Criosd. Rinn e na
dh' fhaodadh e 'na latha fhein, agus cha bu
bheag na rinn. Shabhail e beatha nam
faidhean, aon cheud dhiubh, 'gam beath-
achadh anns an uaimh le aran agus le uisge.
Gun teagamh, an am na gainne, bhiodh an
t-aran ud mills do 'n bhlas mar a' mhil,
agus an t-uisge mar an deoch a mhiannaich
Daibhidh a Tobar Bhetlehem, ach bu shuar-
ach sin an coimeas ris an Ion a tha an Tigh-
earna losa Criosd a' solair d' a shluagh :
Gu deimhin deimhin ata mi ag radh ribh,
mur ith ,sibh feoil Mhic an duine, agus mur
ol sibh fhuil, cha 'n 'eil beatha agaibh ann-
aibh. Esan a dh' itheas m' fheoil-sa, agus
a dh' olas m' fhuil-sa, ata a' bheatha
shiorruiidh aige ; agus togaidh mise suas
e air an la dheireannach. Oir is biadh
gu firinneach m' fheoil, agus is deoch gu
firinneach m' fhuil. Esan a. dh' itheas m'
fheoil-sa, agus a dh' olas m' fhuil-sa, tha
e gabhail comhnuidh annam-sa agus mise
annsan."
(B'e so an searmon Gdidhlig mu dheireadh
a bha air a liuhhairt lets an Urraniach
Ddmhnull DdmhmvUach, ministear Chill-
Sheathain agus Chill-Ghoinnich, an Cinn-
tire. Tha Maighstir Ddmhnull a leigeil
dheth dreuchd na ministrealachd am hliadh-
na, dreuchd a choimhUon t gu dileas fad se
is da, fhichead hliadhna.)
AONADH NAN EAGLAISEAN AN
ALBAINN.
Tha an duilleag so air a cur a mach air
iarrtus an Ard Sheanaidh a dh' innseadh do
mhuinntir Eaglais na h-Alha ciamar a thdis-
ich ohair a7i Aonaidh an toiseach agus ciamar
a tha cii'isean a nis a' seasamh.
AN DA EAGLAIS Db'n AON STOC.
Cha 'n 'eil anns na h-eaglaisean Cleireach- 1
ail an Albainn ach an aon teaghlach. i
Thainig iad o'n aon stoc : rugadh iad leis an '
aon mhathair : clann an Ath-leasachaidh a
tha annta uile. Ma tha an dara te a' dean-
amh uaill a Iain Knox faodaidh an te eile a' I
cheart uaill a dheanamh, oir buinidh Iain
Knox, agus Seoras Wish art, agus Anndra
Melville, agus Samuel Rutherford, dhaibh
le cheile. A thuilleadh air sin cha 'n 'eil
eadar-dhealachadh air bith eatorra a thaobh
creidimh, no a thaobh aoraidh, no a thaobh
riaghlaidh. Faodaidh muinntir na da
eaglais suidhe comhla aig bord an Tighearna,
mar is trie a rinn iad an am a' chogaidh.
Tha iad a' frithealadh do'n aon seorsa
dhaoine ; ag oibreachadh taobh ri taobh anns
a' h-uile sgireachd an Albainn eadar Seall-
tuinn agus a' chrioch Shasunnach. Tha iad
cho coltach r'a cheile ri da bhrathair no ri
da phiuthair.
c'ar son a dh' fhanadh iad dealaichte ?
Car son nach tigeadh iad comhla agus
nach deanadh iad aon eaglais mhor ghasda?
Tha e air a radh bu bheil muinntir Albainn
'n an daoine glic, crionna, ciiramach, baigh-
eil r'a cheile; c'ar son, mata, a bhiodh iad
a' cumail suas da eaglais an uair a dhean-
adh aon te feum a cheart cho maith, agus
na b' fhearr. Tha na roinnean a tha am
measg nan eaglaisean 'na rud cosdail ; tha
airgiod a' dol a dholaidh, agus rud as miosa
air fad, tha saothair mhinistearan a' dol a
dholaidh. Ann an iomadh sgireachd bheag
far an deanadh aon mhinistear feum, agus
far am biodh an sluagh moran na bu shona
agus na bu bhraithreile na'n robh iad ag
aoradh comhla, tha da mhinistear air an
cumail suas, agus theagamh triuir no
cheathrar ann an cuid de sgireachdan. Rud
narach agus miltean anns na bailtean mora
gun mhinistear, gun bhuaohailleachd spior-
19
adail iclir ! Ach tha sinn air fas cho
cleachdta ris an eas-aonachd so agus ris an
toradh ghrannda a tliainig aisde 's nach
'eil i a' cur dragh air ar coguisean mar bu
choir. Cha 'n 'eil duthaich air an t-saoghal
anns a bheil uiread roinnean gun aobhar
's a gheibhear anns an eaglais Chleireachail
an Albainn.
AN INTINN A THA ANN AN EAGLAIS NA H-ALBA.
Cha 'n 'eil Eaglais na h-Alba a' toirt
gnuise air bith do'n bheachd nach gabh
ciiisean leasachadh. Bho chionn iomadh
bliadhna thog aithrichean na h-eaglais an
guth, cuid dhiubh a tha an diugh anns an
iiir, a' cur inijiidh air an luchd-diithcha
aithne Chriosd a choimhead agus bloighean
na h-eaglais a chur comhla. Is e sin inntinn
Eaglais na h-Alba an diugh fhathast ; le
guth a Cleirean agus le guth an Ard-Shean-
aidh dh' innis i gu soilleir do'n duthaich gu
bheil i deas air son an Aonaidh. Theagamh
gu'm faighear an sid agus an so innte daoine
a their, " Is. fhearr leinn a bhi mar tha
sinn seach dol comhla ris na U.Fs. ; c'ar son
nach leig sibh leo an rathad fhein a ghabh-
ail?" Ach cha 'n 'eil aireamh nan daoine
sin ach beag laimh ris an aireamh mhor anns
an eaglais a tha a' smuaineachadh cha 'n
ann air an roghainn fein no air am fair-
eachduinnean fein ach air maith spioradail
na diithcha. Cha bhiodh Eaglais na h-Alba
dlleas d'a prionnspalan fein, na a' deanamh
a dleasdanais mar an eaglais a tha air a
steidheachadh le lagh na rioghachd, mur
deanadh i oidhirp air ballacha briste Shioin
a charadh agus bloighean na h-eaglais
Chleireachail a tharruing r'a cheile bu bhi
'n an aon.
MAR A THOISICH OBAIR AN AONAIDH AN DRASD.
Anns a' bhliadhna 1908 — bho chionn ochd
bliadhna deug — chuir Eaglais na h-Alba
cuireadh a dh' ionnsuidh na eaglais Shaoir
Aonaichte agus a dh' ionnsuidh na h-eaglais
Shaoir a dh' iarraidh orra an comhairle a
chur rithe gu saor agus gun chumhachan air
bith a dh' fheuchainn an gabhadh an rathad
reiteachadh agus na beanntan a bha seasamh
eatorra a charachadh. Cha 'n fhaca an
eaglais Shaor iomchuidh an cuireadh sin a
ghabhail, ach ghabh an Eaglais U.F. e, agus
chuir i aireamh shonruichte d'a daoine air
leth gus dol ann an seanchas ris na daoine
againne mu'n ghnothuch.
An uair a bhruidhneadh gu saor taobh air
thaobh chunnacas gu'n robh da phuing shon-
ruichte air an robh Eaglais na h-Alba a'
seasamh gu daingea-n, agus da phuing shon-
ruichte air an robh an Eaglais U.F. a' seas-
amh a cheart cho laidir.
B'e so na puingean air an robh Eaglais na
h-Alba a' seasamh —
(1) Gu'm feumadh an eaglais an deidh an
aonaidh a bhi 'na h-Eaglais na h-Alba
anns an doigh as farsuinge; is e sin
r'a radh, 'na h-oighre dligheach air
an eaglais a bha air a h-aideachadh
leis an Staid bho am an Athleasachaidh
mar eaglais choitchionn na duthcha.
(2) Gu'm feumadh maoin na h-eaglais lean-
tuinn rithe gu bhi air uisneachadh ann
an aobhar an t-soisgeil agus air son
maith spioradail an t-sluaigh ; is e sin
r'a radh, an t-airgiod a tha i nis ' a'
faotainn bho dheachaimh a bha air am
fagail aice anns na seann laithean.
B'e na puingean air an robh an Eaglais
U.F. a' seasamh —
(1) Gu'm feumadh saorsa spioradail a bhi
aig an eaglais an deidh an aonaidh,
gun chomas aig an staid gnothuch a
ghabhail rithe ann an nithean spiora-
dail.
(2) Gu'm feumadh maoin na h-eaglais, a
togalaichean agus a tighinn-a-steach, a
bhi fo riaghladh na h-eaglais fein gu
buileach, gun ghnothuch aig an staid
no aig tighearnan-fearainn riu.
ACHDAN PARLAMAID, 1921 AGUS 1925.
An uair a rainig an da thaobh seorsa de
chordadh mu na puingean sin chuir Eaglais
na h-Alba roimhpe gu'm feuchadh i ri Achd
Parlamaid fhaotainn a bheireadh dhi na
nithean a bha an Eaglais U.F. ag iarraidh.
Bha gach ceum air a ghabhail gu reidh ciuin
laghail, le Cleirean agus Seanadh na h-
eaglais, agus air a' cheann mu dheireadh
thug a' Pharlamaid do'n eaglais na corai-
chean uile a thagair agus a dh' iarr i. '
Leis a' cheud ' Achd, Achd 1921, dh'
aidich an Staid gu bheil saorsa iomlan aig
Eaglais na h-Alba a nis a thaobh gach cuis
spioradail, agus nach buin e do'n Staid
gnothuch a ghabhail rithe anns na nithean
sin. Leis an ath Achd, Achd 1925, tha
maoin agus togalaichean na h-eaglais,
eaglaisean is mansichean is glioban, air an
toirt thairis do'n eaglais gu brath, gu bhi
air an riaghladh le cileadairean a bhios air
an cur air leth air son a' ghnothuich leis an
Ard-Sheanadh.
Mar so rinn Eaglais na h-Alba na b'
urrainn i a dheanamh gus an t-Aonadh a
chur air aghaidh an Albainn; dh' fhosgail
i an rathad gus dol an coinneamh na h-
Eaglais U.F.. no eaglais Chleireachail air
bith eile an Albainn.
20
Bha fhios aice gu maith nach b' ann gun
uhunnart dhi fhein, no gun chall saoghalta
cuideachd, a bha i a' cur a cuisean agus a
coraichean fo laimh Parlamaid, ach air a
shon sin b' fhearr leatha an cunnart agus
an call a sheasamh seach stad air an t-slighe
no tionndadh air a h-ais. Bidh e 'n a
chall dhi gu bheil aice a nis ris na h-eaglais-
ean agus na mansaichean a bhuineas dhi a
chumail suas an aite iad a bhi air an cumail
suas leis na h-uachdarain-fearainn mar a
b' abhaist. Ach air an laimh eile, co dhiu
athig an t-aonadh no nach tig, rinn Eaglais
na h-Alba an rud ceart, agus an rud onor-
ach, agus an rud misneachail ; ciod air bith
a thachras bidh coguis ghlan aice am fianuis
muinntir Albainn agus am fianuis nan
eaglaivsean Prostanach eile air feadh an t-
saoghal, oir rinn i a dleasdanas mar mha-
thair ann a bhi feuchainn ris a' chloinn a
dhealaich rithe a tharruing aon uair eile
r'a cheile ann an spiorad a' ghraidh.
c'ar son a dh' iarramaid an t-aonaidh so.
Tha fichead reuson gu'n rachadh na h-
eaglaisean Cleireachail an Albainn comhla,
ach faodar iad so ainmeachadh : —
(1) Is e aon nasuinn agus aon phobull a tha
againn an Albainn, rud a tha Albannaich
daonna^ ag aideachadh an uair a thachras
iad air a cheile ann an duthchannan eile.
C'ar son nach h-aidicheadh iad am braith-
reachas aig an tigh le bhi ag aoradh anns an
aon eaglais? Is e an eaglais Chleireachail
eaglais dhuthchasail na h-Alba.
(2) Mur bheil aobhar cudthromach air a
shon, tha eas-aonachd calg-dhireach an
aghaidh spiorad na diadhaidheachd. Tha an
eas-aonachd agus an raiteachas a tha am measg
Chriosduidhean a' cur an da chuid ionghn-
adh agus grain air daoine oga, air chor
agus gu bheil moran dhiubh a' tionndadh
air falbh bho'n eaglais Chriosduidh uile gu
leir.
(3) Tha an da chuid ministearan agus air-
giod air an cur a dholaidh an uair a tha dha
no tri no ceithir eaglaisean far an deanadh
aon te feum, agus sin ann an laithean anns
a bheil obair an t-soisgeil a' fulang an iom-
adh cearn le cion mhinistearan agus le cion
airgid.
(4) Tha duileadasan anns an bailtean-
mora agus anns na h-aitean far a bheil an
sluagh dumhail a dh' fhairtlicheas air na
h-eaglaisean gu brath cho fhad agus nach
'eil aonachd 'n am measg fein.
(5) Tha clann na h-eaglais Chleireachail
air feadh an t-saoghail uile ag aideacha'dh-
Eaglais na h-Alba mar am mathair, agus ag
aideachadh Albainn mar an duthaich agus
an dachaidh spioradail. Bhiodh e 'na latha
mor agus 'na latha aoibhneach na'n rachadh
aig an t-seana mhathair air a tigh a chur
an ordugh agus a teaghlach briste a chruinn-
eachadh comhla.
(6) Tha Dia a' gairm air muinntir Al-
bainn an diugh an soisgeul a thoirt d'an
luchd-diithcha a chaidh a mach do na duth-
channan thall, agus an soisgeul a thoirt do
na cinnich nach cuala riamh e. Cha 'n
urrainn na h-eaglaisean a' ghairm sin a
fhreagairt gu ceart a chionn gu bheil an
eas-aonachd agvis an raitheachas 'g am
fagail bochd.
(7) Tha an eaglais Phapanach a' togail
a cinn an Albainn an diugh mar nach do rinn
i riamh bho am an Ath-leasachaidh, a gabh-
ail cothroim air na roinnean a tha 'n ar
measg-ne. Cha 'n 'eil roinnean no eas-
aonachd an Eaglais na Roimhe. Ri aghaidh
a' Phapa bu choir dhuinne seasamh an
guaillibh a cheile.
(8) Am measg gach guth agus gach argu-
maid eile a tha labhairt ri sluagh Albainn
tha aon ghuth as soluimte na gach guth eile,
guth an Tighearna losa air a thogail gu
neamh ann an urnuigh anns a' gharradh
an lerusalem a' guidhe air Dia, " gu'm hi
iad uile nan aon; chum, mar a tha Thusa,
Athair, annam-sa, agus mise annad sa; git
'm hi iadsan mar an ceudna 'nan aon ann-
ainne; chum gu'n creid an saoghal gu'n do
chuir Thusa, uait mi."
IS BRAITHREAN SINN UILE.
0 b' aluinn an dachaidh
Bhiodh againn 's an t-saogh'l,
Na'n sguireamaid comhla
D'ar connspaidean faoin,
'S gu'n abradh gach duine
Ri 'urra, le baigh —
" Is braithrean sinn uile.
Fair dhomhsa do lamh. "
Nach bronach an sgeul e
Gu'm feum sinn bhi strith,
'N uair dh' fhaodamaid cordadh
'S tigh'nn beo ann an sith ;
Le failte 's le furan
Bu duineil bhi 'g radh —
" Is braithrean sinn uile,
Fair dhomhsa do lamh."
Gu luath thig an aois oirnn
'S an t-aog air a cul ;
'S gun dail theid ar caramh
Gu samhach 's an uir ;
'S a' chill ni sinn cadal
Gu maduinn La Bhrath —
Is braithrean sinn uile.
Fair dh6mhsa do lamh.
Air. 6.
1926.
COR NA DUTHCHA.
Fu sgdile do sgiathan gahhaidh mi mo
thearmunn gus an teid na h-uilc so idle
thairis. — Salm, Ivii. i.
Tha dochas agam gu'm bi na h-uilc a tha
bagairt air an rioghachd an diugh thairis
ni' an ruig an duilleag so ar luchd-leughaidh,
ach eadhon ged nach bitheadh, cha'n'eil
feum air bith ann do dhaoine suidhe sios fo
na craobhan-aiteil ag osnaich agus ag ocha-
naich mar gu'm biodh deireadh an t-saogh-
ail dliith. Cha 'n e sin an doigh idir air
cuisean a cheartachadh. Is e a' ghairm a tha
tighinn thugainn an diugh, " Bithidh mis-
neachail agus bithibh gaisgeil air son ar
sluaigh agus air son bhailtean ar De, agus
deanadh lehobhah an ni a tha maith 'na
shiiilean." Tha Dia a' toirt cothrom d'a
shluagh anns na laithean so air dearbhadh a
thoirt do'n t-saoghal gur h-iadsan salann na
talmhainn; tha e mar fhiachaibh air buill
na h-eaglais eiseimpleir a thoirt do dhaoine
eile le am faighidinn agus an ciiiine, eiseim-
pleir a thaobh umhlachd do lagh Dhe, agus
umhlachd do na cumhachdan a tha air an
orduchadh le Dia.
. Tha na laithean so deuchainneach gun
i; teagamh, cho deuchainneach 's gur coir
dhuinn uile dol air ar gliiinean gu trie a dh'
urnuigh ri Dia as leth ar duthcha, ach ciod
air bith a thig asda cha ruig sinn a leas eagal
a bhi oirnn gu'n cuir so crioch air Breat-
unn. Tha cridhe agus anam Bhreatuinn na
's laidire na gu'n cuir an influenza so crioch
oirre. Cha'n'eil taobh sam bith agam-sa
ris na Bolshevics, ach cha mho a tha e furasda
dhomh eisdeachd le faighidin ri daoine a.
bhios a' cur eagal nam bochdan sin orm.
Na daoine a bhios ag osnaich agus ag ocha-
naich mar gu'm biodh muinntir na diithcha
so cho maol no cho gealtach 's gu'n leigeadh
iad le Bolshevics a Russia no a Cluaidh an
cur fo smaig an aghaidh an toile, tha na
daoine sin tur aineolach air gne agus air dan-
narrachd ar sluaigh. Tha a h-uile duilleag
ann an eachdraidh ar duthcha a' teagasg gu
bheil gaol aig Breatunnaich air saorsa nach
'eil aca air airgiod fhein, ged is mor an gaol
air airgiod, air chor agus gu 'm faigh na
Bolshevics an suilean fhosgladh ma tha iad
an duil nach 'eil annta ach drobh chaorach.
Gheibh iad a mach nach e caoraich a tha aca
idir ach coin-thairbh. Ciod air bith a dhean-
adh Eirionnaich no Albannaich b' fhearr
le Tain Bull am bas na gu'n striochdadh e do
chumhachd fo'n ghrein ach a thoil fhein,
agus le a thoil fhein tha e a' ciallachadli lagli
na Parlamaid a chuir e fh^in air chois. Tha
toil agus cridhe ar sluaigh-ne laidir agus
ruighinn, cho laidir agus nach leig Papa no
Bolshevic a leas feuchainn ri cuing a chur air
an amhaich an aghaidh an toile.
Faodar, mata, earbsa a chur ann am
muinntir na duthcha gu'n giiilain iad iad
fein gu misneachail agus ga glic aig an am
so, agus gu'm faigh iad doigh air chor-eigin
air cuisean a reiteachadh gu laghail agus gu
cothromach. Agus gus leasan a thoirt do
luchd-na-h-ochanaich a bhios a' bruadar air
na Bolshevics anns an oidhche, agus bho nach
cluinnear aon fhacal fad finn foinneach an
latha ach " Mo chreach, mo chreach, cha robh
an duthaich riamh 'na leithid so de shuidh-
eachadh," bu mhaith leam naigheachd bheag
innseadh dhaibh, comhradh a bha eadar da
choimhearsnach air maduinn Sabaid an am
a' chogaidh. Tha an naigheachd air a h-
innseadh le I. P. Struthers nach maireann,
rainistear a bha ann an Grianaig.
B'e ainm fir dhiubh Uilleam agus ainm an
fhir eile Anndra. B' ann de 'n t-seorsa a bhios
ag osnaich agus ag ochanaich a bha Uilleam ;
an seorsa a bhios a' caoidh cor na duthcha,
no cor na h-eaglais, no cor an t-saoghail,
gun sgur. Bha e 'na dhuine gearanach mi-
thoilichte, laidir 'na bheachd, is duil
aige nach robh ann an daoine eile ach
daoine aineolach an coimeas ris fhein. Bha
Anndra 'na dhuine samhach ciallach a bhiodh
a' tomhas a briathran, duine leis nach bu
toil rabhart cainnte.
Maduinn Sabaid a bha iad a' seanchas
thairis air a' gharradh a bha eadar na tigh-
ean aca thuii't Uilleam, '' Tha mi an duil
nach robh am riamh ann an eachdraidh na
duthcha cho cunnartach 's a tha againn an
drasd. "
" Cha 'n 'eil e gun chunnart gun teag-
amh," fhreagair Anndra.
"Gun chunnart," ars' Uilleam, "tha mi
ag radh riut nach robh am eile riamh ann cho
cunnartach ris. "
" Laithean soluimte gun teagamh," ars'
Anndra.
" Cho soluimte," fhreagair Uilleam gu cas,
" 's nach robh laithean cho soluimte riu ann
an eachdraidh an t-saoghail uile. Ciod air
bith a their thusa is e sin a their a h-uile
duine glic, agus is e sin a. tha na paipearan-
naigheachd ag radh, nach robh laithean mai'
so ann bho thoiseach an t-saoghail."
22
" A bheil cuimhne agad ciod a thachaii-
amis an Fhiaing air a' cheathranih la fichead
de Auguist, 1672," ars' Anndra.
Chuir so stad beag air ochanaich Uilleam ;
" cha 'n urrainn mi a radh gu bheil," ars"
esan.
"Sin agad, mata, an la ris an abrar la an
Naoimh Bartolemus, an la air an robh ceithii-
mile de na Huguenots air am mort. Agus
a bheil fhios agad ciod a thachair anns an
Spainnt air a' cheud la de 'n cheitein ann an
1545? No ciod a thachair an Russia air an
dara la de April, 1512 1 No am Peru ann an
154:4? No an Guatemala ann an 1524? No
an Afgh,anistan ann an 1725? No an Tibet
ann an 1318? An aithne dhuit aon ni a
thachair anns an Asia eadar 550 agus 1100?
No aon ni a thachair ann an China fad da
mhile bliadhna roimh bhreith Chriosd, no fad
mile bliadhna 'n a dheidh?"
" An aithne dhuit fhein," ars' Uilleam gu
frionasach, " ciod a thachair anns na duth-
channan sin anns na bliadhnachan sin?"
" Cha 'n aithne gu dearbh," ars' Anndra,
" ach gus am bi barrachd eolais agam air
eachdraidh an t-saoghail na tha agam cha bu
mhaith leam a bhi cleachdadh nam briathran
a bhios tusa a' cleachdadh, "nach fhacas agus
iiach cualas riamh leithid nan laithean so."
Chuir so an fhearg air Uilleam agus is e
a thubhairt e, " Mur h-aithiie dhomh eachd-
raidh an t-saoghail tha eolas agam air a'
Bhiobull."
" An aithne dhiut, mata," ars' Anndra,
ciod a thacair ann an 2348 roimh bhreith
Chriosd, no ann an 538?"
" Cha 'n 'eil cuimhne agam," ars' Uilleam
" Theagamh nach 'eil," ars' Anndra; ann
an 2348 B.C. thainig an tuil air an t-saoghal,
agus ann an 538 B.C. thuit Babilon mor.
Ach bidh cuimhne agad ciod a thachair ann an
70 an deidh breith Chriosd ?
Mar dhuine as am biodh na fiaclan 'gan
tarruing fhreagair Uilleam, " Cha 'n urrainn
mi a radh gu bheil."
" B'e sin a' bhliadhna anns an robh
Jerusalem agus an teampull air an leigeadh
gu lar le saighdearaii na Roimhe, a' bhliadh-
na anns an robh an fhaistneachd a rinn
Criosd air a coimhlionadh, " anns an am sin
bithidh amhghar mor ann, amhuil nach robh
ann o thiis an domhain gus a nis, agus nach
mo a bhitheas a chaoidh."
Cha do chord so idir ri Uilleam; " ma tha
mise 'g ad thuigsinn," ars' esan, " tha thu
a' ciallachadh nach 'eil an t-am so idir cun-
nartacli."
" Cha d' thubhairt mise dad de 'n t-seorsa
sin," ars' Anndra, " is e na thubhairt mi
eu'm bu choir dhuinn le cheile ar briathran
a thomhas, agus an tuilleadh eolais a bhi
againn air eachdraidh an t-saoghail m' an
toisich sinn air a radh mu na laithean so
nach robh an leithid riamh ann no laithean
cho cunnartach riu. Dh' fhaodainn-sa a
radh gu bheil an cal anns a' gharradh agad
fhein a' sealltuinn gu maith ach cha 'n ionn-
an sin agus na'n abrainn nach robh cal riamh
air an t-saoghal cho mhaith ris."
" Co a bha bruidhinn air cal ? " ars'
Uilleam; " cha b' ann air cal a bha mise a'
bruidhinn."
Bha Anndra a' dol a radh rud-eigin eile,
ach chuimhnich e air an fhacal ud a labhair
an duine glic, agus dh' fhan e samhach, 'Ged
phronnadh tu amadan ann an soitheach-
pronnaidh am measg cruithneachd le
bruthadair cha dealaich amaideachd ris.'
ANNS A CHATHAIR.
An uiridh bha cruinneachadh mor an Dun-
eideann : chruinnich mile gu leth de dhaoine
foghluimte a chur an comhairle ri cheile mu
obair mhaighstirean-sgoile agus mu theagasg
na cloinne. Bha iad ann as gach cearn de
'n t-saoghal : bha iad ann a letli-cheud riogh-
aclid, eadar Japan agus Peru, eadar Loch-
lann agus eileanan iomallach na Pacific.
An deidh laimhe bha na h-6raidean a bha
air an liubhairt leis na maithean ud, agus
an deasbud a thog iad aig a' choinnimh, air
an cur a mach ann an da leabhar mhor thiugh
leabhraichean anns a bheil se deug agus tri
fichead iinnsa de chudthrom, oir chuir
mise le mo laimli fhein air a' mheidh iad.
Cha do cheannaich mise na leabhraichean so
dhomh fhein, oir cha 'n ' eil e 'na chleachd-
adh agam a bhi toirt oir air son umha, ach
thug caraid coir iasad dhiubh dhomh, agus
bho chionn la no dha bha mi a' sealltuinn 'n
am broinn an drasd 's a rithist.
Ann an toiseach na h-oidhche agus mi a'
leughadh oraid a bha air a liubhairt le boir-
ionnach air an robh an t-ainm boidheach,
Lillian de Lissa, thachair aon rud orm ris a
bheil mi a' cur m' aonta, nach bu choir do
mhaighstirean-sgoile a bhi cur eagail air
cloinn, a chionn nach 'eil an t-eagal ach a'
puinnseanachadh an inntinn. Cha 'n 'oil e
a' deanamh maith sam bith dhaibh. Theag-
amh a leughadair, gu'n cuir thusa 'n am
chuimhne comhairlean Sholaimh mu'n
chloinn agus mu 'n t-slait, agus gu'n abair
thu, An tusa as giice na Solamh? Cha 'n 'eil
mise a' gabhail orm a bhi na 's glice na Sol-
amh, ach air a shon sin, na'n robh claim
agam, cha b' ann ri Solamh a dh' earbainn
23
an teagasg, oir cha do rinn e ach obair
bhochd am measg a chloinne fein.
Araoii anus an sgoil agus anns a' cliu-
baid cha bu choir do luchd-teagaisg a bhi
feuchainn ri toil cloinne no toil dhaoine mora
a ghluasad le bhi a' cuir eagail orra. Agus
gu sonruichte cha bu choir dhaibh a bhi cur
eagal ifrinn orra. An uair a bha Dughall
Bochanan eadar coig agus se bliadhna a dh'
aoivS chaidh e mach aon Domhnach gun fhios
d'a mhathair, a chluich comhla ri balaich
eile, agus an oidhche sin bha a leithid de
eagal air a' dol a laighe ',s gu 'n do bhruad-
air e gu 'n robh an Tighearna losa a' tigh-
inn thuige ann an corruich a dheanamh
dioghaltais air a chionn gu 'n do bhris e an
t-Sabaid. Fad laithean a leanabachd bha e
air a phianadh le seallaidhean uamhasach
agus le aislingean na h-oidhche, seallaidhean
is aislingean a chuir eagal air a ohridhe.
Bhiodh e a' bruadar mu la a' breitheanais
agus 'g a fhaicinn fhein air a thilgeadh ann
an loch teine gu siorruidh.
• Anns na laithean anns an robh Dughall
Bochanan beo theagamh gu'n robh na paran-
tan a bhiodh a' cur eagal ifrinn air an cloinn
air an cunntas 'n am parantan glic agus
eudmhor, agus gun teagamh bha mathair
Dhiighaill Bochanan 'na boirionnach diadh-
aidh, ach air a shon sin cha chreidinn-sa
bho neach o'n ghrein gu bheil e nadurra do
phaisde coig bliadhna a dh' aois a bhi
bruadar air ifreann, no gu bheil e nadurra
dha a bhi smuaineachadh air an Tighearna
losa mar neach a tha dol a dheanamh diogh-
altais air a chionn gu'n do rinn e cluich
bheag neo-chiontach air an t-Sabaid, ann an
aotramas a chuirp agus a chridhe, — rud anns
nach do smuainich e gu'n robh olc. Cha 'n
'eil sin idir nadurra, agus ma tha na fair-
eachduinnean sin air an dusgadh ann an
cridheachan cloinne, tha cron mor air a
dheanamh orra, cron a dh' fhaodas am beatha
a mhilleadh agus an cur air seachran bho
Dhia. Rud bronach, gu'm biodh beachdan
cearr air an cur ann an cridheachan oga a
thaobh Dh6. Tha lagh na rioghachd a'
peanasachadh duine a thogas droch thuaileas
air duine eile, ach ciod a theirear ris na da-
oine a tha togail droch thuaileas air Dia
fhein, a' cur as a leth gu bheil ruintean is
faireachduinnean borb 'na chridhe nach 'eil
ann idir'? An uair a chluinneas tusa, a
leughadair, duine air bith a' cur as leth an
Tighearna gu'n do rinn no gu'n dean e
gniomh cruaidh-chridheach nach deanadh tu
fhein air son an t-saoghail, faodaidh tu a
bhi cinnteach nach aithne do'n duine sin Dia.
Tha Dia uasal agus glan ; glan 'n a ghniomh-
aran is uasal 'na chridhe agus 'n a ghne.
Bho airde nan neamh, agus ann an coim-
eas ri naomhachd Dhe, cha 'n 'eil miighadh
as fhiach iomradh a dheanamh air eadar aon
duine agus duine eile air thalamh, ma ghabh-
ar iad thar a cheile, air chor agus nach e
idir an seorsa iompachaidh air a bheil a'
mhor-chuideachd de dhaoine feumail gu 'm
biodh iad air an tionndadh bho aingiclh-
eachd gu naomhachd ; o bhi deanamh
uilc gu bhi deanamh maith. A thaobh na
mor-chuideachd de dhaoine an t-saoghail so
tha e fior, nach 'eil iad an dara cuid ana-
barrach aingidh no anabarrach maith. Is e
an seorsa iompachaidh air am bheil feum aca
gu'm biodh an sixilean agus an cridheachan
air am fosgiadh a chum 's gu'm faic agus gu
'm fairich iad Dia; gu'm faic iad a mhaise
agus gu 'm fairich iad a lathaireachd. Do
mhoran dhaoine cha 'n 'eil Dia 'n a Dhia
beo idir, cha 'n 'eil ann ach Ni-eigin fad
air falhh air an cual iad iomradh le eisd-
eachd na eluaise, agus anns a bheil iad a'
creidsinn direach mar tha iad a' creidsinn
gu bheil Melbourne ann an Astralia, no gu'n
robh a leithid de dhuine agus Mahomet ann.
Cha 'n e sin an daimh amis am bu choir cio
dhaoine a bhi seasamh ri Dia, agus is e an
t-iompachadh air a bheil feum aca gu'm
biodh faireachduin air lathaireachd Dhe anns
an t-saoghal agus 'n am beatha air a dhiis-
gadh 'nan cridheachan, agus cha 'n e mhain
faireachduinn air a lathaireachd ach dear-
bheachd a thaobh a ruintean agus a throcair
agus a ghraidh. Sin an i-aobhar gur h-ann
aig crann-ceusaidh an t-Slanuighir a tha
cridheachan cruaidh dhaoine air am briseadh
mar is bitheanta, oir cha 'n 'eil aite eile air
thalamh anns am faic daoine maise agus
caomhalachd agus gradh an Athar a, ta air
neamh mar a chi iad e aig bonn a,' chroinn-
cheusaidh.
Ann am fear de na leabhraichean a sgriobh
A. C. Benson, mac Easbuig de 'n eaglais
Shasunnaich, tha e ag innseadh mu na beach-
dan a bha aige air Dia 'n a oige. Bha e air
a thogail agus air a theagasg le ciiram diadh-
aidh. Bha e a' creidsinn ann an
Dia gun uiread agus aon teagamh a chur
riamh ann, ach cha robh comunn air bith
eadar e fhein agus Dia ; bha e a' creidsinn
ann mar a bha e a' creidsinn anns na leasain
a dh' ionnsaich e anns an sgoil. Cha robh
Dia maiseach no ion-mhiannaichte 'n a
shiiilean ; bha e a' smuaineachadh air Dia
mar gu'm biodh bodach mor a bha fiadhaich
sean, fada fada os cionn an t-saoghail so,
agus gun e a' gabhail gnothuich ri cloinn nan
daoine ach a mhain gu'm biodh e a' cumail
a shula orra a dh' fheuchainn ciod an t-olc
a bha iad a' deanamh.
Cia meud balaoh agus caileag' anns an
diithaich aig a bheil na ceart bheachdaii sin
24
inu Dhia. Gun teagamh tha e duilich claim
6g a theagasg ann an eolas Dhe oir is spiorad
Dia ; tha e duilich smuaintean cothromach
a chur ann an inntinnean beaga mu na-
dur agus mu riiintean agus mu dhoighean an
Ti Uile-chumhachdaich agus neo-fhaicsinn-
ich. Ach gabhaidh an rud deanamh gun a
chur an cridhe na cloinne naoh 'eil ann an
Dia ach jjoliceman. Parantan air bith no
luchd-teagaisg air bith a tha toirt nam
beachdan sin d' an cloinn no d' an luchd-
eisdeachd, — cha bhi iad gun chionta ma dh'
fhanas a' chlann sin agus an luchd-eisdeachd
sin air falbh bho Dhia, gun an t-iarrtus a bhi
air a dhusgadh 'nan toil agus 'nan cridhe,
' Eirigh mi agus theid mi a dh' ionnsuidh
m' athar.'
Gu fortanach tha ni-eigin ann an cridhe
mhic an duine gu nadurra a dhionas e bho
bheachdan feall, agus fasaidh clann gu trie
a mach as na beachdan a bha air an teagasg
daibh 'nan oige mar a dh' fhasas iad a mach
as an aodach, no mar a dh' fhasas am partan
a mach as a shlige.
Ged a b' ainmeil an diadhair lonatan Ed-
wards cha bu mhaith leam a leigeil a steach
do mo chubaid, agus idir idir cha leiginn a
steach do mo sgoil-Shabaid e. Bha am de
mo bheatha anns am bithinn a' leughadh a
leabhraichean, agus anns an robh meas mor
agam air, a chionn gu robh e air a theagasg
dhomh gur e duine comasach a bha ann, agnis
a chionn gu robh mi a' creidsinn na dh'
innis mo luchd-teagaisg dhomh uime, ach an
diugh cha 'n 'eil ann am briathran lonatan
Edwards dhomh ach mar gn'm biodh fuaim
na gaoithe. Am faca tu riamh, a leughadair,
searmon le lonatan Edwards air a' chuspair
so, Peacaich ann an Idmhan Dhe agus corriUch
air. Mur faca, bheir mise dhiut crioman
dheth.
"Sibhse a tha neo-iompaichte, bidh neart
neo-chriochnach an Uile-chumhachdaich, agus
corruich uamhasach an Uile-chumhachdaich
air an cleachdadh oirbh gus bhur pianadh
agus bhur cradh ; bidh sibh air bhur riasladh
agus air bhur pianadh an lathair nan ain-
glean naomha, agus an lathair an Uain ; agus
an uair a chi iad sibh a' fulang mar so fo
chorruich gharg an Tighearna tuitidh iad
sios aig a ebasan, a' moladh a mhorachd agus
a chumhachd. Sin agad corruich shiorruidh
an Tighearna. B' uamhasach an rud e a'
chorruich so a dhusgadh fad aon mhionaid,
ach bidh i air a diisgadh 'n ur n-aghaidh-se
fad linntean na siorruidheachd ; fad linntean
na siorruidheachd bidh sibh ann an truaighe
eagallach agus ann an doruinn nach gabh
innseadh, gun dochas agaibh ri saorsa no ri
faochadh no ri fois aon mhionaid ; an uair
a chuireas sibh seachad muillein agus deich
muillein bliadhna a' gleachd ri dioghaltas
gun iochd an Uile-chumhachdaich bidh fhios
agaibh nach deachaidh fhathast seachad de
'n t-siorruidheachd ach mar gu'm biodh aon
mhionaid. Co d' an aithne cumhachd cor-
ruich Dhe 1 Nach uamhasach staid na f eadh-
nach air an tuit i, ach is e sin staid na feadh-
nach nach 'eil air am breith a ris, air cho
curamach, moralta, stuama, diadhaidh, 's 'g
am faod iad a bhith. Tha mor an anns an
eaglais so an diugh, ag eisdeachd ris an t-
searmon so, a bhios air am pianadh ann an
truaighe shiorruidh; agus cuimhnichidh iad
an searmon so ann an ifreann. Bidh cuid
agaibh ann an ifreann an uine ghearr, m' an
tig a' bhliadhna gu crich. Agus theagamh
gu 'm bi cuid agaibh ann an ifreann m' an
tig maduinn am maireach, ged tha sibh 'n
ur suidhe ann an sin an drasd slan fallain,
'g ar faireachadh fhein sabhailte agus aig fois."
Ciod a their thu fhein, a leughadair, ri
teagasg de 'n t-seorsa sin? Is e na their
mise, gu'm biodh e duilich leam a chreidsinn
gu'n deanadh an Diabhol fhein an rud -a
tha lonatan Edwards a' cur as leth an Tigh-
earna agus nan ainglean naomha. Is e an
fhirinn nach robh ann an searmon an duine
ud ach briathran, briathran, briathran ; rud
a bha e a' sniomh a mach a eanchainn fhein
— agus bha eanchainn laidir aig an duine gun
teagamh — mar a bhios am figheadair a' sni-
omh snatha as a ohorp. Cha'n'eil fhios agam-
sa ciod a tha air taobh thall na h-uaighe na
's mo na tha agad-sa, a leughadair, ach aon
ni tha fhios agam, nach bi mi air mo
mhealladh ann an Dia, agus gu'm bi an
dochas a thug losa dhomh d'a thaobh, a
thaobh a nihaitheis agus a thr6cair agus a
chaomhalachd, air a choimMionadh.
Coma leam luchd-teagaisg a bhios a' leigeil
ruith le 'm briathran an uair a labhras iad
air corruich Dhe, mar gu 'm biodh iad a'
bruidhinn air maighstir-sgoil no policeman.
Tha Dia ard agus uasal agus naomh, agus
eadhon ged a bheireadh am bas orm agus
toibheum air mo bhilean b' fhearr leam tuit-
eam 'n a lamhan na ann an lamhan lonatan
Edwards. Mar is sinne a tha mi a' fas is ann
is mo a tha mi a' toirt fanear, gur e na daoine
as laidire a shearmonaicheas uamhasan ifrinn
d' an co-chreutairean as lugha a tha fair-
eachduinn 'n an cridheachan cudthrom na
firinn eagallach a tha lad a' laimhseachadh.
An deidh dhaibh cairdean agus luchd-eolais
agus ooimhearsnaich a thilgeadh ann an las-
raichean siorruidh far am bi iad air an los-
gadh fad linntean na bith-bhuantachd
theid iad dhaohaidh agus gabhaidh iad an
dinneir mar nach robh an rud uamhasach so
a' dol a thachairt idir, agus cha chaill iad
aon mhionaid d' an cadal anns an oidhche.
Air. 7.
1926.
POL AGUS DEMAS.
Bho chionn ghoirid leugh mi leabhar a
bha air a sgrlobhadh mu Phol agus mu chuid
d'a chairdean leis an Urramach Seumas
Ballingal, D.D., agus bho na tha na leugh
mi fathast iir 'n am inntinn bu mhaith learn
aon dealbh de na tha anns an leabhar a
thoirt do ar luchd-leughaidh, dealbh Dhemais
mar a tha e air a tharruing le Seumas
Ballingal.
An uair a bha Demas comhla ri Pol anns
an Roimh bha e mu cheithir bliadhna fichead
a dh' aois; duineachan beag cuimir a bha
beo dheth fein, agus gu maith abhacach agus
bruidhneach. Bha e 'na chleachdadh aig
P61 a litrichean a sgriobhadh le laimh duine-
eigin eile, agus gle thric an uair a bha e
anns a' phriosan anns an Roimh b'e Demas
a bu chleireach da. Bha lamh-sgriobhaidh
air leth aige agus cha mhor nach sgriobhadh
e a cheart cho luath 's a bhruidhneadh Pol.
Cha robh rud air an t-saoghal a b' fhearr
leis na bhi a' sgriobhadh litrichean Phoil
oir bha meas mor aige air an abstol.
Ann an iomadh doigh eile bha Demas feu-
mail do Phol an uair a bha e anns a' phrio-
san. Bhiodh e a,' deanamh thurusan dha
anns a' bhaile, agus ag innseadh dha cuid-
eachd a h-uile rud a bha tachairt anns an
eaglais. Bha taobh shonruichte aig P6l ris
an duine 6g so, air a sgath fhein agus air
sgath a pharantan, oir b' aithne dha iad
anil an Tesalonica. A thuilleadh air sin bha
a leithid de shunnd air Demas daonnan, agus
e cho aoibheil toilichte, 's gu'm biodh e a'
toirt togail-cridhe do Phol a bhi cluinntinn
a choise agus a ghutha a' dol seachad air uin-
neag a' phiiosain.
Latha a bha Demas a' sgriobhadh litreach
do Phol, thuirt Pol ris an uair a bha iad
ullamh ; "Tha Epaphroditus a' tighinn 'gam
fhaicinn gu goirid ; duine caomh, agus duine
onorach, agus duine diadhaidh ; tha an
t-astar air a bheil e a' tighinn fada oir tha
e a' tighinn aPhilippi, agus cha robh e riamh
anns a' bhaile uamhasach so, ach feuch thusa
gu'n dean thu na's urrainn thu air a shon
agus gu'm faigh thu dha aite freagarrach
anns am fuirich e. Thig thugam trath am
maireach, oir tha moran agam r'a dhean-
amh ; feumaidh mi sgriobhadh gu Timoteus
oir tha e an Ephesus aig an am. Tha fadal
orm gus an tig Lucas a Corint ; tha mi 'g
a ionndrainn, ach theagamh nach 'eil e fur-
asda dha aiseag fhaotainn. An uair a
gheibh thu cothrom, b' fhearr leam gu'm
feoraicheadh tu c'uin a tha fiughair ri bata
a Corint f
Sin cuid de na turusan air am biodh Pol
a' cur Dhemais agus cha bu leasg le Demas
a' chorrag a chur ann an obair de'n t-seorsa
so oir bha e gu nadurra gaolach air a bhi
dol am measg dhaoine agus a' cruinneachadh
naigheachdan.
Bha guth maith aig Demas agus bha e
anabarrach gaolach air seinn, ach b' fhearr
dha nach robh, oir b' e an t-seinn a chuir
eadar e fhein agus P51 air a' cheann mu
dheireadh. Bhiodh e a' taghall air teagh-
lach anns an Roimh anns an robh daoine
oga a bha cho gaolach ris fhein air seinn,
agus cuid dhiubh maith air an f hid hill. Bha
athair an teaghlaich 'n a mharsanta-fiona ;
bha da mhac aige agus da nighean, ach cha
robh gin dhiubh 'n an luchd-aideachaidh
ach a mhain mathair an teaghlaich, bana-
Ghreugach aig an robh meas anabarrach air
Pol. Bha ise daonnan toilichte an uair a
thigeadh Demas do'n tigh a chionn gu'n
tugadh e dhi naigheachd air Pol, agus bha
an oigridh toilichte an uair a thigeadh e a
chionn gu'm biodh oidhche chridheil aca le
seinn.
Cha robh na ceud C'hriosduidhean a' cead-
achadh do luchd-aideachaidh doighean an
t-saoghail a leantuinn idir ; cha robh iad a'
ceadachadh dhaibh dol gu cuirm-chiuil, no
do thigh-cluich, no gu dannsa, no do aite air
bith anns am biodh aighear is baoth-
shugradh. Bha cuid de sheanairean na h-
eaglais a bu tinne na cheile air an oigridh a
thaobh seinn is dannsa, ach cha robh duine
idir a bu laidire 'n an aghaidh na Aristar-
chus. Bha Aristarchus cho cruaidh air
daoine oga 's nach saoileadh tu gu robh e
fhein og riamh.
Bha seorsa de eagal aig Demas roimh
Aristarchus, ach air a shon sin cha robh e
a' creidsinn 'n a chridhe gu robh cron air
bith ann an cuid de na nithean a bha Aris-
tarchus a' toirmeasg. Bu ghasda leis a bhi
an comunn dhaoine oga a bha cho gaolach ris
comunn dhaoine oga a bha cho gaolach ris
fhein air seinn is ceol. Ged a bha cuid de
na daoine oga sin nach robh a' creidsinn
ann an Criosd, no a' gabhail orra a bhi
crabhach no diadhaidh, theireadh Demas ri
Aristarchus gu robh iad 'n an daoine cial-
lach, grinn, moralta, agus nach robh
e mar fhiachaibh airsan an comunn
a sheachnadh a chionn nach robh iad 'n an
26
luchd-leanmhuinn air, Griosd. Thigeadh
gruaim is fuachd a' gheamlii;aidli air aodann
Aristarchuis an uair a chl.uinneadh e sin ;
theireadli e nach robh ann an Demas ach
gaotharan bochd a bha fo chuibhrichean ann
an tigh Rimmoin.
An ceann greis thoisich e ri blii air a
mhonmur am measg nam foirfeach anns an
eaglais gu robh Demas ri bhi air fhaicinn
gu trie am measg dhaoine goracb, a' dol gu
coinneamhan aig an robh cluicli is ce61 is
dannsa, agus thainig e 'n an inntinn, an dara
cuid, nach robh ann ach an cealgair, air neo
gu robh e air tuiteam air falbh. Cha robh
so idir fior, oir bha Demas 'n a dhuine onor-
ach aig an robh cridhe g'lan, agus bha e
cho eudmlror air taobh an Tigiiearna ris na
foirfich fhein, ach bha e furasda a lubadh
a null agus a nail.
Uair a bha coisir-chiiiil ainmeil ri bhi anns
an tigh-chluich cho-eignich deannan de
dhaoine oga e gu dol comhla riu a dh'
eisdeachd a ichiiiil. An toiseach cha robh
Demas air son dol ann ; bha eagal air nach
cordadh a dhol ann ris na seanairean, ach
an uair a chothaich each air nach robh cron
air bith ann agus gu'n robh an oeol anabar-
rach taitneach gheill e agus ehaidh e leo.
Thaitinn an ceol riu cho maith agus gu'n do
thoisich am bannal dhaoine oga ud, air an
rathad dhaehaidh, air na h-6rain a chuala
iad anns an tigh-chluich a sheinn, agus
greim aca air lamhan air a cheile, nigheanan
agus gillean. Ach an uair a bha hug-o aca
air na h-6rain, air meadhon na sraide, c6
a ehaidh seaehad orra ach Aristarchus?
Sheas e greis a' sealltuinn as an deidh, agus
a ehridhe tursach, oir bha e cinnteach gu
robh Demas air dol air an t-slighe leathainn
a tha treorachadh gu sgrios.
An uair a ehaidh Demas dhaehaidh an
oidhche ud, agus a dh' fhuaraieh fhuil,
bha aithreaehas air gu'n deaehaidh e do'n
tigli-ehluich, agus bhoidieh e 'n a ehridhe
nach rachadh e ann tuilleadh. Theireadh e
ris fhein an drasd 's a rithist nach robh cron
air bith anns na rinn e, agus gu'n robh a
clioguis glan ; theireadh e gu robh Aristar-
chus agus na seanairean eile 'n an daoine
cumhann, a' toirmeasg nithean a bha
lagh Dhe a' ceadachadh. Ach air a shon sin
cha robh a choguis aig fois, agus bha bris-
eadh an latha air tighinn m' an d' fhuair e
cadal.
Bha e air a dhusgadh le buille aig an
dorus agus Aristarchus air tighinn 'g a
fhaicinn, a radh ris gu robh e a' dol a dh'
innseadh do Phol mu obair narach na h-
oidhche an raoir. "Bha thu," ars' esan,
"ann an comunn dhaoine a tha 'n an naimh-
dean do Dhia agus a' leantuinn fasain phea-
cach agus doighean amaideach an t-saoghail ;
mur faieinn thu le mo dha shuil fein, cha
ehreidinn gu'm biodh tu cho neo-dhileas do'n
Tighearna losa agus d'a eaglais."
Na'n do labhair Aristarchus .ris rud beag
na bu chiuine agus na bu chaomhaile thea-
gamh gu'n rachadh aige air a bhrathair 6g
a chosnadh, oir cha robh dad ann an Demas
a bu mhiosa na goraiche agus aotramas 'n a
h-6ige, ach an uair a thoisich Aristarchus air
trod ehaidh Demas anns a' mhionaid air
'each mor fhein agus thuirt e gu'm bu
clionia leis-san breith dhaoine cumhann, agus
gu'n deanadh e mar a ehitheadh e fhein
iomehuidh.
Ach an deidh do Aristarchus falbh shil
Demas na deoir ; cha robh a ehridhe no a
choguis aig fois ; b'e am bior a bu ghoirte
annta gu'n cuireadh goileab Aristarchuis
uime mulad air Pol; gu'm biodh an t-uallach
so air a ehur air cridhe an duine naoimh
agus uallaichean gu leoir air eheana.
An ceann beagan iiine chuir Pol fios air,
agus gun ach sealltuinn air aodann Phoil,
dh' aithnich Demas gur e taobh Aristarchuis
a bha Pol a' gabhail. " Tha mi duilieh a
ehluinntinn," ars' esan, " gu bheil thu air
tuiteam am measg dhroch ehompanach, agiis
gu bheil thu a' dol do'n tigh-chluich. Cha
tachradh sin mur b'e gu bheil gaol an
t-saoghail air do chur air seaehran air Dia.
Thug thu naire fhoUaiseach air do bhraith-
rean agus air eaglais Chriosd."
An uair a chuala Demas sin bha e mar
dhuine a fhuair binn a bhais. Ach ged nach
robh e 'n a bheachd an toiseach e fhein
fblreanachadh bha an fhaireaehduinn 'n a
ehridhe nach d' fhuair e ceartas, no idir
idir caoimhneas, agus gu'n robh e air a
dhiteadh gun ehothrom a thaobh fhein de'n
ghnothueh innseadh no a lethsgeul a ghabhail.
Chuir so an fhearg air, agus thionndaidh
e air Pol agus e air ehrith, "Tha mi duilieh,"
ars' esan, "gu'n d' eisd sibhse ri naigheach-
dan breugaeh dhaoine eile. Tha mo ehoguis-sa
glan, oir tha fhios agam nach do rinn mi dad
a bheireadh naire orm fhein no air an eag-
lais. Tha mi ag aideaehadh gu'n deaehaidh
mi do'n tigh-chluich, ach cha robh mi ann
ach aon uair, agus an uair sin fhein bha mi
ann comhla ri daoine ceart stuama, cair-
dean air a bheil meas mor agam agus ris naen
dealaich mi air son Aristarchuis no air son
duine eile a ehunnaie mi riamh."
" Cha'n aithne dhomhsa do chairdean,"
fhreagair Pol, "agus cha 'n 'eil mi dol a
radh dad timehioll orra, ach is aithne dhomh
Aristarchus, mo bhrathair dileas anns a bheil
Ian earbsa agam. Is aithne dhomh fhaighi-
dinn agus a ghradh, agus tha fhios agam
nach tugadh e breith neo-chothromaeh air do
27
dhol-a-mach. 0, a Dhemaig, gabh thusa mo
chomhairle agus bi giic, leig seachad gor-
aiche agus gaol an t-saoghail, agus aidioh do
chionta an lathaiv Dhe, agus bithidh tu
fhathast an ni a b'abhaist duit a bhi
dhomhsa, mo mhac gradhach anns an
Tighearna . ' '
Is beag nach robh danari^achd Dhemais air
a bhriseadh sios leis an fhaoal niu dheireadh
so, mo mhac gradhach, ach bha a chridhe air
a bhioradh leis an smuain nach d' fhuair e
ceartas agus gu'n do ghabh Pol taobh Aris-
tarchuis, agus is e a thubhairt e, " Tha fhios
agaibh gu maith an gaol a tha agam oirbh,
agus tha e 'gam ghortachadh sibh a bhi
saoilsinn gu'n do rinn mi cron. Tha mi a'
faicinn nach 'eil feum air bith ann dhomh
mo thaobh fhein de'n ghnothuch innseadh,
oir cha 'n eisd sibh rium ged a dh' eisd sibh
ri Aristarchus. Ach ma tha sibhse agus
Arijstarchus -an diiil nach h-airidh mi air
fantuinn ann an comunn nan Criosduidhean
cha chuir mise dragh na's fhaide oirbh."
Leis an fhacal sin chaidh Demas a mach.
Cha do ghairm Pol air ais e, ged a bha a
chridhe a cheart cho goirt ri cridhe Dhemais.
Is e so an naigheachd, ma'.s fior an
t-Urramach Seumas Ballingal, D.D., a tha
air ohul an fhacail sin ai sgriobh Pol gu
Timoteus, Threig Demas mi air dha an
saoghal so a ghradhachadh.
AIR SABAID COMANACHAIDH.
Thugaibh comhfhurtachd, tkygaibh comk-
fhurtachd do mo shhiagh-sa, deir 'ur Dia.
— Isaiah xl. i.
Chuiala mi iomradh air ministear 6g a
thug seachad searmon mor air Sabaid coman-
achaidh, a' dearbhadh le argumaidean laidir
gu robh Dia ann. Ach ged tha feum air
argumaidean laidir air uairean ann an seir-
bhis an t-soisgeil, tha am freagarrach ann air
son gach ni, agus cha'n e Sabaid comatiaoh-
aidh an t-am gus deasbud ard no ealanta a
dheanamh mu Dhia no mu dhiomhaireachd
na diadhaidheachd. Cha deanadh an deasbud
sin ach ar n-aire a tharruing air falbh bho
na samhlaidhean naomh agus heannaichte a
thai far comhair an diugh air a' bhord so,
samhlaidhean a tha a' labhairt ri ar cridh
eachan nag soluimte na b' urrainn argu-
maid air bith a dheanamh. Aig bord an
Tighearna cha'n'eil ach aon iarrtus agus aon
urnuigh a bu choir a bhi 'n ar cridheachan,
gu'n tugadh. Dia dhuinn faireachduinn
sholasach air a lathaireachd, agus air a
mhaitheas, agus air a throcair. Cha 'n ann
a dh' eisdeachd ciod a their an searmonaiche
a tha daoine a' tighinn a dh' ionnsuidh a'
bhuird so ach a dh' eisdeachd ciod a labhras
Dia riu. Gu'm biodh an Tighearna maille
ruinn anns an t-seirbhis naomh so an diugh,
agus gu'n labhradh e sith r'a shluagh.
An uair a bha an diadhair agus an sear-
monaiche ainmeil, an t-Ollamh Iain Watson
nach maireann, a' leigeil dheth dreuchd na
ministrealachd, thubhairt e gu robh da
mhearachd 'n a obair fhein a dh' fheuchadh
e ri cheartachadh, na'n robh e a' t6iseachadh
as iir ; (1) dheanadh e a shearmoin na bu
ghiorra, agus (2) bheireadh e barrachd
comhfhurtachd d'a choimhthional na thug e
riamh dhaibh. Sin comhairlean a tha feu-
mail do shearmonaichean eile cuideachd, ach
is e an te mu dheireadh dhiubh as fhearr, oir
anns gach coimhthional a bhios cruinn faodar
a bhi cinnteach gu bheil duine air choi'-eigin,
agus gu bitheanta iomadh duine, a tha
giiilan uallach trom agus diomhair, daoine a
dh' fhagadh tigh an Tighearna gun aotram-
achadh air bith fhaotainn, no leighis do
leon an cridhe, mur biodh facal caoimhneil
no facal comhfhurtachd air a labhairt riu.
Ach ged tha e mar fhiachaibh ais searmon-
aichean an t-soisgeil comhfhurtachd a thoirt
do shluagh an Tighearna cho nihaith ri
rabhaidhean, bhiodh e na b' fhearr air fad
na'n rachadh daoine gu facal an Tighearna
air an son fhein a dh' fhaotainn comhfhur-
tachd an am am feuma, oir mar is trice is
ann tre Fhacal a tha Dia a' labhairt sithe ri
cridheachan a tha fo thrioblaid. A bheil
leabhar eile air an t-saoghal anns a bheil
uiread comhfhurtachd 's a gheibhear anns a'
Bhiobull '? Tha e Ian de'n chomhfhurtachd
as fhearr agus de'n chomhfhurtachd as
buaine; an leabhar as priseile fo'n ghrein do
luchd a' chridhe ghoirt cho mhaith ri luchd
a' chridhe cheirt.
Bha losa air a thogail air na sgriobturan ;
bha e air oileanachadh annta bho laithean
oige air ahor agus gu'm b'aithne dha gu
maith am facal so ann an leabhar Isaiah,
Thugaibh comhfhurtachd, thugaibh comh-
fhurtachd, do mo shluagh-sa. An t-seach-
duinn mu dheireadh d'a bheatha air thalamh
b'e na sgriobturan a bu bhiadh agus a bu
dheoch dha, agus am measg nam briathran
eile a thainig thuige thainig iad so thuige le
cumhachd an Spioraid Naoimh, oir leig e
seachad gach seanchas eile a b' abhaist a bhi
aige r'a dheisciobuil agus thoisich e air
comhfhurtachd a thoirt daibh mar gu'm biodh
mathair a' toirt comhfhurtachd d'a cloinn.
— Na biodh bhur cridhe fo thrioblaid : ann
an tigh m' Athar-sa tha iomadh dite-comh-
nuidh; tha mi del a dh' ullachadh aite
dhuihh. Guidhidh mise an t-Athair agus
bheir e dhuibh comhfhurtair eile, chum gu'm
fan e maille rihh gu brath. Tha mi fdgail
sithe agaihh; mo shith-sa a ta mi toirt duibh;
28
cha'n ann mar a hheir an saoghal a tha mise
o/' toirt duibh. Na biodh bhur cridhe fo
thrioblaid, agus no biodh eayal air. Mar
a ghrddhaich an t-Athair mise, mar sin
ghradhaicli mise, sibhse : fanaibh ann am
ghradh-sa. Anns an t-saoghal biihidh
dmhghar agaibh, ach biodh deagh mhisneach
agaibh; thug mise buaidh air an t-saoghal.
Tha na briathran so a labhair Criosd r'a
dheisciobuiil Ian conihfhurtachd gun teagamh,
ach am buin a' chomhfhurtachd so dhuinne?
Ceasnaicheadh gach neach a chridhe fein,
mar tha an t-abst,ol ag iarraidh oirnn, oir
cha bhuin conihfhurtachd nam briathran so
ach a mhain dhaibhsan a tha ag aideachadh
Chriosd mar a bha na ceud dheisciobuil 'g a
aideachadh. Tha Facal an Tighearn ag
radh, 'Abraibh ris an ionracan gur maith a
dh' eireas dha', ach tha Facal an Tighearna
ag radh cuideachd, ' Is an-aoibhinn do'n
aingidh; is olc a dh'eireas dhasan. " Na
tugaibh ; tabhartas dlomhain dhonihsa na's
mo," tha an Tighearna ag radh, " nighibh,
glanaibh, cuiribh air falbh olc 'ur deanadais
as mo shealladh ; sguiribh de'n olc ; iarraibh
breitheanas ; deanaibh fuasgladh air an fhear
a tha saruichte; cumaibh coir ris an dilleach-
dan ; tagraibh cuis na bantraich." An diugh
agus sinn 'n ar suidhe aig a' bhord naomh
so tha ar coguis 'g ar diteadh, agus tha lagh
an Tighearna 'g ar diteadh, air chor agus
na'ni b' ann ris an lagh a mhain a bha ar
gnothuch gu'm faodamaid a radh nach 'eil
dochas no comhfhurtachd air bith aims an
lagh dhuinn. Ach tha ar gnothuch ri Criosd
agus r'a shoisgeul ; thainig Criosd do'n t-
saoghal, cha 'n ann a ghairm nam firean a
tha cheana air am fireanachadh leis an lagh,
ach a thearnadh pheacach a tha air an
diteadh leis gach lide de'n lagh. "Thigibh a
nis, agus tagramaid ri cheile," deir an Tigh-
earna, " ged robh 'ur peacaidhean mar an
sgarlaid ; bithidh iad geal mar an sneachd ;
ged robh iad dearg mar chorcur, bithidh iad
mar olainn." " Sla dh' aidicheas sinne ar
peacaidhean, tha esan fireannach agus ceart,
chum ar peacaidhean a mhaitheadh dhuinn,
agus ar glanadh o gach uile neo-fhirean-
tachd." " Glanaidh fuil losa Criosd a Mhic
sinn o gach uile pheacadh." Sin a' chomh-
fhurtachd a tha na samhlaidhean naomh so a'
labhairt an diugh ribh-se, a luchd-comach-
aidh ; tha iad a' cur an ceill na's soluimte
na's urrainn briathran duine no aingil a
dheanamh gu'n do bhriseadh corp losa agus
gu'n do dhortadh fhuil air bhur son-se.
Cha 'n urrainn searmonaiche air bith
gradh agus trocair an Tighearna a dheanamh
na's farsuinge na tha iad ann an da-rireadh,
agus na'n gabhadh e air fhein trocair an
Tighearna a dheanamh cho beag cumhann ri
chridhe beag fhein, chronaicheadh agus
bhreugnaicheadh na samhlaidhean naomha so
a theagasg, oir tha iad a' cur an ceill nach
ann a mhain air son dhaoine maithe no air
son ionracan a dh' fhuiling an Slanuighear
ach air son pheacach. Ma tha duine air an
t-saog'hal an diugh oho comharraichte air son
aingidheachd am measg dhaoine eile 's gu'm
faodteadh a radh uime gur e duine as miosa
aims an t-saoghal uile gu leir, — bhasaich
Criosd air son an duine sin oho cinnteach "s
a bhasaich e air son Eoin. Sin comhfhur-
tachd an t-soisgeil, agus sin an soisgeul a
tha an t-sacramaid naomh so a' searmonach-
adli dhuinne an diugh, nach ann idir leis na
h-oibribh ilreantachd a rinn sinn a tha 8.inn
air ar saoradh, ach leis an obair a rinn
Criosd air ar son.
Thugaibh comhfhurtachd, thugaibh comh-
fhurtachd, do mo shluagh-sa, deir 'ur Dia.
Bu mhaith leam-sa comhfhurtachd a thoirt
do shluagh an Tighearna an diugh, oir ma
tha feadhainn an so aig nach 'eil feum oirre,
tha fhios agam gu bheil feadhainn eile ann
a tha lag 'n am misneach agus 'nan creid-
eamh, a' tighinn a dh' ionnsuidh a' bhiiird
fo eagal gu'm faod iad a bhi ag itheadh agus
ag 61 breitheanais daibh fein. Ach cha'n e
rud a.'r bith bhuam fhein a bu mhaith leani
a thairgsinn daibh, ach Facal seasmhach an
Tighearna. Agus ciod a' chomhfhurtachd
as laid ire na am facal so mu nadur agus niu
dhoighean an Tighearna ris a bheil gnothuch
againn, " Co an Dia ann a ta cosmhuil
riutsa, a mhaitheas aingidheachd agus a
ghabhas seachad air easaontas do shluaigh,
oir ar Dia-ne cha ghleidh e a. chorruiich gu
siorruidh do bhrigh gur toigh leis trocair.
Pillidh e a ris; gabhaidh e truas dinn ; comh-
daichidh e ar n-easaontais, seadh tilgidh
e ar n-uile loohdan ann an doimhneachdaibh
na fairge." Sin an Dia ris a bheil gnothuch
againn, ach mur leor leibh an teisteanas so
a thug a sheirbhiseach Micah air, cluinnibh
ciod a tha Pol ag radh, " An ti nach do
chaomhain a Mhac fein, ach a thug thairis
e air ar son-ne uile, cionnus niaille ris-san
nach toir e mar an ceudna dhuinn gu saor
na h-uile nithe?" Ach ged is maith Pol agus
ged is maith Micah tha guth eile a' labhairt
ruinn an diugh as buadhmhoire agus is
soluimte na'n guth-san, guth an Tighearna
losa e fein, ag radh ruinn, " Thigibh a'm'
ionnsuidh-sa sibhse uile a tha ri saothair
agus fo uallach trom is bheir mise suaimh-
neas duibh : an ti a thig a'm' ionnsuidh cha
tilg mi air chor air bith a mach e." Sin ar
comhfhurtachd laidir-ne an diugh, isi fath ar
dochais.
Air. 8.
A' CHARRAIG.
B'i a' charraig sin Griosd. — i. Corint. x. iv.
A reir beul-aithris nan ludhach lean
sgealb de'n chreig a bhuail Maois clann Is-
raeli air an turns, air chor agus nach robli
cion uisge orra anns an fhasach. Cha'n'eil
sinn an diiil gu'n robh Pol a' creidsinn na
seann sgeulachd sin, ach rinn e feum dhith
anns an litir so a cliionn gu'm faca e innte
sanahladh air flrinn spioradail a bu mhaith
leis a chur an cuimhne eaglais Chorint ; is
e sin r'a radh, gu bheil gradh is curam Dhe
a' leantuinn a shlnaigh gun sgur, agus gu
bheil feartan solasach an t-Slanuigheir a'
dol an cois chreidmheach anns gach ceum d'
an turns air thalamh.
Anns a' chunntas a tha leabhar Ecsoduis
a' toirt air imeachd chloinn Israeil anns an
fhasach tha moran nithean a' taohairt oirnn
a tha gle iongantach. Tha sinn air ar toirt
air ar n-ais gu 6g-mhaduinn an t-saoghail,
'nuair a leughas sinn mu'n neul agus mu'n
teine a chaidh romhpa g' an treorachadli ;
mu na frasan mana a thuit o neanih, agus
nithean eile de'n t-seorsa sin ; ach is e an
snuaim shonruichte a tha ruith troimh an
eachdraidh uile mar ghath greine, gu bheil
cumhaohd is gliocas Dhe ag oibreachadh ann
an eachdraidh an t-saoghail, agus gu bheil e
a' treorachadh dhaoine ann an doighean
nach aithne dhaibh a chum a ruintean
diomhair fein a choimhlionadh.
Thachair na nithean so dhaibhsan mar
eisempleirean, tha Pol ag radh, agus sgriobh-
adh iad chum sinne air a bheil deireadh an
domhain air teachd a theagasg, agus ged a
thainig atharrachadh mor air an t-saoghal
o laithea?! Mhaois, tha miorbhuilean Dhe
mu'n cuairt air a shluagh an diugh fhathast
cho cinnteach ',s a bhi iad mu'n cuairt orra,
'nuair a dh' ith iad aran o neamh anns an
fhasach. Ged nach 'eil Dia a' labhairt
ruinne an diugh anns a', cheart doigh anns
an do labhair e ris na h-aithrichean o shean,
agus ged nach 'eil a fhreasdal ag oibreach-
adh 'n ar beatha air an aon mhodh anns an
d' oibrich e ann am beatha Israeil, is e an
t-aon Dia a labhair riusan agus ruinne. An
\\&\Y a bha an saoohial ann an staid leana-
baidh a thaf)bh eolas Dhe is tuigse spiora-
dail labhair Dia r'a shluagh mar ri leanaban.
Labhair e riu le comharran follaiseach, le
iongantasan a ghlacadh an t-siiil agus an inn-
tinn, Ach air do'n t-saoghal a staid leana
1926.
baidh fhagail 'na dheidh, stad na comharran
agus na miorbhuilean follaiseach sin, agus
thoisich Dia air labhairt r'a shluagh air
mhodh eile. Ach ged nach 'eil Dia a' noch-
dadh a lathaireachd no a chumhachd anns na
linntean so air an aon doigh anns am faca
clann Israeil iad, tha miorbhuilean a ghliocais
agus a ghrais cho dliith dhuinne 's a bha iad
dhaibhsan, na'n robh againn an t-siiil a
chitheadh agus an cridhe a thuigeadh iad.
Is iomadh samhladh is cosmhalaohd a
chleachd Pol a chum maise is gloir an Tigh-
earn losa a dheanadh soilleir do'n t-saoghal.
Bha ainm an t-Slanuigheir os cionn gach
ainm dha ; chleachd e uile bhuadhan 'inn-
tinn a chum an t-ainm naomh ardachadh,
agus air dha na Rabbaidhean a chluinntinn
a' labhairt 'n an doigh thioram neo-spiora-
dail fein mu'n charraig a lean clann Israeil
anns an fhasach, rinn e greim air an t-samh-
ladh, chuir e brigh is maise ur anns an t-
seann sgeulachd, agus thuirt e ri eaglais
Chorint, B'e Criosd a' charraig sm. Ao-us
am measg nan nithean ris a bheil Criosd air
a choslacbadh anns an Tiomnadh Nuadh, gus
a chumhachd agus 'obair a nochdadh do
dhaoine, cha'n'eil samhladh as freagarraiche
no am facal so, a' charraig. Anns an t-seann
Tiomnadh tha Dia gu bitheanta air a choim-
eas ri carraig. Ann an aon chaibideil an
leabhar Dheuteronomi tha an coimeas so air
a chleachdadh sia uairean ; (xxxii, 4, 15, 18,
30, 31, 37). Anns na sailm tachrar gu trie
air a choimeas cheudna; is e an Tighearna
mo charraig (Salm xviii, 2), treoraich mi a
chum na carraige as airde na mi fein (Salm
Ixi. 2); carraig mo neirt, mo thearmunn is
e Dia, (Salm Ixii. 7) ; is tu carraig mo
shlainte, (Salm Ixxxix. 26). Ach is e Pol a
mhain a thug an ooimeas so do Chriosd, ged
a bha Isaiah ann an aon seadh air thoiseach
air, oir labhair esan mu'n Mhesiah
fada roimh am a theachd mar dhuine
"a bhios mar ionad^fasgaidh 'o'n ghaoith,
agus mar dhidean o'n doinionn ; mar
shriitha?! uisge ann an aite tioram,
mar sgaile creige moire ann an tir
airsnealaich." Tha an samhladh cho briogh-
mhor 's nach 'eil e iongantach gu'n do rinn
fear de bhaird na h-eaglais greim air, ann
an laoidh a fhuair oisean blath ann an cridhe
chreidmheach air feadh an t-saoghail uile,
Ghreag nan Linntean ! stigh fo d' sgdil
Bitheams' air tno dMon gu hrdth.
30
Thubhairt Criosd fein aon uair, "Gach
iieach a ni nio briathran-sa samhlaicliidh mi
e ri duine giic a thog a thigh air cairaig,"
agus uair eile thubhairt e gu'n robh creid-
eamh Pheadair mar charraig agus gur ann
air an seorsa creige sin a thogadh e 'eaglais.
Is e sin r'a radh, tha iadsan a tha creidsinn
gur e losa mac Dhe agus a ni a thoil a'
socruchadh am beatha spioradail air bunait
sheasmhaich. Tha iad a' togail air carraig
nach brisear.
Dh' fhaodamaid an samhladh a leantuinn
a mach na's fhaide agus labhairt air an
dion, agus am fasgadh, agus an tedruinteachd
a tha a shiuagh a' faotainn ann an Criosd;
ach is leoir dhuinn aig an am so greim a
dheanadh air an aon smuain, gu bheil Criosd
a' dol maille r'a shiuagh air an turus dlr-
each mar a lean a' chreag clann Israeli, a
reir beul-aithris nan seanairean. Gheall e
d'a dheisciobuil gu'm biodh e maille riu
eadhon gu deireadh an t-saoghail. Cha'n
eil e 'g am fagail gun taic gun chuideachadh
ri aghaidh nan cunnartan agus nan naimh-
dean a thachras riu, ach tha aingeal a lath-
aireachd air an deas laimh a ghnath. Ma
tha neoil dhorcha 'ga fholuch uainn, agus
mur bheil faireachduinn againn air co-cho-
munn a ghraidh, is ann againn fein a tha a
choire agus cha 'n ann aige-san. Cha 'n
urrainn e comhnuidh a dheanamh annainn
ma tha sinn a' toirt aoidheachd 'n ar cridhe
do nithean a tha calg-dhireach an aghaidh
'inntinn-san. Ciod an reite as urrainn a
bhi eadar Criosd agus Belial, no ciod e caid-
reabh na flreantachd ri neo-fhireantachd 1
Ach ma tha a shiuagh a' coimhead fhacail
agus a' deanamh a thoile, ni e comhnuidh
maille riu agus cha 'n fhag e iad gu brath.
Bheir e aithne d'a ainglean m' an timchioU
chum an gleidheadh 'nan slighean uile.
Bidh aran aca r'a itheadh is deoch r'a 61
nach aithne do'n t-saoghal. Tha abhainn de
uisge beo a' sruthadh o charraig nan al, agus
gheibh iadsan a dh' olas de'n uisge sin neart
is beatha.
'S Tusa 'n tobar beo gu flor
'Chaisgeas m' lotadh mor gu saor
'Chuireas solas ann am chridh'
'S fad na siorruidheachd nach traoigh.
Ciod air bith na duileadasan no na deuch-
ainnean a thachras air luchd-leanmhuinn
Chriosd, biodh iad fo dheagh mhisnich, oir
tha esan maille riu agus is leoir a ghras-
san air an son. Ma tha iad ann an teagamh,
no ma tha an solus a' fas fann, gairmeadh
iad airsan agus iarradh iad air an seoladh,
oir " treoraichidh e na daoine ciuin ann am
breitheanas. " Ma tha an neart a' f ailneach-
adh no an cridhe fo eagal feitheadh iad na's
bitheanta agLis na's durachdaiche aig cathair
nan gi-as oir " iadsan a dh' fheitheas air an
Tighearna ath-nuadhaichidh iad an neart."
Na abair a'd chridhe, " Co a theid suas air
n^amh a thoirt Chriosd a nuas, oir tha am
Facal maille riut." Tha Criosd cho dliith
da shiuagh an diugh 's a bha e do na deis-
ciobuil an uair a ghluais iad maille ris ann
an Galile, oir gheall e nach fagadh e iad 'nan
dilleachdain ach gu'n tigeadh e d' an ionn-
suidh. " Ma ghradhaicheas neach mise.
gradhaichidh m' athair esan agus thig sinn
d'a ionnsuidh, agus ni sinn comhnuidh
maille ris " ; Eoin xiv. 23.
Cha 'n e mo mhiann thu thriall air falbh
gun dail
Mar neach air chuairt, ach thu bhi 'gabhail
taimh
A'm chuideachd fein, a Dhe, le cairdeas
dliith,
A chaoidh nan cian nach treig, fan maille
rium !
LA IS BLIADHNA LEIS NA H-EOIN.
CoiNNEACH MacLsOID.
Tha mi 'ga mheas 'na bhuannachd nach
beag gu'n do dheonaich Ni Maith dhomli, a
dh' aindeoin drip an t-saoghail, la is bliadh-
na de mo bheatha chur seachad conihla ris na
h-eoin. Riamh o'n chaidh innseadh dhomh,
an tiis m'oige, gu robh mi ' cho gorach ris
na h-eoin,' bha m'fhuil a' teoghadh ri m'
fhine, agus mo chridhe ghnath an geall air
a' chairdeas agairt. Theagamh, na'm bith-
inn 'gam shloinneadh fein, gur h-ann do
na h-eoin-mhara as ro-chairdiche mi ; ach cha
'n 'eil mi idir a' gearan, is cha bu chomain
domh, gur h-ann an luib nan eun-monaidh a
dheonaich Ni Maith mo chur. Cha robh mi
buileach gun eolas orra roimhe. Co-dhiii,
bhiomaid a' beannachadh d'a cheile air an
rathad mhor, is anns a' choille-chno ; agus
a thuilleadh air sin; bu chaomh leam riamh a
bhi leughadh eachdraidh na h-ealtainn a reir
nan ollamh. Ach is eol domh nis nach ion-
nan idir an da ni, aithne gun chomaidh agus
caidreabh taobh an nid. Bha mi uair anns
a' bheachd gu robh na h-ollamhan na b'eol-
aiche air nos na h-ealtainne na bha na h-
eoin fhein, ach cha'n 'eil mi buileach cho
daingeann anns a' bheachd sin an diugh.
Co-dhiu, chunnaic mi na h-eoin a' neadach-
adh am badaibh, agus ag itheadh troileis,
a bha calg-dhireach an aghaidh gach riagh-
31
ailt a leugh mise riamh anns na leabhraich-
ean. Gun teagamh, tha cion na Beurla fa-
gail nan ©un deireasach an inniadh doigh ;
is e sin as coireach naeh do thuig iad fhatli-
ast, gur h-e an t-ollamh nach d'ith boiteag
riamh, is nach do shuidh riamh air nead,
as fhearr fios ciod tha maith do chreutaivean
beaga ta deanamh an da chuid. A mach
uaithe sin, faodar a radh le firinn nach
'eil clann-eunlaidh agus clann-daoine, maith
ris a' mhaith agus olc ris an olc, na's eu-
coltaiche ri chcile na tha bo mhaol odhar
agus bo odhar ndiaol — ach direach gu bheil
na h-eoin beagan na's glice anns a' ghor
aiche, agus na daoine beagan na's goraiche
anns a' ghliocas.
Is iomadh uair, is mi 'nam shtxidhe aii'
cliabh aig ceann an tighe, a smaointich mi
nach robh an Calaman idir cho neo-chiontach
ri choltas, is gu robh dealan beag de 'n
chrochaire a' boillsgeadh air uairibh 'na
shuil. Nis o'n bha mi thai! is a chunnaic
mi, tha mi ag iarraidh maitheanais air a'
Ghalaman. Is fheudar domh aideachadh gu
bheil e direach mar tha e, 'na mhoigein lagh-
ach neo-chiontach, nach cumar gu brath oidh-
ehe 'na dhiiisg le luasgan eanchainn. Mheall
a' Chailleach-oidhche orm cuideachd. Bha
mi an diiil riamh gu'm bu bhoireannach
maith i; agus cha robh uair a bhiaoniadh i
a da ghhig-shu'il nach robh i toirt 'nam
ohuimhne hitha-traisg, no ni-eigin eile ceart
cho crabhach. Tha fios agam a nis gu bheil
ise cuideachd direach mar tha i- — is cha'n
ann mar a shaoil ! Cliunnaic mi na li-eoin
eile call an liiiths leis a' ghaireachdainn, is
a' chailleach a' dol troimh 'n chomhradh ain-
meil a bha eadar i fhein agus Domhnull Mac
Fhionnlaigh bochd a bha'n Loch abar. 'Is
ann mar so a bha,' theireadli ise, is i 'na
seasamh air tobhta ceardaich a bh'ann.
' Thuirt Domhnull rium fhein, is mi cur
seachad an fheasgair comhla ris :
"Nis o'n a tha thii aosda."
Bha e leth-char dall, an duine bochd !
" Deansa t' fhaosaid ris an t-sagairt,
Agus innis dha gun euradh
Gach aon sgeula g'a bheil agad."
Chrom mi fhein mo cheann gu baintidh
grinn, is rinn mi osnadh mor, is chuir mi
caoin shllom bboidheach air mo ghuth, is
rinn mi osnadh eile nach bu mhiosa na chiad
fhear, agus arsa mi fhein :
" Cha d' rinn mise braid no breugan,
,. Cladh no tearmad a bhristeadh,
Air m' fhear fhein cha d'rinn mi iomluas,
Is cailleach bhochd ionraic mise." '
Ach thusa, Chailleach-oidhche ! Bha fior-
shannt orm eolas na bu dliiithe fhaotainn air
an Fheannaig, ach gu tubaisteach thachair
gu robli ise fd choill anns a'cheart am — co-
dhiu, fad na ciad leth-bhliadhna. Bha seal-
gair iir air tighinn do'n duthaich, agus bha
de chron air, comhla ris gach cron eile, gur
h-e an t-eun air an cuimsicheadh e a leagadh
e; ni nach 'eil idir cumanta am measg luchd-
seilge, oir cha'n fhaca mi riamh nach e an
t-eun a bhiodli iad a' seachnadh, bu dliiithe
rachadh air a' bhas. Chuala mi an Dreath-
ann Donn ag radh, gu'm Ini mliixde an duth-
aich gu leir fogairt na Feannaige — agus gu
'm b'fheairrde cuideachd ! Cha'n 'eil mi .ag
radh nach robh an Dreatliann ceart. Cha
toigh learn a bhi 'ga innseadh, ach cha robh
fim Fitheach anabariach aoigheil rium idir.
Tha an t-ainm aige bhi glic ; agus ma's fioi'
na theirear, is cliabh chlach air an druim
an gliocas. Fhad's a, bha mi anns an ealt-
ainn, cha deachaidh fois air an duine
thriiagh o mhoch gu dubh, ach a sior-chan-
ranaich gu robh deireadh an t-saoghail am
fagus, agus gu robh na seachd ■ deamhain
cheana. mu sgaoil. Theagamh gu bheil e
miomhail dhomhsa an rud aithris, ach cha'n
fhaca mi, a dh'aindeoin giorrad na h-iiine !
gu robh cail an Fhithich gu roic dad na bu
mhiosa na bha i roimhe. Cha bu toigh leam
a' Chuthag riamh, is cha toigh leam fliath-
ast i. Tha i olc, olc. Tha cuimhne agam
aon mhaduinn, is mi fann le cion mo bhroch-
ain, gu'n d'rinn i diol cho sgreadaidh orm
is nach robh mi gu maith fad na. bliadhna
as a dheidh. Is tha i cho breugach ris na
fir-chlis. Chuala mi ghogaid uair is uair a'
giigail gu laclurna gu robh an samlrradh air
tighinn, agus mi fhein 'gam dhubh-reoth-
adh leis an fhuachd ri taobh braidseal mor
teine. Is tha fios aig a' bhaile gu leir gu'm
bi a' bhaobh ri leughadh nan cupannan, ged
tha meomhair na faidheadaireachd g' a dlth.
Dh' innis i dhomh fhein o chionn corr is
fichead bliadhna nach faicinn ach da nollaig
eile; dli'innis i dhomh an uiridh, is aodann
oirre cho fada ris a' chlobha, gu faicinn a
dha dheug eile. Ach nach diomhain domhsa
bhi leudachadh air caithe-beatha na Cuth-
aige. Mar thuirt an Calaman bochd, is
ceann-crom air leis an naire : * Am faca tu
fhein riamh eun laghach sam bith a' breith
uighean an tighean chaioh — ar leam nach
'eil e dacent ! Chuir na h-eoin eile
mi fo gheasaibh, gu'n innsinn do chloinn-
daoine gu bheil cairdeas na Cuthaige do'n
ealtainn a mach air an fhicheadamh glun ;
agus ceart cho luath 's a dh'fhosglas i a gob,
gu'n aithnich neach sam bith gu bheil bias
na Beurla air a cuid Gaidhlig. Tha an
32
Dreathann Donn amis a' bheachd gur h-ann
an California thall a Ijhios i cur seachad a'
gheamhraidh, is gur h-e sin as coireach i bhi
cho .suarach coma c'ait an tilg i sniugaid.
Bha aniharus agam roinihe gu'm b'fhior-
gheop a' Chathag, agus nach robh an Clach-
aran fad air deireadh oirre, is gu'm biodli
iad le cheile bodhradh ohaich o mhoch gu
dubh le'n cuid boilich. Ciod tuilleadh a th'
annta a bharrachd air geop is air boilich,
cluinnear 'na dheidh so. Cha'n 'eil agam
ach teist mhaith ri thoirt air an Smeorach
is air an Uiseig ; tha iad le cheile cho maith
ri'n ceol, agus foghnaidh sin. Cha'n ann
'ga ailis air an Smeorach a tha mi, ach sa-
oilidh mi nach 'eil e buileach cho neo-sha-
oghalt-a ris an TJiseig, agus gu bheil beagan
a bharrachd de'n deamhan ann : da ni nach
misde neach sam bith a ta fuireaoh an ath
dhorus ri Sionnach no ri Cailleach-oidhche.
Cha bhiodh ann ach ladurnas dhomh am Brxi-
dearg a mholadh. 0 bharr a ghuib gu barr
na h-earr-ite, cha'n fhaighear aon ghaine-
amhan de'n fhoill ann ; agus cha'n 'eil eun
eile anns an ealtainn gu leir as urrainn a
thilgeadh air, gu'n do dhiochuimhnich e
riamh c' ar son ata bhroilleach dearg. Bidh
e fhein is an Calaman, na truaghain, a'
deanamh an dichill, a dh'aindeoin buirt is
magaidh, gu tomhas de stoldachd is de
chrabhachd a chur anns na h-eoin eile. Ach
mar thuirt an Dreathann Donn riutha : 'Tha
sibh tuilleadh is anmoch, a chairdean ion-
mhuinn. Na robh thusa, Chalamain, air an
aire a chur fodha, bhiodh an saoghal cuibh-
iseach maith an diugh.' Tha so 'gam thoirt
gus an dileas dheireannach — mo chaomh-
charaid, an Dreathann. An da chuid an
leirsinn is an duinealas, is e iochd ar n-achd
righ na h-ealtainne ; an coimeas ris, cha'n
'eil anns an lolair ach cridhe na circe ann
an gob na h-airce. A' chiad uair a bhruidh-
inn mi ris, bha e air an iteig dhachaidh,
agus srauid aige air port :
' Tha mi 'n duil gu'm bi mi nochd
Ri taobh mo ghaoil, ge b'ann air sop,
Tha mi 'n diiil gu'm bi mi nochd
Air taobh a bhos na h-aibhne. '
Dh'innis mi dha, anns a' Ghaidhlig a b'
fhearr a bh'agam, gu'm b'e mo run la is
bliadhna chur seachad comhla ris na cair-
dean; agus gu'm bithinn fada 'na chomain,
na'n gabhadh e mi fo a sgeith fhad's a
bhithinn anns an ealtainn, is gun annam
ach leirist de choigreach. ' Mata, a choig-
rioh,' ars' esan, ' cha'n 'eil barail choir sam
bith agam fhein air cloinn-daoine ; a' chuid
nach 'eil straiceil dhiubh, tha iad olc, agus
a' chuid nach 'eil olc, tha iad cho gorach ris
na cruimheagan. Ach o'n thainig thu, cha-
raid, is gur teotha fuil na uisge, fhad 's a
bhios cosag no boiteag aganisa, bidh cosag is
boiteag agaclsa.' Mur do chum, is mur do
sheachd-chum, esan ri ghealladh, cha'n 'eil
solus anns a' ghrein no doimhneachd anns
a' mhuir. Ged gheibhinn saoghal na b'
fhaide na tha diiil agam ris, cha leig mi as
mo chuimhne gu brath an Dreathann is e
'na sheasamh air stob, sop feoir 'na bheul,
goio 'na cheann, is e meomhrachadh air fir
is air eoin, is air nithean diomhair an domh-
ain. Is an uair a chnuasaicheadh e nithean
gu dheoin, chaireadh e an sop air an stob, is
dheanadh e an t-suil bheag rium fhein.
'Faodaidh gu bheil mi neonach,' theireadh
esan, ' ach is iomadh rud a chunnaic mi, a
dhuine.' Agus gu cinnteach b'fhior dha, o'n
a b'fhior uaithe. Ge mor am facal e, cha
dana dhomh radh, gu'n cuireadh e h-uile mac
mathar de na h-ollamhan Gearmailteach anns
na crannaibh seilich le feallsanachd is le
diomhaireachd. A charaid bhig mhoir, cha
'n ann a chionn gu robh thu coibhneil rium
a tha mi 'ga radh, ach na faighinn triuir
am dhuthaich, a thigeadh an gaoith do
sgeithe an gliocas, an uaisle, an duinealas,
cha bu nead cutbaige mo dhuthaich. Is cha
'n iongantach leam, ged is iongantach uam !
t'fhacail riirai anns an dealachadh : ' O'n
chuir mi eolas ort, a charaid, cha'n abair
mi gU' bheil clann-daoine cho olc 's a bha mi
an diiil — ^ach, 0 bhoiteag chridhe, tha iad
pailt na's goraiche ! '
LAOIDH.
Ath-bheothaich d' obair fhein ;
A Dhe, do ghairdean riiisg ;
Cluinneadh na marbhaibh guth do bheoil,
'S do phobull ghiais is dixisg.
Ath-bheothaich d' obair fhein ;
Bris cadal trom a' bhais :
Cuir beatha anns na h-eibhlean fuar,
Le anail bheo do ghrais.
Ath-bheothaich d' obair fhein :
Cuir iarraidh anns gach cridh',
Ort fhein is air an aran bheo
A thig o d' laimh gun dith.
Ath-bheothaich d' obair fhein.
Is ardaich d' ainm ro chaomh :
Beothaich ar gradh dhuit fhein 's do d'shluagh,
Le buaidh do Spioraid Naoimh,
Air. 9.
1926.
ANNS A' CHOILLE BHEITHE.
Tha fear de shean-fhacail nan Gaidheal ag
radh nach bi grinneas le luathas, ach na'n
robh iiine aig a' ghineil so air sean-fhacail
a dheanamh — rud nach 'eil — tha mi an diiil
gu'n cuireamaid car eile anns an fhacal agus
gu'n abramaid gu'm bi sonas le luathas. An
ceart uair tha a' mhor-chuideachd de shluagh
an t-saoghail am beachd gu'm biodh iad Ian
shona na'm faigheadh iad a bhi siubhal
troimh 'n duthaich cho hiath ris na h-eoin.
Tlia faiiiit.u iiig iio. cois>icii€tiJi ri iLLciJAi-aiLUj.-
cuibhlichean ; Ifarmad aig luchd-nan-cudbh-
lichean ri luchd-nan-carbadan-iiilidh ; far-
mad aig^ luchd-nan-carbadan-uilidh ris an
fheadhainn aig a bheil soithichean-adhair ;
agns iad uile an duil nach beir iad air a bhi
sona mur bheil iad a'siubhal gun sgur, agus
a' siubhal le luathas na gaoithe.
Ach a Mhuire na greine cha 'n ionnan
leam a bhi 'n am shuidhe air an tolman
bhoidheach so anns a' Choille Bheithe, ag
eisdeachd ri na h-adharcain-luachrach, agus
ris na rocais, seach a bhi ann am fear de
na caraichean-siubhail a tha dol seachad air
an rathad an diugh agus iad a' deanamh
da fhichead mile 's an uair. Cha'n'eil far-
mad air an t-saoghal agam ris an fheadhainn
a tha annta, agus tha amharus agam gu'm
biodh an dara leth dhiubh a cheart cho sona
ged a dh' fhanadh iad aig an tigh. Bho
shuidh mi air an tolman so chaidh tri no
ceithir fichead carbad-siubhail seachad, agus
i-id uile 'n an cabhaig mar gu'm biodh do-
tair a' ruith gu duine tinn. Ach ged a tha
iad 'na leithid de chabhaig tha amharus
agam nach 'eil anns a' chuid mhor dhiubh
ach daoine diomhaineach. Sin rud sle neo-
nach, ach rud a cm in a gu trie anns na laith-
ean so, gur e na daoine as dlomhainiche as
motha air a bheil de chabhaig ; daoine aig
nach 'eil dad r'a dheanamh aguis a dh' fhaod-
adh laighe seachd seachduinnean air an
leabaidh na'n toilicheadh iad.
Coma leam am fasan ur so idir, am fasan
a bhi air ghluasad gun sgur, a' siubbal sios
agus suas. Cha toigh leam idir e, agus ged
nach biodh dad eile 'n a aghaidh ach gur e
Satan a thoisich air an toiseach, bu leor sin
fhein. An uair a chuir lehobhah a' cheist
air Satan, agus e air e fein a nochdadh gu
dalma 'n a lathair, "Cia as a thainig tu?,"
fhreagair Satan agus thubhairt e, " 0 im-
eachd mu 'n cuairt air an talamh agus o
shiubhal sios agus suas air." Is gasda le
Satan daoine a chur 'n an cabhaig, agus an
cur gu siubhal, oir tha fhios aige gle mhaith
gu'n cum sin iad gun a bhi smuaineachadh
air a chuilbheartan fhein.
Tha mi an diiil gur e na dotairean a chuir
ann an cinn dhaoine gu bheil e maith
dhaibh a bhi siubhal sios is suas. Ach tha
na dotairean gle choltach ris na h-Arabaich ;
innsidh iad dhuit an rud a chordas riut.
Sin an t-aobhar gu'm bi uiread de na ligh-
ichean a' comhairleachadh do dhaoine tinne
dileag bheag uisge-bheatha a ghabhail an
Jrasd 's a rithist. Tha fiiios aca nach mi-
chord an leigheas sin ri daoine idir, agus
gu'm paigh iad gini gu toileach air son
comhairle cho glic.
Cha'n'eil mise ag radh nach 'eil e maith do
dhaoine atharrachadh fhaotainn an drasd 's
a rithist, ach air mo shon fhein dheth gheibh
mi na tha de atharrachadh no de urachadh
a dhith orm gun dol da cheud ceum o'm
dhorus : gheibh mi e ann an samhchair na
Coille Bheithe far a bheil upraid an t-
saoghail cho fada air falbh bhuam 's ged
bhithinn am meadhon fasach na h-Eiphit.
An ceann deich laithean tha agam ri paip-
ear a leughadh air beulaobh comunn beag
de dhaoine a tha moran na's ionnsaichte na
mi fhein, agus thainig mi a mach do'n 'n
Choille Bheithe an diugh a mheomhrachadh
air mo shocair 'n am inntinn fein air a'
chuspair air a bheil mi a' dol a bhruidhinn.
Feumaidh duine a smuaintean a dheanamh
soilleir dha fhein mu'n urrainn e an dean-
amh soilleir do dhaoine eile, agus as eug-
mhais simplidheachd is soilleireachd a bhi
'n a sheanchas cha'n'eil ann am fear-labh-
airt air bith ach ciombal a ni gleangarsaich.
Tha aithreachas orm a nis nach do thoipich
mi air mo smuaintean a shocrachadh na bu
traithe, oir tha an sean-fhacal ud a' seirm
a'm' chluais, " Cha bhi luathas agus grin-
neas. "
An uair a phos nighean an uachdarain ann
an Cille-sgumain, agus a bha an tuath a'
toirt dhi soithichean airgid air son a' bhuird,
dh' iarr iad air Iain Mor Mac Thomais
bruidhinn air an son agus oraid fhreagar-
rach a thoirt seachad an cois an tabhartais.
Dh' innis bean Iain an deidh laimhe gu'n
tug e coig seachduinnean a' cur na h-6raid
ri cheile ; gu'm biodh e a' dol troimhpe leis
fhein anns an t-sabhal maduinn is feasgar
gus an do shaoil na gillean gu'n robh e a'
dol as a rian ; agus gu'm biodh e 'g a gabhail
dhise tri no ceithir a dh' uairean 's an lathsi
34
gus an robh an oraid aice air a teangaidh
na b' fhearr na bha i aig Iain fhein. Bu
uihaith dhasan gu'n robh, oir an uair a
thainig an latlia chaidli e 'na bhreathal gu
buileach agus b' fheudar do'n mhnaoi a blii
'g a chuideachadh a h-uile uair a stadadh e.
Tha mise a' dol a dheanamh air luchd-
leughaidh na duilleig so car mar a rinn Iain
Mor Mac Thomais air a mhnaoi ; tha mi dol
a' dh' fheuchainn oirbhse an toiseacli rud no
dha a bu mhaith learn a radh ris na daoine
glic agus eagnaidh ris am bi mi a' labhairt
an ceann dheich laithean, los mo smuaintean
a dheanamh soilleir dhomh fhein.
Is e an cuspair sonruichte air a bheil mi
a' dol a labhairt, Am ministear mar aogh-
aire. Tha am facal aoghaire a' ciallachadh
buachaille no ciobair, agus ciod an cliii a
b' fhearr air ministear air bith na gu'm
biodh e 'n a bhuachaille maith, oir is e sin
cliii a' Mhaighstir fein.
Tha na h-aoghairean coltach ris na baird ;
tha iad air am breith 'n an aoghairean.
Tha iad 'n am buachaillean gu nadurra ; 'n
am buachaillean air caoraich chaillte.
Theagamh nach 'eil gibhtean searmonach-
aidh aca mar tha aig feadhainn eile, ach tha
rud as fhearr aca, tha ealadhainn aca air
anamanna a chosnadh do Dhia. Faodaidh
duine' a bhi maith air searmonachadh gun
bhi 'n a dhuine maith no diadhaidh e fhein,
ach cha'n urrainn duine a bhi 'n a aoghair
maith mur bheil e fhein 'n a dhuine maith.
Oir is ann le cumhachd a mhaitheis no a
dhiadhaidheachd a tha buaidh aige thairis
air daoine eile agus cha 'n ann le cumhachd
a theangaidh.
Uair a bha Iain R. Mott comhla ri seana
charaid thuirt an seann duine ris, " An uair
a bhios tusa agus duine eile leibh fhein am
bi thu a' bruddhinn ris mu Chriosd? "
Chaidh am facal ud ann an cridhe Iain
Mhott mar gu'm biodh saighead, oir chun-
naic e gu'n do leig e seachad iomadh coth-
rom air Criosd a mholadh do dhaoine eile.
Co aig nach 'eil droch coguis a thaobh na
codach so?
Theagamh gu bheil cuid de dhaoine ann a
bhios la' deanamh tuilleadh 's a choir de
bhruidhinn mu Dhia agus mu ghairm an t-
soisgeil r' an co-chreutairean aig amannan
nach 'eil freagarrach air son a leithid sin
de sheanchas, ach mu choinneamh an aon
duine a tha dol cearr anns an doigh sin tha
fichead duine a' dol cearr le bhi cumail sam-
hach uile gu I6ir.
Cha'n'eil dad idir a bhuineas do obair na
ministrealachd air a bheil mise mi fhein cho
dearmadach 's a tha mi air oifig na h-aogh-
aireachd, Bidh mi a' dol a dh' fhaicinn
muinntir a' choimhthionail 'n an; tighean
fein bitheanta gu leoir, ach faodaidh duine
sin a dheanamh gun tairbhe air bith a bhi
ann do'n fheadhainn air a bheil e a' tadhall.
Air uairean bidh mi a' cur romham sgui-
de th'adhall air a' choimhthional uilei gu
leir, ach a mhain air daoine tinne, ach tha
a' ghealtachd a' toirt orm leantuinn air fasan
anns nach 'eil maith air bith, air eagal gun
toisicheadh an coimhthional air gearan agus
gu'n abradh iad nach robh suim air
bith aig a' mhinistear dhiubh. An aite e
bhi 'n a chomharradh nach robh suim agam
dhiubh is ann a bhiodh e 'na chomharradh
air m' eud d' an taobh na 'n cuirinn seachad
na h-uairean a bhios mi a' cur seachad 'nan
tighean am measg mo leabhraichean agus a'
rannsachadh na Firinn.
Mur bheil am ministear a' coimhlionadh
dreuchd na h-aoghaireachd an uair a tha
e a' tadhall air teaghlaichean b' fhearr dha
gu mor gun tadhall orra idir : mur bheil
e a' tadhall orra ach mar gu'n deanadh am
posta no Seonaid Eachainn a bhruidhinn air
naigheachdan na diithcha bha cho mhaith
dha a bhi 'n a chadal. Na'n robh gibhtean
an aoghaire aig duine gu nadurra theag-
amh gu'n rachadh aige air siol an t-soisgeil
a chur ann an aite air bith anns an suidh-
eadh e eadhon fad choig mionaidean. Ach
air mo shon fhein dheth, dh' fhairtlich an
rud so orm cho buileach 's gu bheil mi cinn-
teach nach tug Dia dhomh dad idir de
ealadhain na h-aoghaireachd. Tha e duil-
ich dhomh a radh ri duine eile mar thuirt
Seanalair Booth ri Cecil Rhodes a' cheud
uair a thachair iad air a cheile " A bheil
cuisean ceart a thaobh d' anama? "
An uair mu dheireadh a bha mi ann an
Cille-Sgumain bha mi fhein agus Niall Mac
Pharlan, B.D., a' bruidhinn air a' cheart
ni so, ach bha beachdan an Urramaich sin
calg-dhireach an aghaidh mo bheachdan-sa.
Tha e an duil gu bheil e fhein 'n a aoghair
anabarrach maith agus gu bheil e a' coimh-
lionadh a' chuid sin d'a dhreuchd fada na's
adh a' chuid sin d'a dhreuchd fada na's
fhearr na tha mise no duine eile ann an
CI6ir Mhuile. Ach innsidh mi dhuit ciod
a thachair am feasgar a bha an t-Urramach
Niall Mac Pharlain, B.D., a' tadhall air
muinntir a' Bhaile Nodha agus leigidh mi
leat fhein, a leughadair, tighinn gu co'-
dhimadh air bith a thoilicheas tu.
B'e a' cheud tigh anns an do thadhaill e,
tigh Iain Mhic Cuarraig. Bha Iain a'
spealadh an fheoir is cha robh duine a stigh
ach a bhean; boirionnach beag ruadh a bha
'na searbhanta aig a' Choirneal mu'n d©
phos i, agufii aig nach 'eil rud air an t-
35
saoghal a' ruith 'na h-inntinn aoh na h-,
aoidhean uasal a bhiodh a' tighinn do'n
\Chaisteal. Dh' fhaii e coinhla rithe fad letli-
/^uair agus fad na h-uine cha robh seanchas
eile aca ach an Coirneal, agus clann a'
Choirneil, agus na h-uaislean.
An sin chaidh e do thigh Eoghain
(ihobha. Bha Eoghan agus a chlann a
stigh, agixs a bhean cuideachd, ach an uair
a thoisicheas Eoghan Gobha air bvuidhinn air
na bocsaii-ean mu 'm bi e a' leughadh anns
na paipeai'an cha'n'eil e furasda stad a
chur air, agus bha ceilidh a' mhinistir gu
maith fada mu'n do stad Eoghan de na boc-
sairean.
An uair a rainig e Peigi Nic Phail bha
Peigi a' pacadh uibhean ann am bocsa a bha
i a' cur gu nighean a peathar ann an Glas-
chu, agus b'e an comhradh a bha eatorra
fad na h-uine a bha e a steach mar bha na
cearcan aig Peigi a' breith. Thuirt i gu'n
robh i a' faotainn sia uibhean "s an t-seach-
duin bbo na Wyandottes, agus dh' earalaich
i air a' mhinistir gun seorsa air bith a chum-
ail ach Wyandottes. Thug Peigi cupan tea
dha mu'n d' fhalbh e.
Mu'n do chiar am feasgar thadhaill e ann
an c6ig tighean eile; bha iad uile toilichte
fhaicinn agus thairg iad uile tea dha. Rinn
e fhein agus muinntir nan tighean sin sean-
chas mu fhichead rud ; mu na gualadair-
ean nach 'eil ag obair ; mu'n aireamh chear-
ca-fraoich a mharbh an Coirneal; mu'n
phris a fhuair Fionnladh Mac Rath air a'
mhart ruadh, agus a phris a fhuair Tom
Eliot air na hi-uain, — ach aon fhacal cha
robh eatorra a thaobh nan nithean a tha
neo-fhaicsinneach agus siorruidh.
Ann an ciaradh an fheasgair thill an t-
Urramach Niall Mac Pharlain, B.D., dhach-
aidh, agus e a' faireachduinn 'na chridhe
gu'n do rinn e obair-latha mhaith, agus gu
'n robh am feasgar a chuir e seachad anns
a' Bhaile Nodha maith do aobhar na h-eag-
lais agus do rioghachd Dhe air thalamh.
Ciod do bheachd fhein, a leughadair?
Is e mo bheachd-sa gu'm b' fhearr dha
fhein agus do'n eaglais agus do rioghachd
Dhe e bhi 'na chadal, ach a mhain gu'n robh
e 'na fhaochadh do chridhe Ealasaid Bheag
gu'n d' fhuair i bruidhinn ris mu'n loinidh a
tha 'g a pianadh agus gu'n do rinn e ur-
nuigh comhla rithe, an aon dleasdanas spior-
adail no aoghaireil a choimhlion e fad an
fheasgair.
Do ixihinistear nach 'eil 'n a fhior aoghair
gu nadurra tha e gle dhuilich anns an la an
diugh dol 0 thigh gu tigh tri no ceithir de
laithean anns an t-seachduin gun a dhich-
uimhneackadh gur e seirbhiseach agus
teachdaire an Tighearna a tha ann. Tha e
furasda dha pairt a ghabhail anns a'ghoil-
eab agus anns an t-seanchas gun bhuannachd
a bhios a' dol mar nach robh ann ach fear-
siubhail, no fear-reic aodaichean bho bhxith
Shimpsoin ann an Glaschu, no marsanta tea.
Faodaidh ministear gorach do nach aithne
a theanga a chumail barrachd cron a dhean-
amh d'a obair fhein ann an coig mionaidean
na's urrainn e a dheanamh de mhaith anns
a' chubaid ann an coig bliadhna.
An ath uair a dh' iarras Cleir Dhun-cailin
orm earail a thoirt do choimhthional
no do mhinistear 6g a bhithear a' pos-
adh ri eaglais tha mi an dull gu'n cuir mi
'n an cuimhne da fhacal anns an Fhlrinn air
a bheil mi a' dol a dheanamh searmoin uair-
eigin, —
(1) Cha'n eil tlachd aig an Tighearna ann
an casan cluine. — Salm cslvii.
(2) Na rachaibh o thigh gu tigh. — Lucas x. 7.
Ach ged nach 'eil cuid de na thubhairt mi
ach eadar fheala-dha is da-rireadh tha mi
Ian chinnteach gu bheil a' chuid mhor de
mhinistearan a' cosd barrachd d' an iiine na
bu choir dhaibh, a' falbh o thigh gu tigh,
agus gu bheil iad a' deanamh sin cha 'n ann
a chionn gu bheil e buannachdail dhaibh fein
no do dhaoine eile gu spioradail ach a chionn
gu bheil fiughair aig an t-sluagh ris agus
gu'm biodh iad a' gearan mur faigheadh iad
e. Theagamh gu'm bi mo choimhthional
fhein a' gearan ormsa nach bi mi a' tadhall
orra cho trie 's a bu choir dhomh, ach an
aite mo choguis a. bhi 'g am dhiteadh gu bheil
mi a' dearmad a' chuid sin de m' obair is
ann a bhios i 'g am dhiteadh gu bheil mi a'
cur seachad tuilleadh 's a choir d' am iiine
a' siubhal o thigh gu tigh agais o ghleann gu
gleann, an uair a dh' fhaodainn a bhi ri
obair a bu bhuannachdaile dhaibh aim am
chathair.
An uair a tha daoine tinn no tha triob-
laid ann an teaghlach sin an t-am ann-s am
faod ministear a dhreuchd a choimlionadh
am raeasg dhaoine gu samhach agus ann an
spiorad a' ghraidh.
MAR A BHEANNAICH DIA LEABHAR
BE AG.
Tha moran dhaoine a' sealltainn slos le tair
air na sgriobhaidhean ris an abrar Tract-
aidhean. Ach is toigh leamsa Tract^idhean,
ma tha iad air an sgriobhadh gu simplidh
agus ma tha dreach na. firinn orra. Agus
an aite a bhi sealltuinn sios orra bu mhaith
leam riaghailt ur a dheanamh a thaobh oilean-
36
achadh mhinistearan ; nach biodh ministear
6g air a leigeil a mach as a' Chollaiste no
comas searnionachaidh air a thoirt dha gus
an sgriobhadh e Tract. Chuireadh sin dear-
bhadh air a theagasg agiis air a theachdair-
eaclid nach cuireadh ceasnachadh ann an
Eabhra.
Bho chionn ghoirid bha mi a' leughadh
beatha an diadhair, Newman Hall, duine a
rinn obair mhor ann an aobhar an t-soisgeil,
ach ged a bha a lamh ann an cuisean cud-
thromach, agus a shearnionaich e ann an
eaglaisean mora an lathair phrionnsachan an
t-sluaigh, agus a bha e 'na charaid agus 'n
a fheai'-comhairle aig maithean na duthcha
agus pearsachan Parlamaid, thainig an
smuain 'n am inntinn an uair a chrioch-
naich mi an leabhar gur e an obair a bu
bhuannachdaile a rinn e riamh tract hheag a
sgriobh e.
Bhiodh e a' searraonachadh air na sraid-
ean, agus gu sonruichte air ciil shraidean a'
bhaile, f-ar an robh daoine neo-churamach
agus neo-dhiadhaidh aig nach robh cothrom
eile air an t-soisgeil a chluinntinn. Feas-
gar a bha e a' seinn laoidh dhaibh anns an
robh na briathran, Thigihh gu losa an
truth so, thuirt e ris fhein nach robh sois-
geul eile a b' fhearr a thoirt daibh na sin.
Aig an am so d'a bheatha ghabh e fiabhrus-
loinidh gu dona: anns an leabaidh thainig
an smuain 'n a inntinn gu'n do sgriobh e
tractaidhean mu stuamachd agus tractaidh-
ean mu aonadh nan eaglaisean, ach nach do
sgriobh e riamh tract a' toirt cuireadh an t-
soisgeil do pheacaich.
Chuir e roimhe gu'n deanadh e an obair
ud gun dail, agus gun gabhadh e an coth-
rom a thug Dia dha air seirbhis a dheanamh
dha air an leabaidh ris nach fhanadh e an
uair a bha e luath laidir.
Sin mar chaidh an tract bheag ud a
sgriobhadh, Thigihh gn, lom, tract a chaidh
muilleinean dhi a reic; a bha air a tionnd-
adh gu leth-cheud canain eile a thuilleadh
air a' Bheurla, agus a bha air a beannach-
adh le seula agus cumhachd an Spioraid Na-
oimh do iomadh anam.
Gheibhear i anns gach canain 's an Roinn-
Eorpa, eadhon an Romani, canain nan
ceard ; gheibhear i ann an lapan, anns na
h-Innsean, agus ann an eileanan iomallach
na Pacific. Bha i air a leughadh le Papar
naich cho mhaith ri Prostanaich, agus bha i
'n a meadhon air daoine iompachadh nach
robh roimh sin a' creidsinn ann an Dia.
Mar is trice cha'n'eil ana-creidich air an
iompachadh le argumaidean, no le solus reu-
soin, ach leis a' chumhachd dhiomhair sin
a tha daonnan.a' dol an cois Facal Dhe.
MAR NA LEAN ARAN.
Tha e duilich a raa'ii ciod a bha T
a' ciallachadh an uair a thubhairt e,
iompaichear sibh agus mur bi sibh i. -^
leanaban cha teid sibh a steach do rioghachd
neimh." Ciod an t-atharrachadh a dh'
fheumas tighinn air daoine (a thainig gu
aois, agus ciod na ceumanna anns am feum
iad a chlann a leantuinn m' an teid iad a
steach do rioghachd Dhe 1
Tha cu'id de dhaoine a' cumail a mach gur
e an rud sonruichte a bha aig C'riosd 's an
t-sealladh, irioslachd na cloinne ; agus gu'm
feum daoine atharrachadh agus fas na's irisle
na tha iad ma bu mhaith leo neamh fhaicinn.
Tha an irioslachd maith gun teagamh agus
freagarrach " do luchd-leanmhuin Chriosd,
ach air a shon sin, tha mi an diiil
nach e so a bha Criosd a' ciallachadh leis an
fhacal ud. Tha fichead buaidh bhoidheach
agus ghaolach an ceangal ris a' chloinn, ach
cha 'n urrainnear a radh umpa gu bheil
iad iriosal. Ma gheibh iad an cothrom
gabhaidh clann na caithrichean-toisich gun
naire air bith orra air son sin a dheanamh,
agus ma gheibh iad duine a dh' eisdeas riu
aguis a dh' fhosglas a shuilean gu farsuing
ag eisdeachd r' an seanchas ni iad barrachd
boilich ann an uair a dh' uine na dheanadh
Calum na Croige no am Baran Munchausen
ann an oidhche gheamhraidh. Cha'n'eil a'
chlann iriosal anns an t-seadh anns a bheil
sinne a' cleachdadh an fhacail, anns an t-
seadh anns an robh Darwin no Kelvin iri-
osal, agus na'm bitheadh cha b' fheairrd ach
gu'm bu mhisd iad sin.
Tha aon doigh anns a bheil dealachadh
mor eadar clann agus daoine, an doigh anns
an gabh iad ri tabhartas a tha air a thairgsinn
daibh. Ma tha thu air son tabhartas a
thoirt do fhear no do bhean a thainig gu
aois feumaidh tu a bhi curamach air eagal
o'un \<^\v tbn oilbheum dhaibh, o'iv tha iad deas
gu oilbheum a ghabhail agus dol air an ©ach-
mor ma shaoileas iad gu bheil am prois no
an uabhar air beantuinn riu. Mar is boch-
da daoine is ann as uabhraiche iad. Ach
cha'n'eil a cblann bheaga mar sin. An
uair a thairgeas tu tabhartas dhaibhsan fos-
laidh iad an suilean le moit is ionghnadh
agus sinidh iad a mach an da lamh gus a
ghabhail gu sona agus gu toileach. Sin mar bu
choir do dhaoine tiodhlac Dhe a ghabhail, le
gairdeachas is ionghnadh, agus le an da laimh.
Cha 'n ann le ar gliooas, no le ar luathas,
no le ar laidireachd fein, a choisneas sinn
rioghachd Dhe, ach le sinn fhein a chur fo
eisiomail an Ti a choisinn i dhuinn le fhu-
langas fein, agus a tha nis 'g a tairgsinn
duinn mar shaor thiodhlac.
Air. lO.
1926.
/
AN DUINE BEANNAICHTE.
Is heannaichte an dtdne sin nach gluais ann
an comhaMe nan aingidh. — Salm i. 1.
Cha'n'eil an t-salm so ach goirid, ach
faodar a radh uimpe mar a thubhairt fear de
na h-aithrichean mu aon de litrichean Phoil
— " ged tha i goirid tha i brioghmhor. "
Tha cuid de sgoilearan am beachd gur e
Solamh a sgriobh an t-salm so, agus gu'n do
sgriobh e i los a cur aig toiseach co-chruin-
neachadh de bhardachd athar a rinn e, Cha
'n urrainnear a radh co dhiu a tha sin fior
no nach 'eil, ach tha an t-salm feagarrach gu
leoir air a bhi air a cur air thoiseach air
laoidhean Dhaibhidh, oir tha i a' teagasg
ann am briathran soilleir an fhirinn
dhruidhteach a tha na laoidhean sin uile a'
teagasg, gur beannaichte iadsan air a bheil
eagal an Tighearna agus gur h-olc a dh'
eireas do'n aingidh.
Anns na ceud rannan tha an Salmadair ag
innseadh ciod iad comharraidhean an fhirein ;
tha e ag ainmeachadh cuid de na nithean a
sheachnas an duine diadhaidh, agus 'n a
dheidh sin tha e ag ainmeachadh cuid de na
nithean anns an gabh e tlachd.
Gha ghluais e ann an comhairle nan aingidh
Cha seas e ann an slighe nam peacach
Cha suidh e ann an caithir luchd fanoid
A reir teagasg an t-Seann Tiomnaidh tha an
duine aingidh co-ionnan ris an amadan, oir
is e eagal Dhe tus a' ghliocais. Cha 'n iarr
an duine glic comhairle air amadan oir tha
fhios aige nach 'eil ann ach an dall.
larraidh an duine glic comhairle air daoine
glic, agus bheir e geill do 'n fhacal, " ma
thalaidheas peacaich thu na aontaich leo. "
Cha mho a sheasas an duine glic ann an
slighe nam peacach ; seachnaidh e eadhon
coslas an \iilc cho mhaith ris an olc fhein.
Taghaidh e a chompanaich. Is toigh leis
conaltradh a dheanamh riusan a tha gabhail
tlachd ann an Dia, agus ann an aobhar an
Tighearna air thalamh, agus cha bhi iar-
raidh aige air seanchas nan daoine sin nach
labhair ach air nithean faoine. Cha suidh
e ann an cathair luchd-fanoid. Na 'n dean-
adh e sin cha bhiodh e an dara cuid glic no
diadhaidh, oir tha spiorad a' mhagaidh agus
spiorad na diadhaidheachd calg-dhireach
an aghaidh a cheile. An uair a thoisicheas
duine air fanoid a dheanamh, fanoid air an
eaglais, no air an t-soisgeul, no air a'
Bhiobull, no air luchd-aideachaidh, tha
e ann an droch staid. Tha e air tuit-
eam cho losal 's is urrainn e tuiteam, agus
ann an cunnart a' bhais gu spioradail. Air
oho fada agus gu'n teid duine air seacharan,
air cho domhain agus gu'n tuit e ann am
peacadh, cha ruigear a leas dochas a chall
uime ma tha fhathast urram do Dhia agus do
dhiadhaidheachd be^ 'n a chridhe. Ach ma
bhasaicheas sin 'n a chridhe tha e ullamh.
Cha rnigear a leas a bhi bruidhinn ris oir
cha ghabh e comhairle. Esan a bheir ach-
mhasan do fhear-fochaid, gheibh e dha fein
masladh. Tha fear na fochaid 'n a dhuine
dona daonnan, 'n a dhuine aig a bheil inn-
tinn bheag, is cridhe cruaidh, is anam gun
deo soluis ann. Tha e coltach ris an dall ; ged
a tha an cruthachadh Ian maise agus gloire
cha'n fhaic a shuilean-san sin. Cha'n'eil ur-
ram aige do Dhia no do dhaoine, agus tha e
coma ged a ghoirticheadh e le a bhriathran
magail cridheachan dhaoine as fh^arr na e
f6in. Tha fear na fochaid fada fada bho
rioghachd Dhe, oir tha spiorad air a ghiulan
a tha calg-dhireaoh an aghaidh spioraid
Chriosd.
Anns an dara rann tha an Salmadair a'
toirt dhuinn da chomharradh leis am
faodar an duine diadhaidh aithneachadh.
Tha tlachd aig ann am Facal an Tighearn.
Tha e daonnan a' heachd-sm,uaineachadh air.
Ann an suilean nan creidmheach tha am
Biobull na's priseile na leabhar air bith eile
a chaidh riamh a sgriobhadh. Tha e dhaibh
'n a aran na beatha; tha e dhaibh 'n a lorg
agus 'n a sholus; tha e dhaibh 'n a chlaidh-
eamh. Le sailm an leabhair so molaidh iad
Dia ann an laithean an sonais ; le geall-
aidhean an leabhair so neartaichidh iad an
cridheachan ann an la na trioblaid ; le
claidheamh an leabhair so ouiridh iad ruaig
air an namhaid ann an la a' bhuairidh. Tha
e 'n a thobar slainte as am bi iad daonnan
a' tarruing uisge le h-aoibhneas. Tha
saoibhreas do-rannsaichte ann am Facal an
Tighearna ; an duine as fhaide a tha 'g a
rannsachadh gheibh e seudan iira ann. Tha
buaidh aige air inntinnean dhaoine nach
'eil aig leabhar eile air an t-saoghal, agus
mar is motha tlachd dhaoine ann is ann as
motha a gheibh iad ann. An uair a chrioch-
naich an t-Urramach Tearlach Spurgeon
nach maireann am fear mu dheireadh de na
seachd leabhraichean mora a sgriobh e mu
na Sailm, thubhairt e, " Tha mulad orm a
bhi fagail Sailm Dhaibhidh, oir cha'n'eil
38
air thalamh tigh-stoir eile as beairtiche na
iad. Bu shona da-rireadh na laithean a
chuir mi seachd a' beachd-smuaineaehadh
orra, a' creidsinn agus a' moladh agus a'
deanamh gairdeachais maille ri Daibhidh.
Air uairean an uair a bhithinn a' rannsach-
adh nan salm, agus a' feuchainn ri thuig-
sinn ciod a bha am facal ud no am facal ud
eile a' ciallachadh, bhithinn a' stad greis
bheag an drasd 's a rithist gus leigeil le mo
spiorad fein eirigh suas gu Dia maille ri
spiorad Dhaibhidh, agus cha'n'eil fiughair
agam gu'n cuir mi seachad laithean eile cho
sona air na taobh so de'n uaigh."
Anns an treas rann tha an Salmadair a'
teagasg gu bheil beannachd Dhe a' leantuinn
nan daoine a sheachnas ole agus a ghradh-
aicheas a lagh. Bidh iad mar chraoibh
suidhichte ri taobh sruthan uisge a bheir a
mach a toradh 'n a h-ainisir agus nach caill
a duill6a,ch. Cha 'n e mhain gu bheil am
firean a' giulan toradh na fireantachd ach
tha a, bheatha sgeadaichdte le maise na diadh-
aidheachd. Cha laigh aois air; tha 'oige
air a h-ath-nuadhachadh ; fanaidh a dhuill-
each gorm is bidh fas agus cinneas air gus
a' chrioch.
Bidh piseach air an fhirean choir
Mar phailm-chrann virar glas,
Mar sheudar ard air Lebanon
A' fas gu direach bras.
An dream tha air an suidheachadh
An tigh s'an aros Dhe,
An ciiirtibh greadhnach ard ar Dia
>Sior fhasaidh iad gach rk
'S an am 's am bi iad aosmhor liath
Bheir iad mor mheas a mach
Is bithidh sidtmhor le deagh bhlath
Dhiubh sud gach uile neach.
Tha an Seann Tiomnadh a' cur barrachd
cudthroim air a cheangal a tha eadar firean-
tachd agus soirbheachadh saoghalta na tha
an Tiomnadh Nuadh a' deanamh, ach eadhon
anns an Tiomnadh Nuadk tha e air a radh
gu bheil an diadhaidheachd tarbhach a chum
nan uile nithean, agus gu bheil gealladh na
beatha ata lathair aice cho cinnteach ri
gealladh na beatha ata ri teachd. Cha 'n
eirich olc do shluaigh an Tighearna oir
dionaidh a chumhachd-san iad agus leanaidh
a mhaitheas iad. Faodaidh iad a bhi cinn-
teach daonnan gu bheil gliocas agus gradh
Dhe a' comh-oibreachadh maille r'a cheile
air an son. An uair a tha duine a gluasad
a reir aitheantan Dhe, agus a' deanamh a
thoile, agus ag earbsadh as le uile chridhe,
faodaidh e inntinn shocrach a bhi aige, oir
tha uile chumhachdan an t-saoghail ag oib-
reachadh air a thaobh. Tha na reultan o'n
•sligheannaibh arda a' cogadh as a leth.
Ceart mar a ta na beanntan ard
Timchioll lerusalem,
Tha Dia mar sin a nis gu sior
Timchioll a phobuill fein.
Faodaidh am firean geallaidhean a' Bhio-
buill a thagar agus conihfhurtachd fhaotainn
uapa, ach cha 'n urrainn an t-aingidh sin
a dheanamh oir tha e 'ga chur fein an taobh
a mach de na geallaidhean sin. Tha fios
cinnteach aig an fhirean nach treig Dia e ;
tha fhios aige gu bheil Fear-cuideachaidh
air a laimh dheis. Ach cha 'n ann mar sin
do'n aingidh. Tha an Salmadair a' coimeas
an aingidh ri moll ; ni gun siigh, gun bheatha,
gun chinneas, gun mhaise. Sgapar e
leis gach gaoth a sheideas agus theid
e as an t-sealladh. Air chuimhne gu
brath bidh am fireaai ach sgriosiar ah t-ain-
gidh. Tha a dhuais agus a thoradh a' lean^
tuinn a' pheacaidh cho cinnteach 's a tha a'
ghrian anns na neamhan. Faodaidh droch
dhaoine agus luch-fanoid soirbheachadh car
greis, agus faodaidh faighdinn an Tighearna
giulan leo cho fada 's gu'n abair iad 'n an
cridhe mar a thubhairt muinntir lerusalem
ann an laithean Shephaniah, nach dean an
Tighearna maith agvis nach mb a ni e olc, is
e sin r'a radh, nach dean e dad idir. Ach tha
gnuis Dhe an aghaidh aingidheachd, agus air
a' cheann mu dheireadh tha am facal so 'ga
fhireanachadh fhein ann am fiosrachadh a'
chinneadh-daonna, cha 'n'eil sith do'n ain-
gidh.
Cha 'n abair Facal an Tighearna duine
beannaichte ach a mhain ris an dviine sin a
ghradhaicheas fireantachd agus a dh' fhuath-
aicheas peacadh. Bidh an duine sin mar
chraoibh suidhichte laimh ri sruthaibh uisge,
a bheir a mach a toradh 'n a h-aimsir, agus
nach caill a duille : agus soirbhichidh leis
gach ni a ni e. Agus an uair a thig am bas
air, cha 'n ann mar chrionaich a tha air a
gearradh sios a tha e ; tha e mar chraoibh
oig a tha air a h-atharrachadh o aon aite gu
aite eile — air a h-atharradhadh gu garradh
maiseach Dhe far am faigh i fasgadh is
blaths, agus far an giiilain i a toradh ga
siorruidh ri taobh abhainn na beatha a iha
sruthadh o chaithir Dhe agus an Uain.
lONGANTAS IS AORADH.
Tha cuid de briathran Chriosd nach robh
riamh air an cur sios anns an Tiomnadh
Nuadh air an gleidheadh air chuimhne ann
an beul-aithris na h-eaglais. Faodaidh e
bhith nach do labhair e idir cuid de na briath-
ran sin a tha air an ainmeachadh air, ach
tha feadhainn dhiubh air a bheil fior dhreach
na firinn. Bho chionn beagan bhliadh-
nachan dh' amais sgoilear a bha ruamhar
39
air son seann treathlaich air paipear air
an robh na facail so air an sgriobhadh;
" Na sguir&adh esan a shireas gus am
faigh e ; an uair a gheibh e hidh ionga/i-
tas air, ach ai?- dha iongantas a ghahh-
ail ruigidh e an Rioghachd, agus an uatr
a ruigeas e a?i Rioghachd , gheibh e fois.''
Ma labhair Criosd na briathran so tha e
coltach gur e an smuain a bha 'n a inntinn
aig an am gur e Iongantas an iuchair a dh'
fhosgias dorsan na Rioghachd do dhaoine,
dorsan na Rioghachd sin anns a' bheil gloir
Dhe ri fhaicinn. xin uair a bhasaicheas
Iongantas ann an cridlie mhic an duine tha
e a' fas dall air chor agus nach leir dha a
mhaise agus a ghloir a tha timcliioll air.
Theaganih gu robh a' cheart suauain so ann
an inntinn Chriosd an uair a thubhairt e
niu na leanaban, Is ann d' an leithidibh sin
a tha rioghachd nfeimh. Do'n ohk)inn bhig
tha an saoghal mar gu'm biodh teampull a
tha. Ian de iongantasan, oir tha suil agus
cluas a' bhaird aca, is cridhe nan ainglean.
Chi iad fichead sealladh maiseach a tha
foluichte 0 shuilean dhaoine glic ague eag-
naidh ; cha chuireadh e ionghnadh air bith
orra ged thachradh Dia fein orra, oir tha
iad ann an garradh Eden fhathast, agus tha
iad a' creidsinn gu bheil Dia ag imeachd
anns a' gharradh ann am fionnarachd an la.
Do shuilean na cloinne tha muir agus tir
agus na speuran a' lasadh le solus nfeamhaidh ;
chi an siiilean maise agus miorbhuilean anns
a' chruthachadh nach fhaic siiilean an aith-
richean. Ann an liibadh nan geug\ chi iad
na craobhan a' bualadh ani' bas, agus ann
am fuaim na gaoithe is ann an torman nan
allt cluinnidh iad osnaichean bho spioradan
beo. Tha druchd na maidne air gach ni
mu'n ouairt orra; bheir mac-meamna an
inntinn fein air an dithi-eabh fas ait agus
tig'hinn fo bhlath mar an ros. Cha 'n e
mhain gu bheil iad dliith do rioghachd Dhe
ach tha iad 'na teis-meadhoin. Tha an
saoghal dhaibh mar liichairt aillidh anns a
bheil deich mile seoipar a tha Ian de sholasan.
Cha 'n fhas iad sgith de na h-iongantasan
lira a chi iad gach latha, agus is leo fein na
chi iad. Cha'n'eil iad a' faireachduinn gur
coigrich iad anns an liichairt, no nach buin
an saoibhreas agus an greadhnachas a chun-
naic iad dhaibh, oir cha'n'eil teagamh aca
nach ann le an Athair a tha an liichairt, agus
do bhrigh gur h-ann, is ann leo-san i mar an
ceudna.
An uair a chailleas duine cridhe a' phaisde
tha e a' call comharradh na h-6ige, agus
theagamh spiorad an aoraidh cuideachd.
Fasaidh a chridhe cruaidh agus preasach cho
mhaith ri aodann, agus cha bhi fradharc no
claisteaohd aige do na seallaidhean no do
na guthan a bu choir Iongantas a dhiisgadh
'n a chridhe. Ciod air bith a dhiiisgeas
Ionghnadh ann an cridhe duine is meadhon-
grais dha e. Tha taisbeanadh Dhe na's far-
suinge na 'm Biobull. Tha Dia a' labhairt
ruinn ann an iomadh doigh a thuilleadh air
na labhair e ruinn anns a' Bhiobull, tre
fhaidhean agus tre abstoil. Rainig fuaim
a ghutha duthchannan fada thall nach do
rainig an Leabhar Naomh. Tha e a' tais-
beanadh a naduir agus a dhoighean agus a
thoile ann an iomadh doigh a bharrachd air
an taisbeanadh a thainig troimh Mhaois no
troimh Phol, — duathaireachd na mara, gloir
nan speur, maise nam machraichean, am fliir
as lugha a tha anns k' bheinn as maireann-
aiohe, — tha iad uile a' cur an ceil! gliocas
is maitheas is diomhaireachd Dhe.
An uair a dh' amhairc an Salmadair air
a' ghealaich agus air na reultan cha 'n ann
air an t-sid a bhiodh alin am maireach a
sinuainich e, ach air cumhachd agus air
gliocas Dhe, agus ghlaodh e le h-ionghnadh,
— " Ciod e an duine gu'n amhairceadh tu air
no mac an duine gu'm fiosraicheadh tu e.
Ged is aithne do dhaoine an diugh barrachd
mu na reultan na b' aithne do Dhaibhidh
tha an speur cho Ian ionghnaidh fhathast do
na speuradairan fhein 's a bha i do Dhaibh-
idh ; tha na rionnagan cho iongantach 'n ar
siiilean an diugh fhathast 's a bha iad an
uair a dhealraich iad os cionn lacob an oidh-
che a chaidil e air an raon am Betel. Ann
an aon seadh tha eolas a' fogradh Ionghnaidh
ach ann an s6adh eile tha e 'g a dhiiblachadh.
An uair a gheibh cuid de dhaoine sbruileach
eolais 'n an cinn tha iad deas gu bhi saoilsinn
gu bheil an inntinnean beaga fhein a' tuig-
sinn diomhaireachd a' chruthachaidh uile,
ach cha 'n e an t-eolas a tha toirt orra sin a
shaoilsinn ach an t-aineolas agus an ladarnas.
Ma- tha an t-eolas air an do rainig mac an
duine cheana a' tilgeadh soluis air nithean
a bha anabarrach dorcha dha roimhe so tha
an t-eolas sin a' nochdadh dha cuideachd gu
bheil airde is doimhne is farsuingeachd ann
an cruthachadh Dhe nach do shaoil e. Tha
e a' fogradh aon seorsa de ionglinaidhean gu
bhi toirt ionghnaidhean as motha 's an t-
sealladh. Cha 'n ann o dhaoine aineolach
ach o dhaoine glic agus ionnsaichte as trice
a chluinnear am facal, Cia iongantach agus
do-rannmichte f oibrickean-sa, a Dhe !
Thug gloineachan nan speuradairean a'
ghealach cho' dliith dhuinn 's gur aithne
dhuinn coslas na gealaich an diugh fada na's
fhearr na b' aithne do ar n-aithrichean cos-
las Astralia no coslas na h-Afric ; agus inn-
sidh luichd-ealadhain dhuinn cudthrom na
greine agus an t-astar & tha an gi-ioglachan
40
bho mhullach Beinn Nibheis. Ach ma thug
iad bhuainn an t-ionghnadh a bhiodh bodach
na gealaich a' cur oirnn mar a thug daoine
eile bhuainn, an t-ionghnadh a bhiodh na
sithichean a' cur oirnn, thug iad dhuinn
ionghnaidhean iira 'n an aite sin agus iongh-
naidhean as motha.
Co dhiu a bheachdaioheas sinn air meud
is farsuingeachd a' chruthachaiidh, no air a'
mhaise leis a bheil e air a sgeadachadh, no
air an riaghailt leis a bheil gach ni ann ag
oibreachadh agus air an cumail 'n an aite,
duisgidh e ionghnadh 'n ar cridheachan air
nach urrainn sin cainnt a chur. Tha an
cuan farsuing, agus gabhaidh na soithichean
a sheolas air cunntas, ach an drasd 's a
rithist theid ouid dhiubh sin bharr an cursa,
agus buailidh 'na cheile. Ach cha dean esan
aig a bheil ailm a' chruinne-ce 'n a asgail
mearachd. Tha mile agus deich mile saoghal
— cuid dhiubh mile uair na's motha na 'n
saoghal so- — a' siubhal gun sgur troimh
fharsuingeachd an Domhain mhoir, le
luiathas nach gabh innseadh, ach tha iad uile
air an cumail 'nan aite le lamh chumhachd-
ach an Ti a dhealbh iad, agus cha teid aon
aoa leud na roinneige bharr an cursa ann
an ceud bliadhna. Aig aon am bha daoine
an dull gu'm b'e an saoghal so teas-meadhoin
a' chruthachaidh, agus nach robh anns na
reultan ach eibhlean soluis a bha air an
crochadh anns na speuran chum ceumanna
luchd-turuis a' stiuradh anris an oidhche.
Ach an diugh tha fhios againn nach 'eil an
saoghal so anns a' chruthachadh ach mar
gu'm biodh eilean beag Hiort anns an Roinn-
Eorpa, cho beag agus nach gabh e comharr-
achadh am measg nan reultan eile leo-san
a dh' fhaodas a bhi a' comhnuidh ann an
aon de na saoghail a tha snamh mu'n ghrein.
Thug Dia taisbeanadh air a ghloir fein do
na speuradairean cho cinnteach 's a thug e
taisbeanadh do 'n abstol Eoin, agus tha an
teachdaireachd a chuir e thugainn leis na
gloineachan-amhairc aca-san a cheart cho
fior ris an teachdaireachd a labhair e leis
na faidhean. Tha an speur a' nochdadh
gloir Dhe, ach tha an speuradaireachd a'
nochdadh cumhachd inntinn mhic an duine.
Cha'n'eil ceann no crioch aig a' chruth-
achadh. Ged shiubhlamaid air sgiathaibh
na h-oidhche gu iomall nan speur cha tuga-
maid ach aon cheum a steach do'n fharsuing-
eachd neo-chriochnach. Chitheamaid saogh-
ail ura a' tighinn 's an t-sealladh, ach ged
shiubhlamaid le luathas an dealanaich fad
miltean linn cha ruigeamaid crioch a
chruinne-ce, agus cha 'n fhaiceamiaid ach
earlais bheag de na saoghail do-aireamhaichte
a tha siubhal anns an fharsuingeachd nach
gabh tomhas. Na 'm biodh an saoghal so
agus na tha air uachdar air air a thilgeil
ann an oridhe na greine cha bhiodh ann ach
duradan beag 'na teis-meadhoin, ach cha'n
'eil anns a' ghrein fhein ach rionnag bheag
ann an ooimeas ris a' ghrein eile air a bheil
ar grian-ne a dol mu'n cuairt.
Cha'n'eil e comasach do dhuine beachd-
achadh air na nithean sin gun an da chuid,
ionghnadh agus irioslachd a bhi air an dusg-
adh 'n chridhe an lathair an Ti a chruthaich
na neamhan agus a ta riaghladh air neamh
agus air thalamh. Is e an t-siorruidheachd,
da-rireadh, ionad-comhnuidh-san, agus is
dligheach do mhac an duine urram a thoirt
dha, oir molaidh na neamhan 'iongantasan,
agus nochdaidh an cruthachadh neart a
ghairdean.
Bu mhaith leam anns an aireamh so aon
de laoidhean Dhughaill Bochanan a ohur sios,
an laoidh anns a bheil e a' cur an ceill
Morachd Dhe, oir tha an laoidh sin a' cur ann
am briathran ard is dealasach na nithean so
air a bheil mi a' seanchas. A thaobh cumh-
achd inntinn agus a thaobh cuimseachd
bhriathran cha'n'eil gin idir de na. baird
Ghaidhealach a thig suas ri Dughall Bo-
chanan ach a mhain Mac Mhaighstir Alas-
dair, agus cha tig am fear sin fein suas ris
ach an drasd 's a rithist. An uair a bha
Dughall Bochanan an Duneideann tha e air
a radh gu'n robh seanchas eadar e fhein agus
Daibhidh Hume, fear-eachdraidh agus feall-
sanach ainmeil air an robhtar a' fagail nach
robh e a' creidsinn ann an Dia no anns a'
Bhiobull. Anns a' bhruidhinn a bha aca
thubhairt Hume nach b' aithne dha ann an
litreachas an t-saoghail sreathan eile a bu
mhaisiche no a bu oirdheirce na sreathan son-
ruichte de bhardachd Bheurla a leugh e.
Thubhairt Dughall Bochanan gui'n robh iad
maith gun teagamh, ach gu'm b' aithne dha
briathran a bu sholuimte agus a b' oirdheirce
na iad sud, agus an sin leugh e ann an
eisdeachd Hume na briathran so a Leabhar
an Taisbeanaidh, —
Agus chuunaic mi rlgh-chaithir mhdr gheal,
agus an Ti a shuidh oirre, neaeh d'an
do theich neamh agus talamh o a ghnuis ,
agus cha d' fhuaradh aite dhaihh. Agus
chunnaic mi na mairhh beag agus Tndr,
'nan seasamh am fianuis Dhe ; agns dh'
fhosgladh na Jeahhraichean : agus dh'
fhosgladh leahhar eile, eadhon leabhar
na beatha \ agus thugadh bretli air na
mairbh as na nithibh sin a bha
sgriobhta anns na leabhraichibh, a reir
an gniomhara.
(Tha mi duilich nach 'eil rum againn anns
an aireamh so air son na laoidhe aig Dughall
Bochanan, ach tha mi an dochas gu'm faigh-
ear cothrom eile gu goirid air a toirt am
follais.)
Air. 11.
1926.
TEAGASG NA CLOINNE.
Anns an litir a bha air a cur a dh' ionn-
suidh a h-nile niinistear anns an eaglais le
ceann-suidhe an Ard-Sheanaidh againn
fhein agus ceann-suidhe an t-Seanaidh aig an
eaglais Shaoir Aonaichte gu bhi air a
leughadh air an deicheamh la de October
do choimthionailean na duthcha bha ear ail
sholuimte air a thoirt do pharantan mu'n
dleasdanas so.
Cha'n'eil teagamh air bith nach 'eil moran
pharantan an diugh dearmadach air an
clann a theagasg mar bu choir daibh. Tha
iad a.' dol air cheann teaglaich gun smuain
air bith aca ciod a tha sin a' ciallachadh.
Ged a theirear cinn-theaghlaichean riu
theirear riu e leis an t-siobhaltachd agus cha
'n ann a chionn gu bheil iad a' riaghladh
an dachaidhean.
Mur bheil Dia air aideachadh am measg
teaghlaich cha bhi anns an tigh sin ach tigh
truagh, agus tha ni-eigin air a thoirt bho
'n chloinn a bhuineas dhaibh mar an coir-
bhreith. Ciod a theireadh tu ri athair no,
mathair nach fhacas riamh ag urnuigh 'n
an dachaidh fein, no nach fhacas riamh a'
leughadh a' Bhiobuill, no nach cualas riamh
a' beannachadh ainm an Tighearna ? Ciod
a b' urrainn duit a radh ach so, mo thrii-
aighe na pcirantan agus inu thruaighe air
fad an clann.
Is aithne dhomh duin© aig a bheil coguis
cho maoth 's gu'n do sheachain e staid a'
phosaidh air eagal gu'm biodh e 'n a
mheadhon air anam a- thoirt a steach do'n
t-saoghal a dh' fhaodadh dol do ifreann. Bu
rahaith an gnothuch na'n robh an seorsa sin
na' bu lionmhoire. Ach cha'n'eil iad lion-
mhor ; gabhaidh a' mhor-chuideachd soch-
airean agus comhfhurtachdan a' phosaidh
ged nach toir iad gnuis do na dleasdanasan
agusi do na duileadasan a tha ceangailte ris.
Ann am moran theaghlaichean an diugh
tha a' chlann a' fas suas mar a thoilicheas
iad, gun smachd, gun mhodh, gun eagal Dhe
no dhaoine orra. Theagamh gu'n cuir an
aithrichean coire gach tubaist agus gach uilc
a thachras anns an diithaich air Lloyd
George no air na Bolshevics, ach ma theid an
diithaich so sios gu brath is ann aig an leith-
idean fein a bhios a choire ; aig parantan
nach do thog an teaghlaichean gu ceart.
Coma learn daoine a bhios a slor throd
mu riaghladh na duthcha agus nach 'eil a'
riaghladh an teaghlaichean fein no a'
smachdachadh an cloinne, Na 'n riaoh-
ladh iadsan an rioghachd bheag fein mur bu
choir daibh, agus na'n togadh iad an clann
ann an oilean an Tighearna dh' fhaodadh
iad riaghladh na rioghachd mhor fhagail aig
Maighstir Stanley Baldwin. ' Ma tha cuisean
ceart 'n ar teaghlaichean bidh cuisean ceart
'n ar rioghachd.
Aig baisteadh an cloinne tha a' cheist so
air a cur air parantan, " A bheil sibh a'
gealltainn an lathair Dhe agus an lathair na
h-eaglais gu'n teagaisg sibh 'ur clann ann an
eolas an t-soisgeil agus gu'n tog sibh iad ann
an oilean agus ann an teagasg an Tighear-
na?"
Ma thug sibhse a leughas an duilleag so
seachad an gealladh sin an lathair Dhe agus
dhaoine, agus nach do choimhlion sibh e
riamh, cuimhnichibh gu bheil cionta eagal-
lach a' laighe oirbh. Chaidh sibh ann an cois
'ur geallaidh do Dhia agus cha do choimhlion
sibh ar boidean ann an Sacramaid Naomh.
AgUiS a thuilleadh air sin thug- sibh ana-
ceartas do 'ur cloinn.
Tha e maith gu'n cuireadh parantan an
clann do'n sgoil-Shabaid, ach cha'n'eil anns
an sgoil-Shabaid no anns an sgoil-sheachduin
ach luchd-cuideachaidh ann an oileanach-
adh na cloinne. Cha 'n fhaod parantan an
dleasdanas so fhagail aig na sgoilean, agus
a radh na firinn, is beag as urrainn na
sgoilean a dheanamh air son na h-6igridh
mur bheil na parantan iad fein a' comh-oib-
reachadh maille riu. Tha e a cheart cho
peacach do athair air bith leigeil le chloinn
fas suas gun smachd no gun eolas a bhi aca
air a' Bhiobull, no gun urnuigh a theagasg
daibh, 's a bhiodh e peacach dha an cumail
gun aodach no gun bhiadh.
Ach is bochd cor nam parantan sin air an
fheumar teagasg na cloinne a sparradh mar
dhleasdanas oir bu choir e bhi dhaibh 'n a
shochair agus n' a shonas an clann a chruinn-
eachadh timchioll orra ann an aoradh-teagh-
laich. Ann an iomadh dachaidh anns na
laithean so, an uair a tha na cosnaichean a'
dol a mach trath agus a' tighinn dhachaidh
anmoch, theagamh nach bi e freagarrach
aoradh-teaghlaich a bhi aca a h-uile ma-
duinn agus feasgar, ach tha amannan de'n
t-seachdviin a tha daonnan freagarrach agus
gu sonruichte la na Sabaid. Ged nach
biodh aoradh aca comhla ach air feasgar na
Sabaid bhiodh sin fhei'n 'n a mheadhon air
druidheadh a dheanamh air inntinnean oga,
agus air cridheachan pharantan agus an
cloinne aonadh r'a cheile ann an eagal an
Tighearna.
42
ANNS A CHATHAIR.
Anns na laithean so tha barrachd iiigh aig
daoine ann am bocsairean na tha aca anns
na Naoimh. Eadhon anns na paipearan
naigheachd a bhios muinntir Chille-Sgumain
a' leughadh bha iomiadh air a dheanamh mu
thapaid uamhasach a bha eadar da bhocsair
mhor ann an America ach cha robh aon
fhacal annta mu'n Naomli Francis, ged is e
so (an treas la de October) co-ainm la a bhais.
Tha an duine gaolach so a nis marbh seachd
oeud bliadhna ach ged tha e marbh an uine
sin tha e fathast a' labhairt.
A mach bho thriiiir no cheathrar de na h-
abs.toil charobh deisciobul riamh aig Criosd
air thalamh as ainmeile agus as ion-ghradh-
aichte na 'n duine so, no deisciobul eile a
rinn an diadhaidheachd cho maiseach ann
an suilean dhaoine. Cha b'ann le neart no
cumhachd a bhuadhan a rinn e sin ach le
spiorad an Tighearna a bha 'n a chridhe.
Ann an tiis a laithean bha e gu maith go-
rach agus neo-chiiramach niu nithean spiora-
dail, ach leag an Tighearna a lamh air mar
a leag e a lamh air Pol air an t-slighe gu
Damascus. Dh' fhoillsich e dha gu robh
obair shonruichte a' feitheamh air; gu robh
e air a ghairm gus lomhaigh Chriosd a
nochdadh as iir do shaoghal a bha air lomh-
aigh Chriosd a dhlchuimhneachadh.
La a bha e anns an eaglais aig seirbhis
na, h-aifrinne chual e an sagairt a' leughadh
nam briathran so ann an soisgeul Mhata.
TVa solairihh or, no airgiod, 710 umha, ann
hhur sporanaihh; no mala chuin hhur turuis.
no da chota, no hrogan, no hataichean. Mar
gu'n tigeadh gath soluis bho neamh thuige
thainig an smuain ann an cridhe Francis
gu'm b'e toil Dhe d'a thaobh-san aithne an
Tighearna losa a choimhead gu litireil, agus
dol a mach a ghairm dhaoine gu fireantachd,
gvm or, gun airgiod, gun bhrogan. Agus
bho 'n mhionaid sin anns an d' fhoillsich
Dia a thoil da cha robh ach aon smuain agus
aon durachd agus aon run 'n a chridhe, gu'm
biodh © coltach ri Criosd ann am bochdainn
a dhaonnachd, agus gu'n nochdadh e do'n
t-saoghal 'n a chaitheamh-beatha fein gur e
macantas agus gradh agus irioslachd na
nithean as maisiche agus as cumhachdaiche
anns an diadhaidheachd.
Leig e bhuaithe a h-uile sgillinn de 'n
mhaoin shaoghalta a bha aige, agus rogh-
naich e a bhi gun dachaidh, gun mhnaoi,
gun chloinn, a chionn nach robh sin aig
losa. Roghnaich e fuachd is acras is magadh
fhulang a chionn gu'n d' fhuiling an
Slanuighear iad ann am bochdainn a
dhaonnachd. Air son a bhidh bha e an urra
vis na bheireadh daoine dha. Bhiodh e ag
radh uime fein agus m'a chompanaich,
Eadar sinne agus aii saoghal rinn Dia an
cuinhnant so, gii^'n tugamaid sinne deagh
eisiomplair do'n t-saoghal agus gu'n tugadh
an saoghal dhuinne na dh' fhdghnas dhui7in
air son ar feivma.
Tha ni-eigin ann an cridhe mhic an duine
a chomh-fhreagras do theachdaireachd an
Tighearna daonnan, agus ann am beagan
uine chruinnich moran de dhaoine osa gu
Francis mar a chruinnich daoine gu Prionns
Tearlach, agus iad uile air son a theagasg a
leautuinii. Bhiodh esan ag innseadh dhaibh
an comhnuidh nach robh teagasg iir aige-san
idir, nach robh aige ach an seann soisg&ul
a thug Criosd do'n t-saoghal da cheud deug
bliadhna roimh sud, — gur e daoine naomh,
agus daoine ciuin, agus daoine macanta, agus
daoine aig nach robh eagal i-oimh bhochdainn,
a shealbhaicheadh rioghachd Dhe ; daoine aig
an robh de mhisnich na leanadh Criosd gu
litireil agus anns gach ceum de'n bheatha
mhaiseach agus naomh a nochd e do'n t-
saoghal.
Chuir e ionghnadh nach bu bheag air
muinntir an t-saoghail a bhi faicinn dhaoine
de gach seorsa, uachdarain agus daoine
saoibhir, uaislean agus daoine ionnsaichte,
a' tilgeadh bhuapa an inbhe agus an gloir
shaoghalta agus am maoin shaoghalta, agus
a' dol a mach comhla ri Francis, a' sear-
monachadh agus a' molaclh an Tighearna, a'
cuideachadh dhaoine bochda air na h-ach-
aidhean buana anns an la agus ag urnuigh
comhla riu anns an fheasgar, a' cadal an
aite air bith am faigheadh iad fasgadh agus
ag itheadh biadh tioram air bith a bheirt-
eadh dhaibh. Chuir so ionghnadh air
muinntir an t-saoghail, ach uigh ar n-uigh
chunnaic iad gur e so an t-eiseimpleir a thug
an Slanuighear do dhaoine, agus nach 'eil
doigh eile air a' Bhaile Naomh a ruighinn
mur gabh daoine an rathad a ghabh esan.
A mach bho chridhe Mhic Dhe cha robh
cridhe riainh anns an robh uiread graidh d'a
cho-chreutairean 's a bha ann an cridhe an
duine chaoimh so. La a bha e fhein agu'^
braithrean eile ann an spideal a bha aca ^iv
sliabh thubhairt fear de na braithrean,
" Thainig triuir de luchd-reubainn a dh'
ionnsuidh an doruis an diugh, ag iarraidli
deirce, ach chuir mise air falbh iad gu luath
le briathran teth." " Ma rinn thu sin,"
arsa Francis " gu cinnteach pheacaich thu
an aghaidh Graidh agus naraich thu soisgeul
Chriosd, oir cha b' ann riamh ann am feiig
ach ann an ciuine a labhair esan ri peacaich.
Rach a nis agus thoir leat an t-aran so agus
an t-searrag so de fhion agus na cuir stad
air do cheum gus am faigh thu na daoine ris
an do labhair thu le feirg ; an uair a chi
43
thu iad rach air do ghluinean agus iarr
uiaitheanas orra, agus an sin thoir dhaibh
an tiodhlac beag so agus abair riu gu bheil
2nise a' cur impidh orra ann an ainm
/ Chriosd gun iad a dheanamh reubainn
tuilleadh agus iad a chuimhneachadh air
Dia."
Cha'n e mhain gu robh gradh ann an
cridhe Francis d'a bhraithrean uile, co dhiu
a bha iad naomh no mi-naoniha, ard no losal,
ach bha gradh 'na chridlie do gach creutair
beo, do bheathaichean na maclarach, do eoin
an adhair, eadhon do na daolagan fhein.
Cha b' urrainn e dol seachad air mart no
caora gun am beannachadh ; bliiodh e a'
'searmonachadh do na h-eoin agus do na
seilleinean, agus theireadh e gu'm b'e a phe-
athraichean agus a bhraithrean a bha anns
I gach creutair beo.
So an searmon a rinn © aon uair do na
h-uiseagan, '" An cluinn sibh mi, a pheath-
raichean gaoil, is mor a tha sibhse an co-
main an Ti bheannaichte a chruthaich
sibh, agus bu choir dhuibh ainm a
mholadh gun sgiths. Thug e dhuibh
saorsa gus na speuran a shiubhal agus
chuir © oirbh itean gus bhur cumail
blath. Thug e dhuibh fasgadh anns an Aire
an am na dile a chum 's nacli basaicheadh
'ur fine. Cha'n'eil sibh a' cur; cha mho a
tha sibh a' buain, gidlieadh tha Dia 'g ar
beathachadh. Thug e dhuibh aibhnichean
agus uillt agus tobraichean anns an caisg
sibh bhur n-iotadh ; achaidhean agus mon-
aidhean anns an faigh sibh bhur Ion, agus
craobhan is frogan diomhair anns an dean
sibh bhur neadan agus anns an tog sibli bhur
n-aL Nach mor an gaol a tha aig Dia oirbh
an uair a thug e dhuibh uiread thiodhlacan
maithe ! Bithibh-se, mata, a' moladh ainm
naomh agus beannaichte an Tighearna, agus
feuchaibh gu'm bi sibh taingeih"
Theagamh gu'n abair na bocsairean agus
na Philistich agus uile chlann Edoim nach
'eil ann an so ach a' ghoraiche, ach cuimh-
nicheadh iad gur e so a' ghoraiche a thug
buaidh air gliocas an t-saoghail. Tha g6r-
aich© nan naomh na's glice na gliocas nam
Philisteach.
Cha'n'eil ach aon ainm eile air an t-
saoghal as ion-ghradhaichte am measg
dhaoine na ainm an duine so, eadhon an t-
ainm a tha os cionn gach ainm. Cha biiuin
Francis do aon eaglais a mhain ; buinidh e
dhaibh uile. Buinidh e do na Prostanaich
cho mhaith 's a bhuineas e do na Papanaich,
direach mur a bhuineas Criosd fein
do'n t-saoghal uile. Cha tainig agus cha
tig gu brath atharrachadh air bith air comh-
arraidhean na diadhaidheachd ; is ni beag
a tha ann ciod an eajrlais no an creud a tha
duine ag aideachadh ma tha toraidhean an
Spioraid Naoimh r'a fhaicinn 'n a bheatha,
macantas agus faighidinn agus gradh agus
creideamh agu.s cridhe glan.
Theirgeadh an iiine dhomh agus gu son-
ruiclxte theirgeadh an duilleag orm na 'n
toisichinn air bruidhinn air an dusgadh
spioradail a thachair anns an Roinn-Eorpa
fo theagasg agus fo eisiomplair an duine
naoimh so, oir b'e Francis a b' athair do'n
Chomunn mhor agus chumhachdach a sgaoil
air feadh an t-saoghail uile, Comunn nam
Franciscans. Ach tha aon cheist shon-
ruichte a tha beatha Francis, agus faodaidh
mi a radh beatha Chriosd cuideachd, a' togail,
Ciod an eifeachd spioradail a tha ann am
hochdainn 1
Feumar a radh gu bheil beachd dhaoine
an diugh calg-dhireach an aghaidh beachd
an Naoimh Francis air a' chuis so, agus
theagamh an aghaidh beachd Chriosd cuid-
eachd. Ach cha'n' urrainn mi a bhi cinn-
teach mu bheachd Chriosd. Tha mi cinn-
each gu- leoir gu'n abradh Francis gu'm b'e
dleasdanas duine a bhi 'n a dhuine bochd
agus a mhaoin uile a thoirt seachad, oir
bha gaol na Bochdainne 'na chridhe mar tha
gaol am mnathan ann an cridheachan
dhaoine eile, agus theireadh e rithe mo cheile-
pdsda. Ach ged a dh' iarr Criosd air aon
duine sonruichte a mhaoin uile a thoirt
seachad agus e fein fhagail falamh cha'n'eil
mi cinnteach gu'n iarradh e oirnn uile so a
dheanamh, ged tha amharus agam gu'm b'
fhearr leis ar faicinn gun mhoran againn.
Tha fichead rud ri radh air gach taobh
de'n cheist so, ceist nach 'eil idir furasda a
fuasgladh, ach an uair a tha an da fhichead
rud sin air an cur sios leis na deasbodairean
air an da thaobh, tha an rud mor so ri radh
fhathast, gur e Bochdainn a' glieimhleag as
laidire a fhuaras riamh gus an saoghal neo-
dhiadhaidJi a charachadh as aiite. Leugh
sin a rithist, a leughadair, agus thoir an
aire ciod a tha e a' ciallachadh.
Le roghainn a thoile agus le a chomhairle
shuidhicht© fein bha losa Criosd bochd ann
an laithean fheola, agus le roghainn a thoile
fein bha an Naomh Francis bochd. Cha
robh iarraidh aca air airgiod is cha robh
suim aca do chomhfhurtachd na feola, ach
cha robh dithis dhaoine riamh air thalamh
a ghluais inntinnean ag*us cridheachan
dhaoine eile mar a rinn iad. Thilg iad an
saoghal bun os cionn.
Mar is sinne a tha mis© a' fas is ann as
cinntiche a tha mi a so, gur e na daoine
aig am bi a' bhuaidh air a' cheann mu
dheireadh daonnan, na daoine nach teid a
thapaid agus na daoine aig nach 'eil gaol
air airgiod. Theagamh nach cord an tea-
44
gasg so ri bocsairean no ri fasgadairean,
daoiiie anus u bheil gaol na tapaid agus gaol
an aii'gid, acli air a slion sin tha e a reir an
Tiomnaidh Nuaidh. Ach tha an saoghal cho
fada air falbh bho theagasg an Tiomnaidh
Nuaidh 's gur e na daoine d' an toir sinn na
ceud-chathraichean, conianndairean airm
agus millionaires.
Ach cha 'n ann bho chomanndairean-airm
no bho mhillionaires a fhuair an saoghal na
tiodhlacan as fhearr agus as maireannaiche
ach bho leithidean an Naoimh Francis, a bha
e fhein 'n a dhuine bochd ach a rinn moran
dhaoine eile saoibhir.
DUINE COIR.
An la roimhe fhuair mi litir o dhuine ann
an Glaschu, duine nach fhaca mi riamh, a'
feoraich dhiom an robh iasad airgid a dhith
orm. Ma bha, thuirt e rium nach robh
agam ach fios a chur 'g a ionnsuidh-san agus
gu'n cuireadh e thugam leis an ath phosta,
deich notaichean, no leth-cheud, no oeud, no
mile, — suim air bith a bha dhith orm.
Feumaidh gu bheil an fhior uaisle anns an
duine oir thuirt e gu'm biodh an gnothuch
air a chumail eadaruinn fhein ; gu'm biodh
esan cho tosdach ris an uaigh agus nach biodh
fhios air duine eile air. Cha 'n ann a h-
uile latha a thachrar air duine cho coir ris
an fhear ud, agus gun iiine a chall fhreagair
mi a litir is thug mi mile taing dha ; taing
mu choinneamh a h-uile not a bha mi dol a
ghabhail bhuaithe. Thubhairt mi ris gur
e daoine coir agus daoine fialaidh d'a sheorsa-
san a bha cumail mo chreideamh ann an
uaisle ar nadur daonna beo ; agus mur gabh-
adh e gu cearr bhuam e, gu'm bu mhaith
learn na'n gabhadh e fhein agus a bhean tea
comhla rium a' cheud uair a bhithinn ann
an Glaschu, agus gu'n iarrainn air ministear
Eaglais Chaluim-Chille agus air fear no dha
de na foirbhich tighinn comhla ruinn a
chionn gu robh mi cinnteach gu'm bu mhaith
leo eolas a chur air. Dh' iarr mi air am
mile not a chur ann am broinn litreach,
agus a seulachadh gu curamach le ceir, agus
thug mi dha m' fhacal nach biodh an corr
iomraidh air a' ghnothuch gu brath ; ma bha
e fhein toileach a ghniomharan Criosdail
fholuch air an t-saoghal nach fosglainn-sa mo
bheul.
Tha deich laithean bho chuir mi air falbh
an litir so, agus tha e a' cur ionghnaidh orm
nach d' fhuair mi fios-freagairt fhathast.
Ach theagamh gu'n tainig gairm ohabhag-
ach air an duine choir a lerusalem.
MU CHAITHEAMH.
Tha tri seorsachan galair ann a tha
milleadh na diithcha so gu h-uamhasach ;
caitheamh, agus cancer, agus an galair mo-
sach. Tha leth cheud mile duine (50,000)
a' basachadh am Breatunn a h-uile bliadhna
leis a' chaitheamh a dh' aindeoin gu hheil
dotairean agus luchd-ealain am heachd gu'n
gahh daoine anns a hheil caitheamh leigheas.
Anns na seann laithean bhatar an duil
nach gabhadh i leigheas idir ; gu robh i a'
ruith anns an fhuil, agus nach robh ceann-
criche air bith aice ach am bas, gu sonruichte
ma bha i duthchasach do dhuine. Ach tha
na dotairean air am beachd atharrachadh ;
tha iad ag innseadh dhuinn a nis nach 'eil
a' chaitheamh air a breith le duine idir (ged
tha i na's buailtaiche do dhaoine d'a bheil
i duthchasach na tha i do dhaoine eile) agus
gu'n gabh i leigheas ma sheallar as a deidh
ann an am.
Is e as mathair-aobhair do'n ghalair so
fride bheag bhiodach a thoisicheas air
siolachadh ann an corp duine (gu bitheanta
anns an sgamhan aige). Tha an creutair
beag so cho biodach 's nach foluicheadh da
cheud muillean dhiubh bonji she sgillinn,
ach tha iad cho guineach 's gu'm marbh iad
na samhanaich fhein, ma gheibh iad uine is
cothrom. Cleas chreutairear eile a bhios a'
deanamh uilc is toigh leo an dorchadas. Cha
toigh leo a' ghrian no an solus idir.
Gle thric tha a' chaitheamh ag eirigh ann
an droch thighean, tighean snigheach dorcha
le uinneagan beaga agus ballachan fuara
agus urlair fhliucha. Ma bhithear a' til-
geil smugaidean air an urlar tha an cunnai't
raor. Bu choir soitheach-smngaidean dha
fhein a bhi aig duine air bith air a bheil
caitheamh, agus a h-uile ni de'n t-seorsa
sin a bhi air a losgadh no air a thiodhlacadh.
Tha an galair so gabhailteach, agus bu
choir gu'm biodh clann agus daoine oga air
an cumail air falbh o dhaoine air a bheil
caitheamh. Bu choir tighean anns an robh
caitheamh a bhi air an glanadh cho curamach
agus ged b'e fiabhrus a bha annta. Agns
ma thoisicheas an galair grannda so as ur
annta, a dh' aindeoin glanaidh, b' fhearr
do na daoine leis an leis iad braidseal teine
a dheanamh dhiubh agus an losgadh.
Gheibhear tigh, ach cha toirear am marbh
air ais as an uaigh.
A cheart cho luath 's a dh' aithnichear gu
bheil a' chaitheamh air t6iseachadh ann an
duine bu choir curam a bhi air a
ghabhail uime, agus ma tha sin air a dhean-
amh trath, theagamh nach fhaigh i greim
laidir air agus gu'n teid e na's fhearr ri
nine.
Air. 12
1926.
LITREACHAS UR AGUS SEAN.
Dain Spioradail ; le Pa<lvuig Gvannd.
Glbann an Deoir ; le Ruaiiidh DomhniillacU.
Domhnullan; le Domhnull Mac Chalum.
' Leabhar Chbist na Mathar; le Eoin Willison.
An la roimhe fhuair mi am pasgan leabh-
raichean so, leabhraichean a tha air an cur
a mach le Alasdair Mac Labhruinn agus a
Mhic, biith as maith is aitline do na Gaidheil
am baile Ghlaschu. Tha leabhraichean
Gaidhlig a' tighinn a mach oho annamh
agus gur coir an di-beatha a dheanamh an
uair a uiig iad.
Tha tri de na leabhraichean so air an cur
a mach fio laimh Eachainn Mhic Dhughaill,
agus am fear eile fo laimh Iain Mhic Leoid
anns a' Chnoc-bhan, barantas gu leoir gu
bheil litreachadh na Gaidhlig air a dhean-
amh gu ciiramach.
Bha " DomhnuUan " air a sgriobhadh leis
an Urramach Domhnull Mac Chalum, minis-
tear Bgire nan Loch an Leodhas, duine a
chuir meas mor riamh, an da chuid, air
cainnt agus air sluagh ar diithcha. Tha
Maighstir Mac Chalum a' cur seachad feas-
gar a laithean anns an Eilean Sgitheanach,
far am faod e caidreamh reidh a bhi aig*e ris
a' Cheolraidh, agus rannan a chur r'a
cheile a choisneas dha fhathast Crim na
Bardachd bho'n Chomunn Ghaidhealach. Bu
mhaith leam-sa sin fhaicinn, agus tha mi
cinnteach gu'n rachadh aige air an duals so
a chosnadh na'n gabhadh e beagan dragha.
Tha ioma,dh seorsa rannachd anns an
leabhar so, far a bheil turns Dhomhnullain
air innseadh, ach thug mi an aire gur e am
meadar so, no an rannachd so, a tha e a
cleachdadh an drasd 's a rithist, am meadar
as fhearr a tha freagairt air. —
Thar tnullach nam mor hu hhdidheach hri-
seadh
An Id h'e imeachd mo luaidh
A mach air a che a reis gu ghahhail
'S a cheiim hha falaicht 's an uair
Ach 6' aighear, ochdinl hha stoirm 's te.in-
adhair
A' ghlnir a gheallar toirt uaith
'S an d' fhdgar a' chraohh hu chaoine duill-
each
Fo ghaoid. hha tuilleadh rith' fuaighf.
Tha cuid de na rannan anns an leabhar
so na's fhearr na each : tha cuid dhiubh cho
mhaith 's gu bheil mi cinnteach gu'n rach-
adh aig an iighdair air an deanamh uile na's
fhearr, na'n gabhadh e nine agus draeh.
Tha na leabhraichean eile mu nithean
crabhach, agus air an aobhar sin bu mhaith
learn an toirt gu aire luchd-leughaidh na
duilleig so, gu sonraichte Leahhar Gheist na
Mdthar. Cha ruigear a leas Para Grannd
a chur an cuimhne dhaoine diadhaidh, oir
cha robh a laoidhean riamh air dhichuimhne
orra.
Aig aon am bha leabhraichean Cheist air
an cleachdadh gu mor ann an teagasg na
cloinne agus bu mhaith an gnothuch na'n
robh am fasan sin air a thoirt air ais. Ged
tha ministearan is maighstirean-sgoile is
gach seorsa dhaoine eile aig a bheil lamh
ann an oileanachadh na h-6igridh an dull
gur ann aca-san a tha a' bhuaidh as motha
air inntinnean na cloinne cha'n ann idir
ach aig mathraichean na. diithcha. Is e an
t-ionnsachadh 6g a ni an t-ionnsachadh
maith. Tha so fior gu sonraichte a thaobh
teagasg spioradail, teagasg mu Dhia agus
mu'n dleasdanas a tha Dia ag iarraidh
bhuainn. Cha'n'eil duine air an t-saoghal
as urrainn an teagasg sin a thoirt do
phaisde coltach r'a mhathair, agus an ni a
chluinneas am paisde bho mhathair gabh-
aidh e ris agus bidh cuimhne aig air gu
brath. Bheir an leabhar beag -so, mata,
cuideachadh do mhathraichean ann a bhi a'
toirt eolas slainteil d' an cloinn. Bha e air
a sgriobhadh le Eoin Willison, ministear a
bha ann an Dundeagh bho chionn fhada,
agus bha e air a chur a mach an toiseach
anns a' bhliadhna 1752, an Glaschu. Bha
e air a chur an cl6 as iir iomadh uair
bhuaith sin, agus b'e an t-aobhar gu'n d'
fhuaradh feumail e le parantan anns a'
Ghaidhealtachd. Tha e anabarrach sim-
plidh, agus is maith an rud simplidheachd,
CO dhiu a thatar a' labhairt ri daoine beaga
no ri daoine m6ra.
■se- * -x- *
Is e Gleann an Deoir an t-ainm a tha air
leabhar beag de dhain spioradail a bha air
an deanamh le Ruairidh Domhnullach, an
Leodhas. Tha an tiotal so freagarrach gu
leoir do'n leabhar oir tha na dain agus na
laoidhean a tha ann gu maith trom is dubh-
ach. Ged bhios daoine ag radh nach 'eil
anns an t-saoghal so ach " gleann nan deur "
cha'n ann anns a' Bhiobull a gheibhear am
facal sin no an cliii sin air an t-saoghal, agus
cha mho a tha ann ach crioman beag de'n
fhirinn. Tha an saoghal maith agus an
solus mills, agus thigeadh e do dhaoine gair-
deachas a dheanamh gun sgur ann an oib-
46
richean agus ann am maitheas an Tigheania.
Tlia naoi dain ann an Gaidhlig anns an
leabhar bheag so, agus coig dain ann am
Beurla, ach ciod air bith as aobhar da tha
obair Ruairidh Dhomhnullach na's ciiiine
agus na's cadinhaile am Beurla na tha i an
Gaidhlig. Co dhiu cha do luigh mo shiiil
air dad anns na laoidhean Beurla cho garbh
ris na gheibhear ann an te no dha de na
laoidhean Gaidhlig. Dh' fheumadh buadh-
an sonraichte, agus mac-meamna barraichte
a bhi aig duine, agus a thuiJleadh air sin
iochd is gradh gun cheann gun chrioch a
bhi 'na chridhe, m'an toisicheadh e air
seinn mu ifreann. Theab sin fairtleachadh
air Diighall Bochanan fhein. Tha an
leabhar beag so a' moladh ainm losa, agus
a chionn gu bheil is fhiach e a cheannach.
Dh' fhag mi am fion as fhearr gu deireadh,
laoidhean Phara Ghrannd. Tha an leabhai'
so cuideachd air a chur a mach fo laimh
Eachainn Mhic Dhughaill, agus tha cunntas
air a thoirt ann air Para Grannd le iar-
ogha fhein, 1. A. G. Robinson, ministear
Baisteach ann am Peairt. Bha laoidhean
Phara Ghrannd air an cur an clo air son
na ceud uaire mu am Waterloo, agus
bhuaith sin chuireadh iad a^ mach as ur
fichead uair eile, dearbhadh gu leoir gu robh
gaol orra anns a' Ghaidhealtachd, agus
gu robh iad air an leughadh agus air an
seinn. Bha iad sin, mar nach robh laoidh-
ean air bith eile, agvis tha gus an la an
diugh. An uair a sheallas mi air a' chlar-
innsidh agus a chi mi ainm cuid de na
laoidhean, " Oran mu leanabh 6g," " Eif-
eachd am fuil an Uain," " An dachaidh
bhuan," " Gloir an Uain," nach saoil mi
gu bheil mi 'gan cluinntinn a ris mar a
chuala mi iad air an seinn 'n am bhalach
le daoine gaolach agus diadhaidh a tha cuid
dhiubh an diugh anns an uaig-h ! Theag-
amh nach fhaigh Para Grannd urram na
bardachd an uair a thoimhsear e ri baird
eile, ach gheibh e rud as fhearr ; gheibh e
beannachd nam mUtean d'a cho-chreutairean
d'an robh a laoidhean 'n an aran na beatha.
Co am bard Gaidheaiach eile a tha cho sois-
geulach ris agus cho ceolmhor cuideachd !
Ann an laoidhean Phara Ghrannd tha an
oeol agus an soisgeul a' pogadh beul ri beiil.
Gu ma raaith a bhios an fheadhainn a
ghabh OS laimh an leabhar so a chur a mach
aon uair eile. Tha mi an dochas gu'm
faigh Alasdair Mac Labhruinn a dhuais agus
gu'n ceannaich moran e, agus ma thachras
sin, tha mi cinnteach gur leor an duais sin
fhein le Eachann Mac Dhiigaill air son a
shaothrach-san.
ANNS A CHATHAIR.
Ann an Oilthighean na h-Alba tha e 'n a
chleachdadh gu'm bi na h-oileanaich oga a'
taghadh dhaibh fein Ard-Riaghlair uair 's
na tii Idiadhna. Cha'n'eil mi uile gu leir
cinnteach ciod na dleasdanasan a bhuineas
do'n oifig urramach sin, ach co dhiu buinidh
so dha, gu bheil aig an Ard-Riaghlair ri
oraid mhor a thoirt do nai h-oileanaich ; or aid
cho cudthromach 's is urrainn da a dhean-
amh. Tha na h-6raidean ,sin de gach seorsa
dath ; cuid dhiubh maith agus cuid dhiubh
gle bhochd ; tha mi an diiil gur e an te as
fhearr dhiubh a leugh mi riamh an oraid
a thug Tomas Carlyle seachad ann an
Duneideann bho chionn fhada, agus an te
as miosa an oraid a thug Lloyd George
seachad anns a' cheart aite bho chionn
ghoirid.
Tha na h-oileanaich, cleas an t-saoghail
uile, a' faotainn na duaise no na h-oraid a
tha iad a' toilltinn. An Duneideann agus
ann an Glaschu tha iad a' taghadh an Ard-
Riaghlair daonnan a measg buill na Parla-
maicl, agus trie gu leoir cuiridh iad a stigh
daoine nach 'eil dad anns na cinn aca ach
cath is moll. Ach ann an Oilthigh Chill-
Ribhinn tha iad a' leantuinn cleachdadh is
fhearr ; tha iad a' taghadh an Ard-Riaglair
(gu sonraichte bho chionn beagan bhliadh-
nachan) a measg dhaoine a tha cliiiiteach air
son am buadhan inntinn. Agus tha a bhuil ;
is ann ann an Cill-Ribhinn a chualas na h-
oraidean is fhearr a chuala oileanaich na
gineil so ; na h-6raidean a bha air an liubh-
airt le Seumas M. Barrie ; Rudyard Kipling;
agus an t-Ollamh Fridtjof Nansen.
Co an duine a tha beo an Albainn an diugh
as cinntiche a bhios air chuimhne ceud
bliadhna 'n a dheidh so? Ciod do bheachd
fhein, a leughadair? Tha mise an duil gur
e Seumas M. Barrie. Tha solus ann an inn-
tinn Bharrie a bha air a lasaclh aig an teine
ata shuas. An uair a bhios marsantan agus
bancairean agus cinn-iuil eile an t-sluaigh,
a tha an diugh cho mor 'n ar siiilean-ne, an
uair a bhios iad air an dichuimhneachadh
cho buileach 's ged nach robh iad riamh ann,
bidh Seumas M. Barrie fathast a' labhairt,
agus bidh a theachdaireachd 'n a reul-iiiil
do dhaoine oga a tha ag iarraidh an rathaid
gu tir a' gheallaidh.
Ged nach e an aon tiotal a thug Barrie,
agus Kipling, agus Nansen, do na h-6raid-
ean a liubhair iad, b'e an aon chuspair air
an do labhair iad; dh' ardaich iad spiorad
na gaisgealachd ann an eisdeachd nan daoine
oga ris a^. robh iad a' bruidhinn. Faodar
sealltuinn air an rud ris an abrar gaisgeal-
achd bho iomadh taobh, ach ciod air bith an
47
taobh o'n seallar air, is e so an rud as mais-
iche ann an duine, an rud leis a bheil e 'g
a chumail fhein ann an companas Dhe agus
ann an companas na muinntir sin a thug
buaidh air an t-saoghal. Am measg nan
daoine a chunnaic an t-abstol Eoin air an
dimadh a niacli as an lerusalem Nuadh tha
e ag ainmeachadh nan gealtairean. Clia
toigh 1© Dia an .seorsa dhaoine sin.
Cha'n'eil e t'urasd a radh ciod an fhior rud
a thatar a' ciallachadh leis an fhacal spiorad
na gaisgealachd, ach is suarrach an call nacli
'eil oir tuigidh na daoine ceart e gun a irdiin-
eachadli, agus air son clann Mherois dheth,
cha tuigeadh iadsan e co dhiii. Bidh mise
gle thric a' diomoladh dhuit-se, a leughadaii-,
spiorad na marsantachd, agus bithidh mi a'
deaoiamh sin a chionn gur rud e a tha calg-
dhireach an aghaidh spiorad na gaisgealachd.
Theagamh gu bheil am facal sin fhein,
spiorad na marsantachd, eho dorcha ris an
fhear eile, ach ma tha, innsidh mi naigh-
eachd a dh' fhaodas solus a chur air. Bha
duine as aithne dhomh uaireigin a' bruidh-
inn ri balach a bha fhathast anns an sgoil,
a' foighneachd dheth an robh obair shon-
raichte a bha e a' miannachadh dol thuige.
Bha am balach mu she bliadhna deug a dh'
aois; bha e 'na sgoilear maith, agus thuirt
an duine ris gu'm biodh e ceart dha smuain-
eachadh air dreuchd na ministrealachd a
chionn gu robh ministearan anns a'
Ghaidhealtachd air fas gann. Is e an fhrea-
gairt a thug am balach dha, B''fhearr learn
(lol '?? am mliaighstir-ngoil oir tha j.^ev-'^iovx
aca iiM's motha na tha aig na ministearan.
Ciod a their thu ri inntinn d© 'n t-seorsa
sin, a leughadair? Ciod a their thu ri aois
she bliadhna deug a' bruidhinn cheana air
pension? Duine nach do chuir air armachd
fhathast a' sealltiiinn air thoiseach air ris
an latha anns an cuir e dheth i ! Sin an rud
ris an abair mise spiorad na marsantachd,
CO dhiu aon taobh dheth. Cha'n'eil mi ag
radh gu robh am balach ud na's gaolaiche air
airgiod na balaich eile ; cha mho a theirinn
gu bheil barrachd de spiorad na marsan-
tachd am meas2" mhaighstirean-sgoile na tha
am measg mhinistearan ; ciod air bith an
dreuchd no an obair a thaghadh an gille ud
dha fhein cha bhiodh ann gu brath ach an
aon seorsa duine ; duine a dh' fheuchadh
claonnan ri bhi air an taobh shabhailte,
duine nach fuilingeadh fuachd, no cruas,
no cruadal, na'n gabhadh e seachnadh ; nach
leigeadh le ordagan a bhi ann an cunnart
reothaidh ged nach tigeadh an la anns an
ruigteadh air soran na gaoithe tuath. Is
e an fhior aite air son leithidean a' bhal-
aich ud, obair a' Ghovernment ; nead shoc-
rach anns am faod iad an saoghal a ghabhail
gu reidh, gun mhaith gun chron a dhean-
amh .
B'e an ceann-teagaisg a ^'habh Barrie do
na h-oileanaich, Misneach. " Cha 'n ur-
rainn mi " thubhairt e riu, " lorg no bata
a thoirt dhuibh air son turns 'ur beatha,
ach innsidh mi dhuibh mu'n lorg is fhearr
air an t-saoghal uile gu leir ; ciamar a gheibh
sibh e, agus a chailleas sibh e, agus a gheibh
sibh e a ris, agus a ghreimicheas sibh ris le
greim bais. Feumaidh gach aon agaibh an
lorg so a ghearradh air a shon fhein ; is e
ainm an luii-g misneach ; gras is boidhche na
uile ghrasan eile an anama ; crioman d'a
aisinn fein a thug Dia d'a chloinn air thal-
amh."
Is maith an rud an oige ; is ann anns an
oigridh a tha dochas an t-saoghail. An uair
a ruigeas daoine leth-cheud bliadhna tha iad
mar is bitheanta a' socrachadh sios air an
deasgainibh ; tha iad toilichte le 'n staid agus
is maith leo gu'n rachadh a h-uile ni air
aghaidh mar a bha iad a' dol air an aghaidh
'n an oige. Tha eagal am bais aca roimh
na ginealan ura a tha ag eirigh suas, agus
cuii'idh iad an sailtean anns an talamh air
eagal gu'm bi iad air am putadh air an
aghaidh aon oirleach. Sin na daoine a tha
■'n an suiclhe anns na caithrichean-arda
daonnan ; is ann aca a tha cumhachd, is iigh-
darras, agus ainm a' ghliocais. Ach ged
tha e oeart do'n oigridh a bhi modhail
aguisi siobhalta ris na bodaich sin a tha
seoladh long na rioghachd tha. e ceart
dhaibh cuideachd gun eagal a bhi aca romh-
pa agus an guth a thogail ma tha iad a'
faicinn gu bheil na bodaich a' stiiiradh ciirsa
cearr ; cursa a dh' fhaodas an long a chur
air na creagan. Feumaidh iad deagh mhis-
neach a bhi aca oir tha gach cumhachd
fhaicsinneach air taobh nam bodach, agus
an gliocas a tha crionna agus saoghalta, ach
theireadh Barrie agus Ki]:)ling agus Nansen
riu — agus na's fhearr air fad — theireadh
Criosd riu, " na biodh eagal oirbli no geallt :
cuiribh a mach chum na doimhne agus stiu-
raibh ar ciirsa le bhur combaist fhein."
SEACHNAIBPI AN DRONGAIR.
Na bithibh air 'ur cuing cheangal gu neo-
chothromach ri mi-chreidich, no ri dron-
gairean. — 2 Cor. vi, 14.
Cha'n 'e Pol a sgriobh na facail mu dheir-
eadh ach mi fhein, ach ged tha mi a' cur
nam facal so ris na nithean a tha sgriobhta
anns an leabhar naomh tha mi an dochas
nach tig na plaighean orm a mhaoidh an t-
abstol Eoiri air neach air bith a chuireadh
48
dad ris na sgriobturan. Miir bheil na fa-
cai\ so air am faotainn ann an litir an
sgriobtuir tha iad co dhiu a reir spiorad
an 'Sgriobtuir, agus tha mi Ian chinnteach
na'n do chuir nighean air bith ann an Corint
a comhairle ri Pol mu dhuine a bha ag iar-
raidh a jDosaidh agus e troni air an deoch ;
tha mi Ian chinnteach gu'n abradh e rithe,
Na biodh gnothuch agad ris; seachainn a
leithid sin de dhuine.
Cha'n'eil teagamh nach bi nigheanan oga
a' leughadh na duilleig so cho mhaith ris
na cailleachan, agus bu mhaith leam-sa a
chomhairle cheudna a thoirt orra bho fhios-
rachadh mo bheatha fhein. Ann an laithean
an leannanachd neo-ar-thaing nach geall na
fir gu'n seachain iad deoch laidir gu buil-
©ach an uair a phosas iad, ach tha na mil-
tean te anns an duthaich an diugh a tha
caoidh gu'n do chreid iad sin. Cha'n'eil ©
aig am sam bith sabhailte creideas a thoirt
do dhrongair. Ciod air bith as aobhar dha
tha an t-61 agus na breugan a 'dol comhla
daonnan : ged a dh' fhaodas tu peacaich eile
a chreidsinn is ann gle annamh is urrainnear
drongair a chreidsinn.
Na'n robh nighean agam-sa tha mi an diiil
gu'm b' fhearr leam a faicinn air a ceangal
ri mi-chreideach fhein seach ri drongair : •
bhiodh dochas agam gu'm fosgladh an Spior-
ad Naomh a shiiilean, ach tha an drongair
am beachd nach 'eil suilean idir cho fos-
galilte ri fheadhainn-san.
An uair a phos Iseabal Nic Coinnich an
Cille-sgumain Eachann Caimbeul, tuathan-
ach na Pairce, bha a cairdean an aghaidh a'
phosaidh oir bhiodh Eachann na bu bhith-
eanta na bu choir dha anns an tigh-osda
aig Tom Elliot, Ach shanntaich Iseabal
tigh agus baile fearainn, agus bha i an diiil
gu'n deanadh i fhein duine do Eachann agus
gu'n cumadh i o'n 61 ©. Rinn i sin fad
she seachduinneaii, ach an diugh tha Each-
ann fada na's miosa na bha e riamh. Cleas
a h-uile t6 a tha fuireach anns an aon tigh
ri drongair tha fhios aig Iseabal bhochd gu
maith an uair a tha ana-miannan a' tois-
eachadh air oibreachadh ann an Eachann,
aguiSi bidh i a' feuchainn leis gach innleachd
as aithne dhi air a chumail o'n deoch, ach
bha cho mhaith dhi feuchaiim ri abhainn
Gharaidh a chumail air a h-ais. Agus ged
bha Iseabal 'n a bean-tighe anabarrach glan
agus sgoinneil an uair a phos i, agus ged
tha dithis phaisdean lurach aice, tha i a
nis air a misneach a chall ; an uair mu dheir-
eadh a bha mi an Cille-sgumain agus a
chaidh mi 'g a faicinn cha b' iirrainn mi
gun an aire a thoirt do'n atharrachadh a
bha air an tigh.
Is e an fhirinn gu bheil am boirionnach
truagh ann am priosan — agus na's miosa na
sin- — gu bheil i ionnan ri bhi ann an ifreann
fhein. Is ann aig Dia a mhain a tha fhios
cia meud te eile a tha anns an duthaich col-
taoh ri Iseabal, nigheanan a bha air am
mealadh leis an dochas fhaoin gu'n deanadh
iad duine stuama de dhrongair, ach a tha
nis ann an daorsa mhuladach, gun fiughair
aca ri fuasgladh gus am fuasgail am bas a'
chuing amaideach agus neo-chothromach a
chuir iad orra fein.
A GHAIDHLIG ANN AN LUNNAINN.
Ann am baile mor Lunnainn tha na Gaidh-
eil s,' eruinneachadh ann an Eaglais Cuirt a'
Chruin uair 's an raidhe gus seirbhis a bhi
aca ann an Gaidhlig. Thug iad cuireadh
dhomhsa dol air cheann na seirbhis sin air
an deicheamh la de October, agus bha iad
cho blath caoimhneil rium 's gu'm bu mhaith
leam mo mhile taing a thoirt daibh air an
duilleig so, an earalas gu^n leugh cuid aca
na tha mi ag radh. Bha mi gu sonraichte
an comain dithis dhaoine coir a rinn na
ghabhadh deanamh gus mu thurus do'n bhaile
a dheanamh comhf hTirtachail agus toilichte ;
fear dhiubh de fhine nan Caimbeulach agus
am fear eile de fhine Chloinn Phail.
Tha eaglais Cuirt a' Chruin briagha an
taobh a stigh dhi ged nach 'eil sealladh oirre
o'n taobh-a-muigh, ach is e an rud as
maisiche ann an eaglais air bith i bhi Ian de
dhaoine. Tha coimhthional mor a' eruinn-
eachadh anns an eaglais ud a h-uile uair a
bliios seirbhis Ghaidhlig innte, agus ged is
neonach an rud e r'a innseadh, shearmon-
aich mise do bharrachd dhaoine ann an
Gaidhlig ann an Lunnainn na rinn mi riamh
ann an aite air bith an Albainn, Sin
agaibh sin; rud gle neonach, ach an fliirinn.
An deidh na seirbhis chaidh cuid mhaith
de'n choimhthional sios do thalla mor a bha
fo'n eaglais, far an robh oupan tea air a
thoirt duinn agus cothrom againn air sean-
chas a dheanamh r'a cheile. Bha iad anzi
as gach cearn de'n Ghaidhealtachd agus de
gach seorsia eaglais ; muinntir na h-eag'lais
Shaoir as an taobh tuath is muinntir na h-
eaglais Steidhichte a Peairt is Earraghaidh-
eal, ach le sealltuinn oirnn agus sinn ag 61
tea cha'n aithneadh tu c6 againn a bha Saor
no CO a bha Daor !
Bu ch6ir do mhuinntiv na Gaidhealtachd
a bhi an comain nan daoine ud ann an
Lunnainn a tha curaail suas na seirbhis
Ghaidhlig, oir cha'n'e mhain gu bheil i 'gan
cumail eolach air a cheile ach tha i a' cumail
dhaoine oga gun e61as a chall air Dia.
Air. 1.
1927.
A BHLIADHNA UR.
Mar do Idithean is amJiluidJi. hhins do
Heart. — Deioteronnini, xxxiii, 25.
Tha e maith do dhaoine daonnaii gieiiu a
dheanamh air na geallaidhean a tha ann am
facal an Tighearna, ach aig toiseach na
bliadhna gu sonruichte, an uair a tha sinn
a' toiseachadh air mile eile de thurus ar
beatha, tha feum againn iiile air ar cumh-
nant atlmuadhachadh ri Dia agus ar
cridheachan a mhisneachadh le greim ur a
dheanamh air na geallaidhean priseil a thug
e dhuinn 'na fhacal. Cha'n'eil suidh-
eachadh anns am faod sinn a bhith nach 'eil
gealladh ann am facal an Tighearna a tha
freagarrach air ar son; cha bhiodh na geall-
aidhean sin air an sgriobhadh idir mur
biodh Dia a' ciallachadh gu'm biodh iad air
an tagar leinne ann an Ian chreideamh.
Mar do laithean is ainhluidh bhios do
neart. Ciod a b' fhearr na sin a b' urrainn
Dia fhein a radh ruinn air la na bliadhn'
iiire ! Bidh uallach fein, agus a churam
fein, agus a bhuaireadh fein an cois gach la
a thig ; ach bidh gras an Tighearna 'n an
cois cuideachd agus bidh a chumhachd-san
air a dheanamh foirfe ann ar n-anmhuinn-
eachd-ne.
An uiair a sheallas sinn air thoiseach cha
'n ann idir air ar neart fein a smuainicheas
sinn ach air ar laigse agus air ar neo-chomas.
Ri aghaidh aitheantan Dhe, agus ri aghaidh
na gairme a thug e dhuinn ann an soisgeul
a Mhic, gairm gins ar beatha a chaitheamh
ann an naomhachd agus ann an seirbhis a
rioghachd, ciod is urrainn sin a radh ach
so, " Co, a Thighearna, a' tha foghainteach
chum nan nithean so?" " Leasaichidh mo
Dhia-sa bhur n-uireasbhuidh uilc, a reir a
shaoibhreis ann an gloir, tre losa Criosd. "
Cha 'n e gealladh duine a tha anns a'
ghealladh so ach gealladh Dhe ; agus cha
duine Dia gu'n deanadh e breug. Cha
teid Dia gu brath ann an cois fhacail : theid
n^amh agus talamh thairis ach cha teid
gealladh Dhe thairis a chaoidh. C ar son
mata, nach earbamaid as?
Theagamh gu'm bi ouid de laithean na
bliadhna so deuchainneach is goirt gu
leoir do chuid againn, ach cha tig deuchainn
air bith 'n ar oaraibh gun fhios do Dhia.
Na'm bu leir dhuinn an diugh na dh'
fhaodas a bhi air thoiseach oirnn mu'n tig
a' bhliadhna so gu crich ma dh' fhaoidte
gu'm briseadh e ar cridheachan, ach foill-
sichidh Dia a fhreasdal agus a riiintean
dhuinn uigh ar n-uigh, a reir mar is urrainn
sinn an giiilan. Cha choir duinn sinn fein
a sharuchadh le uallach air bith ach a mhain
ar n-uallach lathail direach mar a theagaisg
Criosd dhuinn gun urnuigh a dheanamh ach
air son arain lathail. Is leor do gach latha
uallach fein.
Is e na meadhonan gnathaichte leis a bheil
Dia a' labhairt ri daoine air thalamh, am
Biobull aguis an Spiorad Naomh. Mur
liheil eolas aig daoine air a' Bhiobull
cha 'n urrainn Dia labhairt riu ; co
dhiu cha 'n urrainn e labhairt riu mar a
labhras e ris a' mhuinntir sin aig a bheil
gaol air Fhacal, agus a bhios a' beachd-
smuaineachadh air a dh' oidhche agus a la.
Bidh mise a' dol a mach agus a stigh am
measg dhaoine aig amannan anns am bi feum
aca air comhfhurtachd, amannan trioblaid
agus broin, agus bho m' fhiosrachadh fein
aig na h-amannan sin is urrainn mi a radh
gu cinnteach gur rud anabarrach duilich e
toiseachadh air comhfhurtachd a thoirt do
dhuine air bith a tha aineolach air Facal
an Tighearna. Sin roinn de'n pheanas a
tha tuiteam orra-san a ni dearmad air a'
Bhiobull, nach cluinn iad guth an Tighearna
an uair a bhiodh guth an Tighearna 'n a
chomhfurtachd d' an anam.
Tha cuid de gheallaidhean an Tighearna
nach tuigear am mllseachd gus am bi sinn
ann an dorchadas no ann an teinn. Feum-
aidh sinn a bhi ann an suidheachadh son-
ruichte m' am faic sinn an saoibhreas a tha
annta. Ach air a shon sin bu choir dhuinn
na geallaidhean sin a thasgadh suas 'n ar
n-inntinnean m' an tig an dorchadas agus an
teinn, agus lan sin bheir an Spiorad Naomh
gu ar cuimhne iad anns an la anns am bi
feum againn orra.
Tha geallaidhean anns a' Bhiobull do
dhaoine a tha air am buaireadh gu goirt ;
tha geallaidhean ann do dhaoine a tha ann
an diobhail misnich ; tha geallaidhean ann
do dhaoine a tha ri uchd bais, agus is maith
a' chluasag anns an oidhche aon de gheall-
aidhean an Tighearna. An uair a thagras
sinne gealladh Dhe ann an Ian chreideamh
tha an gras a tha air a ghealltuinn ann
againn cheana. Ach cha 'n fhaighear an
gras so gus am bith feum againn air agus
gus an iarr sinn e air ar n-Athair neamhaidh.
Bho chionn beagan bhliadhnachan ghairm
Dia duine sonruichte gu obair dhuilich a
dheanamh ann an seirbhis Ghriosd. Bha
an duine a' faireachadh nach robh talantan
gu le^ir aige, is chuir sin eagal air ; bha
2
e a' faireachadh cuideachd nach robh e
inaith gu leoir, is chuir sin eagal a bu
inhotha air. A thuilleadh air sin cha robh
a shlainte gu ro mhaith ; bha anmhuinn-
eachd air chor-eigin 'n a t'heoil nach robh
na dotairean a' tuigsinn. Ach bha a chridhe
anns an obair agus ghabh e os laimh i, an
dochas gu'n tugadh Dia neart dha.
M' an tainig an t-am dha dol air oheann
na h-obrach chuir e uair no dha dearbhadh
air a neart fein, ach cha b' fheairrd a mhis-
neach sin, oir chunnaic e nach robh ann ach
duine briste. Chuir so dragh mor air, ach
aon la a bha e leis fhein agus e ag urnuigh,
chual e mar gu'm bioth Guth a' bruidhinn
ris, "A bheil ihu deas air son na h-obrach
a dh' ionnsuidh an do ghairm ini thu?''
"Cha'n'eil, a Thighearna," fhreagair e; "cha
'n'eil annam-sa a nis ach duine ullamh :
i-ainig mi ceann mo ropa." Thubhairt an
Guth ris, " Ma bheir th\i an t-eagal sin
dhomh-sa agus ma stadas tu de bhi smuain-
eachadh air, gabhaidh mise curam dhiot."
Fhreagair an duine ann am mionaid,
" Biodh sin 'na chumhnant eadaruinn, a
Thighearna, bho'n uair so."
Dh' eirich an duine 'n a sheasamh agus a
chridhe Ian de shith Dhe. Bha fhios aige
gu'n tug Dia dha an rud a bha dh' eas-
bhuidh air, agus gu robh gach alt agus
cnaimh agus gach ball 'n a chorp air an
iirachadh le beatha agus lanachd beatha. An
uair a choisicheadh e air an rathad bha e
cho aotram 's gur gann a bha e a' faireach-
duinn gu robh a chasan a' beantuinn ris an
rathad. Bha e mar bha Pol, gun fhios aige
gu robh mhaith co dhiu a bha e amis a' cho-
luinn idir. Agus ged b' abhaist da a bhi
sgith le uair no dha de obair rachadh aige a
nis air leantuinn air obair fad an la agus
as deidh a' mheadhon-oidhche gun fas sgith
no fann. Bha e air a lionadh le Beatha agus
Sith agus Fois.
Theagamh gu bheil cuid de dhaoine nach
creid so, agus gu'm feuch a' ohuid a chreideag
e ri solus a chur air air dhoigh nadurra as
aithne do Choue agus do na dotairean, ach
coma leamsa Coue agus na dotairean : tha
mi a' creidsinn ann an Dia agus ann an
cumhachd Dhe : tha mi a' creidsinn gu bheil
tobraichean slainte ann an Dia as am faod
daoine anfhann beatha a th arming cha'n e
mhain d' an anam ach d' an inntinn agus
d' an corp mar an oeudna. Cha ghabh a
bheatha sin oeannach; tha i r'a gahhail.
' ' Dearbhaibh mi nis leis an ni so, tha
Tighearna nan sluagh ag radh, mur fosgail
mi dhuibh uinneagan nan neamh, a dhort-
adh a mach beannachd oirbh, gus nach bi
aite ann g'a chumail."
An uair a bha losua a' fagail beannachd aig
an t-sluagh agus e gu goirid ri dol air slighe
na talmhainn uile, thubhairt e riu, tha fhios
agaibh fein 'n 'ur n-uile chridhe, agus 'n ur
n-uile anam, nach d' fhailnich aon ni de na
nithibh maithe sin uile a labhair an
Tighearna bhur Dia d' ur taobh : thainig iad
gu leir gu crich dhuibhse; cha d' fhailnich
aon ni a gheall an Tighearna bhur Dia."
Cha 'n fhailnich gealladh an Tighearna gu
brath ; ma dh' fhanas sinne ann an co-
chomunn a spioraid agus ann an umhlachd a
thoile bheir gach la de 'n bhliadhna fianuis
dhuinn gur fior am facal, il/ar do lcdfhea?i
is amhluidh hhios do neart-
CRIOSD ANNS NA H-INNSIBH.
An la roimhe leugh mi leabhar beag mu
obair an t-soisgeil anns na h-Innsibh an Ear,
agus thug an leabhar uiread toileachaidh
dhomh agus uiread iirachaidh do mo chreid-
eamh agus gu'm bu mhaith leam a mholadh
do dhaoine eile air an duilleig so. Is e
ainm an leabhair, Griosd. air rathad-mdr nan
Innsean, agus ainm an fhir a sgriobh e, E.
Stanley Tones, soisgeulaiche Americanach a
chaidh do na h-Innsean a chosnadh anamanna
d'a Mhaighstir.
Tha e soilleir gu leor bho na nithean a
leughar ann an leabhar so gur e gradh
Chriosd a chomh-eignich e a dhol do na
h-Innsean air thurus an t-soisgeil, ach cha'n
'e mhain gu bheil gradh Chriosd 'na chridhe
ach tha gliocas agus irioslachd ann cuideachd.
Agus tha feum aig missionairidhean air
gliocas agvis air irioslachd : cha'n'eil iad a'
dol am measg nan cinneach mar thigh-
earnan os an cionn ach mar dhream a tha
'n an eisempleiribh agus 'n am fianuisean
air taobh Chriosd.
Cha mho a tha iad a' dol am measg nan
cinneach a dhiomoladh gnaths no cleach-
danna no creideamh an aithrichean : tha iad
a' dol thuca gus coslas Chriosd a leigeil
fhaicinn daibh agus teagasg Chriosd innseadh
dhaibh, an dochas gu'n dean an Spiorad
Naomh an corr, '' gu'n gabh e de nithean
Chriosd agus gu'n toir e dhaibh iad."
Tha cleachdadh aca anns na h-Innsibh aig
posaidhean a bha againn anns a' Ghaidh-
ealtachd anns na seann laithean : bidh
cairdean bean-na-bainnse a' dol dhaqhaidh
leatha gu tigh a fir. Cuiridh iad an
lathair a ceile-posda i, ach na's fhaide na sin
cha 'n fhaod iad dol : theid iad air an ais
agus fagaidh iad iad comhla. " Sin di-
reach," arsa Stantey lones, " an rud a tha
againne ri dheanamh anns na h-Innsibh;
Criosd agus na h-Innsean a dheanamh aith-
nichte d'a cheile, agus an sin am. fagail
comhla, ag earbsadh nan Innsean ri Criosd
agus ag earbsadh Chriosd ris na h-Iiinsibh."
Anns an leabhar iso tlia e ag inn«eadli gu
saor niu uihearachdaii a I'inn e an uair a
chaidh e a null an toiseacli. Bhiodh cuid
/de na sgoilearan Hinduach agiis Mohamed-
anach a' feuchainn li ceistean duilich a chur
air mu nithean neonach a gheibliear anns
an t-seann Tionnuidh ; mu nithean a rinn an
eaglais Chriosduidh agus a tha i a' dean-
amh fhathast nach 'eil a ]eir teagasg
Chriosd; mu bheatha Cliriosduidhean anns
na duthchannan a ghabh ris an t-snisgeil ;
agus ceistean duilich eile de 'n t-seursa sin
leis an robh e furasda dhaibh a' ghlas-ghuib
a chur air. Bha e an duil an toiseach gu'm
feumadh e seasamh suas air taobh an
t-seann Tiomnaidh agus air taobh gnaths
nan rioghachdan Criosduidh mar gu'm
biodli an Creideamh Criosduidh ann
an cunnaj't na'n aidicheadh e nach b'
urrainn e an seasamh. Tha e ag radh
g\i'n do chuir so dragh mor air, ach
air dheireadh thall chunnaic e nach ann anns
na nithean sin a bha bun a' ghnothuich idir,
agus I'inn e suas inntinn gu'n deanadh e
mar a rinn iomadh sgiobair ann an stoirm,
gu'n tilgeadh e a mach a h-uile unnsa de'n
luchd a bha e a' giulan ach a mhain aon ni,
an rud a bha na bu phriseile na'n corr uile.
Rinn e suas inntinn nach gabhadh e gnoth-
uch ris an t-Seann Tiomnadh, no ris na
ceistean a tha e a' togail, agus gu'n seach-
nadh e gach rud eile ach Criosd a mhain.
Tha e duilich do Chriosd rathad reidh
fhaotainn d'a chasan anns na h-Innsibh an
Ear : tha e duilich do theachdairean an t-
soisgeil cluas agus cridhe na diithcha a
ghlacadh. Tha fichead rud a' seasamh 'n
an aghaidh ; cuid dhiubh air a bheil fhios
ag"ainn ; cuid eile air nach 'eil fhios againne
idir ; agus theagamh cuid nach bu mhaith
leinn ainmeachadh ged a bhiodh fhios againn orra.
Abair nach cuala Evan Williams no Tigh
nam Morairean an soisgeal riamh, agus gu'n
deachaidh Mghr. A. Cook, ceann-feadhna nan
gualadairean, air thurus soisgeulach thuca,
a thogail suas Chriosd fa chomhair an sid,
an saoil thu gu'n creicleadh iad el Am
biodh aile cubhraidh de'n ainm naomh bho
na bilean sin? Na'n rachadh am Morair
Birkenhead gu coinneamh-urnuigh maille
ris na Braithrean (na Quakers) agus na'n
searmonaicheadh e dhaibh gun an lamh a
thogail a>n aghaidh lulc, ciod a theireadh iad 1
Na'n deachaidh Carnegie nach maireann, no
Rockfeller, a shearmonachadh do dhaoine
bochda ann an cid-shraidibh iad a bhi toil-
ichte 'n am bochdainn a chionn gu robh iad
saor is iomadh buaireadh ciod an t-eisd-
eachd a gheibheadh iad 1
Sin cuid de na duileadasan a tha aig
Criosd agus a shoisgeul ri cothachadh 'n an
aghaidh anns na h-Innsean. Tha e air a
shearmonachadh dhaibh le daoine nach 'eil
iad a' faireachduinn gur braithrean iad.
Tha e air a shearmonachadh dhaibh le
daoine geala, daoine aig a bheil tighearnas
thairis orra, agus air uairean ain-tigh-
earnas. A dh' aindeoin a' bhraithreachais
a tha a' chuid mhor de na missionaraidhean
a' nochdadh dhaibh, agus a dh' aindeoin
ooslas na diadhaidheachd a tha iad a'
faicinn air cuid de na daoine geala, tha iad
a' faicinn agus a' faireachadh iomadh rud
eile ann an giidan nan daoine geala a tha
'g an cur an aghaidh an t-soisgeil. Cha 'n
urrainn daibh sealltuinn air Criosd ann an
solus a mhaise fein no mar Shlanuighear an
t-saoghail : tha iad a' sealltuinn air mar
Shlanuighear nan daoine geala, air a thairg-
sinn daibhsan mar a thatar a' tairgsinn
daibh ootan is iarunn. Tha iad a' cluinn-
tinn nam missionaraidhean a' bruidhinn air
Criosd mar Phrionnsa na Sithe, an Tighear-
na anns a bheil iad a' creidsinn agus d'a
bheil iad a' deanamh aoraidh, ach air an
laimh eile tha Prionnsa na Sithe air a shear-
monachadh dhaibh le rioghachdan a tha an
lamhan dearg le full bho chionn nan ceudan
bliadhna. Cluinnidh iad na missionaraidh-
ean a' bruidhinn air an atharrachaclh
ghlormhor a ni Criosd ann am beatha nan
daoine a chreideas ann, ach an uiair' a thig
uaislea.n is sgoilearan Innseainach do
Bhreatunn cha'n fhaic iad gu'n do rinn e
atharrachadh glornd"ioi- air bith 'n ar bail-
tean fein : chi iad ann an Lunnainn agus
ann an Glaschu drongaireachd is aingidh-
eachd a chuireas goirisinn air am feoil.
Ach air a shon sin tha spiorad an Tighear-
na ag oibreachadh anns na h-Innsibh. A
dh' aindeoin gu bheil sinne agus rioghach-
dan eile a' toirt oilbheum do aobhar Chriosd
agus 'g a chumail air ais le ar feinealachd
agus le ai' cleachdanna peaoach tha gTian
Chriosd ag eirigh anns an aird an Ear, agus
tha iomadh duine diadhaidh anns na h-Inn-
sean a' feitheamh ri shlainte an diugh air
son an diithcha mar bha Simeon a' feitheauih
ri shlainte air son Israel.
Mar is bitheanta is ann am measg nan
daoine aineolach agus nan daoine bochda a
tha na missionaraidhean a' dol, ach tha
Mghr. Stanley Tones a' feuchainn ri aire
nan daoine ionnsaichte a ghlacadh, agus
cinn-feadhna an t-sluaigh. Cha'n'eil e a'
gabhail air a bhi os an cionn ann an
doigh air bith : cha mho a bhios e
ag i-adh dad riu mu'n chreideamh aca fein :
tha e a' togail suas Chriosd m' an ooinneamh
agus a' leigeil leis-san agus le fhacal bruidh-
inn ri an cridhe agTxs ri an coguis. Tha e
a' feuchainn ri Ciiosd a nochdadh dhaibh,
cha 'n anil air dlii-each no ami an audacli
na h-aird an lar aeli air dlireacli agus aim
an aodach nan Innsean. Aoh fad na h-iiine
is 6 an t-aon Chriosd a tha ann ; co dhiu a
chithear e a' coiseachd air rathaidean-mora
Ghalile no air ratliaidean-iuora nan Inn-
sean.
Tha moran dhaoine ami aig nach 'eil gaol
idir air obair nam missionaraidliean,
leithidean a' Mhorair Inchcape a thubliairt
an la roimhe gur e na missionaraidliean as
aobhar do'n iorghuill a tha ann an China,
an tomhas mor. Their iad gu bheil muinn-
tir nan duthchannai thall a' faotainn air an
aghaidh maith gu leor gun Chriosd. Cha'n
'eil sin fior. Gun Chriosd cha'n urrainn
daoine faotainn air an aghaidh amis an t-
seadh is airde, oir is e Criosd a bheatha,
beatha an anaina. Tha iomadh rud maith
ann an creideamh nan Hinduach agus ann an
creideamh Mhohammed ach eha'n'eil Criosd
annta, agus is e Criosd Slanuighear an t-
saoghail. Cha'n'eil Slanuighear eile ann ach
E. Ma tha, c' aite a bheil e, no c' aiiim a
tha air 1
Tha Criosd gun teagamh ag oibreachadh
anns an eaglais agus tha a sholus ri fhaicinn
anns an eaglais, ach tha e ag oibreachadh
an taobh a muigh de 'n eaglais cuideaohd,
agus tha a sholus ri fhaicinn am measg nan
cinneach. Tha moran dhaoine an diugh a
bhuineas do'n chreideamh Hinduach anns a
bheil barrachd de spiorad agus de inntinn
Chriosd na tha ann an cuid de shluagh
Eaglais na h-Alba. Ged nach do dhealaich
iad ris a' ohomunn anns an do rugadh iad
tha iad a' leughadh an Tiomnaidh Nuadh ;
tha urram aca do Chriosd agus tha iad a'
leanntuinn a theagaisg. Anns an leabhar a
dh' ainmich mi cheana tlxa Stanley Tones ag
radh gU' robh la ann anns nach b' urrainn
muinntir nan Innean dealachadh a chur eadar
Criosd agus an Eaglais Chriosduidh : bha
iad a' diultadh gabhail ri Criosd a chionn
nach bu toigh leo an Eaglais Chriosduidh,
ach an diugh theid aca air dealachadh a
chur eadar an da ni, agus tha iad a' gabh-
ail ri Criosd gu toileach ged nach gabh iad
idir ris an eaglais. Chuir Brahman son-
ruichte a bha 'n a dhuine ionnsaichte agus
'n a dhuine naomh a lamh air gualainn a'
mhissionaraidh aon la, is thuirt e ris, "Thea-
gamh gu bheil thu duilich nach 'eil thu »'
faicinn barrachd dhinne ag aideachadh a'
Chreidimh Chriosduidh. Ach cha ruig thu
leas : cha'n'eil fhios agad gu de cho fada
agus a tha an soisgeul agaibh a nis air dol.
Theireadh tusa Brahman rium-sa ach their-
inn-sa Brahman Criasduidh rium fhein, oir
tha mi a' steidheachadh mo bheatha air
teagasg agus spiorad Chriosd, agus ged a
dh' fhaodas nach tig mi a iiiach gu brath a
measg mo dhaoine tha mi a' leantuiiiii
Chriosd ar a slion sin."
Is e a tha Mghr. Stanley loiies ag radh
uime sin, "Cha robh mise duilich: is mi
nach robli : bha ceol is gairdeachas 'n am
chridlie, oir bha mi a' faicinn mo Thighear-
iia a' dul a steach truimli dhoi'san duinte
mar riiin e roimhe, a' nochdadh a lamhan
agus a tliaobh, agus a' labhairt sithe ri deis-
cioliuil nach b' aithne dhoiiih."
AN T-AINM NAOMH.
B'e so an tiotal a chuir Spurgeon os cionn
aon de na searmoin a b' fhearr a liubhair e
riamh. Cha'n'eil aite agaiiin air an duilleig
so do'n t-searmon sin air fad, ach faodar
crioman beag dheth a chur sios, oir tha
brigh is beatha ann am briathran Spurgeon
daonnan. "An uair a tha gaol againn air
neach air bith," thubhairt e, "tha gach ni
a bhuineas do'n neach sin measail 'n ar
suileaii air a sgath. Tha ainm an Tighearna
losa cho ionmhuinn ann an siiilean chreid-
mheach 's gu bheil gach ni a bhuin-
eas dha na's luachmhoire na'n t-or.
Tha na h-aitean air an do choisich a
chasan naomha, na briathran a labhair na
bilean noamha, na smuaintean a gheibhear
'n a fhacal, — tha iad uile priseil 'n ar sealladh
OS cionn gach aite agus facal eile fo'n ghrein.
Tha so fior ouideachd a thaobh ainmeaii
Chriosd ; tha iad uile binn is maiseach ann
an cluasan a' chreidmhich. Co dhiu a their-
ear ris Ceile, no Caraid, no Nuadh fhear-
posda na h-eagiais ; co dhiu a bheirear dha
mar thiotal, an t-Uan, no an Righ, am Faidh,
no an Sagart,— tha gach ainm dhiubh milis
a chionn gu bheil e fein milis agus maiseach;
Shiloh, Emanuel, an t-Iongantach, Comh-
airliche, Prionnsa na Sithe,— tha gach ainm
a bheirear dha mar gu'm biodh cir-mheala
as a bheil mil a' sruthadh. Ach ma tha aon
ainm as milse na gach ainm eile, is e ant-
ainm sin losa. losa ! sin an t-amm a chuir-
eas ceol ann an clarsaichean nan neamh :
oran maiseach ann an aon fhacal ; an t-amm
beannaichte a bhios iadsan uile a fhuair
beannachd ann a' beannachadh gu sior-
ruidh."
losa ! 'n t-ainm a tha ion-ghraidh !^
'N t-ainm os cionn gach ainm tha ard !
Liibaidh dha gach uile ghliin,
Sios le umhlachd anns an iiir.
losa ! 'n t-ainm os cionn gach luach
Do gach peacach diblidh, truagh,
Bho'n a dh' innseadh an deagh sgeul
" Saoraidli Tosa shluagh gu loir."
Air. 2.
1927.
FOSGLADH NAN SUL.
Mur eisd iad ri Man is agus ris na fdidh-
ean, cha mhd a chreideadh iad ged dh' eireadli
iieach 0 na viairhh. — Lucas xvi. 31.
Ann an aon seadh tha am bao a' dunadh
suilean dhaoine ach ann an seadh eile tha e
'g am fo.sgladh. Anns a' chosmhalachd so
tha losa ag innseadh dhuinn mu dhuine
saoibhir a dhuin a shuilean anns an t-saoghal
so air chor agus naeh fhaca e rianili Lasaius,
ged bha e a' dol seachad air a h-uile latha
agus e 'n a laighe aig a dhorus, Ian
de ehreuchdan, ach a fhuair a shiiilean
fhosgladh an uair a chaidh e a steach do'n
t-saoghal eile.
Tha moran de theagasg cudthromach mu
thimchioU an t-saoghail thall air fhilleadh a
steach anns a' chosmhalachd so : tha e air a
theagasg ann gu'ju faigh daoine anns an t-
saoghal eile toradh an deanadais anns an
t-saoghal so; gu'm bi cuid a bha air thoiseach
an so air dheireadh an sud, agus cuid a bha
air dheireadh air thoiseach. Ach cha'n ann air
na nithean sin a bu mhaith learn tighinn
thairis an drasd, ach air an duil agus an
dochas a bha aig an duine shaoibhir gu'n
gabhadh a bhraithrean rabhadh na'n rachadh
teachdaire thuca o na mairbh.
Theagamh gu robh e an duil nach biodh e
fhein cho amaideacli 's a bha e na'n robh an
soisgeul air a shearmonachadh dha le ain-
geal ; ach co dhiu clh' iarr e mar fhabhar gu'm
biodh teachdaire bho na mairbh air a chur
gu tigh athar, gus fianuis a thoirt d'a
bhraithrean air eagal gu'n deanadh iadsan
a' cheart mhearachd a rinn e fhein.
"Tha Maois agus na faidhean aca,"
thubhairt Abraham ris, " eisdeadh iad-
riusan. "
Ach thubhairt esjan, "Ni h-eadh, Athair
Abraham : ach ma theid aon 'g an ionnsuidh
o na mairbh gabhaidh iad aithreachas."
Agus thubhairt e ris, " Mur eisd iad ri
Maois agus ris na faidhean, cha mho a chreid-
eadh iad ged dh' eireadh neach o na mairbh."
Ciod do bheachd fhein, a leughadair, air
a' chomhradh so agus air an argumaid so?
Co aca bha ceart, an duine saoibhir no Abrahami
Is e their mise co dhiu, gu bheil mo reusan
agus mo choguis agus fiosrachadh mo bheatha
uile gu leir air taobh Abrahaim agus an
aghaidh beachd an duine shaoibhir. Tha an
sgriobtiir air a thaobh cuideachd, agus
fianuis an Spioraid Naoimh; — tha iad uile
ag innseadh nach biodh feum air bith ann
neach a chur o na mairbh a dh' ionnsuidh
nam braithrean ud no gu daoine neo-
dhiadhaidh ©ile.
Ciod an leth-sgeul nach gabh daoine, 'g am
fireanachadh fhein air son an dearmaid a tha
iad a' deanamh air cor an anama ! Cuiridh
iad a' choire air an rud ud agus air an rud
ud eile; air a h-uile rud ach air an amaideas
fein. Cuiridh iad a' choire air am paran-
tan, no air an luchd-teagaisg, no air an
eaglais d' an. robh iad a' dol; their iad nach
d' innseadh dhaibh gu ceart no gu soilleir
na nithean a bhuineas d' an sith agus nach
robh meadhonan freagarrach air an cleachd-
adh gus an suilean fhosgladh.
Theagamh gu bheil iad a' creidsinn sin,
ach fad na h-uine tha iad 'g am mealladh
fein ; na cluasan nach cluinn guth Mhaois,
no guth Spurgeon no guth Mhic Cheyne; no
guth soisgeulaiche eile a shearmonaicheas an
soisgeul daibh, cha chluinneadh agus cha 'n
eisdeadh iad ged dh' eireadh Eoin a' Bhais-
tidh 0 na mairbh.
Bha Lasurus air a thogail o na mairbh, ach
a reir choslais cha do dhuisg an rud midr-
bhuileach sin an dara cuid aithreachas no
creideamh ann an cridheachan a choimh-
earsnach.
Tha na meadhonan coitchionn a thug Dia
dhuinn 'n a Fhacal agus 'na Eaglais com-
asach air ar suilean fhosgladh agus e61as na
beatha maireannaich a thoirt duinn ma tha
sinn a' deanamh feum ceart diubh ; nla
chuireas sinn na meadhonan sin an suar-
rachas chuireamaid an suarrachas minis-
trealachd nan ainglean fein. Mur bheil a'
chinas a chluinneas agus an cridhe a thuigeas
aig duine e fhein is coma dha co dhiii a
labhras }-is am beo no am marbh.
Co is urrainn creideamh no aithreachas a
dhiisgadh ann an duine nach 'eil air ' son
creidsinn, agus nach 'eil air son aithreachas
a dheanamh 1 Na'n tigeadh an t-aingeal
Gabriel a dh' ionnsuidh a leithid sin de
dhuine, no am faidh leremiah nach 'eil beo,
saoil thu an gabhadh e riu ? Cha ghabhadh
idir ; theireadh e nach robh annta ach droch
spioradan a bha dol an riochd ainglean agus
an riochd fhaidhean. Rachadh e ann an
argumaid riu, a dhearbhadh dha fein agus
dhaibhsan nach robh annta ach na tamhaisg,
agus nach 'eil daoine an diugh a' creidsinn
ann an tamhaisg, agus air a' cheann mu
dheireadh chuireadh e an teachdaireachd an
suarrachas mar tha e a' cur a h-uile searmon-
achadh a chluinneas e an suarrachas.
Linn an deidh linn rinn Dia nithean mora
agus nithean mioi^bhu iieach air son a shiuagh
taghta feiu ; ach linn as deidh linn chuir
clann Israeli an suarrachas gniomhaian ion-
gantach lehobhah. Na ceart dhaoine a
chunnaic an fhairge air a sgoltadh le cumh-
achd Dhe agus a. fhuair an acras a chasg le
mana o neamh, chuir iad teaganih ann an
gliocas agus ann an cumhachd Dhe. Rinn
Dia. mile gniomh trocaireach air an sgath, a
dhearbhadh dhaibh gu robh a lamh 'gan
treorachadh, ach cha d' fhuadaich sin an
t-as-creideamh as an cridheachan. Dhl-
chuimhnich iad na h-oibre agus na iongan-
tasan a rinn e ; dhichuimhnich iad an neul a
chaidh romhpa anns an la agus solus an teine
anns an oidhche, agus bhuair agus bhros-
naich iad an Dia as airde.
Thachair an ni ceudna an uair a chuir Dia
a mhac do'n t-saoghal. Rinn Criosd mior-
bhuilean a bha mor agus iongantach ; chois-
ich e air an fhairge ; dh' fhosgail e siiilean
nan dall ; chuir e smachd air deamhain agus
air feartan Naduir nach b' urrainn do dhuine
eile a chiosnachadh ; dhiiisg e na mairbh, ach
ged chunnaic moran dhaoine na miorbhuilean
sin cha do dhuisg iad creideamh slainteil ach
ann am fior bheagan : thubhairt each gu
robh e a! tilgeadh a mach dheamhan le Beelse-
bub, Prionnsa nan deamhan. " An sin
chruinnich na h-ard shagartan agus na
Phairisich comhairle agus thubhairt iad,
Ciod a tha sinn a' deanamh ? oir tha an duine
so a' deanamh moran mhlorbhuilean : uime
sin o'n Id sin a mach, chuir iad an comhairle
r'a cheile. chum, esan a chur gu has. Sin agad,
a leughadair, rud as fhiach dhuit smuain-
eachadh thairis air ma tha thu an diiil gu'n
deanadh daoine aithreachas na'n robh an
soisgeul air a shearmonachadh dhaibh le
teachdaire o'n t-saoghal eile. Chuala na
h-Iudhaich a leithid sin de theachdaire ach
an aite aithreachas a dheanamh rinn a' mhor-
chuideachd dhiubh tair agus magadh air,
agus air a' cheann niu dheireadh cheus iad e.
Ciod air bith as aobhar da, cha'n'eil buan-
nachd spioradail air bith ann do dhaoine
miorbhuilean fhaicinn ; cha'n atharraich
miorbhuilean an cridheachan no an caitheamh-
beatha. An ti a bha eucorach m'am faca e
iad bidh e eucorach an deidh dha am faicinn,
agus an ti a bha salach bidh e salach a dh'
aindeoin na chunnaic e. Cha'n ann mar sin
idir a tha aithreachas agus creideamh agus
aignidhean diadhaidh air an dusgadh anns
an anam. Is ann air mhodh spioradail a
thuigear nithean spioradail. Mur eisd
daoine ri guth caol ciiiin an coguis no ri guth
oaol ciuin an Spiorad Naoimh cha'n eisdeadh
iad ri guth a' mhairbh.
Theagamh gu'n cuireadh guth a' mhairbh
crith 'n am feoil fad iiine bheag, ach dh' fhal-
bhadh a' chrith agus an t-eagal, agus bhiodh
iad an deidh laimhe mar bha iad riamh.
Na'n deanadh crith no clisgeadh daoine a
dhusgadh agus a thearnadh thatar a' faotainn
clisgidhean gu leor ann am freasdal an
Tighearna. Gach seachduin d' ar beatha tha
sinn a' faotainn rabhaidhean soluimte leis a'
bhas gu bheil ar beatha air thalamh goirid
agus neo-chinnteach, agus gu'm biodh e glic
dhuinn ar tigh a chur an ordugh. Ach ged
a bheir na rabhaidhean sin air daoine clis-
geadh, mar a chlisgeadh iad na'n cluinneadh
iad guth o na mairbh (oir ciod a tha annta
ach guthan o'n uaigh) dichuimhnichidh iad
iad ann am beagan iiine agus duinidh iad
an siiilean mar rinn an duine saoibhir so, gus
mu dheireadh am beir am bas orra mar a rug
e airsan, gun aithreachas, gun Dia, gun
dochas.
An t-aithreachas a ni duine anns an
t-saoghal so tha e eifeachdach is slainteil, ach
an t-aithreachas a ni duine anns an t-saoghal
eile cha'n'eil ann ach goirteas-coguis agus
buaireas-spioraid nach basaich gu siorruidh.
Bha an duine ud 'ga chunntas fhein an da
chiiid glic agus saoibhir, ach cha do rinn a
ghliocas agus a shaoibhreas ach a shuilean a
dhunadh agus a chridhe a mhealladh. Is e
tus a' ghliocais eagal an Tighearna, agus an
saoibhreas as fhearr a bhi saoibhir an creid-
eamh, an dochas, agus an gradh.
ANNS A CHATHAIR.
An cual thu riamh am facal so, a leugh-
adair; " muT dean e la a bhuain a' choirce
ni e la a bhuain nan cno." Sin agad faoal a
bhios mise ag radh gu bitheanta rium fhein,
an uair a dh' fheumas mi na chuir mi romham
anns an oidhche a leigeil dhiom anns a'
mhaduinn, agus lamh a chur ann an gnoth-
uch eile.
Mios roimh NoUaig bha fior dhroch shid
ann fad seachduin, agus ged bha e air na
claraibh agam a h-uile la de'n t-seachduin ud
a chur seachad air m' achaidhean farsuing,
eadar Srath-Teamhuil agus Treanafur, eadar
Dalnaspideal agus Gleann-Teilt, a' buain
coirce a bha air fhagail ro fhada air an raon,
b' fheudar dhomh an seorsa buana sin a leig-
eil dhiom agus tionndadh ris na cnothan.
Bha an t-sid cho searbh 's nach d' fhag mi
mo thigh no mo chathair fad da latha, ach
mar is dluithe duine do'n teine is ann is
dliiithe e do'n choille-chno, oo dhiu do'n
choille-chno as fhearr is aithne dhomhsa.
Agus ciod am feum a tha ann do dhuine dol
do'n choille-chno idir mur toir e do dhaoine
eile cuid de na cnothan a chruinnich e?
An da la ud a bha mi, mar gu'm b' eadh,
ri port, leugh mi tri leabhraichean ura ;
leabhar mor ann an da phairt a bha air a
sgrlobhadh le Asquith, no am Morair Oxford
mar theirear ris a nis; leabhar a bha air a
sgrlobhadh le Deadhan Inge ; agus leabhar
a bha air a sgrlobhadh leis a' Mhorair Grey,
no Sir Edward Grey, an t-ainm fo'n fhearr
is aithne dhuinn e.
Tha leabhar Asquith mar bha fhios agam
a bhitheadh e, glic agus uasal ; tha e ag inn-
seadh eachdraidh nan amannan agus nan
gnothuichean anns an robh lamh aige anns a'
Pharlamaid bho chionn da fhichead bliadhna
gu soilleir agus gu firinneach agus gu h-6r-
dail, gun e fein ardachadh agus gun daoine
eile a narachadh. Clod air bith a shaoilear
de Asquith mar fhear-riaghlaidh cha 'n
urrainn eadhon a naimhdean aicheadh nach
sgoilear agus nach duine-uasal e. Agus air
mo shon fhein dheth, sin da rud a bu mhaith
leam fhaotainn daonnan co dhiu a bliithinn
a' taghadh ministeir, no a' cur a steach duine
do'n Pharlamaid; bu mhaith leam e bhi 'na
dheagh sgoilear agus gu sonruichtS' 'n a
dhuine-uasal. Na'n robh an dearbhadh sin
air a chur air Tigh nan Cumantan, agus air
Tigh nam Morairean cuideachd, cia meud
aite-suidhe a bhiodh falamh?
Tha a' chuid mhor de shluagh Bhreatuinn
an dull nach 'eil ann an Deadhan Inge ach
duine tursach a tha cur seachad leth an latha
a' caoidh cor a dhuthcha agus a' cur seachad
an leth eile 'g a caineadh, ach tha amharus
agam nach 'eil an Deadhan idir cho tursach
's a thatar a' saoilsinn, oir tha abhacas ann
an Smuaintean an Deadhain nach b' urrainn
a bhi ann mur biodh a chridhe mireagach, co
dhiu air uairean. Ach ged bhiodh Deadhan
Inge na bu tursaiche na tha e, theagamh nach
deanadh sin cron do'n rioghachd oir tha gu
leor do dhaoine eile innte a tha 'g ar bodh-
radh leis an iolach ait agus fhaoin a tha iad
a' deanamh ; iolach gun tiir, gun aobhar. Is
gasda le Deadhan Inge a bhi breith air na
h-Easbuigean air fheusagan, agus a bhi bual-
adh an cinn r'a cheile, ach ged nach ml-chord
a' chleasachd sin rium-sa, is rud eile e an uair
a bheireas e air fheusaig air na h-abstoil agus
a thoisicheas e air iadsan a chur 'n an aite
fein mar gu'm biodh sreath de bhalaich
bheaga m'a choinneamh.
Ach ged a dh' fhag mi leabhar a' Mhorair
Grey gu deireadh is e so an leabhar a b'
fhearr a chord rium de 'n tri, oir ged nach
'eil comharraidhean na sgoilearachd ann mar
tha iad anns an da leabhar eile, tha nithean
as fhearr agus as ion-mhiannaichte ann; tha
e Ian de'n ghliocas agus de'n mhaise a gheibh-
ear ri taobh nan aibhnichean agus an cluain-
tean gorma. Is e ainm an leabhair so, Paip-
earan Fallodon ; thug bana-charaid choir
leughadh dheth dhomh, ach chord e rium cho
mhaith agus gu'n do cheannaich mi fear
dhomh fhein, agus is fhada bho nach d'
fhuair mi uiread toileachaidh air son leth-i^ini.
Na'm faodadh tu, a leughadair, duine air
bith a thoilicheadh tu a chur os cionn na
rioghachd mar Ard-riaghlair, co a chuireadh
tu ann? Chuirinn-sa mi fhein ann, oir cleas
a h-uile duine eile a tha 'na thamli, tha fhios
agam gur e mo lamh fhein lamh a b' fhearr
air an stiuir. Ach mur faighinn fhein an
stiiiir b'e an ath duine a bu mhaith leam a
chur 'n a shuidhe aice, am Morair Grey, agus
innsidh mi dhuit c' ar son.
(1) Tha. e gaolach air iasgach.
(2) Tha e gaolach air eoin agus air ceol nan
eun.
(3) Tha e gaolach air bardachd Wordsworth.
(4) Cha bhi e uair air bith 'n a chabhaig.
Theagamh gu'n abair thusa, a leughadair,
nach 'eil gnothuch air bith aig na nithean
sin ri obair na Parlamaid no ri riaghladh-
diithcha, agus gu'm b fhearr leat duine a
bha gaolach air figearan agus air cunntasan
agus air leabhraiohean Karl Mars a chur air
an stiuir, ach am bitheantas is e daoine
cunnartach a tha anns an t-seorsa sin ;
daoine aig a bheil seilleinean 'n am boinn-
eidan ; agus daoine aig 'nach 'eil ach seann
fhidheal agus aon phort. Sin agad na
daoine ris an obair na Sasunnaich bores, ach
is e an t-ainm a bhios aig muinntir Chille-
Sgumain orra, Clann Mhic Sglamhrainn.
Ach CO dhiu a dh' aontaicheas tu leam no
nach aontaich gur e na oeithir comharraidh-
ean a dh' ainmich mi comharraidhean an
dviine mhaith. feumaidh tu aideachadh gu
bheil daoine aig a bheil gaol an ias-
gaich, agus gaol nan ©un, agus gaol
na coille, 'n an cridhe, a' faotainn
solasan laghach agus simplidh air nach amais
na daoine eile nach 'eil a' gabhail tlachd idir
ann an obair no ann an ooslas a' chruthach-
aidh. Ged nach bi mise ml fhein ag iasgach
tha moran d' am bhraithrean anns an eaglais
a bhios ris an obair sin, agus ged bhios droch
dhaoine ag radh nach 'eil an t-iasgach buann-
achdail do aobhar an t^soisgeil agus na firinn
ann an seadh no dha, cha'n'eil mise ag aon-
tachadh ris a sin idir : oibrichidh an t-ias-
gach annta faighidin agus dochas, dachas
gu'm bi cuisean na's fhearr an ath latha.
Ged nach e sonas crioch araidh mhic an
duine tha e ceart do'n h-uile neach a bheatha
fhein orduchadh air a leithid de dhoigh 's
o'u'm faigh e tomhas maith de thoilinntinn
anns an t-saoghal so. Tha solas is toilinn-
tinn a' tighinn gu daoine ann an iomadh
doigh ; o nithean mora agus o nithean beaga.
Cha 'n urrainn duine sonas buan no mills a
shealbhachadh mur bheil e a' riaghladh a
bheatha a reir toil agus lagh Dhe ; mur
bheil slth agus gradh aige 'n a theagh-
laoh fein ; mur bheil obair aige amis
a bheil tlaichd aige agus nach 'eil dha
'na uallach ; agus mur h-uirrainn e
anail a tharruing gun b.hi 'n a fhuil is 'n a
fhallus daonnan. Sin na nithean ris an
abrainn na tobraichean mora agus domhain
as am bi daoine a' tarruing an aoibhneis.
Ach cha 'n ann as na tobraichean mora a
mhain a bhios daoine a' faotainn solais ; tha
tobraichean beaga eile ri taobh an i-athaid as
am faod sinn a bhi tarruing solais gun sgur,
ma bha sinn cho glic agus gu'n d' ionnsaich
sinn an rathad thuca 'n ar n-6ige agus ma
tha soitheach againn leis an tarruing sinn
asda. Is e cuid cle na tobraichean beaga sin,
leabhraichean agus machraidhean agus coilltean.
Tha e air a radh gur biadh do'n dara duine
an rud a tlia 'n a phuinnsean do clhuine eile.
Tha sin fior gu litireil agus gu samhlachail.
Tha e fior a thaobh nan nithean anns a bheil
daoine a' faotainn toilinntinn. Gheibh aon
duine solas gnin chrioch ann am bardachd
Wordsworth ach b' fhearr le duine eile dol
do Shiberia seach a bhi air fhagail leis fhein
le Wordsworth fad latha. Cha'n eil aracli
air ; a bhlas agus a chail agus a thoil fhein do
gach duine; ach feuchadh an duine a chuir-
eas cid ri leughadh is bardachd gu bheil tobar
air ohor-eigin eile aige anns am faigh e
urachadh d'a spiorad. Ma gheibh e tobar a
tha cho dluth agus cho saor ris an fhear ris
an do chuir e cul bidh e da-rireadh fortanach.
Ach is e na daoine as fortanaiche uile gu
leir na daoine aig a bheil gaol air aghaidh
a' chruthachaidh ; aig a bheil siiilean is cridh-
eachan a chi agus a thuigeas a mhaise a tha
Dia a' sgaoileadh air machraichean is coill-
tean. Cha'n'eil m' eolas fhein air oibrichean
Naduir ach anabarrach beag is suarrach, ach
air a shon sin, tha cursa na bliadhna agus
na fuaimean is na seallaidhean a bhios mi a"
cluinntinn agus a' faicinn air monaidhean
agus ann an coilltean agus taobh nan aibh-
uichean a' toirt togail-cridhe agus solas
dhomh nach gabhadh ceannach le or. Agus
is e an t-aobhar cu bheil uiread meas agam
air Wordsworth gur h-esian am fear-teagaisg
a threoraich mi an toiseach a dh' ionnsuidh
nan tobraichean solais sin.
Tha amharus agam gur h-ann 'n am choille-
chno fhein a dh' fhas na cnothan so a tha mi
tairsginn dhuit-sa, a leughadair, agus tha
eagal orm gu'm faod cuid dhiubh a bhi gun
bhiadh, ach m' an criochnaich mi mo shean-
chas bu mhaith leara aon chno a thoirt dhuit
as an leabhar aig a' Mhorair Grey, "Ann am
hliadhnachan dorcha a' cJiogaidh bha e
Uaonnan 'n a ionad-fasgaidh do m' chridhe
a bhi faicinn nach d' athnrraich uamhasan a'
chogaidh maise na. bliadhna no teachd nan
raidhean, A h-nile bliadhna an uair a thig-
eadh an t-earrach, bha duilleach nan craobh
a' tighinn a mach ; bha na h-eoin a' sein'/i agna
na flUraichean a' fosgladh, agus bha maise a'
chruthachaidh mar dhidean dhomh o'n stoirm.,
a' toirt dhomh ddchais agus ea,rbsa Ididir.'
LEABHAR FIACHAIL.
Tha sgoilearachd agus sgoilearachd ann :
tha sgoilearachd ann a tha gle choltach ri
maoi-ach cailleaeh Mhic Artair, partan is
da fhaochdig. Chaidh cailleaeh Mhic Artair
do'n traigh, an deidh dhi moran othail is
boilich a dheanamh mu'n mhaorach a bha
i dol a thoirt dachaidh, ach aig deireadh an
latha b'e sud na chruinnich i, partan is da
fhaochaig.
Tha gu leoir de'n sgoilearachd sin anns
an duthaich againn an diugh ; " moran
sgiamhail is beagan ollainn," mar thubhairt
an Donas agus is e a' lomairt na muice.
Ach cha'n e sin an seorsa sgoilearachd a
gheibhear anns an leabhar so, an leabhar a
bha air a chur a mach bho chionn ghoirid
leis an Ard-Ollamh W. J. Mac Bhatair, fear-
teagaisg na Gaidhlig an Oilthigh Dhun-
eideann. xlnns an leabhar so tha na h-ain-
mean Ceilteach, agus na h-ainmean Gaidhlig
a gheibhear air feadh na duthcha uile, o'n
chrich vShasunnaich gu Tigh Iain Ghreota,
air an cruinneachadh agus air am mineach-
adh mar nach do chruinnicheadh agus nach
do mhinicheadh iad riamh roimhe. Agus
ann am mlneachadh nan ainmean sin tha e
a' tilgeadh soluis air iomadh rud eile ; air
eachdraidh na h-Alba ; an sluagh a bha ag
aiteachadh na duthcha anns na h-amannan
ud ; na doighean anns an do sgaoil an creid-
eamh Criosduidh ; agus iomadh rud eile a
bha car dorcha.
Cha'n'eil mise a' gabhail orm fein a bhi
suas ris an sgoilearachd shonraichte a
gheibhear anns an leabhar so, ach air a shon
sin, tha iiigh agam ann an sgoilearachd, is
tha mi an diiil gu bheil suil agus sron agam
a dh' aithnicheas sgoilearachd air a dreach
agus air a h-aileadh, agus bu mhaith leam
a radh air an duilleig so, ged is mor am
f acal e, gur e so an leabhar as fhearr a thainig
a mach a Oilthighean na h-Alba bho chionn
iomadh bliadhna, agus an leabhar as fhearr
a bha air a sgriobhadh le sgoilear Gaidhlig
bho na chuir an t-Ollamh Mac Bheathain
nach maireann a mach am Faclair Gaidhlig
ann an 1896. Tha obair anns an leabhar so
a mhaireas gu brath ; gheibh sgoilearan eile
clacha-steidhe ann nach b' urrainn daibh a
ghearradh as na creagan daibh fein. Cha
'n'eil lamh eile an Albainn an diugh a b'
urrainn an obair so a dheanamh ach an lamh
a rinn i.
Air. 3.
1927.
DOCTTAS NA BEATHA MAIREANNAICH.
^fa hlinxaicheaR ilinne an tig e hedl — Joli
xiv, U.
Sin ceist nach b' uvrainn am fear a
sgriobh leabhar lob a fhreagairt gu cinn-
teach, agus ceist nach do fhreagair duine
eile riainh aim an doigh a riaraicheas an
cinneadh-daonna viile. Ach air a shon sin is
ceist i air a bbeil inntinn mhic an duine a'
cnuasachadh gun sgur, ma l^liasaicheas duine
an tig e beo?
Thig am bas oirnn uile : agus an uair a
lliig am bas cha'n'eil anns gach ceist eile ach
vud suarrach an ooimeas ris a' cheist so, an
e an uaigh ceann ar reis ?
Tha moran dhaoine anns an t-saoghal a
tha de'n bheachd sin; cha'n'eil dochas air
l)ith aca gu bheil anani an duine beo an
deidh d'a chorp basachadh : cha'n'eil iad a'
creidsinn gu bheil anmanna nan creidmheach
air an deanamh foirfe aig uair am bais no
dol a steach do ghloir. Cha'n'eil iad a'
creidsinn gu'n tachair do mhac an duine
ach mar a thachras do'n ainmhidh : tiodh-
laicear a chorp anns an talamh agus cha bhi
iomradh tuilleadh gu brath air.
Tha moran dhaoine anns an t-saoghal de'n
bheachd sin, ach ged bha iad cho lionmhor
bho thoisieach 's a tha iad an diugh dh'
fhairtlich orra riamh toirt air a' mhor-chuid-
eachd d'am braithrean gabhail r'an teasgasg.
A thaobh dochas na beatha maireannaich
cha'n'eil e fior a radh gai bheil na feallsan-
aich air an dara taobh agus na diadhairean
air an taobh eile : cha'n'eil e fior a ladh gu
bheil luchd-ealain agus ministearan an
aghaidh a cheile. Tha moran de na feall-
sanaich agus de'n luchd-ealain as ainrmeile
a' creidsinn anns a' bheatha mhaireannaich
le'n uile chridhe, is tha cuid de clhiadhairean
nach 'eil a' creidsinn innte idir.
Ach ma cheasnaichear na feallsanaich agus
daoine eagnaidh a thaobh an dochais so
feumar aideachadh nach 'eil fianuis laidir no
shoilleir aca ri thoirt dhuinn ; their iad gxi
bheil an rud ud agus an rud ud eile anns a'
chruthachadh agus anns na tha iad a' tuig-
tsinn de ruintean Dhe a' neartachadh an
dochais ged nach 'eil iad 'ga dhearbhadh;
their iad gu bheil barrachd r'a radh air a
thaobh na tha r'a radh 'n a aghaidh. Ach
is e sin cho fada 's is urrainn daibh dol.
Ma tha na mairbh beo c' ar son a tha iad
balbh? C ar son nach do rainig teachdair-
eachd air chor-eigin sinn bho thoiseach an
t-saoghail. Sin aon de na h-argumaidean
a bhios michreidich a' cleachdadh, ach cha
bhi feallsanaich no sgoilearan arda 'g a
cleachdadh oir tha fhios aca gu maith nach
'eil tosdacbd nam jnarbh a' dearbhadh dad.
Tha na mairbh tosdach gun teagamh. Dh'
fhag mlltean de ghinealan an saoghal so
cheana ach cha chualas am farbhan as lugha
bhuapa o'n taobh thall. Ma tha na ginealan
sin fhathast beo, ann an aite no ann an
suidheachadh nach aitline dhuinne, a bheil
e eucomasach dhaibh fios a chur thugainn no
a bheil iad idir a' smuaineachadh oirnn?
Nach iongantach agus nach soluimte an
smuain e, gu bheil saoghal eile dliith dhuinn
a tha air aiteachadh le spioradan gun air-
eamh, ach a tha cho foluiohte bhuainn ri
cridhe na greine, ged dh' fhaodas sinn a bhi
air an iomall aige.
Tha mise a' creidsinn le m' uile chiddhe
gu bheil an saoghal sin ann, agus gu bheil
e dluth dhuinn. Cha'n'eil fhios agam ciod
a bhios daoine eile a' faireachduinn aig bord
a' chomanachaidh ach is urrainn mi a radh
gu cinnteach gur e dearbhachd a thaobli
saoghal nan spioradan an tiodhlac shon-
ruichte as trice a bhios mi ^a' faotainn o'n
chomanachadh. Air uairean cha 'n urrainn
mi a radh gu bheil mi a' faotainn nithean
eile a tha na leabhraichean aig radh gu'm bu
choir do dhuine fhaotainn aig a' bhord, ach
aha do ghabh mi riamh pairt ann an seir-
bhis-coman-achaidh gun faireachduinn bheo
agus dearbhachd laidir a bhi 'n am chridhe
gu robh mi air mo chuartachadh le neul mor
de fhianuisean, le spioradan nam firean,
agus le ainglean, agus le eaglais neo-fhaic-
sinneach nan ceud-ghin. Aig na h-amannan
sin tha lathaireachd nan spioradan cho
cinnteach dhomh ri lathaireachd chorparra
nan daoine a tha 'n an suidhe ri mo thaobh.
Sin aon de na doighean, a reir m' fhios-
rachaidh, anns a bheil dochas na beatha
maireannaich air a dhusgadh agus air a
neartachadh ann an cridheachan dhaoine ;
cha'n ann le argumaidean no le solus
reusain ach le feartan agus faireach-
duinnean a tha dol sios na's doimhne
do thobraichean diomhair ar beatha na's
urrainn argumaid no solus reusain dol.
A thaobh dochas na beatha maireannaich
tha dha no tri nithean ann a tha seasamh a
mach gu soilleir gus ar creideamh a neart-
achadh.
(1) Cha'n'eil treubh no cinneach air thal-
amh anns nach fhaighear an dochas so 'n
am measg, am beag no am mor. Is e sin
r'a radh, tha an cinneadh-daonna uile as'
10
altrum an docbais. Agus tha an cinneadh-
daonna na's glie-e na duine air bith ; tha guth
a' chinneadh-daonna na'g airidhe air eisd-
eachd ris na guth aon duine air cho ionn-
saichte 's 'g am faod e bhith.
(2) Bha na daoine as glice agus as comas-
aiche a bha riamh ann a' creidsinn anns a'
bheatha mhaireannaioh, agus na daoine as
naoimhe. Is e sin r'a radh, cha'n ann o'n
taobh as miosa ach o'n taobh as fhearr de
mhac an duine a thainig an dochas so. Dh'
fheumadh duine a bhi gu maith cinnteach
as fhein m' an togadh e a ghuth an aghaidh
dhaoine coltach ri Plato, agus Pol, agus
Dante, agus Milton, agus Shakespeare, agus
aithrichean ©ile de'n t-seorsa sin.
(3) Bha losa Criosd a' creidsinn anns a'
bheatha mhaireannaich, agus theagaisg e d'a
dheisciobuil an dochas so altrum. " Ann an
tigh m' athar-sa tha iomadh aite-comhnuidh ;
mur biodh e mar sin dh' innsinn-sa dhuibh."
" Do bhrigh gu bheil mise beo bidh sibhse
beo mar an ceudna." Thug losa Criosd
beatha agus neo-bhasmhorachd gu solus tre
a shoisgeul, agus cuiridh fhacal-san crioch
air gach uile chonnsachadh. Theid n^amh
agus an talamh thairis ach cha teid fhacal-
san thairis gu brath.
Roimh latha Chriosd cha robh ann an
dochas na beatha maireannaich ach dochas
fhein, ach rinn esan an dochas laidir agus
cinnteach agus sheulaich e e le aiseirigh, air
chor agus gu bheil a nis dearbhachd againne
as laidire na bha eadhon aig daoine naomh
ann an laithean lob.
Agus gus an da chuid teagasg agus comh-
fhurtachd a thoirt do luchd-leughaidh an
leabhair so bu mhaith learn a chur sios air an
duilleig so ann an cainnt cho simplidh 's a
ghabhas deanamh ciod e an dochas a tha an
creideamh Criosduidh a' toirt duinn a thaobh
nam marbh. Is e so ar dochas,
(1) Gu bheil iad aig uair am bais a' dol
a steach gu lathaireachd Chriosd.
(2) Gu bheil iad air an glanadh, air an
soillseachadh, agus air an deanamh foirfe.
(3) Gu bheil iad a' faotainn an ruin agus
an iarrtuis ann an aonadh dluth ri luchd-an-
gaoil a bha thall romhpa.
(4) Gu bheil iad a' feitheamh ann an sith
ri dara teachd an t-Slanuighir, ris an Ais-
eirigh, agus ri la mor a' bhreitheanais.
So dochas ait nan an'ma naomh'
O'n Slanuighear caomh an tras,
A thug an Spiorad dhaibh maraon,
Mar sheul is earlais graidh.
Ach is ann do chreidmhich a mhain a
bhuineas an dochas beannaichte so ; dhaibh-
san a chaidhleas ann an Criosd mar tha Pol
ag radh.
Ki aghaidh a' bhais agus an sgaraidh a ni
am bas ann an teaghlaichean cha'n 'eil ann
ach aon chomhfhurtachd as fhiach dhuinn a
thairgsinn do chridheachan leonta, dochas na
beatha maireannaich. Sin a' chomhfhurt-
achd a thug ar Slanuighear do dhaoine an
uair a bha e air thalamh, agus sin a' chomh-
fhurtachd cuideachd a thug Pol do luchd-a'-
bhroin. Cha'n'eil teagamh nach 'eil iomadh
tobar eile ann as am faod daoine oomhfhurt-
achd fhaotainn a chiiidicheas iad an uair a
dh' fheumas iad dealachadh r' an cairdean
gaoil, ach so a mhain a' chomhfhurtachd anns
a bheil beatha agus neart do'n chridhe, dochas
na beatha maireannaich agus dearbhachd gu
bheil luchd-ai'-gaoil sona maille ri Criosd. .
UR NO SEAN?
Cha'n'eil la a thig am posta a dh' ionn-
suidh mo thighe nach 'eil dorlach litrichean
aige dhomh; cuid dhiubh a bhithinn coma
ged nach tigeadh iad idir, cunntaisean agus
litrichean a' bhuinn-a-se. Ach tha aon lamh-
sgriobhaidh ris an tog mo chridhe an uair
a chi mi air litir e, lamh-sgrlobhaidh Seon-
aid Eachainn ; oir ged nach bi Seonaid a
sgriobhadh thugam cho trie agus a bu mhaith
learn tha daonnan snaoisean anns an litir a
chuireas i. Di-luain so chaidh fhuair mi te
bhuaipe, agus ged nach 'eil maith dhomh an
litir air fad a thoirt am follais, air eagal
gu'n cuireadh e muinntir Chille-sgumain an
amhaichean a cheile, faodaidh mi aon rud
neonach a bha innte a chur sios air an
duilleig so.
" Tha Cille-sgumain air fas ainmeil oir tha
e coltaoh gu'n d' fhuair na dotairean
galair ur ann. An deireadh an Earraich
dh' fhas Calum Mac Cuaraig cho bochd 's
nach b' urrainn da car obrach a dheanamh,
B' fheudar a' bhean agus a' chlann aige a
chur air an sgireachd, agus air dheireadh
thall bha Calum fhein air son faotainn air
an sgireachd cuideachd. Ach ged bha a'
chuid mhor de'n Bhord toileach gu le^ir air-
giod nam bochd a thoirt do Chalum chuir am
baillidh, agus am bancair, agus Tom Elliot,
'n a aghaidh gu laidir. Thubhairt iad gu
robh anshooair Chaluim neonach ; gu robh e
a' gabhail a bhidh agus a' smocadh cho
mhaith 's a bha e riamh; gu robh e cho
leathann reamhar ri duine anns an duth-
aich; agus nach d'fhuaras riamh raport
ceart uime bho'n dotair. Is e a thainig as
a' chilis gu'n tug am Bord dotair as an Oban
a thoirt daibh raport air Oalum, agus b'e
an raport a thug am fear sin, gu robh Calum
dona dona le misojjonia lethargica- Chosd
an raport sin tri gineachan. Aig an ath
choinneamh an uair a leugh an Cleireach an
11
raport, agus a chuala Tom Elliot na facail
inliora a bha ann, thubhairt e gu robh esan
riaraichte a nis, agus gu'n aontaicheadh e
le uile chridh© Calum truagh a chur air an
sgireachd. Ach sheas am baillidh agus am
bancair a mach fhathast ; thubhairt iad gu'm
feumteadh sgil agus oomhairle a b' fhearr
fhaotainn na ghabhadh faotainn anns an
Oban ; gu'm bu choir do'n Bhord raport
fhaotainn bho fhear de ard-dhotairean
Ghlaschu. Rinneadh sin, agus b'e an ra-
port a thug esan air Calum, gu robh e dona
dona le sarcomalakia lethargica. Chosd an
raport so coig gineachan. Aig an ath
choinneamh an uair a leugh an Cleireach an
raport, thubhairt am bancair gu robh esan
a nis Ian riaraichte agus nach seasadh e air
son an t-saoghail an aghaidh duine bochd
air bith air an robh anshocair cho uamhas-
ach ris na facail a thuirt an Cleireach. Ach
bha am baillidh danarra ; thubhairt e nach
robh an da raport a' cordadh idir, agus gu'm
feumteadh raport iir fhaotainn bho fhear de
ard-dhotairean Dhuneideann. Fhuaradh
sin, agus b' e an raport a thug Sir Bottul
M. Philleachan air Calum gu robh © dona
dona le sarcasthenia lethargica chronica anns
an dara taobh agus ergophohia acuta anns an
taobh eile. Chosd an raport sin deich gin-
eachan. Ach bha am Baillidh a nis riar-
aichte, agus dh' aontaich e gu'm biodh
airgiod nam bochd air a thoirt do Chalum.
Dh' iarr am bord air a' Chleireach rabhadh
a thoirt do'n sanitary inspector air eagal
gu'm faodadh sarcasthenia lethargica chronica.
agus ergophohia acuta a bhi gabhailteach.
Chaidh e air feadh na sgireachd gu robh
galair iir nach cualas riamh iomradh air air
Calum Mac Cuaraig ; cha robh latha nach
robh daoine a dol thuige le bascaidean Ian
de gach seorsa a bha iad an duil a chumadh
suas a neart, daoine nach deachaidh riamh
a dh' amharc choimhearsnach air an robh
influenza no loinidh. Tha Tom Elliot fhein
a' cur botul branndi thuige uair 's a'
cbeithir-la-deug ; chuir am bancair leabhar
a mach gus airgiod a thogail a cheannach
cathair-da-laimhe anns am faodadh Calum
cadal an deidh a dhinnearach, agus chuir
am baillidh gini ann.
Sin agad-sa mar tha sinne an drasd ann
an Cille-sgumain, ach eadaruinn fhein agus
an ursann tha fhios agam-sa gu maith ciod
an galair a tha air Calum Mac Cuaraig,
agus mar sin cha do chuir mi aon sgillinn
anns an leabhar. Ciod air bith a their na
dotairean, cha'n'eil galair no galair air
Calum ach an leisg. Ach is fhada bho na
chuala mi thu fhein ag radh gur e cainnt
uasal a tha anns a' Ghreigis, cainnt a
chuireas ainmean boidheach air rudan-
grannda, agus air son na tha de fhios agam-
sa nach fhaod e bhith nach 'eil anns na
facail bhriagh ud a chuir na dotairean anns
an raport ach Greigis air an leisg ! Tha
na dotairean 'n an daoine glic : sin an t-
aobhar gu bheil iad mar is trice 'n an
daoine samhach ; ma dh' fheumas iad an lamh
a chur ri paipear, cha sgriobh iad aon
fhacal a bharrachd air na dh' fhoghnas,
agus sgrlobhaidh iad sin fhein an Greigis
no ann an Laidionn."
ANNS A' CHATHAIR.
Anns an aireamh so bu mhaith leam jDasgan
de litrichean gasda a chur air ar beulaobh,
litrichean a bha aii- an sgriobhadh leis an
Ard-Ollamh, Sir Henry Tones, fear-teagaisg
ainmeil ann an Oilthigh Ghlaschu, gu a
thriuir mhac agus iad air falbh o'n daohaidh.
Tha na litrichean so fada na's glice na Comh-
airlean Chormaic d'a Mhac, oir bha an t-Ard-
Ollamh, Sir Henry lones, cho Ian de'n ghlio-
cas a tha o shuas 's a bha e Ian d© fhoghlum
agus de abhacas.
An uair a theid clann a mach do'n
t-saoghal tha e 'n a chuideachadh mor dhaibh
a bhi faotainn litrichean gradhach o'm par-
antan, oir cha'n'eil rud eile air thalamh a
chumas cridhe duine an ceangal ris na
nithean a tha urramach agus glan cho cinn-
teach ri bhi cuimheachadh air an dachaidh
bhlath agus ghlan a dh' fhag e, agus air gaol
athar agus a mhathar. Cha bu choir do
athair no do mhathair ghlic air bith gun an
gaol sin agus an dachaidh sin a chumail ann
an cuimhne an cloinn© a tha air falbh
bhuapa.
Chaidh a mhac a bu shine a mach do na
h Innsibh an Ear, agus so te de na litrichean
a chuir e thuige (an toiseach a' chogaidh).
Tighnabruaich, 2/9/1914.
" So a 'cheud uair o na dh' fhag thu
sinn nach tainig do litir air an latha, ach
tha amharus agam c'ar son nach d' fhuair
sinn i. Tha muinntir an airm a' cumail
litrichean air an ais, agus air son na tha
dh' fhios agam-sa faodaidh gu bheil thu
cheana air gu rathad do Mhesopotamia.
Cha chuala do mhathair fhathast gu bheil
thu dol do'n chogadh, ach ullaichidh mi a
h-inntinn air son na naigheachd sin, air
chor agus gu'm bi i leagta ris an rud an
uair a chluinneas i e. Tha cridhe laidir
aice, ach tha e duilich leatha dealachadh
ri gin agaibh. Bho chionn da latha bha
i fhein agus mi fhein a' bruidhinn mu
Artair, agus bha sinn le cheile de'n
bheachd gu'm b' fhearr leinn e dh ' fhalbh
do'n arm seach a bhi caoidh gu brath
12
tuilleadh nach do rinn e a dhleasdanas.
Cha'n'eil feum ann domhsa, a ghaoil,
comhairle a thoirt duit, oir tha fhios again
gu maith nach meataich thu ri aghaidh
cruadail no gabhaidh aii' bith a thachras
riut : ciod air bith eile a tha dh' easbhuidh
ormsa agus ortsa cha ghealtairean sinn.
Ach mur cuir mi comhairle thugad, cuiridh
mi mo ghaol agus mo bheannachd. 0 !
mar tha mo chridhe an geall ort, a luaidh.
Gu'n gleideadh Dia thu. B' abhaist
dhasan a bha 'n a dhuine dhoilghiosan e
fein a bhi ag radh, ' Mo shith tha mi a'
toirt duibh. ' Am measg stri agvis buaireas
nan laithean so sin an rud as fiachaile air
an t-saoghal, an t-slth sin a bhi aig duine
'n a chridhe fein. Agus c6 as fhearr coir
air an t-slth sin na 'n duine a tha air
cheann a dhleasdanais, agus 'n a sheasamh
far an coir dha a bhi 'n a sheasamh, a'
deanamh mar is fhearr is urrainn e."
Bha a thriuir nihac anns a' chogadh trath :
chaidh dithis dhiubh as na h-Innsibh do
Mhesopotamia : bha fear dhiubh anns a'
bhuidheann a bha air an seisdeadh ann
an Kut-el-Amara, agus am fear eile ann an
te de na reiseamaidean a chaidh a dhean-
amh cobhair orra. Bha Artar, am fear
a b' oige, anns an Fhraing. Chaidh
am fear a bu shine a ghlacadh leis na
Turcaich; fhuair an ath fhear D.S.O., ach
dli' flias e dona le fiabhrus, agus bha am fear
a b' oige air a leon. Bha ciiram gu leoir mu
na gillean ann an tigh an Ard Ollaimh fad
na h-iiine, ach bha e fhein gun sgur a" dean-
amh obair air son na rioghachd, le chomh-
airle, le theangaidh, agus le pheann. Ann
an April 1918 bha Artar air a mharbhadh.
So te de na litrichean a sgriobh athair thuige.
Tighnabruaich, 29/9/15.
" Tha mi dol suas do Ghlaschu an diugh,
air son an latha, a dheanamh deas gu dol
sios do Wales far a bheil mi dol a thagar
air son an tuilleadh dhaoine a dhol do'n
arm. Tha an la fuar, ach tha do mhathair
a mach anns a' gharradh ag obair. Tha i
a' cumail suas a cridhe gu h-anabarrach,
oir tha earbsa laidir aice gu'n seas Dia an
fheadhainn a tha seasamh a' cheartais. Cha
'n'eil'mise mi fhein a' gabhail orm gu bheil
mi a' tuigsinn ciirsa an fhreasdail anns na
laithean dorcha so, ach cha'n'eil teagamh
air bith agam nach 'eil run sonruichte aig
a' Chruithfhear anns an t-sealladh, agus
gu bheil e a' treorachadh a chloinne gu
oighreachd spioradail ged tha e a' toirt
orra inieachd air slighe chruaidh gu
saorsa. Agus a thuilleadh air gur e so mo
bheachd fhein cha'n aithne dhomh duine
. eile am measg na feadhnach as fhiach am
beachd eisdeachcl I'is a chuireadh teagamh
ann na's mo. Tha thusa, a ghaoil, a' dol
a mach fo bhratach uasal, bratach do
dhiithcha, agus fo bhratach eile as uaisle
air fad, bratach a' cheartais sin nach caclail
gu brath agus a' choibhneis-ghraidh sin
nach fas sgith." * * * * " Thainig
da rud thugainn an diugh a lion an
tigh so le aoibhneas agus moladh, fios-
dealanaieh bho Hal ag innseadh gu
robh e sabhailte, agus do litir fhein ag
innseadh dhomhsa agus do d' mhathair cho
mor 's a tha do ghaol oirnn. Fhuair mi
iomadh onoir re mo chuairt, tiotal bho'n
righ, agus Ian cumain de litrichean urram-
ach bho dha Oilthigh a chuirinn ri m'
ainm, ach ged is maith na nithean sin uile,
nithean a thainig thugani gun sireadh gun
iarraidh, cha'n'eil annta uile ach rudan
faoin ann am shiiilean an coimeas ri gaol
mo bhalachain fhein."
Bha e air chuairt an America an uair a
chaidh a mhac Seumas a mach do na h-Inn-
sibh an Ear agus chuir e an litir so thuige a
Texas.
Texas, 13/10/1912.
" Cha 'n urrainn mi gun mo ghuidhe
agus mo bheannachd a chur thugad an uair
a tha thu a nis air do cheann-uidhe a
ruighinn agus air do lamh a chur ri obair.
Cha 'n aithne dhomh dad eile, a luaidh,
a ni cridhe duine cho foisneachail laidir
ris an fhaireachduinn a bhi aige gu bheil
e a' deanamh cho mhaith 's is urrainn da
agus a cumail a lamh an agus a chridhe
gian. Tha e 'n a chomhfhurtachd do
dhuine a bhi faireachduinn gu bheil an
Neach a rinn an saoghal maiseach agus
. miorbhuileach so air a chul. Tha aon rud
ann air a bheil mo chridhe an geall ; gu'm
biodh mo bhalachain laidir neo-eisiomail-
each ; nach leigeadh iad le meirg tighinn
air an claidheamh no le meatachd tighini:i
air an cridhe; nach cailleadh iad am mis-
neach eadhon ged nach biodh an la a' dol
leo mar bu mhaith leo. Cuimhnich, a
ghaoil, gu bheil agus gu'm bi mise gu brath
air do chiil, olc no maith mar thachras
duit. Cha chum rud air an t-saoghal mo
ghaol no mo chomhairle no mo chuideach-
adh bhuait, ged dheanadh tu mearachd
fichead uair. Tha fhios aig Ni-Maith gu'n
do rinn mi fhein iomadh mearachd, agus
gu'm bu choir dhomh a bhi deich uairean
na's fhearr na tha mi. Cuimhnich, mata,
gu'm faod thu earbsa annam-sa ma bu
mhaith leat uair air bith companach no
comhairliche a dheanamh dhiom : rachainn
comhla riut air an t-slighe ged bhiodh na
speuran gun leus soluis. Tha fhios agad'
. ciod tha mi a' ciallachadh."
Air. 4.
AN AITHNE NUADH.
Aithne nuadh tha mi a' toirt dhuibh, gu'n
grddhaich sihh a cheile ; mar a ghradhaich
7nise sibhse, gu'n grddhaich sibhse a cheile
mar an ceudna. — Eoin xiii, 34.
Anns an leabhar a bha air a sgilobhadh
mu bheatha an Deadhain Stanley tha naigh-
eachd bheag bhoidheach air a h-innseadh
mu'n rann so de shoisgeul Eoin. Anmocli a
dh' oidhche thainig coigreach gu Manse
Anwoth, Manse a tha cho ainmeil an Albainn
ri Manse na Morairne fhein, a chionn gur
h-ann an Anwoth a bha Samuel Kutherford.
Thainig an coigreach a dh' iarraidh fasgaidh
air son na h-oidhche, rud a fhuair e bho'n
mhinisteir gu toileach, agus a shuipeir cuid-
eachd. An deidh na suipearach, an uair a
bha an teaghach air an cruinneachadh aig
aoradh feasgair, dh' iarr am ministear air
a' choigreach suidhe comhla riu. Bha e 'na
chleachdadh aig Samuel Rvitherford a bhi
cur cheistean aig aoradh-teaghlaich, agus an
uair a thainig a' cheist air a' choigreach,
chuir e te fhurasda air, air eagal gu'm biodh
e air a narachadh muT rachadh aige air a
freagaivt, " Cia meud aithne a tha ann?"
" Tha aon deug," ars' an coigreach.
" Aon deug!" arsa am ministear; " tha e
a' cur ionghnaidh orm nach 'eil fhios aig
duine a rainig t' aois-sa cia meud aithne a
tha ann."
Ach fhreagair an coigreach, " Aithne
nuadh tha mi a' toirt dhuibh, gu'n gradhaich
sibh a cheile : ma chuirear an aithne nuadh
so ris an t-seann deich nach dean sin aon
deug!"
Biodh sin mar a dh' fhaodas e, ach ged bu
mhion-eolach Samuel Rutherford air an
sgriobtur bha an coigreach ud a cheart cho
eolach ris, oir b'e Ard-Easbuig Ussher a bha
ann, ceann na h-eaglais Shasunnaich an
Eirinn.
Tha e gle iongantach nach 'eil iomradh
idir air a dheanamh air grddh anns na deich
aitheantan. Tha lad a' leagail sios an lagha
dhuinn a thaobh ar dleasdanais do Dhia agus
do dhaoine ach cha'n'eil facal idir annta mu
ghradh. A thaobh Dhe tha na seann aith-
eantan a' teagasg nach coir dhuinn dia eile
a chur air thoiseach air ; nach coir dhuinn
dealbh Dhe a tharruing ; nach coir dhuinn
ainm naomh an Tighearna a thoirt an
diomhanas ; ach cha'n'eil iad ag iarraidh
oirnn Dia a ghradhachadh. A thaobh ar
coimhearsnaich tha na seann aitheantan a'
teagasg nach coir dhuinn ar ooimhearsnach
1927.
a mharbhadh ; no a chuid a ghoid ; no breugan
a dheanamh uime; no a chuid a shanntach-
adh; ach cha'n'eil iad ag iarraidh oirnn ar
coinihearsnach a ghradhachadh. Cha'n e
Maois ach Criosd a theagaisg an aithne
nuadh so, an aithne a tha 'n a clach-mhuU-
aich OS cionn chaich uile, Gradhaichidh tu an
Tighearna do Dhia 1© d' uile chridhe agus le
d' uile anam, agus do choimhearsnach mar
thu fein."
Mar so tha e comasach do dhuine na seann
aitheantan a choimhead, ann an deaoh
thomhas, ach fhathast -a bhi fada fada air
falbh bho Chriosd agus bho spiorad an t-sois-
geil — "Ged labhrainn le teangaibh dhaoine
agus aingeal agus gun ghradh agam, cha'n
'eil annam ach neo-ni." "Ged robh gach uile
eolas agam agus gach uile ghne chreidimh,
agus gan ghradh agam, cha'n'eil tairbhe air
bith dhomh ann."
Is maith a thuig an t-abstol Eoin inntinn
Chriosd anns a' chuis so, oir tha na litrichean
a sgriobh e ag ardachadh a' ghraidh air a
h-uile duilleig : —
An ti aig a hheil grddh d'a bhrdthair tha
e 'n a chomhnuidh ' s an t-solus.
An ti a tha fuathachadh a bhrdthar tha
e anns an dorchadas.
Ge b'e neach aig a bheil maoiii an t-
saoghail so, agus a chi a bhrdthair ann
an uireasbhuidh, agus a dhruideas a
chridhe 'na aghaidh, cioniius a tha
grddh Dhe a' gabhail cbmhnuidh ann%
Gach neach a ghrddhaicheas, ghineadh
o Dhia e, agus is aithne dha Dia. ; ach
an ti nach grddhaich cha'n aithne dha
Dia, oir is grddh Dia.
An ti nach grddhaich a bhrdthair a
chunnaic e, cionnus a dh' fheudas e
Dia nach faca e a ghrddhachadhi
Tha sinne cho eolach air na briathran sin
's nach duisg iad an diugh an dara cuid
ionghnadh no naire 'n ar cridheachan, ach ma
thoisicheas sinn air sinn fhein a cheasnach-
adh ann an solus an teagaisg so c'aite a bheil
ar seasamh againn? Ma tha thu ann an
droch run ri do choimhearsnach c'aite a bheil
do sheasamh agad ach anns an dorchadas?
Ma tha eud no famnad no fearg no gamhlas
ann ad chridhe theireadh an t-abstol Eoin
nach do rainig thu an solus fhathast agus
nach 'eil eolas agad air Dia. Ach tha cog-
uisean Chriosduidhean an diugh air fas cho
maol 's nach cuir e dragh no eagal air bith
orra an aithne so a bhriseadh agus cleach-
dadh Criosdail a bhraithreachais a chur an
suarrachas,
14
An uair a blia an t-abstol Eoiii 'na fhior
sheann duine, cho sean 's nach b' urrainn da
seasamh air beulaobh coimhtliionail na b'
fhaide na niionaid no dlia, bhiudli na braitli-
rean eile 'ga ghiulan a steach do'n choinn-
eamh ann an cathair agus 'g a chur 'n a
shuidhe air beulaobh a' choimhthionail, air
ghaol gu'ni beannaicheadh e an sluagh. Agus
b'e so na facail a bhiodh e ag vadh daonnan,
Mo cJilann hheag, gradhaichihh a clieile.
Thubhairt cuid-eigin ris aon la "' Car son
a tha sibh ag radh sin daonnan?" Fhreag-
air Eoin, " Tha a chionn nach 'eil an corr
ann ri radh; is e aithne Dhe gu'n gradh-
aicheadh a chlann a cheile.
Dh' ionnsaich an t-abstol Eoin teagasg a
Mhaighstir gvi maith ; dh' ionnsaich e gur e
gradh a bhi anns a' chridhe, gradh do Dhia
agus do dhaoine, toiseach agus meadhon agus
deireadh na diadhaidheachd.
Bidh daoine ris nach cord an teagasg so
a' feuchainn ri duileadasan a chur ann : their
iad ciamar is urrainn do dhuine a nainih-
dean a ghradhachadh mar a ghradhaicheas
e a chairdean ; ciamar is urrainn da a choimh-
earsnach a ghradhachadh mar a ghradhaich-
eas e a mhathair 1 Ach b' aithne do Eoin
nadur mhic an duine a cheart cho mhaith 's
is aithne do na daoine sin, agus cha 'n
iarradh e air duine air bith saltairt air na
faireachduinnean nadurra a chuir Dia 'n a
chridhe. Ach is e an fhirinn nacK teid
duine air bith air seachran anns a' chuis so
ma tha toil cheart aige. Cha'n'eil Criosd ag
iarraidh oirnn an gaol a tha againn air ar
mathraichean no air ar mnathan a thoirt do
choimhearsnaich, ach tha e ag iarraidh oirnn
a bhi coibhneil agus braithreil agus baigheil
riu mar bu mhaith leinn iadsan a bhi ruinn
fhein ; tha e ag iarraidh oirnn a bhi a'
smuaineachadh air nithean dhaoine eile agus
air cor dhaoine eil© cho mhaith ris na
nithean againn fhein.
Feumaidh sluagh ^an Tighearna am beatha
a riaghladh le lagh as airde agus le lagh as
fhearr na doighean agus cleachdannan an t-
saoghail. Cha'n'eil maith dhaibh olc iocadh
air son \\\\c; cha'n'eil maith dhaibh buille air
a' bhuille a thoirt do dhuine tuasaideach no
facal air an fhacal a thoirt do dhuine fear-
gach. Feumaidh seirbhiseach an Tighearna
a bhi ciuin, caomhail, gradhach ; a bhi deas
gu moille a chur air a cheum mar a rinn an
Samaritanach los gniomharan na trooair a
choimhlionadh d'a bhraithrean. " Uime sin
ma bhios do namhaid acrach, thoir biadh dha ;
ma bhios e tartmhor thoir deoch dha- : na
tugadh buaidh ort leis an olc, ach thoir-sa
bu>aidh air an olc leis a' mhaith." Nach ard
agus nach domhain agus nach duilich an
aithne nuadh so! Co a tha comasach air
umhlachd a thoirt do'n lagh so gu h-iomlan?
Ach an ni a tha eTi-comasach dhuinn 'n ar
neart fein ni Dia comasach dhuinn le comh-
nadh a Spiorad Naoimh. dun cridhe nuadh
cha'n nrrainnear an aithne nuadh a
choimhead. "Cruthaich annam cridhe glan,
a Dhe, agus ath-nuadhaich spiorad ceart an
taobh a stigh dhiom.
A thaobh gradh braithreil tha sinn uile a'
teachd gearr ; ach cho fada 's a bhios e a'
cur dragh air ar coguis nach 'eil sinn cho
dleasdanach no cho coibhneil ri ar ooimh-
earsnaich 's a bu> choir dhuinn a bhith tha
lasag bheag de'n t-solus a: tha o shuas beo
annainn. Ach ciod a theirear ri daoine a
tha fo ainm Chriosduidhean agus a bhios a'
dol do'n aon eaglais, agus ag 61 as an aon
chupan air la a' chomanachaidh, ach nach do
sheas ann an tighean a cheile, agus nach do
bhruidhinn ri cheile, agus nach do labhair
facal maith mu chach a cheile, bho chionn
sheachd bliadhna, ged nach 'eil ceud slat
eadar na dorsan aca? Ciod a theirear riu ach
gu'n cuireadh an dol-a-mach mulad air cridhe
Eoin, agus na's miosa air fad, gu bheil e a'
cur mulaid air cridhe an t-Slanuigheir a
bha^aich gus daoine a dheanamh reidh, cha
'n e mhain ri Dia, ach ri each a cheile !
" Aithne nuadh tha mi a' toirt dhuibh, gu'n
gradhaich sibh a cheile : le so aithnichidh na
h-uile dhaoine gur sibh mo dheisciobuil-sa
ma bhios gradh agaibh d'a cheile."
An aithnichear leis a' chomharradh so c'
aite a bheil ar comhnuidh againne, — anns an
t-solus no anns an dorchadas?
AN T-AINM MILLS.
Cha'n'eil doigh as fhearr air cumhachd
Chriosd agus obair grais anns an anam a
nbchdadh do'n t-saoghal na iomradh a dhean-
amh air daoine sonraichte anns an robh
cumhachd Chriosd air fhoillseachadh gu
soilleir. Sin an t-aobhar gu bheil mi dol a
sgriobhadh air an duilleig so mu Iain Newton,
searmonaiche ainmeil a bha ann an Sasunn
anns an ochdamh linn deug.
An laithibh oige bha e mi-churamach is
aingidh os cionn dhaoine eile; chaidh e gu
muir comhla ri athair mu'n robh e ach da
bhliadhna dheug a dh' aois, agxis am measg
sheoladairean agus am bailtean-puirt dh'
ionnsaich e gach seorsa uilc a b' urrainn do
bhalach 6g ionnsachadh. Thuit e air falbh
gu buileach o gach cleachdadh a tha glan is
urramach, agus air a' cheann mu dheireadh
thuit e air falbh gu buileach o'n chreideamh
anns an do theagaisg a mhathair e. Dh'
fhas e 'n a ana-creideach, agus cha robh rud
a b' fhearr leis na bhi a' connsachadh ri
daoine eile nach robh Dia ann,
15
Fad greis blia e aim an te de na soilhichean-
cogaidh ach bha a tlieanga cho salach agiis a
gWioinliaran chu aiu-diadhaidh 's gu'n do
chuireadh aisde e, is bha e air a sgiursadh
gu follaiseach luar dhroch dhuine am baile
PhlyiJiouth.
An sin fhuair e obair ann an Africa bho
dhuine a bha deanamh airgid le bhi reic
thraillean ; bha e 'n a bhruid cho mor 's nach
robh siiim aige do Dhia no do dhaoine, is
thuit e cho losal 's nach robh eadhon na daoine
dubha toileach bruidhinn ris. Ach ghabh
sgiobair Sasunnach a thachair air ann
an Africa truas dheth is thug e dha aite air
a' bhata aige fhein.
Air dhoigh air chor-eigin niu'n am so
fhuair e greim air an leabhar a bha air a
sgriobhadh le Tomas a Kempis, Leanmhuinn
Chriosd. Dhuisg an leabhar sin a choguis
agus thoisich © air a radh ris f6in, ciod ma
tha na nithean so fior ? Thoisich e air
urnuigh, agus gus an naigheachd a dheanamh
goirid bha e air iom^Dachadh.
An uair a bha e air iompachadh thainig
iarrtus laidir 'n a chridhe feuchainn ris an
olc a rinn e 'na oige a dhioladh le seirbhis a
dheanamh do eaglais Dhe, agus thoisich © air
e fein ullachadh air son searmonachaidh. Bha
e air a choisrigeadh mar mhinisteiar anns an
eaglais Shasunnaich agus air a shuidheach-
adh ann an Olney, aite a tha ainmeil an
diugh a chionn gur h-ann ann an Olney a
thachair Iain Newton agus am bard Cowper
air a cheile, agus a rinn iad an leabhar sin
ris an abrar, Laoidhean Olney.
Tha cuid de laoidhean Iain Newton anns
na leabhraichean-laoidh againne anns an
eaglais Chleirich, ach tha aon te ann a tha
anabarrach boidheach is mills, laoidh a
chumas ainm air chiiimhne gu brath : —
Gia mills ain?7i an t-Sldnuighear chaoimJi,
An clnns a' chreidmhich hhochdl
Caisgidh e b?^dn is I eon nan naonh,
Gun eagal on-' roiinh lochd.
An spiorad hritiie ni e sldn,
A' fuadach crdidh o'n chridh' ;
Ma?- mhana ni e 'n t-acrach laii,
'S hheir ta.mh dd'n asfrach sg/fh.
Is rud iongantach e gu'm biodh aon de na
laoidhean as milse air a sgriobhadh le duine
doirbh ; gu'm biodh laoidh a tha our an ceill
gradh an anama do'n fhear-shaoraidh air a
sgriobhadh le duine cho aingidh ri Iain
Newton a chuir s-eachd dara leth a bheatha a'
mallachadh ainm losa. Ach theagamh nach
'eil an rud cho iongantach idir : tha cuimhne
agaibh air an naigheachd a dh' innis losa
do Shimon mu'n dithis dhaoine air an robh
fiachan. Bha aig fear-iasachd draidh
fiaeluin air dithis dhaoine : air fear dhiuhh
bha aige cdig cend jyeighivn, agus air an
fhear eile leth-chetid- Agus a chionn nach
rohli aca ni Ids an dinladh iad , mliaifh e am
fiachan dhaihh le cheile. (Jo aca, uime sin,
is ind a ghrddhaicheas e'l Thuhhairt Simon
Tha mi a meas gur e am fear d' am mo a
mhaith e. Agus thuhhairt losa ris, Is cearf a
thug thu hreith. 'Na shiiilean fein bha Iain
Newton 'g a fhaicinn fein mar am fear air an
robh coig ceud peighinn de fhiachan aig Dia,
agus an uair a fhuair e na fiachan sin uile
air am maitheadh dha le saor ghras an
Tighearna bha a chridhe air a leaghadh an
taobh-a-stigh dheth le ionghnadh is gradh.
Ciod a' bhann as laidire a tha ceangal
cridheachan chreidmheach ris an Tighearna
losa. Tha, taingealachd air son na rinn e
agus na dh' fhuiling e air an son. Sin an
tobar as an d' thainig an eaglais ; an steidh
air a bheil an eaglais air a togail. Cha'n
urrainn duine an Tiomnadh Nuadh a leugh-
adh gun fhaicinn agus gun fhaireachduin gu
robh na daoine a sgriobh e a' deanamh gair-
deachais ann an ni-eigin a bha dhaibh fein
cho iongantach agus cho glormhor 's gu robh
e duilich dhaibh briathran fhaotainn leis an
innseadh iad e do dhaoine eile ; ni-eigin a
bha cur aoibhneis 'n an cridhe agus oran
nuadh 'n am beul. Tuigidh a h-uile duine
a fhuair maitheanas bho Dhia, agus d' an do
chuir Dia foluch air a chionta, tuigidh e an
taingealachd so a bha ann an cridheachan
nan ceud chreidmheach; a' cheart fhaireach-
duin a bha ann an cridhe Iain Newton an
uair a sheinn e, —
Ge nieata ?n' oidhirpean an trdfhs,
Ge fann mo ghrddh ' s 'mo ghloir,
'Nuair hhios mi niaille rint gu h-drd
Molaidh mi. mar is cdir.
Gu sin biodh plosgartaich mo chre
A' cur an geill do ghrdis,
'S biodh d' ainm 'na c.hedl dJiomli fad mo re,
'S 'na. steidh aig dm mo bhdis.
SPERMOLOGOS.
Sin an t-ainm a thug cuid de na h-Epi-
curaich anns an Aithne air Pol an uair a
shearmonaich e Criosd dhaibh, facal a tha
air eadar-theangachadh anns an t-seann
Bhiobuill Ghaidhlig, fear bith-bhriathrach,
agus anns a' Bhiobull ur, fear faoin-briath-
rach. Cha b' ann a mholadh Phoil a. thug
iad dha an t-ainm ud ach 'g a dhiomoladh ;
bha iad a' ciallachadh nach robh ann ach
gobaire no glagaire ; duine aig an robh sruth
cainnte anns nach robh tur no seadh. An
uair a theirear spermologos ri duine is e an
dealbh a dh' eireas fa chomhair 'n a h-inntinn
duine a bhios a' cruinneachadh nithean neo-
nach mar gu'm biodh eun a' leumartaich air
16
dunan no air an rathad, a' togail spilgeinean
sil no sbiuileach air bith eile a thachras air.
Tha mise, a leughadair, a' del a dheanamh
spermologos dhiojn fliein agus a' dol a cliruin-
neachadh air do shon-sa spilgeinean sil a sean-
chas Mhartainn Luther, cruithneachd agus
cha'n e seagall.
Ann an aon aite tha e ag radh gur e na
deuchainnean agus na buairidhean a thainig
thuige a rinn cho eolach anns a' Bhiobull e
's a bha e. " Thug iad orm," ars' esan,
" cladhach donihain anns an Fhirinn : gun
dragh cha tuig neach air bith an sgriobtur.
Bha dragh agus deuchainnean gu leoir agam-
sa ; bha am Papa, agus na h-oilthighean, agus
daoine ionnsaichte, agus an Diabhol fein, uile
'nam aghaidh, is chuir sin a dh' ionnsuidh
a' Bhiobuill mi."
An uair a chuir duine-eigin a' cheist air
Augustine, c'aite an robh Dia m'an do rinn
e neamh thubhairt Avigustine gu robh e aim
fein. Chuir duine air chor-eigin a' oheart
cheist so air Luther, ach b'e an fhreagairt a
thug esan, " Bha e a' deanaanh deas if rinn
airson peasain dhahna mar tha thu fein."
x\n sin chaidh e air aghaidh gu bhi labhairt
air morachd Dhe agus nadur Dhe. " Tha
Dia," ars' esan, "anns a h-uile aite agus cha
'n'eil e ann an aite idir ; tha e eu-comasach do
dhuine beantail ris no a lorgachadh an taobh
a mach d'a fhacal. Tha Dia r'a fhaotainn
far an do gheall © fein gu'm faighteadh ©;
fhuair na h-Iudhaich ann an Jerusalem e,
aig cathair na trocair. Tha sinn© 'g a
fhaotainn anns a' Bhiobull, anns na sacra-
maidean, agus ann an urnuigh, ach 'n a bhith
agus 'n a nadur agus 'na mhorachd fein co
a ruigeas air no a thuigeas e?"
" M'an do thionndaidh mi an Tiomnadh
Nuadh as a' Ghfeigis bha an sluagh 'g a ionn-
drainn agus 'ga iarraidh ach a' cheart cho
luath 's a thug mi dhaibh e 'nan cainnt fein
dh' fhas iad coma dheth. Dh' fhas iad suarr-
ach uime agus dh' iarr iad leabhraichean
Mhaois ; thug mi dhaibh leabhraichean Mhaois
ach ann an nine ghoirid dh' fhas iad sgith
dhiubhsan. An sin mhiannaich iad na sailm
fhaotainn ; thug mi dhaibh na sailm ach dh'
fhas iad sgith de na sailm cuideachd. Sin
mar tha muinntir an t-saoghail : cha 'n fhan
iad air an aon chursa f ada ; tha iad daonnan
ag iarraidh nithean ura."
" Ma bu mhaith leat fearg no carraid a
chur air an Diabhol cha'n'eil agad ach tois-
eachadh air Criosd a shearmonachadh agus a
mholadh. Tha ainm mills losa mar gu'm
biodh droch aileadh ann an cuinnlein an
Diabhoil : cha 'n urrainn e fantuinn fo na
h-aon sparran ri losa. Cha'n'eil spiorad eile
anns a' chruthachadh cho carach no cho
m^aUtach ris an Diabhol ; thig e gu daoine
ann am mile cruth ach daonnan air dhroch
thurus. Air uairean, an uair a dh' fhairt-
lich e orm teicheadh a chur air leis an sgriob-
tur thoisich mi air magadh a dheanamh air,
ag radh ris, A Shatain bheannaichte, nach
dean thiisa {irtiuigh air mo shoti ri Dial An
raoir agus mi air dusgadh as mo chadal
thainig an Diabhol thugam is thuirt e rium,
' Tha Dia fada bhuait agus cha chluinn e d'
urnuigh.' ' Mur cluinn,' thubhairt mise ris
* glaodhaidh mi na's airde.' "
" Is iad so na talantan a Iha feuraail do
shearmonaiche maith a bhi aige gu nadurra;
a bhi ordail 'n a sheanchas ; a bhi deas agus
geur 'na fhacal ; a bhi maith air bruidhinn ;
guth maith a bhi aige; a bhi soilleir 'n a inn-
tinn fhein eiod a tha e a' creidsinn ; agus a
bhi coma ged bhiodh an saoghal a' deanamh
tair air agus a' magadh." B'abhaist do
Luther a bhi ag radh gu robh searmonaiche
nach leanadh ris a' cheann-teagaisg ach a
bhiodh a' bruidhinn air fichead cuspair anns
an aon searmon coltach ri cu a' oomhartaich
ris a' ghealaich.
An uair a bhiodh a chridhe trom no fo
thrioblaid cha b' urrainn Luther fantuinn
leis fhein : dh' fheumadh e seanchas a dhean-
amh ri ceud-eigin, ged b'e paisde a thachradh
air. "Seach a bhi a'm' onrachd," thubhairt e,
" an msl'iv a thig amhghar thugam, b' fhearr
leam ruith a mach agus dol am measg nam
muc fhein. Tha cridhe mhic an duine mar
gu'm biodh clach-mhuilinn : ma chuireas tu
cruithneachd foidhpe bidh an cruithneachd
air a bhleith agus air a dheanamh 'n a mhin
mhin ; mur cuir thu cruithneachd foidhpe
theid a' chlach-mhuilinn mu'n cuairt mar bha
i a' deanamh, ach an aite bleith a dheanamh
tha i 'g a cosg fhein. Is ann mar sin a tha
cridhe mhic an duine : mur bheil an cridhe air
a lionadh le smuaintean agus riiintean ceart
gheibh an diabhol cothrom air dol a steach
do'n aite a tha falamh agus bheir e leis feachd
uamhasash de dhroch smuaintean agus de
bhuairidhean, nithean a chnamhas agus a
chosgas an cridhe."
Ged bha Luther 'n a sgoilear maith, agus
ged chuir e seachad a bheatha a' craobh-
sgaoileadh soluis agus saorsa., cha robh e an
dull gu robh e maith do'n t-saoghal uiread
leabhraichean a bhi air an sgriobhadh. Ach
ciod a theireadh e na'm faiceadh e leabh-
raichean an la diugh? Bhiodh e ag radh gu
robh lionmhorachd nan leabhraichean a'
cumail dhaoine o bhi leughadh a' Bhiobuill,
an aon leabhar a bu choir a bhi ann an
lamhan dhaoine. Bhiodh e ag radh cuideachd
gu robh fiabhrus-sgriobhaidh a' tighinn air
daoine mar ghalairean eile, air a thogail ann
an cuid le gl^ir-mhiann, ann an cuid eile le
amaideas, ann an cuid eile le gaol an airgid,
Air. 5.
1927.
FAGAL CRUAIDU.
Gach neach a lahJnas faced an agliaidli
Mhic an diiine, maithcar dlia e; ach dliasan
a labhras toibheum an aghaidh an Spioraid
Naoimh, cha mhaitheo.r e. — Lucas, xii, 10.
Cha 'n e nihain guv facal cruaidh e, ach
is facal eagallach e; facal a chuireas goiri.s-
inn air ai' feoil an uair a leughas sinn e.
Cha'n'eil tigh-cuthaich aims an duthaich anns
nach 'eil cuid-eigin a bha air a chur ann leis
an fhacal so : chaidh iad as an lian le eagal
gu'n do pheacaich iad an aghaidh an Spioraid
Naoinih agus gu'n robh iad air an dunadh a
niach o throcair Dhe. Theab am facal so
Iain Bunian a chuir cearr anns an inntinn :
bha e 'n a uallach agus 'n a eagal dha fad
ioinadh latha.
Ach air a shon sin bha am facal so air a
labhairt leis an neach a bu chaomhaile a bha
riamh air Ihalamh ; neach nach abradh rud
nach ro))h fior agus nach cuireadh eagal air
a bhrailhrean gun aobhar.
Ciod a bha e a' ciallachadh? Ciod am
mughadh a tha eadar facal a' labhairt an
aghaidh Mhic an duine agus facal a labhairt
an aghaidh an Spioraid Naoimhl Shaoil-
eadh tu gu lobh an dara rud a chea)-t cho
dona ris an rud eile, agus nach robh annta
ach an aon seorsa peacaidh. Ach ann an
suilean Chriosd tha an da rud so cho fada o
cheile 's a tha an aird an Ear o'n aird an
lar.
Ann an laithean fheola labhair daoine.
agus eadhon a theaghlach fein, an aghaidh
Mhic an duine : shaoil iad aon uair gu robh
6 air ddl as a chiall agus thuirt iad gu'ni
feumadh iad curam a ghabhail dheth. Bha
iad 'g an cunntas fein glic agus crionna.
agus a' sealltuinn airsan mar nach robh e
uile gu leir ann. Sin an rud ris an abradh
losa facal an aghaidh Mhic an duine, ach do
bhrigh nach b'e olcas an cridhe ach an t-ain-
eolas a thug orra sud a radh tha losa ag radh
gii'm maithear dhaibh e.
Chunnaic iad an deidh laimhe g"u robh iad
fada fada air seachran is dh' aidich iad nach
b'e duine air a' chuthach a bha ann idir ach
Criosd, mac an De hheo.
Ge b' e aite anns an ainmichear ainm losa
an diughtha e a' togail comhstri ; tha cuid
air a thaobh is cuid 'n a aghaidh. Tha cuid
a' labhairt 'na aghafdh agus a' c'umail a mach
nach robh ann acli duine coltach ruinn fhein,
agus nach robh iighdarras air bith aige bho
Phi a fich an t-ughdarras a tha aig a h-uile
duine diadhaidh. Cha'n e sin fianuis na h-
eaglais, no fianuis dhaoine diadhaidh anns
gach linn, no fianuis losa fein, agus dh'
fheumadh duine a bhi gu maith cinnteach as
fein m' an rachadh e an aghaidh a leithid
sin de fhianuis.
An uair a tha daoine a' toirt breith air
losa is e an fhirinn gu bheil iad a' toirt
breith orra fein; air a' cheann mu dheireadh
cha 'n e a' bhreith a bheir sinne air Mac an
duine a dh' fhireanaicheas no a dhiteas sinn
ach a' bhreith a bheir esan oirnne. Agus ciod
air bith eile a tha am facal so a' ciallachadh
tha e a' ciallachadh gu'm bu choir do dhaoine,
an uair a labhras iad uime, labhairt uime
le urram agus le mothachadh geur air an
astar a tha eadar iad fein agus esan. Cho
fada agus a tha gaol na firinir ann an cridh-
eachan dhaoine agus urram aca do Dhia agus
do dhiadhaidheachd bheir Dia maitheanas
ilhaibh eadhon ged bhiodh iad cearr 'n am
beachdan a thaoV>h puingean creidimh agus
a thaobh am beachdan air Mac an duine.
Bheir e maitheanas dhaibh a chionn gur h-
aithne dha nach e olcas an cridhe a tha 'g an
cur cearr.
Ach dhasan a labhras toibheum an aghaidh
an Spioraid Naoimh, cha mhaithear e. Ciod
am peacadh a bha e a' ciallachadh le toibh-
eum an aghaidh an Spiorafd Naoimh ? Bha
peacadh dhaoine a tha dol air seachran, cha
'n ann le aineolas ach le olcas agus naimh-
deas an cridheachan fein. B'e sin peacadh
nam Pharasach. Chunnaic iad oibrichean
maithe agus chuala iad briathran spioradail
Mhic an duine ach cha do rinn sin driiidh-
eadh air bith air an cridheachan ; chunnaic
iad a mhioi-bhuilean agus b' aithne dhaibh
daoine a leighis e agus as an do thilg e a
mach deamhain, ach an aite nan oil)richean
maithe sin aideachadh agus moladh a thoirb
do Dhia air an son, thuirt iad gu I'obh e ann
an co-bheinn ris an Diabhol. B' fhearr leo
gloir a thoirt do'n Diabhol seach cumhachd
losa aideachadh an lathair an t-sluaigh. Sin
an staid inntinn agus an staid ci'idhe ris an
abrar toibheum an aghaidh an Spioraid
Naoimh, agus tha Criosd ag radh gur peacadh
e nach fhaigh maitheanas gu brath.
Cha 'n fhaigh a chionn gu bheil na daoine
toibheumach so air an cruadhachadh cho moi-
anns an olc 's nach aidich iad an cionta
agus nach iarr iad maitheanas. Tha iad fo
dhiteadh na feadhnach a ghradhaich an dorch-
adas na's mo na'n solus a chionn gu robh an
o'niomharan olc.
is
Mar thubhiiiit mi cheaiia is I'ueal cruaidli
am t'acal so; tlia u elio cruaiilli agus cliu eag-
allauli 's gur li-iuu do dluiine a blii aiiabai-
rach cuiamach 'g a luhiueai'hadli. iJli'
iheuch mi vi radh ciod a tha e a' cialladiadli
ach air eagal 's nach do rinn mi sin soilleir
gu leoir bu mhaith leam a radh cuideachil
ciod nach 'eil e a' ciaHachadh. Clra'n'eil e
a' ciallachadh nach cisd Dia ri urnuigh a'
pheacaich as miosa air thalamh nia dh'iarras
e maitheauas. Tha Dia maitii agus trocair-
each agus bheir e maitheanas gu saor eadhou
do cheann-feadhna nam peacach. Cha do
ghaii'm dnine riamh air Dia an diomhanas.
Ach an iiair a chruadhaicheas duine a chridhe
agus a mhuchas e a choguis 'n a cheart deoiii
ciod is urrainn Dia tein a dheanamh?
Cha'n t'haodar earrann sam bith de'n Bhio-
bull a ghabhail ann an seadh a tha dol an
aghaidh spiorad is teagasg a' Bhiobuill fhein ;
agvis a reir teagasg a' Bhiobuill, cha diult
Dia maitheanas do pheacach air bith a tha
aithreachail. Tha trocair Dhe cho farsuing
ris a' chuan, is buan-mhaireannach mar na
neamhan. " Co an Dia ann a ta cosmhuil
riut-sa ; a mhaitheas aingidheachd agus a
ghabhas seachad air easaontais do shluaigh,
oir ar Dia-ne cha ghleidh e a chorruich gu
siorruidh do bhrigh gur toigh leis trocaii."
Cha'n'eil Criosd a' ciallachadh leis an fhacal
so gu'n tig an la anns nach eisd Dia ri iir-
nuigh a' i)heacaich ged ghlaodhadh e ris le
aithreachas agus le deuraibh. Cha b"
urrainn Criosd .sin a radh oir bhiodh e calg-
dhireadh an aghaidh obair a bheatha fein,
agus an aghaidh a bhriathran, An ti a thig
a'm' ionnsuidh, cha til g mi nir char sam
bith a mach e. Is e an aon pheacadh a tha
siorruidh cul a chur ris a' mhaitheanas a tha
air a thairgsinn.
-Cha ruig duine air bith a leas eagal a bhi
air gu'n do thuit e anns a' pheacadh so gun
fhios da, no gu'n do rinn e toibheum an
aghaidh an Spioraid Naoimh gun a bhi 'g a
chiallachadh. Cha'n e iadsan air a bheil
ciiram anama no eagal breitheanais a tha
ciontach de'n pheacadh so iilii', ach daoine a
tha air am beo-ghlacadh le spiorad Shatain
cho buileach 's gur fhearr leo an t-olc na am
maith, gui- fhearr leo Satan a ghlorachadh
seach aideachadh gu bheil dad maith ann an
daoine eile no ann an eaglaisean eile nach
toigh leo.
Tha an leithidean so de dhaoine ann ; cha
'n e mhain gu bheil ia<l ann ach tha freumh
bheag de'n inntinn so annainn uile, agus ann
an cuid againn tha am freumh cho mor agus
cho laidir 's gu bheil feum againn an ur-
nuigh a dheanamh gach latha, Eannsaich sinn
a Dhe, agus aithvich ar cridhe ; dearbh sinv
aytis i'uiy ar smaaliiican ; agus ainhai/'c a bheil
sliyhe olc aij- hitli auiiaiun, agus ii'cdraicJi,
siii'ii, anus an t-sUghe shiarruid/i.
iVn uair a theirear gu'n do jjheacaich duine
an aghaidh an Spioraid Naoimh cha'n eilear
a' ciallachadh gu'n do rinn e aon ghniomh
uamhasach a dhimas a mach o throcair e, no
gu'n do labhair e facal dana no ladarna an
aghaidh treas Pearsa na Trianaid a bheir
sgi-ios air anam, ach gu blieil a bheatha uile
calg-dhireach an agliaidh na firinn agus an
t-soluis, agus an aghaidh inntinn Dhe agus
spiorad na diadhaidheachd, agus rud as
miosa air fad, gu bheil e caoin-shuarach ged
tha. Chunnaic na Phairisich le an suilean
maise agus cumhachd na diadhaidheachd ann
an losa ; chunnaic iad ann an solus o neamh,
ach dh' fhuathaich iad e le naimhdeas cho
guineach 's gu'n d' fheuch iad ri thoirt air
daoine eile a chreidsinn nach ann bho Dhia
a thainig e ach bho Shatan.
An uair a dh' fhasas duine cho olc e fein
's gur gasda leis a bhi cur teagarah ann am
maitheas dhaoine eile tha an t-am aig an
duine sin a dhoighean atharrachadh agus
iarraidh air Dia a chridhe atharrachadh air
eagal gu'n tuit e anns a' pheacadh shior-
ruidh so nach fhaigh maitheanas.
Is e an Spiorad Naomh iighdar gach obair
mhaith agus gach maise ann am beatha
dhaoine, agus ma ni neach air bith magadh
air toradh na diadhaidheachd, no ma chuir-
eas e 'n a cheart deoin breugan air luchil-
aideachaidh los ainm na diadhaidheachd a
mhaslachadh, agus cron a dheanamh do
aobhar an t-soisgeil agus na firinn tha e ann
an staid chunnartaich. Cha'n e mhain gu
bheil e a' labhairt an aghaidh a cho-chreut-
air ach tha e a' labhairt an aghaidh an Spior-
aid Naoimh, an solus agus an fhianuis a thug
Dia dha 'n a choguis fein. Faodaidh e bhith
gu'n tig a leithid sin de dhuine thuige fein
uair-eigin agus gu'n dean e aithreachas ; agus
ma ni, bheir Dia maitheanas dha 'na throcair.
Ach tha fiosrachadh ar beatha a' teagasg
duinn nach 'eil an seorsa sin a' deanamh aith-
reachais ach gle annamh, agus nach 'eil iar-
raidh aca air maitheanas, no suim aca do
Dhia.
Cha'n'eil am facal so a' cumhannachadh
trocair no gradh Dhe ach tha e a' toirt rabh-
aidh soluimte dhuinn gu bheil cumhachd
uamhasach anns a' pheacadh gus daoine a
sgrios ; gu'm faod am peacadh tighinn gu
leithid de ire ann am beatha duine 's gu bheil
e milis d'a bhlas agus ion-mhiannaichte leis
OS cionn gach ni eile fo'n ghrein. An uair
a thachras sin, ciod is urrainn Dia fein a
radh ach mar thubhairt e ri Ephraim, Tha e
ceangailte r'a indhalan, leigibh leis.
19
UTIUCIJEAN Mine CIJEYNE.
1. (J u (jillc a bltd fo vliiiruin aiiai/ia.
lanuaii '27, 184-2.
A Ghille ghradliaich,
Bha mi ro thoilichte do litir
fhaotainn, agus tha mi nis a' suidhe sios gus
fios-freagaiit a chur thugad, ged nach 'eil
moran uine agam. Tha mor ghiadli agam
dhuit, oil" tha t' anam priseil ; agus ma thig
thu gu losa gus a bhi air do ghlanadh agu.s
air t' fhireanachadh leis, bidii t' oran-mo-
laidh na's binne na oran nan aingiean. Bha
mi an diugh a maeh air an t-sneachd, far naclj
robh ceum coisiche ri fhaicinn ; bha an
sneachd cho glan geal 's gun tug e gu mo
chuimhne an iirnuigh so, " ionnail mi agus
bithidh mi na's gile na'n .sneachd." 0, is
milis an urnuigh i; cuir thusa suas i air do
shon fein. Each gu trie gu losa a bhasaic-h
a chum sinne a ghlanadh o ar peacaidhean,
agus abair ris, " ionnail mi." Tha gair-
deachas orm, a ghiullain chaoimh, gu bheil
thu a' creidsinn gu bheil Dia 'g ad smachd-
aehadli a chum do thoirt 'ga ionnsuidh fein.
Cha'n'eil teagamh agam nach ann mar so a
tha. Tha Gaol sgriobhta air a chridhe,
air a laimh, agus air an t-slait-smach-
dachaidh. Ach feuch s'u'n tia; thu 's
a ionnsuidh : na dean moille. Tha loch teine
'na laidhe fo gach anam a tha beo anns a'
pheacadh. Cha'n'eil sith, tha Dia ag radh,
do'n aingidh. Na 'n nochdadh losa a
ghniiis duit, agus a thaobh a bha air a lotadh
gus am peacach as ciontaiche a thearnadh,
l)hitheadh tu air ball air do tharruing 'g a
ionnsuidh le cordaibh gaoil. 0, bi thusa ag
urnuigh gu'n duisgeadh an Spiorad Naomh
thu. Tha cuimhne agad, lain, gu'n do ghuil
thu uair-eigin roimh so air son t' anama.
agus gu'n d' iarr thu losa. An d' fhuair.thu
e? No an do sheall thu air t' ais, coltach ri
bean Lot, a' cinntinn 'n ad charraig
chruaidh, fhuar, mar b.ha thu roimhel 0,
diiisg, agus gairm air ainm do Dhe. Faodaidh
gu bheil t' iiine goirid ; aig Dia a mhain tha
fhios. Tha a bheatha as fhaide goirid gu
leoi]'. Agus cha bhi cothrom eile agad a bhi
air V iompachadh.
Sgriobh a ris 'g am ionnsuidh. Feuniaidh mi
sgur an drasd. Iarr air do mhathair
sgriobhadh thugam. 0, is e mo dhurachd
agus mo ghuidhe gu'n coinnicheamaid fadli-
eoidh aig a' bhord a tha shuas maille id losa,
agus gu'm bithinn-sa agus thusa an sin le
cheile, mar pheacaieh air an saoradh tre
gliras.
Is mi do charaid dileas,
R. M. I\Tac Chevne.
2. Coiithdirlt do cliaraid,
Dundeagli, 1842.
A Charaid ionmhuinn,
Tha mi a' cur na litreach
so thugad an cabhaig, ag iirnuigh gu'm bi
na tha mi dol a radh air a sheulachadh air
do chridhe le cumhachd an Spioraid Naoimh.
Is maith an ni dhuit solus fhaotainn air olcas
agus cealgaii'eachd do chridhe fein, ma
chuireas so thu a dh' ionnsuidh Chriosd. Tha
mi-chiiram agus socair na feola 'n an aobhar-
eagail as mo na sealladh fhaotainn air an
luibhre a tha ann ad chridhe. Tha
osnaidhean agus oran-buaidh a' chreidmhich
gle dhluth air a cheile, mar a chi thu o
bhriathran PJioil ann an Rom. vii, 24-25.
Mhothaich Daibhidh an ni ceudna, Sahn
Irxiii. Tha diomhaireachd ro-mhilis ann a
bhi ag itheadh nan luibheanan searbha maille
ris an Ilan Chaisge. Tha taitneas ann a bhi
'g ar faicinn fein ro-ghraineil, a chum 's gu'm
faic sinn gur e losa an aon t-slighe a dh' ionn-
suidh an Athar.
Bi ag Iirnuigh a bhi cosmhail ri Caleb, "aig
an robh spiorad eile maille ris agus a lean an
Tighearna gu h-iomlan." Lean Criosd rt an
la uile. Is e esan a' Charraig anns am bi agad
a ghnath lanaohd neo-chriochnaeh. Thoir
thu fein gu h-iomlan dha. Cha'n'eil tearuin-
teachd ann an neaeh air bith eile, ach a mliain
ann an losa.
Coimhead thu fein o pheacaidhean dhaoine
eile. Bi faicilleach nach tuit thu ann am
peacadh follaiseach. Cuimhnich gur e ar
sonas a bhi fo ghras, agus nach 'eil fadheoidh
ach searbhadas anns gach peacadh, agus gu'n
lughdaich gach aon diubh ann an tomhas air
chor-eigin do chuid de ghloir shiorruidh.
Gu'n robh gras maille ri oglach an Tigh-
earna, fo eisdeachd a bheil thu. Agus mar
an ceudna maille riusan uile a tha a' gradh-
achadh an Tighearna ann an treibhdhii-eas.
Na sgiiir a dh' iu-nuigh aii- son do sgire agus
air son sgireachdan eile, gu'n doirteadh Dia
a mach a Spiorad ori-a, a chum peacaich
chaillte iompachadh gu gioir ainme fein.
Gu'n ouimhnicheadli Dia oirnn uile.
Is mi do chai-aid ddeas,
Pv. ^r. Mac Chevne.
AN GARRACHDAN.
An uair a dh' fhas na h-itean air a' ghar-
i-achdan thubhairt an fheannag rithe fein
gu'm bu mhithieh dhi eolas an t-saoghail a
thoirt d'a mac gaol ach agus cunnartap na.
20
beatha «o innseadh dha. " An cliiinu thu
mi," aib' ise, " ma chi thu fear air am bi
briogaia ghoirid a' dol seachud, agus slat chad
i'o achlais, thoir do chasan as, oir is docha
gur e gunna a tha fo achlais.'
" Ma chi thu fear no balach a' dol seachad,
agus e a" togail doirneagan chlach, tarr as
cho luath 's a ni do sgiathan dhuit, oir tha
an t-olc 'n a bheachd. "
" Ach ma chi thu duine a' dol seachad,
agus gun dad 'n a achlais, agus gun e a'
cromadh a thogail chlach, na caraich as an
aite aims a bheil thu, oir cha'n'eil cron air
bith 'n a bheachd. '•'
"Ach a mhathair," ars' an garrachdan,
" nach fhaod clachan a bhi aige 'n a ^jhoca !''
" Bi falbh/' ars' an fheannag ; " cha ruig
mise a leas a bhi 'g ad theagasg ; cha'n'eil
car ann am foghlunn nam feannag nach 'eil
agad cheana."
B' aithne dhomh bodach coir ann an Cille-
sgumain a thug a mhac gu ceann an tighe aon
latha, a chum eolas na slighe a thoirt da mar
a thug an fheannag d'a mac fein. " Lean
thusa eiseimpleir t' athar anns a' h-uile ceum,
ars' esan, agus cha teid thu fada cearr."
Thuirt an gille gu'n deanadh e sud.
'' Faiceam mata," ars' am bodach, " gu'n
cum thu ri d' fhacal ; ma chumas cha bhi aith-
reachas gu brath ort. "
An ceann greis thug am bodach a mach a'
phiob agus las e i. Chuir am brogach a
lamh 'n a phoca, is bheirear a mach a' phiob
fhein, is lasar i.
Cha robh fios aig athair gus a' mhionaid
ud gu robh am balach air toiseachadh air
smogadh, ach is e na thubhairt e, " An ann
mar so a tha, ehaidh thu orni, a gharraich.
CARTHANNACHD.
Air teangaidheau thig failigeadh
xVir faidheadaireach thig criocli ;
Is caithidh gibht is eolas as
Mar cheo a bhiodh air sliabh ;
Ach gaol is ni neo-chriochnach e,
Bhios siori'uidli buan gu brath,
Oir 's ann an uchd na Trianaid
0 chian a ghin an gradh.
'S e 'n gaol an fhior fhuil uasal
A tha gluasad feadh nam ball,
Toirt beath is blaths is arach
Do gach uile ghras a th' ann ;
Tha eadhon am fior chreideamh
A' sior oibreachadh tre ghaol,
A' sruthadh nios o'n tobar,
A ehaidh fhosgladh 'p a thaobh.
Ged bheiiinn do na feumanaich
Mo dheiic is m' uile mhaoin,
S mo chorp ged loisgte 'n a lobairt e
Air son na firinn naomh ;
Bu diomhanas an t-eud sin dhomh
Cha dean e feum no brigh,
Is mi gun ghaol 'n am anam,
Cha'n'eil gealladh dhomh air sith.
Cha laidh aois no tuar a' bhais
Air mais' is buaidh a' ghaoil ;
'S e 'n gras a mhain a bhuanaicheas
A bhos is shuas f araon ;
Cha dean e uaill na raiteachas,
'S gu brath cha seidear suas ;
An gaol tha min is macanta
Tha thlachd a ghnath an truas
Bi thusa a nis a' rannsachadh,
An d' rainig ort-sa maoin
De'n daimh sin tha fior chathrannach,
Ro thairiseach is caomh ;
Tha 'n fhlrinn naomh a' seulachadh
(111 bheil e fein 'n a ghaol ;
'S na h-uile ris an toisich e
Bidh iad fadheoidh 'n an aon.
[Bha na rannan so air an deanarah le
Uilleam Mac Coinnich a bha 'n a inhaighstir-
sgoile dliitli do lonarnis, duine a bha fo chliu
mor anns an taobh tuath air son a dhiadh-
aidheachd. Chaochail e beagan bhliadli-
nachan m' an do dhealaich na h-eaglaisean
ann an 1843.]
A BHEALLTAINN.
Gug-iig ars' a' Chuthag
Laflia hiiidhe Bealltaivn.
Cha'n'eil ionghnadh ann ged dheanadh
duine agus beathach gaircleachas ann an
teachd an t-samhraidh. Tha am blaths a'
diisgadh beatha anns a' chriithachadh uile, '
agus tha fas is maise ri fhaicinn air gach
taobh. Os ar cionn anns na speuran, agus
air na craobhan, tha coisir-chiuil a' seinn
gun sgur, agus tha an talamh a tha fo ar casan
mar gu'm biodh brat aillidh air a dhealbh an
iomad dath. Ann an 6g-mhios an t-samh-
raidh tha an saoghal cho maiseach, is tha a
leithid de aillidheachd agus de shaoibhreas
air an sgaoileadh mu choinneamh ar sul 's
gu'm feumadh ar cridheachan a bhi maol is
marbh mur biodh moladh agus taingealachd
air an dusgadh annta do'n Ti Uile-Chumh-
achdach a tha riaghladh os ar cionn.
Is mor an Tighearva agus is rnor a chunih-
achd :
Tha a thuigse gun tomhas;
Seinnihh do Jehohhah le huidheachas;
Deanaibh ceol do ar Di-a-ne air a' chldrsaich.
Air. 6.
1927.
BOID TACOIB.
Agus bhdidich lacob bold, ag rcidh, Ma
bhios Dia learn, agus ma ghleidheas e mi
air an t-slighe sin air a' hheil mi ag imeachd,
agus ma bheir e dJwinh aran r'a itheadh,
agus eudach r'a chur umain ; agus gu'n tig
mi ns an slth gu Ugh m' athar ; an sin
bithidh an Tighearna agam 'na Dhia. —
Genesis, xxviii, 20-21.
Is anil air na briathran so a tha an dara
laoidli air a steidlieachadh, ged a thachair
e a nis gur h-aithne do mhoran dliaoine an
laoidh do nacli aithne boid lacoib.
Dhe Bheteil I le d' laimh tJioirbheartaich
'S tu bhealhaich t' Israel fein :
'S a thredraich feadh an ttiruis sgtth
Ar sinnseara gu leir.
Bha an laoidh air a deanamh anns a'
Bheurla leis an Urramaeli Philip Doddridge,
D.D., diadhair de mhuinntir Shasuinn a
sgriobh moran de leabhraichean maithe 'n
a latha. Bha cuid de na leabhraichean sin
air an tionndadh gu Gaidhlig, agus bha aon
fhear dhiubh anabarrach nieasail aig daoine
diadhaidh anns a' Ghaidhealtaehd anns an
linn mu dheireadh, Toiseach agus Fas
Diadhaidheachd anns an JLnam.
Cha'n urrainn mi a radh c6 a thionndaidh
an laoidh so gu Gaidhlig, ach co dhiu tha i,
an Gaidhlig eho mhaith ris a' Bheurla, am
measg na feadhnach as trice a chluinnear
an seirbhisean na h-eaglais, an sgoilean,
agus anns gach aite eile anns am bi daoine
a' gairm gu follaiseach air ainm an
Tighearna.
Tha miltean bliadhna o bha lacob beo
ach is beag mile bliadhna ann an eachdraidh
mhic an duine, no a thaobh an athar-
rachaidh a tha tighinn air a smuaintean
no air a chridhe ; ann an dealbh
an duine so tha sinn a' faioinn ar dealbh fein.
Ann an seadh bha lacob a' teicheadh air
falbh o Dhia an oidhehe ud a chaidil e a
muigh air an roan aig Luds, ach cha'n'eil
e furasda do dhuine faotainn air falbh o
Dhia, oir ge b'e aite an t^id e, tha aon
chompanach maille ris daonnan, a choguis
fein, agus ciod a tha anns a' choguis ach
Dia an taobh-a-stigh dhinn? Cha robh
coguis lacoib aig fois ; mheall e athair is
thug e an car as a bhrathair, agus a nis
bha e 'n a fhogarrach o thigh athar,
a 'teicheadh o Dhia agus o Esau mar a
theich lonah air bata gu Tarsis. Cha robh
dull aige gu'n coinnicheadh Dia ris ann an
Jjuds, ach an uair a chaidil e dliuisg e as
a chadal agus thubhairt e, " Gu cinnteaeh
tha an Tighearna 's an aite so, agus cha robh
fios agam air." " C' kite an teid mi o
d' spiorad, agus c'aite an teich mi o d'
ghnuis? Ma th^id mi suas do n^amh tha
thu an sin ; ma ni mi mo leaba ann an
ifreann feuch tha thu an sin. Ma ghabhas
mi sgiathan na maidne, agus gu'n c6mh-
nuieh mi ann an ionadaibh iomallach na
fairge; eadhon an sin stiuraidh do Ikmh mi,
agus cumaidh do dheas lamh mi."
An uair a bha lacob 'n a bhalach agus a
ehitheadh e athair a' cur suas altarach gus
tabhartas a thoirt do Dhia bha e a' tuigsinn
gu robh Dia anns an kite sin; bha e air a
theagasg da gu robh Dia r'a ihaireachduinn
agus r'a chluinntinn aig aite na h-altarach,
ach cha robh fios no faireachduin aige gu
robh Dia ann an Luds, oir cha robh altair
no lobairt an sin ; cha robh dad ann ach
clachan is creagan is fuachd na h-oidhche.
Ach ciamar air bitli a thachair e chuala
lacob an oidhehe ud guth Dhe ; sheas an
Tighearna os a chionn agus chual e E ag
r^dh ris, " Feuch, tha mise maille riut agus
gleidhidh mi thu anns gach aite d'an teid thu."
Agus dh' eirich lacob moch 's a'
mhaduinn agus bhoidich e boid, ag radh.
Ma bhios Dia leam, agus ma ghleidheas
e mi air an t-slighe sin air a bheil mi ag
imeachd, agus ma bheir e dhomh aran r'a
itheadh, agus eudach r'a chur umam, agus
gu'n tig mi ris an slth gu tigh m' athar, an
sin bithidh an Tighearna agam 'na Dhia."
Tha e maith do dhuine a bhoidean locadh
do Dhia, ach cha 'n 'eil e maith dha Dia a
chur fo chumhaehan no feuchainn ri bargan
a dheanamh ris. Sin a rinn lacob ; dh'
fheueh e ri bargan a dheanamh ri Dia, mar
gu'n abradh e, ma ni Thusa sid agus so
dhomhsa, aidichidh mise gur Tu mo Dhia,
ach mur dean, —
Cha bu bh6id mhaith a' bhoid so ann an
doigh air bith, ach tha ar n-Athair nfeam-
haidh faighidinneach r'a chloinn, gu
sonruichte ann an laithean an leanbachd
spioradail, agus gabhaidh e ri boidean agus
ri tabhartasan nach 'eil idir iomlan. Ghabh
e ri boid agus ri urnuigh lacoib, agus ged
nach robh moran spioradalachd ann an
ereideamh no ann an crkbhadh lacoib an
toiseach, bha e ag abuchadh mar a bha e
a' dol air aghaidh, gus mu dheireadh an
robh fiosrachadh cho cinnteaeh agus cho
Ikidir aige air maitheas agus trocair an
Tighearna 's nach iarradh e bargan a
dheanamh ris no cumhachan a chur air.
22
Ach bha sinne fo mh6ran mhaighstirean-
sgoile bho laithean lacoib ; fhuair sinn
fianuis fhaidhean agiis abstol ; agus fianiiis
as kirde air fad, fianuis mbie Dhe, air chor
agus gu bbeil sinn gun lethsgeul ma tha
freumh de spiorad lacoib annainn ; ma tha
sinn ereidmheacli anns an Ik mhaith ach
as-creidmheach anns an la dhona. Tha c
furasda gu leoir do dhaoine Dia a mholadh
cho fad agus a tha cuisean a' dol leo mar
am miann ; ni na peacaich agus na cinnicli
fein sin ; ach is rud eile e Dia a mhohidli
an uair a tha a fhreasdal searbh agus a tha
ar duil agus ar dochas air am briseadh.
Cha'n'eil Dia a' ceadachadh do dhaoine
am beatlia uile a chur seachad gun chamadh
air chor-eigin a thighinn 'n an crannchur,
ach an uair a thig camadh an crannchur
duine cha toir an seorsa creidimh a bha
aig Jacob moran comhfhurtachd dlia.
Feumaidh e greim a dheanamh air acair
d'a anam as laidire na sin; feumaidh e a
bhi cho cinnteach a Dia 's nach euir e
teagamh air bith 'n a ghhocas no 'n a
mliaitlieas eadhon an uair a tha freasdal
Dhe cho searbh agus cho iongantach 's gu
bheil 6 dol os cionn a thuigse gu buileach.
An uair a thoisicheas duine air bruidhinn
air croideamh no air earbsa ann an Dia
cha'n'eil ach aon aite aig an coir dha stad,
crann-ceusaidh ar Slanuigheir, far a bheil
earbsa ann an Dia air a nochdadh mar nach
fhacas sin an aite eile riamli. Cha d' fheuch
Criosd riamh ri bargan a dheanamh ri Dia
no cumhachan a chur air. Na 'n robh na
smuaintean a bha ann an inntinn lacoib
ann an cridhe Chriosd is e so a' bhoid a dh'
iocadh e do Dhia, Ma bhios Tusa, Athair,
maille rium, agus ma shaoras Tu mi bho
amhghar Ghetsemani agus Chalbhari ; ma
shaoras Tu mi o mhagadh dhroch dhaoine
agus o lamhan m' eascairdean, agus ma
leigeas Tu learn mo mhinistrealachd a
choimhlionadh ann an comhfhurtachd agus
ann an sith, an sin aidichidh mi gu bheil
gach cumhachd air nfeamh agus air thalamh
agad. Ach cha b'e sin na smuaintean a
bha 'n a chridhe agus cha b' ann mar sin a
labhair e. O m' Athaiy, ma's comasach e,
rachadh an cupan so seachad orm;
gidheadh, na bitheadh e mar is aill leamsa,
ach mar is aill leatsa. Sin an seorsa
creidimh agus an earbsa ann an Dia a
chuidicheas le daoine ann an laithean
dorcha an uallach a ghiulan gu seimh agus
gu h-iriosal. Agus far a bheil an creideamh
so cha'n iarr e cumhachan a chur air Dia.
As-creideamh dall theid cli 's gach ceum,
Gni6mh Dhe a chaoidh cha sgrud ;
'Se Dia 's fear-mlneachaidh dha fein,
'S ni soilleir, reidh, gach cuis,
ANNS A CHATHAIE.
Bu mhaith learn- anns an aireamh so
beagan seanchais a dheanamh mu leabh-
raichean an t-soisgeil, ciamar a rinneadh
iad agus ciod an daimh a tha aca r'a cheile.
Ged a their sinn Facal Dhe ris a' Bhiobull
tha fhios againn gur e Facal dhaoine a tha
ann cuideachd ; tha fhios againn c6 a
sgri6bh cuid mhaith de na leabhraichean
a tha anns a' Bhiobull agus c'ar son a
sgriobh iad iad.
Tha e iomchuidh do 'n h-uile duine
uiread eolais 's a ghabhas faotainn a bhi aige
mu leabhraichean an t-soisgeil, oir is e na
leabhraichean sin na fianuiseau a tha againn
mu bheatha agus mu theagasg Chriosd.
Cha'n'eil fianuis no urrainn eile ann.
Shaoileadh tu gu'n abradh an luch-eachd-
raidh a bha sgrlobhadh anns an Eoimh agus
anns a' Ghreig anns na h-amannan ud,
shaoileadh tu gu'n abradh iad rud-eigin mu
Chriosd ma chual iad iomradh air ainm no
air a ghniomharan. The e duilich a
chreidsinn nach cual iad mu na nithean a
thachair an Galile agus an Jerusalem, ach
ma chuala cha do ghabh iad suim air bith
dhiubh ; cha tug iad iomradh orra anns na
leabhraichean a chuir iad a mach.
Theagamh gur e an t-aobhar nach 'eil
luchd-eachdraidh nan amannan ud ag
ainmeachadh Chriosd, gu robh iad an duil
nach b' fliiach daibh tarruing a thoirt air
a leitliid, duine aig nach robh seasamh ach
am measg dhaoine bochda agus a bha air
fhaotainn ciontach le breitheamhEomanach.
Theireadh iad riu fhein gu robh an rud uile
cho suarrach 's nach b' fhiaeh daibh
iomradh a dheanamh air. Anns na seann
laithean gu sonruichte bha e 'n a fhasan
aig luchd-eachdraidh gun iomradh a
dheanamh air dad eile ach cogadh, is
righrean, is commandairean airm ; cha robh
suim air bith aca do bheatha no do
smuaintean nam bochd. Gheibh thu anns
na leabhraichean aca gu leoir de sheanchas
mu righrean agus mu thighearnan ach gie
bheag mu na h-iochdarain no mu'n tuath ;
gheibh thu gu leoir annta mu euchdan nan
uaislean ach cha 'n fhaigh thu aon fhacal
annta mu'n doigh anns an robh daoine
cumanta agus daoine bochd a' tighinn beo.
Sin an t-aobhar, tha mi an duil, nach
'eil iomradh air a dheanamh air Criosd
anns na laithean ud an taobh-a-mach de
leabhraichean an t-soisgeil. Mur biodh na
tri leabhraichean so againn, soisgeul Mhata,
agus soisgeul Mliaro, agus soisgeul Lucais,
cha bhiodh ach gie bheag eolais againn air
beatha no teagasg Chriosd. Tha e fior gun
teagamh gu robh a bheatha air a sgrlobhadh
•23
le daoine eile a thviilleadh air Mata agus
Marc agus Lucas ; tha e fior gu bheil
criomain de na leabhraichean sin r'am
faotainn an diugh fhatliast, ach cha 'n 'eil
gin dhiubh clio c-reideasach ris na leabh-
raichean a bha air an sgrlobhadh leis an
triuir shoisgeulaichean.
Bha Criosd os cionn deich bliadhna
fichead an uair a cheusadh e: choimhlion
e ministrealachd fhollaiseach nach
b' urrainn a bhi na bu ghiorra na ceithir
cheud la co dhiu, ach clia'n'eil cunntas
againn ach air fior bheagan de na laithean
sin, theagamh niu dha fhiehead dhiubh.
Na searmoin a liubhair e, an seanchas a
rinn e r'a dheisciobuil, na miorbliuilean a
rinn e, agus na naigheachdan a tha air an
innseadh uime, tha sin uile air a sgaoileadh
thairis air d^ fhiehead la, air chor agus nach
'eil againn acli sguab aii sid agus an so as
an achadh. Ach faodaidli dk fhiehead
sguab beachd cothromach a tlioirt do
dhuine air an t-seorsa barra a bha air an
achadh uile. Na'n tolsicheadh duine air
briathran Chriosd aithris (na tha againn
dhiubh anns an Tiomnadh Nuadh) ghab-
hadh e dha, mu she uairean an aithris. air fad.
Ged nach biodli eolas idir aig daoine air
Greigis, ma tha e61as maith aca air
a' Bhiobull Ghaidhlig fliein, tha e furasda
gu le6ir dhaibh a thuigsinn ciod a bhios na
h-ard sgoilearan a' ciallachadh an uair a
bliios iad ag innseadh dhuinn mu'n dkimh
a tha eadar leabhraichean an t-soisgeil.
Tha an daimh cho dluth 's gu'm faighear
cuid de naigheachdan aniis an trl, facal
air an fliacal.
Tha na sgoilearan uile cinnteach gur e
soisgeul Mharc an soisgeul as sinne, no as
traithe a bha air a sgrlobhadh. An uair a
sgriobh Mata agus Lucas na leabhraichean
aca fein bha leabhar Mharc aca 'n an
laimh agus thug iad as na bha freagairt
orra. Theagamh gu robh leabhar no
paipearan eile 'n an laimh a thuilleadh air
leabhar Mharc, oir tha iad trie gu leoir
a' cur rud-eigin ris na naigheachdan a tha
air an innseadh le Mare, ach is e Marc an
urrainn as prionnspalaiche a bha aca le
cheile. Mar so an uair a tha rud air bith
air innseadh leis an triuir, mur bheil iad
a' cordadh uile gu leir r'a cheile, cha teid
duine fada cearr ma leanas e Marc, an
fhianuis as sinne.
Tha leabhraichean Mhata agus Lucais a
dlik fhad ri leabhar Mharc; c'aite an
d' fhuair iad na nithean nach tug iad a
leabhar Mharc. Cha b 'urrainn do Lucas
eolas pearsonta a bhi aige air na nithean
a tha e ag innseadh, oir cha robh e maille
ri Criosd ann an Ikithean fheola, no 'n a
shuil-fhianuis air dad de na tha e ag
innseadh. Fhuair iad e ann an leabhar air
an tug na h-ard sgoilearan an t-ainm Q,
leabhar nach 'eil an diugh a lathair agus
nach fhacas riamh, comh-chruinneachadh
a bha air a dheanamh leis na ceud dheis-
ciobuil lois briathran agus gniomharan am
Maighstir a ghleidheadh air chuimhne. A
thuilleadh air a' chomh-chruinneachadh so
theagamh gu robh cuid mhaith de theagasg
Chriosd nach robh raimli air a chur sios
air paipear air a ghleidheadh air chuimhne
le beul-aithris na h-eaglais agus gu'n
d 'fhuair cuid de na naigheachdan sin ^ite
ann an leabhraichean an t-soisgeil.
An toiseach cha robh smuain air bith an
cridhe nan creidmheach gu'm bu ch6ir daibh
beatha is oibrichean Chriosd a sgrlobhadh ;
cha d' fhairich an eaglais gu robh feum
aice air steidh de'n t-seorsa sin. Bha na
h-abstoil beo, agus mdran dhaoine a bha
'n an companaich aig na h-abstoil, agus
b'aithne dhaibh sin innseadh do dhaoine
eile mu Chriosd na b' fhearr na leabhar air
bith. Ach an uair a bha fear an deidh fir
de na h-abstoil agus de na daoine d' am
b' aithne Criosd air an toirt air falbh
chunnaic an eaglais gu robh an t-am aice
doigli eile a ghabhail air gnlomharan agus
teagasg Chriosd a chumail air chuimhne.
A thuilleadh air sin, an uair a thoisich
soisgeulaichean air dol a mach do nach
b' aithne Criosd ann an laithean fheola
dh' fheumadh an eaglais rud-eigin a thoirt
daibh leis am b' urrainn daibh innseadh do
dhaoine mu bheatha Chriosd. Sin mar
bha leabhraichean an t-soisgeil air an cur a
mach an toiseach ; bha feum aig an eaglais
orra 'n a h-obair. Tha an eaglais na's
sinne na leabhraichean an Tiomnaidh
Nuaidh. Eugadh an eaglais air la na
caingis, beagan sheachduinnean an deidh do
Chriosd a bhi air a cheusadh, ach cha robh
gin de leabhraichean an t-soisgeil air an
sgrlobhadh gu tri fichead blaidhna 'na
dheidh sin.
Uair-eigin de'n t-saoghal bhiodh naimh-
dean an t-soisgeil ag radh nach bu choir
creideas a thoirt do leabhraichean nach
robh air an sgrlobhadh gu coinn tri fichead
bliadhna an deidh do na nithean a tha annta
tachairt, agus bha e gie dhuilich roimhe so
an argumaid sin a fhreagairt. Ach gabhaidh
i freagairt an diugh, agus freagairt gu maith
cuideachd, a bhuidheachas sin do na h-ard-
sgoilearan a tha a' rannsachadh leabh-
raichean a' Bhiobuill cho curamach. So
an fhreagairt ; ged tha leabhraichean an
t-soisgeil eadar tri fichead agus coig fichead
bliadhna na's anmoiche na'n naigheachd a
tha iad ag innseadh, tha na leabhraichean
24
sin air an steidheacliadh air leabliraichean
eile agus fianuis eile a tha dol air an ais
gu laithean Chriosd.
Anns na bliadbnachan eadar 90 agus
150 A.D. bha leabhraichean eile air an cur
a maeb, a gabhail orra cunntas firinneach
a thoirt air beatha agus teagasg Chriosd,
aeh uigh ar n-uigh tJuiit iad as an t-sealladh
agus chuir an eaglais a seula air leabh-
raichean Mhata agus Mharc agus Lucais
agus Eoin mar leabhraichean anns an robh
an fhlrinn mu Chriosd, agus an soisgeul
cearfc. Fhuair each hks a chionn nach robh
beatha annta, ach mhair an fheadhainn s,o a
chioiin gu bheil beatha agus fallaineachd annta.
Na'm b'e so an t-kite air a shon bu
mhaith learn mo chorrag a cliur air rud
a bhios a' cur ionghnaidh orm gle
bhitheanta, gliocas agus tuigse na h-eaglais
choitchinn anns na seann laithean. Cha
robh feum aice air eomhairle bhuainne no
iasad gliocais iarraidh oirnn. Ach ged nach
h-urrainn mi dol a steach anns a' chuis air
an duilleig so, no na nithean sonraichte a
tha 'n am inntinn ainmeachadh, faodaidh
mi aon rud ainmeachadh, agus is e so e, an
uair a thagh an t-seann eaglais soisgeul
Mharc a measg leabhraichean eile agus a
chuir i e anns an Tiomnadh Nuadh dhearbh
i gu robh i fada fada na bu ghlice na a
sgriobhaichean fein, agus fada fada na bu
ghlice na na saobh-chreidich.
Bha leabhraichean an t-soisgeil air an
sgriobhadh le daoine, ach tha iad air an
deacadh leis an Spiorad Naomh, anns an
t-seadh anns a bheil sgriobhaidhean naomh
eile anns a bheil flrinn agus beatha agus
eolais slkinteil air an deacadh leis. Mur
biodh iad feumail do bheatha agus do obair
na h-eaglais cha d' fhuair iad riamh an
t-kite a tha aca an diugh. Cha 'n e fabhar
no tuiteamas air bith a choi.sinn dhaibh an
aite ; dh' fhireanaich iad iad f^in ann am
breithneachadh agus ann an beatha na
h-eaglais. Bha iad air an dearbhadh an
toiseach agus an sin bha iad air an crunadh.
Cha 'n e am maise fein mar bhriathran
dhaoine a tha 'g an cumail beo agus 'g an
deanamh naomh, ach an dealbh maiseach a
chithear annta, dealbh losa Criosd.
Cha'n'eil annta-san ach a' chiste ; is e losa
Criosd an t-ionmhas luachmhor a tha iad
a' irleidheadh gu saog-hal nan saoghal.
EAS NIAGAEA.
Bha na rannan so mu eas Niagara air an
sgriobhadh leis an Urramach D. B. Blkr,
a bha 'n a mhinistir aig Abhainn Bharney,
an Canada. Rugadh e an Srath-churra, an
Comhall, ann an 1815; mac ciobair. Bhe e
air oileanachadh leis an Eaglais Shaoir, ach
an uair a bha e gle 6g chaidh e thairis do
Chanada. Bha e 'n a sgoileir maith
Gaidhlig, agus anabarrach goalach air cainnt
a dhiithcha.
A Thi mhoir a ehruthaich na Duilean,
'S a shocnu'ch an cruinne
Le d' ghairdean cumbaphdach, neartmhor
Air a bhunait ;
Is giorm.laor an obair a rinn Thu,
Niagara ainmeil.
An t-Eas mor a rinn Thu chumadh
'S an t-seann aimsir.
Sud an t-eas iongantaeh, loghmhor,
Eas mor na garraieh,
Eas ceothranach, liathghlas na smuidrich,
'S na buirich ghabhaidh ;
Eas fuaimearra, labhar na beucail
A' leum 'n a steallaibh
Thar bhile nan crengan aosmhor
'Na chaoraibh geala,
Gu srideagach, sradagach, sneachd-gheal,
'S a dhreach soilleir;
A' tearnadh o bhriighe gu iochdar
Le dian bhoile ;
Sruth uaine a' briseadh m' a mhullaeh,
'Se ruith 'n a dheannaibh
Thar bhearradh nan stacan arda
Le gair mhaireann ;
Le slachdraich ghailbhich a' tuiteam
An slugan domhain,
Gu linneachaibh du-ghorm doilleir
A' goil mar choire
An t-aigeal 'g a thionndadh o'n iochdar
Le fior ainneart
'S an glas uisge bruchdadh an uachdar
Le luathas saighde ;
An linne 'ga sloistreadh 's 'g a maistreadh
Troimh cheile,
'S i fosgladh a broillich ghlas-duibh
Ris na speuraibh.
Ach trian cha 'n urrainn mi aithris
De gach ionghnadh
A tha ri fhaicinn air an Eas ud
An t-Eas cliuteach ;
Bu mhoralach greadhnach an sealladh
E gun teagamh ;
Ma tha iongantais air an t-saoghal
Is aon diubh esan.
Miltean tvinna gach mionaid
A' tuiteam eomhla
Thar bhile na creige do'n linne
'Na aon mhor-shruth ;
Chluinneadh tu thorman seachd mile
Uaith air astar,
Mar thairneanach anns na speiu-aibh
Ri beucaich neartmhor.
'S 'n uair bhiodh tu 'n ad sheasamh laimli vis
B' amhluidh thartar
Is mile earbad air cabhsair
'Nan deann dol seachad,
Air. 7.
1927.
ANNS A CHATHAIR.
Fhuair Dehorah hanaltrum Behecah has,
agas dW adhlaiceadh i fo Bhetel, fo dharaig :
agus thugadh Alon-hacut mar ainni air.
— Genesis xxxv. 8.
Ged tha mi a' gabhail nam briathran so
mar cheann-teagaisg feumaidh tu a chuimh-
neachadh, a leughadair, nach ann idir anns
a' chiibaid a tha mi an drasd ach anns a'
chathair, agus nach e searmon a tha mi dol
a thoirt duit ach seanchas. Na'n robh mise
'n am easbuig anns an eagiais — agus c6 aige
a tha fhios nach bi, oir tachraidh rudan neo-
nach an deidh an Aonaidh — tha mi an diiil
gu'n deanainn riaghailt do na ministearan
a bhiodh fodham, nach robh maith dhaibh
ach aon searmon a liubhairt air la na Sabaid
anns a' chiibaid, agus gu'm feumadh iad fear
eile a liubhairt 'n an suidhe ann an cathair.
Agus innsidh mi dhuit c'ar son a dheanainn
sin. Dheanadh a chionn gu bheil e air
uairean car duilich smior na firinn inn-
seadh do dhaoine anns a' chubaid : tha e
moran na's fhasa an fhirinn innseadh a
cathair.
Cha 'n urrainn mi a radh c'ar son a tha so
mar so, ach co dhiu tha e ann. Tha
criomain de'n fhirinn a chordas gu gasda
ri daoine bho bheul ministeir anns a'
chubaid, ach tha criomain eile dhi a chuir-
eadh an cuthach dearg orra. Sin agad an t-
aobhar gu bheil uiread de na searmoin a
chluinneas tu an diugh mar lus an Domh-
nuich, gun mhaith, gun chron. Tha iad mar
gu'm biodh greim coin a chaill na fiachlan,
no ma dh' fhaodas mi an samhladh atharrach-
adh, tha eagal air na coin roimh na caoraich ;
eagal air a' chubaid gu'n toir i oilbheum do'n
aite-suidhe.
An uair mu dheireadh a bha mi an Cille-
sgumain thubhairt an t-Urramach Niall Mac
Pharlain, B.D., rium gu robh cho mhaith dha
an sgireachd fhagail na'n labhradh e anns a'
chubadh an aghaidh an uisge-bheatha, a
chionn gu robh dithis de na foirfich agus
ceithir no coig eile anns a' choimhthional a'
faotainn am beo-shlaint as. Tha e 'n a
sgoilear maith cuideachd, ach bithidh Calum
D^mhnullach am beadall ag innseadh dhomh
nach cual e riamh aon fhacal bhuaith mu'n
eolas iir a thatar a' faotainn an diugh mu
fhas a' chreidimh Chriosduidh agus mu leabh-
raichean a' Bhiobuill. Cha'n'eil so a' ciall-
achadh gu bheil an t-Urramach Niall Mac
Pharlain, B.D., ag innseadh bhreug d'a
rhoimhthional, no a' folach inntinn agus a
bheachdan orra le comhairle shuidhichte, ach
tha e a' ciallachadh gu bheil e 'g am fagail
ann an aineolas lair moran de'n t-solus a tha
aig daoine eile air a' Bhiobull agus air an
Taisbeanadh a thug Dia do'n t-saoghal a
chionn nach toigh leo an fhirinn a chluinntinn
agus nach fhuiling iad i. Ach na'n gabhadh
ail t-Urramach Niall Mac Pharlain, B.D., mo
chomhairle-sa ghlacadh e a mhisneach 'na dha
laimh agus sheasadh e anns an t-saorsa a thug
Dia do gach duin© aig a bheil reuson is oog-
uis. Theagamh gu'n tugadh e oilbheum do'n
mharsanta Ruadh a chluinntinn nach 'eil bun
no barr ann an cuid de na beachdan a tha
aige fhein, ach tha mise an dull nach dean-
adh e cron air bith do'n mharsanta cuid de
na tamhain-alluidh a tha anns an inntinn
aige a bhi air an sguabadh aisde, agus gu'n
deanadh e maith mor do'n chloinn aige.
Ach tha an t-am agam tilleadh air m' ais
a dh' ionnsuidh a' chinn-teagaisg. Ann am
fear de leabhraichean an Apocrypha tha e
air a radh, " Molamaid a nis daoine fiach-
ail," ach tha mise an drasd, a leughadair, a'
dol a mholadh mhnathan fiachail, oir cha'n
'eil facal eile as urrainnear a radh mu bhan-
altruman ach gur mnathan fiachail iad. Is
iad seorsa mhnathan is fhearr leam de
mhnathan an t-saoghail uile, agus cha'n'eil
uair a chi mi an currachd aca agus na h-
aprain gheala aca nach teoigh mo chridhe riu.
Cha'n'eil ceaird air thalamh as urramaiche
na 'n obair a tha aca ; tha i mar gu'm biodh
i a' cur uaisle ur ann am boirionnaich a tha
uasal cheana gu nadurra. Chuirinn air
thoiseach iad air ministearan agus air
dotairean agus air maighstirean-sgoile. An
uair a bhios ministearan agus maighstirean-
sgoile cruinn aig comhdhailean bidh iad gu
bitheanta a' deasbud mu'n tuarasdal, ach c6
riamh a chuala banaltruman a' trod mu'n
tuarasdal 1 Cha'n'eil seorsa eile air thalamh
an diugh as dluithe ri inntinn Chriosd na
banaltruman, oir tha iad a' deanamh do
dhaoine eile, ann an irioslachd agus le ciuine,
an t-seirbhis a rinn e fein d'a bhraithrean,
" chuir e dheth fhalluinn, agus ghabh e lamh-
anart, agus chrioslaich e e fein ; an sin thaom
e uisge anns an t-soitheach-ionnlaid, agus
tboisich e air casan nan deisciobul a nigh-
eadh, agus air an tiorraachadh leis an lamh-
anart leis an robh e air a chrioslachadh."
Tha eadar-dhealac-hadh eadar banaltrum
agus banaltrum a thaobh gloire ; cha 'n
ann air gl6ir na banaltruim aig a bheil
na ceudan air a curam ann an tigh-
eiridinn mor a tha mi dol a bhruidhinn
26
air an duilleig so, ach air gloir a
peathar — is ann de'n aon teaghlach iad —
a tha cur seachad a beatha gu h-iriosal agus
gu dileas ann an seirbhis na h-aon bhana-
mhaighstir, a' toiseachadh le bhi ag altrum
na cloinne agus a' fuireach anns an teagh-
lach gus an tiodhlaic a' chlann sin i leis a'
cheart bhron agus urram leis an tiodhlaic iad
am mathair, ann an aite d' an toir iad an
t-ainm Alon-bacut, ainm a tha a' ciallachadh,
Darag nan deur.
Bha meas air Deborah ann an tigh Isaac,
agus cha robh ionghnadh ann. An uair a
thug e dhachaidh Rebecca 'n a mnaoi oig
thainig a,' bhanaltrum so dhachaidh comhla
rithe agus dTi' fhan i comhla rithe gu brath
tuilleadh. Bha i mar gu'm biodh aon de'n
teaghlach ; cha b'e seirbhiseach a theireadh
iad rithe ach bana-charaid, agus an uair a
shiubhail i bha lacob agus an corr de 'n teagh-
lach cho duilich 's ged b'e aon d' an daoine
fein a bha iad ag adhlaiceadh.
Ann am fear de na leabhraichean a sgriobh
A. C. Benson tha e ag radh gur e a' bhan-
altrum a bha anns an teaghlach aca fein a'
bhana-charaid a bu ghaolaiche a bha aige
riamh. Bha i aca tri fichead bliadhna agus
seachd deug. " Ann an laithean mo leanab-
achd agus an uair a thainig mi gu aois bha
a gaol agus a coibhneas-graidh timchioll orm
gun sgur : an uair a loag sinn a corp anns a'
chill an la roimhe thainig an rud a thubhairt
Wesley m'a charaid Whitefield gu mo
chuimhne. Aig aon am cha robh Wesley agus
Whitefield a' cordadh mu phuingean creid-
imh, agus dh' fharraid buamastair air chor-
eigin de Wesley, ' A bheil sibh an dial gu'm
faic sinn Maighstir Whitefield an uair a
ruigeas sinn nfeamh?' " Tha amharus agam
nach fhaic," fhreagair Wesley, " bithidh
Whitefield cho dluth do'n righ-chathair agus.
sinne cho fada bhuaipe 's gur gann a gheibh
sinn sealladh air." Sin mar tha mise an
diugh a' faireachduinn mu chompanach m'
oige agus mu bhana-caraid m' aoise; bidh
ise gun teagamh dluth air an righ chathair."
Tha e ceart gu'm biodh meas agus urram
air a thoirt do sheann seirbhisich dhileas,
agus am bitheantas tha sin air a thoirt daibh.
Am measg nan droch comharraidhean eile a
chithear an diugh tha e 'n a dhroch comh-
arradh nach 'eil an daimh cheart eadar
maighstirean agus seirbhisich. Anns na
seann laithean bhiodh seirbhisich a' fantuinn
anns an aon aite deich, is fichead, is da
fhichead bliadhna, ach an diugh tha sin air
dol a fasan agus cha'n fhan moran dhiubh
ach bliadhna no se miosan.
C5 aige a tha a' choire sin? Sin agad, a
leughadair, ceist mhor agus ceist dhuilich ;
te de na ceistean nach biodh e freagarrach
dhomhsa a thogail anns a' chubaid, oir na'n
deanainn sin tha fliios again g'u'n abradh an
dara leth de'n choimhthional nach robh annam
ach Socialist agus an leth eile nach robh ann-
am ach seann Tory. Ach anns a' chathair
faodaidh mi an fhirinn innseadh gu reidh
ciallach mar is fhearr is aithne dhomh i, gun
eagal orm ciod a their bean a' Choirneil no
bean a' bhancair, agus na's fhearr air fad,
gun eagal orm ciod a their bean a' phortair,
boirionnach beag laghach a tha Ian chinn-
teach gu bheil an seorsa d' am buin i fhein
agus na bochdan uile a' dol do neamh agus
an Coirneal agus am bancair agus na h-
uaislean uile a' dol do ifrinn.
An uair a bhios mi a' dol mu'n cuairt anns
an sgireachd bidh mi a' cluinntinn gearain
aig tuathanaich agus aig bana-mhaighstirean
air na seirbhisich a tha iad a' faotainn an
diugh ; gearan air meud an tuarasdail agus
cho beag 's a tha na seirbhisich a' deanamh
air a shon. Bidh mi a' cluinntinn gearain
aig seirbhisich is luohd-oibre cuideachd ;
gearan nach 'eil tighean ceart aca, agus gu
bheil am maighstirean coma co dhiu a tha
comhfhurtachd aoa no nach 'eil. Is e an
fhirinn gu bheil e duilich maighstirean no
seirbhisich a chur air an aon ghad, no
labhairt umpa mar nach robh annta ach an
aon seorsa. Tha mile seorsa sheirbhiseach
ann agus mile seorsa mhaighstirean : tha iad
maith agus dona agus meadhonach. Am
measg gach atharrachadh a tha tighinn air
an t-saoghal tha aon ni nach d' atharraich
idir bho chionn nan ceudan linn, nadur mhic
an duine. Gheibh am maighstir maith no
a' bhana-mhaighstir mhaith seirbhiseach maith
is dileas an diugh fhathast ; tha Deborah no
dha an Cille-sgumain a tha a cheart cho
airidh air cliu ris an te a dh' adhlaiceadh an
Alon-bacut.
Cha'n'eil ach aon doigh air maighstirean
agus seirbhisich a chumail anns an daimh
cheart r'a cheile, an tuilleadh a bhi annta
le cheile de inntinn Chriosd ; geill a thoirt
do lagh Chriosd, " gach ni a b' aill leibh
daoine a dheanadh dhuibh, deanaibh-se mar
sin dhaibhsan mar an ceudna." Bu choir
du mhaighstirean agus do bhana-mhaigh-
stirean a chuimhneachadh gu bheil iomadh
cruas agus an-shocair aig seirbhisich agus aig
searbhantan ri cur suas leis ; ag eirigh trath
air maduinnean fuar is dorcha an uair a tha
iadsan gu comhfhurtachail 'n an cadal ; a'
cadal iad fein air uairean an ciiiltean dorcha
no an seomraichean dorcha; air an casan o
mhoch gu dubh agus e mar fhiachaibh orra
gach glaodh a thig orra a fhreagairt ; gun
saorsa aca ain beatha a riaghladh mar bu
27
mhaith leo fhein, no an cairdean fhaicinn
ach aig amannan sonruichte. Ma tha an
daiiiili cheart eadar iad fhein agus am
niaiglislirean Iheaganili nacli cuir na nilhean
sin dragh orra, ach mur bheil an daimh
cheart eatorra, faodaidh cuing na seirbhis a
bhi anabarrach trom.
Cha do ghleidh bean a' bhancair sear-
bbanta no banaltrum riamh na b' fhaide na
leth bhliadhna, agus cuid dhiiibh nach bi fan-
tuinn aice ach mlos. Cha'n'eil uair a chi mi
i nach bi i a' cur sios air luchd-oibre an la
an diugli agus air caileagan nan coimhears-
nach air son an leisge agus an gaol a tha aca
air diomhanas is riomhadh. Ach ged nach bu
mhaith leam-sa sin a radh rithe, cha'n e gu'm
bi na searbhantan 'g a fagail cho trie a tha
cur an ionghnaidh as motha orm, ach gu'n
d' fhan am bancair cho fada comhla rithe.
Na'n robh mise 'n aite tha mi an diiil gur
fhada bho na chaidh mi do Phatagonia.
Faodaidh droch sheirbhiseach air uairean
tachairt air maighstir maith agus droch
mhaighstir tachairt air seirbhiseach dileas,
ach cha tachair iad orra daonnan agus cha
tachair iad orra bitheanta, oir tha an lagh
so ag oibreachadh gu soilleir anns an
t-saoghal, gu bheil na nithean agus na daoine
a tha coltach r'a cheile a' tar ruing r'a cheile,
agus na nithean agus na daoine nach 'eil col-
tach r'a cheile a' seachnadh a cheile. Gheibh-
ear na seirbhisich mhaith aig na daoine maith
agus na seirbhisich dhona aig na maigh-
stirean dona. Sin an t-aobhar nach fhaigh-
ear an seorsa d' an robh Deborah aig leith-
idean bean a' bhancair, ach gheibhear iad
aig leithidean Rebecca. Agus ged a bhios
daoine ag radh gu bheil an saoghal ag atharr-
achadh agus na ginealan ura a' fas olc agus
fiar tha gu leoir de mhic agus de nigheanan
Rebecca beo fhathast, teaghlaichean nach cuii-
an t-searbhanta no an gille a dh' fhas liath
'n an seirbhis do thigh-nam-bochd 'n an seann
aois, ach a ghabhas ciiram dhiubh gu coibh-
neil gus an tig am bas orra, agus an sin a
dh' adhlaiceas iad le h-urram ann an aite d'
an ainm, Alon-bacut.
AIG AN ARD-SHEANADH.
Bha aire nan Gaidheal air an t-Seanadh
am bliadhna na bu mhotha na bliadHnachan
eile a chionn gur e Gaidheal a bha anns a'
chathair, an t-Ollamh Tormod Mac Illeath-
ain. Is toigh le muinntir na Gaidhealtachd
a bhi faicinn urraim 'g a chur air an luchd-
duthcha, is bha sinn uile toilichte an Dotair
Tormod fhaicinn anns an aite as airde anns
an eaglais. Agus faodar a radh cuideachd
gu'n tainig e thuige, ann an cainnt nam
seann sgeulachdan, "le chruas, le luaths, le
laidireachd fein." Cha 'n'eil duine eile ann
an eaglais na h-Alba an diugh a dh' eirich
cho ard ann an iiine cho goirid ri Tormod
Mac Illeathain, ach cha'n e fabhar no
freasdal dhaoine a thog suas e ach a ghibh
tean fein. B'e a pheann fein a chlaidheamh.
Tha uallach na h-ard chathrach trom gu
leoir aig am air bith ach bha e gu sonruichte
trom do Thormod Mac Illeathain oir chaoch-
ail a bhean beagan laithean m' an do choin-
nich an Seanadh. Thachair dha mar thachair
do Eseciel : chaill Eseciel miann a shul le
buille, ach ged fhuair a bhean bas 's an
fheasgar b' fheudar dha labhairt ris an
t-sluagh anns a' mhaduinn, a' coimhlionadh
a dhreuchd am foUais ged bha e a' oaoidh
agus a' gul an uaigneas.
Anns an oraid a labhair an t-Ollamh Mac
Illeathain ri ministearan agus foirfich na h-
eaglais air an la mu dheireadh a bha an Sean-
adh cruinn, ajn measg nithean eile air an do
labhair e, labhair e mu bhriseadh na Sabaid
agus mu'n challdachd spioradail a tha an
rioghachd so a' toirt oirre fein leis an dian-
iarrtus a tha aig daoine air a bhi 'n an driop
air an t-Sabaid mar tha iad air laithean eile
na seachduin. Ma thogas duine a ghuth an
diugh as leth na Sabaid a chumail naomh
abrar ris ann an clar an aodainn nach 'eil
ann ach an t-Iudhach, agus ma bheir e rabh-
adh gu'n tuit breitheanas Dhe air na daoine
a tha 'g a mi-naomhachadh abrar ris nach
'eil ann ach duine cumhann. Ach tha na
laghannan a dh' orduich Dia o thus, an cuirp
agus an inntinnean, agus an anamma
dhaoine, ag oibreachadh gu samhach fad na
h-iiine, agus co dhiu a tha faireachduinn aig
a' ghineil iir no nach 'eil gu bheil breitheanas
Dhe a' tuiteam orra, tha am breitheanas sin
a' tuiteam orra gu cinnteach agus bithidh a
bhuil. Tha fois na Sabaid, agus samhchair
na Sabaid, agus aoradh na Sabaid, cho feum-
ail do chorp agus do inntinn agus do anam
m.hic an duine 's a tha biadh is solus. Na
daoine a bhios a mi-naomachadh na Sabaid,
cha'n'eil iad an dara cuid glic no diadhaidh.
Dh' fhaodainn iomadh rud a thachair aig
an t-Seanadh innseadh air an duilleig so ach
ciod am feum a bhiodh ann 1 Bha na nithean
sin uile air an innseadh anns na paipearaiT
naigheachd, la an deidh la, agus cha bhiodh
annta a nis ach seann sgeul.
Tha an Seanadh car coltach ri Tigh nan
Cumantan ; cha'n e na laithean mora no na
nithean cudthromach a thogas an deasbud as
teotha ach cuisean beaga. An uair a stadas
na g-unnacha mora agus a thoisicheas nfi.
28
dagaichean beaga air losgadh air feadh an
tighe, sin an t-am a- b' fhiach do Shasunnach
an Seanadh fhaicinn. Coma learn na h-6raid-
ean bliadhnail a bhios na h-urracha mora a'
liubhairt, oraidean a bha air an ullachadh
roimh laimh; dheanainn fliein an seorsa sin.
Is e na h-oraidean as fhearr a chluinnear anns
an t-Seanadh oraidean a tha air an deanamh
le daoine nach robh a' ciallachadh bruidhinn
idir, ach a bha air am bioradh le rud-eigin
a thubhairt duine eile agus a leum air an
cois mu'n d' fhuair an ooTruich nine air
fuarachadh. Bidh ministearan a' cur sios
air an duine nadurra, ach an uair a dh' eis-
deas mise ris na h-urracha glic agus eagnaidh
fad da no tri dh' uairean gus nach bi am
briathran ach mar gu'm biodh bum-bum-
bum 'n am chluasan is gasda learn an duine
nadurra fhaicinn a' leum 'n a sheasamh, agus
a' glaodhach gu sprachdail, A Mhaighstir
Moderator. Sin air neo na h-6raidean eile
a tha air an liubhairt le daoine ciuin agus
coguiseach a tha a' faireachduin facal air
chor-eigin bho Dhia mar theme 'n an cnam-
han air chor agus nach h-urrainn daibh fuir-
each 'n an tosd. Is fhiach iad sin eisdeachd
riu daonnan. Ach is e na h-6raidean as '
miosa air fad oraidean dhaoine feineil aig
nach 'eil dad r'a radh ach a bhios air son
bruidhinn a chionn gur toigh leo an corra-
gan a bhi anns gach ciiis, agus gur toigh leo
cuideachd gu'm faic an saoghal agus bean a'
bhancair gu'n do labhair iad anns an Ard-
Sheanadh.
Tha aon duine a tha daonnan a' seasamh
a mach os cionn dhaoine eile anns an t-Sean-
adh, An t-OUamh W. P. Paterson. Cha 'n
e gu bheil e na's glice na daoine eile, no gu
bheil e na's fhearr air bruidhinn na daoine
eile, ach tha ni-eigin 'na shuil agus 'n a
chainnt agus 'na inntinn nach fhaighear o aite
air bith ach o shuas. Ciod air bith an cuspair
air an labhair e tha rud-eigin ur aige ri radh,
agus eadhon air na seann nithean cuiridh e
solus ur. Tha an inntinn aige cho Ian de
theine-sionnchain 's gu'm bi mise a' saoilsinn
gu bheil mi 'g a fhaicinn m'a cheann an uair
a bhios e a' spionadh agus a' suathadh fhuilt
agus e air a chasan a' bruidhinn.
Labhair e iomadh uair anns an t-Seanadh
am bliadhna, ach b'e an oraid a bu driiidh-
tiche a liubhair e an oraid a rinn e mu
Aonadh nan eaglaisean. An uair a thig an
t-Aonadh agus thig e gun bhi fada, faod-
aidh muinntir na h-eaglais is againne a thaing
a thoirt do'n Ollamh W. P. Paterson agus
do'n Mhorair Sands ann an tomhas mor.
Bho chionn bliadhna no dha tha uallach a'
ghnothuich air tuiteam air guaillean an
Ollaimh Iain White, ach b'e an dithis ud a
bu lorg agus a bu bhata do Chomunn an Aon-
aidh anns na laithean anns an robh iad ag
imeachd gu failidh ann an gleann dorcha.
Anns an t-Seanadh am bliadhna bha moran
bruidhne mu airgiod : cha'n'eil eaglais na
h-Alba cho fialaidh ris an eaglais U.F. Tha
na Baistich agus na Methodists, eaglaisean
dhaoine nach 'eil beartach, a toirt eadar
ochd agus deich tasdain an oeann 's a' bliadh-
na do obair an t-soisgeil ann an diithchan-
nan cein, ach cha'n'eil sinne a' toirt da thas-
dan fhein. Rud narach ; cha 'n e cion comais
as aobhar ach cion toile ; cion eud diadhaidh ;
cion iiigh ann an obair an Tighearna.
MAC IS ATHAIR.
Ged shuidh mi tri bliadhna aig casan an
fhir nach maireann, an t-Ollamh mor mor,
Raibeart Flint, cha do leugh mi riamh an
leabhar anns a bheil eachdraidh a bheatha
air innseadh gus an la roimhe agus thachair
rud rium anns an leabhar sin a bu mhaith
learn innseadh do luchd-leughaidh na duilleig
so.
B' ann do'n eaglais Shaoir a bhuineadh
athair Flint, ach ged bha e a' fuireach comhla
r'a mhac an uair a bha a mhac 'n a mhinistear
6g ann an Obareadhain cha b' ann do eaglais
a mhic a bhiodh e a' dol air an t-Sabaid ach
do'n eaglais Shaoir. A thuilleadh air sin
b'e an seann duine a bhiodh a' dol air cheann
an aoraidh, aig aoradh an teaghlaich, cho
fad 's a bha e beo. Bha e 'na dhuine diadh-
aidh agus bha bann a' ghraidh anabarrach
la idir eadar e fhein agus a mhac.
Saoilidh mi nach b'urrainn so tachairt ann
an aite air bith fo'n ghrein ach an Albainn;
am ministear a' toirt nam parantan a dh'
fhuireach comhla ris anns a' Mhanse; an t-
athair a' leantuinn na h-eaglais aige fhein
ach gun sin a' deanamh dealachaidh air bith
eatorra no ag aobharachadh amharuis no
aimhreite; am mac a bha 'na Phrofessor ann
an Cathair na Feallsanaichd agus ann an
cathair na Diadhachd, duine a bha ainmeil
air son a sgoilearachd agus eolais, cha'n e
mhain am Breatunn ach air feadh na Roinn-
Eorpa uile, a' suidhe gu h-iriosal aig a' bhord
agus a' leigeil le sheann athair, fear-oibre aig
nach robh moiran sgoile, dol air cheann an
aoraidh, — sin rud a bu choir iomradh a
dheanamh air. An uair a bhios mo bhraith-
rean anns a' mhinistrealachd air son sear-
mon a thoirt do'n chloinn gabhadh iad an
ceann-t©agaisg, Thoir ilrram do d' athair agus
do d' mhdthair, agus innseadh iad ap naigh-
eachd so,
Air. 8.
1927.
ANNS A' CHOILLE BHEITHE.
An uair a dh' eirich mi an diugh bha e 'n
am bheachd searmon a dheanamh air a'
cheann-teagaisg so, Feuch, an ni so a mhdin
fhuair mi, gu'n do rinn Dia an duine
direach; ach dh' iarr iad fein iomadh iiin-
leachd a mach. Bha mi an duil gu'm biodh
e maith dhomh fhein agus do'n choimhthional
ar n-aire a shocrvichadh air innleachdan mhic
an duine anns na laithean so, agus gu son-
ruichte, air na droch innleachdan leis a bheil
e a' deanamh cam an ni a rinn Dia direach.
Ach bha an latha cho maith 's gu robh mi
air mo bhuaireadh mo chathair agus mo
chlar-sgriobhaidh fhagail agus cuairt a
ghabhail anns a' Choille Bheithe, gus aileadh
nan craobh fhaotainn 'n am. phoraibh agus mo
shiiilean agus mo chridhe a lionadh le maise
a' chruthachaidh. Shuidh mi leth-uair air
an stoo craoibhe air an abhaist dhomh suidhe
anns an teampuU aillidh ud, a' deoghal a
steach le buadhan mo chuirp feartan ciuin
agus tlusmhor na maidne shamhraidh. Cha
robh mi a' smuaineachadh air dad sonruichte,
agus na'n robh a' cheist air a chur orm, their-
inn gu robh m' inntinn 'n a tamh gu buil-
each. Ach feumaidh e bhith gu robh gluasad
air chor-eigin innte, mar gu'm biodh mart,
'n a laighe ach a bhios a' onamh a cir, oir
uigh ar n-viigh thoisich an oeann-teagaisg ud
air falbh bhuam agus fear ur air tighinn 'n a
aite. Agus a nis tha agam ri toiseachadh as
ur, agus theagamh nach dean mi searmon gu
brath air droch innleachdan mhic an duine.
Ciod a thug orm mo bheachd atharrachadh?
Cha b'e mo thoil no mo reuson a rinn e ach
a' bhuaidh chumhachdach is dhiomhair a tha
sruthadh o fheartan Naduir. Thainig a'
ghrian a mach, a' dortadh a soluis agus a
hlaths air machair is monadh, agus ann am
mionaid bha mi ann an saoghal ur.
Am bliadhna bha geamhradh fada againn,
agus earrach fada, agus sid fhuar is fhliuch
gu meadhon an t-samhraidh, ach ged nach
fhaic thu, a leughadair, anns na paipearan-
naigheachd an rud so a tha mise a' dol a radh
riut, tha mi cinnteach gu robh na bu lugha
de dhochas agus de aoibhneas an t-soisgeil
anns na searmoin a bha air an liubhairt am
Breatunn am bliadhna na bha annta bho
chionn iomadh bliadhna. Tha buaidh aig
a' ghrein air beachdan dhaoine nach 'eil iad
fhein a' saoilsinn : bheir aon bhoillsgeadh
blath de 'n ghrein dearbhachd do dhuine a
thaobh nithean sonruichte nach toir Iain Cal-
vin dha. Bidh Caiura Domhnullach, am
beadall an Cille-sgumain, ag innseadh dhomh
gur ann daonnan ann an November agus ann
an December a bhiodh na seann mhinistearan
a" toirt dhaibh searmoin gharbh mu thruaill-
idheachd mhic an duine agus mu aingidh-
eachd an t-saoghail, ach aon uair 's gu'n
tigeadh a' Bhealtainn bhiodh iad a' fas na bu
shoisgeulaiche agus a' moladh gradh Dhe do'n
t-saoghal. Bha duil aig Calum gu robh
riaghailt no cleachdadh air ohor-eigin anns
an eaglais a bha toirt orra sin a dheanamh,
ach ma bha a leithid sin de riaghailt anns an
eaglais abstolach cha chuala mise riamh iom-
radh air. Tha mi an duil nach 'eil ann ach
obair na greine, a' ghrian a' fogradh duibhre
agus doil,ghios bho inntinnean nan aith-
richean ann an Cille-sgumain mar a dh' fhog-
air i an oeann-teagaisg ud o m' inntinn-sa
anns a' Choille Bheithe an diiigh.
Na 'n robh mi 'n am bhard cha'n'eil rud
air an t-saoghal a b' fhearr learn a dheanamli
na or an no laoidh do'n ghi'ein ; oran no
laoidh a bhiodh daoine a' seinn gu
beag riu fein le toileachas is gaird-
■eachas a h-uile uair a chitheadh iad
i. Bho chionn tri seachduinnean thachair
dhomh a bhi ann an Leodhas : air mo thighinn
air m' ais chaidh sinn air bord air a' bhata
aig aon uair deug a dh' oidhche is chaidh an
fheadhainii a bha comhla rium a laighe* TOh'
fhaodainn-sa dol a laighe cuideachd, oir bha
mo leaba air a gabhail dhomh, ach b' fhearr»l/L rfMjL,
leam fantuini^leam fhein gu h-ard gus mo -gki/!.
chuimhne urachadh air nithean a dh' fhairich ^***»^
mi a'm' oigeji^s a' ghrian fhaicinn aOn uair
eile ag eirigh air a' mhuir. Ciod aSMsith
an t-aite anns am faicoar e tha briseadh an ^
latha 'n a ionghnadh soluimte agus 'na |
shealladh maiseach is miorbhuileach, ach ged 'I
tha mise eolach gu leoir air an t-sealladh sin
am measg nam beann agus nan coiltean, tha
greis mhaith o nach fhaca mi an la a' briseadh
air an fhairge. Mar sin dh' fhan mi leam s
fein gu h-ard fad na h-oidhche agus an fhair- |
eachduinn 'n am chridhe a bhios ann an
cridhe duine a tha feitheamh air an te air a
bheil gaol aige.
Tha locshlaint do'n chridhe ann am bris-
eadh an latha nach 'eil ann an cungaidh eile
fo'n ghrein ; dh' fheumadh duine a bhi dall
agus bodhar agus maol mur cluinneadh agus
mur faiceadh e iongantasan anns an iarmailt,
agus e mach air an raon eadar leth-uair an
d^idh da uair agus eirigh na greine. Ach
gu sonruichte chi iadsan a theid sios do'n j
30
flmirge gniomharan an Tighearna, agus a
bheartan iongantach air an doimhne.
Bha an la a' glasadh agus sinn a' tlol
seachad air na h-Eileanan Sianta, avh bha
sinn a' dluthachadh air an tigh-soluis a tha
air ceann Rona m'an do thoisich a' ghrian
air beanntan Ghearrloch agus Thoireartan a
bhreacadh le a gathan 6r-bhuidh. Bha a'
nihaduinn ciuin agus an solus glan is soilleir.
Chitheadh tu na ficheadan mile bhuait air
gach taobh, agus cha robh taobh an tionndadh
tu nach robh an sealladh maiseach, fonn is
cuan a' deanamh gairdeachais ann an solus
na greine a bha 'g am pogadh agus 'g am
beannachadh. Cha robh ach aon bheinn anns
an t-sealladh nach do fhreagair gu toileach
do fhailte na maidne a bha a' ghrian a' cur
orra ; b'e sin Cuilinn anns an eilein Sgithean-
ach. An aite a comhdach-cinn a chur dhi gu
modhail agus gu suilbhearra mar a rinn
beanntan Chataibh agus Rois chum Cuilinn
a currachd oirre fad na h-uine.
Bu diomhain dhomh feuchainn ri cainnt a
chur air maise na maidne ud air an linne
Sgitheanach, no air na faireachduinnean a
bha ann am chridhe, oir tha fhios agam nach
rachadh agam air a dheanamh ged dh'
fheuchainn ris. Ach air a shon sin tha fhios
agam gu robh barrachd buannachd dhomh
anns a' mhaduinn ud. 'n am inntinn agus
'n am chridhe agus 'n am anam, na bha
dhomh anns an da bhlia-dlina a chuir mi
seachad ag ionnsachadh Eabhra, cainnt nam
Pharasach. Cha'n'eil agam-sa an diugh de
Eabhra na riaraicheadh eadhon Cleir Mhuile,
ach tha fhios agam gu'm fan faireachduinn-
ean na maidne ud 'nam chridhe agus 'n am
fhiosrachadh gu brath tuilleadh, agus gu'n
toir iad solas agus urachadh agus locshlaint
do m' anam aig amannan anns am bi feum
agam air locshlaint.
Am measg gach rud eile a thainig gu m'
inntinn a' mhaduinn ud thainig Laoidh
Oisein do'n ghrein, ach ged dh' fheuch mi ris
na facail a chuimhneachadh cha b' urrainn
domh ach criomain bheaga dhi fhaotainn.
O Thusa fein a shivibhlas shuas,
Tha cruinn mar Ian sgiath chruaidh nan
triath,
Cia as a ta do dhearrs' gun ghruaim,
Do sholus a ta buan, a Ghrian 1
Thig thusa mach 'n ad aille threin
Is foluichidh na reul an triall ;
Theid ghealach sios gun tuar o'n speur.
'Ga cleatha fein fo stuaidh 's an iar.
Ach ged nach robh Laoidh Oisein agam air
mo theangaidh bha an naoieamh salm deug
agam air mo theangaidh, laoidh as fhearr
na te Oisein,
Gloir Dhe Ian fhoillsichidh na nfeamh,
'S na speura gniomh a lamh,
Tha la a' deanamh sgeil do la
Is oidhche dh' oidhch' gun tamh.
Chaidh 'm fuaim air feadh gach tire mach,
Am focal chaidh an cein
Gu crich na cruinne, chuir e annt'
Buan-phailliun ard do'n ghrein.
Neach tha mar nuadh fhear-posda 'teachd
O sheomar fein a mach,
Ta ait mar ghaisgeach treun a' ruith
A re is gu toga rr ach.
A' dol a mach o chrich nan speur,
Mu'n cuairt 'g an crich a ghnath :
'S cha 'n fholuichear o theas na grein
Aon ni 's a' chruinne ta.
Ged nach b'e facal Dhe no faoal nan
naomh a bha anns a' Bhiobull idir tha bard-
achd ann a tha fada fada air thoiseach air
bardachd Oisein. Cha bu toigh learn riamh
leabhraichean Oisein ; cha'n'eil annta ach
gaoth is ceo, no ma dh' fhaodas mi an samh-
ladh atharrachadh, maragan gun gheir gun
phiobar. Ach tha biadh is ceol anns na
siailm daonnan, co dhiu anns a' chuid as
fhearr dhiubh. C aite am faigh thu a leithid
so ach ann an leabhar nan Salm ?
Tobar na beatha tha gu dearbh
Agad-sa, Dhia nan diil ;
Is ann ad sholus dealrach glan
Chi sinne solus iuil.
Sin agad, a leughadair, an rud ris an abair
mise bardachd ; nithean mora air an cur ann
an culaidh rioghail ; simplidheachd is eir-
eachdas a' pogadh beul ri beul.
Ach gus tilleadh air m' ais a dh' ionnsuidh
na greine dh' eirich mi mar a rinn moran
de dhaoine eile air an naoieamh la fichead de
'n 6g-mhios aig coig uairean 's a mhaduinn,
a dh' fhaicinn an sgaile a bha air a thil-
geadh oirre leis a' ghealaich. Bha mi an
dochas gu'm faicinn sealladh nach fhaic mi
gu brath tuilleadh. Ach ged dh' fhan mi a
mach fad da uair an uaireadair, agus peann
'n am laimh gus rud neonach air bith a
chithinn a chur sios, cha 'n fhaca mi dad a
b' fhiach aithris no a b' fhiach mo leaba fha-
gail air a shon. Ach mur faca mi dad neon-
ach, fhuair mi a mach nach 'eil cuid de mo
choimhearsnaich cho firinneach 'g a bha mi
an duil, oir la no dha an deidh do'n ghrein a
bhi air a foluch dh' innis feadhainn dhiubh
dhomh mu na h-ionghnaidhean uamhasach a
chunnaic iad anns na speuran, ionghnaidh6a.n
nach fhaca Calum na Croige fhein an uair
a rainig e cridhe na h-Airde Tuatb,
31
Ann an Atholl cha robh grian no gealach
li fhaicinn a' rahaduinn ud ; bha brat tiugh
de neoil dhoicha a' conihdach aghaidh na
speiir. Ach dh' fhas an duichadas na bu
tiugha fad greis, mar gu'ui biodh an oidhche
air tuiteam, is mhothaich mi gu'n do thoisioh
l>eathaichean a bha ag ionaltradh air laighe.
Dh' fhas na h-eoin samhach, ged nach robh iad
a' seinn ro' mhaith a' mhaduinn ud oo dhiii,
ach mhothaich mi gu robh aon eun nach do
stad de sgriachail fad na h-iiine, an gille-
Bride. Tha taobh bhlath agam ris a' ghille-
Bhride, oir is e an aon eiin mar a a bhios a'
neadachadh air a' ghliob agam, agus cha bu
mhaith leam a chreidsinn nach robh urram
no eagal no irioslachd ann mar bha anns na
h-eoin eile an uair a bha nithean soluimte a'
tachairt anns na n^amhan.
Ach an diugh tha a' ghrian a bha air chall
fad seachduin air tighinn a mach a ris; agus
tha an saoghal cho aillidh agus gealltanas na
bliadhna cho laidir 's gu'n deachaidh mo
smuaintean air ciirsa eile seach an ciirsa air
an robh iad an uair a dh' eirich mi. An aite
a bhi cosd iiine a' labhairt air innleachdan
mhic an duine tha mi dol a thoirt iobairt-
bhuidheachais do'n Ti mhor agus ghlormhor
agus chumhachdach a rinn a' ghrian le sear-
mon simplidh soisgeulach a dheanamh do mo
chridhe fein agus do mo choimhthional air a'
cheann-teagaisg so, Tha esan a' toirt air a
ghrein fein eirigh air na droch dhaoine agus
air na deagh dhaoine.
AN GEATA CUMHANN.
Deanaihh spdirn chruaidh gu dol a stigh
ait' a' gheata chumhann. — Lucas xiii. 24.
Cha'n'eil rud air an t-saoghal as lugha air
daoine na gu'n saoileadh daoine eile gu bheil
iad cumhann. B' fhearr leo e bhi air a chur
as an leth gu'n do bhris iad tri no ceithir de
na h-aitheantan seach e bhi air a chur as an
leth gu bheil iad cumhann. Agus rud as
miosa air fad, tha an saoghal a' saoilsinn an
diugh nach bi ministear air bith a' searmon-
achadh air a leithid so de cheann-teagaisg
ach ministearan cumhann.
Ach cha'n e ministear no sagart a labhair
am facal so ach an Slanuighear beannaichte
e fein, agus c6 a ghabhadh air fein a radh gu
robh esan cumhann, no gu robh e uair air
bith a' feuchainn ri eagal a chur air daoine?
Agus a thuilleadh air sin, cha'n'eil am facal
so a' seasamh leis fein anns an Tiomnadh
Nuadh ; tha an Tiomnadh Nuadh Ian de 'n
t-seorsa teagaisg so, gu bheil e furasda do
dhaoine an anam a chall, gu bheil e duilich
dhaibh aitheantan Dhe a choimhead, agus mar
sin, gu'm feum iad spairn chruaidh a dhean-
amh ma bu mhaith leo dol a steach do riogh-
achd neimh.
Tha da ni ann a bu choir a bhi air a radh
anns a' ohiibaid gun sgur, (1) naoh bi an
diadhaidheachd gu brath furasda, agus (2)
nach bi an diadhaidheachd gu brath taitneach
do'n duine nadurra. Ach air a shon sin tha
an saoghal ag iarraidh air an eaglais creid-
eamh furasda no diadhaidheachd fhurasda a
thoirt da, agus tha an saoghal a' faotainn
coire do'n eaglais a chionn nach 'eil i a'
taladh dhaoine 'ga h-ionnsuidh, mar a thal-
aidheas an tigh-osda no tigh-nan-dealbh iad.
Ach na'm faicteadh uiread dhaoine a' dol
do'n eaglais 's a chithear a' dol do thigh-nan-
dealbh bhiodh amharus agam gu robh iad a'
faotainn soisgoul eile innte seach an soisgeul
a tha anns na briathran so, Deanaihh spdirn-
chruaidh gu dol a stigh air a' gheata chumh-
ann.
Ged tha taobh bhlath agam-sa ris a h-uile
searmonaiche a tha soisgeulach 'n a theagasg
agus a bhios ag ardachadh na saorsa agus na
sithe agus na slainte a gheibhear ann an
Criosd le aon sealladh fhaicinn air le siiil ar
creidimh, tha mi a' faicinn cuideachd nach
trie leis na searmonaichean sin iomradh idir
a dheanamh air taobh eile de'n fhirinn no
air taobh eile de bheatha na diadhaidheachd.
Bho na dh' fhalbh Cardinal Newman agus an
t-Ollamh Mac Ille Bhain, an Duneideann, cha
'n aithne dhomh aon eile an diugh am measg
phrionnsachan na h-eaglais a bhios ag eigh-
each gun sgur ann an cluasan dhaoine gu
bheil an t-slighe gu neamh fada agus
duilich, agus nach ruig duine air bith
a leas fiughair a bhi aige gu'n ruig e neamh
mur smachdaich e an inntinn nadurra agus
an cridhe peacach a tha air a ghiiilan, gus
nach bi 'na bheatha ach stri agus cogadh a
h-uile latha. Bhiodh e gu buannachd do'n
eaglais na'n robh an taobh so de'n fhirinn air
a cumail fa chomhair dhaoine na's motha na
tha i, an spairn chruaidh a dh' fheumas iad
a dheanamh ma tha iad air son fantuinn ann
an oo-chomunn Cbriosd.
Ciod mo dhuais ma ni mi 'leantuinn
Mar fhear-iiiil do m' cheum?
lomadh doilghios, deur, is deuchainn
lomadh beum.
Sin agad, a leughadair, cridhe na firinn.
An uair a tha siiilean duine air am fosgladh
le spiorad an Tighearna, agus a chi e airde
na gairme a dh' ionnsuidh an do ghairm
Criosd e, agus an seorsa beatha a tha nis mar
fhiachaibh^air mar dheisciobul Chriosd, cha
'n e sith a tha an duine sin a' faotainn ach
claidheamh, claidheamh a theid an sas 'n a
chridhe a h-uile la a dh' eireas e.
32
Ciamar a bhitheadh an diadhaidheachd
furasda, no ion-mhiannaichte leis a mhoi-
fhuidheachd de dhaoine? Oir ciod an seorsa
beatha a tha Criosd ag iarraidh bhuainn,
agus a tha air a cur ronihainn anns an Tiom-
nadh Nuadh mar riaghailt ar creidimh 1 Tha
e ag iarraidh oirnn gach ni eile a leigeil
seachad, tigh, is bean, is teaghlach, is conih-
fhurtachd, is urram saoghalta, air ghaol ar
spioradan agus ar cridheachan a bhi glan
agus fallan ; tha e ag iarraidh oirnn ana-
mianna na feola a cheusadh cho buileach 's
gu'm bi sinn toileach cas no lamh no suil no
ball air bith eile d'ar corp a tha 'gar cur air
seachran a ghearradh asainn ; tha e ag iarr-
aidh oirnn ar n-uaill agus ar fein-fhireant-
achd a chur fo ar casan ; maitheanas a thoirt
d' ar naimhdean agus gradh gun cheilg ; tha
e ag iarraidh oirnn daoine a mhallaicheas
sinn a bheannachadh ; a bhi Ti-ocaireach agus
macanta agus iriosal ; umhlachd agus gradh a
thoirt do ar n-Athair neamhaidh 1© ar n-uile
chridhe agus anam, — sin agad an seorsa
beatha a tha Criosd a' cur romhainn, agiis
abair thusa a nis, a leughadair, a bheil tu
da rireadh a' creidsinn gu'm biodh a' bheatha
so furasda dhuit no gu'm biodh i taitneach
<lo d' fheoil ? Anns an duine as naoimhe air
thalamh tha freumh de'n inntinn nadurra ;
is ro thoigh leis an inntinn nadurra an fheoil
a thoileachadh agus suaimhneas is solas a
thoirt dhi ; is toigh leatha gean-maith agus
gloir an t-saoghail a chosnadh, ach tha sin
u)ile calg-dhireach an aghaidh inntinn
Chriosd.
Tha diiil aig moran dhaoine an diugh gur
e creud na h-eaglais as aobhar nach urrainn
daibh an creideamh Criosduidh aideachadh,
ach fad na h-uine is e an duileadas a tha anns
a' bheatha dhiadhaidh a tha 'gan cumail air
falbh bho Chriosd. Eadhon ged nach abair
iad e riu fein air a cheann tha faireachduinn
aca 'n an cridhe nach b' urrainn daibh an
aghaidh a chumail ri lagh ard agus naomh
an Tighearna gun spairn cho cruaidh a dhean-
amh 's gu'm biodh am beatha 'n a h-uallach
dhaibh. Agus mar sin treigidh iad Criosd
mar a threig Demas Pol a chionn gu bheil
gaol as motha aca air an t-saoghal.
Deanaibh spairn chruaidh gu dol a stigh
air a' gheata chumhann. Uair is uair eile "n
a theagasg thainig Criosd air ais gus an ear-
ail sin, mar gu'm biodh eagal air gu'm meall
adh daoine iad fein, agus gu'm biodh iad
toilichte le beatha air bith ach a' bheatha as
airde.
EALASAID BHEAG AGUS A CHUTHAG.
Is e an naigheachd as iiire a tha agam air
a' mhios so gu bheil an t-Urramach Niall Mac
Pharlain, B.D., ministear Chille-sgumain, a'
cur roimhe labhairt an aghaidh bheachdan
mearachdach a tha tachairt air am measg an
t-sluaigh. Dh' ainmich e gu'm biodh tri
coinneamhan aige anns an tigh-sgoil gus a
shoillearachadh do'n t-sluagh nach 'eil grunnd
idir aig cuid de na beachdan a tha aca. Tha
e a' cur dragh mor air a ohoguis gii bheil
Ealasaid bheag a' creidsinn gu'm biodh
barrachd eireagan aice leis a' ohirc a chur air
ghur Di-luain na bhiodh aice na 'n cuireadh
i air ghur i Di-haoine ; agus nach 'eil i a'
creidsinn idir gu bheil an saoghal a' gluasad
no gu bheil e a' dol mu'n cuairt na greine.
Tha e a' cur dragh mor air cuideachd gu
bheil Iain Mac Coinnich Ian de bheachdan
neonach do nach 'eil na sgoilearan ann an
Oilthigh Dhimeidinn a' toirt gnuis, agus gu
'm bi e a' cleachdadh ghisreagan an am cur is
buana air nach cuala muinntir Dhuneidinn
no Bord an Fhearainn riamh iomradh.
Tha Tom Elliot ri bhi anns a' chathair aig
na coinneamhan sin, ach a reir mar a bhios
Seonaid Eachainn ag innseadh dhomhsa, is
ann an deidh dhaibh an tigh-osda aig Tom
Elliot fhagail a bhios muinntir Chille-sgumain
a' faicinn agus a' cluinntinn nan nithean as
neonaiche anns a bheil iad a' creidsinn.
Ach tha amharus agam nach clean na h-
oraidean a bheir an t-Urramach Niall Mac
Pharlain, B.D., seachad maith no cron ach
gu'n toir iad cothrom do mhuinntir Chille-
sgumain oidhche thugaideach a chur seachad
anns an tigh-sgoil ; an ath earrach cuiridh
Ealasaid bheag a' chearc air ghur Di-luain
mar a b' abhaist dhi. An uair mu dheireadh
a bha mi an Cille-sgumain bha mi fhein agus
Ealasaid a' bruidhinn r'a cheile os iosal air
rudan nach bu mhaith leinn gu'n cluinneadh
ministear na sgireachd. " Tha fhios agam-
sa," ars' ise, " gu bheil na seann fhacail a
tha anns a' Bhiobull fior : an uiridh chaidh
mi a mach maduinn thrath gun ghreim arain
itheadh no gun bhalgum uisge 61, agus gu de
a tha agad air, a ghaoil, ach gu'n cuala mi
gug-gug na cuthaige, is bha fhios agam gu'm
b'e sin gug-gug mo leiridh." " Ma 'n tainig
an t-samhuinn, a ghaoil, shiubhal piuthar
mo sheanmhathar."
" Ciod an aois a bha pivithar do shean-
mhathar, Ealasaid?" "Bha i tri deug is
ceithir fichead."
Gu ma maith a theid do'n Urramach Niall
Mac Pharlain, B.D., 'n a obair, ach tha
amharus agam gu robh cho mhaith dha an
uine a chuireas e seachad a sgriobhadh nan
oraidean ud a chur seachad ag iasgach
bhreac.
Air. 9.
927.
ITABACUC.
MairifTli am firean bed le a chreideamh. (ii. 4).
Ann an naiglieachd a bha air a sgriobhadh
leis a,n dnine ohaomh nach maireann, an
t-Urramach I. P. Struthers an (Irianaig, tha
6 ag innseadh mil sheana bhean dhiadhaidh
a bha creidsinn gu bheil fhios aig na naoimh
air n^amh ciod a bhithear ag radh umpa air
thalamh ; gu bheil fhios aig na faidhean agus
na h-abstoil cia meud ceann-teagaisg a tha
air a ghabhail as na sgriobhaichean aca a
h-uile Sabaid. Bhiodh i duilich air son nam
faidhean beaga, Nahum is Haggai is
Sephaniah, oir bha i an duil gu'm biodh iad
air an narachadh an uair a thachradh iad air
Pol no air Eoin air maduinn Diluain agus a
dh' innseadh na h-abstoil mhora sin daibh gu
robh tri no ceithir mile ministear air thalamh
a' searmonachadh air cinn-tlieagaisg anns na
litrichean aca an de, agus gun cheann-teagaisg
idir air a ghabhail asda fein.
An uair a bhiodh i a' leughadh a' Bhiobuill
leatha fein bhiodh i an drasd 's a rithist a'
seachnadh Phoil agus Eoin agus Isaiah (ged
b'iad sin na sgriobturan a b' fhearr leatha)
agus a' toirt greis air leughadh Malachi no
Habacuc, los nach biodh iad air na narachadh
cho mor.
Theagamh gu'n abair cuid de na leughas
an duilleag so nach robh aig an t-seana bhean
ud ach beachd faoin, ach theirinn-sa nach
smuain fhaoin a tha ann an smuain air bith
a chuireas an cridheachan dhaoine am modh
agus an coibhneas agus am blaths a bha an
cridhe na seana mhnatha ud. Sud an doigh
anns am bi iadsan aiig a bheil spiorad
Chriosd a' cuideachadh le am braithrean
meata misneach a ghlacadh.
Ach ged nach bu mhaith leamsa mi fhein
gu'm biodh Habacuc air a narachadh an uair
a thachras e ri Pol cha'n e sin an t-aobhar
gu bheil mi a' gabhail ceann-teagaisg as an
leabhar aige an drasd. Bu duine Habacuc
a dh' fhaodadh seasamh air a chasan fein
an lathair righrean agus abstol, agus sgriobh
e nithean as fhiach an leughadh air an
sgath fein.
(red tha e air aireamh am measg nam
faidhean ris an abrar na faidhean beaga bha
lamh aige ann an nithean mora, agus thainig
smuaintean a steach 'n a inntinn a bha 'n
am meadhon, an deidh laimhe, air an
t-saoghal a thilgeadh bun os cionn.
Ged is mor agus ainmeil an abhainn
abhainn Tatha cha 'n 'eil aoh gle bheag de
dhaoine d'an aithne c'aite a bheil abhainn
Tatha a' toiseachadh ; cia as a tha a
h-uisgeachan a' tighinn. Tha iad a tighinn
a Loch Tatha, ach cia as a thainig
Loch Tatha fhein? Thainig e a iomadh allt
agus sriilag, cuid dhiubh ag eirigh a
tobraichean air na monaidhean dluth air
criochan Earraghaidheal. Sin mar tha
tachairt cuideachd a thaobh nithean mora ann
an eachdraidh an t-saoghail. Tha na nithean
mora a' tighinn a nithean beaga, ach air
uairean tha e duilich na nithean beaga sin a
lorgachadh.
An uair a smuainichear air an Ath-
leasachadh cha lorgaichear na's fhaide air ais
e na Martainn Luther. Theirear gur e Luther
iighdar agus fear-criochnaiche an Ath-
leasachaidh, agus ann an aon seadh tha sin
flor. Ach air a shon sin, ma leanas tu
abhainn mhor an Ath-leasachaidh gus an fhior
thobar as an d'eirich i a lorgachadh feumaidh
tu dol air t' ais na ceudan bliadhna roimh
laithean Lutheir.
Tha fear de na diadhairean a sgriobh mu
Luther ag radh gu robh e aon la 'n a shuidhe
an seomar beag, a' leughadh na litir a chuir
Pol a dh' ionnsuidh nan Romhanach, agus gur
h-ann an la sin a fhuair e dearbhachd
creidimh agus sith anama. Bha e a' leughadh
na h-earrann so, Oir a ta. fireantachd Bhe air
a, foillseachadh ann tre chreideamh gu
creideamh; mar a ta e sgriobhta, Bithidh am
firean bed tre chreideamh, agus a dh' aon
ruith leum an smuain 'na inntinn nach b'ann
le oibrichean fein a bhiodh e air a shaoradh
idir ach le creideamh anns an Tighearna losa
Criosd. Sin a' chlach-steidh air an do thog
Luther an eaglais Phrostanach, gu bheil
peacaich air am fireanachadh tre cheideamh.
Ach ged is e Pol a dh' fhosgail a shuilean,
agus ged is ann ann an litir Phoil a fhuair e
an teagasg so, is ann bho'n fhaidh Habacuc a
fhuair Pol fein e, air chor agus gu bheil
abhainn an Ath-leasachaidh ag eirigh ann an
duthaich as fhaide air falbh na Ghearmailt
agus ann an laithean as fhaide air falbh na
1508 ; tha i ag eirigh ann an tobar de uisge-
beo a bha ann an cridhe seann fhaidh anns
an aird an Ear, duine a bha air a riasladh
le cuid de na ceart nithean a bha cur dragh
air anam Lutheir ach a fhuair fois an uair
a chuir Dia an smuain 'n a inntinn, Mairidh
am, firean bed le a chreideamh.
An uair a bha mi a' smuaineachadh 'n am
inntinn fhein air Habacuc an de, agus
34
ionghnadh orm co ris a bha e coltach, thoisich
mi air mo leabhraichean a rannsachadh a dh'
fheuchainn ri solus a b' fhearr fhaotainn na 'n
solus a bha agam fhein. Ach b'e sin dhomhsa
an iarraidh dhiomhain ! G«d nach 'eil ann an
leabhar an fhaidh so ach tri caibidealan
goirid uile gu leir tha uiread de bheachdan
aig na diadhaiiean agus na sgoilearan mora
umpa (beachdan a tha calg-dhireach an
aghaidh a cheile) 's nach biodh e furasda
dhomh roghainn a dheanamh eatorra.
Mar sin leanaidh mi mo sholus fein. Agus
ni mi sin na's togarraiche a chionn gu bheil
mi a' faotainn a mach mar is sinne tha mi a'
fas nach 'eil solus air an t-saoghal as fhearr
do dhuine a leantuinn na a choinneal bheag
fein. Leugh mi na tha aig na sgoilearan ri
ladh mu Habacuc agus is e an co-dhunadh a
thainig mi thuige air a' cheann mu dheireadh
nach 'eil thu a' call dad as fhiach iomradh
a dheanamh air, a leughadair, ged nach b'
aithne dhuit aon ni idir mu'n fhaidh no m'a
leabhar ach na dh' fhaodas duine air bith
fhaicinn le shiiilean fein ma leughas e na tri
caibidealan ud anns a' BhiobuU Ghaidhlig.
Tha cuid de bhriathran an fhaidh so cho
marbh an diugh 's nach ruig-ear a leas iiine a
chosd orra, ach tha cuid eile clhiubh cho beo
's gu'n cluinn thu iad fhathast air bilean
dhaoine a tha an diiil nach 'eil iad a' creidsinn
anns a' Bhiobull, agus aig nach 'eil fhios gur
ann as a' Bhiobull a tha iad. Sin aon doigh
air a' bheatha agus an ciunhachd a tha ann
an leabhraichean a thomhas — an greim a tha
iad a' faotainn air cainnt chumanta
an t-sluaigh no air cainnt na h-eaglais. Ma
chuirear an dearbhadh sin air Habacuc
seasaidh e ris moran na's fhearr na cuid eile
de na faidhean aig a bheil cliu as airde anns
an eaglais.
Nach ^ eil iliusa o shiorruidheachd , 0
Thighearna, mo Dhlal
Tha do shiiilean na'.^ glaine va gu'n seall
ihu air olc ;
Cha'n fhaod thu atfiharc air aingidheachd.
Gu cinnteach llonar «??. talainh le edias gldire
an Tighearva,
Mar tha na h-uisgeachav a' cdwhdachadh
na fairge.
Tha an Tighearna 'na theniupidl naomh;
Bi a'd' thosd 'na fhianuis, 0 thalaimh uUe.
0 Thighearna, ath-hheothaicJi t' obair ann
am tneadhon nam bliadhnachan ;
Ann am. meadhon nam, hliadlinachav dean
aithnichte ;
Ann an corruich cvimhnich trdcair.
Gach uair a bhios na briathran sin air ar
bilean, agus nach trie a bhios sinn 'g an
uisneachadh 'n ar n-urnuighean !, tha co-
chomunn spioradail againn ris an fhaidh
Habacuc a sgriobh iad bho chionn corr agus
da mhile bhiadhna. Agus duine air bith a
thug d'a cho-chreutairean na ceart bhriathran
leis an teid iad an lathair an Tighearna, da
mhlle bliadhna an deidh dha bhi marbh,
nach cinnteach gu'm bu duine diadhaidh
e, agus gu'm bu duine e aig an robh talantan
mora.
Tha an leabhar a sgriobh Habacuc a'
criochnachadh mar bu choir do gach sgeul
air rioghachd Dhe criochnachadh, le iolach is
buaidh. Ged thuit e an diobhail misnich
car greis an uair a chunnaic e na daoine ceart
a' del air chul agus na daoine aingidh a"
soirbheachadh, gidheadh bha fhios aige gu
robh Dia air a righ-chathair agus bha earba
aige ann an riaghladh Dhe; earbsa gu'n
deanadh e soilleir nithean a bha dorcha agus
gu'n deanadh e direach nithean a bha cam.
Theagamh gur h-aithne d'ar luchd-leughaidh
a' chuid mu dheireadh de leabhar Habacuc
anns an laoidh .anns an do chuir Philip
Doddridge am meadar e na's fhearr na's
aithne dhaibh e air dhoigh eile.
1 . Chaoidh ged nach toir crann-fige blath,
'S naoh fas air fion-chrann meas ;
Saoth'r a' chroinn-olaidh ged a threig,
'S fas deis gun bhi air slios;
2. Gach treud o'n mhainnir ged a bhuail
Grad fhuathas 'nuair nach saoil ;
Greigh ged nach fag an t-Earrach
cruaidh.
No bo air uachdar raoin ;
3. Gidheadh 's an Triath bidh mise ait,
Is ni mi uaill 'na ghradh ;
Mor aoibhneas ni mi ann an Dia ;
'Se Dia mo shlaint sn brath.
{Laoidh 32).
Ann am fear de na leabhraichean a sgriobh
an t-Ollamh Alasdair Stiubhard a bha an
Lochabar tha e ag radh nach fhaca e riamh
sealladh a bu mho a bhean r'a chridhe na
coimhthional anns a' Ghaidhealtachd a' seinn
na laoidh so le 'n uile chridhe air droch latha
ann am foghar fliuch is anmoch, agus na
h-adagan a' fas dubh agus a' grodabh air na
h-achaidhean.
An uair a tha thu a' cur eolais an toiseach
air duine no air leabhar tha e feumail gu'm
biodh tu air do thoirt 'n an lathair leis an
duine cheart, agus ma bu mhaith leatsa, a
leughadair, eolas a chur air Habacuc
ceannaich an leabhar a sgriobh an t-Ollamh
George Adam Smith mu na faidhean. Cha
chosd e dhiiit uiread agus a chosdadh ad ur
35
(lliuit, agus ni e fada barraclid maith do d"
clieann na dheanadh an ad.
Tha diiil aig daoine gu bheil e nioran na's
duilichecreidsinn ann an Dia an diugh na bha
e anns an t-seann t-saoghal, ach is e an
fhivinn gu bheil e duilich creidsinn ann an
Dia ann an linn air bith. Ann an aon seadh,
tha e na's fhasa creidsinn anns an Diabhol na
ann an Dia, oir ged tha fianuis nan ginealan
agus nan linntean air taobh an Tighearna tha
fianuis nam mionaidean agus nan uairean
agus nan laithean air taobh Shatain.
Tha oibrichean Shatain cho lionmhor agus
cho faicsinneach 's nach gabh iad folach : chi
duine le shuilean iad is cluinnidh e le chluasan
iad is lairnhsichidh e le a lanihan iad. Ach
cha 'n ann mar sin idir a tha oibrichean an
Tighearna : cha 'n fhaic suil iad ; cha chluinn
cluas iad; cha laimhsich lamh iad. Tha iad
air am foillseachdadh do'n chridhe agus air
an tuigsinn leis a' chridhe.
Sin an t-aobhar gu robh am buairidhean
fein agus an teagmhaidhean fein agus am
mi-chreideamh fein aig na naoimh uile bho
thoiseach an t-saoghail. Ma tha duine a'
creidsinn ann an Dia an da-rireadh feumaidh
e gun chreidsinn ann an moran de na tha e a'
faicinn le shiiilean. Feumaidh e dearbhachd
a bhi aige mu nithean nach fhaoa e, agus
nithean a tha e faicinn a chur an suarrachas.
Bha smuaintean ard agus uasal aig Haba-
cuc, mu Dhia agus mu ruintean Dhe, ach mar
is airde na smuaintean a tha aig duine air Dia
is ann is duiliche dha creidsinn ann an Dia
an uair a tha fiosrachadh a bheatha a' cur
teagaimh 'n a chridhe nach 'eil an saoghal
air a riaghladh gu ceart. Bha ciusa an t-
saoghail a' cur dragh agus ionghnadh mor air
Habacuc agus mar sin dh' iarr e air Dia e fein
fhireanachadh.
Seasaidh mi air ?/?.' fhaire, ars' esan, agus
feuchaidh mi ciod a their e riumi
B'e an sealladh no an leasan a thug lehobhah
do Habacuc dearbhachd a thoirt da 'n a
chridhe fein nach mair dad beo air a' cheann
mu dheireadh ach fireantachd : tha binn am
bais cheana air ghiulan nan daoine a bhios
ri foill is ainneart is eucoir, ach mairidh am
firean, bed le a chreideamh.
Ma ghabhas tu la air bith leis fhein no
bliadhna air bith leatha fhein, theagamh nach
'eil iad a' teagasg an leasain sin, ach tha na
ginealan agus na linntean 'g a theagasg : tha
iad a' teagasg nach seas na h-aingidh anns a'
bhreitheanas agus gu'm bi iad mar am moll
a dh' iomaineas a' ghaoth. Tha na ginealan
agus na linntean a' teagasg gir bheil iadsan a
choimheadas lagh an Tighearna beannaichte
da-rireadh agus nach searg an duille. Agus
ciod is fhiach ar creideamh agus ar dochas an
Dia mur creid sinn fianuis nan linntean air
thoiseach air guth is glaodh na mionaid a tha
lathair. Cha 'n 'eil mile blia<lhna ann an
sealladh Dh© ach mar fhaire anns an oidhche.
ANNS A CHATHAIR.
Ma tha aite air an t-saoghal as boidhche na
Sleibhte anns an eilein Sgitheanach cha 'n
fhaca mise an t-aite sin riamh. Is maiseach
an sealladh a gheibh duine an uair a sheasas e
air cnoo a tha dliith air cladh Pheighinn-a-
Phiiir OS cionn an Obain agus a sheallas
e suas air an Apuinn agus air beanntan
Ghleann Comhann agus air an linne agus na
h-eileanan a. tha eadar an Apuinn agus Ceann-
ghearrloch. Is maiseach an sealladh
cuideachd a gheibh thu o'n bhruthach a tha
eadar Scaniport agus an tigh-sgoil ann an
sgire Dhurais, an uair a dh' fhosglas Loch Nis
romhad agus a sheallas tu suas gu Cille-
chuimein air latha ciiiin an uair a bhios an
loch mar sgathan agus faileas nan craobh agus
nam beanntan ri fhaicinn ann air gach taobh.
Ro-mhaiseach agus ro-thaitneach do'n t-siiil
tha Creag-bharr an Rainneach an uair a bhios
na craobhan oga lairig a' gobachadh anns an
earrach agus a' roiseachadh air am barraibh
a dhathadh le uaine, dath is riomhaiche na
gin de na dathan a bha ann an teampull
Sholaimh.
Sin tri aitean air am bi mise air uairean
a' bruadar, oir thug iad solas nach bu bheag
dhomh a' cheud uair a chunnaic mi riamh iad.
Agus thug iad solas dhomh iomadh uair
bhuaith sin ; ann am chadal theid agam air
dol thuca gun uiread agus faradh a
phaigheadh no la a chall bho m' obair,
Ach tha aite eile ann a nis d' an tug mi mo
chridhe; sealladh eile a tha fhios agam a thio-
air ais thugam n am bhruadar ; an sealladh a
chi thu OS cionn Tharscavaig ann an Sleibhte.
Tha an sealladh ud na's farsuinge na gin de
chach ; tha gach ni ann a tha maiseach ri
fhaicinn ann an dealbh ; muir is mo«adh,
beanntan iseileanan, craobhan is creagan lom.
Shios fo d" chasan chi thu baile beag
Tharscavaig fein ; croitean na tuatha mar gu'm
biodh brait bhreacain leis gach seorsa dath ;
tighean grinn geala air a bheil coltas sgoinne
agus deagh-dhoigh ; air a chiil air an dara
taobh an Cuan Mor far am faic thu Uibhist
is Cana. is Riim agus na h-eileanan eile sios a
dh' ionnsuidh an Rudha Mhurchannaich ;
agus air a chul air an taobh eile Loch Eiseord
agus a,n sin Srathaird ; Loch Scavaig agus an
sin na beanntan as rioghaile a^ thog riahih an
cinn ris an speur, Cuilionn is Sgurr Alasdair
is So'urr nan Gillean is Blabheinn,
36
Ach ged b'e sud an sealladh a bu mho a
dhruidh air m' inntinn tha Sleibhte iiile
maiseach ; aite tiorail, fasgaoh, oomhdaichte,
far a bheil aghaidh na duthcha blath is
cnibhneil, agus coslas nan daoine agus nan
tighean ag innseadh gu bheil iad doigheil
agus comhfhurtachail. B'e mo thurus-sa do
Shleibhte gu'n deachaidh mi a chuideachadh
Mhaighstir Eos aig a' chomanaohadh, aoh ged
a thug 6 orm barraohd searmonaohaidh a
dheanamh ann an Gaidhlig na rinn mi bho
chionn iomadh bliadhna thug e fein agus a
bhean agus a choimhthional dhomh fada fada
barrachd na thug mi dhaibh, agus bidh
ooma,naohaidh Shleibhte 'n a chuimheachan
oubhraidh do m' ohridhe fad iomadh latha.
Air feadh na duthcha an diugh tha la na
traisg air dol as ach ann am fior aite annamh ;
cha 'n 'eil ach dha no tri de sgireachdan an
Siorramachd mhor Pheairt far a bheil e air a
chumail suas, ach ann an Sleibhte cha 'n e
mhain gu bheil la na traisg air a chumail ach
tha seirbhisean air an gleidheadh Di-haoine
agvis Di-sathuirne agus Di-luain cuideachd.
Tha na h-6rduighean air an ardachadh, agus
thig daoine air astar mor do'n eaglais.
Bha aobhar sonruichte aca air tighinn a
mach am bliadhna oir a thuilleadh air an
t-soluimteachd a bhuineadh do'n am vid co
dhiu, bha Moderator na h-eaglais a'
searmonachadh air la na Sabaid, agus bha
iarraidh aig muinntir Shleibhte air a'
Mhoderator fhaicinn agus a chluinntinn, fear
d'an daoine fhein. Thug e dhuinn searmon
a bha anabarrach gasda agus druidhteach ann
am Beurla ; searmon a chuala righrean agus
prionnsachan, ach ciod air bith a theireadh
daoine eile b' fhearr leani-sa a bhi ag eisdeachd
ris a' Mhoderator an uair a labhair e rinn an
Gaidhlig anns an fheasgar. Labhair e gu
simplidh agus gu faireachdail air toraidhean
a' ghraidh anns an anam agus anns an eaglais.
Ach ged bvi taitneach learn am Moderator a
chluinntinn agus l^eanntan Chuilinn
fhaicinn, cha b'e am Moderator na
Blabheinn a rinn an driiidheadh a bu mho air
mo chridhe ach na sailm air an seinn ris na
seann fhuinn leis a' choimhthional Ghaidhlig,
agus gu sonruichte an dara salm devig thai
an tri fichead (17-19).
Bidh ainm-san buan gu suthain sior,
Co-mhaireann I'is a' ghrein ;
Is annsan beannaichear gach slogh ;
Is beannaichear leo e fein.
Beannaicht' gu robh an Tighearna Dia,
Dia Israeli a ghnath,
An ti a mhain ni miorbhuile
Le treis is neart a laimh,
Beannaicht' gu robh gu siorruidh buan
Ainm glormhor uasal fein ;
Lionadh a ghloir gach uile thir,
Amen, agus Amen !
B'e sin an t-salm leis an do cliriochnaich sin
seirbhisean a' chomanachaidh agus tha mi an
diiil nach teid an ceol tiamhaidh agus
neamhaidh ud as mo chuimhne gu brath. Ma
dh' fhaodas mi m' fhaireachduinnean fein
agus na smuaintean a thog an t-salm 'n am
chridhe a ghabhail mar fhianuis theirinn gu
robh barraohd buannachd spioradail anns an
t-seinn a bha againn air an t-Sabaid na bha.
ann am facal air bith a ohaidh a labhairt.
Ma leughas ministearan oga na h-eaglais na
briathran a tha mise a' sgriobhadh an drasd
tha mi an dochas gu'm bi iad curamach na
sailm cheart a thaghadh air . la a'
chomanachaidh. Theagamh gu'n saoil cuid
nach 'eil feum air a leithid so de chomhairle,
ach thaohair ministear 6g no dha ormsa do
nach b' aithne na sailm a bha freagarrach air
son la a' chomanachaidh na bu mho na b'
aithne do bhodach na gealaich.
Ach mur aithne dhaibhsan iad is aithne
do'n luohd-comanachaidh iad agus bidh
ionndrainn 'n an cridhe mur toirear
dhaibh iad ! Ciod a theireadh tu ri ministear
a dh' iarradh air a ohoimhthioinal a,n t-se fich-
eadamh t-salm a sheinn air maduinn a' cho-
manachaidh, gun reason air bith ach gu robh
am fad ceart innte, ceithir rannan?
Ciod a b'urrainn thu a radh ach nach robh
ann ach am buamastair ; duine aig nach robh
eolas idir air gnaths nan aithrichean.
Ann an Shleibhte bha da phrecentor anns a'
bhocsa air la na Sabaid, guala ri gualainn, a'
togail an fhuinn agus a' cur a mach na sreath,
fear mu seach. A reir mo bheachd-sa is e na
tri fuinn as fhearr a tha againn, (1) Ballerma
(fada fada air thoiseach air fonn air bith eile
air an t-saoghal), (2) Kilmarnock, (3) Tor-
wood. Tha Coleshill maith cuideachd, ach
do m' chluais-sa cha'n ann innte fein a tha a'
chuid mhor d'a maise ach anns an t-salm ris
a bheil i air a posadh le banntaibh daingean
na cleir. {Salm 103).
Tha aobhar againn uile a bhi taingeil do Ni-
maith air son beannachdan is sonas a thoirt
duinn nach do thoill sinn, ach tha aobhar
sonruichte aig ministear na Cille-moire an
Sleibhte gu'n geinneadh e Torwood air a'
chewd mhaduinn de'n h-uile raidh leis na
briathran so,
Cuibhrionn mo chup' is m' oighreachd
Dia,
'S tu sheasas dhomh mo chrann :
An aitihh aoibhneach thuit wo lion,
\S learn oighreachd hhriagh nach gann,
Air. lO.
1927.
LION BEAG IS BEAG.
Tha m&ran nithe agam fathast ri raclh
ribh, ach cha 'n urrainn sihh an giiMan an
trdth so. Eoin xvi. 12.
Labhair Criosd na briathran so lis na h-
abstoil beagan m'an d' fhag e ansaoghal. Am
feadh 's a bha e maille riu bha iad oho mall-
chridheach 's nach do thuig iad cuid de na
nithean a dh' innis e dhaibh. Ach ghiulain
le leo gU' faighidinneach, 'g am beathachadh
le bainne an uair nach b' urrainn iad biadh
laidir a ghiulan. Dh' fhoillsich e e f6in
dhaibh uigh ar n-uigh a reir mar b' urrainn
daibh gabhail ris an fhoillseachadh.
B'e sin an t-aobhar gu'n do labhair e riu
cho trie ann an cosrahalachdan oir cha 'n
'eil modh-teagaisg air bith cho freagarrach
ris na cosmhalachdan air firinnean spiora-
dail a nochdadh do dhaoine uigh ar n-uigh.
Chi duine beagan no moran anns na comh-
alachdan a reir mar tha solus aige fein, agus
inur bheil solus no eolas spioradail idir aige
bidh iad dha 'n am briathran dorcha agus
duilich.
Ann an aon seadh tha na cosmhalachdan
oho simplidh 's gu'n tuig a' chlann bheag iad,
ach ann an seadh eile tha iad cho domhain
's nach tug duine riamh asda an lanachd
uile a tha annta. Beagan roimhe so thubh-
airt Criosd ris na h-abstoil, na h-uile nithe
a clniala mi o in' Athair thug mi fins
dhuihhse orra, ach a nis tha e ag radh riu
anns an dealachadh. Tha moran nithe agam.
fathast ri radh rihh. Ach cha'n'eil an da
fhacal so idir an aghaidh a cheile. Ann an
aon seadh rinn Criosd run-diomhair an
Athar aithnichte do'n t-saoghal ; thug e
do'n eaglais foillseachadh iomlan, ach ann
an seadh eile cha tuig an saoghal run-diomh-
air an Athar ach lion beag is beag, agus cha
ruig an eaglais air lanachd Chriosd gus am
bi i air a teagasg leis an Spiorad Naomh.
"Treoraiohidh e sibh ohum gach uile fhirinn
oir gheibh e de mo chuid-sa agus nochdaidh
e dhuiblise e. "
Bha teagasg Chriosd mar gu'm biodh siol
a tha air a chur anns an talamh. Fhuair
cuid de 'n t-siol cothrom agus dh' fhas e gu
luath, ach thuit cuid eile dheth ann an ta-
lamh cho fuar 's gur gann a chithear am
fochann a' tighinn troimh an talamh fhath-
ast. Faodaidh siol a bhi air a^ thiodhlach-
adh nine mhor gun a bheatha a chall, ach an
uair a gheibh feartan Naduir cothrom thig:
fas is cinneas. Is ann mar sin a thachair do
theagasg Chriosd. Dh' fhas cuid de'n t-siol
agus dh' abuioh e ann an laithean nan
abstol ; dh' fhas cuid eile dheth agus dh'
abuich e anns gach linn uaith sin, ach cha
d' fhas e uile fhathast. Tha cuid dheth
tiodhlaicte, ach a chionn 's gu bheil an
Spiorad Naomh ag oibreachadh anns an t-
saoghal agus a' treorachadh dhaoine a dh'
ionnsuidh na flrinn fasaidh an siol sin
fathast agus bheir na ginealan ura saoibhreas
d lanachd Chriosd air nach do rainig na
ginealan a dh' fhalbh.
Labhair Dia o shean aims na faidhean,
agus anns na laithean deireannach so labhair
e tre a Mhac losa Criosd ach c6 a ghabhadh
air fein a radh gu'n do thuig e an taisbean-
adh sin 'na iomlanachd. Thuig na h-abstoil
ann an cuid ach b' fheudar eadhon do Phol
aideachadh nach robh e ach a' faicinn tre
ghloine gu dorcha.
A thaobh nan nithean a bhuineas do'n t-
saoghal spioradail agus a thaobh eolas Dhe
cha'n'eil an saoghal fhathast ach ann an aois
a leanabachd, a' tuigsinn mar leanabh agus
a' reusonachadh mar leanabh, ach an uair a
thig e gu ire duine cuirear nithean leanabail
air chul. Tha moran nithean a bhuineas
do'n diadhachd air nach do rainig sinne
fhathast ach bidh iad air an deanamh soill-
eir do na linntean a thig 'n ar deidh.
Cha'n'eil ann ach amaideas do dhaoine a
bhi an dull nach 'eil adhartas a' tighinn air
an t-saoghal gu spioradail mar tha adhartas
a' tighinn air ann an cuisean eile; cha'n'eil
ann dhaibh ach amaideas a bhi an dull gur
h-iadsan an sluagh coimhlionta agus gu'm
basaich gliocas maille riu. Tha na h-aith-
richean deas gu bhi a' saoilsinn nach 'eil an
clann dileas air taobh a' chreidimh agus gu
bheil an oigridh a' toirt gnuis do bheachdan
ura is neonach. Bha sin a' tachairt bho
thoiseach an t-saoghail ach an uair a sheallas
tu air t' ais thar nan linntean nach 'eil so
ri fhaicinn gu soilleir, gur e an oigridh am
bitheantas a bha ceart !
Tha an Spiorad Naomh a' comhnuidh anns
an eaglais an diugh cho cinnteach 's a bha e
innte ann an laithean nan abstol, air chor
agus nach leig e na diadhairean oga air
seachran na's mo na leig e na seann diadh-
airean air seachran. Is e an t-as-creideamh
as miosa, agus am muchadh as miosa as
urrainnear a dheanamh air an Spiorad
Naomh, a bhi an duil nach 'eil e a' labhairt
rinn an diugh idir ; gu'n do chriociBnaich e
38
fhoillseachadh ann an laithean Pheadair no
ann an laithean Iain Calvin no Iain Knox.
Feumaidh a h-uile linn am mana a chruin-
neachadh air a son fein, ach cha chruinnich
linn air bith an t-iomlan. Ma ghabhas tu
diadhair anns a' cheud linn, agus diadhair
anns an deicheamh linn, agus diadhair anns
an ochdamh Hnn deug, agus diadhair eile an
diugh, cha labhair iad mu Chriosd anns an
aon doigh, agus theagamh gu'n saoileadh a
h-uile fear dhiubh nach robh each fallan
anns a' chreideamh no sgriobturail 'n an
teaeasg. ach is e an t-aon Chriosd anns an
robh iad uile a' creidsmn, neach a tha an
ni ceudna an de agus an divigh agus gu
siorruidh. Cha'n'eil Criosd ag atharrach-
adh ach tha sinne ag atharraohadh, agus cha
'n urrainn do dhuine Criosd fhaicinn le
siiilean air bith ach le a shuilean fein. Ma
thoisicheas e air speuclairean a sheanar a
chur air agus cainnt is sniuaintean a sheanar
ath-aithris mar gu'm biodh piorraid theag-
amh gu'n gloraich e a sheanair ach cha 'n
fhaic e Criosd. Bha facal aig na seann
daoine a bha anabarrach glic, leintean far-
suinn do na leanaban dga. Is e a bha iad
a' ciallachadh gu'm fas na leanaban. Tha
Dia a' toirt an t-saoghail air aghaidh ceum
air cheum; cha robh aig Abraham, no aig
Peadar, no aig naoimh nan ceud linntean,
ach deo beag de'n t-solus spioradail a tha
againne an diugh, ach lean iad an solus o
shuas a bha aca agus is e sin bun a' ghnoth-
uich daonnan. '\Is e so an diteadh gu'n
tainig an solus do'n t-saoghal agus gu'n do
ghradhaich iad an dorchadas na's mo na'n
solus a chionn gu robh an gniomharan olc. "
Tha ynoran nitliean again ri lahhairt ribh
ach cha 'n urrainn sihh an, ginlun an froth
so. Tha am facal so fior a thaobh freasdal
Dhe a cheart cho cinnteach 's a tha e fior a
thaobh foillseachadh Dhe. Aig gach ni tha
trath agus am aig gach run fo neamh. Cha
'n e mhain gu'n dean breitheamh na
talmhainn an ni a ta ceart ach ni e e aig an
am cheart. An uair a sheallas sinn air ar
n-ais air na ceumannan anns an do
threoraich Dia sinn 'n a fhreasdal tuigidh
sinn, tha mi an dull, gliocas agus caomh-
alachd ar n-Athar air neamh. Dh' fhosgail
e an leabhar dhuinn duilleag an deidh
duilleig, mar b' urrainn sinn a ghiulan.
Tha ni-eigin ann an cridhe mhic an duine
a' tha daonnan 'ga tharruing gu fiosachd
agus gu ban-fhiosaichean, ach ged bu mhaith
leis am brat a reubadh a tha foluch a chrann-
chur bho a shuilean, is ni6r a' bheannachd e
nach urrainn dha sin a dheanamh agus gu
bheil a chrannchur leis gach oamadh a dh'
fhaodas a bhi innte foluichte bho a shuilean.
Is leor do gach latha olc no uallach an latha
sin fein.
Cha tig deuchainn no smachdachadh air
bith oirnn ann am freasdal Dhe mur bi feum
againn orra, agus cha mho a chuireas Dia
thugainn iad gus am bi sinn deas air an son.
Theagamh gu'n saoil sinn gu'm briseadh e
ar cridhe na'n tachradh fiosrachadh cho
cruaidh oirnn 's a tha sinn a' faicinn ann
an tigh ar comhearsnaich am bliadhna, ach
an uair a thig a' cheart fhiosrachadh 'n ar
caramh an ath-bhliadhna cha 'n e mhain
nach bris e ar cridhe ach theid againn air
a ghiiilan le faighidinn. Ullaichidh Dia sinn
air son a thoile agus cha chuir e oirnn eallach
nach urrainn sinn a ghiulan.
Ach ged tha moran aig Criosd ri radh
ruinn nach urrainn sinn a ghiulan an trath
so, tha aon fhacal a tha e ag radh ruinn
daonnan, Lean niise. Tha e ag iarraidh
oirnn gun dail a chur an sin. Ged tha
moran nithean anns a' bheatha so dorcha
agus diomhair, agus ged tha fichead ceist mu
thimchioll Dhe agus mu thimchioll Chriosd
air am bu mhaith leinn an tuilleadh soluis
a. bhi againn, tha an t-aon ni as prionns-
palaiche air fad cho simplidh agus cho soil-
leir 's nach ruig eadhon na daoine baoghalta
a leas dol air seachran. Cha'n e cion soluis
aoh cion toile a tha cumail dhaoine gvm
dol a steaoh do rioghaohd neimh ; cha'n'eil
iarraidh aca air Criosd a leanntuinn. Cha 'n
e aineolas ach gaol a' pheacaidh a tha dalladh
an sul. Aig an duine as aineolaiche air a'
Bhiobull anns an duthaich so tha de eolas na
bheireadh a steach do nfeamh e na'n robh iarr-
aidh aige air a bhi air a shaoradh bho 'n
pheacadh le cumhachd Dhe. Cha'n'eil de
eolas a dhith air duine gus a bhi air a thear-
nadh a.oh a mhain faireaohduin a bhi aige air
fheum fein agus earbsa ann an oumhachd agus
ann an toil Dhe.
ANNS A CHOILLE BHEITHE.
An la roimhe bha mi a' bruidhinn ri
balach maol ruadh agus sr6n bhiorach air
a dh' innis dhomh nach toigh leis idir a bhi
leusrhadh sgeulaohdan mu na daoine-sith.
Agus chuir e ionghnadh mor air mise a radh
ris gur e sin an seorsa sgeulachdan as fhearr
learn, agus gu'm bi mi 'g an leughadh a
h-uile cothrom a gheibh mi.
" C ar son nach toigh leat iad?", thubh-
airt mi ris.
" A chionn nach 'eil iad fior," ars' esan.
" Ciamar a tha fhios agad nach 'eil iad
fior?", thubhairt roise.
39
Chiiir so stad beag air, ach bha a shron
eho biorach 's gu robh fhios agani gu maith
nach seasainn mo thaobh fein idir ann an
argumaid ris.
Mar sin chuir mi Homer eadar mi fhein
agvis an gille ruadh.
" Tha Homer," thubhairt mi ris, " aon
de na baird as fhearr air an t-saoghal, ag
innseadh mu dhuine a phos bean-shith, agus
mur creid thu Homer c6 a chreideas tu?"
Ach m' an d' fhuair sinn an tiiilleadh
seanchais a dbeanamh thainig sinn gu crois
an rathaid far am b' fheudar dhuinn deal-
achadh, am balach ruadh a' dol do'n sgoil
agus mise a' dol air mo ghnothuch fein.
Faodar muinntir an t-saoghail a roinn 'n
an da bhuidheann, an fheadhainn a tha de
chuideachd Homer agus an fheadhainn a tha
de chuideachd Euclid, no ma dh' fhaodas
mi an rud a chur an doigh eile, an fheadh-
ainn leis an toil an fhirinn fhaotainn ann
an sgeulachdan agus an fheadhainn leis an
fhearr an fhirinn fhaotainn ann am figearan.
A thaobh nam breug, tha f,a,da barrachd de
na breugan ann an sgriobhaichean Euclid
na gheibhear ann a Homer, no anns na seann
sgeulaichean Gaidhealach.
Bha uair a bha muinntir Thiriodh agus
Cholla agus Mhuile eolach gvi leoir air
daoine-sith ; bu ghasda leo a bhi ag eis-
cleachd ri sgeulachdan umpa, agus anns na
laithean sin bha iad uile 'n an daoine firin-
neach. Ach dh' fhalbh na laithean sin ; an
diugh cha'n'eil duine anns na tri eileanan
d' an aithne Homeii ged tha gu leoir annta
a bhios a' leughadh Euclid agus an Daily
Mail. Agus tha a bhuil ; tha na breugan
cho fasanta ann an Colla an diugh 's a tha
iad ann am margadh an t-salainn.
Cha ghabh na daoine-sith aoigheachd ach
o dhaoine a tha creidsinn annta agus aig a
bheil baigh riu. Sin an t-aobhar gu'n d'
fhag iad Colla agus Muile agus Tiriodh agus
gu'n deaohaidh iad slog gu eileannan iomall-
aoh na Pacific.
An uair a thainig an creideamh Crios-
duidh do'n duthaich so an toiseach cha b'
aithne d' ar n-aithrichean Euclid ; ach b'
aithne dhaibh cainnt nan eun agus coslas
dhaoine-sith agus na ceudan rud neonach de
'n t-seorsa siri. Sin an t-aobhar gu'n d'
innis iad na. naigheachdan iongantach agus
na naigheachdan boidheach a dh' innis iad
mu Chalumcille, agus mu Bhrianan, agus mu
na naoimh eile, naigheachdan a tha a oheart
cho fior ri dad a g-heibhear ann an Euclid.
B' ann de theaghlach Homer a bha am
boirionnach caomh a dh' innis an naisfh-
eachd so an toiseach, Laura Richards ; naigh-
eachd mu naomh aig nach robh fhios gu'm bu
naomh a bha ann fein idir.
"Bho chionn fhada bha duine ann a bha
an diiil nach robh anns a h-uile duine air
an t-saoghal ach peacaich aingidh, agus gu
robh e fein cho dona ri each. Bha e a' fuir-
each ri taobh an rathaid agus bhiodh e ag
radh nach robh 'na bheatha ach uallach dha
leis na bha de dhaoine a,' our dragh air anns
an dol seachad, daoine a bhiodh ag iarraidh
deirce.
Thainig duine mor laidir a dh' ionnsuidh
an doruis aon la, ag iarraidh crioman arain.
" Bu choir naire a bhi ort," ars' an duine
ris, do leithid-sa de dhuine laidir a bhi baig-
earachd !"
Ach thug e do'n duine a dhinneir is dh'
fhag e e fein falamh.
La eile thainig seana bhean a dh' ionn-
suidh an doruis agus eallach cho trom air
a druim 's nach mor gu'n rachadh aice air
coiseachd.
" Moi naire ort," ars' an duine; bu choir
dhuit do thigh is do theallach a chumail
seach a bhi siubhal o dhorus gu doirus mar
so. "
Ach thug e an t-eallach bharr a droma is
gihiulain e dhachaidh dhi e.
Uair eile thainig paisde a chaill a rathad
a dh' ionnsuidh an doruis aige.
"An toir sibh dhachaidh mi," ars' am
paisde.
"Car son a bheirinn-sa dhachaidh thu;
cha robh coir air bith agad tighinn a mach ;
o'aite a bheil thu a' fuireach?"
" Miltean is miltean bhuaith so," fhreag-
air am paisde; ach giulainibh-sa mi agus
mi sgith.
" An cuala mi riamh leanabh eile cho
miomhail,'^' ars' an duine; " na biodh de
bhathais agad an corr a radh rium."
Ach chuir e a chota fein timohioll air an
leanabh (oir b'e an geamhradh a bha ann)
is chaidh e troimh an t-sneachd agus e 'g a
ghiulan 'na ghairdeanan gus an do liubhair
e gu sabhailte d'a pharantan e.
B'e sin a dhoigh anns gach rud eile gus
an tug an duthaich uile an t-ainm so dha,
Alasdair gruamach.
An uair a shiubhail e chaidh Alasdair
gruamach do neamh, aite anns nach robh e
riamh a' creidsinn. B'e a' cheud neach a
thachair air ann an neamh Aingeal aig an
robh cearcal gloire air dhath an oir m'a
ceann agus badan lilidhean 'n a laimh.
" Do bheatha do neamh, a dhuine chaoimh,
ars' an Aingeal, bha fiughair againn riut is
chuireadh mise 'n ad chomhdhail gus do
thoirt a dh' ionnsuidh na cuirme a tha air
a h-ullachadh air do shon."
40
"Uist; uist, ars' an duine; tha thu a'
deanamh mearachd ; cha 'n aithn© dhomhsa
ciod a tha thu a' ciallachadh ; cha toigh learn
do dhoigh iollagach ; gu de an t-aite a tha
an so?"
" Tha, nfeamh," ars' an Aingeal.
" Uist d© do ghloramas," ars' an duine,
"agus de chainnt gun chiall ; cha'n'eil mis© a'
creidsinn ann an neamh. "
" Co dhiu a tha no nach 'eil," ars' an Ain-
geal, "tha thu ann, agus is e sin bun a'
ghnothuich."
" Agus CO thu fein " ars' esan ris an
Aingeal, " tha mar gu'm biodh aithn© gun
chuimhne agam ort."
" Is mise," ars' an Aingeal, " a.n t-seana
l)hean ris an do throid thu ach ris an robh
thu cho laghach cuid©achd. Ach tiugainn,
tha each a' feitheamh ruinn, an aireamh
mhor de dhaoine d' an do nochd thu coibh-
neas is baigh air thalamh."
" Cha'n'eil mi a' tuigsinn aon fhacal de
na tha thu ag radh," ars' an duine, "aoh ma
tha agam ri dol leat, cuir dhiot an cearcall
sin a tha air do cheann air neo bidh tu 'n
ad bhall-magaidh."
Rinn an Aingeal gaire beag ; rug i air
laimh air agus tharruing i e gu lochan ciuin
a bha taobh an rathaid, agus dh' iarr i air
sealltuinn anns an lochan.
An uair a sheall e anns an lochan ciod a
chunnaic e ach iomhaigh dithis anns an
uisge, air an sgeadachadh ann an aodach
geal agus cearcall air dhath an oir m' an
ceann.
" A Righ beannaich mi," ars' an duine,
agus e a' cur siias a,laimhe air a oheann, "tha
fear de na riidan neonach sin air mo cheann
fhein cuideachd. Rud gun chiall ; an cualas
riamh a leithid."
******
Na'n robh naigheachd de 'n t-seorsa so ri
innseadh aig na daoine a bhios a' deanamh
nan sean-fhacal chuireadh iad i ann am
beagan fhacal; theireadh iad gu b-heilan
uaisle mar a chumar i, air neo theireadh iad
nach robh greim Alasdair Ghruamaich cho
dona ri chomhart, air neo gu robh cridhe
min fo chraicionn carrach, no gu robh
fhacal na b' fhuaire na chridhe.
Ach na'n robh an naigheachd so aig Euclid
ri innseadh dh' innseadh e i gun iomradh a-
thoirt air Aingeal no bean no paisde, — rach-
adh e rithe 'n a dhoigh mhaol thioram fein,
agus an uair a dh' innseadh e i gun anail
a, tharruing chuireadh e aig a deireadh,
Q. E. D.
******
Ann an naigheachd a bha air a sgriobhadh
le L. P. lacks, leabhar d' an tug e fhein ainm
©ile ach d' an toir mise an t-ainm Feallsan-
aich air an Lair Mhaide tha e ag innseadii
mu dhuin© a rannsaich an saoghal uile ag
iarraidh run-diomhair a' chreidimh Chrios-
duidh agus a fhuair mu dheireadh e ann an
aon de na oosmhalachdan, an cosmhalachd
anns a bheil Criosd ag innseadh mu na
daoine a bha air an lionadh le ionghnadh an
uair a chual iad gu'n do rinn iadsan seirbhis
do Chriosd. 1
A TUighearna, c'ldn a chunnaic sinn
acrach thu agus a hheathaich sinn thu ? ; no
tartmhor agus a thug sinn cleoch duiti No
c'uifi a chunnaic sinn ad choigreach thu agus
a thug sinn aoigheachd dhuiti no lomnochd
agus a dh' eudaich sinn thul No cuin
a chunnaic sinn euslan thu, no am prlosan
agus a thdinig sinn ad ionnsuidh.
Agus freagraidh an Righ agus their e riu, ^j
Gu deimhin a ta mi ag radh rihh, A mheud t'
's gu'n do rinn sihh e do aon de na hrdifli-
rihh as lugha agamsa, rinn stbh dhomhsa e.
Bidh e 'n a ionghnadh gu brath do na
naoimh gu'n do chunntadh airidh iad. Tha
irioslachd agus naomhachd daonnan a'
tjjogadh beul ri beul. Is e na naoimh as
fhearr an fheadhainn aig nach 'eil fios no
faireachduinn air bith gu bheil oeareall air
an cinn. An uair a thoisicheas daoine aii-
a bhi mothachail air an gniomharan maithe
fein tha am maitheas a' dol as an t-sealladh
mar eu'm biodh ceo na maidne.
CLE ANN NA H-IRIOSLACHD.
Fhuair mi air an t-seachduin so leabhar
beag de Dhain Spioradail a tha air a chur
a mach 1© Alasdair Mac Labhruinn agus a
Mhio:, an Glaschu. Bha na laoidhean air
an deanamh le Seonaid Nic Mhathain anns
an eilein Sgitheanach, agus bha obair a' chlo
air a dheanamh fo laimh Eachainn Mhic
Dhughaill, urrainn mhaith gu leoir gu bheil
litreachadh na Gaidhlig air a dheanamh cho
ceart 's a ghabhas sin deanamh. Bu mhaith
leam an leabhar beag so nach 'eil a' cosd ach
tasdan a mholadh air an duilleig so, a chionn
gu'n gabh na laoidhean a tha ann seinn.
Ged nach d' fhuair mi ach suil a thoirt air
(hachair rud no dha rium ann a chord rium.
'N am eirigh anns a' mhaduinn dhomh
" 'S a chluinneas mi na h-eoin
Is iad a' seinn 's ag ceilearadh
'S an ceol dol suas gu Gloir
Cuiridh iad fo smuaintean mi
Le luasgan a bhios mdr
A chum gu'n teid mo th©udan-sa
Air ghleus do Righ na Gloir.
Air. 11.
1927.
ANNS A CHATHAIR.
[Tha cuid cle na bhios a' leughadh na
duilleig so aig a bheil cuimhne air an duine
chaomh, an t-Ollamh R. Blair nach maireann,
an searmonaiche Gaidhlig a b' fhearr a bha
ann an eaglais na h-Alba 'na latha. Cha
chuala mise an Dotair a' searmonachadh an
Gaidhlig ach da uair uile gu leir ged a chuala
mi e trie gu leoir am Beurla. Ach ged nach
robh mi ach 'n am bhalach 6g an uair a chuala
mi e an da uair ud fhein tha cuimhne agam
gu maith fhathast air na cinn-theagaisg a bha
aige. An la roimhe dh' fhoighnich mi de'n
bhantraich aige am b' urrainn i an da shear-
men sin fhaotainn los gu'n cuirinn a mach
iad air an duilleig so a chum 's gu'm faigh-
eadh daoine ris an do chord iad an uair a
chual iad iad an toiseach cothrom air an
leughadh a ris. Tha mi duilich nach b'
urrainn i gin dhiubh sud fhaotainn dhomh,
ach thug i dhomh gu toileach agus le a bean-
nachd an searmon so a lean as. Sgriobh e an
searmon an uair a bha e anns an Tairbeart. ]
Ni h-eadh, a ta mi ag rddli rihh : ach mur
dean sihhse aithreachas, sgriosar sibh uile
mar an ceudna. —hxicsis xiii. 3.
Cha'n'eil teagamh agam, a' cheud uair a
leugh sibh na briathran so, nach robh sibh
ag radh ribh fein gu'm bu chainnt chruaidh
agus neo-iochdmhor a bha annta. Aith-
reachas neo sgrios ! Ach cha chainnt
chruaidh a tha annta idir ach cainnt agus
guth a' ghraidh. Oir c6 na bilean a labhair
iad? Nach e na bilean sin nach do labhair
dad cearr riamh"; bilean an ti sin aig an robh
a thlachd maille ri cloinn nan daoine ! — an
ti sin a ghradhaich iad cho mor 's gu'n do
leag e sios an am air an son.
Anns na briathran so tha e a' toirt rabhaidh
do dhaoine ann an gradh mar a bheir athair
rabhadh d'a chloinn an uair a chi e iad an
cunnart. Na'm faiceadh athair a leanabh a'
dol a mach air an eigh air lochan reota agus
fhios aige nach robh an eigh laidir gu leoir
gus a ghiidan nach glaodhadh e ris gu geur
agus gu grad tilleadh air ais ! Ach ged
bhiodh samhladh corruich ann an guth an
athar c6 a theireadh nach robh gaol aige air
a leanabh ? Is ann mar so a tha Criosd a'
labhairt ri peacaich ann am briathran
steidh mo theagaisg. Bha a chridhe
coibhneil carthannach a' lasadh le gradh
dhaibh an uair a thug e an rabhadh so
dhaibh.
Ann a bhi labhairt air na briathran so
beachdaicheamaid an toiseach air a' cheist
so, Ciod e aithreachas?; anns an at'^ kite
beachdaicheamaid air a' cheist. Car son a tha
aithreachas feumail ; agus anns an aite mu
dheireadh, seallamaid air a' mhisnich a tha
air a thoirt dhuinn gu aithreachas a dheanamh.
I. Ciod e aithreachasi Tha e feumail
gu'm bitheamaid a' freagairt na ceiste so
agus a' tuigsinn a brigh, oir tha aithreachas
mar aon de chlacha-steidhe a' chreidimh
Chriosduidh ; tha e gu minic air ainmeachadh
anns an Tiomnadh Nuadh. Ciod a shear-
monaich am faidh mor a thainig a dheanamh
direach slighe an Tighearna, Eoin a' Bhais-
tidh? Nach b'e so, '' Deanaibh aithreachas
oir tha rioghachd Dhe am fagus." Agus nach
b'e aithreachas brigh an teagaisg a thug ar
Slanuighear beannaichte seachad mar an
ceudna ! " Thainig mise a ghairm, cha 'n e
nam firean ach nam peacach a chum aith-
reachais. " Nach b' ann mu aithreachas
cuideachd a labhair Peadar anns a' cheud
shearmon a shearmonaich e an deidh dha a
bhi air a lionadh le Spiorad an Tighearna air
la na Caingis : " Deanaibh aithreachas," ars'
esan, " agus bithibh air bhur baisteadh gach
aon agaibh ann an ainm losa Criosd chum
maitheanas pheacanna agus gheibh sibh
tiodhlac an Spioraid Naoimh." Bha an tea-
gasg so air a shearmonachadh leis na
h-abstoil uile anns an linn anns an robh iad
beo agus tha an teagasg so a cheart cho
feumail anns an linn againne.
Cha'n'eil neach ann am eisdeachd nach tuig
ciod a tha air a chiallachadh le aithreachas
ann an gnothuichean cumanta an t-saoghail.
Na'n abrainn gu robh aithreachas orm an ni
ud no an ni ud eile a dheanamh cha'n'eil
neach air bith nach tuigeadh ciod a bha mi
a' ciallachadh ; thuigeadh iad gu robh mi
duilich air son a dheanamh. Ach thugaibh
fanear gu bheil moran barrachd agus sin air
fhilleadh a steach anns an fhacal aithreachas
mar tha e air a ghnathachadh anns an
Sgriobtur. Tha e air fhilleadh a steach ann
gu bheil geur-mhothachadh aig an aith-
reachan air peacadh ; tha e a' faicinn a staid
chaillte a thaobh naduir ; tha e a' faicinn eru'n
do bhris e lagh ceart agus cothromach leho-
bhah ; tha e mothachail gur e a pheacanna-sa
a chuir Criosd gu naire a' chroinn-cheusaidh.
Is e cainnt a chridhe, " A'd' aghaidh, a'd
aghaidh fein a mhain pheacaich mi agus rinn
mi olc a'd' shealladh." An uair a tha an
geur-mhothachadh so air oibreachadh ann an
anam a' pheacaich le spiorad an Tighearna,
is e sin a' cheud cheum gu fior aithreachas.
Agus is 6 an ath cheum sealladh ceart asrus
tuigseach air maitheas Dhe ann an losa
Criosd, oir an uair a tha am peacach air a
42
dhiisgadh gu a staid chaillte fhaieinn ; an
uair a tha e tuigsinn nach 'eil e a' toilltinn
aon ni aig laimh Dhe ach fearg agus corruich ;
an uair a smaointicheas e air a' ghradh a thug
Dia do shaoghal caillt© ann a bhi cur aon-
ghin mhic a shireadh agus a thearnadh
pheacach; an uair a chi e corruich ceartais
Dhe a thoill e air a dhortadh a maeh airsan
a sheas ann an aite nan ciontach, — tha e air
a llonadh le fuath do'n ni ghraineil sin a thug
a leithid de pheanas dhasan a bha naomh
agus iomlan agus dealaichte o pheacadh. Is
e so am bron diadhaidh a dh' oibricheas aith-
reachas a chum slainte de nach gabhar aith-
reachas, agus is © am bron so an treas ceum
ann am fior aithreachas. An uair a ruigeas
an t-anam an ceum so tha e a' cur ciil, cha'n
ann ri aon pheacadh no ri aon droch cleach-
dadh ach risgach uile ni nach 'eil a reir lagha
Dhe, Is e cainnt a chridhe a nis, " Trid do
reachdan fhuair mi tuigse : uime sin is
fuathach leam gach slighe bhreugach." Dh'
oidhirpich mi mar so a leigeil ris duibh ciod
a tha air a chiallachadh le aithreachas. Ach
a nis, a chair dean, ceadaichibh dhomh m'an
teid mi na's fhaide a sparradh oirbh le
durachd sibh a rannsachadh 'ur cridheachan
a dh' fheuchainn a bheil an t-aithreachas so
agaibh-se. O, feuchaibh nach dean sibh mear-
achd mu thimchioU na ni so. Tha daoine deas
gu bhi a' saoilsinn gu bheil iad aithreach-
ail do bhrigh gu bheil iad duilich air son ni-
eigin a rinn iad. Ach faodaidh neach a bhi
bronach gun aithreachas a dheanamh. Bha
Cain agus ludas bronach ach an do rinn iad
fior aithreachas? Tha eadar-dhealachadh
eadar am bron diadhaidh a dh' oibricheas
slainte agus doilghios an t-saoghail a dh'
oibricheas bas.
Faodaidh mar an ceudna neach a bhi air
a dhusgadh agus gun aithreachas a dheanamh.
Bha Felics air a dhusgadh an uair a reuson-
aich Pol mu fhireantachd agus mu stuaim
agus mu bhreitheanas ri teachd, ach cha do
rinn e aithreachas. Thoiribh an aire, mata,
tha mi a' guidhe oirbh, nach bi sibh a' cur
bron no dusgadh ann an aite aithreachais.
II. Ach gu dol air 'ar n-aghaidh gus an
dara ceann, Car son a tha aithreachas
feumaill Cha'n ann a mhain do pheacaich
uamhasach a tha aithreachas feumail ach do'n
h-uile aon de shliochd Adhaimh. Tha e cho
feumail do'n neach as airde anns an riogh-
achd 's a tha e do'n neach as isle; do'n fheall-
sanach cho mhaith ris an neach a tha gun
fhoghlum. Tha aithreachas feumail do
bhrigh nach 'eil maitheanas peacaidh ri
fhaotainn as eugmhais. Cha'n'eil mi ag radh
gu'n glan de6ir an aithreachain air falbh
peacadh. Cha ghlan oir cha'n'eil ni ani sin
ach fuil luachmhor Chriosd. Tha an
Tighearna a ghnath deas gu maitheanas a
thoirt do'n pheacach, ach is maith leis gu'n
toir e fuath do'n pheacadh agus gu'n iarr e
a threigsinn.
Tha aithreachas feumail do bhrigh gu'ui
feum an t-uUachadh a tha freagarrach air
son neimh a bhi air a dheanamh anns an
t-saoghal so, oir cha'n'eil atharrachadh a'
tighinn air duine air an taobh thall de'n
uaigh. Thubhairt diadhair araidh mu thim-
chioU an ni so, " Ged bhitheadh e comasach
do dhuine neo-iomchuidh dol do neamh cha
bhitheadh e toilichte ann agus leumadh e a
mach thar ballachan neimh oir bhitheadh
seirbhis neimh 'n a h-uallach dha." Gus
coslas cumanta a ghnathachadh, bhiodh
peacach neo-iompaichte ann an neamh mar
iasg as an uisge, no mar eun air a dhunadh
a suas ann an eunadan. Cha'n fhaigheadh
e ana-miannan bruideil a shasuchadh, no a
ruintean mi-naomh a choimhlionadh, agus
air an aobhar sin bhitheadh e mi-shona. Cha
bhiodh call aige do shonas neimh ; cha b'
urrainn dha seinn maille ris a' mhuinntir
shaorta oran Mhaois agus an Uain.
0, a chairdean, tha mi a' guidhe oirbh as
uchd Chriosd na nithe so a ghabhail gu
cridhe; smaointichibh agus beachdaichibh air
am brigh, a chum 's gu'm faic sibh 'ur feum
air aithreachas. 0, feuchaibh nach meallar
sibh ; tha sibh a' tighinn beo ann an saoghal
a tha Ian de cheilg. Ruigidh daoine nfeamh
gun storas, gun fhoghlum, gun fhabhar an
t-saoghail, ach cha ruig iad n^amh as eug- I
mhais " aithreachais a thaobh Dh6 agus %
creideamh a thaobh an Tighearna losa
Criosd. " 0, feuchaibh nach meallar sibh le
neach air bith a tha ag radh sith sith an uair ^
nach 'eil sith ann. 'Tha Dia 'n a Dhia tro- 11
caireach ach tha e 'n a Dhia oeart mar an '
ceudna, agus do bhrigh gu bheil cha t6id
peacach gu brath as gun pheanas mur dean e
aithreachas agus mur creid e anns an
Tighearna losa Criosd. 0, mata, deanaibh
aithreachas am feadh 's a tha Dia a' feith-
eamh gu bhi grasmhor, am feadh 's a tha e ag
eigheach ribh, " Seallaibh rium-sa agus
bithibh air 'ur tearnadh oir is mise Dia agus
cha'n'eil atharrachadh ann."
III. A nis anns an treas aite bithidh sinn
a' labhairt air a' mhisnich sin a tha air a
thoirt duinn gu aithreachas a dheahamh. Tha
e 'na ni cruaidh do dhuine na cleachdannan
a bha aige a threigsinn, peacanna d'an tug
e gradh mar a lamh no shuil. A thuilleadh
air sin ni namhaid anama gach ni as urrainn
e gus am peacach a chumail fo dhaorsa. Tha
ni eile ann a tha cumail moran air an ais, gu
sonraichte muinntir os, eagal gu'm bi an
companaich a' focho.id orra. Tha na h-
aobhair so agus ioraad rud eile a' cur bacaidh
air m6ran dhaoine aithreachas a dheanamh, j
ach bu m,haith leam na h-aobhair-mhisnich f
43
a tha againn gu aithreachas a dheananih a
thoirt fa'r comhair.
Is e a' cheud aobhar a dh' ainmicheavS mi
gu bheil Slanuighear glormhor trocaireach
againn, eadhon an Tighearna losa Criosd.
Tha mi ag ainmeachadh so an toiseach do
bhrigh agus giir e so a' mhisneach as mo as
urrainn a bhi againn, gu bheil a leithid de
Shlanuighear air ullachadh. Ma tha anam
air bith a lathair an diugh a tha an iomcheist
theirinn ris, Seall air Criosd, neach a tha
comasach air tearnadh gus a' chuid is fhaide
a mach. Tha an neach so an diugh ag eigh-
each, " Thigibh a'm' ionnsuidh-sa sibhs© uile
a tha ri saothair agus fo throm uallach agus
bheir mise suaimhneas dhuibh. " Is ann mu'n
t-SIanuighear ghlormhor so a tha e sgriobhta
gu'n tug e cumhachd do'n mheud agus a
ghabh ris a bhi 'n an cloinn do Dhia, eadhon
dhaibhsan a chreid .'n a ainm. 0, a chair-
dean, ma tha iomguin anama oirbh, seall-
aibh ri Criosd agus na cviiribh teagamh ann
na's fhaide, oir bheir esan a spiorad dhuibh
ma dh' iarras sibh e.
Eisdibh ris na geallaidhean glormhor a tha
ann am facal Dhe : " c6 air bith a dh'
aidicheas agus a threigeas a pheacanna
gheibh e trocair. " "0 Israel, sgrios thusa
thu fein ach annam-sa tha do chabhair. "
" Mar is beo mi," deir an Tighearna, " cha
'n 'eil tlachd agam ann am bas an aingidh."
" Tha aoibhneas air neamh air son aon
pheacach a ni aithreachas."
Cha'n'eil an sin ach beagan de na geall-
aidhean a tha 'n an aobhair-mhisnich do
aithreachain. Ach 0, nach leoir iad, a
chair dean, gus misneach a thoirt duinn
pilleadh ris an Tighearna ! Ma philleas
sibhse le aithreachas a dh' ionnsuidh Dhe
gabhaidh esan ribh a cheart cho cinnteach
's a ghabh an t-athair caomh ri mhac a bha
eas-umhail agus a cEaidh air falbh do'n
duthaich chein.
Dh' fhaodainn stad aig a so, oir tha a'
mhisneach so f4in laidir gu leoir, ach cead-
aichibh dhomh eisiomplair no dha a thoirt
far comhair bho eachdraidh a' Bhiobuill,
Daibhidh agus Peadar, daoine a bha cion-
tach de pheacaidhean uamhasach ach a
fhuair maitheanas an uair a rinn iad aith-
reachas. Car son a chaidh eachdraidh ion-
gantach nan daoine sin a sgriobhadh ach a
chum misneach a thoirt do pheacaich eile?
0, a charaid, smaointich air do chunnart
mur tr^ig thu do pheacadh, — sgriosar thu.
Thoir an aire nach e so briathran duine : is
e Criosd fein a thubhairt "mar dean sibhse
aithreachas sgriosar sibh uile mar an
ceudna," agus thubhairt e iad ann an coibh-
neas. Falbh, tha mi ag radh riut, agus
glaoidh air an Tighearn losa an diugh-fein ;
iraich agus d^irt do chridhe a mach 'n a
lathair ; innis dha do staid agus ciod a tha
dhith ort, agus eisdidh esan riut. Bheir e
dhuit a ghras agus saoraidh e t' anam.
ANNS A CHOILLE BHEITHE.
Bu mhaith learn air an duilleig so maith-
eanas iarraidh air creutairean laghach na
Coille air son facal gun tiir a dh' uisnich mi
an la roimhe an uair a bha mi a' sgriobhadh
crioman Gaidhlig. Bha mi a' bruidhinn air
droch dhuine agus gun mo bhriathran a
thaghadh mar bu choir dhomh thubhairt mi
gu'm bu duine hriiideil e. Coltach ris an
t-Salmadair labhair mi a'm' chabhaig, ach
tha mi a nis ag iarraidh maitheanais air
creutairean laghach na Cbille.
Co ris a theirear hruid no beistl Their ri
duine salach suarrach ; duine a tha cho dona
's nach 'eil e furasda facal fhaotainn a dh'
innseas olcas a chliu. Cha'n'eil so idir
ceart; cha'n'eil ann ach fianuis-bhreige an
aghaidh chreutairean a tha an da chuid glan
agus stuama 'n am beusan.
An la roimhe chuir Sir Arthur Keith 'nar
cuimhne as ur gur h-ann o sheorsa de mhon-
caidh a thainig mac an duine. Sin a' cheucl
cheum ann an teagasg nam feallsanach, agus
is e an ath-cheum nach 'eil anns a' pheacadh
ach duthchas a' mhoncaidh ag oibreachadh
annainn. An uair a ni aon de chloinn nan
daoine gniomh olc, gniomh a chuireadh naire
air na h-ainglean, their na feallsanaich nach
'eil an sin ach an droch dhuthchas ; their iad
gu bheil e a' dol air ais gus na bruidean o'n
tainig e.
Leigidh mise leis na feallsanaich an rathad
fhein a ghabhail agus leanaidh mi ris an
oilean a fhuair mi 'n am oige, ach is e an rud
sonruichte a bu mhaith leam a radh air an
duilleig so nach ann bho na bruidean a
fhuair mac an duine cuid de na droch
bheusan agus de na droch chleachdanna a tha
aige, c'aite air bith an d' fhuair e iad.
A cheart da-rireadh tha a' ghloine agus an
diadhaidheachd, an salchar agus an aingidh-
eachd, a' dol comhla. daonnan ; tha iad a
pogadh beul ri beid. An uair a thoisicheas
daoine air grain a ghabhail air uisge-fuar,
a mach agus a stigh, sin agad fior dhroch
comharradh orra. Cha b' ann gun aobhar
a bha uisge-fuar air a shonrachadh mar
mheadhon-baistidh. An uair a choisicheas
tu air sr^idean sonruichte an Duneideann no
an Glaschu nach tig an smuain a'd' inntinn
gu bheil na daoine cho salach 's nach urrainn
daibh a bhi beusach ! Agus theirear mu
dhaoine salach gu bheil iad cho dona ris na
hrtiidean. Ach tha na bruidean agus creut-
airean na coille cho glan ris an or. Cha'n
'eil anns an fhacal so ach fianuis-bhr6ige 'n
an aghaidh.
44
Ciod iad na h-uilc as mo anns an t-saoghal
an diughl Their na Socialists gur e niathair-
aobhair ar tiioblaidean uile, gu bheil beaiteas
an t-saoghail air a roinn gu neo-chothromach
am measg dhaoine ; tuilleadh 's a choir aig
an dara duine agus tuilleadh is beag aig an
duine eile. Their cuid eile gur e uabhar
agus neo-stuamac'hd (neo-stuamachd a thaobh
bidh agus dibhe agus bhan) na j^eacanna as
mo a tha milleadh na rioghachd an diugh-
Ach a thaobh nan nithean sin uile tha na
briiidean neo-chiontach. Ciod air bith an
doigh anns an d' fhuair sinne na failingean
sin cha'n ann bho na bruidean.
Cha'n'eil saoibhreas no bochdainn a' cur
dragh air creutairean na coille. Tha iad
uile ag oibreachadh air son an loin ; cha'n
'eil smaig aig an dara h-aon air aon eile.
Feumaidh a h-uile creutair a bhiadh fein a
chruinneachadh, agus cha'n ith gin dhiubh
ach na shasuicheas acras. Tha iad stuama
cuideachd ; cha'n aithne dhaibh na cleach-
danna grannda a tha aig clann-daoine
gus an ana-mianna a riarachadh. Tha iad
a' siolachadh gu beusach agus aig amanna
sonruichte, a reir an lagha a chuir Dia 'n
an cuirp, lagh d'a bheil iad a' toirt umhlachd,
agus aig amannan eile tha iad cho stuama
beusach ris an neach as beusaiche air thalamh.
Gle thric is ann an uair a chithear duine
air an daoraich a theirear nach fhearr e 'n a
bhruid, ach clia bhi na bruidean a' gabhail
daoraich. Cha'n'eil aon drongair anns a'
Choille Bheithe ach tha drongairean gu leoir
anns na bailtean a tha dluth dhi.
Bho chionn bhliadhnachan sgriobh Sir Iain
Lubbock, bancair beachdail a bhiodh a'
gabhail aire do dhoighean nan creutairean
beaga, sgriobh e leabhar anns an d' innis e
mu oidhirpean a chleachd e fein gus an
daorach a chur air seilleinean agus air
speachan. Tha na speachan baigheil ri
cheile ; bheir iad comhnadh do chach a cheile
an uair a bhios dad cearr. Ma tha te dhiubh
an impis a bhi air a bathadh, no ma bhris i
a cas no a sgiath, cuidichidh each leatha agus
giidainidh iad i a steach do'n nead.
Uaireigin a thug e uisge-beatha do speach
an aite siucair chum i a ceann ann cho fada
's gu'n do ghabh i an daorach-dhubh. Cha
b' urrainn i gluasad ; chaill i comas nan cas
gu buileach. Threoraich e speachan eile 'ga
h-ionnsuidh a dh' fheuchainn ciod a dhean-
adh iad. An uair a chunnaic iad gu robh
am jDiuthar 'n a h-eigin iniith iad thuice agus
dh' fbeuch iad ri togail. Ach ann am
mionaid leig iad as i agus thoisich iad air dol
timchioll oirre mar nach robh iad a' tuigsinn
ciod a bha cearr. Theagamh gai robh iad a'
faotainn aileadh na dibhe dhith, ach co dhiu,
air a' cheann mu dheireadh chuir iad air a
druim i agus thoisich iad air a draghadh air
falbh, ach an aite a toirt dhachaidh leo do'n
nead thug iad gu stalla i agus thilg iad leatha
a' bhana-drongair is dh' fhag iad an sin i.
Agus theagamh gu robh iad ag radh riu fhein
nach b' fhearr i dad na na daoine. ,
G©d nach 'eil eaglais no sgoil-Shabaid anns
a' Choille Bheithe tha creutairean na coille
anabarrach dileas agus dichioUach a thaobh
teagasg an cloinne ; gabhaidh iad dragh mor
gus eolas na slighe a thoirt daibh agus an
gliocas a dh' ionnsaich iad fein air an cuairt
anns an t-saoghal. Cha'n'eil sealladh as
urrainn duine fhaicinn as boidhche na
madadh-ruadh fhaicinn lanns an fheasgar a'
teagasg nan cuileanan aig beul an tuill. Dh'
fhaodadh maighstirean-sgoile aig a bheil
M.A. leasan a ghabhail bhuaith. Ach air
uairean cha'n'eil clann na coille dad na's
fhearr na clann-daoine mar a dh' fhaodar
fhaicinn o'n naigheachd so, naigheachd a tha
air a h-innseadh leis an. duine chaomh nach
maireann, I. P. Struthers, an Grianaig.
"Bha Inch ann uiair-eigin a bha 'n a ban-
traich. Bha i posda ceithir uairean.
Mharbh cat aon de na fir aice ; bha a cheithir
eile air an glacadh ann an trap. Bha coig
deug ar fhichead de theaghlach aice agus
dhiubh sin bha seachd ar fhichead air an
glacadh ann an trap ; eadar a braithrean agus
a peathraichean agus braithrean a h-athar
agus a mathar bha corr agus ochd fichead uile
gu leir air an glacadh ann an trap. An
ionghnadh mata gu'm biodh i daonnan a'
bruidhinn r'a cloinn mu chunnartan na
beatha agus a' cur impidh orra gun iad a
dhol dliith do thrap ?
Ach bhiodh a' chlann a' gaireachduinn an
uair a thoisicheadh i air an teagasg, gu son-
ruichte aon bhalach caol a bha aice agus a
bha anabarrach maith air streap. Bhiodh e
a' dol dhluth do thrapaichean 'n a cheart
deoin gus eagal a chur air a mhathair. Uair-
eigin a chunnaic e trap agus e duinte leig e
'n a shineadh r'a thaobh agus thoisich e air
sgreachail gu h-oillteil mar gu'n robh e an
impis a bhi raarbh gus clisgeadh a chur air
cridhe a mhathar agus a pheathraichean. Ach
bha cat a' dol seachad anns a' mhionaid sin
fhein agus m'an d' fhuair am balach-lucha
eirigh leum an cat agus rug e air amhaich
air agus mharbh e e.
Thachair so uile ann an sealladh an fhir
leis am bu leis an tigh, duine a bha 'na
dhrongair. Bha e a' cur air a bhrogan gus
dol sios do'n tigh-osda air son dibhearsoin da
fein direach mar a bha am balach-luch a' dol
dana air an trap air son dibhearsoin da fein.
Cha 'n e mhain gu robh an duine ud 'n a
dhrongair ach bha athair 'n a dhrongair
cuideachd, ach an uair a sheall e air an trap,
agus air an luch, agus air a chat a bha 'g a
h-itheadh, is e thubhairt e, " Nach ne6nach
an rud nach ionnsaich luchaidh gliocas agus
iad a' faotainn uiread leasan !"
Air. 12.
1927.
DUINE GOlBHNEll.
Gu'n deonaicheadh Dia trdcair do
theaghlach Onesiphor^iis ; oir is viinic a thug
e furtachd dhomhsa, agus cha do ghabh e
ndire de m' shlahhraidh ; ach an uair a hha
e anns an Roimh, shir e gu dichiollach air
mo shon agus fhuair e mi; gun deonaich-
eadh an Tighearna dhasan gu'm faigh e trd-
cair o'n Tighearna anns an Id sin. — 2 Timo-
teus, i. 16, 17. 18.
Cha'n'eil fhios aig cluine air thalamh an
diugh ciod an doigh shonraichte anns an do
rinn Onesiphorus furtachd air Pol, ach co
dhiu bhean coibhneas an duine ri cridlie
Phoil agus cha do dhichuimhnich e riamh e.
A reir choslais bha Onesiphorus marbh an
uair a sgriobh Pol na briathran so, agus tha
cuid de dhaoine am beachd mar sin gu bheil
Pol a' ceadachadh urnuigh a dheanamh air
son nam marbh. Aig aon am chuireadh an
cleachdadh sin uiread de uamhas air daoine
's gu'n cuireadh iad a mach as an eaglais
ministear air bith a bheireadh gnuis dha.
Ach dh' fhalbh na laithean sin is faodaidh
daoine an diugh an cairdean a tha air taobh
thall na h-uagha a chuimhneachadh 'n an
urnuighean, gun eagal Cleir no Seanaidh a
bhi orra, ma tha sin a' toirt faochaidh no
comhfhurtachd air bith d' an cridhe fein.
Is e an fhirinn gu'm bi sinn uile a'
cuimhneachadh aii- na mairbh 'n ar n-ur-
nuighean, agus tha e nadurra gu'm bitheadh.
Ach cha'n'eil sin a' ciallachadh gu bheil sinn
a' creidsinn ann am purgatoir, no gu bheil
fiughair no dochas againn gu'n saorar na
mairbh le urnuighean nam beo. Tha an
gradh 'n a lagh dha fein ; an uair a tha
cridheachan dithis dhaoine air an ceangal
ri ch6ile le gaol cha 'n \irrainn am bas no
cumhachd air bith eile sgaradh a chur
eatorra, no a thoirmeasg dhaibh each a ch^ile
a chuimhneachadh agus a bheannachadh.
Ged chaidh Onesiphorus a steach do fhois
shiorruidh nan naomh bha e gu bitheanta an
inntinn Phoil, is bhiodh e ag innseadh do
dhaoine eile cho coibhneil 's a bha an duine
caomh so ris ann an Ephesus, agus mar sin
bha e nadurra gu leoir gu'n gtiidheadh e sith
d'a anam agus gu'n guidheadh e gu'n lean-
adh maitheas agus trocair an Tighearna a
theaghlach.
Tha e maith a bhi leughadh anns a'
Bhiobull mu dhaoine mora aig an robh deich
talantan agus a rinn seirbhis chomharraichte
an rioghachd Dh6, ach tha e maith cuid-
eachd a bhi leughadh anns a' Bhiobull mu
dhaoine beaga aig nach robh ach aon talant
agU'S a rinn buil mhaith de 'n chomas agus
de'n chothrom a thug Dia dhaibh. Tha a
gloir fein aig a' ghrein agus gloir eile aig
a' ghealaich.
B'e an talant a thug Dia do Onesiphorus
cridhe blath is coibhneil, agus is e daoine
coibhneil salann na talmhainn. Ciod a tha
ann an coibhneas ach spiorad a' ghraidh ag
oibreachadh, agus tha Pol ag radh gur fhearr
an gradh na rud air bith fo'n ghrein.
Air uairean tha sinn uile an dull gur e na
daoine as motha a tha toirt dhuinn de
thiachd agus de iirachadh spioraid 'n ar
beatha daoine sunndach aig a bheil facal deas
is abhacach, daoine anns a' bheil beotha-
lachd is ceol-gaire, ach ged is maith an seorsa
sin an drasd 's a rithist cha 'n fhaighear
bhuapa an iocshlaint a gheibhear bho
dhaoine coibhneil, daoine nach 'eil geur no
glic no gleusda ann an doigh air bith ach
aig a bheil cridheachan blath is baigheil.
Cha b'e idir a naomhachd no a mhorachd
a tharruing daoine gu Criosd ann an
laithean fheola ach a choibhneas. A reir
gnaths an ama bha moran de na Phairisich
'n an daoine urramach agus 'n an daoine
naomh ach bha iad cho fuar ri gaoth an
reodhaidh. Cha robh co-fhaireachduin aca
ri anfhannachd am braithrean. Ach cha b'
ann mar sin a bha Criosd. Bha a chridhe
Ian iochd, is cha b' urrainn e labhairt ris na
droch bhoirionnaich fhein ach gu ciuin
coibhneil.
Ann an teaghlach a b' aithne dhomh gu
maith bha seana mhaighdean nach robh air
a cunntas am measg nan cairdean as an robh
an teaghlach uasal. Bha na gillean oga a
bha anns a' choimhearsnachd cho dall 's
nach do shanntaich gin dhiubh riamh a
posadh ; b' fhearr \eh gogaidean a bu riomh-
aiche agus a bu luaithe teanga. Mar sin
chuir i seachad a beatha ann an tigh a
brathar ; ged bha gaol gu \eh\i- aig clann a
brathar oirre bhiodh iad a' gaireachduinn
air piuthar-an-athar gun sgur, agus an
uair a bhiodh cruinneachadh air bith aca
anns an tigh bhiodh Mairi air chul nam bord
a chionn gu robh i seann-fhasanta Ie6 agus
neonaeh. Ach a' cheart mhionaid a rachadh
dad cearr anns ^an teaghlach ud b' ann air
piuthar-an-athar a ghlaodhadh iad uile, oir
bha iad cho cinnteach as a dilseachd agus as
a coibhneas 's a bha iad cinnteach a solus na
gr^ine. Agus cha 'n e mhain sin, ach aitr
na h-amannan sin, an am tinneis no bais no
cruadhais air bith eile, bha tapaohd is taic
iuute air clieaun guothuich uach robh aim au
neach eile anns an tigh ud ; bha blaths is
ooibhneas a cridhe mar tliobar de uisge-beo
do'n teaghlach uile. )Sin an seorsa dhaoine
as fhiach urram a thoirt dhaibh ; ma tha gin
dhiubh am measg nan daimheach agad-sa, a
leughadair, cuir air thoiseach iad air each
uile air sgath an coibhneis.
" Gun deonaicheadh Dia trocair do theagh-
lach Onesiphoruis." Tha am Blobull ag
innseadh dhuinn gur beannaichte siol an
fhlrein, is bheannaich Pol an teaghlach air
sgkth an athar. Tha mi an duil nach 'eil
rud air an t-saoghal as mo a bheanas ri
cridhe duine na coibhneas fhaotainn bho
choigreach air sgath athar, agus athair a nis
anns an uaigh. Dh' fhiosraich mise a leithid
sin de choibhneas mi f6in, agus theagamh gur
h-urrainn cuid de na leughas an duilleag so
an ni ceudna a radh. Ma tha aingidheachd
an aithrichean air fhiosrachadh air a'
chloinn, tha iad a' faotainn beannachdan
nach do choisinn agus nach do thoill iad air
sgath an aithrichean.
" Gu'n de6naicheadh an Tighearna gu'm
faigh e tr^air o'n Tighearna anns an Id
sin." Cha robh ach aon la an inntinn Ph6il
agus e a' sgriobhadh na litir mu dheireadh
a sgrlobh e riamh ; an la mor, an la anns an
toir Dia breith air nithe falaichte dhaoine,
00 dhiu is maith no olc iad. Bidh feum
eadhon aig Pol f^in air trocair an Tighearna
anns an la sin, ged tha an t-abstol Eoin a'
labhairt mar gu'm biodh e comasach do
dhaoine seasamh gun naire an lathair an
Tighearna aig a theachd. Ach cha b' ann
a chionn gu robh e a' saoilsinn gu robh e f^in
airidh air seasamh an lathair an Tighearna
a thubhairt an t-abstol Eoin sin, ach a chionn
gu robh fhios aige gur e Criosd a bhios 'n a
shuidhe air Caithir a' Bhreitheanais. An
neach a thig mar bhreitheamh is e sin an
neach ceudna a thainig cheana mar Shlan-
uighear. Sin an aon danachd as urrainn a
bhi aig duine air bith anns an la mhor, gu
bheil ar breitheamh uile-l^irsinneach agus
tr^caireach, agus gur h-aithne dha ar
n-aithreachas agus ar deoir agus ar stri cho
mhaith agus is aithne dha ar peacaidhean
agus ar n-eviceartan uile. Na 'n do shuidh
na deich abstoil mar dhiuraidh air Peadar,
seachduin an d^idh dha a Mhaighstir aich-
eadh, theagamh gu robh falluinn na h-abstol-
achd air a thoirt dheth agus gu robh e air
a chur a mach as a dhreuchd, ach bha Criosd
trocaireach oir b' aithne dha'cridhe Pheadair,
an t-olc agus am maith araon, agus dh'
aisig e anam dha air ais. Ann an stri ar
beatha, agus aig \iair ar bais agus ann an la
a' bhreitheanais, a Thighearna, cuimhnich
trocair.
ANNS A CHATHAIR!
Bho chionn ghuirid cliuir mi seachad oidh-
che an Cille-Sgumain agus am measg nan
daoine eile air an do thadhaill mi thadhaill
mi air C'alum Domhnullach, beadall na
h-eaglais. Tha Calum dona leis an loinidh ;
bha mi duilich fhaicinn cho critheanach air
a chasan, ach 'na inutinn agus 'n a fhacal
tha e cho geur 's a bha e riamh.
Bhruidhinn sinn air fichead rud air nach
fhaod mi tarruing a thoirt air an duilleig
so, rudan a bha eadar sinn fhein agus an
ursann, ach bu mhaith learn innseadh dhuibh
cuid de na nithean a thubhairt e mu chor na
h-eaglais anns na laithean so. Theagamh
nach cord na nithean sin riusan a tha
gabhail fois an Sion, ag eigheach Sith, Sith,
an uair nach 'eil sith ann ; ag eigheach
Solus, Solus, an uair nach 'eil ann ach
dorchadas ; agus theagamh gu'n abair iad
nach 'eil annta ach gl^ramas is g(iraiche
seann duine a' caoidh nan laithean a dh'
fhalbh. Tha seorsa dhaoine ann an diugh a
tha an dviil nach 'eil tur no toinisg anns na
daoine a rainig aois roimh bhliadhnachan a'
chogaidh ; eisdidh iad le 'n da chluais ri
saighdear a' toirt dhaibh a bheachdan air
diomhaireachd na diadhachd, ach cha'n eisd
iad idir ri seana bheadalj, gu sonruichte ma
tha an loinidh air.
Tha suas ri tri fichead bliadhna bho
thoisich Calum air dol do'n eaglais agus air
beachd a ghabhail air na nithean a bha e a'
faicinn agus a' cluinntinn innte ; sin an
t-aobhar gu'n d' fhoiglmich mi dheth ciod
an t-atharrachadh a bu mh^ a chunnaic e a'
tighinn air an eaglais ri chuimhne.
"Ma ta," ars' esan, " bhiodh sin car
duilich a radh, thainig iomadh atharrachadh
air beatha agus obair na h-eaglais bho
thoisich mise air dol innte, ach tha mi an
duil gur e an t-atharraehadh as motha a
thainig oirre an seorsa teagaisg a tha sinn
a' faotainn an diugh."
" A bheil sibh a' ciallachadh nach 'eil na
ministearan oga a' toirt do'n t-sluagh a'
cheart soisgeid a thug na seann mhinistearan
dhaibh?"
" Cha 'n abrainn sin uile gu leir, ach co
dhiu cha'n'eil iad 'ga thoirt dhaibh anns an
aon d^igh ; cha'n'eil iad 'g a thoirt dhaibh
cho soilleir no cho laidir no le ughdarras cho
cinnteach 's a b' abhaist do na h-aithricliean
labhairt."
"Theagamh," arsa mise, " gu robh na
h-aithrichean a' labhairt le cinnt air nithean
nach robh idir cinnteach no soilleir."
" Faodaidh sin a bhith," fhreagair Calum,
" ach ma bha na seann mhinistearan tuill-
eadh 's a ch^ir cinnteach gu'rti b' aithne
47
«lliail)li uile ruiiitean Dhe agus uile dhiomh-
nireaclidan an t sa<>ghail eile b' aithue
dhail)h co dliiu ciod a blia iad a' croidsiun
agus bha iad a' seaimonadiadh nam
firinnean mora a tlja air an cur sios ann an
creud na li-eaglais."
" Nach 'eil na ministearan oga a' deanamh
sin cuideachd?"
" Ma tha, tha iad 'g a dlieanamh an cainnt
nach 'eil soilleir dliomhsa agus nach 'eil uair
air bith a' bioradh mo choguis. An uair a
bha Maighstir Eachann beo bhitheamaid a'
cluinntinn mu neamh agus mu ifreann, mu
aithreachas agus mu iompachadh, mu mhaith-
eanas peacaidh air bhonn na h-iobairt a thug
Mac Dhe suas air a' chrann-cheusaidh, agus
cha b' urrainn duine air bith an eaglais
ihagail gun fhios a bhi aige gu'm bu rud
soluimte agus gu'm bu rud cunnartach a bha
ann cul a chur ri tairgse an t-goisgeil. Ach
Iha fichead bliadhna agus an corr bho nach
cuala mi searmonachadh de 'n t-seorsa sin
an eaglais Chille-Sgumain."
" Agus ciod an seorsa eile a bhios sibh a'
cluinntinn?"
" Tha sin duilich a radh ann an aon
f ha^al ; tha am ministear laghach againne,
an t-Urraraach Niall M'ac Pharlain, B.D. , 'n
a sgoilear maith agus 'na dheagh shearmon-
aiclie, ach ged tha mi ag eisdeachd ris da uair
a h-uile Sabaid bho chionn bhliadhnachan
cha chuala mi riamh e a' cur impidh oirnn
teicheadh o'n fheirg a ta ri teachd, no ag
i-adh aon fhacal a bheireadh orm a chiiimh-
neachadh g\\ bheil mughadh eadar daoine
iompaichte agus daoine neo-iompaichte anus
an t-siorruidheachd. Anns na h-urnuighean
a bhios e a' deanamh aig tlodhlacadh nam
marbh bidh e a' labhairt mar gu'm biodh na
maii'bh uile, aig uair am bais, a' dol a steach
do ghliir."
" Is ann do Dhia a mhain a bhuineas
breitheanas, a Chaluim, agus is maith gur
h-ann ; cha'n'eil e freagarrach do dhuine air
bith a bheachdan a thoirt do Dhia, no eadhon
do dhaoine, mu chor spioradail dhaoine eile
aig uair am bais, ach air a shon sin tha e
c©art gu'm biodh buidheachas air a thoirt do
Dhia air son dochas na gloire agus staid
bheannaichte nan naomh, co dhiu a bha an
duine a thatar a' tlodhlacadh maith no dona."
" Tha 7uise a' dol leat an sin le m' uile
chridhe," arsa Calum, "cha 'n e a leithid sin
d' an robh mi a' faotainn coire idir ach rud
eile uile gu leir. Theagamh gu robh aireamh
bh«ag de dhaoine anns an rioghachd so a bha
daonnan a' creidsinn gur co-ionnan a thach-
ras do na naoimh agus do na h-eucoraich aig
uair am bais ; bha iad a' creidsinn gu robh
iad le ch^ile a' dol a steach do n^amh. Ach
roimh laithean a' chogaidh mu dheireadh cha
d' fhuair na beachdau sin an ceann a thogail
!iiui8 an rioghachd oir bha ughdairae ua
li-eaglais agus ughdajras na m<5r-chuideachd
de dliaoine tuigseach 'n an aghaidh. Ach
ann an laithean a' chogaidh chaill an eaglais
a cairt agus a combaist agus thoisich i air
gnuis a thoirt do bheachdan a chuireadh
ionghnadh nach bu bheag air na h-abstoil a
chuir air chois i. Thoisich minist«aran air
bruidhinn mar gu'm biodh e cinnteach gu
robh na saighdearan a thuit anns a' bhlar
uile a' dol a steach do ghloir shiorruidh."
" Tha sin fior, a Chaluim, ach cha b' ann
air ghaol na i^gi'iobturan a bhreugnachadh
a rinn iad e ach los comhfhurtachd a thoirt
do chridheachan leonta. "
" B'e sin an t-aobhar gun teagamh, ach
cha'n'eil comhfhurtachd laidir ann an rud
air bith ach an Fhirinn. Tha cuimhne agam-
sa gu maith air searmon mor laidir a thug
Maighstir Eachann dhuinn an uair a bha an
Tuirc a' cogadh ris a' Ghreig ; thubhairt e
gu robh e air a chur ann an cinn nan saigh-
dearan Turcach gu robh a chuibhrionn de
Pharras cinnteach do shaighdear air bith a
thuiteadh anns a' bhlar agus gu'm b'e sud
an t-aobhar gu robh na saighdearan Turcach
cho gaisgeil. Ach bu bheag mo dhuil aig an
am gu'n tigeadh an lath a anns an cluinninn
teagasg Mhohammed air a thoirt seachad ann
an cubaidean na h-eaglais Chriosduidh."
" TTd, ud, a Chaluim ; tha mi an dull gu
bheil sibh a' deanamh i-ud mor de riid beag ;
ann an teas cogaidh an uair a tha faireach-
duinnean dhaoine na's laidire na 'n ciall tha
e nadurra gu leoii- gu'm biodh minislearan
cho mhaith ri daoine eile a' dorchachadh tea-
gaisg le bi'iathran gun tiir, ach thainig crioch
air a' chogadli a nis agus saoilidh mi nach
ruig sibh fein no Seonaid Eachainn a leas
eagal air biih a l)lii oirbh gu'm bi eaglais
Chille-Rgumain aii' a truailleadh le teagasg
Mhohammed . ' '
" Ma ta, a charaid, nach innis mise naigh-
eachd dhuit air sin ! Tha cuimhne agad air
TTisdean Friseal aig an robh eroit bheag
fhliuch air sliabh Earneil. Bha aon nighean
aige, caile ruadh anns nach robh naire no
grinneas. Cha robh i bliadhna 'g a cosnadh
air a' Challdachd an uair a fhuair i paisde
bho cheard de dhuine nach do rinn car ceart
r-iamh agus a l>hiodh anns a' phriosan na bu
trice na bhiodh e a mach as. Thog Uisdean
Friseal agus a bhean am paisde, ach bha an
droch fhuil ann is bha e na bu mhiosa na 'n
ceard a b' athair dha. Cha robh olc nach
robh e suas ris; bha an t-61 agus a' mheirle
ann gu nadurra, agus mu'n robh e ochd
bliadhna deug bha triuir de chloinn dhlolain
aige. B'e Gobi am far-ainm a bha aig na
balaich eile air an Cille-sgumain ; cha'n'eil
4r
t'hios again c'ar son no ciamar a fhuair e an
t aiunj. Aa'Ii co dhiu clia robh an <i<>l»i arli
diu nan Irusdar. Chuir e a' clilach-mhul-
laich air a thrnsdaireaehd le caileag laghach
a bha air fasdadh aig a' Choirneal a mheall-
adh agus a thoirt a thaoibh, agus gn gorach
phos i Gobi. Aeh b' fhearr din a bin marbh
seach na dh' flmiling i leis an dvoch sgealb :
an uair a ghaljliadli e an deoch bhiodh e 'ga
breabadh gns am feumaidh i ioniadh oidhche
a chur seachad a mach air an t-sliabh. Aeh
an sin thainig an cogadh ; cha do shir aeh
sheaehain Gobi a' chaonnag, is theich e gu
muir los an t-ai'in a sheaelmadh. Aeh cha
robh sgiobair air Cluaidh a chuii-eadh suas
fada leis; uair a bha air a phaigheadh dheth
ghabh e an daorach is chuireadh anns a'
phriosan e. Chunnacas anns a' phriosan gn
robh e aois cogaidh, agus gun a ehead no
chomhairle iarraidh thugadh thairis do
mhuinntir an airm e is rinneadh saighdear
dheth. An uair a chual a bhean gu robh e
anns an arm ghuidh is ghuidh i 'n a cridhe
naeh tilleadh e gu brath ; gu'n euireadh na
Gearmailtich peilear ann."
An ceann nine chaidh Gobi do'n Fhraing
agus a ehridhe an impis leum as a ehochull,
agus tri laithean an deidh do'n reiseamaid
dol air tir bha i air a cur suas do na trainn-
seachan. An sin thoisich am blar, agus ciod
air bith mar a thachair an rud, rinn Gobi
gniomh eho gaisgeil 's a chualas riamh iom-
radh air. Mharbh e naoi Gearmailtich leis
fhoin is dlr fhosgail e an rathad do'n reis-
eamaid dol air a h-aghaidh. Bha'e air a leon
gu dona aeh fhuair e Croh Victoria mar
dhuais a Ihreubhantais. Aeh shiu1>hail e
anns an ospidal."
" Bha muinntir Chille-Sgumain balbh le
ionghnadh an uair a thainig an naigheaehd
gu'n d' fhuair Gobi V.C., agus balbh le fair-
eaehduinn eile an uair a thainig an naigh-
eaehd gu robh e marbh An ceann
seaehduin bha eearcall gloire air a chur air
a cheann agus onoir is \irram foUaiseach air
a thoirt da mar shaighdear Criosdiiidh naeh
d' fhuair Pol no gin eile de na h-abstoil
riamh. Bha seirbhis air a deanamh anns an
eaglais a dh' aon ghnothueh air a shon, ged
b'e an eaglais an aon aite anns an sgireachd
anns naeh do sheas Gobi riamh. 'Na ehridhe
cha robh an t-Urramach Niall Mae Pharlain,
B.D., iiile gu leir einnteach eiod a bu choir
dha a dheanamh, aeh an uair a chuireas am
Baillidh, agus bean a' Ohoiineil, agu.s Tom
Elliot, rud air bith romhpa dh' fheumadh
am fear a chuireadh stad orra a bhi na bu
laidire na 'n t-TJrramach Niall Mac Pharlain,
B.D. An uair a chual e gu robh an Coirneal
air son dol do'n eaglais air cheann nan
Volunteers, agus bean a' Choirneil air cheann
nan Girl fHvidex, agus Tom Elliot air cheann
nam Bmj Scouts, agus gu robh tru}* de'n
rciseaiiiaid anns an rtibh Gobi a' tighinn a
lonaraora le piobairean is drumaehan, agu«
brathair an Dine air an ceann, chunnaie e
gu robh a' ghaoth fabharaeh is sgaoil e a
shiuil rithe is bheannaich e an t-arm agus
Gobi. B'e an ceann-teagaisg a ghabh e,
'■ Gradh as mo na so cha'n'eil aig neach air
bith, gu'n leigeadh duine a bheatha sios air
son a chairdean," agus tharruing e coimeas
eadar an gniomh a rinn Gobi agus am bas a
dh' fhuiling an Slanuighear air Calbhari.
Thug e taing do Dhia air son Ghobi agus
ghuidh e gu'm biodh gras air a thoirt do
mhuinntir Chille-Sgumain an t-eisiomplair
a thug e dhaibh a leantuinn a chum 's gu'n
sealbhaicheadh iad a' ghloir air an do rainig
esan, agus an sin sheinn iad an laoidh,
Chriochnaich mi nis mo chath 's mo reis ;
Is dluth dhomh eug is uaigh ;
M' anam a choisrig mi do Dhia,
Triallaidh gu neamh le buaidh.
Le armaibh neamhaidh chuir mi 'n cath,
Fo bhratach Chriosd mo Thriath ;
Ruith mi mo reis, mo dhilseaehd dhearbh,-
'S tha m' earbs' a duais o m' Dhia."
"Ciod a their thu ri sin?"
" Mata, a Chaluim, tha an naigheaehd a
dh' innis sibh bronach ann an doigh no dha,
aeh ged naeh gabh mise gnothuch ri Gobi no
ris an Urramach Niall Mae Pharlain, B.D.,
tha mi a' dol leibh an so, gu 'n do lub na
h-eaglaisean an glun do Phrionnsa an t-
saoghail ann am bliadhnachan a' chogaidh.
Bheannaich iad daoine agus nithean naeh 'eil
Facal Dhe a' beannaehadh."
"Rinn iad sin, aeh tha a bhuil a nis; cha
toir an saoghal geill do na h-eaglaisean an
diiigh n'a's mo na bheir drobh ghamhna g^ill
do sheana chii. Tha fhios aige naeh 'eil iad
dad na's fhearr na e f6in ; gu'm beannaich
agus gu'm mallaieh iad leis an taobh as
lionmhoire agus as laidire."
" Tha mi an diiil gu bheil sibh ro throm
air na h-eaglaisean, a Chaluim, aeh feum-
aidh mi aideaehadh gu bheil freumh de'n
fhirinn anns na thubhairt sibh. An uair a
theid an eaglais agus an t-arm air achlaisean
a ehcile, — lieannachd le eumhachd na diadh-
aidheaehd !"
LAOIDH NOLLAIGE.
Eisd 's an iarmailt 6ran binn —
"Gloir gun chrich do Righ nan Rlgh !
Sith air thalamh 's troeair sheimh
Dia is daoine reidh ri cheil !"
Diiisgidh suas, a shloigh gu leir,
'S freagraibh caithream-bhuaidh nan
speur ;
Togadh talamh 's neamh an guth —
" Rugadh Tosa Criosd an diugh!"
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11