.d)A^..L.. 2' iik/y.^AyJj...^ i^ss..
Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
internet archive
http://www.archive.org/details/lifework1940194700chur
5>. I
SLi5l^
Aireamh i
1940
Eagal agus Earbsa
'S an la, air am hi eagal orni, earbaidh mi asad-sa." — Salm Ivi., 3.
AN uair a sgriobh an Salmadair an t-salm
so bha e ann an eiginn chruaidh ; bha e air
a chuairteachadh le naimhdean lionmhor,
ach dh' earb e e-fein ri Dia, agus thilg
creideamh eagal a mach as a cridhe.
Tha a air a radh gur e Daibhidh a rinn an
t-salm so annair a bha e air faondradh ann an
Gat, far an do theicli e as a dhiithaich fein,
an dochas nach aithnicheadh na PhUistich e.
Ach leag iad amharus air agus los a bheatha
fhaotainn leis as an lamhan leig Daibhidh
air gu robh e as a chiall ; nach robh ann ach
duine gun chron.
Co dhiu a tha sin fior no nach 'eil tha e
soUleir gu leoir gu robh an t-salm air a
sgriobhadh le duine diadhaidh a bha 'na
eiginn, agus mar sin tha i gle fhreagarrach
dhuinn uile anns na laithean dorcha so,
laithean anns am faod sinn a radh mar
thubhairt lob, " An ni roimh an robh eagal
orm thachatr e dhomh ; agus an ni roimh
an robh mi fo uamhunn thainig e orm."
Is i so uair cumhachd an dorchadais anns
an t-saoghal, oir tha rioghachdan Criosduidh
na Roinn-Eorpa air toiseachadh air a cheile
a mharbhadh ann an cogadh uamhasach a
dh'fhaodas dol air aghaidh fad bhliadhnachan.
Aig an Tighearna a mhain a tha fhios c'uin
a sguireas e, no ciod an ceann criche a bhios
aige, ach ciod air bith a' chrioch a bhios
aige thig call searbh air an diithaich 'n a lorg,
call dhaoine agus call codach. Gabhaidh
call ar codach leasachadh ri uine ach cha
tig am marbh beo. Bidh dull ri fear-
feachda, ach cha bhi diiil ri fear-lice. Ann
an Leodhas cheana chualas caoidh agus gul
agus bron ro mhor, mathraichean a' caoineadh
an cloinne, a chionn nach 'eil iad bed.
Fath eagail.
Chan 'eil duine turail anns an diithaich
an diugh air nach eagal, eagal roimh 'n
chunnart anns a bheil an rioghachd, ach
cha choir dhuinn leigeil leis an eagal sin
gealtairean a dheanamh dhinn ann an la
ar deuchainn. Bu choir dhuinn ar n-urnuigh
a dheanamh ri Dia nan neamh, mar rinn
Nehemiah, agus a radh ri Dia 'n ar n-urnuigh,
" 'S an la air am bi eagal orm, earbaidh mi
asad-sa." Cho fad 's is leu- do mhor-shluagh
na dtithcha so thoisich an rioghachd air a'
chogadh le coguis ghlan oir chan ann air
ghaol buannachd a tharruing i an claidheamh,
no a chionn nach robh faidhidinn aig ar
luchd-riaghlaidh, ach a chionn gu robh
muinntir na rioghachd uile a' faicinn gu'm
feumadh iad uair no uaireigin seasamh an
aghaidh na Gearmailte a bha a' maoidheadh
gun sgur air a h-uile coimhearsnach a bu
laige na i fein. Cha bhi sith gu brath am
measg choimhearsnach ma dh' fhaodas am
fear laidir a chuid a thoirt o'n fhear lag.
Chan e ar luchd-riaghlaidh a rinn an cogadh
so an aghaidh toil an t-sluaigh; is e an
sluagh fhein a thug air ar luchd-riaghlaidh
seasamh ri Hitler, a chionn gu'm b' fhearr
leo an t-uamhas a bha a' bagradh air an
t-saoghal fhaotainn seachad seach a bhi fo
eagal gun sgur, le sgaoim cogaidh thairis
orra a h-uile bliadhna. Eadhon ann an
cogagh is maith do mhuinntir an airm coguis
ghlan a bhi aca.
Dia ar teannunn.
Ach chan ann air ctiisean na rioghachd a
bha mi air son bruidhinn an uair a shocruich
m' inntinn air an fhacal a thubhairt an
Salmadair ach air an f headhainn sin am
measg ar luchd-leughaidh air a bheil iomguin
agus eagal anns na laithean so a chionn gu
bheil gillean oga a bhuineas dhaibh an
cunnart bais anns an Fhraing no air a' mhuir.
A la agus a dh' oidhche tha an smuaintean
timchioU air an f headhainn a tha air falbh,
gun fhios aca ciod an la no an uair a dh'
fhaodas iad sgeul nan creach a chluinntinn.
Ciod is urrainnear a radh riu ach iad a bhi
faidhidinneach agus misneachail, agus an
earbsa a chur ann an Dia, ag r^dh riu fein
mar thubhairt an Salmadair ann an Ik a
theanntachd.
'S an la air am bi eagal orm
Earbaidh mi asad-sa.
Tilgidh creideamh a mach eagal cho fad 's a
ghabhas sin deanamh, agus is e an aon doigh
air ar creideamh a mheudachadh ar n-inntinn
a shocruchadh air Dia ; air a ghradh, air a
ghliocas, air a rtiintean caomhail. An uair
a ni daoine sin fiosraichidh iad 'n an cridhe
fein gur fior am facal a thuirt an Salmadair,
" Ann an lionmhorachd mo smuaintean an
EAGAL AGUS EARBSA— AKNS A' CHATHAIR
taobh a stigh dhiom thug do chomhfhurtachd
-sa solas do m' anam."
An uair is urrainn neach a radh mu
lehobhah, "Is e mo thearmunn, agus mo
dhaingeach ; mo Dhia anns an cuir mi m'
earbsa," tha e cheana air a shaoradh o phlaigh
an eagail, a' phlaigh a tha a' bualadh dhaoine
anns an oidhche gu sonraichte.
Chan atharraich ar creideamh, no ar
n-earbsa ann an Dia, ciirsa a fhreasdail ach
atharraichidh iad sinn fein, air chor agus
gu'n gabh sinn ri cursa an fhreasdail gun
ghearan. " Bi d' thosd an lathair lehobhah,
agus feith le foidhidinn au\" Is e so an
iocshlaint eifeachdach a leighseas an cridhe
goirt agus a bheir neart do dhaoine an uair a tha
an anam fo ^mhghar. • " Tha sinne a chreid,"
ars an t-abstol, " a' dol a steach do'n fhois
sin." Chan e mhain gu bheil Dia a' toirt
fois d'a shluagh aig uair am b^is, ach tha
e a' toirt fois dhaibh anns an am so a ta
lathair ; tha iad foisneachail anns an Tigh-
earna, agus tha sith is lanachd sith 'n
an cridhe, eadhon ged bhiodh bron agus
sgaU a' bhais mu'n cuairt. So an toradh
maith a bheir earbsa dhiadhaidh a mach ann
an duine, ni e samhach, agus ciiiin ; agus
faidhidinneach e.
Cha ghabh mi gealtachd uime sin
's am feasd chan eagal learn
Na dh' f haodas feoil a dheanamh orm
de lochd, le iomairt thearni.
Anns a' Chathair
ANNS an ^ireamh mu dheireadh rinn, mi
iomradh air duine a rinn gniomh uasal agus
gaisgeil, agus bu mhaith learn leantuinn air
an t-seanchas sin anns an 4ireamh so, oir is
fheairrd sinn uile beagan mhionaidean a chur
seacbad ann an comunn dhaoine gaisgeil.
Chan 'eil aite air an t-saoghal anns am
faighear barrachd gaisgealachd an diugh na
gheibhear air a' chuan am measg sheolad-
dairean, na daoine ris an abradh an Salmadair
" iadsan a theid sios do'n fhairge air longaibh,
a ni obair air uisgeachaibh mora."
Tha seorsa dhaoine ann a chuireas an fhairge
goirisinn 'n am feoil ; tha eagal aca roimhpe,
agus is e an eiginn a chu'reas oirre iad, ach
tha a clann fein aig a' mhuir, clann air a
bheil tarruing aice mar a thairiageas a'
chlach-iuil an t-snathad. Eadhon ann an
laithean sithe tha a' chlann sin a' fulang
fuachd is anastachd a chuireas dearbhadh
air an cruadalachd, ach an am cogaidh tha
fichead cunnart ur aca mar choimhleapaich
a la 's a dh 'oidhche a thuilleadh air cunnartan
nadurra a' chuain.
Ged nach abrar seoladairean ris na h-
iasgairean theagamh gur ann am measg nan
iasgairean a gheibheadh tu na sgiobairean
agus na sgiobaidhean a rinn na h-euchdan a bu
ghaisgeile air an cualas iomradh anns a ' chogadh
mu dheireadh, agus anns a' chogadh so fein an
uair a dh' fheuch na GearmaUtich ri cridhe
muinntir Bhreatuinn a mheatachadh le
meinnean cunnartach a chur ann an
seolaidean tana dluth do'n chladach thairg
da cheud bata-iasgaich agus da mhile iasgair
iad fein ann an aon la, gus na meinnean sin
a sguabadh as an rathad. Ciod a theireadh
tu ri daoine de'n t-seorsa sin ach gur daoine
gaisgeil iad !
Ach is ann a tha mo naidheachd air
Godfrey Herbert D.S.O., a bha 'n a chom-
anndair air bata-fo-thuinn (submarine) m'
an do thoisich an cogadh mu dheireadh, duine
air an deachaidh caol thearnadh o'n bhas
barrachd uairean na chaidh air duine cile
air an cuala mi iomradh riamh.
Tha na bataichean-fo-thuinn na's sabhailte
an diugh na bha iad an toiseach, ach air cho
innleachdach agus cho cinnteach 's 'ga bheU
an t-slige agus an acfhuinn annta air an
deanamh tha cunnart annta daonnan. Ann
an 1910 cha robh dithis eile ann an Cabhlach
Bhreatuinn a b' fhearr a bha suas ri b^ta-
fo-thuinn o breachadh na Godfrey Herbert
agus an comanndair a bha as a chionn,
Martainn Nasmyth, a chaidh suas ann an
1915 troimh chaolas cumhang nan Dardan-
elles, caolas anns a bheil sruth laidir, agus a
bha air a dhion le gunnacha-mora air gach
taobh agus le meinnean a bha air an acrachadh
ann gu tiugh. Ach theab an dithis a bhi air
am bathadh, no air an tachdadh am broinn
bata-fo-thuinn, dluth do Phlymouth, agus
iad a mach comhla, a' feuchainn innleachd
tir air chor-eigin. An uair a chaidh i fodha
chan eireadh i ; rinn i seasamh-claidheimh
air urlar na mara ann an doimhneachd se
aitheamh dheug, ach gu fortanach chaidh
aca air a h-aotrumachadh agus air a toirt an
uachdar m'an robh iad air an tachdadh le gas.
A' cheud bhata-fo-thuinn a chaidh riamh
cho fada air falbh ri China, 's e Godfrey
Herbert a thug a mach i ann an 1911 ;
turns dheich mile mile. Tha cuimhne
ANNS A' CHATHAIR
agaibh air a' bhoilich a rinn na Gearmailtich
ann an 1916 an uair a rainig te -de na
bataichean-fo-thuinn aca cladach America,
astar as lugha na'n t-astar a tha eadar
Portsmouth agus Hong-Kong.
Aig toiseach a' chogaidh (1914-18) bha
tri fichead 's a ceithir de bhataichean-fo-
thuinn aig Breatunn eadar bheag agus mhor,
ach a thaobh 's gu robh soithichean-cogaidh
na GearmaUte air an cumail anns na puirt,
agus nach robh na soithichean-marsantachd
aice idir air cuan, cha robh uiread cothroim
aig sgiobairean nam bataichean-fo-thuinn
againne air an seoltachd a chur an gniomh
's a bha aig na Gearmailtich. Ach air a
shon sin bha sgiobairean maith againn ;
Cecil Talbot ; Max Horton ; Francis Good-
hart ; Martainn Nasmyth ; Godfrey Herbert,
agus feadhainn eUe de'n t-seorsa sin a dhearbh
an teomachd agus an gaisgealachd m'an do
sguir an cogadh.
A' cheud urchair.
Tha mi an dull gur e Godfrey Herbert a'
cheud fhear a loisg torpedo air soitheach-
cogaidh Gearmailteach. Bha e dluth air
eilean Heligoland an uair a chunnaic e
soitheach-cogaidh mor anns an robh ceithir
luidhearan a'dol seachad mar shia ceud slat
dha, cho dluth 's gu'n saoileadh tu gu'n
tUgeadh tu coinean aig an astar, ach gu mi-
shealbhach cha d'amais e i, ged a loisg e da
thorpedo. Chan e sin a mhain ach theab e
an iiibhrach aige fein a chaU, oir a cheart
cho luath 's a chunnacas sgriob na torpedo
air an fhairge bha na tri abhagan beaga a
bha falbh leis a' bhata mhor air a mhuin,
is thoisich iad air iasgach le lin agus leis gach
seorsa dhubhan a bha aca.
Ach cha b' ann aige-san a bha a' choire
ach aig an fheadhainn a bha a' deanamh nan
torpedos. An deidh laimhe fhuaireadh a
mach gu robh na torpedos a bha air an toirt
do na bataichean-fo-thuinn aig toiseach a'
chogaidh da fhichead punnd na bu truime
amis a' cheann na'n fheadhainn-fheall a
bhiodh iad a losgadh air targaid roimh 'n
chogadh. Bha lamh chinnteach aig Herbert,
is r.nn e e fein cho coimhHonta anns gach
ceum d'a obair 's gu'n rachadh aige air amas
au' a' chomharradh daonnan, ach an la ud,
a thaobh 's nach d'innseadh dha gu robh an
torpedo na bu truime anns a' cheann, chaidh
i seachd troighean deug fo dhruim a' bhata
ged bha i direach fo a teis-meadhoin.
Cheartaich an Admiralty so an deidh laimhe.
Aig Heligoland.
Ach ma bha e dlilth do'n bhas ann an
August ann am bagh Heligoland bha e na
bu dluithe dha ann an November aig Harwich,
an Sasunn, an uair a thainig coig no sia de
shoithichean-cogaidh na Gearmailte a nail
gu cladach Shasuinn anns an oidhche, agus
a loisg iad dararaichean ann am beul an latha
air baile no dha an taic a' chladaich. Bha
iad air son na soithichean againne a tharruing
as an deidh an dochas gu'm biodh feadhainn
dhiubh air an caU le meinnean a chuir iad a
mach anns an oidhche.
Chaidh a h-uUe b^ta a bha ann an Harwich,
beag no mor, as an deidh, agus 'n am measg
Godfrey Herbert ann an D-5, a' falbh air
uachdar an uisge. Ach gu mi-shealbhach
bhuail i meinn a rinn da leth oirre, is chaidh
i fodha ann am mionaid. Bha a' chuid bu
mhotha de 'n sgiobadh air am bathadh, ach
chaidh aig Herbert agus aig coignear eile
air snamh gus an robh iad air an togail le
bata-iasgaich. Bha a' mhaduinn fuar, agus
tulgadh maith fairge ann, ach gus e fein
a dheanamh cho aotrum anns an uisge 's
a b'urrainn dha chuir e dheth, agus e cheana
air an t-snamh, a bhotainnean-mora, a
chota-mor, a dheise-mbara, agus gloineachan
a bha mu amhaich. Cha b' e duine gun
smuais ann a dheanadh sin. Chuidich e le
aon no dha eile a bha an neart a' failneachadh
cumail an uachdar gus an tainig cabhair orra.
Na bataichean-diomhair.
Ann am meadhon a' chogaidh bha e greis
mhaith anns na bataichean-diomhair air
an robh gunnachan air am folach, agus a
bha dol a mach an riochd bhataichean-
bathair gun armachd, ged bha iad air an
cur a mach a dh' aon ghnothuch a shealg
bataichean-fo-thuinn na Gearmailte. Dh'
atharraicheadh na bataichean ud an cruth
agus an coltas ann an aon oidhche ; cha robh
innleachd a b' aithne dhaibh nach cleachdadh
iad gus an car a thoirt as an namhaid, agus
a thoirt orra a chreidsinn nach robh annta
ach seana tubachan a bha a' giulan guaU,
no CO dhiubh bataichean neochiontach gun
ghunnachan roimh nach ruigeadh iad a leas
eagal a bhi orra.
Bha Godfrey Herbert ann an te dhiubh so
ann an 1915, bata air an robh an t-ainm
Baralong. Eadar April agus August sheol e
deich mile mile, sios is suas, siar au' Eirinn,
ach fad na h-uine chan fhaca e gin de bhat-
aichean na Gearmailte ged a bha iad a'
deanamh cron gu leoir. Aon la ann am
meadhon August chuir iad fodha ochd de
na bataichean againne (coig is da fhichead
mile tunna) eadar Eirinn agus na h-Eileanan
Scillies ; am bata mor agus am b^ta breagh,
4
ANNS A' CHATHAIR
an Arabic, anus an robh moran air an call,
'n am measg. Cha robh am Bar along fada
air falbh o'n 4ite anns an robh iad air an cur
fodha ; aig tri iiairean 's an fheasgar ruith am
fear a bha ag oibreachadh an radio suas far
an robh Herbert air an drochaid, a dh'
innseadh dha gu robh bata eile air fios a
chur a mach gu robh i 'n a h-eiginn agus da
bh^ta-fo-thuinn Gearmailteach an sas innte.
Dh' atharraich am Bar along a ctirsa ; rinn
i du'each air an aite anns an robh duil aice
gu'm faiceadh i an te eile, agus ceart gu
leoir ann an uair a dh' uine faicear an
Nicosian, agus na daoine air a fagail ann an
geolachan. Chunnaic iad am bata-fo-thuinn
dluth dhi, a' gabhail seaUaidh oirre, agus
a' cumail suil gheur air an te eUe a bha a'
tighinn chuca. Bha bratach America aig
Herbert ri crann na Bar along, is chuir e suas
bratach -shanais eile a dh' innseadh do na
Gearmailtich gu robh e air son sgioba na
Nicosian a shabhaladh.
Obair gharg.
Ach gus an naidheaohd a ghiorrachadh,
cho luath 's a fhuair e an Nicosian eadar e
agus am bata-fo-thuinn leig e sios na
cliathaichean-buird agus an canabhas a bha
a' foluch nan gunnachan, chuir e suas
bratach Bhreatuinn, agus bha e deas gus
ladaichean a thoirt do U-27 an uair a
thigeadh i am fradharc fo dheireadh na
Nicosian. A reir choslais bha commanndair
na U-27 cinnteach gur e bata gun gho le
America a bha innte, oir lean e air losgadh
air an Nicosian, agus duil aige nach robh dad
air aire na Baralong ach faotainn dluth do
na geolachan anns an robh na daoine.
An sin thoisich obak gharbh is gharg,
obair a bhiodh sgreataidh na'n do rinneadh
i am full fhuar. Ach bha Godfrey Herbert
agus an sgioba a bha leis air an cur chuige
gu mor, a' faicinn agus a' cluinntinn mu
bhriiidealas nan Gearmailteach a bha a' cur
fodha bhataichean gun rabhadh, agus gun
chothrom a thoirt do dhaoine am beatha a
thoirt asda.
Leis an dara ladach thug am Baralotig a
buiUe-bhais do U-27, ach gus a bhi cinnteach
chuir i ceithir ladaichean deug air fhichead
innte. Cha do loisg am bata-fo-thuimn ach
aon urchair oirre-se, is cha d'amais i air a'
Bharalong leis an te sin fhein, ged nach robh
iad ach se ceud slat o cheile. Bha a' chuid
bu mhotha de na Gearmailtich air am
marbhadh am broinn a' bhata, is chaidh iad
sios do'n ghrinneal 'n an ciste-mhairbh
iaruinn. Ach leum feadhainn dhiubh a
mach air a' mhuir, is dh' fheuch iad ri streap
suas do'n Nicosian, los iad fiin a shabhaladh
anns a' bhata a dh' fheuch iad ri chur fodha.
Loisgeadh orra anns an uisge, agus an
fheadhainn a fhuair air bord, bha iadsan
air am marbhadh cuideachd.
Bha an obair garg gun teagamh, ach an
deidh laimhe thubhairt Godfrey Herbert gur
e an t-aobhar i bhi cho garg, gu'n robh e
fein agus a dhaoine teth le corruich aig an
am, gu'n robh rabhadh air a thoirt dha gu
robh bata-U eile dluth dhaibh, agus nach
robh f hios aige nach feuchadh na Gearmailtich
a gheibheadh a steach do'n Nicosian ris na
cnagan a thoii't aisde agus a cur fodha seach
i a bhi air a toghadh gu tir leis na Breat-
unnaich. Thogh e i gu Avonmouth, is
shabhail e och ceud muileid a bha gle
fheumail anns a'chogadh.
Airgiod-cinn air.
Co dhiu rainig an naidheachd a' GhearmaUt
is rinn iad ub-ab mu bhruidealas agus an-
iochdmhorachd nam Breatunnach nach cualas
riamh a leithid. Chuir iad pris air ceann
sgiobair na Baralong, ach air eagal gu'm
faigheadh iad a mach c6 e, thug an Admiralty
mar ainm air, UiUeam MacBrighde, agus fad
a' chogaidh tuiUeadh bha iarraidh aig na
Gearmailtich air Uilleam MacBrighde.
Chuir am Baralong fodha bata-U Gear-
mailteach eile an ceann choig seachduinean,
ach cha robh Godfrey Herbert innte air an
turns sin, oir chuireadh e air son a shlainte
do bhata eile a bha a' seoladh air a' Mhuii--
mheadhoin.
Gle thrath anns a' chogadh chuir an
Comanndair Wegener, a bha ann an U-27,
a chuir am Baralong fodha, torpedo ann
an te de na soithichean-fo-thuinn againne,
is rinn e da leth oirre, ach cha d'fheuch e ri
duine de'n sgioba a shabhaladh.
Chan urrainn mi innseadh an drasd
mu'n chaol thearnadh a chaidh air Herbert
tri uairean eile ann am Bagh Hehgoland agus
amis a' chuan a Tuath, na h-aitean-iasgaich
anns am b' fhearr leis a bhi, ach b' e an
tearnadh a bu chaoile a chaidh riamh air
gu'n d' fhuair e a bheatha as a' bhata-fo-
thuinn K-13, a chaidh fodha anns a' Ghearr-
loch, air Cluaidh.
Anns a' Ghe^rr.loch.
Theagamh gu bheil cuimhne aig cuid de
na leughas an duilleag so air an iomguin agus
air an eagal a sgaoil air feadh na diithcha
an uair a chualas gu'n deachaidh am bata iir
K-13 sios anns a' Ghearr-loch, agus gu
robh i shios fad na h-oidhche gun eirigh.
Tha cuimhne agam-sa an diugh fhathast air
ANNS A' CHATHAIR— CIOD IS LEIBtt
5
m' eagal agus m' fhaireachduinean fein a
h-uile mionaid de'n t-seachduin ud.
Bha i air a togail an garradh Fairfield, an
Govan, is bha an t-slige cho maith agus a
h-xiile ball de'n acfhuinn cho finealta agus
cho innleachdach 's gu robh engineers
Chiuaidh anabarrach mor aisde, ach an uair
a bha Godfrey Herbert (a bha ri bhi 'na
chomanndair oirre) agus Francis Goodhart
agus feadhainn eile air an cur do Ghlachu
a chur deuchainn rnhaith air a' bhata m'
an gabhadh an Admiralty thairis i o'n
fheadhainn a thog i, dli' eirich an tubaist ud
dhi, direach mar dh' eirich e do'n Thetis o
chionn ghoirid.
Bha ceithir fichead duine innte eadar a
sgioba fein agus na daoine sgileil a thog i,
agus a h-uUe duine de 'n cheithir fichead
suas ri ghnothuch, ach air dhoigh air choreigin
bha dorus air fhagail fosgailte a bu choir a
bhi diiinte, is bhruchd an fhairge a steach,
is laigh am bata air leaba phuill as nach
b' urrainn dhaibh a carachadh. Mar gu'm
biodh Neptune mor na fairge, dia eudmhor
a' chuain, a' magadh air mac an duine agus
ag radh ris, " ShaoU thu ann an uabhar
t'eanchainn agus d'innleachdais gu'n do
chiosnaich thu na duilean, ach feuch ort a
An gniomh gaisgeil.
Rinneadh na ghabhadh deanamh a
shabhaladh nan daoine blio thir, ach bu
bheag sin. An uair a dh' fhairtHch gach ni
eile air an fheadhainn a bha air bord innte
chuir Godfrey Herbert agus Francis Goodhart
romhpa gu'm feuchadh iad ri cabhair a
dheanamh air each le am beatha fein a chur
an cunnart, agus gu'n leigeadh iad leo fein
a bhi air an tilgeadh a mach. aisde troimh
tholl cumhann mar gu'm biodh peUear air a
thilgeadh a gunna. Chan urrainn mise an
rud a mhineachadh gu soilleir dhuit, ged
tha seorsa de thuigsinn agam air, 'n am
inntinn fein, ach co dhiu saoilidh mi nach
bu mhaith leat a bhi air do chur mar chuifean
ann am baraile gunna agus air do thilgeadh
as le spionnadh is spreadhadh eagallach.
Sin mar rinn an dithis ud orra fein air
sgath chaich . Bha Goodhart air a mharbhadh
gun sgrid ann, ach dh' eirich Herbert gun
dochann mar gu'm biodh arcan no bolla a'
tighinn an uachdar. Agus o'n mhionaid a
dh' eirich e ghabh e comannd, agus air a
cheami mu dlieireadh thug iad sia agus da
fhichead duine a mach aisde beo.
Ach ged chaidh am bata ud au- ais do
gharradh Fairfield a ris, agus ged bha a
h-ainm air atharrachadh, cha robh rath maith
oirre riamh. Tha bataichean ann anns a
bheil deamhan air choreigin a' dol a steach
o'n la a churrear air sail iad. Ma tha bean
dhur aig duine chan fhaod e a cur bhuaith,
ach ma tha bata no each dur aige bhiodh e
glic dha an cur bhuaith cho luath 's is
urrainn dha.
Ciod is leibh
{Mlneachadh air 1 Corint. iii.)
Lets an Urramach Calum MacGilleathain, M.A., an Drochaid Chonainn
'S e comhstri a bha eadar dreamanna
sonraichte an Corint a dh'aobharaieh gu'n
do ghluaiseadh Pol le Spiorad an Tighearna
a chum a' chaibideal so a sgriobhadh air tus.
Ciod air bith a tha fior mu roinnean eile,
bha roinnean Chorint o'n duine nadurra.
Bha luchd nan roinnean " feolmhor." Agus
rud a bha bochd gu leoir 's ann air sgath
dhaoine bha iad roinnte. Agus na daoine
sin b'aon dream iad, muinntir a bha a'
comh-oibreachadh maille ri Dia. Cha b'ann
a thearbadh a thainig iad, Pol agus Apollos
agus Peadar, ach a thional agus a thogail.
Tha Pol ag amharc air an cuid saothair mar
gu'm biodh da ni aca 'ga dheanamh, aiteach
agus togail aitreibh. Tha fear a' cur agus
fear ag uisgeachadh. Tha fear a' leagail
bunaite agus fear eile a' togail air a' bhunait
sin a leagadh. 'S e Criosd a' bhunait.
Agus 's e bhitli searmonachadh Chriosd no a
bhith searmonachadh an t-Soisgeil leagail
na bunaite. Sin an obair a rinn Pol araon
an Corint agus an Galatia ; shearmonaich e
Criosd agus Criosd air a cheusadh, agus rinn
e a' chuid sin cho dichioUach agus cho
durachdach agus gu'n do shaoil e gu'n do
chuir e Criosd agus esan air a cheusadh mar
gu'm b'eadh mu choinneamh an siiilean,
mar gu'm biodh aca sgeul mhor shoilleir
air balla air am beulaibh.
Bha daoine eile a' togail air a' bhunait.
Agus cha b'ionnan obair aig gach fear, oir
bha cuid a chuir nithean luachmhor an sas
'san aitreabh, agus bha cuid eile nach do
chuir innte ach nithean beaga agus nithean
aotroma.
Gach neach a tha air a' bhunait tha e an
aite cinnteach, seasmhach. An ti a chreideas
an Criosd tearnar e. Sin sgeul mhor aoibhinn
an t-soisgeU. Ged nach d' fhuair an gaduiche
air a' chrann moran thn gu bhith cur no
buain, gu bhith ri saoirsneachd no clachair-
6
CIOD IS LEIBH
eachd ; fhuair e saorsa agus tearnadh, ach a
bharrachd air a' chreideamh iongantach sin
agus a' mhuinghin sin a bha aige, aig uair is
am a bhais, an losa Criosd cha robh cosnadh
no buannachd ghrasmhor mar thoradh obrach
ann, Agus cho maith ri slainte tha luach
saoithreach aig Dia fa chomhair deagh obair
mhaith luachmhor dhiongmhalta. Tha daoine
ann ris an canar fa dheoidh " Na deagh
sheirbhisich." Aidichear an saothair.
Chan 'eil an Tighearna leth-bhreitheach.
Ach is coir do dhaoine bhith deanamh
mor-ghairdeachas anns na nithean mora
coitchionna a bhuineas do na h-uile ; agus
bu choir gu'n tugadh na nithean a tha
coitchionn aig daoine daoine gu cheile.
Feuch mar a tha na nithean a tha againn
mar chuibhrionn choitchionn 'san t-saoghal
'g ar tarruing gu daimheil cairdeil gu each
a cheile ; ar cinneadh, ar canan, ar baile,
agus moran eile 'san t-saoghal, is maith iad
gu bhith 'g ar cur cuideachd le saorsa na
daimhealachd. Bu mhi-bhuileachadh dhuinn
e orra sud gu'n deanadh a h-aon aca a
chaochladh oirnn. Agus is mi-bhuileachadh
e air trocairean eugsamhuil Dhe gu'm biodh
tiodhlacan Dhe, an neach no an ni,' a'
deanamh sgaraidh far am bu chou" daibh
tathadh a dheanamh. Smaoinich Pol a'
tighinn eadar Criosdaidh agus Criosdaidh !
Bidh daoine uaireannan a' deanamh
aireamh is cunntas air an cuid de'n t-saoghal;
an uidhir so de chaoirich, an uidhir so de
chrodh ; bata is lin, uidheam treabhaidh is
uidheam iasgaich ; an uidhir so 's a' bhanca,
agus an uidhir so gu tighinn a stigh de
chosnadh ; luach an tighe so, agus luach sid
is so, a reir nan nithean 's a bheil maoin
shaoghalta an duine a' comh-sheasamh.
Ach CO riamh a chuala leithid na comh-
aireamh a bha aig Pol ach anns an t-soisgeul
a mhain ? Is leibhse, arsa esan, na h-uile
nithean. An t-iomlan, ma is aiU leat.
Seadh agus Pol, agus ApoUos, agus Cephas,
agus an saoghal, agus beatha, agus bas,
agus na nithean a tha lathair, agus na
nithean a tha teachd ; is leibh an t-iomlan ;
agus is le Criosd sibhse ; agus is le Dia Criosd.
" Ma's leibh Criosd is leibh na h-uile
nithean." Chan e cuid leis an fhear ud,
agus cuid eile leis an fhear ud eile ; a' chuid
ud aig an dream ud, agus a' chuid nach 'eil
aca-san aig each. Chan e, ach a h-uile cuid
aca uile, agus an t-iomlan aig gach aon !
" S ann mar so a ghradhaich Dia an
saoghal," arsa an Tighearna losa ; agus arsa
Pol " Ghradhaich e mise:' An uair a
chuir Dia a' ghrian 's na speuran thug e a'
ghrian gu h-iomlan do gach duine is beo-
chreutair, seadh agus do lusraidh na talmh-
ainn, agus do na clachan. An la a dh'
eireas a' ghrian ort is leatsa i gu h-iomlan ;
ach is le do choimhearsnach i gu h-iomlan
mar an ceudna. Agus tha an ni is fearr a
tha ann, an ni tha aig an Eaglais mar
shlainte an losa Criosd, mar sin aig na h-uile
is le Criosd, agus aig gach aon is le Criosd.
Faodaidh e bhith nach 'eil an aon luach aig
duine 'ga fhaicinn anns gach ni is leis. Tha
rudeigin a' deanamh aon ni sonraichte
luachmhor 'na sheaUadh, agus tha daoine
ann agus chan e an ni is daoire is miiirneach
aca ach ni eile, agus na 'm biodh comhradh
aige bhiodh sgeul aige.
Is iomadh ni luachmhor a bha aig Augustin,
ach so na ceithir a bha aige-san a bha toirt
mor thoil-inntinn dha. {a) " Criosd slan agam,
mo shlainte." (b) " Biobull slan agam, mo
lorg." (c) " Eaglais shlan agam, mo chuid-
eachd." {d) " Saoghal slan agam, mo
sgire." Bha daoine an Corint agus bu " le
Criosd" iad, ach cha robh each ach le
Peadar is le Pol! Bha iad ann agus " bu
led Criosd," agus chan fhagadh iad aig each
ach Peadar! Gidheadh ma bha Criood 'na
lanachd aig Augustin cha do dh' fhag sin
Eoin gun an dearbh lanachd sin aige fhein.
" Fhuair sinne uUe."
Tha daoine anns an t-saoghal agus saoUidh
iad gur leo fhein am Biobull, agus chan fhag
iad ('n am beachd) aig each ach fuidheaU
Biobuill. Ach co leis am BiobuU ach leis a
h-uile fear a leughas e agus a ni feum mhaith
dheth ? " Feuch am bata th' agam," arsa
fear ri duiae diadhaidh agus e dall. " 0,"
arsa an dall, " tha bata agamsa is fearr na
do bhata — ^Mo lorg's mo bhata treun."
" Tha mi creidsinn 's an Eaglais Naoimh
ChaitHceich." C'aite a bheU i ? Is iomadh
aite sin, ach gu h-araid an Leabhar na
Beatha aig an Uan. Is iomadh aite an robh
i, agus is fada o cheile na h-aiteachan anns a
bheil i, agus is iomadh linn a chunnaic i,
Eaglais Chriosd. " Tha," arsa bean bhochd
agus i aonaranach agus air a ceangal ris an
leapaidh, " tha Eaglais Chriosd anns gach
aite ag urnuigh air mo shon-sa."
Bha iad a' cur air bodach araid gu'n do
chuireadh ceist air de cho farsuinn agus a
bha urnuigh a' dol, agus gu'n d'thuirt e.
" Cho farsuinn ri criochan a' bhaUe." Chan
'eil cuid de ar bailtean ach beag co dhiu.
'S e am facal a bha aig Iain Wesley a bha
aig Augustin, " 'S e an saoghal mo sglre-sa."
Ach CO a thug am facal sin daibh le cheile
air tvls ? Co ach losa Criosd. " Imichibh
air feadh an t-saoghail uile agus searmon-
aichibh an soisgeul do gach diiil."
Anns a' Choille Bheithe
MA chuir peirceall na caorach an crann air
an sparr tha an cogadh air a thoirt a nixas a
ris ; a h-uile taobh an teid mi chi mi no
cluinnidh mi tractor ag obair ann an
achaidhean nach robh air an treabhadh o
chionn fichead bliadhna. Na'm b'e aobhar
eUe ach an cogadh a thug air na tuathanaich
an talamh a thionndadh, bu mhaith an
gnothiich e, ach an rud a thig leis an t-sruth
falbhaidh e leis an t-sruth, is tha amharus
agam nach leanar air an treabhadh ach cho
fad 's a mhaireas an cogadh.
Tha agamsa ri achadh de'n ghliob a
threabhadh cho maith ri m' chiomhearsnaich,
ach ged bhiodh e na bu shaoire dhomh an
obair sin a dheanamh le tractor seach le eich,
is fhe^rr learn gu mor a bhi sealltuinn air
seisreach a' gluasad le ceum statail air mo
ghrunnd na bhi cluinntinn casdaich an
tractoir sios is suas air an dail, fuaim neonach
an 4ite-duthcha.
A thuilleadh air sin ni paidhir each obair
as grinne air an t-seorsa gruinnd a tha
agamsa na dheanadh tractor, agus is fhearr
leam grinneas na luathas . Ach ann an grunnd
laidir righinn, riasg anns a bheil luachair, no
seileastar, no bunan-fraoich, no rainneach
a' fas, ni an tractor obair na's fhearr na
dheanadh treabhaiche air an t-saoghal.
Ma's aithne do'n fhear a tha 'g a oibreachadh
a ghnothuch ; ma 's aithne dha na croinn a
shuidheachadh ceart, ni an tractor obair
ro-mhaith air grunnd air bith.
Anns na l^ithean so cha ruig thu leas
tractor dhuit fein a cheannach ; faodaidh tu
an tuarasdalachadh air gini an t-acair, no
rudeigin mar sin, a reir an astair a tha thu o
bhaile.
Cha bhiodh ann ach goraiche do dhuine
air bith eich a chur an sas ann an seana
ghlasaich a tha molach le feur tioram nach
ith beathaichean ma theid aige air tractor
a thuarasdalachadh. Agus ma tha a bheag
aig duine de fhearann b' fhiach dha tractor
dha fein a cheannach agus fear na dha de
na h-eich a reic.
Fearann a' dol f^s.
Tha feum mor air an tractor anns a'
Ghaidhealtachd an diugh far a bheil am
fearann air dol fas, chan ann a chionn gu
bheil na h-uachdarain 'g a chumail o'n
t-sluagh ach a chionn. nach 'eil na daoine aig
a bheil e 'ga uisneachadh no 'ga oibreachadh
gu ceart. Tha tri nithean a dh' fheumas
tuathanach a chur anns an fhearann m' am
bi e 'na thuathanach maith, airgiod, obair,
agus eanchainn ; ach is ann gle annamh an
diugh a chi thu gu leoir a dh' airgiod, no gu
leoir a dh' obair, no gu leoir a dh' eanchainn,
air a chur anns an fhearann leis na
tuathanaich. Fearann a tha air bheagan
stuic a chionn nach 'eil airgiod aig an
tuathanach a cheannaicheas stoc, no nach
'eil air oibreachadh gu sgoinneil a chionn
nach dean e fein obair agus nach paigh e
seirbhisich a dheanadh i, sin agad fearann
a tha air a dhroch ghioUachd agns a theid
a dholaidh gu luath. Ach ma chumas tu
do shuilean fosgailte chi thu an seorsa
tuathanachd sin air feadh na Gaidhealtachd
gu leir an diugh ; talamh anns an do chuir
Ni-maith feartan fais ag iarraidh aire agus
obair ach 'ga iarraidh gu diomhain. Chan
abair mi gur e an leisg as aobhar nach 'eil
an obair air a deanamh, ach is e rudeigin
a tha gle choltach rithe, an gaol a tha aig
daoine air siubhal agus air seanchas, agus
air an la a chur seachad gu reidh.
Is e tuathanaich nan caorach an f headhainn
as miosa air fad, ach tha a bhuil ; chan 'eil ach
gle bheag de fhearainn-chaorach an diugh a
ghiulaineas an stoc a bha orra roimh so.
Leis nach 'eU obair 'ga deanamh tha digean
gun ghlanadh, garraidhean gun togail, rain-
neach a' sgaoileadh air a' mhonadh, agus
feur a' fas cho fiadhaich 's nach cuir creutair
fiacall ann.
An tuathanach agus 'ogha.
An cual thu riamh, a leughadair, ciod a
thubhairt seana tuathanach d'an d' fharraid
ogha fein an robh miighadh air bith eadar an
t-seana ghineal agus a' ghineal 6g ?
" Tha gun teagamh," ars' esan ; an uair
a bha mise 6g bhitheamiad ag obair sia
uairean deug a h-uile Ik 's an t-seachduin.
Di-domhnaich bhitheamaid ag eirigh aig
coig uairean 's a' mhaduinn a bhleoghan a'
chruidh. An sin an deidh ar braiceis dh'
fheumamaid sinn fhein a ghlanadh, ar
n-aodach Sabaid a chur oirnn, agus coiseachd
ceithir mile do'n eaglais, far am bitheamaid-
a' seinn.
Duisg is oibrich, tha 'n oidhch' a' teachd.
Ach an diugh chan 'eil m' oghachan ag
oibreachadh ach ochd uairean, ma tha iad a'
deanamh sin fhein. Tha laithean-feill aca
tri no ceithir a dh' uairean anns a' bhUadhna,
Di-Sathuirn aca mu reir daonnan, agus cadal
8
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
fada Di-domhnaich, agus an uair annamh a
theid iad do'n eagiais theid iad innte ann
am motor car, is seasaidh iad a dW eisdeachd
ri coisir-chiiiil, a tha an coimhthional a'
paidheadh, a' seinn.
BJieil thu sgith, a bheil thu daoidhte,
Airtneulach 's fo phramh ?
Na Deasaich.
B'e Iain Caimbeul a thainig a lonar-Ar
aon de na ceud thuathanaich-chaorach a
thainig o'n Deas do'n Ghaidljealtachd. Ghabh
e baile ann an Aird-chonghlais, an Earra-
Ghaidheal, air an do chuir e seana chaoraich
a bha aige ann an Cumnock, an lonar-Ar,
is fhreagair an grunnd orra oho maith is dh'
fhas iad cho mor 's nach aithnicheadh e ann
am bliadhna gur e na h-aon chaoraich a
bha ann. Shoirbhich leis cho maith anns
a' cheud bhaile a ghabh e 's gu'n do ghabh e
baOe as deidh baile an aitean eile, a' sgaoileadh
a sgiathan gus mu dheireadh an robh uiread
chaorach aige 's a bha aig lob.
Ged a thug na Deasaich na caoraich o'n
Deas sheas iad gu maith air a' ghrunnd ur
air an do chuireadh iad ; cha robh a bheag
dhiubh a' basachadh. Car son, ma ta, a tha
luchd-meas an diugh a' cur punnd Sasunnach
an ceann (no theagamh barrachd) air caoraich
a chionn gu bheil iad air an deanamh ris a'
ghrunnd. Sin agad ceist, a leughadair, a
thogas connsachadh am measg thuathanach
daonnan! Is ceist i ris nach 'eil mise
a' dol a ghabhail gnothuich ach a
mh^in gu'n abair mi so, nach d' fhuair gin
de na tuathanaich a thainig o'n Deas stoc
chaorach cheana air a' ghrunnd ; thug iad
o'n deas iad, o thalamh a bu ghuirme agus a
b' fhearr, ach air a shon sin sheas na caoraich
gu maith. Cha b' ann leis a' bhas a chaill
iad na chaill iad dhiubh ach le metrHch,
agus le balgairean, agus le bathadh ann am
puUl-mhoine, agus le driod-fhortain eile
de 'n t-seorsa sin. Bha an talamh glan, is
chan 'eil talamh glan air bith basmhor.
dol air ais. Thug na caoraich a mhaith as
an talamh, am maith a chuir na croitearan
ann leis a' chrann no leis a' chois-chruim.
Fhreagair grunnd na Gaidhealtachd air na
caoraich choigreach moran na b' fhearr na
fhreagair na tuathanaich Ghallda agus na
ciobairean Gallda air muinutir na Gaidheal-
tachd, a bha gu maith fuar riu. Chan e
mhain gu robh iad fuar riu, ach bha iad air
uairean olc riu. Bhiodh iad a' goid nan
caorach orra ; anns na laithean ud cha robh
goid-chaorach air a chunntas 'n a mheirle
cho narach 's a tha e an diugh, gu sonraichte
ma bha iad air an goid o Ghall beartach a
thug an greim, mar gu'm b' eadh, a beul
dhaoine bochda a chaiU am beagan fearainn
a bha aca an uair a thainig esan do'n tir.
Meirlich.chaorach .
Uair a thachair Iain Caimbeul agus fear
de na Morairean Dearga air a cheile, agus
am Mor air a' dol a shuidhe anns a' Chuirt
an lonar-Aora, thubhairt Iain Caimbeul ris,
" Tha mi a' cluinntinn gu bheil meirleach-
chaorach ri bhi air beulaibh 'ur Morachd am
maireach." " Ma tha," ars am Morair,
" cha ruig thu a leas eagal a bhi ort nach
crochar e, ma tha e ciontach." " Air a
chrochadh!" ars Iain Caimbeul, "bhiodh e
cho maith dhuibh toiseachadh air na cuileagan
a chrochadh ri bhi a' crochadh muinntir an
aite so air son goid-chaorach ; tha iad uile
'g an goid, agus 'g an goid le gamhlas."
Bu chaomh agus bu chitiin an duine
Donncha Ban ach thug e a bheannachd do
na balgairean a bhiodh a' ruagadh nan
caorach.
Mo bheannachd aig na balgairean,
A chionn bhi sealg nan caorach.
An iad na caoraich cheann-riabhaoh
Rinn aimhreit feadh an t-saoghail.
Am fearann a chuir fas oirnn
'S am mal a chur an daoiread.
Tha h-uile seol a b'abhaist
Anns a' Ghaidhealtachd air caochladh.
Feurach a' dol air ais.
Is ann mu 1850-1870 a thoisich daoine
beachdail ak toirt fainear nach giiilaineadh
bailtean- chaorach an stoc a ghiiilaineadh iad
aon uair, agus tha fhios aig an t-saoghal an
diugh gu bheil feurach na Gaidhealtachd air
B' fhearr le Donncha Ban na feidh na na
caoraich, ach an diugh tha am fiadh air a
chunntas 'na namhaid as miosa do'n
Ghaidhealtachd na na caoraich. Ach theag-
amh gur fheairrd na feidh fhein, agus na
caoraich, agus gu sonraichte na daoine, an
tractor a thighinn do'n tir. Bha an t-am
aige tighinn, oir tha feum gn leoir air.
Aireamh 2
1940
C'uin a thig a' Mhaduinn
" Tha Dia 'n a 7neadhon ; cuidichidh Dia leatha an uair a thig a' mhaduinn."
— Salm xlvi., 5.
THA e nadurra do mhac an duine a bhi ag
urniiigh ri Dia an uair a tha cunnart a'
bagradh air. An uair a tha cuisean a' dol
leinn gu niaith tha sinn ullamh gu bhi a'
cur ar n-uile earbsa 'n ar neart fein, ach ann
an la na h-airce tionndaidhidh anam an
duine gu nadurra ri Dia, ag iarraidh cobhair
is taic. Chan e is ciall do'n tionndadh sin
gu bheil saobh-chreideamh no gealtachd 'g
ar n-iomain gu cathair nan gras, an uair a
tha sinn ann an cuil chumhainn, ach gu
bheil urnuigh, mar thubhairt mi cheana,
nadurra do mhac an duine ; cho duthchasach
dha 's a tha seinn .do'n eun, no snamh do'n
iasg.
" lomadh uair," arsa Abraham Lincoln,
" bha mi air mo cho-eigneachadh gu dol air
mo ghliiinean a chionn nach robh aite eile
ann dhomh ach sin ; laithean dorcha arms
nach robh feum dhomh ann am ghliocas, no
ann an gliocas nan daoine eile a bha timchioU
orm."
Urnuigh Heseciaih.
Dh' fhaodadh an righ Heseciah an ni
ceudna a radii an uair a mhaoidh feachd
Asiria gu'n cuireadh iad Jerusalem gu lar ;
an la dorcha anns an do rinn e an urnuigh
so, —
0 lehobhah Dhe Israeil, a tha d' shuidhe
air na ceruban, is tu fdin Dia, thusa a'd'
aonar, Dia uile rioghachdan na talmhainn,
is tusa a rinn na neamhan agus an talamh ;
aom do chluas agus disd . . . teasairg sinn
guidheam ort, a laimh Shenacherib, a chum
gu'm bi fios aig uile rioghachdan na
talmhainn gur tusa lehobhah Dia, thu
fein ad aonar.
Gheibh thu an naidheachd so, a leughadau",
ann an dara Leabhar nan Righrean (caib
xix.) far a bheil e air innseadh mar chuir
Senacherib, righ Asiria, ■ teachdaireachd
mhiomhail gu Heseciah, righ ludaih, ag
iarraidh aii- striochdadh dhasan, agus baile
Jerusalem a thoirt suas dha.
Chaidh Heseciah do thigh an Tighearn,
agus rinn e an urnuigh ud, a' guidhe air Dia
a theasairginn o bheul an leomhainn. A
thuUleadh air sin chuir e a chomhairle ri
Isaiah, faidh an Tighearna, agus b'e a
chomhairle-san diilain a thoirt do righ
Asiria, oir chunnaic e ann an spiorad na
faistneachd gu robh Dia a' dol a nochdadh a
chumhachd as leth Israel.
Is ann mar sin a bha. " Air an oidhche
sin fein chaidh aingeal lehobhah a mach,
agus bhuail e ann an camp nan Asirianach
ceud agus ceithir fichead agus coig mile :
an uair a dh'eirich daoine gu moch anns a'
mhaduinn, feuch bha iad uUe 'n an cuirp
mharbha."
Aingeal an Tighearna.
A reir gnaths luchd-eachdraidh nan
ludhach tha am fear a dh' innis an naidheachd
so ag radh gur e aingeal lehobhah a rinn am
marbhadh uamhasach so, ach faodaidh am
facal " aingeal lehobhah " fichead rud a
chiallachadh ; teuie agus clach-mheallain ;
gaoithean agus tuiltean ; tairneanach agus
dealanach ; plaigh agus gort ; agus cumh-
achdan nadurra eile, — tha iad uUe 'n an
spioradan-frithealaidh do Dhia, 'n an ainglean
a chuireas an geiU a thoU. Ach ciod air bith
an doigh anns an d'thainig an lom-sgrios ud
an- feachd Asiria tha e soilleir gu robh
freasdal an Tighearn ag oibreachadh as leth
a shluaigh, agus gu'n do shaor e Heseciah
agus a dhuthaich an uair a bha iad ann an
eiginn chruaidh.
An deidh laimhe rinn bard diadhaidh air
chor-eigin an t-salm sholuimte is mhaiseach
so, a thoirt molaidh do lehobhah anns an
teampull air son na buadha, —
'S e Dia as tearmunn duinn gu beachd,
Ar spionnadh e's ar treis ;
An aimsir carraid agus teinn
Ar cobhair e ro-dheas.
Tha Dia nan sluagh ri comhnadh leinn
^S an comhnuidh air ar crami ;
Is e Dia lacoib 's tearmunn duiim
'G ar furtachd anns gach am.
Ged bu mhor neart Shenacherib agus ged
bu lionmhor a dhaoine bha 'uaill air a cur
anns an duslaich, oir chan ann a mhain an
aghaidh Heseciah a thog e a lamh ach an
aghaidh an De bheo mar an ceudna, ach an
uair a dh'eireas eadhon righrean cumhach-
dach an aghaidh Righ nan dial, is ion dhaibh
eagal a bhi orra 'n a lathair-san, a thogas
suas na h-eUeanan mar smuirnean.
C'UIN A THIG A' MHADUINN— ANNS A' CHATHAIR
Anns na laithean so, an nair a tha duine
as cumhachdaiche na Senacherib a' maoidh-
eadh saorsa an t-saoghail a mhilleadh, agus
lamhachas-laidir a dheanamh air uile
rioghachdan an domhain, bu choir duinn ar
guth agus ar cridhe a thogail ri Dia ann an
urnuigh mar rinn Heseciah ; agus bu choir
duinn an naidheachd so a ghabhaU gu cridhe,
a chum ar creideamh, agus ar misneach, agus
ar diorras a neartachadh. Oir tha sinn uile
a' creidsinn, a dh' aindeoiii gach failing is
peacadh a dh' fhaodar a chur as ar leth mar
rioghachd, gu bheil ar lamhan na's gloine na
lamhan ha GearmaUte anns a' chogadh so,
agus nach e mhain gu bheil Hitler a' saltairt
air lagh dhaoine agus air coraichean dhiith-
channa beaga ach gu bheil e mar an ceudna
a' saltairt air lagh Dhe, agus air coraichean
a' chinneadh-daonna.
An uair a sheallas sinn air neart an airm
a tha fo laimh chan 'eil e furasd a radh c' uin,
no ciod an doigh anns an gabh an t-arm sin
ciosnachadh, ach an uair a smuainicheas
sinn air aobhar na h-iorghuUl agus air na
nithean a tha an crochadh ris an tapaid
chan urrainnear a chreidsinn gu'm faigh e a
thoil, no gu 'n soirbhich leis ; co dhiu, chan
urrainnear a chreidsinn gun iomadh diiil
mhaith is dochas diadhaidh a bha sinn ag
altrum a thilgeadh bhuainn.
Is e saorsa ni as priseile air an t-saoghal ;
saorsa cuirp, saorsa inntinn, saorsa anama ;
agus tha e eu-comasach a chreidsinn gu 'm
bi soirbheachadh air a' cheann mu dheireadh
aig duine no aig duthaich a thogas an
gairdean a thoirt saorsa bho 'n t-saoghal.
Theagamh gu robh sinn uile an diiil gu 'n
gabhadh saorsa faotainn gun phris a
phaigheadh ; ach ma bha, chuireadh as an
diiil sin sinn anns na bliadhnachan so, oir
tha sinn a' faicinn nach fhaighear saorsa gun
dortadh fala, agus nach ciosnaichear uaUl is
fein-thoil Hitler gun mhoran falluis is sgiths
is amhghar.
" Tha Dia 'na meadhon ; cuidichidh e
leatha an uair a thig a' mhaduinn." Tha
mi an duil gu 'm faod sinn briathran an
t-salmadair a chleachdadh mu ar dtithaich
fein. Mur bheil Dia leinn chan 'eU coir air
bith againn a bhi ag iirnuigh air son na
buadha ; mur bheil Dia leinn is e an rud a
b' fhearr a b' urrainn tachairt sinn a dhol
sios. Ach ma tha Dia leinn agus 'n ar
meadhon— agus mar thuirt mi cheana tha
sinn a' creidsinn gu bheil cudthrom a'
cheartais agus na firinn agus na h-onoir air
ar taobh — faodaidh sinn a bhi cinnteach gu
bheil feartan neo-fhaicsinneach an Tighearna
cheana ag oibreachadh as ar leth, agus gu 'n
cuidich e sinn an uair a thig a' mhaduinn.
Ach is fhada an oidhche gu maduinn do 'n
duine a tha gun fhois le plan. Anns an
dorchadas their e le osna, " 0 ! nach b' e a'
mhaduinn a bha ann!" Cuiridh Dia a'
mhaduinn thugainn an uair a thig an t-am.
Chan e mhain gu 'n cuidich e leinn, ach ni e
sin daonnan aig an am cheart. Cha tig e ro
thrath air eagal nach fairich sinn ar feum
air ; ach cha tig e ro anmoch air eagal gu 'n
toir sinn thairis. Thig e anns a' mhaduinn,
oir chan ainm ainm air bith eile do theachd
an Tighearna ach a' mhaduinn. " Tha
lehobhah cothromach 'na meadhon ; cha dean
esan eucoir ; anns a' mhaduinn bheir e
breitheanas gu solus ; chan fhailnich e."
Anns a' Chathair
IS e an da lagh a b'fhearr do'n Ghaidhealtachd
a rinneadh riamh anns a' Pharlamaid Achd
nan Croitearan agus Pension na seann aoise.
Ged a bhios daoine a' faotainn coire do'n
Pharlamaid air son a bhi a' taomadh iomadh
seorsa deirce ann an uchd dhaoine leasga
nach bu chok' do'n diithaich a bhi gabhail
romhpa cha chluinnear ach gle annamh
duine a' gearan gu bheil tuUleadh 's a choir
de mhaoin na rioghachd air a chosd ann am
pensions do sheann daoine. An uair a tha
an lagh an a dheanamh air son na rioghachd
uile chan 'eil e furasda rim an lagha a chur an
geill gu cothromach, is theagamh gu bheil
feadhainn a' faotainn pension na seann aoise
aig nach 'eil coir air bith air fhaotainn, no
air a ghabhaU, ach air a shon sin is e lagh
ceart agus caomhail a tha ann, agus tha
cridhe agus coguis na rioghachd 'ga sheasamh.
Ma tha ministear-sgire a' deanamh a
dhleasdanais chan 'eil duine eile d' an aithne
seann daoine agus bochdan na sgire cho maith
ris, air chor agus gu bheil e a' faicinn a
h-uile la d'a bheatha cho lionmhor 's a tha
na seann daoine d' am biodh an aois 'na
h-eagal agus 'na h-uaUach, mur b'e am
pension. Ach leis a' phension tha an inntinn
aig fois ; tha iad a' fas misneachail agus
laidir agus toUichte a chionn gu bheil iad
neo-eisiomaileach.
Mairi DhdmhnuUach.
Ged nach b' aithne dhomhsa neach eile
riamh ach am boirionnach ciuin, Mairi
ANNS A' CHATHAIR
Dhomhnullacli, d' an robh pension na seann
aoise 'na thaic bheannaichinn ainm an f hir a
rinn an lagh caomhail so. Shiubhail Mairi
o chionn sheachcl bliadhna, acli fada m' an
do shiubhail i bhiodh i ag innseadh dhomh
gu'm b' ise an te mu dheireadh de theaghlach
a h-athar a bha beo. Cha robh duine a
bhuineadh dhi aig an tiodhlacadh ; bha a
corp air a thiomnadh- do'n duslaich ann an
cladh Chille-sgumain le lamhan choigreach,
agus mar sin faodaidh mi innseadh mu
chiirsa a beatha, gun oilbheum a thoirt do
neach air bith a tha beo an diugh.
Rugadh i an Inbhir-Theorsa an Gallaibh,
ach is ann a Leodhus a thainig a h-athair
(agus theagamh a mathair cuideachd) agus
bha bias Gaidhlig Leodhuis air a bruidhinn
gu la a bais. Bha a h-athair 'na dhuine
diadhaidh ; an la a dh'fhag i fhein agus
Anna a piuthar an dachaidh a dhol 'g an
cosnadh do Dhun-eideann chaidh e leo gu
ceann an rathaid, agus aig ceann an rathaid
chaidh e air a ghluinean, a dh'iirnuigh gu'm
biodh beannachd an Tighearna maille riu,
agus a dhion thairis orra, far an robh iad
a' dol.
Fhuair iad le cheile aite an tighean maith
ann an Dun-eideann, far an robh meas mor
orra mar shearbhantan dileas sgoinneil a
bha oho firinneach onorach ri solus na
greine. An uair a bha Anna deich bliadhna
'ga cosnadh ghabh i fiabhrus-dearg is
shiubhail i, ach cha robh aice a dh'airgiod
ach na chuir fo'n uir i, oir bha iad le cheile
maith d' am parantan agus do dhaimhich
eile ann an Inbhir-Theorsa aig an robh feum
air cuid^achadh. Bha brathair aca aig an
robh deichnear chloinne agus bean gun
sgoinn, a bha air a bhathadh aig iasgach an
sgadain ann an Sealtainn, ach bheathaich
agus chomhdaich iad eatorra an teaghlach
mor ud gus an tainig iad uile gu ire cosnaidh.
Posadh Mairi.
Bha Mairi fichead bliadhna anns an aon
tigh- cosnaidh, agus cha chuireadh e ionghnadh
oirre fhein no air daoine eUe na'n abradh tu
gu'm biodh i ann gu brath. Cha robh dad
eile 'n a beachd agus cha mho a bha i an duil
gu'm posadh i ; " ach air a shon sin," ars'
ise, la a bha sinn a' bruidhinn ri cheile,
" phos mi, agus b' fhearr dhomh nach do
phos ; bhiodh e na bu ghlice'dhomh fantuinn
mar bha mi."
" Na'm b'aithne dhuinn," thubhairt mi
rithe, " ciod a tha air thoiseach oirnn
bhitheamaid uile na's glice na tha sinn, is
sheachnamaid iomadh sloe anns an do
thuit sinn, agus gun fhios againn gur e
sloe a bha ann, ach theagamh gu robh
duil agaibh-se aig an am gu'm faigheadh
sibh sonas agus saorsa ann an staid a'
phosaidh."
'■ Bha mise," ars' ise, " ochd bliadhna
deug air fhiohead an uair a phos mi, agus
cha b'e diiil ri sonas no saorsa a thug orm mi
fhein a cheangal ri fear, no idir gaol a bhi
agam air."
" Ciod eile, ma ta, a thug oirbh a
dheanamh ? " thubhairt mi rithe.
" 0, a bhroinein," ars' ise, " tha iomadh
rud anns an t-saoghal nach aithne dhuitsa,
agus nach biodh feum ann domhsa innseadh
dhuit, ach chaidh mise agus an duine comhla
a chionn gu bheil ionndrainn ann an cridhe
gach te air an t-saoghal air na tri nithean so,
fear agus dachaidh agus leanabh dhi fhein.
Sin agad trianaid nam ban."
Saor-thighean.
Ach mur robh teas-gliaol aig Mairi air an
fhear a phos i cha mho a bha teas-ghaol
aige-san oirre. Bha Niall Domhnullach mu
dha fhichead an uair a thachair iad air a
cheile ; air a chumitas mar fhear de na
saoir-thighean a b'fhearr an Dim-eideann ;
fear-ceirde aig an robh lamh ghrinn ach a
bha gaolach air an uisge-bheatha. Chuir a
mhaighstir e do'n tigh anns an robh Mairi
'g a cosnadh, a dheanamh obair fhinealta
air chor-eigin ; agus m'an'robh e ann ach
da la, thoisich an aon smuain air eirigh ann
an inntinn agus ann an aigne na dithis.
Bha Mairi 'n a boirionnach arcl, sultmhor,
dreachmhor ; bha fuil ghlan innte agus
flath na slainte air a h-aodann, is thubhairt
Niall Domhnullach ris fhein gu'm bu mhaith
a' bhean-tighe agus an eompanach a dheanadh
i do fhear-oibre seach na siolagan caola,
gias-neulach, ris am biodh e a' tachairt anns
a' bhaile. Agus thubhairt e ris fhein
cuideachd gu robh an Ian am aige a nis dol
air thigheadas dha fhein, agus stad d'a
ghoraiche.
Chord coslas Neill ri Mairi, oir bha e 'na
dhuine mor gasda, agus fiamh coibhneil,
ceanalta, air a ghniiis, is thubhairt i rithe
fhein gu'm b'e diobhail a bha ann e bhi gun
dachaidh dha fhein, agus gun te a ghabhadh
cur am dheth. Aon mhaduinn a thainig e
gu obair agus aileadh an uisge-bheatha
dheth gu laidir cha bhruidhneadh i idir ris,
ach m'an tainig am feasgar bha i ag radh
rithe fhein (mar thubhairt na miltean de
mhnathan gorach) gur e bean a bha dhith
air, agus gu'n stadadh a de'n 61 na'n robh
bean sgoinneil aige agus blaths is comh-
fhurtachd aig a theine fein. Och ! och !
ANNS A' CHATHAIK
nach beag is aithne do na boirionnaich
doighean an drongair agus puinnsean na
dibhe!
Dachaidh bhronach.
Acli gus mo naidheachd a ghiorrachadh
phos Niall agus Mairi, ach ma phos, bha iad
air an ceangal ri cheile gu neo-chothromach,
oir bha beusachd agus banalachd 'na
h-aoraibh-se gu nadurra, ach chaill esan a
dhuinealas gu buileach leis an deoch.
Fhuair an truaghan na tri nithean a bha a
cridhe ag ionndrainn, fear dhi fhein, agus
dachaidh dhi f hem, agus ri uine leanabh dhi
fhein 'n a broilleach, ach 'n an cois fhuair i
carraid agus briseadh-cridhe.
Theirear ris a' cheud bhhadhna a tha
caraid posda bliadhna-nam-pdg, ach fada m'
an do ruith a' bhhadhna bha dachaidh
Mkixi fuar agus lorn, lorn gu htireil oir dh'
61 Niall a h-uile ball de'n earnais a chuir i
anns an tigh as a cosnadh fhein, gu ruige na
tiodhlacan-bainnse a fhuair i. Cha robh an
leanabh beo ach coig seachduinean ; an uair
a rugadh e bha Niall fad dheich laithean air
an daoraich ; is bha e cho mor an athar na
dubh-dhaoraich sin 's nach do rinn e car
oibre fad mios. Ghabh e an ath dhaorach an
oidhche a shiubhail an leanabh, agus cha b'
urraion dha dol a dh'ionnsuidh an tiodh-
lacaidh. Is e coimhearsnach a ghiulain a'
chiste bheag 'n a achlais do'n chladh.
Uair a bha i ag innseadh dhomh mu'n
amhghar a dh' fhuUing i aig an am ud d'a
beatha dh'fhaighnich mi dhi am bitheadh i
a' faotaimi cadaU anns na seachduinean a
bu truaighe a cor. " 0, ghaolaich," ars' ise'
" feumaidh gu'm bithinn a' cadal gun fhios
dhomh, oir tha iad ag radh nach bi neach fada
beo gun chadal, air neo gu'n teid e as a
chiaU. Ach an uair a chaill mi mo leanabh
bhithinn a' guidhe ri Dia e 'g am chumaU 'n
am dhiisgadli air eagal, na'n caidihnn, gu'm
faicinn 'n am bhruadar mo leanabh 'n am
bhroilleach a ris, agus gu'n duisginn 's gun e
arm. 0, bhroinein, is duilich do mhathair
cadal ma tha a broilleach Ian, agus a cridhe
falamh agus briste ; is duilich dhi cadal anns
an aon leabaidh ri a leanabh marbh agus a
duine air mhisg."
La na saorsa.
Ach ged nach b'e bhadhna-nam-pog a
bha anns a' bhhadhna ud do Mhairi ach
bUadhna na daorsa chaidh i seachad, agus
m'an do chriochnaich an ath bhliadhna, bha
Niall marbh. Bha ainm fada agus aiom
riomhach aig lighichean an ospadail air an
tumeas a chuir crioch air, ach chan e rud air
bith eile a chuir as dha ach an deoch.
Chaidh Mairi air a h-ais do'n tigh anns an
robh i 'na searbhanta m'an do phos i ;
bhiodh a ban-mhaighstir, a bha anabarrach
measail oirre agus anabarrach coibhneil
rithe, a' dol 'g a faicinn fad na h-uine a bha
i posda, agus a cheart cho luath 's a shiubhail
Niall dh'iarr i oirre tighinn air a h-ais do'n
teaghlach aca fhein.
Sin mar bha ; dh'fhan i comhla riu, mar
aon dhiubh fein, gus an robh an dachaidh
air a briseadh. Shiubhail na seann daoine ;
chaidh triiiir de na mic agus aon de na
nigheanan do na h-Innsibh an Ear, agus cha
robh air fhagail dhiubh anns an duthaich so
ach aon mhac nach robh posda, a bha a'
fuireach ann an Lunnainn, agus nighean a
bha posda aig marsanta-iaruinn ann an
Glaschu.
Is ann comhla ris an nighinn sin a bha
Mairi anns na bliadhnachan mu dheireadh,
ach an uair a shiubhail a ban-mhaighstir agus
a bha Mairi fhein air fas crom agus crtibach
leis an loinidh bhruidhinn am marsanta-
iaruinn ris a' Choirneal mu Mhairi, uair a
bha an Coirneal agus a bhean aig dinnear
mhor ann an Glaschu, agus is e a thainig as
a' bhruidhinn sin gu'n tug an Coirneal tigh
beag grinn dhi ann an Cille-sgurnain, cho fad
's bu bheo i. Cha robh an tigh mor no
riomhach, ach cha mho a bha am mal mor,
agus cha ruigeadh an Coirneal a leas a thoirt
dhi idir, mur b'e sin a thoO. mhaith fhein, oir
cha bhuineadh i do'n aite no d'a oighreachd.
Sin mar fhuair mise eolas air mo bhan-
charaid ghaolach, Mairi Dhomhnullach, 'na
seann aois, agus is e a beul fhein m'urrainn
air son nan nithean a tha mi a' cur sios air an
duilleig so, nithean a bhiodh i ag innseadh
dhomh an uair a bhithinn a' tadhall oirre,
agus a' fantuinn iiine mhaith comhla rithe.
Tigh nam bochd.^
Anns na seann laithean bhiodh Mairi (aig
nach robh duine a shealladh 'na deidh) air a
cur do Thigh nam bochd, no ann an ctiil air
chor-eigin an tigh duine eUe, ach le pension
na seann aoise, agus beagan a chuir i mu
seach, agus coimhearsnaich choibhneil, bha
i ann an sud gu sona toiHchte aig taobh a
teine fein, ag eirigh agus a' laighe an uair a
thogradh i, agus comas aice cupan tea a
thairgsinn do dhuine air bith a bha feumail
air, no a bu toigh leatha. An uair a tha
boirionnach grinn air a cur do Thigh nam
bochd, no air a cur ann an suidheachadh air^
bith eile anns nach urrainn i cupan tea a
dheanamh dhi fhein no do dhaoine eUe, tha
ANNS A' CHATHAIR— DORLACH BHIOKAN
crannchur a' bhoirionnaich sin cruaidh ; tha
i mar gu'm biodh ban-righ a chuireadh
bharr a' chruin.
A h-uile uair a rachainri 'g a faicinn bhiodh
i ag iarraidh orm leigheas a thoirt dhi air
son na loinidh, ach bhithinn ag radh rithe
nach robh air an loinidh ach aon leigheas, a
bhi ag r^dh rithe fhein fad an latha nach 'eil
a leithid de ni agus loinidh ann. "0,
ghaolaich," theireadh i rium, " b'fhearr
leamsa an loinidh fhein fhulang seach dol as
mo chiail."
Am bitheantas, mar is sine tha daoine a'
fas tha iad.a' fas na's curamaiche agus na's
cruaidhe mu airgiod, ach cha b'ann mar sin
a bha Mairi. Bha i fialaidh leis a' bheagan
a bha aice, agus coma mu bhi a' caomhnadh
nan sgUlinnean ach a mhain gu'm bu mhaith
leatha fhagaU 'na deidh na chuireadh fo'n
talamh le grinneas i. Dh'earb i riumsa a'
chuid so a dheanamh air a son, agus gheaU
mi dhi gu'm biodh a h-uile ni air a dheanamh
mar bu mhaith leatha. " Ma thachras dad
dhomhsa," — sin an doigh anns am biodh i
daonnan a' toiseachadh air bruidhinn mu
uair a siubhail. Theireadh i rium gu robh i
cinnteach gur ann aims an oidhche a thigeadh
a' ghairm okre, agus gu'n tigeadh i gun
fhios dhi fhein no do neach air bith.
Bhithinn-sa ag radh rithe gu'n do ghleidh
Dia nithean diomhair 'n a chomhairle fein
a mhain, ach theireadh ise, " Tha sin ceart, a
ghaolaich, ach tha fhios agamsa 'n am
chridhe fhein gur ann 'n am chadal a thig an
Teachdaire 'g am ionnsuidh."
Ainglean na Nollaige.
Mar a thubhairt, b'fhior ; an oidhche
roitnh NoUaig tha ceol nan ainglean air a
chluinntinn anns an iarmailt le daoine
bodhar maol nach 'eil a' creidsinn anns na
h-ainglean ach aon la agus aon oidhche 's a
bhKadhna. Bha na h-ainglean a mach air
an turusan an Cille-sgumain an oidhche ud,
a' tadhaU an sud agus an so ; an drasd ann
an tigh anns an robh a' chlann a' caoineadh a
chionn nach tigeadh Santa Glaus chuca am
bliadhna, agus gun an athair ag obair, agus
a ris ann an tigh a' Choirneil anns nach robh
claim idir, ach anns an robh iomadh
treathlaieh a dheanadh clann sona. Ciod air
bith a rinn na h-ainglean, anns a' mhaduinn
an uair a dh'eirich a' chlann agus a thog am
mathair a' chluasag a bha fo'n ceann bha
rudan fo'n chluasaig a thug air an cridheachan
leum le moit, agus an uair a dh'eirich an
Conneal, an aite toiseachadh air Sociahsts
agus Pacifists a dhamnadh, mar b'abhaist
dha, chaidh e fhein agus a bhean air an
gluinean a dheanamh urnuigh, agus ghuidh
e air Dia " gu'n cuidicheadh tu leinn na
nithean a fhuair sinn bhuait a roinn riusan
aig nach 'eU ach dachaidhean lom is bochd."
Bheannaich na h-ainglean iomadh dachaidh
an oidhche ud, ach bha uiread dhaoine ann
an Cille-sgumain aig an robh cluasan bodhar
agus cridheachan cruaidh 's gu robh e tri
uairean 's a' mhaduinn m'an do chriochnaich
na h-ainglean an obair, agus m'an do rainig
iad an tigh mu dheireadh, tigh Mairi
DhomhnuUach.
Bha Mairi 'na cadal gu seimh, ach bha
neul na h-aoise ri fhaicinn air a h-aodann.
" Ciod an tiodhlac-NoUaige a dh'fhagas
sinn aice, a dh'fheitheamh air a dusgadh,"
arsa te de na h-ainglean ri each.
"Tha i aosda agus sgith," arsa te eile,
" bheir sinn leinn dhachaidh gu h-athair i."
An sin bhean aingeal eile ri bilean Mairi,
agus gun uiread agus osna a tharruing, stad
a h-anail agus bha a spiorad maille ri Dia.
******
Anns a' mhaduinn, an uah nach robh toit
ri fhaicinn as an tigh, dh'fhosgaU am posta
agus fear de na coimhearsnaich an dorus,
ach chunnaic iad anns a' mhionaid gu robh
i marbh. Bha am Biobull fosgailte air a'
bhord a bha ri taobh na leapa aig an t-salm
a bha i a' leughadh m'an do chaidil i,
Sasuichear mi, an uair a dhuisgeas mi, le
d' choslas. (Salm xvii., 15.)
Dorlach Bhioran
TMonail Pol ddrlach bhioran. — GniomJiaran xxviii., 3.
NA'N robh mi deich bHadhna fichead na
b'oige na tha mi tha da rud a rachadh agam
air a dheanamh nach do rinneadh cheana,
(1) leabhar beag cuimir, anns am biodh gach
seann sgriobhadh Greugach no Romanach
air an rannsachadh agus air an criathradh le
criathran na meanbh-sgoilearachd, a
dli'fhaotainn a mach ciod an seorsa fiodha a
bha anns na biorain a thionail Pol, agus (2)
Concordance do'n BhiobuU Ghaidhlig.
Theagamh gu'n tugadh OUthigh Chill-
rimhinn Ph.D. dhomh airson leabhar nam
bioran, oir tha maithean an fhoghluim deas
gu bhi a' saoilsinn gu bheU ionmhas agus
DOKLACH BHIORAN
reamhrachd ann an seann sgriobhaidhean
nach 'eil annta idir, ach air a shon sin chan
'eil ann am bioran ach bioran fhein. Is
duth do dhuine a bhi mor as fhein ma chuir e
dach ann an teampuill an Eolais, ach mur do
chuir e ann ach bioran, bha cho maith dha a
chur air an teine, far an do chuir Pol iad.
Ach bhiodh Concordance Gaidhlig feumail,
cho feumail 's na'n robh mi na b'oige, mar
thubhairt mi, gu'm feuchainn r'a dheanamh.
Ach tha ministearan oga anns a' Ghaidh-
ealtachd a dh'fhaodadh an obair so a
ghabhail os laimh, gu sonraichte anns an
eaglais Shaoir, a tha a' cleachdadh na
Gaidhhg na' s mo na thatar a' deanamh ann
an eaglais na h-Alba.
'N an te^gasg anns a' chiibaid, no ann an class
a' Bhiobuill, tha ministearan Gaidhlig an diugh
mar gu'm biodh iad a' gearradh feoir le speal
mhaoil ; tha e duilich dhaibh an obair a
dheanamh, agus tha an obair groiceil air a'
cheann mu dheireadh. Anns an t-saoghal
iir anns a bheil inntinnean dhaoine a'
gluasad an diugh chan 'eil anns a' Ghaidhlig
ach meadhon-teagaisg gu maith anfhann,
anfhann gu nadurra a chionn nach 'eil i a'
fas mar tha eolas a' fas, ach na's anfhainne
uile gu leir a chionn nach 'eil an acfhuinn
againn ann an Gaidhlig a tha aig luchd-
teagaisg Beurla, Concordance agus leabh-
raichean eUe de'n t-seorsa sin.
Ach chan abair mi an corr air a' chuspair
so, oir tha fhios agam gu'n cuirinn fearg air
cuid d'am chatrdean, na'm fosglainn
m'inntinn gu saor air a' Ghaidhlig mar
inneal-theagaisg, agus cha toigh leam dad
a radh a chuir eadh daoine bharr an sitiil.
******
Mar sin tOhdh mi a dh'ionnsuidh nam
bioran, far an do thoisich mi.
Thionail Pol na biorain gus teine fhadadh,
ach tha teine agus teine ann. Tha cuid de
na bhios a' leughadh na duUleig so a
dh'fheumas da theine a thoirt bed a h-uile
la Sabaid, ach ged nach 'eil mise a' gabhail
orm a bhi ro mhaith air teine dhomh fhein
fhadadh bha mi riamh curamach gu'm biodh
dorlach bhioran aig mo laimh ris am faodainn
maidse a chur uair air bith a thoilichinn. 0
nach 'eil feum agam fhein orra an drasd
faodaidh mi lan-an-duirn dhiubh a thairgsinn
do neach air bith a tha gann de chonnadh.
Anns na laithean so tha am biadh ri bhi
air a thomhas dhuinn, agus tha daoine a'
deanamh mor an bruidhne mu bhiadh ; so
agaibh ma ta dorlach bhioran a chuireas sibh
air an teine sin.
Dh'ith iad am Mana gus an d'thainig iad
gu crich tire Chanaain. — [Ecsodus xvi., 35).
Ciod air bith a bheir thusa no mise as an
fhacal sin, na'n robh Augustin bed, theireadh
e gur e crioch tir Chanaain an la anns am
faigh Breatunn agus an Fhraing a' bhuaidh.
Bithidh aca uiread r'a cMile ri itheadh. —
Detd. xviii., 8.
Dlighe gach la air a la fein. — Nehem.
xii., 47.
Thubhairt losa riu, A chlann, a bheil
biadh air bith agaibh ? Fhreagair iadsan,
Chan 'eil. — Eoin xxi., 5.
An deidh do'n Tighearn buidheachas a
thabhairt dh'ith iad an t-aran. — Eoin vi., 23.
Ithidh e aran a Dhe. — Lebh. xxi., 22.
Ceithir, seorsachan arain a tha air an
ainmeachadh anns a' BhiobuU ; aran Dhe,
biadh nan aingeal (Salm Ixxviii., 25), aran
an diomhanais, agus aran na ceUge (Gnath-
Fhacail xxxi., 27, xx., 17). Tha an da
aran mu dheireadh sin mihs do'n bhlas,
ach searbh do na h-airnean.
Deasaichidh tu bdrd fa m'chomhair ann am
fianuis mo naimhdean. — Salm xxiii., 5.
Cha robh uireasbhuidh ni sam bith ort. —
Deut. vi., 7.
Dh'ith iad am biadh le gairdeachas agus le
aon-fhillteachd cridhe, a'moladh Dhe. —
Gniomh. ii., 46.
Ma chain thu do chail air biadh mol
ainm Dhe gus an tig do chail air ais.
Dh'aithnicheadh led e ann am briseadh an
arain. — Lucas xxiv., 35.
Cha bu choir am facal so a bhi air a
ghleidheadh air son bord a' chomanachaidh
a mhain. Aithnichear an duine diadhaidh
'n a shuidhe aig a' bhiadh, no air an doigh
anns an dean e altachadh. Bu choir
dhuinn gach seorsa arain, cho maith ri
aran a' chomanachaidh, a bhriseadh ann
an ainm Chriosd.
Rinn coimhthional chloinn Israeil uile
gearan an aghaidh Mhaois. — Ecsodiis xvi., 2.
Rinn iad gearan 'n a aghaidh a chionn
gu robh am biadh gann, ach air cho dona
's 'g am bi sinne, cha bhi sinn cho dona ri
muinntir Shamaria an am na gorta a
thainig orra, agus a bha ceann asaU air
a reic air ceithir fichead bonn airgid, agus
an ceathramh cuid de chab a dh'aolach
chalaman air a reic air coig buinn airgid.
Tha mi an duU gu'm biodh mu thri
pinntean ann an cab, ach chan 'eU mi uile
gu leir cinnteach, oir tha toimhsean
DORLACH BHIORAN
ludhach cho duilich an tuigsinn ri
sgriobhaidhean Einstein no Jeans.
Bheir bean shubhailceach a biadh d tir
cMin ; tha i mar longaibh nan ceannaichean. — •
Gnath-Fhacail xxi., 14.
Ma dh'ith mi mo ghreim am aoTiar agus nach
d'ith dilleachdan dheth. — lob xxi., 17.
Tha treubh anns an Afric aig a bheil an
t-ainm so air duine mosach, " Am fear a
bhios ag itheadh leis fhein."
Thugaibh aoidheachd d'a cheile gun ghearan.
— 1 Pead. iv., 9.
"Bha mi acrach, agus cha d'tliug sibh
dhomh biadh ; bha mi am choigreach,
agus cha d'thug sibh aoidheachd dhomh."
3fa's duine thu air do thabhairt do
ghedcaireachd , cuir sgian ri d' sgdrnan. —
Gnath-Fhacail xxiii., 2.
Chan 'eil mi cinnteach ciod a tha so a'
ciallachadh, ach saoilidh mi co dhiubh
nach 'eil am facal ag iarraidh eadhon air a'
gheocaire lamh a chur 'n a bheatha.
Theagamh nach 'eil ann ach facal laidir,
' rud beag thar na cailce, mar bhiodh aig an
fhear nach maireann, an t-OUamh Alasdair
Whyte, air uairean. Uair a bha e a'
searmonachadh mu'n pheacadh so,
thubhairt e, " tha sibh an sin, a mhnathan-
uaisle Dhim-eideann, a' cladhach 'ur
n-uaighean fein le bhur fiaclan."
7s mise aran na beatha : an t-aran bed
a thdinig a nuas o neamh. — Ar Slanuighear.
Sin ma ta, dorlach bhioran leis am faodadh
duine air bith aig a bheil inntinn bheo, a
cheanglas aon smuain ri smuain eile, deagh
theine fhadadh air feasgar Sabaid.
Hi H^ ^ ^ ^ ^
An am a' chogaidh mu dheireadh bha mise
dha no tri laithean ann am Malta, ach ged a
chaidh mi a dh'fhaicinn a' bhaigh anns an
deachaidh am bata anns an robh Pol air tir,
chan 'eil cuimhne air bith agam an diugh air
coslas na h-oir-thir, ciod an seorsa chraobh
a bha timchioU air a' bhagh, no an robh
craobh no conas idir ann. Ach tha cuimhne
agam an coslas is cumadh a' bhaigh fhein,
agus air siochalachd agus guirme na fairge ;
cha saoUeadh tu air la samhraidh gu'm bu
droch chladach e.
Biorain a coille eile.
CIOD a tha an iirnuigh so a' ciallachadh,
" Thoir dhuinn an diugh ar n-aran laitheil ? "
(Mata vi., 11). Ciod eile ach gu bheil sinn ag
iarraidh air Dia am biadh a tha feumail do'u
bheatha so a thoirt dhuinn ! Sin an doigh
anns a bheil a' mhor-chuid de dhaotne a
bhios ag radh na h-tirnuigh 'g a tuigsinn.
Ach ma sheallas tu thairis air na nithean
eile a dh'iarr Criosd air na deisciobuil guidhe
ri Dia air an son chi thu gur e nithean
spioradail a tha annta uile, agus nach e
nithean aimsireU. Dh'iarr e orra guidhe
gu'm biodh ainm Dhe air a naomhachadh,
agus rioghachd Dhe a' teachd ; gu'm biodh
iad air an cumaU o bhuaireadh, ach anns an
athchuinge so thatar ag iarraidh air Dia
beannachd aimsireil, ged thubhairt Criosd ris
na deisciobuil gun ro-churam a bhi orra ciod
a dh'itheadh no dh'oladh iad. " larraibh
air tus rioghachd Dhe," ars esan, " agus
cuirear na nithean so uile ribh." Mar sin
tha cuid de dhiadhairean a' cumail a mach
nach ann idir air son a' bhidh a theirgeas a
dh'iarr Criosd air a dheisciobuil urnuigh a
dheanamh, ach air son a' bhidh a mhaireas
chum na beatha shiorruidh.
Sin mar tha an naomh Augustin a'
mineachadh nam briathran so ; bha iad a'
samhlachadh dha corp Chriosd, no an
t-aran beo a tha Dia a' toirt do'n anam ; is
dh'uisnich e iad mar gu'n robh iad a' teagasg
gu bheil Criosd ag iarraidh oirnn an
t-sacramaid naomh a choimhead a h-uile la.
Ach cha seas am mineachadh sin, ma
chumar air chuimhne an riaghailt ghlic so,
" Earrann air bith de'n Bhiobull as urrainnear
a ghabhail gu littreU, gabh mar sin i, oir mar
is,fhaide a dh'fhalbhas tu o'n litir, is ann is
docha thu bhi cearr." Tha facal eile anns
an iirnuigh nach 'eil soiUeir, co dhiubh anns
a' Ghreigis, am facal laitheil, oir tha
sgoilearan Greigis ag radh gur e bu choir
dhuinn a radh, " Thoir dhuinn an diugh aran
an la tha teachd." An e sin aran an la
maireach ? Ma their thu gur e, cuimhnich
gu'n d' iarr Criosd air na deisciobuil gun
chtiram a bhi orra mu'n la maireach.
Bha e 'na chleachdadh aig losa gu
sonraichte ann an Capernaum, a bhi ag
eirigh roimh la, a dhol a mach leis fein a
clh 'iirnuigh, theagamh a chionn gu robh an
tigh (no na tighean) anns am biodh e a'
fuireach cho Ian 's nach b'urrainn dha dol
air a ghliiinean an uaigneas. Is ann air la
de na laithean sin a lean na deisciobuil e
agus a dh'iarr iad air, " A Thighearna,
teagaisg dhuinn iirnuigh a dheanamh." An
sin thug Criosd dhaibh an urnuigh so, trath
's a' mhaduinn, theagamh m'an do bhlais
iad biadh, Thoir dhuinn aran an la so, no
aran an la a tha romhainn.
DORLACH BHIORAN— CALL LEODHAIS
Tha an urnuigh so freagarrach dhuiim
uile (ma chumas sinn a' choir agus gu'n iarr
sinn Dia gu moch) ach bha i eadhon na bu
fhreagarraiche do na h-abstoil, oir dh'fhag
iadsan an tighean agus an teaghlaichean agus
an obair shaoghalta air sgath Chriosd agus
air sgath a rioghachd. Air uairean cha
bhiodh fhios aca arms a' mhaduinn c'aite am
faigheadh iad am biadh aims an fheasgar,
no c'aite am faigheadh iad fasgadh amis an
oidhche. Ach b'aithne do Dhia, agus mar
sin dh'iarr Criosd orra an cuisean earbsa
ris-san, agus an uireasbhuidhean innseadh
dha, agus dol an comhdhail obair an la gun
eagal gun churam.
Ann an saoghal anns a bheil freasdal Dhe
a' riaghladh gheibh an duine a tha deanamh
toil Dhe a bhiadh gun teagamh ; ach chan
'eil coir aig duine air a bhiadh mur do
choisinn e e.
Co iad, ma ta, a tha a' cosnadh am bidh ?
Ma's e toil an Tighearn e.
Anns a' cheathramh caibideil de'n litir a
sgriobh e tha an t-abstol Seumas a' faotainn
coire do dhaoine a bhios ag radh, " Am
maireach theid sinn do'n bhaile so, agus ni
sinn ceannachd agus gheibh sinn buannachd,"
agus ag radh riu gur e bu choir dhaibh a
radh, " Ma's e toil an Tighearn e, ni sinn so
no sud."
Anns na seann laithean chluinneadh tu na
briathran so na's trice na chluinnear iad an
diugh, " Ma's e toil an Tighearn e," no " Ma
bhios mi air mo chaomhnadh," no " Le
comhuadh Ni-maith "- — ni mi sud no so.
Ach tha an doigh bruidhne sin air dol as an
fhasan an diugh am measg dhaoine, agus gu
sonraichte am measg dhaoine oga, oir cha
toigh leis an oigridh a bhi ag uisneachadh
bhriathran crabhach gun aobhar.
Uair a thug an t-OUamh Tomas Chalmers
cuireadh do mhinistear araidh a dh'ionnsuidh
a thighe fhreagair am ministear ann am
briathran crabhach " Bithidh mi toilichte dol
chugaibh, ma bhios mi air mo air chaomhnadh,
a' cur cudthrom anabarrach agus fuaim
sholuimte air na facail ma bhios mi air mo
chaomhnadh.
" 0," arsa Tomas Chalmers, gu goirid agus
gu tioram, " mur bi thu air do chaomhnadh
cha bhi diiil againn riut."
Ach ged nach call e gu'm bruidhneadh
daoine gu direach nadurra, gun bhi ag
uisneachadh cainnt chrabhach an uair nach
'eil feum oirre, bu chaU mor e na'n
dichuimhnicheamaid gu bheil sinn an
eisiomail Dhe gach mionaid d' ar beatha,
agus nach bu choir dhuinn ceum mor no
beag a ghabhail gun a bheannachd-san agus
a stitiireadh-san iarraidh. Eadhon ged nach
biodh na briathran air ar bilean. Ma's e toil
an Tighearn e, ni mi sud no ni mi so, -no Ma
bhios mi air mo chaomhnadh, no A dhedin
Dia e, bu choir gu'm biodh iad gu diomhair
'n ar cridhe, agus gu'n aidicheamaid esan
agus a thoil anns gach ceum d'ar beatha
Anns an uchd tilgear an crannchur, ach
is ann o'n Tighearn a tha a riaghladh gu
leir. ( Gnath Fhacail nan ludhach.)
Thubhairt an righ, Falbhaidh mi am
maireach, ach thubhairt a' ghaoth, Fanaidh
tu riumsa. {Gnath Fhacail nan Gaidheal.)
Uime sin tha an t-abstol Seumas ag radh,
na h-abraibh, Th^id sinn an diugh no am
maireach gus a leithid so de bhaile, agus ni
sinn ceannachd agus gheibh sinn buannachd,
ach 'na aite sin abraibh, Ma's e toil an
Tighearn e, ni sinn sud no so.
Call Le6dhais
Is e Leodhas a' cheud aite anns a'
Ghaidhealtachd air an d' thug an cogadh so
droch sgriob, oir bha dusan no ceithir
deug de ghillean oga an eilein air an caU
anns a' bhata mhor, an " Rawalpindi," a
bha air a cur fodha le soitheach-cogaidh
Gearmailteach. Cha d' thainig call cho
goirt air an eilean, co dhiu ann an aon
oidhche, o'n oidhche a chaidh an " lolaire "
air tir, a' dol a stigh do Steornabhagh, agus
a bha bathadh eagallach air a dheanamh.
Tha co-fhaireachduin aig muinntir na
Gaidhealtachd uile ris na dachaidhean ann
an Leodhas anns a bheil ionndrainn agus
bron aig an am so.
MjcpRpuomu
Aireamh 3
1940
Coimhliontachd a' Chreidmhich
Ge b'e neach a ghineadh o Dhia, cha dean e peacadh ; oir tha a shiol-san a'
fantuinn aim : agus chan 'eil e 'n comas da peacadh a dheanamh, do bhrigh
gu'n do ghineadh o Dhia e. 1 Eoin, Hi., 9.
SIN agad, a leughadair, earrann de'n
Sgriobtur a bhiodh anabarrach freagarrach
mar chuspair - bruidhne aig coinneamh -
cheiste ; cho freagarrach 's gu bheil mi
cinnteach gu robh i air a torrt a mach mar
bhonn-ceiste iomadh uair cheana. Fosgla^dh
mise a' cheist mi fein air an duiUeig so, ach
bhithinn an comain mhinistearan agus cheist-
earan anns a' Gh&idhealtachd na'n cuireadh
iad chugam air son na h-ath Aireamh am
beachdan air an fhacal a sgriobh Eoin, nach
'eil e 'n comas do neach a ghineadh o Dhia
peacadh a dheanamh.
A bheil sin a' ciallachadh gu bheil fior
shluagh an Tighearna gun pheacadh, no gu
bheil neach air bith a ni peacadh a' dearbh-
adh leis a' pheacadh sin nach do ghineadh
o Dhia e ?
Anns a' cheud chaibideil de'n litir so tha
Eoin ag radh, " Ma their sinn nach 'eil
peacadh againn, tha sinn 'g ar mealladh
fein, agus chan 'eU an fhirinn annainn,"
ach anns an earrann so tha e ag radh (a'
labhairt ris na ceart chreidmhich), " Ge b'e
neach a ghineadh o Dhia chan 'eU e 'n comas
da peacadh a dheanamh." Ciamar a ghabh-
ar ris an da fhacal sin, gun an dara fear
dhiubh a bhi 'n aghaidh an fhir eile ?
So agad, ma ta, far am biodh Concordance
GaidhHg feumaU, agus far a bheil an ceart-
achadh mu dheireadh a rinneadh air a'
BhiobuU Ghaidhhg a'dearbhadh gu'm b'aithne
do'n fhear nach maireann, an t-Ollamh Iain
Mac Gill-eathain, a ghnothuch. Am facal
Greigis a sgriobh Eoin, an uair a thubhairt
e, Chan 'eil e 'n comas da peacadh a dheanamh,
sin a cheart fhacal a sgriobh Lucas, an uair
a tha e ag innseadh mu'n fhear a thubhairt
r'a charaid a thainig a dh'iarraidh iasad
arain aii- gu h-anmoch (Lucas xi., 7). " Tha
mo chlann maille rium anns an leabaidh ;
chan 'eil e 'n comas dhomh eirigh."
A Thoil F6in.
Cha robh e a' ciaUachadh nach b'urrainn
dha eirigh a chionn gu robh an leum-droma
air, no a chionn gu robh pairilis 'n a chasan,
no a chionn gu robh aobhar corporra air
bith a' bacadh dha eirigh ; bha e a' cial-
lachadh nach robh e air son eirigh ; gu'n
robh a thoil fhein 'g a cheangal ris an
leabaidh.
So, ma ta, a cheart rud a tha am facal a
sgriobh Eoin a' ciallachadh, " An ti a
ghineadh o Dhia chan 'eU e 'n comas dha
peacadh a dheanamh." Chan 'eil e a' ciall-
achadh nach rachadh aige air peacadh a
dheanamh a chionn gu bheil cumhachd
air chor-eigin a tha os cionn a thoile fein
'ga chumail air ais, no 'ga dheanamh
eu-comasach dha ; tha e a' ciallachadh
nach e a thoil fein peacadh a chur an
gniomh a chionn nach 'eil caU aige dha.
Theagamh gu robh call aige do'n pheacadh
uaireigin, ach o'n la a bhlais e gur maith
agus gur milis Dia chaill e a chail do'n
pheacadh, agus is e uile iarrtus anama a nis
umhlachd a thoirt do lagh Dhe agus a thoU
fein a striochdadh do thoil Dhe. Ghineadh
0 Dhia e, is tha beatha Dhe 'n a anam,
agus, mar sin tha cumhachd agus solasan
eile aige 'n a anam a tha 'g a thogail os
cionn solasan peacach.
Cuing agus saorsa, saorsa agus cuing, tha
iad a' dol comhla daonnan ann am beatha
chreidmheach ; gach neach a ghabhas cuing
Chriosd air chan urrainn dha a radh, ciod
air bith a their daoine eile, gu bheil e saor
gu bhi a' peacachadh. Cho luath 's a ghabhas
e an t-saorsa sin dha fein tha e a' call na
saorsa a thug Criosd dha.
M' an teid mi na's fhaide bu mhaith leam
na h-earrannan so air a bheU mi a' bruidhinn
a chur sios mar tha iad air an sgriobhadh
arms an da Bhiobull a bhios mi ag
uisneachadh.
An Seana Bhiobull.
Lucas xi., 7. Tha mo chlann maille rium
anns an leabaidh : chan fhaigh mi eirigh.
1 Eoin iii., 9. An ti a gliineadh o Dhia, chan
'eil e 'n comas dha peacadh a dheanamh.
Am Biobull Ceartaichte.
Lucas xi., 7. Tha mo chlann maUle rium
anns an leabaidh : chan urrainn domh
eirigh agus toirt dhuit.
1 Eoin iii'., 9. Gach neach a ghineadh o Dhia
chan tirrainn da peacachadh.
COIMHLIONTACHD A' CHREIDMHICH— ANNS A' CHATHAIR
Anns na h-earrannan so co dhiu lean na
sgoilearan a rinn an ceartachadh mu dheir-
eadh air a' Bhiobull an riaghailt mhaith so,
an aon fhacal Gaidhlig a chur daonnan mu
choinneamh an aon fhacal Eabhra no Greigis,
ma ghabhas sin deanamh ; chan urrainn,
chan urrainn an aite chan fhaigh, chan 'eil e
'n comas dha.
A bheil e comasach do dhaoine naomh
ruighinn air staid cho iomlan 's gu'm faodar
a radh gu bheil iad gun pheacadh ? Rainig
aon Neach air an staid sin, agus tha cuid de
dhaoine diadhaidh a' creidsinn gu bheil e
comasach do dhaoine eile a bhi gun pheacadh
cuideachd. Is e sin gnothuch a bhuineas do'n
Ti uile-leirsinneach a mhain, ach ged tha
Leabhar Aithghearr nan Ceist ag radh nach
'eil e comasach do neach air bith o thuit
an cinneadh-daonna ann an Adhamh, aithe-
antan Dhe a choimhead gu h-iomlan cha bu
choir dhviinn air a shon sin criochan a chur
roimh Spiorad an Tighearn, oir chan 'eil
ceann no crioch aig an naomhachadh a
dh'fhaodas an Spiorad Naomh a dheanamh
ann an daoine iriosal a dh'fhosglas a h-uile
oisean d' an cridhe dha.
Tha mi an dixil gu'n do theagaisg Iain
Wesley gu la a bhais gu bheil e comasach
do chreidmhich saorsa iomlan fhaotainn
annta fein o'n pheacadh, ach ged bha e a'
creidsinn gu'n d' fhuair cuid de dhaoine a
b' aithne dha an t-saorsa bheannaichte so
cha d' aidich e riamh gu'n d'fhuair e fein i.
Cha mho a dh'aidich Pol ; " chan e," ars
esan, " gu'n d'rainig mi cheana, no gu bheil
mi cheana foirfe, ach tha mi a' leantuinn
... a' dian-ruith dh'ionnsuidh a' chomh-
araidh."
Tha da ni ann a bu choir dhuinn a chumail
'n ar n-inntinn a ghnath, (1) gu bheil sinn
fada fada o bhi naomh, agus (2) gu'm faod
sinn cumhachd Dhe, agus gealladh Dhe, agus
Spiorad Dhe, a thagar, ma bu mhaith leinn
obair an naomhachaidh a dhol air aghaidh
'n ar beatha. Agus iadsan a ghineadh o
Dhia, ciod an obair eile a b'fhearr leo a dhol
air aghaidh annta na gu'm biodh iad air an
deanamh naomh, gun bhuaidh aig a' pheacadh
thairis orra ?
Beachd Nach Dean Cron.
Ged tha sinn deas gu bhi a' faotainn coire
do dhaoine a tha a' teagasg gu bheil e
comasach dhuinn saorsa iomlan fhaotainn o
chumhachd a' pheacaidh anns ant-saoghal so,
chan 'eil mi an dull gu'n dean am beachd
sin uiread de chron spioradail do dhaoine ris
a' bheachd eile gu bheil sinn uile gu leir
truaiUidh gu nadurra, agus a dh'aindeoin
ar toile no ar creidimh, gu'n lean an truaill-
idheachd sin ruinn gu la ar bais, agus mar
sin nach 'eilfeum ann dhuinn dti.il no ddchas a
bhi againn ri saorsa o chumhachd a' pheacaidh.
Chan ann air cumhachd a' pheacaidh, no air
a' ghreim a tha aige air uile bhuadhan agus
nadur an duine a bu choir dhuinn ar n-aire
a chumail, ach air rim Dhe d'ar taobh, air
an t-saorsa gus a bheil Criosd 'g ar gairm,
agus air comhnadh an Spioraid Naoimh.
Is i so toil Dhe, eadhon bhur naomh-
achadh-se.
Iadsan as le Criosd, cheus iad an fhedil
maille r'a h-an-tograibh agus r'a ana-
mianndibh.
Thagh Dia sibh o thus chum sldinte tre
naomhachadh an Spioraid.
An lathair an Ti Naoimh aig a bheil
iomlanachd 'n a nadur fein chan urrainn
neach air thalamh a radh nach 'eil e a'
peacachadh 'n a smuaintean, agus 'n a thoil,
agus 'n a aignidhean, gach mionaid. d'a
bheatha, ach tha aon ghloir aig a' ghrein
agus gloir eile aig a' ghealaich ; aon iom-
lanachd a bhuineas do Dhia a mhain agus
iomlanachd eile a bhuineas do chloinn-
daoine, agus ged nach bi cridhe mhic an
duine gun pheacadh cho fad 's a tha e anns
an t-saoghal so, agus ged nach bi e iomlan
mar tha Dia iomlan, tha am Biobull ag
iarraidh oirnn a bhi coimhlionta mar tha
ar n-Athair neamhaidh coimhlionta. Smuain-
ich, a leughadair, air na facail so, ciod
a tha iad a' ciallachadh, agus ciod am
miighadh a tha eatorra ; duine maith ;
duine diadhaidh ; duine fireanta ; duine
naomh ; duine foirfe ; duine coimhlionta ;
duine iomlan.
Co ris a theireadh tu duine iomlan ? Cha
ruig mi leas a radh, oir chan 'eil duine
iomlan air thalamh. Ach theirinn duine
coimhlionta, no foirfe, ri duine a tha a'
gitilan a mach 'n a bheatha a' chrioch a
bha anns an t-sealladh aig Dia an uair a
chruthaich e e.
Anns a' Chathair
AN uair a thoisich an cogadh dh'apntaich a'
Pharlamaid nach biodh duine air bith air
a chur do'n arm ma bha a choguis an aghaidh
dha dol ann, agus chuir i air chois Cuirtean
anns am biodh e air a rannsachadh le
breitheamhna cothromach co dhiubh a tha
ANNS A' CHATHAIR
no nach 'eil an fheadhainn leis nach leig an
coguis dol do'n arm firinneach is treibh-
dhireach anns na tha iad ag radh. Bha fios
aig a' Pharlamaid gu maith gu bheil seorsa
dhaoine ann aig a bheil a leithid de choguis
's nach b' urrainn dhaibh dol do'n arm gun
a muchadh, ach bha fios aice cuideachd gu
bheil seorsachan eile ann a dh' fheuchadh ri
lethsgeul a dheanamh d' an coguis air ghaol
cunnart is saothair a' chogaidh a sheachnadh,
agus mar sin chuir i air chois na Cuirtean so
gu bhi mar ghuit no f hasgnag a dhealachadh
an t-sil o'n mholl, rud a tha duilich a
dheanamh.
Theagamh gu'm biodh e na b'fhearr agus
na bu chothromaiche air a' cheann mu
dheireadh na'n d' thubhairt a' Pharlamaid
agus an righ, " Chan e ar gnothuch-ne
coguisean dhaoine a cheasnachadh, oir am
measg leth-cheud muiUean de shluagh tha
coguisean agus beachdan de gach seorsa
agus dath, ach is e ar gnothuch-ne an
rioghachd a dhion, agus mar sin tha e mar
fhiachaibh air muinntir na rioghachd uile,
a tha a' sealbhachadh a sochairean an
laithean sithe, an roinn dhligheach fein a dh'
uallach a' chogaidh a ghiiilan."
Lagh Uasal.
Ged theireadh a' Pharlamaid agus an righ
sin cha bhiodh ann ach rud a tha cothromach
agus ceart, ach rinn iad rud a bu chriosdaile
agus a b' uaisle ; thug iad cothrom do
dhaoine aig an robh coguis nach leigeadh
leo dol do'n arm seasamh air an ais. Bha
a' cheud cheum so uasal agus criosdail, agus
chan 'eil a bheag de rioghachdan anns an
t-saoghal a bheireadh an t-saorsa so do
choguisean an t-sluaigh ach Breatunn fein,
ach an uair a thoisicheadh air an ath cheum
a ghabhail, agus a shuidh Cuirtean na coguis
a thoirt binn air na daoine a tha a' tighinn
air am beulaibh, thatar a' faicinn nach
ruigeadh a' Pharlamaid a leas uiread ioma-
guin a bhi oirre mu choguisean an t-sluaigh,
oir chan 'eil anns a' mhor chuid de na
daoine a tha ag iarraidh as o'n chogadh
anns na Ciiirtean ud ach daoine drannd-
anach, neo-thoUichte, a tha air an dalladh
le an laghaii'eachd agus an dannarrachd
fein ; sliochd nan daoine a bha ann an
uaimh Adullaim, a tha ag radh, an ainm
an coguis, nithean a chuireadh eagal air
Socrates, agus air Pol, agus air an Easbuig
Butler.
Theagamh gu'n saoil thu, a leughadair, gu
bheil a' chainnt so gu maith laidir, ach ma
leughas tu an t-iomradh a gheibhear anns na
paipearan-naidheachd air obair Ciiirtean na
coguis, chi thu nach 'eil agam ach an tul-
fhii-inn. An uair a leughas mi an seamsan
faoin, gun bhun gun bharr, a bhios a' dol
air aghaidh eadar na breitheamhna agus an
fheadhainn a tha iad a' ceasnachadh, agus
sin uile air a dheanamh ann an ainm Coguis,
bithidh e a' cur feirge agus naire orm tamailt
fhoUaiseach a bhi air a thoirt do'n Ghuth
neamhaidh so, an lochran as dealraiche ann
an nadur mhic an duine. Agus air uairean
bithidh mi a' saoUsinn nach aithne dhaibh,
taobh seach taobh, ciod a tha am facal
Coguis a' ciallachadh.
Na Paipearan-naidheachd.
Theagamh nach 'eil an gnothuch cho dona
's.a shaoUeadh tu o na paipearan-naidheachd,
oir cha toir na paipearan-naidheachd a bheag
de chunntas ach air daoine agus air nithean
a tha ur agus annasach. Faodaidh e bhith
gu bheil iomadh duine grinn, ciallach, iriosal,
ag iarraidh as o'n chogadh ann an Cuirtean
na coguis a thuilleadh air an fheadhainn a
bhios ri laghaireachd m' an coraichean
agus mu chor an t-saoghaU ; daoine diuid
agus diadhaidh nach marbhadh eadhon a'
mheanbh-chuileag gun chadal na h-oidhche
a chall air a thailleamh. Na 'm bithmn-sa
'n am bhreitheamh air a' chuis leiginn an
fheadhainn sin as o dhol ri aghaidh -bualaidh
anns a' chogadh, oir is ann air an son a rinn
a' Pharlamaid an lagh caomhail so. Tha mi
cinnteach gur e so a' bhinn a bhios na
Ciiirtean fein a' toirt a mach, a chionn gu
bheil, an seorsa dhaoine so toUeach obair air
bith a dheanamh, no cruadal air bith fhulang
a chuidicheas leis an rioghachd, ach a mhain
gunna a ghabhail 'n an laimh.
Ach an uair a thig peasain dhalma air
beulaibh na Ciiirte, cuid dhiubh a tha a'
faotainn aran glan air bheag saothair ann
an seirbhis a' Chruin agus cuid eile dhiubh
a' faotainn aran nach 'eil cho glan 'n an
gillean-dibhe ann an tighean-osda, far a
bheU iad a' puinnseanachadh agus a sgrios
moran d' an co-chreutairean, agus a thoisi-
cheas na peasain sin air a radh gu spailpeanta
nach 'eil iad ag aideachadh gu bheil ughdarras
air bith aig a' Chiiirt thairis orra; nach 'eil
iad a' creidsinn ann an Dia no ann an
eaglais ; nach 'eil co-chomunn aca ri luchd-
aideachaidh Chriosd ; nach rachadh iad 's
an eadarginn ged chitheadh iad beubanachd
air a dheanamh air am parantan ; nach
tugadh iad balgam uisge do shaighdear
leonta ; nach sguabadh iad iirlar ann an
ospadal, ma bha saighdearan air an leigeil
a steach ann ; an uair a thoisicheas
peasain nach 'eil tri bliadhna fichead air
ANNS A' CHATHAIR
nithean mar sin a radh ann an ainm an
coguis, cha bu choir do'n Chiiirt do] ann an
argumaid riu idir, oir chan e an coguis a
tha a' toirt orra seasamh a niach o dhaoine
eile ach laghaireachd, agus aineolas, agus
dannarrachd a tha annta gu nadurra.
Daoine Neonach.
An aite a bhi a' pliodaireachd air an
t-seorsa dhaoine so dol do'n arm theirinn-sa
riu nach leiginn do'n arm iad air son an
t-saoghaU ; nach cuirinn de thamailt air na
gillean gasda a chaidh a mach gu h-uasal
agus gu duineU a dhion an duthcha an
leithidean-san a dhol 'n am measg ; agus
nach mo a bhiodh peanas air a dheanamh
orra ach a mhain an t-aideachadh a rinn iad
fein nach 'eil annta ach daoine neonach
nach 'eil coltach ri daoine eUe, agus a tha
gun fheum do'n rioghachd an la na h-airce.
Anns a h-uUe rioghachd tha aireamh
mhaith dhaoine nach 'eU mar dhaoine eile ;
daoine a dh'fheumas a bhi an aghaidh chaich
daonnan, a chionn gu bheU neonachas no
laghaireachd, no dannarrachd, annta gu
nadurra, agus a tha an duU gu bheil iadsan
ceart agus an saoghal uile eearr. Ma's
maith mo bheachd is ann de'n t-seorsa so
a tha a' chuid mhor de na tha dol air
beulaibh Cuirtean na coguis, agus a reir an
aideachaidh fein tha iad cinnteach as an da
rud so, (1) gu bheil coguis gheur agus bheo
aca, agus (2) gu'n rachadh aca air an t-saoghal
a chur ceart na'n gabhteadh an doigh-san.
Daoine macanta agus iriosal.
Ach an drasd 's a ris chi thu gu bheU
seorsa eUe a' tighinn air beulaibh nan
Cuirtean ud ; an seorsa a bha anns an
amharc aig a' Pharlamaid an uair a rinn i an
t-Achd ; daoine ciiiin macanta aig a bheU
coguisean maoth gu nadurra agus a tha air
an deanamh na's maoithe le am beat ha
dhiadhaidh fein ; daoine nach togadh an
lamh ri duine eUe air son an t-saoghaU, agus a
tha a' faireachdainn 'n an cridhe fein gu'm
biodh e 'na pheacadh eagallach dhaibh duine
eile a mharbhadh, ged nach glaoidh iad sin
air na sraidean. Tha breitheamhna nan
Cuirtean siobhalta agus faireachail ris an
t-seorsa so gun teagamh, ach air a shon sin
tha de mheas agam-sa orra, agus de urram
agam do'n lochran neamhaidh ris an abrar
Coguis 's gu bheil mi duilich gu'm feum iad
an aon Mhod a sheasamh ris an fheadhaum
eUe a tha Ian de fhein-fhireantachd agus de
laghaireachd.
Cha robh mi a' ciallachadh an uiread so a
radh an uair a thoisich mi ; is e a bha 'n am
bheachd gu'n iarrainn air na ministearan 6ga
a bha anns a' ChoUaist air dhetreadh orm
fhein, agus aig a bheil inntinnean na's geire
agus na's subaUte na tha agam-sa, cunntas
cothromach a thoirt dhuinn air Coguis ; a
gne, agus a h-tighdarras, agus a h-obair.
Na 'm faighinn a leithid sin de chunntas bhith-
inn anabarrach toilichte a thoirt am foUais
am Miosachan na h-eaglais, a chionn gu bheil
mi cinnteach gu'm b' fheairrd sinn uile solus
fhaotainn air a' chuis nach 'eil againn. So
cuid de na ceistean a bu mhaith leam a
bhi air am freagairt,
Ciod a tha coguis a' ciallachadh ?
Ciod an daimh a tha eadar do choguis
agus do bheachdan ?
Am faod coguis threibhdhireach a bhi
aig duine dona ?
Ciod a theireadh tu ri duine nach
leigeadh a choguis leis buntata a chur
ged leigeas i leis buntata itheadh ?
Dorlach Bbioran.
Ach ged nach 'eil mi fhein a' dol a f hreagairt
nan ceistean sin bu mhaith leam lan-an-dtiirn
de bhiorain a thoirt do neach air bith eile a
ghabhas os laimh teine f hadadh ; cuid dhiubh
as mo choille bhig fhein agus cuid dhiubh a
coiUtean eUe.
Air dhaibh a bhi air an agairt le 'n coguis
fein, chaidh iad a mach. — Eoin viii., 9.
Chan 'eil am facal coguis ri fhaotainn
anns an t-Seann Tiomnadh, ach ged nach
'eil am facal ann, bha an coguis beo ann
an daoine anns na laithean ud mar tha i
beo annta an diugh.
Cuiridh fuaim duilleig air chrith air theich-
eadh iad, agus tuitidh iad an uair nach bi
neach an tdir orra. — Levit. xxvi., 36.
Teichidh an t-aingidh, gun neach bhi an
tdir air. — Gnath- Fhacail xxviii., 1.
Ghaith mise mo bheatha a thaobh Dhe anns
an uile dheagh choguis gus an la an diiigh.
—Pol.
Am b'e coguis Phoil a thug air aon rud
a dheanamh aig aon am 'na bheatha, agus
rud calg-dhireach 'n a aghaidh aig am
eile?
Coguis neo-lochdach a thaobh Dhe. — Pol.
Coguis anf hann ; coguis bheo ; coguis
air a losgadh le iarunn dearg ; coguis
ghlan ; coguis air a salachadh ; coguis
mharbh ; coguis nach feoraich ceist ;
coguis mheaUta ; duine a ni coguis de
ni suarach ; ciod a tha na facail sin a'
ciallachadh ?
Ma chaill thu do choguis chan 'eil dad
agad air fhagail as fhiach dhuit a ghleidh-
eadh. — Isaac Walton.
ANNS A' CHATHAIR— AOBHARAN A' CHOGAIDH
Chan 'eil daoine air an t-saoghal as duiliche
gnothuch a dheanamh riu na daoine aig a
bheil coguisean usaideach. — Napoleon.
Is socrach a' chluasag coguis shaor ; mar
sin cum beo 'n ad bhroilleach an lasair
sholuis a chuir Dia ann, agus gu ma fe^rr
leat fulang seach fianuis do choguis a
mhiichadh. Faodaidh tu bhi ce^rr, agus do
choguis reidh riut, ach tha thu ce^rr gu
cinnteach, ma tha i 'g ad dhiteadh.
Aobharan a' Chogaidh
Leis an Urramach Alasdair MacFhionghuin, Ph.D., an Cill-mo- Naomhaig
IS eigin dhuinn uile a bhi a' smuaineachadh
gu trie gach latha mu'n chogadh. Bithidh
cuid a' smuaineachadh air ach gann an
comhnuidh, a chionn an clann air neo an
d^imhich a bhi ann an cunnart air a thaill-
eamh. Tha e soilleir gu bheil deuchainn
theann air thoiseach oirnn mar shluagh mu'n
tig a' chomhstri gu crich ris an urrainn sinn
an n-aonta a chur, oir tha an namhaid laidir
ann an armachd de gach seorsa, agus tha e
suidhichte air sinne gu sonruichte a smachd-
achadh, agus ar cumhachd anns an domhan
a bhriseadh, oir tha e a' creidsinn gur sinne
a tha a' seasamh eadar esan agus uach-
dranachd na h-E6rpa agus ard ughdarras
feadh an t-saoghail uile. Faodaidh nach
'eil e arm am mearachd 'n a bheachd.
Aobhar na Comhstri.
Chuir e mor ionghnadh orm a bhi a'
cluinntinn duine a tha sonruichte ghc ann
an gnothuichean tuathanachais ag r^dh gur
searbh do'n rioghachd so dol gu cogadh mu
chilis a reiticheadh ceathrar fheara pongail
'n an suidhe mu bhord ann an uair an uairea-
dair, 's e sin, a' cheist a bha eadar na Gear-
mailtich agus na Polaich. Tha eagal orm
gur beag a thuig esan de ghne na ceiste ud ;
agus faodaidh gu bheil moran anns an
dtithaich so fhathast aig nach 'eil tuigse as
fearr oirre. Ma tha iad a' saoilsinn gu'm
b'ann a mhain mu Dhantsig agus an Amhach
(The Corridor) a bha an gnothuch, tha iad
air am mealladh : cha robh annta sin ach
lethsgeul do na Gearmailtich air son staid
Pholand a bhriseadh, agus greim a ghabhail
air an dtithaich agus air a beartas air son
am maith fein. Cha chreid mise gu'm biodh
e ro fhurasda do dha Ghearmailteach agus
do dha Pholach cordadh uime sin. Rinn na
Gearmailtich soilleir do'n t-saoghal uile, nach
b'e cordadh a bha dhith orra, ach sgrios,
creich, agus farsuingeachd ; agus iighdarras
thairis aix sluagh ris an robh eud agus fuath
aca. Mar sin, amhuil a rinn iad cheana, ann
an Austria agus ann an Checko-Slovakia,
bhrosnaich iad an sluagh an aghaidh a cheile,
ann an dochas gu'n creideadh an saoghal gu
*n robh aobhar laidir aig a' Ghearmailt air
son dol do'n eadraiginn : agus an uair a
rachadh, chriochnaicheadh i an gnothuch
mar a fhreagradh oirre fein. Cha chreid
mise gu bheil e furasda tighinn gu cordadh
ri daoine d'an creud agus d'an cleachdadh
an saoghal a mhealladh le geallaidhean fallsa,
agus cothrom a ghabhail gu leum air an
coimhearsnaich laga, los am briseadh agus
an slugadh, mar a rinn na Gearmailtich a nis
tri uairean taobh a stigh da bhliadhna, 's e
sin mur 'eil sinn de 'n aoh bheachd riu fein,
gu bheU a leithid sud de mhealladh, de
fhoirneart, agus de spuinneadh, ceart agus
freagarrach dhaibhsan d' am bheil e comas -
ach : gur cumhachd a tha a' toirt coir ;
agus nach buin do 'n fhear lag ach na
cheadaicheas am fear laidir dha.
Siol nan Sonn.
Tha sin dona gu leor, ach tha na's miosa
na sin eadar sinne agus iadsan an diugh.
Faodaidh gur e a bhi a' faicinn ar cunnart
fein a' dluthachadh a chomh-eignich sinn mu
dheireadh gu dulain cogaidh a thoirt do 'n
Ghearmailt, oir a reir teagaisg Hitler 'n a
leabhar iomraiteach, chan 'eil crioch idir ri
chur ri fas agus ri uachdranachd na Gear-
mailt ; oir tha a sluagh de shiol nan sonn,
tha iad an comhnuidh a' fas na's lionmhoire ;
mar sin, tha e soilleir gu bheil iad air an
gairm gu bhi a' riaghladh anns an t-saoghal.
Is e an dleasdanas, cho luath agus a tha iad
laidir gu leor, rioghachd an deidh rioghachd
a cheannsachadh, agus a thoirt fo 'n aon
ordugh riu fein. Am bitheantas foghnaidh
dhaibh-san maoidheadh, gu bhi a' faighinn
an toil air gach cinneach gun dortadh fola.
Sin an teagasg bha iad a' maoidheadh oirnne
cheana, gu sonraichte a thaobh oighreachdan
Africanach a chaill iad anns a' Chogadh
Mhor ; agus chan 'eil an teagamh as lugha,
n' an soirbhicheadh leis a' Ghearmailt 'n a
foirneart air a coimhearsnaich an drasda,
nach b' fhad an dail gus an tionndadh i
oirnne le a h-uile chumhachd.
Chan 'eil teagamh nach e so roinn mhaith
de aobhar a' gheallaidh a thug sinne agus
an Fhraing do Pholand, agus a chuir sinn
gu cogadh goirid 'na dheidh ; seadh, gu'n
6
AOBHARAN A' CHOGAIDH
robh siim fein anns a' cheart chunnart, ged
nach robh e cho dltith, no cho bagrachail
oirnne is a bha e oirre-se.
Prionnspalan riaghlaidh.
Ach tha tuilleadh is sin air a' chuis ; agus
gu sonruichte so, na prionnspalan riaghlaidh
a tha na Gearmailtich a' cleachdadh 'n an
dtithaich fein, agus anns na duthchanna a tha
iad a' cur fo 'n cuing. Na 'n robh na prionn-
spalan sin cothromach ; 'n an robh an Staid
Ghearmailteach a' cur dion laghail air beatha,
air cuid, agus air coirichean cumanta dhaoine;
n' an robh i a' ceadachadh dhaibh saorsa
coguis, saorsa beachd, saorsa facail, agus
saorsa cruinneachaidh ; agus na 'n robh i a'
feuchainn ri ceartas a fhrithealadh do gach
seorsa sluaigh a tha an taobh a stigh d'a
criochaibh — ni air son an robh an t-seann
lompaireachd Romanach, a dh' aindeoin a
cruais, iomraiteach agus onorach — is docha
nach bu mhiosa do 'n t-saoghal ise a sgaoil-
eadh a sgiathan, agus a cothrom a dhol arm
am meud, na 'n tachradh sin, gun mhilleadh
no gun chall d'a coimhearsnaich. Cha
mhotha bhiodh e furasda a roinn de dhiith-
channa nach 'eil 'g an oibreachadh a dhiultadh
dhi.
Ach an aite sin, is ami a tha againn anns
a' Ghearmailt an diugh seorsa riaghlaidh a
tha 'n a aobhar uamhais ; a tha a' deanamh
tair air duine mar dhuine ; a tha a' diultadh
dha dion laghail air a phearsa agus air a
chuid ; a spionas a mach o chagailt e, a
thilgeas am priosan e ; a sgivirsas e gus am
bi fheoil 'g a sracadh, agus a mharbhas e,
gun chuirt, gun mhod, chan ann air son eucoir
air bith, ach air son bheachdan ; no a chionn
gu bheil full ludhach ann ; no do bhrigh
nach toir e do Hitler an iimhlachd a bhuineas
a mhain do Dhia. Geur-leanmhuinn, far-
chluais, agus eagal — sin priomh innealan
riaghlaidh na h-Uachdranachd ud, a tha a'
deanamh tair air gach sluagh anns nach 'eil
full Ghearmailteach ; a tha a' deanamh tair
shonruichte agus eucoir nach gabh tomhas
air na h-Iudhaich ; a tha a' deanamh tair
air Criosd agus air prionnspalan a theagaisg,
gu sonruichte irioslachd, truacantas, trocair,
gradh coimhearsnaich, deagh-ghean do
dhaoine mar dhaoine ; tha na prionnspalan
diadhaidh so uile air an aicheadh agus air
an toirmeasg. Tha an oigridh 'g an teagasg
ann an spiorad nan gaisgeach 's e sin cruas,
uabhar, agus naimhdeas ; agus tha cogadh,
sgrios, spuinneadh, agus cumhachd thairis air
rioghachdan eile, air an glorachadh dhaibh
leosan a tha 'g an oileineachadh.
Crois nan cinneach.
Chan fhaicear a' Chrois Chriosduidh 'n am
measg, ma ghabhas i falach ; ach chithear
gu leor de sheann Chrois Cham dhuaichnidh
nan cinneach, anns nach 'eil cuimhneachan
air ni maith air bith. Ged nach leig an t-eagal
leo na h-eaglaisean a dhimadh, tha iad a'
tarruing na h- oigridh uapa, anns a' bheachd
ann an tiine ghoirid, gu'm bi na h-eaglaisean
gun chomhthionailean, agus gu'm basaich
an Creideamh Criosduidh de chion luchd-
aideachaidh. Mar sin tha iad an dochas
gu'n teid as do phriomh namhaid na Gear-
mailte Moire — 's e sin, am bacadh a tha
teagasg Chriosd a' cur air ruintean breuna,
foirneartach ; agus gu'm faigh an sar-shluagh
so mu dheireadh an cead gu bhi a' leagail an
cuinge, le an cumhachd armaichte, thairis air
rioghachdan as luige, gun choguis, gun
amharus, gun bhuige. Bithidh uachdranachd
aca-san, tha iad an dochas o fhairge gu fairge,
agus o'n abhainn gu ruig criochan na talmh-
ainn — " a' Ghearmailt os cionn nan uile,"
mar a dh' eigheas iad 'n an comhdhailean.
A' Ghairm.
Ann an aon fhacal, tha iad ann am beachd
an dtithaich fein, agus duthchanna eile a
riaghladh le prionnspalan Shatain. Sin
agaibh a reir mo thuigse-sa, fior aobhar a'
chogaidh so, an oidhnp ud air Staid Ain-
diadhaidh euceartach a dheanamh uile-
chumhachdach anns an Roinn-Eorpa ; oir
cho luath is a nochdadh an run breun ud gu
soilleir do'n t-saoghal, thainig gairm o'n aird
nach gabhadh diilltadh gu Breatunn agus an
Fhraing gu sonruichte, dol an uidheam gu
bhi a' briseadh na h-oidhirp eu-ceiUidh agus
a' toirt gu neo-ni run dor cha nan amadan.
Chan 'eil sinne no an Fhraing gun iomadh
aobhar aithreachais ann am fianuis Dhe agus
dhaoine ; ach a dh' aindeoin sin uile, fhuair
sinn a' ghairm eifeachdach so ann am freasdal
Dhe. Fuilingidh sinn uile gun teagamh ; ach
tha ar sluagh an diugh aonaichte agus taingeil
gu bheil iad mu dheireadh 'n an seasamh, a'
comhrag air son firiim, saorsa, agus ceartas,
feadh an t-saoghail, seach mar a bha iad fad
bhliadhnachan ann an ioma-cheist agus naire,
am feadh is a bha na fir-staid aca a' feuchainn
a bhi reidh ri reubairean rioghachdan agus
creachadairean anama dhaoine.
Aon uair eile, ma ta, fhuair sinne mar
shluagh an t-urram ard so, eadhon seasamh
agus comhrag agus fulang air sgath na tha
a' deanamh beatha mhic an duine air an
talamh luachmhor agus onorach. FuiUngidh
sinn uile ; ach biodh deagh mhisneach againn.
Tha sinn ann an slighe ar dleasdanais ; tha
AOBHARAN A' CHOGAIDH— AIG AN UINNEIG
cumhachdan neo-fhaicsinneach 'g ar neart-
achadh ; agus tha deagh aobhar againn a bhi
a' creidsinn, ged a bhruthar ar sail, aig a'
cheart am, gu'n saltrar air ceann na nathrach.
Aig an Uinneig
An t-Urramach Alasdair MacRath
BHA mi duilich fhaicimi gu'n do chaochail
am ministear maith so aim an deireadh
lanuari ; fear-teagaisg soisgeutach agus fear-
seanchais gasda aig an robh moran naidh-
eachdan mu sheana mhinistearan an taobh
Tuath.
Bhris air a shlainte ann an 1932, agus
b' fheudar dha an eaglais a bha aige ann
an Tung, an Cataibh, fhagail. M'an
deachaidh e do Thung an 1926, bha e ann
am Partick, an Glaschu ; 'na dheidh sin an
Craoich, an Cataibh ; ann an Tairbeart
Chinn-tire ; agus ann an Rattraidh, am
Peaii't.
Bhuineadh e do Cheann-Loch-Biorbhuidh,
agus bha e diithchasach dha tiidh a bhi
aige anns na " daoine " agus na " mnathan
diadhaidh " o shean air am biodh e a'
deanamh seanchais agus a sgriobhadh.
Bha ealain mhaith aige air Gaidhlig a
sgriobhadh, agus ged nach robh e fein 'g a
shaoilsinn, bha na nithean a bhiodh e a'
sgriobhadh as a cheann fhein moran na b'
fhearr na na nithean a bhiodh e a' dioghlum
cho ctiramach a teagasg agus seanchas nan
aithrichean agus i^an " daoine " an Cataibh
agus an Ros.
Bha e 'na mhinistear soisgeulach, agus
theodhadh a chridhe ri fuaim " diisgaidh,"
ge b'e aite no doigh anns an robh an
dusgadh a' dol air aghaidh. Leugh mi dha
no tri de na leabhraichean a sgriobh e,
leabhraichean beaga ctibhraidh anns a bheil
bias agus aile na diadhaidheachd. SgTiobh
mi uaireigin cheana mu fhear dhiubh sin
air an duilleig so, " Teine Dhe am measg an
Fhraoich."
An t-OUamh Tearlach D. Bentinck
Ann am mios lanuari thainig call eile air
Eaglais na h-Alba le bas mo charaid, seana
mhinistear Dhornoch, ministear cho maith
's a bha anns an taobh Tuath.
Rugadh e an Cinn-Ghitibhsaich an 1866 ;
bha e air oileanachadh an Oilthigh Dhim-
eideann, far an do choisinn e M.A. an 1886,
agus an Oilthigh ChUl-rimhinn, far an do
choisinn e B.D. an 1888. An deidh dha cead-
searmonachaidh fhaotainn o Chleir Obar-
neithe bha e greis 'n a fhear -cuideachaidh
an eaglais Chaluim-cille an Glaschu, ach an
ceann bliadhna bha e air a shuidheachadh
ann an Cnoc-Mhoire, an Inbhir-nis (an 1889)
agus gun e ach tri bliadhna fichead. Ann
an 1907 dh'fhag e Cnoc-Mhoire, agus chaidh
e do'n eaglais Mhoir ann an Dornoch, eaglais
an Naoimh Gilbeart, far an do shaothraich
e gus an do leig e dheth obair na sgire an 1934.
Cha robh Tearlach Bentinck riamh
comharraichte mar shearmonaiche, ach bha
e comharraichte mar aodhair dileas agus
dleasdanach a bha cho fritheilteach d'a
choimhthional 's gu'm biodh a chas air na
stairsnichean aca gun sgur. Bha mise anns
an aon chleir ris coig bliadhna ; bhithinn a'
dol do Chnoc-Mhoire gle thric, is b' aithne
dhomh gu maith doighean Mhgr Bentinck ;
ged nach deanadh muinntir Chnoc-Mhoire
ach am meur a ghearradh rachadh e g' am
faicinn, is leanadh e air dol 'g am faicinn,
gus an rachadh i na b' fhearr. Bha e 'n a
dhuine seanchasach ris an robh e furasda do
gach seorsa dhaoine dol a bhruidhinn ;
treabhaichean agus searbhantan, balaich
agus caileagan ; bha baighealachd nadurra
ann a bhiodh a' tarruing dhaoine 'g a
ionnsuidh mar nach tairngeadh eolas no
talantan-labhairt.
Bha uidh mhor aige ann an obair na
h- eaglais, aig an tigh agus thar chuantan ;
gus an do thoisich an aois air laighe air cha
robh ministear eile anns an taobh Tuath a
bha dol cho trie ris do Dhim-eideann, far a
bheil Cinn na h-Eagiais a' cur an comhairle
ri cheile agus a' cur nan cuibhlichean mu'n
cuairt.
Ach ged bha lamh aige ann an obair na
h-eagiais an taobh a muigh de Sgir Dhornoch
cha do rinn e riamh dearmad (mar is trie a
tha tachairt) air a' choimhthional fhein ; a
Shabaid agus a sheachduin bhiodh e air a
thurusan anns a' bhaile am measg bhochdan
agus dhaoine tinne.
Bha ealain aige ait' airgiod a chruinn-
eachadh, agus thruis e suim mhor a
dheanamh Ard-eaglais Dhornoch cho breagh
agus cho maiseach 's a bu choir dhi bhith.
A thuilleadh air sin sgriobh e leabhar mor
tiugh mu eachdraidh na h-eaglaise Moire
agus mu eachdraidh na sgire, leabhar nach
b' urrainn duine air bith a sgriobhadh gun
mhoran saothair agus rannsachaidh. As a
thigh -tasgaidh bhiodh e a' toirt nithe
nuadh agus sean do Chomunn Gaidhlig
Inbhir-nis.
AIG AN UINNEIG
Mar sheula air obair agus air a
sgoilearachd thug Oilthigh Chill-rimhinn
D.D. dha an 1925.
B' e an t-Oliamh Te^rlach Bentinck am
ministear mu dheireadh a b' aithne dhomh
aig an robh teaghlach mor ; naoinear o'n
cheud mhnaoi, nighean do'n Urramach
Seumas Friseal, M.A., a bha ann an
Earghlais, dluth do Mhanachainn Mhic
Shimidh. Ged nach 'eil cho fada o shiubhail
Seumas Friseal thubhairt e rium uaireigin
gu 'm b' esan a' cheud mhinistear a chunnacas
riamh air bicycle an lonar-pheofharan ; bha
seana mhnathan anns na dorsan a' glaodhach
ris, " Mo naire, mo naire."
Dithis a bu choire no a b' aoibheile 'n
an tigh fein na Tearlach Bentinck agus a
bhean chan fhaigheadh tu ann an seachd
siorramachdan. Shiubhail ise ann an 1932 ;
ann an deireadh a laithean phos e bantrach
an Urramaich Seoras R. MacGill Fhinnein,
a bha ann an Inbhir-Theorsa.
Anns an uair sin fein.
Ann an soisgeul Lucais (XII., 11-12) tha e
air a radh, " Na bitheadh e 'n a ro-chiiram
oirbh cionnus no ciod a fhreagras sibh, oir
teagaisgidh an Spiorad naomh dhuibh anns
an uair sin fein na nithean as coir dhuibh a
radh." Chuala mi duine maith uaireigin a'
diteadh mhinistearan a bhios a' leughadh
an searmoin, agus 'g a sheasamh fein leis an
fhacal so a soisgeul Lucais. Ciod air bith
a tha na briathran a' ciallachadh, tha mi an
diiil nach e sin a tha iad a' toirmeasg, oir
ma tha duine air a theagasg leis an Spiorad
naomh is coma do'n luchd-eisdeachd co
dhiubh a leughas no labhras e an ni a f huair
e o'n Spiorad naomh.
Ach ma tha aon air bith de m' bhraithrean,
ministear no ceistear, a' dol a shearmonachadh
air a' cheann-theagaisg so bu mhaith learn
naidheachd a thoirt dha a chuireas solus air
a' ghealladh so a thug Criosd d'a dheisciobuil.
Uair a bha Seoras I. Holyoake, duine aig
an robh inntinn laidir gheur ach nach robh
a' creidsinn anns a' BhiobuU, no anns a'
chreideamh Chriosduidh, a toirt seachad
oraid ann am baUe ann an Sasunn, c6 a bha
anns an TaUa mhor anns an robh e a' cur
an aghaidh a' Chreidimh ach am fear nach
maireann, an t-OUamh loseph Parker, agus
e aig an am 'n a mhinistear 6g.
Cha robh e furasda do loseph Parker uair
air bith a bhi samhach agus argumaid a'
dol air aghaidh, agus is e a thainig as a'
chomhdhail ud gu'n do lean an dithis orra
fad tri oidhchean, a' freagairt a cheile agus
a' reusonachadh mu Dhia, agus mu'n
BhiobuU, agus mu Chriosd.
Fad nan tri oidhchean chaidh an deasbud
air aghaidh gu ciallach agus gu h-uasal, gun
an dara fear ag radh dad a bheireadh
oilbheum do'n fhear eile, ach gach fear
dhiubh a' seasamh a bheachdan fein mar a
b' fhearr a b' urrainn dha.
An uair a chuir Holyoake a' cheist so air
Parker, " An do chuidich Dia le Stephen an
uair a bha e air a chlachadh agus air a
mharbhadh, no an do rinn e dad idir air a
shon ? ", cha robh fhios aige fad ceathramh
na mionaide ciod an fhreagairt chothromach
a bheireadh e do'n cheist, oir cha b' urrainn
e a radh gu'n do shaor Dia Stephen o'n
bhas, no gu'n robh a fhreasdal timchioU air
'n a chas. Ach ann an ceathramh na
mionaide sin rian e mar rinn Nehemiah, rinn e
iirnuigh ri Dia nan neamh, agus gu la a
bhais bha e cinnteach gu'n do chuir an
Spiorad 'n a bheul na briathran leis an do
fhreagair e a' cheist. " Ged nach do shaor
Dia 'n a fhreasdal," ars' esan, " Stephen o'n
bhas, agus ged nach cuala agus nach faca na
mortairean dad a dhearbhadh dhaibh gu robh
Dia dluth d'a sheirbhiseach, rinn Dia ni a
bu mhiorbhuihche air a shon na ged
chuireadh e ainglean 'ga shaoradh, thug e
comas do Stephen a radh, ' A Thighearna,
na cuir am peacadh so as an leth.' Sin agad
ciod a rinn Dia air son a sheirbhisich, agus
ma dh' aontaicheas tu gu bheil cumhachd
air bith ann am ministrealachd spioradail
de'n t-seorsa sin, no gu robh buaidh air bith
aig briathran Stephein air cridheachan
dhaoine eUe troimh na linntean, saoilidh mi
gu'n aidich thu gu'n do rinn Dia 'na fhreasdal
ni mor agus miorbhuileach air son Stephein."
Bha Seoras Holyoake 'n a dhuine onorach,
uasal an deasbud agus an argumaid, agus
cha d'thubhairt e an corr air a' phuing ud ;
dh' fhag e an gnothuch mar dh' fhag Parker
e gun a fhreagairt.
Obair Dhiomhain
An uair a thoisicheas duine air e fhein
fhireanachadh theid aige air dreach na
firinn a chur air a' bhreig. /
Tha an dara leth de shluagh an t-saoghail
a' cur seachad an dara leth d' an tiine 'g am
fu-eanachadh fhein.
An uair a chuireas duine roimhe rud air
bith a dheanamh gheibh e fichead lethsgeul
air son a dheanamh.
Agus gabhaidh e ris an lethsgeul a ni e
fhein ged nach gabhadh e ris na'm b' e
duine eUe a rinn e.
Chan 'eU mealltair air an t-saoghal as
miosa na an fhein-speis a tha ann an cridhe
gach duine.
mk:orc^odale
Aireamh 6
1940
Cairdean losa
Is sibhse mo chairdean-sa . — Eoin XV., 14.
CHAN 'eil teagamh nach d' thug e toil-
inntinn mhor do na deisciobuil an uair a
thubhairt losa riu, " Is sibhse mo chairdean-
sa," oir b' ion daibh moit a bhi orra. Cha
fhreagradh e dhaibhsan a radh gu'm b'e losa
an caraid-san, agus cha mho a thubhairt iad
e, no a rinn iad boilich as an daimh anns an
robh iad do losa. Ciod air bith na faihngean
eile a dh' fhaodadh a bhi anns na h-abstoil
cha robh an fhaihng annta dol ro dh^na air
losa. Ged bha iad cho eolach air, agus ged
bha caidreamh cho dluth eatorra, cha do
dhichuimhnich iad riamh an t-urram a bha
dhgheaoh a thoirt da. Bha cuid de na
h-abstoil cairdeach dha a thaobh na feola ;
bha Seumas agus ludas air an togail anns an
aon teaghlach maille ris, ag itheadh aig an aon
bhord ris, agus a' cadal, theagamh, anns an
aon leabaidh ris ; bha iad 'n an cairdean dha
ann an da dhoigh, le ceangal na fala agus le
bann na deisciobuUeachd, ach ma bha, an uair
a thoisich iad air htrichean a sgriobhadh a
chum na h-eaglais cha d' thuirt iad aon fhacal
uime sin ; sgriobh iad mar sheirbhisich an
Tighearn losa. " Tha Seumas seirbhiseach
Dhe, agus an Tighearn losa Criosd, a' cur
beannachd chum an da threubh dheug a tha
air an sgapadh o cheile." Ach ged nach do
ghabh na deisciobuil orra fein dol ro dhana
air am Maighstir agus an Tighearna, chan 'eil
teagamh air bith nach do leum an cridhe le
moit is gairdeachas an uair a thubhairt e
fein an rud nach freagradh dhaibh-san a radh,
" Is sibhse mo chairdean-sa."
Daimh bhlath.
Uair eile thubhairt e riu, " Tha sibh ag
radh, Maighstir, agus Tighearna, riumsa ;
agus tha sibh ag radh gu maith ; oir is mi
sin " ; ach an so tha e ag r^dh gu bheil
daimh eUe agus daimh as blaithe na sin
eadar e fein agus iadsan, d^imh a' chairdeis
agus a' ghraidh. Bha e air bheul an saoghal
fhagail ; bha e dol a chur nan abstol a mach
gus an saoghal a chosnadh dha, agus a' fagail
rioghachd Dhe air thalamh air an ctiram ;
ach m'an do chuir e a mach iad ghabh e an
cothrom air innseadh dhaibh gu robh e 'g
an cur a mach, chan ann mar sheirbhisich a
mhain ach mar chairdean. B'e sin an doigh
a ghabh e air innseadh dhaibh gu robh Ian
earbsa aig annta ; earbsa 'n an dilseachd
agus 'n an dichioU.
Bho thaobh Chriosd tha an cairdeas so a'
ciaUachadh gu'n toir e solus d'a shluagh ;
gu'n dean e 'inntinn agus a riiintean soiUeir
dhaibh, agus gu'n ton e dhaibh eolas nan
nithean sin a tha e feumail dhaibh eolas a bhi
aca. " Ghairm mi cairdean dibh ; oir na
h-uile nithean a chuala mi o'm Athair, rinn
mi aithnichte dhuibh-sa iad." Ma bu mhaith
leat fhaotainn a mach, mata, a bheil thusa am
measg cairdean Chriosd, ceasnaich thu fein
feuch a bheil thu a' faotainn an t-soilleireach-
aidh so a thaobh nan nithean a bhuineas do
rioghachd Dhe agus do'n t-saoghal neo-
fhaicsinneach. Ma tha thu an diugh far an
robh thu fichead bliadhna roimhe so, gun dol
aon cheum air t' aghaidh ann an eolas, no
ann an creideamh, no ann an gHocas, is ion
dhuit eagal a bhi ort nach 'eil thu 'g ad
chumail fein ann an co-chomunn Chriosd.
Bho ar taobh-ne tha an cairdeas so a'
ciaUachadh gu'm feum sinn timhlachd a
thoirt d'ar Slanuighear. Sin an ciimhnant
air an aidich e sinn mar a chairdean, " Is
sibhse mo chairdean-sa ma ni sibh na nithean
a tha mi ag aithneadh dhuibh." Tha Criosd
ag iarraidh da ni shonruichte o shluagh, gradh
is timhlachd ; agus as eugmhais nan nithean
sin cha bhi e riaraichte, eadhon ged a dhean-
adh iad an teanga tana a' moladh 'ainme
anns na sraidean. Chan urrainn duine
dearbhachd no comhfhurtachd a bhi aige a
thaobh a sheasaimh an lathair Dhe, mur
bheU a chasan agus a lamhan luath gu toil
Dhe a dheanamh. " Rinn mi cabhag," ars'
an sahnadair, " chum t'aitheantan a choimh-
ead."
Da shedrsa umhlachd.
Tha miighadh mor eadar seirbhiseach agus
caraid. Faodaidh e bhith nach 'eil anns an t-
seirbhiseach ach inneal ann an laimh a
Mhaighstir. Ni e an car a gheibh e r'a dhean-
amh, agus oibrichidh e na h-uairean, ach chan
'eil caidreamh no companas eadar e fein agus
a Mhaighstir ; chan fhosgail a Mhaighstir
'inntinn dha agus cha mho a chuireas e a
chomhairle ris. Chan e sin an daimh fhvxar
a bu mhaith le losa a bhi eadar e fein agus a
dheisciobuU; gheall e gu'm fosgladh e 'inntinn
dhaibh, agus bu mhaith leis gu'n tuigeadh iad
a riiintean. Chleachd e gach innleachd a
ghabhadh chleachdadh gus diomhaireachdan
na rioghachd fhosgladh dhaibh, agus bu
CAIRDEAN lOSA
mhaith leis gu'n tuigeadh iad uile na nithean
a bha aige 's an amharc.
Tha d^ she6rsa iiinhlachd ann a dh' f haodar
a thoirt do Dhia, timhlachd mharbh agus
timhlachd bheo. Tha na reultan a' toirt
timhlachd dha, oir tha iad a' leantuinn an
ctirsa anns na speuran gun dol lend na
roinneig a null no nail. Ach ma tha, chan
'eil ann an timhlachd nan reultan ach
timhlachd mharbh, oir chan urrainn iad an
corr a dheanamh. Ach tha e ann an comas
mhic an duine roghainn a dheanamh co dhiu
a bheir e timhlachd do Dhia no nach toir, air
chor agus ma roghnaichneas e lagh Dhe a
choimhead, gu bheU e 'g a dheanamh le saorsa
a thoUe, agus mar sin gu bheil 'timhlachd
beo. Sin an timhlachd as toigh le Criosd,
timhlachd bheo o dhaoine saor ; o dhaoine air
nach 'eil cuing air bith ach cuing a' chairdeis
agus a' ghraidh.
CumhacM Ghriosd.
0 bheatha nan abstol agus o bheatha
mhiltean anns an Ik diugh tha e furasda gu
leoir fhaicinn gu bheil cumhachd is eifeachd
ann an cairdeas Chriosd nach 'eU ann an
c^irdeas eUe air an t-saoghal. Ann an laithean
fheola dh' aithnich eadhon an naimhdean air
cuid de na h-abstoU gu robh iad maille ri losa.
Gabhaidh sin aithneachadh air daoine an
diugh cuideachd. Tha e a' deanamh nan uile
nithean nuadh anns na cridheachan a ghabhas
ris, agus a' cruth-atharrachadh nan daoine a
ghluaiseas maiUe ris. Tha e a' deanamh
maiseach is glormhor gach ni no neach ris am
bean e. Eadhon ged nach beanadh duine ach
ri iomaU 'fhaUuinn gheibh e beannachd air
chor-eigin an cois a thighinn dltith dha. Tha
cuid de dhaoine ann agus miUidh an cairdeas
ar beusan agus ar beatha, ma ni sinn cairdean
dhiubh. Anns gach comunn anns am bi iad,
tha iad mar a' ghaoth fhuar reota a chrionas
feur is fochann ; is misd thu aileadh an
analach fhaotainn. Ach tha daoine eUe ann
a tha mar bhlaths caomhaU na greine no mar
ghaoth bhog an earraich a bheir fas is toradh ;
is fhe^irrd thu a bhi 'n an comunn eadhon
coig mionaidean, oir bheir iad dhuit caU tir
air son nan nithean a tha fior-ghlan agus
ion-mholta. Sin, mata, a' bhuaidh a tha aig
Criosd thairis air a chairdean. Duisgidh e
annta gaol nan nithean air a bheil gaol aige
fein.
Droch chompanaich.
Ma tha e ceart dhuinn caraid maith a
thaghadh tha e ceart dhuinn cuideachd
cairdean dona a sheachnadh. Tha moran de
dhaoine oga a'gabhaU a' cheud cheum ann
an slighean ain-diadhaidh a chionn nach do
thagh iad an companaich gu otiramach,
Nach mor an t-aobhar eagail a tha ann do
ph^rantan an uair a chi iad am mac, no gu
sonruichte annighean, a' deanamh companach
de leithid Absolom. Ged bha Absolom
maiseach 'n a phearsa cha robh ann ach diti
nan gUlean. B' fhada bho cheile e fein agus
'athair. Ged bha f^ihngean mora agus
uamhasach ann an Daibhidh, bha cridhe ann,
agus gr^dh ; chuireadh e e fein mu'n cuairt
air son dhaoine eUe agus bha e 'n a charaid
dileas is blath. Bha Daibhidh 'n a dhuine
b&,igheil ; an cairdeas a bha eadar e fein agus
lonatan chaidh e os cionn gaol bhan. Ach
cha robh baigh no blaths ann an cridhe
Absolom ; bha a chridhe cho fuar 's a bha
e cho dubh ; chuir e a chompanaich uile air
seachran cho maith ris fein. Tha facal an
Tighearn ag r^dh, gu'n sgriosar companach
nan amadan, agus esan ata 'n a chompanach
do luchd-craois, gu'n naraich e 'athair. Nach
sona, mata, na p^rantan a chi an clann a'
deanamh mar a rinn an salmadair ; "is fear-
comuinn mi," ars' esan, " dhaibh-san uile
air am bi t' eagal, agus dhaibh-san a ghleidh-
eas do reachdan."
luchair a' ghraidh.
An uair a bhios sinn a' smuaineachadh air
losa mar ar caraid agus ar brathair cuimh-
nicheamaid cuideachd air na cairdean dluth
is dileas a bha aige ann an laithean fheola,
agus guidheamaid air Dia gu'n deanadh e
sinne coltach riu anns a' ghaol a bha aca air
losa ; gu'n deanadh e coltach sinn ri Eoin a'
Bhaistidh, a bha coma ged bhiodh e fein air
isleachadh na'm biodh Criosd air ^rdachadh ;
coltach ri Tomas a bha toileach dol maille ris
gu bas, agus coltach ri Eoin agus Muire, an
dithis a fhuair cho dltith dha, mar dhuais an
gaoU air. Tha iad ag radh gu bheO an gaol
dall, ach an aite sin a bhi fior, is e an f hirinn
gu bheil mile stiU aig a' ghaol. B'e na cairdean
a bu mhotha gaol air losa a bu mho a chunnaic
d'a ghloir. Bha Eoin air thoiseach air daoine
eile ann an diomhaireachd na diadhaidheachd
a thuigsinn, a chionn gu robh e air thoiseach
orra ann an gradh. Is maith an gloin-amhairc
an gradh gus nithean spioradaU fhaicinn.
Ged nach b' aithne do Phol losa ann an
laithean fheola bha e 'na charaid cho dileas 's
a bha riamh aige. Agus air an laimh eUe dh'
f hiosraich Pol 'n a anam fein cairdeas losa a
cheart cho fior 's a b' aithne do Pheadar a
chompanas ann an Galile, rud a tha dearbh-
adh dhuinn nach robh cothrom no sochair
air bith aig na ceud dheisciobuil a thaobh
ciirdeas an t-Slanuigheir nach fhaod a bhi
againne. Faodaidh Criosd a bhi annainn,
agus sinne annsan, faodaidh ceangal cho
CAIRDEAN lOSA— DALTACHAM A' CHRUAIDH FHORTAIN
dltith a bhi eadaruinn agus esan 's gur
h-urrainn dhuinn a radh, " Tha mi air mo
cheusadh. maille ri Criosd, gidheadh ata mi
beo ; ach cha mhise, ach Criosd a ta beo
annam ; agus a' bheatha ata mi nis a'
caitheamh 's an fheoU, tha mi 'g a caitheamh
tre chreideamh Mhic Dhe, a ghr^dhaich mi
agus a thug e fein au- mo shon."
Companas losa.
Is sibhse mo chairdean-sa. Nach b'e sin
an t-urram, 'ga chuir air daoine peacach !
Ach is e smior na firinn a tha ann, radh fior
a tha airidh air gabhaU ris, oir tha e air a
dhaingeachadh le facal an Tighearna, agus
cha duine Dia gu'n dean e breug. Ciod a'
ghne ghraidh a thug an t-Athair dhuinne
gu'n goirteadh cairdean a mhic dhinn! Bu
neoni truagh mar dhiol do'n ghr^dh so, ar
n-anam agus ar beatha a thabhairt dha mar
bheo-iobairt.
Tha Fear caomh ann thar nan uile ;
O, meud a ghrMdh !
Thar gradh brath'r tha ghr^dh-san duinne;
0, meud a ghraidh !
Faodaidh each fas umainn suarach,
Tlath an diugh 's am m^ireach gruamach;
Annsan gheibh sinn gaol nach fuaraich;
0, meud a ghraidh !
losa! caraid nan naomh agus caraid nam
peacach — ni a chompanas rathad fada goirid,
agus rathad duilich reidh, agus a h-uile
rathad sona.
Daltachan a' chruaidh fhortain
Leis an Urramach Iain Mac-
BEAGAN l^ithean mu'n do dh'eigheadh an
cogadh, deireadh an Fhoghair so chaidh,
dh'fhag na miltean de chloinn na bailtean
m6ra mu dheas agus rinn iad air a' Ghaidheal-
tachd oir bha fhios aca gu'm biodh iad
te^ruinte 's a' cheann sin na'n tigeadh na
soithichean-gaoithe aig Hitler a nail luchd-
aichte le sHgean-mUlidh chum ar bailtean a
sgrios.
'S ann air d^ bhalaeh bheaga 'n am measg
sin tha mise dol a sgriobhadh ; b'e DomhnuU
ainm a' cheud fhu- agus Alasdair ainm an
fhir eile : bha iad eadar deich is dusan
bliadhna dh' aois.
Nuair thMnig iad a dh' ionnsuidh Manse
Ceann a' Gharaidh ghabh am ministear 's a
bhean beachd air mar bha na h-aodainn aca
cho geal ris a' chaUc, mar nach faigheadh iad
gu le6r de'n bhatnne bhl^th an tus an oige.
Bha am ministear 'na dhuine coir truasail,
agus cha robh a bhean bonn air dheireadh air.
Thog iad fein teaghlach, d^ mhac is caileag,
agus mar sin bha fhios aca ciamar bu choir
dhaibh gabhail ri daltachan a' chruaidh
fhortain a bha air iir thighinn d' an ionnsuidh.
Cha mhor gu robh tigh 's an sgir, ma bha
dad de mheudachd idir ann, nach d' fhuair
clann aig an am ud.
Saoghal ur.
Nuair ghabh iad greim de bhiadh math
blath, bho 'n bha latha math ann, chaidh
am ministear sraid a mach mu'n cuairt leo.
Cha deach an da bheul comhla fad na tide
ach a' feoraich cheisdean dheth mu'n rud
ud agus mu'n rud ud eUe, oir bha a h-uile
ni mu'n cuairt cho ur dhaibh agus annas
aca de gach ni. Dh'fhag iad am baUe mor
le thogaU arda 's le shraidean comhnard as
a-Phearsain, an Tigh-an-uillt.
an deidh 's bha iad a nis air an dtithaich far
an robh cnuic is creagan, easan is uUlt, coin
is beathaichean, is cuileagan, nach faca iad
riamh roimhe.
Bha am ministear a' dol 'g an treorachadh
gu cnoc ard far am faigheadh iad sealladh
fada reidh air an diithaich mu'n cuairt orra,
ach chuimhnich e gu'n d' fhag e a' phiob 's
an tombaca air an dasc aige. Dh'iarr e orra
deanamh air a' chnoc mhor a sheaU e dhaibh
agus fuireach an sin gus an ruigeadh esan ;
gu robh e a' dol air ais do'n Mhanse, ach nach
biodh e ro fhada.
Bha na craobhan aig an am ud de'n
bhHadhna 'n an l^n mhaise 's na meangain
aca a' liibadh le truimead an duillich. Bha
craobhan mora aluinn a' fas mu'n Mhanse,
agus smuainich DomhnuU, an giUe bu shine,
gu'm bu ghasda streap suas ann an dltiths
nam meangan mar bhiodh e a' streap ris
na staidhrichean anns na clousachan air
Rathad Phaishg.
A' chuileag bhdidheach.
Cha do dhirich e fada nuair chunnaic e
cuileag mhor bhdidheach, crios orbhuidh
m'a meadhon agus srann aice mar gu'm
biodh seillean ann. Ghabh e beachd oirre
greis bheag agus thug e an aire gu'n deach
i a steach ann an cos mor crutnn uibhir ri
ball coise a bha an crochadh ri meangan
direach os a chionn. " Cha chreid mi fein
nach e ball sioda tha'n so, Alasdair," ars
esan, " ach chan fhada gu uair fhios," agus
e cur a stigh a l^imhe ann. Mu'n canadh
tu " bodach teth " bha na miltean de na
cuileagan mora 'na chraisg is iad 'g a lot
gu h-olc. Bho nach robh air ach briogais
fharsuinn, ghoirid, chaidh iad suas 'na broinn
DALTACHAN A' CHRUAIDH FHORTAIN
is lot iad e gu ruige na masan. Thuit e 'na
ghlag air an lar ach a dh'aindeoin sin cha
d'fhag na cuileagan e, is fhuair am fear a
bha gu h-iosal a lot cuideachd, ged bha e
neochiontach.
Rinn iad air a' Mhanse le cheile, agus
ran-bhais 'n am beul. Choinnich am minis-
tear iad 's an dorus a muigh, is cha robh
fhios aige air an t-saoghal de bha cearr, ach
nuair fhuair iad an anail is cothrom bruidhinn
thuig e gur iad na speachan a bha 'g an
oileanachadh. Chun e fein agus a bhean
bhinicir air na lotan aca is thug e rabhadh
teann dhaibh gun ghnothuch a bhi aca ri ni
no neach air nach robh iad mion-eolach, ge
b'e cho boidheach 's 'g am biodh e. Ma bha
iad ban a' dol a mach bha iad dearg gu leor
a' tighinn a steach.
An ath Di-domhnaich dh'innis am minis-
tear an sgeul a dh'innis mise mar tha, agus
thuirt e " tha mi cirmteach gu bheil cuid
agaibh an so an diugh a their gun mhoran
smuaineachadh nach d' 'fhuair na giUean
ni ach na thoiU iad, ach bu mhiann leam
gu'n sealladh sibh air a' chilis ann an doigh
eile. 'S e b' aobhar gu'n do dh'eirich cho
olc do na gillean gu robh iad air an aineol,
agus a h-uUe ni cho ilr dhaibh, agus cha do
smuainich iad riamh gu robh gath ann an
creutairean a bha cho boidheach ris na
speachan. Shaoil iad gur e cuileagan a
bha aca a bha a' comhnuidh ann am p^ihiun
sioda.
Nach ann mar sin a tha am peacadh a'
faotainn greim air iomadh duine ; tha e gle
thric cho breagha air an taobh a mach is
tha an duine dol 'na dh^U gun mhoran
smuaineachaidh, agus mu bheU e tighinn
chuige fein tha a chall deanta, is faodaidh
e bhith gu'm fag e larach air gu latha a
bhais.
An riocM aingil.
Na'n tigeadh an Donas a dh'ionnsuidh
dliaoine le adhaircean air, agus a' beucail
gu h-oillteil, theicheadh iad luath gu leor
as an rathad air, ach chan ann mar
sin a tha ; thig e cho breagha is cho ciuin ;
bidh a chainnt cho mihs ; cha ghabh eadhon
an leanabh beag eagal roimhe. Nach 'eU
e air innse dhuinn anns an Fhirinn gu'n
cuir se e fein ann an riochd aingil soLUse.
Nach trie a tha daoine air am mealladh le
nithean tha boidheach gealltanach air an
taobh a mach. Bho chionn ghoirid bha
tuathanach aig margadh ann am baile-mor.
Reic e chuid bheathaichean 's bha e deas
gu falbh dhachaidh nuair thachair air duine
bruidhneach gasda air dheagh chur uime,
's dh'fheoraich e dheth an robh margadh
math ann. Thuirt an tuathanach gu'm
faodadh e bhith moran na b'fhearr, nach
robh tuathanaich ach air an droch ghiollachd;
gu robh iad a' briseadh an cridhe is gle
bheag aca air a shon.
Thuirt am fear gasda gu robh e fein gle
dhuihch air a shon ach na'n gabhadh e a
chomhairle-san gu'm faigheadh e airgiod gu
leor gun obair idir 's gu'm biodh e a' siubhal
feadh na diithcha ann an car 'n a dhuin-
uasal. Chuir e an ire do'n tuathanach gu
robh e suas ri luchd-reisidh agus gu robh
fhios roimh laimh aige c6 na h-eich bu
luaithe, agus mar sin gu robh a soirbheachadh
leis gu math, 's gu'n leigeadh e fhaicinn
dhasan mar bha an gnothuch ag oibreachadh
na'n tugadh e dha not. Rinn an tuathanach
mar dh'iarradh air 's dh'fhalbh am fear eile
leatha, 's bha e air ais an ceann da uair an
uaireadair is shin e sia notaichean dha an
aite na h-aoin te.
Chuir sin fonn math air an tuathanach, oir
bha e an diiil gu robh aran fuinte 's nach
ouireadh an saoghal ciiram tuiUe air. Thug
e ceud not an ath uair do'n fhear nach b'
aithne dha 's dh' aontaich iad coinneachadh
an aite araidh ann an ceann da uair a thide.
Rinn an tuathanach so, ach ged dh'fheitheadh
e fathast cha tigeadh am fear eile. Bha an
duine truagh air a mhealladh. A chionn gu
robh an duine bruidhneach 's air dheagh
chur uime cha do shaoil e gur e cealgair a
bha ann.
Feum air fear-iuil.
Nuaii tha duine dol an d^il ni tha tir dha
tha e ±3umail dha seoladh fhaotainn bho
neach a tha eolach chum gu'm bi fhios aige
ciod is coir dha a dheanamh. Ciod am feum
a bhiodh ann an sgiobair bata mur b' aithne
dha ciirsa ceart a leagail ?
Aig an am so dluth air na cladaichean
againn fein tha aitean araidh ann far am
bheU na miltean de mheinean ah an cur air
son dragh is call a chur air an namhaid.
Nuair thig sgiobair a tha aineolach air na
dearbh aitean sin an rathad feumaidh e
fear-iiiil a thoirt air bord a bheir am b^ta
gu cala reidh ; mur dean e sin tha e a'
gabhaU a bheatha fein is beatha na bheil an
bord aige 'na laimh.
Tha fear-iuil againne air slighe na beatha ;
ma leanas sinn e cha tuisUch sinn agus cha
dean Satan ar lot. Bha e fein air a bhuair-
eadh, ach cha do gheiU e. Ann an latha a'
bhuairidh mata bidh tu tearuinte ma dh'
earbas tu thu fein ris.
Mineachadh air Philip. 11^, 6-8
Le Calum MacGilleathain, M.A.
" Neach air bhi dha ann an cruth DM, nach do mheas e 'n a reubainn efdin a bhi comh-
ionann ri Dia : ach cliuir se e fdin ann an dimeas, a' gabhail air fdin cruth seirbhisich,
air a dheanamh ann an coslas dhaoine : agus air dha bhi air fhaghail ann an cruth
mar dhuine, dh' irioslaich se e fdin, agus bha e umhail gu bas, eadhon bhs
a' chroinn-cheusaidh."
ANNS a' chuibhrionn so de 'n fhirinn tha
aon de fhocail mhora na firinne againn, agus
tha am focal mor so a' leum a mach o chridhe
duine a tha a' sparradh ceuman dleasdanais
air daoine eile. Agus sin mar a tha focail
mhora na Beatha aig Pol gu minic. Is ann
du-each mar sin, agus e a' sparradh dleasdanais
na fialaidheachd agus an tabhartais, a
sgriobh e an aite eile, " Is aithne dhuibh
gras an Tighearna losa Criosd, ged a bha e
saoibhir gidheadh gu'n d' rinneadh bochd e
air 'ur son-se, chum gu'm biodh sibhse
saoibhir tre a bhochdainn-san." Is ann mar
sin a tha e a' cur eisimpleir Chriosd air
beulaibh nan Philipianach, agus a' feuchainn
daibh ciod a bha fior a thaobh an Tighearna.
" Uime sin biodh an inntinn cheudna
annaibh-se a bha ann an losa Criosd, neach
air bhith dha an cruth Dhe — ." Agus is iad
na dleasdanais araidhe a bha e a' sparradh
orra-san,na PhLhpianaich,aonachd ghradhach,
bhraithreil, agus irioslachd inntinne a chuireas
eadar duine agus fheinealachd fein ; " Na
deanar aon ni tre chonnspoid, no tre ghloir
dhiomhain, ach ann an irioslachd inntinne
measadh gach aon gur fearr neach eile na e
fein : na seaUaibh gach aon air na nithean
sin a bhuineas da fein, ach gach aon air na
nithean a bhuineas do dhaoine eile mar an
ceudna. Uime sin biodh an inntinn cheudna
annaibhse a bha ann an losa Criosd.
Teagasg Chriosd.
So teagasg Spiorad an Tighearna, agus an
dearbh theagasg a bha aige fein an l^ithibh
na feola. Ma bhios sibh feineil agus ma bhios
sibh gu maith do bhur cuid fein, ciod am
barrachd a tha agaibh ? Nach e sin fior
nadur agus fior chleas an t-saoghail ? Ach
gr^dhaichibh-se bhur naimhdean agus dean-
aibh maith dhaibh-san a tha 'g 'ur cradh.
Sin am barrachd a chruth-atharraicheas an
saoghal ; agus sin am barrachd a thaisbeanas
agus a dhearbhas gur sibh mic Dhe ; oir is e
nadur Dhe bhi maith do na h-uile ; tha grian
Dhe a' dealradh air a' mhaith agus air an
olc, agus tha frasan Dhe a' tuitean araon air
fearann an duine cheairt agus air fearann an
duine mhi-cheairt.
Tha facal aca 's a' Bheurla, gu bheil an
Diabhol maith d'a chuid fhein, agus chan
'eil fhios agam de am maitheas a tha 'n a
mhaitheas ; ach is e tha fior mu Dhia gu
bheil e maith do na h-uile ! Agus sin, a nis,
ceum agus dleasdanas a' Chriosduidh, agus
Criosdalachd gu h-iomlan. Agus a reir an
abstoil sin mar a bha Criosd e fein. Sin
inntinn Chriosd. Bha Criosd gu maith do
ludas ; agus ni a b'iongantaiche le Pol na
sin bha e gu maith do Phol, " Ghradhaich e
mise agus thug se e fein air mo shon." Sin
barrachd Dhe anns an duine losa ; agus sin
Dia ann an losa Criosd.
I. "An cruth Dhe." Bha na h-aobhair
aig Criosd a bhi mor. Co dha a bhuineadh
gloir agus urram agus morachd cosmhuil ris 1
Anns a' cheud seaUadh a bha aig Pol air
Criosd an so tha e aige agus crim Dhe air.
Arsa Eoin, " Anns an toiseach bha am Focal,
agus bha am Focal maiUe ri Dia, agus b'e
am Focal Dia." Tha am facal so cruth e
fein Ian brigh an so. Is e ni buan a tha 's a'
chruth so, chan e ni ur ach ni bha ann o
chian. Bith bhuan a tha 's a' chruth so.
An cruth Dhe, sin Dia 'n a bhith-bhuantachd.
Agus sin, a ris, beachd an Tighearna air
fhein, "mu'n robh Maois idir ann tha mise."
Agus foghnaidh duinne so, bha an Tighearna
ag iarraidh air son a dheisciobuil fein gu'm
faiceadh iad a' ghloir, a' ghloir a bha aige
maille ri Dia mu'n do leagadh bunaitean an
domhainn. Bha Criosd Mor, agus chan e
sin uile e, ach tha e mor an cdmhnuidh ; chan
'eil leagadh no beagadh air mdrachd an Ti
Naoimh. Tha e mar sin a ghnath ann fein
agus dheth fein. Ach, arsa Pol, " cha do
mheas e 'n a reubainn e fein a bhi comh-
ionann ri Dia."
Agus so mineachadh air na briathran sin.
Cha do ghreimich e ris a' chUii sin mar a
ghreimicheas an gaduiche no an creachadarr
ris a' chreich. Is e cleachdadh a' ghaduiche,
agus cleachdadh a h-uile duine saoghalta eile
cho maith ris, gu'm bidh na h-innean cruaidh
an sas 'n a chuid. Chan ann gun fhios cia
mar a bheirear as a lamhan e. Cha dealaich
e ris. Cha dealaich e idir idir ris. Ach cha
b'e sin do Chriosd. Dhealaich esan ris an
airde a bhuineadh dha fein. Arsa an t-abstol,
an aite eile, dh'fhalamhaich se e fhein.
Dh'fhag se e fein lom. Arsa an t-abstol,
" rinneadh bochd e." Rinn se e fein bochd.
" Rinneadh am Focal na fheoil."
MINEACHADH AIR PHILIP
II. " An coslas dhaoine." Tha am facal so
coslas a' comh-fhreagairt do'n fhacal cruth
mar a ta am facal Dia a' comh-fhreagairt
do'n fhacal daoine. Agus direach mar a
tha Dia kvd os ciomi dhaoine tha cruth ard
OS cionn coslas. Chan 'eil ann an coslas ach
ni neo-bhuan ; ni diomain ; ni tha ann air
son seal. Sin cUti beatha an duine air an
talamh. Ciod e bhur beatha ? Ceo nam
beann ! Feur na machrach ; deatach ! Ciod
e an saoghal fein ? Coslas, tha an fhirinn
ag r^dh, ni do nach 'eil siorruidheachd air a
gealltainn. An eoimeas ri beatha duine tha
an saoghal fada gun teagamh. " Tha kl a'
dol agus kl a' tighinn ; ach mairidh an talamh
gu br^th." Cha mhair gu siorruidh. Chan
'eil 's na briathran sin ach eoimeas eadar
dh^ choslas.
Ach a' bruidheann air coslas so an t-
saoghail a tha dol as an t-seaUadh is e tha
luchd-mineachaidh an cuid a' toirt as gur e
coslas an t-saoghail an saoghal a tha aig
daoine dheth air an talamh agus nach e an
talamh e fein, no an cruinne e fein ; agus tha
feum againn air a bhi cumail eadar-dhealach-
adh a tha eadar na nithean sin 'n ar cuimhne.
Ach is e tha aig an abstol gu cruinn
cothrom an so daonnachd Chriosd. 0 bhi
anns na h-^rdaibh maille ri Dia agus compairt
aige de nadur agus de bhith-bhuantachd na
diadhachd thainig a cho iosal ris an talamh
agus b' esan, a nis, losa o Nasaret. Ach
cuimhnich cha do rinn sin beag e ann fein ;
ged tha an coslas beag agus a shaoghal a
nis beag. Chan ionghnadh ged chuireadh
sin ionghnadh air Padruig Grannd.
" An ti bha ann o shiorruidheachd
A' fas na chiochran truagh."
Bu cheum na h-irioslachd e. Thuirt an
ceannard-ceud, " chan airidh mise air gu'n
tigeadh tu dha mo thigh." Bu mhodh dha
a radh ; ach cha d' thuirt e riamh na b'
fhirinniche. Cha b' airidh an saoghal air,
agus cha b'airidh an cinne-daonna air. Ach
sin far a bheil gras an Tighearna, maitheas
an Tighearna ; agus sin an inntinn a bha ann
an Criosd.
III. " Cruth Seirbhisich." Tha sinn a nis
air ais, a ris, aig an fhacal cruth. Car son a
tha am facal so air a chleachdadh comh-
cheangailte ri seirbhiseach ? Agus an seorsa
seirbhisich, duine a bha air a thoirt suas gu
h-iomlan do sheirbhis, agus e air a ghlacadh
beo aice. Theagamh gu'n robh d^ ni a'
letmi cuideachd aig an abstol ; agus, a ris,
is docha leam gu bheil comh-fhreagradh
seaghannan eadar coslas agus cruth, agus
eadar daoine agus seirbhiseach. Tha fhios
againn gu bheil an t-abstol Pol gu minic
cho Ian agus cho lionta leis an fhirinn a tha
aige agus nach ruig a chainnt oirre gu ro-
fharsuinn. Is e sin ri radh, tha barrachd
mor air ctil gach facail de bhrigh air na tha
am facal comasach air a chur an ceiU dheth
fein. Agus saoilidh mi gu bheil da ni air
aire an abstoil, agus an da fhacal so aige,
da ni mhor chudthromach. Air tus tha fior
dhaonnachd Chriosd 'g a dhaingneachadh
aige. Leis an fhirinn so fhagail crochte ri
coslas nach biodh e cunnartach gu'n canadh
daoine eUe gu'n d' thuirt Pol nach bu duine
(no fior dhuine) Criosd, nach robh ann ach
coslas duine ? Agus tha an t-abstol 'g a
chur thar gach teagamh, agus tha cruth aige
air a chul a' nochdadh dhuinn gu'n robh fior
n^dur na daonnachd aig an Tighearna.
" An duine losa Criosd." Chan e ni nach
robh riamh roimhe ann a ghlao se chuige
fein ach cruth mar dhuine. Agus tha sin a'
cur an urraim air fhein an ceum na h-
irioslachd : cha b' e coltas an ni a bha ann
ach ni a cheart da riribh, seadh duine, agus
fior dhuine leis an fhior dhaonnachd choit-
chionn (ach as eugmhais peacaidh). Agus 's
e an dara ni nach e mhain gu'n robh Dia
mar sin 'n a dhuine ach gu'n do thogair e
bhith 'n a dhuine de 'n t-sedrsa is lugha air a
bheil urram air an talamh.
C aite a nis a bheU t' uaill, a Mhic an
PhUipianaich ? A chuis smaoinich ! Na 'm
bu righ bu rud-eigin ; na 'm b' uachdaran
bu rud-eigin ; ach seirbhiseach de 'n t-seorsa
a bha cho bochd agus nach robh c5ir aca
air sion !
Tha inbhean am measg dhaoine. Tha e 's
an duine, gu nMurra, bhi dol thar a nabuidh.
Feuch, an diugh, an cogadh ; agus feuch, an
diugh, na carrachan- cuimhne 's a' chladh!
"Is e bhith dhiubh," arsa Aonghas nam
Beann ; ach is e bhith mor, arsa a h-uUe
Aonghas ! Is iomadh smuain a tha againn
an so agus a bhitheas. Tha so ann, chuir an
seirbhiseach so ni 'n ar tuigse nach 'eil e
furasda do 'n t-saoghal le a mheud-mhoir a
thoirt aisde ; nach e dreuchd, no crannchur,
no suidheachadh, duine ; agus nach ionann iad
is gradh, coibhneas, maitheas, macantas,
irioslachd, uaisle ; nach ionann iad agus
inntinn an Tighearna. Is ann 's an inntinn
a tha an duine, agus 's a' chridhe. Biodh
an seirbhiseach os cionn nan uile! Is e am
fear is mo a ni de mhaith am fear is fe^rr ;
agus is e an seirbhiseach mor am fitighalach.
Bha an Tighearn iriosal agus bha e umhail.
" Dh'irioslaich se e fein, agus bha e umhail
gu bas, eadhon bas a' chroinn-cheusaidh.
" Uitne sin biodh an inntinn cheudna
annaibhse."
Aig an Uinneig
An t-Urramach Eachann Camshion.
BHA moran dhaoine air feadh na G^idhealt-
achd uile, agus gu sonraichte an siorramachd
Earra-Gh^idheal, duilich a chluinntinn gu'n
do shiubhail Eachann Camshron, ministear
na Moighe, air a' mhios a chaidh seachad.
Ged nach robh e gu maith o chionn bliadhna
cha do chaill e fhein no daoine eile dochas
gu 'n rachadh e na b' fhearr, ach an 4ite
feabhais thainig naidheachd a bhMs. Bha
e tri fichead bliadhna dh' aois.
Rugadh e ann an Tiriodh an 1880 ; bha e
air oileanachadh an Oilthigh Glaschu ;
bhadhna 'n a fhear-cuideachaidh an eaglais-
Chaluim Cille, an Glaschu ; air a shuidheach-
adh an Cumlodden, an Cleir lonar Aora, an
1907. A Cumlodden chaidh e do ChiU
Mh^rtainn an 1912 ; a Cill Mhartainn chaidh
e do'n Oban, agus as an Oban do sgir na
Moighe, an Cleir lonar Nis.
Ach b'e an t-Oban an t-aite air am b'
fhearr a bha e a' freagairt agus a b' fhearr a
bha a' freagairt air, oir a mach o Chornaig
far an do thogadh e, cha robh aite eile (mur
robh Glaschu) anns am faigheadh e uiread
chompanach aig an robh tiidh anns na
nithean anns an robh inntinn agus a chridhe
fein, Gaidhlig agus bardachd agus comunn
dhaoine seanchasach. Bu toigh leis cuid-
eachd ; bha cur-a-mach ann fhein ann an
cuideachd, agus cha do thachair duine riamh
orm aig an robh uiread naidheachdan
abhacach mu fhacail neonach a chual e, agus
mu dhaoine neonach a b' aithne dha. Bha
cuimhne mhaith aige, agus gean-maith d'a
cho-chreutairean, is cha robh cron, no go,
no mi-rtm, 'n a sheanchas no 'n a nadur.
Bha e gaolach air obair nam hkrd ;
chruinnich e obair nam b^rd Thiristeach ann
an leabhar mor tiugh o chionn bhliadhnachan,
ach tharruing e a steach d'a lion droch eisg
nach b' fhiach an cur ann an soitheach, agus
a b' fhearr dha fhagail anns a' chladach aig
na faoileannan. Tha barrachd a dh' anail
na bardachd anns na dain a rinn e fhein na
tha ann am moran de 'n ranntaireachd a
chruinnich e cho ctiramach. Ach cha robh
duine eile a bhuineadh do'n eUean a b'
urrainn an cruinneachadh ud a dheanamh
cho maith ris.
Chuir e fhein agus Eachann Dtighallach a
mach leabhar beag mu Cholla agus mu
Thiriodh, leabhar a bhios luchd-turuis do na
h-eileanan sin taingeU air a shon.
Bha Eachann Camshron 'n a dhuine
laghach sitheil ; ged nach robh a bhodhaig
riamh l^idir chuir e seachad na bhadhnachan
a b' fhearr d'a bheatha ann an eaglais anns
an robh obair anabarrach trom, seann eaglais
an Obain, ach ged a bha gu leoir aige ri
dheanamh 'n a choimhthional fhein cha
b' ann doicheaUach a bhitheadh e an uair a
ruigeadh daoine nach buineadh dha agus
nach b' aithne dha a dhorus a dh' iarraidh
air sud no so a dheanamh air an son ;
baisteadh, no posadh, no tiodhlacadh.
Dh' fh^g e bantrach agus coignear de
theaghlach ; ceithir mic agus nighean.
An dealbh ionraic
{Tha na rannan so air an cur anns an
aireamh so mar chuimhneachan air an fhear a
rinn iad mu eilean a ghraidh, an t- Urramach
Eachann Camshron nach maireann.)
An teampuU diomhair balbh mo smuain
Tha dealbh os cionn na h-altrach
Ri 'n tog mo chridh' an urnuigh bhuan
Gach uair bhios mi an gainntear
'N a dhaithean aigh tha muir is traigh
An ailleachd thlachdmhor, ghreannmhor ;
Tha coin air sgeith ; 's a' mhachair spreidh,
'S an hi a' leum le annsachd.
Gach uair do'n t-saogh'l bheir mi mo chid
Gu dol do chtiirt na pailliun,
O'n altair seaUaidh mi a suas
Gu dealbh mo luaidh as airde ;
Mo chridhe trom gu'n dtiisg gu fonn,
Gach feart am chom ni gaire —
Measg ch^irdean 's chompanach as txr,
'S iad fitighail, miiirneach, f^ilteil.
Tu" mo ghaoil a ris fo m' bhonn,
Gach muir is fonn cho oirdhearc,
Air bheagan ctiraim 'ruith mo churs'
An neart 's an sunnd na h-6ige ;
Ach dtiisgidh mi a neul na sith,
'S mi fad o m' thir is m' eolais,
Gu iomairt spairn an t-saoghail gun bhaigh
Le charraid bhasmhor, leonaidh.
Ach mar phlathaidhean de'n ghrein
An dtidlachd bhreun a' gheamhraidh,
A' cur an cuimhn' na bheil 's a chre
Nan laithean eibhinn samhraidh ;
Mar sin thig dochas dhomh as ur,
Ge diiinte bhios mo theanntachd ;
Thig misneach, treuntachd, agus muirn,
Nuair thig gu m' chuimhn' na b' anns'
learn.
CUMHA AIR AILEAN MACLEOID-^ACHAN AN DEORAIDH
Cumha air Ailean MacLebid^ am Bearnaraidh
na Hearadh
Le Eachann
Gu bheil Bearnaraidh gu ttirsach
'S e ri ionndrainn MhicLeoid,
An fhianuis laidir bha clitiiteach
'S ann 'n a ghiWan 's na dhoigh,
'S tha na c^irdean bha dluth dha
'S trie an stiilean fo dheoir,
Bho nach cluinn iad a bhriathran
Anns an fhion-hos ni's mo.
Fhuair thu aiseag bha siothchail
Dh'ionnsuidh Fion-Hos a b' ^ird'
Do'n a' chomunn tha siorruidh
Far 'n do mhiannaich thu tamh,
Leis an trusgan glan oirdhearc
Ni do chomhdach gu lar,
Culaidh rioghail na gloire
Chunnaic Eoin i air each.
Tha sinn bronach 'g ad ionndrainn
'Caoidh nan tirnuighean blath,
A bha taitneach is drtiidhteach
'Cur do chtiisean 'n a lath'r,
Fhuair thu gibhtean bha sonraicht
'Cur an ordugh do dhain
Rinn do bhriathran eho maiseach
Air an saUleadh le gras.
Thu mar gheug anns an fhionain
A bha ciatach fo bhlath,
'Gillian toradh gach bUadhna
Cha b' e erionadh aeh fas,
Cha do chaill thu na fhuair thu
Rinn thu luaidh air 'n ad' la,
Leis an talant bha luaehmhor
'S ann a bhuanaieh thu dh^.
MacFMoTtghuin, hhrd an eilein.
Tha thu nis anns an Aros
Leis na brMthrean chaidh bhuainn,
Anns an daehaidh tha glormhor
Aite comhnuidh a shluaigh,
Cha d'tig sgleo air do leirsinn
'S cha d'tig deur air do ghruaidh,
'S chaidh do chlarsach a ghleusadh
'Seinn laoidh eibhinn an Uain.
Chan e saoghal thug duals dhuit
'N a do thuarasdal ard,
Aeh an Ti anns do ghluais thu
'S a ghabh truas dhiot is baigh.
Chum E suas thu an comhnaidh
Le do lochran bha Ian
Gus an deaeh thu thar lordan
Steach do sholas a ghraidh.
Gu bheil Bearnaraidh 'g ad ionndrainn
Tigh na h-tirnuigh 's an sluagh,
Chaill i rionnag bha muirneach
Ghabh a cursa nis uainn,
Bho nach faic sinn an t' aodann
Air an taobh so de'n uaigh
Bha le maise na naomhachd
'Nuair a b' aosmhor do shnuadh.
Gu 'm bi iomradh is cuimhne
Air an fhirean gu brath,
Bithidh an cliu-san ri innse
Do gach linn agus al.
Bithidh an teisteas mar dhileab
Air a sgriobhadh air clar,
'S gu robh Ailean MacLeoid dhiubh
Air 'n do thoisich mo dhan.
Achan an Deoraidh
Leis an Urramach Goinneach MacLeoid, D.D.
Tha each a' triall d' an aros fein
Mar dh' iarras eun d' a chos ;
Am fardaichean 'nan saoghal-cein.
Gun bhlath 'na ghrein do 'n Deor,
Gun toman fraoich an sin e thaobh.
Gun bhraon a ni e 61 —
An ceol tha togail inntinn chaich
A' giiilan da-san broin.
Co dh' ionnsuidh thig mi 's mi fo leon
Aeh dh' ionnsuidh Teo-Mhic Dhe ?
Bha Thus' ad dheoraidh iomadh bhadhn'
Ag iargain fior-uisg Neimh ;
Ad ghairdean sheunadh mi 'na m' oig.
Is fhuair mi coir do threud —
'S ge trie bha grainealachd am Ion,
Tha bias do phoig' am bheul.
Ctim teagasg m' oige ghnath fo m' shilil.
Mar shruthan-iuil 's a' cheo,
Is iirnuighean mo shluaigh am cheum,
A reir gach feum a chro ;
Biodh gair do chuain a chaoidh am chluais,
'G am nuallan thun do Ghloir —
Is long nam miann 'g am fheitheamh
siar,
'S an lionadh anns an 6b.
M^CORDUOCnLE
C LAS COWV LONDON
Aireamh 8
1940
Saorsa tre fhuil
THA moran dhaoine ann a ghabhas oilbheum
ma chluinneas iad am facal fuil ann an
searmonachadh an t-soisgeil, agus a thionn-
daidheas air falbh le t^ir bho theachdaire
sam bith a chuireas cudthrom air eifeachd
fuil an t-Slanuigheir. Tha iad an diiil nach
'eil anns an teagasg gur ann o dhortadh fuil
an t-Slanuigheir a tha uile bheannachdan na
reite a' sruthadh ach cuing a chuir an t-abstol
Pol agus diadhairean eUe mu amhach a'
chinne-daonna, agus their iad nach 'eil na
tiodhlacan spioradaU a tha an saoghal a nis
a' sealbhachadh o Dhia an ceangal ri fuU
Chriosd na's mo na tha an t-sid an ceangal
ris a' ghealaich.
Ach anns a' chuis so tha Pol ceart, mar
tha e anns gach ni diomhair is domhain eile
air an do mheomhraich 'inntinn ; tha an
fhkinn a theagaisg e air a deargadh anns na
laithean bronach so air cridheachan dhaoine
mar le peann iaruinn, an fhu-inn nach gabh
saorsa ceannach as eugmhais dortadh fala.
Ciod air bith eUe a tha an cogadh uamhasach
a tha an diugh a' fasachadh na Roinn-Eorpa
a' teagasg dhuinn, tha e a' teagasg dhuinn le
soluimteachd gu 'm feum aon duine bas
f haotainn a chum gu 'm bi beatha aig daoine
eile.
Sin lagh seasmhach a tha a' riaghladh anns
an t-saoghal spioradaU ; lagh nach robh air
a dheanamh le Pol (ged a leugh Pol e leis an
tuigse a thug Dia dha) ach lagh a tha air
f hilleadh a steach ann am beatha chloinn nan
daoine o thoiseach tim gu deireadh an
t-saoghail. Tha an lagh sin ag oibreachadh
gun sgur ann am freasdal Dhe air an talamh,
a' toirt fianuis do 'n fhirinn a tha tighinn
thugainn o Chalbhari, ' saorsa tre fhuU,' agus
" as eugmhais dortadh fala chan'eil maith-
eanas peacaidh ann."
lobairt agus adhartas.
Gun iobairt cha bhi adhartas. Cordadh
no na cordadh sin riut cha ghabh e seachnadh,
oir is lagh e a tha ag oibreachadh araon anns
an t-saoghal nadurra agus anns an t-saoghal
spioradaU ; lagh a tha a nis a' labhairt ann
an eachdraidh an t-saoghail le guth caol fann,
agus a ris le guth a tha mar thoirm mhoran
uisgeachan, ach a tha labhairt ann an crann-
ceusaidh Chriosd le cumhachd a thug eadhon
air na bodhair eisdeachd. Cha d' thug an
saoghal riamh leum air adhart gun neach air
chor-eigin a thabhairt a bheatha air a sgath ;
maith a' mhorain a' tighinn o fhulangais a'
bheagain ; daoine anns a' bheil uaisle a'
basachadh los gu'm biodh am braithrean bed ;
faidhean agus ionracain agus martaraich a'
meas am fulangais mar neo-ni a chum gu 'm
biodh slighe dhireach air a dheanamh do
fhirinn, do cheartas, agus do shaorsa.
Mar so tha lagh na h-iohairt air fhigheadh
a steach ann an dliith is inneach ar beatha,
an lagh air a' bheil crann-ceusaidh Chriosd 'na
shamhladh agus 'na shuaicheantas siorruidh ;
agus ged tha an lagh so ^nn an aon seagh
gruamach is cruaidh, oir tha e 'na mheadhon
air fulangas is bristeadh-cridhe a thoirt air a'
ghaisgeach agus air an neo-chiontach, tha e
ann an seagh eile maiseach agus Ian geaUtanais
do 'n t-saoghal, oir tha e 'na mheadhon air
na beannachdan as airde a thoirt do 'n
mhor-chuideachd nach b' urrainn an cosnadh
air an son fein. Na tiodhlacan a tha deanamh
ar beatha-ne an diugh socrach is comh-
fhurtachail is sabhailte, — bha iad air an
ceannach dhuinn le saothair anama is fuU ;
tre obair is fulangas is fein-aicheadh dhaoine
eile, a tha nis eadhon an ainmean air an
dichuimhneachadh, thainig beannachdan thu-
gainn air son nach do shaothraich sinn.
Athailtean na h.iobairt.
Tha e air a radh gu 'n do mharbhadh aon
duine co dhiu mu choinneamh gach mile de
'n rathad-iaruinn a rinneadh anns an
dtithaich ; faodar a radh le firinn gu 'n
deachaidh iad sin iobradh a chum gu 'm
biodh rud maith air a thoirt dhuinne. Na 'n
robh stiil gheur is cridhe tuigseach againn
chitheamaid air gach beannachd a tha sinn
a' sealbhachadh athailtean na h-iobairt ;
braonnan dearg fuil-chridhe nan daoine a
choisinn na beannachdan sin dhuinn. Leon-
adh daoine eile a chum gu 'm bitheamaid-ne
gun leon ; chaidh iad a steach do ghleann
dorcha a' bhais a chum sinne a thoirt do
ionad tearuinte is farsuinn. Gun iobairt
chan 'eil adhartas, agus gun dortadh fala chan
'eil saorsa.
Cha deachaidh an saoghal riamh aon
cheum air aghaidh, cha d' fhuair sinn maith
as fhiach maith a radh ris gun duine air
choreigin no daoine a bhi air an ceusadh agus
air an gonadh thun an cridhe le moran
dhoUgheasan. Sin lagh nach 'eil dol as air ;
SAORSA TRE FHUIL— ANNS A' CHOILLE BHEITHE
ma lorgaicheas tu cursa an t-srutha a tha
giiilan e61ais agus sith agus saorsa gu sliochd
Adhaimh chi thu gu bheU an sruthan daonnan
ag eirigh a tobar d' an ainm Calbhari. Ma
bu mhaith leat dearbhadh f haotainn gu bheil
teachdaireachd an t-soisgeil fior, a' comh-
fhreagairt do fhein-fhiosrachadh mhic an
duine, ciod an dearbhadh as cinntiche na so,
gu bheil an Tiomnadh Nuadh a' cur fa
chomhair an t-saoghail mar Shl^nuighear
neach aig a' bheil Crun-droighinn air a cheann.
Ded beag soluis.
Anns na smuaintean so, ilia ta, gheibhear
leus beag de sholus anns na laithean bronach
anns a' bheil sin beo ; agus c6 aig nach 'eil
feum air gath soluis anns an tiugh-dhorchadas
a tha ag iadhadh umainn. Ma tha Dia 'na
fhreasdal ag oibreachadh leis an lagh so,
ma's e so aon de na doighean anns a' bheU e
ag oUeineachadh a chloinne ann am fu-eant-
achd, feumar a chuimhneachadh nach 'eil e
ag iarraidh air mac an duine ni a dheanamh
ach an ni a rinn E fein. Is e sin r 'a radh, tha
a' cheart lagh a tha ag oibreachadh ann am
beatha dhaoine ri f haicinn anns an Diadhachd
fein, oir ann an tabhartas a Mhic tha Dia a'
nochdadh gu'n d' fhuihng e bron agus
saothair anama a chum gu'm biodh saorsa
agus oighreachd shiorruidh againne mar
thoradh fhulangais.
Chan ann mar sheann naidheachd a bu choir
dhuinn naidheachd Chalbhari a leughadh; mar
ni a thachair o chionn f hada nan cian agus aig
nach 'eil buintealas no daimh ris na nithean
a tha lathair, no ri beatha dhaoine anns an
Ik an diugh ; ann am b^s Chriosd air Calbhari
tha sinn a' faicinn an lagha 'na mhaise agus
'na iomlanachd, gur ann tre fhuil a thig
saorsa ; tha e 'na dhealbh air nithean a bha,
agus a tha, agus a bhitheas gu siorruidh, fior
ann am beatha mhic an duine agus ann an
eachdraidh an t-saoghail. Tha iobairt a' call
a maise an uair a tha i air a tabhairt a dh'
aindeoin, oir is e maise na h- iobairt gu 'm
biodh i air a tabhairt le saor thoil agus teas
ghradh.
Iobairt uasal.
Bha tabhartas Chriosd as leth a bhraithrean
uasal agus eifeachdach do bhrigh gu'n do
choisrig e e fein gu toileach a chosnadh saorsa
tre fhuil. Cha b'e na tairngean a chuireadh
'na chasan agus 'na lamhan a chum air a'
chrann e ach a thoil uasal fein. Cha b'e
daoine a thug bhuaith a bheatha a dh'
aindeoin ; thug e seachad i le a shaor thoil
mar eiric air son mhorain. Sin an t-aobhar
gu bheil eifeachd shiorruidh 'na fhuil ; aiir a'
chrann- cheusaidh an uair a bhais bha e na
bu chumhachdaiche na bha e riamh 'na
bheatha. " Mise ma thogar suas o'n talamh
mi tairnigh mi na h-uile dhaoine a'm'
ionnsaigh."
Dhoirteadh fhuil phriseil-san o chionn nan
ceudan bliadhna, ach tha i fhathast a' ruith
troimh na Hnntean mar abhainn iocshlaint-
each anns a' bheil cumhachd dhiomhair is
bheo. Tha i a' teagasg do 'n t-saoghal mar
nach b' urrainn briathran duine no aingU a
theagasg, gur e fulangas pris na saorsa. Sin
leasan a tha ar duthaich ag ionnsachadh as
ilr ann an calldachd a' chogaidh ; leasan a
bha i a' cur an suarachas ann an laithean a
suaimhneis ; ach air sUghe nach do shaoil
sinn tha Dia 'g ar toirt air ar n-ais gu Calbhari
agus gu teachdaireachd na fala air an do
rinn sinn dearmad.
Anns a' Choille Bheithe
{air a leantuinn)
AN uair a ghabh Uilleam Leishman aonta
iir air Leacamas ann an 1874 bha timeanna
maith aig tuathanaich. Bha prisean maith
air crodh agus air caoraich, air buntata agus
air coirce, agus bha prisean ag eirigh. Bha
e na b' fhasa seirbhisich f haotainn na tha
e an diugh, agus cha robh tuarasdal ghiUean
cho m6r. Ach ged nach robh an tuarasdal
mor ann an airgiod bha na gUlean a' faotainn
rud a b' fhearr d'an teaghlach na airgiod,
biadh agus connadh. So an tuarasdal a bha
aig na gUlean aig Uilleam Leishman ann
an 1875.
Da not air fhichead (anns a' bhhadhna)
Tigh gun mhal agus garadh
Tri tunna guaU
Se ceud deug slat de thalamh buntata
Ochd boUa de mhin-choirce
Se boUa de mhin-eorna
Feurach agus fodar do mhart.
Cha robh aig na ciobairean ach se notaich-
ean deug anns a' bhliadhna, ach bha da
bholla a bharrachd aca de mhin-choirce
(theagamh air son nan con) agus feurach da
mhart agus se caoraich dheug.
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
Bha tri bailtean-fearainn aige fo chaoraich
a thuilleadh air Leacamas ; a h-uile bliadhna
bhiodh e a reic suas ri da cheud deug molt
aig Feill na h-olainn an Inbhir-nis, cuid
dhiubh maol ach a' chuid mhor dhiubh
dubh-cheannach. So na prisean a fhuair e
air na caoraich ann an 1874-75-76-78-79-80.
Caoraich Mhaola
Muilt Crogaichean
Uain
1874 .
43/9
35/-
17/-
1875 .
• 47/-
35/-
21/-
1876 .
51/3
34/-
23/6
1877 .
50/-
39/-
23/-
1878 .
. 48/-
36/-
21/6
1879 .
. 43/-
35/-
20/-
1880 .
42/-
30/-
20/-
Dubh-cheannaich
Muilt
Crogaichean
Uain
1874 .
34/6
19/-
13/-
1875 .
35/6
20/3
15/-
1876 .
37/9
23/9
18/3
1877 .
36/-
24/-
20/9
1878 .
35/-
22/-
20/-
1879 .
34/9
22/9
10/-
1880 .
37/-
22/-
18/-
Anns na bliadhnachan mu dheireadh, o
1914 gu 1922 b' e so na prisean a fhuair e
air na caoraich dhubh-cheannach a reic e
ann am Peairt. Bhiodh e a' reic nan caorach
mhaola ann an Inbhir-nis.
Muilt
Crogaichean
Uain
1914 .
37/-
34/-
24/-
1915 .
• 41/-
38/6
25/6
1916 .
45/-
42/-
27/9
1917 .
49/-
46/3
30/-
1918 .
53/-
50/9
32/3
1919 .
59/-
54/3
35/-
1920 .
79/-
62/3
41/-
1921 .
60/-
61/9
45/-
1922 .
62/-
72/6
43/-
Ann an 1915 (chan 'eil am mios no an la
air ainmeachadh) sgriobh Uilleam Leishman
so 'n a leabhar-sgriobhaidh : —
" Chaochail an ciobair a 6' fhearr a
bha agam riamh an raoir, Alasdair
Friseal. Thainig e chugam-sa a Oleann
Moireasdan, ach tha mi an diiil gu'm
buineadh e do Ghearr-loch, ach ma bha
cuideachd aige an sin, cha deachaidh e
riamh air ais 'g am faicinn. 'N a phearsa,
'n a inntinn, agus 'n a dhdighean, bha e
air leth o dhaoine eile, Ian neonachais,
Ian ghisreagan, agus cho cas ris na
drisean, ach sgileil agus beachdail am
measg chaorach, agus na bu churamaiche
umpa na bha e uime fhdin. Chan fhacas
riamh cdta-uisge no breacan air, air cho
fuar no cho fliuch 's 'g am bitheadh an
laiha, agus cha mho a chunnacas riamh
comhdach-cinn eile air ach ad chruaidh.
Bhiodh an ad air ann an teas an t-samh-
raidh, a' cruinneachadh nan caorach air
a' 7nhonadh, is bhiodh i air, ag obair anns
an fhang ; co dhiubh a bha ann turadh
no uisge, grian, no gaoth, no sneachd, bha
ad chruaidh air ceann Alasdair. 'N am
measg fhdin, far nach cluinneadh e iad,
bhiodh na balaich agam-sa agus na ciob-
air can oga a' cur gheall mu dhath na
h-aide, no an e an aon te a bha air o
dW fhag e Oleann Moireasdan, no am
biodh i air anns an leabaidh, ach co
dhiubh a bha an ad ciar no uaine, bha
barrachd titir anns a' cheann a bhafoidhpe
na bha ann an ciobair eile eadar Guach
agus Cille-sgumain.
" Bha e maith air comharraidhean na
h-aimsir a leughadh, agus fad na h-iiine
a bha e agam cha do rug stoirm air gun
fhios da, no gun na caoraich a bhi ann am
fasgadh. Aon gheamhradh mu thri
seachduinean an ddidh na Nollaige thainig
droch stoirm a rinn call mor do thuath-
anaich-chaorach anns an t-siorramachd so.
Bha an t-sid maith aig an am, agus gun
choslas atharrachaidh oirre, is bha na
caoraich fada mach. Cha robh Alasdair
Friseal gu maith aig an am ; bha mise
air falbh 6'n tigh, air ghnothuch air
choir eigin an Diin-iideann, ach an uair
a thainig an sneachd agus gun diiil ris,
agus a chunnaic mi anns na paipearan-
naidheachd gu'n robh rathaidean air an
dunadh, agus caoraich air an tiodhlacadh,
agus cuitheanna- sneachd ri fhaicinn anns
an robh ceithir troighean deug a dhdimhn-
eachd, ghreas mi orm dhachaidh agus
fhios agam gu robh an ciobair air a
leabaidh. Ach bha an rathad-iaruinn air
a dhunadh cho maith ri rathaidean eile,
agus a dh' aindeoin mo chabhaig cha
d' fhuair mi dhachaidh gu Di-ciadaoin
an diidh na stoirme, a bha air Di-haoine
a§us Di-sathuirn.
"An uair a choinnich fear de na balaich
mi leis an each b' ea' cheud fhacal a thuirt
mi ris, ' An cuakt sibh dad mu na
caoraich air Cuach, no mu'n chiobair ? '
" Tha na caoraich air Cuach," ars esan,
ceart gu ledir ; " chuir Alasdair Friseal a
mhac a dh'innseadh dhuinn gu robh na
caoraich sabhailte.'
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
" Bha na caoraich sabhailte gun teag-
amh, le curam agus dilseachd a' cMobair.
''N a sMneadh anns an leabaidh mu
choinneamh na h-uinneig mu dha uair
feasgar Di-haoine chunnaic e coslas air
an speur nach do chord ris, agus gun dad
a radh ri mhnaoi, dh'eirich e is sheall
e a mach. Anns a' mhionaid thill e
steach is chuir e an ad agus a bhrogan
air, ag radh gun iomguin air bith a bhi
oirre ach gu'n robh esan a' dol a dh'fhaicinn
c'aite an robh na caoraich. Rinn i na
b'urrainn dhi 'g a chumail o dhol a mach
agus e 'n a chrioplach bochd, ach bha cho
maith dhi feuchainn ri Cruachan a
■ charachadh. Thug e leis an da chit is
thuirt e rithe iarraidh air a mhac a
leantuinn, an uair a thigeadh e dhach-
aidh. Mu leth uair an diidh tri thoisich
an sneachd air tuiteam, is dh'dirich a'
ghaoth le toirm eagallach anns na coir-
eachan, agus m' an do dhorchaich an
oidhche bha cur is cathadh gabhaidh ann.
Lean an stoirm oirre gun tlobradh gu
feasgar Di-sathuirn. Bha Alasdair Friseal
agus a mhac a muigh fad na h-oidhche,
agus gu meadhon-la Di-sathuirn, ach
chaidh aca air na caoraich a thuirt a
cunnart gu fasgadh le droch ghiollachd a
thoirt d' an cuirp fhdin agus am beatha
fhdin a chur an cunnart.
" Bu dona am maighstir aig nach biodh
meas air seirbhiseach de'n t-sedrsa so,
chan ann a mhain mar sheirbhiseach ach
mar charaid dileas.
" Chan fhaca Alasdair Friseal caora
riamh nach aithnicheadh e a ris, na'n
socruicheadh e a shitil oirre gu sonruichte ;
an uair a bhitheamaid a' cur nan uan o
dheoghal agus a' cur air leth nan uan
boirionn a bha ri bhi air an gleidheadh air
son stuic rachadh aige air am mathraichean
a chomharrachadh dhomh ann an da mhi-
onaid ma bha teagamh agam am 6' fhiach
an t-uan a ghleidheadh. Cha bu toigh
leis uan a chumail mar chaora-stuic ma
bha dad idir de choslas muilt oirre 'n a
h-aodann no 'n a cumadh. Theireadh e
gur e Dia a rinn ' firionn ' agus ' boir-
ionn' iad, agus na nithean a dhealaich
esan, nach bu chdir dhuinne a mheasgadh."
Bha bliadhnachan a' chogaidh (1914-1918)
'n am bliadhnachan soirbheachail do thuath-
anaich, oir is fhada o chualas am facal gu'n
cuir rongan cogaidh spreigeadh anns a'
mhargadh. Ach cha b'e rongan beag cogaidh.
a bha anns a' chogadh mu dheireadh ach
tuil agus crith-thahnhainn a theab an Roinn-
Eorpa a sgrios. Bha an cogadh a' laighe gu
trom air cridhe UiUeam Leishman, agus anns
na bliadhnachan mu dheireadh d'a bheatha
bha e a' sgriobhadh uime na bu trice na bha
e a' sgriobhadh mu chuspair air bith eile.
Theagamh gu bheil cuimhne aig cuid de
na leughas an duilleag so air an aimsn
chiuin agus bhreagh a bha againn anns an
fhoghar an 1914, an August agus September.
Bha mise ann an Sasunn aig an am, is bidh
cuimhne agam gu brath air na laithean
grianach ud, agus air maise na duthcha, is
bha car de na ceart smuaintean 'n am chridhe
a bha ann an cridhe UiUeam Leishman an
uair a sgriobh e so 'n a leabhar-la.
" Chan 'eil eagal no iomguin orm am
bliadhna an uair a chaidleas mi anns an
oidhche gu'm bi an dile ann anns a'
mhaduinn, oir tha a h-uile la a' toirt
barr air an la a bha roimhe. Tha a h-uile
ni maith agus mar a dh'iarramaid ach a
mhain gu bheil uamhas a' chogaidh maille
ruinn 'n ar diisgadh agus 'n ar cadal. Car
son a tha daoine a' marbhadh a chdile
agus gun fuath aca d'a chiile ? Car son
a ghabhadh rioghachdan oilbheum a thaobh
nithean nach tugadh oilbheum do dhuine
glic ? An ann o Dhia a tha cogadh, no an e
obair Shatain a tha ann uile gu leir ?
Co as urrainn a radh ? Tha daoine glic
agus daoine diadhaidh a' feuchainn ri
cogadh a chur as, ach chan e mhain gu
bheil sin a' fairtleachadh orra ach tha
iad fdin air an tarruing a steach ann,
agus air a' cheann mu dheireadh tha
lamh aca ann. Agus chan e sin a mhain
ach cha bhiodh an coguis reidh riu mur
biodh lamh aca ann, a chionn gu bheil
iad cinnteach gu bheil iad a' seasamh na
cor ach. Ane cogadh aon de na meadhonan
leis a bheil Dia a' cur an gdill a thoile
agus a ruintean anns an t-saoghal ? Chan
urrainn mi a radh. Tha e 'n a dheacair-
eachd dhomh. Tha m' inntinn ann an
ceo, mar dhuine a' gluasad an rathad ud
agus an rathad ud eile, agus gun e a'
faicinn ach sgailean. Is e an aon ni as
urrainn mi a dheanamh le m' uile
chridhe, a bhi ag urnuigh ri Dia air son
sith, agus a bhi ag urnuigh gu'n tigeadh
a rioqhachd." ,^.-,
[Ri leantuinn.)
Chan 'eil ni nuadh fo'n ghrein
An ni a bha ann is e an ni sin fein a bhitheas ann ; chan 'eil ni sam bith nuadh
fo'nghrdin." — Ecclesiastes I. 9.
THA facal an Tighearna sean agus ur, fior
agus seasmhach, anns an t-seagh so, nach 'eil
dad a thachras ann am beatha dhaoine no
ann an eachdraidh rioghachdan nach 'eil
rudeigin anns a' BhiobuU coltach ris ; seann
ni a tha coltach ris an ni nuadh.
Is fhada Asiria o'n Fhraing, agus is fhaide
na sin Heseciah o cheannardan na Frainge,
ach ma leughas tu an ochdamh agus an
naoieamh caibideil deug de Dhara Leabhar
nan Righrean chi thu nach 'eil Hitler a'
deanamh air an Fhraing (no oirnne cuideachd
ma theid aige air a dheanamh) ach mar rinn
Senacherib, righ Asiria, air ludah.
Innsidh mi an naidheachd, facal air an
fhacal, ach a mhain gu'n giorraich mi i.
B' fheudar do Heseciah a chuid a b' fhearr
a dheanamh de'n chuid bu mhiosa, oir cha
b' urrainn dha seasamh ri Senacherib, a
ghlac bailtean ludaih. " Ma bheir thu air
ais t' arm," ars esan, " bheir mi dhuit suim
airgid air bith a dh' iarras tu."
Sin mar bha ; b' fheudar dha a chain a
chuir Senacherib air a phaigheadh, gu ruige
or an teampuill. Tharruing Senacherib an
t-arm air falbh o lerusalem, ach ma tharruing,
cha do sheas e ri fhacal ; thainig e air ais a
ris, agus cumhachan lira a dhith air.
Chuir e teachdairean gu Heseciah ^an uair
a leughas tu ciod a thubhairt Rabsaceh nach
saoil thu gur e Goebbels a tha thu a' cliiintinn
a' moladh treunadas Hitler !) ag radh ris,
" Ciod am feum a tha ann dhuit a bhi seasamh
am aghaidh-sa, no ciod an tairbhe a tha ann
dhuit earbsa a chuir an Dia do nach urrainn
or a theampuill fein a dhion."
An sin thoisich Rabsaceh air bruidhinn ri
muinntir ludaih uile, air chiil an righ, mar
tha a' Ghearmailt a' deanamh air an Radio
anns na laithean so : " Chan 'eil ann an righ
Heseciah ach righ gun arm, righ anfhann an
coimeas ri Senacherib aig a bheil arm a
cheannsaicheas an saoghal ; chan urrainn
Heseciah bhur saoradh a laimh righ Asiria ;
mar sin bithibh ghc agus na seasamh a mach
an aghaidh Shenacherib, ach geiUibh dha."
An uair a dh' innseadh do Heseciah na
cumhachan a bha Senacherib a' dol a chur
air fhein agus air a dhaoine, agus a' bhoihch
agus am maoidheadh a rinn Rabsaceh mu
Shenacherib agus an t-arm cumhachdach a
bha aige, reub e 'aodach, agus chaidh e do
thigh an Tighearna.
Ann an tigh an Tighearna f huair e solus
agus comhairle, is chuir e fios gu Isaiah, am
f^idh, a' caoidh cor a dhuthcha, agus an tair
agus am masladh a rinneadh oirre, agus ag
iarraidh air tirnuigh a dheanamh air a son.
Fhreagair am faidh e. Mar so tha lehobhah
ag radh, Na biodh eagal ort roimh na briathran
a chuala tu, leis an d' thug oglaich righ
Asiria masladh dhomhsa ; feuch cuiridh mise
spiorad ann, agus cluinnidh e iomradh, agus
pillidh e d'a thir fein, agus bheir mise air
tuiteam leis a' chlaidheamh 'n a thir f^in.
Chan e mhain gu bheil a' Ghearmailt an
diugh na 's laidire na bha Asiria ach tha i a'
deanamh tair agus masladh air rioghachdan
eUe nach do rinneadli riamh air daoine no
air diithchannan. Chan 'eU cainnt aig daoine
reidh anns an gabh gniomharan olc na
GearmaUte innseadh ; breugan, mort, sannt,
foirneart au' comhearsnaich lag agus neoch-
iontach, agus maoidheadh gun sgur air gach
duine, no comunn, no duthaich, air am
maith leatha eagal a chur ; na'n robh sin
air a dheanamh le duiae a b' aithne dhuit
cha bheireadh tu air laimh air, is theireadh tu
nach biodh de bhathais aige e fein a
nochdadh am measg dhaoine criosdail. Ach
chan fhearr ach gur miosa an gnothuch,
agus gur mo an naire, gu bheU so air a
dheanamh chan ann le aon duine ach le
ceithir fichead muillean GearmaUteach a
tha a' deanamh timhlachd do Hitler mar dhia.
Ach buidheachas do Ni-maith tha aon
duthaich agus aon sluagh anns an t-saoghal
air nach 'eU eagal seasamh an aghaidh
foirneart agus lamhachas-laidir na Gear-
mailte. Chan e nach 'eil cuis-eagaU ann, oir
tha an namhaid laidir, agus innleachdach,
agus diorrasach, agus borb, ach b' fhearr le
muinntir Shasuinn agus Albann an cuid
agus an inbhe a chaU na gu'n caiUeadh iad
an saorsa, no gu'm biodh iad fo chasan
spuinneadairean .
Ma tha e 's an dan gu'n teid iompaireachd
Bhreatuinn sios ciod an doigh anns amb'
fhearr dhi dol sios na buille-bhais fhaotainn
a' cothachadh air son nan nithean d' an robh
i riamh dileas, a dh' aindeoin a h-uile
sheachranaibh, firinn agus saorsa ?
Ach tha dochas maith againn nach teid
Breatunn sios, ach bithidh an cogadh fada
agus uamhasach, agus feumaidh sinn uile
misneach a bhi againn agus gun sinn fhein
a ghearan ged thigeadh na soithichean-
adhair m' ar cinn. Ciod e ar beatha-ne
seach gu'm biodh buaidh aig Breatunn anns
an obair uasal ris an do chuir i a lamh le
eagal ach gun gheUt no ath-chomhairle ?
Ceist an ludhaich
Le W. B. H.
CHA do dhichuimhnich mi riamh rud
neonach a thachair dhomh o chionn moran
bhliadhnachan ann an carbad-iaruinn eadar
Diln-eideann agus Glaschu. 'N a shuidhe
laimh rium bha ludhach 6g tapaidh as na
Gorbals, an Glaschu, agus m'am choinneamh
soisgeulaiche a China, duine 6g talantach a
bha aig an tigh air forlach.
Chaidh an dithis an seanchas ri cheile mu
nithean spioradaU, agus chord e rium gu
h-anabarrach a bhi cluinntinn an t-soisgeul-
aiche a' toirt fianuis mu Chriosd do dhuine
a bha a chridhe cruadhaichte an aghaidh
fu-inn an t-soisgeil.
" An urrainn thu innseadh dhomh," ars an
t- ludhach, " aon rud a rinn an Criosd so a
tha thu a' moladh air do shon fein ? "...
" Is urrainn," ars an soisgeulaiche.
" Ciod, ma ta, a rinn e dhuit ? " ars an
t-Iudhach.
Anns a' mhionaid f hreagair an soisgeulaiche,
agus cha do dhichuimhnich mi riamh an rud
a thubhairt e, " Thug Criosd," ars esan, " gu
Dia mi, is theagaisg e dhomh co-chomunn
fhaotainn ri Dia."
" An aithne dhuit-sa 'n ad fhiosrachadh
fein," ars esan ris an ludhach, " ciod a tha
e a' ciallachadh do dhuine co-chomunn a
bhi aige ri Dia ? "
Rinn an t- ludhach snodha gau'e, is chrath
e a cheann; " chan aithne," ars esan.
"0, chan aithne," ars an soisgeulaiche,
" agus chan fhaigh thu fhios air gu brath an
taobh a mach de Chriosd, oir thubhairt esan,
" Is mise an t-slighe . . . cha tig neach air
bith chum an Athar ach tromham-sa."
Cuimhnich, a leughadair, gu bheil sin a
cheart cho fior d' ad thaobh-sa 's a bha e a
thaobh an ludhaich ud. Is ann tre losa
Criosd, agus tre losa Criosd a mh^in a
gheibh thu co-chomunn ri Dia.
Tha feum agad air Dia.
Bu mhaith learn, mata, anns a' cheud aite a
radh riut gu bheU feum agad air Dia. Is e an
t-uireasbhuidh as mo 'n ad bheatha, Dia.
Tha thu a' faireachduinn gu bheil fichead
rud 'g ad dhith anns an t-saoghal so, is
theagamh gu bheU sin fior, ach tha aon ni
feumail, agus gus an dean thu roghainn de'n
ni sin cha bhi do chridhe riaraichte gu brath.
Is e an t-iarrtas a tha ann an cridhe mhic
an duine air Dia an comharradh as cinntiche
air an uaisle agus an inbhe a bhuineas dha
gu nadurra ; is e an t-iarrtus sin a tha 'g
a dhealachadh o na h-ainmhidhean. Chan
urrainn mac an duine gun bhi a' smuain-
eachadh air Dia, chan urrainn e gun bhi 'g
a iarraidh, oir is ann bho Dhia a thainig e,
is cha bhi a chridhe aig fois gu brath gus
am faigh e fois ann an Dia.
Is e sin an t-aobhar gu bheil daoine cho
neo-fhoisneachail 's a tha iad. Chan 'eil
creutair eile air aghaidh na talmhainn cho
neo-fhoisneachaU ri mac an duine. Car son ?
Tha, a chionn gu bheil tart 'n a anam an
geaU air Dia. Tha creutairean na machrach,
crodh agus caoraich, riaraichte agus fois-
neachail ma gheibh iad biadh gu leoir agus
comhfhurtachd, oir cha do chruthaicheadh
iad air son crioch as airde, ach cha riaraich
sin mac an duine, oir bha esan air a chruth-
achadh air son na criche so, Dia a mhealtainn
agus co-chomunn a bhi aige ris.
Truaighe an duine.
Tha truaighe an duine ag eirigh o'n an-
fhois a tha 'n a chridhe, a chionn gu bheil
tart 'n a chridhe an geaU air Dia, ach tha an
truaighe so fhein 'n a chomharradh air an
inbhe a tha aig mac an duine gu nadurra os
cionn nan uUe chreutairean uUe. A dh'ain-
deoin gach ni eile a dh' fhaodas e fhaot-
ainn anns an t-saoghal so cha bhi e gu
brath toUichte no aig fois gun Dia.
Na h-abau', a leughadair, nach 'eil an so
ach cainnt mhinistearan ; chan 'eU mi ag
radh facal ach an fhirinn lom, firinn a tha
air a dearbhadh ann an eachdraidh an
t-saoghaU, o laithean an fhir a sgriobh
leabhar Ecclesiastes gus an la diugh. ' 'Diomh-
anas nan diomhanasan," ars esan, " is diomh-
anasan na h-uUe nithe."
0 chionn beagan uine chunnaic mi dithis
dhaoine nach fhaca mi riamh roimh. Is e
an solus a bha dealradh 'n an gniiis a tharr-
uing m' aire 'g an ionnsuidh, solus a bha ag
innseadh gu soilleir gu robh sith agus
suahmmeas aca 's an taobh a stigh. Agus
na'm feoraicheadh tu de'n dithis ud c'aite
an d' fhuair iad an sith agus an sonas
theireadh iad le aon ghuth, " Fhuair o losa
Criosd." Ach a thuilleadh air an dithis ud
tha na miltean anns an t-saoghal a b' urrainn
a radh,
Chum losa thainig mi mar bha,
Sgith, saruicht', agus trom,
Is fhuair mi ann-san ionad-taimh,
'S air m'aigne chuir e fonn.
Ni Criosd sin air do shon-sa, a leughadair,
ma leigeas tu leis. Car son nach leigeadh tu
leis a dheanamh an diugh fhMn !
Aig an Uinneig
An t-Urramach Sedras R. MacPhail, M.A.
Chaochail an duine gasda so ann an Dtin-
eideann air a' mhios a chaidh seachad,
ceithir fichead agus a dha a dh'aois. Bhuin-
eadh e do UUabol, an siorramachd Rois ; bha
e air oileanachadh an OUthigh Ghlaschii
agus an Collaist na h-Eaglaise Saoire, agus
air a shuidheachadh an Eaglais Albert
Square, an Dun-deagh, no mar theireadh
iad rithe an Eaglais Gh^idhlig, far an do
shaothraich e gus an do leig e dheth a
dhreuchd o chionn beagan bhliadhnachan.
Bha tiidh aige ann an c4nain a dhtithcha
agus b^igh aige ri Gaidheil, is bha e 'n a
charaid maith do dhaoine oga as a' Ghaidh-
ealtachd a rachadh do Dhiin-deagh.
Aodhair maith os cionn coimhthionail,
agus duine maith agus duine coir aig an
robh eud an t-soisgeil 'n a chridhe, b' e sin
Seoras MacPhail.
An t-Urramach Iain C. MacNaught, B.D.
Rugadh e an Glaschu an 1871, far an robh
athair 'na mhinistear (anns an Eaglais
Shaoir, tha mi an dull) ; air oileanachadh
an OUthigh Ghlaschu ; an deidh dha bhi
greis 'n a fhear-cuideachaidh am Braigh
Loch-abar, agus ri taobh Loch Obha, agus
an Gill Fhionain, bha e air a shuidheachadh
an Ceann Loch-Luchairt an 1905. An 1914
dh' fhag e Ceann-Loch-Liichairt is chaidh
e do 'n Chill Mhoir air Machair Rois.
Ministear dileas agus duine anabarrach
laghach, iriosal, aig an robh iiidh mhor ann
an puingean-teagaisg agus ann an doighean-
aoraidh na h-eaglais abstolaich. Bha e 'n
a sgoilear maith agus 'n a dheagh sgriobh-
adair ; an 1927 chuir e mach leabhar beag
mu'n " Eaglais Cheilteach agus Cathair
Pheadair."
An t-Urramach Uilleam Caimbeul, B.D.
Tha ionndrainn mhor air Uilleam Caimbeul
an Cleir Dhiin-chailleann, ministear maith
de'n t-seann stoc nach robh usaideach no
briathrach ach a bha daonnan air cheann a
ghnothuich.
Bha e 'n a mhaighstir-sgoil iiine bheag,
ach chaidh e air ais do Oilthigh Ghlaschu,
far an do choisinn e B.D. an 1896 ; bha e
air a shuidheachadh an Cill-Bhrighde an
1896, agus am Fartairchill an 1927, far an
do shaothraich e gus an do leig e dheth a
dhreuchd o chionn cheithir bhhadhna.
Bha e 'n dhuine reidh ciuin ; ordaU 'n a
obair agus 'n a bheatha ; a' dol am measg
an t-sluaigh cho timeU ri ciirsa na greine no
na gealaieh ; agus 'g a ghiulan fhein anns
gach cuideachd mar mhmistear agus mar
dhuin-uasal. Is ann ri linn a bha eaglais
Fartairchill air a deanamh cho maiseach 's
a tha i an diugh.
Bha Uilleam Caimbeul anabarrach measail
'n a sgireachd fhein aig na daoine a b'
eolaiche air ; duine glic, agus duine neo-
eisiomaileach, agus duine ceart, nach tugadh
a smuaintean, no a chomhairle, no a lamh,
do eoin an adhair. Eadhon 'n a fhailteachadh
bha e measarra agus treibhdhireach.
An t-Urramach Tearlach MacFhionghuin.
Thainig am bas gu h-obann air Tearlach
MacFhionghuin a bha an Eaglais an Naoimh
Pol, an Glaschu, agus gun e ach tri deug is
da fhichead. Bhuineadh e do Thobar
Mhoire ; bha e air oileanachadh an Cinn-
ghiuthsaich agus an Oilthigh Ghlaschu. An
deidh dha bhi greis 'n a fhear-cuideachaidh
an Eaglais Ard Inbhir-nis, agus ann an
Shettleston, bha e air a shuidheachadh an
Dundyvan, an Cleir Hamilton, an 1917, ach
ann am beagan bhhadhnachan chaidh e do
Ghlaschu. Ged nach robh e riamh ann an
eaglais GhaidhHg bha Gaidhhg mhaith aige,
is bha e freasdalach air coimhearsnaich a
bhiodh ag iarraidh air searmonachadh ann
an Gaidhlig air an son. Bha e 'n a mhinistear
a bha fo dheagh chliii a thaobh a dhilseachd
agus a thalantan.
Da unnsa tea.
Nach bochd nach robh an t-OUamh
Mac Iain bed, oir cha bu lugha na esan a
b' urrainn am facal ceart a radh ris an fhear
a thug bhuainn cuibhrionn d' ar solas ! Tha
tea mhaith a' toirt barrachd solais do
bharrachd dhaoine air thalamh na biadh no
deoch air bith eile, ach a nis cha bhi anns
an tea ach stiurag thana agus ghlas.
An uair a bha an t-OUamh Mac Iain an
Caisteal Dhtm-bheagain dh'61 e seachd cup-
aichean deug tea air an aon trath, ach bu
duine e a b' fhiach tea a thoirt dha, oir mar
bu mhotha dh' oladh e dhi, agus mar bu
laidire i, is ann a b' fhearr a dheanadh e
seanchas. Ciod air bith uair de'n latha a
rachadh tu 'g a fhaicinn bhiodh a' phoit-tea
ri taobh an teine ; bha an coire aige daonnan
air ghoil, air a' mheadhon-oidhche agus
triith anns a' mhaduinn. Bheirinn duals do
dhuine air bith a chuireadh chugam facal
air am biodh dreach an fhacaU a labhradh
an t-OUamh Mac Iain an uair a dh' innseadh
Seumas BosweU dha nach robh aige ri
f haotainn ach da unnsa tea 's an t-seachduin.
Mu Eadar-ghuidhe
LE eadar-ghuidhe tha mi a' ciallachadh
urnuigh as leth dhaoine eile. Sin an seorsa
urnuigh anns am bu choir do Chriosduidhean
buanachadh. Ma tha dad idir de dhiadhaidh-
eachd ann an duine cha dean e dearmad air
iirnuigh air a shon fein ; iarraidh e na beann-
achdan sin air Dia a tha e a' miannachadh,
ach tha iomadh duine a tha gle dhiadhaidh
nach 'eil a' cuimhneachadh dhaoine eile oho
trie 's a bu choir dha aig cathair nan gras.
Is e an t-aobhar air sin nach 'eU e a' toirt
aire do theagasg a' BhiobuUl air a' chtiis,
agus gu bheil e a' leantuinn ,'na urnuighean,
am fasan ris an robh e cleachdta, gun
smuaineachadh uime.
Ged nach 'eil mo cuimhne fein a' dol cho
fada air a h-ais ri cuimhne cuid de ar luchd-
leughaidh, tha cuimhne agam gu'm b'e a'
cheud urnuigh, ris an abairteadh an iirnuigh
mhor, an urnuigh a bu phrionnspalaiche anns
an tigh-aoraidh air la na Sabaid. Bha a'
chuid bu mhotha de 'n iirnuigh sin air a
thoirt suas le aideachadh pheacaidhean
aideachadh a dh' fheumadh a bhi air a
dheanamh ann an doigh cho coitchionn 's
nach bioradh e coguis neach beo a chionn
nach robh peacaidhean sonruichte air an
aideachadh air an ainm no air an ceann.
Ma bha eadar-ghuidhe air a dheanamh idir
anns an t-seirbhis — agus air uairean cha
robh — bha na bochdan agus daoine tinn,
an righ agus an rioghachd, is daoine a bha a'
basachadh, air an cur air aon ghad agus
athchuinge ghoirid air a chur suas air an
son ann am facal no dha aig deireadh an
t-searmoin, an uair a bha feoil a' chomh-
thionail mi-thoileach air a bhi fantuinn a
stigh na b' fhaide.
Cha robh so idir ceart no freagarrach, agus
tha e 'na aobhar taingealachd gu bheil
atharrachadh ri fhaicinn ann an eaglaisean
an diugh. An diugh tha a' cheud iirnuigh
na 's giorra gu mor, agus tha urnuigh
eile air a cur suas roimh 'n t-searmon a
tha uUe gu leir 'na h-eadarghuidhe ;
urnuigh anns am bheil athchuingean air
an deanamh as leth na h-eaglais, obair
agus seirbhisich Dhe anns an t-saoghal,
air son na rioghachd is luchd-riaghlaidh,
agus as leth dhaoine eile anns gach cor is
suidheachadh.
Teagasg a' Bhiobuill.
Anns an Tiomnadh Nuadh tha cudthrom
anabarrach air a chur air eadar-ghuidhe,
iirnuigh air son dhaoine eile. Anns na
h-earailean mu dheireadh a thug Criosd do
na h-abstoil m' an d'fhag e an saoghal
labhair e fada barrachd mu eadar-ghuidh©
na labhair e mu shearmonachadh an t-soisgeil.
Agus nach e ministrealachd na h-eadar-
ghuidhe an obair phriseU agus bheannaichte
a tha an Slanuighear fathast a' coimhhonadh
air ar son-ne aig deas laimh Dhe ? A la
agus a dh' oidhche air neamh tha na lamhan
naomh togta as ar leth-ne ann an sagartachd
shiorruidh, an Dia-duine a' seasamh anns an
aite naomh a' guidhe air son an t-saoghaU.
Cha robh doigh anns am bu choltaiche Pol
r'a Mhaighstir na ann an eadar-ghuidhe,
oifig spioradail anns an do bhuanaich e gun
sgur. " Tha mi," ars' esan ri eaglais Philippi,
"a' cuimhneachadh oirbh ann am tirnuighibh
uile, le gairdeachas a' deanamh guidhe air
bhur son." Bha e mar sin do gach eaglais
no duine eile a b' aithne dha. Is mor a'
chaob a bheireadh tu a litrichean Phoil na' n
toireadh tu asda na h-iirnuighean a tha
annta as leth dhaoine eile, as leth nithean
is aobharan a bha an taobh a mach d'a
chuisean pearsonta fein.
Gradh braithreil.
Le bhi a' deanamh eadar-ghuidhe as leth a.
cheile tha gradh braithreil air a neartachadh
am measg Chriosduidhean, anns an eaglais
agus anns an t-saoghal. A reir gach cunntais
a fhuair sinn bha blaths is gradh braithreil
anns an eaglais, ann an linn nan abstol,
nach 'eU innte an diugh, agus is e an t-aobhar
gu robh Criosduidhean aig an am sin a'
deanamh sior eadar-ghuidhe air son a cheile.
Tha e eucomasach do dhuine fuath do neach
eile altrum 'na chridhe, ma tha e ag urnuigh
air son an neach sin. Ma bu mhaith leat a bhi
ann an reite ri do choimhearsnach, agus
deagh rtin a bhi agad do neach air bith
nach toigh leat, no ris am bheU farmad no
gamhlas agad, is e an aon doigh air do dhroch
cridhe fein a thionndadh, an duine sin a
chuimhneachadh ann ad iirnuighean aig
cathair nan gr^s. Agus do bhrigh nach 'eil
comunn aig Dia ri Belial, no aig diadhaidh-
eachd ri fuachd is naimhdeas ; do bhrigh
gur e toradh an Spioraid Naoimh, gradh,
sith, fad-fhulangas, caomhalachd, bithidh do
cridhe fein uigh ar n-uigh air iompachadh
agus air a dheanamh farsuing, gus mu dheir-
eadh am bi faireachduinnean criosdail agus
gradh braithreil agad do'n neach ris nach
robh thu a' gabhail cuid no pairt roimhe
sin. Agus nach mor a bheannachd sin ! Ma
tha thu a'd' dhuine tia's fhearr, ag eirigh o
Iirnuigh, na bha thu an uair a chaidh thu
air do ghltiinean, nach d' fhuair t' iirnuigh
eisdeachd !
li«CCffiQUOQ\LE
CLA9^0WV.kONDON
Aireamh 9
1940
Crann nam buadh
Tha Dia a' moladh a ghraidh fein dhuinne, do bhrigh an uair a bha sinn fathasf 'n ar
peacaich gu'n d'fhuiling Criosd has air ar son. — RoM. v. 8.
BHO chionn mile bliadhna, seadh bho linn
nan abstol, tha daoine glic is ionnsaichte a'
feuchainn ri thuigsinn ciod an ceangal a tha
aig has Chriosd ri maitheanas peacaidh, no
ciod an seagh anns am faodar a r^dh, gur
e bas Chriosd clach-steidh ar creidimh agus
ar barantas gu'n do choisinn e dhuinn reite
ri Dia. Ach ciod air bith an fhreagairt a
bheirear do na ceistean sin, tha so fior co dhiii,
nach robh agus nach 'eil cumhachd eile air
an t-saoghal cho laidir ris a' chumhachd a
tha anns a' chrann-cheusaidh. Chan'eil aig
daoine ach a dhealbh fhaicinn ri taobh an
rathaid, crois a chuireas Calbhari 'n an
cuimhne, agus ni e maoth cridheachan a tha
cho cruaidh ri cloich.
Tha smuaintean dhaoine mu phuingean
creidimh agus mu'n aite a tha aig bas
Chriosd ann an obair na slainte ag atharrach-
adh o linn gu linn, ach chan ann ann an
smuaintean dhaoine a tha cumhachd-tearn-
aidh ach ann an crann nam buadh e fein.
Ann an stri am beatha agus aig uair am bais
togaidh daoine an suilean ris a' chrann sin,
oir tha iad a' faicinn ann lamhan Dhe sinte
a mach ann an gradh, a' beannachadh a
chloinne agus a' gul os an cionn. An neo-
ni e dhuibhse, o sibhse uile tha gabhail
seachad ? amhaircibh agus faicibh a bheil
doilgheas sam bith cosmhuil ri mo dhoilgheas-
sa, deir an Tighearna.
Tha Dia a' dearbhadh a ghraidh dhuinne
do bhrigh, an uair a bha sinn fathast 'n ar
peacaich, gu'n do bhasaich Criosd air ar
son. Chan urrainn daoine teagamh a chur
ann an cumhachd Dhe no ann an gliocas Dhe
oir tha cumhachd is gliocas an Tighearna air
an sgriobhadh air aghaidh na talmhainn ;
anns na creagan, agus anns na neamhan, cho
soilleir 's gur leir do gach suil iad. Ach
tha e furasda gu leoir do dhaoine teagamh
a chur ann an gradh Dhe oir chan'eil fianuis
a' chruthachaidh idir cho soilleir uime sin.
An dara uair saoilidh tu gu bheil an cruth-
achadh ag innseadh gu bheil baigh is gradh
is caomhalachd ri cloinn-daonna ann an
cridhe a' Chruithfhir, ach an uair eile saoilidh
tu gu bheil an cruthachadh ag radh gur coma
leis a' Chruithfhear co dhiu a tha cridh-
eachan chloinn-daonna sona no leonta, no co
dhiu a roghnaicheas iad f ireantachd no eucoir.
Mar sin thug Dia comharradh cinnteach do'n
t-saoghal air a ghradh siorruidh fein, crann-
ceusaidh a mhic.
Cia an-mhdr trocair Dhia nan gras :
Cia pailt a ghradh is 'iochd,
A thug a mhac mar iobairt suas,
A dh' fhulang truaigh 'n ar r iochd.
Aig an Uinneig
An t-Urramach Daibhidh MacDhonnchaidh.
BHA moran Ghaidheal, gu sonraichte an He
agus an Dim-eideann, duilich a chluinntinn
gu'n do shiubhail an duine coir so ann an
Craoibh o chionn ghoirid. Bha e tri fichead
's a deich.
Rugadh an He e ; bha e air oUeanachadh
an Glaschu agus an Dim-eideann, agus thug
Cleir Mhuile cead searmonachaidh dha an
1897. An deidh dha bhi greis 'n a fhear-
cuideachaidh an Cinn-chardain, an sgir Obar-
neithich, bha e air a shuidheachadh an
Uidhist a Deas an 1900 ; a Uidhist chaidh
e do eaglais an Naoimh Tomas an 1908 ; a
Glaschu chaidh e do Dhun-tochar, an Cleir
Dhun-Breatunn an 1913, agus ceithir bhadhna
'n a dheidh sin chaidh e do North Esk, dliith
air Dim-eideann, far an do shaothraich e gus
an do shiubhail e.
Bha e posda da uair, is dh' fhag e teaghlach
'n a dheidh, da mhac tha mi an diiil.
'Na phearsa bha e 'n a dhuine eireachdail,
mor agus fuasgailte agus du"each, agus bha
e a cheart cho gasda 'n a nadur. Cha robh
aige ach seasamh air ard-tirlar aig coinneamh
Ghaidhealach air bith agus thigeadh gean
air a chuideachd cho luath 's a chitheadh
iad am flath a bha air aodann. Bha e 'na
fhior Ghaidheal, eudmhor anns gach ciiis a
bhuineadh d'ar tir no d'ar canain, agus
bithidh ionndrainn air ann an iomadh
Comunn Gaidhealach an Dim-eideann anns
an robh e 'n a thaic agus 'n a chomhairliche
maith.
AIG AN UINNEIG— LITIR GAISGICH GU A MHATHAIR
Cha do chuir Daibhidh MacBhonnchaidh
a mach air duine eile riamh ; bha e cho
suairce agus cho reidh 'n a nadur 's gu'm
fasadh daoine cas sitheil 'n a chuideachd a
dh' aindeoin an cridhe. Cha do leig e riamh
le ro-chtiram no usaid a shith no a shocair
a inhnieadh ; cha mho a bhiodh a shuU
daonnan air an uaireadair an uair a bhiodh
e fein no neach eile a' seanchas, ach mur
robh suim aige do'n uaireadair bha suim
aige do nithean as fhearr, companas agus
braithreachas agus caidreamh blath.
Cha b'e a shearmonachadh no a thalantan
a choisinn dha gean-maith mhinistearan eile,
no am meas a bha aig a choimhthional fein
air, ach an cridhe blath agus a' ghne uasal
a bha ann gu nadurra. Duine gaolach reidh ;
gun cheilg, gun chabhaig, gun gho, b'e sin
Daibhidh MacBhonnchaidh.
Sedras Marjoribanks, an Sonachan.
Ged nach bu Ghaidheal Seoras Marjoribanks
a thaobh a dhuthchais bha a leithid de ghaol
aige air ar diithaich agus air ar canain 's
gu'm bu mhaith leam a chuimhneachadh gu
blath air an duilleig so. Fior dhuin-uasal a
bha gaolach agus treibhdhireach 'n a nadur,
gun mheud-mhor no spagadagliog, agus cho
seasmhach 'n a fhacal ri Cruachan.
Chuir e seachad a' chuid mhor d'a bheatha
anns na h-Innsibh an Ear, ach an uair a leig
e dheth obair, agus a rinn e a chomhnuidh
anns a' Ghaidhealtachd, chuir e roimhe gu'n
ionnsaicheadh e Gaidhhg, agus an iiine ghoirid
labhradh is sgriobhadh e Gaidhlig cho maith
's gu'n saoileadh tu gu robh i aige riamh.
Tha gu leoir de dhaoine leis am bu toil
Gaidhhg a bhi aca ach leis nach toil dragh
no saothair a ghabhail 'g a h-ionnsachadh,
ach dhearbh Seoras Gallda, mar theireadh
e ris fhein, gu robh gaol aige air a' Ghaidhlig
leis an an t-saothair a ghabh e 'g a
h-ionnsachadh.
Bithidh ionndrairm againn uUe air an
duine ghrinn so, ach bithidh ionndrainn as
mo air anns a' Chomunn Ghaidhealach agus
am measg " Clann an Fhraoich." Tha
aobhar aig a " chloinn " a bhi a' caoidh an
athar, oir bha iad dha mar anail a bheatha.
Litir Gaisgich gu a Mhathair
{Air a tionndadh gu Gaidhlig leEachann MacDTiiighaill, an Glaschu)
BHA an Htir a tha air a foiUseachadh an
Gaidhhg an so air a sgriobhadh le gille 6g a
bha am Feachd-adhair an Righ anns a'
chogadh a tha a' dol air aghaidh an ceartair.
Sgriobh e i an uair a bha e gun chnead gun
dochunn, le inntinn bhreithneachail, steidheil,
a' cath as leth a dhtithcha. Is ann, mar a
chithear, gu a mhathair a bha i air a
sgriobhadh ; ach cha do chuir e chuice i
aig a' cheart am anns an d'thainig i bho a
laimh. An aite sin dh'fhag e ordugh is
seoladh gu'm biodh i air a cur 'na laimh
na'm b'e agus gu'n cailleadh esan a bheatha
anns a' bhlar.
Bho chionn beagan tiine air ais fhuaras
farbhais bho Riaghaltas an Fheachd Adhair
gu'n robh an gUle so gun sgeul-mhaireann
air, agus gur docha gu'n do chaiU e a bheatha
anns an stri ; agus mar sin, a reir an orduigh
a rimaich e fein, chaidh an htir a dh'fhag
e a chur gu a mhathair. Chaidh an sin a
foiUseachadh anns a' phaipear naidheachd,
an " Times," agus is coltach gu'n do tharruing
i mor aire, le buadh anabarrach aig a briath-
rachas air na leugh i, Chaidh eadhon a
foiUseachadh am paipearan eile 'na dheidh
sin ; agus tha i an so a nis air a toirt am
foUais ann an Gaidhlig, oir tha sinn am
beachd gu bheil smuaintean innte is cinnteach
a ruigeas cridheachan, agus a thig a reir
inntinnean iomadh mathar eile, parantan an
coitcheannas cho math ri cairdean eile a
dh'fhag iadsan a thuit anns a' bhlar 'nan
deidh. So agaibh, mata, an litir. —
" A Mhathair Ghr^dhach, — Ged nach 'eil
mise a' toirt fa-near aon smuain no dull air
droch ni sam bith a bhi anns an dan dhomh
aig an am, tha mi a' faicinn gu bheil atharr-
aichean is gluasadan a' tighinn oirnn cho
ealamh agus gu bheil mi a' gabhaU eala air
an litir so a bhi air a cur chugaibh ma's e
agus gu'm faod e tachairt nach tiU mi bho
aon no aon-eigin eile de na cuairtean adhair
anns am bi sinn ag gabhaU cuis an iiine
ghearr. An deidh dhuibh an litir so fhaotainn
'n ur laimh feumaidh sibh bhur dochas a
ghleidheadh beo fad miosa ; ach aig deireadh
na h-iiine sin faodaidh sibh a ghabhaU gu
cridhe gu'n do dh'aisig mise mo dhleasnas
do lamhan coUionta mo chompanach anns
LITIR GAISGICH GU A MhXtHAIR
an Fheachd Rioghail Adhair, eadhon mar a
rinn iomadh sonn suairce a bh^rr onn
mar tha.
Anns a' cheud aite, is cinnteach mi gu'm
bi e 'na mhor chomhfhurtachd dhuibhse fios
a bhi agaibh gu'n robh dleasanais arda an
earbsa riumsa anns a' chogadh so. Chuidich
na buidhnean anns an robh mi am mach
anns a' Chuan Thuathach ann a bhi a'
gleidheadh nan sHghean malairt fosgailte do
ar kiingeis is do'n chabhlach-mhara ; agus
air aon tarruing dhearbh an fhorbhais a bha
sinn comasach air a sholar a bhi 'na mheadhon
air beatha dhaoine a thearnadh ann am bata-
freasdail nan tighean-soluis a bha air a cur
bho fheum.
Ged a tha lan-fhios agam gu'm bi an ni sin
duiHch dhuibhse a dheanamh, dh'aslaichinn
oirbh a nis a ghabhail gu cridhe gu'n cuireadh
e campar ormsa a bhi a' smaoineachadh gu'n
sealladh sibhse air ciiisean mar a thig iad
mu'n cuairt an doigh sam bith eile ach le
inntinn shuidhichte ; oir bithibh cinnteach
gu'n dean mise mo dhleasanas cho fada 's
a bhios sin 'n am chomas : chan 'eil aon ann
is urrainn an corr a dheanamh, agus cha
mho is Ian dhuine esan leis am foghainn
na's lugha.
Bha meas mor agam riamh air bhur n-ard
mhisneach ann a bhi a' cur aghaidh air gach
cnap-starra a thigeadh 'n ur rathad, an
doigh anns an d'thug sibh dhomhsa sgoil is
ionnsachadh cho deas 's a bha air a luigh-
easachadh do aon eile anns an diithaich ;
agus fad na h-uine sibh ag cumail suas bhur
cinn fein de'n amal gun bhur n-earbsa no
bhur dtiil a chall a thaobh an ama a bha
ah' thoiseach oirnn. Ach, ged tha, na saoilibh
gu bheil mo bhas-sa a nis a' ciallachadh gu'n
robh bhur stri as mo leth gun sta ! Is fada
bhuaith sin e. Is ann a tha e a' ciaUachadh
gu'n robh am fein-aicheadh a rinn sibhse
eadhon co-ionnan ris na rinn mise as leth
mo dhiithcha. Is e mo shar-bheachd nach
bu choir gu'm biodh siiil aon sam bith a
dh'iocas ni air sgath a dhiithcha ri duais a
thighinn 'na chois : tha sinn a' call ar meas
oirnn fein mur 'eil sinn a' sealltainn au" ar
diithaich air mhodh na's airde na mar ionad
anns an ith is an caidil sinn !
Tha sinn an diugh le ar n-aghaidh ris an
teugmhail is an diibhlain as dobhaidh a sheas
riamh far comhair, is sin bho namhaid a
dh'eu'ich gu cath a chur ruinn le aonachas
a tha ana-cneasda, agus gu coicheid a chur
air a' chreideamh Chriosdaidh is gach
calachadh a rinn an cinne-daonna bho'n a
chruthaicheadh an saoghal ; agus tha mise
'g am chunntas fein an ceum an rath ann a
bhi aig aois duinealais is lan-uidheamaichte
gus mo neart a thoirt do'n stri air taobh a'
cheartais. Agus an so, mar an iomadh seol
eile, tha mo bhuidheachas agaibhse a dh'aiseig
dhomh is a chuir fo m' chuimrig an comas sin.
Ach fathast tha an tuiUe saothair ri a
tagar bhuaibhse. Tha an dachaidh r'a
cumail gun bheum is gu laidir air a bunait,
agus aonaichte re nam bliadhnachan a tha
air thoiseach oirnn an deidh do'n bhuaidh-
laraich a bhi air a toirt a mach anns a' chogadh.
A dh'aindeoin gach ni a thehear 'na
aghaidh, is e mo bheachd-sa gu bheil fheum
fein anns a' chogadh. Tha an comas aig
gach aon fa-leth, co-ionnan ris na martaraich
bho shean, gu seasamh suas le a bheatha 'na
laimh, agus as leth a' cheartais an aghaidh
an droch cumhachd so a thiiirling oirnn.
Agus ciod air bith cho fada 'g am bi an iiine
gus an crath sinn dhinn an cumhachd so a
leum oirnn, tha aon ni nach gabh atharrach-
adh, agus is e sin gu bheil mo bheo agamsa
mar Bhreatannach ; agus coinnichidh mi ri
m' bhas anns an spiorad sin. Chan fhiach
dad eile tromp gun teanga, agus chan
atharraich e ni !
Chan 'eil math dhuibh a bhi ri bron 'g am
thaobh, oir ma tha sibh a' creidsinn anns an
diadhachd agus gach ni a tha ar creideamh
a' ciallachadh dhuinn, chan 'eil ann aicheadh
air brigh ar beachdan. Chan 'eil eagal sam
bith ormsa roimh an bhas ; is ann a tha
nadur de thogail inntinn is de fhiughair air
coir a ghabhail air m'aigne, agus chan
iarrainn a bhi an atharrachadh beachd.
Tha an cruthachadh is an cruinne-ce cho
farsuing agus cho aos-lathach agus nach 'eil
ach aon aobhar air gu'm biodh duine a'
faotainn cothrom air a bhi beo idir, agus is
e sin am feum a ni e dhe fein, is an doigh
anns an iobair e suas a bhith air sg^th
ceartais. Tha sinn air ar suidheachadh anns
an t-saoghal so gu a bhi a' faotainn bith is
shubhailcean, agus gu ar cuid fein a
dheanamh dhiubh a chum is nach gabh
iad toirt bhuainn. Chan 'eil iadsan a tha
dkeach ag itheadh 's a' cadal, a' faotainn
air an aghaidh, is a' gintinn an gne fein gu
sitheil, gun dragh air an t-saoghal, agus gun
an corr ach sin, ach mar na h-ainmhidhean
is briiidean na machrach.
Tha mi de'n lan-bheachd is de'n chimit-
bheachd gu bheil an t-olc au- a chur do'n
t-saoghal gu ar dearbhadh, gu bheil e air a
chur a dh'aon riin leis a' Chruitheir ail' a'
LITIR GAISGICH GU A MHATHAIR
cheann shonraichte so, a chionn gur aithne
dhasan gu bheil ar dearbhadh mar so gu ar
math. Tha am Biobull loma-lan de eise-
amplairean air far a bheil an doigh f hurasda
gu faotainn am mach a staing air a tilgeadh
an leth-taobh, agus an t-slighe a tha ceart,
ach duilich, air a roghainn air sgath
fireantachd.
Tha mi 'g am chunntas fein fortanach ri
linn is gu'n d'fhuair mi sealladh air moran
de'n tir so, agus gu'n d'fhuair mi eolas air
daoine de gach ceird is inbhe. A nis, lets an
uidheamachadh a rinn an cogadh air m'aigne
mar cheann-finid do m'oileanachadh, tha mi
am beachd gu bheil mi air mo lan-fhoghlum.
Mar sin, eadhon aig an aois aig a bheil mi,
tha erioch mo dhleasanais anns an t-saoghal
so anns an amharc ; agus tha mi deas air
cheann bais — ma's e sin mo dhan — gun
aithreachas, gun mo shtiil am dheidh ach
air aon aobhar a mhain. Is e sin nach do
luigheasaicheadh dhomh a bhi air m'fhagail
gu bhur laithean deireannach fein a bhi
beagan na b'fhasa dhuibh le mi a bhi 'nur
comunn is 'nam chul-taic dhuibh ann am
feasgar bhur la. Ach bidh a nis bhur beatha
saor dhuibh, agus bidh sith agaibh ; agus
anns an t-suidheachadh sin anns a bheil
sibh, bha mise rud beag 'n am mheadhon
air sin a bhi mar bheannachadh agaibh.
Chan 'eil an corr, a nis, bhuam ; agus mar
sin cha robh mo chuairt anns an t-saoghal
idir gun sta.
Bhur Mac Gradhach."
Sin agaibh, mar a tha mise a' creidsinn,
smuaintean diomhair cridhe mic — gaisgeach
gu chul, ri aghaidh blair. Is e gille Sasunnach
a bha ann, aon de iomadh mile eile a bha
is a tha a' cath anns an stri ; agus tha a'
mhacraidh Albannach againn fein uasal as
an luigheasachadh a rinneadh dhoibh seasamh
ri an taobh-san as leth a' cheartais. Seadh,
sin agaibh smuaintean cridhe a' mhic
Shasunnaich ; agus gus an dealbh a tha
mise a' feuchainn ri a tharruing a chur fo
bhur comhair-se 'na lanachas, nach faodainn,
a nis, smuaintean na mathar Ghaidhealaich,
le a mac fein a' tarruing gu blar, a chur sios
maille ris an litir ud. Chan fhios domhsa c6
a' mhathair a bha an so, c' uin a bha i beo,
no ciod am blar ris an robh a macan a'
cuimseachadh a cheuma ; ach tha dochas
againn gur ann as leth duinealais is air
taobh a' cheartais a bha e air ti a lann a
tharruing.
ACHAN MATHAR ROIMH AN CHATH
( Laoidh a fhuair am fear nach maireann,
Alasdair MacGhille Mhicheil, an ait-eigin.)
" Tha an iiibhrach 's a' chuan, a ghraidh ;
Tha an traigh Ian de m' dheoir ;
Tha Cnoc na Faire 'na ghual, a ghraidh,
Tha farum nan ramh 'san 6b.
Am fear nach tiU, a ghraidh,
cha bheo, cha bheo !
Am fear nach till, a ghr^dh,
cha bheo, cha bheo !
Tha sair 'nan siubhal, a ghraidh,
Mar ghairich nan tonn ;
Is balbh an tuiream, a ghraidh,
Is ard am fonn ;
'S mur till thu tuillidh, a ghraidh,
is geal bas nan sonn.
Cha bhi mathair mo mhic 's an streup,
Ach bidh Mathair Mhic Dhe 's an streup !
0, a Mhathair nan gras,
Fhuair do Mhac-sa tair agus teum :
Na leig air macan mo ghraidh
lapan am blar nam beum !
Cha bhi athair mo luaidh 'san ar,
Ach bidh Athair nam Buadh 'san ^r.
O, Athair na caoimh,
Air sgath do Mhic Naoimhe Cheusd',
Na leig air gineamhuin mo chuim
masladh air luim an eig !
Cha bhi comhdhalta m'ogain 'sa' bhlar,
Ach bidh Comhdhalt' nan onrach' sa' bhlar.
0, losa, a Mhic mo Dhe,
Ort fein rinneadh an tair :
Na leig air muinghinn mo chleibh
reubadh am beum nam blar !
Cha bhi Brianag mo riiin 's an triall,
Ach bidh Spiorad an iuil 'san triall.
0, a Spioraid Naoimh na treoir,
A lochrain foil nam fial,
Na leig air ionmhuinn mo chro
Bhi 'na dhallaran-ceo 'san triall !
Dh'fhalbh thu, a mhacain mo ghraidh,
Tha do dhan an sgail an sgeo ;
Tha reul na h-oidhche fo smal, a ghraidh,
Tha Caoineag nan earn fo bhron.
Ma's bas dhuit, a leanaibh mo ghraidh,
biodh do chadal air laimh na h-Oigh ;
Ma's bas dhuit, a leanaibh mo ghraidh,
biodh do chadal air laimh na h-Oigh ! "
Sceillig Mhicheil
Le Calum MacOilleathain, M.A., anns an Toisigheachd
SO aon de fhior eileanan iomallach a' chuain
a tha mu astar mile a mach o Cheann
Bholais an Ibh Rathach air fior cheann an
iar-dheas Eireann. Ach tha da eilean araid
ann, an Sceillig Mhor agus an Sceillig Bheag.
Chan 'eil 's an Sceillig bhig ach staca lorn
corrach builleach, agus ged nach 'eil moran
talaimh air an Sceillig Mhoir chan 'eil i idir
cho beag lorn sin. Agus is ann air an eilean
is motha tha a' chunntais bheag so agam.
Comhnard farsuinn aite air barr togte calaid
creige.
Chan 'eil fhios agam de a b'aobhar dha
ach tha eileanan beaga creagach an caochladh
aiteachan air corsa an iar na h-E6rpa air an
ainmeachadh air Micheal. Tha iad so an
Eirinn ann, tha carraig eile de eilean aca air
ceann an iar-dheas Shasuinn, an Cornual ;
tha a samhuil eile air cladach Frangach, agus
a samhuil eile air cladach Eadailteach. Chan
'eil fhios agam, ach a reir coltais bha na
h-aiteachan ud ainmeil mu'n robh iad riamh
Criosdail. Is docha gur e an t-Ard-aingeal
Micheal a tha 's an ainm. Cionnus, ma ta,
a thigeadh a leithid de ainm chuca uile ?
Co is urrainn a radh ? Ach chan 'eil teagamh
nach robh eolas glan aig maraichean Thiruis
agus Shidoin agus aig an sliochd, is e sin na
Phoenicich agus na Cartagaich, air na
cladaichean so againne air a bheil na
h-ainmeannan.
Aitean aoraidh.
Tha eachdraidh na h-Iar-E6rpa againn 's
na sgoilean a' toiseachadh gu ro-mhinic le
teachd nan Romanach agus le lulius Caesar,
ach tha fhios againn gu'n robh am Muir
Meadhoin, agus eadhon iomallan a' Chuain
Shiar, fo na raimh aig seorsachan eile dhaoine
mu'n do thogadh riamh ramhach 's an Roimh.
Faodaidh e bhith, ceart gu leoir, gu'n robh na
h-eileanan creagach iomallach aig maraichean
air tiis, mar a tha iad aca cheana fhein, 'n an
comharran 's 'n an treoir 's iad a' seoladh
thairis. Tha tigh-soluis maith air Sceillig
Mhicheil a nis, fear cho feumail agus a tha
air cladach Eireannach, agus tha amharus
agam fhein nach ann 'na ni tur ur a tha solus
na SceiUige. Agus is docha, a ris, gu bheil
comh-cheangal eadar sin agus ni eile, gu'n
robh an Sceillig Mhor 'na aite aoraidh, cian
roimh linn Phadraig. Tha ni eigin de
ionghnadh agus de uamhann an taice ri
seaUadh aite mar an Sceillig, agus bu chruaidh
an cridhe air nach cuireadh araon an Sceillig
agus laraichean loma eile fas a dh'fhag na
Draoidhean an Ciarraighe an Eirinn smuain.
An sud feadh cheudan bliadhna bha daoine
cho dliith air a' Chruithfhear agus a bheireadh
na nithean a tha faicsinneach iad ; mor-
dhalachd is neart nan sleibhtean ; farsuinn-
eachd is meud a' chuain ; aonaranachd is
airde is tearmunn binn cuan-eilean air a
chuairteachadh air gach taobli le creagan
cruaidhe ag eirigh o dhoimhne an dubh-
aigein, agus a' toirt an diibhlain do ionn-
saighean garbha borba a' Chuain shiar air
nach tig clos. Co is urrainn a radh nach
robh daoine 'n am measg sud, iomallach agus
aineolach air moran a tha aig clann na sgoile
bige nis agus mar a bha iad, a thainig a
steach fo'n fhacal aig Pol. agus e sgriobhadh.
" Oir riamh o chruthachadh an t-saoghail
tha a nithe-san nach faodar fhaicinn, eadhon
a chumhachd siorruidh, air am faicinn gu
soilleir, air dhaibh bhith so-thuigsinn o na
nithean a rinneadh." " Ach anns gach uile
chinneach tha an neach air a bheil eagal-san,
agus a tha ag oibreachadh fireantachd,
taitneach dha."
Ach thainig, a reir a' gheallaidh, " Solus
Mor," agus fhuair sliochd na draoidheachd
eolas air " Gloir Dhe an gniiis losa Criosd,"
agus ri linn Phadraig dh'iompaicheadh
Gaidheil na h- Eireann gu Criosd. Bha
aiteachan ann bu luaithe a thionndaidh na
a cheile, agus is docha nach robh An Sceillig
air an aite bu luaithe, ach thainig " muinntir
na carraige " gu bhith seinn cliu an
t-Slanuigheir le an uile chridhe, agus thainig
an Sceillig gu bhith iomraiteach 's an Eaglais
Eireannaich. Ghabh na manaich aite nan
draoidhean. Bha mu thri acraichean de
thalamh reidh air an fhior mhullach agus
e uair-eigin 'n a thalamh-aitich, ach is docha
gur ann a tir-mor a bha a' mhor-roinn de am
beo-shlaint a' tighinn. Cha robh an tir sin
fad air falbh ; agus cha robh iasg na mara
ach mu na creagan an comhnuidh. Tha
fior-uisge ri fhaotainn an tobraichean air an
fhior mhullach.
Tha an Sceillig Ian de sheann laraichean,
cuid aca, reir coltais, na 's sine na linn na
Criosdachd ; laraichean bhothan ; laraichean
chaibeal ; larach manaistir ; agus clachan
aig am biodh naidheachd da riribh na'n
gabhadh i sgriobhadh. Tha clach ann agus
bhithte a' dortadh f ion aon uair 'sa' bhliadhna
oirre ; agus tha mi an dull nach b'ann 's an
t-soisgeul a fhuaireadh an cleachdadh sin,
agus tha mi an diiil gu'n robh an cleachadadh
sin, ged is e bainne chruidh bu trice bhiodh
aig daoine, a' dol air feadh na Gaidhealtachd
's gach linn, agus cha d' rachainn an urras
6
SCEILLIG MHicHEIL—AN TIGH MOR NAN UISEAG
nach 'eil e deante fhathast, ged nach 'eil
fhios aig daoine car son. Is e p^irt de'n
t-seann aoradh phaganach a bha ann. Agus
bha, agus tha, tuilleadh dlieth ann. Sin aon
ni bha duilich cur as da gu tur, gu h-araid an
uair a ghlac a' Chriosdachd seann ionadan
aoraidh nan draoidhean.
An turns.
Tha ni aca an Eirinn gu ruige so air a
bheil " an Turus " aca. Bha sin cumanta
riamh an iomadh crabhadh ge b' e air bith
de an t-ainm a bhiodh air. Is e an turus is
iomraidiche^'s an t-saoghal an diugh an turus
aig kichd-leanmhainn Muhamaid gu Mecca.
Is iomadh seoladair Gaidhealach a dh'inn-
seadh duinn an t-amhghar a tha aig daoine
dubha is buidhe dheth a' dol 'n am miltean
mile, agus cuid aca air faii'ge stoirmeil, feuch
an ruig iad, aon uair de am beatha, priomh-
chathair an crabhaidh. Tha fhios againn
gu'm bu ni coitchionn so's a' Chriosdachd 's
an mheadhon-linn. Tha cuimhne againn air
mar a bhiodh daoine a Albainn, mar sin, a'
dol gu lerusalem agus air mar a dh'fhairtlich
sin air Brus. Tha cuimhne againn air an
iomradh a dh'fhag Chaucer air an turus gu
Canterbury. Chan 'eil na turusan sin ann,
mar sin, 's an Eaglais Phrostanaich, agus
tha mi an duU nach 'eil an call mor ; tha e
cho furasda iodhol-aoraidh a dheanamh de
aite agus a tha e dheanamh de ni eUe ; agus
is e an t-Abstol Pol a thuirt am facal deiridh
mu'n iodhol " Chan 'eil 's an iodhol ach
neo-ni."
Cha robh Turus na Sceillige 'n a shiigradh.
Gun tighinn air an aiseag bu ghnothuch
gabhaidh e cas is beatha fhaotainn air tk
's a' chreig, agus bu streup thapaidh e dhol
suas aghaidh na creige gu a barr, gu h-araid
aig seann daoine is mnathan.
B'e deireadh iomlan an turuis seasamh au"
a' Bhior — stob caol fada mach o bharr an
eUein os cionn na fairge, agus gun ach leud
do dha bhroige 's a' bhior ! Bha uair a bha
an turus so cumanta an Deas-mhumhainn.
Chan 'eil a nis.
Laithean iargalta.
Tha seanchas nach beag o shean air an
SceiUig. A reir sgeul nan seann Ghaidheal
orra f hein is ann as an Spainnt a thainig iad
gu ruige Eirinn, agus air an turus eile sin
bh^thadh Ir mac Milidh aig an SceiLlig. Co
dhiu bhath no nach do bhath, is iomadh
maraiche crodha a cliaidh a bhathadh aig an
dearbh SceiUig. Chunnaic an Sceillig la
garbh iargalta eile an uair a thug na Loch-
lauTiaich ionnsaigh oirre, mar a thug iad air
gach nead Chriosdail eile air an ruigeadh iad.
Is eigin nach robh e mar chleachdadh aig
manaich a bhith deanamh cath no comhrag,
oir bu bheag a' ghaisge aig fir air an SgeiUig
daoine eile thigeadh o mhuir a chumail shios.
Thug iad a' cheud ionnsaigh oirre an 812.
A' chuid de na manaich nach do mhort iad
fhuair iad bas leis an acras. An 823 thug
iad an dara ionnsaigh oirre agus thug iad
leotha an t-Ab, Eitgal, agus fhuair e bas 'n
am measg. 'S a' bhliadhna 838, air an treas
ionnsaigh, loisg is sgrios iad gach ni a
ghabhadh mUleadh air an eilean. Ach cha
do chuir sin crioch air cllu na SceiUige. Agus
an uair a dh'iompaicheadh na Lochlannaich,
mar a rinneadh, thug iadsan iad fhein urram
do'n aite. Tha cuid ag radh gur ann air an
Sceillig a bhaisteadh Olabh Trigbhason, aon
de righrean mora Lochlainn ; agus tha a
leithid eile air aithris air Olabh 6g, a mhac,
neach a bha cho ainmeil mar Chriosdaidh
agus gu'n robh a chliti air feadh an t-saoghail.
Chan 'eil iomradh cinnteach againn air c'uin
no car son a threigeadh an Sceillig fa
dheireadh. A reir coltais bha daoine innte
gu ruige 1300 is corr.
Tha aon ni comh-cheangailte ris an SceiUig
a chum ainm an eUein riamh buan an Eirinn.
Is e manaich na SceiUige na daoine mu
dheireadh an Eirinn a sheas an aghaidh na
cunntais iiire a chuir a leithid de dhragh
air an Eaglais Cheiltich, agus a rinn a
leithid de bhuaireadh innte mu laithean
feille na Caisge. Agus d' fhag sin uaireannan
a' Chaisg air an SceiUig seachduin no dha,
is uairean eadhon tri, air dheireadh air a'
Chaisg anns a' chuid eUe de Eirinn.
Cha deante posadh, 's an t-seann Eaglais,
ri Hnn a' Charghais ; ach duine nach biodh
riaraichte leis an lagh sin an Eirinn cha robh
aige ach a dhol chun na SceiUig far nach
cuireadh an t-am grabadh air ; agus is
ionnan " a dhol chun na Sceillig " an Eirinn
agus a bhith trath gu leoir ! No bhith an
am an an-am.
An Tigh Mor nan uiseag
Leis an Urramach Iain Mac-a-Phearsoin, M. A., an Tigh-an-uillt
THA fhios gu'n d'thug daoine eile cho am bochd 's am beartach a' comhradh ri
math riumsa an aire cho cairdeil 's a cheile cho braithreil 's gu bheil na seann
tha daoine ri cheile aig am mar so nuair gh^raidhean-criche a bha eatorra air am
tha sinn uile ann an cunnart : gheibh thu briseadh sios.
AN TIGH MOR NAN UISEAG
Tha chair a cheart ni anns a' Chogadh Mhor
bho chioim sia bliadhna fichead air ais ;
gheibheadh tu an t-iochdaran 's an t-uach-
daran 'nan seasamh ri guaillibh a cheile
ri aghaidh na namhaid mar gu'm biodh
braithrean ann ; 's e an aon seorsa eididh
a bha 'g an comhdach 's chan fhaiceadh tu
eadar-dhealachadh sam bith eatorra, ach cho
luath 's a bha an cunnart seachad bha na
seann gharaidhean-criche air an togail a ris.
Ann an laithean na sithe chan 'eil an aon
chairdeas 's an aon bhraithreachas idir eadar
am. bochd 's am beartach.
Ach ma tha na nithean sin soilleir anns na
bliadhnachan so, bha iad moran na bii
shoilleire bho chionn leth cheud bhadhna
air ais ; is gann a shealladh uachdaran air
duine bochd, 's cha bu mhath leis idir gu'm
biodh am bochd a' togail a chinn anns an
t-saoghal, ach dh'fhalbh an latha sin 's cha
till e. Car son nach coinnicheadh am beartach
agus am bochd a cheile mar bhr^ithrean, nach
e an Tighearn a rinn iad gu leir?
Am ministear Gaidhealach.
Is e thug dhomh tighinn thairis idk air na
na nithean a dh'ainmich mi, sgeul a chuala
mi bho dhuine firinneach bho chionn ghoirid
air na droch laithean a dh'fhalbh ; sgeul a
dh'fhag iomadh neach ann an sgir ' an
Lagain-Mhoir fo phramh.
Bha an sgeul air a h-innseadh le fear a
chuir seachad iomadh bliadhna ann an tigh
ris an canadh each Tigh Mor nan Uiseag, a'
torrt an aire air luchd-cuthaich. Air an
aireamh aca bha ministear Gaidhealach, 's
bhiodh e air uairean a' dichuimhneachadh
c'aite an robh e, 's bheireadh e dhaibh
searmon math Gaidhlig mar gu'm biodh e
a' teagasg ann an cubaid Eaglais an Lagain-
Mhoir.
Cha robh anns a' mhinistear ach duine a
thainig bho dhaoine bochda 's bhris air a
shlainte le anacothrom is cion airgid mu'n
d'thug e mach foghlum is aran glan. Uime
sin bha e a' tuigsinn gu math cor nam bochd
a bha ann an sgh- an Lagain-Mhoir far an
robh e air a shuidheachadh mar mhinistear
an t-SoisgeU.
Cha robh e idir a' creidsinn gur e ni cearr
a bha ann do dhuine a dhol gu loch no gu
abhainn a dh'iasgach, 's breac no bradan a
thoirt dhachaidh. Bha e fein gle dheidheil
air iasgach 's cha robh cothrom a gheibheadh
e nach biodh e mach le shlait, 's cha do
smuainich e riamh gu'n robh e a' deanamh
ni cearr. Theireadh e fein, " nach e Dia a
chuir am fiadh anns an fhireach, an t-iasg
anns an uisge, 's an t-eun air sgeith, air son
biadh do'n duine, 's chan'eil speis aige do
phearsa duine seach a cheile ? "
Chual an t-uachdaran na beachdan a bha
aig a' mhinistear agus an teasgag a bhiodh
aige air feidh 's air brie is bradain, 's bhoidich
e na'm faigheadh esan greim air, air na
h-uisgeachan aige-san, gu'n deanadh e ball-
sampuUl dheth ann an Tigh-na-Cuirte.
Am Ministear agus am bradan.
Aon latha thug am ministear leis an
t-slat-iasgaich aige, 's gu'n sireadh gun
iarraidh thog e air gu Abhainn-nam-Breac
Reamhar. Bha gaoth is grian 'n a fhabhar,
's an t-iasg a' gabhail gu mhiann, ach mar
bha mi-fhortan an dan thainig an geamair
air, 's thug e uaithe an t-slat 's an t-iasg.
Chan f hoghnadh ach am ministear a tharruing
gu cuirt.
Nuair thainig an latha mor chruinnich gach
sean is 6g 's an sgir do Thigh-na-Ciiirte feuch
am faiceadh 's an cluinneadh iad air an son
fein gach ni a thachradh. Nuair shuidh a'
Chtiirt labhair fear-lagha an uachdarain gu
sgaiteach an aghaidh a' mhinisteir, 's thuirt
e gur e ni narach maslach a bha ann fear a
chota 's a dhreuchd a bhi air a ghlacadh ri
gadachd, 's chan e a mh^in sin ach bha e a'
cur dhaoine eile air seachran le teagasg nach
robh aon chuid ceart no fallain. Thuirt e
nach biodh ceartas air a riarachadh na'm
faigheadh e as le cain. Is e am bun a bha
aig a' chuis gu'n d'fhuair am ministear coig
latha deug priosain.
Nuair chunnaic e mar dh' eirich dha
thoisich dragh inntinn air, 's cha robh e a'
faotainn cadal na h-oidhche air leaba chruaidh
a' phriosain, 's mu'n d'thainig ceann nan coig
latha deug chaidh e as a rian, 's dh'fhalbh
iad leis do Thigh-mor nan uiseag far an do
chuir am fear a dh'innis an sgeul air tus
eolas air.
Bha e gun lochd do neach fo'n ghrein,
ach nuair bhiodh a' ghealach na h-aird
dh'fheumadh iad siiil a chumail air mu'n
deanadh e cron air fein. Bhiodh iad 'g a
chluinntinn air am mar sin a' glaodhaich gu
h-oillteil, " tha thu agam a nis, so an turus
air nach teid thu as, bidh am bradan daor
dhuit, eucoraich tha thu ann!" An sin
leumadh e air fhaileas fein leis na diiirn, 's
diiil aige fad na h-iiine gur e an t-uachdaran
a bha aige.
AN TIGH MOR NAN UISEAG
Na gillean Gaidhealach.
Bha dithis de ghillean Gaidhealach 's an
Tigh Mhor a bhiodh a' dol a mach air sraid
le mu dha fhichead de na daoine air son gu'n
enamhadh iad am biadh agus gu'm faigheadh
iad fein is each fois na h-oidhche. Air
amannan gheibheadh iad cead suidhe ri taobh
an rathaid mhoir a leigeil an analach, oir ged
bha na cinn aca uile gu math eutrom bha na
casan aig moran dhiubh air fas slaodach
trom. Thainig iad do Thigh-M6r nan uiseag
a h-iomadh aite agus air iomadh doigh ;
cuid a chuir an gaol ann, 's cuid a chuir an
saoghal ann ; cuid a chuir an daorach ann,
's cuid a chuir an daolaireach ann, cuid a
chuir an creideamh ann, 's cuid a chuir an
teagamh ann ; cuid a chuir amghhair ann 's
cuid a chuir tamailt ann, 's air aireamh na
feadhnach mu dheireadh bha fath mo sgeil,
fear na casaig. Gle thric nuair gheibheadh e
each 'n an suidhe cruinn comhla bheireadh
e searmon dhaibh anns a' Ghaidhlig bhinn
bhlasda a fhuair e leis a' bhainne 'n a
dhiithaich fein.
Aon latha Sabaid ann am meadhon an
t-samhraidh bha an da cheannard a mach
air sraid le mu dha fhichead dhiubh, 's bha
am ministear air an aireamh. Nuair chaidh
iad mu thri mile fhuair iad cead suidhe.
Bha am baile-mor a bha mu thri mile uatha
'na laighe gu tosdach, oir b'e Di-domhnaich
a' chadail mhoir a bha ann. Bha samhchair
an aigh thairis air an duthaich gu leir mar
gu'm biodh i 'n a cadal ; cha chluinneadh
tu glag ixird no iipraid air bith ; cha robh
ni r'a chluinntinn ach torman binn nan allt,
no ceol nan eun air bharraibh nan geug.
Searmon a' Mhinisteir.
Thuirt cuideigin, " nach toir thu dhuinn
searmon, a Mhinistear, o'n tha a' Ghaidhlig
aig a chuid mhor dhinn! "
Dh'eirich am ministear gu stolda, 's ghabh
e nuU gu tolman uaine beagan air leth bho
chach, agus thuirt e gu soluimte, " deana-
maid iirnuigh."
0 Dhe naoirnh agus uile bheannaichte,
ar n- Athair a ta air neamh, tha sinne 'g
ar sleuchdadh fein 'na do lathair air an
latha an diugh 's 'g ad chliiithachadh air
son gach coibhneis a tha thu nochdadh
dhuinn gach la.
Chruthaich thu sinn ann ad iomhaigh
fein, agus chuir thu anama bed air ar
siubhal a chum eolas a ghabhail ort, ach
ghluais sinne mar dhaoine air an toil fiin.
Tha sinn 'g ad mholadh nuair dh'
amhairceas sinn mu'n cuairt oirnn air
obair do lamh ; chruthaich thu an talamh
is a Ian, an domhan 's na bheil ann ;
chuir thu gach eun is iasg is beathach eile
a chruthaich thu fo cheannsal mhic an
duine, s mar sin thug thu coir dha orra.
Chuir thu a' ghrian anns na speuraibh air
son soluis re an la, agus a' ghealach 's na
reultan air son soluis re na h-oidhche.
Tha sinn 'g ad chliiithachadh air son
maise nan craobh, 's airson gach lus is
flur tha fas air raontan gorm an aigh ;
air son samhchair nam beann is toradh
trom nan gleann.
0 Dhe ghrasmhor, tha sinn a' togail ar
suilean suas le taingealachd air son gach
sochair a, tha thu a' buileachadh oirnn, ach
OS cionn gach ni a thug thu dhuinn tha sinn
'g ad mholadh air son mac do ghraidh a
thainig a dh' ionnsuidh an t-saoghal 's a
dh'fhuiling am bos air ar son-ne, ach a tha
bed aig do dheas laimh gu bhi a' deanamh
eadar-ghuidhe air ar son ann an cuirtibh
na gldire.
Thoir dhuinn an diugh a bhi togail ar
suilean suas a dh'ionnsuidh nan nithean a
ta shuas air nach tig atharrachadh no
caochladh a chaoidh. Anns an t-saoghal
so tha sinn a' faicinn caochlaidhean air
gach taobh dhinn, ach cha tig caochladh
ortsa, oir is tusa an t-aon ceudna an de,
an diugh, agus gu siorruidh.
Athair na trdcair, stiur agus treoraich
ar ceum am feadh a ta sinn a' triall troimh
an bheatha so gus an ruig sinn do lathaireachd
ghldrmhoir fein, far nach bi peacadh, no
bron, no bas, agus far an tiormaich thu
fein gach deur bho ar siiilibh.
A nis dhasan as urrainn ar coimhead
bho thuifeam,, agus ar nochdadh gu neoch-
oireach an lathair a ghldire le-h-aoibhneas
ro mhor ; do'n Dia a ta mhain glic, ar
Slanuighear gu robh gldir, agus moralachd,
neart, agus cumhachd, a nis agus gu
siorruidh. Amen."
Nuair bha an urnuigh criochnaichte sheall
e mu'n cuairt air a' choimhthional, agus
thuirt e gu soluimte, " bu mhiann learn an
diugh facal no dha a radh ribh air a' cheann-
teagaisg so. —
." Feuch tha mi a' m' sheasamh aig an
dorus agus a' bualadh ; ma dh' eisdeas
neach sam bith ri m' ghuth, agus gu'm
fosgail e an dorus, thig mi a steach d'a
ionnsuidh, agus gabhaidh mi mo shuipeir
maille ris agus esan maille riumsa."
Aireamh lo
1940
Stiil a' choigrich
Giod a chunnaic iad ann ad thigh ? — Isaiah xxxix., 4.
UAIR a bha Heseciah tinn chuir Merodach-
baladan, righ Bhabiloin, teachdairean agus
tiodhlac 'g a ionnsuidh, a dh'innseadh dha
gu robh e toilichte a chluinntinn gu robh e a'
dol na b' fhearr. Rinn Heseciah beatha nan
teachdairean gu suairce, agus mar chomharr-
adh air fhabhar agus a ghean-maith, dh'
fhosgail e dhaibh a liichairt agus a thigh-
armachd agus a thigh-tasgaidh, agus leig e
fhaicinn dhaibh gach ni luachmhor a bha
aige 'n a rioghachd.
Theagamh gur e sin a bha 's an t-sealladh
aig Merodach-baladan an uair a chuir e na
teachdairean gu Heseciah, gu'm faiceadh iad
ciod an t-ionmhas agus an armachd a bha
aige.
Ach cha do thaitinn e ris an fhaidh Isaiah
a chluinntinn gu'n d' thainig teachdairean
a BabUon air a leithid de thurus, agus chaidh
e gu Heseciah is thubhairt e ris, " Ciod a
chunnaic iad ann ad thigh ? " " Chunnaic
iad," arsa Heseciah, " a h-uile ni a tha 'n
am thigh ; chan 'eU ni ann nach d'fheuch
mi dhaibh." " A dhuine ghoraich," arsa
Isaiah, " thig an la amis am bi do mhic agus
ionmhas do rioghachd air an giiilan air falbh
gu Babilon"
Sin an t-seann naidheachd ach saoilidh mi
gu'm faodar car ur a thoirt dhi gun na
Sgriobturan fhiaradh.
Na'n tigeadh coigrich as an aird an Ear
do Bhreatunn, abair daoine crabhach de'n
chreideamh Hinduach, a dh 'fhaicinn ciamar
a tha an creideamh Criosduidh air a nochdadh-
ann am beatha IMtheU an t-sluaigh, agus
na'n robh e air iarraidh ort-sa aoigheachd a
thoirt dhaibh fad seachduin, ciod a chitheadh
iad 'n ad thigh ?
An e so an cunntas a bheireadh iad do na
daoine aca fein an deidh dhaibh dol
dhachaidh ? " Bha sinn seachduin anns a'
Ghaidhealtachd, a' fuireach le teaghlach
grinn, a nochd gach coibhneas dhuinn a
ghabhadh deanamh ; daoine cho laghach 's
a thachair riamh oirnn. A reu- choslais bha
iad air an deagh dhoigh ; air gach trath.
bidh bha am bord air ar beulaibh air a
charnadh suas le biadh is deoch, agus air a
dheanamh riomhach le soithichean au-gid
agus 1 in -an art geal. Bha leaba mhaith
againn, agus seomraichean-cadail glan, agus
gach comhfhurtachd eile a bha feumail.
Ach chan fhaca sinn dad de'n chreideamh
no de'n t-seorsa-aoraidh a tha aca, ma
bhitheas iad ag aoradh do dhia air bith.
Tha leabhar aca ris an abair iad " leabhar
naomh," ach chan fhaca sinn iad 'ga
leughadh ; tha teampuiU aca ris an abair iad
eaglaisean, tighean fuar agus bochd, ach ged
chunnaic sinn daoine eile a' dol a steach
annta, cha deachaidh gin d^.'n teaghlach ud
do'n eaglais fad na h-iiine a bha sinn comhla
riu. Cha mho chunnaic sinn iad ag urnuigh,
no ag aoradh 'n an teaghlach, no ag aideach-
adh Creideamh air bith. Tha la naomh aca
ris an abair iad Di-domhnaich, no Sabaid, no
la an Tighearna, ach an aite dol do'n teampuU
air an la sin thug iad a mach sinn ann am
motor car a dh'fhaicinn na diathcha, is chuir
sinn seachad an la gu toUichte a' reiseadh
sios is suas le luathas eagallach. Bha an
teaghlach ud a thug aoigheachd dhuinn
anabarrach coibhneil agus blath 'n an cridhe,
ged nach faca sinn comharradh air bith gu
robh iad a' creidsinn ann an dia, no ann an
spiorad, no ann an saoghal eile."
Is maith coibhneas fhein, agus is maith
gu'm bitheamaid blath-chridheach agus deas
gu aoigheachd a thoirt do'n choigreach, oir is
toradh an Spioraid iad ann an seagh fior,
agus theagamh nach 'eil neach air bith a'
nochdadh spiorad Chriosd 'n a chaitheamh-
beatha laitheil na's cinntiche na'n duine aig
a bheil cridhe gradhach coibhneil. Ach air a
shon sin, chan abrainn teaghlach Criosduidh
ri teaghlach air bith anns nach 'eil facal Dhe
an- a leughadh agus tirnuigh air a deanamh
ri Dia. Cuir thusa, a leughadair, a tha'n ad
cheann-teaghlaich a' cheist so riut fein, Ciod
a chitheadh coigreach ann am thigh-sa ?
Am faiceadh e tigh gun aoradh, agus gun
iomradh air Dia ; tigh anns nach faca a'
chlann am parantan riamh air an gliiinean
ag urnuigh. Mo thruaighe a' chlann aig
nach 'eil an cuimhneachan sin o IMthean an
oige.
SUIL A' CHOIGRICH— ANNS A' CHOILLE BHEITHE
Cuir car eile anns an naidheachd, Ciod a
chluinneadh duine 'n ad thigh na'n robh e
ann fad seachduin 1 An chiinneadh e thu a'
bruidhinn gu cas agus gu crosda ri d' mhnaoi ?
No am faiceadh e nach 'eil thu furasda cur
suas leat 'n ad thigh fein, ged tha thu min
agus siobhalt gu leoir ri coimhearsnaich agus
coigrich.
Duine nach 'eil laghach ri mhnaoi, a
labhras rithe gu crosda no gu salach, no nach
labhair idir le dhroch nadur fein, sin agad
duine nach 'eil 'n a Chriosduidh ged
dh'fhaodas e a bhi crabhach.
Theagamh gur tearc a' charaid-phosda a
chuireas seachad am beatha comhla gun
rudeigin a thighinn eatorra uair no uaireigin.
Ach ma thachras sin, is ann aig a' bhoir-
ionnach a tha ceann trom na cuise daonnan.
Tha obair laitheil fir 'g a thoirt a mach as an
tigh, air falbh o'n dachaidh air an do thuit
an neul, is theid aige air na bha eatorra anns
a' mhaduinn a dhichuimhneachadh. Ach
chan urrainn ise sin a dheanamh. Feumaidh
i fantuinn aig an tigh, agus tha txine aice dol
thairis fichead uair 'n a h-inntinn air a
gearan agus a goirteas gus mu dheireadh a
bheil a goirteas anns an fheasgar na's goirte
seachd uairean na bha e anns a' mhaduinn.
Mar sin bu choir do'n fhear tighinn as a
dhroch nadur na's luaithe na'm boirionnach,
maitheanas iarraidh agus reite a dheanamh
gu h-uasal. Ma's e dlighe nam ban am facal
mu. dheireadh a bhi aca ann an connsachadh
is e dleasdanas nam fear a' cheud fhacal a
bhi aca ann an deanamh reite.
agus do'n choinneamh-urnuigh. Ach an
deidh dha a lamh a chall stad e a dhol do'n
eaglais agus leig e seachad uile chleachdanna
follaiseach na diadhaidheachd. Chan e sin a
mhain ach dh'fhas e canranach agus crosda
'n a nadur, a' saoilsinn gu robh cuis-ghearain
aige an aghaidh Dhe agus an aghaidh a
fhreasdail.
Gun teagamh tha e cruaidh do fhear-oibre
a lamh a chall, a tha an urra ri cheaird agus
ri phaigheadh-seachduin, ach tha e na's
miosa air fad gu'n leigeadh e le tinneas no
cruaidh-fhortan air bith a reite no dhaimh
ri Dia a nihilleadh, no searbhadas a dhiisgadh
'n a chridhe. Duine air bith a tha ag altrum
searbhadais 'n a chridhe, co dhiu is ann an
aghaidh Dhe no an aghaidh choimhearsnach,
sin agad duine a tha cheana ann an ifreann,
dubh-aite na truaighe.
Ciod, ma ta, a chunnaic coimhearsnaich
ann ad thigh-sa an deidh do'n tubaist ris
nach robh diiil agad tighinn ort ? Am faca
iad nach do leig thu le farmad no le sear-
bhadas aite fhaotainn 'n ad chridhe, agus
nach do mhill thu sonas dhaoine eile le do
shior ghearan. Is e aon de chomharraidhean
na h-inntinn Chriosdail duine a bhi toilichte
agus geanail am measg a theaghlaich fein, oir
cuiridh aon duine toilichte sunnd air daoine
eile. Chan 'eil e furasda do mhnaoi no do
chloinn a bhi anns an aon tigh ri duine ' ' a
bhios a' caoidh ma?' na dragoin, agus ri
cumha mar nigheanan na caillich oidhche."
(Micah 1, 8.)
Aon char eile anns an naidheachd so agus
an car mu dheireadh ; an uair a bha thu gu
tinn, no chaill thu do shlainte, no thainig
camadh 'n ad chrannchur, ciod a chunnaic na
coimhearsnaich 'n ad thigh ?
Bho chionn bhliadhnachan chaill fear a
b'aithne dhomh a lamh ann am muileann-
fiodha. M' an do thachair an driodfhortan
ud dha bha e 'n a fhear- aideachaidh gealltan-
ach, agus fritheilteach air dol do'n eaglais
Tha fichead rud 'n ar beatha laitheil ai
ghabhadh ceartachadh na'n cuireamaid
romhainn nach faiceadh an coigreach a thig
a steach air ar geata dad tuathal no neo-
sgoinneil, no idir idir dad cronail no peacach 'n
ar tigh, o'n gheata fhein a bhios gu goirid 'n
a bhiorain mur cuirear tarrang no dha ann,
gus an droch nadur a dh'fheumas sinn a
chasg ma bu mhaith leinn fas anns a' bheatha
dhiadhaidh. A mach agus a stigh tha feum
againn uile air ar tigh a chur an ordugh.
Anns a' Choille Bheithe
( Air a leantuinn)
MAR thubhairt mi cheana bha riidh aig
UiUeam Leishman ann an iomadh rud eile
a thuilleadh air tuathanachd ; ann an
deireadh a laithean gu sonraichte cha robh
uiread 'n a leabhraichean-sgriobhaidh mu
phrisean no mu obaii- an fhearainn 's a bha
annta mu obair an Spioraid Naoimh anns an
anam. Bha e a' creidsinn gur e an Spiorad
Naomh an tiodhlac as iongantaiche agus as
luachmhoire a -thug Dia do dhaoine, agus
gur e iadsan a mhain a tha air an teagasg leis
an Spiorad aig a bheil fior eolas air Dia,
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
3
Air Di-domhnaich na Cuingis anus a'
bhliadhna 1910 sgriobh e mar so 'n a
leabhar-la : —
" Anjis a' mhaduinn, m'an deaclvaidh mi
do'n eaglais, leugh mi an cunntas a tha ann
an Gniomharan nan Ahstol mn theachd an
Spioraid Naoimh, agus thainig an smuain
'n am inntinn nach bu rahaith leam duine
aig nach 'eil ach inntinn mhaol a chluinntinn
a' bruidhinn uime. Is tearc na ministearayi
as urrainn teagasg simplidh agus buanach-
dail a thoirt do choiinhthional mu'n Spiorad
Naomh. Tha mi an duil gu'm b'fhearr
dhaibh an cuspair so a sheachnadh 'idle gu
leir agus leigeil leis an Spiorad Naomh fein
na tha feumail de'n fhirinn fhoillseachadh
do dhaoine. Tha na smuaintean agus na
faireachduinean a chuireas an Spiorad
Naomh ann an cridhe neach fada na's fire,
an uair nach feuchar r'an cur am briathrayi,
na tha iad an uair a chuirear an cainnt iad.
Chan 'eil ann an cainnt ach oidhirp bhochd
air nithean a tha diomhair a chur an ceill.
Ach ged nach 'eil e soilleir do mo thuigse
nadurra ciod e an Spiorad Naomh, no
ciamar a tha e ag oibreachadh, tha fhios
agam air a shon sin gu'm bi e a' stri rium.
fein gun sgur, agus nach biodh edlas idir
agam air Dia as eugmhais. Dh'fhairtlich
e oryn riamh a thuigsinn le m' reuson ciod
an daimh a tha eadar am Biobull agus an
Spiorad Naomh, no ciod a tha diadhairean
a' ciallachadh an uair a bhios iad ag radh
gu bheil am Biobull air a dheachdadh leis an
Spiorad Naomh, ach ged tha so dorcha do ni
reuson tha m' fhiosrachadh fein a' dearbhadh
dhomh gur ann troimh bhriathran a'
Bhiobuill is trice a bhios an Spiorad Naoinh
a' labhairt rium. Chan 'eil mi a' creidsinn
gu bheil an Spiorad air a cheangal ris an
Fhacal air a leithid de dhoigh 's nach gabh
iad dealachadh, oir tha litir an Fhacail air
uairean cho marbh dhomh ri seana chnamh
gun sraior, ach an ath uair a leughas mi e
tha a' cheart litir sin mar theine bed 'n am
chridhe, a' toirt dearbhachd dhomh mu Dhia
agus 7nu fhlreantachd agus mu bhreitheanas .
Mar sin tha mi an diiil nach 'eil an Spiorad
Naomh air a ghlasadh anns a' Bhiobull
mar gu'm biodh ionmhas air a ghlasadh ann
an ciste, ach gu bheil e saor, a' falbh agus a'
tighinn an cois an Fhacail mar is aill leis.
Tha moran shamhlaidhean air an cleadchadh
anns a' Bhiobull mu'n Spiorad Naomh, agus
tha sin fhein 'n a chomharradh cinnteach gu
bheil e diomhair '■??- a ghne agus 'n a obair ;
tha e 'n a Sholus, 'n a Theine, 'n a Ghaoith,
'na Dhriichd, 'n a Chalaman ; coig nithean
a tha fada o cheile, agus gun ghin idir
dhiubh an aon ni daonnan. Their thu gaoth
ris an osaig bhlath chaomhail a bheir chugad
aile cubhraidh nan coilltean agus na
machrach, ach their thu gaoth mar an
ceudna ris an doinionn ghdbhaidh a spionas
craobhan as am bun, no a bhathas mairichean
air a' chuan. Their thu teine ris a' ghriosaich
chdirdeil a chi thu ann ad thigh fein, ach
their thu teine cuideachd ris na lasraichean
oillteil a dh'eireas o bhiith mor a chaidh air
theine. Mar a' ghaoth no an teine tha
tiodhlacan agus buadhan an Spioraid eadar-
dhealaichte, ach tha an Spiorad fein neo-
fhaicsinneach, bith-bhuan, agus diomhair."
All uair a bha Uilleam Leishman anns an
Oilthigh bha dithis ghillean eile a Cille-
sgumain aim comhla ris ; Eachann Domh-
nullach agus Eric Smeaton. Ged nach robh
an triiiir coltach ri cheile 'n an nadur bha
cairdeas agus companas dluth eatorra, agus
chiim iad suas an cairdeas sin an deidh
dhaibh Dun-eideann f hagail agus toiseachadh
air obair ; Uilleam Leishman 'n a thuathanach
anns an aite anns an do rugadh e ; Eric
Smeaton, 'n a mhinistear de'n Eaglais
Shasunnaich, an Carlisle ; agus Eachann
Domhnullach 'n a chleireach-lagha an Dim-
eideann.
De'n triuir b'e Eric Smeaton am fear a bu
chrabhaiche agus a bu lugha de'n olc ann
gu nadurra ; b'e Eachann Domhnullach am
fear aig an robh na talantan a b'fhearr agus
an inntinn a bu gheire, ach bha taic is
seasmhachd agus tiir nadurra ann an Uilleam
Leishman a thug dha seorsa ceannardais 'n
am measg o oige.
Fad bhliadhnachan bhiodh iad a'
sgriobhadh gu each a cheile, ag innseadh
mar bha a' dol daibh, ach an sin stad
litrichean Eachainn DhomhnuUaich, is cha
chuala Eric Smeaton no Uilleam Leishman
bhuaith fad da bhliadhna, agus a thaobh 's
gu'n d' fhag a chuideachd Cille-sgumain, cha
robh fhios aca co dhiu a bha e bed no marbh.
Uair a bha Eric Smeaton a' tadhall air
UUleam Leishman dh'innis e dha gu'm faca
aon de mhinistearan oga na h-Eaglais
Shasunnaich a bha ag obair ann am Margadh-
an-Fheoir, an Dim-eideann, Eachann Domh-
nullach ann am fear de Thighean-nam
Faondrach, air a leabaidh agus coslais a'
bhais air. Leig e leis fein falbh leis an t-sruth
gu buileach, ag 61 agus ag iomairt agus air
an ran-dan, gus mu dheireadh an do chaill
e 'aite agus a shlainte agus a chliii agus na
chuir e mu seach, agus na bu mhiosa air fad,
a mheas air fein.
Chuir an dithis romhpa gu'n rachadli iad
a Dhun-eideann 'g a fhaicinn, ged bhios
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
naire air daoine caomhail a' dol a dh'fhaicinn
seana chompanach a chaill a naire fein.
Cho luath 's a rainig iad taobh a leapa
dh'aithnich e iad, ged bha neul a' bhais air
aodann, agus a ghuth cho lag 's nach mor
gu'n cluinneadh iad e. Cha robh Uilleam
Leishman 'n a leithid de shuidheachadh
riamh, is cha robh fhios aige ciod a dheanadh
no dh'abradh e ; bha a chridhe goirt air son
a sheana charaid. Chaill e a chainnt, agus
cha b'urrainn dha dad eile a dheanamh ach
breith air lamh Eachainn Dhonjinullaich
agus toiseachadh air caoineadh.
Bha Eric Smeaton na bu chruaidhe agus
na b'eolaiche air a' bhas agus air toradh is
tuarasdal a' pheacaidh, agus thoisich esan
air bruidhinn ris an fhear a bha air an
leabaidh mar bha e an dull bu choir do
mhinistear labhairt ri peacach a bha dol a
steach do'n t-siorruidheaehd ann an iiine
ghoirid, ag iarraidh air sealltuinn ris an
t-Slanuighear a thug maitheanas agus dochas
do'n ghaduiche beagan mhionaidean m'an
do dhuin am bas a shiiilean.
Ach leis an deo analach a bha aige chuir
Eachann DomhnuUach stad air. " Rinn
mise mo leaba, Eric," ars esan, " agus cha
ghabh ciiisean atharrachadh a nis, ach
bhithinn 'n ad chomain na'n leigeadh tu
learn am beagan tiine a bhios againn comhla
ri cheile, gun a bhi a' bruidhinn mar sin."
Shiubhail e anns an oidhche, agus a lamh
fhathast ann an laimh an duine ghaolaich
nach b'urrainn a bheul fhosgladh no
smuaineachadh air earaUean no comhfhurt-
achd a thoirt dha ach a mhain a lamh
bhlath agus a dheoir. Chuir Uilleam Leish-
man fo'n uir e air a chosdus fein.
Theagamh gu robh leaba-bhais Eachainn
Dhomhnullaich 'n a inntinn an uair a
sgriobh e so 'n a leabhar-sgriobhaidh.
" Is ann fior uair annamh a bhios mi a'
chiinntinn mhinistearan an diugh a'
searmonachadh mu'n truaighe a tha «'
feitheamh air peacaich neo-aithreachail anns
an ath shaoghal, agus a riir m' fhiosrachaidh,
chan e an fheadhainn as fhearr agus as
turaile a bhios 'g a dheanamh an uair
anyiamh sin fhein. Theagamh gur e an
t-aobhar nach 'eil iad fein cinnteach ciod a
thachras do neach air bith anns an t-saoghal
eile, no gu bheil eagal orra am beachdan a
liubhairt gu saor air eagal gu'n tugadh e
oilbheum do dhaoine nithean ur a chluinntinn.
Ach air mo shon fhein dheth chan ''eil rud
air an t-saoghal a b'fhearr leam na bhi ag
disdeachd ri sgoilearan diadhaidh a' toirt
dhuinn am beachdan fein gu saor mu'n
t-saoghal eile, agus tha mi Ian chinnteach gii
bheil a' mhdr-chuid de dhaoine ciallach de'n
aon bheachd rium,, agus gu'm b'fhearr leo
sea7ichas de'n t-seorsa so seach mdran de'n
ghleadhraich eile ris am bi sinn ag eisdeachd.
Tha a' cheart uiread de na daoine a bu
docha leam a nis anns an t-saoghal eile 's a
tha anns an t-saoghal so, agus air uairean
bithidh e a' cur eagail orm gu'm faod daoine
air an robh gaol agam a bhi ann am piantan
ifrinn, ged nach 'eil mi idir a' creidsinn
anns an loch theine agus na lasraichean
fiadhaich a bhithear a' maoidheadh air
paisdean. Ach tha e moran na's fhasa
dhomh beachdan leanabail a chur a tnach a
m'inntinn na chur a mach as mo chnamhan.
" Ma's maith mo bheachd, chan e argumaid
no solus reusoin a thug atharrachadh air
beachdan dhaoine a thaobh cor dhaoine anns
an t-saoghal eile, ach ni-eigin ann an
cnamhan agus ann am faireachduin dhaoine
nach leig leo a chreidsinn gu'm biodh e ceart
do Dhia uasal agus cothromach giollachd a
dheanamh air peacaich nach deanadh athair
air bith air a mhac seachranach. Chanfhan
beachd air bith bed ann an inntinn mhic an
duine mur bheil e a' comh-chdrdadh ris na
beachdan eile a tha aige, agus mar sin tha an
creideamh a bha aig an eaglais Chriosduidh
a thaobh ifrinn anns na seann Idithean air
fas fann an diugh a chionn gu bheil an
eaglais fhein a' teagasg bheachdan mu Dhia
nach 'eil a' comh-chdrdadh ris. Tha mi
a' creidsinn gur ann o'n iSpiorad Naomh a
tha so a' teachd, oir tha an Spiorad a'
tredrachadh dhaoine troimh na linntean as
an dorchadas a steach do'n t-solus.
"Ach ged nach urrainn daoine tiirail
creidsinn anns na lasraichean litireil no ann
an ddruinn shiorruidh tha e cho fior 's a
bha e riamh gu bheil coguis mhic an duine
a' mairsinn bed anns an t-saoghal eile, agus
far a bheil coguis bhed an sin tha ' piantan
ifrinn,' ach piantan aig a bheil e mar chrich
an t-anam a ghlanadh agus a shoillseachadh
agus a thoirt gu Dia. Ach ged bhios mi a'
rannsachadh nan nithean so 'n am inntinn
fein agus anns a' Bhiobull is e am. facal air
am, bi mi daonnan a' taiceachadh air a'
cheann mu dheireadh, ' Nach dean
Breitheaynh na talmhainn uile ceartas? '
{Genesis xviii., 25). Tha Dia uasal agus
trdcaireach, iomlan 'n a naomhachd agus 'n
a ghliocas agus 'n a ghradh, air chor agus
nach 'eil ifreann fhein an taobh a mach d'a
thighearnas no d'a chumhachd."
Anns a' Chathair
Co a sliaoileadh gu'n tugadh an Cogadh
bhuainn clag na h-eaglais, an comharradh as
foUaisiche a tha againn gu bheil ar comhnuidh
ann an duthaich Chriosduidh ?
Theagamh gu'n abair cuid nach call mor
e an clag a bhi 'n a thosd agus gu'n deanar
feum gu maith as eugmhais, ach air a shon
sin tha barrachd ionndrainn agam fhein air
na tha agam air goireasan eile a dh'fhas gann.
Ged nach toigh learn straighhch agus
gieadhraich a' bhaile-mhoir rachainn astar
maith a chluinntinn cluig nan eaglaisean a'
bualadh air maduinn na Sabaid, an Glaschu
no an Dun-eideann.
Sin fuaim cho boidheach 's a chluinnear
air thalamh, co dhiu a tha thu air an duthaich
no amis a' bhaile. Ann an gliocas an Tigh-
earna chunnaic e iomchuidh corp mhic an
duine a dhealbh air a leithid de dhoigh 's gu
bheil uile bhuadhan a' chuirp, cluas, is silil,
is sron, a' tabhairt solais dha. Bhiodh e
duilich a radh c6 dhiubh sin a tha toirt
duinn am barrachd toil-inntinn, ach ged is e
sealladh nan sul an rud mu dheireadh a bu
mhaith learn a chall, chan 'eil latha de mo
bheatha nach 'eil mi taingeil do Dhia air son
nan solasan air a bheil mi a' ruighinn le mo
chluais.
Fuaimean binn a' Chruinne.
Ann an samhchair na dtithcha tha fuaim-
ean sonruichte ann a tha caomh do anam
duine ; guthan baigheil a thogas suas do
chridhe an uair a tha do chridhe fo leon ;
dranndan sheilleanan anns na craobhan
leamhain, no anns na crainn theile ; seideadh
anail gaoth na h-oidhche anns an luachair ;
cronanaich nam meanbh-bhiasdagan anns
an fheur ; torman nan eas agus nan allt ; sin
na h-6rain agus na h-6rgain de nach fhasar
sgith. Ged nach bu mhaith leam a radh gu
bheil guth binn an ceann an rocais is baigheil
agus is aoibhneach guth an rocais air
maduinn earraich agus is e a' toiseachadh
air neadachadh ; ach fada fada na's baigheile
agus moran na's binne tha guth a' ghille-
Bhride, oir bha mi eolach air-san 'n am oige,
agus a h-uile bliadhna a thig e anns a' Mhart
tha e a' toirt chugam beannachd mo dhaoine
as na h-eileanan. Cha do theoigh mo chridhe
riamh ri coc-coc-coc nan coileach-fraoich ;
ach far am bi an coileach-fraoich bidh an
fheadag, agus guileag eile as milse agus as
bronaiche na guileag na feadaig cha chualas
riamh air monadh no machair. Bidh mi air
uairean a' saoilsinn nach 'eil coimeas eile
ann do dhurdan a' chalamain anns a' Choille
Bheithe ach na plasdan sin a bhios na dotair-
ean a' cur air feoil dhaoine an uair a bhios
am feoil a' Honnachadh. Ged bhiodh tu fo
phramh, agus do chridhe trom, tuitidh coo-
roo iosal a' chalamain air do chridhe mar
gu'm biodh plasd o laimh an Lighiche ata
shuas, no mar gu'm biodh an t-uisge no an
druchd air fearann tioram.
An guth caomhail.
Ach ged is toigh leam eisdeachd ri gaoth
is uillt, ri feadagan is calamain, is fhearr
leam fuaim a' chluig air la na Sabaid na iad
uile. Sin an fhuaim de nach fas mi sgith gu
brath ; guth a tha labhairt nithean diomhair
ri m' anam a h-uile uair a chluinneas mi e.
Cha mhor mhinistearan air nach bi faitch-
eas an uair a dh' eireas iad a labhairt air
beulaibh sluaigh ; bidh crith 'n an guth agus
'n an gliiinean. Dh' fhairich mise an t-eagal-
cridhe sin mar a dh' fhairich daoine eile,
ach is e an leigheas as fhearr a fhuair mi
riamh air a shon, eisdeachd ris a' chlag an
uair a thoisicheas e air bualadh. Tha
cuimhne agam air amannan anns an robh mo
chridhe a' ploscartaich agus mi dol suas gu
tigh an Tighearna, an impis leum as a cho-
chuU, air chor agus gu'm bu mhaith leam
teicheadh, ach a cheart cho luath 's a thoisich
an clag agus a chuala mo chluas an fhuaim
bhaigheil, dh' fhalbh an t-eagal agus a
chrith, is chaidh mi an ceann na seirbhis le
cridhe foistinneach.
Theagamh gu'n saoil cuid de na leughas
an duilleag so nach robh gnothuch air bith aig
a' chlag ris an t-saorsa cridhe is inntinn a
fhuair mi ,agus gur h-ann o mhac-meanmainn
na h -inntinn agam fhein a thainig iad. Ach
ciod a tha ann am mac-meanmainn na
h -inntinn ach aon de na buadhan a thug Dia
do'n duine a chum gu'm biodh e comasach
dha na feartan leis a bheil Dia 'g a chuartach-
adh fhaireachduinn, agus guth Dhe a
chluinntinn annta. Chan 'eil Dia air a
chumhannachadh ri meadhonan sonruichte
ann a bhi labhairt ri cridheachan dhaoine ;
tha fichead is ceud is mile teachdaire" aige
leis a bheil e a' labhairt ri clann nan daoine ;
ciirsa a f hreasdail, oibrichean a' chruthachidh,
grian is gealach is reultan, gaoth is ceo is
sneachd ; — tha iad uile 'nan teachdairean
agus 'n an seirbhisich dha, a' deanamh
'iarrtuis agus a' coimhlionadh a thoile. Agus
car son nach labhradh e ri cridhe duine le
ANNS A' CHATHAIR
fuaim a' chluig ! Nach 'eil e a cheart cho
coltach gu'n labhradh Dia ri duine le clag a
thighe fein 's gu'n do labhair e ri Daibhidh
le fuaim -siubhail ann am muUach chraobh
nan smeur !
Tha clag na h-eaglais a' labhairt riumsa
ged nach bithinn a' dol do'n chubaid idir.
Tha e rud beag annasach ri radh, ach is e a'
chuid as fhearr learn de'n t-seirbhis gle
bhitheanta, na coig mionaidean m' an toisich
i. Is toigh learn, an uair annamh a gheibh
mi cothrom air dol do'n eaglais gun mi fhein
a bhi a' searmonachadh, is toigh leam dol a
steach trath ; an uair a thoisicheas an clag air
bualadh tha mo chridhe air a thoirt fo
chumhachd an t-saoghail neo-fhaicsinnich
ann an doigh nach bitheadh e air a thoirt
ann, ma dh' fhaoidte, le guth duine. Cha
do ghabh mi riamh fadachd gus an sguireadh
an clag ; is ann a bha e daonnan a' sgur ro
luath, oir tha e a' labhairt sith is solas ri mo
chridhe.
Do Thigh an Tighearna.
Do mhoran dhaoine chan 'eil an clag ag
radh dad ach ag innseadh na h-uaire ; gu
bheil an t-am aig an eaglais dol a steach.
Ach do dhaoine eile tha e a' deanamh tuill-
eadh is sin ; tha e a' cur soluimteachd air an
smuaintean agus air am faireachduinean ;
'g an deasachadh air son seirbhis an De
naoimh a dh'ionnsuidh a bheil e 'g an gairm.
Ann an sgir shonruichte as aithne dhomh
bha clag na h-eaglais air a bhualadh a h-uile
Sabaid aig ochd uairean 's a' mhaduinn, agus
theagamh gu bheil an cleachdadh maith sin
(oir is e cleachdadh maith a bha ann) air a
chumail suas fhathast ann an sgirean eile.
Bha bualadh a' chluig a' toirt na h-uaire do
na h-uile teaghlach a bha mar astar da
mhile do'n eaglais ; ag innseadh dhaibh gu
robh an t-am aca an ciiisean saoghalta a
leigeil seachad agus deanamh deas gu dol
suas do thigh an Tighearna. Ach ar leam
gu robh feum eile ann a thuilleadh air sin ;
bha e a' naomhachadh na Sabaid do na
daoine a bha cleachdte ri chluinntinn o'n
oige, agus a' ceangal an cridheachan ri
nithean naomh is maiseach ; bha e a' toirt
cuiridh dhaibh dol suas le h-aoibhneas do
thigh an Tighearna ann an cuideachd a
shluaigh.
Maith agus Dona.
Tha cluig nan eaglaisean mar tha guthan
dhaoine, maith agus dona ; cuid dhiubh anns
a' bheil ceol agus cuid dhiubh nach fhearr na
seann tromb bhriste, no an ciombal a ni
gleangarsaich. Is ann de'n t-seorsa so a
tha a' chuid mhor de na cluig a tha againn
ann an eaglaisean na Gaidhealtachd ; a
thaobh citiil no binneis bha cho mhaith
dhuit a bhi bualadh maide-buntata air seana
phoit, ach air a shon sin tha an guth cruaidh
critheannach, caomh 'n ar cluasan fhein,
agus chan 'eil uair a chluinneas sinn iad nach
diiisg iad smuaintean 'n ar inntinn is fair-
eachduinean 'n ar cridhe nach bu mhaith
leinn a chall air son an t-saoghail.
Ged nach h-abair mi gu bheil e cho dona
droch chlag a bhi anns an tiir ri droch shear -
monaiche a bhi anns a' chubaid, bu mhaith
leam clag maith fhaicinn aig a h-uile eaglais
anns an diithaich, agus an clag a bhi air a
bhualadh air laithean na seachduin cho
maith ri la na Sabaid.
An fhianuis fhollaiseach.
An diugh chan 'eil air fhagail ach gle
bheag de chomharraidhean follaiseach gur
dtithaich Chriosduidh a tha ann an Albainn ;
gle bheag de fhianuisean air na nithean. ata
neo-fhaicsinneach agus siorruidh ; tha samh-
chair na Sabaid air a call oir tha na
rathaidean-mora cho trang air an t-Sabaid
's a tha iad Di-luain ; tha aoradh-teaghlaich
air a leigeil seachad leis a' mhor-chuideachd,
agus eadhon altachadh roimh bhiadh — an
fhianuis mu dheireadh a gheibhear ann an
teaghlaichean nach ana-creidmhich iad —
tha sin fhein an diugh air dol as an fhasan,
air chor agus gu bheil e comasach do dhaoine
laighe agus eirigh o mhoch Di-luain gu
anmoch Di-sathuirne gun aon chleachdadh
crabhach fhaicinn, no aon ghuth a chluinn-
tinn a chuireas 'n an cuimhne gu bheil Dia
air neamh, no gu bheil saoghal eile ann.
Theagamh nach biodh anns a' chlag ach
guth a' glaodhach anns an fhasach, ged
bhiodh e air a bhualadh, ach co dhiu cha
ruigeadh e le daoine na nithean anns an do
thogadh iad a dhichuimhneachadh gu
buileacfi.
Ach ged nach biodh ann do dhaoine eile
ach fuaim nach diiisgeadh barrachd ionn-
drainn 'n an cridhe na dudach bata no fideag
oillteil nan caraichean, labhradh e ri fior
shluagh an Tighearna, na daoine a bhios ag
urnuigh, agus a' togail suas an cridheachan
ri Dia fichead uair 's an latha. Agus sin na
daoine a tha cumaU bed na diadhaidheachd
anns an t-saoghal.
Ciod a' chrioch a bhios aig a' chogadh
uamhasach a tha maoidheadh an Roihn-
Eorpa uUe a chuir 'n a lasraichean teine ?
ANNS A' CHATHAIR— MURCHADH DOMHNULLACH— AIG AN UINNEIG
Aig Ni-maith a tha brath, ach bidh e air
uairean a' tighinn a steach orm nach bi an
uine fada gus an tuit Uachdaran an
dorchadais as a sheasamh le cion analach,
agus an sin thig an latha a chunnaic Pol
fada air falbh, an la anns an toir na naoimh
breith. Agus an uair a chuirear na naoimh
air cathair-breitheanais, sealbhaichidh na
daoine macanta an talamh mar oighreachd.
An uair a thig an la beannaichte sin
buailear na eluig aon uair eile, agus bithidh
Tearuinteachd do'n t-sluagh air a sgriobhadh
air an dara taobh dhiubh agus Naomhachd
do'n Tighearn air an taobh eile.
. Murchadh D6mhnullach nach maireann
Le Calum MacOill-eathain, ALA., an Toisigheachd.
ANN an toiseach an Fhoghair chaochail an
duine grinn so, ach ged nach d'fhuatr e an
run a bha 'n a chridhe a chur an gniomh, tha
e fior aii'idh air a bhi air ainmeachadh anns
na duilleagan Gaidhlig, oir bha e 'g a
ullachadh fein air son dreuchd na minis-
trealachd.
Rvigadh is thogadh e an Cro Leatha, an
Leodhas, ach a thaobh 's nach robh e laidir
'n a bhalach, agus nach robh sgoil dltith dha
cha robh e la riamh an sgoil. Fhuair e aig
leac an teinntein aig athak na fhuair e
riamh de sgoil, ach air a shon sin bu tearc
iad 'n a latha 's an Eilean Fhada aig an
robh eolas Mhurchaidh, an t-eolas air a bheil
eolas cinn ach air an fhearr a thig eolas
leabhraichean.
Bha e deidheil air ministearan is searmoin
o bha e beag. Chan fhaiceadh e ministear
ach cor-uair, is docha tri uairean 's a'
bhliadhna. Bha an t-agh air gu'n robh
Mghr MacNaoimhein an Uig agus e fas suas,
agus an duine beag a thachradh ris an duine
mhor sin gheibheadh e gradh is eolas lorn -Ian.
" An uair a bha mise 6g," arsa OUamh rium,
" cha robh a dhith oirnn air son sgoil ach
duine aig an robh fhios air rud agus balach
agus e air son fios a bhith aige air rud."
Ma ta, bha sgoil na diadhachd air son la no
dha gach bliadhna an Ceann Loch Reiseasort;
agus an uair a dh'fhalbhadh Mghr Mac-
Naoimhein coir bhiodh a shearmoin aig
Murchadh !
Cionnus, arsa am Facal, a chreideas iad
mur cluinn iad agus cia mar a chluinneas iad
gun searmonaiche ?
Thainig Murchadh gu bhi creidsinn, agus
gu bhi fas ann an gras agus ann an eolas
ar Tighearn losa Criosd. Rinn e feum de na
chual e, agus rinn e uidhir eile de na leugh e.
An uiridh rinn e sgioblachadh air son a
dhol do'n Oil-thigh agus e air son a bhi 'n
a mhinistear. B'eigin dha tarruinn air ais
agus na dorsan fosgailte. Thainig air a dhol
fo churam dhotairean agus mu dheireadh
chuireadh fo operation an Stornabhagh e.
Agus, sgeul a' bhroin, cha do shoirbhich leis
a' chilis bu mhiann le daoine, agus chaochail
e air an ochdamh la de'n Lunasdail.
Bha an toil aig Murchadh ; agus thairg e
na bha aige. Cha robh an t-slainte aige.
Ach CO air nach deanadh an toil agus an
dicheall a rinn e agus a threubhantas,
drtiidheadh. Cha robh broinein gun uallach
air.
Bha e air aithris mu na Ceiltich o shean
gu'm bu ghaisgeil na daoine iad, an uair
a thuiteadh fear ghrad leumadh fear eile 's
a' bhearna-baoghail 'n a aite. Agus c6 aige
tha fhios nach tig an la fhathast anns am
faicear gille eile ag eirigh le bratach Mhurch-
aidh agus e deanamh an ni ud a bha an
cridhe Mhurchaidh a chum giou' Dhe.
Bu laghach an t-6igfhear Murchadh
DomhnuUach.
Aig an Uinneig
AN drasd 's a ris bithidh caraid a' cur chugam
An Raidheachan Soisgeidach, leabhar a tha
air a chur a mach ceithir uau-ean 's a'
bhliadhna le buidheann de sgoilearan aig a
bheil taobh ris an teagasg a bha aig Aith-
richean Rois, teagasg ris nach do dhealaich
an Eagiais Shaor fhathast. Tha an Raidh-
eachan Soisgeulach air a dheasachadh leis
an Ard OUamh Domhnull MacGill-eathain, an
Dim-eideann, agus naoi no deich de luchd-
cuideachaidh a iomadh diithaich, agus chan
'eil e uair air bith a' tighinn a mach gun rud
ann as fhiach a leughadh. Anns an aireamh
mu dheireadh tha seanchas ciallach ann mu
chuspau- no dha a bhuineas an dara cuid do
sgoilearachd a' BhiobuiU, no do bheatha a'
AIG AN UINNEIG
chreidmhich, ach is e a thug orm tarruing a
thoirt air an drasd, gu bheil iomradh fada
agus cothromach ann air a' gheur-leanmhuinn
a rinneadh air na h-Iudhaich anns na
linntean o shean.
Tha na h-Iudhaich 'n an sluagh iongantach,
agus feumaidh e bhith gu bheil obair
shonraichte aca ri dheanamh anns an
t-saoghal fhathast ann am freasdal Dhe,
oir ged tha lamh gach rioghachd 'n an
aghaidh tha iad cho laidir 's a bha iad riamh.
Ach am measg an luchd-saruchaidh thug
Hitler barr air each uile.
An t-Urramach Artur H. Dunnett, B.D.
Tha iomadh bliadhna o nach d'thainig call
cho mor air Eaglais na h-Alba 's a thainig
oirnn le bas Mghr Dunnett, duine feumail a
bha suas ri ghnothuch agus a bha daonnan
a' toirt an aire air a ghnothuch. Bha e 'n
a f hear de na cinn a tha aig an eaglais ann
an Dun-eideann, a' riaghladh thairis air a
h- obair aig an tigh. Thoisich e air riaghladh
gu maith trath 'n a bheatha, agus bha
ughdarras mor 'n a laimh, ach cha do mhill
sin an duine iriosal a bha ann gu nadurra,
is bha e cho companta agus cho falamh de
mhorchuis anns na bliadhnachan mu dheir-
eadh, 'n a shuidhe anns a' chathair as airde
ann an 121 Sraid Sheorais, 's a bha e an
uair a bha e 'n a ghille-frithealaidh aig Mghr
Dunlop. Seirbhiseach cho ceart agus cho
glic agus cho neo-thruaillidh 's a bha aig
an eaglais riamh ; duine gun sodal, gun
bhrosgul, gun charachd ann, b' e sin Mghr
Dunnett. 'N a fhacal agus 'n a riaghladh
agus 'n a dhoighean bha e cho direach agus
cho cinnteach ris an t-slait-thomhais.
Ged nach robh boinne de fhuil nan
Gaidheal ann bha taobh blath aige ris a'
Ghaidhealtachd, agus eud mor a thaobh
obair na h-eaglais anns a' Ghaidhealtachd
agus anns na h-Eileanan, air an robh e gu
maith eolach. A h-uile samhradh bhiodh e
mios anns a' Ghaidhealtachd, an aite-eigin
a' searmonachadh eadar eilean I agus abhainn
lubh. Bha e 'n a charaid maith agus 'n a
chomhairliche maith do mhiossionaraidhean
na Gaidhealtachd.
DomhnuU MacLeoid, nach maireann.
Chaochail an duine gasda so ann a'
Bhatarnis anns an Eilean Sgitheanach.
Thainig e gu ruige Trumpain o chionn deich
bliadhna air dha fearann ur a ghabhail anns
an aite sin. Bhuineadh e do Phaible, an
Uidhist a Tuath. Bu duine e air an robh
mor mheas ann an Uidhist agus anns an
Eilean Sgitheanach, oir bha e coibhneil,
cothromach na ghne ; bu duine e mar an
ceudna bha seimh, socair, agus modhail, nach
togadh a ghuth ro ard as a leth fhein. Leugh
e moran agus bha e air leth tuigseach agus
farsuinn 'n a inntinn. Bha e 'n a eildeir ann
an sgire Phaible, agus choimhlion e an
dreuchd cheudna le mor chliii ann an
coimhthional Bhatarnis. Duine coir, grinn,
air am bi mor ionndrainn ann an Uidhist
agus an Eilean a' Cheo.
Facal Dhe
AN uair a bha an t-OUamh Urramach
Gilleasbuig DomhnuUach 'n a mhinistear
6g thug Tearlach Grey Spittal, a bha 'n a
Shiorram an Steornabhagh, Biobull Beurla
dha a bha air a chur an clodh an 1679. Air
clar-toisich a' BhiobuiU bha rannan Beurla
air an sgriobhadh, rannan a ghleidh an
t-OUamh DomhnuUach aig a laimh fad tri
fichead bliadhna. 0 chionn seachduin no
dha thainig e thairis orra, is chuir e an
Gaidhlig iad gu bhi air an toirt am foUais air
an duilleig so.
An so tha sruth an uisge bheo,
Bheir iirachadh nach treig ;
An so tha craobh an eolais f hior,
Bheir teagasg dhuit 'n ad fheuni.
An so tha 'm Breitheamh uile ghHc
A' reiticheas gach stri ;
An so tha 'n Ion a bheathaicheas,
'S nach teirig dhuit a chaoidh.
An so tha Sgeul an aoibhneis mhoir
Tigh'nn gu do chridh' le buaidh,
Do dhaingneach laidir is do sgiath
Gu d' dhion 's gach uile chruas.
Mar sin na bi-sa ann ad ghniomh
Mar ainmhidh dall gun cheill,
A shaltras air an neamhnaid ghrinn
'S tha thlachd 's an amar bhreun,
Leugh so a mhain le fradharc glan
Is ionracas gun gho,
Ag iirnuigh air son gras do Dhe
Chum tuigsinn mar is c6ir.
^9P^^<iiS^
Aireamh 1 1
1940
Aig do dhorus
Leis an Urramach Iain Mac-a-Phearsoin, M.A., an Tigh-an-uillt.
Feuch, tha mi am sheasamh aig an dorus agus a' bualadh ; ma dh' eisdeas neach
sam bith ri m' ghuth, agus gu'm fosgail e an dorus, thig mi a steach d'a ionnsuidh,
agus gabhaidh mi mo shuipeir maille ris, agus esan maille rium-sa.
Taisbean, iii. 20.
MA chi thu uair air bith gu bheil duine
ann an cunnart tha thu a' glaodhach ris air
son gu'm bi e furachail 's gu'n seachain e an
cunnart.
Tha Dia gle thric a' glaodhach ri mac an
duine nuair tha e air thuar tuiteam ann am
peacadh no ann am buaireadh. Feuch!
Feuch !
Tha Dia 'na sheasamh aig dorus gach aon
againn 's tha e a' bualadh air iomadh doigh.
Aig cuid de dhorsaibh tha e a' bualadh gu
socair ciuin. Aig cuid eile tha e a' bualadh
gu math cruaidh. Nuair tha aon do'n d'
thug thu gr^dh air a mharbhadh 's a'
chogadh, air muir no air tir, no a' siubhal
aig an tigh, tha Dia an sin a' bualadh aig
do dhorus. Tha cuid ann 's chan 'eil suim
aca do nithean spioradail gus am buail Dia
gu math cruaidh aig an dorus aca leis a'
bhas ; an sin tha iad air an dusgadh, 's
tha iad a' guidhe air Dia air son cobhair
agus trocair.
Tha neach eile ann 's nuair bha e l^idir
treun cha sealladh e air eaglais, 's cha robh
e a' faicinn feum ann an aoradh no ann an
tirnuigh, ach nuair tha e air a leagail sios le
tinneas craiteach sgitheil their e riut " Ma
chaomhnas Dia mi air an turus so, cha bhi
mi cho mi-shuimeil tuille mu mheadhonan
nan gr^s." Nach 'eil e feumail gu'm biodh
na daoine sin air an dusgadh air doigh air
choireigin a chum gu'n cluinn iad Dia a'
labhairt riu, agus a' bualadh aig an dorus aca !
Bho chionn ghoirid chuala mi mu sheann
duine a bha a' furreach leis fein. Aon latha
chan fhaca na coimhearsnaich a mach mu'n
cuairt e, ni mo a chunnaic iad ceo as an
luidheir aige ; dh'fheuch iad an dorus ach
bha e glaiste ; an sin ghairm iad air, air
ainm, agus bhuail iad an dorus gu math,
ach cha d' fhuair iad freagairt. Mu dheireadh
chuir iad a stigh an dorus romhpa 's fhuair
iad marbh gun chrith anns an leabaidh e.
Car son, mata, nach cuireadh Criosd a
stigh roimhe dorus a chridhe, oir tha l^n
choir aige air, nach e fein a rinn 's a dhealbh
e ! Ged dheanadh e sin ciod e an tlachd a
bhiodh aige ann an aite far nach robh iarraidh
air. Cha bhiodh na h-aoidhean eile a tha
stigh toilichte no socair 'na chuideachd.
Dh' fhag e gach duine aig saorsa a thoile
fein, agus cha teid e gu brath a steach le
lamhachas-laidir mur faigh e Ian chuireadh,
's gu'm bi an dorus air fhosgladh dha.
Tha mi cinnteach gu'n cual a chuid mhor
a leughas na briathran so iomradh air an
dealbhadair Holman Hunt. Tharruing e aon
uair dealbh agus ged nach tarruingeadh e te
eile gu brath tuille cha rachadh ainm air
dith-chuimhne. Chi thu anns an dealbh sin
Criosd 'na sheasamh aig an dorus 's lochran
laiste aige ann an aon laimh, 's leis an te
eile tha e a' bualadh aig an dorus.
Tha e air radh gu'n do leig e fhaicinn an
dealbh so do charaid feuch am faigheadh e a
bheachd oirre. Shaoil e gu'n robh e sonruichte
math, ach bha e a' faicinn aon ni 'ga dith,
cha robh dimadh idir air taobh a mach an
doruis. "0," ars an dealbhadair, " 's ann air
an taobh a stigh a ta an dimadh, agus 's
ann o'n taobh a stigh a dh' fheumas an
dorus a bhi air fhosgladh." Mar sin feumaidh
Criosd seasamh gu foidhidneach aig an dorus
gus am bi e air fhosgladh o'n taobh a stigh.
Cho fhad 's a bhios anail a stigh cha chaill
esan a dhochas.
Gle thric tha aoidhean eile stigh, 's tha
iad air an doigh gu math ; chan 'eil iad 'g a
iarraidh, 's mar sin tha iad a' toirt cluas
bhodhar dha. ' ' Feuch tha mi 'n am sheasamh
aig an dorus agus a' bualadh."
An gealladh.
" Ma dh'fhosglas neach air bith an dorus
thig mi a steach agus gabhaidh mi mo
shuipeir maille ris, agus esan maille ruim-sa."
Nuair tha an dorus air fhosgladh tha na
h-aoidhean eile a' teicheadh a mach, 's tha
Criosd a' dol a steach. Ann an iiine ghoirid
tha atharrachadh mor air a' chridhe ud, 's
tha sith is solas ann nach robh ann riamh
roimhe.
Ach cuimhnich nach tig e gu brath a
steach mar aon de na h-aoidhean eile :
AIG DO DHORUS— CEANNAIRCEACH AGUS AM BIOBULL
feumaidh e a' cheud aite fhaotainn, an
seomar uachdrach. Ma chuireas tu an sin
e, tha gach ni mar is coir. C'aite bheiL
Criosd an diugh 'na do bheath-sa ? a bheil
e 's an t-seomar uachdrach, no bheil a cheann
fliuch le dealt na h-oidhche 's e 'n a sheasamh
a muigh, a' bualadh aig an dorus ?
An t-Suipear bheannaichte.
Tha mi a' smuaineachadh nach 'eil aite
eile ann far an driiidh na briathran so air
cridhe duine mar dhrtiidheas iad aig bord a'
Ch omanachaidh .
Tha am bord cuirnichte ; tha na samh-
laidhean air an caradh air ; tha e air a
chuartachadh ; tha gach smuain agus gach
cridhe togta suas ; tha aoibhneas a' lasadh
suas anns gach gniiis.
" So fdin an la a dh'orduich Dia,
'8 am hi sinn suilbhir ait ;
Fdir, guidheam, guidheam ort, a Dhe'
Nis soirbhich leinn gu pailt."
'S e an sluagh a chual a ghlaodh 's a dh'
fhosgail an dorus dha, tha cruinn mu'n
bhord. Bhlais iad gu bheil an Tighearn
grasmhor, 's tha an coimhcheangal ris air a
dhaingneachadh aig a' bhord. Tha iad a'
faicinn nan samhlaidhean fan comhair, 's
tha iad ag iocadh am boid do Dhia as tir.
Mar tha na bliadhnachan a' dol seachad tha
iad a' dol o neart gu neart gus an nochdar
iad fa dheoidh ann an lathair Dhe nam feart.
Am biadh mu dheireadh.
'Sea shuipeir am biadh mu dheireadh a
ghabhas duine mu'n teid e a chadal. Tha
gach comanachadh a tha dol seachad 'na
shuipeir mu dheireadh do chuideigin. C'aite
an diugh a bheil an neach a bha ri do thaobh
aig a' Chomanachadh mu dheireadh. Ghair-
meadh dhachaidh e 's tha e a' triall romhainn
air an t-slighe gu tir an aigh. Chan fhaic
sinn aig Suipeir an Tighearn gu brath tuille
air an talamh e, ach an uair a bhriseas an
la 'sa theicheas na sgailean bidh e maille ri
Criosd ann an gloir far nach bi dealachadh
no eadar-sgaradh na's mo. " Gabhaidh mi
mo shuipeir maille ris agus esan maille
riumsa."
Ceannairceach agus am BiobuU
Le 8.M.
THEAGAMH gu'n cual a h-uile duine a
leughas an duilleag so mu'n ar-a-mach a
rinn sgioba na luinge, Toirbheartas, bho
chionn corr agus seachd fichead bliadhna,
nuair a chuir iad an sgiobair agus ochd duine
deug ann an geola bhig agus a leig iad air
falbh iad air iomadan air a' chuan. Chaidh
na ceannaircich air th- an Tahiti, is thuinich
iad anns an eilean sin.
An ceann bliadhna, air eagal gu'n tigeadh
totr air agus gu'n rachadh a chur an sas,
dh' fhag Fletcher Christian an t-eUean, is
chaidh e fada anns an aird an ear-dheas gu
eilean a b' iomallaiche. Thug e leis naoi
seoladairean Breatunnach, sia daoine dubha,
agus dha dheug de mhnathan dubha ; agus
m' an deachaidh iad air tir chuir iad toll
anns an luing is chaidh i fodha.
Eadar tinneas agus an ruidhtearachd fein
cha d' fhuair na daoine geala ach saoghal
goirid anns an eilean ; an ceann naoi
bliadhna cha robh beo ach aon duine geal,
coignear de na boirionnaich dhubha, agus
naoi deug de chloinn.
An sin thoisich am Breatunnach ud, Iain
Adams, air eagal a ghabhail oir chunnaic e
gu soiUeir nach robh air thoiseach air ach
am bas.
An la na h-6iginn.
An sin thug e lamh air a' Bhiobull ; ged
nach robh e fhein no a chompanaich a'
riaghladh am beatha le teagasg a' Bhiob-
uill, lean Fletcher Christian, ceann-feadhna
nan ceannairceach, ris an leabhar fad na
h-ixine. Gus mo naidheachd a ghiorrachadh
rinn am Biobull duine tir de Iain Adams,
agus chan e mhain gu robh e fhein air
atharrachadh ach bha each air an athar-
rachadh cuideachd. Fad dheich bliadhna
fichead bha e 'n a cheann agus 'n a aodhair
thairis orra, 'g an teagasg ann an eolas na
Firinn agus a' riaghladh an eilein a reir
laghannan a bha air an tarruing as a' Bhiob-
uU.
M' an do chaochail e ghairm e cinn nan
teaghlaichean 'g a ionnsuidh agus shonraich
e aon dhiubh gu bhi 'n a cheann air an
eilean.
Eilean Pitcairn.
Sin an t-eilean ris an abrar eilean Pitcairn
an diugh, eilean a bhuineas do Bhreatunn
a nis, agus is ann o sgioba na luinge ud a
thainig na daoine a thrs anns an eilean. Bha
iad uile air dol as an t-seaUadh mur b'e
gu'n d' fhosgail Iain Adams, an seoladair
CEANNAIRCEACH AGUS AM BIOBULL
neo-dhiadhaidh ud, am Biobull 'n a eiginn,
agus gu'n d' fhuair e ann a' bheatha agus an
gliocas a tha o shuas.
Tha a' cheart chumhachd so anns a'
Bhiobull an diugh fhathast, is chithear
na nithean tha e a' deanamh anns na
laithean so fhein. Bho chionn ghoirid reic
missionaraidh ann an ceann a Deas America
Biobull ri boirionnach a cheannaich an
leabhar a chionn gu robh e saor. Chuir i air
an sgeilp e, far an robh e an nine bheag air
a chomhdachadh le stiir is salchar. An sin
bha e air a thilgeadh a mach air an dunan,
far an do thoisich na duilleagan air cnamh.
La de na laithean thainig ban-choimhearsnach
'g a faicinn agus paisde aice. Bha am paisde
a' cluicheachd mu'n cuairt an dimain ;
faicear an leabhar ud air an dimain is togar
e. Chaidh i a steach leis is dh' fhaighnich
i am faodadh i a thoirt dhachaidh leatha.
Thubhairt am boirionnach gu'm faodadh,
oir nach robh feum air bith aice-se air. An
uair a chaidh 4ad dhachaidh sheall mathair
na caileig air an leabhar, agus is e an smuain
a thainig 'n a h-inntinn gu'm biodh na
duilleagan gasda a dheanamh cigarettes.
Sin mar bha ; bhiodh i a' sracadh duUleig
as a' Bhiobull a h-uUe uair a dheanadh i
cigarette dhi fhein. La a bha i a' sracadh an
leabhair thug an duine aice as a laimh e a
dh' fhaicinn ciod an seorsa leabhair a bha
ann, no ciod a bha air a sgriobhadh ann.
Labhair an Spiorad Naomh a tha anns an
Fhacal ri cridhe an duine, is air a' cheann
mu dheireadh bha e fhein agus a chompanach
— duine ain-diadhaidh eile — air an iom-
pachadh. Dhearbh Facal an Tighearn orra
am peacaidhean, ach fhuair iad anns na
duilleagan sracte eolas air shghe na slainte,
is ghabh iad ris an t-saorsa a tha Dia a'
tairgsinn dhuinn ann an Criosd. Bha iad
air an cur air leth mar fhoirbhich anns a'
cheud eaglais a chuireadh air chois anns
an aite, is shaothraich iad gu dileas ann an
seirbhis an Tighearn ; gun mhissionaraidh
eUe 'g an teagasg ach a mhain an Spiorad
Naomh a tha labhairt anns a' Bhiobull,
bha iad air an toirt a steach do rioghachd
Dhe.
An Fhianius shiorruidh.
Tha fianuis d'a fhirinn fein ann am Facal
Dhe ; ciod air bith canain a thionndar
innte e labhraidh e ri coguis dhaoine a
leughas e. Bheir e air daoine seasamh an
lathair Dhe agus iad fein fhaicinn an solus
a lagha-san. Cluinnidh iad an coguis fein
a' labhairt ann, 'g an diteadh. Ach an uair
a dhiteas e iad, an sin togaidh e suas m' an
coinneamh an Slanuighear a chuir Dia do'n
t-saoghal 'g an te^rnadh.
Ach gus tUleadh gu eilean Phitcairn, dh'
fhas muinntir an eilein na bu lionmhoire
(bha mu choig fichead anam ann), is dh'
fhas am Biobull a bha aca an urram agus
an cumhachd.
Thoisich bataichean a bhiodh a' dol
seachad air an eilean air tadhall ann, a chur
seachad na Sabaid agus a ghabhaU pairt
ann an aoradh Dhe. B' ann leis a' bhan-
traich aig Fletcher Christian a bha am
Biobull, ach bha an clodh meanbh agus a
seaUadh a' dol air ais. Mar sin rinn i iomlaid
ri sgiobair a bha air soitheach Americanach ;
ghabh esan an Biobull anns an robh an
clodh meanbh is thug e dhi Biobull a bha
aige le clodh garbh a b' fhasa dhi leughadh.
An uair a chaidh e air ais a dh' America
thug e am Biobull aig Fletcher Christian do
mhiaistear araidh, am Boston. Chuir esan
clair lira air, agus thug e e do'n leabhar-lann
an New York, far a bheil e a nis air a
ghleidheadh gu sabhailte.
Gun choimeas ris.
Chan 'eU leabhar air an t-saoghal an diugh
a tha air a leughadh le uiread dhaoine ris
a' BhiobuU. Ged tha cleachdanna dhaoine
ag atharrachadh chan 'eil cumhachd a'
Bhiobuill ag atharrachadh, no aireamh nan
daoine a tha 'g a leughadh, — ^righrean is
ceaird, uachdarain is iochdairean, sgoUearan
is daoine gun sgoU, seann daoine is daoine
oga, ministearan, clachairean, cleirich. Leugh-
ar e anns a' phriosan, leughar e ann an
seomar an Righ. B' abhaist do Alecsandra
nach maireann, mathair Righ Deorsa, a
clann a chruinneachadh timchioU oirre air
feasgar Sabaid a sheinn laoidhean Shankey ;
an uair a bha an Righ 'n a bhalach gheall
e dhi gu'n leughadh e caibideal de'n Bhiobull
a h-uile latha.
Ceasnaich thu fein.
Tha mi cinnteach, a leughadair, gu bheil
BiobuU agad-sa dhuit fein. A bheil thu 'g
a leughadh ? Sin an gnothuch. Chuala
mi mu ghUle 6g a bha cho eolach air litir
a' Bhiobuill 's gu robh e an diiil nach robh
feum ann dha leantuinn air a leughadh.
Ach leth- cheud bliadhna 'n a dheidh sud
bha e fhathast 'g a leughadh', 'g a rann-
sachadh, agus 'g a shearmonachadh, agus
a' faotainn ann saoibhreas grais agus
gHocais. An uair a sgriobh Pol gu Timoteus
thubhairt e ris, " O bha thu ad leanabh b'
aithne dhuit na sgriobturan naomha a tha
CEANNAIRCEACH AGUS AM BIOBULL— NA TRI LEABHRAICHEAN
comasach air do dheanamh glic chum
slainte tre 'n chreideamh a tha ann an losa
Criosd" (2 Tim. iii. 15).
An teachdaireachd so.
Sin an teachdaireachd a bu mhaith leam
a thoirt do luchd-leughaidh na duilleig so,
gur ann tre Fhacal Dhe, agus tre shoili-
seachadh an Spioraid Naoimh, a tha daoine
air an tarruing gu losa Criosd agus a' faotainn
beatha nuadh bhuaith.
Ma dh' fhaoidte gu'n leugh cuid-eigin an
duilleag so nach 'eil a' dol do'n eaglais ;
cuid-eigin nach 'eil riaraichte leis an eaglais.
Feuchadh an duine sin, ma ta, ciod a tha
aig a' BhiobuU ri radh ris mu Dhia. Chan
urrainn sinn teicheadh bho Dhia, oir feum-
aidh sinn uile cunntas a thoirt dhasan.
Ann am baile beag am Brazil bha sagart
'n a sheasamh aon la a' sracadh a' BhiobuUl
'n a chriomagan agus a' tUgeadh nan
criomagan ann an teine. Cha robh an sluagh
a chruinnich timchioU air idir toUichte leis
an obair a bha e a' deanamh, oir beagan
roimh sud cheannaich iad na Biobuill o
shoisgeulaiche a bha 'g an reic anns a'
bhaUe, ach cha leigeadh an sagart leo an
gleidheadh no an leughadh.
Thog a' ghaoth aon duUleag as an teine,
agus air a sgiathaibh bha i air a gitilan a
steach air uinneig araidh air ai;! t-sraid.
Thog bean-an-tighe an duUleag ; leugh i
cuid de na bha air a sgriobhadh oirre, is
thubhairt i rithe fhein, " Leigidh mi so
fhaicinn do mo cheile, oir is ann a leabhar
naomh a tha e." " 'S ann gun teagamh,
ars' an duine, ma dh' fhaoidte gu'm faigh
sinn an corr de'n naidheachd la air chor-
eigin."
Chaidh bliadhna seachad. La a thadhaiU
fear a bha reic leabhraichean aig an dorus,
leig am boirionnach fhaicinn an duiUeag
dha, is dh' fheoraich i dheth c' aite am
faigheadh i an corr de'n naidheachd.
" Gheibh anns an leabhar so," agus
thionndaidh e suas dhi an treas caibideU
de shoisgeul Eoin far a bheil e air innseadh
mar thainig Nicodemus gu losa anns an
oidhche, oir b'e na briathran a bha air an
duUleig, " Oir is ann mar so a ghradhaich
Dia an saoghal gu'n d' thug e aon-ghin
Mhic fein chum agus ge b'e neach a chreideas
ann, nach sgriosar e, ach gu'm b'i a' bheatha
shiorruidh aige."
Cheannaich i an leabhar, agus le othail
dh' innis i uime d'a ceile an uair a thainig
e dhachaidh bho obair. Thoisich iad air
a' BhiobuU a leughadh, is fhuair iad ann
saorsa d' an anam agus sith Dhe. Aon as
deidh aotn bha an teaghlach uUe air an
toirt gu Dia, air chor agus gu robh an tigh
ud mar choinneal anns an aite.
Togaibh an sgeul, a ghaoithean,
'S a thonnan aobhach mor,
Bho thraigh gu traigh 'ga sgaoileadh.
Mar aon chuan boillsgeach gloir.
Na tri leabhraichean
(Sahn xi.)
Tha na neamhan a' cur an ceill gloir Dhe (1).
Is iomlan lagh an Tighearna (7).
0 lochd diomhair glan thusa mi (12).
Ann an litreachas an t-saoghail b'e roghainn A' cheud leabhar.
an fhir nach maireann, an t-OUamh Iain
Stitibhard Blackie, bardachd Homer, sailm
Dhaibhidh, agus drain Bhurns. B'e an
t-salm so a' cheud te a dh'ionnsaich e air
a theangaidh 'n a phaisde, agus b'i an te
mu dheireadh a bha air a bhUean m'an do
shiubhail e. Leis an anaU mu dheireadh a
bha aige bha e ag aithris shalm gu beag ris
fhein.
Eadhoii am measg nithean mora tha an
t-salm so mor agus maiseach ; bha ionghnadh
agus moladh ann an cridhe an duine a rinn
i, oir ciod air bith taobh an tionndadh e
bha e a' faicinn comharraidhean air gloir
agus cumhachd agus gliocas an Ti a chruth-
aich na neamhan agus an talamh.
Tha na neamhan ag aithris gloir Dhe,
Agus na speuran a' cur an ceill gniomh
a lamh.
Fada m' an do thoisich na faidhean, no na
salmadairean, no na h-abstoU, air searmon-
achadh bha na neamhan ag innseadh do
chloinn-daonna gu bheil Dia ann, agus ged
bhiodh gach fianuis eile a tha aig Dia anns
an t-saoghal air an cur 'n an tosd, leanadh
na speuran agus na reultan air fianuis a
thoirt d' an Cruithear, ag radh gun sgur,
" Nach mor an Ti a thug dhuinn ar bith ! "
Saoilidh mtnistearan, agus luchd-teagaisg,
agus maighstirean-sgoUe, gur e iadsan a tha
a' cumail dhaoine cuimhneachail air Dia,
agus chan 'eil teagamh nach 'eU iad 'g a
dheanamh ann an tomhas beag, ach tha
daoine air an cumail cuimhneachail air Dia
le fonn is cuan, leis na speuran os an cionn
agus an talamh fo 'm bonn, agus mile guth
eUe leis a bheU obair a' Chruitheir a' labhairt
NA TRI LEABHRAICHEAN.
Co is urrainn sealltuinn air a' ghrein a'
dol as an t-sealladh anns a' Chuan Shiar
air feasgar citiin, agus an iarmailt uUe os a
cionn a' dearrsadh le daithean oirdhearc
nach fhacas riamh anns a' bhreacan as
riomhaiche a dhealbh lamhan, gun a chridhe
a thoirt leum as le gairdeachas, no gun
faireachduinn a bhi aige gur e Dia agus nach
e duine a thug a h-aithne agus a cursa do'n
ghrein.
Nach bu mhaith an sgoil-oidhche do
dhaoine seasamh air an raon air oidhche
shoilleir, a' dearcadh le ionghnadh agus
tuigse air na lochrain dhealrach a tha ri
fhaicinn 'n am miltean anns an speur,
reultan a tha cuid dhiubh cho fad air falbh
's gu bheil an gath soluis a thig bhuapa a'
siubhal da mhile bliadhna m'an ruig e an
saoghal so,
Samhach is ciuin ged tha an triall,
Mu'n talamh dhorcha so ag iadh,
Guth ged nach cluinnear fos no fuaim
'N an imeachd deakach tosdach shuas ;
Gidheadh le cluasaibh tuigse glic
Cluinnear am fonn 's an eeol gu trie,
A' seinn gun t^mh air feadh gach linn,
" Is tusa, Dhia, a chruthaich sinn."
Ged tha na neamhan tosdach agus ged
nach 'eil cainnt no briathran aig na reultan
tha iad na's druidhtiche mar fhianuisean
do Dhia na na searmonaichean as briath-
raiche air thalamh ; tha an teachdaireachd
air a liubhairt ann an cainnt dhiomhair a
thuigear anns gach tir agus leis gach cinn-
each. Cha ruig facal Spurgeon ach air
Sasunnaich no air muinntir na Beurla ach
ruigidh facal a' Ghrioglachain gu criochan
an domhain.
An dara leabhar.
Ach ged tha na neamhan agus oibre a'
Chruthachaidh a' cur an ceill gloir agus
cumhachd agus gliocas an Tighearna b'
aithne do'n t-Salmadair leabhar eile anns
am faighear fianuis do Dhia a tha na's
fhearr agus na's cinntiche na gheibhear
anns na speuran, am Biobull ; leabhar anns
a bheil reachdan iomlan air son na beatha
so, a ni daoine simplidh glic, agus a shoill-
sicheas an suilean.
Ciod a bha an Salmadair a' ciallachadh
le " lagh lehobhah," " fianuis lehobhah,"
" orduighean lehobhah," " aithne lehobh-
ah," " breitheanas lehobhah ? " Bha lagh
Mhaois, ach a thuUleadh air lagh Mhaois,
gach foUlseachadh a rinn Dia air fein le
faidhean do na h-aithrichean. Ged bha lagh
Mhaois gu maith teann cha robh e 'n a
uallach do'n t-Salmadair no do dhaoine air
bith air an robh eagal lehobhah, oir bha
fhios aca gu'n robh an lagh iomlan agus gur
mor sith na muinntir aig a bheil gradh dha.
Thoir an aire, a leughadair, an chu a
tha an Salmadair a' toirt air lagh Dhe no
air a' BhiobuU ; tha e iomlan, agus cinnteach,
agus ceart, agus glan, agus cho fiachaU 's
gu bheil saoibhreas mor aca-san aig a bheU
tart 'n an anam air a shon.
Ach ged bu mhaith am Biobull a bha aig
an t-Salmadair tha Biobull as fhearr againne ;
•Biobull anns a' bhed an soisgeul cho maith
ris an lagh, agus foillseachadh ah a dheanamh
air Dia, chan ann a mhain ann am facal, ach
ann am beatha. Binneadh am facal 'n a
fhedil, agus chunnaic sinn a ghloir Ian grais
agus fir inn.
Tha na neamhan a' foillseachadh cumh-
achd agus morachd Dhe ; tha an lagh a'
foillseachadh a thoil naomh, ach ann an
losa Criosd chithear a ghras. " Is aithne
dhuibh gras an Tighearn losa Criosd, ged
bha e saoibhir, gidheadh gu 'n d' rinneadh
bochd e air bhur son-se, chum gu'm biodh
sibhse saoibhir tre a bhochdainn-san."
An treas leabhar.
" Is ann tre an lagh tha eolas peacaidh,"
tha Pol ag radh, rud a b'aithne do'n t-Salma-
dair fada roimh la Phoil. Chuir an lagh gu
fein-cheasnachadh e, agus an uair a rannsaich
e a chridhe fein chuir na chunnaic e 'n
a chridhe fein air a ghluinean e, ag urnuigh
ri Dia, " o lochdan diomhair saor thusa mi."
Tha lochdan diomhair fada na's miosa
na peacaidhean follaiseach, ach ciod air
bith a dhuisgeas coguis duine agus a bheir
a lochdan diomhair gu chuimhne tha an ni
sin 'n a mhaighstir-sgoil 'g a thoirt gu
Criosd.
Gle thric cluinnear diadhairean a' cur
dealachaidh eadar peacaidhean aineolais,
peacaidhean anmhuinneachd, agus peacaidh-
ean danadais ; ged tha Facal Dhe agus ar
coguis ag innseadh dhuinn gu bheU gach
seorsa peacaidh toiQteanach air fearg Dhe
tha peacaidhean danadais na's miosa na
each. Tha aobhar an aineolais anns an
inntinn, aobhar na h-anmhuinneachd anns
a' chridhe, ach aobhar an danadais anns an
toil. Gus am bi toil duine air a ciosnachadh
agus air a cosnadh do Dhia cha bhi e gu
brath te^ruinte.
Duine a theid le comhairle shuidhichte
do aite no do chomunn far a bheU fhios aige
gu'n tachair buaireadh air, sin agad duine
a tha air bheul tuiteam ann am peacadh
danadais. " Roimh sgrios theid uabhar ;
agus roimh leagadh spiorad ardanach."
"Clann Shioin"
CHA toigh learn a bhi cluinntinn duine air
bith a' cur sios air Breatunn, no a' bruidhinn
gu suarach no gu magail mu'n obair fhiachaU
a rinn i cheana, agus a tha i fhathast a'
deanamh anns an t-saoghal. Ged nach 'eU
ann am Breatunn ach eUean beag air uchd
a' chuain, thigeadh call a bu mhotha air an
t-saoghal uile, na'n rachadh Breatunn sios,
na thainig air an uair a chaill a' Ghreig agus
an Roimh an cumhachd agus an inbhe.
Ged nach biodh dad aig duine as an deanadh
e uaOl ach a mhain gu'n do rugadh e ann
am Breatunn bu leor an t-aobhar-uaill sin
fhein ; tir na saorsa, tir an t-soisgeU, tir a'
cheartais, far a bheil Coinneal a' dealradh o
chionn tri cheud bliadhna a thug solus do'n
t-saoghal uUe. Sin agad an fhirinn agus
gun dad ach an fhirinn. Duine air bith a
bhios a' faotainn coire do Bhreatunn, no a'
cur sios oirre, is e lan-di a bheatha an
t-eUean so fhagaU, agus dol do rioghachd as
fhearr, ma' s aithne dha i. C'aite an rachadh
tu?
M' an do thoisich an cogadh bha daoine
sonraichte 'g ar bodhradh gus an robh sinn
sgith dhiubh, ag innseadh dhuinn gur ann
againn fhein a bha a' choire a' GhearmaUt
agus an Eadailt a bhi cho neo-thoiHchte agus
oho caonnagach 's a bha iad, agus gu'm b'e
na cumhacha-sithe a rinneadh an VersaUles
a bu mhathair-aobhair do gach trioblaid a
thainig air an t-saoghal o chionn bhliadhn-
achan. Chan urrainnear gu brath cumhacha-
sithe a dheanamh a riaraicheas an da thaobh,
no a shaoileas iad le cheile ceart agus
cothromach ; na'm b'urrainn car son a bha
iad a' tapaid idir ? Ach ged nach robh bann-
sithe Versailles 'n a h-oilbheum do m'
choguis fein riamh chan ann a dh'fhireanach-
adh nan cumhachan a bha innte a tha mi 'g
a sgriobhadh so, ach a radh gu'n tainig
barrachd trioblaid air Breatunn an cois aon
de na cumhachan a b 'fhearr a rinneadh an
Versailles na thainig oirnn an cois na
feadhnach a bu mhiosa. Air chor agus nach
urrainn dhuit a bhi cinnteach co dhiu as
fhearr, sud no so.
Glic agus uasal.
Rinn Breatunn rud ceart agus uasal, agus
rud a bha sinn an diiil a bha ghc, an uair a
thug i rabhadh do rioghachdan eile gu'm bu
mhaith leatha dachaidh a bhi air a dheanamh
do na h-Iudhaich ann am Palestin, duthaich
an sinnsir. B' e am Morair Balfour a' cheud
fhear a thagair gu'm biodh an cothrom so
air a thoirt dhaibh, agus tha cuimhne agam
fhathast mar leum ar cridheachan le toileach-
adh aig an am, an duil gu'm biodh a nis dochas
agus dachaidh air a thoirt do shluagh
bochd a dh'fhuiling barrachd geur-
leanmhuinn troimh na linntean na dh'fhuiling
daoine eUe air thalamh. Bha an rioghachd
uile toilichte lamh a bhi aig Breatunn anns
a' chuis, agus bha e 'n a fhaochadh d' ar
coguis cothrom fhaotainn air cor agus
coirichean nan ludhach anns an t-saoghal
a chur ceart. Ach is e a thachair gu'n do
loisg sinn ar meuran anns an teine, agus gu
bheil sinn fhein agus na h-Iudhaich an diugh
air ar mallachadh an uair a bha duU againn
ri beannachadh. Dh'fhaodamaid a radh mar
thubhairt am faidh leremiah, " Bha stiil
againn ri sith, ach maith sam bith cha
d'thainig ; ri aimsir slainte, agus feuch
uamhas."
Saorsa no smacM.
Tha e duiHch sith a dheanamh ri
muilleanan de dhaoine nach 'eil de'n aon
inntuin, ach a tha dannarra gus an toil fhein
fhaotainn. Rinn am fear beag ud anns a'
GhearmaUt a bhios a' magadh air Breatunn
air an Radio magadh gu leoir oirnn a chionn
nach robh a' dol againn air sith a dheanamh
ann am Palestin, no an duthaich a riaghladh
le sgoinn is smachd. Chan 'eil teagamh nach
b'urrainn Breatunn smachd a chumail air
na h-Arabaich na'n togradh i, leis a' ghunna
no eadhon le bata laidir, ach chan e sin doigh
Bhreatuinn, agus a h-uile uair a dh'fheumas
i roghainn a dheanamh is fhearr leatha gean-
maith dhaoine a chosnadh le saorsa a thoirt
dhaibh seach iimhlachd fhaotainn le smachd.
Air uairean tha an doigh -riaghlaidh so a'
toirt air droch dhaoine agus air daoine
dannarra brath a ghabhaU air Breatunn (ni
a clann fhein e cho maith ris na coigrich) ach
air a shon sin tha i a' leantuinn air, gineal an
deidh gineil, a chionn gu bheil i cinnteach
gur e so an doigh as fhearr air a' cheann mu
dheireadh. Co an rioghachd eile a bheireadh
saorsa facaU do Ghandi agus do Phacifists
mar tha Breatunn a' toirt dhaibh. Ach
chan 'eil sin 'n a chuis-naire dhi, agus cha
mho tha e a' milleadh a cliu no a neart, agus
a dh'aindeoin a' mhagaidh a rinneadh oirre
le Sanbalat agus a shKochd a chionn gu'n d'
fheuch i ris na h-Iudhaich a shuidheachadh
as ur 'n an seann dachaidh, agus a chionn
gu'n do ghiiilain i gu faidhidneach leis na
h-Arabaich a bha air son an cumail a mach,
bha an rim a bha 'n a cridhe uasal agus
cothromach. Ma dh'fhuUing i air a shon
dh'fhuiling i air son na corach;
GLANN SHIOIN
Nithean narach.
Ciod an ceann-criche a bhios aig a' gheur-
leanmhuinn a thatar a' deanamh air na
h-Iudhaich ? Agus car son a thatar 'g a
dheanamh ? Tha e duilich a radh ; air
uairean saoilidh mi gur h-aithne dhomh an
t-aobhar, ach air uairean eUe thig teagamh
'n am inntinn nach 'eil mi ceart, agus gu
bheil diomhaireachd anns a' clauis nach 'eil
mi a' tuigsinn.
Ma's ann a chionn gu'n do cheus na
h-Iudhaich Criosd a dh'fhuathaich na
Criosduidhean iad anns gach Hnn, shaoUeadh
tu gu'm feuchadh na Criosduidhean ri
maitheanas a thoirt dhaibh mar rinn an
Sl^nuighear fein. Chan 'eil aon phuing anns
a' Chreidimh Chriosduidh as soilleire na
gu'm feum esan a fhuair maitheanas
maitheanas a thabhairt.
Ach ciod air bith an t-aobhar, rinneadh
cheana, agus thatar a' deanamh an diugh
fhathast, geur-leanmhuinn air na h-Iudhaich
a chuireas naire oirnn, naire cho mor 's gu'm
bu mhaith leinn ni-eigin a dheanamh as an
leth a dh'aotrumaicheadh ar cionta.
Clann Shioin.
Am measg nan ludhach fhein chan 'eil
ach aon bhuidheann a tha ag iarraidh dol
air ais do thir a' gheallaidh, am buidheann
ris an abrar " Clann Shioin." Is fearr le
each fuireach ann an duthchanna as reamhra.
Chan 'eil ann am Palestin ach fearann
bochd ; tha e cho duilich tuath a shuidh-
eachadh air 's a tha e anns a' Ghaidhealtachd.
Tha e a' cosd mu mhile not aon teaghlach a
shuidheachadh air an fhearann, agus is ann
o ludhaich bheartach ann an America a
tha a' chuid mhor de'n airgiod a' tighinn.
Ged nach rachadh iadsan air an ais iad
fhein is maith leo gu'n rachadh am
braithrean bochd ann.
Ciamar tha a' dol daibh anns an oidhirp
a tha iad a' deanamh air dachaidh ur a
chur suas dhaibh fein ann am Palestin ?
Chan 'eU e furasd a radh ; tha e ro thrath
breith cothromach a thoirt air an cor, ach
chan ann gun dicheall no gun saothair a
tha dol aca air an casan a sheasamh, agus
fad na h-uine tha na h-Arabaich, am follais
agus an uaigneas, a' feuchainn ri 'm beatha
a dheanamh searbh dhaibh.
Bho chionn ghoirid bha mi a' bruidhinn
ri duine tuigseach a tha ann an seirbhis
Bhreatuinn ann am Palestin, is dh'fhoighnich
mi dheth am b'urrainn e innseadh dhomh
car son a tha na h-Arabaich cho guineach
ris na h-Iudhaich ? " Tha sin," ars' esan,
" furasda gu leoir a thuigsinn ; tha fearann
aig an Arabach ach chan 'eil airgiod aige,
agus tha airgiod aig an ludhach ach chan
'eU fearann aige. Air ghaol airgjod-ullamh
fhaotainn 'n a laimh agus a bhi ioUagach
diomhaineach cho fad 's a mhaireas e,
reicidh an t-Arabach a' chroit ris an ludhach,
agus air ghaol fearann fhaotainn ann an tir
a dhaoine bheir an t-Iudhach pris oirre nach
fhiach i. Ann an iiine ghoirid cosdaidh an
t-Arabach an t-airgiod, agus tha e gun
airgiod gun chroit, agus an sin tha naimhdeas
aige ris an fhear a cheannaich i, agus bu
mhaith leis an gunna a chur ris. Ach tha
lagh Bhreatuinn a' dion an ludhaich."
Daoine crionna.
Tha fhios aig na h-Iudhaich agus aig na
h-Arabaich le cheile gu bheil gliocas agus
crionnachd, sgoinn agus dicheaU, anns an
ludhach nach 'eU anns an Arabach, agus is
e sin a tha a' toirt air an ludhach a bhi
taireil air an Arabach agus air an Arabach
a bhi amharusach agus gamhlasach do'n
ludhach.
Is ann a Poland agus a Russia a thainig
a chuid mhor de na h-Iudhaich a chaidh air
an ais do Phalestin. Tha iad 'n an daoine
deanadach sitheil, ach air uairean bithidh na
ceannardan aca (ceannardan " clann
Shioin ") a' deanamh boUich amaideach, agus
bithidh a' bhoilich sin a' cur nan Arabach
air a' chuthach dhearg. Bithidh iad a'
boilich gur ann dhaibhsan a bhuineas an
duthaich agus nach ann do na h-Arabaich.
Bithidh na h-Arabaich fhein a' deanamh
boilich cuideachd ; a' boUich gur e iadsan
a thug a mach buaidh do Bhreatunn anns a'
chogadh mu dheireadh, ach nach d'fhuair
iad an duals a bu choir dhaibh fhaotainn
air a shon.
Eadar boilich na dithis agus an naimhdeas
a tha aca d'a cheile tha e duilich do Bhreatunn
sith a chumaU ann am Palestin gun
toiseachadh air an smachdachadh.
Ach tha cuid mhaith de na h-Arabaich
reusanta gu leoir ; tha iad a' faicinn gu
bheU na h-Iudhaich a' maitheachadh na
diithcha le airgiod a thoirt innte ; gu bheil
beoshlaint na's fhearr aca a nis le obair agus
sgoinn nan ludhach na bha aca roimhe,
agus mar sin tha iad air son a bhi reidh ri'n
coimhearsnaich.
Creideamh an aithrichean.
Tha moran dhaoine an diiU gu bheil na
h-Iudhaich a' leantuinn ri creideamh an
aithrichean na's dluithe na sluagh air bith
eUe. Chan 'eil sin fior. Ged tha buidheann
dhiubh a' seasamh gu laidir fhathast air
creideamh an aithrichean tha a' chuid as mo
CLANN SHIOIN— ATREAMH NAN lUDHACH
dhiubh cho roinnte a thaobh creidimh ri
daoine eile, agus eadhon 'n an dachaidh uir
chan e altair do lehobhah a chuir iomadh
teaghlach suas ach altair air a bheil dealbh
Karl "Marx, athair nan Communists uile.
Tha e air a radh gu bheil barrachd de ana-
creidich am measg nan ludhach na tha am
measg einneach air bith eile, agus barrachd
dhaoine a tha ag aicheadh gu bheil Dia ann.
Am measg " clann Shioin " a tha nis air
tuineachadh ann am Palestin gheibhear
teaghlaichean a tha cho diadhaidh a reir
gnaths an aithrichean 's gu'n do thraisg iad
agus gu'n do chomhdaich iad an cinn le
luaithre a chionn gu robh e air a cheadachadh
Eabhra a chleachdadh mar mheadhon-
teagaisg anns an Oilthigh, a' chainnt naomh
nach bu choir a chleachdadh ach ann an
iirnuigh a mhain. Air an laimh eile
gheibhear am measg " clann Shioin " ann an
tir a' gheallaidh ludhaich a tha na's gaolaiche
air muic-fheoU na tha iad air aran neo-
ghoirtichte, agus nach toir ho-ro air Abraham
no air lagh Mhaois. Chan e creideamh ach
duthchas agus fuU a tha a' cumail an
t-sluaigh so dileas d'a cheile agus dealaichte
o chinneach eile.
An ceann-criche ?
Ma shoirbhicheas an rtm a bha an inntinn
Bhreatuinn a thaobh nan ludhach is maith
an gnothuch, ach mur soirbhich cha ruig i a
leas naire a bhi oirre gu'n d'fheuch i ri
baigh a nochdadh dhaibh.
Aig am eile 'n an eachdraidh bha na
h-Iudhaich air an toirt air an ais do
Jerusalem, a thogail nam ballachan briste.
Bha naimhdean aca anns na laithean sin a
dh'fheuch ri bacadh a chur orra, ach le
diorras agus dicheaU chum iad orra gu
misneachail, agus chaidh leo air a' cheann
mu dheireadh. Agus is maith do'n t-saoghal
gu'n deachaidh, oir tha sinn uile a' mealtainn
toradh na buadha sin, agus ma theid leo air
an turns so, c6 aige tha fhios nach meal an
saoghal beannachdan iira an cois na buadha sin.
Bha Pol cinnteach gu'n tig an la anns am
bi Israel uile air an tearnadh : mar tha e
sgriobhta, " Thig am Fear-saoraidh o Shion,
agus tionndaidhidh e mi-dhiadhaidheachd
o lacob."
Aireamh nan ludhach
ANNS a' chunntas mu dheireadh a chunnaic
mi air aireamh nan ludhach bha e air a
radh gu bheil se muilleana deug dhiubh anns
an t-saoghal, air an sgapadh air feadh nan
rioghachdan uile, a' chuid as mo dhiubh
ann an criochan shear na Roinn Eorpa.
Anns an Roinn Eorpa.
Breatunn
Poland -
Ukraine
Rumania
A'Ghearmailt
Russia
Hungary
Staidean na Baltic
Czecho Slovakia
Austria -
An Fhraing -
An Olaind
An Eadailt
Belgium
An Tuirc
A' Ghreig
Bulgaria
An t-Suain
An Spainnt
Lochlann
An America.
Na Staidean -
Canada -
Argentine
Meadhon America
Na h-Innsibh an lar
320,000
2,900,000
2,400,000
1,000,000
800,000
690,000
550,000
460,000
380,000
350,000
155,000
110,000
72,000
50,000
90,000
89,000
40,000
6,500
5,000
1,500
4,000,000
160,000
145,000
17,000
6,500
Anns an Asia.
Am Palestin -
Russia
An Tuirc
Irak
Arabia -
An aitean eile
An Astralia
An Africa
180,000
100,000
79,000
87,000
25,000
180,000
26,000
460,000
0
An Obar Dheathain . . . .
Tha barrachd dhiubh ann an America
na ann an diithaich air bith eile ; tha dorsan
America farsuinn agus fosgaUte daonnan.
Am bitheantas tha iad a' bruidhinn cainnt
na duthcha anns a bheil iad a' fuireach,
ach is e Yiddish an cainnt mhathaireU,
an duthchanna shear na h-E6rpa. Chan
'eil ach fior ludhach annamh a thuigeas
Eabhra.
Is ann as a' Ghearmailt, a Russia, agus
a Poland, a dh'fhalbh a chuid as motha de
na h-Iudhaich a tha ann an America.
Ged tha ludhaich ann a tha anabarrach
beartach chan 'eil anns a' chuid mhor dhiubh
ach daoine bochd.
Anns a' chogadh mu dheireadh bha iad
ri 'm faotainn anns a h-uUe arm a bha
mach, a tapaid an aghaidh a cheile.
B' e an t-Iudhach a b' ainmeile anns an
t-seann t-saoghal, Maois ; agus an t-Iudhach
as ainmeile anns an t-saoghal iir. Hitler.
M'CXaRQUOm.LE
Aireamh i
I94I
Oglach an Tighearna
A71 deidh nan nithean sin, fhuair losua, oglach an Tighearna, has, agus e ceud agus
deich bliadhna dh'aois." — Iosija xxiv, 29.
BU mhaith learn air a' cheud mhios de'n
bhliadhna uir_ so seanchas a dheanamh mii
shaighdear a tha marbh cho fada 's gu'n
saoil cuid nach 'eil aobhar air bith a bhi a'
bruidhinn uime anns na laithean so, losua
mac, Nuin, oglach an Tighearna, a rainig
coig fichead bliadhna 's a deich, a cheart
aois a bha Joseph an uair a shiubhaU e.
Is urramach an t-ainm saighdear, agus is
urramaiche na sin an t-ainm oglach an
Tighearna, ach an uair a bha duine an da
chuid 'n a shaighdear maith agus 'n a oglach
do'n Tighearna, is fhiach dhuinn bruidhinn
mu'n duine sin, ciod air bith an iiine o'n a
shiubhail e.
Is mor an rud do dhuine air bith ainm
maith a bhi air, agus gun teagamh bha ainm
maith air losua, an t-ainm as fhearr anns a'
Bhiobull, oir is e an aon ainm a tha ann an
losua agus ann an losa, ainm a tha a'
ciallachadh, " lehobhah an Slanuighear."
Ma bha losua fortanach a thaobh ainme
cha robh e fortanach a thaobh na duthcha
anns an do rugadh e, oir rugadh e anns an
Eiphit far an robh e fhein agus a dhaoine air
an droch ghiollachd le Pharaoh, a rinn
traillean dhiubh, agus a thug orra oibreach-
adh cho gou't fo theas na greine 's gu robh
am beatha searbh dhaibh. Ach theagamh
nach bu mhisd losua an cruadhas a
dh'fhuUing e 'n a oige ; ann an tigh na
daorsa ud dh'ionnsaich e faidhidinn, agus a
thoil agus a nadur fein a cheannsachadh.
Companas dhaoine maith.
Gle thric is e an tiodhlac as fhearr a tha
Dia a' toirt do dhuine eolas fhaotainn air
duine -eigin eile a tha na's fhearr na e fhein.
Thug Dia an tiodhlac sin do losua anns a'
chompanas a bha aige ri Maois, an duine a
bu ghhce agus a b'fhaide sealladh a bha
riamh ann an Israel. Air an laimh eile bha
companas losua mar . ghath-greirie do anam
Mhaois, oir chunnaic e gu robh rud-eigin
ann nach robh ann an gin eUe d'a chomh-
aoisean, is thubhairt e ris fhein, " An uair
a thig mo laithean-sa gu ceann, bithidh mi
sona a' fagaU an t-saoghail, a chionn gu
bheil an duine 6g so anns an amharc, a
ghabhas m' aite air cheann an t-sluaigh, a
theagaisgeas dhaibh aitheantan agus
reachdan Dhe a choimhead, agus a bheir a
steach iad do'n fhearann a mhionnaich Dia
d'ar n-aithrichean."
Is ann mar sin a bha ; an uair a shiubhail
Maois b'e losua a ghabh 'aite, ged nach robh
e na b'fhaide 'n a dhuine 6g, co dhiu 'n ar
beachd-ne, oir bha e thairis air ceithir
fichead. Ach bha e cho laidir, fulangach,
agus cho dealasach ris^ an fheadhainn a
b'oige, agus is maith a dh'fhaodadh e a bhi
laidir, oir cha b'e duine ach Dia a ghairm e,
an Dia nach dean mearachd agus a thubhairt
ris, " Bi laidir agus ro mhisneachail ; na bi
fo eagal, agus na biodh faitcheas ort : oir
tha an Tighearn do Dhia leat anns gach
ionad d'an teid thu."
Cruth agus Guth.
Cha ruig mi leas dol thairis air eachdraidh
losua ceum air cheum, oir gabhaidh sin
faotainn anns an leabhar a tha air ainmeach-
adh air anns a' Bhiobull, ach bu mhaith
leam aire an luchd-leughaidh a tharruing gu
rud a tha air innseadh uime anns an t-
seathamh caibideil de'n leabhar, a chionn
gu bheil e a' leigeil fhaicinn dhuinn ciod an
seorsa duine a bha ann.
An oidhche mu'n do thoisich e air a' cheud
bhlar a bha aige ris an namhaid chaidh e a
mach leis fhein a dh'iirnuigh, agus air dha a
bhi ag tirnuigh, feuch chunnaic e duine 'n a
sheasamh fa chomhak, agus claidheamh
ruisgte 'n a laimh. Anns an dorchadas bha
eagal air losua gu'm faodadh gur e fear de'n
namhaid a bha ann, agus thubhairt e, "Co
sud eile ; an ann leinne a tha thu ? " "Is
mise ceannard sluagh an Tighearn," ars an
Guth ; " cuir thusa dhiot do bhrogan, oir
tha an t-ionad air a bheil thu ad sheasamh
naomh." Agus thuit losua air 'aghaidh
air an talamh, agus rinn e aoradh
agus thubhakt an Tighearna ri losua,
" Feuch thug mi lericho do d' laimh, agus
cuairtichidh sibh am baUe ; theid sibh mu
thimchioll a' bhaile aon uair a h-uUe la
seachduin, agus air an t-seachdamh la
theid sibh mu thimchioll a' bhaile seachd
uairean, agus giulainidh seachd sagartan
seachd trompaidean a dh'adhaircibh reithe-
achan, agus seididh na sagartan leis na
trompaidean "
OGLACH AN TIGHEARNA
Facal an Tighearna.
Tha na h-innleachdan leis an robh lericho
air a ghlacadh, agus na h-6rduighean a thug
losua do'n arm, air an cur sios cho soilleir
agus cho curamach, aon as deidh aoin, 's ged
bhiodh iad air an sgriobhadh le Coirneal no
Seanalair a bha air a shonrachadh air son a'
ghnothuich, ach tha iad air an cur sios ahns
a' Bhiobull mar gu'n robh a h-uile lide air a
liuhhairt do losua le Dia, agios mar gu'm &'e
Dia agus nach e losua idir a rinn na h-
innleachdan ud, agus a shuidhich drdugh a
chatha.
Ciod a tha so a' ciallachadh 1 Tha e a'
ciallachadh am measg nithean eile gu'm
feum sinn ar tur nadurra, agus ar tuigse
spioradaU, agus ar n-eolas air na doighean
anns a bheU ar n-inntinnean ag oibreachadh,
a chleachdadh a thaobh Facal an Tighearn,
agus an seagh anns an abrar gu'n do labhair
Dia gu litireU na briathran a tha air a chur 'n
a bheul leis na daoine a sgriobh am BiobuU.
Cha robh e cearr do dhuine diadhaidh mar
bha losua, duine a bha ag iarraidh air Dia
ann an iirnuigh a sholus agus fhirinn a
thoirt dha, agus a cheuman a threorachadh,
cha robh e cearr dha a radh gur ann o Dhia
a thainig an innleachd ud a dh'eirich 'n a
cheann, leis an do ghlac e baile lericho.
Ma tha sinn 'n ar daoine macanta, agus ma
tha an Spiorad Naomh ag oibreachadh
annainn tha e duUich ar cuid fein a dhealach-
adh o chuid-san, air chor agus gu'm faod
duine d'a bheil Dia a' toirt soluis agus
dearbhachd ann an tirnuigh a radh le firinn,
" Mar so thubhairt an Tighearna riuni."
An uair a leughas sum an naidheachd so
feumaidh sinn ar n-aire a chumail air aon
ni a mhain, gur ami air an oidhche a chaidh
losua air leth leis fhein, a dh'urnuigh gu
h-uaigneach, a chunnaic e an Cruth ud, agus
a chual e an Guth, agus a shocruich e 'n a
inntinn ciod a dheanadh e gus baile lericho
a ghlacadh. Bha e cinnteach gu'n d'fhuair
e facal agus comhairle o Dhia, agus chaidh e
air ais d'a leabaidh, agus inntinn aig fois.
Na h-ana-creidich.
So naidheachd a dh'fhaodadh aon air
chotreigin d'a chairdean a leughadh do
H. G. WeUs, ach tha eagal orm nach creideadh
e facal dhi, a chionn gu bheil i a' teagasg
nach 'eil e idir mi-shealbhach do arm a bhi
fo Chomanndair a bhios ag urnuigh. Tha
moran dhaoine anns an t-saoghal nach bi ag
urnuigh, ach cha bu mhaith leam a chreidsinn
gu bheil moran ann a thUgeadh air neach
eUe mar inisg gu'm bi e ag tirnuigh. Cha
deanadh Clemenceau fhein sin ged bha e 'n
a fhear-aicheadh Dhe. Uair a bha e air son
Foch fhaicinn ann an teas a' chogaidh ijiu
dheireadh, dh'innis muinntir an airm dha
gu robh Foch aig seirbhis na h-Aifrinn
Naoimh anns an eaglais, ach thubhairt iad
gu'n cuireadh iad teachdaire do'n eaglais 'g
a iarraidh. " Cha chuir, cha chuir," arsa
Clemenceau, " leigibh leis a chrabhadh a
chriochnachadh ; cha dona a tha e a' dol
dha."
Cha robh losua 'n a dhuine cruaidh no 'n
a dhuine fuileachdach gu nadurra, ach anns
an obair a thug Dia dha ri dheanamh, na
Canaanaich agus treubhan eUe a sgitirsadh
a mach a Palestin agus sluagh IsraeU a
shuidheachadh 'n an aite rinn e iomadh
gniomh oUlteU, agus smachdaich e iad le
geur-cheartas. Ach feumar a chuimhneach-
adh gu bheil geur-cheartas ann an Dia fein,
ged tha e maith agus ged mhaireas a
throcair gu siorruidh. Tha breitheanais Dhe
air an talamh gun sgur, ach chan 'eU
breitheanas an Tighearn a' tuiteam air neach
air bith no air rioghachd air bith gun rabh-
aidhean agus comharraidhean gu leor roimh
laimh. Rainig grainealachd nan Canaanach
a leithid a dh'airde 's gu'm faodar a radh
nach e claidheamh losua a chuir as dhaibh
idir ach claidheamh fireantachd lehobhah.
Dia agus a fhreasdal.
Their moran dhaoine an diugh gu'm faod
sinne a bhi coma mu na blair ud a bha eadar
sluagh Israeil agus Canaanaich agus
Amoraieh agus Hibhich agus lebusaich, a
chionn nach 'eU ann ach seann eachdraidh
ludhach. Their iad nach robh anns na
cogaidhean a rinn losua ach tachartasan
beaga beaga ann an ctiil bheag de'n t-saoghal
mar gu'm biodh aon mheanbh-chuUeag air a
bathadh anns a' chuan, agus gur iongantach
an ni e gu bheU an eaglais a' teagasg gu
robh Dia a' dol 's an eadraiginn anns na
laithean ud mar nach 'eil e a' dol 's an
eadraiginn an diugh.
Tha sin a' togaU cheistean nach urrakm
mise fhuasgladh, ach faodaidh mi rud no
dha a radh air an duUleig so, a bhios a' dol
troimh m'inntinn fhein.
(1) Co an duine tuigseach a ghabhadh air
fhein a radh nach 'eU Dia a' dol 's an
eadraiginn ann an cogadh mor na Roinn
Eorpa, ged gheibheadh a' GhearmaUt a'
bhuaidh oirnn ?
(2) Ann an nithean beaga cho maith ri
nithean mora faodaidh Dia a thoU agus
fhireantachd a nochdadh, agus na laghanna
OGLACH AN TIGHEARNA— ANNS A' CHATHAIR
siorruidh air a blieil a rioghachd agus a righ-
chathair air an steidheachadh. Cha robh
ann am bas aon duine air Calbhari air Di-
haoine na Ceusa ach naidheachd bheag ann
am baile mor, ach leis an aon bhas ud
labhair Dia ris an t-saoghal le soilleireachd
agus soluimteachd nach teirig gu brath.
(3) Bha saorsa agus sonas a' chinneadh.-
daonna an crochadh ri obair losua, agus ris
na batail bheaga ud a bha eadar a dhaoine
agus na treubhan borba ; na'n robh clann
Israeil air an sgrios leis na Canaanaich, no
na'n d'fhuair diathan nan cinneach an t-aite
agus an t-urram a bhuineas do'n Dia bheo
agus fhior, bhiodh rim Dhe a thaobh obair
na Saorsa air a chumaU air ais iiine mhor,
CO dhiu cho fad 's is leir dhuimie.
(4) Is aithne do Dhia crioch gach ni o
thoiseach ; tha a ruintean suidhichte o
shiorruidheachd, air an cur ann an aoraibh
a' chruthachaidh agus air am foillseachadh
ann am beatha dhaoine, agus mar sin cha
robh ami an Israel agus ann an losua ach
innealan no meadhonan leis an robh Dia a'
coimhlionadh a ruintean grasmhor fein.
(5) Cha ghabh am facal so atharrachadh
no mathachadh, Is e orduighean Dhe a riin
siorruidh, a reir comhairle a thoile, leis an
(I'drduich e roimh laimh, chum a ghldire fUn,
gach ni a thig gu crich.
Anns a' Chathair
BHITHEADH nake air a' chuid mhor de
dhaoine aideachadh nach bi iad a' leughadh
a' Bhiobuill ; ach ma bhitheas, is ann an
uaigneas, oir is ann fior uair annamh a chi
thu duine a' leughadh a' Bhiobuill air bata,
no ann am bus, no ann an carbad-siubhail
air bith, ged bhios iad a' leughadh leabh-
raichean eile annta. An uair a bha mi ann
an Gleann Urchadan bhithinn a' faicinn
sagairt a Mainistir Chille-Chuimein a' leugh-
adh a' BhiobuUl (ann an Laidionn) fad an
t-siubhail eadar Ceithe an Teampuill agus
Inbhir-Nis, an aon duine air bord a bha ag
ath-cheannach na h-aimsir gu glic. Bha
sud 'n a leasan agus 'n a chronachadh do na
Prostanaich, na'n gabhamaid e.
A bheil naire air daoine a bhi au^ am
faicinn a' leughadh a' Bhiobuill ann an aite
air bith ach anns an eaglais, no aig an tigh ;
no a bheil iad a' saoUsinn gu'm biodh iad
car coltach ris na Phairisich na'm biodh iad
'g a leughadh air la seachduin an lathair
dhaoine ?
Is maith an gnothuch, ma ta, gu'n gabh
am BiobuU faotainn a nis ann an clodh
garbh, agus eadar na ceart chlair a tha air
leabhraichean eUe, agus air a chur a niach
ann an doigh a tha e fursada a laimhseachadh
agus a leughadh. Leabhar tana a dh'fhaod-
adh duine a chur 'n a phoca, ged nach biodh
ann ach soisgeul Lucais agus mu dheich ar
fhichead de na sailm, sin an seorsa leabhair
a bhiodh freagarrach do luchd-turuis.
An drasd 's a ris bithidh mi a' faicinn
ann an sgriobhaidhean nan ard-sgoilearan
gu'n do chuir an t-eolas ur a thug iad fhein
dhuinn mu leabhraichean a' BhiobuiU
beatha agus bias anns a' BhiobuU nach robh
ann roimhe, agus gu bheil meas na's mo air
a" Bhiobull an diugh na bha air riamh.
Ach gu cead nan ard-sgoilearan chan 'eil
mise an diiil gu bheil sin fior. Theagamh gu
bheil e fior a thaobh beagan dhaoine an sud
agus an so, ach chan 'eU e fior a thaobh
dhaoine an cumantas, oir tha na nithean a
tha na h-ard-sgoilearan ag radh mu'n
BhiobuU a' toirt bhuapa a' chreidimh a bha
aca anns an leabhar mar fhior Fhacal Dhe.
An uair a bha daoine uile a' creidsinn gur
e Facal Dhe a bha anns a' Bhiobull uUe, agus
gu bheU gach lide anns an leabhar fior,
dh'fheumadh iad a bhi anabarrach neo-
churamach mur biodh iarraidh aca air a
leughadh. Ach an uair a tha na h-ard-
sgoilearan ag innseadh dhaibh nach e na
h-abstoil idir a sgriobh na leabhraichean a
tha fo'n ainm, ach daoine eile nach urrainn
dhaibh a lorgachadh no ainmeachadh, an
ionghnadh ged chaUleadh iad an earbsa ann
an ughdarras agus ann am firinn a' BhiobuUl ?
Their iad nach 'eil e a' deanamh mughaidh
air bith co dhiubh is e Pol a sgriobh na
litrichean a tha fo ainm, no bha iad air an
sgriobhadh le Calum-na-h-Eiphit air chor-
eigin, a dh'fholuich e fhein fo chleoca PhoU,
los tUleadh a thoirt do dhuin-eigin eUe ris
an robh e a' connsachadh. Chan 'eil dreach
na ceUle air briathran de'n t-seorsa sin.
Cha do theagaisg diadhairean na h- Eaglais
Ath-leasaichte riamh gu bheU am BiobuU
neo-mhearachdach a thaobh ni air bith eile
ach a thaobh an Fhoillseachaidh a tha e a'
deanamh air Dia, agus a thaobh an eolais a
tha e a' toirt dhuinn air Dia, air nach biodh
eolas idir aig mac an duine mur b'e gu'n
d'fhoUlsich e e fein, agus gu'n do labhair e
'n a Fhacal.
Taobh a stigh nan criochan sin tha am
BiobuU neo-mhearachdach, " air a dheachd-
adh le Spiorad Dhe, agus tarbhach chum
ANNS A' CHATHAIH
teagaisg, chum spreige, chum leasachaidh,
chum oilean ann am f u-eantachd ; chum
gu'm bi oglach Dhe coimhHonta, Ian deas
chum gach uile dheagh oibre."
Ach chan ann a leudachadh air cumhachd
agus fmnn agus neo-mhearachdas a'
Bhiobuill a thoisich mi air an t-seanchas so
an drasd, ach a radh riusan aig nach 'eil
teagamh sam bith annta cheana, nach 'eil
rathad cinnteach air eolas fhaotainn air Dia
ach 'n a Fhacal fein, am Facal a tha anns a'
BhiobuU.
Ann an seagh fior chan 'eil ann ach
ruagadh na gaoithe do sgoilearan agus do
mhinistearan a bhi a' deasbud na ceiste, co
dhiubh is e no nach e Facal an Tighearn a
tha a' labhairt ruinn anns a' Bhiobull, oir
tha a' cheist sin cheana diiinte. Dhearbh am
BiobuU gur e Facal Dhe a tha ann leis na
nithean a rinn e troimh na linntean, agus a
tha e a' deanamh fhathast. Ge b' e aite
anns a bheU e air a shearmonachadh tha an
Dia beo a' comh-oibreachadh leis, a'
daingneachadh an FhacaU leis na miorbhuil-
ean agus na comharraidhean a lean e.
Chan ann le reusonachadh no argumaid
a tha am Biobull air fhireanachadh mar
Fhacal Dhe, ach le fianuis agus cumhachd
an Spioraid a tha ann fein. Chan urrainn
duine air thalamh a radh ciod an ceangal a
tha eadar litir an Leabhair agus an Spiorad
a tha ann. Tha an Spiorad sin mar a' ghaoth,
a' seideadh far an aill leis. Bhiodh Iain
Bunyan ag radii gu robh e air uairean a'
faotainn ann an aon rann de'n leabhar
uiread de thoradh milis 's nach b'urrainn e
a ghiiilan, ach air uairean eUe gu robh am
Biobull clio tioram dha ris na biorain leis am
biodh e a' toirt beo an teine ; cho tioram
's nach b'urrainn dha mil no bainne fhaotainn
ann. Tha eadhon deasachadh cridhe duine
o'n Tighearn ; " fosgail mo shhilean," ars
an Salmadair, " chum gu'm faic mi nithean
iongantach o d' lagh."
Ged tha an saoghal ag atharrachadh chan
'eil cridheachan mhathraichean ag atharrach-
adh, no an im cheist a bhios orra an uair a
bhios aon d'an cloinn a' fagaU fasgaidh na
dachaidh a dhol do sgoU no gu cosnadh anns
a' bhaile mhor, agus tha mi an dochas gu
bheU gu leoir de mhathraichean an diugh
fhathast anns a' Ghaidhealtachd a bhios a'
toirt earail agus beannachd dhaibh leis an
aon fhafeal so, air an robh mise gu maith
eolach 'n am oige. " Feuch, a luaidh, gu'n
leugh thu do chaibideil a h-uile la."
" Caibideil a h-uUe la ; " their cuid riut
gu'm faod an cleachdadh so fas 'n a fhasan
gun bhrigh, gun fheum ; gisreagaich nach
fhearr dad na bhi a' cur crudha-eich an balla
tighe a chumail air falbh shithichean is
bhuidsichean. Theagamh gu'm faod, ach
air a mhiosad, is maith do dhuine, fianuis
air Dia a bhi 'n a thigh agus 'n a laimh, gun
fhios nach cuir Dia 'n a mhaitheas agus 'n
a chumhachd an fhianuis sin 'n a bheul agjis
'n a chridhe la air choreigin. Ach air an
laimh eUe faodaidh an cleachdadh so a bhi
'n a mheadhon-grais agus beannachaidh, a'
cumail duine cuimhneach air Dia o oige,
agus a' toirt dha an gaol sin agus an t-eolas
sin air a' Bhiobull a tha cho tarbhach ann
am beatha na diadhaidheachd.
A mach o'n Ollamh Alasdair Whyte cha
robh ministear ann an Dun-eideann an uair
a bha mi 'n am oileanach, a bha mi cho
gaolach air dol do'n eaglais aige ri Dinsdale
Young, a bhuineadh do'n Eaglais Mhetho-
dist, agus b'e an t-aobhar, gu robh uiread
de'n Bhiobull 'n a shearmoin. Bha e
mion-eolach anns an Fhirinn, agus chan e
mhain gu robh gaol aige air an Fhacal ach
ann an aon searmon bheireadh e fichead agus
da fhichead ni nuadh agus sean as a thigh-
tasgaidh.
Tha aon duals mhaith aig ministearan a
bhios a' leughadh a' Bhiobuill gun sgur, agus
a tha mion-eolach air, nach ruig iad a leas
dol ann am maoim oidhche Shathurna a'
siubhal ceann-teagaisg air son an la maireach.
Cha robh rath riamh air cinn-theagaisg na
Sathurna ; is e na cinn-theagaisg bhuann-
achdaU an fheadhainn sin a leumas ort le
'n toU fhein, gun sireadh gun iarraidh.
" Is mor sith na muinntir a tha a' toirt
graidh do d' lagh."
Fad bhhadhnachan bha an searmonaiche
ainmeil, Tearlach Spurgeon, a' cruinneachadh.
" Mil nan Salm " a leabhraichean dhiadhair-
ean a sgriobh mu shailm Dhaibhidh ; an uair
a bha an obair criochnaichte, agus a chuir
e a mach am fear mu dheireadh de na
seachd leabhraichean mora d' an d'thug e
an t-ainm, Tigh-ionmhais Dhaibhidh, sgriobh
e so 'n a thoiseach.
Tha mulad orm a bhi a' fagail sailm
Dhaibhidh, oir chan fhaigh mi air thalamh
tigh-stdir eile cho Ian no cho beartach ris, ged
tha an saoghal uile fodham. Na laithean
beannaichte a chuir mi seachad, a' beachd-
smuaineachadh, a' gul, a' moladh, ag aideach-
adh, a' seinn, maille ri Daibhidh ! Am
fiosraich mi laithean eile cho sona air an
taobh so de'n gheata oir ? Ach tha mi an
dochas nach bi mo chridhe fein gu brath
tuilleadh gun sith no gun chedl ann, an
deidh dhomh a bhi a' dearcadh air nithean
arda an comunn Dhaibhidh.
Anns a^ Choille Bheithe
ANNS na leabhraichean-sgriobhaidh aig
Uilleam Leishman tha iomadh rud air a chur
sios nach bu mhaith leis a thoirt am foUais,
a chionn nach robh iad acli eadar Dia agus
e fhein, agus is coir an diomhaireachd naomh
a tha eadar an t-anam agus Dia fhagail mar
sin fhein daonnan. Gle thric an uair a tha
iad air an toirt a mach do'n t-sohis tha iad ag
atharrachadh an datha, agus ma dh'atharr-
aicheas rud air bith a dhath bu cho maith
dhuit a chumadh a bhi air atharrachadh
cuideachd. Tha uiread dhaithean air
briathran dhaoine, agus ann an suilean
dhaoine, 's a tha anns a' bhogha-fhrois, gartan
riomhach na speur, far nach 'eil e furasd
innseadh c'aite a bheil aon dath a' criochnach-
adh agus dath eile a' toiseachadh. Sin mar
tha criochan na firinn ; atharraich dath na
firinn, agus theid an fhirinn 'n a breig.
Ach ged nach faod mi na nithean so a
thoirt am follais, faodaidh mi cuid de na
smuaintean a thachair orm an sud agus an
so 'n a leabhraichean-la a chur sios air aon
ghad, ged nach 'eil ceangal air bith aca ri
cheile, agus ged tha iad cho eu-coltach ri
cheile ri sgadan agus cnodan a chuireadh tu
air an aon ghad. Bu duine Uilleam Leishman
a bhiodh daonnan a' cnuasachadh air
nithean a chunnaic, no chual e, no leugh e ;
air fiosrachadh a bheatha fein, agus air
cilrsa an fhreasdail anns an t-saoghal.
" Chan e cion maitheis no cion toile as mo
a tha a' miheadh beatha dhaoine ach cion
tuigse ; tha an cridheachan fada na's fhearr
na'n eanchainnean. Mar is sine tha mi a'
fas is ann is motha mo mheas air an uaisle
agus an onoir a tha ann am cho-chreutairean,
ach is lugha mo mheas air an tuigse agus an
toinisg. Tha da thrian a dh'olc an t-saoghail
ag eirigh o aineolas agus o chion ttiir ; chan
e am peacadh a tha a' cumail a' chinne-
daonna a mach a tir a' gheaUaidh ach
amhlaireachd agus baoghaltachd. Ach ciod
an daimh a tha eadar amhlaireachd agus
peacadh ? sin ceist eile."
" Chan 'eU neamh anns a' chruthachadh
as fhearr na'n neamh sin a tha cheana aig
duine maith 'n a inntinn fein an uair a bhios
e a' smuaineachadh uime ; eisdidh na naoimh
le ro-aire eadhon ri briathran baoghalta o
shearmonaiche, ma tha e a' labhairt mu
neamh, a chionn gu bheil e a' labhairt air
ni air a bheil gaol aca."
" Tairngnidh eaglaisean teth, agus sear-
monaichean bras, an sluagh car greis, ach tha
eaglaisean measarra, agus searmonaichean
ciallach, na's maireannaiche."
" Chan abrainn duine maith ri duine air
bith a tha crosda ; a tha duilich cur suas leis,
agus a dh'fhaodas dol air theine an uair nach
saoil thu. Tha a' chrosdachd ann an cuid
de dhaoine gu nadurra, ach gie thric tha i air
a daingneachadh annta le muinntir an
teaghlaich fhein, a bhios a' gabhaU an
lethsgeil, agus ag radh gu'n tig iad as an
caise no as an crosdachd ann am mionaid.
Chan 'eil seorsa miomhaidh, no dalmachd,
no ana-ceartais, no peacaidh, nach tuit an
duine crosda ann, uair no uaireigin ; agus na's
miosa na sin tha e 'n a eagal agus 'n a
chilram do mhuinntir a thighe fein a h-uHe
la d'a bheatha. Chan 'eil ann an duine cas,
no ann an duine crosda, ach leth-dhuine ;
duine nach urrainn dhuit dol an urras air
a mhaitheas."
" Theirinn nach 'eil daoine air an t-
saoghal a tha air an gonadh, agus air an
goirteachadh, cho bitheanta ri daoine a tha
faoin agus Ian dhiubh fhein. Gle thric chan e
droch dhaoine a tha anns an t-seorsa so idir,
ged dh' fhaodas iad gun mhoran doimhneachd
gruinnd a bhi annta, ach ma chumas tu
do shuilean fosgailte, chi thu gu bheil ni-
eigin ann an aoraibh a' chruthachaidh, no
mar bu choir dhomh a radh, ann an nadur
mhic an duine, a tha a' peanasachadh dhaoine
faoine na's cinntiche na seorsa air bith eile.
Rachadh seana ramailear a bhris na h-
aitheantan uile a steach do chomunn air
bith, agus gabhar ris gun droch fhacal uime,
ma's duine companta, cuideachdail e ; ach
rachadh fear no te a tha faoin agus Ian
dhiubh fhein a steach do'n cheart chuideachd,
fear agus te nach do bhris na h-aitheantan
mora riamh, agus bithidh tri trianan de'n
chuideachd air bhior feuch am faigh iad
cothrom air spailp an duine, agus prois na
guanaig ud, isleachadh. Rud neonach ! oir
saoilidh mi nach ann mar so a tha an t-Uile-
chumhachdach a' sealltuinn air na nithean
a tha e a' faicinn air thalamh."
Mar a dh'innis mi cheana bha UUleam
Leishman 'n a fhoirbheach ann an eagiais
Chille-Sgumain, agus daonnan aig deireadh
na bliadhna bhiodh coinneamh aig an t-
Seisein, a roinn tabhartas a' choimhthionail
air na comuinn araidh a tha cur air aghaidh
obair na h-eaglais, agus a shealltuinn thauis
air cunntasan an t-Seisein. Is ann an deidh
dha tighinn dhachaidh o'n choinneamh sin
ann an December, 1919, a sgriobh e so 'n a
leabhar-la.
"Am measg nan cunntasan a chuir an
Cleireach air ar beulaibh aig coinneamh
an t-Seisein chur e c'unntais o Chomunn-
6
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
.Urrais an Glaschu d'a bheil sinn a'
paigheadh tri puinnd 's a crun 's a'
bhliadhna air son na h-eaglais, mar
dhion o chall a dh'fhaodadh tachairt le
teine no le sgiorradh air bith eile. ' Ach
chuir Ebeneser Venters, foirbheach iir o'n
Ghalldachd, a ghabh sinn a steach do'n
t-Seisein an uiridh, an aghaidh a' chunntais
a phaigheadh, air a' blionn gu bheil an
Tighearn a' gabhail ciiraim d'a shluagh
agus d'a obair, agus gu'm bu choir dhuinn
creideamh a bhi againn agus an eaglais a
leigeil an urra ris, seach a bhi a' toirt
airgid do Chomunn saoghalta mar urras
nach fuilaingeamaid call.
An toiseach cha d'thubharrt duine diog ;
sheall sinn air a cheile mar gu'm biodh
balaich bheaga a bha air an tarruing air
beulaibh a' mhaighstir-sgoile, is thoisich
am ministear air a chluais a shuathadh,
mar is trie a bhios e a' deanamh an uair a
bhios e ann an staing.
B'e Iain MacCoimiich, duine cho mln 's
a tha air an t-saoghal, a' cheud fhear a
labhair. " Bhitheamaid sinne," ars esan,
" gle thoilichte a bhi saor o'n airgiod-
urrais so a phaigheadh, ma gheallas sibh-
se dhuinn, a Mghr Venters, gu'n cuir sibh
fein gach ni 'n a aite, ma dh'eireas dad
do'n eaglais, agus ma bheir sibh dhuinn an
geaUadh sin air paipear, air a sheulachadh
gu laghail leibh fein air beulaibh
fhianuisean."
Ach ged bha Mghr Venters cho maith
air a dhoigh 's nach briseadh e e eaglais
Chille-Sgumain a chur suas as ur, na'n
rachadh i air theine, thubhairt e nach
tugadh e seachad paipear de'n t-seorsa ud
idir idir, ach gu robh e fhathast de'n
bheachd gu robh sinn a' cosd airgid nach
ruigeamaid a leas, le cion creidimh. " Ach
deanaibh-se," ars esan, 'ur toil fein."
B' e toil an t-Seisein gu'm paigheadh an
Cleireach a' chunntais mar b'abhaist."
Sin na sgriobh Uilleam Leishman mu'n
chilis aig an am, ged chuir e sios air duilleig
eile na bha e fhein a' paigheadh a h-uile
bliadhna mar airgiod-urrais air son sheirbhi-
seach, agus thighean, agus stuic, agus barra ;
suas ri da cheud punnd Sasunnach. Bhiodh
e an diugh moran na bu truime na sin ; far
a bheil aireamh mhor sheirbhiseach, agus
aireamh mhor each, bheir an t-airgiod-
urrais a tha aig tuathanaich ri phaigheadh
caob mhaith as an tighinn-a-steach. Ma tha
seachd no ochd a dh'eich agad bu cho maith
dhuit fear dhiubh a chall a h-uile bliadhna
ri bhi paigheadh airgiod-urrais air an son
uile, ma dh'iarras tu urras o ghalair-an-
fheoir.
Ach ged nach do lean Uilleam Leishman
gu ceann-criche a' cheist a thog am foirbh-
each Gallda, faodaidh mi fhein rud no dha
a radh uimpe air an duilleig so. Agus ise a'
cheud rud a their mi, gu bheil iomadh facal
anns a' BhiobuU a tha a' toirt gniiise do
bheachdan Mhghr Venters, ma ghabhar leo
fhein iad, agus ma dhealaichear iad o mhor-
shruth teagaisg a' Bhiobuill.
Gheibhear anns an t-Seann Tiomnadh
iomadh facal a ghabhas tuigsinn anns an
t-seagh so, nach tig olc an caraibh dhaoine
a tha coisrigte do Dhia, no an caraibh
nithean a tha air an naomhachadh dha, agus
gheibhear anns an TiomnadhNuadh, ann an
teagasg Chriosd, facail a tha ag iarraidh air
daoine na bheil aca a reic, agus gun chiiram
a bhi orra na's mo na tha air na fithich no
air na fliiraichean, a chionn gu'n uUaich Dia
air an son. Sin briathran nach bu choir
dhuinn a shliseadh sios air eagal nach
tuigear iad gu ceart le luchd-turuis baoghalta,
oir cha do chuir iad Criosduidh riamh air
seachran. An uair a bha an Ti naomh agus
uile-ghlic a labhair iad air a thogail air a'
chrann-cheusaidh dh'ullaich e air son a
mhathar, Muire, agus chuir e air ciiram
Eoin i.
Thug Dia tur agus tuigse do mhac an
duine chum gu'n riaghladh e a bheatha leo,
agus bu narach dha na'm biodh e air ais air
an t-seangan " aig nach 'eil fear-seolaidh,
fear-amhairc, no riaghlan, ach a dh'ullaicheas
a bhiadh 's an t-samhradh, agus a chruinn-
icheas a theachd-an-tir 's an fhogharadh."
Bha Ebeneser Venters cearr ann a bhi a'
saoilsinn gu robh creideamh aige fhein nach
robh aig a' mhinistear no aig na foirbhich
eile ; an uair a thugadh a dh'ionnsuidh a'
gharraidh e, cha b'urrainn dha leum thairis
air ; cha robh na sgiathan aige.
Agus bha an Seisein ceart an t-airgiod-
urrais a phaigheadh, oir na'n eireadh dad
do'n eaglais chuireadh iad uallach agus
dragh air daoine eUe le'n dearmad.
Ged nach toigh leinn aideachadh dhuinn
fhein, is e an fhirinn nach 'eil claon-bhaigh
aig cumhachdan Naduir no freasdal Dhe ris
an fhirean na's mo na ris an aingidh, ri
eaglaisean na's mo na ri tighean-seinnse.
Ma bhuail sligean-sgrios nan Gearmailteach
aon tigh-griiide (brewery) ann an Dun-eid-
eann bhuail iad suas ri ceud eaglais ; chuir
iad an t-altair naomh 'n a smur ann an
Eaglais Mhor Lunnainn.
ANNS A' CHOILLE BHEITHE— AIG AN UINNEIG
Thachair a cheart ni ann an laithean an
t-SeannTiomnaidh; chado chum f hireantachd
lob o chall a chodaeh; cha do chum an naomh-
achd lerusalem agus an teampuU o bhi air
an sgrios le teine. Mar sin tha e ghc do'n
h-uile duine urras a bhi aige an seotal na
ciste, a ni ctiisean na's reidhe d'a mhnaoi
agus d'a theaghlach, no do dhaimhich eile
a tha an earbsa ris, ma dh'eireas dad dha
fhein, no d'a thigh, no d'a chuid.
Tha cuimhne agad, a leughadair, air an
earail a thug OHver Cromwell d'a shaigh-
dearan, Earbaibh ann an Dia, agus cumaibh
am f Mar tioram. Faodar car eile a chur anns
an fhacal, Earbaibh ann an Dia, agus
cumaibh 'ur n-airgiod-urrais paighte.
Aig an Uinneig
A' bhliadhn'-ur.
Ged bhios daoine a' guidhe " bliadhna
mhaith ur " do chach a cheile am bliadhna
mar is abhaist tha amharus againn uile nach
bi 1941 'n a bhadhna mhaith no shona, a
chionn nach 'eil coslas air a' chogadh tighinn
gu crich. An uair a tha da rioghachd a tha
cho laidir agus cho diorrasach ri Breatunn
agus a' Ghearmailt an sas 'n a cheile, agus
iad le cheile cinnteach nach 'eil ach buaidh
no bas a' feitheamh orra, cha gheill iad gus
nach bi deo analach air fhagaU annta. Sin
mar tha cuisean an drasd ; tha iad a' dol air
an aghaidh, gun an dara taobh a' cur cas
bhacaig air an taobh eile, ach an da rioghachd
an dtiil agus an dochas gur e an te eile a
dh'fheumas geilltinn an toiseach le cion
analach, no le cion air choir-eigin eile. Tha
sinne an dtiil gu'm faod cion iiilidh, no cion
acfhuinn eile, toirt air a' Ghearmailt stad, no
gu'm faod cion bidh toirt air an t-sluagh
eirigh an aghaidh Hitler, ach tha iadsan an
diiil gu'm faod cion bhataichean, no driod-
fhortan air choireigin do Chabhlach Bhreat-
uinn, toirt oirnne stad. Is e an fhirinn nach
'eil duine air thalamh an diugh as urrainn a
radh c'uin no ciamar a chriochnaicheas an
cogadh, agus mur urrainn do Winston
Churchill, no do Hitler a radh, cha bhiodh
ann ach goraiche do dhaoine eile a bhi a'
feuchainn ris an toimhseachan sin fhuasgladh.
Tha sinn uile mar dhoaine ann an ceo, a'
faicinn ceum no dha air thoiseach oirnn, ach
sin uile. " Anns an uchd tilgear an crann-
chm', ach is ann o'n Tighearn a tha a
riaghladh gu leir."
Sin am facal mu dheireadh air gach ctiis ;
tha Dia air a righ-chathair, agus tha Dia a'
riaghladh, agus a chionn gu bheil, faodaidh
sinn a radh ri cheile " Bhadhna mhaith iir
dhuit," CO dhiu a chuireas 1941 crioch air a'
chogadh no nach cuir.
Na duilleagan Gaidhlig.
Bu mhaith leam cuireadh a thoirt do
dhuine air bith as urrainn Gaidhlig a
sgriobhadh rud a chur am ionnsuidh a
dh'fhaodainn a thoirt am follais anns na
duilleagan Gaidhlig so, ach tha d^ rud air
nach 'eil feum air bith agam, seann searmoin
agus droch bhardachd. Chan 'eil fhios agam
ciod is aobhar dha, ach tha moran dhaoine
anns a' Ghaidhealtachd an dilil gu bheU an
seasamh mar luchd-aideachaidh air a dhean-
amh na's diongmhalta, ma ni iad laoidh.
Ach mar is trice chan 'eil anns na laoidhean
sin ach dreamsgal gun fheum, a chionn gu
robh iad air an cur ri cheile le daoine anns
nach 'eil aon deo fhein de 'n bhardachd, ged
dh'fhaodas iad a bhi 'n an daoine daidhaidh.
Bheirinn duals air son laoidh mhaith, ach
tha laoidh mhaith cho tearc ri smeuran-
dubha 's an FhaoiUeach.
Tha e air a chiallachadh gu'm biodh na
duilleagan Gaidhlig so rudeigin coltach ri
" Good Words " ; gu'm biodh seanchas annta
a dh'fhaodadh muinntir na Gaidhealtachd,
aig nach 'eil moran as urrainn iad a leughadh
'n an cainnt fhein, a leughadh air la Sabaid
no seachduin, gun e a bhi uUe gu leir
crabhach. Tuigidh ar luchd-leughaidh, ma
ta, ciod a bu mhaith leam fhaotainn ;
seanchas ciaUach gun sgithealas ann, air
cuspair air bith a bhuineas do'n t-saoghal
anns a bheU inntinnean dhaoine beo a'
gluasad ; seanchas nach dean cron do'n
eaglais no do'n Chreideamh, ged bhiodh e
an taobh a mach de na criochan aca. Tha
inntinn mhic an dhuine mar na seilleinean,
a thairngeas mil a fluraichean air nach 'eU
an aon choslas, no an aon dath, eadhon as
a' bhuaghaUan-ruadh fhein.
Tha iomadh bliadhna o nach robh m'ainm-
sa air a sgriobhedh air na duUleagan so,
air chor agus gu bheil moran de na bhios 'g
an leughadh aig nach 'eil fhios c6 tha 'g
an deasachadh, oir bithidh iad a' cur
litrichean umpa gu Dun-eideann. Duine air
bith, ma ta, aig a bheU sgriobhadh air bith ri
thairgsinn do'n Fhear-dheasachaidh, cuir-
eadh e an sgriobhadh sin gu Domhnull
Mac Laomuinn, am Blar Atholl.
AIG AN UINNEIG— COMUNN NAN CAIRDEAN
Bho chionn mhiosachan fhuair mi litir,
d'am bu mhaith learn fios-freagairt a thoirt,
o dhuin-eigin an Dun-eideann nach do chuir
ainm no a chomhniudh oirre ; cha robh
seoladh air bitli oirre ach a mhain gur ann o
" Eoghan Og " a bha i. Ach ged tha luchd-
liubliairt nan litrichean gu maith gleusda
air daoine a lorgachadh cha bu mhaith leam-
sa iarraidh orra Ktir a Hubhairt do " Eoghan
6g," an Diin-eideann.
Comunn nan Cairdean
CHAN 'Bil Comunn nan Cairdean a' fritheal-
adh sacramaid a' Bhaistidh no Suipear an
Tighearna mar tha Criosduidhean eUe. Tha
iad a' cumail a mach liach 'eU ann am
baisteadh le uisge ach cleachdadh ludhach,
rud o'n taobh a muigh anns nach 'eil eifeachd
air bith. Tha iad a' teagasg gur e baisteadh
spioradail a tha air orduchadh do chreidmhich,
chan ann o'n leth a muigh ach o'n leth a
stigh, agus mar urrainn air an teagasg sin,
bheir iad dhuit na briathran a labhair Eoin
a' Bhaistidh fhein, " Tha mise 'g 'ur baisteadh
le uisge, ach tha neach a' teachd am dheidli
a bhaisteas sibh leis an Spiorad Naomh agus
le teine." Air an doigh cheudna tha iad a'
cumail a mach nach 'eU eifeachd air bith ann
an aran no ann am fion gus daoine a thoirt
ann an dluths ri Criosd ; gur e an Spiorad
Naomh a mhain a tha 'g a dheanamh.
The doighean dhaibh fein aca a thaobh
posaidh. Chan 'eil iad ag iarraidh sagart no
siorram aig posadh, oir tha iad ag radh gur
e Dia a mhain as urrainn an ceangal sin a
dheanamh eadar fear agus bean. Tha a'
charaid a' seasamh ann an lathair fhianuisean
creideasach, agus a' gealltuinn gu'm bi iad
gradhach is dileas d'a cheile gus an cuir am
bas sgaradh eatorra. Sin uile na leigeas iad
a leas a dheanamh. Ach m'an teid an
gnothuch cho fada sin, feumaidh iad dol
troimh chiirsachan eile am measg an daoine
fein. Feumaidh iad innseadh roimh laimh
do na Cairdean eile ciod a tha 'n am beachd,
a chum cothrom a thoirt do neach air bith
grabadh a chur anns a' phosadh ma tha
aobhar air sin a dheanamh. Cha toigh led
gu'm pos na daoine aca fear no te nach buin
do 'n Chomunn aca fhein ; ma ni iad sin tha
iad air an smachdachadh.
Chan 'eU iad a' creidsinn ann a bhi toirt
meas do phearsa seach a cheile, oir tha iad
a' cumail a mach gu bheit a' bheic dluth do'n
bhrosgul, agus gu bheil am brosgul dliith
do'n pheacadh. Do sheann aois agus do
dhaoine a tha comharraichte air son diadh-
aidheachd bheir iad dhiubh an comhdach-
cinn, abh chan 'eil iad a' creidsinn ann a
bhi toirt urraim do mhaithean an t-saoghaU
nach toir iad do bhochdan an t-saoghaU.
A thaobh cogaidh, tha iad fada air
thoiseach air a' chorr de'n t-saoghal, oir tha
iad a' seasamh gu daingean air a' bhonn so,
gu bheil e an aghaidh prionnspalan an
t-soisgeil. Gle bhitheanta tha eaglaisean
eile a' beannachadh cogaidh, ach tha Comunn
nan Cairdean daonnan 'g a mhallachadh.
Is iad an aon seorsa dhaoine d' an tugadh
muinntir an airm geill, an am a' chogaidh mu
dheireadh, an uair a thigeadh iad air beulaibh
ciiirte, a' tagar gu robh reusan coguiseach
aca gun dol do'n arm. Ann an laithean na
sithe tha iad a' togaU am fianuis an aghaidh
an uilc so a cheart cho maith 's a tha iad 'ga
dheanamh an am cogaidh.
Is e na Cairdean a' cheud eaglais a thoisich
air ciiis nan traillean a thagar, ag iarraidh
saorsa a thoirt dhaibh. A thaobh gach ceist
a thainig air beulaibh na Parlamaid bho
chionn da cheud bliadhna, anns an robh
nithean a bhuineadh do lagh an t-soisgeil no
do shaorsa coguis air am fUleadh a steach,
bha na daoine so riamh air thoiseach air
eaglaisean eUe ann am breith chothromach
a thoirt seachad.
Tha iad a' creidsinn ann an simplidheachd
anns na h-uile nithean ; cha toigh leo aodach
riomhach, no biadh soghmhor, no moran
bhriathran ; is e am miann dol troimh an t-
saoghal gu h-iriosal samhach, a' deanamh toil
Dhe ann an uaigneas. Chan 'eil iarraidh aca
air ainm no urram fhaotainn o dhaoine agus
cha chluinnear iad a' togaU an guth anns na
sraidean.
Tha iad anabarrach maith d' am bochdan
fhein, agus maith d'an coimhearsnaich uile,
ged nach buineadh iad d'an comunn, oir tha
iad daonnan a' feuchainn ri cleachdanna nan
abstol a leantuinn.
Aireamh 3
1941
Air an Stairsnich
Le I. F.
BU mhaith learn naidheachd innseadh inu
ghille 6g a bha aon uair dluth do rioghachd
neimh ach a tharwiing air ais a chionn nach
robh de mhisnich aige na ghabhadh an ceum
mu dheireadh thar an stairsneach.
Bha e gasda 'n a pbearsa agus gasda 'n a
'nadur agus 'n a chllti ; mac as am faodadh
parantan air bith a bhi uasal. Bha e air
toiseachadh air a sgiathan a sgaoileadh agus
dol air cheann gnothuich air a shon fein,
agus a reir choslais, bha laithean maith agus
soirbheachadh anns an dan dha, oir bha
gach ciiis fabharach dha.
Bha e air a thogail gu maith agus air
oileanachadh gu maith, agus theireadh tu
gu'n rachadh leis gu maith ann an gnothuich-
ean an t-saoghail.
Thainig e 'n am inntinn gu'm bitheadh e 'n
a rud mor an gille 6g ud a chosnadh do
Chriosd, oir bha mi cinnteach gu'm bitheadh
e 'n a dheagh shaighdear na'n toisicheadh e
air Criosd a leantuinn.
Bhruidhinn mi ris uime so, ag iarraidh air
e fein a tEoirt do Dhia mar bheo-iobairt tre
losa Criosd a mhac, a thug e fein mar
iobairt-reite air ar son-ne, ach ged dh' eisd e
rium gu reidh siobhalta, thubhairt e air a
shocair, " Cha fhreagradh sin dhomh-sa idir."
" Nach freagradh ? " arsa mise.
" Cha fhreagradh," ars esan ; " dh'
fheumainn iomadh rud eile a leigeil bhuam,
na'n toisichinn air Criosd a leantuinn,
nithean nach 'eil an saoghal a' cunntas
peacach no eucorach, ach nach 'eil uile gu
leir a reir inntinn Chriosd no teagasg an
Tiomnaidh Nuaidh."
Bha e samhach car greis, agus an sin
labhair e a ris.
" Chan aithne dhuibh-se," ars esan,
'■ doighean an t-saoghail anns a bheil agam-
sa ri m' aran laitheil a chosnadh, air neo
thuigeadh sibh ciod tha mi a' ciallachadh.
Na'n toisichinn-sa air Criosd aideachadh dh'
fheumainn a bhi onarach agus riaghailtean
Chriosd a leantuinn an aite doighean an
t-saoghail agus nan daoine ris a bheil mo
ghnothuch gach la. " Dh' fheumainn dol le
Criosd fad na slighe, gun stad leth rathaid ;
dh' fheumainn ' sud agus so ' a thoirt suas
air ghaol a bhi onarach."
" Ciod a tha thu a' ciallachadh le ' sud
agus so ' a thoirt suas ? "
" Tha," ars' esan, " gu'm feumainn stad
de bhi a' cluich golf air an t-S^baid ; gu'm
feumainn companaich as toigh leam a
sheachnadh a chionn gu bheil fhios agam
nach 'eil suim aca do Dhia no do dhaidhaidh-
eachd ; ach gu sonruichte gu'm feumainn
doighean marsantachd a thoirt suas a tha a'
paidheadh dhomh gu maith ged nach 'eil iad
maith dh' fhaoite a reir doighean Chriosd.
Tha fhios agaibh nach 'eil e furasda do
dhuine teagasg Chriosd a leantuinn ann am
malairt no aig cuntar biitha ; na'n toisichinn-
sa air Criosd a leantuinn chaillinn mo bheo-
shlaint, agus is e sin call nach bu mhaith leam
fhulang."
Coltach ris an duine 6g eile m' an d' innis
Criosd, thionndaidh e air falbh o Chriosd gu
bronach, oir bha a chridhe anns an t-saoghal.
*****
B' aithne dhomh duine 6g eile a rum a
cheart rud, fear-oibre a bha eu-coltach ris a'
ghille ud anns gach doigh eile ach a mhain
gu'n do thionndaidh e air falbh o Chriosd.
Ann an te de na h-eaglaisean a tha ann an
Ceann Shear Glaschu bha coinneamhan sois-
geulach air an cumail. Bheannaich Dia na
coinneamhan, is dhoirt e mach an Spiorad
Naomh air chor agus gu'n robh peacaich air
an dusgadh agus moran air an iompachadh.
A h-uile oidhche fad sheachduinean bha
an eaglais Ian, is dh' aidich suas ri tri cheud
Criosd. Is aithne dhomh feadhainn de na dh'
aidich aig na coinneamhan ud, agus faodaidh
mi a radh gu bheil iad a nis a' deanamh
seirbhis do'n Tighearn gu dileas agus gu sona.
Aig na coinneamhan ud bhitheadh na
h-iompachain a' cur an ainme air cau't mar
chomharradh gu robh iad 'g an toirt fein do
Chriosd. Feasgar araidh dh' iarr an duine
6g ud cairt, is gheall e a toirt air ais an uair a
bheireadh e e fein do Chriosd.
Seachduin 'n a dheidh sin thug e dhomh a'
chairt air ais ach gun ainm air a sgriobhadh
oirre. " Chan urrainn mi," ars' esan, ''' m'
ainm a chur rithe, oir na'n toisichinn air
Criosd a leantuinn dh' fheumainn stad de'n
aon ni as mo a tha toirt de thoil-inntinn
dhomh anns an t-saoghal."
AIR AN STAIRSNICH— AM MEASG NAN SEOLADAIREAN
Sud fear eile a thionndaidh air falbh o
Chriosd gu bronach, a chionn nach b' urrainn
dha ni araidh a thoirt suas air a sgath.
Tha moran dhaoine, a leughadair (agus co
a,ige a tha fhios nach ann dhiubh thu fein),
aig a bheil fhios gu maith nach urrainn iad
iad fein a thoirt suas do Chriosd gu ceart gus
an cuir iad bhuapa ni-eigin nach toigh led
dealachadh ris, ged tha iad cinnteach gu
bheU e a' seasamh eadar riu agus Criosd.
Ged bu mhaith leo a bhi 'n an Criosduidhean
tha gairm Chriosd ro ard agus ro dhuihch.
Gairm ard.
Chan 'eil feum ann dhuinn a radh nach rud
duiHch e Criosd a leantuinn. Tha sin air a
chur gu soilleir ''n a theagasg fein, oir cha bu
mhaith leis a dheisciobuil a bhi air am
mealladh. Ged nach dubhairt e gu bheU
fein-aicheadh 'n a mheadhon-slainte thubhairt
e gu bheil fein-aicheadh air iarraidh orra-san
uUe a thearnar, aon de na cumhachan a tha
e a' cur air a dheisciobuU. " Ma's aill le
neach air bith teachd am dheidh-sa, aicheadh-
adh se e fein, agus togadh e air a chrann-
ceusaidli agus leanadh e mise " (Mata xvi. 24).
An abair thu gu bheil sin cruaidh ? Is e
an fhirinn gu bheil moran dhaoine leis am bu
mhaith dol do neamh an deidh am bais leis
nach toil Criosd a leantuinn an laithean am
beatha. Ach ma leigeas neach bhuaith ni
air bith air sgath Chriosd cha chall dha sin a
dheanamh ach buannachd shiorruidh.
0 chionn bhliadhnachan bha e air iarraidh
air caraid dhomhsa, a bha air cheann tigb-
marsantachd mor, malairt a dheanamh air
la na Sabaid, malairt a bhiodh buannachdail
dha fein agus d'a mhaighsttr. Ach dhiult e a
dheanamh a chionn gu'm b' fhearr leis sith a
bhi aige 'na chpguis seach buannachd shaogh-
alta. ChaiU e 'aite, ach ann am beagan uine
fhuair e aite eile, agus aite a b' fhearr, agus
o'n la sin gus an diugh cha robh dith no
deireas air, is chan e mhain gu bheil na tha
feumail dha de mhaoin an t-saoghaU so
aige, ach tha e a' toirt moran airgid a h-uUe
bliadhna do aobhar an Tighearna. " Dhaibh-
san a bheir urram dhomhsa bheir mise ur-
ram " (1 Sam. ii. 30).
Luach an anma.
Ciod an tairbhe a tha ann do dhuine ged
choisneadh e an saoghal uUe agus anam fein
a chaU ? Cuimhnich, a charaid, nach 'eil
call air an t-saoghal cho eagaUach ri call an
anma.
Am measg nan Seoladairean
Leis an Urramach Murchadh MacLedid, an Cill Mhoire.
CHUIR daoine ghc^an Eaglais na h-Alba agus
anns an Eaglais Shaoir an cinn r'a cheile aig
toiseach a' chogaidh ach ciod an cuideachadh
spioradail a b 'urrainn iad a thoirt do na
Gaidheil a bha anns a' chogadli, 'n an canain
fein.
An deidh a' cheist a rannsachadh gu mionaid-
each, dh'aontaich iad gu'n comh-oibricheadh
an da Eaglais anns a' chtiis, mar a rinn iad
aig a' chogadh eUe ; gu'n uUaicheadh iad
leabhraichean freagarrach Gaidhlig do na
saighdearan agus do na seoladairean, agus
o am gu am gu'n cuireadh iad dithis
mhinistearan, fear as gach Eaglais, gu ruige
Sasunn, le da phort-mara air chiiram gach
fir.
Thachair gur mise a chaidh ann an
toiseach o Eaglais na h-Alba, agus 's e
iomradh air an obair, mar a chunnaic mise i,
a dh'iarr am fear-deasachaidh orm.
Bha ceip-starra anns an t-shghe an
toiseach, mar is trie a tha, ann an obair ur.
Bha an da phort ciadan mile o cheile, agus
gun fhios fhathast de an doigh a b'fhearr air
an oibreachadh ; bha solus ri chur do chuid
de na fir mhora a bha shios, air an t-eadar-
dhealachadh a tha eadar an soisgeul an
Gaidhlig agus an soisgeul am Beurla, do
ghUlean nan gleann agus nan eileanan— ;
nach robh ministear Beurla aca, agus car
son a bha feum air fear eUe. Bha cead ri
fhaotainn o'n fhear so mu'n rachadh tu sud,
agus o'n fhear ud mu'n rachadh tu so ; aite
ri lorg anns an cumadh sinn na seirbhisean,
agus an leithid sin, ach bha ceannardan an
aite 'n an daoine uasal, coire, agus le 'n
cuideachadh-san cha b'fhada gus an do
chum sum a' cheud seirbhis.
A thuiUeadh air searmonachadh, bha tigh-
eiridinn anns gach port, anns an robh
Gaidheil, tinn is leonta, agus litrichean ri
an sgriobhadh do chuid aca ; bha bataichean,
anns an robh Gaidheil a' falbh 's a' tighinn ;
bha na mnathan an Alba ri figheadh agus
feasgar toilichte againn 'nuair a thigeadh na
stocainean agus iomadh ni eile a bha iad a'
AM MEASG NAN SEOLADAIREAN
cur d'ar n-ionnsaigh. Eadar a h-uile rud a
bha ri dheanamh cha robh an uine fada ri
dol seachad, agus bha mi duilich a' dealach-
adh ris an obair agus ri giliean a bha duineil
'n an glusad agus fritheilteach air na
meadhonan.
Tha fior chairdeas am measg nan Gaidhea
anns na puirt ud. La bha sud thadhaill bata
anns an robh fear aca, agus i air a turus gu
duthaich chein, an aon de na puirt ; cheangaU
i ri taobh b^ta anns an robh Gaidheal eUe,
agus cha b'fhada gus an do lorg iad a cheile.
Anns an t-seanchas a bha eatorra dh'innis-
am fear a bha falbh gu'n robh bean is clann
aige. 'Nuair a chuala am fear eile sin chaidh
e a dh'iarraidh, agus fhuair e, cead falbh 'n
a aite. Mu'n do rainig mise an acarsaid am
feasgar sin fein bha am fear 6g air seoladh
an aite an fhir eUe, agus chan fhaca mi e, ach
tha mi'n dochas gu'n till e slan, fallan, agus
'nuair a bhitheas an upraid so seachad gu'n
coinnich iad a rithist an eilean am breith.
Nach 'eil sibh fein !
Bu mhaith leam an cothrom so a ghabhail
air da cheisd a chaidh a chur orm a f hreagairt,
gun fhios nach 'eil iad air daoine eile anns a'
Ghaidhealtachd, 'S e a' cheud te —
Am bheil na seoladanean a' cur meas air
na seirbhisean so 'n an canain fein 1
Chan 'eil teagamh sam bith mu fhreagairt
na ceisde sin. Dh'fhaighnich mi dhiubh an
aon aite am biodh iad air son coinneamh
troinih an t-seachduin. Fhreagair iad gu'm
bitheadh, cho inntinneach 's gu'n d'thubhairt
mi riutha, " Am bu toil leibh a dha." " Mm-
bi e cus dhuibhse," ars iadsan, " bu mhath
.leinn coinneamh a h-uile feasgar."
'S e aon ni tha ann duine a dh'ainmeachadh
gu'm bi coinneamh ann a h-uile feasgar ; 's
e ni eile a tha ann fios a bhi aige gu'm bheU
e am measg muinntir a tha 'g iarraidh sin.
Feasgar eile, feasgar breagha samhraidh,
aig crioch na setrbhis, thubhairt fear aca,
" Saoilidh mi nach e an aon aite a tha so
bho thoisich na coinneamhan Gaidhlig.
Dhichuimhnich mi nochd nach ann aig an
tigh a bha mi agus 'nuair a thiginn a mach gur
h-e cabhsair, farsuing, cruaidh, agus duine le
guima au* a ghualainn a chithinn an aite
crodh is caoirich is fraoch. Tha mi'n dochas
gun ctim na h-Eaglaisean seirbhis Ghaidhlig
an so fad a' chogaidh."
Aig am eUe chunnaic sinn nach biodh e
comasach dhuinn an t- seirbhis a chumail aig
uair a fhreagradh na giliean uile, ach far am
bi toil bidh gnzomh ! Shuidhich sinn uair a
fhreagradh a chuid bu mhotha, agus an
fheadhainn a bha sas an obair eile aig an
uair sin bha iad a' tighinn cho luath 's a bha
iad saor, agus fhuaradh doigh air cur an
cuimhne an fheadhainn aig an robh dleas-
danais ri fhrithealadh mu'm bitheadh an
t-seirbhis seachad, c'uin a bha an t-am aca
falbh. Bha, mar sin, euid a' tighinn, 's
docha, 'nuair a bhitheadh sinn a' leughadh
na -caibideil, agus cuid a' falbh gu gairmean
eile, mu'm bitheadh an t-seirbhis buileach
seachad. Nach 'eil na nithean sin a' freagairt
na ceisde, " Am bheU na seoladairean a' cur
meas air seirbhis Ghaidlilig ? "
'S e a' cheisd eile a chuireadh rium,
" ciamar a chuidicheas sinn an obair so ? "
'S iomadh doigh sin. Ma's te sibh a
bhitheas a' figheadh na leigibh leis na biorain
meirgeadh. Tha e gle fhuar a muigh air a'
chuan, agus ma bhitheas .sibh a' deanamh
mheatagan do sheoladair cuiribh meuran
orra, agus is toigh leis dorcha 's an dath iad.
'S ann dubhghorm a tha dheise.
A rithis, 's gann a leigeas mi leas a radh
gur h-e obair chosdail do'n da Eaglais a tha
ann, agus gu bheU iad an crochadh air ar
saor-thiodhlacan-ne air son a cumail air a
h-adhart. Tha mi cinnteach gu bheil iomadh
neach 's a' Ghaidhealtachd, agus an ^itean
eile, a bhitheadh duihch na'm bitheadh
maille air a chur 's an obair le cion airgid.
Tha mi cheart cho cinnteach, gur h-iomadh
bonn a tha ann an seotal ciste no an sporan
beag an ait-eigin a thigeadh asda ach fios a
bhi aig an fheadhain leis an leis iad gu bheU
feum orra air son seirbhisean Gaidhlig a
chumaU ris na gilleaa a tha air falbh. Na'm
bitheadh sibh 'g am faicinn an t-seachduin
a bha iad gun chadal gun tamh, ag aiseag
nan saighdearan a Dunkirk, no a' tighinn air
tir an deidh am bataichean, 's na bha aca,
ach an t-aodach anns an robh iad 'n an
seasamh, a chall, no ri aghaidh gach cruadal
eile a tha coinneachadh riu, dh'aontaicheadh
sibh, a dh'aindeoin 's na ni sinn, nach paigh
sinn a chaoidh iad. Co aige tha fhios nach
cuir cuid de na ministearan agus de na luchd-
dreuchd a leughas an t-iomradh so la air
leth air son cothrom a thoirt do coimhthion-
ailean tional a dheanamh an son an aobhaic
so.
Le dealbh nan giliean fearail, fiiighail, a
chunnaic mi an Sasunn 'n am irmtinn bu
mhaith leam, air an sgath-san, an fheum a
tha air cuideachadh de'n t-seorsa so a thoirt
far comhair, an dochas gu'n gluais e cridhe is
lamh an iomadh aite. Ma shaoileas sibh
gu'm bi am bonn, beag no mor e, na's
feumaile le a thoirt seachad air son an
aobhair so, na tha e nis, cuiribh e, ag innseadh
gur h-ann air son na seirbhisean Gaidhhg
AM MEASGINAN SEOLADAIREAN— MO THURUS DO PHOLL-IUBH
anns na puirt Shasunnach a tha e, an darna
cuid gus an t-Urr. Ruairidh MacLeoid, D.D.,
an oifis Eaglais na h-Alba, an Dun-eideann,
no gu Mghr Domhnall Mac Beath an oifis
na h-Eaglaise Saoire, an Diin-eideann.
Ach chan e sin na h-aon doighean anns
am faod neach an obair a chuideachadh.
Bithibh ag iirnuigh air son beannachd ©he
oirre, oir ged a bhiodli Pol a' suidheachadh,
agus Apollos ag uisgeachadh, 's e Dia a
mhain a bheir am fas. Bithibh ag iirnuigh
air son nam ministeraan a bhios a sas 's an
obair. 'S e ni cudthromach a tha ann an
searmonachadh an t-soisgeil aig am sam bith,
agus chan ann na's higha a tha uallach an
fhir a shearmonaicheas a nochd agus a
chluinneas trie 's a' mhaduinn nach till cuid
d'a luchd-eisdeachd gu seirbhis tuilleadh.
Bithibh ag urnuigh air son a' chomuinn ris
na dh'earb na h-Eaglaisean an obair. Tha
uaUach mor air an guaillean, ach, mur meas
iad ro dhana e, bu mhaith leam aon ni a.
thoirt fan comhair. 'S e sin, ged tha e ro
fheumail gu'm biodh cuid de na ministearan
as freagarraiche air son na h-oibreach, a tha
anns an da Eaglais, a sas innte fad a' chogaidh,
bithidh e pailt cho feumail ma bhitheas cuid
de na ministearan as fearr a tha aca, anns na
puirt mhora an Sasunn an la a sguireas an
cogadh, agus air son beagan mhiosan an
deidh sin.
Bithidh ceudan de Ghaidheil a' tilleadh o
gach cearn de 'n t-saoghal aig an am sin,
agus 's iomadh cuideachadh a dh'fhaodadh
ministear ciiiseach a dheanamh dhoibh ann
an nithean aimsireil, ach gu sonraichte 's e
dleasdanas nan Eaglaisean treorachadh a
thoirt dhoibh ann an nithean spioradail re
na h-uine bhios iad a' feitheamh anns na
puirt, gu tighinn dhachaidh. Bithidh da
sheorsa 'n am measg d'am bu mhaith na'm
biodh ministear math Gaidhhg comhla riutha,
an fheadhainn a bhitheas na's deidheile na
bha iad riamh air an t-soisgeul a chluinntinn
'n an cainnt fein, agus an fheadhainn a
bhitheas an cunnart boidean la a' chruaidh-
chais a dhichuimhneachadh.
'Nuair a thig na gillean Gaidhealach gu
•tir aig crioch a' chogaidh so, 's a bhitheas iad
a' feitheamh ris na deiseachan gorm a chur
dhiubh, tha mi 'n dochas nach fag na h-
Eaglaisean iad gun duine a bheir searmon
Gaidhlig dhoibh, mar a thachair aig crioch
a' chogaidh mu dheireadh. 'S e mo bheachd-
sa gu h-e miosan an deidh a' chogaidh aon
de chothroman mora nan Eaglaisean air an
curam do na Gaidheil a thig gu tir
fhoillseaehadh.
Cha leig duine a leas iarraidh oirbh a bhi
'g urnuigh air son nan gillean fein. Tha sibh
a' deaimmh sin. Bithidh mise 'n an comain
a chaoidh air son an cuideachaidh, 's an
cairdeis 's an caoimhneis, gach la bha mi
'n am measg. 'S e mo dhurachd gu'm
beannaicheadh an Tighearna iad uile, agus
gu'n luathaicheadh e an la anns an tig iad
gu tir gu seirbhis anns an seinn iad : —
Thug ihu air daoinibh marcachd oirnn
tre theine is uisge chaidh,
A ris gu ionad saoibhir reidh
'S tu fein thug sinn le huaidh.
Mo thums do PhoU-Itibh
Leis an Urramach Iain M. Mac-an-Bothaich, M.A., an Gill Mhcirtainn.
ANNS na bhadhnachan anns an robh mi 'n
am cheann-suidhe air Comunn Gaidhealach
Eaglais na h-Alba, an Comunn a tha a'
seaUtuinn as deidh obair na h-eaglais anns a'
Ghaidhealtachd agus anns na h-Eileanan,
bha ministearan oga aig an robh Gaidhlig
anabarrach gann. Bha cuid de sgtreachdan
bhadhnachan guii mhinistear, agus ged bha
sinn daonnan a' feuchainn ri searmonaiche
a chur do na sgireachdan sin anns an
t-samhradh bha iad seachduinean anns a'
gheamhradh, agus air uairean miosan, gun
seirbhis idir anns an eaglais ; rud bronach
gu'm biodh dorsan eaglais dtiinte air la na
Sabaid agus gu'm biodh tigh an Tighearna
gun aoradh follaiseach.
Bha an Eaglais Shaor Aonaichte a cheart
cho dona dheth ruinn fhein ; cha robh
ministearan aice-se na bu mho ann am moran
aitean anns a' Ghaidhealtachd.
Am measg nan sgirean eile d'an robh e
duilich ministear fhaotainn bha Poll-Iubh,
agus aon samhradh chuir mi romham, an
uair a gheibhinn mios dhomh fhein saor o'n
obair a bha agam an Eaglais Chaluim-CUle,
an Glaschu, gu'n rachainn do Pholl-Iubh a
thont seirbhisean dhaibh fad mios.
Mar sin air a' cheud mhips de 'n Fhoghar-
adh thog mi orm le mo mhaileid agus mo
leabhraichean, agus nithean eile a bha
feumail, agus dh'fhalbh mi gu Poll-Iubh.
Bhithinn a' leughadh agus a' sgriobhadh
a chuid mhor de 'n la, ach an uair a bhiodh
an t-sid freagarrach bhithinn a' dol a mach
air muUach a' mhonaidh, no ri taobh na
h-aibhne, no an cois a' chladaich. Ach anns
MO THURUS DO PHOLL-IUBH
na feasgair theab na meanbh-chuileagan
m'itheadh ; bha iad a cheart cho laidir agus
cho guineach ri meanbh-chuileagan Dhiura
no lonar-Aora.
Tha aghaidh Naduir ann am PoU-Iubh cho
boidheach agus cho taitneach do'n t-suil ri
aite air bith fo'n ghrein. Ann an duthchanna
eile gheibhear beanntan a tha moran na's
airde na na beanntan a tha againn ann an
Albainn ; gleanntan a tha na's fhaide agus
na's farsuinge, agus lochan agus aibhnichean
a tha na's leithne agus na's doimhne, ach chan
'eil maise an crochadh ri ^irde, no leud, no
doimhneachd, no farsuingeachd. Chan e
meudachd a tha a' deanamh duine no aite
boidheach. Ann an suUibh an fhior Ghaidheil
chan 'eil beanntan au* thalamh cho statail ri
beanntan a dhuthcha fein ; chan 'eil gleanntan
air an t-saoghal cho boidheach ris na giinn
anns an do ghabh a shinnsear comhnuidh ;
chan 'eil lochan no aibhnichean cho dltith
d'a chridhe ris na lochan agus na h-aibhnich-
ean a b'aithne dha 'n a oige.
Chan ionghnadh, ma ta, ged bhiodh gaol
aig muinntir Pholl-Iubh air an dtithaich
mhaisich fhein, far a bheil beanntan agus
gleanntan boidheach ; mointeach agus coille,
uillt agus abhainn, creagan agus easan, agus
gach seorsa seallaidh a bheir aoibhneas do
luchd-turuis.
Do roghainn de sholasan.
'S an earrann ud de'n duthaich gheibh
neach sam bith na h-uile ni a shasaicheas
gach iarrtas laghail. Ma's iasgair thu, iarr
cead, roghnaich an tim gu curamach, gabh
do shlat 's na cuileagan a bhios freagarrach,
agus air amhainn no air loch cha bhi thu
am bitheantas gun duals ; bheir thu dhach-
aidh leat bradan no brie, a' nochdadh gu
soilleir nach robh thu diomhanach, agus
nach robh na h-oidhirpean a bha thu a' toirt
gun soirbheachadh. Ma's sealgair thu, bheir
na monaidhean, na reidhleanan, na h-
achaidhean, agus na cladaichean cothroman
duit ann am pailteas. Ma's coisiche thu,
theid mi'n urras gu'm faigh thu na dh'
fhoghnas eadar Achadh-nan-Sian agus Ulla-
pul. Ma's dealbhadair thu, chan 'eil rathad a
theid thu nach cuirear fad chomhair
seallaidhean is dealbhan cho breagh ri dealbh
sam bith a chunnacas riamh air canbhas. No
ma's gairnealar thu, iarr cead a ris agus
gheibh thu sin gu toileach, agus faodaidh tu
dol a steach do'n gharadh ro-bhoidheach sin
aig Inbhir-Iiibh far am faic thu moran a
bheir taitneas do'n t-suil agus solas do'n
chridhe.
Agus ma's fior e gu bheil oibre Dhe ann
an Nadur ann an coimhearsnachd Pholl- <
lubh boidheach da-rireadh, tha e a cheart ]
cho fior gu bheil luchd-aiteachaidh na
sgireachd sin cho teo-chridheach, caoimhneil
ri. comunn sam bith an Albainn. An uair a
chaidh mi ann, bha mi 'n am choigreach 'n
am measg ; cha b'aithne dhomh a h-aon
diubh, agus cha b'aithne cUiaibh mi, ach
'nuair a thainig mi dhachaidh b'urrainn
domh a radh gu firinneach gu'n d'fhag mi
as mo dheidh cairdean cho dileas 's a
choinnich mi fhathast, agus an caoimhneas
luor a fhuau" mi bho uaislean is islean cha
dichuimhmich mi am feasd.
Bard Thurnaig.
'S ann an Achadh-mor a ghabh mi
comhnuidh, agus 's ann an sm a fhuair mi
eolas air Alasdau- Camshron, Bard Thiirnaig,
dui,ne cho onorach, treibhdhireach, tuigseach,
fialaidh, 's a sheas riamh air bait broige.
Rugadh e ann an Inbhir-asdail, au' taobh an
iar de Loch-Itibh, 's a' bhliadhna ochd ceud
deug da fhichead 's a h-ochd, agus bha e
iomadh bliadhna ann an seirbhis an fhior
Ghaidheil sin, Maighstir Osgood MacCoinnich
nach maireann ; a h-uile ni fo a churam ann
am baUe Thurnaig m'an do sgriobh e anns an
oran so : —
" Turnaig aoibhinn, Turnaig aigh ;
Turnaig shaoibhir, Turnaig Ian ;
Turnaig bheairteach 's pailte barr,
Tiirnaig ghnaithseach, ghranach throm.
Tha gach tlachd 'u ad thaic air fas,
Shabh is srath is cladach sail,
T'uillt de neamhnadaibh Ian,
Far an snamh an dobhran donn.
Tha do chladach clachach ard,
Geodhach, stacach, fasgach, blath,
'H-uile sloe is lag is bagh
Loma-lan de mhaorach trom.
Air gach dail tha mart le laogh,
Anns gach glaic tha pailteas naosg ;
Air gach stacan coUeach fraoich,
Mach 'n ad aonach sgaoth chearc-donn. ,
Cuthag chial-donn anns gach ait,
A' seinn gug-giig an dliiths nam barr ;
Bricem-beithe 's a' ghlas-charn,
Snathadag is dreathan donn."
Bha spiorad na bardachd ann am bard
Thiirnaig gu dearbh ann an tomhas mor :
bha suil agus cluas a' bhaird aige ; bha
inntinn agus cridhe a' bhaird aige, agus,
coltach ri priomh bhard na h-Alba, bha
nithean beaga an t-saoghail so, na nithean
as cumanta tha ann, a cheart cho airidh air
a chlarsaich 's a bha na nithean mora agus
cudthromach, agus is togarrach a sheinneadh
e iad.
Bu trie a thigeadh e a steach 'g am
fhaicinn 's a' mhaduinn, no 's an fheasgar,
6
MO THURUS DO PHOLL-IUBH
agus bu taitneach agus bu bhuannachdail a
' mheas mi gach mionaid 's an robh conaltradh
againn ri cheile. Bu thric an uair a bha mi
leam fhein 's an t-seomar, agtis esan leis
fhein 's a' cheann eile, a chuala mi e a'
seinn nan rann a bha aon chuid deanta, no
a bha e a' deanamh aig an am ; oir 's e sin
cleachdadh a bha aige, daonnan a' seinn no a'
deanamh cronain.
Agus mhothaich mi so, ni a thug dhomh
mor-thoil-inntinn, an uair a bhiodh obair an
la criochnaichte, chruinnieheadh e muinntir
an tighe an ceann a cheile ; thogadh e salm ;
leughadh e caibideU ; agus dheanadh e
urnuigh ; a' fagail nan uile gu creidmheach
fo chiiram an Ti as airde, deadh chleachdadh
ar sinnsir a tha gu mi-fhortanach a' dol a
fasan an diugh.
An Uaimh mhor.
Air la araidh, thainig Cleireach an t-Seisein,
aeach is e fear-curaim nam bochd mar an
ceudna, Maighstir Uilleam MacRath, far an
robh mi, agus dh'innis e dhomh gu'ni biodh
e a' toirt a mach airgiod nam bochd air an
la ud, agus gu'n robh aite-suidhe falamh
lairah ris anns a' charbad bheag, na'm bithinn
toileach a ghabhail. Cha robh ni 'g am
bhacadh, agus uime sin chaidh mi leis. An
itair a bha obair shonruichte mo charaid air
a criochnachadh, agus an t-airgiod an a
thoirt a mach, dh'fhalbh sinn na b'fhaide
air ar n-aghaidh gus an do rainig sinn aite
na h-uamha. Cha robh an Cleireach uile gu
leir cinnteach c'ait' an robh an uaimh, oir
bha i shios aig a' chladach agus folaichte
beagan ; ach air dha croitear fhaotainn a
bha aig a' bhuain ann an achadh dluth air
laimh, bha sinn air ar treorachadh gu direach
a dh'ionnsuidh beul na h-uamha.
Chrom sinn ar cinn, chaidh sinn a steach,
agus air ball bha sinn 'n ar tosd ; oir bha
sinn ann an eaglais bhig. Bha a' chubaid
shimplidh gun dath an sin, anns an do
sheas Teachdaire an t-Soisgeil iomadh bhadh-
na agus anns an do shearmonaich e Fii'innean
na Slainte gu dtirachdach, agus bha cuid de
na suidheachain air an do shuidh an coithional
gu h-iriosal mar a thug iad aoradh agus
moladh do Dhia ann an sailm.
Chan 'eil f hios agam c'uin a thoisich an sluagh
air aoradh a dheanamh 's an uaimh, ach
sguir iad o chionn bhliadhnachan de sheirbhis
a ghleidheadh innte. Bu dhruighteach da-
rireadh an sealladh. Mhothuich mi gu
domhain gu'm bu naomh an talamh air an
robh sinn 'n ar seasamh, agus ann an uaigneas
mo chridhe thug mi buidheachas do 'n Athair
neamhaidh air son durachd, eud, agus
togarrachd na muinntir bige sin a thog an
guthanna gu ceolmhor ann an co-sheirm, 's
a chrom an cinn gu soluimte ann an tirnuigh,
ann an uaimh air cladach an Locha, do
bhrigh nach robh eaglais ann 'n am measg,
no dliith air laimh, anns am bu chomasach
doibh aoradh follaiseach a dheanamh.
Loch Ma-ruibhe.
Air la eUe fhuair mi litir 's a' mhadumn
bho dhuin-uasal a bha aon uair 'n a
bhreitheamh ann an Cuirt an t-Seisein an
Dtin-eideann, am Morair Mac Coinnich, anns
an do dh'innis e dhomh gu'm biodh e a'
seoladh air Loch Ma-ruibhe an deidh mheadh-
oin-la, agus gu'm biodh e a' dol air tir air
EUean Ma-ruibhe, agus ag radh gu caoimhneil
gu'n robh e toiUchte cothrom a thoirt dhomh
dol ann. 'S mi bha taingeil, agus ghabh mi
ris a' chuireadh gu h-aoibhneach ; oir bu
mhiann leam an cothrom sin fhaotainn o'n
a chaidh mi ann. Gu fortanach bha a h-uile
ni freagarrach, fabharach. Bha a' ghrian a'
dealrachadh gu soilleir ; bha a' ghaoth a'
seideadh gu citiin. Dh'fhag sinn an laimhrig
's an amhainn mu dha uair, agus ann am
beagan mhionaidean chaidh sinn seachad air
a' chlachrain air an do choisich Fionn fhein,
ma's fior an sgeul, agus bha sinn a mach air
an Loch. Cha d' thubhairt neach facal, agus
cha robh iongantas ann; oir b'e sin an
sealladh giormhor, na beanntan ag eirigh gu
statail air gach taobh, is SUoch feia a' togail
a cinn os ceann nan uile, mar' fhreiceadan
anns a' ghearasdan.
An sin mar an ceudna bha na coilltean
duilleagach, bho'n Fhridh-Dhorcha gu ruig
Meall a' Ghiubhais, a' deanamh nam beann
na 's boidhche le 'n eideadh uaine ; an sin
bha na h-uillt, mar ribeanaibh airgid, a'
ruith a sios le torman agus le iomadh eas ;
agus an sin bha na h-eileanan, 'n an luighe
gu socrach, siochail air uachdar an Locha,
mar neamhnaidibli air fainne. Chaidh sinn
air tir air an eUein, eUean a tha liath le
eachdraidh nan linntean agus nan naomh,
ach gu sonruichte Maol-Rubha, ach chan
fhaod mi aig an am so toiseachadh air an
eachdraidh sin innseadh, no eadhon iomradh
a dheanamh air na smuaintean soluimte a
bha air an dusgadh 'n am chridhe leis na
leacan agus na croisean air an do dhearc mo
shuilean air an eUean iomallach ud.
AIG AN UINNEIG— CUIMHNEACHAN AIR DUINE MAITH
Aig an Uinneig
" Cnoc an Fhradhairc "
THA e duilich dhomh uair air bith leigeil
orm gur toigh leani rud nach toigh learn,
agus mar sin chan abair mi dad mii'n
cheud earrann de'n leabhar so, o'n toiseath
gu taobh-duilleig 47, oir bha an leabhar air
a sgriobhadh le caraid ris a bheil baigh
agam mar fhear-dtithcha maith agus mar
dhnine coibhneil, Aonghas MacDhomiach-
aidh, a bha 'n a Cheann air a' Chomunn
Ghaidhealach fad bhliadhnachan.
Ach thug an dara earrann de'n leabhar, o
thaobh duilleig 48 gu deireadh an leabhair,
uiread toileachaidh do m' chluais agus do
m' chridhe 's gu'm bu. mhaith learn a mholadh
do dhaoine eile. Tha drain agus duanagan
anns an leabhar so anns a bheil ceol agus
grinneas cainnte a choisneas ainm baird do
Mhgr MacDhonnachaidh na's cinntiche na
bha an t-ainm sin aige cheana, gu sonraichte
}ia h-6rain agus na duanagan amis a bheil
a' Cheolraidh 'g a shaoradh o bhriathrachas
allamhara agus doilleir nach 'eil a' freagairt
air gne no air cumadh na Gaidhlig. Cha
choire e air bardachd i bhi fiirasd a leughadh
agus a tuigsinn ; cluinnear seirm a sgiathan
anns a' ghuth chaol chiuin an uair nach
cluinnear e ann am fuaim na terainn.
Na'm feumainn mo roghainn de na
duanagan ceolmhor agus cumadail so a
thaghadh bhiodh e duilich a radh c6 an
fheadhainn a chuirinn anns an t-sreath-
thoisich, oir tha bias agus snas orra uile,
ach air ghaol soUlearachd ardachadh os
cionn doiUearachd, chuirinn air thoiseach
an fheadhainn anns an lugha a bheU de
fhacail nach tuig mi air' a' cheud shealladh,
agus de smuaintean nach 'eil soilleir air
a' cheud leughadh. Ma dh'fheumas tu
stad a dh'fheoraich dhiot fhein " ciod a
tha so a' ciaUachadh ? " tha do chluas a'
call ceol nan rann, agus mur bheil am facal
agus an ceol a' gluasad cas ri cois anns an
leughadh, tha cxiid de ghrinneas na rann-
tachd air a chall. Tha grinneas agus ceol
ami an ranntachd an leabhair so, oir tha
cluas mhaith 'aig Mghr MacDonnachaidh,
agus tha de loinn air na h-6rain so 's nach
urrainn dhuit an leughadh gun toiseachadh
air an seinn. Is mor am moladh sin.
Tha mi cinnteach nach 'eil moran dhaoine
oga anns a' Ghaidhealtachd do nach aithne
" Tha'n Samhradh air tighinn," ach an
earalas gu bheil cuid de sheann daoine a
bhios a' leughadh nan ' duUleagan so do
nach aithne e, a chionn nach bi iad a' dol
gu Moid no tighean-ciuil, bu mhaith leam
grinneas agus binneas a' bhaird so a leigeil
fhaicinn dhaibh. '
Tha'n samhradh air tighinn, tha chuthag air tilleadh ;
Tha iarmad an fhirich cur hiinneag an gleus,
Thriall samhchair a' ghlinne mar sgailean an t-silidli,
'S tha'n duilleag air mhire le siudan nan geug.
Tha'n samhradh air tighimi, cha bhi mi leam fhein ;
Tha'n samhradh air tighinn, cha bhi mi leam fhein ;
Tha'n samhradh air tighimi, theid mise gu'm
nighinn ;
Tha'n samhradh air tighinn, cha blii mi leam
fhein.
Nach caomh leat an t-s6bhrag mu aodami nan
oban ;
Nach caomh leat a' neoinean a' c6mhdach an
t-sleibh ;
An druid air an ogan, an driuchd air na rosan.
Is ceileireadh solais tigh'nn be6 anns a' speur.
Bidh sumainnean geala, mar chulaidh na mara,
'G an iomairt gu cala le'n aignidhean reidh ;
Thoir an t-eidheann bho'n chuilionn, 's an leomhami
bho cuilein,
Ach fag mi air m'uilinn air muUach Ddn-Sgeith.
Cuimhneachan air duine maith
Leis an Urramach Ddmhnull MacLeoid, anns a' Chomraich.
THA mi a' sgriobhadh an so sreath no dha
an cuimhneachan air Maighstir Iain Grannd
a bha 'n a mhaighstir-sgoile ann am Baile-
chaolais, a bha air a ghairm gu dhachaidh
bhuan air an naodhamh la de mhios
lanuaraidh, aig aois da fhichead bliadhna 's
a coig.
Tha iad lionmhor eadar Baile-chaolais,
Tiriodh, agus an t-Eilean Sgitheanach, a bhios
ae; ionndrainn Mhaishstir Gramid. 's aig am
bi a bhean 's a chlann gle dhliith air an
cridheachan an uair na h-tirnuigh.
Bha meas mor air Maighstir Grannd am
Baile-chaolais, agus gu cinnteach b'airidh e
air. 'S e smior an fhir-theagaisg a bha ann,
agus fior sgoilear coguiseach, agus dileas 'n
a dhreuchd, a' co-cheangal caoimhneis agus
seasmhachd 'n a dheiligeadh ris a' chloinn
agus ri luchd-cuideaohaidh.
AIG AN UINNEIG— LAOIDH
Bha e 'n a eildear agus 'n a chleireach aig
an t-Seisein ann an Eaglais na h-Alba 'nuair
a bha mise 's an Eaglais Shaor Aonaichte.
Bha e cho cairdeil agus cho blath-chridheach
riumsa 's a bha aon de na h-eildeirean agam
fhein. 'S e bha ann duine aig an robh
inntinn fharsuinn, a bha air a soillseachadh
le gras ; dh'aithnicheadh tu sin air a
chomhradh.
Cha robh'fuath no fuachd air airinn. Bha
e tlachdmhor a bhi 'n a chuideachd agus
oideachail a bhi 'n a chomluadair.
Chaidh a ghairm gu seirbhis a b'airde, ann
an teis-meadhoin a bheatha agus fheumalachd
an so. Ach de dha sin! Bha feum aig a
Mhaighstir air.
Thainig an uair 's tha mise triall ;
Chuala mi guth 'g am ghairm gu Dia.
Sguiridh m'uil' amhghar nis, a Righ,
'S ceadaich do t'oglach triall an sith.
Tha ar co-fhaireachadli ri mhnaoi 's ri
thriiiir mhac, agus ri athair 's ri chairdean 's
an Eilean Sgitheanach, 's tha sinn a' guidhe
gu'm bi Dia dhaibh 'n a chul-taic 'n an
amhghar ghoirt.
Laoidh
Le Alasdair Mac Shithiche, nach maireann, Gracaig, an Dikra
Gloir do losa, fhuair mi bhuaidh,
Cliuir an t-Uan mi nis ma sgaoil
Bho na cuibhrich a bha cruaidb
Is nach fuasgladh cloinn nan daoin'.
Bha mo choguis rium ag radh
Gu'm bu namhaid mi do Dhia,
Gu'n do chuir mi cul ri gras
Bho 'n bha traillealachd am mhianil.
Aig an lagh bha mi an sas,
Binn a' bhais bha ormsa sgriobht' ;
Ach fhuair mi fuasgladh bho gach cas :
Air mo shonsa bhasaich Criosd.
Air mo shonsa chuir e 'm blar
Anns a' gharadh 's e fo bhron —
Cupan feirg' an Athar Ian
Bh' aig ar Slanuighear ri 61.
Na'm faiceadh tu Righ na Gloir,
Fhuil 'g a doirteadh air a' Chrann,
Na ta mean guineach 'n sas 'na fheoil,
'S e le dhoruinn a' fas fann,
Ged a chuir iad e 's an uaigh
Thug e buaidh oirre bha mor ;
Dh'eirich e le caithreim buaidh,
'S chaidh e suas a dh'ionnsaigh Gloir.
Ach ma thig thu fhein gu los'
Gheibh thu 'n iocshlaint thug e dhomhs'
Bidh an sin a' ruith ad chridh
Amhainn mhin de 'n uisge bheo.
Is ma leanas tu 'na dheidh
Le d' chrann-ceusaidh air a sgath
Ni fuil na h-iobairt thu reidh
Ri Mac Dhe a bheir dhuit slaint ;
Bidh tu dealraeh mar a' ghrian,
Bidh tu triaU 's an uile ghloir,
Ni e cosmhail thu ris fein
'N uaLr a dh'eireas tu bho 'n fhod.
Luireach Phadraig
1. Eiream an diugh
an neart dian-athchuinge na Trianaid,
an neart nan tri pearsa air neamh
an aidmheil peacaidh do'n aon Diadhachd,
an Dia a rinn gach ni fo'n ghrein.
2. Eiream an diugh
an neart breithe Chriosd 's a bhaisteadh f 6s,
an neart a' Chroinn 's a chur 'san uaigh,
an neart aiseirigh 's neart a dhol suas,
an neart a theachd gu breith bith-bhuan.
3. Eiream an diugh
an neart feachd nan Ceruban oirdhearc,
an neart umhlachd nan aingeal shuas,
am freasdal nan ard-aingeal ghlormhor,
an d6chas aiseirigh nam buadh.
4. Eiream an diugh
an neart tirnuigh nam priomh-athraichean,
an neart faidhdeireachd nam faidhean naomh,
an neart teagasg glan nan Abstol threun
rinn sgeul 's gach ait air losa caomh.
5. Eiream an diugh
an neart creidimh mharturach nam buadh,
am beusan glan nan oighean aigh,
an gniomharra nam f irean uasal,
an euohdaibh buadhmhor sluagh nan gras.
G. Eiream an diugh
an neart nan speur is soills' na greine,
dealradh gealaioh, dearrsadh teine,
deinead lasrach is luathas gaoithe,
doimhneachd mara, cruadhas oreige.
Aireamh 4
1941
Saoibhreas Chriosd
Leis an Urramach Buairidh Moireasdan, Lit. A., an Steornabhagh.
" Saoibhreas Chriosd, nach feudar a rannsachadh.'] — Ephesianach iii., 8.
CHA robh Pol comasach cainnt laidir gu
leor fhaotainn leis an cuireadh e an ceill gu
riarachail dha fhein lanachd an t-saoibhreis
a fhuair e ann an Criosd. Tlia e a' faicinn
ann an Criosd saoibhreas nach gabh gu brath
a bhi air a rannsachadh gu chul. Agus ged
tha fios aige gu bheil sin mar sin, gu'm bidh
saoibhreas Chriosd gu brath os cionn a
thomhais 's a chomais, 's e aoibhneas a
bheatha a bhi a' beachdachadh air, a bhi
labhairt uime, a bhi a' cur an ceill a ghloir,
air dha fios a bhi aige gur h-e meud an t-
saoibhreis sin tha toirt barrantas do na
h-uile aig am bheil coir tre chreideamh ann
a bhi ag altrum an dochais nach tig crioch gu
brath air na beannachdan a bhios aca fhein
'na lorg.
Gradh Chriosd.
Leagaidh sinn ar suil an drasd air a dha
no tri sheallaidhean air an t-saoibhreas so a
bu choir a bhi 'nan aoibhneas do neach sam
bith a bhi a' beachdachadh orra. Seall, an
toiseach, air cho do-rannsachaidh 's a tha
gradh Chriosd. Chan 'eil crioch idir ri chur
ri gradh Chriosd. 'S e fior ghne Chriosd a
bhi ri gradhachadh. Tha an Sgriobtur ag
innseadh dhuinn gur gradh Dia. A nis, co
tha agad ann an Criosd ? Nach e direach
gradh Dhe air a dheanamh faicsinneach dhuit
ann an nadur na daonnachd. Tha doimhne
do-rannsachail Dhe ann an Criosd. Chan
urrainn dhuit gradh Dhe a ruith a mach.
'S iomadh coire a bha ann an deisciobluibh
Chriosd leis an robh iad gu trie a' brosnachadh
spiorad am Maighstir. Ciod eile ach foigh-
idinn Chriosd agus a ghradh do-rannsachaidh
a b' aobhar nach do chrath e dheth gu
buileach iad, agus gun an corr a ghnothuch a
bhi aige riutha ? Agus is cinnteach gur h-e
ionghnadh a' ghraidh iongantaich so a bha
ann an inntinn Eoin 'nuair a sgriobh e na
briathran so : " Air dha a mhuinntir fein a
bha anns an t-saoghal a ghradhachadh,
ghradhaich e gus a' chrich iad." Bha
amaideas gu leor anns na deisciobluibh ; bha
fein-iarraidh annta, agus paiiteas eud pheac-
ach, agus chan 'eil teagamh iomadh olc eile
bha soilleir do shuil am Maighstir ; gidheadh,
cha tug sin caitheamh-as air gradh Chriosd
dhaibh, no air an fhoighidinn leis na
shaothraich esan a chum an truailleachd a
ghlanadh asda, oir 's e grMh agus foighidinn
do-rannsachail Dhe a bha ann.
Agus 'g ar taobh fhein ma tha sinn 'n ar
creidmhich, 'nuair a bheachdaicheas sinn air .
na tha de chronan agus de pheacaidhean
annainn nach urrainn ach a bhi 'n an cradh
do spiorad ghrasmhor ar Slanuigheir, nach
'eil a cheart urad a dh' aobhar againn-ne,
's a bha aig na deiscioblaibh, mur 'eil moran
a bharrachd, a bhi taingeal air son cho
do-rannsachaidh 's a tha gradh Chriosd ?
Mur b'e cho do-rannsachaidh 's a tha e 's
fhada o bha ar peacaidhean air dochas
tearnaidh fhuadach as ar cridheachan. Ach
beannaichte gu robh ainm-san, buanaichidh
sinn a' creidsinn ann an doimhne neo-
chriochnach graidh Chriosd, agus seallaidh
sinn air son mathanas 'n ar peacaidhean agus
tearnadh iomlan.
C'aite robh dochas idir a thaobh an
aireamh mhor sin a tha caitheamh am beatha
anns a' pheacadh, no a thaobh na muinntir
aig nach 'eil rum 'n an cridhe no 'n an
dachaidh do Chriosd, mur b'e an fhoighidinn
agus an gradh do-rannsachaidh sin a tha
ri feitheamh air an aithreachas agus air am
pilltinn ri Dia ? 'Nuair a smaoinicheas tu
air doimhne na h-aingidheachd anns am
bheil cuid de dhaoine a' caitheamh am
beatha, gun suim aca do Dhia no d'a aobhar ;
'nuair a smaoinicheas tu air na tha de
mhi-chtiram a thaobh Chriosd air a nochdadh
le moran aig an robh an soisgeul 'n an cluasan
o'n oige, agus gidheadh gu'm bheil mathanas
Ian agus saor a feitheamh air gach peacach
a ghlaodhas ri Dia air son trocair, ciod eile
ach saoibhreas do-rannsachaidh graidh
Chriosd anns am bheil mineachadh air an
ionghnadh so ?
Cumhachd Chriosd.
Ann an Criosd gheibh sinn chan e a mhain
saoibhreas do-rannsachaidh graidh ach mar
an ceudna saoibhreas do-rannsachaidh cumh-
achd. Agus nach maiseach a charaid iad,
gradh agus cumhachd ! An cuideachd a
cheile tha iad 'n am bunait oirdhearc do
SAOIBHREAS CHRIOSD
gach anam a theicheas gu Criosd air son
tearnaidh. Gradh neo-chriochnach agus
comhachd neo-chriochnach: gradh a bheir
mathanas gu pailt, cumhachd a ghleidheas o
gach namhaid agus olc ; ciod na's fhearr a
dh'iarradh duine ? Nach e so a bha ann an
inntinn Phoil 'nuair a thuirt e ris na Roman-
aich, " Cha nar leam-sa soisgeul Chriosd, oir
is e curnhachd Dhe e chum slainte do gach
neach a chreideas." Agus losa fhein, an
deidh aiseirigh, air dha a ghradh do-rannsach-
aidh a dhearbhadh le fhein- iobradh air
Calbhari, nach d'thubhairt e ri dheisciobhiibh
gu robh a chumhachd co-ionnan do-rannsach-
aidh ri ghradh ? " Thugadh dhomh-sa," ars
esan, " gach cumhachd air neamh agus air
thalamh."
A nis, 's e so an cumhachd a tha air cul
a' Chriosduidh, air am faod e a thaic a
leigeil 'nuair a tha e a' cur aghaidh air obair
a bheatha, 'nuair a tha e a' fiachainnri bheatha
gu h-iomlan a thoirt fo cheannsal do Chriosd.
Chan e obair fhurasd a tha ann do dhuine
sam bith anam fhein a thoirt gu bhi umhail
do Chriosd. Tha naimhdean aige air
taobh a stigh a chuid gheatachan: ardan,
fein-thoil, sannt is ana-miannan eile de
iomadh seorsa, nach urrainn duine sam bith
le neart fhein a cheannsachadh. Feumaidh
e grMh Chriosd agus cumhachd Chriosd,
gradh gun chrich agus cumhachd gun chrich
a chum aingidheachd dhomhain agus chumh-
achdach a chridhe a thoirt fo chis do Chriosd.
Ach cha leig Criosduidh sam bith a leas
tuiteam ann an eu-dochas, a dh' aindeoin a
mhothachadh air truailleachd a chridhe.
Cumadh esan a shtiil air Criosd, agus bithidh
e comasach la-eigin briathran an abstoil a
ghabhail mar a bhriathran fhein, " Ni
h-eadh, ach arms na nithean sin uile tha sin
a' toirt tuilleadh agus buaidh, trid-san a
ghradhaich sinn."
Ciod eile ach gradh agus cumhachd neo-
chriochnach Chriosd a chumadh a cridhe ris
an eaglais anns an dleasdanas chudthromach
a tha air a leagail oirre, an saoghal a chosnadh
air son Chriosd ? Tha Satan cho cumhachd-
ach, chan ann a mhain am measg nam
fineachan, ach 'n am measg-san a tha ag
aideachadh a bhi criosdail, gu'm faodadh an
eaglais a dochas a thilgeil uaipe mur b'e an
cumhachd a tha air a cul. Ach tha storas
graidh agus cumhachd ann an saoibhreas
do-rannsachaidh Chriosd a tha lan-chomasach
obair iongantach a dheanamh air an talamh.
Cha b' ann an diomhain a thuirt an t- At hair
ris a Mhac, " larr orm, agus bheir mi dhuit
na cinnich mar oighreachd, agus criochan na
talmhaimi mar sheilbh."
Gloir Chriosd.
Ach tha ann an saoibhreas do-rannsachaidh
Chriosd chan e a mhain saoibhreas graidh
agus saoibhreas cumhachd, ach mar an
ceudna saoibhreas gloir e. Beachdaich air
gloir pearsa Chriosd. Nach b'e an t-
ionghnadh e ! Chan e eisiomplair cumanta
de shliochd an duine tha so idir. Bha agus
tha Criosd gun samhail dha am measg chloinn
nan daoine air fad. Chan 'eil a leithid eile
ann an uile chruitheachd Dhe. Tha gloir an
Dia neo-chruthaichte a' dealradh an gnuis
an duine so. Bhuineadh dha-san agus dha-
san a mhain oirdhearcas na naomhachd gun
smal. Tha ainglean na gloire a' comhdach
an aghaidhean na lathair, agus a' glaodhach,
" Is naomh, naomh, naomh, Tighearna nan
sluagh; tha an talamh uile Ian d'a ghloir."
Agus anns an t-solus naomh so tha dealradh
o ghloir a phearsa, faic mar a tha a ghradh
agus a chumhachd a' dealradh le maise agus
morachd. 'S e sealladh maiseach a tha
ann, gradh agus cumhachd fhaicinn aonaichte
ri cheile, ach ann an solus gloin an Neach so
anns am bheil iad aonaichte tha iad a'
dealrachadh le oirdhearcas a tha toirt a
dhubhlan eadhon do'n chreideamh fhein.
An gabh e bhith gu'n chrom an gradh so,
an cumhachd so, a' ghloir so, 'gam ionnsuidh-
sa ? An gabh e bhith gu'n leag Righ na
Gloire, an Slanuighear uile-chumhachdach,
a lamh ann an trocair air m'anam peacach-
sal
Obair Chriosd.
Seall, a rithist, air gloir 'oibre. Ghabh e
OS laimh obair a' pheacaidh a chur as, agus,
mar an ceudna, cothrom a ghabhail air
lathaireachd agus air cumhachd a' pheacaidh
chum foillseachadh a thoirt do 'n t-saoghal
air Dia, a tha a' cur iongnadh air ainglean 's
a' lionadh an t-saoghail le gloir. Tha fein-
iobradh Chriosd air Calbhari a' lionadh an
t-saoghail le solus gloir Dhe. Tha agad an
so taisbeanadh air gradh, air cumhachd, agus
air gloir, ag oibreachadh am measg dhaoine
e chum naomhachd iomlan, leis am bheil
coron maise gun choimeas ag cuairteachadh
uile chliuthean Dhe. Tha rtm air Dia am
peacadh a chur as, agus a chionn 's nach 'eil
rian eile air sin a dheanamh, chrom e chum
na h-oibreach e fein. Agus mar sin, 'nuair
a bhios do chridhe-sa glan o pheacadh, agus
masladh do shuidheachaidh air a sguabadh
bhuait gu siorruidh, 's e a' chainnt a dh'
eireas gu taingeil o do chridhe, " Tabhair
gloir, a Thighearna, chan ann dhuinne,
chan ann dhuinne, ach do d'ainm fein, air
son do throcair agus air son d'fhirinn."
" Dha-san a ghradhaich sinn agus a dh,
SAOIBHREAS CHRIOSD— AOT^S A' CHOILLE BHEITHE
ionnlaid sinn o ar peacaidhean 'na f hull fein,
agus a rinn righrean dhinn, agus sagartan
do Dhia agus d'a Athair-san; dha-san gu
robh gloir agus cumhachd gu saoghal nan
saoghal. Amen."
Ach a rithist, beachdaich air saoibhreas
do-rannsachaidh Chriosd, saoibhreas a
ghraidh, a chumhaphd, a ghloir, a bhios 'n
a sholas do na naoimh a bhi a' rannsachadh
am mach tre linntean na siorruidheachd.
Air an cruinneachadh ann an tigh an Athar,
o gach. tir agus linn, dheth gach seorsa agus
suidheachadh, iad uile air an glanadh anns
an aon fhuil luachmhor, iad uile air am
beothachadh leis an aon Spiorad blieannaiclite,
iad uile comhdaichte anns an aon trusgan
gheal, fireantachd Immanuel, theid iad air
an aghaidh a' rannsachadh, agus a' rannsach-
adh, agus gu brath a' rannsachadh, agus
bithidh e 'na neamh dhaibh a bhi a' rannsach-
adh gu siorruidh doimhneachdean saoibhreas
do-rannsachaidh Cliriosd.
Ceisd phearsonta.
Nach bu choir dha bhi 'n a cheisd air gach
anam nach d'fhuair riamh fhathast eolas
air saoibhreas Chriosd, ciod a tha 'n a
bheatha-san a tha cumail an eolais sin
uaith ? Nach biodh e glic do gach neach a'
cheisd a chur ris fhein: Am bheil seilbh
phearsanta agam-sa aims an t-saoibhreas so ?
Na bhris sealladh air gradh Chriosd riamh a
steach air dorchadas mo chridhe-sa, a sgapadh
as-creideamh agus a' dusgadh graidh annam-
sa dha-san a ghr^haich mise an toiseach ?
Na shaor ionghnadh graidh Chriosd m'anam
o eagal agus mo bheatha o pheacadh ? Na
lion saoibhreas do-rannsachaidh gloir Chriosd
m' anam le ionghnadh agus le dochas
aoibhneach gu'm bi comh-pairt agam ann
la-eigin ann an tigh an , Athar ? Is sona
dhuit, anam, ma's urrainn dhuit aideachadh
gu'n d' fhuair thu sealladh creidimh air an
Righ 'n a mhaise agus air an tir tha cian
fad as.
Anns a' Choille Bheithe
ANN am fear d'a leabhraichean-sgriobhaidh
rinn Uilleam Leishman iomradh air an la
mhor a bha aig muinntir Chille-sgumain an
uair a thainig maithean an Fhoghluim a
dh'fhosgladh sgoil iir a thogadh ann. Is ann
air Uilleam Leishman a thainig an dinnear a
thoirt do na maithean, ach sgriobh e 'n a
leabhar-la gu robh e fortanach faotainn as
le'n dinnear a thoirt dhaibh, seach na'n robh
aige ri oraid a liubhairt. B'e an t-aobhar gu'n
robh e aig fosgladh na sgoile gu'n robh e air
Bord nan Sgoilean.
" Ged nach robh mi air son dol ann,
chuir iad air Bord nan Sgoilean mi, a
■ chionn nach robh duine eile ann an Cille-
sgumain air son dol ann no's mo, ach air
son na rinn mi de fheum ann bha cho
maith dhomh fantuinn aig an tigh, oir
chan 'eil ann am Biiird nan Sgoilean an
diugh ach inneal-bruidhne leis a bheil sinn
a' cur mar fhiachaibh oirnn fhein gu bheil
ughdarras agus riaghladh ann an lamhan
an t-sluaigh. ged nach 'eil e 'n an lamhan
idir. Tha e ann an lamhan as fhearr,
lamhan nan Urracha Mora, a bhios a'
cluicheachd leinne mar gu'm bitheadh tu
a' cluich le gillean-dambroid. agus a' toirt
oirnn a chreidsinn gu bheil lamh againn
ann an riaghladh, ged ndch 'eil sinn fad
na h-uine ach ag radh Amen ris na nithean
a shocruich iad fhein cheana. A thaobh
's gur e seann Tory a tha annam-sa co
dhiu, chan 'eil mi 'g a mheas mar chall
gu'm biodh iighdarras agus riaghladh ann
an lamhan dhaoine d'an aithne an gnothuch,
agus a tha air an deagh phaigheadh air a
shon, seach ann an lamhan dhaoine coltach
rium fhein, a bhios air an cur air Biiird
agus Comhairlean anns an t-Siorramachd
air son fichead sedrsa aobhair ; air uairean
a chionn nach gabh duine eile faotainn ;
air uairean a chionn gu bheil grunnan
dhaoine ann an sgir air son cuid-eigin
eile a chumail a mach, agus air uairean
eile a chionn gur toigh le duine a bhi mdr
agus a chorrag a bhi anns gach ciiis as
urrainn dha. Chan 'eil dad agam an
aghaidh an doigh-riaghlaidh so ach a
mhain gu bheil e cosdail do'n diithaich,
oir is ann air cosdus na duthcha a tha gach
Bord agus Comhairle cruinn, agus b'abhaist
do'n duine ghlic agus chiiiin, Cleireach
Ruadh na Dunara, a bhi ag radh, gur e
na faraidhean a bha an ditthaich a' paigh-
eadh air son luchd-siubhail a bha a' falbh
agus a' tighinn gy, Biiird agus Comhairlean
agus Goinneamhan a chiim bataichean
MhacBrajme gun bhriseadh."
Ach ged bha Uilleam Leishman a' gabhail
air nach robh feum air bith ann fhein air
Bord nan Sgoilean sgriobh e moran 'n a
leabhraichean-sgriobhaidh mu sgoilean agus
mu theagasg cloinne. B'abhaist dha
ainmean nan sgoilearan d'an robh Bursaries
air an tabhairt a chur sios 'n a leabhar-la
a h-uile bliadhna, agus a thuilleadh air sin,
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
bha e a' cumail seallaidh orra fad bhliadh-
nachan, los beachd cothromach fhaotainn
am b'fhiach do'n duthaich airgiod a chosd
air Bursaries do na sgoilearan a bha 'g am
faotaimi. Bha e fada fada an aghaidh a
bhi a' toirt air falbh na cloinne as na sgoilean
beaga agus 'g an cruinneachadh do sgoilean
as mo, cho luath 's a ruigeas iad dusan
bliadhna, agus air aon duilleig tha e ag
r^dh nach 'eil rud air an t-saoghal as luaithe
a ni clann mi-mhodhail agus beag-narach
na iad a bhi a' siubhal air train comhla
do'n sgoil, maduinn agus feasgar.
*****
Bha e 'n a chleachdadh aig Uilleam Leish-
man a bhi a' cur sios a smuaintean agus a
bheachdan mu iomadh rud nach buineadh
do thuathanachd, agus faodaidh mi cuid
dhiubh sin a thoirt am follais air an duilleig
so, ged nach 'eil ceangal air bith aca ri
cheile ach a mh^in gur arm anns an aon
inntinn a dh' eirich iad.
" Chan abrainn duine coimhlionta ri duine
air bith nach 'eil coibhneil agus baigheil ri
coin agus eich, agus ris na creutairean eile a
tha timchioU oirnn. Ma tha cairdeas aig mac
an duine ris na h-ainglean, creutairean uasal,
tha cairdeas aige cuideachd ris na h-
ainmhidhean, creutairean iosal, agus cha
bhiodh e ceart do dhuine maith a chairdean
bochd a dhi-chuimhneachadh. Chan 'eil
anns an uachdranachd a fhuair an duine
thairis air creutairean eile na talmhainn ach
buaidh a thug e orra le cumhachd na h-
inntinn, agus mur bheil a' bhuaidh agus an
uachdranachd sin air an cleachdadh gu
cothromach agus gu coibhneil chan 'eil
annta ach foirneart agus ain-tighearnas.
Tha an coirichean fhein aig na creutairean
air saoibhreas na talmhainn cho cinnteach 's
a tha iad aig cloinn-daoine, oir bha iad air
thalamh m'an robh mac an duine idir ann.
Air uairean bithidh e a' cur dragha air mo
choguis gu bheil barrachd gaoil agara air na
h-eich agus na coin ris a bheil mo ghnothuch
gach la na tha agam air cuid de m'dhaimhich
a reir na feola, ach air an laimh eile tha f hios
agam gu robh faireachduinean blath agus
smuaintean diadhaidh air an dilsgadh 'n
am chridhe le suilean ciuin agus dileas agus
neochiontach chreutairean balbh na bu
trice na le searmonachadh Neill Mhic
Pharlain, B.D."
" Is toigh leam an da fhacal so, saothair
agus dragh ; faodaidh tu a bhi cinnteach nach
'eil obair mhaith air bith air a deanamh gun
saothair no gun dragh, co dhiu a tha ann
treabhadh, no saorsainneachd, no sgriobhadh,
no riaghladh. Air na Buird air an do shuidh
mi o chionn bhliadhnachan thug mi an aire
nach 'eil a' rdhor-chuideachd de na buill a
gabhail orra fein de dhragh 's gu'n rannsaich
iad gu curamach na ciiisean a bhios a'
tighinn air am beulaibh, ach air a h-uile
Bord tha dha no tri leis nach leasg saothair
agus dragh a ghabhail gus a bhi suas ris a
h-uile gnothuch, agus is iad sin na daoine aig
a bheil iighdarras agus cumhachd, agus a tha
a' riaghladh chaich. Chan 'eil ann an ckjh
ach piorraidean a bhios a' gnogadh an cinn
agus a' feuchainn ri'n aineolas a chleith orra
fhein. Ach ged tha fios aig daoine gu maith
nach deanar obair gun dragh a ghabhail
rithe, tha a leithid de ghaol aca air saorsa
agus a leithid de ghrain air saothair 's gu'n
tilg iad an obair as an lamhan a cheart cho
luath 's a dh'fbairicheas iad i 'n a cuing.
Ach chan 'eil ann an duine nach ceannsaich
a thoil agus fhaireachduinean acb leth-
duine."
" Bithidh iad ag radh gu bheil mathraich-
ean a' saoilsinn nach 'eil clann air an t-saoghal
coltach ri'n cloinn fhein, cho boidheach no
cho modhail, agus gur e so gucag as a bheil
iad ag ol fiona gun sgur. Theagamh gu bheil
freumh de'n fhirinn anns an fhacal so, ach
is e mo chuimhne-sa air laitnean m'oige gu
robh mo mhatnair a' saoilsinn gu robh sinn
na bu mhiosa agus na b'olca na clann nan
coimhearsnach, agus gu'n cunntadh i i
fhein sona na'n robh sinn cho maith ri
cloinn eile. Tha mi an diiil gu bheil an da
sheorsa mhathraichean cearr 'n am beachd,
oir tha clann an t-saoghail car coltach ri
cheile, da thrian de nadur a' chalmain
annta agus aon trian de nadur a' gheoidh."
" Arms a' mhaduinn chuala mi am minis-
tear a' searmonachadh air a' cheann-theagaisg
so ann an leabhar Ester, — " Chunnaic Haman
nach do chrom Mordecai e fein, agus nach
d' thug e urram dha, agus bha Haman l^n
feirge," ach ged bha duil agam gu'n gabhadh
e coinneal, agus gu'n rannsaicheadh e leatha
ctiiltean dorcha ann an cridhe Hamain, cha
b'ann air Haman a labhair e idir ach air
Mordecai.
Fhuair Haman inbhe agus urram mor, ach
cha robh cupan a shonais no a shuaimhneis
Ian a chionn gu robh aon duine ann nach do
rinn a bheic dha. Sin mar tha an saoghal.
Air cho ion-mhiannaichte 's ga bheil suidh-
eachadh duine, ma thig aon chamadh 'n a
chrannchur, tha comas aig a' chamadh sin
air gach ni maith eile a chur as an t-sealladh.
Ged bhiodh gach tiodhlac maith agad a
dh'iarradh .do chridhe theid aig aon charraid
no aon chamadh 'n ad clirannchur air do
shonas a mhilleadh ; bas ann ad theaghlach,
siataig ann ad chruachan, no cancer anns an
ANNS A' CHOILLE BHEITHE— DUTHAICH MHOR AGUS BHEARTACH
taobh-a-stigh dhiot. Tha oighxeachd aig
righrean a dhThaodadh an deanamh sona,
ach ged bha bean agus clann agus solasan
eile aig Ahab ghabh e an leaba, agus gun
chail do bhiadh aige, a chionn nach bu leis
crioman beag de fhearann a shanntaich e.
Tha e fior gu'n toir nithean neonach bhuapa
e. Bha duine ann an Cille-sgumain a bha
oho sona ris an smeorach a chionn gur ann
air an aon la agus anns an aon bhliadhna a
rugadh e fhein agus Gladstone, ach bha
duine eile ann, fear de na ciobairean agam
fhein, a leig le shonas a bhi air a mhilleadh,
agus nach suidheadh comhla ri daoine eile
aig biadh, a chionn gu'n tainig sgall air aig
coig bliadhna fichead."
" Chuala mi duine a tha gle thurail ag
radh an de gu bheil e furasda duine onorach
aithneachadh le aon bhuille de'n t-suil.
Na'n robh, bhiodh slighe nam f irean anns an
t-saoghal na b'fliasa na tha i. Chan 'eil
ann an aodann duine ach aon de na
comharraidhean leis an aithnichear nadur
agus gne an duine, agus air uairean mhealladh
aodann duine na naoimh no na h-ainglean
fein. Na sullean corporra a bu bhl^ithe a
chunnaic mi ann am boirionnach riamh, agus
an aghaidh a bu bhoidhche agus a bu mhalda,
bha sradag de'n donas air an cul. Agus air
an laimh 'eil nach trie a chunnaic mi ceann
maol agus aodann cruaidh, faobach, diir, mar
gu'm biodh air bocsair, air duine a bha
iriosal agus macanta agus cho bog 'n a
chridhe 's nach cuireadh e car ann an amhach
circe. Ged choisneas aghaidh uasal agus
fhlathail eisdeachd do dhuine na's luaithe agus
na's cinntiche na rud.air bith eile b'fhearr
learn an duine a thomhas le bhriathran na
le choslas. Chan 'eil iad uile maith no glic
air a bheil coslas maith is glic. Air a'
cheann mu dheireadh chan 'eil ach aon
doigh chinnteach air an aithnichear daoine,
an caitheamh-beatha. Air a toradh aithnich-
ear a' chraobh.
Duthaich mh6r agus bheartach
CO i an duthaich sin ?
Tha Canada, an seud as luachmhoire arm
an Crtin Bhreatuinn.
Ged is mor Albainn 'n ar stiilean-ne, chan
'eil Albainn ach mu 274 mile o thuath gu
deas, ach tha Canada corr agus a dheich
uiread sin (2870 mile) o thuath gu deas, is
tha e 3050 mile o shiar gu sear.
Tha 3,690,043 mile ceithir-che^rnach ann.
Na'n robh na lochan-uisge a tha ann an
Canada air an cur comhla chomhdaicheadh
iad 228,070 mile ceithir-chearnach, dliith air
da mheudachd Bhreatuinn.
Tha 350,000 acair de thalamh-aitich maith
ann an Canada, ach chan 'eil an dara leth
de'n fhearann sin air a threabhadh, no
eadhon air a shuidheachadh.
Chan 'eil cruithneachd air an t-saoghal as
fhearr na cruithneachd Chanada ; tha
tighean-stoir aice a ghleidheas 100,000,000
bolla sil.
Tha barrachd fiodha ami an Canada na tha
ann an diithaich air bith eile ; is ann a
coilltean Chanada a thatar a' tarruing a'
chuid as mo de'n fhiodh air a bheil paipear
air a dheanamh.
Tha barrachd radium, agus nickel, agus
platinum, agus zinc, ri fhaotainn ann an
Canada na ann an diithaich air bith eile.
Tha or agus airgiod agus copar ri fhaotainn
ann am meinnean Chanada.
Aig aon am cha robh dad ach tuathanachd
a' dol air aghaidh an Canada, ach tha
factories mhor ann an diugh, oibrichean de
gach seorsa, leis a bheil iad a' deanamh
malairt ri rioghachdan eile. Tha bataichean
dhaibh fein aca leis a bheil iad a' tarruing
bathair do gach port anns an t-saoghal.
Tha Canada a' reic mu 350,000 tunna eisg
(air a shailleadh no air a chur ann an
cannachan) a h-uile bliadhna ; tha bradan
agus giomaich Chanada ainmeil.
Siol, feoil, caise, agus ubhlan, rachadh aig
Canada air Breatunn a bhiathadh leo ged
nach cuireadh Breatunn crann anns an
talamh.
*****
Ach ged tha Canada mor agus beartach
chan 'eil ann ach 11,000,000 de dhaoine,
beagan 's a dha uiread 's a tha ann an
Lunnainn ; moran fearainn a' feitheamh ri
bhi air a shealbhachadh.
Ged nach robh nighean aig Breatunn
riamh a bu dilse no bu dleasdanaiche na
Canada, tha Canada a nis air thigheadas dhi
fein, is feumaidh an t-seana mhathair a bhi
an da chuid gho agus faidhidinneach agus
uasal anns gach dol-agus-tighinn a tha
eatorra.
Eaodaidh Canada a dorsan fhosgladh do
dhaoine air bith a thoilicheas i a leigeil a
steach, oir tha feum aice air daoine a ghabhas
fearann, ach ged tha i a' gabhail ri daoine a
dtithaich air bith ma tha iad gun mheang 'n
6
DUTHAICH MHOR AGUS BHEARTACH— AN T-SEANMHAIR
am bodhaig no 'n an cliti, Frangaich, Polaich,
Suainich, Lochlannaich, Gearmailtich, is e
Breatunnaich as fhearr leatha, agus gu
sonraichte Albannaich.
Bhiodh e 'n a bhuannachd mhor do
Bhreatunn na'n robh sruth dhaoine a' falbh
aisde do Chanada a h-uile bliadhna a shealbh-
achadh an fhearainn a tha fathast mu reir.
Mur sealbbaich Breatunnaich e sealbhaich-
idh daoine eile e anns nach 'eil boinne d' ar
fuU-ne, agus mar is lugha a bhitheas de fhuU
Bhreatunnach ann an Canada is ann is mo
an cunnart gu'n tarruing an da dhtithaich air
falbh o cheile.
Ann an crich ri Canada tha Staidean
America, agus ri uine fasaidh na bannan a
tha eadar America agus Canada na's laidire
agus na's laidire, air an neartachadh le
dluth-choimhearsnachd agus malairt.
A thaobh sith an t-saoghail cha bu mhaith
gu'm fagadh Canada comh-fhlaitheachd
Bhreatuum.
Cha lughdaicheadh e neart no fallaineachd
Bhreatuinn ged bhiodh Saor-Stat Eirinn air
a cur fodha anns a' Chuan Shiar ; ged bu
chaU mor e na'n sgaradh Staidean na h-Afric
Dheas iad fein o iompaireachd Bhreatuinn,
bu chall e a gheibheamaid os a chionn ; ach bu
bhuille-bhais e do Bhreatunn Canada a chaU.
Faodaidh e bhith gu'm fas Canada na's
laidire agus na's beartaiche na Breatunn,
agus CO aige tha fhios nach bi priomh-bhaile
Iompaireachd Bhreatuinn ann an Canada
fhathast, Lunnainn iir an aite an t-seana
Lunnainn a dh'fhaodas a bhi air a smuideadh
gu lar.
Cha toigh le muinntir na GMdhealtachd
a bhi a' cluinntinn iomraidh air imrich thar
chuan, oir cha do dhichuimhnich iad riamh
an t-ana-ceartas a thugadh d'an luchd-
diithcha a bha air am fogradh do Chanada k
tighearnan-fearainn anns na hnntean a
dh'fhalbh.
Ach chan 'eil feum ann dhuinn a bhi a'
cuimhneachadh nan seann laithean sia an
diugh ; feumaidh na ginealan ura an rud a
fhreagras orra fein a dheanamh.
Do ghUle 6g a tha luath agus laidir agus
cruadalach nach bochd an oighreachd croit
bheag anns a' Ghaidhealtachd no anns na
h-EUeanan an coimeas ri tri cheud acair de
fhearann maith ann an Canada ?
Ged bu bhochd cor nan daoine a bha an*
am fuadach do Chanada tha an oghachan agus
an iar-oghachan moran na's fhearr air an
doigh an diugh na oghachan agus iar-
oghachan na feadhnach a dh'fhag iad 'n an
deidh.
An uair a chailleas ar sluagh-ne an sprachd
agus a' mhisneach a chuir an aithrichean thar
chuantan a dh'iarraidh an fhortain theid
grian Bhreatuinn fodha.
Chan 'eU duthaich air thalamh a tha a'
tairgsinn cothrom as fhearr do dhaoine laidir
cruadalach gun leisg na Canada.
Is blath an fhuU ; an uair a tha Breatunn
ann an droch chas chan 'eU oisean d' ar
n- iompaireachd as luaithe a leumas 'n a
h-armachd na Canada. >
Mar sin cha bu mhaith gu'm fasadh an
fhuil Bhreatunnach tana ann an Canada.
An t-seanmhair
CHA b'urrainn e bhith gu robh i cho scan 's
a bha mise a' saoilsinn a' cheud uair a
chunnaic mi i, ach 'n am shiiilean-sa bha i
ag amharc fiadhaich sean, le a fait liath, a
currachd geal, seaUa bheag m'a guaiUean,
agus am BiobuU agus na speuclairean air a'
bhord bheag ri taobh a cathrach.
Is iomadh buille ghoirt a fhuair i 'n a
beatha, ach cha do chaill i riamh a creideamh
ann an gliocas agus ann an gradh a h-Athar
neamhaidh, agus bha ciuineas agus fois a
cridhe ri fhaicinn air a h-aodann seimh agus
sona.
Bha gaol aig a' chloinn oirre, agus ruitheadh
iad chuice leis gach gearan a bhiodh aca, an
gltiinean air an gearradh, no an cridheachan
air an goirteachadh ; ach ciod air bith a bha
cearr cha bhiodh ise fada 'ga chur ceart.
Ma bha neach tinn b'aithne dhi an neach
sin a dheanamh comhfhurtachaU na b 'fhearr
na b'aithne do dhaoine eile. B'aithne dhi
ciod am biadh a b' fhearr le balaich agus
caileagan a bha tinn, agus aig nach robh
moran call do bhiadh idir. Sheinneadh i
dhaibh is dh'innseadh i naidheachdan dhaibh,
fad na h-iiine 'g an treorachadh gu caomhail
gu Criosd an Slanuighear.
An uair a bha na balaich a' fas na bu
shine, agus a bhiodh iad a' dol a mach a
dh'iasgach air feasgair shamhraidh, air
uairean a' fantuinn a mach gu maith anmoch,
is e an t-seana bhean a dh'fhanadh air a cois
AN T-SEANMHAIR— AIG AN UINNEIG
gus an tigeadh iad dhachaidh. Leigeadh i
leis na searbhantan dol a laighe ; bhiodh teine
ajce air chionn nam balach agus suipeir
nihaith, aran coiree agus sgonaichean, im is
cai^e, mil agus bainne, agus a chrtinadh na
feisde chuireadb i ann am beagan mbionaidean
truinnsear mor air am beulaibh air a' bhord
de na brie a ghlac iad, ag radh riu nach
f hacas riamh brie a bu reamhra !
An sin rachadh iad uile do'n leabaidh,
le beannachd an seanmhar.
Tha aon dealbh som'aichte 'n am inntinn ;
oidbche a chaidh i suas an staidhir, a dh'-
fhaicinn an robh a' chlann uile 'n an cadal,
faicear fear de na balaich bbeaga 'n a shuidhe
air an tirlar, eoinneal 'n a laimh chli agus
umbrella 'n a laimh dheis. Bha e a' sealltuinn
gu diir air toll far an robh e a' faicinn radan
a' cur a mach an cinn.
" A sheanmhair," ars esan gu beag, " tha
mi cinnteach gu'n do mharbh mi fear mor
dhiubh leis an sgreuch a thug e as." An
dubhairt i ris gu robh an t-am aige a bhi 'n
a leabaidh an aite a bhi a' sealg radan aig
an uair ud a dh'oidhche ? Chan e sin idir
a thubhairt i ris an duineachan bheag.
" Anndra," ars ise, " nach tusa a bha
gleusda an radan mor a mharbhadh ; chan
f haca mi duine riamh a rimi e ach thu fhein,
ach ma bheir thu dhomh m'umbrella bheir
mi dhuit sgian-phaipeir, agus cuiridh tu ort
t'aodach, agus ma dh'fhaoidte gu'm faigh
thu torr dhiubh an sin."
Tha corp a' ghille bhig ud an diugh 'n a
shineadh ann an uaigh anns an Fhraing, chan
'eil fhios e'aite, ach an uair mu dheireadh a
bha e aig an tigh, m'an deachaidh e do 'n
Fhraing, thubhairt e, " Tha aon bhoirionnaeh
air an t-saoghal nach fhasainn sgith gu
brath de bhi a' seanehas rithe, agus is e sin
mo sheanmhair."
Mar thubhairt mi cheana bha a roinn fhein
aice de thrioblaidean na beatha.
Bha seachdnar d'a " balaich " air am
marbhadh, cuid dhiubh air tir, agus cuid eile
air a' mhuir no anns an adhar.
Cha bheo i fhein an diugh ; sgith agus lag
agus scan, shiolaidh i air falbh as an t-saoghal,
ach bha a creideamh agus a gradh agus a
dochas cho laidir 's a bha iad riamh.
M'an do shiubhail i bhiodh breisleach a'
tighinn oirre air uairean, ach eadhon ann an
seachran na h-inntinn is ann air na " balaich
ghaolaeh " a bhiodh i a' bruidhinn, a' guidhe
gu duraehdach gu'n coinnicheadh iad a cheile
a ris.
Aig an Uinneig
An t-Urramach Alasdair MacDhonnchaidh,
M.A.
Bha mi toilichte fhaicinn gu bheil Oilthigh
Obar-Dheadhain a' dol a thoirt D.D. do mo
sheana chompanach-sgoile, ministear Chill-
Mhaillidh. Gu ma fada a mhealas e an
t-urrapa so.
Chuir Mghr Mac Dhonnchaidh seachad
cuid mhaith d'a bheatha ann an seirbhis na
h-eaglais anns na h-Innsibh an Ear, ach ged
nach 'eil uiread Gaidhlig aige 's a bha aig an
Ollamh Gilleasbuig Mac-a-Chleirich, fear de
na ministearan a bha roimhe an Cill Mhaillidh,
tha sinn 'g a chunntas mar mhinistear
Gaidhealach, chan ann a chionn gu bheil e
ann an sgir Ghaidhealach, ach a chionn gu
bheil e a' searmonachadh an Gaidhlig.
Sgriobh e aon turns mu chuspair araidh anns
na duilleagan so.
Urnuigh air son luchd-mara.
0 Athair sliiorruidh, Dhe nam feart,
A chuir an cuan fo gheill le d' neart,
Tha toirt na h-aithne mhoir do'n mhuir
'S a criochan roimhp' air tus a chuir.
An tirnuigh eisd tha 'g 6irigh uainn
As leth na dream tha 'n gabhadh cuain.
0 Chriosd a chuir an fhairg' fo fhiamh
'S a chaochail fearg nan stuadh gu fiath,
A shiubhail aghaidh gharg a' chuain,
'S a ghabh 's an stoirm gu ciuin do shuain,
An tirnuigh eisd tha 'g eirigh uainn
As leth na dream tha 'n gabhadh cuain.
0 Spioraid Naoimh, a laigh o chian
Air bharr na doimhne duibh, gun rian,
A chaisg gach buaireas borb is stri,
'S a shiolaidh gleachd nan dul gu sith,
An urnuigh eisd tha 'g eirigh uainn
As leth na dream tha 'n gabhadh cuain.
A Thrianaid Naoimh nam buadh 's nan gras ,
D' ar braithrean bi ad sgiath 's gach cas ;
Bho namh, bho chreig, bho theine, 's sian,
Gach aird 's an seol iad dean an dion,
'N sin eiridh dhuit, o mhuir is tir,
Ard laoidhean-molaidh ait, gu sior.
Bu choir do mhuinntir nan Eileanan gu
sonraichte a bhi ag iirnuigh gun sgur air son
nan daoine a tha maeh air a' chuan, far a
bheil an diugh cunnartan ura agus cunnartan
as miosa air an cur ri cunnartan nadurra na
fairge, innleaehdan mallaichte an luchd-
sgrios.
8
AIG AN UINNEIG
An Baidheachan Soisgeulach.
A dh'aindeoin gainne paipeir, agus cosdus
a' chlodh, agus gu bheil e eu-comasach. an
diugh an Raidheachan a liubhairt do dhaoine
a bha 'g a fhaotainn anns an Olaind agus
anns an Fhraing, agus ann an duthchanna
eile, a tha air an dunadh oirnn leis a' chogadh,
tha an t-Urramach, an t-Ard-Ollamh Domh-
nixU Mac Gill-eathain, an Collaist na h-
Eaglaise Saoire, an Diin-eideann, am Fear-
deasachaidh, a' cur roimhe gu'n teid an
RMdheachan air aghaidh. Tha e a' tighinn
a mach a nis o chionn da bhliadhna dheug
gun duine aig a bheil lamh ann a chur ann
am fiachan, agus is mor an teisteanas agus
an cliti sin air Raidheachan de'n t-seorsa
so, aig nach 'eil crioch eile 's an amharc ach
eolas diadhaidh a chraobh-sgaoileadh, agus
Firinn a' Bhiobuill agus a' Chreidimh
Chriosduidh, a mhineachadh agus a dhion.
Anns an aireamh so tha dha no tri de
sgoilearan maithe a' sgriobhadh gu rianail
agus gu tuigseach mu'n naomh Augustin,
mu eolas-leighis anns an t-Seann Tiomnadh,
mu Phol agus mu fhear-coimhead a' phriosain
ann an Philippi, ach is e a' chuid a b'fhearr
learn dheth na duilleagan a sgriobh an
t-Ollamh Iain Mac Leoid, Ceann a' Chollaist
aig an Eaglais Shaoir, mu Ard-uachdranachd
Dhe. Is ann a mhain do dhaoine iriosal
a thig e a bhi a' bruidhinn mu Dhia, no
mu'n diomhaireachd a tha ann am bith
Dhe. Ciod e Dia, no ciod e 'ainm? Co is
urrainn a radh ? Chan 'eil ann ach goraiche
agus diomhanas do neach air bith a bhi
saoilsinn gu'n ruig e air eolas fior air Dia,
an Cruithear ; chan 'eil eolas ri fhaotainn
air Dia ach a mhain mar Shlamiighear,
air fhoillseachadh ann an Criosd, agus cha
do labhair Dia riamh, agus cha labhair e le
Fhacal gu bratli, ach ri duine a tha moth-
achail gur peacach e 'n a lathair.
Bu mhaith leam an Raidheachean so a
mholadh do mhinistearan agus do mhuinntir
na h-eaglais againn fhein. Chan 'eil e a'
cosd ach leth-chrim, no dha is naoi sgillinn
leis a' phosta.
Eud diadhaidh.
Uair no dha anns an Tiomnadh Nuadh
tha e air a radh gu'm bu mhaith do chlann
an t-soluis na'n robh iad cho glic ri clann
an t-saoghail. Cha trie le clann an t-saoghail
fearg a ghabhail riut, no idir idir do chur
a mach as an comunn, ged bhiodh beachdan
agad a tha calg-dhireach an aghaidh am
beachdan fein. Ach chan ann mar sin a
tha clann an t-soluis • mur h-abair thu
Sibolet anns an aon doigh riu fhein, no mur
bheil do bheachdan a reir Teagasg nan
Aithrichean cuiridh iad a mach as an eaglais
thu. An connsachadh agus an tuasaid as
miosa a dh'eireas am measg sluaigh, tha
iad ag eirigh mu phuingean Creidimh agus
mu chtiisean eaglaisean. Rinn an Dealach-
adh ann an 1843 barrachd iorghuill anns a'
Ghaidhealtachd, agus barrachd sgaraidh
am measg theaghlaichean, na rinn Bliadhna
Thearlaich. Ann am beagan uine bha an
fheadhainn a rinn tapaid mu Cheann na
Staide reidh ri cheile a ris, ach dh'f han fuachd
agus naimhdeas ann an cridheachan na
feadhnach a rinn tapaid mu Cheann na
h-Eaglais fad dha no tri ghinealan. Ajin
an teas na Land League cha robh daoine
cho teth mu chuisean an Fhearainn 's a
bha muinntir an Taobh Tuath agus nan
Eileanan Tuathach mu'n Declaratory Act.
.Ciod as aobhar do'n teas so, agus car
son nach 'eil clann an t-soluis cho rianail
agus reusonta ri clann an t-saoghail. Tha
aobhar no dha aige, ach tha mi an diiil
gur e so an fhior aobhar, gu bheil eud as
doimhne air a dhusgadh aim an cridheachan
dhaoine leis na nithean a bhuineas do Dhia
agus do dhiadhaidheachd na tha air a
dhusgadh le nithean saoghalta. Agus is
maith an rud eud, ged nach 'eil e daonnan
a reir eolais, no a reir inntinn Chriosd. Ach
is maith an rud faidhidinn cuideachd,
faidhidinn a ghitdaineas le daoine agus le
beachdan nach 'eil a reir ar n-inntinn fein.
Tha mi an dull gu bheil e 'n a chomharradh
cinnteach air an atharrachadh bheannaichte
a thainig air diadhaidheachd na h-Alba
nach 'eil uiread mhinistearan a' searmonach-
adh air a' cheann-theagaisg so an diugh 's
a b'abhaist,^ — ■" Thigibh a mach as am
meadhon, agus dealaichibh riu ; agus na
beanaibh ris an nl nedghlan."
C^irich t'eallach air a ghuaillean,
Oir 's ann uaithe thig do neart-sa :
'S ged nach beachdainh thus' a ghluasad,
Creid gu luath gu bheil e faisg ort,
Feith gu foighidneach ri thim-san
'S imich direach reir a reachdan ;
Ruith do reis le faire 's dichioll,
'S ann le stri ni thu streapadh.
Aireamh 5
1941
Am Bogha-frois
Leis an Urramach D. M. Mac Laomainn, Dearbhaig, am Muile.
" Mo bhogha cuiridh mi anns an neul." — Genesis ix, 13.
NA'M biodh am bogha so 's an iarmailt an
comhnuidh gun fhalbh, cha bhiodh e cho
annasach. Ach, 'nuair a thig e le aghaidh
aoibheil an deidh miosan de speuraibh
gruamach, c6 nach tog a shuil ri bogha nan
seachd dath ?
'Nuair a chi sinn e, na dichuimhjiicheamaid
aon ni urramach a tha co-cheangailte ris.
'S e sin gu'n do roghnaich Dia e a measg
chuspairean briagha na cruitheachd uile gu
bhi 'n a shamhladh agus 'n a shuil fhianuis
air a' choimhcheangal shiorruidh a dh'fhoill-
sich e do Noah. Chi sinn air adhart gu bheil
an coimhcheangal so a' ciallachadh moran a
bharrachd na'n gealladh nach tig leithid tuil
Noah gu brath tuilleadh air an t-saoghal.
Tha e a' ciallachadh coimhcheangal siorruidh
an t-soisgeil.
Ach gu de dh'aobharaicheas bogha-frois a
thighinn do'n speur ? 'Sea' cheud ni, fras
uisge. 'S e an dara ni dearrsadh na greine.
Cha dean uisge bogha-froise gun ghrian ; ni
mo thig bogha-froise gun uisge.
Tha an so againn fiosrachadh anma a
bhios a chum slainte . shiorruidh. Tha
frasan an Spioraid o na neamhan an toiseach
'g ar dusgadh gu aithreachas.
'Nuair a thainig an Spiorad air la na
Cuingis 's e a' bhuaidh a bha aige air an t-
sluagh, gu robh iad ag eigheach, " Ciod a ni
sinn ! Ciod a ni sinn ! " 'S e ceud thoradh
an Spioraid aithreachas a dhiisgadh annainn,
bron air son peacaidh, " bron diadhaidh."
Ach an dean bron an aithreachais ar saoradh ?
Bu cho maith dhuit fhaighneachd, " An
dean frasan uisge, as aonais greine, bogha-
froise ? "
Nach bu mhuladach a' chuis na'n robh am
mac struidheil, 'nuair a chunnaic e a pheac-
adh agus a dh'fhairich e acras, air suidhe air
cnoc an eu-dochais an aite greasad gu tigh
athar ? 'S e tha mi a' ciallachadh leis na
smuaintean so gu bheil cunnart do chuid
de dhaoine gu'n saoil iad gur e cridhe na
diadhachd brojj, bron, bron.
Tha cuimhne agam aon S^baid air Tuath
na h-Alba, a bha seirbhis bhriagha againn;
eaglais Ian; moran choigreach. 'S ann a
bha mi uasal as an aoradh uile. Ach aig a'
cho-dhunadh, rug Sasunnach air laimh orm.
" Ciod e," ars esan, " is aobhar do'n choltas
broin a tha mi a' faotainn 'n 'ur n-aoradh
Sabaid anns a' Ghaidhealtachd ? An e sgeul
mhuladach a f huair sibh o neamh ? Shaoil
mise gur h-e f huair sibh sgeul mhor
aoibhneis."
Chuir briathran a' choigrich smaointean
orm. Chan 'eil teagamh nach 'eil gne
chianalas ri fhaicinn ann ar n-aoradh 's an
taobh Tuath. Ach tha taobh eile air a'
cheist. Tha cosmhalachd an t-sil a' toirt
rabhaidh dhuinn gu'm faod cuid gabhail ris
an t-soisgeul " le gairdeachas," ach gu'm
faod an gairdeachas a bhi aotrom, gun
doimhneachd, gun toradh siorruidh ; siol a
shearg a chion doimhneachd.
A nis mu'n dealaich am bogha-froise ri
siiil ar n-inntinn, tha da ni annasach agus
cudthromach air a shamhlachadh leis an
t-samhladh so air ciimhnanta trocair Dhe
dhuinn ann an losa Criosd.
(1) Ma bheir thusa 'n aire do'n bhogha-
fhroise a' dealradh thairis air beann is
gleann is cuan, ciod a chi thu 'n a mheadhon,
'na theis-meadhon ? 'S e direach thu fein !
'S tu tha seasamh 'n a fhior mheadhon.
Chan urrainn dhuit ruith air falbh taobh a
mach a' bhogha. Chan urrainn ged bhiodh
agad sgiathan na h-iolaire.
Sin agad ma ta samhladh air coimhcheang-
al siorruidh Dhe. Tha d'anam 'n a theis-
meadhon; sin ri radh mar nach biodh
ciiram sam bith air Dia an aire thoirt
dhuit-sa.
(2) 'S e so an ath ni a tha bogha-froise a'
Bhiobuill a' teagasg. 'Nuair a bheir am bas
thu a mach as an t-saoghal so, bidh am
bogha-froise a' feitheamh ort air neamh ann
ad dhachaidh bhuan.
'S e so a thuirt Eoin (Taisb. 4, 1.)
"Dh'amhairc mi, agus feuch, Righ-chaithir
air neamh, agus neach 'n a shuidhe air an
righ-chaithir." Tha Eoin ag ainjaeachadh
nithean glormhor a tha timchioU na righ-
chathrach, ach 's e aon diubh am bogha-
froise.
Tha righ-chaithir a' ciallachadh tighdarras
agus cumhachd. Tha am bogha-froise a'
ciallachadh gu'm bi cumhachd Dhe gu
siorruidh a' deiligeadh ruinn a reir beann-
achdan coimhcheangal caomh na beatha
shiorruidh air am bheil am Bogha-froise 'n
a shamhladh boidheach.
Cuimhnich air a so an ath uair a chi thu
anns an sjjeur Bogha glormhor nan seachd
dath !
Ur-aiteachadh na Gaidhealtachd
Leis an Urramach T. M. MacCalmain, M.A., Govan, an Glaschu.
GED tha an rioghachd againn an ceartuair
an sas ann an gleachd beatha-is-bais, agus
gach neach 'n ar measg fo chomain a chuid
f hein a dheanamh gus latha na buadha agus
na sithe a ghreasad, tha moran dhaoine cho
cinnteach. gur ann againne a bhitheas a'
bhuaidh agus gu'm bheil iad cheana a'
smaoineachadh air gu de seorsa saoghail a
bhitheas ann an deidh a' chogaidh, agus gu
sonruichte gu de an leasachadh a dh'fheumas
tighinn air cor an t-sluaigh a chum 's gu'm
bi ceartas is fireantachd is soirbheachadh 'n
ar tir.
Thigeadh. e dhuinne mar Ghaidheil ar
n-inntinnean a' leigeil ris na ceistean mora
sin aig am bheil bunntainneas ri cor na
Gaidhealtachd. Tha fhios againn uile mar
a tha, agus mar a bha o chionn iomadh
bliadhna, cuisean anns a' Ghaidhealtachd,
agus tha fios againn cuideachd, am measg
gach atharrachaidh a thig air an t-saoghal
an deidh a' chogaidh, gu'n tig atharrach-
aidhean mora air ar diithaich fein. Tha a'
mhor-chuid de oigridh na Gaidhealtachd ann
an seirbhis a' Chruin an drasda, moran
dhiubh gu mi-fhortanach 'n am priosanaich
an lamhan an namhaid. An uair a thilleas
iad dachaidh air la na sithe, am bi cothrom-
cosnaidh a' feitheamh orra mu thuath, neo
am feum a' mhor-chuid dol mu dheas, no
thar saile, mar a thachair an deidh a'
chogaidh mu dheireadh ?
Achd-fearainn 1919.
Anns a' chogadh mu dheireadh thugadh
gealladh do na fir-chatha gu'm bitheadh a'
feitheamh orra air la na sithe cothrom-
cosnaidh 'n an duthaich fein mar dhuais
araidh air an gaisge. Is aithne dhuinn mar
a dh'oibrich so a mach a thaobh nan Gaidheal.
Bha iarraidh aig moran aca air pios-fearainn.
Rinn an Riaghaltas dail ann an so a thoirt
dhaibh, agus dh'fhas feadhainn dhiubh mi-
f haidhidinneach, agus gun chead lagha ghlac
iad piosan talmhainn aig pris priosain is cain.
Ann an 1919 rinneadh Achd Parlamaid gus
daoine a shuidheachadh air bailtean-fearainn,
agus dh'earbadh an obair ri Bord an Fhear-
ainn an Albainn. Anns na bliadhnaichean
bho'n uair sin ghabh Bord an Fhearainn
seilbh air moran fearainn anns a' Ghaidhealt-
achd, agus chosdadh moran airgid ann a bhi
suidheachadh theaghlaichean air croitean
lira. A dh'aindeoin sin uile, f ichead bliadhna
an deidh Achd Fearainn 1919 bha na ceudan
de Ghaidheil le an ainmean fhathast air
leabhraichean a' Bhuird, a' feitheamh ri
croitean, agus moran de na chaidh a shuidh-
eachadh an deidh an croitean fhagail, agus
moran eile aig an robh croitean 'g am
faotainn fhein ann am fiachan troma. Bha
a' choire an da chuid anns an Achd, agus
aca-san ris an d'earbadh a chur an gniomh.
Chan fhaod sin tachairt a rithist.
Gearan nan croitearan.
Chan ann aon uair no da uair a rinneadh
oidhirp eadar an da chogadh air cuisean a
cheartachadh, ach cha ghabh mise gnothuch
ach ris na h-oidhirpean sin a rinneadh anns
na bliadhnaichean mu dheireadh air an
fhearr m'eolas.
Aig toiseach na bliadhna 1935, leis cho
doirbh 's a bha suidheachadh nan croitearan
fo uallach fhiachan do Bhord an Fhearainn,
chruinnich moran de chroitearan an Eilein
Sgitheanaich am Port-Righ, agus bha coinn-
eamh eile aig croitearan air tir-mor an Caol
Loch Aillse, feuch de a dheanadh iad gus an
cor a leasachadh. Mar thoradh air na
coinneamhan sin agus air litrichean anns na
paipearan-naidheachd Gaidhealach, sgriobh
croitearan a iomadh aite eile ag iarraidh an
comhairle a chur ris na croitearan Sgithean-
ach. Ann am Maigh, 1935, chuireadh fa
chomhair an Riaghaltais paipear mor ag
innseadh mar a bha ctiisean, agus a' guidhe
air an Riaghaltas an suidheachadh a ranns-
achadh agus a leasachadh. Ris a' phaipear
so chuir suas ri seachd ceud croitear an ainm.
Dh'iarradh agus fhuaireadh taic bho
bhuidhnean eile agus bho Bhuill Parlamaid
agus bho na h-Eaglaisean. Chaidh an
gnothuch a dheasbud aon latha ann an Tigh
nan Cumantan, agus mar thoradh air so uile
fhuaireadh beagan faochaidh, ach gle bheag.
Comunn an Dotair Ghrannd.
A reir coltais, cha do thuig an Riaghaltas
mar bu choir dhaibh an suidheachadh a bha
air eirigh am measg nan croitearan. Mar sin,
b'iomchuidh gu'm bitheadh an fheadhainn
a chuir an ainm ris a' phaipear a dh'ainmich
mi a' cumail ri cheile air doigh-eigin a chum
's gu'n comh-oibricheadh iad anns gach ni a
bhuineadh dhaibh. Chum^na criche so,
rinneadh seorsa uUachaidh air son comunn
fearainn a chur air chois. Ach mu'n am
sin, bha an Dotair Grannd am Baile-a'-
Chaolais agus feadhainn eile a' rimachadh
comunn de'n t-seorsa cheudna a shuidheach-
adh, agus, air eagal 's nach bitheadh aite
ann do dha chomunn de'n aon seorsa,
leigeadh leis an Dotair Grannd dol air
UR-AITEACHADH NA GAIDHEALTACHD
aghaidh le chomunn fhein anns an dochas
gu'n tugadh a' mhor-chuid de na G^idheil an
taic dha. i
Aig toiseach na bliadhna 1936, mar sin,
chuireadh air chois " Comunn Aiteachaidh
na Gaidhealtachd " leis an Dotair Grannd
mar cheann-suidhe, agus comhla ris ann an
ard-chomhairle a' Chomuinn bha feadhainn
dhiubh-san aig an robh lamh ann an oidhirp
nan croitearan a' bhliadhna roimhe. Tha
coig bliadhna a nis air dol seachad. Ciod e
rim a' Chomuinn- Aiteachaidh, agus ciod an
ire gus an do chomhlion iad an run anns na
coig bliadhna sin ?
'S e rim a' Chomuinn- Aiteachaidh beachd
a ghabhail air na doighean as freagarraiche
air cor na Gaidhealtachd a leasachadh, agus
gach oidhirp laghail agus iomchuidh a
dheanamh gus na doighean sin a thoirt gu
buil, a chum 's gu'm bi aig na Gaidheil an da
chuid cothroman-cosnaidh agus goireasan-
beatha 'n an tir fein air chor 's nach ruig iad
a leas an aghaidh an toile dol air imrich as
a' Ghaidhealtachd. Bha da ni 's an amharc
aig a' Chomunn. An toiseach, feuchainn ri
leasachadh a dheanamh air gach uallach agus
grabadh a tha saruchadh an t-sluaigh a tha
cheana anns a' Ghaidhealtachd. An dara ni,
innleachd fhaotainn air a leithid de leas-
achadh agus de iirachadh air a' Ghaidhealt-
achd gu h-iomlan 's gu'n stadadh lughdachadh
aireamh an t-sluaigh, agus gu'm bitheadh
na h-aitean fasail air an aiteachadh as tir.
Comhairle-rannsachaidh.
Cha cheadaich gainne a' phaipeir dhomh
moran a radh mu oidhirpean a' Chomuinn
anns na coig bliadhna a chaidh seachad, ach
feumaidh mi rud-eigin a radh, oir tha cus
dhaoine gu tur aineolach mu'n chuspair.
Riamh bho'n toiseach b'e priomh-iarrtus
a' Chomuinn gu'n gabhadh an Riaghaltas os
laimh mion-rannsachadh a dheanamh air cor
na Gaidhealtachd, chum meadhonan
beoshlainte an t-sluaigh a chur am feabhas.
Ann an 1936 shuidhicheadh Comunn-
rannsachaidh mu chor na h-Alba, agus air
iarrtus a' Chomuinn-Aiteachaidh chuir an
Comunn Albannach so air leth Comhairle
shonruichte gus cor na Gaidhealtachd a
rannsachadh le cead an Riaghaltais. Fad
da bhliadhna rinn a' Chomhairle so geur-
sgriidadh air feadh na Gaidhealtachd, le
cuideachadh bho iomadh comunn agus neach
eile, agus gu sonruichte bho'n Chomunn-
Aiteachaidh. Aig deireadh 1938 chriochnaich
a' Chomhairle-rannsachaidh an obair a
dh'earbadh riutha, agus thug iad am follais
ann an leabhar mor an co-dhunadh gus an
tainig iad agus na doighean, a reir am
barail-san, 's am faodar duilgheadasan an
ritaobh tuath a cheartachadh. Bu choir do
I gach neach as urrainn greim fhaotainn air
ij. lomradh na Comhairle a leughadh gu
curamach, oir cha d'rinneadh a leithid de
rannsachadh air cuisean Gaidhealach bho
am Commission nan Croitearan corr is leth-
cheud bliadhna air ais. Cha ruigear a leas
diiil a bhi againn gu'n cuir a h-uile neach
lan-aonta ri uile earalan na Comhairle, ach,
'g an gabhail thar a cheile, 's e mo bheachd-sa
agus beachd a' Chomuinn-Aiteachaidh gu'm
bheil againn ann an earalan na Comhairle an
seoladh as fhearr a thugadh fhathast air
ciamar as coir cur mu dheighinn a'
Ghaidhealtachd ath-bheothachadh.
Nedil a' chogaidh.
Mu dha bhliadhna an ama so, chuir an
Comunn- Aiteachaidh agus Comhairlean
Siorramachdan na Gaidhealtachd agus
comuinn eile buidheann dhaoine do Lunnainn
a thagradh as leth earailean na Comhairle-
rannsachaidh air beulaibh nam Ball-
Parlamaid Albannach agus Rimaire na
Staite air son Alba, agus fhuair iad an
deagh-eisdeachd an sin. Gu mi-fhortanach,
bha neoil cogaidh a' cruinneachadh aig an
am agus thubhairt an Riaghaltas nach
b'urrainn dhaibh gabhail ri uile earailean na
Comhairle oir chosdadh iad cus airgid agus
feum air airgiod air son dion na rioghachd.
Mar sin, 's e gle bheag a gheall an Riaghaltas
a dheanamh, agus eadhon am beagan a
gheall iad cha d'rinn iad, oir ann am mios
no dha thoisich an cogadh a tha againn a nis,
agus bhitheadh e coltach gu'm feum ciiisean
Gaidhealach feitheamh ri la na buadha.
A thaobh an ni eile ris an do chuir an Comunn
Aiteachaidh an lamh, 's e sin, duilgheadasan
an t-sluaigh aotramachadh, 's iomadh oidhirp
a rinn an Comunn fo'n cheann so. Bithidh
daoine as gach cearn a' sgriobhadh a
dh'ionnsuidh Riinaire a' Chomuinn a' gearan
mu chion rathaidean, agus mu chion iomadh
ni eile a tha 'n a bhacadh do obair agus
soirbheachadh nan Gaidheal. An t-iasgach,
ceitheachan, faradh air bathar, prisean
cruidh, is chaorach, is cloimhe ; raineach,
cisean air tighean-croite, obair-dealain, agus
moran chuspairean eile aig am bheil bunnt-
ainneas ri cor na Gaidhealtachd, is trie na
gnothuichean sin fa chomhair a' Chomuinn,
is iomadh litir a sgriobh an rimaire m'an
timchioll gu Comhairlean-riaghlaidh agus
gus an Ard-Riaghaltas. Mur do rinn an
Comunn uidhir 's a bha iad a' rimachadh a
dheanamh, chan ann a chionn 's nach d'rinn
iad an dichioll. Am fad 's a bha an Exhibi-
tion fosgailte an Glaschu an 1938, bha biith
aig a' Chomunn an sin, a' reic clo is snath
air son chroitearan, agus a' toirt aithne do
UR-AITEACHADH NA GAIDHEALTACHD
luchd-tadhail an Exhibition mu'n Ghaidh-
ealtachd.
Cion iaice.
Ged a bha agus a tha meuran aig a'
Chomunn aniomadh aite 's a' Ghaidhealtachd
a bharrachd air na meuran mora an Glaschu,
an Dtm-Eideann, agus an Dim-deagh, cha
d'fhuair an Comunn fhathast an taic sin bho
na Gaidheil ris an robh duil anns a' cheud
dol-a-mach. 'N an robh e air lan-thaic
f haotainn, 's maith a dh'fhaodadh barrachd
adhartais a bhi deanta anns na coig bliadhna
mu dheireadh ann.an leasachadh na Gaidh-
ealtachd. Car son nach d'fhuair e barrachd
taic chan abair mise an so, ged a tha mo
dheagh bharail agam. Ach tha mi cinnteach
a so ; nach tig urachadh sam bith air a'
Ghaidhealtachd mur an seas na Gaidheil
comhla ri cheile arm. an aon oidhirp mhoir,
agus mur an dean iad feum de'n Chomunn-
Aiteachaidh chum an oidhirp sin a dheanamh
feumaidh iad Comunn air chor-eigin eile a
chur air chois, agus car son a rachadh iad
do'n dragh agus an Comunn so cheana ann
gus feum a dheanamh dheth ?
An Land League.
Chan 'eil fad sam bith bho bha iomradh
anns na duilleagan so mu'n t-seann Land
League, agus na laoich a rinn sabaid air a
sgath, agus dh'fhaighnichdeadh a' cheist,
ciod an t-aobhar gu'm bheil an sluagh an
diugh leth-choma no lan-choma mu chor na
Gaidhealtachd an coimeas ri sluagh laithean
na Land League ? Agus thugadh mar
fhreagairt nach 'eil gearan aca a nis, agus
nach'eil foirneart air a dheanamh orra mar
anns na laithean ud. Aontaichidh mi nach'eil
ctiisean idir idir cho doirbh an diugh 's a bha
iad aig an am ud. Ach a reir mo bheachd-sa,
an aite a bhi coimeas nithean mar a tha iad
ri nithean mar a bha iad o shean, is coir a bhi
coimeas nithean mar a tha iad ri nithean
mar bu choir dhaibh a bhi, agus mar a
dh'fhaodadh iad a bhi na'n robh ceartas air
a chleachdadh. Coma gu de an leasachadh
a nithear anns a' Ghaidhealtachd, bithidh
aireamh Ghaidheal ann nach bi deonach
fuireach aig an tigh ach a thogas orra gu
aitean cein, agus tha a chead aca ma 's e sin
am miann. Ach tha moran eile de Ghaidheil
leis am b'fhearr fuireach 'n an dtithaich fein.
'S trie a bhitheas daoine a' bruidhinn mu'n
aite agus mu'n inbhe a tha Gaidheil a'
cosnadh dhaibh fhein an taobh a mach do'n
Ghaidhealtachd. Feumar smaoineachadh
cuideachd air na Gaidheil a fhuair a mach
ro anmoch nach e cabhsair oir a tha ann an
cabhsair nan Gall ach cabhsair fuar cloiche.
Chan'eil iad idir tearc ann an cuiltean aeus
ctil-shi"aidean nam bailtean Gallda aig am
bheil full mhath Ghaidhealach 'n an cuislean,
agus gun dad eile Gaidhealach mu'n timchioU
a nis ach an ainm, a' tighinn beo ann am
bochdainn na's goirte na gheibhear air a'
Ghaidhealtachd, le droch thighean air
bheagan airneis, air an droch bhiadhadh agus
air an droch chomhdach, agus an clann ag
eirigh suas chan ann mar Ghaidheil ach mar
Ghoill. Is motha gu mor a bhitheadh aca
sin de shonas is de shlainte 'n an robh aca
bothan beag fo sgail nan creag 's an tir mu
thuath a dh'fhag iad fhein no am parantan.
Airgiod na rioghachd.
Tha feadhainn ann a tha 'g a shaoilsinn 'n
a aobhar-naire gu'm bitheadh neach ag
iarraidh air an Riaghaltas barrachd de airgiod
na rioghachd a chosd 's a' Ghaidhealtachd.
'N am bheachd-sa 's e aobhar-naire as motha
a tha ann gu'm bheil uidhir de airgiod na
rioghachd air a chosd air iomadh tir is
rioghachd eile agus cho beag air a thoirt
do'n Ghaidhealtachd. Tri bliadhna air ais
bha faisg air deich muillean fichead punnd
(£30,000,000) an deidh a thoirt mar chuid-
eachadh leis an Riaghaltas againne do
Austria, Belgium, Belgian Congo, Poland,
Rumania, lugo-slavia, agus Estonia. Thugadh
deich muillean do Czecho-slovakia, coig
muillean do Tanganika, tri muillean do
Niasa-land, seachd muillean deug do New-
foundland. Ma 's urrainn an rioghachd so
airgiod mar sin a thoirt do dhuthchannan
eile gus an cur air an casan, nach cubhaidh
dhaibh suim a thoirt do'n Ghaidhealtachd, a
chuidicheas ann an ath-bheothachadh na
diithcha. Chan'eil feum ann an airgiod mur
teid feum a dheanamh dheth, agus chan
urrainear a chur gu feum na's fhearr na a
chosd aim an doighean a bheir cothrom-
cosnaidh do dhaoine ann an tomhas de
chomhfhurtachd agus leis na goireasan sin
a tha feumail.
Feum na rioghachd.
Ged is mor an cuideachadh a tha a'
Ghaidhealtachd a' toirt do'n rioghachd an
diugh ann an la na h-eiginn, bhitheadh an
cuideachadh sin fada na's motha 'n an robh
a' Ghaidhealtachd air ceartas f haotainn anns
na fichead bliadhna mu dheireadh. Bhitheadh
barrachd cruidh is chaorach, barrachd bidh,
barrachd sluaigh ann an diugh, agus cha
bhitheadh uidhir glaodhaich air son garaidh-
ean beaga suarach nam bailtean mora a
thionndadh air eagal an acrais.
'N a ruintean agus 'n a dhoighean faodaidh
Comunn-Aiteachaidh na Gaidhealtachd a
bhi fada am mearaehd, ach ma tha, cluinn-
eamaid iomradh gun dail air ruintean agus
doighean as fhearr.
Cumhachd an Fhacail
Leis an Urramach Alasdair Mac Fhionghuin, Ph.D., an C ill-mo -naomhaig.
ANN am measg gach rusgadh agus foillseach-
aidh a tha an cogadh so air a dheanamh,
tha bull an Fhacail, biodh e fior no fallsa,
thairis air inntinnibh an t-sluaigh, air a
nochdadh mar nach robh e riamh roimhe.
Co air bith d'am b'abhaist a bhi ri t air air an
Fhacal ann an coimeas ri Gniomh, ag
raitima — ■'' Briathran, briathran, briathran
gun sta," thigeadh dha an diugh a bheachd
a cheasnachadh gu geur. Gim teagamh tha
e fior gu bheil moran bruidhne air bheagan
brigh 'g a h-iomairt an comhnuidh am measg
dhaoine, ach air a shon sin uile, is iongantach
an cumhachd a tha ann an aon fhacal
coibhneil, no nimheil, no tamailteach, gu
bhi a' beannachadh no a' mallachadh.
Tha sinn uile mothachail an diugh mar
tha am Facal 'g a chleachdadh mar inneal-
cogaidh air an da thaobh anns a' chomh-stri.
Is fada bho na thuig Cinn-feadhna na
namhaid gu bheil neart sluaigh ag eirigh gu
sonruichte as a' ghne spioraid d'am bheil lad ;
as a' chreidimh a tha beo annta ; as na
prionnspalan riaghlaidh a tha priseil dhaibh ;
agus as na cleachdaidhean agus na sochairean
air am bheil iad a' cur meas. Ann an
toiseach an cursa thuig iadsan gle mhath
gur ann leis an Fhacal a mhain a ruigeadh iad
inntinnean, agus a bhrosnaicheadh iad fair-
eachduinean agus spioradan an t-sluaigh,
agus a theagaisgeadh iad dhaibh am beachdan
baoth fein. Mar sin, lion iad an duthaich le
guth an t-searmonaiche ; ghlac iad gach
paipear-naidheachd, agus gach inneal craobli-
sgaoilidh air son gu'n cumadh iad beachdan
an t-sluaigh a reir an iarrtuis fein; a'
frithealadh dhaibh aig aon am firinn, aig
am eile breige, agus boilich an comhnuidh ;
agus le curam mor a' cumail bhuatha gach
eolais, gach naidheachd, agus gach beachd
nach freagradh air an gnothuch. B'
ainneamh an t-seachduin nach cluinnte
glaodh cruaidh fir-eigin de'n curaidhean
mora feadh na tire, gus mu dheireadh an do
thosd gach guth caomh innte gu buileach.
Ged nach b'ann le eifeachd an Fhacail a
mhain a fhuair an droch bhuidheann ud ann
an iighdarras, tha e soilleir gu'm b'ann leis
a dh'ullaicheadh an slighe, a' deanamh an
t-sluaigh, agus gu sonruichte n'a h-6igridh,
fabharach dhaibh, agus toileach an leantuinn.
A' chrioch a bha aca.
Fad nam bliadhnachan bho'n am sin gus
a nis, bha iadsan a' cleachdadh an Fhacail
air son da aobhair, am beachdan fein a
sparradh air an t-sluagh mar na h-aona
bheachdan a tha ceart, uasal, agus freagarr-
ach air Gearmailtich ; agus na rioghachdan
mu'n cuairt orra a mhealladh gus am
bitheadh iadsan deas gu leum orra. Fhuaii'
iad soirbheachadh nach bu bheag anns an
da rim sin. O'n a thoisich iad air cogadh,
tha iad a' deanamh gach feuma as aithne
dhaibh do'n Fhacal, a' glorachadh an
euchdan fein, a' di-moladh euchdan chaich,
a' brosnuchadh an sluaigh bho am, gu am, a'
cur toinneamh anns gach^Jnaidheachd 'n am
fabhar fein, agus a' craobh-sgaoileadh
fhiosana agus sgeulachdan mealltach feadh
an t-saoghail ; oir tha a' bhreug cho deas led
ris an fhirinn, ma shaoileas iad gu'n cuidich
i an aobhar. A thuilleadh air a sin. uile, tha
iad gun sgur a' feuchainn ri spiorad an
t-sluaigh againne a lagachadh ; aig am a'
bagradh an uamhais a tha air thoiseach
oirnn ; aig am a' deanamh tair air an
t-saorsa a tha cho priseil dhuinn; aig am a'
magadh air na f ir-staide againn ; agus aig
am a' reusonachadh cho ceart is a tha e
dhaibh-san a bhi a' sgrios an coimhearsnach,
agus cho cearr is a tha e dhuinne a bhi a'
cur bacaidh orra.
'N ar duthaich fh^in.
Seallamaid a nis air eifeachd an Fhacail
ann ar duthaich fein. Cha robh cinn-
riaghlaidh ar sluaigh-ne a' deanamh a bheag
de fheum de'n inneal iongantaich so. Gun
teagamh cha robh iadsan an geall air an
sluagh fein a chur fo gheasaibh agus sloigh
eile a chur fo'n casaibh. Mar sin, cha robh
an guth ach ainneamh ri chluinntinn 's an
tir. Ach o'n a bhris an cogadh a mach tha
caochladh mor againne; thainig am Facal
beo anns an dtithaich so mar nach robh e
fad ghinealacha. Gu sonruichte, o'n dh'eirich
Winston Churchill gu ard-ughdarras, thainig
cumhachd an Fhacail le eifeachd nuaidh,
chan ann a mhain d'ar n-ionnsuidh-ne anns
an dtithaich so, ach air feadh an t-saoghail
fharsuing. Cha chualas fuaim na trompaid
ann an oraidean fir-Staide Shasunnaich o
chionn ghinealacha gus a nis ; ach cha
chualas riamh idir i leis an t-saoghal uile,
mar a chluinnear a nis i. Air son mo chuid
fein dheth, saoilidh mi gu bheil mi beo ann
an saoghal nuadh; agus gu'n do dhiiisg an
sluagh anns gach cearn de'n duthaich mar a
leth-chadal bruailleanach anns an cluinnte
CUMHACHD AN FHACAIL.
guthanna molach, fann, 'g am breugadh le
geallaidhean fallsa. An diugh tha ard-
mhinistear a' Chruin a' gairm air na h-uile
aig am bheil creideamh ann an lagh siorruidh
na fireantachd agus na saorsa mar ordugh
an De bheo do chlann nan daoine, gu cogadh
le'n uile neart agus dhanarrachd gus am bris
iad cridhe nam foirneartach, agus an cnamh
an cumhachd breun, agus an oibrichean
aingidh, ann an teine dian-loisgeach. Sin
agaibh duine d'an aithne a ghnothuch a'
labhairt mu dheireadh ; a' labhairt facail a
tha ag eirigh 'n a inntinn o riaghailt
shiorruidh an Uile-chumhachdaich ; agus
do bhrigh sin, tha coguisean dhaoine
feadh an domhain gu leir a' togail
fianuis dha, tha sluagh Bhreatuinn air an
aonachadh gu h-eifeachdach, agus air an
neartachadh gu cumhachdach 'n an spiorad.
Anns an Eaglais.
Ach tha so uile a' ceangal gu dluth ri
gnothuch na h-Eaglais, agus gu sonruichte
ri gnothuch an t-searmonaiche. Is ionghnadh
mor leam cho ainneamh an diugh is a tha
ministeirean a tha ainmeil mar shearmon-
aichean. Cha b'ann mar sin a bha mu dha
fhichead bliadhna air ais, gun dol ni's fhaide
an aghaidh an t-srutha ; bha na ficheadan
de'n t-seorsa ri'n cunntas air son gach dithis
an drasda. Chan 'eil mi idir a' ciallachadh
dhaoine fuaimneach, sgeilmeil, Ian bhriathran
ach air bheagan brigh anns na theireadh iad ;
cha mho a tha mi a' cuimhneachadh air an
t-seorsa a thairngeadh sluagh le naidheachdan
eibhinn, bearradaireachd, no neonachas eile ;
is ann a tha mi a' faicinn anns an astar
cruthan fheara a bha cumhachdach anns an
Fhirinn dhomhain, fharsuing, mhaiseach, aig
am bheil gnothuch ri spiorad gach duine.
Air an toiseach chuirinn Iain Caird ; agus 'n
am measg bha Alasdair Whyte, Iain Watson,
Alasdair Connell, loseph Parker, Alasdair
MacLabhrainn, J. H. Jowett, J. C. Moberley,
Tearlach Gore, Scott Holland, agus moran
eile. C aite an cluinnear an leithidean an
diugh ? Theirear mar fhuasgladh gu'n
d'atharraich spiorad na h-aimsire, agus nach
'eil sluagh an latha 'n diugh a' gabhail
suime do na ceistean agus do na ciiisean
spioradail anns an robh an athraichean a'
gabhail tlachd. Faodaidh sin a bhi fior ann
an tomhas, ach fhathast, tha facal Dhe
siorruidh ; tha buintealas nach gabh briseadh
aige ri inntinn an duine, agus tha gnothuch
nach gabh seachnadh aige ri beatha gach
duine ; tha prionnspalan lagha Dhe maireann-
ach, neo-chaochlaideach ; agus tha daoine
am bitheantas mothachail gu bheil gnothuch
aca riu. Air an aobhar sin, shaoilinn-sa
gu'm bu choir gu 'm faigheadh ministear a
tha comasach anns an Fhacal shiorruidh, a
tha dheth fein " beo agus cumhachdach, agus
na's geire na claidheamh da fhaobhair "
eisdeachd, agus aire, agus ainm, chan ann
air a shon fein, no air tailleamh a thalantan,
ach air tailleamh neirt agus talaidh agus
greimeachaidh na firinn a tha e a' laimhs-
eachadh.
Cothrom an t-searmonaiche.
Tha cuid ann a bhitheas ri dimeas air
searmonachadh an coimeas ri aoradh, ri
frithealadh air sacramaid, agus gach tadhal
thighean agus goireasachd eile a tha an
crochadh ri dreuchd ministeir. Tha fhios
nach coir ni a dhearmad a chuidicheas an
deadh aobhar ; ach tha mealladh mor
orrasan a bheir aite suarach do'n Fhacal,
agus nach dean gach ullachadh air son
'fhirinnean, a phrionnspalan, agus a gheall-
ana luachmhor fhoillseachadh, agus an
cumail fa chomhair fheumanna an t-sluaigh.
An diugh, tha an saoghal fein a' tuigsinn
ann an cuid gur e bhi a' deanamh fochaid air
lagh siorruidh Dhe a tha an deidh dioghaltais
theintich a tharruing air an Eorpa ; agus
tha e soilleir gu'm feum foirneartaich fearg
agus truaighe fhulang, c6 air bith eile a
bhitheas air an smachdachadh aig a' cheart
am. ISTach 'eil cothrom mor an so do'n
t-searmonaiche, a ghabhas iiine agus dragh
ri priomh shaothair a dhreuchda ?
Facal an De bheo.
Agus c' aite am faighear na prionnspalan
air an togar beatha chumanta na h-E6rpa
as tir ? Mur faighear iad ann am Facal an
De bheo, agus a mhaireas gu siorruidh
faodaidh sinn oidhirp nan Gearmailteach
bhreuna a bhriseadh, agus ar duthaich agus
ar doighean a shabhaladh tacan eile, ach cha
bhuidhinn sinn ard aobhar ar oomhraig.
Mar sin, thigeadh e do gach ministear
misneach mhath a ghabhail, ged a tha an
aimsir searbh, agus am Facal a chleachdadh
le danachd, an deidh gach breithneachaidh
agus ullachaidh is aithne dha a dheanamh ;
oir anns an Fhacal a mhain gheibhear
reachd siorruidh na Cruitheachd, toil agus
gras Dhe do na h-uile, riaghailtean glana na
firinn agus na fireantachd, agus geallaidhean
cinnteach Dhe. Cha phill am Facal, a tha
air a dheasachadh agus air a liubhairt ann an
treibhdhireas gun tairbhe ; comhlionaidh e
an gnothuch air son an do chuireadh a
mach e.
Am measg nan Se61adairean
Leis an Urramach Ddmhnull Mac Leoid, M.A., Gill Mhoire, an Uidhist a Tuath.
CHAIDH iomradh a thoirt anns na
duilleagan so mar tha air a'chordadh a tha
eadar Eaglais na h-Alba agus an Eaglais
Shaoir a thaobh a bhi a' cur mhinistearan a
dh'ionnsuidh luchd na Gaidhlig anns na
puirt-mhara mu dheas. 'S e ceum uasal
agus ceum cuimhneachail a tha 'n so ; uasal,
do bhrigh 's gu'n robh na h-Eaglaisean a'
cur meas air saothair agus seirbhis nan
gillean a dh'fhag a' Ghaidhealtachd air son a'
chogaidh; cuimkneachail do bhrigh 's nach
fheumte dear mad a dheanamh air cor
spioradail nam feadhnach ud, ach a bhi
nochdadh curaim agus baigh dhaibh le bhi
dol 'n an deidh agus thuca ann an cainnt am
mathar a dh'fhoghhiim iad 6g.
Trath air feasgar grianach am mios
meadhonach an t-Samhraidh, ma ta, rainig
mise mo cheann-uidhe. Dh'fhag mi mach-
raichean boidheach agus srathan samhach
am dheidh, ach bi'n fhailte fhuair mi air mo
ruigheachd buirein feachdan-adhair nan Gear-
mailteach os mo chionn. Dh'fhas am fuaim
so cumanta gu leor dhomh anns na laithean
agus na h-oidhcheanan a lean ; mu dheireadh
cha shaoilinn a bheag de'n upraid a bha ann.
Ministear coir.
B'e mo cheud ghnothach eolas a chur air
a' Mhinistear a bha gu cuideachadh mor a
thoirt dhomh 'n am chuairt 's a' bhaile.
Bhuineadh e do'n Eaglais Choimhthionalach,
agus ged a bha mise aineolach air, dh'aithnich
mi gu'm b'fhior Chriosduidh agus caraid
seasmhach e. Thadhaill esan agam air
maduinn na Sabaid, agus thug e sios mi do
na barracs far an robh mi dol a choinneach-
adh nan Gaidheal.
A nis, b'e an t-aite coinnimh a bha againn
talla fada a bha air ciil oifis an Urramaich
choir so. Bha an talla rudeigin fosgailte do
sheoladairean eile, ach ri uine chaidh an
suidheachadh so a leasachadh. Fhuair sinn
ciiirtein gorm, agus chrochadh e bho thaobh
gu taobh de'n talla; bha sinne air taobh
shuas na brat-roinn so, far nach robh aig
duine ri dragh a chur oirnn. B'e sud aite
nan Gaidheal tuilleadh.
Air a' mhaduinn so, ma ta, thachair sinn
air a cheile air son na ceud uaire, sealladh
aoibhneach a bha ann gillean tapaidh, fallan,
slan, ag eisdeachd na firinn le diirachd.
Chuir mi eolas air luchd-urnuigh agus seinn,
agus da rireadh bha sgioba gasda cruinn
dhiubh. Shuidhicheadh da sheirbhis air
son gach Sabaid, aig uair a fhreagradh air
a' mhor-chuid^ agus mu cheithir coinneamhan
urnuigh troimh an t-seachduinn.
A nis, cha robh an t-6rdugh so air a
chumail gu cunbhallach, neo-bhristeach idir.
Bhiodh na Gearmailtich a' cur dragh oirnn,
agus na h-uile uair a thigeadh na sgiathalain
aca do'r coimhearsnachd dh'fheumadh sinn
uile dol fo dhion. Mar a thuigeas sibh,
bhriseadh so an t-seirbhis gu am eile. Gidh-
eadh so, chaidh na seirbhisean air adhart,
neo-ar-thaing do Hitler.
A' falbh 's a' tighinn.
An iiine ghoirid fhuair mi mach nach
biodh an aon choimhthional agam daonnan
idir. i\.ig an am 's an robh mise an Sasunn
bha eagal air an rioghachd gu'n toireadh an
Gearmailteach ionnsuidh air eileanan
Bhreatuinn. Mar sin, bhatar a' deanamh
ullachaidh dian thall 's a bhos, agus bha
buaidh aig so air luchd tadhaill nam port.
Dh'fhaodadh aireamh mhor ghillean a bhi 's
na barracs an diugh, agus am maireach iad
air an atharrachadh gu aite eile. 'S e luchd-
tighinn is falbh a bha annta. Dh'aobharaich
so gu'n robh mi a' faotainn eolais air barrachd
Ghaidheal bho sheachduin gu seachduin.
Bha sluagh na dachaidh anabarrach
cuimhneachail air na seoladairean. Fhuaradh
tiodhlacan aodaich bho na h-Eaglaisean a
Dun-eideann; chuir comunn a Glaschu
bocsa mor Ian thugainn, agus bu mhaiseach
na Tiomnaidh Nuaidh a chuir Comunn-
Bhiobuill Diithchail na h-Alba 'g ar n-
ionnsuidh. Cha b'ann coma-co-dhiubh a
ghabhadh ris na tiodhlacan so, oir bha Ian
taingealachd an cridhe gach fir a fhuair a
chuibhrionn dhligheach fhein.
0 bhaile gu baile.
Cha robh m'obair air a buileachadh air an
aon bhaile idir; bha mi air mo chuairt
cuideachd am baile-puirt eile air taobh an
ear Shasuinn. 'Nuair a rainig mi an oifis,
a bha air a roinn eadar ministear Eaglais na
h-Alba agus ministear na h-Eaglais Shasunn-
aich, chunnaic mi air a' bhalla, mu choinn-
eamh an doruis, cairt mhor agus an sgriobh-
adh so gu soilleir oirre : " Ma tha Gaidhlig
agad, innis dhuinn e." Chitheadh a h-uile
duine sud 'n uair a thigeadh e steach agus
bha gu leor a' tadhall air son stocainean,
miotagan, comhdach-cinn, agus an leithide
sin. 'Nuair a dh'innseadh an Gaidheal c6 e,
gheibheadh e Tiomnadh Nuadh, leabhar beag
laoidhean, agus litreachas Gaidhlig eile.
AM MEASG NAN SEOLADAIREAN— INNTINN THOILICHTE
Luchd-aiteachaidh Mhesopotamia.
Tha cuimhne agam aon oidhche agus bha
na gillean Albannach iiile cruinn ann an
talla air son cupan tea agus ceilidh. Bha iad
ann a ceithir chearnan na h-Alba, eadar
eileanan agus tir-mor. Thachair orm
gillean a Earra-Ghaidheal aig an robh
cairdean 'n am choimhthional f hein ; bha
feadhainn ann a Glascho a dh'aithnichinn 'n
uair a bha mi 's a' Chollaisde, agus bha
Leodhasach gasda ann a thachair orm aig
Comanachadh an Ceann Loch. Bha ar
comunn air a shailleadh le cairdeas agus
coibhneas : shaoileadh tu gu'n robh Alba
air a cruinneachadh a dh'aon aite.
Chriochnaicheadh an oidhche le aoradh,
leughadh, seinn, agus urnuigh. Agus le sin
dh'fhalbh gach neach gu aite fein.
Aig an am so chunnaic mi gu'n robh dith
shonraichte air gillean an Eilean Fhada.
Bha each uile a' faotainn phaipearan naidh-
eachd bho'n dachaidhean agus an dluth-
choimhearsnachd fein. " Bu toigh leinne,"
arsa fear, " paipear a bhi againn a dh'inns-
eadh dhuinn de tha tachairt aig an tigh."
Gheall mise paipear dhaibh ; sgriobh mi gu
ministear an Leodhas, agus tha esan riamh
fhathast gu toileach deonach a' cur paipear
Steornabhagh a dh'ionnsuidh nan gillean 's
a' phort-mara so. Is airidh iad air gach uile
choibhneas, agus tha sinn an comain nan
uile a nochdas sin dhaibh.
Daoine misneachail.
Ciod mu dheidhinn cunnartan agus
gabhaidhean nan Gaidheal so ? Ciamar a
ghluaiseadh siad iad fein annta ? Fhuair mi
mach gle luath, tre chomhradh pearsanta,
ciamar a sheasadh iad aig am deuchainneach.
Bha iad uile, na chunnaic mise dhiubh, a'
cur earbsa an Dia ; bha so a' toirt neart,
seasmhachd agus misneach do'n cridhe.
Nach bu chiatach am freagradh a thug
seoladair araidh orm^ — ■" Rachadh mo mhisn-
each uile air ciil, mur creidinn maitheas
Dhe." Bha na gillean Gaidhealach, maille ri
muinntir eile, a' dol troimh theine agus
uisge. 'Nuair a dh'fhag mi slan leo, bha mi
ag ilrnuigh le m'uile chridhe gu'm biodh Dia
do gach neach aca mar a gheall E am beul
Isaiah : " An uair a shiubhlas tu troimh na
h-uisgeachan bithidh mise maille riut ; agus
troimh na h-aimhnichibh cha tig iad tharad ;
an uair a dh'imicheas tu troimh an teine cha
loisgear thvi, agus cha dean an lasair greim
ort."
Inntinn thoilichte
BHA an litir so air a sgriobhadh le
seann duine araidh beagan m'an do shiubhail
e, " Tha mi nis air an leabaidh daonnan,
gun chomas eirigh, ach tha mi toilichte a
chluinntiun gu bheil obair an Tighearna a'
soirbheachadh. Tha mi air mo phianadh le
loinidh, 'n am lamhan agus 'n am chasan,
ach ged bhios mo chridhe air uairean a
leaghadh mar cheir, tha mile aobhar agam
a bhi moladh an Tighearna. Tha mo
bhuadhan a' fas mall, mo leirsinn agus mo
chlaisteachd, ach cha bhi moran feum agam
orra arms an t-saoghal so tuilleadh, is tha
dochas agam anns an t-saoghal eile gu'm bi
suilean nan dall agus cluasan nam bodhar
air am fosgladh. Tha mi toilichte a chluinn-
tinn gu bheil seann daoine air an cuimhneach-
adh ann an eadar-ghuidhe a' choimhthionail
a h-uile Sabaid; is mor a' chomhfhurtachd
sin, gu'm biodh an oigridh a' cuideachadh
sheann daoine le an urnuighean."
Cha ruig mi leas dad a radh mu'n fhear
a sgriobh an litir so ach gu'm bu taitneach
d'a theaghlach a bhi fuireach comhla ri seann
duine cho toilichte.
Is sona an sluagh a tha 's an staid so,
Is sona an sluagh d'an Dia an Tighearna.
Dun Mhic Mhuire
Alainn Dim Mhic Mhuire,
An dim as gloine blath ;
Aoibhneas ann agus ceol,
Chan fhaicear bron gu brath.
Chan fhaicear ann ceann crom,
No ttiirse trom no cas ;
Chan fhaicear cuis no coir'
Air aon neach ann gu brath.
Do chitear ann do shior,
Mor aoibhneas righ nan gras,
Do chitear sin 'san dun,
Soillse a mhiichas smal.
Tilleamaid air ar n-ais,
Gu faic sinn righ nan gras ;
Is iarr'maid air ar glim,
Gu ruig sinn 'n dun as aill'.
Duanaire Diadha.
Aireamh 6
1941
Dearbhachd spioradail
(Mar chaidh deisciobul araidh air adhart o thogradh laidir gu cinnt spioradail)
Leis an Urramach Iain M. Mac an Bothaich, M.A.
" Fhuair sinne am Mesias." — Eoin 1, 41.
IS miann learn beagan a sgriobhadh anns na
duilleagan so air cuspair mu'm bheil iomadh
neach aon chuid amharusach no iomguineach.
Is e an cuspair sin cinnt spioradail no lan-
dearbhachd creidimh agus dochais.
Is mor ar sochair agus is cudthromach ar
dleasnas mar Chriosdaidhean a bhi cinnteach
air na. nithean a tha sinn a' creidsinn, agus
gu sonruichte cinnteach. air an ni so gu'm
bheil a' bheatha mhaireannach againn trid
creideamh ann an iobairt uile-fhoghainteach
Mhic Dh.e ; agus gu'm bheil an ceangal
eadar Criosd agus ar n-anam daingean,
teann, agus nach gabh. fuasgladh..
Is urrainn a' chinnt spioradail so a bhi
againn; is miann le Dia gu'm bi i againn
uile ; agus chan urrainn sith-inntinn no f ior
sholas-cridhe a bhi aig neach. sam bith gus
am bheil a' chinnt spioradail ann. Ann am
beatha an ISTaoimh Aindreais tha'n fhirinn
so air a dearbhadh. gu soilleir. Air la araidh.
chual e Eoin a' Bhaistidh ag radh: — " Feuch
Uan Dhe a tha a' toirt air falbh peacaidh. an
t-saoghail." Dhuisg na facail sin mothachadh
domhain agus togradh diirachdach ann an
cridhe an duine. Tha e air innseadh dhuinn
anns an t-Soisgeul gu'n do lean e Criosd gun
dail, gu'n d'fheoraich e dheth i — ■" A Mhaigh-
stir, c'aite am bheil thu a' gabhail comhnu-
idh? " agus air do losa freagradh a thoirt
anns na briathran; " Thig agus chi thu,"
dh'imich e maille ris ; dh'f han e maille ris
an la sin, oir 's e feasgar a bh'ann, agus bu
mhor 's bu phriseil duals a chreidimh, oir
mu'n d'fhag e an Tighearna rainig e Ian-
dear bhachd : b 'urrainn da a radh gu firinn-
each an uair a bha an co-chomunn crioch-
naichte — " Fhuair mise am Messiah," agus a
sin suas bha e ceangailte r'a mhaighstir iir
le cuird graidh nach gabhadh briseadh.
Toradh iomchuidh.
Uair is uair, cho fada 's a bha e 'n a sgoilear
fo theagasg a mhaighstir thalmhaidh, chual
e Eoin a' Bhaistidh a' searmonachadh ann
an eisdeachd an t-sluaigh ann am fasach
ludea, ag radh: — " Gabhaibh aithreachas,
oir tha rioghachd neimh am fagus." . . .
" Thugaibh a mach toradh iomchuidh do'n
aithreachas. N"a smuainichibh a radh annaibb
fein, Tha Abraham 'n a athair againn; oir
tha mi ag radh ruibh gur comasach Dia air
clann a thogail suas do Abraham de na
clachan so. Agus tha an tuagh cheana air
a cur ri bun nan craobh ; uime sin, ciod air
bith craobh nach toir a mach toradh maith,
gearrar sios i, agus tilgear anns an teine i.
Tha mise gu dearbh 'g 'ur baisteadh le uisge
chum aithreachais ; ach an ti a tha a' teachd
am dheidh is cumhachdaiche e na mise, agus
chan airidh mi air a bhrogan a ghiiilan:
baistidh esan sibh leis an Spiorad Naomh,
agus le teine."
Dh'ionnsaich Aindreas mar so nach
gabhadh Dia ris agus nach measadh
E firinneach e do bhrigh gu'n robh e a'
steidheachadh a dhochais air creideamh
neach eile, eadhon air creideamh Abrahaim,
athair nan creidmheach, ach gu'n gabhadh
Dia ris do bhrigh a chreidimh fein a mhain.
Fior aithreachas.
Dh'ionnsaich e cuideachd gu'm bheil Dia
a' sireadh fior-aithreachais anns an duine a
thigeadh beo a reir a thoile naoimh, agus a
gheibheadh aite 'n a rioghachd. Dh'ionnsaich
e gu'n robh fior-bhron air son peacaidh
eifeachdach agus gu'n robh e feumail, mu'm
biodh e comasach air maitheanas iarraidh
anns an spiorad iomchuidh, agus mu'm
biodh e ullamh gu maitheanas fhaotainn.
Uime sin, nach eireadh an togradh ann an
cridhe Aindreais (agus nach durachdach an
togradh a bhiodh ann) :— " Och nach robh
fhios agam c'aite am faighinn esan, neach is
e Slanuighear an t-saoghail, a bhaisteas leis
an Spiorad Naomh agus le teine ! Och nach
robh fhios agam c'aite an coinnichinn e,
chum agus gu'n cluinninn o a bhilean fein
naidheachd bheannaichte na slainte spiorad-
ail, eadhon gu'm bi mo pheacaidhean air am
maitheadh gu trocaireach, air an glanadh air
falbh gu tur, agus gu'm bi m'anam neo-
bhasmhor air a shaoradh ! "
A nis, an uair a bhios togradh domhain,
durachdach ann coltach ri sin, faodaidh sinn
a bhi cinnteach nach bi Criosd fein fada air
falbh, seadh, gu'm bi e dliith air laimh,
ullamh gu cuireadh grasmhor a thoirt, agus
gu lan-dearbhachd creidimh agus dochais a
DEARBHACHD SPIORADAIL
thoirt dha-san a dh'iarras gu fior, a reir 's
mar tha e sgriobhta : — " larraibh agus bheir-
ear dhuibh ; siribh agus gheibh sibh ; buailibh
agus fosgailear dhuibh."
'N a bheatha fein dhearbh Aindreas gu'm
bheil gealladh an Sgriobtuir air a choimh-
lionadh gu cinnteach. Oir, mar a sgriobh mi
cheana, ghabh e gu toileach agus gu taingeil ri
cuireadh an t-Slanuigheir, dh'imich e agus
dh' fhan e maille ris, agus mu'n d'fhag e'n
t-aite anns an robh Criosd a' gabhail comh-
nuidh, bha maighstir ur aige, agus a thuilleadh
air sin bha cinnt spioradail aige mar dhuais
a mhuinighin agus a chreidimh, ni is e aon
de na duaisean as priseile is urrainn do neach
sam bith a shealbhachadh.
Am bheil gach leughadair a' sealbhachadh
agus a' mealtuinn na duaise so ? Is urrainn
•i a bhi againn uile. Leanamaid eiseimpleir
Aindreais agus cha tig sinn goirid air na
fhuair esan. " Thigibh agus chi sibh,"
" siribh agus gheibh sibh," tha an Tighearn
losa daonnan ag radh fhathast, daonnan a'
toirt a' chuiridh ghrasmhoir do na h-uile
leis am miann co-chomunn a bhi aca maille
ris ; agus iadsan a thig air mhodh iomchuidh
agus 's an spiorad cheart chan fhag iad
Criosd iomguineach 'n an inntinn no amharus-
ach mu'n chuis, ach leumaidh air am bilean
na facail a labhair an t-Abstol: — "Fhuair
sinne am Mesias."
Dochas gun dearbhachd.
Ach gu mi-£hortanach tha moran ann
agus is e am miann as airde Dia a ghlorachadh
'n an caitheamh-beatha agus seirbhis a
dheanamh gu dileas do Chriosd agus d'an
co-chreutairean, gidheadh, an uair a dh'fheor-
aicheas neach dhiubh an d'fhuair iad Criosd
air an son fein, tha eagal orra briathran an
Abstoil a labhairt. Mar eiseimpleir, bha
dithis fhear a b'aithne dhomh gu math a'
coiseachd taobh ri taobh a dhlionnsuidh
ait-adhlaic nam marbh, agus mar dh'fhalbh
iad gu mall air an adhart b'e cuspair an
comhraidh lan-dearbhachd creidimh.
" An urrainn duit a radh gu'n d'fhuair thu
Criosd ? " dh'fheoraich a h-aon diubh. Am
bheil thu cinnteach gu'm bheil a' bheatha
mhaireannach agad trid creidimh ? Am
bheil lan-dearbhachd creidimh agad ? " Fhre-
agair a charaid e : — " Nach mi a bhiodh
taingeil agus toilichte na'm bithinn comasach
air facail an Abstoil a ghnathachadh gun
teagamh, agus a radh gu'n d'fhuair mi an
Slanuighear gu cinnteach. Ach cha do rainig
mi cinnt fhathast, gidheadh, tha mi'n
dochas."
Nach lionmhor iad air an la'n diugh nach
'eil a' dol na's fhaide na'n duine sin ? Tha
dochas aca a mhain ; chan 'eil lan-dearbhachd
ann. Ciod is aobhar do sin ? Tha caochladh
de aobharan ann, ach gu trie is e so an
reusan. Tha iad ann an amharus no ann an
teagamh a thaobh an staid spioradail fein.
Mar eiseimpleir, tha an t-abstol Pol a'
sgriobhadh anns an Litir a chum nan Roman-
ach: — " Guidheam oirbh a bhrMthre, tre
throcairean Dhe, 'ur cuirp a thoirt 'n an
iobairt bheo naoimh, thaitnich do Dhia, ni
as e 'ur seirbhis reusanta." Tre chumhachd
an Spioraid Naoimh agus tre oibreachadh
grais tha iad a' toirt gu toileach na h- iobairt
a reir guidhe agus comhairle an Abstoil.
Ach chan fhada gus am bheil iad a' fair-
eachduinn gu'm bheil iad ann an tomhas
mor direach mar bha iad roimhe — buailteach
do bhuaireadh, ullamh gu tuiteam no gu dol
air seachran, ullamh eadhon gu Criosd fein
a dhichuimhneachadh air uairean, agus
dearmad a dheanamh air an dleasdanas
Dha agus do'n co-chreutairean.
Fein-cheasnachadh.
Tha iad a' mothachadh mar a mhothaich
sgriobhadair nam facal so : — " Tha punc
araidh ann agus is miann learn le m'uile
chridhe gu'n amais mi air cinnt 's a' chtiis ;
oir is trie a dh'fhagas e fo iomaguin mi.
Am bheil gradh agam do'n Tighearna da-
rireadh no nach 'eil ? Am buin mi dha gu
fior no nach buin? Ma bhuineas mi dha
gu h-iomchuidh agus ma tha gradh agam
dha, car son a tha mi mar tha mi'n diugh ?
Tha mi a' faireachduinn nach 'eil mi a' dol
air m'adhart mar is coir, agus nach 'eil mi
a' fas ann an gras agus ann an naomhachd
mar is cubhaidh dhoibh a tha a' leantuinn
gu dluth ann an cas-cheumanna Chriosd.
Ciod is ciall do sin ? " Gu fortanach tha an
t-abstol Pol a' freagradh na ceisde agus a'
mineachadh na staide. Bu Chriosdaidh e
gu dearbh. Cha do lean duine riamh an
Tighearn losa na bu dltiithe no na bu
durachdaiche na lean esan a mhaighstir
neamhaidh, gidheadh, is e so aidmheil an
abstoil mhoir :— " Tha mi a' faotainn a
mach an lagha so, gu'm bheil an t-olc a
lathair maille riumsa le'm b'^ill am maith
a dheanamh.- Oir tha tlachd agam ann an
lagh Dhe a reir an duine an taobh a stigh ;
ach tha mi a' faicinn lagha eile ann am
bhuill, a' cogadh an aghaidh lagh m'inntinn
agus 'g am thoirt am braighdeanas fo lagh
a' pheacaidh a tha ann am bhuill. Och is
duine truagh mi ! c6 shaoras mi o chorp a'
bhais so ? "
An uair a sgriobh e na facail sin,
nach robh an t-abstol a' faireachduinn
nach robh e 'dol air adhart air slighe na
DEARBHADH SPIORADAIL— AM FREASDAL
naomhachd mar bu mhiann leis ? Nach
robh e a' nochdadh gu soilleir gu'n robh e
eolach air an stri a tha dol air aghaidh
daonnan an taobh a stigh, an spiorad a'
cogadh an aghaidh na feola agus an fheoil
an aghaidh an spioraid ? Bha am peacadh
fathast ann an nadur an abstoil, bha e
buailteach do bhuaireadh, bha e ullamh gu
tuiteam, bha fhios aige gu ro-mhaith gu'n
robh e fada goirid air iomlanachd ann an
Criosd, agus uinQ,e sin, ann an sealladh Dhe ;
gidheadh, do bhrigh gu'n robh e cur a dhoch-
ais agus a mhuinghin uile ann an obair
chriochnaichte an Ti sin a chaidh a cheusadh
air son peacaidh an t-saoghail, cha robh e
ann an amharus, cha robh iomaguin no eagal
air; bha lan-dearbhachd creidimh agus
dochais aige, agus bha e cinnteach gu'm
faigheadh e duais a chreidimh an uair a
chitheadh e a Shlanuighear agus a Righ
gniiis ri gnuis. " 0 so a mach " sgriobh e,
" taisgear fa m'chomhair crun fireantachd
a bheir an Tighearn am breitheamh cothrom-
ach dhomh 's an la ud ; agus chan ann
dhomhsa a mhain, ach dhoibh-san uile mar
an ceudna leis an ionmhuinn a theachd."
" Is dearbh leam nach bi bas, no beatha, . . .
no airde, no doimhne, no creutair air bith
eile, comasach air sinne a sgaradh o ghradh
Dhe, a tha ann an losa Criosd ar Tighearna."
Am bheil lan-dearbhachd creidimh aig na
h-uile a leughas na duilleagan so ?
Oighreachd bheannaichte.
Bitheamaid cinnteach air so, gu'm bheil
gach gealladh anns a' BhiobuU sgriobhta a
chum 's gu'm faigh deisciobuil Chriosd
neart, misneach, comhfhurtachd anns a'
chath spioradail. Faiceamaid' gu'm bheil
sinn a' creidsinn ann am Mac Dhe le 'r
n-uile chridhe, agus cha bhi sinn ann an
amharus a thaobh ar criche no ar duaise ;
oir is firinneach Esan a gheall. Cumamaid
gu daingean aidmheil ar dochais gun chlaon-
adh. Thigeamaid a dh' ionnsuidh Chriosd
ann an spiorad agus a reir eiseimpleir
Aindreais, agus ma's urrainn sinn a radh le
firinn, mar thubhairt esan, " Fhuair sinne
am Mesias," creideamaid gu'm faigh sinn
ann-san na h-uile nithean a bhios feumail,
agus na h-uile is urrainn sinn a mhiannachadh
gu ceart.
Am Freasdal
Leis an Urramach Calum Mac Gill-Eathain, M.A.
LA na Sabaid a chaidh bhathadh da bhalach
's an abhainn Conan. Bhathas 'g am marbh-
iarraidh oidhche na Sabaid, agus an solus
maduinn Di-luain fhuaradh an cuirp.
Tha da dhrochaid air an abhainn, te fo'n
rathad-^aruinn agus te fo'n rathad-mhor,
agus bha corp fo gach te aca. Chan 'eil
fhios aig duine beo de a thachair, ach bha
a bhriogais air a truiseadh suas aig an f hear
bheag, Agus, rud a chuir ris a' chianalas,
is e da dhilleachdan a bha 's na brogaich,
am fear beag 'g a thogail an tigh piuthar
a mhathar, agus am fear bu mhotha a
Glaschu. Is iomadh duine 's an t-seann aimsir
a chaidh as an rathad anns an abhainn so ;
ach cha chuimhne leis an duine is sine tha
beo 'n ar measg balach a dhol a dhith innte.
Da bhrathair.
An uair a thoisich an cogadh so bu ghasda
na fir a dh'f hag na h-eileanan agus a chaidh
thairis do'n Fhraing anns an dibhision fhior
ainmeil, an 51. Cha robh 's an arm Bhreat-
unnach ris an earbadh duine barrachd.
Th^rr gach dibhision eile as, ach rinn na
Gearmailtich an dibhision so a chur an cro,
agus iad cuide ris na Frangaich; agus tha
iad a nis 'n am priosanaich 's a' Ghearmailt.
Bha' gillean as na Hearadh ann, agus cuide
riutha bha dithis bhraithrean, Niall agus
Gilleasbuig, a dh'fhag an athair agus am
mathair 'n an dilleachdain agus iad 'n am
paisdean beaga. Bha an athair 'n a mhin-
istear air an t-Srath an Ceann t-saile Mhic
Aoidh, agus e a Direcleit fagus do'n Tairbeart
anns na Hearadh, agus bha am mathair a
Steornabhagh, agus bha i coir laghach air
leth. Fhuair an da bhrathair bas.
Cha ruig sinn a leas a dhol air adhart le
an leithid sin, oir chan 'eil duine a fhuair la
is suilean air nach cuir am Freasdal ionghnadh
la eigin. Bha fear an Uidhist agus an uair a
thainig an crodh gu baile cha d'thainig an
t-agh. " Earbaidh mi ris an Fhreasdal e,"
arsa esan. An la-arna-mhaireach fhuaradh
an t-agh 's a cheann fodha am broinn poll
monadh. " Sin agad e, am freasdal dhuit,"
arsa nabuidh ri mo dhuine, " earbaidh mi ris
an Fhreasdal e ! "
Is iomadh beachd a tha ,aig daoine air an
Fhreasdal, agus tha mi an dull nach robh
a h-aon de na dha bha timchioll air an agh
cothromach. " Ma bhios luck math orm,"
arsa fear eile. " De tha sin ? " arsa chomh-
shaighdear. " Chan 'eil fhios agam" arsa
AM FREASDAL
esan. " C ait as a bheil e tighinn leis na
rations ? " arsa an dara fear, " Chan 'eil
fhios agam," arsa e fhein, "mur ann o'n
fhear a tha shios," agus e a' cur a mheur
fodha. " Ma is ann," arsa a ghoistidh, " cha
bhi gnothuch agamsa ris."
Anns an dan.
" Ma tha e anns an D^n," arsa cuideigin ri
Tormod Choinnich a bha air an Leacainn 's
na Hearadh. " U ! " arsa Tormod, " tha mi
faicinn gur ann de Chreideamh an Dain a
tha thu." Is e creideamh na h-Eaglais gur
e Dia nan uile-ghr4s Dia an Fhreasdail mar
an ceudna.
Chan e mhain gu'n cuir am Freasdal
ionghnadh air duine ach an uair a bhios e
cruaidh air is iomadh milleadh a dh'fhaodas
e dheanamh air. O chuid thug e an sgoinn,
o chuid thug e an g^irdeachas, o chuid an
dochas, o chuid an slainte. Chaidh daoine
eile bhuaidh, chaidh iad gu 61, "a bhathadh
an cuid broin," agus laigh iad 'n an truaghain
fo'n mhisg fa dheireadh. Chaidh duine eile
gu bhi ceannairceach agus frionasach, agus
mar a chanadh daoine eile dh'atharraich e a
nMur, no chan e an aon duine tha ann idir
idir." Chuir e daoine eile gu bhi teagmhach
mu'n Mbaith agus mu Cheartas agus eadhon
mu Dhia fein beannaichte gu siorruidh. A
bheil e faicinn ? A bheil e cluinntinn ?
A bheil e uile-ghlic ? A bheil e uile-chumh-
achdach ? A bheil e maith agus an comh-
nuidh a' deanamh maith ? Ach air an laimh
eile tha e fior gu'n do rinn cruadhs is
bristeadh, bochdainn is bas, nithean air
son dhaoine 4raidh a db'fhairtlich air -sogh
is air saoibhreas, air deagh-shlainte agus air
beatha dheanamh. Thug e iad gu bhi Ian
chreidsinn an Dia, agus eadhon an Dia 's
an Fhreasdal; agus thug e iad gu bhi 'n
an luchd-leanmhuinn air Dia agus 'n an
luchd-aoraidh aige.
Moran bheachdan.
Chan e aon sealladh a mhain air an
Fhreasdal a tha againn eadhon 's na sgriob-
turan naomha, ni nach neonach far a
bheil cunntas air aireamh cho mor de dhaoine
agus cuid de am beachdan air an cur an
dubh 's an geal.
Tha aon bheacnd am measg djaoine gu
coitcbionn anns gach aite, agus tha e 's
a'Bhiobull aig cuid. Tha maitheas an
Fhreasdail 'n a thuarasdal aig daoine matha
agus 'n a chomharra air maith, agus tha
bron 's an Fhreasdal 'n a dhuais air son an
uilc agus 'n a cnomnarra air diombadh agus
corruicn Dhe. Nach trie a chualas duine ag
radh, " 'S e breitheanas a thainig air."
Feuch gun ta, cho tearc agus a chluinneas
tu daoine ag rkdh, "Is e breitheanas a
thainig oirnne." Bu choir do dhaoine bhi
faiceallach 'n an amharus.
" Is lionmhor bron aig luchd an uilc." Is
lionmhor gun teagamh ; ach nach 'eil e fior
gu bheil bron gu trie aig luchd an mhaith ?
Gun teagamh tha a leithid de ni is breith-
eanas ann, agus tha e ann gun sgur. Agus
an aiteachan agus aig amannan chaidh
breith Dhe fhoillseachadh gu soilleir. Is e
sin a tha againn comh-cheangailte ris an
sgrios a thainig air bailtean a' Chomhnaird.
Agus tha moran de sin air a nochdadh,
araon comh-cheangailte ri sluagh agus ri
daoine sonraichte, 's an t-Seann Tiomnadh.
Ach tha Criosd a' cur fa'r comhair nach
coir duinn a bhi ullamh gu bhi tighinn gu
aon chomhdhunadh far nach 'eil toil an
Tighearna soilleir. Bha an dall an sud agus
b'e comhdhunadh nan eolach gu'n do pheac-
aich e fhein no a pharantan, is e sin, ar led,
a b'aobhar air an doille bha ann. Ach
cha b'e sin an sealladh a bha aig losa air a'
chilis. Thuit an tiir air feadhainn eile. An
robh ludas no Achan 'n am measg ? Tha
losa ag radh nach robh iad na bu mhiosa
na an leithidean eile, ach gu bheil feum aig
na h-uile air aithreachas. Agus arsa losa,
" Na tugaibh breith a chum nach toirear
breith oirbh."
Deacaireachd an t-Salmadair.
A' dol air ais ceum gu linn an t-Seann
Tiomnaidh chi sinn sealladh eile aig daoine
air an Fhreasdal. Seallamaid air aon ni de
sin, air an 73 Salm. An uair a bha- an
" Criosdaidh " aig Iain Bunyan a' dol troimh
ghleann dorcha duilich chual e cuideigin
a bha ag imeachd roimhe agus a' seinn 's
an dorchadas. Agus sin mar a tha. Ach is
e tha againn 's an t-salm so duine tha
romhainn agus e gearan. Agus de an
t-aobhar ghearain a tha aige ? Da ni,
cho claoidhte agus a bha e fhein, agus cho
saor sona dheth agus a bha daoine aingidh !
Chan e mhain gu'n robh iad gun dragh 'n
am beatha ach 'n am bas fhein fhuair iad
socair e. Agus nach 'eil a leithid sin ann ?
Tha. Is e sealladh air nithean Dhe an naomh-
thigh Dhe a thog an duine so os cionn a
chuid farmaid agus canrain.
" Gidheadh 's e neart mo chridhe Dia
'S mo chuibhrionn buan am feasd."
Agus na daoine saoghalta, aig nach robh
ach an saoghal, feuch mar a chailleas iad an
t-iomlan ann am prioba na siila. " De am
math dhuit a bhi bruidheann mu'n t-Sabaid,"
arsa fear, " bha am buntata a chuir mise la
na Sabaid a cheart cho math ri each 's an
AM FREASDAL
fhoghar." " Gun ta," arsa an duine eile ris,
" chan ann a h-uile bliadhna bhios foghar
aig Dia." Sin e direach.
Am firean lob.
Is e leabhar loib an t-aite anns a bheil
ceist an Fhreasdail air a cur agus air a
l^imhseachadh gu dicheallach 's an t-Seann
Tiomnadh. Gach uair a bhios ar suil air an
leabhar sin cuimhnicheamaid so, gu ro-araidh,
gur e cliii Dhe air lob cliii an fhirein. Agus
thainig an call air lob agus b'e sin an call
agus an uair a f huair lob e f hein cho lorn
falamh is e a thuirt e, " Lomnochd thainig
mi a broinn mo mhathar, agus lomnochd
pillidh mi an sin : thug an Tighearna seachad
agus thug an Tighearna leis : beannaichte
gu'n robh ainm an Tighearna."
Dh'fhagadh Dia aig an t-salmadair ; ach
is e dh'fhagadh aig lob a bhith bhochd
fhein. Sgriob liath an Earraich ! Thainig
i air lob eadar a bhreith agus a bhas, ach
thig i air gach aon aig a' bhas co dhiu,
" Lomnochd pillidh mi an sin." Tha e
soilleir nach tug sinn ni leinn a' tighinn a
steach do'n t-saoghal (de mhaoin agus de
nithean nach 'eil fillte suas 'n ar bith fein)
agus tha e gle chinnteach nach toir sinn sion
leinn. Tha ; gidheadh tha e cruaidh air an
duine nadurra gabhail ris an dearbh fhirinn
sin, no am feum is fhearr a dheanamh leatha.
Ni de neoni.
An uair a bhasaicheadh seann righ Eipheid-
each chuirte or is umha is mnathan is maoin
conihla ris 's an uaigh, agus a chorp bochd
fhein air a ghleidheadh air chor agus nach
crionadh e as. Cianalas de oidhirp air ni a
dheanamh de neo-ni agus air nithean a chur
thairis air sruth cas bras domhain a' bhais.
Agus nach e sin a' chuis mu bheil losa cho
f ior agus cho f ior-chruaidh agus e ag inneasdh
dhuinn mu'n tuathanach a bha sid. Cuis
fharmaid aig daoine agus cuis theagaisg o
Dhia. Bha freasdal anabarrach saoibhir
math aige, agus cha robh dith bhi glic air.
" Tha fhios agam de a ni mi." Agus rinn
e e. Agus bha e riaraichte sasta aig meud
nan nithean ud. " Moran de nithean matha."
'S an oidhche sin fhein thuirt Dia ris, " Amad-
ain." Oir air an oidhche sin fhein bha anam
gu cunntas a thoirt air fhein: agus bha na
nithean gu bhi mar a bhiodh iad agus aig an
fheadhainn a ruigeadh orra ! Cha deanadh
iad maoin do'n amadan an oidhche ud. Cha
tugadh e leis an graine bu shuaraiche de'n
t-siol choirce. Seadh, cha tugadh e leis
rioba dhe f halt fein ! Agus is e sin, a rithist,
is teagaisg o Dhia an losa Criosd agus e
radb " Ciod a bhuannachd ~ do dhuine ged
a bhuannaicheadh e an saoghal gu leir agus
anam fein a chall ? " Seadh, cha dean
nithean tim maoin na siorruidheachd. Cha
toir sinn ni leinn.
Tha Dia cothromach.
Ach air an taobh eile dheth tha so. Eadhon
nithean tim fhein, tha iad a' tighinn agus a'
falbh, agus tha leithid lob ag radh mu'n
deighinn, Na nithean a thug Dia dhomh
agus na nithean a thug Dia bhuam. Tha
Dia mar gu'm b'eadh a' taisbeanadh a
Idimhe 's an Fhreasdal. " Is e an Tighearna
tha ann," arsa an duine eile, " deanadh e
mar is aill leis." Chan 'eil am Freasdal
na's motha na Dia, chan 'eil e an aghaidh
Dhe, agus chan 'eil e air a sgaradh o Dia.
An uair a thuiteas eun beag na sgeithe,
broinein, agus e deanamh air a nead, leis
an t-srabh 'n a ghob, tha Dia a' faicinn sin.
Agus tha Dia, a' ceadachadh sin. Cha bhiodh
e ceart no iomchuidh gach bochdainn agus
gach call fhagail air Dia. " Tha an Diabhol
ag imeachd mar leoghann bheucach feuch c6
shluigeas e suas." Agus bhiodh e gle chearr
obair an Diabhoil a thilgeil air Dia. Gidh-
eadh, nach saoil thu gu bheil a leithid a'
gabhail aite am measg dhaoine. Biodh sin
mar a tha e, na deanamaid di-chuimhne air
garadh loib. Fhad agus a chumadh Dia an
garadh gun bhe^rn, c6 a dheanadh call
an garadh loib ?
" Tha aingle Dhe a' campachadh
Mu'n dream do'n eagal e."
Agus fhad agus a tha iad sin a muigh
faodaidh each fuireach a stigh. Tha dion
aig Dia air paisdean. Tha an aingeal-san a'
faicinn gnuis an Athar neamhaidh.
Bha feachdan flaitheanais aig losa, agus is
e an ceangal a bha orra nach do chuir e fios
orra agus iad 'g a tharruing gu Aite a'
chlaiginn. Agus bha losa muinghinneach a
thaobh laithean na beatha. " An diugh agus
am maireach," arsa losa, " agam." " Cha
d'thainig m'uair-sa fhathast ; " agus, a ris,
" thainig an uair."
Daibhidh an la na trioblaid.
Agus rachamaid air ais, a ris, do'n t-Seann
Tiomnadh, agus gu Daibhidh agus am bas 'n
a thigh.
" Agus air an t-seachdamh la f huair an
leanabh bas ; agus bha eagal air seirbhisich
Dhaibhidh innseadh dha gu'n robh an leanabh
marbh : oir thubhairt iad. Feuch an uair a
bha an leanabh fhathast bed, labhair sinn ris
agus chan disdeadh e ri ar guth : cionnus,
ma ta, ma dWinnseas sinn dha gu bheil an
leanabh marbh, a chraidheas e e fein. Agus
an uair a chunnaic Daibhidh gu'n robh a
6
AM FREASDAL— ANNS A' CHATHAIR
sheirbhisich ri cogarsaich thuig Daibhidh gu'n
robh an leanabh marbh : uime sin thuirt
Daibhidh ri sheirbhisich, A bheil an leanabh
marbh ? Agus thuirt iadsan, Tha e marbh.
An sin dh dirich Daibhidh o'n talamh agus
dh'ionnlaid agus dh'ung e e fiin, agus mhiulh
e aodach, agus chaidh e steach do thigh an
Tighearna, agus rinn e aoradh : an sin
thainig e d'a thigh fein, agus, an uair a
dh'iarr e, chuir iad aran fa chomhair, agus
dh'ith e. An sin thuirt a sheirbhisich ris,
Ciod e an ni so a rinn thu ? air son an leinibh
an uair a bha e bed thraisg thu agus ghuil
thu : ach an uair a dWeug an leanabh,
dh'dirich thu agus dh'ith thu aran. Agus
thuirt esan, An uair a bha an leanabh fhathast
bed thraisg mi agus ghuil mi : oir thuirt mi,
Go aige a bheil fhios nach gabh Dia truas
rium, agus nach mair an leanabh bed ? Ach,
a nis, o fhuair e bas car son a thraisginn ?
An urrainn mi a thoirt air ais tuilleadh ?
Theid mise d'a ionnsaigh-san ach cha phill
esan do m'ionnsaigh-sa."
" Feuch measar sona leinn iadsan a
dh'fhuilingeas. Chuala sibh. iomradh air
foidhidin loib, agus chunnaic sibh crioch
an Tighearna: gu bheil an Tighearna ro
theo-chridheach agus trocaireach."
Anns a' Chathair
An uair a thig amanna fionnarachd o lathair an Tighearna. — Onlomh. iv., 19.
Thig, a ghaoth d deas, agus seid air feadh mo liosa. — Dan Sholaimh iv., 16.
Anail bhed, anail bhed, anail bhed, sdid a nuas. — Laoidh.
BHO chionn ghoirid fhuair mi litir bho sheana
mhinistear a bhios a' sgriobhadh chugam an
drasd 's a ris mu nithean anns a bheil uidh
againn le cheile, agus bu mhaith learn rud
no dha a bha anns an litir a chur sios air an
duilleig so a chionn gu bheil mi an dull gu
bheil iad an da chuid f ior agus feumail.
Dh'eirich an seanchas a rud-eigin a thubh-
airt mi-fhein ris-san ann an litir a sgriobh mi
'g a ionnsuidh an deidh dhomh tighinn
dhachaidh o choinneamh Cleire. Thubhairt
mi nach 'eil e furasd anns na laithean so
daoine freagarrach fhaotainn gu bhi 'n am
foirbhich anns an eaglais, agus dh'innis mi
dha mu eaglais shonraichte as aithne dhomh,
far a bheil aobhar an Tighearn a' dol sios a
chionn nach 'eil daoine anns a' choimhthional
a ghabhas os laimh a bhi 'n an eildearan.
So an f hreagairt a fhuair mi bhuaith :
" Tha mi duilich a chluinntinn gu bheil an
eaglais bheag ri taobh an locha a' dol sios ;
ach tha mi an duil gu'm biodh e na b'fhire
dhuit a radh, gur e an eaglais a bhi shios
cheana, as aobhar nach gabh foirbhich
faotainn, agus nach e i bhi gun fhoirbliich
as aobhar gu bheil i a' dol sios. Tha an
seorsa fhoirbheach a b 'aithne dhuirm ann
an Albainn anns na seann laithean a' fas
gann an diugh, agus is e cion nan daoine sin
'n ar coimhthionailean a tha a' milleadh
beatha spioradail na h-eaglais agus cor na
diadhaidheachd anns an dtithaich. Bithidh
e air uairean a' cur eagail orm cho beag agus
a tha ministearan agus buill a' choimhthionail
ag iarraidh anns na daoine a tha iad a' cur
air leth mar fhoirbhich. Chan 'eil iad ag
iarraidh dad annta ach na dh'iarradh iad ann
an duine a bhiodh iad a' cur air Bord nan
Sgoilean, no air Comhairle na Siorramachd;
ma tha e 'n a dhuine laghach; a bhios a' dol
do'n eaglais, stuama a thaobh dibhe, agus
gun dad sonraichte an aghaidh a chliii
saoghalta, gabhar 'n a fhoirbheach e gun
uiread agus fhaighneachd a bheil creideamh
aige, no fein-fhiosrachadh spioradail, no am
bi e ag urnuigh, no a' cumail aoradh-teagh-
laich 'n a dhachaidh fhein. Chan 'eil ach
fior dhuine annamh an diugh am measg
fhoirbheach na h-eaglais a theid air cheann
urnuigh ann an coinneamh, no d'an aithne
treorachadh spioradail a thoirt do neach a
tha fo churam anama, agus a tha ag iarraidh
slighe na slainte. Gheibhear an seorsa so
anns na h-eileanan fhathast, ach chan
fhaighear ach gle bheag dhiubh air tir-mor.
Ach tha a bhuil; ma chumas tu do shuilean
fosgailte chi thu gu bheil crionadh no searg
spioradail a' tuiteam air a h-uile coimhthional
anns a bheil foirbhich nach 'eil air an
iompachadh."
Cha ruig mi leas a radh air an duilleig so
ciod an f hreagairt a thug mi do mo charaid,
ach ged bha e na bu truime air na h-eildearan
na bu choir dha, agus ged nach 'eil ann an
" iompachadh " ach aon de na geatachan air
a bheil daoine a' dol a steach do rioghachd
Dhe, tha e fior gu leoir gu bheil an seorsa
fhoirbheach a b 'aithne dhuinn anns a'
Ghaidhealtachd roimh so air chall an diugh,
no CO dhiu air fas gann.
Cha robh moran a dh'eaglaisean anns a'
Ghaidhealtachd ri mo chuimhne fhein, no ri
cuimhne m'athar, anns nach faigheadh tu
grunnan de dhaoine diadhaidh aig an robh
aite-seasamh agus iighdarras spioradail am
measg an t-sluaigh, a chionn gu robh f ios aig
an duthaich uile gu'm bu daoine iad a bha
air an saoradh tre chreideamh, aig an robh
•ANNS A' CHATHAIR— LEABHAR CHEIST NAN" SGOILEAN
fiosrachadh pearsonta air cumhachd Chriosd
mar Shlanuighear, agus a bha 'g an cumail
fein gu dichiollach fo theagasg an Spioraid
Naoimh le bhi a' leughadh a' Bhiobuill agus
ag urnuigh.
Bha fianuis nan daoine sin a' cnmail teine
an t-soisgeil beo, ach tha an seorsa fianuis so
an diugh air fas fann, air chor agus gu bheil
gineal a nis ag eirigh suas a tha saoilsinn gu
bheil a h-uile duine 'n an creidmhich agus 'n
an Criosduidhean ma bhuineas iad do'n
eaglais, agus ma tha iad stuama agus
riaghailteach 'n an caitheamh-beatha, ged
bhiodh iad tur aineolach air aithreachas agus
air urnuigh, air creideamh agus air gras-
saoraidh Dhe ; gineal d'a bheil cainnt an
Tiomnaidh Nuaidh mu fhiosrachadh a'
chreidmhich agus mu nithean diomhair na
beatha dhiadhaidh mar Eabhra no mar
fhuaim gun seagh.
Cha teid aig an eaglais air daoine iompach-
adh, cha mho a theid aig daoine air iad fein
a thearnadh, agus mar sin tha feum againn
a bhi a' guidhe agus ag iirnuigh gu'n ath-
bheothaicheadh Dia obair fein ann an
Albainn an diugh ; gu'n tugadh e dhuinn ann
an eaglais na h-Alba ministearan agus luchd-
dreuchd aig a bheil eolas spioradail agus
pearsonta air an t-soisgeul, agus air fiosrach-
adh agus faireachduinean an anama anns an
do ghin an Spiorad Naomh a' bheatha a tha
o shuas. Sin an aon doigh anns am faod sinn
dull a bhi againn gu'm fosgail Dia uinneagan
nan neamhan, agus gu'n doirt e oirnn
beannachdan gu pailt, mar a dhoirt e
beannachdan air Albainn ann an 1874 fo
shearmonachadh soisgeulach D. L. Moody.
Ann an 1874, a reir teisteanas dhaoine
beachdail, thug an " dusgadh " mor agus
farsuing a bha ann an Albainn fo shearmon-
achadh Mhghr Moody na foirbhich a b'fhearr
a bha aca riamh do na h-eaglaisean an
Albainn ; daoine a bha air an dtisgadh gu
aithreachas agus a fhuair dochas siorruidh
tre chreideamh ann an Criosd, agus a bha 'n
am meadhon an deidh laimhe air eud agus
eolas an t-soisgeil a chumail beo anns na
coimhthionailean anns an robh iad 'n an
luchd-dreuchd.
Air a' cheathramh la fichead de Februari
1874 bha coinneamh aig D. L. Moody ann
an Glaschu air am biodh seann daoine a
b'aithne dhomh a' labhairt mar "a' choinn-
eamh mhor," no " oidhche na coinnimh
moire." B'e Mghr Moody a bha air a ceann,
ach bha oileanaich oga a Dun-eideann
comhla ris, a thainig a dh'aon ghnothuch a
thogail am fianuis air taobh Chi'iosd, Eanruig
Drummond, Seumas Stalker, agus Seumas
Briin, triiiir a rinn obair mhor anns an
eaglais an deidh laimhe.
Bha an eaglais anns an robh iad cruinn
oho l^n 's a ghleidheadh i, agus bha cumhachd
an Tighearn a l^thair chum slanachaidh.
An uair a labhair na h-oileanaich, agus a
thug iad suas am fianuis bha cuireadh air a
thoirt do ghillean oga eirigh 'n an seasamh
air beulaibh a' choimhthionail, ma bha iad
'g an totrt fein le'n uile chridhe do Chriosd,
agus a' cur romhpa a leantuinn. Dh'eirich
coig fichead agus a h-aon, ag aideachadh
Chriosd an lathair a shluaigh, agus cha robh
aon dhiubh nach do cheangail e fhein ri
eaglais air chor-eigin, is bha cuid dhiubh gu
goirid 'n am foirbhich.
B'e sud na coinneamhan sona agus
tarbhach, far an robh gras-saoraidh Dhe ag
oibreachadh le cumhachd. Bha na nithean
a bha a' tachairt annta iongantach an
suilean dhaoine magail agus ana-creideach,
ach is ann a tobraichean de'n t-seorsa ud a
tha Eaglais Chriosd a' tarruing a beatha agus
a dochais. Nach b'aoibhneach an sgeul e
'n an cluinnteadh an diugh gu robh anail
bheo o shuas a' seideadh air feadh na tire
aon uair eile ! An sin dh' fhalbhadh an
liath-reodhadh, agus cha bhiodh e duilich
luchd-dreuchd fhaotainn anns an eaglais.
A Spioraid Dhe, o chian a ghluais
air aghaidh dhorcha nan uisge fas.
Thig ^n uair a bhios ar cridhe fuar,
is diiisg ar n-aigne suas le d'ghras.
Leabhar Cheist Nan Sgoilean
THA fhios aig ar luchd-leughaidh gu bheil an
seann leabhar ris an abramaid " Leabhar
Aithghearr nan ceist " a nis air a chur a
mach a moran de na sgoilean anns an
duthaich, agus leabhar eile air a chur 'n
a aite. Bho chionn iomadh bliadhna bha
moran dhaoine am beachd, agus gu sonruichte
maighstirean-sgoile, gu robh Leabhar Aith-
ghearr nan Ceist ro dhuilich air son cloinne,
agus bha iad ag radh nach robh a' chlann a'
tuigsinn an treas facal dheth; ged bha
iad 'g a ionnsachadh air an teangaidh.
Chan 'eil moran feuma ann do dhuine no
do phaisde rud nach tuig e a bhi aige, mar
phiorraid, air a theangaidh.
Faodaidh mi cuid de Leabhar Cheist nan
Sgoilean a thionndadh gu Gaidhlig, a chum
's gu 'm faic ar luchd-leughaidh air an son
fein CO dhiu a tha no nach 'eil e freagarrach
a theagasg anns na sgoilean.
Ceisd — Car son a tha feum againn air
Slanuighear ?
LEABHAR CHEIST NAN SGOILEAN"
Frbagradh — Tha feum againn air Slan-
uighear a chionn gu bheil sinn 'n ar peacaich.
Ceisd — Ciod e peacadh ?
Freagradh — ^Is e peacadh eas-umhlachd
do Dhia an smaoin, am facal, no an gniomh.
Ceisd — ^A' bheil Dia a' cluinntinn ar
n-tirnuighean daonnan?
Freagradh — Tha Dia a' cluinntinn ar n-
urnuighean daonnan, agus 'g ar freagradh
arm a bhi a' toirt dhuinn nan nithean sin
a chi e iomchuidh, 'n a ghliocas agus na
ghradh.
Ceisd — Ciod a tha a' cheud aithne a'
teagasg dhuinn ?
Freagradh — Tha a' cheud aithne a'
teagasg dhuinn, an aon Dia fior aideachadh
mar ar Dia-ne, 's an t-aite is airde 'n ar
cridheachan a thoirt dha.
Ceisd — Ciod a tha an dara aithne a'
teagasg dhuinn ?
Freagradh — Tha an dara aithne a' teag-
asg dhuinn nach coir dhuinn aoradh a dhean-
amh do iodhalan, no aoradh a dheanamh do
Dhia gu neo-iomchuidh, ach gur coir dhuinn
aoradh a dheanamh do Dhia o'n chridhe.
Ceisd — Ciod a tha an treas aithne a' teag-
asg dhuinn ?
Freagradh — Tha anr treas Aithne a' teag-
asg dhuinn, gur e peacadh mor a tha ann am
mionnan, is ann am mionnan-eithich, agus
gur coir dhuinn urram a thoirt do ainm
Dhe agus do nithean naomh.
Ceisd — Ciod a tha a' cheathramh aithne
a teagasg dhuinn?
Freagradh — 'Tha a' cheathramh aithne
a' teagasg dhuinn gu'n d' thug Dia dhuinn
sia laithean de'n t-seachduin gu bhi deanamh
ar n-obair, gu bheil aon la ri bhi air a ghleidh-
eadh naomh gu fois fhaotainn is aoradh a
dheanamh ; agus tha Criosduidhean a'
gleidheadh naomh a' cheud la de'n t-seachd-
uin a chionn gu'n d' eirich an Tighearn losa
o na mairbh air an la sin.
Ceisd — Ciod a tha a' choigeamh aithne a'
teagasg dhuinn ?
Freagradh — Tha a' choigeamh aithne a'
teagasg dhuinn gur coir dhuinn gradh, urram,
umhlachd, agus comhnadh, a thoirt d'ar
parantan, agus gu bheil Dia a' toirt beann-
achd shonruichte dhaibhsan a ni sin.
Ceisd — Ciod a tha an t-s^'athamh aithne a'
teagasg dhuinn ?
Freagradh — 'Tha an t-siathamh aithne a'
teagasg dhuinn gur h-e tiodhlac naomh o
Dhia a tha ann am beatha duine, agus gur
coir dhuinn naimhdeas agus mi-rim a chuir
uainn.
Ceisd — Ciod a tha 'n t-seachdamh aithne
a' teagasg dhuinn ?
Freagradh — Tha an t-seachdamh aithne
a' teagasg dhuinn nach coir eas-urram a bhi
air a dheanamh air staid a' phosaidh, oir tha e
naomh; 's gur coir dhuinn uile a bhi glan
'n ar smaoin, 'n ar cainnt, agus 'n ar giulan.
Ceisd — Ciod a tha an ochdamh Mthne a'
teagasg dhuinn ?
Freagradh — Tha an ochdamh aithne a'
teagasg dhuinn nach coir dhuinn ni sam bith
a thoirt o dhuine eile gu h-eucorach, agus gur
coir dhuinn a bhi onorach, ceart, is treibhdh-
ireach arms na h-uile nithean.
Ceisd — Ciod a tha an naoieamh aithne a'
teagasg dhuinn ?
Freagradh — Tha an naoieamh aithne a'
teagasg dhuinn nach coir dhuinn a radh mu
dhaoine eile ach an fhirinn, agus gur coir
dhftinn a bhi curamach mu dheagh chliu ar
coimhearsnaich .
Ceisd — Ciod a tha an deicheamh aithne a'
teagasg dhuinn ?
Freagradh — Tha an deicheamh aithne a'
teagasg dhuinn nach coir dhuinn ar cridhe a
leagadh air ni sam bith a bhuineas do neach
eile, agus gur coir dhuinn a bhi taingeil air
son nan nithean a tha Dia a' toirt dhuinn.
Ceisd — Ciamar is coir dhuinn ar n-obair
laitheil a dheanamh ?
Freagradh — Is coir dhuinn ar n-obair
laitheil a dheanamh gu dichiollach, gu dileas,
agus gu togarrach, mar ann an sealladh ar
n-Athar neamhaidh.
Ceisd — Ciod e ar dleasdanas do Eaglais
Dhe?
Freagradh — Is e ar dleasdanas do Eaglais
Dhe gradh a bhi againn dhi, pairt a ghabhail
'n a h-aoradh follaiseach, is cuideachadh a
dheanamh le h-obair aig an tigh agus air
feadh an t-saoghail.
Ceisd — Ciod e ar dleasdanas da 'r
dtithaich ?
Freagradh — Is e ar dleasdanas da 'r diith-
aich urram a thoirt do 'n Righ, is dhaibhsan a
tha ann an iighdarras ; umhlachd a thoirt do
'n lagh, a bhi deas gu obair a dheanamh air
son maith an t-sluaigh, agus a bhi deas gu
fulang air a shon sin, ma 's eigin e.
Ceisd — Ciod e a' chrioch araidh a bu choir
a bhi againn anns a' bheatha so ?
Freagradh — Is e a' chrioch araidh a bn
choir a bhi againn anns a' bheatha so, tighinn
beo mar chloinn Dhe, 'ga ghradhachadh agus
'ga thoileachadh ; a' deanamh seirbhis d' ar
co-chreutairean, agus a' fas ann an coslas ar
Tighearna losa Criosd.
^ ^ ^ ^ ^
Chi ar luchd-leughaidh nach 'eil teagasg iir
sam bith anns an leabhar so, ach chi iad cuid-
eachd gu bheil na freagraidhean air an cur
ann an doigh anns an tuig clann iad. Feumar
a chuimhneachadh nach 'eil clann air an
deanamh air son leabhraichean cheist, ach
leabhraichean cheist air son na cloinne.
Aireamh 7
1941
Dia m'athar
{Leis an Urramach EacJiann Mac Fhionghuin, M.A., nach maireann)
Is e an Tighearna mo neart, agus mo dhan, agus tha e 'n a shlainte dhomh : is esan
mo Dhia-sa, agtis ni mi aitd-cdmhnuidh dha : Dia «^' athar, agus ardaichidh mi e.
— Ecsodus XV., 2.
Tha na briathran so bho oran Mhaois agus
Israeli. Thachair ni mor dbaibh, an tach-
artas a bu mho 'n an eachdraidh gus a so ;
agus bha Dia anns a' chilis. Rinn freasdal
an Tighearna an tearnadh a nis agus gu brath
o lamhan Pharaoh. A nis tha teagasg
moralta agus spioradail ann an uile fhreasd-
alan Dhe. Tha so fior gu sonruichte mu'n
fheadhainn a ni driiidheadh oirnn, agus bu
choir dhuinn cuimhne a bhi againn orra so
gu h-araidh, a' deanamh ciiiil no caoidh a
reir an gne. Is e bha so a nis do Israel agus
an ceannard am seinn molaidh, agus so gu
h-araidh, do bhrigh nach robh 'n an saoradh
miorbhuileach ach aon de iomadh maitheas
o'n Tighearna, agvis coimhlionadh gheall-
aidhean luachmhor, agus sathachadh an
dochais bheannaichte a thugadh dhaibh o na
l^ithean cian, fad as. Agus bha an saorsa a'
sealltainn dhaibh saorsa a bu mho a bha ri
teachd. Cha b' ionghnadh ged rinn an
ceannard agus an sluagh ceol le cheile. " Dia
m' athar," arsa Israeli, agus ciod tha so a'
teagasg duinn?
I. " Dia m' athar,''' — cha robh an creid-
eamh diadhaidh 'n a ni nuadh dhaibh. Cha
robh e, uime sin, 'n a neonachas dhaibh a bhi
toirt dhasan gloir na buadha. Dh' innis an
aithrichean dbaibh na gniomharan a rinneadh
leis, agus dhearbhadh dhaibh fein gu'n robh
an cliii a thug an aithrichean air ceart. Cha
mho bu choir an creideamh diadhaidh a bhi
'n a neonachas dhuinne comh-cheangailte ri
freasdalan mora. Araon ann am buannachd
agus ann an call bu choir dhuinn tiomidadh
ri Dia. A chum na criche so feumaidh an
diadhaidheachd a bhi timchioll ar beatha a
ghnath agus gu dliith. Bu choir dhuinn a
bhi faicinn Dhe 'n a chruitheachd, an each-
draidh, agus ann am faireachduinnean
dhaoine, ionnus 's nach biodh e 'n a iongantas
idir dhuinn a bhi cluinntinn mu ghniomharan
a laimhe.
II. " Dia m' athar." — Cha d' fholaich na
h-aithrichean an diadhaidheachd fein air an
cloinn. Bha fhios aig a' chloinn gu'n robh
Dia aig na h-aithrichean. Tha diadhaidh-
eachd cuid de shluagh gu Ji-iomlan folaichte
bho mhuinntir eile, eadhon bho 'n clann fein.
Agus cha tig e an uachdar gus an tachair ni
anabarrach neo-chumanta riu. Is tearc a
chithear diadhaidheachd na muinntir so.
Ach cionnus tha a' chilis d'ar taobh-ne ? A
bheil fhios aig ar cloinn gu bheil Dia againn ?
Is bochd an gnothuch ma tha so air fholach
uatha. Bha a' mhuinntir a b' ainmeile anns
an t-saoghal riamh beo ann an co-chomunn
follaiseach ri Dia. Anns a' cho-chomunn
sin bu choir dhuit-sa agus dhomh -sa a bhi
beo, oir ma tha ar co-chomunn treibhdhireach
chi each e, agus gu h-araidh iadsan a tha fo
na h-aoin chabair ruinn. Chan e mhain
gu'm feum sinn a bhi gniomhach anns an
ni a tha maith, ach thig oirnn a bhi ag
aideachadh nam beanntan o'm bheil ar
neart gu bhi gniomhach a' tighinn.
III. " Dia m' athar " ; faodaidh nach
bi an t-athair agus am mac a' deanamh
seirbhis do'n aon Dia. Chan 'eil an diadh-
aidheachd a' ruith anns an fhuil, mar tha am
peacadh, oir tha comas aig duine e fhein a
sgaradh o Dhia 'athar. Faodaidh e Dia
d'an d' rinn at hair aoradh a chumail a mach
as a chridhe. Is e comas eagallach a tha an
so, agus is e a thoradh an dara has.
IV. " Dia m' athar " ; tha sinn fo fhiachan
do dhiadhaidheachd ar n-aithrichean. Is sinne
oighreachan nan al a chaidh. Am maith a
tha sinn a' sealbhachadh ann an nithean
saoghalta agus ann an nithean spioradail
choisinn iadsan dhuinn ann an tomhas mor.
Chaidh urram a chur air diadhaidheachd na
muinntir so. Chi sinn gu robh Mephiboseth
air a ghradhachadh air sgath 'athar, lonatan ;
agus gu robh Solamh air a bheannachadh air
sgath 'athar, Daibhidh, agus gu bheil na
h-Iudhaich air an gradhachadh air sgath an
athar. Agus chan 'eil so 'n a chuis-iongantais,
oir bheir riiintean an Tighearna fada ri bhi
air an coimhlionadh, ionnus gu 'n teid iomadh
ginealach seachad m' an tig beannachdan
Dhe 'n an iomlanachd. Tha sinne an diugh
a' sealbhachadh toraidhean diadhaidheachd
agus treuntas martaraich na h-Alba.
DIA M'ATHAR— AIG LOCHAN BHETESDA
A bhrMthrean, tha an ceann-teagaisg so a'
tagar le sgal laidir ri iomadh cridhe. Tha e
druidhteach. Abair " mo Dhia," agus thig
soluimteachd mhor air do spiorad ; ach abair
" Dia m' athar," agus air ball tha aignidhean
do chridhe air am bualadh le teo-chridheachd
ro mhor. Tha Dia, an sin, air a thoirt gu
do chagailte, gu do chreathaill, gu leaba na
trioblaid iarganaich, agus gu meadhon do
bheatha 'n a do theaghlach.
Anns a' cho-dhunadh, freagair na ceistean
so a tha an ceann-teagaisg a' cur ort. Bha
t-athair 'n a Chriosduidh : a' bheil thusa
na's anabarraiche glic na esan, ionnus 's
gu'm faod thu 'eisimpleir a chur air chul.
Faodaidh gu bheil thu na's fhearr dheth na
bha esan. Ma db' fhaoidhte gu bheil tigh
na's mo agad, teachd-an-tir na's pailte, agus
sgoileireachd na's beiu-ra. Ach an cliiiteach
e dhuit a bhi dh' easbhuidh Chriosd a bha
dhasan 'n a uile anns na h-uile. Smuainich
ort fhein. Bha f aihair 'n a dhuine
diadhaidh ; bu choir do 'n eolas so do chur
fo churam. A bheil thu a' runachadh
briseadh air falbh bho do shinnsireachd
dhiadhaidh ? A bheil thu a' rtmachadh do
shiol a bhi 'n am paganaich ? Dean stad, tha
an gnothuch so soluimte, agus lean-sa dluth
ri cliu do shinnsir. Bha V athair 'n a dhuine
f'lor chrabhach ; agus dh' aidich e gu'm b'e
maitheas Dhe mar so dha a b' aobhar d'a
uile bhuannachd 's an t-saoghal so. Le
cur Criosduidheachd air chul an soirbhich
thusa na's ^fhearr na rinn esan ? A
bheil thu gu bhi na's geur-cbuisiche
na esan. Dean tarcuis air Criosd, ach bidh
agad fhathast ri aghaidh a chur air nithean
dorcha agus diomhair an t-saoghail agus na
beatha so. Gu cinnteach chan fhaigh thu
solus orra sin a dh' easbhuidh Chriosd. Bu
cho maith dhuit duil a bbi agad ri aimsir
maith an deidh dhuit an gloine a bhriseadh
ri bhi deanamh dheth gu'n rannsaich thu gu
chill diomhaireachd fulangais agus bais le
bhi tilgeadh Chriosd 's a' chuan. Is obair
dhiomhain agus eagallach so. A bheil
thu gu bhi na's fhearr dheth na t' athair ?
Faodaidh tu an taisbeanadh a thug Dia air
fein anns an Fhirinn a thilgeadh bhuait, ach
cha teich thu bho do choguis, agus i 'g ad
dhiteadh. Faodaidh tu a' cur balbh car
tiota, le cleachdadh nam paganach, ach a
miichadh gu tur chan urrainn dhuit gun thu
fhein a mhort gu spioradail. Bidh a guth-
ditidh riut a dh' aindeoin ciod a ni thu. Am
bith do chliu na's fhearr ? Teich bho Chriosd
a tha foirfe 'n a chliii, agus co thuige a theid
thu ! Cionnus a ruigeas tu air foirfeachd
am beatha ach tre Chriosd. A bheil slighe
no doigh eile ann ach tre Chriosd ? Ma tha,
chan aithne dhomhsa i. Air an aobhar sin
bi glic agus lean ann an cos-cheumanna
t' athar diadhaidh. Na bi toileach a bhi
sealbhachadh a chodach agus inbhe, agus a
bhi deanamh tair air a dhiadhaidheachd. Bi
dileas dhuit fein, agus d'a chuimhne-san, agus
buainidh tu foghar trom de ghlaine agus de
aoibhneas agus de shith. Tha cuimhne agad
cho treun 's a bha e 'n a bheatha agus 'n a
bhas tre 'n ghras sin a tha ann an Criosd.
An gras a bu leoir dhasan is leoir dhuit-sa
cuideachd ma dh' earbas tu ris. 0 ! gu 'n
cuidicheadh Dia leat a chum 's nach cuir thu
gras Dhe an suarachas, ach gu'n earbadh tu
ris gus an ceum as fhaide mach.
Ma dh' fhaoidhte gu robh f athair gun Dia,
no gu bheil f athair gun Dia. Ma tha sin
mar sin, chan aithne dhuitsa an teaghlach
m'an robh e air inneadh gu robh guth
gairdeachais is slainte am pailliunaibh nan
saoi, agus tha do chor 'n a eire thruim air do
spiorad. Agus tha thu a' foighneachd a
bheil Dia deonach ciiram a ghabhail dhiot-sa.
Tha mi ag radh riut, gu deimhin tha e
toileach agus deonach. Agus mur h-urrainn
duit-sa a radh " Dia m' athar," their do
chlann e agus beannaichidh iad thu. O !
gu 'n ceadaicheadh Dia a chomhnadh do
neach sam bith d' am buin e greimeachadh
air an smuain so greimeachadh oirre mar le
dubhanan stailinn.
Agus a nis dhasan an Ti as airde agus
as naomha gu robh moladh agus gloir gu
saoghal nan saoghal.
Aig Lochan Bhetesda
Gheibh faidhidinn furtachd
Gheibh airidheachd a duais.
BHA an t-Ollamh nach maireann, Marcus
Dods corr agus sia bliadhna a mach as a'
Chollaist m' an d' fhuair e eaglais dha fhein.
Anns an iiine sin bha e air beulaidh corr
agus fichead coimhthional ach cha ghabhadh
gin dhiubli e, ged bha aithreachas air cuid
dhiubh an deidh laimhe nach do ghabh. Cha
robh dad cearr air ach a mhain nach robh
liubhairt mhaith aige, agus nach b' urrainn
dha bias a chur air Mesopotamia.
Cha do chord e ris a bhi air a dhiultainn
le coimhthional an deidh coimhthionail (co
AIG LOCHAN BHETESDA
ris a chordadh ?), ach ghabh e a rathad fhein
gu ciuin agus gu h-uasal, gun a ghearan a
dheanamh ris an t-saoghal, agus gun uidh a
chall ann an obair no ann an ionnsachadh.
Bha na litrichean a sgriobh e anns na bliadh-
nacban sin air an gleidheadh le pheath-
raichean, agus le cairdean eile, agus chithear
anns na litrichean sin a ghne dhuine a bha
ann; duine coguiseach, is duine caomhail, is
duine iriosal. An aite a bhi gearanacli no
farmadach an uair a bha cuisean a' dol 'na
aghaidh thug Dia dha gu'm b' urrainn dha
dibhearsoin a dheanamh air fhein, agus air
olcas a liubhairt. So litir a sgriobh e gu
phiuthar, Marcia.
" Chan aithne dhomh, a luaidh, do
leithid air son misneach a chur ann am
chridhe ; tha a h-uile litir a sgriobhas tu
chugam na's f hearr na 'n te a bha roimhpe.
Ged bhithinn-sa na bu mhiosa na tha mi,
dheanadh do ghaol-sa duine dhiom. Tha
iad ag radh gu bheil cumhachd tearnaidh
ann an gradh ; nach e mhain gu'n cuir e
folach air moran pheacaidhean, ach gu'n
liubhair e daoine bhuapa. A reir teagasg
na h-eaglais bhiodh e cearr dhomh a
chreidsinn gu'n cuir oibre maithe dhaoine
eile folach air mo chionta-sa, ach air a
shon sin tha do ghaol-sa agus t' obair
mhaith-sa 'g am chumail air mo chasan.
. . . Ann an te de na coinneamhan a bha
againn dh' iarradh air fear de na foirbhich
urnuigh a dheanamh, agus am measg nan
athchuingean eile a chuir e suas ghuidh e
ri Dia air mo shon-sa, gun earhsa a bhi
agam anns a' phaipear."
Chan 'eil ach gle bheag de mhinistearan an
diugh nach 'eil a' leughadh an searmoin anns
a' chiibaid, ach cha robh an cleachdadh sin
cho cumanta anns an eaglais Shaoir ann an
toiseach a toiseachaidh, agus cha bu toigh leis
an t-sluagh e. Sin an t-aobhar nach robh
meas aca air Marcus Dods, gu'm biodh e a'
leughadh a shearmoin, agus 'g a leughadh
gun teas a chur ann fhein no ann an daoine
eile. Bha barrachd de 'n t-Siorram ann an
Dods na bha ann de 'n fhaidh, agus bha e
daonnan na b' f hearr leis agus na b' fhasa
dha inntinnean dhaoine a shoilleireachadh
na bha e dha an cridheachan agus an aignidh-
ean a ghluasad. Cha robh ealain aige air
bias a chur air an fhirinn, agus thilgeadh e
an fhirinn air daoine mar gu'm biodh e
caoin-shuarach co dhiu a ghabhadh iad rithe
no nach gabhadh. Cha do rinn e riamh
starum no straighlich anns a' chubaid;
sheasadh e an lathair dhaoine agus leughadh
e dhaibh an rud a sgriobh e air an son gun
uiread agus a shiiil a thosrail aon uair o'n
phaipear, no eadhon a cheann a chrathadh no
lamh a charachadh. Do na feadhainn a dh'
eisdeadh ris le ro-aire bha gu leoir de bhiadh
maith is laidir anns na searmoin aige, ach
ann an shilean na mor-chuideachd cha robh
ann ach searmonaiche fuar agus tioram.
Bha fhios aige fhein gu maith gu robh
daoine ag ionndrainn spailp is teas is comh-
arran corporra an diirachdais ann, ach cha
b' urrainn e sin a leasachadh no a nadur
atharrachadh.
" A Mharcia ghaolach, cha deachaidh
dhomh ach gu dona air an t-Sabaid mu
dheireadh : an aite a bhi fas na's fhearr
air labhairt ri mo cho-chreutairean is ann
a tha mi a' fas na's miosa. Theid agam air
sgriobhadh agus theid agam air leughadh ;
ach chan 'eil e a reir mo naduir bruidhinn
ri barrachd is dithis. Aph chan 'eil mi an
diiil gur e so mo choire fein, co-dhiu anns
an doigh anns am bi mi a' cur coire m'
fhailingean eile orm fhein. Tha mi a'
deanamh mar is fhearr is urrainn mi, ach
ma dh' fheumas mi a' mhinistrealachd a
leigeil dhiom chan 'eil arach air. Ach
air a shon sin tha gaol agam air a'
mhinistrealachd ; tha gaol agam air an
obair a chionn gu bheil gaol agam air mo
Shlanuighear agus air mo mhathair. An
uair a chuimhnicheas mi air na rinn ise
air mo shon bu mhaith leam eaglais
dhomh fhein fhaotainn, oir thoilicheadh
sin i. . . . An la a bha mi a' searmon-
achadh anns an Eaglais Ard ann an
Diin-eideann bha Taylor Innes anns an
eisdeachd. An deidh an t-searmoin thainig
e a bhruidhinn rium, cho cairdeil agus
cho coibhneil 's a bha e riamh, ach ma
shearmonaich mise dhasan mu mhuinntir
Ephesuis shearmonaich esan dhomhsa mu
olcas mo liubhairt. Thug e buille air
muin buille dhomh, ach b'e a' bhuille mu
dheireadh agus a' bhuille a bu ghoirte air
fad, gu robh mi na bu mhiosa na Rainy.
Bha fhios agam gu robh mi dona gu leoir,
ach cha robh fhios agam gu robh mi uile
gu leir cho fuar no cho tioram ri Rainy,
agus dh' fheuch mi ri Taylor Innes a chur
as a bheachd ach dh' fhairtlich e orm.
Sin agad, eudail, an doimhne gus an do
thuit mise, na's miosa na Rainy, rud a
a bhi mi an dull a bha eu-comasach. . . .
Air an ath sheachduin tha mi a' dol a dh'
Obar-eadhain air iarrtus coimhthionail a
tha air son mo chluinntinn. Ma theid
Obar-eadhain 'n am aghaidh mar chaidh a
h-uile aite eile a dh' fheuch mi, tha mi
dol a losgadh m' urchair mu dheireadh,
agus a' dol a sgriobhadh searmon mu 'n
duine a bha aig lochan Bhetesda, a bha
AIG LOCHAN BHETESDA— ANNS A' CHATHAIR
daonnan air fliagail air dheireadh le feadh-
ainn eile a bha na b' fhortanaiche na esan.
Fhuair an duine ud a dhtiil 's a dhochas a
bhriseadh seachd uaire deug barrachd
ormsa, oir chaill esan a chothrom ochd
uaire deug ar fhichead agus cha robh mise
air mo dhiultadh ach le fichead coimhth-
ional 's a h-aon. Ach tha an t-am agam
an lochan fhagail, oir tha eagal orm ma
leanas mi orm mar tha mi, gu 'n tig e
fodham toiseachadh air poll a thilgeil air
an aingeal, rud nach biodh idir freagarrach . ' '
Anns na bUadhnachan a bha Marcus Dods
gun eaglais dha fhein fhuair e cothrom, is
ghabh e an cothrom, air e fhein a dheanamh
coimhlionta ann am foghlum, air chor agus
nach bu chall dha uile gu leir a bhi air iomain
o thom gu tom mar bha e. Tha da pheacadh
a tha gu furasda ag iathadh mu mhinistearan
a bhios arms an t-suidheachadh anns an robh
esan, leisg agus farmad, ach ged leugh mi a
h-uile facal a sgriobh e riamh chan fhaca
mi uiread agus an coltas sin 'n a leabh-
raichean. Bha e daonnan a' leughadh agus a'
sgriobhadh, agus a' cur a h-uile sgillinn nach
robh a' dol ann am biadh ann an Icabh-
raichean.
Ach anns a bhliadhna 1864 thionndaidh an
sruth, agus fhuair e gairm o eaglais Reniield
ann an Ghlaschu. Bha daoine a' toiseachadh
air a thuigsinn nach bu duine cumanta a
bha ann, agus idir idir nach bu mhinistear
maide a bha ann, ach duine glic, agus sgoilear
maith, agus diadhair eudmhor. Bha e coig
bliadhna fichead ann an Glaschu, agus mar
b' fhaide a bha eolas aig muimitir Ghlaschu
air, agus mar bu bhitheanta a chluinneadh
iad e, is ann bu mho am meas air. Ann an
1889 bha e air a thaghadh le Ard Sheanadh
na h-eaglais gu bhi 'n a fhear-teagaisg air
Greigis an Tiomnaidh Nuaidh ann an Collaist
Ur Dhim-eideann. An uair a shiubhail Rainy
chuireadh Dods gu h-aonsgeulach 'n a chath-
air, urram a b' airde a b' urrainn an eaglais
Shaor a thoirt do dhuine air bith, a chur ann
an aite Rainy. Ach cha do mheal e am posta
sin ro fhada oir shiubhail e ann an 1909, aig
tri fichead 's a coig deug a dh' aois.
Gheibh faidhidinn furtachd
Gheibh airidheachd a duals.
Anns a' Chathair
An uair a ghabh an t-Urramach Niall
Mac Pharlain B.D. an influenza ann an
deireadh an earraich bhiodh an eaglais
duinte air an t-Sabaid mur bitheadh gu'n
robh ministear beag a Sasunn ann an Cille-
Sgumain aig an am ; fear a bhiodh a' tighinn
a h-uile bliadhna a shiubhal nead, agus a
chruinneachadh uibhean.
An toiseach cha robh na foirbhich uile
gu leir cinnteach co dhiu a bhiodh e ceart
dhaibh an duine ud a chur air cheann na
seirbhis, duine a bha a reir choslais cho gorach
ris na balaich bheaga. Ach an uair a chuala
Seonaid Eachainn, aig an robh am ministear
beag a' fuireach, ciod a bha na foirbhich ag
radh chuir i puth as a sroin agus thuirt i
riutha gu'n robh e na bu lugha goraiche do
dhuine a bhi siubhal an t-sleibhe ag iarraidh
nead seach a bhi 'n a shuidhe anns an
tigh-osda aig Tom Elliott a' lionadh a chuirp
le uisge-beatha. Dh' fhas am maighstir-sgoil
dearg anns an aodann, oir bha fhios aige gu
maith gur h-ann air fhein a bha Seonaid a'
peilisteireachd
Ach cha b'e siubhal nan nead a bha cur
dragh air coguis Iain Mhic Coinnich, am
foirbheach a bu shine anns an t-Seisein, ach
eagal nach robh " ministear nan uibhean,"
mar theireadh iad ris, fallan anns a' chreid-
eamh, oir bha amharus 'na inntinn gu'n
robh muinntir Shasuinn agus luchd na
Beurla air fad air tuiteam air falbh bho
theasgasg nan aithrichean. " Air son na's
aithne dhuinne mu thimchioll an duine,"
ars esan ri each, " nach faod e bhith nach
'eil ann ach Arianach, no Socinianach, no
Sabellianach, no ma dh' fhaoidte U.P. ? "
Chuir so an corr de na foirbhich 'n an tosd,
oir cha robh fhios aca c6 na daoine uamh-
asach a bha anns na h-Arianaich agus na
Sabellianaich, ach mu dheireadh thuirt
tuathanach Bhaile-Sgait (agus eagal air
gu'n tigeadh air fhein urnuigh a dheanamh
anns an eaglais mur faigheadh iad ministear
a dheanadh an t-seirbhis), nach deanadh e
cron do'n choimhthional eisdeachd ris a'
choigreach air son aon Sabaid, oo dhiu a
bha ann Ai'ianach, no Muileach, no Leodh-
asach. Bha a' cheart eagal air na foirbhich
eile a bha air tuathanach Bhaile-Sgait, eagal
gu'n tigeadh orra fhein seasamh air beulaibh
an t-sluaigh mur gabhadh ministear faotainn,
agus bha iad toilichte gu leoir cuireadh a
thoirt do "mhinistear nan uibhean" dol an
ceann na seirbhis.
Rinn an duine an rud a dh' iarr iad air
gu toileach. Dh' innis e dhaibh nach robh
dull aige an uair a dh' fhag e a thigh fein
gu'n tigeadh a leithid sud de ghairm air,
agus mar sin nach do chuir e searmon 'n
a bhaga. Dh' innis e dhaibh cuideachd
ANNS A' CHATHAIR
gu'm b' aim do'ii caglais Sliasunnaich a
bhuineadh e, agus nach robh e cleachdte
ri doighean na h-eaglais Chleireachail, gu
sonruichte a thaobh nan urnuighean. " Ach
is e a ni mi," ars esan ris na foirbhich,
" leughaidh mi earrann de na sgriobturan
dhuibh, agus minichidh mi iad mar is fhearr
is urrainn mi, agus an sin iarraidh sinn
beannachd an Tighearna air ar beaclid-
smuaineachadh. "
Latha mor
Sin mar bha. Air la na Sabaid, an uair
a chaidh. e suas do'n chiibaid, thug e a mach
an t-Salm,
Tobar na beatha tha gu dearbh
Agad-sa, Dhia nan dul ;
Is ann ad sholus dealrach glan
Chi sinne solus iuil.
An sin dh' fhosgail e am Biobull agiis
thoisich e air leughadh ann an leabhar an
fhaidh Hosea, ach ma'n deachaidh e fad air
aghaidh, thoisich e air innseadh dhaibh mar
chaidh an leabhar a sgriobhadh ; mar bha
Hosea air a smachdachadh le Dia agus air
a chlaoidbeadh le droch bhean; mar a
theagaisg Dia dha le fiosrachadh a bheatha
fein na nithean a labhair e an deidh laimhe
ri Israel; dh' innis e dhaibh mu'n t-suidh-
eachadh anns an robh sluagh an Tighearna
aig an am, na beachdan a bha aca a thaobh
Dhe, agus ciod a bhi Dia a' feuchainn ri
theagasg dhaibh. Lean e air mar sin da uair
an uaireadair, greis a' leughadh agus greis a'
mineachadh, gus an deachaidh e troimh 'n
leabhar uile, agus an sin rinn e iirnuigh
ghoirid, is bha an t-seirbhis criochnaichte.
*******
Ged b' ann ann am Beurla a bha e a'
bruidhinn thuig muinntir Chille-Sgumain
na thubhairt e cho maith 's ged bhiodh
e a' labhairt ann an Gaidhlig, agus ma dh'
innsear an fhirinn, bha e na b' fhasa a
thuigsinn na Niall Mac Pharlaiim B.D., ged
is tioram a Ghaidhlig. Ged tha Iain Mac
Coinnich car cumhann, agus amharusach air
Goill agus air daoine nach buin do'n aon
eaglais ris fhein, tha e cuideachd 'na dhuine
diadhaidh agus 'n a dhuine caomh, agus
fada m' an do sguir am ministear bu choma
leis CO dhiu a bha ann Arianach no Etiopach,
agus is e a thubhairt e ris na foirbhich eile
an uair a chaidh iad a steach do thigh an
t-seisein, " Nach robh ar cridhe a' lasadh
annainn an uair a dh' fhosgail e dhuinn na
sgriobturan."
Bha na foirbhich agus an coimhthional
uile cho toilichte leis an t-seirbhis 's a bha
Iain Mac Coinnich, agus thuirt Calum
Domhnullach, am beadall, an deidh laimhe.
gu'm be sud a' cheud Sabaid riamh a
chuiuiaic e eaglais Chille-Sgumain gun duine
'na chadal innte.
Chan e " ministear beag nan uibhean " a
their iad ris an duine ann an Cille-Sgumain
a nis, oir fhuair iad a mach c6 e, agus bheir
iad dha ainm agus a shloinneadh, Canon
S. D. Marlow, D.D. ard-sgoilear ann an
Oilthigh Chambridge, a tha a' teagasg an
t-Seann Tiomnaidh do mhinistearan oga.
Am Biobull gun mhineachadh
Chan eil leabhar air an t-saoghal a dh'
fhuiling uiread fo lamhan na feadhnach a
tha a' teagasg as ris a' Bhiobull, agus cha mho
a tha leabhar eile air an t-saoghal air a bheil
an fheadhainn a bhios 'g a chluinntinn air
a leughadh cho aineolach. Anns an la diugh
tha miltean de dhaoine nach 'eil a' leughadh
a' Bhiobull dhaibh fein, agus aig nach 'eil de
eolas air ach na tha iad a' togail an uair a
chluinneas iad e air a leughadh anns an
eaglais. Anns an eaglais cluinnidh iad da
chaibideil air an leughadh a h-uile Sabaid,
te as an t-Seann Tiomnadh agus te eile as
an Tiomnadh Nuadh, gun aon fhacal air a
radh umpa a chur soluis orra. A' bheil e
iongantach, mata, gu'm biodh troimh-cheile
ann an inntinnean dhaoine mu theagasg a'
Bhiobuill, no gu'm biodh e do mhoran
dhaoine 'n a leabhar gun bhlas ? Gu fort-
unach tha a' chuid as motha de'n Tiomnadh
Nuadh 'ga mhineachadh fein agus cho
soilleir 's nach teid eadhon na daoine
baoghalta air seachran ann, ach chan 'eil
an Seann Tiomnadh mar sin; tha moran
dheth cho dorcha agus cho dealaichte bho
smuaintean dhaoine anns an linn so 's nach
gabh e tuigsinn eadhon le daoine turail mur
bheil na h-iuchraichean a dh' fhosglas e air an
toirt dhaibh. Is e dleasdanas na h-eaglais,
dleasdanas mhinistearan, sin a dheanamh ;
agus chan abrainn gu bheil ministear air
bith anns an la diugh a' coimhlionadh a
dhreuchd mur bheil e a' fosgladh nan sgriob-
turan gu cothromach d'a shluagh, agus a'
toirt dhaibh an teagaisg a tha e fein a' faot-
ainn bho sgoilearan diadhaidh mu'n Bhiobull.
Tiugh dhorchadas
Bho chiorni ghoirid bha mi ann an eaglais
Chille-Sgumain, ach cha b' e coigreach a
bha air cheann na seirbhis ach Niall Mac
Pharlainn B.D. e fein. " Leughamaid " ars
esan, " facal an Tighearna mar tha e air a
sgriobhadh ann am faidheadaireachd Isaiah,"
agus gun aon lide mineachaidh a dheanamh
air leugh e so do'n choimhthional —
Troni eallach fdsaich na fairge; mar dhoinionnaibh
anns an dirde deas, a' dol seachad; d'n fhdsach tha e
6
ANNS A' CHATHAIR— BAS CHALUIM-CILLE
teachd, o lliir nanbhasuich. Dh' fhoillsichcadh sealladh
eagallach dhonih; tha an cealgair a' caitheadh feill,
acjus tha am fear-creachaidh a' creachadh. Bach suas
0 Elaim; teannaich 0 Mhedia; chuir mise crloch air
a h-uile osnaich. JJime sin lionadh mo leasraidh le
crddh; ghlac piantan mi m,ar phiantaibh m,na ri
saothair- chloinne. Bha mi air mo chromadh sios, an
uair a chuala mi; dh' fhds mi air chrith an uair a
chunnaic mi. Chlisg mo chridhe ; chuir uamhas fiamh
arm; feasgar mo sholais thionndaidh e gu h-uamhunn
domh. Deasaich am bord ; suidhich an fhaire; ith; bl;
eiribh a cheanna-feadhna; ungaibh an sgiath. Oir mar
so ihubhairt an Tighearna rium, Imich; suidhich
f ear -f aire; an ni a chi e innseadh e. Agus chunnaic
e carbad le da mharcach, carbad le asalaibh, carbad le
camhalaibh, agus thug e fanear gu dichioUach le geur
aire. Agus ghlaodh e, Lebmhan; Mo thighcarna, ta
m.i a' m' sheasamh an cbmhnuidh ann am ionad-faire,
airfeadh an la, agus tha mi a'' fantuian air mofhreiceadan
re gach oidhche. Agus, feuch, an so tha carbad de
dhaoinibh a' teachd, le dd mharcach. Agus fhreagair
e, agus thubhairt e, Tha Babilon air tuiteam, air tuiteajn,
agus tha uile dhealbhan-snaidhte a diathan air am
briseadh gu Idr. Och mo bhualadh agus arbhar m'
urlair ! an ni a chuala mi o Thighearna nan sluagh,
Dia Israeil, chuir mi an ceill duibhse. Trom eallach
Dhumah. DK" eigh e rium o Sheir, Fhir na faire, ciod
7nu'n oidhche Fhir na faire, ciod mu'n oidhche
Thubhairt am fear-faire, Tha a' mhaduinn a' teachd,
agus fbs an oidhche; ma dh' fhiosraicheas sibhse,
fiosraichibh ; pillibh, thigibh. An fhdistneachd mu
thimchioll Arabia. Anns an fhrith ann an Arabia
gabhaidh sibh tdmh, a chuideachda-siubhail Dhedanim.
Thug luchdd-iteachaidh tire Thema uisge a dh' ionnsuidh
an tartmhoir; le an aran thdinig iad an cbdhail an
fhbgaraich. Oir o na cldidhibh theich iad, o'n chlaidh-
eamh riiisgte, agus o'n bhogha liibta agus a bhoile a'
chogaidh. Oir mar so Ihubhairt an Tighearna rium,
Fathast bliadhna, mar bhliadhnaibh fir-thuarasdail,
agus bithidh uile ghlbir Chedair air caitheadh as. Agus
lughdaichear fuigheall aireimh nam fear-bogha, fir
threuna de mhacaibh Chedair; oir labhair an Tigh-
earna Dia Israeil. (Isaiah xxi).
An uair a chriochnaich e an leughadh
thuirt e " Gu'm beannaicheadh an Tigh-
earna dhuinn leughadh Fhacail," ach ma
bha facal o'n Tighearna anns a' bhrochan
ud do dhaoine eile anns an eaglais, gu
cinnteach cha robh e ann dhomh fhein.
Chan 'eil aobhar air bith gu'm biodh
criomain de'n t-seorsa so air an leughadh
ann an eisdeachd sluaigh mar gu'm bu
theachdaireachd iad o Dhia, agus cha tig
toradh air bith as an t-seorsa crabhaidh sin
ach gu'm fas daoine suarrach air a' Bhiobull,
agus gu'n saoil iad nach 'eil ann ach sgriobh-
aidhean gun bhun gun bharr.
luchair an Fhacail
Tha feum mor aig an eaglais an diugh air
daoine d' an aithne am BiobuU a theagasg
ann an doigh a ni Facal an Tighearna beo
agus cumhachdachd, agus na'm biodh coimh-
thionailean glic air an son fein cha taghadh
iad duine mar mhinistear ach duine d' an
aithne am Biobull a mhineachadh, daoine
coltach ri Bani agus Serebiah agus lamin
agus Acub agus Sabetai, agus na Lebhithich
a bha ann an Jerusalem ann an laithean
Nehemiah ; leugh iad ann an leabhar lagha
Dhe gu soilleir, agus thug iad an seagh
seachad; agus thuig an sluagh.
Cia meud eaglais anns an dtithaich anns
am bheil sin air a dheanamh an diugh 1
Mar is trice cluinnear deagh shearmon, agus
deagh sheinn, agus urnuighean freagarrach,
ach tha na sgriobturan air an droch leughadh,
agus air am fagail gun fhosgladh.
Bas Chaluim-cille
ANN an litreachas an t-saoghail chan 'eil rud
eile as druidhtiche na'n t-iomradh a rinn
Plato air bas Shocrates, agus an cunntas a
gheibhear anns an Tiomnadh Nuadh air bas
an t-Slanuigheir. Ach tha mi an dull nach
'eil an t-iomradh a rinn Adhamhnan air bas
Chaluim-cille fada air dheireadh. orra. Sin
an t-aobhar gu'm bu mhaith leam a chur
sios ann an Gaidhlig an rud a sgriobh esan
ann an Laidionn.
" An deireadh na seachduin, air la na
Sabaid, chaidh an duine naomh agus a
chompanach dileas, Diarmad,a bheannachadh
an t-sabhail a bha dluth-laimh. An uair a
bheannaich e an sabhal, agus da thorr sil a
bha air a ghlanadh, thug e buidheachas agus
thubhairt e, Ma dh'fheumas mise am fagail
tha mi toiJichte gu'm bi aig mo mhanaich
ghaolach air a' bhliadhna so a ris na
dh'fhoghnas dhaibh.
An uair a chuala Diarmad so thainig
mulad air, agus thubhairt e, " Athair, tha
sibh a' deanamh bhur cloinne tursach am
bliadhna le bhi ag radh cho trie gu bheil
sibh a' dol 'g ar fagail."
Fhreagair an duine naomh, " A Dhiarmaid
ghaolaich, tha rudeigin diomhair a bu mhaith
leam innseadh dhuit ; ma gheallas tu nach
innis thu e do dhuine eile bithidh e na's
fhusa dhomh bruidhinn riut gu saor mu uair
mo shiubhail."
Air a ghluinean gheall Diarmad, mar
dh'iarr a mhaighstir, agus an sin thubhairt
an duine urramach, "So an la ris an abrar
la na Sabaid anns an Leabhar Naomh, facal
a tha a' ciallachadh fois. Gu fior is la fois
e dhomhsa, oir is e an la mu dheireadh e,
agus gheibh mi fois o shaothair throm mo
bheatha. An nochd tha mi a' dol air slighe
m'aithrichean uile, oir tha losa Criosd mo
Thighearn 'g am ghairm, agus air a'
mheadhon-oidhche bithidh mo thriall 'g a
ionnsuidh, a reir fhacail. Dh'fhoillsich an
Tighearna so dhomh."
An uair a chuala Diarmad gu robh uair an
Naoimh a' teachd cho luath ghuil e gu goirt,
BAS CHALUIM-CILLE
aeh dh'fheuch an duine iirramach ri comh-
fhurtachd a thoirt dha mar a b'fhearr a
b'urrainn e.
An sin dli'fhag e an sabhal, a dhol air ais
do'n mhanachainn, ach stad e a leigeil
analach air an rathad, aig an aite anns an
robh Crois air a togail an deidh laimhe a
chomharrachadh an fhior aite, agus a tha
ann gus an la an diugh.
An uair a bha e tacan 'n a shuidhe, a'
leigeil a sgiths, agus e air crionadh leis an
aois, thainig an t-each ban far an robh e,
an t-each -cleibh a bhiodh a' giiilan nan
soithichean-bainne o'n bhathaich do'n mhan-
achainn. Chuir a' bhrtiid a cheann gu
caomhail ann an nchd an Naoimh, mar
gu'm biodh Dia 'g a sheoladh, agus mar
gu'm biodh fhios aige gu robh a mhaighstir
a' dol 'g a fhagail gu goirid, agus nach
faiceadh e e gu brath tuilleadh. Thoisich
e air sitrich gu cianail, agus bha deoir a
shuilean a' tuiteam air uchd Chaluim-cille
mar gu'm bu duine e, a' caoidh gu goirt.
An uair a chunnaic Diarmad so dh'fheuch e
ris an each a chur air falbh, ach cha leigeadh
an duine naomh leis. " Leig leis," ars esan,
" a dhuilichinn a chur an ceill mar so air
mo bhroilleach, oir tha e gaolach orm.
Ged is duine thusa aig a bheil reuson agus
anam, cha bhiodh fhios agad gu bheil mo
chrioch-sa cho dluth mur innsinn fein dhuit
e, ach tha e coltach gu'n d'fhoillsich Dia
do'n bhruid air doigh air choreigin, ged
nach 'eil anam no reuson aige, gu bheil a
mhaighstir a' dol 'g a fhagail."
Air dha so a radh bheannaich e an t-each
ban, a thionndaidh air falbh bhuaith le
ceum trom.
An sin dh'fhag e an t-aite anns an robh e
'n a shuidhe, is dhirich e an cnoc a bha os
cionn na mainisdir, agus an deidh dha
seasamh greis bheag air a' mhullach thog e
a dha lamh agus bheannaich e a' mhainisdir
ag radh, " Lorn agus bochd 's ga bheil an
t-aite so, bithidh e fhathast iomraiteach agus
ionmhuinn, chan ann a mhain ann an siiilean
righrean agus sluagh na h-Alba ach mar an
ceudna ann an stiilean righrean agus sluagh
coimheach an tirean cein, agus bheir naoimh
ann an eaglaisean eile urram nach beag dha.
An sin chaidh e sios o mhullach a' chnuic,
is chaidh e a steach do'n mhainisdir far an
do shuidh e 'n a chiiil bhig fhein, a sgriobhadh
nan Salm. An uair a rainig e an earrann de'n
cheathramh Salm deug thar an fhichead far
a bheil e sgriobhta, ' Orra-san a dh'iarras an'
Tighearna cha bhi maith air bith a dhith,'
thubhairt e, ' aig bonn na duilleig so feumaidh
mi stad, criochnaicheadh Baithean an corr.'
An uair a sgriobh e an rann ud air an
duilleig chaidh e do'n eaglais a dheanamh
aoradh-feasgair do Dhia, agus an deidh dha
sin a dheanamh thill e air ais d'a sheomar,
far an do chuir e seachad an corr de'n
oidhche, 'n a shmeadh air a leabaidh chruaidh
chloiche, gun chlusaig o cheann ach clach,
a' chlach a tha 'n a seasamh aig uaigh an
diugh mar gu'm biodh carragh-chuimhne.
An uair a bha e 'n a shineadh anns an
t-seomar, agus gun comhla ris ach a chompan-
ach Diarmad, thug e aitheantan deireannach
d'a bhraithrean, ag radh, " is e mo chomhairle
dheireannach dhuibhse, a chlann ghaolach,
sith agus gradh gun cheilg a bhi agaibh am
measg a cheile ; ma leanas sibh eisiomplair
nan aithrichean naomh anns a' cheum so
bithidh Dia, Comhfhurtair dhaoine ciuin, 'n
a fhear-cuideachaidh dhuibh, agus bithidh
mise, agus mo chomhnuidh maille ris, ag
ilrnuigh as bhur leth; agus bheir e dhuibh
chan e mhain na dh'fhoghnas dhuibh anns a'
bheatha so ach bheir e dhuibh mar an ceudna
an t-ionmhas siorruidh a tha a' feitheamh
orra-san a choimheadas aitheantan."
Air dha so a radh, mar bha uair shona a
thriall a' tarruing dluth, dh'fhan e samhach.
Ach cho luath 's a bhuaileadh an clag air a'
mheadhon-oidhche dh'eirich e gu grad, agus
chaidh e do'n eaglais, agus do bhrigh gu'n do
choisich e na bu luaithe na each bha e leis
fhein a' dol a steach innte, agus chaidh e air
a ghluinean a dh'urnuigh air beulaibh na
h-altarach. Lean Diarmad e air a shocair ;
m'an do rainig e an eaglais chunnaic e gu
robh i air a lionadh le solus neamhaidh far
an robh an duine naomh air a ghluinean,
solus a chunnacas le feadhainn eile de na
braithrean a bha 'n an seasamh astar beag
o'n eaglais, ach an uair a thainig e dluth
chaidh an solus as.
Mar sin air do Dhiarmad dol a steach
do'n eaglais ghlaodh e le guth a bha crithean-
ach le iomgain a ghaoil, ' Caite a bheil sibh,
athair ? ' Rinn e a rathad gu failidh a
dh'ionnsuidh na h-altarach, a' smeurachadh
le lamhan anns an dorchadas, agus fhuair
e an Naomh 'n a shineadh aig an altair.
Thog e a cheann agus shuidh e laimh ris,
agus a cheann naomh 'n a uchd.
An sin thainig an corr de na manaich a
steach do'n eaglais 'n an ruith ; an uair a
chunnaic iad an athair a' basachadh thoisich
lad uile air caoineadh. M'an do thilg e an
anail (bha so air innseadh le feadhainn a bha
lathair) dh'fhosgail an Naomh a shuilean gu
farsuing agus sheall e mu'n cuairt air o
thaobh gu taobh, le aoibhneas iongantach
agus toileachas air a ghntiis mar gu'm biodh
e a' faicinn nan ainglean naomh a' tighinn
'n a chomhdhail.
BAS CHALUIM-CILLE— DEORSA CALDER
An sin thog Diarmad lamh, dheas an
Naoimh chum 's gu'm beannaicheadh e na
manaich a bha cruinn, ach bha a mhothach-
adh aige gu maith oir dh'f bench e fhein ri
lamh a thogail, mar b'fhearr a b'urrainn e,
los gu'm faiceadh iad o ghluasad a laimhe
gu robh e a' toirt le comharadh a bheannachd
dheireannach nach b'urrainn e a thoirt dhaibh
am briathran. Air dha so a dheanamh thug
e suas an deo.
An deidh d'a anam pailliun a' chuirp
fhagail dh'fhan rudha 'n a aodann, theagamh
air a dheanamh na bu bhoidhche leis an
t-sealladh a fhuair e air na h-ainglean, air
chor 's nach robh coslas air a bhi marbh idir
ach coslas a bhi beo agus 'n a chadal."
*******
Shiubhail Calum-cille air an naoieamh la
de mhios meadhonach an t-samhraidh, agus
air an la sin a h-uile bliadhna (co dhiu o
chionn deich no dusan bliadhna) tha seirbhis
ann an Eaglais Mhor Idhe, a chumail cuimhne
air an duine bheannaichte. Chan 'eil fhios
agam c6 a chuir ceann anns an obair an
toiseach, ach tha mi an duil gu robh lamb
aig MacBrayne innte.
*******
An uair a thoisicheas tu air cnuasachadh
air beatha agus obair Chaluim-cille, agus air
suidheachadb na duthcha agus cor nan daoine
'n a linn, tha an dorchadas cho tiugh 's a bha
e anns an eaglais an uair a chaidh Diarmad
a steach innte air a' mheadhon-oidhche. Ach
CO aige tha fhios an deachaidh e a steach
innte idir, ged thubhairt Adhamhnan gu'n
deachaidh ? Ged is e Adhamhnan a chuir
an cearcall oir air ceann Chaluim-cille a dh'
fhan uime riamh, leis na rolaistean agus na
sgeulachdan beaga laghach a dh'innis e
uime, chan 'eil ach gle bheag 'n a leabhar
a chuidicheas leat sealladh ceart agus fior
fhaotainn air na linntean a dh'fhalbh. Ach
air a shon sin is e a leabhar leabhar cho sean
agus cho ainmeil 's a tha againn an Albainn,
agus tha e gle iongantach nach robh e riamh
air a thionndadh gu Gaidhlig. Cha mhaith
an comharadh sin air sgoilearachd na Gaidhlig.
Ach b'fhearr e a bhi air a dheanamh anmoch
na gun e a bhi air a dheanamh idir, agus
theagamh gu bheil cuideigin am measg nan
sgoilearan oga a ghabhas an obair os laimh.
A h-uile uair a smuainicheas mi air Calum-
cille agus air na daoine ris an abrar na
" Naoimh," tha fichead ceist agus an corr
ag eirigh 'n am inntinn do nach 'eil freagairt
ri fhaotainn ann an leabhraichean. Ach ged
tha gur de mhanaich oga ann an eilean I
fhathast cha bhiodh feum ann domh na
ceistean sin a chur orra-san, oir chan ann
air sgoilearachd a tha an aire ach air
clachaireachd, agus chan 'eil aca de Ghaidhlig
na dh'f heoraicheadh an xaAihsidiguPrestonpans.
De6rsa Calder, B.D.^ D.Litt.
Leis an Ollamh Colla Ddmhnullach
RUGADH agus thogadh Deorsa Calder aig
Innis-loin ann an Ceann-chardain. Ma bha
cairdean agus coimhearsnaich aig baisteadh
an leinibh, agus b'e sin cleachdadh cairdeil
an ama, sheall iad a sios slighe nam bliadh-
nachan. Chunnaic fear Deorsa 'n a thuathan-
ach mor le raontan farsuinn agus spreidh
air buaile. Thubhairt fear eile gu'm biodh
ann maighstir-sgoile, agus thug bean choir
a beach d gu'm bitheadh ann ministear.
Ach cha d'thubhairt aon gu'n coisneadh e
cliti maireannach mar sgoilear Gaidhlig.
Is e a ghaol air ar canain agus a shaothair
as a leth a tha sinn a' cuimhneachadh. Ach
air an duilleig so na saoileadh duine gu'n
do chur e dreuchd a' mhinisteir ann an
suarachas. Theagamh nach beo duine ann
an Struan no anns a' Chonnail do'n cuimhne
e, agus tha an aireamh a' tanachadh ann an
Srath-Fhaolain a bha eolach air.
Bha a theagasg sean-fhasanta, soisgeulach,
agus bha bias agus dreach an fhoghluim air
a shearmoin. Cha chuala mise riamh e a'
liubhairt searmoin Gaidhlig, agus dh'abradh
cuid gu'n robh e car tioram ann am Beurla,
ach bha a theachdaireachd fallain briogh-
mhor agus driiidhteach.
Bha e bliadhnachan d'a bheatha a' toirt
sia uairean deug a suas gach latha a' leughadh
agus a' sgriobhadh Gaidhlig. Bha bias na
Beurla air a Ghaidhlig, agus cha b'iongantach
ged bha. Is ann an Strixan a choisrig e e fein
do'n Ghaidhlig, agus gu latha a bhais bha e
dileas do'n ghaol mhor so. Cha robh a
thuarasdal mor mar mhinistear-sgire, ach
b'fhearr leis gainne bidh agus aodaich ha
gainne leabhraichean.
Thaghadh e mar fhear-teagaisg Gaidhlig
ann an Oil-thigh Ghlaschu ann an 1912, agus
choisinn e cairdeas agus gean-math nan
oileanach agus urramaich an Oil-thigh. Is
e sgoilearan a mhain a leughas cuid de na
leabhraichean a sgriobh e; no a cheartaich
e, ach chuir e moran fo fhiachaibh Ic
leabhraichean air Donnchadh Ban agus
Uilleam Ros. Bha bardachd Iain Luim
anns a' bheairt aige, agus ma chuir e crioch
air an obair so bithidh moran taingeil.
Aireamh 9
I94I
A' Bhunait Sheasmhach
Leis an Urramach Tomas S. Mac-a-Phearsoin, an Ceann-loch
Agus an ceann tamuill, thiormaich an sruih, a chionn nach robh uisge anns an tir.
I. Righ xvii. 7.
THAINIG Eliah a nail a Gilead le teach-
daireachd o'n Dia Uile-chumhachadach.
Chaidh sluagh Israeli air seachran. Rinn
iad ceannairc an aghaidh, Dhe, agus thainig
Eliah a chum an gairm gu h-aithreachas —
" Agus thubhairt Eliah ri Ahab, mar is beo
an Tighearna Dia Israeli, an l^thair am
bheil mise am sheasamh, cha bhi 's na
bliadhnaibh so drtichd no uisge arm ach
a reir m' fhocail-sa." B' e sin a theach-
daireachd. Agus an deidh dha a liubhairt
do'n righ, dh' fhalbh e agus dh' fholuich se
e fein IMmh ri sruth Cherit. Agus thoisich
Dia air Eliah uUachadh air son na h-ath
ehuid de 'n obair a dh' earbadh ris. Bha
Dia a' teagasg Eliah.
An leabhar coitchionn.
Chan 'eil e coltach gun d' fhuair Eliah
foghlum ann an sgoil no arm an Collaisd.
Cha robh a bheag de leabhraiehean 's an
t-saoghal aig an am. Ach tha iomadh doigh
aig Dia air daoine a theagasg, agus tha aon
leabhar arm a tha fosgailte bho thoiseach an
t-saoghail, sgriobhta ann an c^nain a dh'
fhaodas na h-uile a leughadh, leabhar as am
bheil sinn uile a' faotainn leasain gach latha
d' ar beatha, fiosrachadh agus eachdraidh na
daonachd air thalamh. Tha spiorad Dhe a'
foillseachadh teagasg an leabhair so do gach
neach a dh'eisdeas. Theagaisg Dia Eliah a
sruth a thiormaich suas.
Feadh na tire gu leir bha Dia a' teagasg
dhaoine air a' mhodh cheudna. Bha gach
fear is bean is leanabh air an ruith cheudna,
anns an aon sgoil ri Eliah. Latha 'n deidh
latha, gus an do shin na seachduinean 's na
miosan gu bliadhnachan, dhian-loisg na
speuran mar amhuinn, chrion gach lus agus
bileag fheoir air na machraichean, agus cha
robh creutair beo nach robh ocrach agus air
thart. Cha robh ach aon fhacal air bilean
an t-sluaigh, agus b' e am facal sin " Gorta."
Cha robh ach an aon chuspair smuain feadh
fad agus farsuingeachd na tire, agus b' e sin
am Bas.
Car son a thainig an t-uamhas so air an
tir ? Tha e soilleir gu'm b'e so smachdachadh
Dhe air sluagh a chuir ciil ris. Thug siad
iad fein thairis do spiorad an t-saoghail.
Tha sinn a' leughadh mu laoigh oir aig Dan
agus aig Betel agus mu dhoireachan do
Astarot. Theagamh gu'n abair cuid gu
bheil na seann sgeulachdan so fad air falbh
o na laithean 's am bheil sinne beo, agus
nach 'eil eolas ri fhaotainn uapa a thaobh
suidheachaidh an 1^ diugh. Ach chan 'eil
atharrachadh ann an n^dur na daonachd.
Thig caochladh air ainmean, air canainean,
's air cleachduidhean. 'S fhada bho 'n a
chaidh as do na h-aiteachan ris an abrar
Dan agus Betel agus Samaria, ach tha,
mar gum b' eadh, Lunnainn agus Paris
agus New York agus Berlin air eirigh air
an laraichean, agus anns gach aon diubh,
agus ann am mile baile eile, mor agus beag,
tha aoradh air a dheanadh do Bhaal agus
do Astarot. Chuir an droch spiorad cleoca
hr air, ach 's e an aon droch spiorad a
tha ann.
Laoigh dir.
Chuireadh suas na laoigh oir, agus na
h-altairean anns na doireachan, a chionn
gu'n do dh' fh^s daoine sgith de Dhia.
Chaidh an seann chreideamh a thug comh-
fhurtachd is misneach do na h-athraichean
a cleachdadh. " Na rachamaid tuilleadh
do thigh Dhe," ars iadsan. Gheibh sinn
sasachadh ar n-aignidhean air slighean eile.
Dh' fhaodadh an sgeul a bhi air a h-innseadh,
le atharrachadh beag 's na h-ainmean mu 'n
latha 's am bheil sinn fhein beo. B'e Baal
dia na muinntir a rinn aoradh do mhoralachd
agus cumhachd agus bearteas agus ardan an
t-saoghail. B'i Astarot ban-dia gach seorsa
de ana-measarrachd anns am bi clann an
t-saoghail a' gabhail tlachd.
B'e dtirachad Ahaib a bhi bearteach. B'e
iarrtus an rioghachd a steidheachadh air
bunait laidir, agus thug e ionnsuidh air
malairt ri rioghachdan eile. B'e Phenicia
no Syria an rioghachd a bu chomharraichte
aig an am, agus bha a bailtean-puirt, Tirus
agus Sidon, ainmeil a thaobh luingeis agus
cabhlach mara, feadh thirean na Fairge
2
A' BHUNAIT SHEASMHACH
Mhoir. Rinn Ahab ctiinhnant ri rigli Phenicia,
agus a chum an cumhnant a dhaingneachadh
phos e lesebel ban-phrionnsa de rioghachd
Phenicia. B'e cuid de 'n tochradh a thug i
dhachaidh ceithir cheud de shagartan Astaroit
a shuidh aig a bord fhein. Cha b' fhada gus
an deachaidh aoradh an Dia fhior a cleachd-
adh ann an ctiirt Ahaib, agus mar rinn na
Prionnsachan, mar sin rinn an sluagh.
Chaidh Dia Israeil a cuimhne agus thainig
a' Ghorta, agus thainig stad air malairt 's
air feala-dh^ a' chomuinn an-diadhaidh ud.
Thoisich iad air eisdeachd a thoirt do na
rabbaidhean a bha ag eigheach riutha as na
tobraichean tiorma. Tha buannachd spiorad-
ail daonnan ann an doilghios agus ann an
calldachd a cho-eignicheas daoine gu bhi ag
eisdeachd ri rabhaidhean Dhe.
Sguab an " Cogadh Mor " thairis air an
t-saoghal, agus-dh' fhag e 'n a luib leir-sgrios
agus bron. Bha duil, nuair a thainig crioch
air gu'n do chuir an Cogadh Mor crioch
air cogadh. Ach cha do chuir an Cogadh
Mor crioch air gamhlas agus sannt agus
mi -run, no air na h-anamiannaibh eile as am
bheil cogadh ag eirigh. Cha do chuir cogadh
riamh crioch orra sin, agus cha chuir. Cho
fad 's a mhaireas an-diadhaidheachd, bithidh
clann nan daoine a' deasachadh nan innealan
sgriosail gu mort is bas air muir 's air tir.
Tha sinn a' faicinn amhghair is doruinn
cogaidh a rithist air an leigeil fa sgaoil
feadh an t-saoghail ; agus tha cuid a' feoraich
" Cait' a nis am bheil Dia ? " Tha an-
diadhaidheachd an t-saoghail a' toirt truaighe
air na rioghachdan agus nuair a tha breith-
eanas ceart an Tighearna a' ruigheachd oirnn,
tha daoine a' farraid "C aite am bheil ceartas
agus trocair Dhe ? " Gheibh sinn fuasgladh
na ceisde ma dh'eisdeas sinn ri ghuth. Rinn
sinn di-chuimhne air Dia, agus tha barrachd
gr^idh aig Dia dhuinn na gu'n leig e leinn
anns an olc.
Fiosrachadh eagalach.
B' aithne do Eliah sin. Thiormaicheadh a
h-uile sruthan agus tobar anns an duthaich
ach an sruthan so, sruth Cherit. Chan fhaod
e bhith gu'n tiormaich sin. Maduinn agus
feasgar thug na fithich aran agus
feoil d' a ionnsuidh, agus dh' 61 e as an
t-sruth. Tha gorta agus bas feadh na tire,
ach chan 'eil cion air Eliah. Faicibh e a'
sraideamachd air ais 's air aghaidh 'n a
ghleannan uaigneach, seasgair ; a' deanamh
gairdeachais a chionn 's gu'n d' thainig am
fiosrachadh eagalach so air sluagh ceann-
airceach. Ach an ceann beagan tiine thug e
fainear gu'n robh uisge Cherit a' fas na bu
lugha, agus mu dheireadh thiormaich an
sruth, " a chionn s nach robh uisge anns an
tir."
Is bitheanta tha a' cheisd a' togail cinn —
"C aite am bheil ceartas Dhe, nuair a tha
an duine ionraic 's an aon bhreitheanas ris
an aingidh. Bha e ceart gu'n tiormaicheadh
na sruthan aig luchairt Ahaib, ach gu'n
tiormaicheadh an sruth air Eliah — 's ann a
bha an sin ni eile ! Cha robh uisge 's an tir,
agus bha Eliah air an aon chor ri each.
Nuair a thig leir-sgrios air an t-saoghal
buailidh i air an ionraic cho cinnteach ris
an aingidh.
Leasan dr.
Bu leasan ur do Eliah so. Cha do thuig
e gus a nis " Gur buill d'a cheile sinn." Dh'
fhag e an t-aite seasgair, fasgach, agus
chaidh e a mach feadh na tire. Acrach is
tartmhor, thuig e fulangasan an t-sluaigh.
B' aithne dha a nis 'n a choluinn fhein ciod
e an ni " Gorta." Dh' eirich truas mor 'n a
chridhe, agus cha b' fhada gus an d' fhuaras
e air Carmeil ag asluchadh air Dia as leth
an t-sluaigh.
Tha an teagasg a tha againn anns an
sgeul so a' tighinn gu maith dliith air ar
suidheachadh an diugh. Chan 'eil cridhe 'n
ar measg gun iomaguin. Ann an iomadh
dachaidh tha bron is briste-cridhe air an
son-san a dh' fhalbh agus nach till. Chan
aithne do neach sam bith gu de dh' fhaodas
a bhi 's an dan duinn. Bitheamaid cinnteach
a aon ni. Is e Dia Eliah a tha fhathast a'
riaghladh a' chruthachaidh. Tha breitheanas
ceart an Ti as airde follaiseach do na h-uile
aig am bheil stiilean a chum faicinn agus
cluasan a chum eisdeachd. Tha tighean
aoraidh an Gaidhealtachd 's an Galldachd
leth-fhalamh air latha naomh an Tighearna ;
an sluagh, agus moran diubh 'n an luchd-
aideachaidh a' tionndadh na Sabaid gu latha
feill. Tha luchd-aoraidh Bhaail agus Astaroit
cho dealasach 's cho ard-inntinneach 's a
bha iad riamh. Bitheamaid air ar faicill.
" Na meallar sibh "... cha deanar fanoid
air Dia." Thachair e fo shean agus tha an
earail fhathast 'g ar ruigheachd, " Tha
Ephraim ceangailte ri iodhalaibh. Leigibh
leis." Nar leigeadh Dia gu'n tachradh do'n
tir so againne mar a thachair do rioghachdan
's na IMthean a dh'fhalbh. Tha dochas
dhaoine an diugh suidhichte air armailtean,
cabhlach mar a, gunnachan mora, innealan-
sgriosaidh. Gu de, saoil thu, tha an Sl^nuigh-
ear ag r^dh mu bhonn ar dochais ? Eisd
ri fhacal fhein "Gach uile neach a chluinneas
A' BHUNAIT SHEASMHACH— CINNEACH LETH-ARMAICHTE
mo bhriathran agus nach. coimhlion iad
samhjaidhear e ri duine amaideach a thog
a thigh air a' ghainneamh, agus thiiirling an
t-uisge, agus thainig na tuiltean agus sheid
na gaoithean, agus bhuail iad air an tigh
sin, agus thuit e, agus bu mhor a thuiteam."
Tha rabhadh anns na facail sin do na
h-uile rioghachd, do Bhreatunn cho maith
ris a' Ghearmailt. Mur dean sinn Criosd
agus a theagasg ar bunait, tuitidh tigh-
comhnuidh ar beatha, oir " bunait eile chan
urrainn duine sam bith a leagadh ach am
bunait a leagadh cheana, eadhon losa
Criosd."
Suidhichte air a' bhunait so, thigeadh na
dh' fhaodas, seasaidh sinn latha na h-airce.
Tha e sgriobhta mu'n timchioU-san a tha
air an steidheachadh air Criosd " Cha sgriosar
iad agus cha spion cumhachd sam bith as mo
laimh iad."
Suidhichte air Criosd, bithidh na speuran
OS ar cionn dealrach le geallaidhean Dhe, oir
is e an Dia bith-bhuan ar tearmunn, agus
fodhainn tha na g^irdeanan siorruidh.
Cinneach Leth-armaichte
Leis an Urramach A. D. Mac Ghill-eathain, an Aird-ghobhar
THUBHAIRT Mghr. Churchill iomadh uair
gu'n robh Breatunn leth-armaichten uair a
thoisich an cogadh oillteil so, agus bha
e ceart gu leoir, oir tha a bhuil 's a bhlath
a nis.
Gus o chionn ghoirid co dhiu, bha ar
dtithaich coltach ri duine ann an caonnaig
a' tabaid leis an dara lamh ceangailte air a
chiilaibh. Ach tha atharrachadh a' tighinn
air a' chtiis : chuir ar luchd-riaghlaidh
muinntir na diithcha an greim a chum
armachd a dheanamh. Anns gach cearn
de'n tir tha daoine ag obair a latha 's a
dh'oidhche, a Shabaid 's a Shathurn, a' cur
ri cheile gach innleachd-cogaidh. Agus
barrachd air na thatar a' deanamh 's an
duthaich so fhein tha bualadh nan ord agus
gleangarsaich nan cuibhlean ri'n cluinntinn
anns gach ce^rn a dh' America- agus de
Chanada ; seadh, agus anns gach baile 's an
lompaireachd uile, a' deasachadh asaig-
chogaidh. Tha Churchill agus a luchd-
cuideachaidh airidh air cliu a thaobh an
dilseachd ann an armachadh na rioghachd.
Ma tha feum aig Breatunn air armachd
's air eideadh talmhaidh chum buadha, tha
feum aice air armachd spioradail mar an
ceudna. Ma tha e fior gu'm bheil ar cuis
ceart agus dligheach, tha sinn a' gleacadh
chan ann a mhain ri full agus ri feoil, ach ri
aingidheachd spioradail an ionadaibh arda.
Is e a' cheist, ma ta, am bheil ar duthaich
l^n armaichte ann an doigh spioradail ? Ma
tha sinn a' stri air son fireantachd, ceartais,
agus beusachd, anns an t-saoghal, nach coir
gairm air Dia a tha air fhoillseachadh dhuinn
mar Righ na Firinn !
Cha do rinn an Axd-riaghladh dearmad air
an taobh so de'n uUachadh. Uair no dha
ghairm ar Righ air an t-sluagh tighinn gu
Dia ann an ilrnuigh 's ann an eadar-ghuidhe.
Ciod e an f hreagairt a thug an sluagh ?
Deagh f hreagairt, areiraithris. Thainig meall
dhaoine an ceann a cheile anns na h-eaglais-
ean agus anns na h-aitean-aoraidh. Ach an
d'thainig an cinneach uile comhla ann an
lathair Dhe ? An deidh dhuinn lethsgeul na
feadhnach nach b 'urrainn saorsa fhaotainn
o'n obair dhligheach a ghabhail, agus nan
euslan, feumaidh siim aideachadh gu'm
bheil aireamh mhor de'n chinneach aig nach
'eil suim do nithean spioradail. S'e sin ri
radh, gu'm bheil an t-armachadh talmhaidh
a' meudachadh, ach nach 'eil an t-arraachadh
spioradail a' cumail ceum ris.
Mar sin tha oidhirp-chogaidh ar Cinnich
air a bacadh ann an cuid, ged tha mor-f heum
againn air gach sochair agus neart, saoghalta
agus spioradail. Mur bi spiorad agus mac-
meamna an duine air a bheathachadh agus
air a bhi'osnuchadh, chan urraimi da gniomh
no euchdan a dheanamh, agus is math tha
fios aig a' Ghearmailteach air an so. Tha
saobh-chreideamh aige-san a tha 'g a chumail
suas, 's e sin, aoradh Hitler agus spiorad
" Nazism." Is e cumhachd an dorchadais
a tha an so gun teagamh, ach tha e a'
oo-eigneachadh na Gearmailt seasamh ri
cruadal, agus lagh Dhe is dhaoine a bhriseadh
gun amharlis, gun eagal.
Na'n robh an dtithaich so cho dileas do
Dhia agus do Chriosd 's a tha a' Ghearmailt
do Hitler, bhitheadh cumhachd na b'fhearr
aice, cumhachd a bhriseadh " an Nazi " 'na
bhloighdean. Car son nach 'eil an cumhachd
so againn ? car son nach 'eil Breatunn
fhathast air a Ian armachadh 's an spiorad ?
Tha cuibhrionn nach 'eil beag 'n ar measg
a tha deanamh tair air a' chreidimh Chriosd-
uidh. Tha iad a' sealltuinn air creidimh, air
aoradh, air iunuigh, mar ghisreagan, mar
fhaoineis. Leth-fhoghluimte ann an ealain
CINNEACH LETH-ARMAICHTE— lOSA ANN AN GETSEMANE
na linn so agus ann am feallsanachd an
t-saoghail, chaill iad an creideamh anns an
Dia bheo, agus tha iad de'n bheachd gu'n
do chruthaicheadh an Cruinne-ce le tuiteam-
as, agus nach 'eil ni os an cionn no rompa
ach dorchadas.
" Itheamaid agus olamaid, their iadsan,
oir am maireach gheibh sinn am b^s."
Tha cuid eile ann a tha direach coma a
thaobh nithean spioradail. Cha chuir iad
dragh sam bith orra fein a shireadh nithean
an spioraid, oir tha iad sasuichte gu leoir
leis an t-saoghal so.
Is e an treas buidheann an dream a ta
aineolach. Chan 'eil eolas aca air Dia no air
creidimh, ged a rugadh 's a thogadh iad ann
an duthaich Chriosdail. Faodaidh gu'm
bheil a' choire aig am parantan no aig an
eaglais, no aig rud sam bith eile, ach co
dhiu, tha iad airidh air truas o gach Criosd-
uidh an aite ditidh.
Tha na tri seorsachan dhaoine so a'
lagachadh neirt spioradail ar cinnich, ma
dh'fhaoidte gun fhios daibh fein. Chan 'eil
e fursada an ni so a leigheas le gliocas an
duine, ach aon ni is urrainn gach Criosduidh,
an taobh a stigh agus an taobh a mach
de'n Eaglais a dheanamh ; 's e sin, tirnuigh
a chur suas gach latha gu'n toireadh Dia an
duthaich so gu h-iomlan d'a ionnsuidh fein,
chum agus gu'm bi i 14n-armaichte agus
airidh air buaidh. Nach fhaod e bhith, gur
h-e urnuigh dhurachdach an t-sluaigh a
thionndas a' mheigh gu taobh a' cheartais,
agus a bheir buaidh agus sith dhuinne a tha
air ar trom dheuchainn.
Feumaidh sinn ni na's treise na obair nan
tighean-cluich agus nan jtighean-dhealbh, no
faoineis na " radio," g'ar neartachadh an
aghaidh saobh-chreidimh Hitler. Ciod e is
treise na Soisgeul losa Criosd, le ghairm gu
aithreachas agus gu ath-nuadhachadh ?
Nach bu dual do'n Ghaidheal, le leirsinn
spioradail, a bhi air thoiseach ann an armach-
adh spioradail ar diithcha ?
Thubhairt Pitt ann an am a' chruadail,
" Dh'iarr mi treunachd agus dilseachd, agus
fhuair mi iad feadh mhonaidhean na
h-^irde tuath," agus tha na beusan sinn ann
fhathast.
Fhad 's a tha na beartan air ghleus a'
deanamh ghunnachan agus itealach, bitheadh
gach Criosduidh anns gach Eaglais gu trie
air a ghliiinean a' deanamh armachd spiorad-
ail, oir air a'cheann mu dheireadh is e Dia
a shaoras sinn.
losa ann an Getsemane
BHA a' ghrian a' dol fodha an uair a chaidh
mi sios do gharradh Ghetsemane far an robh
dochas agam gu'n tachrainn air losa.
Bha an t-aite cho s^mhach ris an uaigh;
cha chluinnteadh ann aon diog de ghleadh-
raich a' bhaile, agus bha e uile gu leir cho
taitneach 's nach cuireadh e ionghnadh ort
ged bhiodh Dia fein air flhaicinn ann, a'
coiseachd ann an samhchair agus ann am
fionnarachd an fheasgair.
Bha mi greis mar sin, ag 61 a steach maise
an t-saoghail, an uair a dh' fhairich mi l^mh
air a leagail air mo ghualainn. Co a bha ann
ach losa, ach a' cheud shealladh a fhuair mi
air 'aodann thuit mo chridhe gu ruig mo
sh^iltean, oir bha sgeul mo leiridh 'n a
shuilean. An uair a chunnaic e gu'n do
ghabh mi seorsa de eagal chrom e agus
phog e mi, agus gun a Ikmh. a thogail bharr
mo ghuailne dh' fheoraich e dhiom ciamar
a bha dol dhomh. Cha b 'urrainn mi a
fhreagairt, oir chuimhnich mi an turus air
an d' thainig mi, agus n^ire orm.
" losa," thubhairt mi, agus mi a' glacadh
misnich, " thainig mi 'g ad chur 'n ad earalas
agus a thoirt rabhaidh dhuit. Chunnaic mi
Caiaphas, agus tha an Ian am agad teich-
eadh." Theannaich a' ghreim air mo ghual-
ainn agus fhreagair e.
" C kite an teichinn ? Cia mar a theicheas
duine o thoil Dhe.. Ma dhireas mi gu neamh
tha a lamh-san tharam, agus ma theid mi
sios do ifreann, tha e an sin cuideachd."
An uair a chuala mi e a' bruidhinn mar
so bha fhios agam gle mhaith nach rachadh
agam air a thoirt leam,
" Bidh tu air do mharbhadh, ma dh'
fhanas tu," thuirt mi ris.
" Treoraichidh Dia mi," fhreagair e,
" eadhon gu bas." Bha e air chrith, agus
thainig crith orm-sa cuideachd leis an eagal.
" Tha m' anam," ars esan, " fo iomguin
ach ciod is urrainn mi a dheanamh ? Rinn
mi m' tirnuigh ri Dia e 'g am the^rnadh,
ach is coltach gur e so a' chrioch a dh'
orduich e dhomh. Liubhair mi do'n t-saoghal
an teachdaireachd a thug esan dhomh, agus
ma tha am bas 's an d^n dhomh feumxiidi. e
bhith gur e sin toil Dhe. Ann an umhlachd
lOSA Aim AN GETSEMANE
dhasan tha beatha an anama. Ach tha mi
fo eagal."
Bhruchd braoineanan falluis a mach air
'aodann, ach cha b' urrainn dhomhsa a
chuideachadh ; cha b' urrainn dhomh ach
a bhi s^mhach.
" Tha Dia air mo threigsinn," ars esan,
" tha mi air an t-solus a chall agus cha leir
dhomh a ruintean. Tha eagal a' bhais 'g
am phianadh, ach ged a ghlaodhas mi ri
Dia cha fhreagair e. Tha ^mhgharan 'g am
chuartachadh air gach taobh ach chan 'eil
neach ann a chuidicheas mi."
Bha de ghaol agam air agus gu'n do leon
a bhron mo chridhe mar gu robh mi fhein
ann an impis dol sios do shlochd dorcha na
h-eigin.
" Is coir dhuinn," thubhairt e, " gabhail
ri tiodhlacan Dhe, agus ma's e am b^s an
tiodhlac a tha Dia a' tairgsinn dhomhsa an
e nach gabh mi e ? Gabhaidh le m' uile
chridhe." Ach an ath mhionaid chaidh e
air aghaidh, " Fhuair mi daoine air mhisg
agus gun ghin idir air an robh tart na
corach. Dhoirt mi a mach m' anam air an
son ach cha d' thug iad fainear. O mo
shluagh ciod a rinn mi oirbh nach grMhaich
sibh mi ? Tha bron air m' anam a chionn
gu bheil sibh dall 'n 'ur cridhe."
Bha fhallus a' tuiteam sios air aodann
agus shiab e e air falbh le mhuilcheann.
" Nochd mi do dhaoine slighe na beatha
ach cha lean iad mi. Roghnaich iad Fuath
an aite Graidh, agus ciamar is urrainn mi
a nis an saoradh o'n ^mhghar a thig orra
an lorg an amaideis. Chan 'eil fhios aca
ciod a tha iad a' deanamh. Chan ann rium-sa
a tha iad a' cur cixl ach ri Dia." An sin
chaidh e ceum air aghaidh agus sheas e greis
mhaith gun facal a radh ach a' sealltainn a
null air bearmtan Mhoaib a bha a' cur orra
an currachd-oidhche, agus air baile lerusalem
a bha shios fodhainn agus e cho buidhe ris an
or leis na gathan mu dheireadh o'n ghrein a
bha dol fodha. Thoisich e an sin air spaisd-
earachd agus chuala mi e ag radh mar gu'm
biodh e a' bruidhinn ris fein. "Tha a'
bhuaidh aig an t-saoghal agus chan ann
agam-sa. Chan 'eil eadhon iadsan a thug
Dia dhomh agus a lean mi a' tuigsinn ciod
a tha rioghachd Dhe a' ciallachadh. Tha
mi, a reir choslais, air m' aireamh am measg
nan ciontach. Ach cha bhi an saoghal gun
bhreith a thoirt air, oir an uair a thuigeas
daoine mo theagasg bheir iad breith orra
fein. Tha e eu-comasach gu'm bi a' bhuaidh
aig Fuath. Chan 'eil ann am Fuath ach ni
lag. Ach do bhrigh gur ann o Dhia a tha
Gradh tha e l^idir, agus tha misneach aige
fulang. Dh' fhairtlich e orm-sa a' bhuaidh
fhaotainn air an t-saoghal, ach gheibh na
daoine a thig a'm' dheidh i, oir tha Dia a'
riaghladh agus thig a rtiintean gu crich."
" Tha an saoghal," ars esan, " maiseach,
agus is cruaidh an ni am bas. Chunnaic
mi am bas a' tighinn gu daoine eile agus a
nis tha e a' tighiim thugam fein, ach air
cho cruaidh agus 'ga bheil e feumar dol 'n a
choinneamh. Bu mhaith leam a bhi leam
fein a nis, oir chan urrainn duine cuid-
eachadh leam, ach chan fhaod e bhith nach
eisd Dia rium."
Feumaidh e bhith gu'n do thuit an cadal
orm, oir fhuair mi mi fein a' leum air mo
chasan, agus chunnaic mi gu robh losa agus
Eoin agus Peadar agus Seumas laimh rium.
Chuala sinn farum chas, agus an sin chunnaic
sinn daoine agus lochrain aca a' deanamh lom
is direach oirnn. Ann an solus nan lochran
dh' aithnich sinn gur e maoir an teampuill a
bha ann agus ludas Iscariot air an culaibh.
Sheall iad oirnn gu diu" an uair a rainig iad
sinn, agus rinn an ceannard aca mar gu robh
e a' dol a bhreith air Seumas, ach chuala mi
ludas a' cur cagair 'n a chluais nach b'e
Seumas an duine ceart.
An sin th^inig ludas a nail far an robh
losa 'n a sheasamh agus air dha breith air
laimh air chrom e a cheann mar gu'n robh
e a' dol 'g a phogadh. Ach leag losa a l^mh
air gairdean ludais, agus gun feitheamh r'a
phoig, phog e ludas agus thubhairt e ris, "A
charaid dean do ghnothuch a nis."
An sin rug na maoir air losa, agus chuir
iad ris cho teann 's gu'n do leum an fhearg
air Peadar, agus a steach 'n am measg bha
e, is claidheamh mor leubaisteach 'na laimh.
Ach bhruidhinn losa gu smachdail ris agus
thubhairt e, " Cuir bhuait an t-arm sin, a
Pheadair, nach d' thubhairt mise riut cheana
gu'n sgriosar leis a' chlaidheamh iadsan a
chuireas an earbsa ann."
Thuit Peadar air ais, agus an sin dh'
fheoraich losa de na maoir, " Car son a
th^inig sibh a bhreith orm le claidhean agus
bataichean mar gu'm b' fhear-reubainn mi.
Nach do theagaisg mi gu follaiseach anns
an teampull, agus cha do chuir sibh Ikxoh
orm ann? "
Cha d' thuirt na maoir diog, agus cha
mho a thuirt losa an corr, ach dh' fhalbh e
gu reidh comhla riu, is Peadar agus mise 'g
a leantuinn. Ach chunnaic mi gu'n d' fhan
ludas leis fhein anns a' gharradh — agus an
dorchadas ann.
{Lefear de dheisciobuil losa).
Aig an Uinneig
An t-OlIamh Donnchadh MacDhonnchaidh.
GED nach. robh coslas na h-aoise air aodann
no air seanchas Dhonnchaidh Robastanaich,
mar theireamaid ris, bha e mar leth-bhliadhna
do cheithir fichead an uair a shiubhail e, ach
bha e cho ogail 'n a inntinn 's a bha e riamh.
Cha chuala mi riamh e ag radh gu'n robh na
seann l^ithean na b' fhearr na na IMthean a
tha againn an diugh, no gu'n robh an saoghal
agus an oigridh a' dol air an ais o bha esan
'n a bhalach.
Cha robh a bheag de sheorsa Dhonnchaidh
Robastanaich anns an eaglais, no a bheag de
mhinistearan a b' urrainn an t-aran beo a
tha anns an Tionmadh Nuadh a laimh-
seachadh agus a roinn d' an luchd-eisdeachd
mar bhiodh e a' deanamh. Bha inntinn
spioradail aige gu nadurra, agus a thuilleadh
air sin bha i air a beathachadh le toradh
raontan farsuing, oir bhiodh e a' leughadh
gun sgur an seorsa leabhraichean anns a bheil
aran do'n inntinn.
De stoc Atholl a thaobh a dhuthchais, agus
air oileanachadh an Cill-rimhinn, fhuair e
cead-searmonachaidh o Chleir Mhtiile arm. an
1886. An deidh dha bhi d^ bhliadhna 'n a
fhear-cuideachaidh ann an Arasaig bha e air
a shuidheachadh ann an Tairbeart Loch
Finn an 1889 ; as an Tairbeart chaidh e do
Luss aig iochdar Loch Laoimuinn ann an
1896; a Luss chaidh e do Obar-neithe, an
Srath-Spe, an 1897, far an do shaothraich e
gus an deachaidh rudeigin ce^rr air a ghuth
agus am b' fheudar dha obair na sgire a
leigeil dheth ann an 1921. Ach an deidh
dha a bhi greis 'n a th^mh neartaich a ghuth
a ris, is ghabh e os laimh dol do Choit
Ghartain a chur sgir ilr air a casan an sin,
ach an taobh-a-stigh de dha bhliadhna bhris
air a ghuth an dara uair, is leig e dheth i.
An 1919 thug Oilthigh ChiU-rimbinn
D.D. dha.
Bha e posda ach cha robh teaghlach aige.
Fhuair e an rud a bhiodh an t-Ollamh
Tomas Chalmers a' guidhe dha fhein, bliadh-
nachan saorsa ann am feasgar a laithean a
bhiodh dha mar fhois na Sabaid an deidh
saothair agus uallach na seachduin. Sin na
bliadhnachan anns an d' fhuair raise eolas
air Donnchadh Robastanach agus air a
mhnaoi, agus c6 riamh a chuir seachad 1^
comhla riu 'n an tigh fhein, a' seanchas air
nithean an t-saoghail so agus air nithean an
t-saoghail eile gun chuimhne a bhi aige gu
br^th air tlachdmhorachd an comhraidh
agus compantas am beatha !
Tha seorsa dhaoine ann a bhuineas do
rioghachd Dhe gu nadurra, co dhiu a tha
annta ludhaich no Greugaich, Criosduidhean
no Cinnich, agus b' ann dhiubh sin Donnch-
adh Robastanach, a bha 'n a dhuine diadh-
aidh agus gradhach o bhreith, agus air nach
d' thug na bliadhnachan atharrachadh air
bith o 'oige ach a mh^in gu'n robh e a' f^s
ann an eolas agus ann an gliocas, ann an
citiine agus ann an coibhneas-graidh, agus gu
sonruichte ann an tuigse spioradail, gus an
la mu dheireadh d'a bheatha. B' aithne
dha an Tiomnadh Nuadh mar nach b'
aithne do mhoran, agus bhiodh e a' toirt
as do dhaoine eile seudan ura agus seudan
folaichte a bheireadh orra a radh, " Nach
robh ar cridhe a' lasadh annainn, am feadh
a bha e a' labhairt ruinn, agus an uair a
dh' fhosgail e dhuinn na sgriobturan? "
Na'm feumainn a h-uile S4baid de'n
bhliadhna a chur seachad fo'n aon mhinistear
tha mi an duil gu'n roghnaichinn Donnchadh
Robastanach air thoiseach air gin eile de na
ministearan as aithne dhomh.
Ach ged bha brigh agus beatha 'n a
theagasg anns a' chubaid bha e na b' fhearr
mar aoghair na bha e mar shearmonaiche,
oir an uair a bhiodh e a' dol am measg an
t-sluaigh bha coslas na diadhaidheachd, agus
na h-uaisle, agus a' choibhneis, air a cheum,
agus air a ghuth, agus air a sheanchas ; agus
bha e cho modhail agus cho citiin agus cho
braithreil gu nadurra 's nach ruigeadh daoine
a leas eagal a bhi orra roimhe, eadhon ged
bheireadh e orra ann an cron. Cha chualas
riamh e a' trod ri daoine no 'g an diteadh,
oir bha co-mhothachadh chaomhail aige ri
peacaich, eadhon ged bhiodh iad d^na agus
dalma, is ghiulaineadh e leo gu ciiiin agus gu
faidhidinneach a reir saoibhireachd a ghr^idh
agus a chriosdalachd fein.
Faodar gu cinnteach a rMh mu Dhonnch-
adh Robastanach mar thubhairt Solamh mu
Ghliocas, ulaidh a bha esan a' sireadh uile
laithean a bheatha, gu'm hu shlighean
suhhachais a shlighean, agus gu'm bu shith
a cheuman uile.
Athair na h.eaglais.
Ma tha e f ior gur e an t-Ollamh Gilleasbuig
Domhnullach athair na h-eaglais an diugh,
cha b 'urrainn dhuinn " athair " eile a bhi
againn as toilltinniche air meas agus urram
na seana mhinistear Chill-talorgain, a bhios
ceithir fichead 's a h-ochd air an ath mhios,
agus tri fichead bliadhna 's a ceithir anns a'
mhinistrealachd air a' Bhealltuinn. Bho'n
AIG AN UINNEIG
is cuimhne learn bha aite dha fhein aig
Gilleasbuig DomhnuUacb. am measg mhinis-
tearan G^idhealach, agus tha a chliii 's a
sheasamh a' sior dhol am meud gus nach
'eil againn o chiomi bhliadhnachan duine
eile a ghabhas coimeas ris a thaobh a bhu-
adhan imitimi, a chomas-labhairt, a sgoilear-
achd, agus ealain-sgriobhaidh, no a thaobh
na h-uaisle nadurra a tha 'n a fhacal agus 'n
a ghitilan. Chomh-oibrich duthchas agus
oilean le cheile gus Gilleasbuig Domhnullach
a dheanamh mor agus uasal gun stri dha
fhein, agus gun fhios a bhi aige fhein gu
bheil uiread meas aig a bhraithrean air 's
gu'n deanadh iad Easbuig dheth, na'n robh
Easbuigean air am fulang an Eaglais na
h-Alba.
Mac do Mhaighstir Ruairidh a bha ann
an Uidhist a Deas agus ogha do Mhaighstir
Ruairidh a bha arms an sgir sin roimhe-san,
rugadh Gilleasbuig Domhnullach an October
1853. Bha e air oileanachadh an Oilthigh
Ghlaschu ; agus air a shuidheachadh an
eaglais Hinipoil, an Tiriodh, an 1877. A
Hinipol chaidh e do Steornabhagh an 1878 ;
a Steornabhagh chaidh e do Lagaidh air
machair Rois an 1881, agus a Lagaidh chaidh
e do Chill-talorgain an 1892, far an do
shaothraich e gus an do leig e dheth uallach
coimhthionail o chionn beagan bhliadhn-
achan.
Bha e posda ri nighean do Mghr Tolmie a
bha 'n a mhinistear an Cunntainn, boirionn-
ach aig an robh ealain anabarrach air ceol
Gaidhealach a chluich, is bha dithis nighean
aca; te dhiubh posda, agus an te eile a'
cumail tighe le h-athair bho shiubhail a
mathair.
Thug Oilthigh Ghlaschu D.D. dha ann
an 1924.
Theagamh gu robh iomadh a h-aon d'a
bhraithrean a b'ainmeile mar shear monaiche
na ministear Chill-t^lorgain, agus iomadh a
h-aon cuideachd aig an robh barrachd deidh
air a bhi a' bruidhinn agus a' riaghladh an
Cleir agus an Seanadh, ach cha robh ministear
eile arms a' Ghaidhealtachd o chionn leth-
cheud bliadhna a bha cho maith ris air
sgriobhadh Gaidhlig agus Beurla, no a
sgriobh uiread ris. Ann an litreachas, agus
ann an sgoilearachd, agus ann an eolas air
eachdraidh ar diithcha, tha Gilleasbuig
Domhnullach an diugh ann an sreath leis
fhein, gun chompanach a ghabhas cur ri
thaobh, a' seasamh a mach os ar cionn uile
mar tha Beinn Nibheis a' seasamh a mach
OS ciorm nam beanntan eile. Cha mhor nach
lion ainmean nan leabhraichean a sgriobh e
taobh-duilleig.
Comh-chruinneachadh Uidhisteach : Bard-
achd Iain Mhic Codrum, agus drain eile.
Eachdraidh Chloinn Ddmhnuill {tri leabhr-
aichean).
Baird Chloinn Ddmhnuill.
Bardachd Mhic Mhaighstir Alasdair.
Seann Tighearnan na h-Airde ; teaghlach
Mhic Shimidh.
Cuimhneachain air bliadhna Thearlaich.
Tha iad sin uile air an sgriobhadh ann am
Beurla, mar tha iomadh paipear a sgriobh e
gu bhi air a leughadh do Chomunn Gaidhlig
lonar-nis, ach thionndaidh e gu Gaidhlig
moran laoidhean agus leabhraichean Beurla
nach ruig mi a leas ainmeachadh an dr^sd.
A h-uile seachduin o chionn iomadh bliadhna
tha rud-eigin o laimh ri f haicinn ann am fear
de phaipearan-naidheachd lonar-nis, agus
ged tha e a nis aois mhor tha a mheomhair
agus a bhuadhan cho bed agus cho geur
f hathast 's gu bheil e a' tionndadh Homer gu
Gaidhlig. Sin agaibh sin ; seana mhinistear
aig ceithir fichead 's a h-ochd a' tionndadh
bardachd Ghreigis gu Gaidhlig, agus gun
leth-dusan ministear 6g anns a' Ghaidheal-
tachd as urrainn Homer a leughadh !
Tha e 'n a thoileachadh mor dhomh
iomradh a dheanamh air mo sheana charaid
air an duilleig so, oir o'n cheud la a fhuair
sinn eolas air a cheile ann an Cleir lonar-nis
bha fios agam 'n am chridhe gu'm bu shar
dhuin-uasal e, ach is ann 'n a dheidh sin a
thuig mi gu robh eolas farsuing aige, agus
ealain air Beiirla agus Gaidhlig a sgriobhadh
nach robh aig duine eile a b'aithne dhomh.
A reir mo bheachd-sa chan 'eil duine eile
beo an diugh as urrainn Gaidhlig a sgriobhadh
cho maith ri Gilleasbuig Domhnullach, no idir
idir as urrainn sgriobhaidhean Beurla, agus
gu sonruichte bardachd Bheurla, a thionn-
dadh gu Gaidhlig cho maith ris. Chan e
Gaidhlig bhreac bhriste nam mithean a
bhios e a' sgriobhadh no a' labhairt ach
cainnt uasal agus eireachdail nam bard, air
a liomhadh agus air a deanamh riomhach
le grimieas a laimhe fhein.
B'e am ministear Gaidhealach mu dheir-
eadh a bha 'n a " athair do 'n eaglais " an
t-OUamh Seumas Curdie Russell, seana
mhinistear Cheann-loch. An iomadh doigh
bha an t-Ollamh Russell agus an t-Ollamh
Domhnullach gle choltach ri cheile; ciiiin
agus seimh agus coibhneil 'n an nadur,
daonnan staideil agus liomhta 'n an cainnt
agus 'n an labhairt, agus a' seasamh a mach
OS cionn dhaoine eile leis an rud sin ris an
abair na Goill " dignity " ach ris an abair
sinne " uaisle."
8 AIG AN UINNEIG— MGHR. DOMHNULL DOWNIE, NACH MAIREANN
Agus bha iad coltach ri cheile anns a'
cheum so cuideachd, gu'n do ghleidh iad
am buadhan agus am breithiieachadh gun
ghaiseadh gu aois mhor.
Beannachd agus gaol a chloinne do ar
" n-athair urramach," agus gu ma fada a
bhios a thobar gun traoghadh, agus a thlachd
ann an Eoin agus ann an Homer !
{Bho sgriobh mi so dh'innseadh dhomh gu
bheil aon fhear eile no's sine anns a' mhinist-
realachd na'n t-Ollamh Ddmhnullach, Alasdair
Watt, M.A. a bha ann an Prestonkirk. Bha
Mghr. Watt air a choisrigeadh gu dreuchd na
ministrealachd tri miosan roimhe).
An t-Urramach Ddmhnull MacGilIe.bhr^th,
B.D.
Chaochail e air a' mhios a chaidh seachad
aig seachd deug is tri fichead bliadhna
dh'aois.
Rugadh e an Ceann-Loch. am Muile ; bha
e greis 'n a mhaighstir-sgoil am Ploc Loch
Aillse (agus 'n a mhaighstir-sgoil maith)
m'an deachaidh air ais do Oilthigh Ghlaschu
'g a ullachadh fein air son na ministrealachd,
agus an deidh dha bhi 'n a f hear-cuideachaidh
greis bheag an Dail-chuinidh, bha e air a
shuidheachadh an Ceann-Loch-Speilbhidh am
Muile am 1895. A Muile chaidh e do Chille-
Bhrianain, an Cleir Lathurna, an 1897, agus
a Cille Bhrianain chaidh e do sgir Pheitidh,
an Cleir lonar-nis, an 1902.
Bha e posda da uair, agus bha aon nighean
aige o'n mhnaoi mu dheireadh, agus balach
a shiubhail 'n a leanabh.
Bho chionn sheachd bliadhna leig e dheth
obair sgire, is chaidh e a dh'fhuireach do
Dhtm-eideann. Chan 'eil a nis gin ann an
Cleir lonar-nis de na ministearan a bha innte
an uair a chaidh mise innte an 1902, agus
chan 'eil beo dhiubh ach an t-Ollamh Gill-
easbuig Domhnullach air a bheil iomradh
anns an aireamh so.
Bha Domhnull MacGille-bhrath 'n a
sgoilear maith, 'n a shearmonaiche turail
gun a bhi tioram, agus daonnan soilleir 'n
a theagasg. Bha e easgaidh 'n a sgir, coibhneil
ri cloinn agus ri sgoilearan oga, agus comp-
anta am measg bhraithrean.
Mghr. D6mhnull Downie, nach maireann
Leis an Urramach Calum Mac Corcadail, an Lios-mor
CHAOCHAIL am missionaraidh coir so
toiseach an t-Samhraidh, agus bu mhor
an ionndrainn a bha air a chairdean agus
a luchd eolais. Teann air d^ fhichead
bliadhna choimhlion e ministrealachd agh-
mhor anns an eaglais, an Cill-chomhghain,
an lochdar Uidhist a Deas, anns a' Bhaile-
shear, agus an Cairinnis an Uidhist a Tuath.
Riamh o 'n la air an deachaidh iompachadh
aig dtisgadh am Baile-chaolais o chionn fada
thug e a chridhe agus a neart do dh'aobhar
an t-soisgeil. Bha e cho cinnteach as a'
ghairm a fhuair e an uair sin agus a bha
Pol as a ghairm fhein air rathad Dhamascuis.
B' ann an Cairinnis a fhuair mise eolas
air Downie (mar their te ris). Bhiodh e a'
tighinn do 'n tigh againn a chumail coinnimh
mar do thighean eile agus mi gle 6g. Tha
cuimhne agam air an deagh chothrom labh-
airt a bha aige, agus cho math agus a bha
a shearmoin. Corra uair ghabhadh e laoidh a
rinn e fhein gu h-airmseach air fonn Cruachan
Beann. Tha ceathramh dhi agam fhathast —
" Na dean dail, seall an aird
Ris an t-Slanuigheir bheannaicht' ;
Chaidh a cheusadh 'n ar n-kit'
Sud an gradh nach gabh aithris ! "
Anns a' cheathramh sin gheibhear brigh
a theachdaireachd.
Chan fhagadh Downie cridhe goirt aig
duine sam bith na'n gabhadh e seachnadh.
Bha failte chridheil aige do gach sean is 6g.
An am carraid agus teinn ruigeadh e le
comhfhurtachd agus an am imcheist bha
e 'na dheagh chomhairliche. B'i bhuille a
bu chraitiche a dh'fhuiling e fhein bas a
mhic, Seumas ; balach laghach turail a bha
gu bhi mach 'n a mhinistear an Glaschu.
Cha do dhiiin an lot ri bheo.
Greis air ais an Cillchomhghain an deidh
dha Uidhist fhagail leig e dheth an t-uallach
agus rinn e fhein agus a theaghlach an
dachaidh an eilean Thiriodh. Ann an sin
tha iadsan 'g a chaoidh agus bithidh, ach
chan ann gun dochas. Tha Aon ann a
thubhairt " Ann an tigh m'Athar-sa tha
iomadh aite-comhnuidh."
Aireamh lo
1941
Foillseachadh Cloinne Dhe
(Searmon a liubbradh ann an eaglais Cuirt a' Chmin ann an Lunnainn air an naoieamh
latha de October 1938)
Le Alasdair MacFhionghuin, B.D., Ph.D., Ministear Chill-mo-naomhaig
" Oir a ta diiil dhiirachadach a' chruthachaidh a' feitheamh ri foillseachadh cloinne Dhe." —
Bom. viii. 19
BITHIDH 'a cheist so ag eirigh. ann an
inntinn gach duine turail o am gu am:
" Ciod is ciall agus is run do shaothair
na cruitheachd, agus do bJieatha dhaoine
innte ? " Freagraidh cuid nach 'eil ciall
no run idir annta ; gu bheil a' ehruitheachd
coltach ri roth a' dol mu'n cuairt air aisil,
bliadhna an deidh bliadhna, linn an deidh
linn, a' giiilan a' chinne-daonna 'na broinn,
ach gun a bhi a' coimhlionadh rtiin no
aobhair sam bith. An ni a bba ann o thtis,
'se a tha ann a nis, is a bhitheas ann a
ghnath ; mar sin, is diomhanas na h-uile
nithean. Gun teagamh, faodaidh beatha
dhaoine a bhi priseil dhaibh cho fad is a
shealbhaicheas iad tomhas de shlainte is de
chomhf hurtachd ; agus tha caithe-beatha
ionraic na's freagarraiche do dhaoine na
atharrachadh ; ach air a shon sin uile, is
diomhanas na h-uile nithe ; agus an uair
a thig crioch air a' chinne-daonna air an
talamh, le fuachd no le teas, bithidh an
eachdraidh air cho bheag sta ri bruadar
bruailleanach na h-oidhche. Sin aon fhreag-
radh do' n Cheist.
Solus an t-soisgeil.
Ach tha an t-abstol naomh, air a shoilleir-
eachadh le solus an t-soisgeil, a' toirt
atharrachadh freagraidh oirre. Tha e a'
creidsinn gu bheil e mar rim-diomhair ann
an cridhe na cruitheachd gu'n togadh i
clann do Dhia ; 's e sin clann nan daoine
air an saoradh o pheacadh is o thruaillidh-
eachd, ag imeachd ann am maise na diadh-
achd,a'sealbhachadhna beatha maireannaich.
Bba e a' faicinn peacadh cridhe agus gniomh
an duine a' toirt sgrios air aghaidh na
talamhainn le cogadh; a' deanamh ana-
caitheimh air beartas naduir le sannt ; agus
a' leagail uallaich is truaighe air duine is
ainmhidh. Mar so, bha maitheas Dhe 'g a
mhi-bhuileachadh, is a' ehruitheachd 'g a
cumail fo dhaorsa. Air an laimh eile, bha
aon seorsa sluaigh ag eirigh anns an t-saoghal
aig an am ud, agus bha cuid dhiubh 's an
Roimh, anns an robh beatha ur ag oibreach-
adh; beatha a bha air a dearcadh o'n ^ird,
air chor is gu'n robh an inntinnean air an
soillseachadh ann an eolas air Dia, an
coguisean air an dusgadh, an cridheachan
air an glanadh, an nadur gu leir fo riaghladh
spiorad nan gras ; iad a' sealbhachadh sithe,
agiis air an comhfhurtachadh le beo-dhochas
ri oighreachd ghlormhor, neo-thruaillidh anns
na neamhaibh. Thug a' bheatha ur so ann
fein agus annta-san foillseachadh do'n abstol
a thaobh na cruitheachd gu leir ; agus mar
sin, tha e ag radh gu'm bheil an ciall agus
an run so leagta 'na cridhe, agus gu bheil
i ann an truaighe agus saothair gus an
coimhlionar an rim — 's e sin, gu'm biodh
daoine air an saoradh o thruaillidheachd,
agus air am foillseachadh ann am maise
na diadhachd, agus ann an gloir cloinne Dhe.
Anns an dachaidh.
A nis ma bhitheas so fior mu dheireadh,
feumaidh gu bheil e a' toiseachadh cheana
anns an t-saoghal so. Faiceamaid mar a tha
am focal cia,tach so air a dhearbhadh ann
an daimhean agus an seirbhis dhaoine anns
gach aite is suidheachadh. Smuainicheamaid
air dachaidh, far am bheil sinn uile a'
toiseachadh, agus far am bu mhaith gu'm
bitheadh sinn a' criochnachadh ar turuis.
Ciod is dull dhurachdach na cloinne ? Tha
fhios agaibh uile nach e a mhain biadh is
comhfhurtachd ris am bheil am fiughair,
ach mar an ceudna ri fii-inn, ceartas, is
gradh; ris gach subhailc is airde, ris gach
gliocas is airidhe. Chan e a mhain gu bheil
duil na cloinne gu'm foillsich am parantan
dhaibh a' ghloir spioradail so, ach mar an
ceudna, tha gne na cloinne agus an oilein
air son an cursa anns an t-saoghal ag iarraidh
gu' n nochdadh iad a' mhaise so fa 'n comhair.
Cha mhor nach bris e cridhe balaich ma dh'
innseas athair breug dha, no ma theid e air
ais air fhacal dha, no ma bheir e an car as
air dhoigh sam bith. Mar an ceudna, tha a'
chaileag a thaobh a mathar. Le cheile, tha
FOILLSEACHADH CLOINNE DHE
iad a' sealltuinn air son nam buaidhean as
ciataiche agus a' ghiulain as uaisle 'n am
parantan ; agus is searbh an oilbheum, agus
is trom a' bhuille a gheibh iad an latha a
dhearbhas am parantan atharrachadh dhaibh.
Chan 'eil ionnsachadh no eiseimpleir eile a
gheibh clann taobh-a-muigh na dachaidh ach
fann 'n an eifeachd an coimeas ris a' bhuaidh
a ruigeas orra o bhi a' faicimi agus a' fiosrach-
adh eiseimpleir air doighean onorach aig
athair is m^thair. Air an laimh eile, eiod
a tha air iarraidh air cloinn ach urram,
dilseachd, is gradh a thaobh am parantan;
agus mar sin, an teaghlach gu leir a' coimh-
lionadh a' phrionnspail dhiadhaidh air am
bheil e suidhichte : gu soilleir, arms gach
seadh, tha dtiil dhiirachdach na dachaidh a'
feitheamh ri foillseachadh cloinne Dhe innte.
Ann an cairdeas.
Mar an ceudna, tha daimh a' chairdeis ag
iarraidh an dearbh ni. Is e a mhain daoine
a tha a' sireadb ard-mhaitheis, agus a tha
maiseach 'n an spiorad, a tha comasach air
fior chairdeas a choimhead feadh nam
bliadhnachan. ladsan a tha Ian de fheineil-
eachd is de shannt, a tha coirbte, mi-rianail,
coma de a their no a ni iad, ach an toil fein
fhaighinn — cha mhor is fliiach an c&-irdeas,
agus chan fhad a mhaireas e. Ach an dream
a tha fo ordugh spiorad a' ghraidh, a tha
iriosal, treibhdhireach, dileas, agus foidh-
idinneach. ni iadsan cairdean cinnteach, a
dhearbhar ann an latha an fheuma, agus
a sheasas gun atharrachadh an latha a chi
's nach fhaic. Tha e air aithris gu' m b'e
so a' ghne cairdeis a bha eadar Daibhidh
agus lonatan: agus a rithist eadar an
Tighearna agus na deisciobuil : ghradhaich
e a mhuinntir fein a chum na criche. Mar
bu mhotha am feum, is ann bu chinntiche
a chobhair-san. Mar sin tha e soilleir, ma
tha sinn a' dol a bhi 'n ar cairdean do dhream
air bith, gur ann le bhi 'g ar dearbhadh fein
dhoibh ann am maise cloinne Dbe, eadhon,
dilseachd, treibhdhireas, is gradh.
Ann an obair.
Ach a thuilieadh air a sin, tha uile
ghnothuch dligheach mhic an duine air an
talamh ag eigheach ris e-fein fhoillseachadh
arms a' chiatachd so. Chan 'eil oibriche air
bith aig nach 'eil deadh thuigse gu bheil e
mar fhiachaibh air an ni a chaidh earbsadh
ris a dheanamh diongmhalta, cothromach;
agus ma cheadaicheas a chumhnant, a
dieanamh snasmhor cuideachd. Cha toigh
le duine air bith anns am bheil deagh
phrionnspal, obair neo-sheasmhach, ghroigeil,
a leigeil as a lamhan, a bhitheas 'n a call do
chuid, is 'n a h-aobhar-magaidh do na h-uile.
Bithidh n^ire air aisde, agus bithidh e 'g a
chasaid cho fad is a bhitheas cuimhne aige
oirre.
Ma 's ann air cheann gnothuich a tha
duine air chor is gu bheil moran laimhseach-
aidh aige air airgiod, agus moran tighdarrais
aige thairis air a chomh-chreutairean, chan
e a mh^in gu bheil inntinn gheur, shoilleir
air a h-iarraidh ann, ach tha mar an ceudna
krd onair, ceartas, comh-fhaireachduinn is
foidhidinn. Mar is soilleire a nochdar leis
spiorad uasal, is ann is cinntiche a ghreim
air na bheil 'n a earbsa, agus is treise
iighdarras thairis orra-san d' am bheil e a'
toirt riaghailt. Is e droch dhaoine — slaoight-
earan, is breugairean, is meirlich — a tha a'
deanamh gnothuch an t-saoghail cho neo-
chinnteach, agus air uairean cho calldach
agus cho n^rach. Da-rireadh tha a' chuid
so de'n chruitheachd ann am feum air
foillseachadh cloinne Dhe, air son a soirbh-
eachaidh agus a h-aoibhneis,
Ann an luchd-dreuchd.
Agus ma sheallas sinn air dreuchdan
dhaoine, dreuchd an lighiche, an fhir-lagha,
a' mhinisteir, nach 'eil e fior gu bheil e air
iarraidh orrasan a tha 'g an cleachdadh gu'm
bi iad 'n an daoine ciatach, ag iarraidh a
bhi a' coimhlionadh 'n an seirbhis d' an
comh-chreutairean reachd a tha tighinn
thuca, chan ann o dhaoine ach o Dhia na
firinn, a' cheartais, is a' ghraidh. Ma tha
dotair cruaidh-chridheach, ma tha fear-lagha
guadach, ma tha ministear uaibhreach no
mi-runach, tha e a' toirt brisidli-dtiile do
na h-uile. Air an laimh eile, faic lighiche
a tha chan e a mhain sgileil, ach mar an
ceudna 'n a chomfhurtair do dhaoine 'n an
an-shocair; faic breitheamh eudmhor air
son firinn a thoirt am follais agus ceartas
a dheanamh ris na h-uile, gun a bhi a'
dearmad trocair ; faic ministear a tha iriosal,
treibhdhireach, gradhach ris na h-uile, is tha
thu a' faireachduinn gu bheil rim Dhe anns
na dreuchdan sin a' faotainn tomhais de
choimhlionadh.
Ann an riagliladh.
x^ch tha dreuchd eile am measg dhaoine air
am bheil siiilean nan uile anns gach rioghachd,
's 6 sin, dreuchd-riaghlaidh sluaigh ann am
pearsa righ no ceann-staide. Am bheil an
teagamh as lugha aig duine an so ciod a tha
an dreuchd chudthromacn so ag agairt air
gacn neach a tha innte ; nach e gu'm bitheadh
e uasal 'n a ghitilan, a' taisbeanaidh deagh-
ghean do gach seorsa sluaigh, a' neartachadh
FOILLSEACHADH CLOINNE DHE
ceartais is caoimhneis 'n am measg, a' gleidh-
eadh ctimhnaint, is a' leantuinn sithe ?
" Feuch " ars an sgriobtur, " rioghaichidh
righ ann am fireantachd, agus riaghlaidh
uachdarain ann am breitheanas " ; agus
bithidh buaidh. cho eifeachdach aig ordugh
is eiseimpleir a' cheartais is gu'm bi daoine
gasda ag eirigh thall is a bhos mu 'n timchioll :
daoine a bhitheas gach aon dhiubh. " mar
ionad-fasgaidh o' n ghaoith, mar dhidein o
'n doininn, mar shruthaibh uisge ann an
^ite tioram, mar sgaile creige moire ann an
tir airsnealaich." Cha ruig mise a leas a
bheag a' radh air a so, a tha cho soilleir air
a dhearbhadh le cor an t-saoghail an diugh. :
oir far am bheil mic Bheliail ann an
tighdarras, tha daorsa is brtiidealas, geur-
leanmhuinn is bagradh, eagai is cogadh, a'
tionndadh an t-saoghail gu truaighe agus bas.
Far ara bheil na riaghladairean deidheil air
ceartas is caomhalachd, saorsa is sith, is e
^ite eile a tha anns an t-saoghal, a' toirt
cothjoim do dhaoine air am beatha a chaith-
eadh agus a mhealtuinn ann an reusonta^chd,
ann an aonachd, agus ann an tearuinteachd ;
far mar an ceudna an cleachdar eolas is
ealain is saoibhreas ann an gliocas, chan ann
air son millidh is b4is, ach air son leas nan
uile. Gu cinnteach, tha diiil dhiirachdach a'
chruthachaidh dhaonnail uile ag osnaich, a",
feitheamh gus am foillsichear uachdarain
nan rioghachdan 'n am mic do Dhia.
Ann an tiioblaid.
Air neo ma sheallas sinn air beatha dhaoine
ann an am trioblaid, deuchainn, call, is broin,
a tha a' fiosrachadh nan uile uair-eigin, tha
fhios agaima gu 'm fulling daoine ann an
caochladh dhoighean; cuid le ard ghearan,
cuid air am briseadh le truas dhiubh fein,
cuid ann an tosd le searbhad an cridhe ; ach
cuid eile gu seamh, citiin, foidhidinneach, air
an comhfhurtachadh ann an diomhaireachd
ati spioradan le gras o'n aird, 'g am foillseach-
adh fein dhaibhsan uile a chi iad ann am
maise cloinne Dhe. Chan 'eil sealladh eile
air beatha duine air an talamh is ciataiche
na a bhi 'g a fhaicinn a' faotainn na buadha
so thairis air amhghair an t-saoghail, ann an
cumhachd creidimh, dochais, agus graidh.
Chan 'eil doigh eile ann air am faighear os
cionn trioblaid agus fulangais. Bithidh e 'na
thruaighe dhuinn fein is do chach mur
foillsichear sinn 'n ar cloinn do Dhia ann
an latha na deuchainn.
* * i): *
2. Foghnadh na h-eiseimpleirean sin : is e
suim a' ghnothuich gu bheil ar nadur ag
iarraidh, gu bheil ar daimh r'ar comh-
chreutair ag iarraidh, gu bheil ar seirbhis
chumanta, ar dreuchdan inbheach, amhuil
a tha ar duileadasan agus ar teanntachd ag
iarraidh an aoin ni, 's e sin, gu 'n taisbeinear
sinn ann am maise cloimie Dhe. Is e sin a'
ghairm a tha againn anns an t-soisgeul ;
agus tha i ag eigheach ris an run-diomhair
a tha leagta gu domhain ann an gne gach
duine. Tha araon iadsan a dh'aicheas agus
iadsan a dh'aidicheas an gairm spioradail a'
dearbhadh gur i ciall agus crioch nan uile
nithean. Cho fad is a chogas duine 'n a
h-aghaidh, ann an spiorad feineil, baoth,
tha e ann am buaireas; agus tha seargadh,
cruas, amharus, is suaraiche, 'g a fhiosrach-
adh. Lionadh e e-fein le siigradh ; tha e
fhathast mi-shuaimhneach. Leigeadh e
srian le an-togradh; is air bheagan dalach,
tha fein-dhimeas agus fein-dhiteadh 'n a
charamh, companaich dhubhach. Tha sin
uile a' dearbhadh gu bheil e ann an seacharan
agus ag aicheadh an aobhair 'air son an do
chruthaicheadh e. Air an .laimh eile, aidich-
eadh duine a' ghairm gu bhi beo mar mhac
do Dhia; thigeadh e thuige-san, gabhadh e
ris-san; agus foghlumadh e uaithe-san, a tha
a' toirt dhuinn cumhachd gu bhi 'n ar cloinn
do Dhia, agus tha sith, socrachadh, sasuch-
adh, aoibhneas, is dochas a' tighinn d' a
ionnsaidh ; agus tha fhios aige gur oighre
e air laa h-uile nithean air son an do chruth-
aicheadh e.
A' cMoch aluinn.
3. Na'n robh na h-xxile a' caitheamh am
beatha ann an spiorad uasal cloimie Dhe,
chan 'eil teagamh idir nach saoradh iad an
saoghal o dhaorsa na truaillidheachd ann
an tomhas nach beag. Ach fhathast, bhith-
eadh briseadh, bron, is truaillidheachd a'
bhais ri 'm fulang. Mar sin, ged tha clann
Dhe ri 'm foillseachadh a reir an comais
anns an t-saoghal so, is ann a bha siiil an
abstoil gu sonruichte ris a' ghloir a chithear
annta, an uair a sgeadaichear iad ann an
neo-bhasmhorachd ann an rioghachd na
gloire. Is e so a' chrioch aluinn ris am bheil
diiil dhiirachdach a' chruthachaidh a' feith-
eamh. Chan 'eil e duilich a chreidsinn gu
bheil a leithid so de fhortan air thoiseach
orra-san a tha 'g an nochdadh fein, anns na
doighean air an robh sinn a' beachdachadh,
'n an cloinn do Dhia. Do bhrigh gu bheil
beatha naomh annta, a bhuineas do na
neamhan, tha e reusonta a chreidsinn gu
bheil i cho priseil ann an sealladh Dhe is
gu 'n tog E a suas iadsan anns am bheil i gu
siorruidheachd de sheirbhis sholasaich. Is e
sin gealladh Chriosd d' a shluagh; tha e a'
seirm mar fhonn aoibhneach, buadhach ann
an cridhe an t-soisgeil; agus tha e 'n a
dhochas beannaichte anns gach anam anns an
do thoisich cheana a' bheatha mhaireannach.
Am measg nan Gillean
An t-Urr. Murchadh M. MacSuain, M.A., Ceann-Loch
THUGADH iomradh no dha anns na duill-
eagan so cheana air obair na h-eaglais am
measg nan seoladairean, agus bu mhaith
leamsa beagan a radh mar an ceudna. Bha
mi tacan beag 's a' gheamhradh aig aon de
na puirt an cois nan gillean Gaidhealach a
mhain, ach chuireadh, mar fhiachaibh orm o
chionn greise air ais tighinn a dh-ionnsuidh
a' phuirt so, Portsmouth, agus fuireach ann
gu deireadh a' Chogaidh an cois nan gillean
Albaimach, araon Gaidheil agus Goill. Tha
so a' ceadachadh dhomh. cothrom a bharr-
achd, agus fein-fhiosrachadh air an obair 'n
a farsuingeachd.
Air tiis dh'iarrainn a radh gu bheil an
obair iomadh-taobhach agus cha ghabh
iomradh mionaideach a dheanamh oirre an
so. Tha aon ni gle shoilleir agus 's e sin gu
bheil a h-uile cuideachadh air a thoirt dhuinn
leis an " Admiralty " chum nan nithean a
bhuineas do chxeidimh agus do dhiadhaidh-
eachd a thoirt fa chomhar ar n-6ganaich,
agus gu fhinneach tha sin 'n a aobhar
gairdeachais agus 'n a aobhar taingealachd.
Chan 'eil ach goirid o'n thainig fios o'n
" Admiralty " as ur, gu robh iad a' meas a'
Chogaidh so 'n a chath eadar cumhachdan
dorchadais agus soluis, agus mar sin thogar
iad gu'm bitheadh gach cothrom air a ghabh-
ail chum aoraidh, urnuigh, agus teagasg.
Tha so dhuinne mar theachdairean an
Tighearna 'n a nuadh-mhisneach, a' toirt
fath fios dhuinn, air ar ciil gu bheil durachd
agus beannachd ar luchd-riaghlaidh.
Cionnus, ma ta, tha sinn a' deanamh ?
Air Sabaidean, a reir nois agus cleachdaidh
nach do chailleadh gu buileach fhathast,
tha na h-6ganaich chalma agus ghasda a'
cruinneachadh an ceann a cheile chum
aoraidh do Dhia. Cha ghabh e aithris cho
fior thaitneach agus a tha e do'n t-suil
agus do'n chridhe, gillean an " Navy "
fhaicinn a' dol an ordugh gu Tigh an Tigh-
earna. Tha mise de'n bharail gu'n cuireadh
e sunnd an aigne teachdaire sam bith, agus
tha gairm ann thugainn chum dltith chomunn
a chumail ri Dia. Tha gitilan nan oganach
aig na seirbhisean so 'n a aobhar smaoin-
eachaidh, agus tha iad airidh air an ni as
fhearr is urrainnear a thoirt doibh, agus
taing do Dhia tha sin againn ann an soisgeul
Chriosd.
Seinnidh iad le cridhealas, eisdidh iad le
ro-aire, agus chan f haca mise fhathast neach
mi-bheusach aig aon de na seirbhisean.
Tha seirbhis Ghaidhlig againn gach feasgar
Sabaid, agus mar is trice 's a' mhaduinn, ged
nach urrainn dhomhsa a bhi daonnan aig an
t-seirbhis mhaduinn, ach mo bheannachd aig
na Gaidheil, gheibhear an comhnuidh 'n am
measg fhein aon a theid air ceann a' mheadh-
oin, mar a theirear.
Air feasgar Di-ciadaoin tha meadhon-
iirnuigh againn an Gaidhlig, agus an oidhche-
roimhe f huair sinn tiine " Coinneamh Cheisd "
a chumail agus nach bu ghasda an sealladh
a bhi faicinn coignear oganach ag eirigh an
deise an Righ a dheanamh fianuis air obair
an Tighearna 'n am beatha.
Maille ri sin, tha caochladh uairean gach
seachduin air am f agail an urra ruinn chum
teagasg anns a' chxeidimh, (Religious Instruc-
tion) a thoirt do'n mhuinntir a tha air
tighinn as ur do'n " Navy." 'S e sochair
ion-mhiannaichte tha so, oir is aithne dhuinn
uile gearan na h-eaglais aig an dachaidh air
an dith-greim anns a chumantas air an
oigridh chum oileanachadh a thoirt daibh
ann am puingean creidimh.
Cuirear an toiseach fa'n comhair conal-
tradh air puing shonruichte mar tha urnuigh,
aoradh, bas Chriosd, agus mar sin air adhart,
agus an sin tha ceisdean agus co-labhairt
eadarainn. Chan 'eil ar n-6ganaich gun a
bhi smaoineachadh agus a' ceasnachadh,
oir " cha d'fhag Dia E fein gxm fhianuis,"
agus tha sinn an dochas le cuideachadh an
Tighearna nach 'eil sinn a' leigeil seachad
a' chothrom so ach a' deanamh feum dheth
chum leasachadh spioradail, an uair a tha
uiread de ghreim aig nithean siubhlach agus
faicsinneach air inntinnean dhaoine.
Tha moran dhoighean eile anns am bheil
obair na h-eaglais a' dol air adhart am measg
nan gillean, ach cha cheadaich iiine an corr
a radh aig an am so. Chan 'eil la nach 'eil
fianuis na h-eaglais air a toii't, a' toiseachadh
le aoradh-maidne, seinn, leughadh, agus
tirnuigh, agus ghuidheamaid oirbhse aig na
dachaidhean ar cuideachadh le bhur n-
iu:nuighean agus le bhur tabhartasan chum
nach dibir an obair mhaith so, ach gu ma
motha bhios i air a meudachadh.
Umhlaciid agus eas-timhlachd
Leis an Urramach Alasdair MacFhiongJiuin, B.D., Ph.D., an Cill-mo-naomhaig
" Biodh gach anam umhail do na h-ard-chumhachdaihh." — Rom. xiii. 1
" An sin, fhreagair Peadar agus na h-abstoil uile, Is coir gdill a tJioirt do Dhia ni's mo na
do dhaoinibh." — Gnlomhara v. 29
TELA, d^ dhleasdanas an so nach 'eil daonnan
comh-reidh ri cheile, umhlachd a thoirt do
luchd-riaghlaidh na Staide, agus umhlachd
a thoirt do Dhia. Chan 'eil dragh anns
a' chilis, am feadh is a tha laghanna agus
orduighean na Staide, cho fad is a theid
iad, a' comli-fhreagradh ri lagh Dhe. Ach
an uair a tha iad air atharrachadh, ag
orduchadh do dhaoine an coguisean aicheadh
agus ar-a-mach a dheanamh air riaghailtean
naomha Dhe, is e gnothuch eile a tha arm,
agus gnothuch deuchainneach ; oir c6 air
bith a theid an aghaidh nan ard-chumhachd-
ach, chan ann a nasgaidh a ni e sin dha
fein agus d'a theaghlach. Air an laimh eile,
ma gheilleas e dhaibh, a dh'aindeoin a
choguise, tha e a' dimeas air Dia, agus a'
cur a lagha ann an suaraicheas, air son
e-fein agus each a dhion o fhulangas agus
o chall.
Eeachd na Staide.
Tha cuid de'n bheachd nach 'eil e ceart
dol an aghaidh reachd na Staide air son
aobhair air bith, eadhon ged a bhiodh e
trom air a choguis ; gur e dleasdanas duine
daonnan a bhi umhail; agus ma tha an
reachd a' toirt oilbheim dha, oidhirp shioch-
ail a dheanamh gu bhi 'g a atharrachadh
far am bheil e 'ga ghortachadh. Their
iadsan gu bheil uachdranachd agus riaghailt
cho feumail agus cho priseil is nach urrainear
tighinn as an eugmhais, agus dona is gu'm
feud cuid de'n lagh a bhi, gu bheil a' chuid
is mo dheth ceart gu leoir ; agus ma thoisich-
ear air ceannairc, nach 'eil fhios c'aite an
sguir i, agus gu'm feud troimh-cheile mhor
eirigh 'na lorg ; mar sin, gur fearr neo-
iomlaineachd an lagha f hulang seach buaireas
a thogail.
Chan 'eil teagamh nach 'eil tomhas maith
de'n fhirinn agus de ghliocas anns a' bheachd
so, gu sonruichte far am bheil uachdranachd
thuigseach, a tha deas gu bhi a' leasachadh
an lagha, agus a' ceartachadh gach riaghailt
a tha trom air coguisean dhaoine. Ach
ciamar a dh'oibricheadh am beachd ud far
am bheil an uachdranachd cruaidh, coma,
gun mheas air coguis, gun chtiram eile ach
an duthaich a riaghladh le slait iaruinn,
agus gach gearan no tagradh a fhreagairt
le bagradh no peanas ? Cha chi'eid mi gu'n
tigeadh moran leasachaidh air laghanna
eucorach fo uachdranachd bhrein, cho fad,
is a bhiodh na h-uile umhail dhi. Cuin a
dh'fhagadh clann Israeli an Eiphit le bhi
a' deanamh an gearain ri Pharaoh ? Cuin
a gheibh sluagh Pholand saorsa no ceartas
le bhi a' tagradh an c orach ri EQtler ?
Coguis nan abstol.
Thainig an imcheist so gle thrath air na
h-abstoil. Coltach ris na h-Iudhaich uile,
bha meas mor aca-san air ughdarras agus
luchd-riaghlaidh. 'N an sgriobhaidhean tha
iad a' teagasg umhlachd a thoirt do'n
uachdaran mar sheirbhiseach Dhe, agus
urram a thoirt do'n righ, mar gu'n robh
iad na bu mhothachaile n'an corr air cho
feumail is *a tha ordugh laghail anns gach
dilthaich. Fhathast, an uair a thoirmisg
na h-uachdarain do Pheadar agus do na
h-abstoil eile labhairt no teagasg ann an
ainm Chriosd, dhiult iad iimhlachd a thoirt
dhaibh ann an larach nam bonn. Dh'f hailing
iad priosan air son an diibhlain; agus cha
bu luaithe a fhuair iad mu reir, gun taing
do na h-uachdarain cheudna, na dhiult iad
a ritbist a bhi 'n an tosd. A ris, b'e na
sagairtean ud riaghladairean laghail na
diithcha, fo na Romanaich, anns na gnoth-
uichean a bhuineadh do chreideamh agus
do aoradh an t-sluaigh ; agus cha do chuir
na h-abstoil teagamh 'n an coir. Ach a db'
aindeoin sin, thubhairt iad riu anns an
aodann gu bheil ughdarras Dhe os cionn
nan uile, agus nach ceadaicheadh e dhaibh
umhlachd a thoirt do reachd a bha a'
toirmeasg an dearbh ni a dh' orduich Dia
dhaibh, eadhon fianuis a thogail air an
fhiriim agus air a' ghras a dh'fhoillsicheadh
dhaibh ann an losa Criosd. Na'n deanadh
iadson toil nan uachdaran, bhiodh iad
ciontach de pheacadh gun tomhas, gun
chrich. Mar sin bha e soilleir dhaibh, measail
ged a bha iad air ordugh agus riaghailt, gu'm
b' e an dleasdanas aig an am a bhi eas-umhail.
6
UMHLACHD AGUS EAS-UMHLACHD
Is docha gu'm freagradh na sagairtean
nach robh na h-abstoil ach 'g am mealladh
fein agus an t-sluaigh ; nach. b' ann do Dhia
idir a bha iad a' toirt geill ach do bheachdan
fallsa, cunnartach, a fhuair iad o losa o
Nasaret a th^img gu diteadh follaiseach agus
gu crich th^mailtich. Ach bha dearbh-
chinnt aig na h-abstoil gu'n do labhair
Dia riu le cumhachd gun choimeas ann am
beatha, teagasg, fulangas, agus ais-eirigh
Chriosd, cha bhiodh ann an argumaid nan
uachdaran ach amaideas 'n an cluasan; agus
cha bu leir dhaibh ciirsa eile a bhi ceadaichte
dhaibh le oaair ach a bhi eas-umhail d'an
ordugh agus fianuis a thogail Dha-san.
An Eaglais agus an Staid.
Is fhada uainne na laithean ud, agus is
iomadh car a chuir an saoghal dheth eadar
iadsan agus sinne ; ach riamh f hathast, cha
do chuireadh a dh'aon taobh a' chonnspaid
eadar iighdarras na Staide, no na h-Eaglais,
agus ughdarras Dhe thairis air daoine. Tha
e soilleir dhuirm uile gu'n do bhuilich Dia
ughdarras araon air an Staid agus air an
Eaglais air son deagh orduigh agus maith
nan uile, agus mar an ceudna gur e dleasdanas
nan uile agus iarrtus dhaoine maithe, am
bitheantas a bhi umhal ; seadh, gur e aobhar
neo-chumanta cudthromach a dh'fhirinnich-
eadh daoine a dhol an aghaidli orduigh nan
ard-chumhachdan. Ach gun teagamh air
bith, tha a leithid sin de aobhar ann ; agus
tha e ag eirigb cho luath is a dh'agaireas an
Staid no an Eaglais tighearnas thairis air
beachdan agus coguisean dhaoine, mar sin
a' dol thar na criche a tha dligheach dhaibh,
agus a' gabhail 'g an ionnsaidh cumhachd
nach buin dhaibh ; oir tha peacadh, aineolas,
agus neo-iomlaineachd comh-cheangailte ris
an Staid, ri a laghamia, agus ri a h-oifigich.
A thaobh na h-Eaglais, ged nach do threig
an Spiorad riamh i, tha eachdraidh a'
dearbhadh gu pailt gur iomadh mearachd
agus foirneart a riim a luchd-riaghlaidh;
agus ma bha uachdarain na Staide trom
air coguisean dhaoine aig amanna sonruichte,
nach robh iad riamh cho searbh ri uachdran-
achd a' Phapa fad iomadh ginealach, gus mu
dheireadh an do chlaoidheadh a chumhachd
le eas-umhlachd Lutheir agus a sheorsa ann
an iomadh diithaich. Mar sin, o nach 'eil
aon seach aon dhiubh saor o mhearachd
agus o pheacadh, tha e mi-iomhchuidh
dhaibh le cheile umhlachd iomlan iarraidh
air daoine. Buinidh Ian ughdarras a mhain
do Dhia, do bhrigh iomlaineachd a ghliocais
agus a mhaitheis; agus air an aobhar sin,
tha e mar f hiachaibh oirnn aite fein a thoirt
Dha mar ar Tighearna, cho measail is g 'am
bi sinn air Eaglais agus air Staid.
A' Ghearmailt agas lapan.
Anns na laithibh so, tha an t-seann chonn-
spaid ud air a h-tirachadh feadh an t-saoghail,
gu sonruichte le uachdranachd na Gearmailt,
agus ann an tomhas is lugha, le lapan. Tha
na Gearmailtich, Ian de f hion ur an cumhachd
fein agus air bhoil air son an t-saoghail a
bhuidheann, a' teagasg gur e ordugh na
Staide an t-tighdarras is airde a tha ann,
ged nach 'eil anns an Staid aca air a' cheann
mu dheireadh ach triiiir no ceathrar de
dhaoine cho reasgach, ain-diadhaidh is a
chunnacas air aghaidh na talmhainn o linn
na Tuile ; thdir iad gur ann an orduighean
na Staide a tha Dia a' labhairt ris an t-sluagh,
agus a' cur a thoile fa 'n comhair ; mar sin,
gu bheil gach gniomh ceart a dh' orduicheas
an Staid, no a chuidicheas i, no a mheud-
aicheas a cumhachd, no a dh fharsuingicheas
a criochan; agus nach urrainn duine a bhi
ann an eucoir a tha umhail d'a riaghailt ged
bhiodh fior choltas an uilcoirre, mar tha
breugan, mealladh, brathadh, briseadh-
cumhnaint, geur-leanmhainn, agus gach beist-
ealachd eile a bhuineas do'n dorchadas ;
gu bheil a' ghrainealachd so uile air a cois-
rigeadh agus air a h-atharrachadh gu ard-
bheusalachd, ma's ann an seirbhis na Staide
a ghniomhaichear e. Is e an truailleadh
eagalach so air an coguisean is aobhar ann
an tomhas mor air briiidealachd nan Gear-
mailteach anns a' chogadh. Ann an Mte
naire a bhi orra, is ann a tha iad ri uaill as
am breine ghraineil, mar dhearbhadh air
an eud ann an seirbhis na Staide. Aig a'
cheart am, cha choir a bhi a' di-chuimhneach-
adh gu bheil moran arms a' Ghearmailt,
cuid dhiubh anns a' phriosan, nach lub an
glun do Bhaal na Staide, aig am bheil deadh
thaigse gur coir geill a thoirt do Dhia ni 's
mo na do dhaoine.
Faileasan dhaoine.
Gus an aithne do dhaoine seasamh air a'
phrionnspal sin, is gann gur fiach iad an
ainm mar dhaoine; chan 'eil annta ach
faileasan dhaoine, sliomaireach, trailleil 'n
an spiorad, deas gu droch-bheairt air bith
a ghniomhachadh aig ordugh nan uachdaran.
Cha tig as a leithid sin de iimhlachd ach olc
agus truaighe.
Is ann an uair a tha duine a' cluinntinn
facail an Dhe bheo, agus a' toirt umhlachd
dha OS cionn gach orduigh, is duine e da-
rireadh. Is ann o dhaoine de 'n t-seorsa sin
a mhain a dh'eireas laghanna cothromach,
deagh ordugh, agus saorsa aims an Staid.
Is iadsan agus chan e na sliomairean a ni
an Staid urramach, agus airidh air umhlachd
agus seirbhis dhaoine. Mar is lionmhoire
UMHLACHD AGUS EAS-UMHLACHD— TEARLACH GEANND
iadsan a bheir aite fein do Dhia os ciorm
nan uile, is ann is cinntiche a gheibh an Staid
an iimhlachd a tha dligheach dhi.
Saorsa mhic an duine.
Thug Shadrach, Meshach, agus Abed-nego,
diibhlain do Nebuchadnesar, agus chaidh
iad do'n ^mhuinn theintich mu'n cromadh
iad fa chomhair na h-iodhail mhoir aige-san
ann an comhnard Dhura. Is e an seorsa
aca-san a bhuidhinn saorsa mhic an duine
anns gach diithaich a tha 'g a sealbhachadh.
A dh'aindeoin mar dh'eirich do Nebuchad-
nesar, tha Bitler de'n bheachd gur esan a
bha ceart ; agus tha e 'g a leantuinn an kite
rabhaidh a ghabhail o eachdraidh. Ach
thig latha a' bhreitheanais airsan cuideachd ;
agus thig e air a chionn gu bheil 'na aghaidh
duthchanna cumhachdach anns am bheil a'
mhor-chuid a' creidsinn, feumail is mar a
tha iighdarras agus ordiTgh na Staide, gu
bheil tighdarras Dhe os cionn uachdaran
agus iochdaran le cheile, agus gur coir geill
a thoirt do Dhia ni's mo na do dhaoine.
Tearlach Grannd
GED nach robh Tearlach Grannd 'n a shois-
geulaiche no 'n a shearmonaiche feumar a
chunntas am measg nan daoine a thug an
soisgeul do na h-Innsibh an Ear. Thug a'
Ghaidhealtachd do Africa deagh charaid agus
deagh thiodhlac ann an Daibhidh Mac an
Leigh, agus thug i deagh charaid do na
h-Innsibh an Ear ann an Tearlach Gramid,
duine a tha airidh air aite f haotainn ann an
cuideachd nan soisgeulaichean sin — Carey,
Martyn, Heber, Wilson, Duff.
Rugadh e ann an 1746, ann an sgir Urchad-
ainn ri taobh Loch Nis. Aig an am bha athair
a mach leis a' Phrionnsa, ach roimh latha
Chvdl-fhodair, f huair e f hein is deich ar f hich-
ead d'a chompanaich cothrom tighinn gu
baile, chum an leanabh a bhaisteadh. B'e
sin am baisteadh ! Thugadh ainm a' Phri-
onnsa air an leanabh; shin na gaisgich an
claidhean trasd air a' chreathaill is thug fear
as deidh fir dhiubh air an leanabh breith
air a' chlaidheamh mar chomharra air dils-
eachd do'n Righ dhligheach.
Ach cha b' ann do chogadh a choisrig
Tearlach Grannd a bheatha, ach do aobhar
na sithe. An uair a thainig e gu ire duine,
f huair e ^ite anns na h-Innsibh an Ear o'n
Cbomunn a bha a' riaghladh na diithcha
sin, agus gu la a bhais bha a chridhe an
ceangal ris na h-Innsibh, agus bha a lamh
's a theanga 's a pheann ag oibreachadh gun
sgur as leth an t-sluaigh. Bha e 'n a fhear-
riaghlaidh glic, agus dh' fhag e larach a
laimhe air an diithaich ann an iomadh doigh,
ach is e na rinn e ann an aobhar an t-soisgeil
a chumas 'ainm air chuimhne gu br^th.
O'n cheud la a chaidh e air tir, agus a
chunnaic e an dorchadas agus an t-aineolas
anns an robh na h-Innsean, b'e dtirachd a
chridhe an creideamh Criosduidh a thoirt do
'n t-sluagh. Chruinnich e mu'n cuairt air
daoine de'n aon inntinn ris fhein, is.bhros-
nuich e na h-Eaglaisean gus an obair a
ghabhail os laimh. Th arming e aire Shasuinn
gu cor nan Innsean; leati e air sgriobhadh
gu Easbuigean agus diadhairean agus Com-
uinn Chriosduidh aig an tigh gus nach b'
urrainn iad an suilean a dhunadh n'a b' fhaide.
Chan 'eil tiine againn cunntas a thoirt air
meud na h-oibre a rinn e, ach is leoir a radh
gur e Tearlach Grannd a thug Carey agus
Martyn do na h-Innsibh, gu'n do chuir e air
an cois iomadh eaglais anns an dtithaich,
gu'n do chuidich e saorsa a thoirt do na
tr^illean, gu'n do chuir e Wilson do Chalcutta,
agus gu'n do chuidich e gu mor le Wilberforce
agus r'a chairdean.
Sgriobh e aon uair gu aon de na soisgeul-
aichean— Gu'm beannaicheadh Dia t-obair,
agiis gu'm biodh soirbheachadh agad ann a
bhi craobh-sgadileadh edlais air Criosd, air
fJiacal, agus air a shlainte. Tha sinn uile cho
marbh agus cho dearmadach air na cothroman
a tha Dia a' toirt dhuinn 's gu bheil eagal orm
gu'n tionndaidh e bhuainn mar a thionndaidh
e o shluagh Israel. Tha mi an ddchas gu bheil
Criosduidhean fhathast ann am Breatunn, ach
tha e coltach gu bheil iad meagh-bhlath agus
gu'n do chaill an creideamh a chumhachd.
Gu'n ullaicheadh Dia luchd-oibre air son an
fhogJiair. Tha caraid agad annam-sa. Abair
am facal is ni mi no's tirrainn mi.
An uair a chuala Wilberforce naidheachd
a bhMs, sgriobh e, "Cha b' aithne dhomh
duine riamh a b' fhearr na Tearlach Grannd.
Na'n d' fhuair e cothrom 'n a oige dh'
fhaodadh e bhi cho ainmeil ann an litreachas
's a bha e ami an riaghladh. Bha a bheatha
folaichte ann an Criosd. Bha e cho fada os
cionn an t-saoghail so 's gu robh e daonnan
ullaichte air son an t-saoghail eile. Is mor
an call a bhas, ach tha e 'n a aobhar taingeal-
eacbd gu'n d' fhag Dia e gus an do chuir e
an siol anns na h-Innsibh an ear, siol a bheir
a mach moran toraidh."
GADHILIG AN AM PLYMOUTP— LAOIDH
Gaidhlig ann am Plymouth
Leis an Urramach Seumas A. DdmhnuUach, Larkhall
CHAIDH an cothrom a thoirt dhomh air an
t-samhradh so air da mhios a chur seachad
ann am Plymouth am measg cuid de na
balaich Ghaidhealach a tha deanamh, seirbhis
maille ris a' Chabhlach. Bhreatunnach.
Seachduin no dha mu'n do rainig mi, bha
Plymouth air ainmeachadh gu bitheanta
anns na naidheachdan air son an dochainn
a bha e a' faighinn o na h-itealan Gear-
mailteach. Is ann a bha eagal orm mu'n
ruiginn e nach bitheadh clach air laraich,
ach cha robh a' chuis mar sinn idir, agus is
ann a fhuair mi an sluagh a' dol mu'n cuairt
gu cittin stolda, arm an doigh a nochd dhomh
cho seasmhach agus treun 's a tha cridhe
ar luchd-duthcha. Bha agam an toiseach
ri rum fhaighinn air son coinneachadh ris
na balaich — oir chaidh innseadh dhomh gu'n
deachaidh an t-aite anns am b'abhaist dhoibh
a bhi criiinneachadh a mhilleadh, agus
chaidh sin a thoirt dhomh gu toileach le
uachdarain a' phuirt.
Is e gunnaireachd a bhathas a' teagasg
anns an riim sin feadh an latha, ach nuair
a' smaoinicheas thu air cha robh e cho
mi-fhi'eagarrach ois tha searmonachadh an
t-soisgeil ag iarraidh am fear-teagaisg a bhi
airmseach agus cuimseach. Dh'fhag an
cogadh a larach air ar tigh-coinneamh oir
a thuilleadh air losainn bhriste bha dha no
tri thuill anns an lobhtaidh os ar cionn a
rinneadh le incendiaries, agus air a' cheud
fheasgar fliuch bha boinneachan a' tuiteam
a nuas, ach mar dheagh Ghaidheil cha do
chuir sinn umhail air boinne-snidhe.
Chuir a' cheud choinneamh a bha againn
ann an deagh mhisneach mi, oir bha corr
agus fichead de ghillean sgairteiJ, tapaidh,
'g am f heitheamh. Bha coinneamh Ghaidhlig
againn a h-uile feasgar Sabaid, agus air da
fheasgar feadh na seachduin. Bha fear
dhiubh fhein a' dol an ceann na seinn agus
bha cuid aca d' am b' aithne sin a dheanamh
gu maith.
Aig na coinneamhan seachduin bhith-
eadh comhradh againn air bunaitean a'
Chreidirnh; air uairean bhitheadh cuid de
na balaich a' cur cheisdean agus a' toirt am
beachd fein air cuid de na puingean a bhiodh
ag eirigh. Bhitheadh a rithist tacan comh-
raidh againn an deidh na coinnimh anns an
robh sinn a' cur eolas na b' fheair air a cheile.
Bha na balaich a' nochdadh gu robh iad
an comain na h-eaglais air son a bhi a'
cuimhneachadh orra 's an doigh so, cho fada
o 'n dachaidh. Cha robh moran aiteachan
dh' am b' urrainn dhoibh a dhol 's na
feasgair nuair a bha iad mu sgaoil, oir chaidh
moran de na h-a.iteachan a bha fosgailte do
sheoladainean a mhilleadh.
Tha e 'na sholas do na ministearan a
dhol 'n am measg, oir cha b' urrainn doibh
buidhean fhaighinn ann an aite sam bith
a dh' eisdeas na's durachdaiche ri soisgeul
na slainte.
Is maith is airidh iad air gach suim a
ghabhas an eaglais dhaibh, fa chomhair an
latha 's am bheil sinn an doclias an till iad
dhachaidh sabhaiite, agus am bi iad 'n an
cul-taic do dh' aobhar an Tighearna anns a'
Ghaidhealtachd .
DHIA, mu 'n dealaich sinn bi tabbairt
Dhuinn gu grasmhor, gradh gun dith ;
Beannaich d' fhacal chaidh a labhairt ;
Beatha builich oirnn, is sith ;
'S nuair a thilleas sinn do 'n t-saogh'l,
Biodh ar cridh' ad chomunn gaoil ;
Thoir dhuinn stiiiradh
'S dion o chiiirradh,
Gus an ruig sinn lanachd mhor
Do chuid naomh, gu h-ard an Gloir. — Amen.
Aireamh 1 1
1941
Searmon-buidheachais air son an Fhoghair
Leis an Ollamh Colla Ddmhmdlach, an Lagan mo-Choid
Thigibh a steach 'n a gheataibh le buidheachas, 'n a chuirtibh le moladh :
thugaibh buidheachas dha : beannaichibh 'ainm. — Salm c. 4.
IS ann le buidheachas agus moladh a tha e
iomchuidh dhuinn tighinn do thigh agus do
chiiirtibh Dhe. Tha sinn ag aideachadh gu 'm
bheil " gach uile dheagh thabhartas agus gach
uile thiodhlac iomlan o 'n airde a' teachd a
nuas o Athair na soillse." Nach e ar dleasd-
anas air an aobhar sin buidheachas agus
moladh a dhioladh dhasan a tha frithealadh
le laimh shaibhir do na h-uile dhaoine.
Chan 'eil mi ag radh no a' ciallachadh
gur e buidheachas a mhain priomh aobhar ar
cruinneachaidh ann an tigh Dhe. Tha sinn,
an deidh s^ruchadh agus amhghar na seachd-
uin, a' beachdachadh air ar beatha ann an
sealladh an Ti a tha 'g ar faicinn gun sgleo
air a shiiil. Tha sinn ag aideachadh ar
peacanna agus ar teachdan-ge^rr, agus le
muinghinn cloinne ag iarraidh maitheanais
airsan " a tha ealamh gu maitheanas a
thoirt seachad, grasmhor agus trocaireach,
mall a chum feirge agus pailt ann an
truacantas."
Theid sinn do thigh Dhe le cridhe trom a'
bhroin ag iarraidh solus a ghnuise agus
comhfhurtachd a lathaireachd. Ciod air
bith ar n-aigne, tha sinn a' creidsinn gu 'm
bheil baigh aig Dia ruinn agus gu 'n dean
e fuasgladh oirnn anns gach uireasbhuidh.
Ach tha aon staid inntinn o 'n tionndaidh
Dia a ghntiis agus is e sin spiorad gearanach,
mi-thaingeil.
Inntinn neo-thaingeil.
'Nar measg fein cha toil leinn luchd-
cithein is canrain, am fear a tha sealltainn
air a chruaidh-chas gus nach leir dha aon
trocair 'n a chrannchur. Is lionmhor failing
a tha 'g ar leantuinn, cuid dhiubh air bheag
lochd 'n ar stiilean, ach bha mi-thaingealachd
am measg gach cinneach agus anns gach linn
gun lethsgeul, gun dion. Is trie a ghabhas
daoine lethsgeul luchd na h-eucoir, ach cha
labhair neach facal as leth an fhir a tha
mi-thaingeil. Am fear a thionndas air a
charaid, a leonas lamh na scire, agus a
phaigheas cairdeas le naimhdeas, tuitidh
buille gach neach air, agus criochnaichidh e a
thurus gun ch^irdean. Ma tha taingealachd
anns a' chridhe thig dearbhadh air ged
bhitheas briathran a' bhuidheachais gann.
Ged bhitheas sinn gle bhalbh ann an lathair
ar cairdean, faodaidh sinn a bhi taingeil gu
leoir, ach tha tiodhlacan Dhe cho lionmhor
agus cho comharraichte agus gu'n tig sinn
fo amharus mur an teid sinn d'a gheataibh
le buidheachas agus d'a chiiirtibh le moladh.
Am bheil e ceart buidheachas a thoirt do
Dhia mur leir dhuinn a mhaitheas agus a
throcair ? Tha sinn da-rireadh dall mur
leir dhuinn trocairean Dhe. Ciod air bith ar
suidheachadh chan 'eil sinn gun chomain
air Dia. An uair a chaill an diadhair ainmeil,
leremy Taylor, a chuid agus a dhachaidh,
agus a bha na maoir ann an seilbh a thighe,
sgriobh e na briathran so — " tha mi air
tuiteam ann an lamhan nam maor agus
nam meirleach, agus thug iad bhuam gach
ni a bha agam. Ciod mata ? Seallam mu 'n
cuairt orm. Cha d'thug iad bhuam a' ghrian
agus a' ghealach. Tha bean mo ghraidh
agam, agus cairdean a nochdas caoimhneas
rium agus cuid a ni comhnadh learn. Theid
agam fathast air searmonachadh, agus mur
togair mi, cha chaill mi mo chridhealas. Is
leam fein mo choguis. Dh' fhag iad agam
freasdal an Tighearna agus geallaidhean an
t-soisgeil, mo chreideamh, agus mo dhochas
ri neamh. Theid agam air cadal, air itheadh
agus air 61. Theid agam air leughadh agus
air breithneachadh. Agus am fear aig am
bheil a liuthad aobhar gairdeachais agus a
tha agamsa, tha e ann an gaol air mulad
agus gearan, ma shuidheas e air Ian na
diiirne de na drisean a tha 'n a chrannchur."
An uair a shuidheas sinn air na drisean,
ag altrum ar mi-fhortain agus a' caoidh nan
laithean a dh' aom, teichidh mulad air
sgiathan na gaoithe cho luath agus a ni
sinn aireamh air na sochairean a tha air
fhagail. Tha iad os cionn aireamh agus os
cionn ar toillteanas.
Air an duthaich.
Theid aig muinntir nam balltean air an
comain air Dia a dhi-chuimhneachadh. Air
sraidean nam bailtean le 'n iipraid agus le 'n
SEARMON-BUIDHEACHAIS AIR SON AN FHOGHAIR
cabhaig, chan 'eil cothjom breithneachaidh
aig duine, agus fa chomhair na stila chan 'eil
ni ach obair dhaoine. Ach is mall agus
dorcha inntinn an fhir a tha caitheamh a
laithean air an dtithaich, mur 'eil eolas aige
air freasdal Dhe. Tha sinn ann an co-chuid-
eachd ris an talamh, ag eirigh o'n duslach
air ttis, an crochadh rithe air son ar beo-
shlainte, agus a' tilleadh g'a h-ionnsuidh.
Tha sinn a' cur failt le ^rd urram agus
miagh air a' ghrein agus air na frasan,
teachdairean Dhe, a tha co-oibreachadh
maille ruinn ann an toradh gun saothair
dhaoine, agus nach dean saothair toradh
gun bheannachadh Dhe. Tha obair Dhe
foUaiseach dhuinn. Chan 'eil ana-creidmhich
lionmhor air an diithaich. Faodaidh nach
'eil sinn gu riaghailteach a' tighinn le moladh
agus buidheachas do chiiirtibh Dhe, ach chan
urrainn dhuinn a dhi-chuimhneachadh. Anns
an fhoghar, an uair a tha Dia a' crunadh
saothair dhaoine le mhaitheas, tha sinn a'
tighinn cruinn ann an tigh an Tighearna a
bhrosnachadh spiorad a' bhuidheachais agus
a dh* aideachadh trocair agus dilseachd
Dhe.
. Bu bhochd am foghar nach gairmeadh
daoine do chiiirtibh Dhe le buidheachas, ach
an uair a thilg am fonn brioghmhor, mar a
rinn e am bliadhna, barr saibhir, agus a
f huair daoine aimsir fhreagarrach g'a thional,
is fuar agus gnil an cridhe nach tionndaidh
ann an gairdeachas ri Dia.
Pailteas bldh.
Ma bheachdaicheas sinn air suidheachadh
bochd an t-saoghail aig an am so, nach ann
againne a tha aobhar a bhi taingeil ? Tha corr
agus da bhliadhna bho 'n a thoisich an
cogadh mor, ach aon namhaid cha do leag
cas air fearann Bhreatuinn. Tha diithchanna
eile air an sgrios agus air an rusgadh, na
daoine a bha ag aiteachadh an fhearainn air
an iomain air faibh agus tirean torach air
am fagail 'n am fasaichean lom. Tha
miltean de shluagh ann an tir nan coimheach
agus moran a bha aon uair saibhir a' sireadh
an arain. Tha moran de ar co-chreutairean a'
fulang cruadail agus acras, agus sinne le
cupan l^n agus a' cur thairis. Fo stiuradh
an Fhreasdail sheas ar soithichean-adhair
eadar sinn agus fearg an-iochdmhor na
namhaid agus tha ar maraichean gaisgeil
mar sgiath agus balla-dion mu'n cuairt ar
cladaichean. Buidheachas do Dhia air son
nan laoch air muir agus air tir. Chan e a
mhain gu'n d' fhuair sinn cothrom aiteach-
aidh ann an sith, ach tha saiblireas an t-
saoghail uile a' tighinn thar chuantan g'ar
n-ionnsuidh. Le comhnadh luchd-na-mara
tha saiblireas ar rioghachd fein agus riogh-
achdan eile a' dortadh a stigh do gach
acairseid. Tha ar Ion cho saibhir, agus de
gach seorsa, is nach 'eil e furasda a chreidsinn
gu 'm bheil cogadh oillteil a' sgrios na
Roinn-Eorpa. Is sinne a dh' fhaodas a
radh, " dheasaich Thu bord fa'r comhair
am fiannis ar naimhdean." Tha buird na
tire luchdaichte le biadh, agus is gle bheag,
an aireamh de shluagh Bhreatuinn a tha
teannachadh an crios-meadhoin le gorta.
Tha sinn a' toirt buidheachas do Dhia a
thug dhuinn toradh fialaidh ar diithcha fein
agus a rinn sinn 'n ar co-oighreachan air
saibhreas an t-saoghail.
Obair dhaoine agus beannacM Dhe.
I. Tha am foghar 'n a fhear-teagaisg
maith ach chan 'eil uine air uile leasain
ainmeachadh. Foghnaidh aon no dha. Tha
e a' cur 'nar cuimhne, mar nach dean ni
eile, ar comain air Dia. Ann an toradh na
bliadhna tha againn saothair dhaoine agus
beannachadh Dhe. Tha earrann Dhe cho
mor ann an toradh an fhoghair agus gu 'n
dtiisg e irioslachd ann an cridheachan
dhaoine. A nis tha irioslachd slainteil, ach
chan fhaod sinn dimeas a dheanamh air
obair dhaoine. Tha Dia a' co-oibreachadh le
daoine. Gun saothair agus gun dichioll cha
tig toradh, ach gun chomhnadh Dhe is beag
buil a thig a saothair dhaoine. Ma ni sinne
ar dleasdanas bithidh Dia maille ruinn.
Tha so f ior, ciod air bith ar n-obair. Deanam-
aid ar dleasdanas do 'n rioghachd agus bithidh
beannachd Dhe oirnn, ach gun oidhirp, gun
strith, cha ruig sinn acairseid gu brath.
Chan ann gun fhios duinn a ruigeas sinn
fireantachd Dhe. Ged nach coisinn sinn
rioghachd Dhe 'n ar neart fein, cha mheal aon
neach sonas siorruidh gun oidhirp agus
strith.
An laimh a ch^ile.
II. Tha am foghar a' teagasg gu 'm bheil
sinn ann an daimh chairdeil ri cheile. Tha an
tuathanach a' toirt arain as an talamh air son
mor-shluagh nam bailtean, ach tha iadsan
a' deasachadh na h-acfhuinn a tha ag
oibreachadh an fhearainn, agus tha iad a'
ceannach toradh a shaothrach. Chan fhaod
an dara aon tair a dheanamh air an aon eile.
Cha thric leis an tuathanach tair a dheanamh
air luchd nam bailtean, ged ni iadsan 'n an
aineolas tair air an tuathanach. Tha an
rioghachd ann an tomhas mor an crochadh
ris an tuathanach, agus is e gliocas luchd-
raighlaidh ceartas a thoirt do. 'n tuathanach.
SEARMON-BUIDHEACHAIS AIR SON AN FHOGAIR— ANNS A' CHATHAIR 3
Biodh fearann na rioghachd air aiteachadh,
oir is e sluagh laidir fallain na diithcha a
sheasas an rioghachd ann an la na teanntachd.
Buidheachas a ghnath.
III. Tha am foghar 'g ar gairm gu geataibh
Dhe le buidheachas agus d'a chuirtibh le
moladh. Ach chan ann air son Sabaid de 'n
bhiiadhna ach air gach Sabaid a thig e dhuinn
buidheachas a' thoirt do ar n-Athair neamh-
aidh. Tha a Fhreasdal neo-chadalach, gun
sgiths, gun chrioch. Tha dearbhadh againn
air trocair Dhe gach maduinn agus gach
feasgar air a dhilseachd. Is ionann a bu
choir ar buidheachas agus moladh eirigh
mar thuis gu neamh gach la. Tha moran ann
an tigh Dhe 'g a mholadh an diugh nach mol
e anns an ionad cheudna air an ath Shabaid.
Ach ma thuigeas sinn teagasg ar seirbhis-
bhuidheachais, thig sinn gu tigh Dhe gach
Sabaid le oran molaidh agus cridheachan
taingeil.
An t-aran neamhaidh.
IV. Tha aran na coluinne a' togail na
h-inntinn gu beachdachadh air an aran
neamhaidh a tha aig daoine ann an losa
Criosd. " Is mise aran na beatha " thubhairt
losa. Cha do dhi-chuimhnich esan a tha
frithealadh le laimh fhial do 'n choluinn
bhasmhor an t-anam neo-bhasmhor. Mar
tha spiorad an duine luachmhor seach a
cholunn, is ionnan a tha aran na beatha
priseil seach toradh an fhoghair. Tha an
cridhe taingeil a' deanamh gairdeachais ann
am maitheas agus trocair Dhe anns an
fhoghar. Deanadh an cridhe gairdeachas air
son an arain neamhaidh a tha sasuchadh
acras ar n-anama agus a' toirt neirt agus
slainte shiorruidh do dhaoine.
Anns a' Chathair
Eilean mo gliraidh
" Eilean mo ghaoil, is caomh learn eilean mo ghraidh "
GED is e Leodhus a bha am bard a sgriobh
an rann so a' ciallachadh le " eilean mo
ghraidh " chan e Leodhus a tha mise a'
ciallachadh an drasd ach eilean eile as trice
a tha 'n am inntinn anns na laithean so, a
chionn gu bheil cunnartan a' bagradh air
nach d'fhiosraich sinn riamh an leithid;
Breatunn, an t-eilean as fiachaile anns an
t-saoghal uile. Na'm faigheadh Hitler a'
bhuaidh, agus na'n rachadh Breatunn a
dhith, thigeadh call air an t-saoghal a
ghabhadh ceudan bliadhna 'g a leasachadh.
Theid aig Dia air a ruintean a choimhlion-
adh eadhon ged rachadh iompaireachd
Bhreatuinn as an t-sealladh, ach is ann
le lamhan dhaoine agus le obair rioghachdan
a tha Dia a' coimhlionadh a ruintean air
thalamh, agus c6 a ghabhadh air fhein a
radh gu bheil a' Ghearmailt no lapan 'n
an innealan na's freagarraiche air toil agus
ruintean Dhe a choimhlionadh anns an
t-saoghal na Breatunn 1
Chan 'eil e soilleir fhathast c6 an taobh
a tha dol a dh'fhaotainn na buadha, ach
tha e soilleir gu leoir c6 an taobh air a bheil
an ceartas, agus c6 aig an robh a' choire
gu'n do thoisich an cogadh.
A' Ghearmailt neo-riaraichte.
Bho chionn iomadh bliadhna cha robh a'
Ghearmailt riaraichte leis na bha aice de
f hearann, no leis an aite-seasaimh a bha aice
anns an t-saoghal. Bha i a' creidsinn gu
robh arm na b'fhearr agus na bu l^idire aice
na bha aig rioghachd air bith eile, agus
gu'm bu choir dhi aite-seasaimh agus tigh-
darras fhaotainn a reir a cumhachd. Thug
i oidhirp uair no dha air sin fhaotainn, gu
sonruichte ann an 1914-18, agus cha robh
ann ach caol-thearnadh nach deachaidh
leatha, oir bha arm maith aice gun teagamh.
Dh'fhuiHng an Fhraing agus Breatunn agus
Belgium call nach gabh tomhas anns a'
chogadh fhada agus bhrtiideil sin, call
dhaoine, agus call codach, ach gu fortanach
le cuideachadh America chaidh aca air a'
Ghearmailt a chiosnachadh air muir agus
tir, agus cumhachan-sithe a chur oirre.
Cha do ghabh a' Ghearmailt riamh ri
bann-sithe Versailles ; ann am beagan uine
bha a gearan na b'airde na bha e riamh gu
robh fearann agus coirichean air an cumail
bhuaipe gu neo-laghail, agus nach b'e ise
idir a thoisich air a' chogadh ged bha i air
a peanasachadh air a shon.
An sin dh'eirich Hitler agus o'n la a
dh'eirich esan cha robh sith anns an Roinn-
Eorpa.
Hitler.
Tha e duilich a thuigsinn ciod an seorsa
duine a tha ann a Hitler, agus theagamh
nach 'eil moran dhaoine anns an rioghachd
so nach d'atharraich an inntinn uime uair
ANNS A' CHATHAIR
no dh^. Bidh mise a' smuaineachadh uime
gu trie, ach dh'fhairtlich e riamh orm a bhj
cinnteach gu bheil an dealbh ceart agam
air, no gu bheil uiread de'n deamhan ann 's
a tha na daoine againne a' saoilsinn. Ach
chan 'eil teagamh idir gu bheil na ceithir
nithean so mu Hitler fior,
(1) gu'n do rinn e geur-leanmhuinn bhriiid-
eil air na h-Iudhaich
(2) gu'n do mhort e seana chompanaich
agus moran dhaoine eile a bha a'
seasamh 'n a rathad
(3) gu'n d'innis e breugan mora a mheall-
adh dhaoine ris an robh e a'deanamh
gnothuich
(4) gu bheil e a' creidsinn gu bheil rud air
bith ceadaichte ma tha e chum
buannachd na Gearmailte.
Maoidheadh gun sgur.
A thaobh aon no dha de na coirichean a
bha e a' tagar do'n Ghearmailt rachainn le
Hitler gu toileach na'n robh e 'g an tagar gu
reidh sitheil, agus ann an doigh a ghabhadh
iad toirt dha gun aimhreit ur a dheanamh.
Ach cha b'e sin doigh an duine ; an 4ite
feuchainn ri cuisean a shocruchadh gu reidh
mu'n cuairt a' bhtiird ann an seanchas ri
daoine ciallach mar bha Mghr Chamberlain
no Morau' Halifax is ann a theireadh e, air
uairean gu colgarra agus air uairean gu
magail ach daonnan gu ladarna, " Seanchas
no seanchas cha bhi mu 'n chilis ; sin agaibh
mo chumhachan-sa ; gabhaibh iad no
fagaibh iad, ach mur toir sibh air ais do'n
Ghearmailt gu luath na ghoid sibh bhuaipe
cuimhnichibh gu bheil arm agus gunnachan
agus soithichean-adhair aig a' Ghearmailt a
bheir dhi a coirichean ge b'oil leibh."
Maoidheadh, maoidheadh, maoidheadh ;
maoidheadh gun sgur, sin an aon doigh a
bha aige o'n la a chaidh e air cheann na
Gearmailte, gus nach b'urrainn rioghachdan
eile gnothuch a dheanamh ris mur toireadh
iad dha a thoil fhein.
" Tha mi," ars' esan, "a' tairgsinn sith
do'n Roinn-Eorpa fad choig bliadhna fichead
air na cumhachan so."
An cualas riamh cainnt na's ladarna na
sin?
Fad choig bliadhna fichead, agus air na
cumhachan so !
Co esan gu'n labhraidh e ri righrean agus
ri uachdarain na Roinn-Eorpa anns an doigh
sin?
Ag iarraidh aicheamhail.
Chan 'eil mise a' creidsinn gu robh e ann
an inntinn Hitler an saoghai uile a chur
foidhe fhein le neart airm ; chan 'eil an sin
ach rud a thatar a' cur as a leth o thoisich
an cogadh, ach bha e ann an inntinn Hitler,
agus bithidh gus am fairtlich air, dioghaltas
a dheanamh air Breatunn agus air an
Fhraing a chionn gu'ix d'thug iad buaidh air
a' Ghearmailt ann an 1918.
Sin an saighead as goirte a chaidh riamh
ann an cridhe na Gearmailte; chan e idir
gu robh bann-sithe Versailles ro chruaidh
ach gu'n d'fhuair i a liodairt anns a' chogadh
mu dheireadh.
Tha iomadh rud maith anns a' Ghearmailt
as nach bi i a' boilich, ach tha i daonnan a'
deanamh boilich is bostruinn as an arm, agus
a' glaodhach air na sraidean nach 'eil arm
air an t-saoghal cho maith ris, agus fhuair
an inntinn uaibhreach sin buille ghoirt ann
an 1918. Cha d'aidich i riamh gu robh i air
a ciosnachadh gu cothromach, agus cha mho
a bha i riaraichte leis an dol-as-a-cheile a'
rinneadh ann an 1918 ; bha i air son toiseach-
adh a ris. Chan 'eil ann a Hitler ach Spiorad
dioghaltais air fhoillseachadh anns an fheoil.
An ni a bha dhith air a' Ghearmailt ann
an 1914, ach nach d'fhuair i a chionn nach
do bhuidhinn i an cogadh, tha a cheart ni
sin a dhith oirre fhathast, fonn agus fearann
choimhearsnach nach 'eil cho mor no cho
laidir rithe fhein. Agus is e fath a gamhlais
do Bhreatunn gu bheil Breatunn 'g a cumail
air ais gun a toil fhein fhaotainn.
Misneach agus diorras Bhreatuinn.
Tha arm maith agus arm laidir aig a'
Ghearmailt gun teagamh, arm is ion do
rioghachdan eile eagal agus crith a bhi orra
roimhe, ach an uair a bhios an cogadh so
thairis agus a bhios eachdraidh a' chogaidh
air a sgriobhadh tha mi an dtiil gu'm bi aon
ni a sheasas a mach os cionn gach ni eile
ann an eachdraidh nan laithean so, misneach
agus diorras Bhreatuinn, Ged thug riogh-
achd as deidh rioghachd suas an uair a
thainig an namhaid orra mar thuil cha do
mheataich cridhe Bhreatuinn. Lean i oirre,
a' toirt dtibhlain do Hitler, a' toirt misnich
do dhiithchanna eile, agus a' cur roimhpe
nach fannaich i agus nach geill i anns an
stri gus am bi a' Ghearmailt air a ciosnach-
adh no gus an toir i thairis. Aig Ni-maith
tha brath c'uin a thachras sin, no an tachair
e idir, ach ma tha e 's an dan gu'n teid
iompaireachd Bhreatuinn sios ciod an doigh
anns am b'urramaiche dhi dol sios na a'
seasamh an aghaidh lamhachas -laidir na
Gearmailte, diithaich a tha an diugh air a
riaghladh le duine fuileachdach, gun rian
gun choguis, a bhios a' dol ann am paisean-
ANNS A' CHATHAIR
adh le chorruich agus le dhroch n&,dur
fhein, agus nach bi riaraichte gu br^th gus
am faigh a' Ghearmailt rud air bith a tha
dhith oirre, ceart no ce^rr ?
Co dhiu a gheibh Breatunn a' bhuaidh no
nach. faigh, cha ghabh e ^icheadh gu bheil
cridhe l^idir agus misneach. aice, agus nach.
leig i a leas n^ire a bhi oirre an diugh am
fianuis an t-saoghail mar is ion do'n Fhraing
a bhi oirre. Is ann innte a tha riogh.ach.dan
eile a' cur an dochais gu'm faigh iad am
fearann agus an saorsa air ais. Chan 'eil
fearann a dhith air Breatunn dhith fhein,
ach tha meas aice air saorsa, agus tha saorsa
a' cinntinn anns gach ce^rn air thalamh far
a bheil bratach Bhreatuinn a' sn4mh.
Buaidh leis na gillean oga air muir agus
anns an adhair agus air tir a tha a' dion
eilean ar gaoil, agus le bhi a' dion an eilein
so a tha a' dion nan uile nithean a tha
fiachail anns an t-saoghal.
L^ithean cruaidh.
Theagamh gu bheil l^ithean cruaidh air
thoiseach oirnn agus bliadhnachan searbh,
ach is fhiach do rioghachd, mar is fhiach
do dhuine, cruadal fhulang seach a h-ainm
agus a h-onoir agus a saorsa a chall.
Ach tha neart Bhreatuinn a' fas, agus
earbsa Bhreatuinn 'n a ceann agus 'n a
cridhe agus 'n a gairdean fhein, agus gus
am bris Hitler cridhe laidir an eilein bhig
so bithidh e cho fada o cheann-uidhe 's a
bha e an uair a thoisich e.
Tha gaol na saorsa air f hadadh ann an teine
Dhe; sin aon bhonn air a bheil sinn a'
creidsinn gu'm faod sinn dochas a bhi
againn ri beannachd an Tighearn anns an
stri. Ach tha spiorad an dioghaltais air
fhadadh ann an teine ifrinn.
Ann an aon seagh tha e duilich a chreidsinn
gur e aon duine as coireach do'n chogadh
uamhasach so a tha a' sgriosadh an t-saoghail,
ach air a shon sin cha bhiodh an cogadh ann
idir na'n robh Hitler na bu rianaile na tha e.
Ach na'n robh Hitler 'n a dhuine rianail
theagamh nach cualas iomxadh riamh air.
Sannt fearaiim.
Is e fior aobhar a' chogaidh gu bheil tri
rioghachdan anns an t-saoghal air a bheil
sannt fearainn agus sannt codach, a tha 'g
am faireachduinn fhein cho laidir 's gu robh
iad an dull gu'n rachadh aca air sptiill a
thoirt o'n comhearsnaich laga ge b'oil led;
an Eadailt, a' Ghearmailt, agus lapan;
tritiir a chaidh ann an co-bheinn, chan ann
a chionn gu robh meas no gaol aca air a
cheile, ach a chionn gu robh iad air son eagal
a chur air rioghachdan eile, agus gu son-
ruichte air Breatunn.
Bha aobhar eagail ann, oir leig Breatunn
sios a h-arm agus a cabhlach-mhara, ach a
dh'aindeoin nach robh daoine no gunnachan
aice, cha do mheataich a cridhe an uair a
mhaoidh a' Ghearmailt agus an Eadailt
oirre, agus tha i fhathast beo gun droch
leon fhaotainn, an dochas ro-mhaith gu'm
bi ctiisean na's fhe^rr an ath-bhliadhna.
A chuid againn aig a bheil cuimhne air a'
chogadh mu dheireadh, bha sinn an dilil gu'm
faca ar stiilean anns na ceithir bliadhna sin
nithean a bu mho agus a b'iongantaiche na
chunnaic na ginealan a bha romhainn ;
chunnaic sinn righrean agus iompairean
uaibhreach a' tuiteam bh^rr a' ChrMn agus
air an isleachadh anns an duslach, seann
rioghachdan air am briseadh 'n am bloigh-
dean, agus rioghachdan tira ag eirigh suas.
Ach an diugh tha sinn a' faicinn nithean as
iongantaiche agus as cunnartaiche, aon
rioghachd cho laidir agus cho seolta 's
nach robh eagal no n4ire oirre dol ann an
caraibh ch^ich, 'g an gabhail aon mu seach,
agus 'g an cur fo a casan gun rabhadh a
thoirt dhaibh, agus gun aobhar-connsachaidh
no aobhar-cogaidh a bhi eatorra. Sin rud
ur agus rud eagalach anns an t-saoghal,
rioghachd air bith a bhi cho laidir anns an
Roinn-Eorpa, no cho borb agus cho neo-
choguiseach, 's gu'n rachadh aice air ruith
thairis air Poland, air Lochlann, air Den-
mark, air an Olaind, air an Fhraing, air
Czecho-Slovakia, air lugo Slavia, air a'
Ghreig, agus a nis air Russia, agus gun ghin
dhiubh comasach air seasamh rithe no till-
eadh a chur oirre.
Is ion do rioghachdan an t-saoghail eagal
a bhi orra roimh 'n Uilbheist so. Tha sin
orra, is tha e air Breatunn cho maith ri
each, ach ma tha, chan 'eil gealtachd 'n a
cridhe, agus tha i a' cur roimhpe, nach geill i
gu brath gus am bi a' Ghearmailt air a
ceannsachadh, agus saorsa aice fhein agus
aig diithchanna eile, gu sonruichte saorsa
o eagal-cogaidh.
Gu'n deonaicheadh Dia gu'n teid leatha,
ach CO dhiti theid no nach teid bithidh e air
a chumail air chuimhne gu brath ann an
eachdraidh an t-saoghail nach do thiomaich
cridhe Bhreatuinn ann an la an uamhais,
agus mar bu mho an cunnart gui ann bu
Doho a diorras agus a misneach. Ma chaidh
na soluis as air tir-mor na h-E6rpa tha solus
Bhreatuinn fhathast bed, solus do ch^ch anns
an dorchadas.
Eilean mo ghaoil, is caomh learn eilean mo ghraidh
Am measg nan Se61adairean
Leis an Urramach Iain Mac-a-Phearsoin, M.A., Tigh-an-uillt
Mo Thurus do Lunnamn.
AIR an darna latha de'n luchar thug raise
mo chul ri Tir nam Beann is chuir mi
m'aghaidh air an taobh-a-deas. Cha robh
fhios agam ro mhath c'aite am feumainn
mo lion a chur sios gus am faca mi an
t-Ollamh suairce Ruairidh Mac Leoid, an
Dim - Eideann. Thug esan dhomh gach
seoladh is fiosrachadh a bha feumail air
son na slighe gu baile-puirt araidh ann an
ceann an-ear-dheas Shasuinn. Chomhairlich
e dhomh falbh am feasgar sin fein is m'agh-
aidh a chur air Lunnainn, baile air nach
robh mi idir eolach 's air nach do dhearc
mo shtiil riamh. Ach ged nach do dhearc
mo shuil air, chuala mi gu leoir m'a thimchioll
is leugh mi iomadh uair bho'n thoisich an
cogadh mar bha a thogailean arda maiseach,
a bha ceudan bliadhna dh'aois, air am
bearnadh 's air an cur as a cheile leis na
sligean-millidh a bha air an tilgeil air le
soithichean-adhair na Gearmailte.
Bha beagan uairean agam an Dim-Eideann
a chuir mi seachad comhla ri cairdean. Thug
iadsan ceud aithne dhomh a bhi 'n am
fhaireachadh air an t-slighe re na h-oidhche,
agus gu h-araidh nuair a ruiginn Lunnainn,
ceann-uidhe na maidne. Thuirt iad rium,
" cum do lamh air do chuid, cum do shiiil
air do mhaileid, agus ma ni thu cadal idir
na dean ach cadal a' gheoidh. Ma chi thu
mnathan sgiamhach deas gu comhradh, air
an comhdach le sioda is bein, na leig ort gu'n
cluinn thti iad agus na seall idir an taobh
a tha iad oir tha riomhachas an comhnuidh
a' comhdach com an uilc."
Nuair rainig mise Lunnainn 's a'mhaduinn
's a bha mi comhla ris na ceudan eile a' dol
troimh na geatachan iaruinn a tha fosgladh
air a' bhaile chuala mi guth ag radh rium
arms a' Ghaidhlig " C'aite bheil thu dol an
diugh ? " A dh'aindeoin nan deagh chomh-
airlean a fhuair mise dhi-chuimhnich mi iad
uile mar riim bean Lot is thug mi suil air
m'fhiaradh. Chunnaic mi boirionnach ard
tlachdmhor is fiamh a' ghaire air a h-aodann.
" Tha mi," ars ise, " 'g ad aithneachadh gu
math oir chunnaic mi uair is uair air a'
Mhod thu." B 'aithne dhi maithean a'
Chomuiim Ghaidhealaich tuath is deas, agus
mar sin smuainich mi nach e te de na
h-6ighean amaideach a bha agam co dhiubh.
Dh'fhaighneachd i air son moran ann an
Tir nam Beann oir tha i cho eolach ann 's a
tha mise air mo leth chois. Nochd i dhomh
gu coibhneil an t-aite far am faighinn
carbad-iaruinn na smuide a bheirinn a
dh'ionnsuidh a' chinn-uidhe bha fhathast
corr is deich mile fichead air falbh.
Nuair rainig mise am baile-puirt bha
feasgar alainn grianach ann, is bha an
sluagh cho tiugh ris na seangain air na
sraidean. Thuirt mise rium fein nach
b'urrainn gu robh an cunnart cho mor 's a
bha an t-ainm, nuair bha leithid de shluagh
a mach 's gun choltas fiamh air gntiis a
chunnaic mi. 'N am measg bha moran
sheoladairean, is ghabh mi beachd math
orra, oir 's ann 'n am measg a bha mi dol
a bhi saothrachadh mar mhinistear an
t-soisgeil re nan seachduinean a bha air
thoiseach orm.
Uamhasan na h.oidhche.
Nach mise bha gorach a' smuaineachadh
nach robh cunnart ann ! Air a' mheadhon-
oidhche nuair bha mi 'n am chadal gu
socrach trom fhuair mi mo gharbh dhiisgadh.
Chuala mi raiceil oillteil nach cuala mi
riamh a leithid air thalamh roimhe. Cha
robh fhios agam air son mionaid c'aite an
robh rai. Shaoil mi gu robh lutharn fasaichte
agus na deamhnean uile ma sgaoil, a' raiceil
feadh an t-saoghail. Bha an talamh air
chrith 's an leaba fodham a' dannsadh air
an lar. Bha na sligean-millidh a' tuiteam
le srann 's a' spreadhadh thall 's a bhos.
Dh'eirich mi chum na h-uinneig is sheall
mi mach. Ma sheall chunnaic is chuala mi
nithean a chuir uamhas orm. Bha gathan
soluis a' dol suas amis an speur feuch an
lorgaicheadh iad an namhaid a bha a'
deanamh falach-fead am measg nan neul.
Bha na gunnachan-mora mu'n cuairt air a'
bhaile a' sior losgadh suas anns an speur,
is dhiiisgeadh am fuaim na mairbh.
Ann an solus fann na gealaich chunnaic mi
bodach leth-ruisgte a' deanamh air garaidh
a bha aige 's a gharadh mar ni an sionnach
ruadh air a' charn nuair bhios tuathanach
nan caorach 's an geamair caol as a dheidh.
Thuig mi gu robh an cunnart ann 's nach
feumainn tuilleadh moille a dheanamh, 's
mar sin rinn mise cuideachd air aite-dion.
Uaithe- sin chuala mi uair is uair am
buirein oillteil aig soithichean-adhair na
namhaid os mo chionn, ach mar tha h-uile
ni eile fasaidh tu eolach air, 's cha chuir e
idir uibhir de uamhas ort.
AM MEASG NAN SEOLADAIREAN
Chaidh na daoine anns a' cheann so a
sh^ruchadh an uiridh nuair bha soithichean-
adhair na Gearmailt a' tilgeil sligean-millidh
orra dh'oidhche 's a la. A nis tha a' bhrog
air a' chois eile. Chan ionghnadh ged bhios
na mnathan an diugh a' bualadh am basan
le aoibhneas nuair chi iad 's an fheasgar
sgaoth. de charbadan-cogaidb. an adhair aig
Breatunn, gu fuaimneach ard, air an rathad
a null do'n Ghearmailt 's iad luchdaichte le
paigheadh nam fiach, is riadh da bhliadhna
comhla ris.
Am measg nan Sedladairean.
Tha mi a' smuaineachadh gur e so obair
cho math 's a b'urrainn an eaglais a dhean-
amh, an Soisgeul a thoirt dhaibh 'n an
canain fein. Tha iad uile mothachail air a
so, oir thuirt fear aca rium-sa, " tha e math
do'n eaglais ministearan a chur chugainne."
Nach iad tha airidh air gach eomhnadh
spioradail as urrainn an eaglais a thoirt
dhaibh !
Tha iad daonnan ann an cunnart, os an
cionn, fo'n mhuir, 's air a h-uachdar. Cha
'eil fhios aca c6 an uair no mhionaid a thig
a' ghairm do'n ionnsuidh; mar sin tha iad
cuimhneach air meadhonan nan gras, moran
na's cuimhniche na daoine d'am bheil e
furasda gu leor dol do eaglais 's nach teid
iad innte.
Na'n cluinneadh sibhse cuid de na balaich
ud an ceann na h-urnuigh chuireadh iad
ionghnadh oirbh. Tha gibhtean labhairt aca
tha sonruichte math, 's os cionn gach ni,
tha spiorad na h-iirnuigh aca. Is furasda
aithneachadh nach ann an diugh no'n de a
thoisich iad air iirnuigh. " An t-ionnsachadh
6g an t-ionnsachadh boidheach ! "
Nuair chunnaic mise na gillean ud air son
na ceud uaire bha moit orm gu'n d'thainig
balaich cho fearail riutha bho Thir nam
Beann, 's as na h-Eileanan an lar. Cha
robh coltas isean deireadh linn air gin aca !
Dh'fheoraich mi de gach fear aca ainm
fein is ainm an aite as an d'thainig e. Nuair
chuala mi ainm a' bhaile bhig as an d'thainig
fear aca chuimhnich mi air a' cheart turns a
bha mi fein ann maille ri caraid. Bha mi
aig an am air crioch a chur air m'fhoghlum
ann an Colaisde na Diadhachd an Dim-
Eideann, ach bha mi gun ghairm fhaotainn
bho sgir air bith ; mar sin cha robh eideadh
ministeir orm.
Bha e feumail do mo charaid air son na
h-oibre a bha e am beachd a ghabhail os
laimh eolas a cimc air an t-sluagh arms a'
h-uile baile feadh an Eilein. Nuair rainig
sinn am baile beag ud thachair gur e latha
na traisg a bha ann, is tha an latha sin air
a chumail anns na h-Eileanan an lar mar
latha na Sabaid. Bha h-uile duine a b'urrainn
gluasad air an rathad-mhor a' dol do'n
eaglais. Lean sinne iad.
Nuair rainig sinn dorus na h-eaglais cha
robh fhios againn ro mhath c'aite an suidh-
eamaid. Bha tri no ceithir de eildeirean 'n
an seasamh aig an dorus is dh'aithnich iad
air ball gur e coigrich a bha annainn. Shaoil
iad gur ann feuch de chitheamaid a thainig
sinn. Labhair am fear bu shine aca, seann
duine coir anmhunn 's a cheann cho geal
ris an t-sneachd, is thuirt e ruinn, " thigibh
a steach; chaidh feadhainn roimhe a mach
a dh'fhaicinn cuilc air a crathadh le gaoith
's chaidh iad dhachaidh air am bioradh 'n
an anam."
Bha an eaglais gu math Ian, is triuir
mhinistearan 's a' chiibaid. Labhair gach
fear aca ris a' choimhthional is faodaidh mi
a radh gun bhreig gu'n d'fhuair sinn tri
searmoin aig an aon suidhe. Cha do dhi-
chuimhnich mise an la ud no ainm a' bhaile
bhig.
Tha mi cinnteach gu bheil iomadh urnuigh
dhtirachdach a' dol suas an diugh anns a'
bhaile bheag ud, agus ann an iomadh baile
eile as leth nan gillean tha dol sios do'n
doimhne, a' guidhe air Dig, gu'n dean e an
dion 's an toirt gu sabhailte troimh gach
gabhadh.
An luchd-fighe.
Tha buidhnichean de mhnathan coire thall
's a bhos air feadh na Gaidhealtachd 's na
Galldachd a bhios a' figheadh gun tamh, a'
deanamh comhdach-cinn, comhdach-cuim, is
stocainean do na seoladairean. Tha iadsan
a' cur feum air a sin oir bidh iad a' fulang
fuachd mor aig muir, gu sonruichte 's a'
gheamhradh.
Is docha ris gu'n teid am bata a chur
fodha agus nach sabhail iad snaile de'n cuid
eudaich ach na bhios ma'n druim. Aig am
mar sin, nuair thig iad air tir, ni iad air
oifig a' nlhinisteir, is ni esan fuasgladh orra
air ball a chionn gu bheil na mnathan coire
a dh'ainmich mi a' cumail ris na's urrainn
iad de na badan fighte air an bi seoladairean
a' cur feum an comhnuidh.
Is fior thoigh leo paidhir stocainean
fhaotainn is ainm oigh 's a h-aite-c6mhnuidh
'n am broinn. Tha iad air ball a' sgriobhadh
8
AM MEASG NAN SEOLADAIREAN— AIG AN UINNEIG
'g a h-ioimsuidli a thoirt taing dhith. Faod-
aidh sibh a bh.i cinnteach gu'm bi an litir air
a sgriobhadh ann am briathran mills blath.
Chuala mi naidheachd m.hath bho chlonn
ghoirid timchioll air an nl sin. Fhuair
seoladalr ^raldh, gille Gallda, paidhir stoc-
alnean, 's bha ainm na h-oigh. a rinn lad is
a h-aite-comhnuidh. air blleag phaipeir 'n
am broinn. Sgriobh an gille chuice a thoirt
taing dhith, is thuirt e gu robh na stoc-
ainean an d^ chuid freagarach is bl^th. Bho
nach robh i aoh mu fhichead mile air falbh,
thuirt e rithe anns an litir gu'n tadhladh e
oirre latha air choir-eigin nuair bhiodh e
saor 's gu'n tugadh e a mach air sraid i.
Sgriobh i chuige air ais is thuirt i gu robh
i toilichte a chluinntinn gu'n d'fhuair e na
stocainean a rinn i, ach nach robh i a'
smuaineachadh gu'n ruigeadh e a leas tadhal
oirre gus a toirt a mach air sraid; gu robh
i corr is tri fichead bliadhna 's a deich a
dh'aois, gu robh an loinidh gu h-olc 's a'
ghliiin aice, agus nach b'urrainn i dol leis
air sraid mur tugadh e leis air a mhuin i.
Aig an Uinneig
An t-Urramach D. M. MacGill-Fhumein, M.A.
An deidh dha saothrachadh ann an iomadh
Mte a bha fada o cheile chaochail an duine
citiin so o chionn ghoirid an Cinn-ghitithsaich,
am baile anns an do rugadh e an 1860. Bha
e air oileanachadh an Oil-thigh Dhtin-eideann
agus ann an CoUaist na h-Eaglaise Saoire,
agus air a shuidheachadh ann an Gleann-eilg
am 1887. Dh'fhag e Gleann-eilg an 1903 is
chaidh e do New Zealand, far an robh eaglais
aige ann an Waipu, agus 'n a dheidh sin ann
an Dunedin, agus 'n a dheidh sin a ris ann an
Edendale, ach th^inig e air ais aig toiseach
a' chogaidh an 1914, is ghabhadh a steach
e do Eaglais na h-Alba an 1915.
An ^m a' chogaidh bha e bliadhna 'n am
aite-sa am Blar-Atholl, is tha fhios agam
gu'm bu toigh leis a' choimhthional e mar
dhuine agus mar shearmonaiche. Bha e 'n
a sgoilear maith, ciallach agus cothromach
'n a bheachdan agus 'n a labhairt.
An 1920, an deidh dha bhi greis an
Dhbhror, bha e air a shuidheachadh an
Cinn-t-s^ile, far an do shaothraich e gus an
do leig e dheth obair o chionn bliadhna
no dh^.
Bha dithis mhac aige, fear dhiubh 'n a
lighiche, agus am fear eile 'n a ^rd-fhear-
teagaisg, a' teagasg Feallsanachd an Oil-thigh
Dhtm-eideann agus an Canada.
Daine sitheil glic, aig an robh gaol air
eolas agus air gach ni eile a tha urramach
agus ion-mholta, b'e sin Donnchadh MacGill-
Fhinnein.
♦*I. P. Stnithers " na h-Eaglaise Saoire.
B'ann do'n eaglais bhig ris an abrar an
Eaglais Chleireachail Ath-leasaichte a bhuin-
eadh I. P. Struthers, ach chaidh a chliti air
feadh Albainn uile, oir bu duine e nach robh
coltach ri daoine eile, duine anns an robh
naomhachd agus abhacas, sgoilearachd agus
cumhannachd, crionntachd agus fialaidheach,
a' pogadh beul ri beul ; duine aig an robh gaol
air a' Bhiobull agus mion-eolas air, agus
d'am b'aithne nithean nuadh agus sean a
thoirt as, agus bias mills a chur orra. Tha
gaol air Struthers aig a h-uile duine aig a
bheil gaol air Dia agus air diadhaidheachd.
0 chionn ghoirid ann am btith anns an
Oban, gus rudeigin a bhi agam a leughainn
air mo thurus seach na paipearan aig Beaver-
brook, cheannaich mi leabhar beag nach
'eil a' cosd ach tri tasdain leis an fhear nach
maireann, an t-Urramach Donnchadh Domh-
nuUach, a bha ann an te de na h-eaglaisean
aig an Eaglais Shaoir an Glaschu.
Is e ainm an leabhar Dealbhan taitneach,
agus chan e mhain gu bheil an t-ainm
boidheach ach tha e fior, oir thaitinn e cho
maith rium 's gu'n do leugh mi na h-uile
facal dheth o chlar gu clar m'an do leig mi
as mo l^imh e.
Ged nach 'eil feum aig an fhear a sgriobh
e air iasad iarraidh no fhaotainn o neach
eile, a chionn gu bheil ionmhas gu leoir aige
'n a inntinn fein, cuiridh an leabhar so
I. P. Struthers 'n ad chuimhne air a h-uile
duilleig oir is ann mar so a bhiodh esan a'
toirt nithean beaga agus blasda agus cubhr-
aidh as 3' Bhiobull.
Bu mhaith learn, ma ta, an leabhar a
mholadh air an duilleig so, agus a radh ri
ministearan oga anns an eaglais againn f hein
gu'm b'fhiach dhaibh a cheannach, los gu'm
faiceadh lad gu bheil doigh air bruidhinn ri
cloinn as fhearr na 'n doigh a chluinnear
mar is trice.
Ann an iomadh eaglais an diugh tha
" searmon na cloinne," mar theirear ris, an
deidh bias dhaoine air a' Bhiobull agus air
searmonachadh maith a mhilleadh.
Aireamh i
1942
Clann an Righ
Leis an Urramach Uilleam A. Mac Gill-Iosa, B.D., anns a' Cheannmhor
Ach chuir mi romhan annam fein, gun teachd a ris fo dhoilgheas do 'ur n-ionnsuidh.
— II. Corint. ii. 1
ANNS an earrainn so tha an t-abstol Pol a'
deanamh. aideachadh, cudthromach. Tha e ag
radh gu'n d'fhoghluim e nach 'eil buaidh no
eifeachd spioradail ann an gnuis chianail
bhronach, agus gur e dleasdanas gach Criosd-
iiidh e fein a ghiulan gu sunndach aoibhneach.
Bha e sgriob ann am baile Chorint roimh
so, ach cha do shoirbhich cuisean leis, agus
thuig e car son a bha a thurus gun tairbhe.
Bha e a' gluasad am measg an t-sluaigh le
gnuis mhuladach agus le osnaidhean tiirsach.
Bha truas aca ris ach cha robh tlachd aca
ann fein no 'n a shearmoin. Cha robh moran
a' dol do na tighean-aoraidh, agus am beagan
a bha a' cruinneachadh bha iad tursach.
Cha robh aoibhneas an Tighearn 'n an cridhe
no 'n an aodann.
Chuir an t-abstol roimhe gu'n atharraich-
cadh e a ghiulan air an ath thurus a rachadh
e a choimhead eaglais Chorint. Chan e nach
robh aobhar aige a bhi trom-chridheach a
thaobh cor na h-eaglais. Bha fios aige gu'n
robh iomadh beachd mearachdach agus droch
chleachdadh am measg an t-sluaigh. Thainig
eaglais Chorint fada fada gearr air coimh-
liontachd ; tha so gls f hollaiseach do neach
sam bith a leughas a' cheud litir a sgriobli
Pol gu creidmhich a' bhaile ud.
Ach a dh'aindeoin na thachair, rinn Pol
.iimtinn suas nach leigeadh e leis na nithean
sin a bhi 'n an uallach air a chridhe. Bha
taobh eile air a' chuis agus air an taobh sin
shealladh e. Bha aobhar aige a bhi taingeil
air son iomadh ni ann an eaglais Chorint,
agus a' cumail nan nithean sin 'n a amharc
tha e ag radh " chuir mi so romham annam
fein, gun teachd a ris le doilgheas do 'ur
n-ionnsuidh.
Eisiomplair maith.
Tha eisiomplair an abstoil ri mholadh oir
tha iomadh Criosduidh a' dichuimhneachadh
gur e sgeul aoibhneach a tha anns an t-soisg-
eul, agus gur e cuibhrionn gach creidmhich
a bhi " a' deanamh gairdeachas anns an
Tighearn a ghnath." Is e ar dleasdanas a bhi
firinneach agus onorach, ceart agus coibhneil,
ach is e ar dleasdanas mar an ceudna a bhi
'g ar giulan fein am measg dhaoine gu
h-aoibhneach, toilichte. Fagaidli duine
doilgheasach cuideachd sam bith anns am
bi e, muladach, tiirsach. Tha uallach trom
aig gach neach ri ghiulan, agus cha bhiodh
e ceart gu'n cuireadh tiisa no mise tuilleadh
air.
Tha an t-abstol ag radh ann an aite eile,
" giiilainidh gach neach uallach fein." Ma
tha ni sam bith a' cur dragh ort cum agad
fhein e. Cha dean e, aon chuid dhuit fein
no do dhaoine eile, moran maith a bhi
daonnan a' gearan. Is e ar dleasdanas do
Dhia a bhi sunndach. Chruthaich Dia sinn
'n a iomhaigh fein, agus 'n a fhreasdal tha
e 'g ar cuartachadh le sochairean gun
aireamh. Chuir e sinn ann an saoghal
maiseach agus dh'fhoillsich e dhuinn ann
an losa Criosd slighe na slain te.
Uile chreutairean na Cruinne.
Tha uile chreutairean na Cruinne a'
moladh Dhe. Tha na reultan-maidne a'
seinn a chliii agus tha uile mhic Dhe a'
deanamh gairdeachais. Tha na h-eoin bheaga
am measg nam preas ri ceilearadh, agus tha
na h-uain a' ruith agus a leum mu na cnocain.
Tha an Salmadair a' gairm air gach ni anns
am bheil anail an Tighearn a mholadh.
Is e dleasdanas clann an Righ a bhi
subhach. Cha d'thubhairt Criosd ri dheisciob-
uil, " is sibhse dorchadas agus neoil-dhubha
an t-saoghail," ach thubhairt e, " is sibhse
solus an t-saoghail; gu ma h-ann mar sin
a dhealraicheas bhur solus an lathair dhaoine,
chum gu'm faic iad bhur deagh oibre agus
gu'n toir iad gloir do 'ur n-Athair a ta air
neamh."
Co a chuireas 'n am aghaidh an uair a
their mi gu bheil cumhachd ann an anam
suilbhir. Thuig an t-abstol so, agus thubhairt
e ris fein gu'n deanadh e tuilleadh maith ann
an Corint le bhi sunndach na le bhi 'g a
ghiulan fein gu trom tursach.
CLANN AN RIGH
An uair a tha sinn sunndach tha ar n-obair
aotrom, agus tha gach ni ris an cuir sinn ar
lamh air a dheanadh na's fhearr. Tha spiorad
suilbhir anns an duine mar oladh air na
cuibhleachan. Is toigh learn an cosnaiche
a sheinneas aig 'obair. Leanaidh e air obair
gun sgiths na's fhaide na an cosnaiche
gruamach. Cumaidh anam fonnmhor sgiths
agus curam fada bhuaith. Tha ceum an
t-saighdeir aotrom hiath an uair a bhuaileas
ceol na pioba a chluas. Tha neart agus
slainte a' tighinn o chridhe ait.
Thubhairt duine glic uaireigin gur fhearr
gu mor a bbi ag amharc air taobh ghrianach
ar crannchur na mile 's a' bhliadhna.
Chuala mi mu dha cheannaiche a thoisich
air marsantachd anns an aon bhaile air an
aon la. Bha na prisean aca co-ionann agus
bha iad le cheile 'n an daoine ceart, cothrom-
ach, nach deanadh gniomh eucorach air
neach sam bith. Ach bha fear dhiubh 'n a
dhuine balbh gniith, fad as, nach cuireadh
failt air luchd-tadhaill a' bhiith. Bha a'
chlann fhein 'g a sheachnadh. Bha am fear
eile baigheil, aoibheil. Chuireadh e failte
agus furan gu cairdeil air sean agus 6g.
Bha e ealamh, easgaidh, agus cha bu dragh
leis ni sam bith nach robh aige fhaotainn.
Is e a thainig as gu'm b' f heudar do Ghruaman
a dhorus a dhiinadh ami an ceann bliadhna,
ach chaidh cuisean cho maith le Aoibh agus
gu'm b' fheudar dha gille-buth a thuarsdal-
achadh 'g a chuideachadh.
Toileachas-inntinn.
Tha Pol fein ag radh " gur buannachd
mhor an diadhaidheachd maille ri toileachas-
inntinn." Theagamh gu'n abair neach gu
bheil e furasda do dhaoine aig nach 'eil
dragh no ciiram, agus aig am bheil beartas
agus slainte, a bhi sunndach agus riaraichte,
ach nach 'eil e idir cho furasda do dhaoine
a tha air an claoidheadh agus air am pianadh
le iomadh camadh 'n an crannchur. Ach nach
cual thu, a charaid, ciod a thubhairt an
Slanuighear, " nach ann am mor-phailteas
nan nithe a tha e a' sealbhachadh a tha
beatha an duine."
Cha tig sonas gu brath bho'n leth-a-muigh.
Tha e a' briichdadh a mach as a chridhe
mar tha an t-uisge a' sruthadh as an f huaran.
Uime sin, " leis gach uile dhicheall gleidh do
chridhe oir as a sin tha sruthanna na beatha."
Is iomadh saruchadh a fhuair an t-abstol.
Tha e ag innseadh dhuinn anns an litir so
gu'n robh e " ann an cunnartaibh anns an
fhasach agus ann an cunnartaibh air an
fhairge . . . ann an saothair agus ann an
sgiths, am fairibh gu minic, ann an acras
agus ann an tart, ann an trasgaibh gu minic,
ann am fuachd agus ann an lomnochd."
Ach a dh'aindeoin a h-uile trioblaid a thach-
air air chuir e roimhe gun teachd a ris fo
dhoilgheas do Chorint.
Tha daoine ann nach 'eil toilichte mur
bheil iad ri cnamhan agus ri gearan. Ach
chan ann dhiubh a bu choir dhuinne a bhi.
Tha eolas againn air Dia ann an Criosd, a
tha a' tabhairt dhuinn aoibhneas agus
subhachas, agus a tha a' cur teicheadh air
mulad agus caoidh.
Sunnd nan saighdearan.
Tha e 'n a ionghnadh mor le iomadh
neach gu bheil na saighdearan Breatunnach
cho cridheil sunndach 's a tha iad co dhiubh
a tha cuisean a reir am miann no nach 'eil.
Chan 'eil iad a call am misnich air cho cruaidh
's gu bheil an suidheachadh, no ri aghaidh
bais air muir agus air tir agus anns an adhar.
An uair a tha iad air an leon tha ia,d a'
fulang le faidhidinn, toilichte air son gach
ni a tha lighichean agus banaltruman a'
deanamh air an son. Nach dona, ma ta,
a thigeadh e dhuinne a bhi fo dhoilgheas an
uair a tha na daoine a tha a' fulang cruadal
air ar sgath cho sunndach ! Nach lionmhor
sochair agus comhfhurtachd a tha againne
nach 'eil aca-san !
Ciod is fhiach ar creideamh ann an Criosd
mur toir e dhuinn cuid de'n t-sith agus de'n
aoibhneas a bha ann an cridhe Chriosd. An
uair a, tha sinn ann an trioblaid no ann an
suidheachadh cruaidh thig esan 'g ar n-ionns-
uidh mar a thainig e a dh'ionnsuidh nan
deisciobul ag imeachd air tonnan fiadhaich
na mara, agus cluinnidh sinn e ag radh,
" Na biodh eagal oirbh."
Chan 'eil fath eagail ann do dhaoine a tha
a' creidsinn ann an Dia, oir tha Fhacal fein
ag innseadh dhuinn " gu bheil eadhon fuilt-
einean bhur cinn air an aireamh."
Air an aobhar sin na biodh eagal oirbh ;
ged nach 'eil fhios ciod a bheir a' bhliadhna
UT so 'g 'ur n-ionnsuidh abraibh ruibh fein,
" Car son a tha thu air do leagadh sios,
0 m'anam ? earb thusa a Dia."
Anns a' Chathair
THA daoine air toiseachadh air bruidliinn
mu'n t-saoghal ur a bhios againn an uair a
sguireas an cogadh ; tha Hitler f hein ag
innseadh gu bheil " ordugh. iir " ri bhi air
a chur air chois air tir-mor na h-Eorpa an
uair a gheibh e a' bhuaidh. Theagamh gu
bheil fhios aig Hitler ciod a tha e a' ciallach-
adh leis an fhacal " ordugh iir ", ach tha
amharus agam nach 'eil fhios aca fhein gu.
ro mhaith ciod a tha iad a' ciallachadh an
uair a bhios Cinn na h-eaglais a' labhairt
mu'n t-saoghal tir a dh'fheumas an eaglais
lamh a chur ann an deidh a' chogaidh.
Tha cuimhne agam. gu robh na dearbh
bhriathran a bhios mi a' leughadh agus a'
cluinntinn an diugh air an labhairt an am
a' chogaidh mu dheireadh, ach tha cuimhne
agam cuideachd nach tainig dad asda. Cha
robh ionghnadh nach tainig ; b'e an t-ionghn-
adh na'n tigeadh, oir chan 'eil amis an fhacal
" saoghal tir " ach facal fhein.
Co dhiubh a tha cogadh ann no nach 'eil
tha an eaglais a' feuchainn daonnan ri daoine
a thoirt a steach do shaoghal iir, an saoghal
tir amis a bheil an t-anam air ath-nuadhach-
adh le cumhachd an Spioraid Naoimh, agus
anns a bheil e a' faotainn dearbhachd mu
Dhia agus mu ghras Dhe ann an Criosd.
Sin crioch araidh na h-eaglais, daoine a
thoirt a steach do'n t-saoghal so tre shear-
monachadh an t-soisgeil.
Cor aimsireil an t-sluaigh.
Ach ged tha an eaglais uile aonaichte air
a' phuing so, gur e priomh obair mhinistearan
impidh a chur air daoine fa leth gabhail ris
an t-slainte a tha Dia a' tairgsinn dhaibh
ann an Criosd, tha earrann mhaith de'n
eaglais a' teagasg gu bheil e mar fhiachaibh
air an eaglais mar an ceudna feuchainn ri
cor saoghalta dhaoine a leasachadh. Sin
na daoine a tha a' deanamh na bruidhne mu
" shaoghal iir ", agus is e a tha 'n an inntinn
nach urrainnear cor aimsireil agus cor spiorad-
ail an t-sluaigh a dhealachadh o cheile, agus
gu'm buin e do'n eaglais chan e mhain biadh
spioradail a thoirt do'n t-sluagh, ach comh-
fhurtachd aimsireil a chosnadh dhaibh mar
an ceudna ; biadh maith, tighean maith,
tuarasdal maith, agus sochairean eile de'n
t-seorsa sin.
Ciod a theireadh tu fhein, a leughadair ?
Am buin an obair so do'n eaglais, no a
bheil i neo-dhileas do Chriosd, no a bheil i
a' mi-thuigsinn an t-soisgeil, mur bheil social
programme aice 'g a sparradh air an staid
ann an aiiim Chriosd ?
Tha e duilich a radh.
Comh-fharpuis ris na Communists.
Leam fhein agus ann an seanchas ri daoine
eile tha mi a' cnuasachadh air a' cheist so o
chioiin da fhichead bliadhna, ach riamli cha
do chuir mi an dara taobh i. Ach tha fhios
agam gle mhaith nach 'eil mi ann am inntinn
fhein a' creidsinn idir idir anns an rud ris
an abrar social gospel, agus gur e a' bhaigli
a tha agam ri cuid de na daoine oga a tha
'g a shearmonachadh a tha a' toirt orm
gniiis a thoirt dlia idir. An uair a tha cuid
de na ministearan oga as fhearr leam anns
an eaglais eudmhor a,gus diu-achdach gus
am bochd a thogail o'n duslach, agus an
t-ainnis o'n otrach, agus an cur 'n an suidhe
ann an tighean glan tir, an dochas gu'n tig
iad do'n eaglais, c6 a ghabhadh air fhein a
radh riu gu'n robh iad a' caitheamh an
saothrach air ni nach sasuich ? An uair a
their ministcar 6g riut, a tha ag obair ann
an ctil-shraid an Glaschu, gu bheil na Com-
munists a' falamhachadh na h-eaglais aige
a chionn gu bheil Social Programme aca a
tha a' tarruing an t-sluaigh c6 leis am bu
mhaith coire fhaotainn dha air son a bhi
saoilsinn nach 'eil doigh air daoine a chosnadh
o na Communists do Dhia ach le Social
Programme a thoirt dhaibh comhla ri teach-
daireachd an t-soisgeil ?
Ciod i rioghachd Dhe?
Ach air a shon sin cha toigh leam a bhi
a' cluinntinn mhinistearan, 6g no scan, agus
sioch seachain Cinn na h-eaglais, a' bruidhinn
mu " shaoghal ur " an deidh a' chogaidh, oir
na'n tugadh Dia cead agus ughdarras do'n
eaglais " saoghal tir " a dheanamh, tha fhios
agam nach biodh aonachd no sith anns an
eaglais gu brath tuilleadh.
Dh'aontaicheamaid uile gu robh e mar
fhiachaibh oirnn rioghachd Dhe a chur air
chois anns an t-saoghal ur.
Ach ciod i rioghachd Dhe ?
Theireadh aon neach nach tig rioghachd
Dhe ann an dtithaich air bith anns nach
'eil fireantachd a chomhnuidh.
Tha sin fior, theireadh fear eile, ach tha
fireantachd ag iarraidh ceartas a dheanamh
eadar duine agus duine, eadar tuath agus
tighearn, gun aon duine a bhi a' basachadh
leis an acras agus duine eile 'g a mharbhadh
fhein le bhi ag itheadh tuilleadh 's a choir.
Is daoine gun eolas sibh le cheile, theireadh
fear eile ; an do leugh sibh riamh anns an
sgriobtur ?
ANNS A' CHATHAIR
" Cha bhiadh agus deoch rioghachd Dhe."
" Cha tig rioghachd Dhe air chor 's gu'm
mothaichear i."
" Feuch, tha rioghachd Dhe aa taobh a
stigh dhibh."
" Chan ann de'n t-saoghal so tha mo
rioghachd-sa."
" A searmonachadh rioghachd Dhe, agus
a' teagasg nan nithean a bhuineas do'n
Tighearn losa Criosd.
" A Mhaighstir, abair ri m'bhrathair an
oighreachd a roinn rium. Ach thubhairt
losa ris, A dhuine, co a chuir mise am
bhreitheamh no am fhear roinn os bhur
cionn."
Theagamh gu'n cuireadh sin 'n an tamh
iad car greis, oir ma thoisicheas duine air a
bheachdan fhireanachadh le iitir an sgriob-
tuir, tha e duilich argumaid a dheanamh ris,
eadhon ged bhiodh tn cinnteach gu bheil e
cearr.
Inntinn Chriosd.
Na'm feoraicheadh tu de na daoine a tha
ag iarraidh air an eaglais " saoghal ur " a
dheanamh c6 a thug dhaibh cumadh no
dealbh an t-saoghail sin tha mi Ian chinnteach
gu'n abradh iad uile gu'n d'thug Criosd
dhaibh e, agus nach 'eil e duilich do neach
air bith a leughas an Tiomnadh Nuadh
inntinn Chriosd a thuigsinn, no fhios a bhi
aige ciod an seorsa saoghail a bhiodh a
reir inntinn-san.
Nach 'eil, ma ta ?
Chan 'eil idir, arsa na daoine a bhios a'
cur Social Programme ann an lamh agus ann
am beul na h-eaglais ann an ainm Chriosd.
Och, och, mo thruaighe mise ; moch agus
anmoch o chionn da fhichead bliadhna agus
corr tha mi a' leughadh an Tiomnaidh
Nuaidh le aire agus curam, ach ged tha mi
an diiil gu bheil mi a' tuigsinn inntimi
Chriosd a thaobh mo bheatha dhiomhair
fein, agus mo chaitheamh-beatha am fianuis
Dhe agus dhaoine, cha ghabhainn orm fein
a radh air son an t-saoghail gur aithne dhomh
inntinn Chriosd a thaobh fichead rud a
bhuineas do riaghladh diithcha.
Co as urrainn a bhi cinnteach gur aithne
dha inntinn Chriosd a thaobh Pacifism, no
a thaobh a bhi a' crochadh dhaoine a rinn
mort ?
Co as urrainn a bhi cinnteacli gu bheil e a
reir inntinn Chriosd a bhi a' togail eaglaisean
agus altairean cosdail 'n a ainm ?
Co aige tha fhios ciod a theireadh e mu
thighean-nan-dealbh, no mu reiseadh each,
no mu choinneamhan-ciuil,no mu dhannsadh?
Tha ainn uile an dtiil gur h-aithne dhuinn
inntinn Chriosd a thaobh nan nithean sin
(agus a chionn gu bheil bhiodh e 'n a pheacadh
dhuinn mur leanamaid e) ach cha chord sinn
am measg a cheile an uair a dh'fheumas sinn
a radh ciod a cheadaicheadh no a thoirmis-
geadh e. Dh'abradh miltean de chreidmhich
aon rud agus miltean eile rud eile.
Ciod a theireadh Criosd ri bancairean a
thaobh riadh airgid ; no riut f hein no rium
fhein ma tha da cheud punnd Sasunnach
againn 'n a laighe anns a' bhanca agus feum
aig cuideigin air ?
Ciod a theireadh Criosd ris na h-innleach-
dan tira a thatar a' cleachdadh gus aireamh
na cloinne a chumail beag ann an teagh-
laichean ?
Ciod a theireadh Criosd mu dhoighean-
malairt an t-saoghail ? An iarradh e oirnn
leigeil le muinntir lapan an greim a thoirt
a beul ar daoine fhein, no dol an comaidh
riu ?
An iarradh e ort gairdeachas a dheanamh
na'm posadh do phiuthar duine dubh ?
Is e an fhirinn nach 'eil ann ach goraiche
dhuinn a bhi a' saoilsinn gu'n teid againn
air dealbh Chriosd a chur os cionn Social
Programme na h-eaglais, agus a radh ri
daoine. Sin agaibh an " saoghal iir " a bu
mhaith le Criosd fhaicinn air thalamh.
Tha sean-fhacal againn a tha ag radh,
" Cha dubhairt Dia an rud a thuirt thusa."
Eolas air Dia.
Tha mise co dhiu an dull nach robh dad
eile anns an t-sealladh aig Criosd ach a
dheanamh aithnichte do dhaoine 'n a shean-
chas agus 'n a chomunn gu bheil solas agus
aoibhneas agus saorsa air am faod sinn
ruighinn na'n gabhamaid a dhoigh-san agus
na'm fanamaid an co-chomunn an Athar
mar dh'fhan esan an comhnuidh. Le theagasg
agus le bheatha, le bhas agus le aiseirigh,
runaich e dearbhachd a thoirt do dhaoine
mu'n Dia neo-fhaicsinneach a bha iad a'
sireadh, dearbhachd a dh'atharraicheas an
saoghal uile do neach air bith aig a bheil e.
Co dhiubh a their thu gu'n do rinn Criosd
reidh ri Dia e, no gu bheil sith Dhe aige 'n
a chridhe, no gu bheil e air a bhreith a ris,
no air a thoirt a steach do shaoghal ur, is e
an aon ni a tha na facail sin uile a' ciallachadh ;
tha iad a' ciallachadh gu'n d'fhuair e tre
Chriosd an t-eolas sin air Dia anns a bheil
a' bheatha mhaireannach do'n anam. Is e
eolas air Dia a thoirt do'n t-seann t-saoghal
a tha againn an obair shonruichte a thug
Dia do'n eaglais, ach mur bheil an t-eolas
sin aig a cloinn fhein ciamar a threoraicheas
an dall na doill ?
Aig an Uinneig
An t-Urramach Atholl Gordon, M.A.
BHA mi duilich fhaicinn gu'n do shiubhail
Iain Bonar Atholl Gordon air a' mhios a
chaidh seachad, am ministear mu dheireadh
a bha anns an Eaglais Shaoir anns a' Cheann-
mhor. Bha e tri fichead 's a tri deug.
Air oileanachadh an Oilthigh Dhun-
eideann, agus anns a' Chollaist Nuadh an
Bun-eideann, bha e air a shuidheachadh
ann am Borgue, dliith air a' chrich Shas-
unnaich an 1898. An 1906 dh'fhag e Borgue,
is chaidh e do'n Cheannmhor, far an do
shaothraich e coig bliadhna fichead gus an
do leig e dheth a dhreuchd ann an 1931, an
uair a bha an da eaglais anns a' Cheannmhor
air an ceangal ri eheile fo aon mhinistear.
Duine mor aoibheil bruidhneach, aig an
robh guth laidir, agus a bha gle mhaith air
searmonachadh, agus anabarrach gaolach air
siubhal, chuir Atholl Gordon seachad a
bheatha os cionn coimhthionail far nach
robh an obair trom, agus far an robh i a'
fas na bu lugha a h-uile bliadhna. Ann an
1843 lean a' chuid bu mhotha de'n choimhth-
ional Morair Bhraghad-Alba agus an Eaglais
Shaor, agus bha coimhthional laidir aig a'
cheud mhinistear, Ailean Mac-na-Ceardach,
M.A., sgoilear maith, agus searmonaiche
maith, agus fior dhuin-uasal, ach uidh ar
n-uidh le fasachadh na diithcha agus le
aobharan eile chaidh an coimhthional sios
gus nach robh ann ach iarmad cho beag 's
gu robh Atholl Gordon gle thoilichte a
chtiram a leigeil dheth an 1931.
Bha Mghr Gordon 'n a dhuine reidh, sitheil,
furasda a bhi suas leis, agus geanail agus
suairce ann an cuideachd ; duine anns nach
robh usaid no cabhag, agus nach saoileadh
gu'm biodh gnothuichean cearr mur robh
lamh aige fhein annta.
An t-Urramach Iain K. Mac Gill-eathain,
M.A.
Bha e tri fichead 's a sia deug a dh' aois
an uair a shiubhail e ann an deireadh na
bliadhna, agus corr agus leth-cheud bliadhna
ann an dreuchd na ministrealachd. Sgithean-
ach a thaobh a dhuthchais, agus air oileanach-
adh an Oilthigh Chill-rimhinn, bha e air a
sliuidheachadh ann a Bhatairnis, anns an
Eilean Sgitheanach, an 1890, sgir anns an
robh dithis bhraithean dha air an suidheach-
adh, fear as deidh fir, an deidh dhasan a
fagail ; comharadh maith air meas a' phobuill
air an teaghlach. Dh' fhag e Bhatairnis an
1892, is chaidh e do Farr, an Cataibh; a
Farr chaidh e do Luirg an 1902 ; a Luirg
chaidh e do'n Mhorairne an 1908 ; as a'
Mhorairne chaidh e do sgir Olrig, an Gallaibh,
an 1929, far an do shaothraich e gus an do
leig e dheth uallach coimhthionail. Bha e
'n a dhuine ciallach coir^ reidh 'na nadur
agus 'n a dhoighean, agus glic 'n a chomhairle
agus 'na ghitilan. Bha meas aig a bhraithean
uile air. Bha e posda, agus bha seisear
chloinne aige.
An t-Urramach Ruairidh Camshron, M.A.
Chaochail an duine grinn so gu h-obann
ann an deireadh October ann an Srath
Pheofhair, far an robh e a' fuireach bho
leig e dheth obair ann an Gill Mhoire air
Machair Rois. Bha e air dol 'n a sheachd
deug agus tri fichead bliadhna. Rugadh e
an Obhach anns an Eilean Dubh ; bha e air
oileanachadh ann an Obar-dheathain agus an
Collaist Nuadh Dhun-eideann, agus an sin
air a shuidheachadh anns an eaglais Shaoir
an Cunndainn. 'Na dheidh sin bha e ann
an aite no dha eile, agus mu dheireadh ann
an Gill Mhoire. Bha e 'n a shearmonaiche
maith, agus 'n a dhuine laghach seanchasach,
a bu toigh le bhraithrean.
" Democracy."
Sin facal a tha trie air bilean dhaoine an
diugh, ach ciod a tha e a' ciallachadh ? Ma
tha mise 'g a thuigsinn gu ceart, tha an
duine a tha ag aideachadh gu bheil e a' creid-
sinn ann an " democracy " a' ciallachadh gu
bheil creideamh aige ann an gliocas dhaoine
cumanta. Tha mise 'g a chreidsinn sin le
m' uile chridhe ; gu bheil fallaineachd agus
gliocas ann an guth an t-sluaigh uile, an
uair a tha rud air bith air a chur air am
beulaibh gu cothromach, nach 'ail ann am
beachdan an t-seorsa dhaoine ris an abrar,
intelligentsia, professors, dictators, eugenists,
pacifists, agus gach seorsa eile a tha an dull
gur aithne dhaibh ciod a bhiodh maith
dhuinn na's fhearr na's aithne dhuinn fein,
agus a tha an diiil gii bheil innleachd
aca-san a chuireadh ceart gach ni a tha
cearr anns an t-saoghal.
Tha an saoghal Ian de dhaoine neonach,
ach tha moran dhiubh gun chron air bith
annta, agus theagamh gu'm bitheamaid 'g
an ionndrainn na'n rachadh iad uile a bith.
Ach an uair a dh'fhasas neonachas fasanta
6
AIG AN UINNEIG
agus a dh'eireas intelligentsia suas, a tha cur
beachdan agus doighean dhaoine cumanta
an suarachas, no a' deanamh tair orra, tha
an seorsa sin daonnan cronail. Is e comhar-
adh-cluaise nan daoine ris an abrar an
intelligentsia gu bheil barrachd eanchainn
annta na tha annta de thur, agus gu'm bu
mhaith led toirt air daoine am beatha a
riaghladh le solus reusoin seach a bhi a'
toirt geill do sheana chleachdaidhean an
aithrichean no d' am faireachduinean fein.
Ach is comharadh-cluaise an duine chumanta
gu bheil barrachd tiiir ann na tha ann de
eanchainn, agus gur fhearr leis cleachdadh
an t-saoghail a leantuinn seach earbsa a
chur ann an solus a reusoin fein. Tha mise
cinnteach gu bheil an duine cumanta ceart
anns a' chuis so, agus gu bheil e glic dha
fasain agus cleachdaidhean a' chinne-daonna
a' leantuinn seach an cuan a ghabhail fo
cheann, gun chairt no gun chombaist ach
solus a reusoin fein.
Tha mughadh mor eadar eolas agus gliocas ;
tha iomadh ceist ag eirigh ann an riaghladh
duthcha air nach 'eil eolas air bith aig an duin6
chumanta, no co dhiu chan 'eil aige ach
sbruileach eolais, air chor agus nach ruigear
a leas a chomhairle iarraidh no ghabhail a
thaobh nan ceistean sin, ged tha sinn a'
creidsinn ann an " democracy." Theagamh
gu'n gabhadh ceist de'n t-Seorsa sin — abair
luach a' phuinnd — a bhi air a socrachadh le
buidheann beag de bhancairean agus de
luchd-gnothuich, na b' fhearr na le guth
mhiltean. Ach a thaobh cheistean mora
anns a bheil onoir agus cliu rioghachd,
moraltachd agus ceartas eadar duine agus
duine air am filleadh (no eadhon air an
amladh), tha guth dhaoine cumanta, an
uair a chuireas iad an crois 'n am miltean
agus 'n am muilleanan ann am bocsa-an-
taghaidh na's cinntiche a bhi ceart na h-uile
comunn de "shar-dhaoine" air thalamh, a
tha a' riaghladh am beatha agus a' tomhas
gach cuise le solus an reusoin.
An e so a bha Criosd a' ciailachadh an
uair a thubhairt e " Tha mi a' toirt buidh-
eachais dhuit, 0 Athair, air son gu'n d'fhol-
uich thu na nithean so o dhaoine eagnuidh
agus tuigseach, agus gu'n d'fhoillsich thu iad
do leanabaibh ? "
Cha bhi sith gu brath eadar eaglais Chriosd
agus an seorsa dhaoine ris an abrar Dictators,
oir tha meas aig an eaglais air an duine
chumanta, ach chan 'eil aig na Dictators air
ach tair.
Coguis ghlan.
An am cogaidh tha e 'n a chomhfhurtachd
mhor do rioghachd a bhi cinnteach gu bheil
a coguis glan agus ceartas air a taobh. Tha
e furasda do dhaoine iad fein a mhealladh,
agus a shaoilsinn gu bheil iadsan neochiontach
agus daoine eile ciontach, ach tha mi an diiil
gu bheil e a nis cho soilleir do'n t-saoghal gu
bheil ciont a' chogaidh air guaillean Hitler
's nach leig sinne leas a bhi a' pianadh ar
coguis le bhi a' feoraich dhinn fhein an
gabhadh an cogadh seachnadh na'n do rinn
sinn sud no so. Bha aon doigh anns an
gabhadh an cogadh seachnadh, a thoil fhein
a leigeil le Hitler, ach cha chuala mi duine
air bith 'g a chomhairleachadh sin.
Bha a' Ghearmailt laidir agus deas, a
chionn gu robh cogadh 'n a beachd o thois-
each, agus anns an da bhliadhna a mhair e
cheana rinn i falach-fead air a h-uile arm
a thachair oirre, as am bi a clann a' deanamh
boilich gii brath. Ach cha robh sinne laidir
no deas, a chionn nach robh cogadh 'n ar
cridhe, agus anns an da bhliadhna mu
dheireadh fhuair sinn buillean goirt agus
dh' fhuiling sinn tamailt a bha mar gu'm
biodh sgian 'g a sathadh 'n ar cridhe. Ach
buidheachas do'n Fhreasdal tha sinn fhathast
air ar casan, agus a' fas na's laidire a h-uile
seachduin.
Ach chan 'eil an cunnart na's lugha na
bha e ; theid an cogadh so air aghaidh iiine
mhor fhathast, agus bithidh an saoghal uile
air theine.
Tha a chuid sin de na daoine againne a
bhios a' magadh air Hitler, agus a' cur
inntinn agus a leirsinn an suarachas, 'g am
mealladh fein, agus a' bruidhinn ann an
doigh leanabail. Is duine Hitler nach fhacas
moran d'a leithid riamh mar cheannard-
sluaigh an sith no an cogadh, agus is ion
dhuinn eagal a bhi oirnn roimhe, agus gach
innleachd as aithne dhuinn a chleachdadh 'g
ar dion fhein o chorruich. Leugh mi leabhar
an droch dhuine tri uairean co dhiubh, agus
mar is fhaide a tha e a' dol air aghaidh is
ann is fhasa fhaicinn nach ann a' leum a
null agus a nail a tha e, ach ag iarraidh gu
seolta uidh ar n-uidh a dh' ionnsuidh a'
chinn-uidhe a chuir e roimh 'n Ghearmailt
ann an Mein Kamph.
Anns a' Choille Bheithe
CIOD an aois aig am faodar a radh mu
dhuine gu bheil e a' fas " sean ? " Chan 'eil
sin furasd a radh, oir chan ann aig an aon
aois a tha daoine a' fas sean. Bhiodh an
t-Ollamh A. K. H. Boyd ag radh gn robh
neart duine a' failneachadh aig coig is da
fhichead, ach faodaidh duine a bhi og anns
gach doigh eile iomadh bliadhna an deidh
d'a neart toiseachadh air failneachadh.
Theagamh gu bheil cuimhne agad, a leughad-
air, air an rud a thubhairt Caleb, mac
lephuneh, " Tha mi ceithir fichead agus
coig bliadhna dh'aois, ach tha mi an diugh
fhathast cho laidir 's a bha mi an uair a
chuir Maois mi a' rannsachadh an fhearainn:
mar bha mo neart an la ud mar sin tha mo
neart a nis, chum cogaidh, agus a dhol a
mach, agus a theachd a steach." An robh
Caleb a' boilich ?
Thubhairt Gladstone gu'm b'e na bliadhn-
achan os cionn tri fichead a' chuid a b'
fhearr agus a bu shona d'a bheatha uile,
ach chan urrainnear Gladstone a thomhas
leis na toimhsean a chuirear ri daoine eile •
bha e ann an sreath leis fhein. Na'n do
shiubhail Gladstone aig tri fichead 's a
deich bhiodh cuid mhaith de obair a bheatha
gun deanamh. Bha e seachd deug is tri
fichead an viair a dh'fheuch e ri " Home
Rule " a thoirt do na h-Eireannaich, agus
bha e ceithir fichead 's a coig m'an do leig
e dheth obair na Parlamaid, ach eadhon
aig an aois sin bha e a' gealltainn dha fhein
gu'm faigheadh e a nis cothrom air lamh
a chur ann an rud an eile nach robh iiine
aige air an son na bu traithe 'n a bheatha.
Bha e naoi agus ceithir fichead an uair a
shiubhail e.
Am measg nan nithean eile anns an do
chuir Gladstone lamh 'n a sheann aois
thionndaidh e gu Laidionn cuid de na
laoidhean Beurla a bu docha leis.
Beachd an Americanaich.
Tha mi an diiil gur e lighiche Americanach
a thoisich an toiseach air a radh nach 'eil
moran feuma ann an daoine a tha os cionn
da fhichead, agus is iomadh duine a fhuair
ana -cothrom air taillibh an fhacail sin, agus
a chain posta a bha e freagarrach air a shon
cho luath 's a dh'innis e aois. Thubhairt
an lighiche ud gu'm biodh an saoghal aig
a' cheart ire aig a bheil e an diugh, a thaobh
eplais, agus ealain, agus litreachais, agus
gniomhachais, ged bhiodh na rinn daoine
a chaidh seachad air da fhichead air a
dhubhadh as uile gu leir. Tha crioman
de'n fhirinn anns an fhacal sin oir bhiodh
an saoghal mar tha e ged nach biodh gu
leoir de chlann an eolais agus na h-ealain
air am breith idir.
An uair nach 'eil ann ach bruidhinn,
aontaichidh daoine gun uiread agus deasbud
a bhi uime gu'm biodh e na b 'fhearr dhuinn
comanndairean oga a bhi thairis air an arm
agus anns na soithichean-cogaidh, ach an
uair a thoisichear air an taghadh a dheanamh,
a' coimeas an fhir ud ris an fhear ud eile,
agus a' coimeas nan comanndairean oga ris
an fheadhainn a tha leth-cheud no os a
chionn, tha e am bitheantas a' tachairt gu'n
roghnaichear ceannardan agus sgiobairean a
tha sean, no co dhiubh nach 'eil 6g. Agus
thatar 'g a dheanamh so le comhairle
shuidhichte, chan ann a chionn gu bheil
fabhar 'g a nochdadh do sheann daoine,
ach a chionn nach 'eil sinn a' creidsinn 'n
ar cridhe gur duine uUamh duine a rainig
leth-cheud bliadhna no eadhon tri fichead.
Chan 'eil duine sean gus an toisich e air
a sprachd agus a chlise agus a mhisneach
a chall, 'n a bhodhaig agus 'n a inntinn.
Ach tha duine ro shean aig aois air bith
ma tha leisg no leomainn 'n a eanchainn.
Na h-urracha mora.
Tha Winston Churchill tri fichead 's a
seachd, ach c6 an duine 6g a bu mhaith
leinn f haicinn 'n a aite ? No am bitheamaid
cinnteach as fhein na'n robh e far a bheil
e aig da fhichead ? Cha mhisd duine air
bith gu'n tugadh an aois bhuaith a bhraise
ma thng i dha breithneachadh agus tuigse.
Bha Diuc Wellington sia is da fhichead an
uair a chuir e ratreut air Napoleon air blar
Waterloo, ceithir miosan na bu shine na
Napoleon; bha Nelson da fhichead 's a
seachd an uair a bha e air a mharbhadh
aig Trafalgar, agus Sir Iain Moore an aois
cheudna an uair a thuit e anns a' bhlar.
Ach a dh'aindeoin na thubhairt an lighiche
Americanach chan abramaid umpa gu'm bu
daoine oga iad.
Ach gus am facal ud a thubhairt e a
bhreugnachadh air dhoigh eile tha mi an
dull, a leughadair, gu'n aontaich thu leam
anns a' bheachd so, gu'n cailleadh an saoghal
iomadh leabhar maiseach na'n robh na daoine
8
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
a sgriobh iad air an gearradh as aig da
fhichead. Bha cuimhne mhaith aig a'
Mhorair Mac Amhlaidh, agus thubhairt e
so, " Tha mi a' gabhail orm fhein a radh,
gii robh na leabhraichean a b'fhearr a
sgriobh iad riamli air an sgriobhadh an
taobh a stigh de na seachd bliadhna deug
niu dheireadh de bheatha nan daoine a
sgriobh iad." Bha Iain Bunyan suas ri
leth-cheud an uair a sgriobh e Turns a'
Chriosduidh ; bha Sir Walter Scott da
fhichead 's a h-ochd an uair a sgriobh e
Ivanhoe ; bha Defoe suas ri tri fichead an
uair a chuir e a mach Robinson Crusoe.
Ach ged tha buadhan 'n a h-inntinn am
bitheantas gun failneachadh aig tri fichead
theirinn nach 'eil ach duine annamh gun
failneachadh 'n a bhodhaig aig tri fichead,
agus a' chuid as mo coig bliadhna roimh sin.
Tha e glic do dhaoine a rainig tri fichead
riof no dha a chur anns an t-seol, agus a
bhi taingeil ma theid aca air an obair a
dheanamh air an athais. An uair a tha
duine 6g cha chuir cabhag 'n a bhreathal
no 'n a bhreislich e, ach cuiridh cabhag
troimh-cheile ann ad cheann agus crithean-
aich 'n ad iosgaidean agus 'n ad laimh an
uair a thoisicheas an aois air laighe ort.
Thig i gun iarraidh.
Ged bhios cuid de dhaoine a' moladh na
h-aoise mar gu'm bu rud ion-mhiannaichte
a tha innte chan 'eil e a' toirt toileachdah
air bith dhomh fhein a bhi fas sean. Tha
mi an dochas gu'n gabh mi rithe gunghearan,
gun chaoidh, mar is coir do dhuine turail
gabhail ri toil Dhe agus ciusa a Fhreasdail,
ach air a shon sin, na'n robh an comas
agam, theirinn am fianuis mo bhraithrean
anns a' Chleir, " A ghrian, stad air Gibeon,
agus thusa, a ghealach, air gleann Aialoin."
Cha mhor dhaoine air nach toir e clisgeadh
a' cheud uair a chluinneas iad duine-eigin
eile, aig nach 'eil diiil gu bheil iad 'g a chluinn-
tinn, a' bruidhinn umpa mar " bhodach ",
eadhon ged b'e " bodach mor gasda " a
theireadh e. Cha toir a ghasdachd an gath
as an fhacal. Ged nach biodh ann ach na
speuclairean fhein, mar is sine tha thu a'
fas, is ann is mo an tlachd ann a bhi dol air
chall.
Air uairean bidh mi a' smuaineachadh
ciod am mtighadh a dheanadh e ann am
beatha dhaoine 'n an robh iad a' faotainn
coig ceud bliadhna de shaoghal an aite
ceithir fichead bliadhna. Am biodh iad na bu
ghlice ? Tha mi an diiil nach bitheadh.
Laoidh 388
Rioghaichidh losa ge b'e ait'
An siubhail grian 'n a triall gach trath,
Sinidh a reachd troimh chorsaibh cein
Nuair theirigeas caochlaidhean an re.
Bidh aoradh. dha gach la as tir,
Ard mholadh bidh m'a cheann mar chrun,
'S mar f haileadh cubhraidh. ainm gu'n teid
'S gach iobairt mhaidne suas gu neamh.
3
Togaidh gach tir, gach teang', is sluagh,
A chliii le laoidhean binn 'g a luaidh,
'S bidh ainm an Ti thug gradh cho mor
Air bilean caomh nan leanaban 6g.
Sona gach tir d'a reachd a dh'aom,
Ni 'm braighde leum a ghlacadh saors' ;
Gheibh luchd na saothrach fois bhith-bhuan
'S bidh solas aig an anrach. thxuagh.
Eireadh gach creutair beo 's gach tir
Thoirt urraim araidh do ar Righ
Le laoidhean tilleadh coisir neimh
Is togadh. talamh ard Amen.
[Bha an laoidh Bheurla so air a tionndadh gu Gdidhlig an Id roimhe leis an Urramach
Gilleasbuig Ddmhnullach, D.D., a tha ochd agus ceithir fichead bliadhna dh' aois.]
Aireamh 3
1942
Soitheach taghta
Leis an Urramach Ruairidh Moireasdan, Lit. A., an Stedrnabhagh
Imich ; oir is soitheach taghta dhomh-sa e, chum m'ainm a ghiidan am fianuis nan
Cinneach, agus righrean, agus chloinn Israeil. Oir nochdaidh mise dha cia mor na
nithean as eigin dafhulang air sgath m'ainme-sa. — Gniomharan ix. 15.
BHA na briathran so air an labhairt mu
thimchioll Saul o Tharsus an la a choinnich
Criosd ris air an t-slighe gu Damascus. B'e
losa fein a labhair na briathran, ann an
sealladh, ri Ananias, agus anns na briathran
tha e toirt dhuinn ann am beagan fhacal
sealladh roimh-laimh air beatha Phoil mar
shearmonaiche an t-soisgeil.
Cha b'e tachartas gun aobhar a bha idir
ann an iompaehadh Phoil ; cha robh ann
ach gniomh Chriosd, a' giiilan a mach a run
beannaichte fhein a thaobh Phoil agus a
thaobh na h-eaglais ; agus 'g a ghitdan a
mach aig an am a bu fhreagarraiche anns
na h-uile seadh. Oir ma bha riamh ann o
la na Cuingis am anns am faodte lethsgeul
Chriosduidhean a ghabhail air son laighe
sios ann an eu-dochas 's ann an uair a bha
Saul o Tharsus a' geur-leanmhuinn na
h-eaglais agus a' bagradh cuir as dhi buileach.
Ma bha an eaglais riamh a' cur feum air
inntinn chomasach agus air cridhe duineil
am measg a buill, a chum a stiureadh, a
neartachadh, agus a leudachadh air thalamh,
's ann an uair a bha Saul o Tharsus air a
shlighe gu Damascus lan-rimaichte crioch a
chur air eaglais Chriosd. Agus ma bha
cuisean riamh coltach ris gu robh an eaglais
air a treigsinn agus aobhar Chriosd a' dol a
thuiteam gu talamh 's ann anns an latha
sgapaidh agus dearbhaidh a bha an sud.
Dia ag ullachadh.
A nis, nuair a tha gaisgeach treun, ann
an am na h-eiginn, a' leum gu post a dhleasd-
anais, agus ag orduchadh chuisean air dhoigh
's gu'm bheil an t-aobhar a bha iosal air a
dheanamh l^idir agus gealltanach, chan ann
idir air thuaiream a th^inig an duine so gu
bhi far am bheil e ; tha lamh ard-uachdranail
agus chumhachdach air chul na ciiise. Mar
sin, gach feart agus freasdal fa leth a bha
ann an eachdraidh Shauil suas a chum an
ama so — ann an laithean oige ann an Tarsus,
ann an Jerusalem aig casan Ghamaliel, ann
am buadhan duineil inntinn 's a chridhe
fhein, seadh, eadhon 'n a chursa mar fhear-
geur - leanmhuinn — thionndaidheadh na
nithean so uile gu feum anns an inneal sin
a bha an Tighearn ag ullachadh air ,son
eaglais anns an duine so mu'n d'thubhairt
e, " Is soitheach taghta dhomh-sa e."
Faodaidh sinn lan-chreideas a bhi againn
gu'n toir an Tighearn fior churam dha
aobhar fhein. Tha e na's faiciUiche mu
aobhar fhein na 's urrainn do neach sam
bith dhinne bhi ; agus ma ghreimich e ann
an Saul o Tharsus air na feartan sin a bha
ag oibreachadh air son sgrios na h-eaglais
agus gu'n do thionndaidh e iad gu bhi 'n
an inneal cumhachdach a chum a math, is
cinnteach gu'm faod sinn earbsa ris aobhar .
fhein a ghitilan air adhart fhathast, gu
sonraichte nuair a tha sinn a' faicinn, ma
tha sixilean againn a chum fhaicinn, gu'm
bheil iomadh neach sgapte air feadh an
t-saoghail, curaidhean gaisgeil, a' seasamh
gu treun an aghaidh armailtean an uilc air
son aobhar na Firinn agus Dhe, a thaobh
am bheil an Tighearn ag radh, mar a thubh-
airt e mu Shaul, " Is soitheach taghta
dhomh-sa e."
Ri!in an Tigheama.
Ceum a.ir cheum, tha run an Tighearn air
son aobhar anns an t-saoghal so 'g a fhuasg-
ladh fhein suas mu ar coinneamh, agus chan
'eil suidheachadh sam bith aig an eaglais, ge
b'e cho dorcha 's a dh'fhaodas cuisean a
bhith, anns nach 'eil meuran Chriosd ag
obair, ag ullachadh air a shon fein soithichean
taghta, a ghiixlanas 'ainm a 'mach air feadh
uile rioghachdan an t-saoghail; agus chan
'eil ach beagan dhiubh sin a tha air an
taghadh gu bhi a' gitdan a mach 'ainm nach
'eil mar an ceudna air an taghadh air son
an urram a bhi ri faicinn nan nithean mora
is eiginn daibh fhulang air sgath ainme-san.
Tha run Chriosd a' toirt fainear araon feum
mor an t-saoghail agus naimhdeas an
t-saoghail; agus tha na soithichean taghta
air an ullachadh gu bhi a' coinneachadh ris
an f heum sin agus a' fulang bho an naimhdeas
sin. Ann an eachdraidh Phoil bha seirbhis
SOITHEACH TAGHTA
do Chriosd agus fulangas air son Cliriosd gu
sonraichte toinnte am measg a cheile. Facal,
a nis, air gach aon diubh.
Am fianuis nan cinneach.
Anns a' cheud aite an t-seirbhis, an
t-aobhar sonraichte air son na thagh an
Tighearn Pol : " Chum m'ainme a ghiulan
am fianuis nan Cinneach, agus righrean,
agus chloinn Israel."
B'e an soisgeul a dh'earbadh ri Pol ainm
an Tighearna. B'e suim a theachdaireachd
— an teachdaireachd oirdhearc sin a tha
seirm tearnadh choimhlionta air son saoghal
caillte — cha b'e ni sam bith eile ach a
mhain ainm an Tighearna. Tha Pol a' toirt
dhuimi iomadh mineachadh comasach air na
bha taisgte suas anns an ainm sin dha-san.
Thoir suil air agus e air beulaibh righ
Agrippa, agus e 'g a dhion fhein o na
casaidean a bha air an toirt 'n a aghaidh
leis na h-Iudhaich, agus faic cho comasach
's a tha e cruinneachadh suas suim a theag-
aisg: "Air dhomh," ars esan, " comhnadh
fhaotainn o Dhia, bhuanaich mi gus an la
an diugh, a' deanamh fianuis do'n bheag
agus do'n mhor, gun ni air bith a labhairt
ach na nithean sin a thubhairt na faidhean
agus Maois a bha gu teachd ; gu robh Criosd
gu fulang, agus gu robh e gu eirigh an ceud
neach o na marbhaibh, agus gu foillsicheadh
e solus do'n phobull agus do na Cinnich."
Anns na briathran sin tha sinn a' cluimitinn
an abstoil, ann an tri smuaintean mora, a'
cur an ceill na bha taisgte ann an ainm losa
dha-san.
Tri smuaintean mora.
Gun teagamh, is eigin duinn cumail 'n
ar sealladh an comhnuidh gu robh Pol a'
searmonachadh, chan e teagasgan, ach pearsa.
Soisgeul a tha a' co-sheasamh ann an
teagasgan a mhain, chan 'eil luach spioradail
sam bith ann. Chan 'eil beatha no beathach-
adh anns an fhirinn lom. Ma tha beatha no
cumhachd gu bhi 'n a do theagasgan chum
math an duine feumaidh pearsa bed a bhi
ann an cridhe 'do theagasgan, pearsa beo
anns an ^abh anam an duine fois. B'e sin
an soisgeul a bha aig Pol, oir b'e a shoisgeul
Criosd, agus ann an tri smuaintean mora,
ann an lathair Agrippa, chruiimich e suas
suim a theagasgan.
..(1) Anns a' cheiid aite, leag e cudthrom
air an fhirinn so: Gu^n deach an Criosd a
bha esan a' searmonachadh troimh fhulang-
asan mora. Rinn na faidhean roimh-laimh
iomradh air gu'm biodh so mar so; bha
d^imh an duine ri Dia ag agradh gu'm biodh
so mar so, oir bha an duine 'n a pheacach;
thug eachdraidh Chriosd anns an t -saoghal
mu'n cuairt gu robh so mar so; agus chuir
Criosd fein an deidh 'aiseirigh an ceill gu
soilleir gu'm feumadh so a bhi mar so.
" Nach b 'eigin do Chriosd," ars Esan, " na
nithean so fhulang, agus dol a steach d'a
ghloir ?
Mar~ so tha e sgriobhta, agus mar so
b 'eigin do Chriosd fulang, agus eirigh o na
mairbh an treas la." An Criosd sin is e
ainm an soisgeul air son saoghal caillte,
b 'eigin dha ann an seadh sonraichte dol
troimh f hulangasan. Air son na criche so
thainig e chum an t-saoghail, agus tha
moran cudthrom ann an cainnt an fh^idh
ag iomradh air mar dhuine dhoilgheasan
agus eolach air bron.-
Bha eigin tri-fillt air son fulangasan
Chriosd; eigin a thaobh Dhe; eigin a
thaobh Chriosd fein, agus eigin a thaobh
an duine. Ghabh Dia ri fulangasan Chriosd
mar iobairt-reitich air son peacaidh, seadh,
air son peacaidhean an t-saoghail uile.
Fhuair peanas a' pheacaidh Ian dhioladh
ann am fulangasan Chriosd. " Leag an
Tighearn air-san aingidheachd gach aon
againn." Bha lamh Dhe anns na fulangasan
Umhlachd Chriosd.
Ach bha eigin ann am fulangasan Chriosd
a thaobh Chriosd fhein. " Ged bu mhac e, .
dh'fhoghluim e umhlachd o na nithean a
dh'fhulaing e." Mar cheannard ar slMnte
rinneadh foirfe e troimh f hulangasan. B'e
f hulangasan pairt de na fein-fhiosraichidhean
troimh an robh aige ri dhol ann a bhi 'g a
uUachadh fhein gu bhi 'n a cheannard air
daoine taghta Dhe. Dhearbh iad fhoghaint-
eachd mar cheannard, thug iad cothrom d'a
cho-fhaireachdainn ri bhraithrean l^n-
chleachdadh fhaotainn o fhein-fhiosrachadh.
Thug fulangasan Chriosd dhuinn chan e
mhain Dia agus athair ann an reite ruinn,
ach mar an ceudna Slanuighear comasach
seasamh air ar son ri aghaidh gach suidh-
eachadh, agus co-fhaireachdainn braithreil
a bhi aige ruinn ann ar n-uile anmhuin-
neachdan ann ar n-oidhirpean a bhi 'g a
leantuinn.
Ach a rithisd, bha aobhar air son fulang-
asan Chriosd a thaobh dhaoine. 'S ann o
f hulangasan Chriosd tha cumhachd ath-
leasachaidh a' sruthadh a maeh a chum
saoghal caillte agus a chum tarruing pheacach
sheachranach'gu Dia. 'S e a'^bhuaidh a tha
tighinii a mach o Chriosd Chalbhari an aon
chumhachd a tha comasach naimhdeas
SOITHEACH TAGHTA— UILLEAM MAC COIKNICH
cridhe an duine an aghaidh Dhe a chlaoidh
agus a chur as, agus am peacach a tharruing
ann an aithreachas gu casan Athar neamh-
aidh. " Amhaircidh iad air-san a lot iad,
agus ni iad caoidh air a shon, mar a chaoidh-
eas duine air son aoin mhic ; agus bithidh
an doilgheas air a shon mar dhoilgheas air
son ceud-ghin."
Buaidh air a' bh^is.
(2) Anns an dara b-aite, leag Pol cudthrom
air a' pbuinc so : An Criosd a shearmonaicb
esan, gur h-e Criosd e a thug buaidh air a'
bhas. Cha ghlac d'inntinn cudthrom na
firinn so gus an tuig thu gu'm bheil coitch-
ionntas a' bhais 'n a chomharradh cinnteach
air coitchionntas a' pheacaidh agus an
mhallachd a tha a' leantuinn peacaidh. 'S
e tha arms a' bhas, anns a h-uile cruth
dheth, fianuis agus toradh a' pheacaidh.
Ach is e Criosd agus esan air eirigh o na
mairbh an fhianiiis bheo gu'n deach buaidh
a thoirt air a' bhas, gu'm bheil cumhachd
na's treise na'm bas anns an t-saoghal, agus
gu'm bheil run air Dia a bhi riaghladh 'n a
shaoghal fein. Tha an t-ainm so, is e an
soisgeul air son saoghal caillte, a' giulan ann
gu'm bheil an cumhachd air a thoirt o'n
pheacadh agus o'n bhas, agus gu'm bheil
gras agus gloir gu saor air an tairgse do
dhaoine. " Beannaichte gu robh Dia," ars
an t-abstol Peadar, " a dh'ath-ghin sinne gu
beo-dhochas, tre aiseirigh Chrio^d o na
mairbh."
Solus do na Cinnich.
(3) Anns an treas aite, leag Pol cudthrom
air an so : An Criosd a tha esan a' searmon-
achadh, gu'm foillseachadh e solus do'n
phobull agus do na Cinnich. Ciod a tha e
a' ciallachadh le so ? Tha solus 'n a shamh-
ladh air eolas, air glainaid na naomhachd,
agus air gloir. Tha na nithean sin air an
tairgse do dhaoine ann an ainm losa Criosd :
eolas spioradal is e a' bheatha mhaireannach ;
naomhachd as aonais nach fhaic neach air
bith Dia, agus gloir shiorruidh ann an tigh
an Athar; tha na nithean so uile ann an
tairgse dhaoine ann an ainm losa Criosd.
A nis, b'e an t-seirbhis air son na thagh
an Tighearna Pol, gu'n giulanadh e ainm
an t-Slanuigheir so am fianuis nan Cinneach,
agus righrean, agus chloinn Israel. Cha
deach duine riamh a thaghadh gu seirbhis
na b'airde. Agus ged tha gach fior-sheirbhis-
each Chriosd a' faighinn a mach air a chosd,
mar a fhuair Pol a mach air a chosd fein,
gu'm bheil an t-seirbhis air a companachadh
le fulangasan, gidheadh, chan 'eil aon fhior-
sheirbhiseach aig Criosd a dh'iarradh air a
Mhaighstir na briathran a tharruing air an
ais : " Nochdaidh mise dha cia mor na nithean
as eigin da f hulang air sgath m'ainme-sa " ;
'se bu roghnaiche leis ionnsachadh o fhein-
fhiosrachadh, mar a dh'ionnsaich Pol air a
shon fein, nach 'eil ar n-amhghar aotrom,
nach 'eil ach re seallain, ach ag oibreachadh
dhuinn trom-chudthrom gloire a tha na's ro
anabarraiche agus sior-mhaireannach ; air
dhuinn a bhi ag amharc chan ann air na
nithean a tha ri'm faicinn, ach air na nithean
nach 'eil ri'm faicinn; oir tha na nithean a
chithear aimsireil ; ach tha na nithean nach
fhaicear siorruidh.
Uilleam Mac Coinnich
Leis an JJrramach Iain Mac-a-Phearsain, M.A., Tigh-an-UilU
BHA latha mor againn air a' cheathramh la
deug de'n Fhaoilleach ann an Sgir Mhucarna
oir bha Uilleam Mac Coinnich, fear de na
h-eildearan, ceud bliadhna dh'aois air an
latha sin.
Rugadh e an Sgir Tharaghlain an 1842, a'
bhliadhna mu'n do dhealaich na h-eaglaisean.
Chunnaic e fad iomadh bliadhna stri, fuath,
is gamhlas eadar eairdean is coimhearsnaich,
ach tha e toilichte gu'n do chaomhain Dia e
gus am fac e an teaghlach a blia roinnte
eomhla is iad a' deanamh aoraidh do Dhia
mar bhraithrean an aon kite mar bu nos.
Nuair bha Uilleam 'n a ghille 6g bha e
anabarrach gaolach air ceol is bhiodh e dol
air cheilidh air seann f hidhleir a bha fuireach
dliith air laimh, a bhiodh ag ionnsachadh
cluich na fidhle dha. Ri tiine thainig
Uilleam gu bhi 'n a fhidhleir cho math 's
a bha 's an aite.
Chaidh Uilleam a dh'fhaicinn oide-ciiiil
nuair bha e air leabaidh a bhais, agus
dh'iarr an seann duine air port a chur air
an fhidhill dha, rud a rinn Uilleam gu
toileach. Dh'eirich «n seann laoch 'n a
shuidhe 's an leabaidh agus shin e a mach
IJILLEAM MAC COINNICH
lamh. sheargta chaol, ag radh " Feuch dhomh.
i aon uair eile." Shin Uilleam dha i, is chuir
e port oirre cho breagha 's a chual Uilleam
riamh. B'e sin am port mu dheireadh a
chluich am fidhleir air an taobh so de'n
uaigh. Ach dh'fh^g e gille math 'n a dheidh.
G^imealaireachd is cedl.
Nuair bha Uilleam fathast 'n a dhuine 6g
dh'fhag e sgir a bhreith is ^raich, is chuir e
aghaidh air baile-mor Inbhir Nis, far an
d'fhuair e obair 'n a ghairneilear aig Caisteal
Nis. An sin phos e, is fhuair iad sianar de
theaghlach, ceathrar nighean is dithis mhac.
Dh'fhag e Inbhir-Nis is rinn e an sin air
Earra-Ghaidheal, far an d'fhuair e obair 'n
a ghairneilear aig larla Bhraghaid Albann,
an Caisteal Ard-Mhadaidh, far an d'fhuirich
e beagan bhliadhnachan. An deidh sin
thainig e bu Tigh-mor-Bhun-atha air oigh-
reachd Loch-nan-Eala, far an do chuir e
seachad l^ithean cho sona 's a bha aige
riamh. Bha meas mor air anns an sgir oir
bha e 'n a fhidhleir barraichte, agus cha
robh cuirm-chitiil no dannsa a bhiodh 's an
aite nach biodh " Mac Coinnich Mor " an
sin a' cluich na fidhle.
Nuair thainig e do'n sgir bha an t-Urramach
Domhnull Mac Caog nach maireann 'n a
mhinistear, agus rinn e eildeir is " Precentor "
de Uilleam Mac Coinnich. Tha seann daoine
's an sgir fathast a thogas fianuis gu'n robh
e sonraichte math air seinn, is fuinn gu leor
aige. Nuair thainig an teaghlach gu ire bha
iad 'n an cuideachadh mor do'n athair a'
togail an fhuinn Di-domhnaich.
A' Bheurla a' tolladh a steach.
Bha na seirbhisean uile aig an am sin an
Gaidhlig is bhiodh moran a' tighinn do'n
eisdeachd oir gheibhte rudan neonach an
teagasg Mhic Caog nach faighte idir aig
ministearan eile. Bha Uilleam 'n a " Phre-
centor " cho fhad 's bu bheo Mghr Mac Caog
agus uine mhor an deidh do Mghr Mac Calum
tighinn 'n a aite.
Ri iiine fhuair a' Bheurla buaidh air a'
Ghaidhlig is b'eudar organ a chur 's an
eaglais. Ged nach robh feum air Uilleam
tuille mar " Phrecentor " bha feum gu leor
air mar eildear. Bha e dileas an ceann a
ghnothuich is fritheilteach air meadhonan
nan gras. Ged tha e a nis air iks aosda fann
tha uidh mhor aige fathast ann an obair na
h-eaglais. Is math an comharradh sin. Mar
tha an Fhirinn ag radh, " Is coron gloire an
ceann liath a gheibhear ann an slighe an
ionracais."
Dh'eug a bhean bho chionn ^ireamh mh6r
bhliadhnachan, agus chaill e ceathrar de'n
teaghlach an deidh dhaibh fas suas. Thug
fear de na gillean a mach M.A. ann an
Oilthigh Ghlaschu, agus bha e ' 'n a
Mhaighstir-Sgoile mu thuath nuair fhuair
e galair a bhais. Sin buille cho goirt 's a
fhuair Uilleam riamh, ach cha do chaill e
a mhisneach no a chreideamh oir tha dochas
aige gu'n coinnich iad air an taobh thall.
Tha dithis de na h-igheanan air am fagail
fhathast, te dhiubh posda an New Zealand,
agus an te eile a' cumail tighe le h-athair
's a' toirt a h-uile h-aire air 'n a sheann aois.
Cuimhneachan.graidh.
Tha e a nis mu thri fichead bliadhna 'n
a eildear ann an eaglais Mhucarna agus
smuainich an Seisean gu'm biodh e iom-
chuidh cuimhneachan graidh air choir-eigin
a thoirt dha o'n eaglais nuair ruigeadh e
an ceud. Fhuair iad cathair riomhach
shocrach anns am faod e anail a leigeil nuair
bhios e sgith, agus chaidh iad leatha 'n am
buidheann a dh'ionnsuidh an tighe aige air
a' cheathramh latha deug.
Nuair rainig iad bha an tigh Ian chun an
doruis le islean is uaislean. Bha am bord
ctiirnichte, 's e fein gu sunndach 'n a cheann.
Bha bonnach mor mills air a bheulaibh air
an robh ceud coinneal. Nuair shuidh gach
neach mu'n bhord chuir mo laochan an
sgian 's a bhonnach mhor, agus riaraich e
air a chuideachd e.
Labhair ministear na sgire an ainm na
cuideachd ; thuirt e gu robh iad uile taingeil
toilichte air son an sineadh laithean a fhuair
an caraid, agus gu'n robh iad an dochas gu'm
biodh e air a chaomhnadh 'n am measg
ibmadh bliadhna fathast. An sin chuireadh
e 'n a shuidhe 's a' chathair a thug an
Seisean dha.
Fhuair e grad-f hiosan gu leoir, aon dhiubh
bho'n Righ agus bho'n Bhan-righ, a' cur
meal-an-naidheachd d'a ionnsuidh, agus bho
iomadh neach a bh^rr orra.
Thadhaill am Maidsear Donnchadh Mac
Calum, ball-Parlamaid Earra-Ghaidheal, agus
a bhean air. Chan ann a h-uile latha a bhios
Mod aig Mac Coinnich !
Nuair ghabh a' chuideachd uile greim rinn
an laoch ni a chuir aoibhneas air gach cridhe ;
dh'eirich e air a shocair fein is thug e nuas
an fhiodhall a bha crochta air a' bha 11a, is
chluich e dhuinn " Calum Criibach." Nuair
dh'eirich sinn uile gu falbh thug e dhuinn
a bheannachd aig an dorus.
Sgeul tir agus Sgeul shean
Leis an Urramach Iain Mac-a-Phearsain, M.A., Tigh-an-uillt
[Smuaintean mu Shenacherib agus mu Babsaceh, Goebbels an latha an d4, air an
sUidheachadh air II Righ, 18.)
NUAIR leughas tu na nithean a tha air an
cur sios arms a' chaibideil so saotlidh tu nach
ann bho chionn nan ceudan bliadhna thachair
iad idir ach beagan bhliadhnachan air ais
nuair bha Maighstir Neville Chamberlain,
am priomh Mhinisteir againn aig an am sin,
a' feuchainn ri Hitler a cheannach is cordadh
a dheanamh ris air eagal gu'n rachadh e a
chogadh, agus gu'n cuireadh e an saoghal
troimh-cheile. Thug Heseciah righ ludah
airgiod is or gu leor do Shenacherib, agus e 's
an Ian bheachd gu'n sasaicheadh sin e, ach
cha do shasaich. An iiine ghoirid ghluais e
an aghaidh ludah le feachd mor agus
Rabsaceh maille riu.
Bidh daoine a' smuaineachadh gur e
Goebbels a' cheud fhear a thoisich ri eagal
a chur air daoine le bagraidhean is breugan,
ach nuair leughas tu a' chaibideil so chi
thu nach e ni iir tha so idir ; bha Rabsaceh
— Goebbels an latha de — ^ris a' cheart chleas
bho chionn nan ceudan bliadhna air ais.
Chuir Senacherib, righ Asiria, baile
an deidh baile, is rloghachd an deidh
rioghachd fo a chasan, is shaltair e gu trom
orra. An sin chuir e aghaidh air ludah.
Nuair dhruid e fein 's a shluagh ri ballachan
lerusaleim thoisich Rabsaceh air maoidh-
eadh agus air glaodhach ris an t-sluagh air
a' bhalla 'n an cainnt fein, ag innseadh'
dhaibh mar dheanadh feachd Asiria orra
mur geilleadh iad an larach nam bonn. .
" Seallaibh," ars esan, " air a' bhaile ud
agus air a' bhaile ud eile, leag mi iad ris an
l^r, is cha robh iad comasach air seasamh
am aghaidh." Thuirt e ri Heseciah, "An
ann air an Eiphit tha thu a' leigeil do thaic ;
chan 'eil an sin ach cuilc bhriste ? An ann
an Dia tha do dhochas ? Cha do shabhail
an diathan na daoine eile air an do shaltair ,
mise."
Cha robh righ roimhe ann an ludah cho
math ri Heseciah. Bha e ciallach ciuin 'n
a dhoigh, agus an aite bhi an geall air
cogadh an aghaidh rioghachdan eile, no
bhi a' gabhail tlachd an doirteadh fala, 's
ann dh'fheuch e ri eagal an Tighearn a
chur 'n an cridheachan.
Lamh laidir an Tigheama.
Nuair chunnaic Senacherib nach geilleadh
Heseciah 's a shluagh, a dh'aindheoin breugan
Rabsaceh, chuir e feachd m6r fo Ian uidheam-
cogaidh timchioll air ballachan lerusaleim, is
bha duil aige co dhiubh gu'n tugadh an t-arm
no an t-acras orra geilleadh.
Nuair ghabh Heseciah beachd air a' chilis
chunnaic e nach b'urrainn dhasan an corr a
dheanamh. An sin chaidh e do'n teampull is
thilg se e fein air gairdean treun lehobhah,
is ghuidh e gu durachdach air son cuideach-
aidh, 's gu'n deanadh e comhnadh air gu
luath.
Air an oidhche sin fein, bhuail Dia feachd-
an righ Asiria, is bha iad marbh 'n am
miltean timchioll air a' bhalla, 's a chuid
nach do thuit dhiubh, theich iad is rinn iad
air an tigh cho luath 's a leigeadh an casan
leo, mar gu'm biodh namhaid oillteil air an
toir.
Chunnaic righ Asiria an ni a chunnaic
iomadh fear 'n a dheidh, nach urrainn duine
an gnothuch a dheanamh air Dia. Bidh
am facal mu dheireadh agus a' bhuille mu
dheireadh aige-san. Fhuair cuideachd an
iirnuigh dhiirachdach aig Heseciah eisdeachd.
Is docha gu'n abair cuideigin a leughas
an eachdraidh so, " chan 'eil an sin ach
seann sgeul timchioll air dithis a bha bed
bho chian nan cian air ais. Gu de an gnothuch
a tha aig an sgeul sin ri mo bheatha-sa agus
ri do bheatha-sa ? " Tha so ; tha Senacherib
eile an diugh a' cuartachadh beatha gach
aoin againn.
I. Senacherib na trioblaid.
'S e trioblaid aon de na h-ainmean aig
Senacherib.
Bidh daoine air iiairean a' smuaineachadh
gu'm biodh iad fein moran na b'fhearr, 's
gu'm biodh iad saor bho thrioblaid na'n robh
iad ann an aite air chor-eigin eile. Bidh iad
a' guidhe maille ris an t-Salamadair air son
sgiathan a' cholmain a chum gu'n siubhladh
iad air falbh gu aite fad as, far am faigheadh
iad sith is fois bho'n trioblaidean gu leir.
6
SGEUL UR AGUS SGEUL SHEAN
Cha ruig thu a leas farmad a ghabhail ri
neach fo'n ghrein ge b'e air bith cho math^
's a bhios a shuidheachadh 'n a do shuilean-
sa. Tha a thrioblaidean fein is uallach fein
aig gach neach. Agus ged rachadh tu-sa do
aite air choireigin eile bhiodh rudeigin an
sin cuideachd a chuireadh dragh ort, mar
tha an seanfhacal ag radh "tha smtiidean
fein as cionn gach foid."
Thachair dithis fhear aon latha air a
cheile is thoisich iad air leigeil an inntinn
ri cheile. Thuirt a' cheud fhear, " Phos mise
bean is bha mi a' smuaineachadh gur e
aingeal air thalamh a bha mi a' faotainn,
ach an nine ghoirid fhuair mi a mach nach
robh agam ach eisg."
" Mata," ars an darna fear a bha an
droch shlainte, " na'n rachadh agam-sa air
iomlaid a dheanamh riut ghabhainn-sa an
eisg mnatha agad-sa gu toileach ach mo
shlainte a bhi agam."
" An cual thu," ars a' cheud fhear, " an
seanfhacal ? " ceannsaichidh a h-uile fear an
droch bhean ach am fear aig am bi i."
Chan 'eil beatha air bith saor bho thriob-
laid. C'aite am faigh sinn fuasgladh bho
ar trioblaidean ? Chan fhaigh sinn e gu
brath cho fhad 's a bhios sinn ag earbsa
asainn fein. Feumaidh sinn ar taic a leigeil
air gairdean as laidire na ar gairdean
feolmhor fein.
Bu mhor agus bu mhaith an duine an
t-abstol P61 ach cha robh e saor bho thriob-
laid ; bha sgolb 'n a f heoil. Nuair
gbuidh e air Dia a thoirt air falbh 's e am
freagradh a fhuair e, "is leor mo ghr4s-sa
air do shon."
Feumaidh sinn uile cobhair fhaotainn far
an d'fhuair Heseciah agus iomadh fear eile
i bho'n latha sin.
II. Senacherib a' Bhuairidh.
Sin agad Senacherib eile tha cuartachadh
beatha gach aoin againn. Tha fhios aig a
h-uile neach a leughas na briathran so de
tha ann am buaireadh. 'N am buairidhean
tha daoine eadar-dhealaichte bho cheile, ach
tha a bhuaireadh fein aig gach neach. An
ni tha 'n a bhuaireadh dhomh-sa, faodaidh
nach 'eil buaireadh air bith ann do mo
choimhearsnach .
Bha mi a' leughadh bho chionn ghoirid
timchioll air boireannach beartach aig an
robh seirbhiseach math dileas, ach gu mi-
fhortanach fhuair e bias air an deoch is
thromaich e oirre gu mor. Bha eagal oirre
gu'm feumadh i a .chead a thoirt dha, ach
smuainich'i, mu'n gabhadh i ceum air bith,
gu'n cuireadh i an toiseach a comhairle ri
neach na bu ghlice na i fein.
Uime sin, chuir i fios air ministear ainmeil
a bha astar beag air falbh feuch am bruidh-
neadh e ris an t-seirbhiseach, ni nach robh
idir furasda a dheanamh.
Anmoch an oidhche sin fein chuir am
boireannach an seirbhiseach air falbh dhach-
aidh leis a' mhinistear ann an carbad-da-eich.
Shuidh am ministear ri thaobh is thoisich
iad ri bruidhinn a null 's a nail gus an
d'thainig iad gu aite cas cunnartach.
" Ms," ars am ministear, "na'n teicheadh
na h-eich an ceart-uair sios leis a' bhruthach
so agus nach rachadh agad-sa air an ceanns-
achadh gu de dheanadh tu ? "
" Cha b'urrainn dhomh-sa ni a dheanamh,"
ars esan.
" Ach," ars am ministear, " na'm biodh
fear ri do thaobh na bu laidire na thu fein
aig an rachadh air an ceannsachadh ciod a
dheanadh tu an sin ? "
" Bheirinn an t-srian 'n a laimh," ars an
seirbhiseach.
" Mata," ars am ministear, " tha eich
f hiadhaich d'an ainm anamiannaibh na beatha ,
a' ruith sios bruthach cas le do bheatha-sa,
agus tha iad a' bagairt do bheatha a mhilleadh .
gu tur. Ach cuimhnich so, tha aon ri do
thaobh aig a bheil gairdean treun, is theid
aige-san air an ceannsachadh, agus air do
chumail ceart. De ni thu ? "
" Cha chreid mi," ars esan, " nach toir mi
an t-sr'ian 'n a laimh."
Bho'n uair sin a mach chaill Senacherib a'
bhuairidh a chumhachd. Tha an neach sin
mata ri mo thaobh-sa agus ri do thaobh-sa
air slighe na beatha, agus ma dh 'ear has sinn
sirm fein ris theid aige-san air an ruaig a
chur air Senacherib a' bhuairidh.
III. Senacherib a' Pheacaidh.
Tha iomadh neach ann a tha a' smuain-
eachadh gu'n teid aige air geilleadh do'n
pheacadh agus an sin pilleadh air ais far an
robh e roimhe. Ach cha teid. Tha am
peacadh a' cuartachadh beatha gach aoin-
agus mur faigh sinn cuideachadh bho aon
as laidire na sinn fein theid sinn fodha.
Ach tha deagh sgeul an t-Soisgeil ag
innseadh dhuinn gu bheil aon ann a tha
comasach air cumhachd a' pheacaidh a
bhriseadh.
Nach iomadh aon a thainig 'g a ionnsuidh
is duil aca nach robh dochas ann dhaibh,
SGEUL UR AGUS SGEUL SHEAN— AIG AN UINNEIG
oir bha cuibkrichean a' pheacaidh cho liidir
mu'n cuairt orra, ach an uair a labhair esan
riu las an aghaidhean suas le aoibhneas, is
bha iad sona nuair rinn e aithnichte dhaibh
gu'm briseadh esan cumhachd Senacherib a'
pheacaidh. Chuala gach aon aca e ag radh
riu " imich romhad agus na peacaich ni's
IV. Senacherib a' bhais.
Ann an l^ithean dorcha an t-seann Tiomn-
aidh cha robh moran dochais aig daoine gu'm
faigheadh iad buaidh thairis air Senacherib
a' bhais ach nuair a thainig Criosd a dh' ionns-
uidh an t-saoghail thug e beatha is neo-
bhasmhorachd a chum soluis.
lomadh uair rinn e aithnichte do na
deisciobuil agus do fheadhainn- eile gu'n
eireadh e a ris, ach air an oidhiche mu
dheireadh labhair e riu gu soilleir anns an
t-seomar uachdrach is thuirt e, " Na biodh
bhur cridhe fo thrioblaid tha sibh a' creidsinn
ann an Dia, creidibh annam-sa mar an
ceudna. Ann an tigh m'athar-sa tha iomadh
4ite comhnuidh; mur biodh e mar sin
dh'innsinn-sa dhuibh. Tha mi dol a dh'uU-
achadh aite dhuibh, agus ma theid mi agus
gu'n uUaich mi ^ite dhuibh thig mi a ris
agus gabhaidh mi sibh. am ionnsuidh fein
chum far am bheil mise gu'm bi sibh-se
mar an ceudna."
Nuair chunnaic a naimhdean crochta air
crann-ceusaidh Chalbhari e, agus a thug e
suas an deo shaoil iad gu'n robh a' bhuaidh
aig Senacherib a' bhais, ach air an treas
latha nuair rainig na mnathan an uaigh far
an do chaireadh e bha i falamh. Thuirt an
t-ainge^l riu, " chan 'eil e an so oir dh'eirich
e, faicibh an t-aite 's an robh e 'n a laighe."
Nuair bha duil aig Senacherib a' bhais
gu'n robh an latha leis chaill e a chumhachd
thairis air Criosd.
Tha dearbh chinnt againn gu'n do chuir
e an ruaig air Senacherib a' bhais agus
gu'm bheil e beo a nis agus gu siorruidh
aig deas laimh an Athar.
A chionn gu'n d'fhuair esan a' bhuaidh
tha beo dhochas againne mar an ceudna
gu'm faigh sinn a' bhuaidh trid-san thairis
air Senacherib a' bhais.
0 uaigh c'^ite bheil do bhuaidh
0 bhais c'aite bheil do ghath ?
Aig an Uinneig
Obair as fhiach a cuideaehadh.
Theagamh gu bheil fhios aig cuid de
luchd-leughaidh nan duilleagan so gu bheil
Eaglais na h-Alba agus an Eaglais Shaor an
drasd agus a ris a' cur leabhraichean beaga
an Gaidhlig a dh'ionnsuidh nan gillean
Gaidhealach a tha air falbh o'n dachaidhean,
a' dion ar duthcha air muir agus air tir agus
anns an adhar. Tha na h-eaglaisean 'g a
dheanamh so a chionn gu bheil fhios aca gu
bheil e 'n a thoileachadh mor do na gillean
rudeiginn f haotainn ri leughadh 'n an cainnt
fhein, agus tha na leabhraichean a thatar
a' cur chuca air an taghadh gu curamach,
an dochas gu'n dean iad feum d'an inntinn'
agus d'an anam.
Ach chan urrainnear obair de'n t-seorsa so
a dheanamh gun chosdus, agus ma tha
neach air bith leis am bu mhaith lamh a
bhi aige no aice anns an obair choibhneil
agus f heumail so, chan 'eil aca ach an tabh-
artas a chur gu Ruairidh MacLeoid, D.D.,
121 Sraid Sheorais, an Dun-eideann, agus
aidichidh esan an comhnadh, co dhiubh tha
e mor no beag.
L^intean farsuing.
AM measg nan sean-fhacal a bha aig muinntir
na Gaidhealtachchd bha am fear so aca,
" Leintean farsuing do 7ia leanaban dga." Tha
feum aig an oigridh air aodach farsuing a
chionn gn bheil iad a' fas.
Tha am facal so glic ann an doigh eile a
thuilleadh air farsuingeachd a chur ann an
leintean agus ann an aodach-cuirp. Tha
inntinnean agus anamanna na h- oigridh a'
fas cho maith ri'm bodhaig, agus feumar
cothrom a thoirt dhaibh air f^s suas 'n an
doigh nadurra fein. Ach gle thric tha
parantan a' cumail na teadhrach air an cloinn
cho teann 's nach 'eil saorsa idir aca, no
cead an inntinnean no an reuson fein a
chleachdadh. Sin an t-aobhar nach 'eil
companas idir eadar na parantan agus a'
chlann ann an iomadh dachaidh, agus far
nach 'eil companas eadar parantan agus
clann chan 'eil sonas no aighear anns an
dachaidh sin. Is maith an comharadh e air
gliocas nam parantan ma ni an clann fein
companaich agus comhairlichean dhiubh,
agus ma gheibh iad bhuapa taic na tuigse
8
AIG AN UTNTSTEIG
d'an inntinnean oga seach a bhi ag iarraidh
na taice sin o choigrich. Ma tha parantan
ciimteach. gu bheil an clann a' gluasad ann
an slighean ceart bhiodh. e glic dhaibh Ian
shaorsa a thoirt dhaibh a thaobh am
beachdan mu'n Bhiobull agus mu'n eaglais
agus mu gach ni eile a bhuineas do chrabhadh
no do chreideamh. Cha toigh le daoine oga
a bhi air an ceasnachadh gun sgur m'an
creud agus m'am paidir, no faireachduinean
maoth agus diomhair an anama a dheanamh
aithnichte do neach eile. Mar sin is fhearr
dhaibh Dia iarraidh 'n an doigh fhein seach
ann an doigh am parantan, oir is toigh le
Dia firinn arms an taobh-a-stigh, agus
foillsichidh e e fein dhaibhsan a dh'iarras e
gu treibhdhireach. Na dean leintean na
h-6igridh, ma ta, cumhann ach farsuing.
Is maith an comharadh air fallaineachd a
bhi a' fas.
" Am mart."
Ma's maith mo chuimhne b'e sin an t-ainm
a bha aca air Cluich a bhithinn a' cluinntinn
an uair a bha mi 'n am bhalach. Thigeadh
duine a steach, sheasadh e air an urlar, agus
dh'fhoighnicheadh fear eile dheth,
Co as a thug thu do choiseachd ?
Fhreagradh an duine,
A mjhonn, is m'fhearann, is m'fhasach
fMin
An sin theireadh am fear eile,
Gu di chuir fonn, is fearann, is fasach
agad-sa, agus mise gun fhonn, gun
fhearann, gun fhasach ?
Fhreagradh a' cheud fhear,
Mo chruadhas, mo luathas, mo laidireachd
fhein.
Sin facail a bhios a' tighinn air ais gu
m'inntinn gle thric anns na laithean so, oir tha
da thrian de'n chinneadh-daonna an diugh
a' cur na ceisde sin air an trian eile, mar
gu'm biodh gearan aca, Gu de chuir fonn
agus fearann a bhi agaibh-se agus sinne gun
fhonn gun fhearann?
Sin fior mhathair-aobhair a' chogaidh a
tha dol air aghaidh an drasd, daoine agus
rioghachdan a bhi mi-thoilichte rud a bhi
aig daoine agus aig rioghachdan eile nach
'eil aca fhein.
Anns an t-seann t-saoghal cha robh an
smuain no an fhaireachduin so ann an
cridheachan dhaoine idir, no co dhiubh cha
robh i cho laidir 's a tha i an diugh, ach tha
gineal \xx: ag eirigh suas a nis a their riut,
mar nach robh teagamh idir ann, gu bheil
coir aig an duine nach 'eil cruaidh no luath
no laidir air fonn agus fearann cho maith
ris na daoine aig a bheil e. Co a thug dhaibh
a' choir sin no ciod an steidh air a bheil iad
'g a bunaiteachadh ?
Sin agad, a leughadair, ceist as fhiach
dhuit cnuasachadh oirre, oir tha i air a
filleadh a steach anns gach ceist eile a
bhuineas do riaghladh na duthcha.
A bheil e ceart gu'm biodh maoin an
t-saoghail air a roinn ann an doigh a chaisg-
eadh farmad an duine leisg ris an duine
luath ?
Cho fada 's a bhios saoghal ann bithidh
cuid de dhaoine luath agus laidir agus
easgaidh, agus cuid eile mMrnealach agus
leasg agus gun sgoinn, air chor agus
gu'm feumadh tu roinn ur a dheanamh a
h-uile maduinn Di-luain.
Tha e ceart nach leigeadh lagh na riogh-
achd le luchd-fearainn, no le luchd-airgid,
no le maighstirean, cothrom a ghabhail air
an duine bhochd agus air luchd-oibre, no
foirneart a dheanamh orra, ach tha e ceart
cuideachd nach leigeadh lagh na rioghachd
le farmad a chomh-oibriche toradh no duals
dhligheach a luathais agus a chruadhais
agus a laidireachd fhein a chumaU o dhuine
air bith.
" Tha mise 'n am dhuine cho maith
riut-sa," ars aon duine ri duine eile, " ach
tha thusa a' falbh ann an carbad riomhach
agus mise air mo chasan a chionn nach robh
riamh a dh'airgiod agam na cheannaicheadh
car."
" Cheannaich mise an car so," ars am fear
eile, " leis na gloineachan uisge-bheatha nach
d'61 mi agus na cigarettes nach do smog mi,
agus rudan eile a rinn mi as an eugmhais an
uair a bhiodh tusa comhla ri Tomi Shanter."
Ou de chuir fonn is fearann is fasach
agad-sa,
Agus mise gun fhonn gun fhearann gun
fhasach ?
Mo chruadhas, mo luathas, mo laidireachd
fein.
An abradh tu gur maith a' choir sin air
do chuid?
Aireamh 4
1942
Na Tri Croinn
Leis an Urr. A. S. Moireastan, M.A., an Obar-dheathain.
"Agus an uair a thainig iad do'n ciite d'an goirear Calbhari, an sin cheus iad efein, agus
na droch dhaoine, fear dhiubh air a laimh dheis, agus am fear eile air a laimh chli.''
— Lucas xxiii. 33.
AIR tulach Chalbhari air an latha sholuimte
agus iomraideach ud, sheas tri croinn, a'
suimeadh suas eatorra eachdraidh mhodh-
annail agus spioradail a' chinne-daonna gu
leir. Anns a' mheadhon bha crann glormhor
buadhach na reite, air an do bhasaich Criosd
a chum geatachan na beatha maireannaich
fhosgladh air ar son. Air an dara taobh bha
crann dorcha na h-aingidheachd, far an do
bhuainich fear droch-bheairt gu rag-mhuin-
ealach 'n a chruas-cridhe gus an do dhuin e
a shuilean anns an oidhche air nach tig
crioch. Air an taobh eile bha crann beann-
aichte an aithreachais, far an do ghiulain
spiorad ainniseach ciocrach a phiantan
searbha gu ciuin suilbhir do bhrigh gii'n do
thilg 6 e fein air uchd trocair Chriosd, agus
gu'n d'atharraicheadh e gu h-obann o
bhruaich ifrinn gu stairsneach na gloire.
A nis b'e an crann naomh 's a mheadhon
a chuir doimhne co mor eadar na dha eile.
Tha Criosd air a cheusadh gu cinnteach 'n
a Bhreitheamh, a' deanamh sgoltadh agus
criaradh air an da ghaduiche, air a leithid
a dhoigh 's gu bheil iad air an taisbeanadh
'n am fior ghne is cliu. Mar is e cumhachd
an t-soluis a tha toirt a mach nan caochladh
dhathan 's a' chruthachadh, 's e an Crann-
ceusaidh a tha foillseachadh daimh is seasarah
spioradail a h-uile neach den chinne-daonna.
Mar sin air an la mhor ud thainig coimh-
lionadh air an radh gu'm b'e an aon ghrian
a thug abachadh air a' chruithneachd a
chum beatha agus air a" chogall a chum
bais, a dhealraich ann an gnuis losa Criosd.
Chi sinn an triuir air na croinn anns an
t-suidheachadh anns am bheil iad 'n am has
a thaobh peacaidh. Bhasaich aon anns a'
pheacadh, bhasaich aon do'n pheacadh,
agus bhasaich aon air soil a' pheacaidh.
(1) An toiseach, bhasaich aon anns a'
pheacadh. Dh' fhan a' cheud fhear droch-
bheirt gun aithreachas, gun iomagain, gus a'
chrich. Chuir e a' chlach-mhullaich air a
ghniomharan grainneil eile : reubainn, goid,
mort. le bhi a" deaimmh fochaid gu ladarna
eadhon aig uchd bais air Aon-ghradhach
Dhe. Cha tug a pheanas gheur taiseachadh
sam bith air a chridhe cruaidh. Cha do
chuir faguisgeachd a' bhais ball-chrith no
soluimteachd air a spiorad. Cha robh eadhon
an sealladh a fhuair e air caomhalachd agus
friidhidinn an t-Slanuigheir ri thaobh ni 's
leor air son an t-eucorach iargalta so a
thionndadh gu fireantachdg Agus mar sin
tha e a' dol as an t-sealladh gu muladach,
le toibheum agus ana-gloir air a bhilean,
agus lasair gamhlas ain-diadhaidh 'n a
shuilean gus am bheil aite air a ghabhail le
fiamh fhuar reo^lhta a' bhais. Bhasaich e,
mar a bha e beo, anns a' pheacadh.
Their cuideigin " Nach eil sin freagarrach
agus iomchuidh gu leor ? Nach e ni breun,
maslach a tha ann fiiigheall briste ar beatha
a thoirt do Chriosd an deidh ar neart 's ar
spionnadh a chaitheamh an truaillidheachd
's an ana-miann ? " Chan e idir. 'S e an
cionta is mo sam bith gras tearnaidh a
dhitiltadh gus a' chrioch. " A pheacaich,"
arsa Iain Bunyan, " esan a bhasaicheas a'
deanamh tarcuis air gradh, bithidh e air a
chradh ni's mo le bhi cuimhneachadh air an
olc sin na leis gach cnuasachadh a bhitheas
aige air uile pheacaidhean eile."
" Ach chan 'eil aobhar idir air a leitliid
sin a dh' fhiosrachadh bronach a bhi aig
peacach sam bith. Tha an Tighearn iochd-
mhor trocaireach: is mall fhearg agus is
pailt a ghras. Chan 'eil tlachd aige ann am
bas an ti a bhasaicheas, agus 's e breitheanas
obair choimheach. Is fhearr gu deimhin a
bhi teachd d'a ionnsuidh aig an aon uair deug
na bhi ceannairceach dalma gus a' mhionaid
dheireannach. Tha e ag radh mar ri shiagh
o shean, "Pillibb, pillibh, car son a bhas-
aicheas sibh ? "
(2) A ris bhasaich aon do'n pheacadh.
Dh'iarr am fear droch-bheirt eile an Tighearn
am feadh a bha e ri fhaotainn: ghairm e
air am feadh a bha e am fagus. Dh'aidich
e gu saor a chionta agus a dhroch thoillteanas,
agus mar thoradh air sin cha robh fhulangas
NA TRI CROINN
ni bu mho na pheanas, ach "n a chladhan
beannachaidh dha ann an lamhan buadhach
an Spioraid Naoimh. Os barr rinn e aidmheil
air neo-chiont agus fireantaclid a' Chuspair
a bha air a cheusadh ri thaobh ; dh 'aithnich
e gu'm b'e so a Shlanuighear 's a Righ. Mar
sin, an aite bhi taisbeanadh frionas agus a'
toirt ana-cainnt cosmhuil ris a' ghaduiche
eile, 's ann a rinn e urnnigh ghoirid, dhruigh-
teach, spioradail, " A Thighearn cuimhnich
orm nuair a thig thu do d' rioghachd."
Bhiodh a h-uile pian so-iomchair dlia, tha
diadhair araidh ag radh, na'm biodh an
urnnigh sin air a freagairt, agus na'm faiceadh
e troimh a' chjuaidh-chas lamh ghradhach an
Fhir-Shaoraidh 'g a ionn]aid o chionta 's o
neo-ghloine. Ghabh an Tighearn ri aidmheil,
chual e a ghlaodh agus dhoirt e air am measg
a jjhoruinn eagalach an lanachd graidh,
truais is dochais, a tha air a thasgaidh anns
na briathran, " An diugh bithidh tu maille
rium am Parras.''
Maith dh'fhaoidte gu robh an duine so gun
charaid gun chul-taic 's an t-saoghal, ach bu
bheag a churam ; bha sohis grMh-tearnaidh
a' dealrachadh air o ghntiis Chriosd, agus bha
e ann an sith iomlan. 'S e gnothuch obann
a bha 'n a iompachadh. Mar a chanadh na
h-aithi'ichean bha e anns na tri rioghachdan,
rioghachd a' pheacaidh, rioghachd nan gras,
agus rioghachd na gloire, ann an aon uair
de thim.
Agus mar a bha e obaiui bha e coimhlionta.
'S minic a bheir an saoghai ie a chomhluadair
ni-eigin de smal 's de sheargadh air ceud
mhaise aithreachais agus creideamh an iom-
pachain. Ach cha d'fhuair e an cothrom sin
an la ud. Gu luath bhris an gaduiche slige
anmhunn a' bhasmhorachd agus dh'itealaich
a spiorad sona gu gloir, gu bhi gu siorruidh
maille ris an Tighearn.
Bhasaich e do'n pheacadh. Tha am Biobull
a' foillseachadh gu soilleir cho mor 's a tha
an dealachadh a tha Dia a' deanamh eadar
daoine agus am peacaidh^an. Tha e a' toirt
samhladh an astair dhuinn. " Cho fad as
a tha an aird an ear o'n aird an iar, cho fada
sin chuir e uainn ar n-eusaontais." A ris tha
e a' deanamh dealbh air doimhne. " Tilgidh
tu an uile lochdan an doimhneachdaibh na
fairge."
Nuair a bha an diisgadb mor "s a' Chuimrich
chualas seann duine le ciabhan liath a' toirt
cliu do Dhia air son an atharrachaidh a
thainig air an deireadh a la ; " Tha sinn 'g
ad mholadh," ars esan, " air son gu'n do
thilg thu ar peacaidhean aii doimhneachdan
a' chuain, far nach bi comas air clach-
chxiimhneachain a chur suas orra gu brath.",
Nach iomlan an sgaradh a ni Dia ? Chan
e mhain gu bheil ar lochdan air am maitheadh,
ach tha iad foluichte gu siorruidh ann an cuan
a dhi-chuimhne.
Ach 's e an samhladh as comharraichte air
a so a tha agaimi 's an fhirinn samhladh a'
bhais. Chan 'eil ni am measg dhaoine a tha
deanamh sgaradh cho coimhlionta ris a'
bhas. Agus a chum a bhi dearbhadh dhuinn
cho foirfe agus cho buadhach 's a tha obair
an tearnaidh, tha an Soisgeul a' cur an ceill
gu'm bheil sinn tre ghras a' basachadh do'n
pheacadh. Tha an dealachadh eadar an
t-anam agus a lochdan cho mor 's cho
iomlan ris a' bhas. An so tha againn freagradh
do'n cheist a tha gu bitheanta agus o thtis
a' cur anama seachranach fo thrioblaid,
" An urrainn dhomh bhi air mo dheanamh
glan ? " Gu cinnteach 's lu'rainn, cho glan
ri allt nam beann 's ri gaothan an adhair ;
glan gu h-iomlan ann an tobair fosgailte
Chalbhari.
"An gaduich bhlais as ri uchd bais
'S rinn gairdeachas neo-ghann
'S rinn mise fds, cho dubh ris fein
M' uir euceart iomlaid ann.''
(3) Fadheoidh, bhasaich Aon air son a'
pheacaidh. Nach do rinn Criosd gairdeachas
eadhon am measg fhulangasan, nuair a
chunnaic e anns a' ghaduiche shaoirte ceud
thoradh obair chriochnaichte ?
» Bha f hios aige nach bu thabhartas dhiom-
hain a bha 'n a bhas, ach iobairt naomh
anns an robh cumhachd nach gabhadh
tomhas gu bhi a' slanachadh agus a' tearn-
adh dhaoine. Nuair a bhuadhaich e tre'n
chrann-cheusaidh air son an deoraidh truagh
ud a thogail o'n otrach bhreun agus a dhean-
amh 'n a righ 's 'n a shagart do Dhia, c6
chuireadh crioch sam bith ri eifeachd a
bhais ? Chunnaic e de shaothair anama, agus
bha e toilichte.
Bha e an sud an rtim 's an aite dhaoine,
ag iomchar eallach trom an cionta. 'S e so
gun amharus cridhe an t-Soisgeil, gur ann
air son a' pheacaidh a bhasaich Criosd.
Chan 'eil teagamh nach 'eil nithean eile a
chunnaic daoine creidmheach anns a' Chrann-
cheusaidh, eisimpleir shoilleir air faidhidinn
agus fein-aicheadh, agus fulangas, fianuis
dhileis air sgath na firimi. Ach nuair a tha
an t-anam air a dhiisgadh 's a' sireadh
tearnaidh chan e sin na seallaidhean, ge
b'e cho oirdhearc 's a tha iad annta fein, ris
a bheil a shuil.: so an ni ris am bheil a
dhochas gu tur an crochadh gu'n do bhasaich
Criosd air son pheacaidhean. 'S e smior a'
ghnothuich gu'n do rinn esan air ar son ni
nach b'urrainn dhuinn gu brath a dheanahih
NA TRI CROINN— AN DROCH ORIDHE
3
air ar son fein, ionuus gu bheil slabhraidhean
an fhoirneirt air am briseadh, agus am
priosanach air a chiir fa sgaoil.
Chleachd an soisgeulaiche urramach Iain
Mac Neill a mhac-meanmhuinn spioradail
gu cothromach le bhi deanamh samhladh
air Barabas, am fear-reubainn ud eile a bha
air a chur saor nuair a dhiteadh Criosd 'n
a aite gu bas. Anns an dealbh so chithear
Barabas air a ghlacadh am measg a' mhor-
shluagh a bha cruinn timchioll Chalbhari.
Ag amliarc le durachd 's le iongantas air
Criosd, thubhairt e, " Chan 'eil fhios agam
CO thu, 's chan 'eil mi tuigsinn ciod is ciall
do na nithean diomhair a tha gabhail
aite an so an diugh; ach aon ni de
bheil mi gu tur cinnteach, mur a bitheadh
tusa an sin 'n am aite, bhithinn-sa ann."
Agus ma bhlais sinn \iile gu bheil an Tighearn
grasmhor, tha sinn uile mar Bharabas ; tha
sinn fo chomainean do-labhairt do Chriosd
oir tha dearbh-fliios againn mur a bitheadh
esan an sud a' basachadh air ar son gu'm
feumamaid an diteadh a ghiiilan air son
ar lochdan. Ach tre iobairt reitich tha sinn
gu h-iomlan saor a chum na beatha maireann-
aich.
■' Fulang naire 's rudha gruaidh
Ann am aite sheas e suas
Le fhuil phriseil phaigh e'n luach
Alleluia, nach e'n Slanuighear ! "
Air an aobhar sin tha a phobuU shaorta
coisrigte dha gu siorruidh. " A bheatha tha
mi nis a' caitheadh 's an fheoil, tha mi 'g
a caitheadh tre chreideamh Mhic Dhe a
ghradhaich mi, agus a thug e fein air mo
shon."
An Droch Cridhe
[Beachd-smuaineachadh niu ^Shimon, an Druidh.)
Leis an Vrraniach Iain Mac-Aoidh, M.A., an Glaschu.
THA nithean bu mhiann leinn a bhi againn
nach 'eil air an toirt dhuinn a chionn 's
nach 'eil simi ullamh air an son. Chan 'eil
sinn an comhnuidh a' faotainn freagairt do
ai' n-iirnuighean mar bu mhiann leinn, agus
is math nach 'eil. Tha moran bheannachdan
agus thiodhlacan air an aicheadh oirnn do
bluigh 's nach 'eil sinn comasach air an
cleachdadh, agus mar sin nach 'eil iad chum
feum dhuinn fein no do chach. Tha seilbhean
eile ann a gheibh sinn air chumhnant ; ma 's
ruig sinn orra, feumaidh suidhichidhean
sonruicbte a bhi air an coimhlionadh do ar
taobh-ne. Am measg nanseilbhean so, tha
tiodhlac an Spioraid Naoimh. Feumaidh
an cridhe a bhi ceart mu'n tig an Spiorad
Naomh thugainn, oir cha ghabh e tamh ann
an (Jxoch cridhe.
Is e an t-aobhar a thug Peadar do Shimon
an Druidh air son nach b'urrainn dha an
Spiorad Naomh fhaotainn nach robh a
chridhe direach am fianuis Dhe. Cha robh
e ullamh ; cha bu chuspair freagarrach e a
chionn gu robh aige droch cridhe anus nach
robh e an comas do'n Spiorad comhnuidh a
ghabhail. Bha e mar a bha cuid de shinnsir,
" Ian ceannairc is drooh-bheirt, gun spiorad
tairis annt' do Dhia, 's an cridhe gun bhi
ceart." Tha eachdraidh an duine so a'
leigeil ris dhuinn cuid de na peacaidhean a
chumas duine gun chuid no crannchur a
bhi aige ann an oighreachd Dhe, — na h-uilc
a tha fagail cridhe duine neo-airidh air an
Spiorad Naomh,
Comharran air an Droch Cridhe.
(1) An toiseach, Cealgaireachd.
Mheall an duine so muinntir Shamaria,
ag radh gu'm bu neach mor eigin e fein.
Thubhairt e gu robh e ni nach robh e, agus
gu robh aige ni nach robh aige. Cha bu
ghann nach do rinn e fuaim agus gleadhraich,
ach 's e sin fein na bha ann. Thuig Peadar
gu h-aithghearr an seorsa duine bha aige,
nach robh ann, ach am mealltair, agus ars
esan ris an drtiidh, " Chan 'eil do chridhe
dh'each am fianuis Dhe." Chan 'eil cridhe a'
chealgaire, mar theirear, anns an aite cheart.
Las corruich Chriosd .gu h-uamhasach an
aghaidh nan cealgairean. '" Tha sibh," ars
esan rtu, " cosmhuil ri uaighean gealaichte,
a tha da rireadh ag amharc maiseach o'n
taobh am muigh, ach an taobh a stigh tha
Ian de chnamhan dhaoine marbha agus de
gach uile neoghloine." Is e cealgaireachd, ma
ta, aon chomharadh air an droch cridhe.
Nach dean sinn urnuigh, maille ris an
t-Salmadair, ag radh, " Dhia, cruthaich
annam cridhe glan agus ath-nuadhaich
spiorad ceart an taobh a stigh dhiom ? "
(2) GoniJiaradh eile air an Droch Cridhe :
Far mad.
Feumaidh e bhith gu'n do shanntaich
Simon an Druidh an cumhachd a thugadh
do na h-abstoil,agus lion farmad a chridhe.
Chan 'eil e iongantach gu'm beil farmad air
ainmeachadh le seann aithrichean na h-
AN DROCH CRIDHK
Eaglais mar aon de na Seachd Peacanna
Basmhor. An aite gairdeachas a dheanamh
OS cionn ghniomharan nan abstol agus a'
chumhachd a thugadh dhoibh o Dhia, is
ann a mhiannaich Simon an Druidh. an
cumhachd so air son criochan talmhaidh
agus a bhuannachd fein. Cha robh e air
son gn'm biodh barrachd cumhachd aig
neach sam bith air na bha aige-san, agus
mar sin bha farmad aige ris na h-abstoil.
Bha farmad aig na h-Iudhaich ri Criosd a
chionn gu robh cumhachd aige o Dhia, agus
thug iad thairis e gu bhi air' a cheusadh.
Cha robh an cridheacban direach am fianuis
Dhe.
(3) An ath chomharadh, — Earbsa ann am
feartan saoghalta.
Bha Simon an crochadh ri a dhruidheachd
air son na rinn e. Mheall e muinntir Shamaria
le a chuid innleachdean ; tha sin a' nochdadh
dhuinn cho furasda \s a tha e daoine a thoirt
a thaobh mur bi eolas aca air an fhirinn,
agus bha deagh fhios aig Simon air a sin.
Chuir e Ian earbsa 'n a dhruidheachd a bhi
eifeachdach gus an shiagh claon a mhealladh,
ach nuair a dhealraich an solus orra, chunriaic
iad nach robh anns an druidh ach am meallt-
air agus gur e a bhuannachd fein a mhain
a bha aige anns an amharc, gu robh a chridhe
air nithean talmhaidh agus gu robh 'earbsa
'n a neart fein. " Chan ann le neart no le
cumhachd, ach le mo Spiorad-sa," deir
Tighearna nan sluagh.
(4) Ddidh air gldir dhiomhain.
Bha Simon faoin, agus sin comharadh eile
air olcas a chridhe, an duine truagh. Bha e
am mach air son gloir dha fein, agus thuit e,
mar a thuit cuid eile air a' chloich sin, mar
a thuit Pharaoh agus Haman, Alasdair Mor
agus Napoleon, mar a thuit gach neach agus
gach cinneach a bha ag iarraidh uachdranachd
agus gloir thimeil. Mar a dh' fheoraich am
bard, " Asiria, a' Ghreig, An Roimh,
Carthage, c'aite am beil iad ? " C'aite gu
dearbh ? C'aite am bi sinne, cuideachd,
ma bhitheas ar cion air gloir is urram o
dhaoine, gloir nach lean ruinn ? Ciod a
thachras dhuinn ma dh' iarras sinn na h-uile
beannachd dhuinn fein ? Labhair leremiah
ri a sheirbhiseach, Baruch, ag radh ris,
" Agus am bheil thusa ag iarraidh air do
shon fein nithean mora ? Na h-iarr ; oir,
feuch, bheir mise olc air na h-uile fheoil,
tha an Tighearna ag radh : ach bheir mi
dhuitsa t-anam mar chobhartach anns na
h-uile aite gus an teid thu," Mar chobhartach
no mar chreich, thoir an aire : ach bu mhath
dha anam 's a bheatha mar sud fein. " Mar
eun a lion an eunadair, ar n-anam truagh
chaidh as." " Ann 'ur foighdinn,"' thubhairt
ar Tighearna losa Criosd, " sealbhaichibh
bhur n-anama fein."
(5) An Comharadh mu dheireadh, Eas-
urram do Dhia.
Cha do smuainich Simon an Driiidh air
gl^oir a thoirt do Dhia. "Is e an duine so
cumhachd mor Dhe." ghlaodh na Samaritan -
aich bhochda, agus cha do chuir esan stad
orra, mar bu choir dha a bhi air a dheanamh ;
cha d' aicheaich e gu'm b'e e fein cumhachd
mor Dhe. Nach b'e a' bhruid e ! Duine a
chuir e fein an aite an Uile chumhachdaich !
Ach sin an droch cridhe, Ian toibheum agus
feinealachd, 'ga thogail fein suas an aghaidh
Dhe. Sin spiorad an ana-Criosd. a sgaras an
duine o Dhia, mar a sgar e aig an am ud
Simon an Driiidh o chrannchur nam fireanna
agus o chomunn an Tighearna. Nach oillteil
an droch cridhe ! Ach ma dh'innis Peadar
a ghftlair do Shinion, thug e dha rdar an
ceudna an leigheas. Dh'innis e dha an doigh
anns an robh e comasach dha a bhi air a
shaoradh o'n staid dhiblidh anns an do
thuit e. Mar sin, chi sinn
Mar a leigheisear an Droch Cridhe.
Tha an leigheas da-fhillt. " Gabh aith-
reachas, uime sin, do t-olc so agus guidh
air Dia, ma dh'fheudar gu maithear dhuit
smuaintean do chridhe." Chum bhi reidh ri
Dia, feumaidh sinn, mar sin,
(I) Aithreachas.
Sin a' cheud cheum, aithreachas a chum
beatha, aithreachas air son ar n-olc fein.
Bha droch eachdraidh aig Simon an Drtiidh,
agus droch cridhe, ach bha e fhathast beo
ann an latha grais, ann an comas aithreachais.
Tha dealachadh eadar aithreachas agus
doilgheas. Oibrichidh doilgheas an t-saoghail
so bas. Bha doilgheas air ludas Iscariot,
ach cha d'thainig e le a dhoilgheas gu Dia.
'S ann a chaidh e leis gu daoine o na ghabh
e tuarasdal na h-eucoir aig nach robh co-
fhaireachduin sam bith ris, agus bha a bhuil.
Tha aithreachas a' ciallachadh, chan e a
mhain doilgheas air son peacaidh ach mar
an ceudna pilleadh ris an Tighearna. Teachd-
aireachd Dhe, " Pillibh riumsa agus pillidh
mise ribhse," teachdaireachd an 'I'iomnaidh
Nuaidh o bhilean Chriosd agus Eoin Baiste,
" Deanaibh aithreachas oir tha rioghachd
neimh am fagus." A' cheud cheum, aith-
reachas, agus,
AN DROCH CRIDHE-^ANNS A' CHOILLE BHEITHE
(2) A71 Dara Ceutii., Unvuigh.
Guidh. air Dia ma dh'fheudar gu maithear
dhiiit smuainteen do chridhe." An deidh
aithreachais, Urmiigh. " Feuch, tha e ri
urnuigh." 'S ami anns an urnuigh a tha
fuasgladh agus saorsa. Phill an Tighearna
braighdeanas lob nuair a rinn e urnuigh air
son a chairdean. Cuiridh trocair Dhe ceart
an droch cridhe, agus is ann air son trocair
bu choir ar ceud urnuighean a bhi air an
cur suas ri Dia. " A Thighearna, dean
trocair ormsa a tha 'n am pheacach, " ghuidh
an cis-mhaor 's a chridhe Ian aithreachais.
Ghlaodh am bochd agus dh'eisd ris Dia.
" Deanaibh faire agus iirnuigh," dh'aithn'
Criosd, urnuigh air son maitheanas agus
trocair. Bha trocair fhathast ann do Shimon
an Driiidh le a dhroch cridhe. Tha trocair
ann dhuinne Uaithe-san a mhaitheas ar
peacaidhean agus a shlanuicheas ar n-eus-
laintibli uile, trocair tre ar Slanuighear, losa
Criosd, a leigheiseas an droch cridhe, agus
a dh' ath-nuadliaicheas an corp 's an t-anam.
Uime sin, air dhuinn a bhi air ar f ireanachadh
tre chreideamh, tha sith againn ri Dia tre
ar Tighearna losa Criosd.
Anns a' Choille Bheithe
AN uair a bliios tu "n ad sliuidhe aig do
bhraiceas no aig do dhinnear cuimhnich, a
ieughadair, air na seoladairean a tha a' cur
am beatha an cunnart gach mionaid de'n la
agus de'n oidhche a' tarruing thugainne ar
bidh, agus thoir buidheachas do Dhia air
son an gaisgealachd. Is e an saothair-san
agus an cruadal-san a tha 'g ar cumail-ne
beo, oir tha tomhas mor de'n bhiadh a tha
sinn ag itheadh a' fas ann an diithchannan
eile agus air a ghiiilan le bataichean thar
chuan ; cruithneachd a dh'abuich air raontan
grianach ann am Manitoba no ann an
Saskatchewan, im a bha air a dheanamh
ann an New Zealand, coffee a thainig a
Brasil no a lava, tea a thainig as na h-Innsibh
an Ear, agus siiicar a thainig as an Eiphit
no a Cuba.
Ged nach 'eil im no uibhean no feoil a"
tighinn thugainn a Denmark no as an Olaind
an drasd, tha iad a' tighinn a Canada agus
Astralia air slighean mara as cunnartaiche
na seolaid na h-Olaind, no ma's ann as an
Argentine a thig iad, chan e sin slighe gun
chunnart na's mo.
larunn agus cotan, tin agus uileadh,
rubber agus olann, agus gach stuth eile a
dh'fheumar fhaotainn am pailteas an am
cogaidh, tha iad air an toirt a nail do'n
duthaich so le daoine nach saoileadh tu dad
dhiubh ri'm faicinn, ach a tha a cheart cho
cruadalach ris an fheadhainn a bhiodh a"
dol mu'n cuairt Ceap Horn anns na seann
soithichean-seolaidh
Sheol Wilbert Roy Widicombe, gille a
dh'aois ceithir bliadhna fichead, agus Deorsa
Tapcott, balach a dh'aois naoi bliadhna
deug, ann am bata d'am b'ainm an Anglo-
Saxon, ach gu tubaisteach thachair te de
na soithichean -cogaidh Gearmailteach oirre
agus chuir i fodha i, annfe an Atlantic, siar
air eileanan Ceap Verde. An deidh do'n
sgioba leum do na geolachan a chuir iad a
mach loisg na Gearmailtich air na geolachan
agus air na daoine a bha a' snamh mu'n
cuairt orra, agus mharbh iad a' chuid bu
mho dhiubh. Ach fhuair seachdnar as, is
dh'iomair iad air falbh ann an geola' bhig,
geola a bha sia troighean deug anns an
druim aice, agus 'n am measg sin bha
Tapscott agus Widicombe.
Bha iad miltean de mhiltean o fhearann,
gun bhiadh anns a' gheola ach aon bhocsa
bhrioscaidean, deich no dusan canastair
bainne, agus buideal uisge anns an robh
coig gallain.
Cha robh cairt no combaist aca, agus cha
robh aca a dh'aodach ach na bha umpa.
Bha cuid dhiubh as an leintean agus air
cheannaibh an stocainnean.
Chuir iad ri cheile gu'n seoladh iad siar
an dochas gu'm biodh a' ghaoth agus an
sruth fabharach, ach an ceann greis chaidh
iad am measg feamann a bha cho dumhail
's nach mor gu'n gluaiseadh a' gheola. Bha
iad anns a' chearn sin de'n Atlantic ris an
abrar Fairge Sargasso. Bha an fheamainn
cho tiugh agus na daoine cho lag 's nach
b'urrainn dhaibh iomram.
An ceann mios bha am bainne ullamh,
agus na brioscaidean dluth a'r a bhi ullamh
cuideachd. An sin shiubhail fear de na
daoine, a bha air a phianadh le neasgaidean,
agus an ceann la no dha fear eile. Am
beagan iiine dh'fhalbh dithis eile ; thog
speuran an cinn, is leum iad a mach aij'
a' mliuir. Dh'fhag sin tri anns a' gheola
seachd seachduinean an deidh dhaibh dol
innte. Air an ochdamh seachduin theirig
an t-uisge orra, agus air an tri ficheadamh
la chaidh fear eile as a chiall, is ghearr e a
sgornan fhein.
6
A]NTs[S A' CHOILLE BHEITHE— AIG AN UINNEIG
Bha an dithi.s a dh'fhan beo ann an cas
cruaidh, ion 's a bhi air a' chuthach le
pathadh agus air an losgadh le teas na
greine a bha a' toUadh an cinn mar gu'm
biodli iad air an tolladh le mile • gimleid.
Tlioisieh iad air an fheamainn itheadh, aeh
cha do rinn sin ach am pathadh a dheanamh
na bu mhiosa.
Mu dheireadh dh'at an teanganna cho
mor 's nach b'urrainn dhaibh bruidhinn ri
cheile, is laigh iad air urlar na geola a
dh'fheitheamh a' bhais.
H: * * ^ *
Deich seachduinean an deidh do'n Anglo-
SaxoH a bhi air a ciir fodha bha tuathanach
anns na Bahamas (dnine dubh) a' bruidhinn
ri iasgairean a bha ag iasgach air eilean
beag, agus anns a' bhruidhinn, faicear (mar
a shaoil e) da thurtur 'g an crubadh fhein
air an traigh. Ruith e 'g an ionnsuidh, a'
toirt a mach na sgine, oir tha meas air an
turtur anns na Bahamas. Ach an uair a
rainig e iad chunnaic e gur e daoine a^ bha
ann, gille agus balach Breatunnach, a bha
cho fada leis 's nach b'urrainn dhaibh
bruidhinn no an suilean fhosgladh, Tapscott
agus Widicombe, a thainig ann an deich
seachduinean 2,500 mile o'n aite anns an do
chuir an soitheach-cogaidh Gearmailteach
am bata sios fon casan.
Uidh ar n-uidh thainig iad thuige, agus an
ceann greis bha iad air an toirt gu Nassau
ann an soitheach-adhair, far an do choinnich
Breatunnach eile iad, duine laghach a bha
riamh coibhneil agus baigheil ri truaghain.
B'e an duine laghach ud, Diuc Windsor, a
tha nis na Riaghlair anns na Bahamas.
Tha ni-eigin neo-bhasmhor ann an gniomh
gaisgeil . Tha gun teagamh, agus tha gniomh-
aran cho gaisgeil air an, deanamh le seola-
dairean Bhreatuinn anns na laithean so 's
gu bheil seorsa de naire orm a bhi a' fiilang
botiil teth 'n am leabaidh air an oidhche as
fhuaire.
An uair a shuidheas tu aig do bhraiceas,
no aig do dhinnear, agus a chuimhnicheas
tu air a' chunnart anns a bheil daoine eile
a' cur am beatha los nach biodh sinne gun
bhiadh shaoilinn, a leughadair, gu'm biodh
a' cheart fhaireachduin 'n ad cliridhe a bha
ann an cridhe Dhaibhidh an uair a thug
triiiir dhaoine treuna deoch thuige o thobar
Bhetlehem. " Gu ma fada uamsa, a Thigh-
earna, gu'n olainnse full nan daoine a chaidh
ann an cunnart an anama." Agus thaom e
mach e do'n Tighearn.
Minich thusa, ma ta, am facal sin dhuit
fhein.
Aig an Uinneig
An t.Urramach Iain Bain.
BITHIDH moran eile a thuilleadh air
Gaidheil Dhtm-eideann ag ionndrainn a'
mhinisteir so, oir bha e 'n a dhuine aoibheil
agus companta anns an robh cur-a-mach an
cuideachd. De mhuinntir Ghearr-loch a
thaobh a dhiithchais bha e air oileanachadh
an Dun-eideann, agus air a shuidheachadh
an Arainn an 1911, anns an Eaglais Shaor
Aonaichte. An deidh dha bhi sia bliadhna
ann an Arainn chaidh e do Chill-Bhrighde
Siar, agus 'n a dheidh sin do'n Eaglais Ard
an Obar-eathain, ach an 1926 chaidh e do
Eaglais an Naoimh Pol; an Dun-eideaim,
far an do shaothraich e gus an do shiubhail e.
Ged bhiodh e daonnan air cheann no am
broilleach na cuideachd anns na coinn-
eamhan-cuirm no ciuil no cairdeis, a bhiodh
aig Gaidheil Dhim-eideann, cha do rinn e
riamh dearmad air obair dhligheach fein,
is bha f hios aig fi bhraithrean, agus gu son-
I'uichte aig a choimhthional, gu'm bu duine
e a bha dichiollach agus dtu-achdach ann an
dreuchd na ministrealachd. Bha e baigheil
agus coibhneil, agiis dealasach anns gach
obair no oidhirp anns an iarradh Gaidheil
Dhun-eideann a chuideachadh no a cho-
mhairle.
An Baidheachan Soisgeulach.
Amis an aireamh mu dheireadh de'n
Raidheachan so thug am Fear-deasachaidh
a' cheud aite do sheanchas mu " Dhearbh-
achd " — dearbhachd a' chreidmhich — leis an
Ard Fhear-teagaisg anns a' Chollaist Nuadh,
an Dun'-eideann, an t-Ollamh G. T. Thomson.
Bhiodh e buannachdail do mhinistearan oga,
aig a bheil bliadhnachan searmonachaidh air
thoiseach orra f hathast, na'n leughadh iad
gu ciiramach na tha an t-Ollamh D. Marty n
Lloyd-Jones ag radh mu dhiadhaidheachd
agus mu mhoraltachd. Is e so diteadh na
gineil so nach 'eil Dia idir aiui an smuaintean
dhaoine, ach mur bheil Dia 'n ar smuaintean
agus 'n ar coguis chan 'eil 'n ar moraltachd
ach togail gun steidh.
Tha seanchas tili-ail anns an aireamh so
mu'n aite agus mu'n eifeachd a bhuineas
do reuson mhic an duine a thaobh Dhe
agus a thaobh an Fhoillseachaidh a rinn
AIG AN UINNEIG
Dia air fhein 'n a B^'hacal agus "n a Mli-ic.
A thuilleadh air seanchas niii ohnspair no
dha eile le sgoilearan ciallach, tha oraid ami
luu " Mhinistrecilachd Shoisgeiilach '" leis an
Fhear - dheasachaidh fhein, an t - Ollamh
Domlxmill Mac Gill-eathain, an Collaist na
h-Eaglaise Saoire an Dim-eideann, a liubhair
e ami an deireadh an „ Fhoghair do na
h-oileanaich oga a tha - 'g an iillachadh
fein anns a' Chollaist air son drench d na
ministrealachd. Ged tha paipear gann
anns na laithean so tha an Raidheachan Sois-
geulach a' cumail air aghaidh, gun dad de
choslas na caoile air a chithear air paipearan
agus 'air Miosachain eile.
W.R.N, anns an t-suidheachan.
Tha na litrichean W.R.N. a' ciallachadh
Uilleam Robasdan Nicoll, duine a bha 'n
a bhreitheamh cothromach aii- iomadh seorsa
oibre, ach a bha gu sonruichte 'n a bhreith-
eamh cothromach air searmoin. Bu toigh
leis a bhi ag eisdeachd shearmon, agus a bhi
bruidhinn mu shearmoin, ged bhiodh e a'
gearan gu robh 'inntinn kiaineach, agus *
titheach air falbh air a sgiathan fhein an
aite fantuinn comhla ris an t-searmonaiche
fad na h-uine. Bha meas mor aige air an
Ollamh J. R. Jowett, agus rinn searmon a
liubhair Jowett air a' cheann-teagaisg, " Tha
Dia a' moladh a ghraidh fein duinne, do
bhrigh an uair a bha sinn fathast 'n ar
peacaich, gu'n do bhasaich Criosd air ar
son," druidheadh anabarrach air a chridhe,
ach an uair a chual e an searmohaiche ag
radh gu'm faodteadh firean a radh ri
Casaubon, " dh'fhalbh m'iimtinn," ars esan,
" air sgiathan a dh'aon ruith, is chuimhnich
mi nach d'thug Seoras Eliot ceartas idir do
Chasaubon, agus gu robh e cearr dhi Mark
Pattison agus a bhean a" chur ann an
leabhar."
B'e Spurgeon agus Parker an " dithis
a chuireadh e daonnan air thoiseach, ach
bha beul farsiiinn air a lion, is ghabhadh
e ri iasg maith air bith ged b'ann as na
h-eaglaisean Steidhichte a thigeadh e. Bhiodh
e a' leughadh searmoin Spurgeon fad uair
an uaireadair a h-uile feasgar Sabaid leis
fhein, agus ag radh nach robh biadh eile
air an t-saoghal a b'fhearr d'a anam na
lad. " Cha d'eisd mi riamh ri Parker a'
searmonachadh gun iarraidh a bhi agam
air a bhi 'n am dhuine'a b'fhearr."
Ach ged bha W.R.N, gaolach air a bhi
anns an t-suidheachan bha e deas cuideachd
gu bhi a' dol do'n chubaid, is bha e 'n a
shearmonaiche maith ; simplidh agus dur-
achdach agus soisgeulach. B'fhearr leamsa
CO dhiubh a shearmoin fhein na searmoin
nam prionnsachan a bhiodh e a' moladh,
agus theagamh gur e an t-aobhar gu robh
iad cho simplidh agus gun tartaraich annta.
An t-ainm Xaomh.
B'e so an tiotal a chuir Spurgeon os cionn
aon de na searmoin a b' fhearr a liubhair e
riamh. Chan 'eil aite againn air an duilleig
so do'n t-searmon sin air fad, ach faodar
crioman beag dheth a chur sios, oir tha
brigh is beatha ann am briathi'an Spurgeon
daonnan. " An uair a tha gaol againn air
neach air bith," thubhairt e, " tha gach ni
a bhuineas do'n neach sin measail 'n ar
siiilean air a sgath. Tha ainm an Tighearna
losa cho ionmhuinn ann an suilean chreid-
mheach 's gu bheil gach ni a bhuineas dha
na's luachmhoire na'n t-or. Tha na h-aitean.
air an do choisich a chasan naomha, na
briathran a labhair na bilean naomha, na
smuaintean a gheibhear 'n a fhacal, — tha
iad uile priseil 'n ar sealladh os cionn gach
aite agus facal eile fo'n ghrein. Tha so
f ior cuideachd a thaobh ainmean Chriosd ;
tha iad uile binn is maiseach ann an cluasan
a' chreidmhich. Co dhiii a theirear ris Ceile,
no Caraid, no Nuadh fhear-posda na h-eag-
lais ; CO dhiu a bheirear dha mar thiotal, an
t-Uan, no an Righ, am Faidh, no an Sagart,
— tha gach ainm dhiubh niilis a chionn gu
bheil e fein milis agus maiseach; Shiloh,
Emanuel, an t-Iongantach, Comhairliche,
Prionnsa na Sithe, — tha gach ainm a bheir-
ear dha mar gu'm biodh cir-mheala as a
bheil rail a' sruthadh. Ach ma tha aon
ainm as milse na gach ainm eile, is e an
t-ainm sin losa. losa ! sin an t-ainm a
chxiireas ceol ann an clarsaichean nan
neamh : oran maiseach ann an aon fhacal ;
an t-ainm beannaichte a bhios iadsan uile
a fhuair beannachd ann a' beannachadh
gu siorruidh."
losa ! 'n t-ainm a tha ion-ghraidli
An t-ainm os cionn gach ainni tha arri,
F^ubaidh dha gach uile ghlun,
Sios U' iimhlachd amis an uir.
losa ! \\ t-ainm os cionn gach luach
Do gach peacach diblidh, truagh,
Bho'n a dh' innseadh an deagh sgeul
" Saoraidh losa shluagh gu leir."
Eaglaisean mdra maiseach.
Bidh daoine a' cur s'los air na h-eaglaisean
a bhatar a' togail ann an Albainn bho chionn
ceud bliadhna, agus a' moladh nan eaglais-
ean briagha a thatar a' togail an diugh.
Chan 'eil teagamh nach 'eil na h-eaglaisean
ui'a maiseach mar thogalaichean, agus
briagha ri sealltuinn orra, ach air a shon
AIG AN UINNEIG
sin, tha iad, a reir mo bheachd-sa co dhiii,
a' milleadh oifig an t-searmonachaidh anns
an diithaich, oir tha iad a' toirt air minis-
tearan a h-uile facal de'n t-seirbhis a leughadh
bho thoiseach gu deireadh. Chan 'eil sin a
reir gnaths na h-eaglais againne, agus cha
mho a tha mise co dhiu an duil gu bheil e
a' cnideachadh diadhaidheachd no spioradal-
achd anns an eaglais, ach air a shon sin chan
aithne dhomh cia mar a ghabhas an droch
chleachdadh so seachnadh, oir tha e eu-
comasach do dhnine cumanta seirbhis a
dheanamh ann an eaglais mhoir far a bheil
cnid de'n choimhthional cho fada bli aith 's
naeh leir dha an aodainn, agus far am feum
e a ghuth a thogail mar gu'm biodh oifigeach
a' toirt ordain do reiseamaid, mar a dheanadh
e ann an eaglais bhig far am faod e bruidhinn
ri daoine (agus ri Dia cuideachd) ann an guth
iosal nadurra, agus nithean a radh naeh h-
urrainnear a ghlaodhach air mullach nan
tighean. An drasd 's a rithist gheibhear
anns an eaglais ministearan sonruiehte da
bheil e cho furasda labhairt gun phaipear no
iu-nuigh a dheanamh gun a leughadh ann an
Cathedral mor 's a bhiodh e ann an tigh-
coinnimh beag, ach tha iad anabarrach
tearc. Agus a thuilleadh air sin chan 'eil )
na h-aitean mora freagarrach idir air son
an t-seorsa teagaisg a tha mise a' creidsinn
as feumaile do'n eaglais an diugh, teagasg
spioradail. Na'n robh mi 'n am mhinistear
ann an eaglais mhoir — taing do Ni-Maith
naeh 'eil — tha mi Ian chinnteach gu'n stad-
ainn de shearmonachadh uile gu leir, agus
gu'n toisichinn aii' Leabhar Aithghearr nan
Ceist a' leughadh ann an eisdeachd a'
choimhthionail ann an guth cho ard 'sab'
urrainn mi.
Trocair Dhe.
Ged rannsaichamaid am Biobull o
cheann gu ceann chan 'eil facal eile ann as
soilleire a tha a' nochdadh nadur is cliii is
ruintean an Tighearna na 'm facal sin, Tha
tlachd aige ann an trocair. An d' thug thu
riamh fainear, a leughadair, cia lion samhladh
is cosmhalachd a tha na faidhean, agus na
h-abstoil, agus na soisgeulaichean a' cleachd-
adh anns a' Bhiobull chum trocair an Tigh-
earna a chur an ceill ? Ach ged labhradh iad
le teangaidhean dhaoine agus aingeal cha b'
urrainn iad luaidh a dheanamh air trocair
Dhe mar bu choir, oir tha a throcair-san o
shiorruidheachd gu siorruidheachd, cho ard
ris na neamhan, cho domhain ris a' chuan,
gun cheann gun chrioch. Na'n robh Dia deas
gu peacaidhean dhaoine a chomharrachadh
agus na 'ra b' fhearr leis dioghaltas na maith-
eanas co a b' urrainn seasamh 'n a lathair ?
Ach do bhrigh gu bheil tlachd aige ann an
trocair faodaidh peacaich tighinn thuige le
danachd, oir chan e mhain gu 'n toir an
teachd thuige faochadh dhaibh fein is sith,
ach bheir e gairdeachas do Dhia. Car son.
mata, a chuireamaid teagamh no amharus
ann an ruintean maithe an Tighearna da 'r
taobh ? Ma threigeas an t-aingidh a shlighean
agus ma philleas e ri Dia bheir e maitheanas
dha gu saor agiis gu pailt, oir is toigh leis
trocair.
Cagar am chluais
1
3
Tha cagar am chluais
Air a ghiulan a nuas o'n aird.
Air osaig beo-ghaoith
Thar uchdanan urail na sl^int',
Tha cagar am chluais.
0 anam thoir cluas —
Cluinn caithream nam buadh is an ceol
lad a' moladh an Uain
A bha marbh, agus feuch tha E beo,
0 anam thoir cluas.
0 anam thoir suil —
Faic an Righ air a clu'iinadh an gloir,
Faic feachdan nan neamh
Ag ard-aoradh do Righ nam beo,
0 anam thoir siiil.
0 anam gabh beachd,
Tha E teachd a thoirt breith air an t-sluagh
Le ainglean a neirt,
'S le ughdarras fhlaitheanais shuas,
0 anam gabh beachd.
Dean aithreachas luath
Mu'n pheacadh tha truailleadh do chridh',
Duisg — duisg as do shuain
Mus las fearg an Uain riut am binn,
Dean aithreachas luath.
Leis an Urratnach Aomjlius Maclainhair, naeh niaireann, an Druiin-na-drochaid
Aireamh 6
1942
" Ann am buanas do shlighe sgithicheadh thu ; ach cha dubhairt thu, Chan 'eil dochas ann ;
fhuair thu beatha do laimhe ; air an aobhar sin cha d'fhannaich thu.'' — Isaiah Ivii. 10.
Leis an Urramach Aonghus Boyd, M.A., an Druim-na-drochaid
FAODAIDH sinn a bhi beachd-smuaineach-
adh air tri puingean co-cheangailte ris na
briathran so, (1) An da bhuidheann a bha
ann an Israel ann an laithean an fhaidh,
(2) An da sheorsa sgios, agus (3) An da
sheorsa dochais.
(1) Anns a' cheud aite, An da bhuidheann
a bha ann an Israel. Ged nach urrainnear
sluagh sam bith a roinn gu h-eagnaidh,
faodar a radh gu robh da bhuidheann ann
an Israel ann an laithean an fhaidh direach
mar a tha 'n ar measg fhein. Bha ann a'
bhuidheann ris am bheil e labhairt 's a
cheann-teagaisg. Bha iad so a' deanamh
aoraidh do dh'iodhalan; daoine saoghalta
bha annta ; mi-rianail, rag nam barail, mar
a bhitheas a h-uile neach a tha air seachran
o Dhia. Bha iad mi-mheasail 'n an caitheamh-
beatha, agus suarach mu gach peacadh a tha
toilltinn fearg agus mallachd Dhe. Car son
a bhitheadh iad ann an umhlachd a' feith-
eamh stiuraidh o Dhia ? Bu leor an gliocas
nadurra air son gach suidheachadh a choinn-
icheadh riutha. Bha iad seolta cuideachd.
Bha iad cho dichiollach ann an seirbhis nan
iodhalan agus, ma dh'fhaoidhte mar so,
gu'm biodh daoine creidsinn gu robh iad
na b'fhearr na bha iad.
Buidheann eile.
Bha buidheann eile ann an Israel, iarmad
mar a their an Fhirinn riutha. Bha iad so
dileas do'n fhoillseachadh a fhuair na
h-athraichean gu minic agus air iomadh
doigh o'n Tighearna 's an aimsir a dh'fhalbh.
Air an sgath-san bha Dia foidhidinneach,
agus air an sgath-san cha d'thug e thairis
Israel gu sgrios. " Mur a bitheadh gu'n
dh'fhag Tighearna nan sluagh iarmad ro
bheag againn 's ann a bhitheamaid mar
Shodom, bhitheamaid cosmhuil ri Gomorrah. "
Mar sin anns na laithean trioblaideach 's
a bheil a'r crannchur tha aobhar aig sluagh
an Tighearna a bhi glacadh misneach mhor,
oir cha d'thainig atharrachadh air neart an
Uile-chumhachdaich, agus air sgath an
treibhdhireas fosglaidh e fhathast dorus
mar anns na laithean a dh'fhalbh, agus 's e
dorus eifeachdach a bhitheas ann. Nuair a
bheannaicheas D;a saothair iarmaid a
shluaigh, air cho beag 's 'g am bi i, chan 'eil
i beag na's fhaide. Mur beannaich, air cho
mor 's 'g am bi i, " dhuinn 's diomhain bhi
ri moch-eirigh 's an oidhchA ri caithris
bhuain."
Bha e 'n a chleachdadh aig mathair nan
Wesley s, Iain agus Tearlach, a bhi toirt a
thaobh aon fa leth de'n teaghlach a h-uile
feasgar a chum a bhi leughadh na Firinn
dhoibh. Bha an teaghlach mor agus iomadh
ni aice ri f hrithealadh, 's cha bhiodh lethsgeul
duilich fhaotainn. 'S e 'n t-ionnsachadh 6g
an t-ionnsachadh boidheach, agus air sgath
oibre chaomh am mathar bheannaich an
Tighearna na Wesleys, 's cha robh seirbhisich
eile aige coltach riutha 's an rioghachd so
'n an la.
Tha Dia 'g ar beannachadh chan ann a
mhain, no idir ma dh'fhaoidhte, air son ar
maitheas fein ach air sgath treibhdhireas
muinntir eile, oir tha sinn air fad air ar
ceangal suas ann an ceanglachan na beatha.
An diugh nach 'eil na seann dachaidheah ri
cois na mara, no ri aghaidh nam beann, a'
labhairt ruinn ! Nach 'eil na cnuic 's na
roidean beaga tarsuinn, air am b'abhaist
dhuinn dol leis a' chuideachd mhor gu team-
pull Dhe a' labhairt ruinn ! Ma dh'eisdeas
sinn bithidh againn solus trath-maidne,
meadhoin-latha, agus anns an fheasgar
bithidh solus ann.
Da shedrsa sgiths.
(2) Anns an dara h-aite. Mar a bba da
bhuidheann ann, bha da sheorsa sgios ann.
Tha sgios comh-cheangailte ri suidheachadh
ar spioraid, agus ma tha ar spiorad a' tuiteam
sios 's mor an t-eallach a bhitheas ri ghiiilan.
B'abhaist dhomh bhi tadhall air gille 6g a
bha air a leon 's e ann an tigh-eiridinn 's an
Fhraing. Chaochail e agus thubhairt an
Dotair rium nach b'e chreuchdan a ghiorraich
a la ach gu robh e sgith, agus gun iarraidh
aige air faotainn na b'fhearr.
Air an laimh eile, nach robh miltean anns
gach linn aig an robh crannchur cruaidh
ach a fhuair neart air son an eallaich, agus
an t-slighe air a reiteachadh nuair a chaidh
iad air an aghaidh ann am misneach !
Bhuineadh tuathanach do'n choimhthional
agam aon uair aig an robh droch ghabhail
fearainn, agus air an robti gnothaichean gle
chxuaidh, ach bha e 'n a urachadh a bhi
tadball air. Na'n canainn ris an am buana
" nach tana goirid an coirce tha agaibh. 's
a' pb^irce so," theireadh. e, " Seallaibh am
barr 's an raon ud thall 's e tiiiteam chun
an l^r le thruimead."
Bithidh. ar ceum aotrom, seadh aigeannach,
ma tha sinn a' creidsinn 's a' faicinn gur
motha m6r na tha leinn na tha 'n ar n-
aghaidh. Bha sgios air a' mhuinntir a tha
air an ainmeachadh arms a' chearm-teagaisg,
ach cha d'fhuair iad fiosrachadh sam bith
uaithe. Chuir iad rompa ge b'e air bith a
thachradh nach geilleadh iad, agus tha e
coltach gu'n d'fhuair iad neart tamull beag
co-dhiubh bho'n run shuidhichte so. Bha
iad cruadalach agus"s e so an ni a b'fhearr
mu'n timchioU. Cha d'thubhairt iad " chan
'eil dochas ann." Bha sgios air iarmad
Israeil. Bha iad iomadh bliadhna fo dhaorsa
ann am Babilon is iad a' guidhe a 14 's a
dh'oidhche gu'm biodh iad 'n an sluagh
saor a ris. Cha robh Dia a reir choltais ag
eisdeachd, agus thubhairt iad 's am misneach
cha mhor 'g am fagail " Tha ar coir air a
leigeadh air dea,rmad le ar Dia."
Ach tha rim sonruichte ann am beachd
Dhe nuair tha e leigeil le sheirbhisich a bhi
airsnealach is fann. Dh'fhosgail e slighe do
shluagh Israeil far nach do shaoil iad agus
fhuair iad saorsa gun bhuille a bhualadh air
a son.
Ann an eilean Phatmos.
Bha an t-abstol Eoin sgith ann an eilean
Phatmos. Air Ik na S^baid fhuair e sealladh
glormhor air losa Criosd ann am meadhon
nan coinnlearan 6ir, agus a h-uile cumhachd
aige air neamh agus air talamh. 'S mor a
b'fhiach e an t-saothair dol troimh dhorch-
adas agus sgios gu bhi cinnteach 'n an deidh
mu chtu-am agus mu chumhachd an t-
Slanuigheir. " Thig Dia an aire 's chan aire
nuair thig." Chan fh4g e sinn far am fag
ar sgios sinn. Bha iomadh uair eallach oirbh
's a' mhaduinn mhoich 's ann an dorchadas
na h-oidhche. Am priobadh na siila dh'fhag
e sibh. Dh'fhairich sibh e falbh. 'S e lamh
Dhe a thog dhibh e 's cha do chuir e dragh
oirbh tuille. B' fhiach e an t-saothair an
t-eallach a ghiulan oir fhuair sibh fiosrachadh
mu choibhneas-graidh agus mu churam Dhe.
Tha an t-slighe fada is an rathad carrach
aig an km so, is bithidh iomagain oirnn mu
ar dtithaich agus mu aobhar Dhe. Tha an
Fhirimi 'g ar deanamh cinnteach gur ann
aig Dia a bhitheas am facal mu dheire^dh 's
chan ann aig na daoine cuilbheartach, oillteil,
a thog an lamhan 'n a aghaidh. Bithidh
curam oirnn mu ar cairdean a tha, ma
dh'fhaoidhte, a' seoladh a' chuain. Tha
lathaireachd Dhe ann an sin. Tha am
Biobull ag radh " Do cheuman tha 's an
doimhneachd mhor ; do shlighe tha 's a'
chuan. ' ' Bithidh ctiram oirnn mu ar cairdean
a tha siubhal ard 's an adhar, ach tha Focal
Dhe ag radh
" Neul OS an ceann do sgaoil e mach
Mar bhrat no ciiirtein mor."
Bithidh ciiram oirmi mu ar cairdean faisg
oirnn no fada bhuain, ach tha e sgriobhta
" Ceart mar a ta na beannta trie
Timchioll lerusaleim.
Mar sin tha Dia a nis gu sior
timchioll a phobuill fein."
(3) 'S an treas kite. Dk sheorsa dochais.
Ged a bha iad sgith, cha d'thubhairt daoine
aingidh_ a chinn-teagaisg "Chan 'eil dochas
ann." Bha iad a' tarruing an dochais bho
an neart fein, am buadhan fein, agus bho
ghliocas saoghalta, direach mar a tha na
Gearmailtich. Tha an dochas-san anns an
t -sealladh a thug an droch spiorad dhoibh,
rioghachdan an domhain is an gloir fo an
casan. Agus nach oillteil na meadhonan tha
iad a' cleachdadh gu bhi toirt so mu'n
cuairt. A dh' oidhche is a latha tha
iad a' lionadh an adhair os ar cionn le
mealltaireachd mhallaichte agus a' fagail
eucoir, geur-leanmhuinn, agus sgrios anns
gach aite anns an seas am bonn. Rioghachdan
an domhain is an gloir bho'n casan. Sin,
mata, an dochas, no an riin a tha aig na
daoine borb, aingidh so, ach chan 'eil ann
ach faoin dhochas a tha air a thogail air a'
ghainneamh. Seasaidh e car iiine gus an
tig na tuiltean agus an seid na gaothan.
Ann an sin tuitidh e, agus bithidh a thuiteam
mor.
Ar ddchas ann an Dia.
Air an laimh eile a thaobh an dochais tha
sinne ag altrum tha sinn a' creidsinn gu
bheil e comh-cheangailte ri fireantachd,
ceartas, agus toil Dhe. Tha full dhaoine
neo-chiontach feadh fad is farsuingeachd
na Roinn Eorpa ag glaodhaich ri Dia, agus
an uair a thig an t-am a sheideas esan an
trompaid bithidh cumhachd nan uaibhreach
air a thoirt gu neo-ni. Tha na laithean so a'
glaodhach ruinn uile ar dochas a chur annsan
a mh^in. Tha guth Dhe trid ^mhghairean
a' chinne-daonna a' labhairt ris gach aon
URNUIGH BALAICH
againn a bhi feitheamh air-san ann an
tirnuigh, agus fosglaidh e slighe far nach
fhaic sinne slighe an diugh, agus chi riogh-
achdan an domhain uile a ghloir.
Agus nach oirdhearc gach dochas a dh'-
f haodas a shluagh fein a bhi "g altrum ! Cha
dochas faileasach a h-aon diubh, agus 's e
steidh gach dochais geallaidhean siorruidh
neo-chaochlaideach Dhe. So agaibh aon
dhiubh a tha aoibhneach anns na l^ithean
deuchainneach so " Nuair a shiubhlas tu
troimh na h-uisgeachaibh bithidh mise maille
riut, agus troimh na h-aibhnichibh cha teid
iad tharad. An uair a dh'imicheas tu troimh
an teine cha loisgear thu, agus cha dean an
lasair greim ort."
Urnuigh Balaich
'' Cum SlUCAR AIB. "
Leis an Urramach Iain Mac-a-Phearsain, M.A., Tigh-an-uillt
ANN an tigh croiteir araidh, an eilean beag
fad an iar, bha teaghlach aoibhneach niliac
a' comhnuidh le'm parantan. Anns an
dachaidh bhl^th ud bha gean is gaire agus
gach eisimpleir a b'fhearr na cheile. Bhiodh
an t-athair gach oidhche mu'n gabhadh iad
mu thamh a' cuartachadh an aoraidh anns
an t-seann doigh. A thuilleadh air sin,
dh'fheumadh gach fear aca Urnuigh an
Tighearn a ghabhail mu'n rachadh e do'n
leabaidh.
Bha cuid dhiubh air tighinn gu ire mu'n
do bhris an cogadh mor so a mach, agus an
do chuir e a sgleothan dorcha thairis air
iomadb dachaidh is teaghlach feadh na
rioghachd. B'eudar do na mic sin an
dachaidh fhagail 'n an deidh is dol a mach
a dhion na rioghachd.
Am mac a b'oige.
Cha robh am mac a b'oige ach mu sheachd
bliadhna dh'aois aig an am, agus bha e
anabarrach gaolach air rudan mills. Bhiodh
a mhathair a' toirt dha gle thric ceathramh
bonnaich le im ur is crathadh math siixcair
air uachdar. An iiine ghoirid, dh'fhas an
siucar cho gann 's nach b'urrainn i na
b'fhaide crathadh dheth a chur air mir a'
bhalaich, is bha e 'g a ionndrainn gle mhor.
Bha e air a theagasg dhaibh le'm parantan
gur e Dia a bha cur gach bidh is eudaich
agus gach sochair eile air daoine. Uime sin,
'n a inntinn fein 's ann air Dia agus chan ann
idir air Hitler a bha am balach beag a' cur
na coire air son gainnead an t-siiicair.
Aon oidhche nuair bha e dol a chadal bha
athair ag eisdeachd ris, gun fhios da, aig
dorus an t-seomair 's e air a ghluinean aig
taobh na leapa a' gabhail Urnuigh an
Tighearna. Nuair rainig e na briathran so
" Tabhair dhuinn an diugh ar n-aran lathail,"
thuirt e " Tabhair dhuinn an diugh ar n-aran^
lathail agus cuir siiicar air."
Nuair thoisich mise air smuaineachadh
thairis air briathran a' bhalaich thug mi
fanear gu bheil teagasg annta air son iomadh
neach, agus mar sin smuainich mi gu'n
gabhainn iad mar cheann-teagaisg. Tha
iomadh aite agus suidheachadh ann am
beatha gach aoin againn nuair tha sinn
fein no each a' glaodhaich a mach am
briathran a' bhalaich bhig, " cuir siticar
air."
Siilicar air nithean searbha.
Bho chionn beagan bhliadhnachan air ais
nuair bhiodh clann a' gearan le ceann goirt
no le droch stamac cha robh leigheas aim
dhaibh ach Ian na dha spaine de " chastor
oil " mar thigeadh e as a' bhotul, agus gle
thric cha mhor nach b'fhearr leo oradh cinn
is cuirp fhulang seach an " castor oil " 61.
Nuair chitheadh iad a bhi 'g a thomhas
bhiodh di'och dhrein orra is uisge glas a'
tighinn bho'm fiaclan.
Ri tim thuig luchd - nan - cungaidhean -
leighis mar bha a' chilis, agus thoisich iad
ri slige de shiiicar a chur air na rudan a
bha searbh ri'n gabhail. An diugh chan 'eil
stri aig a' bheag no aig a' mhor 'n an cur
thairis. Nuair tha rud searbh ri ghabhail
tha na h-uile a' glaodhaich " cuir siticar air."
Tha uachdarain na rioghachd agus luchd-
nam - paipearan - naidheachd ris a' cheart
chleas nuair bhios iad air son nithean
searbha fhalach air an t-sluagh agus cha
saoil iad an sin gu bheil cuisean idir cho
dona 's a tha iad.
Bidh cuimhne aig gach neach a leughas na
briathran so air ar suidheachadh aig toiseach
a' chogaidh so. Bhitheamaid a' leughadh cho
cumhachdach 's a bha arm na Frainge agus
cho ullamh 's a bha iad air son cogaidh.
Bha gearasdain criche oir ri oir eadar iad
fein 's na Gearmailtich agus bha pailteas de
ghunnachan de gach se6rsa aca annta. A
URNUIGH BALAICH
reir am beachd fein, cha robh. namhaid air
an t-saoghal a gheibheadh trompa. Bha an
naidheachd air a deanamh cho dealbhacb
agus cho milis anns na paipearan-naidheachd
agus gu'n do shluig sinne i gun stri 's am
bith.
Ach an iiine ghoirid, bhruchd armailtean
na Gearmailte mar thuil air muin nam
Frangach, is chaidh. iad trompa mar gu'n
rachadh sgian troimh im air cloich theth.
An diixgh tha fhios againn uile nach e am
port a bha na Frangaich a' chiich a bha iad
a' dannsadh idir. Bha sinne air ar mealladh
le briathran milis nan daoine a bha a'
glaodhaich aird an claiginn anns na paip-
earan-naidheachd " cuir siucar air."
Cha b'e sin, crioch a' ghnothuich idir oir
tha cuimhne agaibh mar bha sinn a' leughadh
mu na miltean 's na muilleanan a chaidh a
chosg air gearasdan Singapore. Bha uach-
darain na rioghachd is seanalairean ainmeil
ag innseadh dhuinn cho laidir 's a bha an
gearasdan sin: theireadh iad gu'm biodh e
gorach do ghillean Mhikado a dhoi 'n a
aghaidh oir gu'm biodh iad 'n an cuirp mu'm
faigheadh iad faisg air mile dha. Ged mheall
na briathran milis sin na daoine geala cha
do mheall iad idir na daoine buidhe. Tha
bhuil ann an diugh !
Am taghaidh ball Parlamaid.
An robh thu riamh, a leughadair, ag
eisdeachd ri fear a bhiodh a' feuchainn ri
faighinn a steach 'n a bhall do Pharlamaid
na tire aig am taghaidh ? Bhiodh e dol a
dheanamh gnothuichean mora, chum leas an
t-sluaigh, 'n a dhoigh fein. Bhiodh e a'
gealltainn rathaidean mora ura a dheanamh
troimh mhonadh is ghleann, bataichean
luatha a thogail 's a chur air saile chum
nan Eileanan, ceadhachan ura a thogail
thall 's a bhos anns na baigh, tiodblacan
airgid a thoirt an drasd 's a rithist bho'n
Chrtm do chroitearan 's do iasgairean.
Gle thric rachadh am fear bu mhotha
ghealladh a chur a steach le guth -taghaidh
an t-sluaigh, ach cha bhiodh an corr mu
dheidhinn. Rachadh na balaich 'n am
bodaich ach cha rachadh na geallaidhean a
choimhlionadh.
Bha mise uair aig coinneamh ann an
eilean far an robh geallaidhean mora mar
sud air an toirt seachad aig am taghaidh.
Bha ionghnadh orm nach robh na bha
l^thair a' bualadh am boisean le aoibhneas
oir bha an teachdaireachd gealltanach milis.
Nimir thug am fear-labhairt seachad a h-uile
gealladh a b' urrainn e shuidh e. Dh'eirich
an sin fear de na bodaich choire bha lathair,
cho socair modhail mar gu^m biodh e ag
eirigh 's a' choinneamh-iirnuigh no air a'
Cheisd, ach leig e fhaicinn nach robh e fein
no each a' dol a bhi air am mealladh na
b'fhaide le briathran milis. " Tha sinne,"
ars esan, "cho eolach air na geallaidhean
sin 's a tha sinn air a' bhuntata 's air an
sgadan." (Mo thruaighe ! tha an sgadan fein
an diugh cho gann mu thuath 's a tha na
h-uibhean mu dheas.) Shaoil na bodaich
nach robh an so ach guth eile a' glaodhaich
anns an eilean, " cuir siiicar air."
Siucar 'g a chur air an olc.
Tha na briathran so anabarrach fior mar
an ceudna, a thaobh nithean spioradail.
Gle thric 's ann le briathran milis a tha an
duine air a bhuaireadh gus an t-olc a dhean-
amh. Nuair dh'fhosglas tu am Biobull aig
an fhior thoiseach chi thu gur ann le briathran
milis a bha a' cheud fhear, Adhamh, air a
thoirt a thaobh ann an Garadh Eden, far
an robh e cho sona le mhnaoi Eubha.
Cha robh ni aige ri dheanamh ach saoth-
raicheadh 's a' gharadh agus a ghleidheadh.
Ach cha do mhair sin fada. Thainig an
nathair far an robh a' bhean agus tboisich i
air comhradh rithe. Dh'fhaighnich e dhith
an robh cead aca air measan nan uile chraobh
a bha 's a' gharadh itheadh agus thuirt
Eubha gu robh ach aon te a bha ann am
meadbon a' gharaidh, agus 'n an itheadh
iad am meas sin gu'm faigheadh iad bas.
Thoisich an nathair air a mealladh le briath-
ran milis, agus thuirt i gu robh i cinnteach
nach faigheadh iad bas ged dh 'itheadh iad
am meas. Mu dheireadh chreid Eubh i agus
thoisich i air am meas toirmisgte itheadh
agus bha e milis do'n bhlas.
Na'm biodh tu air cul a Gharaidh chluinn-
eadh tu comhradh car mar so eatorra,
" Feuch thusa e Adhamh," ars ise, " cha
d'fheuch thu meas riamh cho milis ris agus
a thuilleadh air sin fosglaidh e do shmlean
na's motha na tha iad, 's bidh fiosrachadh
agad nach robh roimhe agad. Mu dheireadh
thall gheill e, is dh'ith e am meas toirmisgte
agus rinn e duine truagh dheth.
iSTuair thug Dia an aghaidh air a' mhnaoi
air son mar a rinn i 's e am freagradh a thug
i dha "Mheall an nathair mi agus dh'ith
mi." An sin chaidh an sgiiirsadh le clieile
a mach as a' Gharadh. Chuir an nathair
siucar air an olc is bha e daor dhaibh fein
agus do chacb.
URNUIGH BALAICH
Broch companaich.
Tha so fior mar an ceudna a thaobh
dhroch chompanach. Chan 'eil ni air an
t-saoghal cho math ri deagh chompanach
oil' faodaidh tu earbsa a chur ann aig a
h-uile am agus anns a h-uile aite. Ach nach
'eil e fior gu bheil droch dhaoine gle thric
briathrach milis agus tha e buailteach gu'n
toir iad daoine socharach a thaobh. Cuiridh
iad gu leor de shiucar air gach olc is bithidh
moran air am mealladh.
Tha mi cinnteach gur ann mar sin a
dh'eirich do'n ghille 6g a dh'fhag tigh athar
's a chuir aghaidh air an diithaich a bha
fad as. Thachair an sin moran uilc air, is
bha am briathran cho milis' s gu robh Ian
dull aige gu robh e am measg chairdean.
Thoisich iad ri siucar a chur air an olc
agus thug iad a chreidsinn air gu'm biodh
e air a chunntas 'n a dhuine fad air ais mur
deanadh e a leithid 's a dheanadh iadsan.
Cha bu toil leis gu'n saoileadh neach air
bith sin : cha robh toll a dheanadh iadsan
nach cuireadh esan tarung ann. Mu dheireadh
thall nuair chaith e na bh'aige chuir iad ciil
ris. An sin thuig e c6 bh'aige. Cha robh
an t-olc cho milis air a' cheann mu dheireadh,
ach bha an cron deanta.
" Is beannaichte an duine sin nach gluais
An comhairle nan daoi,
An slighe fhiar nam peacach baoth,
'N a sheasamh fos nach bi."
Droch leabhraichean.
Tha sgriobhaichean beo 'n ar lath a fein a
bhios a' cur a mach leabhraichean air son
daoine a mhealladh, gu sonruichte an f headh-
ainn a tha 6g gorach, agus tha iad a' toirt
orra a chreidsinn gu'n teid aca-san air iuchair
a thoirt dhaibh a dh'fhosglas an dorus gu
saoghal an t-sonais agus gu neamh air thal-
amh. Tha na geallaidhean a tha iad a' toirt
seachad cho milis is tha feadhainn de na
leughas iad air am buaireadh agus air am
mealladh.
Tha na sgriobhaichean sin a' teagasg nach
ruig daoine a leas cluas a thoirt do na bhios
iad a' leughadh anns anFhirinntimchioll air
solasan diomain feolmhor, agus nach 'eil e
mar fhiachaibh air daoine lagh Mhaois a
choimhead an diugh ; nach 'eil ann ach sean
sgeul gun fheum agus gun bhfigh.
Their iad gu'm bi ministeirean a' cur eagail
air daoine a' bruidhinn air peanas a' pheac-
aidh ach nach ruig iad a leas oir gur ann
do'n aon aite a theid na h-uile air a' cheann
mu dheireadh, agus nach aithnichear 's an
latha sin an t-ionracan seach an t-aingidh.
Tha iad a' deanamh na slighe gu neamh
cho furasda do gach peacach agus tha moran
'g an creidsinn a chionn gu bheil am briathran
taitneach is milis.
Feumaidh sinn aideachadh gu robh moran
anns an rioghachd againn fein, agus an
rioghachdan eile mar an ceudna, a bha
tighinn beo a reir an teagaisg so, mu'n tainig
an cogadh mor so air an t-saoghal. Cha
robh guth air Dia no air creideamh ach ith,
61, agus bi subhach. Bha h-uile ni cho milis,
's bha iad an duil gu'm maireadh e mar sin
gu brath.
Briathran gun siucar.
A dh'aindeoin briathran milis tha e air
innseadh dhuinn gu soilleir gu'm feum sinn
uile seasamh an lathair cathair breitheanais
Dhe agus cunntas a thoirt as na rinn sinn
air an talamh. Anns an latha sin feumaidh
gach neach seasamh air a shon fein. Ma tha
neach air bith a' smuaineachadh gur i an
aon chrioch a bhios aig na h-uile, agus gur
ann air an aon dorus a theid iad a steach
leughadh e na briathran so, " Imichibh a
steach air an dorus chumhann oir is farsuinn
an dorus agus is leathann an t-slighe a ta
treorachadh chum sgrios agus is lionmhor
iad a ta dol a steach oirre."
" Ach is cumhann an dorus agus is aimh-
leatharui an t-slighe a ta treorachadh chum
na beatha agus is tearc iad a ta ag amas
oirre."
Thig e do gach neach a bhi 'n an earalas
nuair chluinneas iad neach a' deanamh na
slighe gu neamh furasd is farsuinn. Chan
'eil an sin ach guth eile a' glaodhaich " Cuir
siucar air."
Tha iomadh tobar ri taobh na slighe air
a bheil sinn uile ag imeachd agus tha cuid
dhiubh Ian de uisge milis agus olaidh moran
asda, ach chan 'eil ann ach aon tobar a
mhain a shasuicheas anamanna tartmhor
neo-bhasmhor, Tobar na Beatha.
" Tobar na beatha tha gu dearbh
Agad-sa Dhia nan dul ;
Is ann ad sholus dealrach glan,
Chi sinne solus iuil."
An t-Ard OUamh
Seumas MacGille Mhicheil MacBhktair
Leis an Urramach Uilleam Mac Mhathain, M.A.
A DH'AIjNDEOIN gach beum ghoirt a rug
oirnn ri linn a' chogaidh dholasaich so, cha
robh aon a r^inig sinn na b'fhaide mar
Ghaidheil na bas Sheumais Mhic Gille
Mhicheil Mhic Bhatair anns a' Mhuir
Mheadhon-thirich, 's e a' seoladh an cabhlach
an Righ. Bha a bheatha luachmhor ann an
tomhas sonraichte, agiis tha e nis air a
ghearradh as an tus a latha 's an toiseach
a shaothair.
Cha ruig mise leas luaidh a dheanamh air
a bhiuthas ihar sgoileir, no air a liuthad
onair agus duals a choisinn e 's an fhoghluni.
Chaidh sin a chur fada is farsuing a cheana.
Is leor e ri radh gu robh e lan-airidh air gach
iirram a chuireadh air agus air an ard-inbhe
a thugadh dha. Tha sgoileirean oga Gaidh-
ealach eile 'n ar measg, agus is math gu
bheil, ach bha lad uile ag amharc ris-san
mar cheannard agus fhear-itiil. Grainne-
mullaich na deise, b'e sin esan; agus nach
minic e a' tachairt gur e sin am fear a
fhroisear air falbh ri gailleann is an-uair.
Is leir e ri fhaicinn anns an latha 's am bheil
sinn beo.
Bha eolas agamsa air Seumas Mac Bhatair
bho bha sinn 's an Oilthigh car mu'n aon
am. Tha mi'n diiil gur h-ann aig coinneamhan
Gaidhealach a bhiodh againn an sin a chunn-
aic mi an toiseach e. Cha mhor a shaoileadh
air, 'g a chluimitinn a' deasbud an G^idhlig,
gur h-ann 's a' bhaile-mhor a fhuair e arach.
Ach tha fhios gum bu dual da an comas sin
a bhith aige a thaobh athar agus mathar.
Math dh'fhaoidte nach robh e cho smaoin-
shiubhlach anns a' Ghaidhlig ri fear a bha
fad a beatha ri tuath no ri iasgach mu
chorsaichean an iar na h-Alba — co againn
a bha iiine sam bith air Ghalldachd as
urrainn a radh gu bheil sinn sin ? Ach a
thaobh sgoileireachd bu mhac mar an
t-athair e, agus faodar a radh umpa le
cheile nach 'eil an aicheadh beo 's an
dtithaich an diugh. Nam bithinn-sa ann
an teagamh mu'n fhacal cheart tha mi ag
creidsinn gu ruiginn aon de na seann eolaich
an Uibhist ach rathad a bhith agam air sin
a dheanamh: nam bithinn air son soilleir-
eachadh fhaotainn air cxir son a bha e ceart
bu mhath leam mo chomhairle a chur ri
sgoileir mar bha Seumas Mac Bhatair.
Dh'fhag e dearbhadh buan air a sgoileir-
eachd anns an t-saothair iongantaich a rinn
e ann an iiine cho gearr. Chuir e a cheud
leabhar— bardachd Mairi nighean Alasdair
Ruaidh — a mach aig aois coig bliadhna
fichead. Thainig am fear mu dheireadh —
anns an t-seann Ghaidhlig Eireannaich — am
follais am Baile Atha-Cliath air an dearbh
latha a bha naidheachd a bhMs anns na
paipearan Eireannach. A thuilleadh air sin,
thug e dhuinn da leabhar eile dhe na h-6rth-
achan Gaidhealach {Carmina Qadelica) a
chruinnich a sheanair, an t-Ollamh Alasdair
Mac Gille Mhicheil. Chan 'eil teagamh nach
e so an t-saothair bu dlMthe d'a chridhe dhe
na rinn e uile. Chunnaic mi e 'n a luib, agus
is gann gun gabh e creidsinn na chuireadh
e as a dheaghaidh : an da leabhar a dh'
ainmich mi agus leabhar tomadach eile gu
ire bhig ullamh air son a' chlo; agus,. sin
uile an taobh a stigh de aon bhliadhna.
Saoilidh mi a nis gur h-ann a bha e mar
neach a fhuair ros air gu robh a mhanadh
a mach agus gum bu mhithich an obair a
bhuileachadh mun diobradh an cothrom.
Co dhitibh as ann mar sin a bha no nach
ann, rinn esan deagh fheum de gach cothrom
a fhuair e.
Bhiodh e iomchuidh a thoirt fa-near nach
do stad a shaothair idir aig na rinn e dha
f hein. Bha e air leth easgaidh gu comhnadh
a dheananih le muinntir eile. Cha robh aon
de na leabhraichean a chuireadh a mach le
Comunn Litreachais -na h-Alba anns nach
robh Ikmh. aige. Bha an t-uallach air an
deanamh saor bho mhearachdan a cheart
cho mor 's ged a b'e ainm fhein a bha ri
dhol riutha. Agus 's e a b'adhbhar da sin
nach e a chliti fhein a bha aige 's an amharc
ach cliu a dhaoine
Bha iomadh buaidh air a thuilleadh air
a dhealas. Ma bha e dion air obair, bha e aig
a' cheart am mean — c6 againn a bha cho
mean ris ? Bha e geurchuiseach am breith-
neachadh le eolas farsuing air a chM. Agus
gu seachd sonraichte bha a' bhuaidh ri
fhaicinn ann a bha na Greugaich o shean a'
moladh thar gach buaidh, agus 's e sin
cuimse — ni a tha an crochadh, chan ann
air a bhith 'gar cumadh fein ris a' mhor-
shluagh, ach air a bhith dileas do'n t-sealladh
as airde a thugadh dhuinn.
SEUMAS MACGILLE MHICHEIL MACBHATAIR— " ORDUGH UR HITLEIR " 7
An deidh sin 's na h-uile, ar learn nach
ann mar sgoileir as motha a bhios cuimhne
aig a luchd-eolais air idir. Tha cuid de
sgoileirean ann a tha air an cuingelachadh
cho mor ris an raon bheag aca fhein 's nach,
'eil moran uidh aca ann an ni sam bith eile.
Cha b'ann diubh sin esan. Dh'aithnichte air
a sheanchas gum b'fharsuing a lionsgaradh.
Th^ cuimhne agam oidhche, 's sinn ann"
comhlan, gun do dh'eirich conaltradh air
dhoigh air choireigin mu dhiadhaireachd,
agus gun tug e tarraing air teagasg cuid de
na h-ughdair mar neach a rinn leughadh
agus a bheachdaich gu naath air na leugh e.
Agus rud eile. Tha feadliainn de sgoileirean
ann a tha cho diir an sas arms a' bhun-obair
's nach 'eil fearas-chuideachd air an talamh
annta. Ach cha b'e sin dhasan e ; b'fhada
a ghabh e uaith. Cha robh cuideachd anns
am bitheadh e air nach cuireadh e gean, agus
sin gun sparraig gvin bhoilich. Faodar
aimneachadh gu robh cluas-chiiiil bharraichte
aige, agus bu sholasach a chluinntinn ag cur
ceol G^idhealach air a' phiano. Agus cha
robh an sin ach aon de na gibhtean taitneach
a bha a' fks ris.
Chan iongnadh sinn a bhith 'ga chaoidh.
Mac-samhail an fhior Ghaidheil, daicheil 'n
a phearsa, siobhalta 'n a dhoigh^ — is cian a
shiubhlas sinn mu faic sinn a leithid, agus
is iomadh latha a bhios mothachadh againn
air meud ar diobhail. Chaill an Oilthigh an
Dun-eideann oide-ionnsachaidh cho acfhuin-
neach 's a bha innte. Chaill a' Ghaidhlig
fior ursann-chatha agus fhear-tagraidh — 's
ann dolum a bhios a ctiis as aonais. Ach
dhaibhsan aig an robh eolas air 's e an call
as motha nach faoiltich an cridhe ris an
duine fhein tuilleadh an tir nam beo. Chan
e a chor-san a tha sinn ag acain idir ach
an cor fhein a tha cho eisleanach 'g a ionndr-
ainn. Air a shon-san, chan abradh neach
dh'am b'aithne e nach e bh'ann ach culaidh-
f barmaid. Dh'a shaor thoil fhein roghnaich
e a dhol gu uchd-bualaidh agus ionad-
gabhaidh. 'S e ar beachd gu robh an roghainn
a rinn e air a daingneachadh le creideamh.
Agus nach e sin "a' bhuaidh a bhuadhaicheas
air an t-saoghal ? "
CC
Ordugh tir Hitleir"
Leis an Urranmch Alasdair Mac Fhionghuin, Ph.D., an Cill-mo-naomhaig
BITHIDH sinn a' cluinntinn fathunn o am
gu am mu ordugh ur a tha Hitler a' runach-
adh air son na Roinn-Eorpa, ach is e fathunn
fein na chluinneas sinn. Chan 'eil sinn a'
faighinn iomraidh sboilleir idir bhuaith de
an seorsa orduigh a tha 's an amharc aige.
Tha sin anns an innleachd aige-san; oir is
roinn mhor d'a chleachdadh agus d'a cheaird
a bhi a' mealladh dhaoine le briathran
tlachdmhor, agus a bhi 'g an sgrios le
gniomharan searbh. Tha fuaim. ghasda aig
na facail — " An t- Ordugh Ur " ; ach an uair
a thuigeas sinn am brigh,-cha chreid mi gu'm
bi am fonn aca cho binn 'n ar cluasan.
Tha e fior gu leoir gu bheil feum nach
beag air orduchadh is fearr air an Roinn-
Eorpa, a chum is gu'm bi gach dtithaich air
a deagh shaoithreachadh, agus a' togail an
toraidh a tha nadurra dhi ; gu'm bi a barrachd
a' coinneachadh easbhuidh dhuthchanna
eile ; agus a h-easbhuidh fein 'g a dheanamh
suas le barrachd chaich ; agus, o na tha
sinn uile an crochadh ri cheile, tha e freagarr-
ach agus feumail gu'm biodh cordadh eadar
na rioghachdan a cheadaicheas a leithid so
de iomlaid air an saoibhreas shaoghalta, air
son leas an t-sluaigh gu leir. Tha tomhas
nach beag de'n iomlaid so a' dol air aghaidh
daonnan, ach tha moran bacaidh air, anns
nach 'eil gliocas no ceartas ; agus a tha a'
fagail mhoran bochd 'n an crannchur seach
mar a dh' fhaodadh iad a bhi.
Cothrom na laimhe laidir.
Tha e mar an ceudna fior gu bheil cuid de
rioghachdan na h-Eorpa nach d' fhoillsich
iad fein glic 'n an doighean-riaghlaidh, le
aireamh gun tomhas de roinnean 'n am
measg an comhnuidh a' draochunn r'a cheile,
a' toirt uachdranachd an duthcha gu tamailt,
agus gu trie 'g a tilgeil bun os cionn.
G«d is priseil saorsa beachd, tha meas-
arrachd ri iarraidh agus ri chleachdadh le
clann na saorsa, air neo caillidh iad an
sochair. Mur a h-aithne dhoibh iad fein a
riaghladh ann an gliocas, eiridh foirneartach
gu cinnteach 'n am measg fein, no anns a'
choimhearsnachd a riaghlas iad leis an
laimh laidir. Thachair so uair is uair ann
an eachdraidh ; thachair e againn fhein an
am Chromwell, agus thachair o do'n Fhraing
an am Napoleon, is thachair a leithid o
chionn ghoirid aims an Eadailt, agus anns
a' Ghearmailt. Tha so a' foillseachadh gu
" ORDUGH IJR HITLEIR "
bheil seol-riaghlaidh is fearr ri iarraidh aig
iomadh rioghachd air tir-mor na h-E6rpa,
a choimheadas ughdarras na staide, agus
aig a' cheart am, a' bhuilicheas saorsa
mheasarra, laghail, chinntich, air gach duine
taobh a stigh a criochan.
Cha'n fhaighear a leithid so de dh'
innleachd - riaghlaidh gun trioblaid ; ach.
feumar ruigheachd oirre ; oir cha seas aon
chuid iighdarras maighistir a tha a' spiiinne-
adh a shluaigh de'n saorsa, no air an laimh
eile, ordugh saorsail a chailleas meas agus
ughdarras le roinnean agus comh-stri gun
chiall.
A nis tha Hitler suidhichte air atharrach-
adh a dheanamb anns an da chuis so, ami
an uachdranachd nan diithchanna, agus 'n
an doigh beo-shlaint' agus iomlaid an toraidh .
Cba tuig sinn a riin mur a tuig sinn so.
Lamh laidir na Staide.
A thaobh uachdranachd na Staide, tha
Hitler dearbhta gu'm feum so a bhi iomlan
thairis air gach duine a bbuineas dhi, thairis
air a' bheatha uile gu leir; thairis air
fhoghlum, thairis air a bheachdan, air a
dhoigh aoraidh, air a chleachdaidhean, air
a sheirbhis lathail, air a dhol a mach agus
air a theachd a steach o bhreith gu bhas.
A reir-san, tha gach duine air a dhean-
amb air son na Staide, chan e an Staid a
tha deanta air son an duine. Mar sin, chan
'eil coir nadurra aig duine eadhon air a
bheatha, ach mar a cbeadaicheas an Staid
dha; agus chan 'eil aoradh eile cho ard ri
iimhlachd agus seirbhis eadhon gu bas air
son morachd agus cumhachd na Staide. Is
i an Staid is Dia os cionn nan uile a bhuineas
dhi ; is ann anns an staid a tha Dia 'g a
fhoillseaehadh fein do'n t-sluagb. Mar sin,
tha oifigich na Staide ri'n urramachadh;
tha an orduighean ri'n gabhail gun ghearan,
gun teagamb ; oir ged a dh' f haodas coltas
an uile a bhi orra, feumaidh gu bheil iad
ceart ; oir chan urrainn an Staid, no ceannard
na Staide, mearachd a dheanamb .
Tha e soilleir nachi ceadaich a leithid sin
de uachdranachd atharrachadh beachd, no
cuideachdan air bith nach 'eil a' creidsinn
gu^ bbeil an diadhachd ud comhcheangailte
ris an Staid; gu sonruichte na b-eaglaisean
Criosduidh, nach Itib an gliin, no an inntinn,
no an coguis do'n toibheum mhor ud ; is
iad-san gu sonruichte cnapan-starra an
orduigh iiir aig Hitler; oir ged a chuir e as
gu buileach do na cuideachdan statail, chan
urrainn dha cur as do na h-eaglaisean gu
h-obann ; oir chailleadh sin dha meas na
mor-chuid de'n t-sluagh. Ach air son an
claoidh, is e a tha esan a' cur roimhe an
oigridh a mhealladh air falbh o na h-eaglais-
ean ; air chor is an ceann bheagain bhliadhn-
achan gu'n searg iad gu nadurra le cion
Chriosduidhean. Mar sin, araon anns a'
Ghearmailt agus anns gach duthaich a thig
fo bhuaidh dhi bithidh an oidhirp 'ga dhean-
amb gu bhi a' caitheamh nan eaglaisean a
bith.
Uachdar no meog.
Agus a' thaobh beo-shlaint' agus malairt,
is e a tha aige-san anns an amharc a' Ghearm-
ailt a shuidheachadb cho cumhachdach agus
cho fabharach is gu'n orduich i gach duthaich
mar a fhreagaras oirre fein. Gleidhidh i
cumhachd cogaidh, oibrichean-iaruinn, is
mhe'inean, is innealan prionnspalacb, 'n a
lamhan fein; orduichidh i do chuid de na
diithchannan an grunnd a shaoithreachadh,
do chuid ele an spreidh, do chuid eile am
me'inean, agus an iiileadh; agus feumaidh
iad an uiread de'n toradh sin a reic no
iomlaid ris a' Ghearmailt is a theid orduchadh
dhoibh, agus sin aig prisean a bhitheas
buanachdail do'n Ghearmailt. Mar sin,
bithidh na Gearmailfcich beartach, agus an
corr bochd; bithidh an t-uachdar aca-san,
agus am meog .aig each.
Ach a reir Hitleir, tha sin mar bu choir
dha a bhi ; oir nach fior-f heara na Gearm-
ailtich ; nach iad-san ard-shluagh an t-
saoghail; glan 'n am full, taghta, gaisgeil,
uile-bhuadhmhor, uile-chumhachdach ; an
coimeas riu am bheil anns a' chorr ach
graisg ? Nach 'eil e ceart gu'm biodh smaig
aca thairis air a' chorr, agus gu'm biodh
iad a' sealbhacbadh a' chuid is fearr de
thoradh an t-saoghail, agus de shaothair a'
chinne-daonna ?
Sin agaibh-se cuid de phrionnspalan an
orduigh iiir aig Hitler. Is gann gu bheil
sibh 'g a chreidsinn; ach mur teid an
dubhan 'n a shroin-san, bithidh an t-6rdugh
searbh ud mu'r n-amhaich mu'm bi sinn a'
bheag na's sine ; oir tha e cheana mu
amhaichean nan rioghachdan a tha fo
cheannsal aige.
Aireamh 7
1942
Urnuigh agus Oran Dhaibhidh
Norhdaidh mi dhuit an t-dighe air an tigeadh dlivit triaU : sedlaidh mi dhuit le ni sMiil.
— /S'aiw xxxii. 8
18 o an t-salm so an t-6ran ■ nuadli a ohiiir
Dia ann am l)enl Dhailjhidh, nuair a thug
e dha maitheanas agus a chuir e folach air
a pheacadh. Tha an t-salm a' teagasg ciod
a tha Dia ag iarraidh oirnn; ciod iad na
h-iobairtean leis an coir dhuinn teachd 'n a
lathair ; agus ciod an ciimhnant air an aisig
e an anam air ais dhaihhsan a jDheacaich 'n a
aghaidh.
Tha fios aig an t-saoglial uile air a' pheac-
adh oillteil anns an do thuit Daibliidh agus
leis an do theab e 'anani a chal] ; agus tha
e air a radh gur l\-ann l)liadhna 'n a dheidh
sin a sgriobh c an t-salin so. Cha robh. a
choguis aig fois agus bha an-shocaii' 'inntinn
a' claoidh a bhodhig — " Nuair bha mi a'm'
thosd, laigh aois air mo chnamhan : tha mo
bhrigh air a h-athari-achadli. gu tiormachd
an t-samhraidh."
Ach ged a dhuisg a choguis chiontach.
fiabhrus 'n a bhroilleach leig e le latha an
deidh latha, is seachduin an deidh seachduin,
dol seachad gun a pheacadh aideachadh.
Ach mu dheireadh, fo theagasg an fhaidh
Natan, a chuir Dia thuige chum olcas a
ghniomlia innseadh dha, cha b' urraiim e
cumail air fhein na b' fhaide, agus thiibhairt
e, " Pheacaich mi an aghaidh an Tighearna."
Tha e coltach gur h-ann aig an am sin
a sgriobh e salm li., an t-salm anns an do
dhoirt e mach a chridlie le h-aithreachas is
deoir, ag aideachadh a plwacaidh agus ag
ashichadh trocair.
Dean trocair orm, a Dhe, a reir do
chaoimhneis-graidh : a reir lionmhoir-
eachd do cliaomh throcairean, dubh as m"
eusaontas. Oir tha mi ag aideacliadh. ni"
eusaontais agus tha mo pheacadli a'm'
lathair a ghnath.
Dh' eisd Dia ri glaodh an aithreachain
agus thug e maitheanas dha, agus tha an
salmadair a' seinn anns an t-salm so an
t-6ran nuadh a chuir Dia "n a bheul.
"8 beannaicht' an duine sin a fhuair
'N a pheacadh maitheanas ;
A flniair le trocair folach
Air a ehiont' is eusaontas.
'8 beaimaicht' an ti nach agair Dia
'N a sh('achra,nail)li na 's mo,
Is ann a spiorad fos nach "eil
CUaon-chealgaireachd no go.
Faodar a radh gur caraid an da shalm,
li agus xxxii. ; an dara te ag urnuigh air son
trocair, agus an te eile a' moladh Dhe a
chionn gu'n d'eisd e ris an urnuigh sin agus
gu'n do nochd e a throcaii".
Anns an urnuigh a riini Daibhidh chleaclul
e briathran d'an d'fhuair moraji dhaoine
coire, " Teagaisgidh mi do luchd-eusaontais
do shlighean, agus iompaichear peitcaich "
(li. 13).
Their iad gu robh e dalma do neach a
rinn uiread eueoir ris-san, agus a bha air
a ghluinean ag iarraidh maitheanais, a bhi
bruidhinn air daoine eile a theasgasg no
iompachadh. Ach cha b' ann ann an spiorad
dalma no fein-fhireanta a thuirt Daibhidh
an rud a thubhairt e, agus saoilidh mi nach
robh e idir as an rathad dha, iarrtus a bhi
aige air folach a chur air a sheann olc le
seirbhis tir a dheanamh do Dhia. B' e an
smuain a bha 'n a chridhe, gu'm biodh e na
b' fhasa do pheacaich eile creidsinn ann an
trocair Dhe na'n deanadh e trocair air
peacach cho mor ris-san. A thuilleadh air
sin bha e nadurra gu leoir gu'n tigeadh an
smuain 'n a chridhe aig a leithid sud a dh'
am, a l^heatha a choisrigeadh gu buileach do
Dhia agus rabhadh a thoirt do dhaoine eile
iad a sheacluiadh a ohjabair' anns an do tluiit
e fhein.
Chan urrainn iadsan a fhuair trocair agus
a dh' f hiosraich gtxirdeachas slainte Dhe a bhi
'n an tosd, oir tha e cho nadurra dhaibh
luaidli a dheanamh air maitheas Dhe 's a
tha e do na h-eoin seinn.
Agus a dh' aindeoin ciod a their iadsan a
bhios a' faotainn coire do 'n fhacal a thuirt
Daibhidh, tha e soilleir do 'n t-saoghal uile
gu'n do theagaisg e do luchd-easaontais
slighean an Tigliearna, agus gu bheil
'aithreachas is 'urnuighean a' giulaii toraidh
gus an la an diugh.
2
URNUIGH AGUS ORAN DHAIBHIDH
" An iiair a dh'iompaichear thii," ars ar
Slamiighear ri Peadar, " neartaich do braith-
rean." Rinn Daibhidh sin, agus ged tha e
raarbh tha e a' labhairt fathast, agns a'
neartachadh ioniadh brathair bochd aig nach
l)iodh misneach.a shuilean a thogail gu neamh
mm' b'e gu bheil beatha Dhaibhidh a' teagasg
dha nach gleidh Dia a chorruich gu siorruidh
do bhrigh gur toigh leis trocair, agus aig
nach biodh briathran leis an tigeadh e an
lathair an Tighearna mur b'e gu 'n d' thug
Daibhidh na briathran sin dha anns na sailm.
Anns an t-salni so, ma ta, tha e a' coimh-
lionadh a' gheallaidh a thug e anns an te
eile ; tha e a' teagasg dhuinn slighean an
Tighearna; ag innseadh cianiar a dh' aisig
e air ais dha fein gairdeachas a shlainte.
Agus is e suim na tha aige ri radh, gur h-e
a' cheud cheum air an t-slighe gu reite ri
Dia, ar peacadh aideachadh. Am feadh 's
a l)ha 6 'n a thosd cha d' fhuair e leigheas
ail' an-shocair a chridhe ; bu chaomh leis
'ciisaontas fholach ach mar b' fhaide a bha
(' a-' deanamh sin is ann a bu truime a bha
lamh Dhe air, gus mu dheireadh an d' thubh-
airt e, " Aidichidh mi m' eusaontas." Agus
leis an ath anail tha e ag radh, " Mhaith
esan cionta mo' pheacaidh."
Ar coguis nadurra.
Togaidh ar coguis nadiirra a guth air
taobh an duine a dh' aidicheas a chionta
gii saor agus a dh' iarras maitheanas. Agus
do bhrigh gu bheil gradh is ceartas is caonih-
alachd Dhe na's airde na ar coguis-ne bheir
o maitheanas do 'n aithreachan gu saor agus
gix pailt.
Ma dh' fheuchas sinn ri folach a chur air
ar peacaidhean, agus sinn fhein is Dia a
mhealladh, cha chuir trocair Dhe folach
orra ; ach ma ni sinn an urnuigh a rinn
Daibhidh gheibh sinn am freagradh a fhuair
esan. " An ti a dh' fholaicheas a pheac-
aidhean cha soirbhich leis : ach esan a dh'
aiflicheas ,agus a threigeas iad gheibh e
ti'ocair." — Gnath-FJiocail xxviii. 13. " Ma
dh' aidicheas sinn ar peacanna, tha esan
fu'inneach agus ceart, chum ar peacanna a
mhaitheadh dhuinn agus ar glanadh o gach
uile neo-fhireantachd." — /. Eoin i. 9.
Is iirnuigh uile gu leir Salm Li, ach anns
an t-salni so thionndaidh Daibhidh bho iirn-
uigh gu moladh. Is e so an t-6ran nuadh
a chuir Dia 'n a bheul nuair a thog e suas
a clabar lathaich e agus a chuir e a chasan
air carraig. Tha oran 'n a bheul a cliionn gu
bheil aoibhneas 'n a chridhe ; agus tha e a'
gairm aii- ]ieaeaieli eile eisdeachd ciod a rinn
Dia air a sb.on, " Tha thusa a'd' ionad-fol-
uich dhomh; o theinn gleidhidh tu mi; le
h-6ranaibh saorsa cuartaichidh tu mi."
Aig an ochdamh rann tha guth iir a' labh-
airt anns an t-salm, " Fior theagaisgidh mi
thu, agus nochdaidh mi dhuit an t-slighe air
an tigeadh dhuit triall ; seolaidh mi dhuit le
m' shiiil." Chan e so guth Dhaibhidh ach
guth an Ti a tha e a' moladh. Cha b' urrainn
mac duine a ghabhail air fhein na briathran
so a labhairt, agus feumar an gabhail mar
fhreagairt chaomhail a thug Dia do smuain
a dh' eirich ann an cridhe Dhaibhidh, ged
nach do chur e an cainnt i. Bhuail eagal c
nach biodh e anns an staid shona so daon-
nan, agus thuirt e ris fein, Ciod am fios nach
tuit mi anns a' chlabar a rithist ; tha an
fheoil laidir agus an spiorad anfhann, agus
ma dh' fhaoite gu bheil e ro thrath dhomh
m' orain a sheinn.
Is ann a chasg an eagail sin agus a thoirt
misnich do chridhe a sheirbhisich a labhair
Dia am facal so ris, " Nochdaidh mi dhuit
an t-slighe air an tigeadh dhuit triall ;
seolaidh mi dhuit le m' shuil."
Chan fhag Dia a shluagh aig leth na slighe.
Cha leor leis an casan a thoirt as a' pholl ;
socruichidh e iad air carraig. " Tha mi
dearbhta as an ni so fein," arsa Pol, " an
ti a thoisich deagh obair annaibh, gu'n
coimhlion e i gu la losa Criosd."^ — Phil. i. 0.
Cho fad 's a bhios an Criosduidh anns an
t-saoghal bidh comhraig an leth am muigh
agus eagal an leth a stigh, ach ma tha a
shiiil ri Dia mar tha stiilean oglaich air
lamh a mhaighstir cha bhi e gun solus no
gun neart. Oir bheir Dia neart do'n anfhann
agus dhaibh-san a tha gun liigh meudaichidh
e treise.
Dhearbli na naoimh uile gur fior so agus
tha e air a dhearbhadh gach latha an diugh
fhathast leo-san a tha creidsinn ann, agus a
leigeas an taic ris. Chan v'eil e an comas
duine a cheum a stiiiradh mar bu choir dha
agus tha feum againn uile air an urnuigh a-
dheanamh gach maduinn, " Treoraich mi ann
a'd' fhirinn agus teagaisg mi."
Ma tha e 'n a chleachdadh aig neach
beannachd is stiiiradh an Tighearna iarraidh
gu h-iriosal agus gu diirachdach gach latlia
m' an toisich e air 'obair faodaidh e a bhi
cinnteach gu'n soillsich Dia a dhorchadas
agus nach bi e gun fhear-cuideachaidh air
a laimh dheis. Oir mairidh facal an Tighearn
gu siorruidh.
Nochdaidh mi dhvit an f-sllghe air an
tigeadh dhuit triall :
BedJaidh mi dhuit le lu' ■shidl.
Anns a' Chathair
GED tha luchd-ealaiu ag imiseadh dhuiini
gur anil o sheorsa de mhonkey a thainig mac
an duine tha an cairdeas a tha eadar mac an
duine agus na h-ainmhidhean gu maith fada
a mach, ma tha e idir ann.
Tha astar neo-chriochnach eadar duine
agus ainmhidh, a chionn gu bheil eanchainn
agus anam aige.
Ann an 6g-mhaduinn an t-saoghail cha
I'obh ann am mac an duine ach creutair lag
ami an coimeas ris na creutairean eile a bha
aims na coiltean agus air na machraichean.
Agus b' ion da eagal a bhi air, oir is e lagh
na coille "a' bheist as motha ag itheadh
na beiste as lugha." Ach ged nach robh
armachd aige 'ga dhion fein ach a mhain a
lamhan laga, armachd nach biodh gu moran
feuma dha an uair a thachradh leomhann no
tiogar air, gidheadh bha eanchainn aige nach
robh aca-san, agus is ann le cumhachd a
reusain a fhuair e tighdarras thairis air na
h-ainmhidhean. Le cumhachd a reusain
dhealbh e innealan leis an cuireadh e as
do chreutairean a bha bagairt air.
Sin rud nach do rinn creutair eile riamh
ach e fhein. Na'm b' urrainn do chreutair-
ean eile dol ann an c6-bheirin agus an comh-
airle a chur ri cheile, agus cogadh a dheanamh
an aghaidh mhic an duine le tuigse, cha b'
urraimi da aite fhein a ghleidheadh air an
talamh idir. Na'ii robh na speachan cho
glic 's a tha iad cho guineach tha uiread
dhiubh amis an t-saoghal 's nach biodh aon
duine a lathair air an talamh an diugh na'n
do ghlaoiclli na speachan cogadh an aghaidh
chlanii-daoine.
Cuimhne.
Is e mac an duine an aon chreutair aig a
bheil cuimhne, co dhiii cuimhne as fhiach
cuimhne a radh rithe, cuimhne a ni feum de
fhiosrachadh a' chinnidh uile. Ged is seolta
na creutairean an seangan agus an seillean
tha na tighean agus na doighean aca, agus
na soithichean anns a bheil iad a' gleidheadh
na meala, mar a bha iad muillein bliadhna
roimh so. Chan 'eil iad a' tighihn aon cheum
air an aghaidh. Ach chan e sin do mhac an
duine ; tha esan a' dealbh nithean ma gun
sgur, agus tha gach gineal a dh' fhalbhas a'
fagail eolais no fiosrachadh tir air chor-eigin
aig a' ghineil a thig 'n a deidh.
Cha bhiodh so comasach do mhac an duine
a dheanamh mur b'e gur h-urrainn da
bruidhinn. Ciod air bith an doigh aims an
d' fhuair e tiodhlac na cainnte, is e cainnt
an garadh-criche eadar mac an duine agus
na h-aiiimhidhean. Do hhrigh gu l)heil
cainnt aca theid aig cloinn-daoine air dol
ann an co-bheinn mu chuisean am beatlia,
agus theid aca mar an ceudna air an eolas
agus am fiosrachadh a chomh-phairteachadh
ri each a cheile.
Os cionn an doruis anus an t-seomar anns
a bheil ealain na feallsanachd air a teagasg
ami an Oilthigh Dhiln-eideann tha na bria-
thran so sgriobhta.
Air an talamh chan 'eil mdr ach duine :
Anns an duine chan 'eil mor ach inntinn.
Is ami le cumhachd na h-inntinn a obios-
iiaich mac an duine creutairean a bha fichead
uair na's laidire na e fhein, agus is ami le
cumhachd na h-inntinn a rinn e seirbhisich
is luchd-frithealaidh de'n ghaoith agus de'ii
dealanach.
A thaobh meudachd is neart cha robh ann
am mac an duine ri taobh na h-elephant ach
mar gu'm biodh paisde ri taobh famhair, acli
bha solus na h-inntinn anns a' phaisde, agus
mar sin bhuadhaich e amis a' clxath agus
anil an reis na beatha.
Teine.
Ged tha miltean de chreutairean na talmh-
ainn a' basachadh a h-uile bliadhna leis an
fhuachd, agus sin a' dol air aghaidh blio
chionn nam muilleineaii bliadhna, cha do rinn
creutair eile riamh teine ach a mhain mac
an duine.
Tha cait agus coin agus iomadh creutair
eile eolach gu leoir air teine ; is toigh led am
blaths a gheibh iad bhuaith, ach air a shon
sin cha d' fhadaidh gin dhiubh teine riamh,
agus cha mho a ghabh iad ciiram gus an teine
a bha cheana air fhadadh a chumail bed.
A dh' aindeoin na their na daoine a bhios
ag radh nach 'eil aims an duine ach siol
an ainmhidh, tha doimhne neo-chriochnach
eadar mac an duine agus na h-ainmhidhean.
Ged bheireadh monkey a leth sliiiil air son
cnotha, agus asail a leth chluas air son
currain, c6 am monkey no an asail, le ro-
churam a ghabhail, a chuir craobh no curran
los an acras a shasuchadh ; no c6 an t-aiiun-
hidh a dhealbh inneal no acfhuinn los feum
a dheanamh de chumhachdan iiaduir, no los
e fhein a dhion bho bheistean a bu mhotlia
agus a bu laidire ?
Tha fada barrachd astair eadar an duine
agus an t-ainmhidh na tha eadar an duine
agus Dia.
Mar a thubhairt Pascal, " Chan 'eil mac an
duine ach mar a' chuilc, a' chuilc as breoite
anns a' chruthachadh, ach is cuilc e anns a
ANNS A' CHATHAIR— SGEULACHD DON CHLOINN
bheil mothachadh. Ni riid as lugha iia neart
an domhain a mharbhadh; raarbhaidh aon
bhoiniie uisge e, no aon anail de'n cheo a
dh'tni-eas as an talamh. Ach. gud tliuiteadh
na beanntan air agus ged phronnadh iad c,
bhiodh barr aige air na beanntan, oir bhiodh
fhios aige gu'n robh e 'g a phronnadh ach
cha bhiodh /A-ios aca-san air.
Tha iiaisle .agus mbhe mhic an duine a
co-sheasanxh 'n a inntinn aeus 'n a anam.
Sgeulachd do'n Chloinn
{Am Piobaire Breac)
O CHIONN fhada nan cian, an uair a bha
an saoghal 6g 's a labhradh na h-eoin Greigis,
bha bailo 's an airde n-iar d' am b'ainni
Hanielin. Bha e 'na chaithir aluinn — abhainn
Ueser a' siubhal seachad air gu reidh samh-
ach, far am biodh a' chlann a' chiich agus na
tunnagan a' snamh. Bha muinntir Hanielin
']ian daoine coir, bha sith is sonas aca, gach
ni a riaraichcadh an t-siiil no bheireadh solas
do'n chridhe.
Ach latha de na laithoan, mar bha an
tubaist 's ail dan, thainig sgaothde radain
orra air inirich o'li airde n-ear. Chan fhaca
iad riamh roimhe an seorsa ci'eiitair ud : bha
iad na bu lugha na |)iseag agus na bu mhotha
n.a seilcheag, ach bha muinntir Hanielin 'n
an daoine coir is thug iad dhail)h aoigheachd.
Ach ma rinn iadsan sin thoisich na radain
air fas lionmhor. Bhiodh coig ail aca "s a'
bhliadhua, agus fleichnear air a h-uile tiu'us,
gus mu dheireadh an robh iad an impis am
baile chur fodhpa. f hein.
Thug na cait am monadh orra le h-eagal,
bhath na coin iad fhein le briste-cridhe, is
dh' fhag iad na radain gu bhi ag 61 a' bhainno
's ag itheadh a' chaise.
Chan fhaodte leanabh fhagail anns a'
chreathaill air eagai gu'n itheadh iad e ;
dh' fheumadb fear an tighe an atl shearmoin
a chur fo ghlais air eagal gu 'm beireadh an
radan al iniite, agus o mhoch gu dubh, o
cheanii gu ceann de 'n bhaile, cha chhiiniite
fuaim ach sgreachail nam biastan.
Mu dheireadh thall, dh' fhas muinntir
Hanielin seachd sgith de'n chcol is rinn iad
gearan ri seanairean a' bhaile.
Ghairmeadh an sluagh gu talla na Comh-
airle, ach an uair a bha na seanairean agus
an sluagh a' cur an cinii ri cheile mu'n
ghnothuch, chualas gnog aig an dorus, agus
a steach am nieasg na cuideachd thainig
dealbh duine a thug air na seanaii-ean gaire.
Co bha so ach am Piobaire Breac, cota
fada air o mhullach gu bonn ; an dara taobh
dheth dearg agus an taobh eile buiclhe.
Bha e cho fada ri crann soithich agus cho
caol ri snathaid ; siiil bheag bhiorach 'n a
cheann agus gun roinne feusaiii air aodami.
Rinn am Piobaire beic do na h-uaislean,
is labhair e mar so.
" Is mise am Piobaire Breac. Thug Righ
an Domhain dhomh gliocas an da shaoghaii,
agus is aithne dhomh na h-eolais, na
gisreagan, na h-ubagan, na sauna agus na
h-6racliaii, a ghreasas bas no a chaomhiias
beatha. Tha piob airgid aim am bhroilleach,
leis an cuir mi fo gheasaibh gach creutair
anns an do sheid anail ; mar a tharruingeas
a' ghrian na reultan agus a tharruingeas a'
ghealach na b.-uisgeachan, tarruingidh mise
as 1110 dheidh an eunlaith, beathaichean
ceitliir-chasach, agus creutairean snaigeach,
agus ma bheir sibh dhomhsa mile bonn
airgid, cha chluinnear sgriach radain ami an
Hanielin an nochd."
" Buaidli leis a' Phiobaire Bhreac," arsa
fear de na seanairean : " dean thusa sin agus
is leat an t-airgiod."'
A mach ghabh am .piobaire. (Ihuir e a'
phiob 'n a bheul, agus cha luaithe sheid e i na
thaoni na radain a mach, a toill agus a tighean,
a seomraichean agus a simileirean ; radain
l^heaga is radain mhora, radain dhubha is
radain ruadha, 'n am ficheadan agus "n an
ceudan, a' leantuinn a" phiobaire o shraid
gu sraid, o thom gu tom, gu h-iollagach, gu
h-aigheai'ach, gus an do rainig iad abhainn
Ueser, far do thuit iad muin air mliuin anns
an uisge, is far an robh iad air am bathadh,
ach aon radan mor reamhar a fhuair gu tir.
Chuii' esaii a chul I'is an aiixle 'n iar is
aghaidh ris an airde 'n ear, rainig e tir a
dhiithchais, agus bhiodh e ag innseadh na
sgeoil SO- do na radain oga, 's ag iarraidh orra
baile Hamelin a sheachnadh.
" Is maith a fhuaras am piobaire," arsa
fear de na seanairean, " thugaibh dha deoch,
agus buailibh cluig a' bhaile le gairdeachas."
"Air d' aithis," ars am piobaire. "Far
dhomhsa mo dhuais, agus an sin deanaibh
iolach."
- " Duals," ars na seanairean uile, 's iad a'
gaireachduinn, " cha robh sinn ach ri feala-
dha ; b'e sin an dolaidh mile bonn airgid
a tlioirt do phiobaire breac."
SGEULACHD DON CHLOINN— MUR TOG AN TIGHEARN AN TIGH
" Mur toil'," ars am piobairc, " bidh car
eile an ruidhl' a' bhodaich."
******
A uiach ghabh am Plobaire Breac a rithist.
Sheid e a' phiob, agus a leithid de cheol cha
chualas o thus an domhain 's a chluinnear
gu deireadh na dilinn. Bha e na bn bhinne
na guth smeoraich, is bha e cho tiamhaidh
's gu 'n tahxdh e na sionnaich.
Cha hiaithe sheid e a' phiob na thaom a'
chlann a mach, a sraidean is cul shraidean,
a sgoilean is tighean, brogaich bheaga is
brogaich mhora, cailleagan is leanaban, gu
h-iollagach 's gu h-aighearach, a' dannsadh
's a leumraich, a' bualadh am bas "s a'
gaireachduinn ri ceol a' phiobaire.
Dh' fhag iad am baile 'n an deidh is chuir
iad an aghaidh gu siar gus an do rainig iad
beiim ghorm. Dh' atharraich am piobaire
ceol, agus cha kiaithe rinn e sin na. dh'
fhosgail a' bheinn roimhe is chaidh e fhein
's na bha na dheidh a steach, ach aon ghille
criibach nacli robh cho hiath ri each, is nach
do rainig a' bheinn gus an robh an dorus
duinte.
Shiubhail muinntir Hamelin shios is shuas,
a bhos is thall, ag iarraidh na cloinne ach
cha robh a' chlann ri fhaotainn. Bheireadh
na seanairean na bha aca de 'n t-saoghal 'n
an tilleadh am Piobaire Breac air ais leis a'
chloinn, ach mur tainig e o'n am so 'n de
cha d' thainig e fhathast.
Dh' fhaodadh an sgeulachd a bhi na b'
fhaide, ach tuigidh daoine glic a brigli, is
cha dean i cron do na h-amadain : —
Ma thug thu gealladh cum ri d' fhacal,
'S ma rimi thu dannsadh, paigh am'piobair'.
Mur tog an Tighearn an tigh
AIG an am so de'n bhliadhna bithidh Comunn
nam Ban ami am moran de na h-eaglaisean
Gaidhealach a' cur la air leth gu bhi a' reic nan
nitheanarinniadle'nlamhan fad a' gheamh-
raidh, fuaghal is figheadaireachd is seorsachan
eUe a -ghabhas reic. A h-uile bliadhna tha
moran airgid air a chruinneachadh anns an
doigh so a chuideachadh aobhar an t-soisgeil
aig an tigh agus anns na diithchanna thall.
Ach air uairean bithidh boirionnaich a'
I'euchainn ri airgiod a chruinneachadh air
son obair na h-eaglais ami an doighean
saoghalta agus le innleachdan neo-chriosdail
nach 'eil idir freagarrach ami an eaglais Dhe ;
raffles, dannsadh, tomhseachain, cluich-
chairtean, fiosachd, agus innleachdan eile
nach ruigear a leas ainmeachadh.
Tha e ceart gu'm biodh e air a radh air an
duilleig so nach e a mhain nach 'eil Eaglais
na h-Alba a' toirt gnuis do na h-imileachdan
sin ach gu bheil iad air an toirmeasg leis an
Ard Sheanadh.
Tha e duilich a chreidsinn gu'm beannaich
Dia ann an seirbhis a rioghachd airgiod a
tha air a tharruing a pocanna nan ana-
creideach le innleachdan saoghalta. Mur
tog an Tighearn an tigh is diomhain a bhios
saothair an luchd-togail. Mm- beannaich an
Tighearna ar n-obair bha cho maith dhuinn
a bhi 'n ar cadal ; chan ann le gairdean feola
no le innleachdan an t-saoghail a chuirear
air chois rioghachd Dhe air thalamh, ach le
creideamh, is iu-nuigh, is cumhachd an
Spioraid Naoimh.
Sedras Muller.
Bu mhaith leam iomradh a dheanamh aims
an aireamh so air duine diadhaidh a bha cho
furachail air na meadhonan a bha ceadaichte
dha ann an seirbhis an Tighearna 's a bha e
air an t-seirbhis fhein, an dochas gu'm faic
cuid de na leughas uime an leasan a tha Dia
a' teagasg dhuinn ann am beat ha an duinc
so, Seoras Muller nach maireann.
Cha ruig mi a leas eachdraidh a bheatha
innseadh o'n toiseach, no iomradh a dhean-
amh air an obair mhor a rinn e ann am
Bristol far an do thog c coig tighean-fasgaidh
air son dhilleachdan, oir tha fhios aig an
t-saoghal uile air an obair sin.
B'e aon de na puingean air an do sheas o,
gur coir do shluagh an Tighearna am beath.a
uile a riaghladh a reir nan sgriobturaii, agus
an obair uile a dheanamh a reh a thoile.
Ach chunnaic e nach robh na braithrean eile
anns an eaglais de'n aon bheachd ris a
tliaobh fichead rud amis an robh e cinnteach
gu'm b' aithne dha ciod i toil an Tighearna.
A dh' aon ni, bha e a' faicinn gu'n robh iad
ag iarraidh airgid air son an t-soisgeil o
dhaoine nach robh iompaichte, agus aig nach
robh tiidh air bith anii an aobhar Chriosd,
agus bha esan cinnteach nach robh sin ceart
no sgriobturaii. A thuilleadh air sin, thog
e a ghuth an. aghaidh a bhi leigeil leis an
eaglais a bhi tuiteam ann am fiachan, agus
an aghaidh an fhasain a bha aice a bhi cur
dhaoine mora (Morairean is maithean eile)
anns a' chathair aig coinneamhan, gun fheor-
aich ciod an seorsa dhaoine a bha annta.
Mar sin chuir e air chois Comunn dha
fhein, anns am biodh saorsa aige obair an
Tighearna a ghiulan air a h-aghaidh mar
bha e an diiil a bha ceart, agus thug e cuir- -
eadh do gach duine a bha de'n aon inntinn
ris tighinn a steach do'n Chomunn so, agus
MtJE, TOG AN TIGHEARN AN TIGH
a, bheatha a choisrigeadh do Dhia gim tuaras-
dal.
Riaghailtean maith.
B'e so riaghailtean a' Chouiuinu: —
I. Is e dleasdanas agus sochair gach
creidmhich aobhar agus obair Chriosd
a chuideachadh.
11. Chan iarrar comhnadh no fabhar an
t-saoghail ann an aobhar Chriosd, agus
chan earbar asda.
111. Chan iarrar airgiod no comhairle no
cuideachadh ann an aobhar Chriosd
o dhaoine nach 'eil a' creidsinn ann.
l\'^ Cha teidear ann am fiachan ann an
obair air bith a bhuineas do Chriosd.
V. Chan ann air bhonn airgid no aireamh
an t-sluaigh a leanas sinn a thomhsear
ar soirbheachadh.
VI. Cha cheadaichear airm fheobnhor 'n ar
cogadh spioradail, no rud air bith
a bhreugnaicheas ar iianuis do'n t-
saogbal.
Vll. Is e Facal an Tighearna ar fear-tcagaisg
agus ar fear-comhairle, agus tha ar n-
earbsa uile ann am beannachd Dhe a
thig mar f hreagairt do ar n-iirnuighean.
Fas a' chomuinn.
B'e na nithean a bha 's an amharc aig
Seoras Muller an uair a chuir e air chois
an eaglais no an comunn iir so, sgoilean
searchduin is Sabaid a chur air chois anns
am biodh eolas na Firinn air a thoirt seachad
do'n chloinn le hichd-teagaisg a bha fo
chumhachd na Firinn iad f hein ; am Biobull
a chraobh-sgaoileadh am fad is am farsuing-
eachd ; agus comhnadh a thoirt do dhaoine
a bha a' saothrachadh ann an seirbhis an
Tighearna, ge b'e aite an robh iad ag oibr-
eachadh, ma bha iad a' saothrachadh gun
phaigheadh agus a' sealltuinn ris an Tigh-
earna a mhain air son am beo-shlaint. Ann
am beagan uine ghabh e os laimh curam a
ghabhail do dhilleachdain a bha air am f agail
gun athair gun mhathair.
Dh' fhas an eaglais so lion beag is beag ;
ann an da bhliadhna bha mu dha cheud gu
leth ci'eidmheach a' seasamh air na puingean
so maille ris, ag oidhirpeachadh nithean
mora ann an seirbhis an Tighearna gun a
bhi ag iarraidh airgid ann an doigh air bith
ach a mhain ann an urnuigh ri Dia.
Bha Seoras Muller cho eudmhor a thaobh
na puinge so, 's nach innseadh e do bhraithre-
can usaideach gu robh sporan na h-eaglais
falamh eadhon an uair a bhiodh e falamh,
air eagal gu'n saoileadh iad gu robh e ag
iarraidh airgid, no gu'n gabhadh iad doigh
air f haotainn nach robh e fhein a' ceadachadh.
Gus naidheachd fhada a dheanamh goirid
thog an duine so coig tighean-fasgaidh air
son dhilleachdan, a chosd £115,000, agus a
dh' fheumadh £26,000 de thighinn-a-stigh
a h-uile bliadhna 'g an cumail suas. Re
a Jjheatha fhuair e muillean gu leth
(£1,500,000) ; chuir e £250,000 ann an obair
an t-soisgeil anns na diithchannan thall agus
ann an craobh-sgaoileadh a' Bhiobuill, agus
thog is bheathaich is dh' oileanaich e sc
fichead 's a tri mile dilleachdan (123,000).
Agus fad na h-iiine a bha e ris an obaii'
mhor agus bheannaichte sin, cha do labhair
e aon fhacal, is cha do sgriobh e aon litij',
a' baigearachd airgid. An uair a bhiodh
airgiod a' dhith air chuireadh e fheum an
lathair an Tighearna ann an urnuigh, cinnt-
each gu'm freagradh Dia e, agus bha e
daonnan a' faotainn a reir a chreidimh.
Falamh dheth fhein.
Theagamh gu'n abair cuid de na leughas
an duilleag so nach 'eil ann an so uile ach
sgeul air nach 'eil dreach na firinn, oir chan
'eil earbsa air bith aca ann an urnuigh mar
mheadhon air son airgiod a thruiseadh. Cha
bhiodh moran earbsa agam-sa ann mi fhein
na'n robh an t-airgiod a bhatar ag iarraidh
ann an urnuigh ri bhi air a chosd air nithean
faoin no suarrach, air nithean nach deanadh
ach toil is tograidhean na feola a riarachadli ;
ach is rud eile e an uair a tha an t-airgiod ri
bhi air a choisrigeadh uile gu leir do aobhar
an Tighearna fein agus a chum gloir ainnie,
gun uiread agus aon iarrtus beag a bhi ann
an cridhe an duine a tha ag urnuigh nach
'eil a reir toil Dhe.
Ach ged tha mise a' creidsinn a h-uilo
facal de na tha Seoras Muller ag innseadh
mu'n doigh anns an robh Dia a' freagairt
tirnuighean an uair a bhiodh feum aig
tighean-nan-dilleachdan air airgiod, tha mi
a' creidsinn cuideachd gu'm biodh e dana do
dhaoine eile eiseimpleir a leantuinn, a chionn
nach 'eil ach duine anns a' mhile a tha air
fhalmhachadh cho buiieach dheth fhein 's a
bha an duine diadhaidh ud.
Cha robh gaol aig Seorsa Muller air airgiod
air a shon fein ; bha e 'n a ni suarrach 'n a
shuilean ach a mhain air son an t-soisgeil agus
nan dilleachdan. An uair a shiubhail e cha
robh de shaoibhreas an t-saoghail so aige ach
tri fichead not, ach ged bha e bochd 'n a
chrannchur shaoghalta bha e beartach a
thaobh creidimh, is graidh, is iochd ; 'n a
dhuine a bha cur seachad a' chuid mhor d'a
iiine air a ghliiinean ann an athchuingc
dhurachdach ri Dia.
Ach ciod a shaoileadh Seoras Muller, no
MUPv TOG AN TIGHEARN AN TIGH— SEARMON GUN CHEANN-TEAGAISG 7
ciod a shaoileadh an t-abstol Pol, na'n tach-
radh dhaibh dol a steach an diiigh gu aon
de na feilltean leis am bithear a' truiseadh
jiirgid air son an t-soisgeil, agus na'n iarradh
caileag riomhach phroiseil, nach enala riamh
iomradh air a' ghairm eifeachdaich, orra
tasdan a ph^igheadh air son cudthrom a'
clioilich a hha 'n a laimh a thomhas ?
Searmon gun cheann-teagaisg
Le Ministear gun ainm
AIR uairean bitbidh sibb a' gearan g\\ bheil
mo shearmoin tioram, agus theagamii gu
bheil sin fior, ach chan ann agamsa a tha
a' choire uile gu leir, oir ma tha a' chiibaid
tioram tha na suidheachain cadalach. Mar
sin cha ghabh mi ceann-teagaisg an diugh,
agus cha roinn mi mo sheanchas fo tlu'i
cinn agus co-dhiinadh, ach innsidh mi naidh-
eachd dhuibh mu sheana bhean a bha ann
an suidheachadh bochd agus iosal am fianuis
dhaoine ach a bha saoibhir agus uasal am
fianuis nan ainglean, Iseabal Nic Coinnich, a
sliiubhail anns an Tigh-eiridinn am Peairt,
far am faca mi i da no tri dh'uairean.
Ged nach robh eolas agam oirre roimh
laimh chuala mi gur ann do aon de na
h-Eileanan Siar a bhuineadh i, agus gu robh
Gaidhlig aice, agus stad mi greis ri taobh
a leapa a bhruidhinn rithe.
Bha i a' basachadh le cancer, ach bha a
Ian thiir aice agus 'comas-bruidhne, oir bha
na lighichean a' toirt dhi rud-eigin a mhiich-
adh goirteas a feola.
Bha i fichead bliadhna 'n a bantraich, ach
a h-uile uair a chunnaic mi i b'e toiseach agus
deireadh a seanchais maitheas an Tighearna
a thug dhi duine cho maith agus cho laghach
vi Eachann MacCoinnich mar cheile-posda,
agus na laithean sona a bha aca comhla.
Chreid mise na thubhairt am boirionnach
rium, agus ann an urnuigh ghoirid a rinn mi
aig taobh a leapa thug mi buidheachas do
Dhia air son nan tiodhlacan beannaichte a
bhuilich e air an fhear na-ch bu mhaireann,
ach an deidh laimhe chuala mi iomradh eile
air Eachann MacCoinniclx a chuir gu smuaiu-
eachadh mi.
Speuclairean eile.
La a bha mi anns an Tigh-eiridinn thachair
do mhac dhi a bhi 'g a h-amharc, agus an
deidh dhuinn dol a mach as an t-seomar
dh'innis e dhomh nach robh ami an Eachann
Mac Coinnich ach duine leasg, a leig le
uallach a thighe agus a theaghlaich tuiteam
air Iseabal fad nam bliadhnachan a bha iad
])6sda.
" Bha m'athair laghach gu leor," ars
esan, "ach cha robh feum ann; bfhearr
leis a bhi 'n a tliamh na ])]\i ag obair, leigeadh
e le mo mhathair a bbi air a saruchadJi a"
cosnadh ar loin dhuinne an uair a bha siiin
beag agiis e fhein diomhanach, chan ann a
chionn nach gabhadh obair faotainn ach a
chionn nach bu toigh leis obair."
" Tha thu a' cur ionghnaidh orm," thubh-
airt mi ris, " oir chan e sin idir an seorsa
duine a bha 'n ad athair a reir do mhathar ;
bitbidh i a' bruidhinn uime mar nach robb
naomh riamh air thalamh, cho maith no clio
beannaichte ris . ' '
" Tha fhios agam gu'm hi," ;irs esan,
" agus bha mise mi fhein 'g a chroidsinn sin
an uair a bha mi 'n am bhalach. Bhiodh
mo mhathair ag earalachadh oirnn gun sgur
eisiomplair m'athar a leantuinn anns gaeh
ceum, agus a thaobh 's gu'n robh e 'n a
dhuine laghach geanail agus Ian dibhearsain
bha mi a' creidsinn gur e duine maith agus
uasal a bha 'n am athair. Ach an uair a bha
mi mu choig bliadhna deug thoisich teagamh
air tighinn 'n am inntinn nach robh m'athair
idir cho maith no cho beannaichte 's a bha
mo mhathair a' saoilsinn, agus an uair a
chunnaic mi, aii deidh dha an saoghal so
fhagail, nach do rinn a bhas atharrachadh
air bith anns an teaghlach againn ach a
mhain gu'm b'fheudar do mo mhathair
oibreachadh na bu chruaidhe a phaigheadh
cosdus a thiodhlacaidh, bha mi cinnteach
nach robh uaisle air bith ann am athair acli
na chuir suil ghaolach mo mhathar ann.
Uair 's a' bhliadhna dh'fhalbhadh i leinn
agus sinn ann seachdnar, an deidh ar n-
aodann a nigheadh agus ar n-eudach-Sabai(l
a chur umainn, gu uaigh m'athar anns a'
chladh, a' feuchainn ri cuimhne air a chiunail
beo 'n ar n-inntinnean oga mar dhuine maith
agus beannaichte air nach robh an saoghal
so airidh."
Sin agaibh mo shearmon an diugh, agus
leigidh mi leibh fein ceann-teagaisg fhaotainn
dha. Rachadh agam air da cheann-teagaisg
fhaotainn a ])hiodh freagarrach, ach is fhearr
dhuibh-se an fbeadhainn air an ciumhnich
sibh fein.
Cinn-itiil na saorsa
Leis an Urramach Alasdair Mac Fhionghuinn, Ph. D., an Cill-mo-naomliaig
ANNS a' chomh-stri chrnaidh anns am bheil
roinn mhor de'n t-saoghal an sas an diugh,
tha ceathrar cheannardan anns an domhan
aig am bheil cliu agus ilghdarras a tha uile
gu leir sonruichte : is iad, Winston Churchill,
Franklin Roosevelt, Iain Smuts, agus Chiang-
kai-Shek. Tha a' cheathrar iomraiteach sin,
ged a b'fhad o cheile an togail agus an oilein,
mar ])hraithrean aoin teaghlaich a thaobh
am beachdan, am prionnspalan, agus an
spioraid ciird mhisneachail a tha annta.
Tha e' n a aobhar taingealachd dhuinn
uile a bhi a' faicinn a leithid de aonachd
spioradail eadar priomh phearsachan
dhixthchanna oho fad o cheile, chan ami a
mhain a thaobh astair, ach mar an ceudna
n'an eachdraidh agus n'an cleachdaidhean ;
oir tha iadsan a' seasamh agus a' labhairt
gach fear air son a dhuthcha cho maith ri
air a shon fhein. Is ann do bhrigh gu ])heil
iad a' ciu" an ceill bheachdan agus riiiiitean
na mor-chuid de'n shiagh a tha na their
iad cho cudthromach agus cho cumhachdach :
tha iad a' tuigsinn an sluaigh ; agus a' cur
ann an cainnt agus ann an gniomh nam
prionnsjml sin air am bheil meas aig an
sluagh.
Anail na beatha.
Ciod is aobhar do'n aonachd spioradail
so ? Nach e gu bheil an iinitinn spioradail
annta uile, leis am bheil iad a' tuigsinn gu
soilleir agus a' gradhachadb gu laidir ard-
mhaith agus fior bheatha mhic an duine,
c'aite air bith a bheil e air an talamh ? Tha
iad le cheile a' faicinn agus a' faireachduinn
nmr'eil daoine a' sealbhachadh saorsa —
saorsa inntinn, saorsa facail, saorsa coinnimh,
saorsa creidimh, saorsa am beatha a chaithe-
amb agus orduchaclh a reir an t^ligse fein, —
nach fhiach an corr de'm beatha 'an
t-saothair ; ged a dh'fhanas ciniiadh duine
air an colluinn, gu bheil an spiorad annta
air a chromadh, agus air a sharachadh.
Tha e fior gu bheil tuilleadh is saorsa
feumail do dhaoine ; gu bheil dleasdanas,
agus seirbhis, agus fulangas co-eheangailte
ri'n crannchur ; ach direach do bhrigh an
uallaich a bhuineas dhuinn gu nadurra anns
an t-saoghal, tha saorsa cho feumail d'ar
spiorad gu bhi a' giiilan ar n-uallach is a tha
anail nan neamh feumail d' ar coluinn. An
viair a bhitheas duine ag obair, crom an
garadh no an dail, is fheudar dha e-fein
a dhireachadh, an drasd is a rithist, is anail
fhada a tharruing, ma tha e 'dol a leantuinn
air a ghnothuch ; ach ma tha a spiorad air
a mhtichadh ann, agus e air a thoirmeasg
dha e-fhein a dhireachadh mar dhuine tha a
chrannchur truagh da-rireadh ; oir tha e
ni's seirbhe le daoine a shealbhaich fallaine-
achd na saorsa a bhi fo fhoirneart spioraid na
bhi ri saothair chruaidh.
Anns an diithaich so, ann an America,
anns gach cearn de'n iompaireachd Bhreat-
unnach agus ann an China anns na laithibh
deireannach so, tha sud air a thuigsinn cho
soilleir agus air fhaireachduinn cho geiu'
leis an t-sluagh an cumantas, is gu bheil e
'g an aonadh gu bhi a' dion na sochair
phriseil, a tha Hitler a' toirt gu crich anns
gach rioghachd' a cheannsaicheas e. Agus
do bhrigh sin, tha na cinn-iiiil air am bheil
mi a' labhairt — Churchill, Roosevelt, Smuts,
agus Chiang — a' labhairt mar le aon ghuth
aim an ainm cloinne na saorsa feadh an
t-saoghail uile.
Is claidheamh am facal.
Ach tha tuilleadh na sin ri radh mu thim-
chioll nan armunn ud. Chan e a mhain
gu bheil iad a' labhairt ann an ainm na
cuid is fearr de'n sluagh, ach tha iad mar
an ceudna a' soilleireachadh agus a' neart-
achadh nan uile'arin an' aobhar na saorsa.
Anns gach duthaich gheibhear moran a tha
a' sealbhachadh nan sochairean is priseile,
ach a tha gle shuarach umpa ; daoine nach'eil
a' tuigsinn cho cinnteach is a chaillear
sochairean mxu" a bithear eudmhor agus
treini 'g an dion.
Tha e cinnteach gu bheil e sonruichte
duilich do mhuinntir America agus Africa-
mu-dheas, cho fad air falbh o'n Ghearmailt,
a ghabhail gu cridhe gu bheil an ard shochair-
ean ann an cunnar^. Ma ta, nach fabharach
am Freasdal a thog 'n am measg ceannardan
cho geur-sheallach, cho Ian tuigse, glioeais,
agus eud ri Roosevelt agus Smuts, agus aig
am bheil cumhachd cainnte a ruigeas na
h-uile, a dhealbhas dhaibh araon an sochair-
ean agus an cunnart, agus a dhuisgeas annta
ciiram agus toil gu bhi a' deasachadh an uile
chumhachd, agus 'g an cur fein an ixidbeam
a dhion an coirichean priseil !
Le cinn-iuil cho Ian soluis, cho eudmhor,
cho misneachail, cho creidmheach, tha clann
na saorsa a' faotainn cothroim, a' cuideachadh
a cheile, agus ag ullachadh brisidh do oidhirp
bhreun an fhoirneartaich. Cha chreid mise
nach ann air Facal an De bheo agus a
mhaireas gu siorruidh a dh'oileinicheadh a
cheathrar.
Aireamh 8
1942
Seirbhiseach Dileas
Aindreas, brathair Shmioin Pheadair. — Eoin, i. 40
A THAOBH buadhan inntinn agus comas-
labhairt chan urrainnear Aindreas a choimeas
ri Peadar, a bhrathair, no ri Eoin, no ri
Pol, oir cha d'thug Dia dha .na talantan a
thug e dhaibhsan. Ach rinn e feuni maith
de na talantan a fhuair e, agus ged nach
robh e cho ainmeil riusan bha e a cheart cho
dileas. Tha eadar-dhealachadh eadar reult
agus reult a thaobh gloire, ach is ann anns
an aon iarmailt a tha iad a' dealradh, agus
is e cumhachd agus gliocas an aon Ti a tha
iad a' foillseachadh.
Bha Aindreas 'n a dhuine iriosal. Cha
robh e air a sheideadh suas le uabhar no
fein-speis. Cha ghabhadh e fearg no saoibh-
neas a chionn gu robh toiseach aig feadhainn
eile air ; bha e macanta 'n a chridhe agus
'n a ghiiilan. Cha robh na h-abstoil uile
macanta, co dhiubh an toiseach, oir tha
uabhar agus fein-speis an duine nadurra
duilich an spionadh as am bun.
Chan 'eil e duilich a bhi eudmhor ann an
aobhar maith ma gheibh sinn cliii air a
shon, agus ma bheirear dhuinn a' chathair
as fhearr anns a' chuideachd. Ach is rud
eile leantuinn oirnn gun duals, gun chliu,
gun fhios a bhi aig daoine air ar^n-obair.
An uair a thachras tu air duine a tha Ian
thoilichte an obair a dheanamh agus leigeil
leis a' chliu no leis an urram dol gu neach
eile faodaidh tu a bhi cinnteach gur duine
iriosal e, agus gu bheil tomhas maith 'n a
chridhe de 'n ghradh sin nach gabh farmad,
nach dean raiteachas, nach giulain c fein
gu mi-chiatach.
A' cheud dheisciobul.
B' e Aindreas ceud thoradh obair Chriosd,
a' cheud dheisciobul a thog a chrann-ceusaidh
agus a lean an Slanuighear. Ged nach 'eil
Eoin a' tigh'nn thairis air na thuirt losa ris
nuair a choinnich iad, tha e coltach gu "n
robh cridhe Aindreis air a ghluasad gu mor,
oir chaidh e mach le cabhaig a dh' innseadh
d' a bhrathair ciod a fhuair e. Dh' fhaodadh
e a radh mar thuirt an Salmadair, cha d'
fholuich mi t-fhireantachd am chridhe.
Dh' fliairich Aindreas nach e mhain gu 'n
robh e air a ghairm gu bhi 'n a dheisciobul,
ach gu 'n robh e air a ghairm mar an ceudna
gu bhi 'n a fhianuis. Chan ann air na
h-abstoil a mhain a dh' i^rr Criosd fianuis
a thoirt seachad, ach air a h-uile duine ann
an comunn nan creidmheach. Tha e mar
f hiachaibh orrasan a bhlais deagh thiodhlac
Dhe am fianuis a thoirt do 'n t-saoghal.
Rinn Aindreas sin am measg a dhaoine fein.
an toiseach, agus an deidh laimhe am measg
choimheach.
B' e Peadar ceud thoradh obair shoisgeul-
ach Aindreis, agus ann a bhi toirt a bhrathar
gu Criosd, rinn e an obair-latha a b' fhearr
a rinn e riamh 'n a bheatha.
Cha robh naire air Aindreas labhairt r'a
bhrathair mu nithean spioradail. Aidichidh
sinn uile nach robh aobhar air bith gu 'm
bitheadh, ach 'na dheidh sin 's air fad, is e
gle bheag de dhaoine as urrainn am beul
f hosgladh mu nithean spioradail ri 'n cairdean
fhein. Ann*an aon seagh tha sin nadurra,
agus chan 'eil e idir fior gur e cion eud no
deagh dhurachd a tha 'g an cumail samhach.
Am gu bhi tosdach.
Ma chuirear a' cheist — An coir do Inchd-
aideachaidh a bhi seanchas daonnan mu nithean
spioradail, 's a bhi toirt rabhaidh do gach
peacach a thachras orra, chan 'eil a' cheist
idir furasd a fuasgladh. Chan 'eil an rud
a tha laghail gu leor do'n dara duine dligheach
do dhuine eile, agus cha mho a thairngeas ar
dleasdanas sinn air an aon cheum. Tha
tiodhlacan Dhe lionmhor, agus chan e an
aon seorsa talant a tha e a' toirt do na h-uile.
Thug e gibht teagaisg do chuid, gibht
comhfhurtachaidh do chuid eile, agus chan
'eil teagamh nach d' thug e do dhuine
sonruichte an sid agus an so gibht leis an
urrainn dhaibh maith a dheanamh d'an
co-chreutairean le seanchas pearsonta.
,Ma fhuair neach a' ghibht sin ann an
tomhas cothromach, is coir dha a cleachdadh,
agus ma's duine tiirail e, cha dean a bhriath-
ran cron. Ach is beag an aireamh dhaoine
SEIRBHISEACIH DILEAS
aig a bheil an talant sin, ged is mor an
aireamh a tha an duil gu bheil i aca. Tha
e furasd do dhaoine iad fein a mhealladh,
agus a bhi saoilsinn gur e eud spioradail a
tha 'g am brosnuchadh gu bhi bruidhinn air
Dia 's air siorruidheachd ris gach sean is 6g
a thachras orra, nuair is e da rireadh fein-
speis, is fein-fhireantachd, is gaol-bruidhne
a tha toirt fuasglaidh d' an teanga.
Tha moran dhaoine ann a dheanadh
barrachd seirbhis do rioghachd Dhe na'm
fanadh iad samhach no ni iad gu brath le 'n
seanchas. Nuair a labhras duine air nithean
folaichte na beatha spioradail agus air obair
Dhe 'n a anam fein, mar nach biodh e ach
a' bruidhinn air an t-sid no air ciiisean
Parlamaid, chan 'eil 'n a chaiiint ach diomh-
anas is mi-mhodh, agus chan 'eil ann fein
ach ciombal a' gleangarsaich .
Fagaidh e droch bhias am beul na feadh-
nach a dh' eisd ris air sgath siobhaltachd,
agus an aite an taladh gu diadhaidheachd
dWsgidh e arnita smuaintean eile.
Anns a' chuis so, mar ann an nithean as
motha is coir dhuinn eiseimpleir ar Maighstir
a leantuinn. Bha esan deas gu comhradh a
dheanamh ri neach sam bith a chuireadh
ceist air, no dh' iarradh a chomhairle, no
thigeadh thuige le teagamh no le duileadas.
B' aithne dha ciamar a ghabhadh e cothrom
air an fhacal fhreagarrach a labhairt aig an
am cheart agus ris an duine cheart, aciJ cha
d' fhosgail e a chridhe no bheul do choigrich,
agus cheil e eadhon air a chairdean (na
h-abstoil) barrachd 's a dh' innis e dhaibh.
Ma rinn e pairt de fhiosrachadh anma
follaiseach, dh' fhag e moran dheth foluichte,
agus cha b' urrainn neach sam bith a chur
as a leth gu'n robh e bruidhneach.
Dleasdanas pharantan.
Ach ged nach 'eil e freagarrach gu'ni biodh
luchd-aideachaidh a' ceasnachadh chairdean
is choimhearsnach gun sgur agus a' feoraich
dhiubh an d' iompaicheadh iad, tha e ceart
gu'n deanadh parantan air son an cloinne an
ni a rinn Aindreas d'a bhrathair. Le bhi 'g
an teagasg ann an eolas an t-soisgeil gu
ciiramach, le bhi a' cur eiseimpleir cheart
m'an conneamh, agus le bhi 'g an taladh
anns gach doigh as urrainn iad gus an inntinn
a shocruchadh air nithean ceart is urramach
is fior-ghlan, bheir parantan an clann gu
Criosd. Faodaidh clann gun coiseachd air
an t-slighe cheart ged a fhuair iad a h-eolas,
ach am bitheantas gabhaidh an nadur Itibadh
mar a thoilicheas am parantan, ma thoisicheas
iad trath agus ma leanas iad le tuigse is
faidhidinn.
Ach is e ^sin an dearbh ni nach dean moran
pharantan. Tha cho beag suim aca do chor
spioradail an cloinne 's mur b' e am beagan
eolais air a' Bhiobull a thruiseas na paisdean
anns an sgoil, gu'm fasadh iad suas cho
aineolach air an t-soisgeul ri treubhan borb
na h-Afric. Agus sin clann luchd-comanach-
aidh.
Chan 'eil e coltach gu'm faca Aindreas
moran de thoradh a shaothrach anns na
cearnaibh anns an do shearmonaich e an
soisgeul an deireadh a latha. Ach cha do
chain e a mhisneach agiis cha d' thug e
thairis ; bha e dileas gu bas. Chual e le
chluasan fein an t-6rdugh a thug Criosd do
na h-abstoil, iad a dheanamh deisciobuil de
na cinnich uile. Cha robh Aindreas eas-
umhail, agus b' urrainn e a radh mar thuirt
am faidh, " Tha facal an Tighearn ann am
chridhe, mar gu'm b'e teine loisgeach air a
dhruideadh suas ann am chnamhan, agus
ged sgithich mi 'ga chumail a steach, chan
urrainn mi."
Chan urrainn an eaglais soirbheachadh ma
ni i dearmad air an aithne so. Nuair a dh'
fhasas eud soisgeulach na h -eaglais fann, tha
bliadhnachan na gorta air teachd. Tha i
dluth do'n bhas. Ma tha facal an Tighearn
agus an deagh sgeul a tha e a' toirt chugainn
priseil dhuinn fhein, bidh iarrtus againn air
an tiodhlac luachmhor a thoirt dhaibhsan
nach d' fhuair e fhathast. Ach mur h-eil
e 'na aran beatha dhuinn fein chan 'eil
ionghnadh ged bhitheamaid caoin-shuarach
CO dhiubh gheibh no nach faigh daoine
eile e.
Dileas anns a' bheagan.
Cha robh buadhan mora inntinn aig
Aindreas ach chleachd e an comas a fhuair
e, is bha e dileas anns a' bheagan. Tha sinn
an diiil gu'n abradh a choimhearsnaich gu'm
b' fhior Chriosduidh e aig taobh a theine
fein; agus cha b' urrainn dhaibh teisteanas
a b' fhearr a thoirt dha. Tha iomadh neach
air a bheil ainm na diadhaidheach aig coigrich,
nach faigheadh an t-ainm sin bho 'n fheadh-
ainn a tha fuireach 's an aon tigh ris. Tha
iad 'n an abstoil am fianuis an t-saoghail ach
doicheallach aig taobh an teine. Is mor an
rud e gu'n abradh a bhean 's a chlann fein
rau dhuine, gu bheil e daonnan ciiiin is
coibhneil is coguiseach, glan 'n a theangaidh
is firinneach 'n a glwiilan.
Faodar a radh mu Aindreas gu'n robh e
'na dhuine iriosal, 'n a bhrathair blath-
chridheach agus 'n a sheirbhiseach dileas.
Chan urrainear moladh as airde na sin a
dheanamh air, oir is e f ior dhuine ainneamh
as airidh air a' chliu so.
Anns a' Chathair
UAIR a bha mi a' leughadh na treas litir a
sgriobh Eoin chunnt mi na facail innte ; tha
219 innte anns a' Ghreigis, 294 anns a'
Bheurla, agus 387 anns a' Ghaidhlig. Tha
sin a' dearbhadh gu bheil grinneas is snas
anns a' Ghreigis os cionn chMch ; cuiridh
i moran brighe ann am beagan btichd. Chan
'eil ach aon fhacal anns a' Ghreigis air son
na seachd so anns a' Ghaidhlig, leis am miann
ard-cheannas a bhi aige (9).
Tha moran dhaoine an duil gu robh na
seann laithean na b' fhearr na na laithean so ;
gu'n robh barrachd graidh is diadhaidheachd
anns an eaglais o shean na tha innte an
diugh, ach tha an litir so a' nochdadh dhuinn
gu'n robh an eaglais ann an IMthean nan
Abstol car coltach ris an eaglais an diugh;
cha robh na ceud Chriosduidhean iomlan no
uile naomh; bha iad cosmhuil ruinn fein.
cuid dhiubh anns an robh spiorad iriosal is
macanta an t-Slanuigheir ach cuid eile dhiubh
cho Ian de fheinealachd 's a tha an t-ubh de
bhiadh.
Tha an litir so a' toirt ceathrar dhaoine f ' ar
comhair ; Eoin an t-abstol, Demetrius an
soisgeulaiche, Gains brathair coir agus diadh-
aidh, agus Diotrephes brathair briathrach
agus dranndanach. Chan abair mi an corr
^mu thimchioll na ceud dithis ach bu mhaith
learn rud no dha a radh mu 'n dithis eile.
Teisteanas maith.
(1) Agus gus a h-4ite fhein a thoirt do'n
uaisle, toisicheamaid le Gains. Tha Eoin a'
labhairt uime mar so, " fear mo ghraidh d'
am bheil gradh agam ann am firinn."
Dh' fhaodadh Gains a bhi mor as fhein air
son an teisteanais sin, oir a mach o bhi air
aideachadh le Dia fein ciod am moladh a
b' airde na teisteanas maith fhaotainn o'n
abstol Eoin — athair na h-eaglais agus an
duine a bu naoimhe air thalamh. Chan 'eil
teagamh nach d' fhuiling Gains moran o
theanga Dhiotrepheis, agus nach robh e
iomadh la air a ghonadh 'n a chridhe an uair
a chitheadh e an duine olc sin (agus cumhachd
aige anns an eaglais) ag oibreachadh 'n a
aghaidh, ach an uair a leughadh e litir an
abstoil Eoin agus na facail sin gu sonruichte.
Gains fear mo ghraidh d' am bheil gradh agam
ann amfirinn, bu bheag aige ciod a theireadh
Diotrephes uime tuilleadh.
Tha an fhailte a chuir Eoin air Gains car
annasach ; is e mo ghuidhe, ars esan, " gu'm
bitheadh tu slan mai' a tha soirbheachadh le
d' anam." Na'n cuireadh aon d'ar cairdean
an fhailte sin oirnne ; na'n abradh e, Tha
mi an ddchas gu bheil do bhodhig cho slan ri
d' anam, bhiodh amharus againn gu robh e,
an dara cuid, a' magadK oirnn, air neo nach
robh e a' guidhe tomhas mor air bith de
shlainte cuirp dhuinn. Ach bha Eoin cho
cinnteach gu robh fas nan gras air anam
Ghaiuis 's nach b' urrainn dha guidhe a b'
fhearr a dheanamh air a shon na gu'n
soirbhicheadh a chorp mar a bha 'anam a'
deanamh. Ach cha fhreagair an fhailte so
air moran dhaoine an diugh, oir ged a tha
iad slan 'n am bodhig agus reamhar tha
caoile air an anam.
An toiseach tha Eoin a' moladh creideamh
agus beatha Ghaiuis, agus an sin a' moladh
'oibre. Is e an obair shpnruichte a tha air
a h-ainmeachadh, an aoigheachd a thug e
do na braithrean a bha 'n an coigrich.
Theagamh gu'n saoil cuid nach b' airidh
rud mar sin a bhi air ainmeachadh mar
sheirbhis do Dhia, ach mur b' airidh coibhneas
a bhi air a chunntas mar fhireantachd cha
mholadh an t-Abstol Eoin an gniomh a rinn
Gains, agus cha mho a labhradh an Slanuigh-
ear an cosmhalachd soluimte a labhair e mu
la a' bhreitheanais {Mata XXV.), cosmhal-
achd a tha ag innseadh mu sheorsa dhaoine
a ghabh ionghnadh an uair a fhualr iad iad
fein ann an neamh, daoine aig nach robh
duil gu'n do rimi iad seirbhis air bith a b'
fhiach -ainmeachadh do Dhia. Ach ged a
dhichuimhnich iad fein an gniomharan troc-
aireach bha cuimhne aig a' Bhreitheamh
gu'n d' thug iad biadh do'n acrach agus
aoigheachd do'n choigreach.
Aoigheachd do'n choigreach.
Thug Gains aoigheachd do na soisgeul-
aichean a chionn gu'n robh baigh agus gradh
braithreil 'n a chridhe. Tha aran a tha air
itheadh ann an comaidh daonnan na's milse
na aran eile. A thaobh aoigheachd theid aig
na daoine dubha air leasan a thoirt do na
daoine geala, oir am measg cuid de threubhan
borb na h-Afric is e an inisg as miosa is
urrainn aon duine a thilgeadh air duine eile,
a vk6h ris, Mghr. Itheadh-leat-fhiin. Tha am
facal so ann an leabhar lob, " an uair a dh'
fhiosraicheas Dia ciod a fhreagras mi dha, ma
dh' ith mi mo ghreim a'm' aonar, agus nach
d' ith an dilleachdan deth ? " Tha an t-abstol
Pol ag radh, Bithibh teo-chridheach d'a cheile
ann an gradh braithreil, a' comh-phartachadh
. ri uireasbhuidh nan naomh ; a' gnathachadh
aoigheachd. Am measg nan seann toimhse-
achain a bha aig na Gaidheil bha am fear so
aca, " Gu de as deirge na 'n teine ? " Agus
ANNS A' CHATHAIR— ANNS A' CHOILLE BHEITHE
b'e so an fhreagairt, " Aodann duine choir
is coigreach air tighinn thuige agus gun dad
's a' phoit."
Ach chan e mhain gu robh an toil aig
Gains ach bha an comas aige cuideachd, agus
lean e air aoigheachd a thoirt do na coigrich
a dh' aindeoin cridhe Dhiotrepheis.
Mor dheth fh6in.
(1) Tha Eoin ag radh gu'm bu duine
Diotrephes leis am bu mhiann ard-cheannas
a bhi aige am measg chaich. Bha e a'
saoilsinn moran dheth fhein agus bu mhaith
leis daonnan a bhi anns a' chathair a b'
fhearr ge b'e aite an suidheadh e. Ach
daoine aig a bheil gaol teth air na ceud
chathraichean, sin am bitheantas daoine
nach airidh ach air na cathraichean as isle.
Chan e mhain nach gabhadh Diotrephes
ris na coigrich e fein ach bha e a' bacadh
do dhaoine eile gabhail riu, agus bha eagal
air cuid de'n choimhthional dol 'na aghaidh
a chionn gu'n robh ceann-fodha aige orra.
Na'n rachadh iad 'n a aghaidh ghabhadh
e doigh air toirt orra dioghladh air a shon.
Chan 'eil e furasd a radh ciod a chuir
Diotrephes bharr a shiuil an toiseach.
Theagamh nach robh Gains agus feadhainn
eile de'n choimhthional a' deanamh an beic
dha mar bu mhaith leis, no gu'n do ghabh
e saoibhneas a chionn nach d' iarradh a
chead no a chomhairle ann an rud-eigin.
Ach CO dhiubh chaidh e air 'each mor, agus
cha robh a bhi beo leis. Ach gu de a tha
ann an duine nach 'eil furasd a bhi suas ris
ach duine dona ! Is aithne dhuinn uile an
seorsa duine sin; ma shuidhicheas daoine
eile gur ann mar so is. coir rud air choreigin
a dheanamh their esan nach ann ach mar
sud, agus leanaidh e air draochann agus
dranndan mar chu crosda gus am buidhe
leo a thoil fhein a thoirt dha air ghaol sithe.
Anns an t-saoghal so tha aig daoine ri
oibreachadh comhla a h-uile la d' am beatha,
agus mur ionnsaich duine dha fein oibreach-
adh gu reidh siochail am measg dhaoine eile,
gun an car a thilgeil as a laimh mur faigh
e a dhoigh fhein, chan 'eil ann ach leth-duine,
agus cha dean e gu brath ach droch coimh-
earsnach 'n a bhaile agus droch bhall 'n a
eaglais.
An gliocas a tha o shuas.
Ged a bha Diotrephes an diiil gu robh e
fhein na bu ghlice na daoine eile cha robh
aige ach gle bheag de'n ghliocas a ta o shuas,
agus mar sin dh' fhas e na bu danarra agus
na bu danarra, gun sgur a' dol air ach a'
caineadh an abstoil Eoin, agus gach duine
eile a bha seasamh an aghaidh a thoile. Ach
cha d' thuirt Eoin gaolach facal a bu mhiosa
uime-san na gu'n cuireadh e an cuimhne 'oibre
a bha e a' deanamh, an uair a thigeadh e.
Sin, mata, an sealladh a tha an litir so a'
toirt dhuinn air beatha na h-eaglais anns a'
cheurt linn, agus mar thuirt mi cheana, bh*
na ceud chreidmhich mar a tha creidmhich
an la diugh, maith is dona. Bha an cruithne-
acj?.d agus an cogull a' fas.taobh ri taobh,
agus bithidh gu brath.
Anns a' Choille Bheithe
AM measg gach atharrachadh eile a rinn an?
cogadh air an duthaich chuir e stad air na"
marsantan-siubhail a b'abhaist a bhi dol o
dhorus gu dorus air feadh na duthcha, gu
sonruichte aig an am so de 'n bhliadhna, a'
reic treathlaich a bhiodh aca ann am bocsa.
Chan fhaca mi ach aon no dha dhiubh o
chionn greis, ach chan 'eil fhios agam c'aite
an deachaidh iad, oir bha a' chuid bu mho
dhiubh ro shean air son obair-cogaidh. Ach
tha daoine cho gann an diugh 's gur buidhe
leat fear de'n t-seorsa ud fhaotainn a dh'
oibreachadh anns a' gharadh ged bhiodh e
ceithir fichead.
Anns na seann laithean an Albainn bha
an seorsa marsantachd so na's cumanta na
tha i an diugh, agus air a cunntas mar obair
a bha freagarrach gu leor do dhuine 6g a
dheanamh a bheoshlaint. Agus an ceart da
•rireadh, chan 'eil miighadh air bith eadar
a bhi dol o dhorus gu dorus le bocsa agus
a bhi dol o dhorus gu dorus le van, ach a
mhain gu'n gleidh an van barrachd bathair.
Is e am marsanta-siubhail a b'urramaiche
a bha riamh an Albainn, Iain Brun, a bha
'n a mhinistear an Haddington anns an
ochdamh linn deug. Bu mhaith leam inns-
eadh uime-san air an duilleig so, an dochas
gu'n leugh daoine oga i agus gu'm faic iad
ciod a theid aig duine air a dheanamh ma
tha eanchainn maith aige agus toil laidir,
agus gu sonruichte dichioll.
Shiubhail athair agus a mhathair an uair
a, bha e 'n a bhalach 6g, agus gun ach
geamhradh no dha fhaotainn ann an sgoil
bha e air a chur ris a' bhuachailleachd. Bha
an tuathanach aig an robh e 'n a dhuine
caomhail agus 'n a dhuine diadhaidh, is
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
bhiodh. e a' toirt dha leabhraichean 'g an
leughadh. Dhuisg na leabhraichean an gaol
air eolas a bha 'n a chridhe gu nadurra : gun
chuideachadh o mhaighstir-sgoil no o dhuine
air bith eile dh'ionnsaich e leis f hein Laideann
agus Greigis agus Eabhra a leughadh.
Cha robh a thuarasdal mor, ach chuir e
mu seach beagan thasdan a cheannach an
Tiomnaidh Nuaidh an Greigis, agus a' cheud
chothrom a fhuair e, agus gun e ach sia
bliadhna deug, choisich e a h-uile ceum o
Obair-neitW, am Peairt, gu Cill-rimhinn, am
Fiobh (corr agus fichead mile) a dh' iarraidh
an leabhair.
Thachair do fhear de na h-ard-sgoilearan
anns an Oilthigh a bhi anns a' bhiith aig an
am ; an uair a chual e am balach peallagach
ud ag iarraidh an Tiomnaidh Nuaidh an
Greigis dh'fhaighnich e dheth, " An teid
agad air Greigis a leughadh ? "
" Theid," ars am balach ; " beagan."
Thog am Professor an leabhar agus chuir
e 'n a laimh e, ag radh ris, " Ma leughas tvi
dhomh crioman as an leabhar so gheibh thu
e a nasgaidh mar thiodhlac bhuam-sa."
Leugh am balach rann no dha ann an
soisgeul Eoin. " Ni sin an gnothuch," ars
am Professor ; "is leat an leabhar."
Thug Iain Briin taing dha is ghabh e a
chead, cho sona ris na h-eoin.
Bha gillean oga eile an Obair-neithe a bha
ag ionnsachadh Greigis, 'n am measg mac a'
mhinisteir a bha air cheann eaglais nan
Seceders, buidheann a bha na bu chuimhne
na'm braithrean ann an eaglaisean eile ged
bha na h-amannan ud fhein cumhang gu
leor.
Droch amharus.
Is ann do na Seceders a bhuineadh Iain
Brim, ach ann an doigh neonach thoisich na
foirbhich air amharus a ghabhail air, nach
bu chreutair seunta e.
B'e so an t-aobhar ; eadar an dubh-
fharmad agus an saobh-chreideamh a bha
'n an droch chridheachan fhein, thoisich
mac a' mhinisteir agus an fheadhainn eile
nach robh a' faotainn air an aghaidh ro
mhaith leis a' Ghreigis air a radh 'n am
measg fhein agus ri daoine aineolach eile
gur ann leis an sgoil dhuibh a bha Iain Brun
ag ionnsachadh Greigis cho luath, agus gur
e an trogainn a bha aige ri Satan a rinn 'n a
sgoilear cho maith e.
Shaoileadh tu nach creideadh luchd-
aideachaidh anns an robh dad idir de thiir
no boinne idir de chriosdalachd naidheachd
cho faoin, ach chreid feadhainn i, is bha
beatha a' bhalaich air a deanamh searbh
dha fad bhliadhnachan.
Theagamh gur e so a thug air Obair-
neithe fhagail agus paca-marsantachd a chur
air a dhruim, ach ma's maith mo chuimhne,
cha deachaidh leis gu ro mhaith oir chan 'eil
sgoilearachd agus a' mharsantachd a'
freagairt air a cheile.
Thainig l^ain Brun a steach d'a rioghachd
dhligheach an uair a bha e air a shuidheach-
adh mar mhinistear ann an Haddington, an
deidh dha dol troimh chursa foghluim aig
casan Ebeneser Erskine.
Bha a bhodhig cho ruighinn 's a bha a
thoil laidir, agus ged tha iomadh bliadhna
a nis o nach do leugh mi eachdraidh a
bheatha tha cuimhne agam fhathast air an
ionghnadh a chuir meud a shaothrach agus
a dhichill orm.
Bhiodh e a' searmonachadh tri uairean a
h-uile Sabaid, agus cha b'e searmoin ghoirid
a bhiodh e a' liubhairt ; bha e 'n a Chleireach
do'n Chleir agus 'n a Chleireach do'n t-
Seanadh, agus leis fhein is e a bha a' teagasg
nan oileanach oga a bha 'g an ullachadh
fein air son na ministrealachd ann an eaglais
nan Seceders, an seann stoc as an d'thainig
an Eaglais UdP. Chan e mhain gu'n robh e
'n a sgoilear e fhein ach rinn e sgoilearan de
mhoran dhaoine eile a shuidh aig a chasan
agus a bha ainmeil air feadh Albainn an
deidh laimhe. Sgriobh e seachd air fhichead
de leabhraichean, agus leughadh is thuigeadh
e Laideann, Greigis, Eabhra, Fraingeis,
Germailt, cainnt nan Arabach, cainnt nan
Duitseach, cainnt na Eadailteach, agus aon
no dha eile, a thuilleadh air eolas farsuing
a bhi aige air litreachas na Beurla, agus air
oibrichean dhiadhairean agus fheallsanaoh.
Leabhar ainmeil.
B'e an leabhar a b'f hearr agus a b'fheumaile
a sgriobh e. Am, Biobull air a mhineachadh,
anns an do chruinnich e gach fiosrachadh a
chuidicheadh le daoine am Biobull a leughadh
gu tuigseach. Bha meas mor air an leabhar
so fad iomadh latha mar Bhiobull-teaghlaich,
agus gheibhear fhathast e ann am moran
dhachaidhean an Albainn.
B'e da fhichead punnd Sasunnach anns a'
bhliadhna a thuarasdal, ach air an tuarasdal
sin thog e da theaghlach (bha e posda da
uair, agus bha ochdnar de chloinn aige o'n
cheud mhnaoi agus naoinear o'n dara te) agus
chan e mhain gu'n do thog e teaghlach mor
ach thug e a leithid de chothrom dhaibh 'n
an oige 's gu'n robh e furasda dhaibh faotainn
ANNS A' CHOILLE BHEITHE— AIG JlN UINNEIG
air an aghaidh anns an t-saoghal. Tha e air
a radh nach lean airgiod, no diadhaidheachd,
no talantan inntinn, anns an aon teaghlach
fad moran ghinealan, ach ciod air bith cor
nam Brunach. a thaobh airgid, dh'fhan
talantan agus diadhaidheachd anns an
teaghlach fad choig ginealan co dhiubh, agus
cha do ruith an stoc a mach fhathast. Bha
mic agus oghachan agus iar-oghachan agus
fionn-oghachan aig Iain Brun a bha comh-
arraichte mar dhiadhairean agus mar sgoile-
aran, a cheart sheorsa dhaoine ri Cloinn
Mhic Leoid na Morairne.
Is e a chuir Iain Brun a' m' chuimhne
(shiubhail e an 1787) seanchas a bha agam
an raoir ri fear-siubhail a thainig gu mo
dhorus, ag iarraidh aite anns an cuireadh e
seachad an oidhche. Bha treathlaich bheag
de bhathar aige ann am boesa beag, agus an
uair a chaidh mi ceum o'n dorus leis a leigeil
fhaicinn dha tigh beag anns am faodadh e
laighe air connlaich, thuirt e aon f hacal rium
a chuala mo chluas gun a chluinntinn, oir
bha cabhag orm aig an am, agus mi ag
obair aig an dasc : "is mise, ars esan, mac
do'n Ard Dhia." An deidh dhomh dol a
laighe thainig am facal air ais chugam, is
chum e mi o' chadal, oir tha mic Dhe a' dol
mu'n cuairt an iomadh riochd, agus cha bu
mhaith leam ftear dhiubh a chur air connlaich
ann an tigh fas agus mi fhein ann an leaba
chomhf hurtachail .
Aig an Uinneig
An t.Urramach Iain M. Macan-Rothaich,
M.A.
CHAN 'eil am bas 'n a thamh ; thug e
bhuainn air an t-samhradh so ministearan
a bhios sinn ag ionndrainn gu mor, ach air
mo shon fhein dheth bithidh ionndrainn
agam air Iain M. Mac-an-Rothaich nach
biodh agam ach' air dithis no triuir eile de
mo bhraithreah. Ged nach robh sinn a'
tachairt air a cheile ro thric o chionn
bhliadhnachan bha e 'n a thoileachadh
dhomh daonnan fios a bhi agam gu robh
a leithid de dhuine anns an t-saoghal, agus
gu'm faodamaid coinneachadh uair-eigin.
An uair a choinnicheadh tu ri Iain Mac-
an-Rothaich dhe^rrsadh grian ort ciod air
bith an taobh as an robh a' ghaoth.
Tha e furasda gu leor cuairt a bheatlia
agus a mhinistrealachd a chur sios air an
duilleig so, ach chan 'eil e idir cho furasda
a dheanamh soilleir do dhaoine do nach
b'aithne e car son a bha uiread meas agus
uiread gaoil aig ministearan eile air. Bha
e ann an sreath leis fhein, a' gluasad gu
ciuin agus gu h-iriosal agus gu macanta am
measg dhaoine, sgeadaichte le ionracas agus
uaisle nadurra, agus le blaths 'n a chridhe
a bha dhuit mar bhlaths teine air latha fuar.
Rugadh e an Devonport, an Sasunn, an
1867 ; bha e air oileanachadh an Oilthigh
Ghlaschu agus an Talla na Diadhachd an
Dun-eideann. An deidh dha cead searmon-
achaidh fhaotainn o Chleir lonar-Aora an
1892 bha e 'n a fhear-cuideachaidh fad da
bhliadhna leis an Ollamh Iain Mac Gill-
eathain, an Eaglais Chaluim-cille, an Glaschu ;
an 1895 bha e air a shuidheachadh an sgir
Innis, am Baideanach ; a Innis chaidh e
do'n Tairbeart, an Cinn-tlre, an 1897 ; as
an Tairbeart chaidh e do Cheann Loch
Chille-Chiarain an 1905, far an robh e 'n a
Chleireach do'n Chleir ceithir bliadhna; a
Ceann Loch chaidh e do Eaglais Shiar an
Naoimh Giles an Dun-eideann an 1913 ;
a Dun-eideann chaidh e air ais, air ghairm-
aonsgeulach an t-sluaigh, do Eaglais Chaluim
Cille, an Glaschu, an 1925, far an do
shaothraich e gus an do bhris air a shlainte
agus am b'fheudar dha dol do sgir a bu
lugha agus a b'aotruime. Chaidh e do Chill
Mhartainn an 1929, far an do liubhair e a'
cheud shearmon a liubhair e riamh an
Gaidhlig. Cha b'e Gaidhlig a' cheud chainnt
a bha aige ; cha do rinn e ach a h-ionns-
achadh, ach air a shon sin bha deagh
Ghaidhlig aige, ged bha rud beag de chumadh
agus de bhlas na Beurla oirre.
An 1925 bha e air a thaghadh gu h-aonsgeul-
ach le bhraithrean gu bhi air cheann obair na
h-Eaglais anns a' Ghaidhealtachd agus anns
na h-Eileanan, ach b'fheudar dha sin a
leigeil dheth an uair a bhris air a shlainte.
Bho thoiseach gu deireadh a laithean ann
an seirbhis na h-Eaglais bha Iain Mac-an-
Rothaich 'n a dhuine caomhail agus 'n a
mhinistear maith, gun mheang idir ann air
am faigheadh an saoghal no Prionnsa an
t-saoghail so greim.
Chan abrainn gu robh gibhtean no talantan
aige OS cionn a chumantais, ach bha gi'imieas
agus blaths agus ionracas ann gu nadurra a
thairngeadh tu 'g a ionnsuidh air a' cheud
shealladh dheth, agus bha an t-ionracas
nadurra sin air a chrunadh le eagal an
Tighearna. Bha e 'n a dhuine diadhaidh ;
air chul an abhacais a bha ann gu nadurra
AIG AN UINNEIG
chluinneadh do chhias 'n a sheanchas, agtis
dh'fhairicheadh do chridhe 'n a chompanas,
torman soluimte na siorruidheachd.
Bha meas mor agam-sa air an duine so,
agiis is e a tharruing mi 'g a ionnsuidh cho
dluth nach fhaca mi riamh e ag iarraidh
inbhe no urram no rud eile dha fhein o'n
t-saoghal no o'n. eaglais. Cha robh dad a
dhith air, agus bha a bhuil ; shealbhaich e
sith na muinntir sin leis an f hearr ni a
thabhairt na ni fhaotainn.
Cba robh ministear eile anns an eaglais ris
an deanainn fhein agus an f headhainn a bhios
a' frithealadh dhomh uiread fiughair 's a
dheanamaid ri Mghr Mac-an-Rothaich, an
iiair a thigeadh e a dh' fhuireach comhla
rium. Bha doighean laghach dha fhein aige ;
cha bhiodh e fada a steach gun f haighneachd
de'n bhean-tighe agam an robh na h-uairead-
airean (clocks) againn a' falbh. Mur robh (gle
thric cha bhitheadh) bhiodh iad air bord aige
ann am mionaid, agus chan fhagadh a
mheuran am broinn gus am biodh gach
cuibheall ceart.
A thaobh obair laitheil na ministrealachd
bha coguis cho bed aige 's a bha aig duine
a b'aithne dhomh riamh, agus suairceas air
nach tainig atharrachadh o- oige gu aois.
An t-Urramach Ddghall MacGalum, M.A.
Cha robh fhios gu robh am ministear
laidir so tinn gus an cualas naidheachd a
bhais ; thainig a' chrioch gu maith obann.
- Bhuineadh e do Chinn-tire ; bha e air
oileanachadh an Oilthigh Ghlaschu, agus air
a shuidheachadh an Cill-Mhoire, air Machair
Rois, an 1907 ; a Cill-Mhoire chaidh e do
Cheann Loch Chille Chiarain;" agus a Ceann
Loch chaidh e Ros-cuithnidh an 1918, far
am do shaothraich e gus an do shiubhail e o
chionn da mhios.
Bha e posda, is dithis nighean aige,
Ministear maith agus soisgeulach, agus
duine glic agus tuigseach aig an robh eolas
air lagh agus riaghailtean na h-eaglais, agus
a bha; daonnan cothromach agus neo-
eisiomaileach 'n a chainnt agus 'n a bhre-
ithneachadh, b'e sin Dughall Mac Calum.
Cha chuala mi riamh e a' bruidhinn aig na
coinneamhan a bhios againn an Dim-eideann
gun rud-eigin a bhi aige ri radh ; cha bhiodh
e uair air bith a' bruidhinn air sgath bruidhne.
Theagamh gu bheil cuimhne aig cuid de
na leughas an duilleag so air a bhrathair,
Iain, a bha 'n a mhinistear an He agus an
Grianaig agus an Steornabhagh, ministear
cho diirachdach agus cho soisgeulach 's a
bha anns an eaglais aig an 4m. Thug an
teaghlach ud an Cinn-tire d^ mhinistear
mhaith do Eaglais na h-Alba.
Ged nach deachaidh ainm Dhughaill am
farsuingeachd air taobh Shiar na Gaidhealt-
achd mar chaidh ainm Iain bha meas mor
air 'n a choimhthional fhein an Ros-cuithnidh,
oir bu mhinistear e a gheibheadh daoine
dluth dha ; duine a bha cho baigheil ris an
iochdaran 's a bha e ris an uachdaran, agus
deagh shearmonaiche. Tha mi gle chinnteach
nach cualas riamh Dughall Mac Calum ag
radh rud gun tur, an ctibaid no air ard-urlair
eile. Bha e cho ciallach agus cho cuimseach
'n a chainnt 's a bha e faicilleach is glic 'n a
ghiulan. Bidh ionndrainn air ann an Cleir
Bhaile Dhubhthaich agus aig a bhraithrean
uile an Cuirtean na h-eaglais.
An t.Urramach Seumas Tolmie, M.A.
Ged nach robh Seumas Tolmie a' searmon-
achadh Gaidhlig bha e dluth air fichead
bliadhna 'n a mhinistear foghainteach agus
cliiiiteach an lonar-nis, ceann-bhaile na
Gaidhealtachd, agus 'n a fhear de na Cleirich
do Chleir lonar-nis, aig an robh meas mor
air a chomhairle agus earbsa 'n a ghliocas.
Ma bha meas air anns a' Chleir agus anns
a' bhaile bha meas a bu mho air 'n a eaglais
agus 'n a choimhthional fhein aig na daoine
a b'eolaiche air.
Rugadh e an lonar Narunn; bha e air
oileanachadh an Oilthigh Dhtin-eideann agus
anns a' Chollaist Nuadh, far an robh e fhein
agus Tomas Friseal nach maireann mar dha
bhrathair. An 1901 bha e air a shuidheachadh
ann am Brora, an Cataibh; an 1917 chaidh
e do Ghlaschu, ach thainig e air ais do'n
Taobh Tuath an 1923, gu coimhthional air
Sraid na Ban-righ an lonar-nis, far an do
shaothraich e gus an do shiubhail e an
Tigh-eiridinn a' bhaile am meadhon an
t-samhraidh.
Bha mise gu maith eolach air Seumas
Tolmie an laithean oige, ged bha e na bu
shine agus air thoiseach orm, agus cha do
rinn na bliadhnachan atharrachadh air bith
air ach a mhain gu'n do lean e air fas 'n a
inntinn agus 'n a chomas-labhairt. Ged nach
bu duine e a dh'fheitheadh ri bhriathran a
liomhadh bu duine' direach agus ceart e,
fearail n a ghiulan agus neo-eisiomaileach
'n a bheachdan, duine aig an robh blaths
agus dealas an t-soisgeil 'n a chridhe, agus
air am faodadh tu dol an urras nach rachadh
e thairis air crioch na corach. Cha robh
boinne de'n leisg 'n a fhuil, agus cha do
chaomhain e e fein ann an seirbhis a
Mhaighstir agus na h-eaglais.
8
AIG AN UINNEIG
"Aran Glan."
Ciod is ciall do'n fhacal so " aran glan ? ^'
Dh'fhaodadh iomadh rud a bhi air a chiall-
achadh leis, agus gu sonruichte so, aran a
bh.a air a chosnadh ann an doigh onorach
agus a dh'fhaodadh a bhi air itheadh gun
naire. Chan abrainn " aran glan " ri aran
a fhuaras le meirle no le breugan no le ceilg.
Na'm bithinn a' cluinntinn an fhacail air son
na ceud uaire theirinn gur e so is ciall da.
Ach tha mi eolach gu leor air an fhacal
o m'oige, agus chan e sin idir is ciall da, co
dhiubh am measg mo luchd-diithcha-sa.
Tha e a' ciallachadh aran a choisneas tu
gim do Idmhan a shalachadh ; chan e idir
gun do choguis a shalachadh.
An uair a bhiodh parantan ag earalachadh
air an cloinn a bhi dichiollach anns an sgoil
is e an duals a bhiodh iad a' cur romhpa,
gu'n coisneadh iad dhaibh fein le'n sgoilear-
achd "aran glan." Bhiodh e na b'fhearr
dhaibh a radh, " aran gun fhallus."
Tha so a' togail iomadh ceist.
A bheil e na's uaisle do dhuine a bheoshlaint
fhaotainn le cleirsinneachd na le clachair-
eachd ? Tha na cleirich a' fas lionmhor agus
na clachairean a' fas gann.
An e grainne-mullaich na h -uaisle do
bheoshlaint f haotainn gun obair idir ? Their-
inn nach e sin " aran glan " ach " aran an
diomhanais."
B' aithne dhomh mathair a bhiodh a'
boilich gu'n deachaidh a ceathrar mhac
troimh 'n t-saoghal gun an seacaidean a
chur dhiubh riamh. Is e a bha i a' ciallach-
adh nach robh feum aca air obair a dhean-
amh, no co dhiubh obair shalach, a chionn
gu'n robh iad 'n an gaffers air daoine eile.
Ann an suilean mhoran dhaoine is e crioch
araidh nan sgoilean, agus a' chrioch araidh
aig oileanachadh na cloinne, cothrom a
thoirt dhaibh obair shalach an t-saoghaii
a sheachnadh. Air uairean tha so a' ciall-
achadh gu bheil iad an dull nach 'eil obair
throm no obair shalach a dh'fheumas tu
a dheJinamh as do leinidh cho uasal no cho
freagarrach do sgoilear maith ri obair a
ghabhas deanamh le peann, 'n ad shuidhe
air cathair, gun do choilear no do chota
a chur dhiot, ach mar is trice chan 'eil e
a' ciallachadh ach gu bheil obair ghlan agus
aotrum air a paigheadh na's fhearr na obair
throm is shalach. Chan e an obair ach am
paigheadh a tha 'n an inntinn.
An tug thu riamh an aire, a leughadair,
an uair a bhios daoine a' bruidhinn mu'n
choir a tha aig a h-uile duine air obair
fhaotainn, nach e sin idir a tha iad a' ciall-
achadh ach gu bheil coir aig a h-uile duine
air paigheadh fhaotainn co dhiubh a tha e
ag obair no nach 'eil. Cha chuir duine air
bith bacadh ort obair a dheanamh ma
thoilicheas tu fhein; sin coir nach tug do
choimhearsnaich no an staid bhuait riamh,
ach is rud eile e, coir air paigheadh fhaotainn.
An am cogaidh daonnan tha paigheadh
dhaoine a bhios a' deanamh obair throm le
lamhan salach agus le fallus an gruaidhe a'
dol suas, agus bu mhaith an gnothuch na'm
maireadh sin, oir tha trian mhor a dh'obair
an t-saoghail an da chuid trom agus salach,
agus cha bhiodh e maith do'n diithaich gu'n
seachainneadh an oigridh i air ghaol " aran
glan " fhaotainn.
Cha chuala mi riamh am facal " aran
salach," ach ma tha an t-aran a choisneas
cleireach " glan " agus an t-aran a choisneas
gille-fearainn, a dh'fheumas eirigh aig coig
uairean, agus a bhios fad an la leis fhein, a'
treabhadh no a' cur a mach innearach,
" salach," thoir thusa coig tasdain deug
anns an t-seachduin a bharrachd do'n treabh-
aiche na tha aig a' chleireach, agus fasaidh
an t-aran a bha cho glan 'n a shuilean roimh
sin cho odhar ris a' chabhruich.
" Ann am fallus do ghniiise ithidh tu
aran." Cia dhiubh a tha sin a' ciallachadh
mallachd no beannachd 1 Tha aran an
diomhanais gun bhlas, aran nan (|eur searbh,
ach is seirbhe aran na ceilge.
Aireamh lo
W^^^'
^^y^^^
1942
An Acarsaid
Gruinnichibh am biadh briste chum nach caillear a bheag. — Eoin vi. 12
AN" uair a bha Eachann Mac Phail air a
dheanamh 'n a Riaghlair air Tigh-nam-
Bochcl ann an Cille-sgumain b'e a' cheud
atharrachadh a rinn e ainni eile a thoirt
air, " An Acarsaid." Tha an t-ainm xir na's
uaisle, no co dhiubh na's boidhche, na'n
seann fhear agns, theagamh, nach ann o
fhaoineas no o uabhar a thainig e ach o'n
chaomhalachd chriosdail a bha 'n a chridhe
fein gn nadurra. Tha caomhalachd maith
ann an duine air bith ach tha e gu sonruichte
feumail agus freagarrach gu'm biodh na
Riaghlairean a tha thairis air Tighean-nam-
Bochd 'n an daoine caomhail, oir tha an
gnothuch ri truaghain air nach 'eil moran
meas ann am margaidhe^n an t-saoghaiL
Tosdach uime f^in.
Ged nach biodh ann ach an toileachadh a
thug an t-ainni ur do Sheumas Brun b'fhiach
do'n Riaghlair an t-atharrachadh a dhean-
amh oir bhiodh Seumas a' faotainn litrichean
an drasd 's a ris, ged nach robh fhios aig
each CO bha 'g an cur chuige, agus bha
e toilichte " An Acarsaid," Cille-sgumain,
fhaicinn orra an aite " Tigh-nam-Bochd."
Fad sheachd bliadhna fichead bha Seumas
Brun a' tadhall an Tighe, a mach agus a
steach mar a fhreagaradh dha fhein, ach gu
la a bhais cha robh fios aig na h-aoighean
eile, no eadhon aig an Riaghlair, c6 e, no
c'aite an do rugadh e, no co dha a bhuineadh
e. A thaobh a chuideachd agus a dhachaidh
bha e /cho tosdach ri manacli air an robh
bold nach bruidhneadh e, ged bha e bruidh-
neach agus seanchasail gu leoir an nithean
eile. An uair a bhiodh sogan beag drama
air bha e cho maith air bruidhinn mu obair
na Parlamaid 's gu'm biodh each ag radh ri
cheile gu'm b'fhearr led a bhi ag eisdeachd
ris na bhi ag eisdeachd ri Mac Quisten fhein.
An deireadh an earraich bhiodh e daonnan
a' gabhail an rathaid agus baga beag leath-
raich 'n a laimh ; cha do chuir e maileid
riamh air a dhruim, agus cha mho a bhiodh^
e dol gu dorsan a dh'iarraidh deirce. B'aithne
do chach a dhoighean gu maith, oir bhiodh
luchd-siubhail eile ag innseadh dhaibh uime,
agus a dh'innseadh na firinn, bhiodh iad a'
deanamh barrachd bruidhne uime air a
chulaibh na bhiodh iad a' deanamh mu'n
chogadh fhein. Ach cha robh cron no olc
air bith anns a' bhruidhinn sin, oir chan ami
a' cur sios air a bhitheadh iad. A mach o
aon no dha a bha crosda agus farmadach gu
nadurra bha iad uile de'n bheachd gu robh
Seumas Brun ceum os an cionn fhein, agus
gu robh e 'n a sgoilear aig an robh talantan
mora.
Cha mhi-thaitneadh e ris idir am beachd so
a bhi aca air, agus co dhiiibh a bhiodh e a'
tarruing asda 'n a cheart deoin no a' bdilich
air ghaol boilich, bhiodh* e air uairean a'
leigeil ruith le theangaidh agus a' labhairt
mar so, " Sonas ! Sonas ! sin an teine-
sionnchain a tha a' dalladh a' chinne-daonna ;
CO aig a bheil aobhar air a bhi sona mur
bheil e agam-sa, oir mar dubhairt mo sheana
chompanaich Plato agus Shakespeare, "Is e
an duine sona an duine aig nach 'eil leine
m'a chneas, ach aig a bheil saorsa agus
tombaca."
Gun mhal no cis.
An uair a bhiodh cuid de na bha anns an
Tigh 'g an gearan fhein agus a' caoidh a bhi
ann dh'eireadh e 'n a sheasamh is chronaich-
eadh e iad cho geur 's gu'm fairicheadh iad
gu robh iad 'n an suidhe air stol an aithreach-
ais, " Mo naire, mo naire, mar bhiodh mo
sheana chompanaich Socrates agus Burns ag
radh, co aig a bheil crannchur as ion-mhiann-
aicte na tha aig an duine aig nach 'eil mal
no cis ri phaigheadh ; nach ruig a leas
cabhag no moch-eirigh a dheanamh ; no
curam bidh no aodaich a bhi air, agus aig
nach 'eil feum air airgiod ? "
Sin mar bhiodh e a' bruidhinn ach ged bha
boinne de'n fhirinn 'n a bhruidhinn tha mi
an dull gu robh da thrian de ghoirteas-cridhe
air chul a bheulaireachd.
Bu toigh le each Seumas Brun, agus
dheanadh iad uile fiughair ris an uair a
thigeadh e air ais do'n " Acarsaid " an
toiseach October. Air a' mhios sin bha
e daonnan a' faotainn pasgan mor aodaich —
aodach duin-uasail — a aite air chor-eigin.
AN ACARSAID— lUDAS MACCABEUS
aguts tliigcadU aodach (hiiu-iiasail dha cho
maith 's gu'm biodh each na bu chinntiche
na bha iad riamh nach e Siiemas Brun
ainm idir.
An sin shiubhail e. Bha Eachann Mac
Phail ri taobh a leapa fad na h-uine an
oidhche a shiubhail e. " Tha a' chrioch,"
ars esan, gle dhliith a nis, agus tha mi
toilichte, oir tha mi sgith le casdaich. Chan
'eil eagal orm dol an coinneamh a' bhais
ged nach 'eil mi 'n am dhuine maith. Ma
phea)X3aich mi dh'fhuiling mi air a shon
anns an t-saoghal so, agus tha mi nis a'
guidhe maitheanais air Dia nach do dhitilt .
riamh maitheanas do m'leithid."
M' an do shiubhail e dh'fhaighnich an
Riaghlair dheth an robh cairdean aige a bu
mhaith leis fios a bhi air a chur chuca, ach
thubhairt e nach robh.
" Ma tha gin de mo chairdean-sa beo,"
ars esan, tha iad fada air falbh agus cha
d'thug mi riamh aobhar dhaibh a bhi g
am ionndrainn. An t-aon bhrathair a bhiodh
a sgriobhadh chugam, agus a bha 'g am
chumail o chionn bhliadhnachan an aodach
agus an airgiod, tha e fhein marbh a nis,
agus chan 'eil fhios aig duine eile air an
t-saoghal gu'n do leig mi dhiom m'ainm
fhein agus gu'n do ghabh mi an t-ainm
fuadain " Seumas Briln," a chionn nach bxx
mhaith leam mo chuideachd a narachadh."
An tiodhlacadh
Lean an Riaghlair agus ceithir no coig
de sheann daoine critheanach an inneal-
ghiulain air an deachaidh a chorp gu cladh
Chille-sgumain, agus an uair a chuireadh a'
chiste-mhairbh anns an uaigh, gun . uiread
agus ainm no aois oirrc, leiigh a.m niiiristear
an doicheamh Salm thar an t-sia fichead,
agus rinn e iirnuigh, a' toiseachadh air an
urnuigh mar so, "A Thighearna losa Criosd,
ar Slanuighear agus ar BreitheamJi, a cWiarr
air do dheisciobuil am hiadh briste a chrumn-
eachadh chum nach biodh e air a chall tha
sinn a' tiomnadh corp basmhor ar brathar
do'n uir as an d'thainig e, an dochas nach
leig do throcair le anam a bhi air a chall,
agus gu'n cruinnich thu agus gu.'n slanaich
thxi air an taobh thall an ni a bha air a
bhriseadh anns an t-saoghal so."
Tha e duilich a radh ciod a thachras do
leithid Sheumais Bhruin anns an t-saoghal
eile. Bha daoine a' crejdsinn aon uair gu
bheil na mairbh 'n an cadal gu la a'
bhreitheanais, ach gu'n diiisgear iad chum
mod a sheasamh agus an sin gu'm bi iad
air an roinn 'n an da bhuidheann, na naoimh
a' dol do neamh agus na peacaich a' dol a
dh'ifreann a dh'fhulang doruinn air na(;;h,
tig lasachadh fad uile linntean na siorruidh-
eachd.
Ach chan 'eil feum ahn do dhaoine a bhi
a' gabhail orra gu bheil- an creud so a'
riarachadh an inntinn an diugh. Theid
aig na paisdean air ceistean fhaighneachd
uime nach urrainn thusa no mise a fhreagairt.
Ach ma theid, chan 'eil dad eile againn a
chuireas sin 'n a aite. Tha sinn mar dhaoine
ann an ceo, ach anns a' cheo ciod is glice
dhuinn a dheanamh na greim laidir a dhean-
amh air an fhacal so, " Nach dean Breithe-
amh na talmhainn uile ceartas ? " " Tuiteam
a nis ann an laimh an Tighearna, oir is ro
lionmhor a throcairean ; ach ann an laimh
duine na tuiteam."
ludas Maccabeus
BU mhaith leam cunntas goirid a thoirt
air an duine chalma so ; duine a dh' fhaodar
a choimeas ri Raibeart Brus no Uilleam
Uallace a thaobh gaol-dtithcha, agus ri
Cargill no Peden a thaobh eud diadhaidh.
Mu ochd fichead bliadhna roimh theachd
Chriosd dh' fheuch anrigh Greugach Antio-
chus Epiphanes ri tir Israeli uile a thoirt fo
chis agus an creideamh ludhach a chur as«
Cha robh ann an Antiochus ach diti nam
fear. Bha e na b' uaibhriche na Alastair
Uaibhreach fhein agus cha riaraicheadh rud
a- bu lugha e na gu 'm biodh an saoghal uile
'na aon iompaireachd, de 'n aon chanain,
asus de 'n aon chreideamh.
Bha fuath aige do na h-Iudhaich ach bha
fuath a bu mhptha aige do chreideamh nan
ludhach, aoradh lehobhah; oir chunnaic e
gu maith gur e so a' bhann a bha 'g an
cumail daingean agus seasmhach mar riogh-
achd. Bhris e ballachan lerusaleim, loisg e
a geatachan, agus thruaill e an teampull ;
agus los an tuilleadh tamailt a chur air
muinntir a' bhaile chuir e suas ionihaigli
ann an ciiirt an teampuill agus dh' iobair
e nnic air an altair.
Bha cuid de na h-Iudhaich a bha cho
trailleil agus nach do chuir iad 'n a aghaidh ;
air ghaol a bhi air an taobh laidir agus air
ghaol buannachd ghabh iad ri lagh Antiocliuis
lUDAS MACCABEUS
agus lub iad an glun do na diathaii a thug e
dhaibh.
Ach bha a' mhor-chuideachd na bu dilse
do chreideamh an athraichean na gu 'n treig-
eadh iad e air ordugh righ no sagairt ; agiis
b' fhearr leo am bas fhulang seach toibheum
a thoirt do lehobhah. Tha e air a radh gur
h-ann anns na laithean deuchainneach ud a
rinneadh Salm LXXix agus Salm lxxiv.
" A Dhe, thainig na ciniiich a steach do
d' oighreachd ; thruaill iad do theam-
pull naomh; dh' fh4g iad lerusalen 'n
a carnaibh. Thvig iad cuirp do sheir-
bhiseach mar bhiadh do eunlaith nan
speur, feoil do naomh do fhiadh-
bheathaichean na talmhainn. Cuidich
leinn, a Dhe ar slainte."
Geur-leanmhuinn.
Bha saighdearan an righ air an cur a
mach air feadh na drithcha, a thoirt air an
t-sluagh iobradh a reir gnaths nan cinneach
agus a chur an sas na feadhnach nach tugadh
timhlachd d' a reachd. Bha na sionagogan
air an dimadh, leabhraichean an lagha air an
losgadh, agus ainm lehobhah air a thoirmeasg
Ged 'bha gairdean feola na dtithcha cho lag
agus nach b' urrainn dhi cuibhrichean Epi-
phaneis a thilgeil dhith, dhuisg a' gheur-
leanmhuinn agus an lamhachas-laidir a bha
e a' deanamh orra spiorad an t-sluaigh ;
agus bha iad deas gu buille a thoirt air son
an saorsa agus air son an creidimh, ged b'e
am bas bu deireadh dha. Mar ann an
laithean nam breitheamhnan thog Dia suas
gaisgeach air an ceann, agus cha luaithe
nochd e e fein na bha na ceudan air a chtil.
Ann am baile beag a tha siar air Jerusa-
lem bha sagart diadhaidh d' am b' ainm
Mattathias. Bha coignear mhac aige ; agus
tha e coltach gur h-e cruas nan amamian
ud a thug air Jerusalem fhagail agus fasg-
adh a ghabhail far am biodh cothrom aige
air aoradh a dheanamh do Dhia ann an sith.
Ach bha coin-shiubhail an righ air a lorg
agus fhuair iad greim air. Dh' fheuch iad
an toiseach brosgul ris ; thuirt iad gu robh
meas aig an t-sluagh air agus gu 'n tugadh
iad geill do ordugh an righ na 'n tugadh
esan eisiomplair dhaibh, agus na 'n iobradh
e a reir gnaths nan cinneach.
Fhreagair an sagart gu 'm b' fhearr leis
am bas seach a lamhan a thruailleadh le
h-iobairtean nan cinneach. Ghabh ludhach
leibideach a bha lathair an cothrom so air
gean-maith a chosnadh dha fein o phrionnsa
an t-saoghail, agus thuirt e gu trailleil gu 'n
tairgeadh esan an iobairt. Las corruich an
t-sagairt ; bhuail ' e an t-Iudhach agus
teachdaire an righ agus mharbh e iad, agus
leag e sios an t-altair. Agus ghlaodh e le
guth ard " ladsan a tha eudmhor air taobh
an Tighearna agus leis an aill a lagh a
ghleidheadh, leanadh iad mise."
Uallach an la.
Ach ged is e Mattathias a thug gairm (_lo
'n diithaich eirigh an aghaidh an fhir-
sharuchaidh is e a mhic a ghiulain uallach is
teas an latha. B'e an ear ail mu dheireadh
a thug e dhaibh : — ■
" Bithibh eudmhor air son an lagha
agus thoiribh seachad 'ur beatha air
son ctimhnant 'ur n-athraichean. Cuimh-
nichibh na gniomharan a rinn 'ur n-
athraichean 'n an laithean, Abraham
agus loseph agus Caleb agus Daibhidh
agus Elias agus Daniel. Na biodh eagal
oirbh roimh bhriathran duine, agus
teagaisgeadh na ginealaich a dh' fhalbh
dhuibh, nach cuirear gu h-amhluadh
neach a chuireas 'earbsa^ ann an Dia.
Bithibh treun, a mhaca, agus nochdaibh
'ur duinealas air taobh an lagha. Tha
fios agam giu' duine mo mhac Simeon
aig a bheil comhairle ghlic ; eisdibh
ris-san daonnan; bidh e mar athair
dhuibh. Agus a thaobh ludais, o 'oige
bha e liddir agus treun : biodh esan 'na
cheannard dhuibh agus cuireadh e cath as
leth a shluaigh."
Mar sin bheannaich Mattathias a
mhic aj^us thugadh e gu 'athraichean.
/ Maccab. 2.
Cha mhor theaghJaichean riamh anns an
robh coignear mhac cho gaisgeil ri clann
Mhattathias, ach ged a bha an teaghlach
gun diu idir b'e ludas an roghairm. Rinn
iad uile seirbhis dhileas d' an duthaich; a'
gabhail na stiiirach fear as deidh fir.
Chunnaic athair gu robh ceann niaith is
cridhe gaisgeil aig ludas, agus is e sin a thug
air iarraidh air each an toiseach a thoirt dha,
ged nach b'e a bu shine. Bha e 'n a shaighdear
ainmeil agus 'b a chommandair sonxuichte,
mar a dh' fhaodar a thuigsinn o'n ainm a
thug a dhaoine fein air, am Farachan, a
chionn gu robh a bhuillean cho trom air a
naimhdean. Cha robh aige ach aireamh
bheag dhaoine, ach uair is uair chuir e ruaig
air armailtean nan coimheach.
" 'N a ghniomharan bha e mar leoghann
agus mar chuilean leoghainn ag iarraidh
cobhartaich. Rinn e moran righrean
doilghiosach agus thug e gairdeachas
do lacob le ghnloniharan ; agus bidh.
ainm beannaichte gu brath. Chaidh
lUDAS MACCABEUS— CIOD A THA DIA AG lARRAIDH ORT
fuaim- euchdan air feadh an domhain
agus thuit eagal air na rioghachdan mu
'n ciiairt."
Saighdear maith.
(ied a bha e cho seolta ri Rominell cha b'
anil le seoltachd a fhiiair e buaidh daoiinan
ach le cudthrom agus braise nam buillean a
bha e a' toirt seachad. Cha b' aithne dha
eagal agus cha d' thug e riamh a chtil do 'ii
namhaid, ged bhiodh fichead duine aca mu
choinneamh an aon duine a bha leis-san.
Bha an namhaid aon uair cho lionmhor
agus gu' 11 do chomhairlich a dhaoine fein
dha gun aghaidh a thoirt dhaibh. Fhreagair
am Parachan,
" Chan anil o lionmhoireachd feachd
a thig buaidh an cogadh : thig neart o
neamh. Tha sinn a' cogadh air son ar
beat ha agus ar laghannan. Uime sin
sgriosaidh an Tighearna iad agus air
bhur son-sa na biodh eagal oirbh
romhpa."
Chuireadh am blar agus chuir ludas 's a
dhaoine teicheadh air feachd an righ. Uair
eile bha an namhaid cho cinnteach gu'n rach-
adh an latha leotha 's gu'n d' iarr iad air
ceannaichean a bhi dliith chum gu'n reiceadh
iad riu mar thraillean na priosanaich a
ghlacadh iad.
Ach fhuair iad bristeadh-duil agus rinii
am Farachan liodairt orra nach d' fhuair
iad riamh a leithid. Thamailtaich e arm
Shiria gu buileach agus ged a chuireadh na
commandairean a bu sheolta 'na aghaidh
thug e dtilain dhaibh fad she bliadhna.
An uair a chuimhnichear nach e mhain gu
robh uile chumhachd Shiria 'na aghaidh ach
mar an ceudna na Philistich, na h-Edomaich
agus na Moabaich, coimhearsnaich aig an
robh seann ghamhlas do Israel, feumar
aideachadh gu 'm b' airidh ludas air an
ainm a thug iad air, an uair a chum e riutha
se bliadhna.
Caoidh Israeli.
Ach bha feachd Shiria ro lionmhor, agus
ged a rinn am Farachan tanachadh maith
orra bha e na b' fhasa dhaibh-san na bealaich
a lionadh na bha e dha-san, agus mu dheire-
adh fhuair iad a' chuid a b' fhe^rr dheth.
Anns a' bhlar aims an do thuit e cha robh
aige ach ochd ceud duine agus bha fichead
mile saighdear-coise is da mhile saighdear-
eich 'na aghaidh. Chomhairlich a dhaoine
dha teicheadh ach fhreagair e,
" Nar leigeadh Dia gu 'n deanainn an
ni sin no gu "n teichinn romhpa. Ma
tha ar n-uair air teachd, rachamaid an
coinneamh a' bhais gu duineil as leth
ar duthcha agus na cuireamaid smal air
ar n-onoir."
Bha am blar fuilteach agus mharbhadh
moran air gach taobh. Mharbhadh ludas
Maccabeus agus theich an t-iarmad beag d'a
dhaoine.
" Agus rinn Israel uile caoidh air a
shon ; rinn iad bron re mhoran laithean,
ag radh, Thuit an duine treun a thug
saorsa do Israel. An deidh a bhais
thoisich na Ji-aingidli air an cinn a, chur
a mach ann an uile chriochan Israeil."
Ged a dh' fhairtlich air ludas saorsa a
chosnadh d'a dhiithaich no cuing nan cinn-
each a thilgeadh dhith gu buileach, choisimi
e saorsa dhi ann an nithean spioradail agus
lean an sluagh ri lagh Mhaois is creideamh
an athraichean. Ghabh fear d'a bhraithrean
aite an Fharachain agus lean na Macca-
beaich air an aghaidh fad iomadh bliadhna,
a' tagradh cothroim is ceartais d' an duth-
aich.
Am measg maithean an t-saoghail uile gu
leir chan 'eil fear eile as airidh air cliu as
airde na ludas Maccabeus. Ann an eud
faodar a choimeas ri Eliah no Eoin a' Bhaist-
idh ; ann an treine ri Samson no Saul ; ann
an diadhaidheachd ri Abraham no Heseciah ;
agus ann an gaol-dtithcha ri Gideon no
Deborah.
Cha b' ann air ghaol gloir a chosnadh dha
fhein a dh' eirich e an aghaidh an fhir-
sharuchaidh ach air ghaol saorsa a chosnadh
d'a dhiithaich agus creideamh nan athraich-
ean a ghleidheadh gun truailieadh. Fior
cheatharnach agus fior dhuin-uasal ; saigh-
dear treun ann an cogadh naomh.
Ciod a tha Dia ag iarraidh ort
Giod a tha ayi Tighearn ag iarraidh ort ach ceartas a dheanamh, agus trdcair
a ghradhachadh, agus gluasad gu h-iriosal inaille ri d' Dhia. — Micah vi. 8.
ANNS an leabhar a sgriobh an t-Uri'a-rnacli
Tormod Mac Pharlain mu'n duine ghaoiacli.,
an t-Urramach Domhnull Iain Martainn, a
])ha 'u a inliiuisteai- an Steornabhagh agus
aims an Oban, tha e ag innseadh mu
bhoirionnach a bha air a togail am measg
CIOD A THA DIA AG lARRAIDH ORT
5
au luchd-aidmheil a bu chiiimhne an Albainn
aig aon km, boirionnach a chuireadh cnag
chotain 'n a chiasan mur robh i an dull
gu'n robh. an teagasg a bha i a' faotainn as
a' chubaid fallan. La a bha " ministear
coigreach " as a' Chleir a' searmonachadh,
air an robh amharus aice nach, robh e fallan
anns a' Chreideamh, ghabh e an ceann-
teagaisg so a leabhar an fhaidh Micah,
" Dh'fheuch e dhuit, 0 dhuine, ciod a tha
maith ; agus ciod a tha an Tighearn ag
iarraidh ort, ach ceartas a dheanamh, trdcair
a ghradhachadh, agus gluasad gu h-iriosal
maille ri d' Dhia.''
Cho luath 's a chual i na briathran
thionndaidh i ris an neach a bu dlixithe
dhi anns an t-suidheachan, is thubhairt i
gu deurach, " Ma tha rann as miosa na
cheile anns an Leabhar faodaidh tu a bhi
cinnteach gu'n gabh e i mar cheann-
teagaisg."
Ciod e do bharail f hein, a leughadair ;
an abradh tu gur e so aon de na ramian
as miosa anns a' BhiobuU ?
Tearlach Spurgeon.
Cha mhor mhinistearan nach do shearmon-
aich uair no uaireigin air a' cheann-teagaisg
so. Tha searmon aig Tearlach Spurgeon air,
agus cha ghabhadh esan ceann-teagaisg air
bith mur robh e an dilil gu'n robh teagasg
soisgeulach ann. Ann an searmon a liubhair
diadhair eile o'n cheann so is e an tiotal a
thug e dha ann an leabhar, Suim na diadh-
aidheachd. Bha Tomas Huxley nach maireann
de'n cheart bheachd ; ann an connsachadh a
bha eadar e fhein agus Gladstone thubhairt
e gu'r& faighteadh cridhe na diadhaidheachd
anns an fhacal so a bha air a sgriobhadh
ochd ceud bliadhna roimh theachd Chriosd.
Chan 'eil ciiimhne agam an dubhairt
Gladstone e, ach co dhiubh dh'fhaodadh e a
radh, nach robh am facal so air a choimhlion-
adh gus an tainig Criosd. Is ann 'n a bheatha-
san a tha sinn a' faicinn ciod a tha am facal
a' ciallachadh.
Chan 'eil na sgoilearan cinnteach ciamar
a bu choir na briathran-a bhi air an tionndadh
o'n Eabhra. Tha amharus aig an Ollamh
Seoras Adam Smith gu'm faodadh ami an
uaigneas maille ri d' Dhia a bhi na bu
dluithe do'n smuain a bha ann an inntinn
an fhaidh na gu h-iriosal, ach. dh'fhag e e
mar tha e anns a' Bhiobull Bheurla agus
anns a' Bhiobull Ghaidhlig. " So," ars esan
am facal as reamhra agus as maisiche anns
an t-Seann Tiomnadh, agus anns an Tiomn-
adh Nuadh fhein chan 'eil ach aon fhacal
eile a tha toirt barrachd air a thaobh gloire,
" Thigibh am ionnsuidh-sa sibhse uile a tha
ri saothair agus fo throm uallach agus bheir
mise suaimhneas dhuibh."
Tha an t- Ollamh Seumas Moffat 'g a
eadar-theangachadh mar so, " Ciod a tha
an t-Aon-Siorruidh ag iarraidh ort ach a
bhi ceart agus coibhneil agus a bhi a' tighinn
beo ann an co-chomunn samhach ri Dia 'I "
Tha sgoilearan eile de'n bheachd nach ann
idir air irioslachd no air co-chomunn samhach
ri Dia a bha am faidh a' smuaineachadh, ach
air gloine-cridhe no geamnachd am fianuis
Dhe. Theireadh iad gur e na tri puist ann
an teampull na beatha dhiadhaidh,, Ceartas,
Trocair, agus Gloine-cridhe.
0 linn gu linn.
O thoiseach an t-saoghail bha a' cheist so
ann an cridhe mhic an duine, Ciod a tha
lehobhah ag iarraidh orm, agus ciod leis an
tig mi an lathair an T' as airde ? Anns na
laithean deireannach so tha fios againn gu
maith ciod a tha Dia ag iarraidh oirnn, co
dhiubh a tha sinn 'g a dheanamh no nach
'eil, ach ann an 6g-mhaduinn an t-saoghail
cha robh eolas cinnteach air a' chilis sin aig
daoine. Chan ann a dh'aon bhoillsgeadh a
thainig solus na firinn ach uidh air n-uidh,
aithne air aithne, riaghailt air riaghailt,
beagan an so agus beagan an sud. Agus ged
a dh'fhaodas cuid de'n Chreideamh a bha
aig Israel ann an toiseach a h-eachdraidh
mu Dhia agus mu dhiadhaidheachd a bhi
leanabail 'n ar siiilean-ne is e an Creideamh
sin a' ghiicag as an d'thainig an Creideamh
Criosduidh ann an lanachd na h-aimsir, am
brat-speilidh anns an robh Slanuighear an
.t-saoghail paisgte.
An uair a bha daoine a' tairgsinn tharbh
agus reitheachan mar iobairt do Dhia, air
ghaol a bhi ann an reite ris, no a' toirt
toradh an cuirp dha air son peacadh an
anama, bha iad 'g a dheanamh a chionn
gu. robh e air a theagasg dhaibh gu'm b'e
sin an doigh cheart air fabhar Dhe a chosn-
adh. Ach lion beag is beag, fo theagasg
nam faidhean, aig an robh inntinnean na bu
spioradaile agus a bu gheura na bha aig na
sagartan, chuir Israel na seann nithean sin
air chul agus rainig i ann an tomhas air an
fhirinn a chuir Criosd anns na briathran so,
"Is Spiorad Dia; agus is eigin d'a luchd-
aoraidh aoradh a dheanamh ann an spiorad
agus ann am firinn."
Obair nam faidhean.
Is e obair mlxor agus bheannaichte a rinn
na faidhean ann an Israel, gu'n do dhearg
6 CIOD A THA DIA AG lARRAlDH ORT— lOSA 'THUG DO M' ANAM GRADH
iad air inntinn an t-sluaigh nach b'urrainn
dhaibh Dia a thoileachadh gun an caitheamh-
beatha a bhi ceart. Shearmonaich iad an
fhirinn sin do'n t-sluagh gun sgur, ag innse-
adh dhaibh ann am briathran laidir agus
soilleir nach robh ann dhaibh ach dioinhanas
agus amaideas a bhi a' saoilsinn gu'n gabhadh
Dia r'an aoradh mur robh iad firinneach agus
onorach ag^^s iriosal.
" Giod e lionmhorachd 'ur n-iobairtean
dhomhsa ? deir lehobhah ; na tugaibh
tabhartas diomhain uaibh na 's mo ; nighibh,
glanaibh ; cuiribh airfalbh olc 'ur deanadais
as 7no shealladh ; sguiribh de dheanamh
uilc ; fdghlumaibh maith a dheanamh ;
iarraibh breitheanas ; cvdribh ceart an
t-ainneartach ; cumaibh coir ris an dille-
achdan ; tagraibh ciiis na bantraich."
Isaiah. I.
An rud a bha ann o shean tha e ann
f liathast ; tha daoine 'g am mealladh fein
gle thric le bhi a' saoilsinn gu'm faod iad
a bhi diadhaidh gun a bhi ceart, no trocaire-
ach, no iriosal. Ach cha ghabh sgaradh
a dheanamh eadar diadhaidheachd agus
moraltachd, eadar crabhadh agus fheant-
achd; tha iad a' dol an cois a cheile, agus
an ni a cheangail Dia na cuireadh duine fa
sgaoil.
Ciod a tha Dia ag iarraidh ort ach ceartas
a dheanamh, agus trocair a ghradhachadh,
agus gluasad gu h-iriosal maille ri Dia ?
Aontaichidh ar reuson agus ar coguis nadurra
ris an fhhinn so. An neach a ghluaiseas mar
so am fiaimis Dhe faodaidh e dearbhachd a
bhi aio;c a;u'n aidich Dia e mar mhac. Sin
teagasg Mhicah, agus their cuid gu bheil an
soisgeul uile ann.
Ann an aon seagh tha sin fior, oir is e
crioch araidh an t-soisgeil na grasan so a
mheudachadh ann am beatha dhaoine, 'ach
c'aite am faicear no an ionnsaichear ciod e
ceartas, trocair no irioslachd ach a mhain
ann an companas Chriosd agus fo theagasg
a spioraid.
Teachdairean o Dhia.
Cha robh anns na faidhean fhein ach
teachdairean a chuir Dia gu daoine chum
an treorachadh gu Criosd anns a bheil
cumhachd Dhe a rkwmhaicheas an t-anam.
Is ann fo theagasg Chriosd agus ann an
co-chomunn ris a bheir cridhe mhic an
duine a mach toradh na naomhachd. " Fana-
ibh annam-sa agus mise annaibh-se." Far
a bheil an t-aonadh sin bithidh a thoradh,
oir chan 'eil rud air an t-saoghal a chruth-
aicheas cridhe nuadh agus spiorad nuadh
ann an cridhe peacaich cho cinnteach ri
eagal a bhi air gu'n goirticheadh a dhroch
dheanadas-san cridhe an t-Slanuigheir a
chuir fo chomain cho mor e le maitheanas
a thoirt dha agus aite ann an teaghlach
Dhe. Tha maitheanas Dhe do'n anam mar
tha a' ghrian agus an t-uisge do'n talamh,
mathair-aobhair gach cinneas a thig air agus
gach toradh maith a thig as.
An cridhe ! an cridhe ! amhaircidh Dia
air a' chridhe ; agus ged tha e ag iarraidh
ort a bhi ceart agus trocaireach agus iriosal
tha e ag iarraidh ort air thoiseach air gach
ni eile do chridhe a thoirt dha.
losa thug do m' anam gradh
BHA an laoidh so air a tionndadh gu Gaidhlig
leis an Urr. A. MacDhiighaill anns an leabhar
Laoidhean agus Dain Spioradail.
losa 'thug do m' anam gradh,
Gu d' uchd baigheil teicheam fein,
'N uair a dh' eireas tonnan ard,
'S doinionn laidir tigh'nn o'n speur.
0 ! m' Fhear-saoraidh, falaich nii
Gus an teid a' ghaillionn seach ;
Sabhailte do chala sith,
Gabh mi aig a' chrich a steach.
Didein eile chan 'eil ann,
'S tusa 's taic do m' aiiam truagh ;
O ! na fag mi diblidh, fann,
Ghnath bi fhein 'g am chumail suas.
Annad tha mo dhochas teann,
Tha mo chomhnadh uait gu leir ;
0 ! cuir falach air mo cheann,
Steach fo dhubhar sgail do sgeith.
'S tusa mhain, a Chriosd; tha uam ;
Gheibh mi uait gach uile ni ;
Tog mi 'n aird is ciim mi suas,
Leighis agus treoraich mi.
'S ceart 's is naomha d' ainm gu brath,
'S mise 'm peacach grained, baoth ;
Lan de thruaill'eachd tha mi ghnath,
'S tusa lan de ghras 'tha saor.
Agadsa tha pailteas grais,
Gras gu m' pheacadh ionnlaid uam ;
Eireadh sruithean beo an aird
Chum mo nadun dheanadh nuadh ;
'S tusa 'n Tobar beo gu fior,
Chaisgeas m'iotadh mhor gu. saor,
Chuireas solas ann am chridh',
Fad na siorruidlieachd nach traoigh.
Bha an laoidh so air a sgriobhadh le Tearlach
Wesley. Bha e latha 'na shixidhe ann an
seomar, a' leughadh. Bha an uinneag fos-
lOSA THUG DO M' ANAM GRADH— ORAID AN RAKNTTACHD
gallic, agus air dha sea-lltuinu a maclv,
chunnaic e eun beag agiiR seobhag as a
dheidh. Bha an cridhe gu leum as an eun
leis an eagal, agxis mu dheireadh, nuair naeh
robh doigh. eile air dol as o'n t-seobhaig,
chaidh e steach air an uinneig is dh' fholaich
e e fhein ann am broilleach Wesley.
Dhtiisg sin smaointean ann an cridhe a'
mhinisteir. Chunnaic e gu'n robh e 'n a
shamhladh air an doigh anns a bheil an
t-anam a' teicheadh gu fasgadh ann an
Criosd. Thainig an fhirinn dhachaidh gu
chridhe, gu bheil feum aig an anani, coltach
ris an eun bheag, air a bhi a' teicheadh o'n
doinionn agus o'n chunnart a tha as a
dheidh, gu cala sithe ; agus rinn e gairdeachas
anns an fhacal sin — Bithidh duine mar ionad
fasgaidh o'n ghaoith, agus mar dhidein o'n
doininn ; mar shruthaibh uisge ann an dite
tioram, 's mar sgaile creige moire ann an tir
airsneulaich.
Gun dol a mach as a sheomar, sgriobh
Tearlach Wesley an laoidh so —
losa 'thug do m'anam gradh
Gu d ' uchd baigheil teicheam fein,
laoidh a th a 'na qomhfhurtachd do na
miltean nach cuala riamh iomradh air an
fhear a, sgriobh i.
Braithrean ainmeil.
Cha do rugadh riamh anns an aon teaghlach
dithis eile a bu bhuiliche a thug iad fhein do
sheirbhis an Tighearna na Iain agus Tearlach
Wesley. B' iadsan a chuir air a cois an eaglais
mhor sin ris an abrar Methodists. 'S e Iain a
bu chumhachdaiche 'n a latha fhein na
Tearlach, agus is docha gur h-aithne do
mhoran ainm-san nach cuala riamh iomradh
air a bhrathair. Ach tha mi an diiil gu'm bi
laoidhean Thearlaich beo nuair nach bi
cuimhne air facal de na sgriobh Iain.
'N an dithis rinn iad obair mhor ann an
Sasunn, agus tha an obair a' dol air a
h-aghaidh an diugh fhathast. Cha robh anns
an dtisgadh a bha ann an Wales o chionn
bhliadhnachan ach dusgadh beag* aim an
coimeas ris a' ghluasad spioradail a bha ann
an Sasunn anns an ochdamh linn deug, fo
shearmonachadh nan Wesley s agus White -
field.
Thuirt Dean Stanley uair-eigin mu thini-
chioU laoidhean an ughdair so, nach robh ann
am moran dhiiibh ach moll no luideagan.
Cha b'e sin beachd Iain a bhrathar. Ann an
Roimh-radh leabhar-laoidh a chuir e a mach,
sgriobh e. " Chuir duine no dha an t-urram
so ormsa agus air mo bhrathair — na laoidhean
againn a ghoid. 'S e lan-di-am-beatha sin a
dheanamh, ma chuireas iad sios iad ceart.
Cha leig iad a leas feuchainn ri 'n deanamh
na's fhearr — oir chan urrainn dhaibh."
Dh ' innseadh dha uair eile mu bhoirionnach
a thug pasgan beag do Gharrick nuair a bha
e a'dol air bord luinge, agus a dh' iarr air
gun fhosgladh gus am fagadh am bata an
cladach. Nuair a dh' f hosgail e am pasgan, ciod
a bha'na bhroinn ach laoidhean Wesley. Nuair
a chunnaic Garrick so, thilg e an leabhar
uaith, fad a laimhe, a mach air a' mhuir.
'S e thuirt Iain Wesley nuair a chual e an
naidheachd — " Chan 'eil mi a' creidsinn diog
dhi — oir cha robh Garrick air cho beag tiiir. B'
aithne dha Tearlach mo bhrathair gu maith
agus bha meas mor aig air a bhardachd."
Tha e air a radh gu'n do sgriobh Tearlach
Wesley sia mile gu leth laoidh ; ma tha sin
f ior, cha leigeadh Iain a leas athadh sam bith
a- ghabhail ged a theirteadh ris nach robh
cuid dhiubh cho maith ri each. Bha an ceol
anns an teaghlach gu nadurra.
Cha robh duine riamh ann, tha mi an diiil,
d'an robh e na b' fhasa laoidh a dheanamh
na bha e do Thearlach Wesley ; agus ged
tha a chuid mhor de na rinn e cheana air
di-chuimhne, bithidh feadhainn eile dhiubh
beo gu brath, agus 'n am measg sin tha an
te so.
losa 'thug do m' anam gradh
Gu d' uchd baigheil teicheam fein.
Oraid an ranntachd
Is e Ailean Mac Dhomlinaill, maighstir-sgoile ann an I-CUialum-Chille a chuir y\ clieilc na raiinan a leanas
o chionn tri fichead bliadhna agus deieh.
Ged nach bu bhaixl e, bha e 'n a .sgoilear math agus bha e sai' eolach air obair na h-eaglais as leth nan
Innseanach. Chaidh Tearlach Mac Artair oileanachadh ann an Sasunn. agus shonruich e dreuchd ministeir aims
an eaglais Easbuigeach. Thaghadh e mar theachdair soisgeulach chum nan Innseanach. Mu'n do sheol e, thug e
sgriob do eilean a ghraidh agus a dhiithchais.
Chruinnich sluagh an eilehi, sean is 6g, a nochdadh an gean-math agus a dh'fhagail beannachd aige.
Cha robh an t-Urraraach Tearlach Mac Artair facia anns na h-Innsibh, agus air a thilleadh, shaothraicli o
iomadh bliadhna ann an sgir Shasunnaich. Bha c fo ard chliu mar mhinisteir dileas agus mar dhuine coir.
COLLA DOMHNULLACH, D.D.
ORAID AN RANISTTAOHD
Le fead na oafchrncli is uai.sleaii
A fcha cruinn le clieile.
'iS a thug dhomhsa cead labhairt
Bidh mi teannadh ri cirigh.
Gu bhi cur sios mar is aill leibh
Ann an Gaidhlig iio'm Beurla
Meud m'aighear is m'aoibhneas
Na bheil d'ur coibhneas 'g a fhenehainn.
'S mor an t-aobhar toilinntiiin
Air chinnt do na cairdean
A bhi cruinneachadh comhla
Chan ami a dh'61 na deoch laidir,
Ach gu cliu an Fhir-shaoraidh
A chraobh-sgaoileadh 's gach aite
Am -measg muinntir gun e61as
Th'anns a' cheo aig an namhaid.
Tha moran dhaoine 's na h-Innsibli
Mar chaidh innseadh 'n ar lathair
Leis an Urramach ghasda
Ris an can sibh Mghr Tearlach ,
Nach cual f hathast an soisgeul
'S nach d'fhuair facal na slain te,
Ach tha fuireach 'n an truaghain
Pad an cuairt anns an fhasach.
'S iad ag aoradh do dhiathan
Nach 'eil air iarraidh 's an fhirinn
Mar tha aimhnichean mora
'iS cuid le goraich dol sios annt',
Ann an diiil 's ann an d6chas
Gu'm faigh iad solasan siorruidh
Ma ni iad fuireach 's an uisge
Gus an cuir na tuiltean a dhith iad.
Faicibh innleachdan Shatain
Feadh gach ait' anns an t-saoghal,
Tha na h-Innseanaich bhrdnach
'S cuid do dh'or dhiubh ag aoradh ;
Guid do bheathaichean fiadhaich
'S cuid do iomhaighean dhaoine
Cuid do nathraichean nimheil
'S cuid eile do chraobhan.
'H beag an stath dhomh bhi feuchaiiin
Ris na diathan ac' aireamh
Cha mhor gu bheil eun anns an iarmailt
Na beathach fiadhaich 's an fhasach
Do nach dean iad sud lubadh
Air an gluinean mar thraillean
Och ! nach cianail ri luaidh e
Mar tha'n sluagh aig an namhaid.
'S ann an comhnard Orrissa
Tha na h-iomhaighean mora
Obair dheanta le lamhan
Air an caradh 'n an teampuil ;
'S mur bheil sibh sgith do m' Ghaidhlig
'S ma tha an dan ruibh a' c6rdadh
Deanaibh tamuU beag fuireach
'S gheibh sibh tuilleadh an drdugh.
Faic an Juggernaut shiiibhlach
Air na cuibhlichean arda,
'S iad 'g a tarruing gu seolta
Mach o'n teampuil le cabuill ;
'S ma ni thu beagan do dh'fhuireacli
( 'hi thu 'phiuthar 's a bhrathaiv
Air an tarruing an ordugli
'S ni na sl6igh riutha gaire.
Thig na ciadan 's na miltean
As gach tir agus duthaich
Dheanamh aoraidh do'n iomhaigh,
'S a' laighe sios air an gliiinean ;
Cuid 'g am pronnadh 's 'g an ciiiiradh,
'S iad fo na cuibhlichean briiite,
Sud an doigh aig an treubh ud
Gu bhi feuchainn an umhlachd.
Nuair thig toiseach na feill so
Chi thu creutairean bronach
Air an turus o chein-thir
As gach treubh agus seorsa,
'S iad an diiil ma thig bas orr'
Gu'm bi iad sabhailt an s61as
Ma ni iad tuiteam mar mhiltean
Mach o chriochan an teampuill.
Tha cuid de'n t-sluagh ud ro chianail
Anns an t-sliabh air am fagail ;
Air an sgitheadh le'n turus,
Cuid dhiu buijeach air faillinn,
'S iad a' tuiteam gu lionmhor
Sios 'n an ceudan 's an fhasach,
'S chan 'eil duil ac' ri tiatnadh
Oir ghlac piantan a' bhais iad.
Tha na cuirp ac' gim ghluasad,
Chan 'eil uaigh anns an teid iad ;
Air am fagail gun truas dhiubh
Sinte suas air na sleibhtean ;
'S iad aig beathaichean fiadhaidli
Is aig eunlaith 'g an reubadh
'Sud a' chrioch aig an aireamh
Rinn do namhaid bhi geilleadh.
Dh'fhag sud gach shghe tha treoraoh'
Dh'ionnsuidh teampuil na h-iomhaigh
Lan de chnamhan nan daoine ud,
Thuit 's an aonach 'n an sineadh
Air am fagail ann sgaoilte ;
'S aobhar smaointinn an ni e
'S iad air caitheamh le gaoithean,
Is air caochladh le siontan.
Chi thu banntraichean bochda
Air an losgadh gu bas ann ;
Cuid 'g an adhlacadh beo dhiubh
Sin an seol a th'aig pairt dhiubh ;
'S tha n' cuid cloinne 'g am faicinn
Anns na lasraichean craiteachj
'S cha bhi deoir ruith le'n gruaidhean
'S beag tha thruas ac' d'am mathair.
Ann an sud bidh na paisdean
'S fiamh an gair' air an aodainn,
'S iad ag iarraidh gu'm mathair
Mar a b'abhaist dhaibh fhaotainn ;
Chi thu 'g eirigh o'n lar iad,
'S an da lamh aca sgaoilte,
Faic na mathraichean crua'-chridheach
'S iad 'g am bualadh gun aobhar.
'S iad mar so deanadh cinnteach
Le bhi 'g iobradh nam paisdean
'S le bhi 'g aoradh do'n iomhaigh
'S a laidhe sios air an lar dhith
C4um bi iad sona an tim dheth
'S ann an siorruidheachd sabhailt
G ! nach cianail an daorsa
Fo bheil na daoine nd aig Satan.
Aireamh ii
1942
An t-Iongantach
Leis an Urramach Buairidh Moireasdan, Lit. A., Stedrnabhagh
Goirear mar ainm dha, Iongantach.—Isa,iah ix, 6
IS e so a' cheud ainm de na coig a tha anns
an earrainn so air an toirt do'n Mhesiah,
an Righ mor air son an robh am. faidh agus
cinneach Israel gu leir a' feitheamh. Ma's e
righ a bhiodh. 'na dhuine a mhain a bha ann
an sealladh an fhaidh chan urrainn sinn a
chainnt a ghabhail ach mar bhardachd anns
am bheil cainnt na's treasa na tha an cuspair
a tha e a' laimhseachadh ag agairt. Agus
faodaidh e bhith gur h-ann mar sin a tha
a' chuis, oir tha fianuis an Tiomnaidh Nuaidh
againn nach robh na faidhean ach a' geur-
rannsachadh mu'n ghras a bha gu teachd do
ar n-ionnsuidh-ne. Seadh, ged a bhiodh e
air a dhearbhadh gu cinnteach nach robh
ann an sealladh an fhaidh ach duine a mhain,
cha leig sin a leas anns an tomhas as lugha
bacadh sam bith a chur oirnn ann a bhi a'
caradh nam briathren ann an lanachd am
brigh ris an aon neach anns am bheil iad a'
faotainn l^n-choimhlionadh. Ann an losa
Criosd tha sinn a' faicinn da rireadh An
t-Iongantach, An Comhairliche, An Dia
cumhachdach, An t-Athair siorruidh, Prionn-
sa na sithe. Co, a reisd, ma sheallas e air an
duine iongantach sin, losa o Nasaret, a
chuairtich a mhinistrealachd f hollaiseach air
thalamh ann an cursa goirid tri no ceithir
a bhliadhnachan, 's e sin o chaidh a bhaiste-
adh le Eoin aig lordan gus an deach a
bhaisteadh le teine agus fuil air Calbhari,
leis na h-aobharan 's na toraidhean a bha
cuairteachadh na h-eachdraidh sin, — c6 their
nach 'eil na h-ainmean anns an earrainn so
a' toiseachadh gu freagarrach leis An t-
longantach ?
Beachdaich an toiseach air c6 E.
Air ball tha nithean ro-iongantach a'
coinneachadh ruinn an so ; tha diomhair-
eachdan do-rannsachaidh a thaobh pearsa
a' chuspair so. Buidheachas do Dhia, 's
ann air fhein tha ar creideamh air iarraidh,
chan ann air beachdan sam bith a dh-
fhaodas a bhi aig daoine dha thaobh. Ma
dh' ionnsaicheas sinne a bhi ag earbsa as
agus a bhi 'g a leantuinn fagaidh sinn aige
fhein a bhi 'g ar seoladh, na am fhein 's na
dhoigh fhein, gu eolas na's doimhne air
nadur a bhith agus air an ionghnadh is E
fhein. Ach a chum agus gu'n earb sinn as
tha firinnean araidh dha thaobh air an cur
fa'r comhair, agus ma ghabhas sinn riutha,
gun teagamh sam bith bithidh gu leor againn
chum ar riarachadh nach robh cainnt ro
laidir aig an fhaidh nuair a thug e mar ainm ,
dha An t-Iongantach.
A nadur mar dhuine.
Anns a' cheud aite, tha so againn : gu'm
bheil E gu buileach de ar gne fhein a thaobh
a nadur mar dhuine. Chan 'eil ni sam bith
aig a' chreideamh chriosdail no aig fein-
fhiosrachadh a' Chriosdaidh ri radh an
aghaidh an duine a their gu daingean gur
h-e fior dhuine de shliochd na daonnachd a
bha ann an losa Criosd. Theid an Criosdaidh
fad na slighe le neach sam bith a their gur
h-e duine a bha ann an Criosd. Bha e, tha
e, agus gu siorruidh bithidh e 'n a dhuine.
Beachd sam bith a tha teagmhach a thaobh
fior dhaonnachd Chriosd no thaobh firinn
fhein — f hiosrachadh mar dhuine — faodaidh tu
air ball a chur bhuat mar neo-scriopturail
agus mearachdach.
Cha robh anail na beatha riamh ann an
duine a bha na b'fhior 'n a dhuine na bha
losa Criosd. Cha robh ni sam bith a tha
dligheach do fhior nadur na daonnachd a
dh' eaSbhuidh air a dhaonnachd-san. Chan
urrainn sinn a dhol ro fhada ann a bhi
leagail cudthrom air daonnachd Chriosd.
Feumaidh sinn a dhol fad na slighe 'g a
dheanamh. Chan 'eil am peacadh idir
dligheach do nadur na daonnachd. Nuair
a their sinn gu robh Criosd gun pheacadh,
chan 'eil sin idir co-ionnan ri bhi ag radh
nach robh e 'n a fhior dhuine. Bha an duine
'n a dhuine ma's robh e 'n a pheacach.
Bithidh an duine 'n a dhuine nuair a bhios
e gu tur glan o pheacadh. Agus bha an
duine sOj losa o Nasaret, 'n a dhuine ged
nach robh e riamh 'n a pheacach.
A nis, thoir siiil air losa Criosd mac an
duine ! Nach 'eil an t-ainm a thug am
faidh dha 'g a fhreagairt gu math nuair a
chi thu e 'n a sheasamh mar fhior dhuine
am measg a bhr^ithrean, de 'n dearbh n^dur
AN T-IONGANTACH
riutha fhein ach 'n a choigreach do'n cionta
agus do'm peacadh. Seall air agus faic e
eadhon mar dhuine, agus ciod e an t-ainm
a b'fhearr a fhreagras air na 'n t-Iongantach ?
Dia 's an Fhedil.
Ach. nuair a bheachdaicheas sinn na's
fhaide air cd e tha nithean cudthromach a'
tighinn 'n ar sealladh 'g a thaobh nach
urrainn sinn gun aite a thoirt dhaibh, a
chionn, na'n diultadh sinn sin a dheanamh.
dh' fheumadh sinn e fhein a thilgeadh uainn,
oir cha bhitheadh. e na b' fhaide 'n a dhuine
gun pheacadh ach. ann an slochd na truaillidh-
eachd maille ri bhraithrean uile. Oir mur e
losa Criosd Dia 's an fheoil chan 'eil e na's
fhaide 'n a dhuine gun pheacadh. Oir
thagair e dha fhein, nuair a bha e air thalamh,
coirichean nach b 'urrainn do neach sam bith
a bha 'n a dhuine a mhain a thagairt gun
toibheum. Cha bhuin e dhuinne a bhi min-
eachadh cionnus as urrainn do Dhiadhachd
a bhi aonaichte ri daonnachd. Cha mho a
bhuineas e dhuinn a bhi mineachadh cionnus
nach 'eil Dia ann an Criosd direach mar tha
e anns gach neach eile. Their cuid nach
'eil, ach a mhain gu'm bheil e ann an Criosd
ann an tomhas na's mo na ann an each.
Cha riaraich sin gu brath an sealladh a bha
aig Criosd air fhein ; cha mho a riaraicheas
e an sealladh a bha aig na daoine sin air a
b'fhearr aig an robh eolas air. Chan urrainn
sinne ach-sleuchdadh ri aghaidh diomhair-
eachd do-rannsachaidh, a' creidsinn nuair a
choinnicheas sinn ri Criosd, an duine, gu'm
bheil sinn aghaidh ri aghaidh ris an Dia
siorruidh mar nach urrainn sinn a bhi ann an
^ite no neach sam bith eile. Tha an fhirinn
so aig bun a' chreidimh Chriosdail. Eadar
gu robh no nach robh an fhirinn so soilleir
ann an inntinn an fhaidh feumaidh gur h-e
de^rrsadh na firinn so a bha soilleireachadh
inntinn nuair a thubhairt e mu'n neach so
a bha 'n a shealladh " Goirear mar ainm
dha longantach."
Am measg dbaoine.
A nis, ann an solus nan nithean sin dha
thaobh seall air a dol mu'n cuairt am measg
dhaoine : beachdaich air na smuaintean mor,
tr, blath, mu thiomchioll 'Athair neamhaidh
'g an tug e guth am measg dhaoine ; beachd-
aich air a' chtu-am choibhneil a nochd e a
thaobh a bhraithrean de shliochd an duine
ged a bha lan-eolas aige air qho truaillidh 's
a bha iad; eisd ri theagasg mu thimchioll
an daimh a dh'fhaodas a bhi eadar Dia agus
daoine ; smuainich air an f hoidhidin leis na
ghitilain e tarcuis dhaoine, tarcuis air a
theagasg is air fhein, o dhaoine a bha e a'
deanamh na bha 'n a chomas a bhi a' cosnadh
's a' beannachadh; beachdaich air a dhils-
eachd fhoidhidneach 'g a shealladh fhein air
firinn agus air ceart eadhon ged chosg e dha
iomadh plan, agus ann an suilean dhaoine
bas maslach ; nuair a bheachdaicheas tu air
na nithean sin agus air mile ni eile a bharr-
achd orra a bhris a mach uaith re a thurus
goirid air thalamh, 's cinnteach gu'n aidich
thu geiread spiorad an fhaidh nuair a rinn
e iomradh air mar an t-Iongantach.
Faodaidh mi a radh an so, gu'm bheil
ni-eigin fada cearr anns na h-inntinnean
againne, mur 'eil sinn ag altrum 'n ar cridhe
a thaobh losa o Nasaret rud-eigin coltach ris
an ionghnadh a bha ann an inntinn an fhaidh.
Dh' amhairc esan air an Neach so air an robh
e a' labhairt tre cheo nam bliadhnachan agus
tre neo-shoilleireachd sealladh na faidhdear-
achd, agus bha anam air a lionadh le ionghn-
adh agus le aoibhneas leis na chunnaic e. .
Tha an t-ainm a tha e a' toirt do'n neach
air am bheil e ag amharc a' labhairt ruinne
air an ionghnadh a bha 'n a 'spiorad ri
aghaidh na gloire a bha a' cuairteachadh a'
chuspair a bha 'n a shealladh. Faodaidh
sinne, ma's e ar toil e, sealladh soilleir fhaot-
ainn air an Neach nach robh am f aidh a' faicinn
ach mar tre sgleo, oir tha gloir Dhe ri f haicinn
leis an neach leis an aill ann an gniiis losa
Criosd. Ach faodaidh duine le as-creideamh
is le mi-churam a dhol tre'n bheatha so gun
aon bhoillsgeadh fhaicinn de ghloir a' Chusp-
air so, a chionn 's gu'rn. bheil an saoghal is a
ghnothuichean a lionadh a shuilean 's a
chridhe. - Gu'n saoradh Dia sinn uile o'n
t-suidheachadh sin.
Ni-eigin fada cearr.
Tha rud-eigin fada cearr ann am beatha
an duine nach 'eil air a ghluasad gu ionghnadh
ri aghaidh an fhoillseachadh as oirdheirce a
thug Dia riamh air fhein do dhaoine. Cha
mhinich rud sam bith ach am bas spioradail
a lethid sin a shuidheachadh. Tha an dearbh
ainm leis am bheil am faidh a' labhairt uime
a' labhairt ruinne chan e mhain air an
ionghnadh is e e fhein, ach mar an ceudna
air a' bhuaidh a tha aig an ionghnadh sin
air a' mhuinntir a tha 'g a fhaicinn.
Tha ni-eigin ann an Criosd mar tha sinn
'g a fhaicinn anns an t-soisgeul a tha toirt
riarachadh agus fois do spiorad luaisgeanach
an duine, 'g a dheanamh comasach a
chudthrom a leigeil air facal lom Chriosd
gun a bhi a' cur cheisdean sam bith. Tha
guth an ughdarrais cho laidir ami 's cho
buadhach, agus chan ionghnadh sin, oir
nuair a labhras Dia agus an duine ag eisd-
eachd, c6 nach eisd agus nach sleuchd ?
AN T-IONGANTACH— NAIDHEACHD MHOR AM BAILE BEAG
Ach 's ann nuair a bheir sinn fainear run
an longantaich am measg dhaoine a tha
'ughdarras a' laighe gu sonriiichte air ar
spioradan. Eisd ri bhriathran f hein a thaobh
a ruin : " Th^inig mise chum 's gu'm biodh
beatha aca," " Is ann mar sin a ghradhaich
Dia an saoghal gu'n tug e aon-ghin Mhic
fein," " Mar a thog Maois suas an nathair
. . . mar sin is eigin do Mhac an duine bhi
air a thogail suas," "Mo chorp-sa air a
bhriseadh air bhur son-sa," " M'fhuil-sa a
dhortadh. air son maitheanas pheacaidhean
mhoran."
Xatanael agus P61.
Nuair a dh-eisdeas sinn a leithid sin a
bhriathran agus a ghlacas sinn am brigh,
a' cuimhneachadh aig an am cheudna c6
sinn fhein agus a' faicinn an spiorad anns
an deach Esan, le Ian fhios aige air c6
sinne, air aghart le 'obair gus an do chrom
e a che^nn air Calbhari agus an do ghlaodh
e " Tha e criochnaichte," ciod is urrainn
sinn a radh air ar son fhein mur 'eil sinn a'
lan-aontachadh leis an fhaidh ann a bhi 'g
a ghairm An t-Iongantach ?
Bha Natanael Ian ionghnaidh nuair a
thubhairt e " Rabbi, is tusa Mac Dhe, Is
tu Righ Israeil " ; bha Tomas mar sin
nuair a ghlaodh e " Mo Thighearn is mo
Dhia " ; agus nach robh Pol anns an
t-suidheachadh cheudna nuair a thubhairt
e " Tha mi air mo cheusadh maille ri Criosd ;
gidheadh tha mi beo ; ach cha mhise, ach
Criosd a tha beo annam ; agus a' bheatha
tha mi nis a' caitheamh 's an fheoil, tha mi
'g a caitheamh tre chreideamh Mhic Dhe, a
ghradhaich mi agus a thug e fein air mo
shon."
Do gach neach de na daoine sin' agus do
gach neach eile a dh' eisd riamh ri guth
Chriosd, 's e facal Chriosd, obair Chriosd,
lathaireachd Chriosd ard-fhoillseachadh Dhe
air fhein do dhaoine. Do 'n duine nach 'eil
a' coinneachadh ri Dia ann an Criosd, a
tha ditilbadh a bhi a' faicinn gradh siorruidh
Dhe ann an iobairt Chriosd, — do'n duine
sin chan 'eil an corr aig Dia ri radh air
trocair. 'S e Criosd facal deireannach Dhe
ri daoine. Chan ionghnadh ged bhiodh a'
mhuinntir a tha 'g a f haicinn 's an. t-sealladh
sin le aon ghuth agus le aon chridhe a'
labhairt uime mar an t-Iongantach.
'Sea' mhuinntir a tha 'g a f haicinn mar
sin mu am bheil e fhein ag radh, " An sluagh
so chruthaich mise air mo shon fein a chum
gu'n cuireadh iad an ceill mo chliu." Gu
firinneach oidhirpichidh iad air sin a dhean-
amh.
Tha fios agam gu'm bheil cuid 'g am bheil
Criosd mar fhreumh a talamh tioram, is 'g
am bheil creideamh ann air a mheas 'n a ni
neo— dhuineil, daoine fein-mhuinghinneach aig
nach 'eil mothachadh air gu'm bheil feum
aca air Slanuighear. Na daoine bochda,
luath no mall thig iad chuca fhein, agus
tuigidh iad nach 'eil neart no tuigse air an
fhiach dhaibh a bhi bruidhinn ach an neart
agus an tuigse air am bheil am faidh a'
labhairt nuair a thubhairt e, " Anns an la
sin bithidh an Tigheafn 'n a chrim gloire,
agus - 'n a choron maiseach do iarmad a
shluaigh; agus 'n a spiorad breitheanais
dhasan a shuidheas ann am breitheanas ;
agus 'n a neart dhoibhsan a philleas air ais
an cath chum a' gheata."
Naidheachd mh6r am baile beag
Leis an Urramach Iain Mac-a-Phearsoin, M.A., Tigh-an-Uillt
BHA clachan ann, agus tha e ann fhathast,
far an robh an sluagh gle ghaolach air a'
cheilidh, gu sonruichte an am a' Gheamh-
raidh, nuair bhiodh an oidhche fada 's a'
ghealach air a coinneil. An sin chruinnich-
eadh sean is 6g an tigh Chaluim, seana
fhleasgach a bha 's an sgu", agus cha robh
naidheachd thall no bhos nach biodh air a
h-aithris an sin. B'e tigh Chaluim, "Tigh
a' Chraobh-sgaoilidh " anns an sgir.
Air oidhche Gheamhraidh 's a' bhliadhna
1940 chaidh bean Uilleim Ruaidh air cheilidh
do thigh Chaluim, agus dh'fhag i an duine
aice agus an cat glas 'g an garadh fein aig
taobh na cagailte, agus iad le cheile a'
meorach air na luchagan a bha ann nuair
bha iad 6g,
Co bha ann an tigh Chaluim an oidhche
ud ach am maighstir-sgoile 's e a' toirt
seachad naidheachd a' chogaidh. Tharruing
e dealbh ceann-a-tuath na h-Afric le barr a'
bhata 's an luathaidh ruaidh a bha mu'n
chagailt, is rinn e sgeul dha air euchdan an
t-seanalair ainmeil Wavell, mar bha e ag
iomain nan Eadailteach roimhe dh'ionnsuidh
a' chladaich mar gu'm biodh cii a' dol an
caoraich air aodann monaidh.
Bean fir eile.
Direaeh nuair bha bean Uilleim Ruaidh a'
dol a steach an dorus so na briathran a bha
'n a bheul " Thuirt am maor-sithe rium gu'n
d'thainig fios an diugh fein gu'n d'thug e
mach Benghasi. Nach bi e daor do fhear-
NAIDHEACHD MHOR AM BAILE BEAG
na-smig (Mussolini) mar a rinn e ? Bidh an
toir air a nis."
Shaoil bean Uilleim Ruaidh gur e droch
fheoil air choireigin a bha air teicheadh. le
bean fir eile agus fiabhrus oirre gus an
d'fhuair i dhachaidh, far an robh an duine
aice leis an naidheachd.
Nuair rainig i an tigh thuirt Uilleam rithe,
Seadh ! c6 chunnaic thu na gu de a chual
thu as ur an nochd an tigh Chaluim ?
" Mata," ars ise, " tha naidheachd mhor
's a' bhaile an nochd na'n rachadh agamsa
air a dhol troimpe ceart. Tha olc air
choireigin air teicheadh le bean fir eiTe.
Nuair a bha mi dol a steach an dorus aig
Calum, bha am Maighstir-sgoile a' cur nam
both dheth, 's e ag innseadh mar fhuair am
maor-sithe againn fios gu'n do theich fear
air choir-eigin air a bheil smig neo-chumanta
mor le bean Ghasi, agus tha na maoir, mar
gu'm biodh mial-choin ann, as an deidh.
Ach CO e Gasi ?
Smuainich Uilleam air son greiseag agus
thuirt e " Cha chreid mi nach 'eil an corr
de'n sgeul agam fein. 'S i bean a' ghaidseir
a tha air chall. Nuair bha mi a' tighinn
dhachaidh an latha roimhe thachair i orm 's
a sron an aird 's na bilean aice cho dearg
's ged bhiodh iad air am bogadh an cuman
fala — a' bhiast tha i ann ! Bha maileid
bheag 'n a laimh is cabhag gu leor oirre 's
i a' deanamh air an trean. Tha mi cinnteach
gur e seann leannan a bha aice an Sasunn
a dh'fhalbh leatha. Cha bhi duine duilich
mata air son a' ghaidseir oir tha e fein tuille-
adh is feitheamhach air daoine eile. Chan
'eil ni 's an amharc aige ach poit dhubh !
poit dhubh ! "
Fearg a' Ghaidseir.
Cha robh aig Uilleam ach aisling caillich
mar a durachd. Ghabh e sgriob a mach
mu'n cuairt an ath latha agus thachair e
air fear no dha de bhodaich an aite, agus
dh'innis e dhaibh mar theich bean a' ghaidseir
le fear-na-smig, agus gu robh na maoir air
an toir. An latha sin fein ghabh an naidhe-
achd casan is cha b'e sin a h-uile casan a bha
cho luath rill ! Mu'n d'thainig am feasgar
bha i feadh na sgire gu leir agus air son
beagan laithean is iomadh bord air an do
rinn i feum caise.
Nuair choinnich Comunn-na-Beurla 's a'
chlachan feasgar Di-haoine bha an ceol feadh
na fidhle oir cha robh bean a' ghaidseir 's an
l^thair, agus bha sgeul iir aig a h-uile te
riamh oirre fein agus air fear-na-smig 's mar
bha na maoir as an deidh.
Mu dheireadh thall chual an gaidseir mu'n
sgeul a bha air feadh an aite is thoisich e air
maoidheadh lagh is priosan air luchd nam
breug. Cha robh fhios idir c6 thog an sgeul
an toiseach agus na'n cuireadh e aon duine
an sas dh'fheumadh e am baile gu leir a
chur a steach.
An ceann beagan sheachduinean thill bean
a' ghaidseir dhachaidh an deidh dhi cuairt a
chur air a cairdean an Lunnainn, 's chaidh an
naidheachd bas.
Cha robh duine 's an sgir nach do chreid
an naidheachd oir bha dreach na firinn oirre.
Tha so a' leigeil ris dhuinn nach coir dhuinn
a h-uile sgeul a chreidsinn ged bhiodh dreach
na firinn oirre.
lacob agus loseph.
Tha cuimhne agaibh a bhi a' leughadh ann
an Leabhar Ghenesis mar thug a mhic air
lacob a chreidsinn gu robh loseph marbh
agus fad na tim bha e beo 's an Eiphit. Bha
grain aig a bhraithrean air a chionn gur e
bu docha le»Iacob. Nochd e a ghradh do'n
ghille so nuair thug e dha cota nan iomadh
dath.
Dh'fhalbh iad aon latha do'n fhasach leis
an spreidh agus bha iad 'g an ionaltradh far
am b'fhearr a bha am feur. Air eagal gu'm
biodh iad gann de bhiadh chuir lacob loseph
air falbh d'an ionnsuidh le pasgan de bhiadh,
agus nuair chunnaic iad a' tighinn e rinn iad
guim gu'n cuireadh iad as an rathad e, ach
chomhairlich Reuben dhaibh gun fhuil a
dhortadh ach a thilgeil an slochd 's an
fhasach.
Nuair rainig e iad, rinn iad greim air, agus
thug iad dheth an cota ur, agus thilg iad e
fein an slochd tioram. An uine ghoirid
chunnaic iad buidheann mhor mharsantan
de shliochd Ismaeil air an rathad sios do'n
Eiphit. Chan fhac iad ni a b'fhearr na
loseph a reic riu air fichead bonn airgid,
agus thug iad leo e gu toileach.
Bha eagal gu leor air an toiseach 's e air
aineol, ach bha na marsantan coibhneil ris
agus nuair rainig iad an Eiphit reic iad e ri
Potiphar a bha 'n a oifigeach air an fhreice-
adan aig righ Pharaoh.
A reir coltais bha Potiphar 'n a dhuine
caomhail coibhneil agus bha loseph cho sona
maille ris 's a bha an latha cho fada. Bha
leithid de ionghnadh aige de'n bhaile mhor
far an robh tighean is sraidean, carbadan is
eich agus na daoine mar na seangain air
sraidean a' bhaile. Bha buthan mora ann
far an robh obair oir is airgid is iomadh ni '
a dh'fhagadh cridhe balaich subhach.
NAIDHEACHD MHOR AM BAILE BEAG
Brdn lacoib.
Feumaidh sinn a nis tilleadh air ais far an
d'fhag sinn a bhraithrean. Ghabh iad an
cota ; shxac iad e agus dhoirt iad fuil ghabh-
air air agus chaidh iad dhachaidh leis chum
an athar.
Nuair rainig iad am pailliun aig lacob
thuirt e riu, " c'aite bheil fear mo ghraidh,
loseph."
Labhair Reuben agus thuirt e, " Tha
eagal oirnn nach beo e. An oidhche roimhe
nuair bha sinn a' buachailleachd na spreidhe
chuala sinn na leoghainn a' gabhail a'
chuthaich agus thuig sinn gu robh feisd
air choireigin aca. Cha robh beuc a dhean-
adh iad nach saoileadh sibh gu robh an
talamh a dol air chrith. Nuair thainig an
latha chaidh sinn a dh'fhaicinn gu de bha
aca agus fhuair sinn an cota so air an
talamh."
Thug lacob suil air agus ghlaodh e, " O
Dhe ar n-athriche, gleidh sinn; tha am
balach gu cinnteach marbh ! Chaptill e
tuilleadh ! "
Chaochail a ghnuis agus bhuail a ghluinean
an aghaidh a cheile. Reub e eudach agus
thuirt e, " bheir a' bhuille so am bas
dhomh-sa."
Rinn e gul is caoidh air son loseiph iomadh
latha is bliadhna 's gun f hios aige gu robh e
beo slan, 's e 'n a "Thighearna Woolton"
aig righ Pharaoh 's an Eiphit. Rinn na
h-uilc an sgeul cho cinnteach dha agus
shaoil e gu robh i fior.
Chan 'eil sgeul ann cho luath a shiubhlas
ri droch sgeul, ach nuair a gheibh thu sgeul
a tha fior agus a chum maith dhaoine cha
siubhail i idir cho luath agus cha bhi moran
deas gu gabhail rithe.
Sgeul fhior.
Smuainich air an sgeul iongantaich a tha
againn 's an Tiomnadh Nuadh, mar thainig
Criosd a dh'ionnsuidh an t-saoghail a shireadh
's a thearnadh pheacach. Rugadh e 'n a
naoidhean an stabuU am baile Dhaibhidh,
agus dh'fhuiling e am bas air a' chrann-
cheusaidh air son ar peacaidhean. Ach
dh'eirich e le buaidh thairis air an uaigh
agus air a' bhas, agus tha e a nis bed aig
deas laimh an Athar far a bheil e a' deanamh
gnath eadar-ghuidhe air ar son.
Chan urrainn mise so a chur na's fhearr
na chuir am faidh naomh e nuair a sgriobh
e, " lotadh e air son ar peacadh-ne, bhruthadh
e air son ar n-aingidheachdan, leagadh air-san
smachdachadh ar sith agus le a chreuchdaibh-
san shlanuicheadh sinn-ne."
So a' cheisd, de tha thusa a' smuaineach-
adh de'n sgeul so ?
Tha cuid ann a their riut air a' cheud
fhacal nach urrainn iad a creidsinn. Tha
iad sin a' diinadh an doruis 'n a aodann agus
tha iad a' smuaineachadh gu'n teid aca air
a dhunadh a mach gu br^th air an doigh sin.
Tha cuimhne agaibh a leughadh mar bha
an t-abstol Pol a' deanamh tair air ; cha
chreideadh esan air chor sam bith gu'm b'e
mac Dhe. Ach air an t-slighe gu Damascus
fhuair e an solus. Bha e air saoghal ur agus
thuirt e, " Ach na nithean a bha 'n am
buanachd dhomh mheas mi iad 'n an call
air son Chriosd."
Tha cuid eile ann agus their iad mu'n
sgeul so, " bidh gu leor dhuinn smuaineach-
adh uimpe nuair bhios sinn dliith air crioch
ar turuis." Faodaidh gu'n tig teachdaire
cruaidh a' bhais chugad gun rabhadh sam
bith, agus gu'n glac e thu as t'fhaireachadh,
agus nach bi cothrom agad air glaodhach
air son trocair.
B'aithne dhomh-sa duine beartach agus
bha e de'n bheachd na'n deanadh e a
thiomnadh gu'n tigeadh am bas air an uine
ghoirid. Theireadh e gu'm biodh e trath gu
leor an uair a bhuaileadh galar a bhais e.
Ach aon latha bhuail saighead gheur a'
bhais mu'n chridhe e agus cha d'fhuair e
cothrom air ni a bhuineadh dha a chur an
ordugh .
An sin thoisich an iorghaill am measg a
chairdean. Bha iad mar gu'm biodh fithich
acrach air closach reamhar, a h-uile neach a'
feuchainn c6 bu mho a gheibheadh.
Tha nithean ann a tha moran na's fhusa
an deanamh an diugh na am maireach. So
aon dhiubh. Mar is sine bhios sinn a' dol 's
ann is duiliche bhios e dhuinn ar n-inntinn
a dheanamh suas.
Tha cuid eile ann agus tha iad a' gabhail
ris an sgeul so agus tha iad a' leigeil fhaicinn
'n am briathran agus 'n an caitheamh-
beatha gu bheil iad a' creidsinn gu bheil i
fior.
N'am biodh daoine an t-saoghail gu leir a'
creidsinn na sgeil so nach ann air a thigeadh
an da latha ! -Chitheadh tu an sin caomhal
achd is baigh am measg dhaoine agus chuir-
each iad cul ri fuath is naimhdeas, strith is-
cogadh.
Tha fhios gu bheil an rathad fada doirbh
fhathast ach tha sinn an dochas gu'n deal-
raich la nan gras nuair chreideas gach neach
tha beo an sgeul a tha os cionn gach sgeil eile.
NAIDHEACHD MHOR AM BAILE BEAG— ANNS A' CHATHAIR
Anns an latha sin cha bhi feum aig an dara-
brathair air a bhxathair eile a theagasg oir
Le connspoid is le h-an-iochd both
Cha bhuairear linn nan gras,
Gu speal is coltar iompaichear
Gach claidheamh 's inneal bais.
bidh iad uile air an teagasg le Dia. Bidh
againn an sin linn nan gras.
An solus thig bho Shion ard
Dealraidh feadh dhiithcha cein,
'8 do'n righ 'n a shuidhe air Salem ta
Bheirear 's gach aite giill.
Anns a' Chathair
so agad facal nach 'eil air uisneachadh ach
aon uair anns an Tiomnadh Nuadh, am
facal spermologos. Sin am far-ainm a thug
cuid de na Feallsanaich anns an Aithne do
Phol an uair a shearmonaich e Criosd dhaibh.
Tha am facal Greigis so air eadar-
theangachadh anns an t-seann Bhiobull
Ghaidhlig fear bith-bhriathrach. Mar so tha
e soilleir nach ann a mholadh Phoil a thug
iad dha an t-ainm ud ach a mhagadh air.
Bha iad a' ciallachadh nach robh ann ach
cabaire, no bladhdaire, no glagaire; duine
aig an robh sruth seanchais ach gun mhoran
tuir no seagh.
An uair a theirear spermologos ri duine
air bith is e an dealbh a dh'eireas fa chomhair
t'inntinn, duine a bhios a' cruinneachadh
nithean neonach mar gu'm biodh eun a'
leumartaich air dtman no air an rathad, a'
togail spilgeanan sil no sbruileach air bith
eile a thachras air. Tha mise, a leughadair,
a' dol a dheanamh spermologos dhiom fhein
agus a' dol a chruinneachadh air do shon-sa
spilgeanan sil a seanchas Mhartainn Luther,
cruithneachd agus chan e seagall.
Edlach air a' Bhiobull.
Ann an aon aite tha e ag radh gur e na
deuchainnean agus na buairidhean a thainig
chuige a rinn cho eolach anns a' Bhiobull e
's a bha e. " Thug iad orm," ars esan,
" cladhach domhain anns an Fhirinn: gun
dragh cha tuig neach air bith an sgriobtur.
Bha dragh agus deuchainnean gu leoir agam-
sa ; bha am Papa, agus na h-oilthighean, agus
daoine ionnsaichte, agus an Diabhol fein, uile
'n am aghaidh, is chuir sin a dh' ionnsuidh
a' Bhiobuill mi."
An uair a chuir duine-eigin a' cheist air
Augustine, c'aite an robh Dia m'an do rinn
e neamh thubhairt Augustine gu robh e ann
fdin. Chuir duine air chor-eigin a' cheart
cheist so air Luther, ach b'e an fhreagairt a
thug esan, " Bha e a' deanamh deas ifrinn
air son peasain dhalma mar tha thu fein."
An sin chaidh e air aghaidh gu bhi a' labhairt
air morachd Dhe agus n^dur Dhe.
" Tha Dia," ars esan, " anns a h-uile aite
agus chan 'eil e ann an aite idir ; tha e
eu-comasach do dhuine beantail ris no a
lorgachadh an taobh a mach d'a fhacal.
Tha Dia r'a fhaotainn far an do gheall e
fein gu'm faighteadh e ; fhuair na h-Iudhaich
ann an Jerusalem e, aig cathair na trocair.
Tha 'sinne 'g a fhaotainn anns a' Bhiobull,
anns na sacramaidean, agus ann an iirnuigh,
ach 'n a bhith agus 'n a nadur agus 'n a
mhorachd fein c6 a ruigeas air no a thuig-
eas e ? "
" M'an do thionndaidh mi an Tiomnadh
Nuadh as a' Ghreigis bha an sluagh 'g a ionn-
drainn agus 'g a iarraidh ach a cheart cho
luath 's a thug mi dhaibh e 'n an cainnt fein
dh' fhas iad coma dheth. Dh'fhas iad suarr-
ach uime agus dh' iarr iad leabhraichean
Mhaois ; thug mi dhaibh leabhraichean
Mhaois ach ann an iiine ghoirid dh' fhas
iad sgith dhiubhsan. An sin mhiannaich
iad na sailm fhaotainn; thug mi dhaibh,
na sailm ach dh' fhas iad sgith de na sailm
cuideachd. Sin mar tha muinntir an t-saogh-
ail : chan f han iad air an aon chursa fada ;
tha iad daonnan ag iarraidh nithean tira."
Am mile cruth.
" Ma bu mhaith leat fearg no carraid a
chur air an Diabhol chan 'eil agad ach tois-
eachadh air Criosd a shearmonachadh agus a
mholadh. Tha ainm mills losa mar gu'm
biodh droch aileadh ann an cuinnlein an
Diabhoil : chan urrainn e fantuinn fo na
h-aon sparran ri losa. Chan 'eil spiorad eile
anns a' chruthachadh cho carach no cho
mealltach ris an Diabhol ; thig e gu daoine
ann am mile cruth ach daonnan air dhroch
thurus. Air uairean, an uair a dh' fhairt-
lich e orm teicheadh a chur air leis an sgriob-
tur thoisich mi air magadh a dheanamh air,
ag radh ris, A Shatain bheannaichte, nach
dean thusa iirnuigh air mo shon ri Dia ? An
raoir agus mi air dusgadh as mo chadal
thainig an Diabhol chugam is thuirt e rium,
' Tha Dia fada bhuait agus cha chluinn e d'
urnuigh.' ' Mur cluinn,' thubhairt mise ris
' glaodhaidh mi na's 4irde.' "
ANNS A' CHATHAIRr-AN T-AINM MILIS
" Is iad so na talantan a tha feumail do
shearmonaiche maith a bhi aige gu nadurra ;
a bhi ordail 'n a sheanchas ; a bhi deas agus
geur 'n a f hacal ; a bhi maith air bruidhinn ;
guth maith a bhi aige ; a bhi soilleir 'n a inn-
tinn fhein ciod a tha e a' creidsinn ; agus a
bhi coma ged bhiodh an saoghal a' deanamh
tair air agus a' magadh."
B'abhaist do Luther a bhi ag radh gu robh
searmonaiche nach leanadh ris a' cheami-
teagaisg ach a bhiodh a' bruidhinn air fichead
cuspair anns an aon searmon coltach ri cii a',
comhartaich ris a' ghealaich.
Eagal a bhi leis fh^in.
An uair a bhiodh a chridhe trom no fo
thrioblaid cha b' urrainn Luther fantuinn
leis fhein : dh' f heumadh e seanchas a dhean-
amh ri cuid-eigin, ged b'e paisde a thachradh
air. " Seach a bhi a'm' onrachd," thubhairt e,
" an uair a thig amhghar chugam, b' fhearr
learn ruith a mach agus dol am measg nam
muc fhein. Tha cridhe mhic an duine mar
gu'm biodh clach-mhuilinn ; ma chuireas tu
cruithneachd foidhpe bidh an cruithneachd
air a bhleith agus air a dheanamh 'n a mhin
mhin; mur cuir thu cruithneachd foidhpe
theid a' chlach-mhuilinn mu'n cuairt mar bha
i a' deanamh, ach an aite bleith a dheanamh
tha i 'g a cosg fhein. Is ann mar sin a tha
cridhe mhic an duine : mur bheil an cridhe air
a lionadh le smuaintean agus ruintean ceart
gheibh an diabhol cothrom air dol a steach
do'n aite a tha falamh agus bheir e leis feachd
uamhasach de dhroch smuaintean agus de
bhuairidhean, nithean a chnamhas an cridhe.'
Ged bha Luther 'n a sgoilear maith, agus
ged chuir e seachad a bheatha a' craobh-
sgaoileadh soluis agus saorsa, cha robh e an
diiil gu robh e maith do'n t-saoghal uiread
leabhraichean a bhi air an sgriobhadh. Ach
ciod a theireadh e na'm faiceadh e leabh-
raichean an la diugh ? Bhiodh e ag radh gu
robh lionmhorachd nan leabhraichean a'
cumail dhaoine o bhi leughadh a' Bhiobuill,
an aon leabhar a bu choir a bhi ann an
lamhan dhaoine. Bhiodh e ag radh cuideachd
gu robh fiabhrus-sgriobhaidh a' tighinn air
daoine mar ghalairean eile, air a thogail ann
an cuid le gloir-mhiann, ann an cuid eile le
amaideas, ann an cuid eile le gaol an airgid.
An t-Ainm Mills
CHAN'EIL doigh as fhearr air cumhachd
Chriosd agus obair gr^is anns an anam a
nochdadh do'n t-saoghal na iomradh a
dheanamh air daoine sonruichte anns an
robh cumhachd Chriosd air f hoillseachadh
gu soilleir. Sin an t-aobhar gu bheil mi a'
sgriobhadh air an duilleig so mu Iain Newton,
searmonaiche ainmeil a bha ann an Sasunn
anns an ochdamh linn deug.
An laithibh oige bha e mi-chtiramach is
aingidh os cionn dhaoine eile; chaidh e gu
muir comhla ri athair mu'n robh e ach da
bhliadhna dheug a dh' aois, agus am measg
sheoladairean agus am bailtean-puirt dh'
ionnsaich e gach seorsa uilc a b' urrainn do
bhalach 6g ionnsachadh. Thuit e air falbh
gu buileach o gach cleachdadh a tha glan is
urramach, agus air a' cheann mu dheireadh
thuit e air falbh gu buileach o'n clireideamh
anns an do theagaisg a mhathair e. Dh'
fhas e 'n a ana-creideach, agus cha robh rud
a b' fhe&rr leis na bhi a' connsachadh ri
daoine eile nach robh Dia ann.
Fad greis bha e ann an te de na soithichean-
cogaidh ach bha a theanga cho salach agus a
ghniomharan cho ain-diadhaidh 's gu'n do
chuireadh aisde e, is bha e air a sgiiirsadh
gu follaiseach m.ar dhroch dhuine am baile
Phlymouth.
An sin fhuair e obair ann an Africa bho
dhuine a bha deanamh airgid le bhi reic
thraillean ; bha e 'n a bhriiid cho mor 's nach
robh suim aige do Dhia no do dhaoine, is
thuit e cho iosal 's nach robh eadhon na
daoine dubha toileach bruidhinn ris. Ach
ghabh sgiobair Sasunnach a thachair air ann
an Africa truas dheth is thug e dha aite air
a' bhata aige fhein.
Air. dhoigh air chor-eigin mu'n am so
fhuair e greim air an leabhar a bha air a
sgriobhadh le Tomas a Kempis, LeanwJiuinn
Chriosd. Dhuisg an leabhar sin a choguis
agus thoisich e air a radh ris fein, ciod ma
tha na nithean so f ior ? Thoisich e air
urnuigh, agus gus an naidheachd a dhean-
amh goirid bha e air iompachadh.
An uair a bha e air iompachadh thainig
iarrtus laidir 'n a chridhe feuchainn ris an
olc a rinn e 'na oige a dhioladh le seirbhjs a
dheanamh do eaglais Dhe, agus thoisich e air
e fein ullachadh air son searmonachaidh. Bha
e air a choisrigeadh mar mhinistear anns an
eaglais Shasunnaich agus air a shuidheach-
adh ann an Olney, aite a tha ainmeil an
diugh a chionn gur h-ann ann an Olney a
thachair Iain Newton agus am bard Cowpej
air a cheile, agus a rinn iad an leabhar sin
ris an abrar, Laoidhean Olney,
8
AN T-AINM MILIS
Tha cuid de laoidhean Iain Newton anns
na leabhxaichean-laoidh againne anns an
eaglais ChJeirich, ach tha aon te ann a tha
anabarrach boidheach is milis, laoidh a
chumas ainm air chuimhne gu brath : —
Cia milis aimn an t-Slanuigheir chaoimh,
An cluas a' chreidmhich bhochd !
Caisgidh e bron is leon nan naomh,
Gun eagal orr' roimh lochd.
An spiorad bruits ni e slan,
A' fuadach crdidh o'n chridh' ;
Mar mhana ni e 'n t-acrach Ian,
'S bheir tamh do'n ast'rach sgith.
Is rud iongantach e gu'm biodh aon de na
laoidhean as milse air a sgriobhadh le duine
doirbh ; gu'm biodh laoidh a tha cur an ceill
gradh an anama do'n fhear-shaoraidh air a
sgriobhadh le duine oho aingidh ri Iain
Newton a chuir seachd dara leth a bheatha a'
mallachadh ainm losa. Ach theagamh nach
'eil an rud cho iongantach idir : tha cuimhne
agaibh air an naidheachd a dh' innis losa
do Shimon mu'n dithis dhaoine air an robh
fiachan.
" Bha aig fear-iasachd araidh fiachan air
dithis dhaoine : air fear dhiubh bha aige cdig
ceud peighinn, agus air an fhear eile leth-
cheud. Agus a chionn nach robh aca ni leis
an dioladh iad, mhaith e amficahan dhaibh le
cheile. Co aca, uime sin, is mo a ghradhaicheas
e ? Thubhairt Simon Tha mi a' meas gur e am
fear d' am mo a mhaith e. Agus thubhairt
losa ris, Is ceart a thug thu breith."
'Na shuilean fein bha Iain Newton 'g a
fhaicinn fein mar am fear air an robh coig
ceud peighinn de fhiachan aig Dia, agus an
uair a fhuair e na fiachan sin uile air am
maitheadh dha le saor ghras an Tighearna
bha a chridhe air a leaghadh an taobh-a-
stigh dheth le ionghnadh is grkdh.
Ciod a' bhann as laidire a tha ceangal
cridheachan chreidmheach ris an Tighearna
losa. Tha, taingealachd air son na rinn e
agus na dh' f hulling e air an son. Sin an
tobar as an d' th^inig an eaglais ; an steidh
air a bheil an eaglais air a togail. Chan
urrainn duine an Tiomnadh Nuadh a leugh-
adh gun fhaicinn agus gun f haireachduin gu
robh na daoine a sgriobh e a' deanamh gair-
deachais ann an ni-eigin a bha dhaibh fein
cho iongantach agus cho glormhor 's gu robh
e duilich dhaibh briathran fhaotainn leis an
innseadh iad e do dhaoine eile; ni-eigin a
bha cur aoibhneis 'n an cridhe agus oran
nuadh 'n am beul. Tuigidh a h-uile duine
a fhuair maitheanas bho Dhia, agus d' an do
chuir Dia foluch air a chionta, tuigidh e an
taingealachd so a bha ann an cridheachan
nan ceud chreidmheach ; a' cheart f haireach-
duin a bha ann an cridhe Iain Newton an
uair a sheinn e, —
Ge meata m' oidhirpean an troths',
Ge fann mo ghradh 's mo ghldir,
'Nuair bhios mi maille riut gu h-ard
Molaidh mi mar is coir.
Gu sin biodh plosgartaich mo chre
A' cur an geill do ghrais,
'8 biodh d' ainm 'na cheol dhomh fad mo re,
'8 'na stdidh aig dm mo bhdis.
A' fagail beannachd aig Maighstir Tearlach
{Air a leantuinn o'n Aireamh mu dheireadh. — C.D.)
Chan 'eil teang' ann am cheann-sa
Chuireas cainnt air an ordugh
Na ni idir dhuibh innseadh
Staid nan Innseanach bronach
Ged bu bhard mi cho briathrach
'S a bha riamh 's an Eoinn-Eorpa
Gheibhinn obair gun chrioch ann
'G a chuir finealta an ordugh.
'S e mo dhurachd-sa, a chairdean,
Ged a tharlas dhuinn sgaoileadh
Gu'm bi 'ehoinneamh so air chuimhne
Nuair nach cluinn sibh ar glaodh-ne
'S gu'm bi na chunnaic 's na chual sibh
Mu'n t-sluagh ud tha'n daorsa
'N a bhuannachd d'ar gluasad
Fad ar cuairt anns an t-saoghal.
Gu'n toir sibh moladh do'n Chruithfhear
Gu'm bheU 'ur cuibhrionn an aite
Far bheil an soisgeul ri chluinntinn
Fuaim aoibhneach na slainte ;
'S cuireadh fial agus farsuinn
Aig gach neach th'anns an lathair
Tighinn a dh'6isdeachd na firinn
Air a mineach' gach Sabaid.
Theid sinn gach aon dhinn
Ann an uine nach mor i
Mach a dh'ionnsuidh ar dreuchdan
Mar a dh'f heumas ar seorsa ;
Cuid mu thuath is mu dheas dhinn
Theagamh feasda nach comhlaich
Ann an I Chalum-Chille
Far an trie robh sinn eolach.
Slan leat, a Mhaighstir Tearlach,
Gu ma fearr an ath-chomhdhail;
'S e mo dhurachd gu'n tachair
Dhuit gu math f had 's is beo thu ;
Gu'm bi thu d'mheadhon gu tearnadh
O'n namhaid tha 'n toir orr'
Moran anamanna priseil
De na h-Innseanaich bhronach.
O ! chlann I-Chalum-Chille
Bithibh titheach 'n 'ur n-6ige
Air an t-soisgeul a leughadh,
'S 'ur cos-cheum ni e threorach'
Ann an sHghe na slainte
A bheir sabhailt gu gloir sibh
Sin theid crioch air 'ur truaighean
'S gheibh sibh suaimhneas is solas.
Aireamh i
1943
Aig an Uinneig
Bliadhna mhaith ur dhuibh.
CHAN urrainn fear-deasachaidh nan duille-
agan so dad as freagarraiche a radh ris an
luchd-leughaidh aig toiseach na bliadhna na'n
seann ghuidhe so, Bliadhna mhaith ur dhuibh.
Ciod a dh' fhaodas tachairt an 1S43, tha
sin folaichte' oirnn. Ach ged is e na nithean
mora a tha a' tachairt arms an t-saoghal an
diugh, agus air am bi iomradh ann an
eachdraidh, a thogas suas no a leagas sios
cor agus crannchur na rioghachd, is e na
nithean beaga nach fhiach an ainmeachadh
ann an eachdraidh idir aig am bi a' bhuaidh
as motha air beatha gach aoin againn.
Fichead no da fhichead bliadhna 'n a dheidh
so, ma bhios tu air do chaomhnadh, theagamh
nach e Stalingrad, no Libya, no Eileanan
Sholomoin, idir a chumas 1942 'n ad chuimhne
mar bhliadhna mhor 'n ad bheatha, ach litir
a fhuair thu, no facal a chual thu anns an
dol seachad, no aodann a chunnaic thu air
son na ceud uaire, no turus a ghabh thu air
te de bhataichean Mhac Brayne, — sin no
rudan beaga eile cho suarach riu na bannan
air a bheil ar beatha am bitheantas a'
tionndadli. Ach tha lamh agus rim an
Tighearna ann an nithean beaga cho cirmt-
each 's a tha iad ann an nithean mora ; chan
'eil mionaid d'ar beatha nach 'eil a f hreasdal-
san ag oibreachadh as ar leth. Tha Dia
maille ruinn a ghnath co dhiubh a tha sinn
'ga chreidsinn no nach 'eil, agus tha e a'
labhairt niinn le iomadh guth a h-uile la,
na'n robh a' chluas againn a dh' eisdeadh
agus an cridhe a thuigeadh.
Is lionmhor do smuaintean d'ar taobh-ne.
Tha iad na's lionmhoire na gu'n gabh iad
aireamh. — Salm xL. 5.
Agus cluinnidh do chluasan facal o d'
chidaibh, ag radh. So an t-slighe, gluaisibh
innte.- — Isaiah xxx. 21.
An diugh, ma dh'iisdeas sibh r'a ghuth, na
cruadhaichibh bhur cridhe.— Salra xcv. 8.
Dh' eirich e agus lean e losa. — Lucas v. 28.
Na duilleagan Gaidhlig.
Bu mhaith learn air a' bhliadhna so
barrachd cuideachaidh fhaotainn air son
nan duilleagan so na f hua ir ffii r.i.^mh roimhe,
chan ann a chionn gu bheil mi a' fas sgith,
no a chionn gu bheil an soitheach min^ agus
an corn olaidh agam f hein uile gu leir falamh
fhathast, ach a' chionn gu'm b' fheairrd an
luchd-leughaidh guth iir a chluinntinn agus
atharrachadh air mo chuid-sa fhaotainn an
drasd agus a ris.
Chan 'eil seann searmoin ,a dhith orm ; is
e an rud a bu mhaith leam fhaotainn, seanchas
mu chuspair air bith a bhuineas do shaoghal
nam beo agus anns a bheil tiidh aig daoine
tuigseach. Bhiodh e freagarrach ann an
leabhar na h-eaglais na'n tugadh duine-eigin
a tha beachdail air comharaidhean na h-
aimsir cumitas reidh ciallach dhuinn air an
atharrachadh a thainig cheana, agus a tha
fhathast a' tighinn, air smuaintean dhaoine
a thaobh a' Bhiobuill, agus la na Sabaid,
agus beatha na diadhaidheachd, agus iigh-
darras na h-eaglais, agus nithean eile mar
sin. Ma bha ar n-aithrichean ceart 'n an
uile theagasg agus 'n an uile dhoighean, a
bheil sinne neo-dhileas do'n Bhiobull agus
do'n Fhirinn a chionn nach 'eil sinn 'g an
leantuinn? Ann an oisean beag de'n t-
saoghal mar tha a' Ghaidhealtachd, oisean
.nach motha na garadh-cail, agus am measg
sluaigh a tha de'n aon stoc, tha atharrachadh
gu maith mor eadar na beachdan a tha aig
muinntir Eaglais na h-Alba agus muinntir na
h-eaglais Shaoir a thaobh Crabhaidh agus
Creidimh. A bheil anns an atharrachadh sin
ach fasan-smuain nach 'eil ach ann an cainnt
a mhain agus air uachdar am beatha ? No
a bheil e a' dol na's doimhne, agus a' dean-
amh sgaraidh eadar dhaoine am fianuis Dhe
mar tha e a' deanamh am fianuis dhaoine.
Ciod am mughadh a tha eadar an t-Ard
Ollamh Iain Baillidh, a bhios 'n a Cheann-
suidhe air an Ard-Sheanadh am bliadhna
agus Mac Rath Mor ? An abradh tu nach
'eil mtighadh idir a thaobh na pairt sin de'n
fhirinn a tha siorruidh agus nach gabh
atharrachadh, agus ma tha mtighadh eatorra,
gur ann uile gu 16ir 'n an cainnt, agus 'n
an aois, agus 'n am fasan-smuain. Ach tha
sin fhein a' togail cheistean eile, ciod an
crioman de'n fhirinn a tha siorruidh agus
neo-chaochlaideach agus ciod an crioman a
tha caochlaideach agus timeil, agus ciamar
a dh' aithnicheas tu an dara ni o'n ni eile.
AIG AN UINNEIG
Sin, agus raontan eile mar sin, na h-
achaidhean air am faodadh ministearan no
sgriobhadairean eile cuspairean fhaotainn a
dh' fliosgladh iad anns na duilleagan so.
Air neo cuspair air bith eile a bheireadh
dhaibh cothrom air am fiosrachadh, no'n
eolas, no toradh am breathnachaidh., a'
chomh-phairteachach ri ar luchd-leughaidh.
Bu mhaith leam cunntas maith fhaotainn
air eaglais mhor Chliamain, an Rodul, anns
na h-Earadh, agus cunntas air Iain Mac
Gilleathain a bha 'n a mhinistear anns an
Tairbeart, agus gu sonruiclite na nithean
domhain, agus na nithean tugaideach, agus
na dubh-fhacail is na geur-fhacail, a bhiodh
e ag radh. Bha seanchas agus searmonachadh
Iain Mhic Gilleathain coltach ri dhiithaich
anns a' cheum so, gu'n robh glinn agus
beanntan annta. Air cuid de 'Shabaidean
chan fhagadh e iosal nan gleann fad na
h-uine, agus a dh' innseadh na firinn bhiodh
e air uairean a' tuiteam ann an sluic. Ach
air Sabaidean eile bhiodh e air mullach na
beinne fad na h-iiine, agus an uair a bhitheadh
b'e sin na laithean grianach d'a luchd-
eisdeachd. Cha chuala mi duine riamli a
throideadh ri coimhthional cho laghach ri
Iain Mac Gilleathain ; cha b' urrainn eadhon
muinntir Scalpaidh oilbheum a ghabhail an
uair a bheireadh e dhaibh sgrailleadh air son
a bhi a' deanamh uiread stararaich a' fagail
ceithe an Tairbeairt air oidhche Shathurna,
an deidh dhaibh a bhi shuas ann an tigh
nach ruigear a leas ainmeachadh. Aig
fheabhas b' fhiach Iain Mac 'Gilleathain
Boswell a bhi 'n a chois, agus ma tha duine
air bith as urrainn dioghlum d'a sheanchas
no d'a shearmoin a thoirt dhomh, gus a chur
anns na duilleagan so, bhithinn fada 'n a
chomain.
Bardachd, litreachas, eachdraidh, cor na
h-eaglais agus cor an t-saoghail, diadhair-
eaehd, sgoilearachd, obair na rioghachd agus
aobhar an t-soisgeil, sin cuspairean a tha
uile freagarrach, agus faodaidh duine air
bith a sgriobhas a bhi cinnteach gu'm faigh
a bheachdan aite agus eisdeachd anns na
duilleagan so.
Ach tha mi an dochas gu'm bi paipear air
bith a thig chugam ann an lamh-sgriobhaidh
as urrainn clodhairean aig nach 'eil Gaidhlig
a chur an clodh gun droch chainnt. Cha
ghniomh coibhneil no criosdail e a bhi a'
toirt air clodhairean a bhi a' mionnachadh.
An uair a bhiodh Tomas Carlyle, agus an
t-Ollamh Chalmers, agus Seoras Saintsbury,
ag aideachadh ard peacaidhean saoileam an
d' aidich iad riamh an cionta anns a'
cheum so !
Rud air bith a chuireas sibh air son nan
duilleagan Gaidhlig so cuiribh e gu Ddmhnull
Mac Laomuinn, am Blar Aiholl.
An cogadh.
Tha e na's inntinniche a bhi a' leughadh
nam paipearan-naidheachd an drasd na bha
e o chionn bliadhna no dha, oir tha sinn
fhein agus America a nis air dol 'n ar
n-uidheam agus air fas cho laidir 's gu'n teid
againn air buillean troma a thoirt do'n
namhaid. Bha la eile ann; la anns nach
robh daoine no armachd againn, agus tha
aobhar againn a bhi taingeil do Dhia gu'n
d' fhuair sinn cotlu-om air uidheamachadh
as iir gu dol an ordugh catha, an uair a
thionndaidh a' Ghearmailt air Ruisia. Chan
'eil teagamh nach do rinn an rioghachd so
mearachdan gu leoir anns a' chogadh o na
thoisich e, mearachdan as leir dhuinn a nis
ged nach b 'urrainn dhuinn am faicinn no an
seachnadh aig an am, ach saoilidh mi gu
bheil e 'n a aon de na comharaidhean gu
bheil lamh agus gliocas Dhe 'g a stiiiradh
nach do rinn an rioghachd mearachd mhor
nach gabhadh leasachadh, eadhon anns na
laithean dorcha anns am faodadh cridheachan
laidir meatachadh agus cinn mhaith dol
troimh cheile. Air an laimh eile, ged bha
a dhaoine fhein an diiil nach do rinn agus
nach deanadh Hitler mearachd, agus ged
thoisich rioghachdan eile air sin a chreidsinn,
is e Hitler a rinn na mearachdan as mo a •
rinneadh anns a' chogadh, mearachdan nach
urrainn e a leasachadh a nis, no dol air ais
orra, agus d'an crioch gu'm bi uabhar fhein
agus uabhar a dhiithcha air an isleachadh
anns an duslaich. Chan 'eil teagamh air
bith uime sin. A dh' aindeoin na boilich a
tha iad a' deanamh chan 'eil a' feitheamh
air cinn-iuil na Gearmailt, agus air an t-sluagh
a dh' fhudaraich iad gu cogadh, ach gu'm
bi iad air an ceannsachadh agus air an
striochdadh mar bha iad anns a' chogadh
mu dheireadh, agus air an narachadh agus
air am fuathachadh mar nach robh daoine
eile riamh. C uin a dhichuimhnicheas na
h-Iudhaich, no na Polaich, no na Lochlann-
aich, lamhachas -laidir agus briiidealas na
Gearmailte ?
Ged rinn an rioghachd so mearachdan a
bha cosdail dhi fhein chan urrainn an
saoghal a chur as a leth gu'n do ghabh
i aon cheum no gu'n do rinn i aon ghniomh
a bha leibideach, no gealtach, no narach,
o mhaoidh Hitler gu'n rachadh e a chogadh
mur faigheadh e a thoil. Cha do bhris i a
facal no a gealladh do rioghachd air bith
eile, agur cha mho a dhiiilt i cuideachadh led.
Atd AN ['innkk'j
^
Tiiug i cuideaclxadh dhaibli os ciomi a comais,
ged bha seorsa de naire oirnn am fianuis an
t-saoghail nach b' urrainn iompaireachd
mhor Bhreatuinn na rioghachdan beaga a
dhion mar bu mhaith. leinn, le cion airm
agus armachd.
Tha na dh' eirich do'n Fhraing an 1940 a'
nochdadh gu soilleir ciod a dh' fhaodas
tachairt do rioghachd ma tha cladhaireachd
no eas-aonachd no gealtachd anns na cinn-
iuil, agus air uairean bithidh e a' tighinn 'n
am inntinn nach b' urrainn sluagh Bhreatuinn
dad eile a dheanamh ach mar rinn an Fhraing
na'n robh an t-seisear dhaoine a bu chumh-
achdaiche anns an Riaghaltas aig an am 'n
an cladhairean boga aig nach robh cridhe
laidir no comhai^-le dhuineil ri uchd a'
ghabhaidh. Cha robh aca ach innseadh do
na paipearan-naidheachd gu robh iad aon-
sgeulach gu'm bu ghlic do'n rioghachd leigeil
leis a' chogadhstad, is dheanadhna paipearan-
naidheachd fhein an corr ann an da latha.
Agus ciod a b 'urrainn an shiagh a dheanamh ?
Bhiodh naire agus fearg orra, ach bhiodh
eas-aonachd agus roinnean 'n am measg
cuideachd.
Ach buidheachas do Ni-maith bha daoine
duineil agus gaisgeil air cheann na rioghachd
so an uair a thainig an stoirm oirnn gun
rabhadh agus a gheill an Fhraing, agus an
uair a sgriobhar eachdraidh a' chogaidh, tha
mise cho cinnteach 's a tha mi cinnteach gu
bheil am peann 'n am laimh gur e misneach
Bhreatuinn agus a' chlise leis an do rinn i
suas a h-inntinn agus an do shuidhich i a
ciirsa, an rud as iongantaiche agus as gaisg-
eile a rinneadh anns a' chogadh so uile gu
leir. Ann an oidhche dhorcha na stoirme
bha Breatunn mar thigh-sokiis do'n t-saoghal.
Oileanachadh mhinistearan.
Thatar a' deanamh moran bruidhne ann
an Cleirean na h-eaglais an drasd mu'n
doigh anns am bu choir do ghillean oga a
bhi air an oileanachadh air son dreuchd na
ministrealachd, ach tha mi an diiil nach
dean a' bhruidhinn sin maith no cron.
Bithidh an duine ceart 'n a mhinistear
maith agus feumail ciod air bith an doigh
anns an robh e air oileanachadh, agus
bithidh an duine cearr 'n a bh^^mailear no
'n a naire ged a lionadh tu a cheann le
psychology agus economics an aite Eabhra.
Tha fichead doigh anns a bheil inntinnean
dhaoine a' fas agus ag abachadh, agus bu
dana do dhuine air bith a radh gu bheil aon
doigh na's fhearr na'n doigh 'eile, no gu'm
freagair an aon doigh air a h-uile duine. Is
e an f hirinn nach 'eil moran feuma do inntinn
duine ann an rud air bith ach an rud a dh'
ionnsaicheas e dha fhein agus leis fhein.
Cha b' ann air na h-aon chtirsachan a tha
sinne a' cur a mach do oileanaich oga an
diugh a bha Alasdair Whyte, agus Wallace
Williamson, agus Seumas Mac Griogair, agus
Seoras Adam Smith, agus Seumas Denny,
agus Uilleam H. Mac Griogair, air an togail
ach air a shon sin cha robh cion oiieand^chaidh
air gin dhiubh, agus is maith an gnothuch
ma bhios a' ghineal ur cho uidheamaichte
air son an oibre ris an t-seann te.
Ach ged tha mi ag radh so chan "eil dad
agam an aghaidh atharrachadh a dheanamh
air a' chiirsa-fhoghluim an Tallachan na
Diadhachd, ach chan 'eil dull no dochas
agam gu'n dean sin miighadh air bith.
Tha aon phuing air a bheil sinn uile de 'n
aon inntinn, gu'm bu choir eolas maith a bhi
aig oileanaich oga air a' Bhiobull Bheurla, no
ma thoilicheas tu, air a' Bhiobull Ghaidhlig.
Ma tha eolas mionaideach agus eolas gaolach
aig ministear air a' Bhiobull tha uidheam
agus armachd aige na's fhearr na uidheamach-
adh eile fo'n ghrein. Ach a ris chan ann o
chursachan-foghluim a gheibh e an t-eolas
sin ach le shaothair fhein a' rannsachadh
nan Sgriobturan.
An t-Urramach DomhnuU Mac Fhionnlaigh,
M.A., B.D.
Chaochail an seana mhinistear gasda so
o chionn ghoirid an lonar-nis ; comharraichte
fad iomadh bliadhna am measg mhinistearan
Chataibh. Bhuineadh e do Loch-Carrann ;
bha e air oileanachadh an Oilthigh Obar-
Dheathain agus anns a' Chollaist Nuadh, an
Dun-eideann, agus air a shuidheachadh an
1890 an Storr air taobh Shiar Chataibh, far
an do shaothraich e a chuid mhor de
laithean a mhinistrealachd.
Bha 6 'n a dhuine glic agus 'n a dhuine
coir ; ministear maith de 'n t-seann stoc,
air an robh iarraidh aig an t-sluagh an
sgireachdan eile 's an Airde Tuath aig na
h-Orduighean.
Bha e 'n a sgoilear maith, gu sonruichte
an Laidionn. O chionn bhliadhnachan chaidh
e fhein agus Mghr Mac Gillinnein, an Cinn-
taile, air chuairt do Phalestin, agus thug e
cunntas anns na dujlleagan Gaidhlig so air
na nithean ura agus sean a chunnaic iad,
agus an solas a, thug e dhaibh a bhi a'
gluasad air an talamh bheannaichte air an
do choisich na Faidhean aon uair.
" 'S learn oighreachd bhriagh nach gann."
Cha duine bochd e a tha 'n a dhileabach
air an oighreachd so, solus agus blaths na
4
Aid AN niNNEK^i
greine aims an la agus solus na gealaich agus
nan reultan anns an oidhche; maise fuinn
is cuain an uair a bhios an l^^a' briseadh.
agus a' ghrian a' deanamh an t-saoghail
riomhach le dathan f iona agus oir ; gealltanas
nan trathan an uair a bhios duilleach agus
gucagan nan craobh a' gobachadh. anns an
earrach, agus a bhios am barr air na h-ach-
aidhean trom-bhuidhe le abachas agus torr-
achas na bliadhna ; s^mchair agus sith an
t-saoghail air la feathail geamhraidh an uair
a tha an talamh comhdaichte le brat ur
sneachd a tha na's gile agus na's riomhaiche
na falluinn a bha riamh air bean-bainnse ;
oran na h-uiseig air a' mhachair air maduinn
Cheitein, agus guileag na feadaig air a'
mhonadh air feasgar foghair; solus na
h-uinneig air oidhche fhuar agus dhorcha
an uair a tha tha a' dltithachadh ri d'
dhachaidh fhein, agus tathunn coin no sitir
eich a tha ag aithneachadh fuaim do choise ;
aghaidh chiiiin na mara ann am feath
grianach aig a' mhuir-lan, agus beucaich
uamhasach a' chuain an uair a sheideas
gaillionn agus a bhios na tonnan a' slacadh
's a' sloistreadh air creagan is stallachan le
fuaim tairneanaich ; — sin oighreachd a tha
aig an duine bhochd cho maith ris an duine
bheartach, oighreachd nach bi gu brath
gann.
Ach. ged is maith an oighreachd so tha
oighreachd as fhearr ann, an gaol a tha aig
daoine eile ort agus an gaol a tha agad orra ;
gaol fir air a mhnaoi agus gaol mnatha air a
fear; gaol pharantan air an cloinn agus
gaol cloinne air am parantan agus air each
a chejle ; cha duine bochd no duine onrachd-
ach duine air bith air a bheil gaol agus a
tha a' tabhairt gaoil. Co dhuibh a tha ann
gaol do d' leannan, no d' ad mhathair, no
d' ad dhtithaich, no eadhon d' ad chii, tha
cumhachd-tearnaidh ann an gaol, oir is
Gradh Dia, agus far a bheil gaol an sin tha
anail bheag air choreigin de bheatha agus
de nadur Dhe. Cho fad 's a tha gaol ann an
cridhe duine tha n-eigin ann leis an urraimi
Facal agus Spiorad an Tighearna bruidhinn
ris agus a tharruing.
Ach an oighreachd as fhearr uile gu leir,
tha i againn ann an Criosd, a thug dhuinn
maitheanas ar peacaidhean, agus naomh-
achadh tre chreideamh, ' leis am bi sinn air
ar deanamh iomchuidh air comh-phairt a
bhi againn ann an oighreachd nan naomh
's an t-solus. Sin an oighreachd a tha neo-
thruaillidh agus nach searg as. ■
A' tomhas do bhriathran.
Ged nach bu mhaith learn a r^dh gur coire
e ann am fear-labhairt a bhi riaghailteach
agus measarra agus firinneach (gu leud na
roinneig) 'n a chainnt, faodaidh duine dol
thar na cailce eadhon ann a bhi a' tomhas
a bhriathran, coltach ris a' mhinistear a
thubhairt 'n a shearmon, " Mur dean duine
aithreachas, mar gu'm 6' eadh, agus mur bi
e air iompachadh ann an tomhas, agus mur
cuir e ciil ri sheann pheacaidhean ann an
seagh, 'se sin ri radh, mur tionndaidh e o'n
olc a rinn e, ma rinn e olc, faodaidh mi a
radh ann an ddigh fhior gu bheil an duine
sin air a dhiteadh cheana, no co dhiubh nach
'eil e fhathast air a thearnadh, mar gu'm
h' eadh.''
Cha b' ann mar sin a bhiodh na f^idhean
a' labhairt ; theireadh iadsan gun dol a null
no nail, " Th^inig facal an Tighearna 'g am
ionnsuidh, agus mar so tha an Tighearn ag
radh. Pill thusa "
Anns a' chtibaid tha doigh-labhairt nam
faidhean moran na's freagarraiche agus
moran na's cumhachdaiche na doigh-labhairt
nam feallsanach, nach urrainn dad a radh
gun do chur 'n ad earalas gun an togail cearr.
An uair a chluinneas tu duine air bith a'
labhairt mar so, " Tha mi an dull nach 'eil
e dana dhomh a radh, ged a dh' fhaodas mi
a bhi air mo mhealladh, gu bheil rudeigin
de'n fhtrinn, mar gu'm b' eadh, ann am
beachdan dhaoine a tha air leam gun eolas,
no ma dh' fhaodas mi a' radh gun oilbheum
a thoirt dhaibh, aineolach air nithean ma
dh' fhaoidte "
C ainm a theireadh tu ris ?
An sgoinn.
Ann an leabhar a sgriobh Rider Haggard
mu obair an fhearainn ann an Deri mark tha
e ag innseadh cho ciiramach 's a tha cuid
de na'tuathanaich a tha a' reic bainne nach
teid dad a dholaidh. An uair a tha na
measraichean bainne air am falamhachadh,
tha am beoil air an cur fodhpa ann an aite
a ghlacas a h-uile boinne a shileas asda,
Ann an aon aite, bha cudthrom dheich is
ceithir fichead punnd de bhainne air a
shabhaladh a h-uile latha. Tha gallan bainne
mu dheich puinnd ann an cudthrom, air
chor agus gu robh am fear a bha cho ciiram-
ach uime a' faotainn naoi gallain 's an latha
a bharrachd air na gheibheadh e, mur
cruinnicheadh e am fuigheall a bha anns na
measraichean.
Theireadh duine gun sgoinn nach b' fhiach
dha na dileagan a bha air am f agail anns na
soithichean a chruinnicheadh, agus gu'm
faodadh e leigeadh leis na coin agus na cait
an imlich, ged a chuireadh e ionghnadh a
AK; an niJNN^KTC-KnOCHAN-BUlRN
5
c]iridli,e air ciamar a bha au duhio oile a'
soirbheachadh agus e fein a' dol an coinn-
eamh a chtiil. Ach is e rudan beaga de'n
t-seorsa so a dh' innseas dhuit c' aite a
bheil an sgoinn agus cion na sgoinne ; a ni
am miighadh. eadar a bhi buannachd agus a
bhi call.
Cha bhi , coig mionaidean fada a' dol
seacbad, ach ma chailleas duine coig mionaid-
ean d'a uine a h-uile latha tha e a' call deich
uaire fichead a h-uile bliadhna ; agus ma
ruigeas e tri fichead 's a deich, caillidh e
seachd is ceithir fichead latha. Tha a
bheatha air a giorrachadh tri miosan.
Brochan-btiirn
Gatrlona Ghrannd
THA e air a radh gur e na h-Albannaich is
na h-Eadailtich, agus na Roumanaich, na
tri cinnich 's an Roinn-Eorpa a tha tighinn
bed air brochan, 's e sin ri radh, aig a bheil
brochan mar Ion lathail, agus an cuid mhor
an aite arain.
Ach tha dream eile, thall 's a bhos air
feadh nan rioghachdan, aig am bheil brochan
aig gach trath, agus aig nach 'eil builionn a
dh'aran cruithneachd air a' bhord la sam
bith eadar da cheann na bliadhna. Is iad sin,
sluagh Ober-steier-marc, dltith air Vienna,
ceann-bhaile na h- Austria, pobull Charintia,
agus luchd-aiteachaidh na Tirol an iomadh
cearn,
Tha muinntir Ober-steier-marc a' bleith
nan cnothan-faibhil (beech nuts) agus a'
deanamh brochain de'n mhin, agus 'g a
ghabhail, le bainne plumaichte, an da chuid
moch is anmoch. Aig meadhon-latha tha iad
'g a ghabhail le brot, no feoil. 'S e sterts a
their iad ris.
Tha brochan 's an Eadailt air a dheanamh
de mhin Innseanaich. 'S e polenta their iad
ris.
Thachair e gu 'n d' thug mo ghnothach mi,
o chionn aireamh bhliadhnachan, do na diith-
channa sin, an ear-dheas na Roinn-Eorpa,
agus bha toil agam am brochan aca a bhlasad.
Dh' iarr mi a thoirt domh air an doigh
abhaisteach. An aite fhaighinn 's a' mhad-
uinn, le bainne, mar a bha fiughair agam,
b' ann aig am dinneir, leis an fheoil a chuir-
eadh air a' bhord am polenta. Cha robh e
cho tais ri brochan min-choirce, mar is
abhaist duinn fhaighinn. Bha e air a
thionndadh a mach air truinnseir, as an
t-soitheach 's an robh e an toiseach, agus
b' ann leis an sgithinn a ghearr mi bloigh
dheth. Chord e rium mar nach b' olc. Tha
mi a' creidsinn gu'm fasainn toigheach air
ri iiine.
Goirid 'n a dheidh sin chunnaic mi luchd-
duthcha Roumania a' suidhe sios gu'm
biadh. Bha mu dha-fhichead a dh' oigridh
as na criochan beanntach air tearnadh do 'n
chomhnard gus na f ion-dhearcan a thrusadh.
Cha robh iad a' faotainn ach da thr^th 's an
latha, a' cheud trath aig da-uair-dheug, agus
an dara trath aig se uairean, an deidh sgur
d' an obair. B'i bean fear-gleidheadh an
fhion-lios a dh' uUaich am biadh, agus a
sgaoil an da bhord taobh a mach an tighe.
B' iad an da bhord, le deich de 'n luchd-
trusaidh air gach taobh, da leth de- stoc
fhada ghiubhais a bha air a sgoltadh o
cheann gu ceann. Bha iad air an leagadh
air an lar, leis an taobh mhin an uachdar.
Mar sin cha robh feum air cathraichean.
Aig an da thrath bha feoil, cal, no tuirneap
bhruich, agus truinnsear brot an t-aon, air
an cur sioS ; le deagh sgonn mamaliga, an
aite arain, laimh ris gach truinnsear, do'n
luchd-oibre.
B' ann de mhin-Innseanaich, air a bleith
na bu ghairbhe na 's an Eadailt, a bha am
brochan sin air a dheanamh. 'S e coirce-
turcach a theirear ris a' choirc-Innseanach,
air tir-mor na Roinn Eorpa. Bha am brochan,
a reir coltais a' cordadh ris a mhuinntir oga
sin, oir cha robh mir air f hagail deth ; bha
iad laidir, fallan, sunndach aig an obair,
agus aighearach, ceolmhor an deidh sgur.
Ach 's e am brochan Albannach, brochan
na min-choirce, d' am bheil an cliu air
sgaoileadh gu iomall an domhain. Tha
moran de na Sasunnaich air tionndadh ris.
Gheibhear e mar cheud biadh-maidne air na
bataichean briagha againn, a tha ruith do
gach port air an t-saoghal.
Tha min-choirce Dhun-eideann agus lonar-
air a' dol a dh' Africa mu Dheas, a chuniail
brochain ris na h-Albannaich a tha an sin.
Tha e air a chur am bocsaichean a dh'
iarann-geal a- chumas mu thuaiream clach
mhine.
Tha muinntir Astralia a' faighinn na
min-choirce a taobh deas New Zealand.
Tha iad 'ga measgadh le min-chruithneachd ;
(5
jSRrxJHAN^BTiTBN— ANNS V rift AtttA fit
tha led gu 'm taheil i ro laidir, tetk aii' son
na fala, leatha fhein. Tha iad a' gabhail a
bhrochain le siiicaar air, cho math ri baiiuie.
Bha linn ann, ach tha i air dol thairis,
anns an do thogadh na h-Albannaich, an
ciiid mhor, air a' bhrochan. Tha an sean-
fhacal fath.ast air aithris 's an Taobh-
tuath, —
Lit is lagan biadh duine laidir ;
Aran is caise biadh duine lag : —
Bha sin a' ciallachadh gu 'n cumadh brochan,
no cabhruich, le bainne, beatha gu fallain
ann an duine; b'e ailghios, no laigse, a
bheireadh air duine biadh eile a' mhiannach-
adh; cha sireadh e eadhon aran no caise,
nithe nach dean daoine as eugmhais 's na
laithean againne.
B' e brochan anns an seasadh an spain a
bhiodh aca 's an am sin; brochan, mar a
gheall an tuathanach do 'n sgalaig an uair
a chuir e muinntearas air, "brochan nach
toireadh an lair ghlas a casan as."
Ach bha tuilleadh na aon seorsa brochain
againn 's a' Ghaidhealtachd. Cha b'e brochan-
biiirn a bha againn daonnan. Tuigear sin
air a' chronan aig a' bhanaltruim a' cur an
leinibh a chadal : —
Brochan buirn, brochan buirn,
Brochan biiirn gheibh mo leanabh ;
JSTuair a bheireas an crodh-laoigh
Gheibh mo ghaol brochan-bainne : —
Tha cuimhne agam air a' bharail ard a
ghabh fear-oibre araidh air fialaidheachd mo
mhathar, a chionn gu'n d'thug i dha
" brochan-bainne, agus bainne leis ! " Cha
d' fhuair e a leithid riamh roimhe.
An uair a dh'iarr ar sean Bhan-righ
ghaolach nach maireann brochan f heuchainn,
a' cheud uair a thainig i do 'n Ghaidhealtachd,
dhiult i uachdar a ghabhail leis : " Chan 'eil
feum aige air," ars ise, "tha e math gu leoir
as eugmhais." Cha b' ionnan 's iadsan nach
urrainn a ghabhail gun siucar cho math ri
bainne.
B' c brochan-meig a bu docka leaMfcia, g'd
sonruichte na 'm biodh car beag 's a mheog.
An uair a bha sinn 'n ar cloinn, bhiodh e
againn a h-uile feasgar, fhad 's a bha an
caise 'ga dheanamh. Nuair a thachradh
mule de'n ghruth oirnn 's a' bhrochan,
bheireamaid glaodh toileachaidh, agus noch-
damaid e d'a cheile.
B'e dubh-bhrochan a rachadh a thoirt duinn
na 'm biodh fuachd againn. 'S e sin, deoch
thana, air a bhruich gun a' mhin-choirce a
fhliucheadh roimh-laimh le bainne.
Tha brochan air a dheanamh corr-uair le
bainne-goirt ; aon chuid gu cail duine a
thoirt air ais ; no gu muineal goirt a ghlanadh
's a leigheas.
Bha aon seorsa eile ann de bhrochan na
min-choirce, am brochan a bha air a dhean-
amh de mhin a bha air a bleith leis a' bhrath.
Bha e air leth mills agus blasda.
Bha an siol air a chruadhachadh ann am
poit OS cionn an teine. An sin bha e air a
shuathadh, a thoirt na cath dheth, agus air
a bhleith leis an laimh 's a' bhrath. B'e na
mnathan, am bitheantas, a bhiodh 'g a
bhleith. Theirteadh brochan-brathann ris
an Earra-ghaidheal, ach anns an Taobh
Tuath theireadh iad ris brochan-uaraidh.
'S e brochan-tioraidh a theirteadh ris a'
bhrochan a bha air a dheanamh de mhin-
choirce an t-sil a bha air a chruadhachadh
air an ath, agus air a bhleith anns a'
mhuileann.
Brochan-tioraidh ; brochan tioraidh ;
Brochan-tioraidh do mhac^mor !
Gu'm bu laidir ; gu'm bu laidir,
Lan a mhaileid do mhac-mor !
Tha an tea, aran-cruithneachd, rudan
mills, agus annasan a tirean cein air caochladh
mor a dheanamh a thaobh Ion lathail sluagh
na h-Alba. Ach tha dochas agam nach bi
sinn gu brath air cho beag ceill 's gu'n cuir
sinn cill ri biadh glan, fallain, neartmhor ar
duthcha, 's e sin brochan-buirn na min-
choirce.
Anns a' Chathair
Ni leanabh beag an stiuradh. — Isaiah xi. 6
Ge be aite anns am bheil bhur n-ionmhas is ann an sin a bhitheas 'ur cridhe mar an ceudna.
— Mata vi. 21
THA e duilich a radh ciod an doigh anns a
bheil Spiorad an Tighearn ag* oibreachadh
ann an cridheachan dhaoine, no ciod a tha
aig Dia anns an t-sealladh an uair a tha a
fhreasdal ag oibreachadh ann an doighean
cruaidh 'n am beatha, ma's e a flueasdal
a tha ag oibreachadh. Their moran dhaoine
nach 'eil dearbhadh sana bith againn gu
bheil rtm sonruichte aig Dia anns an t-seall-
adh an uair a tha ar crannchur air a luigheas-
achadh dhuinn. Theagamh nach gabh
dearbhadh a bhi air fhaotainn anns a' chuis
AJmS A' CHATHAin
so, ach faodaidh cinnt a bhi againn gun
dearbhadh. A thaobh nithean spioradail
chan fhaigh neach gii brath dearbhadh as
laidire na a' cbinnt a tha aige 'n a anam fein.
Tha mise a' creidsinn le m' uile chridhe gu
bheil Dia a' fiosrachadh dhaoine le amhgharan
a tha searbh aig an am air ghaol an aire a
tharruing air falbh o nithean nach 'eil ach
aimsireil agus suarrach, agus an creidheachan
a shocruchadh air na nithean a tha siorruidh,
agus anns an aireamh so bu mhaith learn
naidheachd innseadh mu thuathanach son-
ruichte ; naidheachd, tha mi an diiil, aig a
bheil buintealas ris a' phuing so.
B'e ainm an tuathanaich, Artur Young,
ghiubhail e an 1820, agus shiubhail an duine
mu dheireadh d'a theaghlach an 1896.
Co ris a their thu tuathanach maith ? An
ann ris an f hear as mo a bheir de bharr as an
talamh, no ris an fhear as mo a bheir de
bhuannachd dha fhein as, no ris an fhear
as mo a chuireas maitheachadh anns a'
ghrunnd ?
Ged nach do chuir a thuathanachd airgiod
ann am poca Artuir Young cha b'e an
t-aobhar nach b' aithne dha a ghnothuch,
ach gu'n robh barrachd iiidh aige ann am
maitheachadh an fhearainn na bha aige ann
an airgiod ; agus barrachd uidh ann a bhi
a' sgriobhadh leabhraichean mu dhoighean
lira a fhuair e a mach air a chosdus fhein,
leabhraichean a theagaisg do thuathanaich
eile anns na linntean 'n a dheidh iomadh
seol air fearann a mhaitheachadh, agus a
theagaisg dhaibh cuideachd am beo-shlaint
a thoirt as an talamh. Ach cha d' thug e
fhein a bheo-shlaint as an talamh, agus air
a' cheann mu dheireadh b' fheudar dha stad
de'n tuathanachd agus dreuchd a ghabhail
ann an seirbhis an Riaghaltais, tearmunn
na feadhnach nach do shoirbhich aig obair
eile. Fhuair e a bhi 'n a Ard-Chleireach aig
Bord an Fhearainn an Sasunn.
Bha e 'n a dhuine laghach, suairc ; baigheil
ri coigrich, ach ged bha e furasda dha
deanamh suas ri coigrich, co dhiubh a bha
annta Frangaich, no Polaich, no Ruiseanaich,
no Suainich, no Eadailtich, cha b' ann do
choigrich a thug e am fion a b' fhearr ach'
d'a chuideachd agus d'a theaghlach fhein,
agus 'n a theaghlach fhein b'e Marta, a'
chaileag a b'oige, annsachd a chridhe. Ged
b'e Marta a h-ainm-baistidh , b'e Bobbin am
peat -ainm a bha aig a h-athair oirre, agus
cho fad 's a bha i beo cha robh la no oidhche
d'a bheatha nach robh Bobbin 'n a smuaintean
agus 'n a bhruadair.
Shiubhail i an uair a bha i ceithir bliadhna
deug a dh' aois. B'e a bas a' bhuille a bu
ghoirte a fhuair e riamh, ach o'n la a shiubhail
i bha cridhe Artuir Young maille rithe ann
an neamh. Anns a' cheud chuid d'a bheatha
bha barrachd uidh aige ann am feoir na bha
aige ann an Dia no ann an creideamh, ach
an deidh dha Bobbin a chall bha Dia agus
neamh 'n a smuaintean uile.
Chan urrainn sinne a radh car son a tha
Dia a' deanamh sud no so, ach nach fhaod
e a bhith gu'n do dhealaich e Bobbin agus
a h-athair anns an t-saoghal so chum gu'n
connicheadh iad ann an neamh, agus gu'n
robh am facal so air a choimhlionadh 'n a
fhiosrachadh, " Far am bheil 'ur n-ionmhas
is ann an sin a bhifheas 'ur cridhe." "An
ni so a tha mi a' deanamh chan aithne dhuit
an trath-sa, ach bithidh fi,os agad air an
deidh so." _
Chan 'eil an tarruing a tha aig neamh air
cridheachan dhaome ach lag agus farm gus
an teid neach air chor-eigin air a bheil gaol
aca a steach do'n t-saoghal eile. Chan ann
le solus na h-inntinn ach le cumhachd a'
ghraidh a tha sinn a' faotainn dearbh-chinnt
air na nithean nach faicear. Tha cumhachd-
saoraidh agus cumhachd-foillseachaidh ann
an gradh daonnan, co dhiubh a tha ann gaol
athar no mathar do leanabh, no gaol fir d'a
leannan, no gaol duine d'a charaid. Rinn
an gaol a bha aig Artur Young air Bobbin
a' stiuradh gu Dia.
Uair a bha e ann am Florence, anns an
Eadailt, sgriobh e mar so gu te d'a nigheanan,
an te bu shine : " Fhuair mi do litir air an
t-seachduin so agus da litir bho do mhathair,
ach cha robh aon fhacal mu Bhobbin ann an
gin dhiubh. Nach b'e sin an doigh air
sgriobhadh gu athair a tha ceithir cheud
deug mile o dhachaidh ! "
Bha Bobbin ann an sgoil an Lunnainn an
uair a bhuail galair a bais i. Cho luath 's a
chual iad gu robh i tinn chaidh a h-athair
do Lunnainn, ach ged a thug e dotair as
deidh dotair 'g a faicinn, cha b' urrainn
dhaibh dad a dheanamh air a son, is shiubhail
i an u.ine ghoirid.
" Tharruing mo leanabh gaolach," sgriobh
e 'n a leabhar-la, a h-anail dheireannach
beagan mhionaidean an deidh aon uair air
maduinn Di-haoine. Bha mi air mo ghluinean*
ri taobh a leapa, agus mo chridhe gu sgaine-
adh. "Athair," ars ise ann an guth fann,
" deanaibh urnuigh air mo shon." Thubhairt
mi rithe gu robh mi 'g a dheanamh sin.
" Deanaibh iirnu^'gh an so fhein," ars' ise.
An sin dhoirt briathran agus athchuingean
briste o m' bheul, agus gun fhios agam gu
ro mhaith ciod a bha mi ag radh. Phaisg
ise a lamhan mar b'abhaist i a dheanamh,
ANNS A' CHATBAIR
agus an uair a chriochnaich mi thubhairt i
Amsn. B'e sin am facal mu dheireadh a
labhair i. Creutair eile cho milis rithe, no
cho tuigseach rithe aig a h-aois chan fhaca
mi riamh. Tha am fiosrachadh so searbh
searbh., ach ged nach leir dhomh ruintean
Dhe feumaidh mi striochdadh. d'a thoil. Ach
tha mo chridhe briste ag ionndrainn Bhobbin.
Is e an aon chomhfhurtachd a tha agam gu
bheil i a nis ann an neamh, agus gu bheil
dachaidh shiorruidh aice a tha coltach ri
blaths agus neochiontas a cridhe fhein."
Thiodhlaic e i fo'n t-suidheachan aige
fhein anns an eaglais, air eagal gu'n cuireadh
obair agus tipraid an t-saoghail as a chuimhne
i. " Cha bu mhaith learn " ars esan " gu'n
leighseadh mo chridhe gu brath, no gu'm
faighinn aotrumachadh air mo bhron cho
fad 's is beo mi. Thionndaidh bas mo
chaileigl m' aire agus mo dhurachd a dh'
iomisuidh an t-saoghail eile, agus bhithinn
sona na'm biodh dochas agam gu'm bithinn
comhla rithe a ris an uair a chriochnaicheas
mi mo thurus air thalamh."
Ged bha na faireachduinean a bha ann an
cridhe an duine so nadurra gu leoir, agus
ged nach bu mhaith leam coire fhaotainn
d'a smuaintean, no d'a bhriathran an uair
a bha a chridhe cho goirt, feumar a chuimhn-
eachadh nach robh a smuaintean a reir
teagasg a' Bhiobuill.
(1) Cha robh ann an neamh do Artur
Young ach an t-Mte anns an robh Bobbin,
agus is e an deidh a bha 'n a chridhe air a
bhi maille rithe a bha 'g a dheanamh ion-
mhiannaichte 'n a shuilean. Gu ma fada
bhuam-sa a radh gu robh e cearr dha na
smuaintean so altrum 'na chridhe, ach air a
shon sin chan 'eil am Biobull a' toirt misneach
air bith dhuinn gu'm bi teaghlaicbean a bha
air an sgaradh o cheile air thalamh air an
aonadh a ris ann an neamh. Cha mho a tha
e a' toirt bhuainn an dochais, ach tha e ag
innseadh gur e gloir neimh agus dochas sona
nan naomh a bhi gu siorruidh maille ris an
Tighearna; chan e a bhi maille ri luchd-ar-
gaoil ach a bhi maille ris an Tighearna.
'Sen t-Uan is gloir gu siorruidh
An tir Immanuel shuas.
(2) Bha de ghaol aig Artur Young air a
highinn 's gu'n robh gaol aige air a bhron
fhein agus air an ionndrainn a bha 'n a
chridhe an deidh a bais. Bha e mar bha
Rachel, a' gul air son a cloinne agus a'
diiiltadh comhfhurtachd, no mar bha lacob
an uair a dh' f heuch a mhic ri comhfhurtachd
a tholrt dha agus nach gabhadh e i, a chionn
gu'm bu mhaith leis dol sios do'n uaigh ri
brdn. Tha cuid de dhaoine a' saoilsinn gu
bheil so 'n a fhianuis sholuimte air dilseachd
an gaoil do'n neach nach maireann, ach tha
mise an dixil nach 'eil e idir a reir toile Dhe
gu'n deanamaid ar laithean uile neo-shona le
gul agus caoidh a thaobh rud nach gabh
leasachadh.
Ged tha Dia air uairean 'g ar stiuradh air
slighe a tha dorcha agus duilich chan 'eil e
ag iarraidh oirnn fantuinii arms an dorchadas
gu brath tuilleadh ; is e a thoil gu'n tigeamaid
a mach a ionad na deuchainn air ar teagasg
agus air ar soillseachadh le Spiorad fein,
agus na's suidhichte na bha sinn riamh air
buaidh fhaotaimi air ar bron le ar creideamh.
Tha e nadurra do dhaoine a bhi bronach
deurach ag ionndrainn na feadhnach a thug
am bas bhuapa, ach ma leigeas iad leo fhein
a bhi a' gabhail gaoil air am bron agus air
an deoir fhein, tha iad a' diiiltadh leigeil le
Dia e fein fhoillseachadh dhaibh mar Dhia
na comhfhurtachd.
Oir bheathaich thu do shluagh gu Uir
le aran deur is brdin ;
Is tomhas saoibhir thug thu dhaibh
de dheuraibh goirt r' an dl.
Pill sinn a ris, a Dhe nam feart,
tog oirrnesuus gu h-ard
Deagh dhealradh glan do ghnuis a nis
is saorar sinn le d' ghras.
Urnuigh
A Dhia nan slogh, fo sgail do sgeith,
ar duthaich earbaidh sinn ;
Bi thus' ad thearmunn dhi 'n a feum
's ad chobhair re gach linn.
Ar braithrean a tha 'n cunnart bais
a' gleachd air muir 's air tir ;
Bi dhaibh ad chobhair anns gach cas
's thoir buaidh dhaibh anns gach stri.
0 dion ar cladach o gach mamh,
o chlaidheamh teine, 's sgrios,
O'n t-saighead ruitheas anns an la
's o'n phlaigh a thig gun fhios.
Aireamh 2
1943
Na Tri Cupain
Leis an Urramach A. S. Moireastan, M.A., an Obar-Dheathain
" Ma dh' fhaodas e bhi, rachadh an cupa-n so seachad orjn." — Mata xxvi. 39
" Thug iad dha r'a, 61, fion-geur, measgta le domblas : agiis air dha a bhlasad,
chayi dladh e e.
-Mata xxvii. 34
" Agus air glacadh a' chwpain, agus air tabhairt buidheachais, thug e dhaibh e."
— IMata xxvi. 27
THA na seallaidhean a tha againn air Criosd
anns na h-uairean deireannach d'a bheatha
air an talamh. air leth soluimte, druidhteach.
'S ann le urram agiis le ball-chrith a thigeadh
dhuinn a bhi meorachadh orra, ojr annta tha
sinn a' teachd dluth do'n ionad as ro-naoimhe
's an diadhaidheachd. Chi sinn fulangasan
an t-Slanuigheir agus toraidhean priseil a
chosnaidh air an cnr fa 'r comhair fo shamh-
laichean thri cnpain ; an eupan a chuir eagal
air ; an cupan a dhiult e, agus an eupan a
lion e agus a thug e seachad.
(1) An toiseach, an cupan a rhuir eagal air
Criosd. Ann an garadh Ghetsemane bha e
air a bhualadh le doilghios gheur spioraid : —
" tha m'anam," deir e, " ro-bhronach eadhon
gu bas." Ann an doruinn nach gabh breith-
neachadli no tomhas ghuidh e gu'n rachadh
an cupan searbh seachad air. Ciod a dh'
aobharaich so ? An e plan corporra a' bhais
a chuir geilt air ? Cha b' e idir, oir bhiodh
e an sin na bu mheata na na miltean de a
luchd-leanmhuinn fein a chaidh gu calma
seasmhach an coinneamh a' bhais air a
sgath. Cha b' e " righ nan uamhas " a bha
anns a' chaochladh dheireannach dhasan do
bhrigh gu robh a chridhe gu h-iomlan glan.
'S i a choguis, mar a tha am bard ag radh,
a tha deanamh gealtairean dhinn uile. Tha
daoine gu coitchionn a' gabhail fiamh roimh
'n bhas, agus roimh na bheil an taobh thall
de'n bhas, a chionn gu bheil iad hiasganacb
's an leth-stigh a thaobh am mi-iomchuidh-
eachd. Ach cha do chuir coguis an-shocrach
riamh gath guineach anns a' bhas do'n
Chuspair a bha uile gu leir coimhlionta,
naomh, neo-lochdach, gun gho. Tha gun
amharus diomhaireachd ann am fein-fhios-
rachadh an Tighearna aig an am. so anns
nach grunjiaich inntinn no mac-meanmhuinn
criochnaichte. Ach tha e soilleir nach b'e
am bas ann fein, no ni a bha 'g a leantuinn,
a chuir athadh air. 'S e chuir eagal air gu
robh an cupan a bha fa chomhair loma-lan
de pheacadh agus de chionta an-tromaichte
a' chinne-daonna. B' e sud an ni a thug
crathaclh agus doinionn air cridhe neartmhor
treubhanta Mac siorruidh Dhe, a.gus a dh'
aobharaich dha do-bhron. Ach eadhon anns
an amhghar theinntich sin bhuadhaich e,
agus chaidh e air adhart gu bhi coimhlionadh
gu foirfe toil naomh 'x\thar.
Tha eagal Chriosd roimh 'n chupan so a'
toagasg dhuinn gu soilleir grainealachd agus
truaillidheachd a' pheacaidh. Nach maslach
oillteil an ni mallaichte sin, nuair a bhior
e cho goirt cridhe laidir an Fhir-Shaoraidh ?
Eadhon airsan, an treise a neirt, thug e car
tiota fiamh is uamhas, ionnas 'n a chruaidh-
ghleaehd gu robh 'fhallus mar bhraonan
moran fola a' tuiteam air an talamh. Is
mairg a ghabhadh tlachd is toil-inntinn anns
a' pheacadh ann an solus Ghetsemane. 'S
ann a thilgeas sinn uainn e, le fuath is
diorras naomh, nuair a dhearcas sinn air a'
chupan a chuir eagal air Criosd.
A ris tha sinn a' faicinn an so dilseachd
agus diirachd chomharraichte an t-Slanuigh-
eir. Rinn a ghradh do 'At hair agus do anaraa
siorruidh neo-bhasmhor treun, seasmhach, e
gu bhi buanachadh chum na eric he. Chaidh
e h-uile ceum de shlighe an fhein-choisrigidh
's an fhein-aichaidh, agus dh'iobair e e fein
air son peacadh an t-saoghail. An cupan a
chuir geilt air, air cho searbh 's cho geur
's gu'n robh e, dh'61 e gus a' bhoinne dheir-
eannach.
,(2) 'S an dara aite, an cupan a dhiidt
Criosd. Bha an Tighearna a nis air a'
chrann-cheusaidh. Bha e fulang cradh
ro-mhor, agus bha a theanga tioram le
tart. Bha cleachdadh trocaireach aig na
h-Iudhaich deoch de fhion-geur measgta le.
domblas a thoirt do gach neach a bha air
a cheusadh air son faochadh a thoirt d'a
NA TRI CUPAIN
phian, agus" 'fhaireachadh a thoirt iiaith.
Bha comunn de mhnathan-uaisle ann an
lerusalem aig an robh e mar dhleasdanas an
cupan so a dheasachadh, agus nuair a chaidh
a fhrithealadh bha an aon bhuaidh iochd-
mhor aige 's a tha aig a' chloroform an diugh
air a mhninntir euslan a tha fo lannsa an
lighiche anns an tigh-eiridinn. Chaidh a
thairgseadh do Chriosd m'an do chuireadh
na tairngean troimh a lamhan beannaichte.
Ach CO luath 's a bhlais e e dh'aithnich e de
bha ann, agus dhiult e 61.
Cha b'e gu'n do rinn e tair no dimeas air
coibhneas agus co-fhaireachduin na muinntir
a dh'ulluich e. Agus cha mho a b'e gu'n do
mheas e gu bheil eifeachd shonruichte ann
am fulangas ann fein. So an ni a ghhiais e,
bha an cupan socraeh so a' dol a chur casg
air obair mhor an tearnaidh m'an robh e
criochnaichte. Ged bu bheag a reir coltais
an ni e, bhacadh e Criosd bho bhi 'n a
Shlanuigbear uile-fhoghainteach agus uile-
fhi-eagarrach do'n t-saogha]. B' e so rathad
goirid a dh'ionnsuidh a' chinn-uidhe, ach
cha b'ann air sb'ghe fhurasda, mhin, sam
bitb a ruigeadh esan tighearnas spioradail
a' chruinne-ce.
Air an aobhar sin cha ghabhadh e cungaidh-
chadail air bith trid an cailleadh e a mhoth-
achadh anns na h-uairean mu dheireadh d'a
fhulangas. Bha obair mhor aige ri dheanamh
f hat hast mus tug e suas an deo — an gaduiche
a rinn aithreachas a thearnadh gu gloir
shiorruidh, agus maitheanas iarraidh air son
a naimhdean. Gu h-araidh cha b'e ni faoin,
briste, a bh'ann an slainte spioradail dhaoine
ach ni Ian, uasal, saoibhir, agus bha e do
sheachainte feumail gu'm biodh a, bhuadhan
uile ann an cleachdadh gu bhi 'g a chosnadh.
Cha b'e bloigh obair a bha ann an obair an
tearnaidh, ach obair fhoirfe, choimhlionta,
iomlan. B'e smior an t-soisgeil, gun fhios
dhaibh fein, a bha aig an luchd-fochaid
nuair a thubhairt iad " Shaor e daoine eile
e fein a shaoradh ni'n comasach e."
Na'm biodh e air e fein a shaoradh leis a'
chupan so 61, cha bhiodh e freagarrach no
iomchuidh a bhi 'n a Shlanuighear do pheac-
aich. Ach do bhrigh gu 'n do dhiiilt e
faochadh is fuasgladh air a' Chrann, tha e
comasach air a bhi tearnadh gus a' cheum
as fhaide mach a h-uile neach a thig a
dh'ionnsuidh T)he trid-san. Cha robh sgod,
no beum, no smal 's an iobairt-reite a thug
Criosd suas air son cionta a' chinne-daonna.
Mar ofrail iomlan thug e a spiorad seachad
do lamhan Athar, gun sgle6. gun neul, agus
Je uib bhuadhan reusauta 's an tabhartas
naoimh. Mar thoradh air gu'n do dhitilt e
an cupan so ghlaodh e le buaidh-chaithream
air a' Chrann-cheusaidh " Tha e crioch-
naichte."
(3) Fadheoidh, an cupan .a lion Criosd 's
a thug e d'a shluagh. 'S an oidhche 's an do
bhrathadh e chuir e Sacramaid na suipeir
air chois. Chuir e brigh is suispinn ro-
slioluimte 's a' chupan nuair a thubhairt e
gu'm b'e so an tiomnadh nuadh 'n a fhuil
fein a dh6irtear air son mhoran. Ann a bhi
'g a 61 bha a dheisciobuil gu bhi gu deireadh
tim a' cumail cuimhne air a bhas.
'S e ar Tighearn an aon neach am measg
iiile chinn-iiiil agus chinn-feadhna an domh-
ain a dh'orduich a leithid so de chuimh-
neachan air fein. Tha fear-eachdraidh ag
aithris gu'm fac e 's an dara linn aig tigh
ann am baile Chaesarea dealbh snaidhte
anns am bheil Criosd air a nochdadh a'
sineadh a mach a lamh gu bhi leigheas bean
a tha cromadh sios aig a chasan. B'e so a
reir choslais an cuimhneachan a shuidhich
a bhean air an robh an d6rtadh fola air a
ghniomh ghrasmhor leis an do shlanuich am
Fear-Saoraidh i. 'S iomadh neach crabhach
eudmhor cosmhuil rithe a shaoileadh freag-
arrach cuimhne a chumail air Criosd tre a
chliii, no tre a theagasgan brioghmhor
tomadach, no tre a bheartan miorbhuileach.
Ach cha b'ann tre ni air bith dhiubh sin a
dh'aithn' e fein gu'm biodh e air a chui-
mhneachadh, ach tre ar bhas. 'S ann tre a
bhas a mhain a thainig na cumhachdan
buadhmhor a bha air an tasgadh suas
ann-san gu buil agus abachadh air son
tearnadh anama : rinneadh _ uile fheartan
eifeachdach tre iobairt-reite. Air an aobhar
sin b'e suispinn iarrtus aig an am ud " Nuair
a bu mhiann leibh smuaineachadh ormsa,
amhaircibh air Calbhari." " Olaibh uile
de'n chupan a lion mi."
Air feadh gach linn slor-chuimhnichibh,
mor-shaoibhreas m'iochd 's mo ghrais.
So seul a' cMimhnanf ni mi ruibh,
is cuimhneachan mo bhais.
Tha againn anns a' chupan chan e mhain cui-
mhneachan ach aobhar bas an Tighearna
gu soilleir air a chur an ceill. A reir a
bhriathran fein, b'e so ach samhladh fhala
a dhoirtear air son maitheanas peacaidh.
Tha an cupan a' toirt fior bharantas do
gach creidmheach gu bheil a lochdan air
an toirt air falbh agus a ch^ont air fholach
ann an cuan di-chuimhne Dhe. Tha binn
an ditidh air a thogail o'n choguis tre
airidheachci obair clwiochuaichte Chriosd.
NA .TRI CUPAIN— DOMHNULL DOMHJS^ULLACH NACH MAIREANN
" Anh-san tha againn," deir an t-Abstol,
" saorsa tre fhuil-san eadhon maitheanas
nam peacadh, a reir saoibhreas a ghxais.''
A ris tha an Tighearna an so a' taisbeanadh
an aonachd neo-sgaraichte a tha eadar e fein
agus a shkiagh. Le bhi cur a' chupain
bheannaichte so 'n ar lamhan tha e 'g ar
ceangal ris fein le bannaibh naomha nach
gabh bristeadh gu siorruidh. B' e sud an
comharadh a bha aig na fior chreidmhich
am measg nan ludhach o shean air cairdeas
agus co-chomunn Dhe, gu'm biodh daoine
'n an aoidhean aige, a' comh-phairteachadh
de nithean maithe a thighe. Tha e a' dea-
sachadh bord dhuinn eadhon ann am fianuis
ar naimhdean, agus tha ar cupan a' cur
thairis. " Ma dh'eisdeas neach sam bith
ri m' ghuth," tha Criosd ag radh, " gabhaidh
mi mo shuipeir maille ris, agus esan maiUe
riumsa."
Tha so mar chinnt agus mar urras againn
air ar coirichean mor agus saoibhir ann an
Criosd. Tha an cupan loma-lan de uile
bheannachdan a chosnaidh-san. Chan 'eil
sochair no tiodhlac spioradail agUs siorruidh
is urrainn do Dhia fein a bhi toirt seachad
nach 'eil againn mar ar cuid 's ar cuibhrionn.
'S leinn gu deimhin oighreachd bhriagh nach
gann. Os barr, tha barantas laidir treun
againn gu'm buin solasan a' choimhcheangail
shiorruidh dhuinn, do bhrigh gur e Criosd
fein 's an ordugh gur e so ar Ceann-ciimhnant.
"Is e an cupan so an coimhcheangal nuadh
ann am fhuil-sa."
Seulaichte gu daingean le fhuil-san tha
deagh fhios againn nach tig failnigeadh no
diobaradh anns a' choimhcheangal tre 'n
bhith-bhuantachd. An cuspair a tha 'g a
thoirt fhein dhuinn 's a' chupan cha tig an
la gu brath a threigeas e sinn, no a dh'
atharraicheas a dhilseachd 's a ghi'adh-
tearnaidh d'ar taobh. Nach maith a dh'
fheudas sinn a radh maille ris an t-Salmadair,
le buidheachas is mor-ghairdeachas " Ciod a
dh'iocas mi do an Tighearna air son uile
thiodhlaca dhomh ? Glacaidh mi cupan na
slainie agus gairmidh mi air ainm an
Tighearna."
D6mhnull D6mhnullach nach maireann
Le D. I. MacCuish, Uidhist-a-Tuath
CHAOCHAIL an duine 6g uasal, clititeach,
measail so, o chionn ghoirid le bas aithghearr
an 'uair nach robh stiil ris. Bhris air a
shlainte o chionn tiine nach 'eil fada, agus
dheonaich e fein a dhol do th^'gh-eiridinn ri
sui] gu'm faigheadh e na b'fhearr, ach cha
robh sin an dan. Bho aois a leanabachd
bha e a' fas ann an doigh gu tur eadar-
dhealaichte bho gach oganach eile, ionnas
nach robh aig athair no mhathair ri chron-
aehadh riamh le smachd. Mar a bha e a'
fas^, bha modh agus iomachachd, se'mhachd
agus gliocas, coiread agus coibhneas neo-
"chumanta, ri fhaicinn ann gu soilleir.
Th^inig curam anama ann gle 6g, agus
b'e barail moran, do bhrigh a chaithe-beatha
eiseimpleireach, neo-oilbheumach, gur e bha
ann " Nasarach bho 'n bhroinn."
A thaobh eud air son na h-Eaglais agus a
h-aobhar, 's e gle bheag 'n ar latha a thigeadh
suas ris ; 's e eiginn mhor a thigeadh air, an
uair nach bitheadh e innte air Sabaid agus
seachduinn.
Bu tlachdmhor leis gach neach a bhiodh
an lathair an uair a dheireadh e a sheinn le
guth boidheach, caol, ciuin, "a' seinn le
gMh an t-subhachais." Bu chiatach, eire-
achdail, a phearsa mhor, dhireach, thomad-
ach, le aghaidli chiiiin, sholuimte, shiobhalta
an uair a rachadh e a thional an Tabhartais ;
bha maise na naomhachd fein 'n a aghaidh—
" Israelach da-rireadh anns nach robh cealg."
Tha aobhar na h-Eaglais anns a' choimh.h-
ional, agus iomadh aobhar math feiimail eile
ann an Uidhist na's bochda a chionn nach
'eil e nis beo. Ach air dha bhi marbh, tha
e fathasd a' labhiirt.
Tha gach neach do'm b'aithne e, agus bu
lionmhor iad, sean agus 6g, bochd agus
beartach, 'g a ionndrainn gu mor, agus tha
na h-aobhair aca. Cha do dh' fhag e leithid
'n a dheidh an so. Tha co-fhaireachduinn
theo-chridheach aig moran chairdean agus
luchd-eolais ri mhathair, agus ri pheathraich-
ean agus ri bhraithrean, air son na buille
ghoirt a fhuair iad, ach chan 'eil am bron
mar dhream gun dochas, oir an neach a tha
iad a" caoidh, " chan 'eil e ann, oir thug
Dia leis e." " Beannaichte gu robh ainm an
Tighearna."
" Is beannaichte na mairbh a gheibh bas
anns an Tighearna."
Cleireach Baile Ephesus
Le Niall Mac-an-Tuairneir, F.R.H.S., Loch Portain, TJidhist-a-Tuath
NUAIR a dh'aithn Cleireach Baile Ephesus
do'n cho-chruinneachadh an-riaghailteach,
mil bheil cunntas againn 's an XIX caib.
de Ghniomhara, " gun ni air bith a dhean-
amh gu h-obann," thug e comhairle orra a
bhiodh ro fheumail do Chriosduidhean cho
maith ri Cinnich a thoirt fainear anns gach
linn agus anns gach suidheachadh 's am bi
iad. Ged nach 'eil mi fein aosda, gidheadh
chunnaic mi iomadh ni 'n am thurus tre an
fhasach so a nochd dhomh cho doehaireach
's a tha e a' chomhairle so a chur an suarachas.
Chan 'eil ni air bith, a theagamh, anns a
bheil sinn cho ealamh gu dearmad a dhean-
amh air an earail so 's a tha sinn a thaobh
breith a thoirt air aon a cheile. Tha uabhar
"anns a' chridhe nadurra — "an cridhe a tha
cealgacih thar nan uile nithe agus anabarrach
aingidh " — a' toirt air muinntir earbsa mhor
a chur 'n an tuigse 's 'n am barailean fein;
agus mar is ealamhaiche a tha sinn a' toirt
na binne a mach 's ann, mar is bitheanta,
is deine tha sinn 'g a seasamh, 's a' leantuinn
rithe.
Duine glic
Ann an cearn araidh de'n Ghaidhealtachd
bha duine ro-thuigseach diadhaidh a cho-
mhnuidh ; agus a chionn gu robh e foidhidn-
each, faicilleach 'n a ghitdan, agus gu'n robh
an saoghal a' soirbheachadh leis, theireadh
iuchd-mi-ruin ris mar fhar-ainm, " Calum
Faicilleach." Ach an aite athadh a ghabhail
<le'n innisg so, mar a shaoil a luchd-fuath a
dheanadh e, 's ann a rinn e mor uaill as ;
agus bu trie a thubhairt e, nach d'thugadh
e uiread riarachaidh dha ged a bheireadh
Righ Bhreatuinn an t-urram 's an tiodal as
airde tha 'n a chomas da, 's a bha e gu'n do
mheas eadhon a naimhdean gu'm b'airidh e
air ainm cho oirdhearc.
Choinnieh Calum aon latha ri caraid,
agus air dhaibh a bhi greis ri bruidhinn mu
chaochladh nithean dh' fheoraich an caraid
de Chalum ciod an doigh air an d'fhuair e a
leithid de thur, 's de ghliocas 's a bha aige,
's gun e riamh a dh'fhagail an t-aite 's an do
rugadh e ?
" 'S e 'n t-aon duine, fhreagair Calum le
fiamh gaire, a mach o m' Shlanuighear
beannaichte, 's o na sgriobhairean sin a bha
air an gluasad le Spiorad lehobhah gus an
Leabhar Xaomh a chur ri cheile, do'm mo
a bheil mi fo chomain Cleireach Baile
Ephesus. B' esan fear-comhairleachaidh
m'athar romham ; agus 's e m'fhear-comh-
airleachaidh-sa e re iomadh bliadhna. 'S
iomadh iomradh a tha mi a' cluinntinn mu
dhaoine glic na Greige 's na Roimhe, ach 's
i mo bharail nach 'eil uiread gliocais anns na
dh'fhag iad uile de sgriobhannan 'n an
deidh 's a tha anns na tha againn air mhaire-
ann de na labhair an duine so; agus ma's
miann leatsa, a charaid, faotuinn troimh 'n
t-sabghal gu seimh socrach gabhaidh tu e
mar t'fhear-comhairle, mar an ceudna."
Air do Chalum a charaid fhaicinn fo
mhor ionghnadh a thaobh a chomhraidh
ris, dh'aithris e an sgeul a leanas.
A' mharachd
Tha fios agad, deir esan, nach robh aon
duine cloinne aig mo pharantan ach mi fein ;
agus air an ao'bhar sin bha iad araon ro
thoigheach umam, agus iarrtach air m 'fhaic-
inn suidhichte 's an t-saoghal ann an doigh
cho socrach 's a fhreagradh d'an staid. An
nuair bha mi mu cheithir bliadhna deug a
dh'aois dh'fheoraich m'athair dhiom aon
latha an robh dreuchd no oifig air bith a bu
roghnaiche leam na cheile ?
Bha sinn 's an am sin a chomhnuidh air
an leitir sin a tha fagus do chaolas a' bharr-
aich " Far am faicte air maduinn 's air
feasgar gach la, Iomadh eithear is bata dol
seachad," agus an uair a chithinn soithichean
de gach meudachd — o'n gheola bhig gus an
luing as motha — a' seoladh seachad, bu trie
a mhiannaich mi a bhi air bord; agus mar
sin 'sea thuirt mi ri m'athair gu'm b'i 'n
t-seoladaireachd oifig a b'fhearr leam na aon
air bith eile.
An aite, an dara cuid, aontachadh leam,
no cur gu tur am aghaidh, 'se thubhairt e ;
" Ro mhaith, mo ghiulan gaolach, tha a'
mharachd araon measail agus feumail, 's
chan 'eil ni air bith agam-sa 'n a h-aghaidh
ma tha thu fein 'g a roghnachadh. Ach air
tiis cuireamaid ar comhairle ri Cleireach
baile Ephesus." '
Mar so chuir e dail mios no dha 's a'
chilis, agus re na h-uine so nochd e dhomh
gach cunnart agus cruadal d'am bheil
maraichean buailteach — a' chuideachd mhi-
chiallach am measg am bithinn, agus a'
bhuaidh dhochaireach a ])ha e coltach a
bhiodh aig eisimpleir na muinntir so air mo
ghiulan-sa. 'S e thainig as an dail a bha'n
so, gu bheil mise nis am thuathanach, an
aite bhi 'n am sheoladair, mar tha e coltach
a bhithinn mur cuirinn mo chomhairle ri
Cleireach Ephesus.
CLEIREAC'H BATLE EPHESUS
ISTuair a tha mi a' labhairt mar so chan 'eil
mi idir aim am beachd gu bheil tuathanacbas
na's measaile na seoladaireacbd, ach tha fios
aig gacb neach gu bheil cothrom aig an
tuathanach air a chloinn a thogail ann an
eagal 's ann an oilean an Tighearna, agus
a laithean a chaitheadh ann an caidreamh
graidh a theaghlaich an uair a tha an
seoladair bochd a' cur seachad a bheatha
'n a fhogarrach o cheile ghradhach, 's o
chlann ghaolach, agus a tha iadsan as
eugmhais a churaim athaireil-san.
Taghadh mnatha
Chaochail m'athair mu'n robh mi ach coig
bliadhna fichead, agus dh'fhag e a mhaoin
uile agam. Do bhrigh gu'n do chaochail
mo mhathair bliadhna no dha roimh m'ath-
air, bha mo dhachaidh, mar dh'fheudas tu
thuigsinn gle aonaranach ; agus air an
aobhar sin chomhairlich mo chairdean dhomh
posadh. Bha gruagaichean anns a' choimh-
earsnachd a bha da rireadh eireachdail, 's
aig an robh ni is ear r as, agus tha mi a'
creidsinn nach diiiltadh aon diubh an lamh
dhomh, 's mar sin eha robh mo chairdean
a' faicinn aobhar gu dail a chur 's a' chuis.
Ach thuirt mi riu gu'n cuirinn air tiis mo
chomhairle ri Cleireach Baile Ephesus.
Mu'n am so chunnaic Dia iomchuidh
grainealachd agus olcas a' pheacaidh a
nochdadh dhomh, agus ann an am iomchuidh
dh'fhoillisich e dhomh mar a tha e ann an
losa Criosd a' deanamh an t-saoghail reidh
ris fein gun a bhi a' meas an cionta dhoibhsan
a chreideas. Bha mi nis ag imeachd le
m'aghaidh gvi Sion ; agus b'e 'n ni sonruichte
a bha a' cur ciiram orm gu'm biodh ise a
gheibhinn mar bhan-chompanaich de'n aon
inntinn rium fein, agus mar sin an aite bhi 'n
a ceap-tuislidh 's 'n a bacadh, gur ann a
bhiodh i 'n a comhnadh dhomh air turus
an fhasaich. Chaidh bliadhnachan seachad
mu'm faca mi aon a fhreagradh dhomh air
chor agus an aite posadh aig coig bliadhna
fichead, gu'n robh mi coig bliadhna deug
thar fhichead mu'n do phos mi.
Mu dheireadh chunnaic an Tighearna
iomchiiidh aon freagarrach a chur ann am
rathad ; agus ged nach robh aon chuid maise
no storas aice anns an tomhas anns an robh
iad aig cuid eile air an robh mi eolach,
gidheadh bha aice ni air an do chuir mise
tuilleadh luach na air neamhnuidhean fiach-
ail. Bha a cridhe air a lionadh le gradh Dhe,
agus bha citiineachd agus coibhneas a nadidr
da rireadh comharraichte.
Maille r'a laimh thug i dhomh a mheud d'a
cridhe 's d'a h-aignidhean 's a cheadaicheadh
a dleasnas d'a Cruithear dhi a dheanamh;
agus mheal sinn iomadh latha sona comhla,
a' brosnachadh a cheile gu gradh 's gu deagh-
oibribh, agus a' comhnadh le aon a cheile
anns gach dleasnas a bha fiachaichte oirnn
mar luchd-leanmhuinn air Criosd agus mar
oighreachan air a' bheatha mhaireannaich.
Ach chunnaic Dia, a tha deanamh gach ni
gu ro mhaith, ceart ise a ghairm as t-saoghal
so gu bhi air a h-aonadh ri comh-thional
agus eaglais nan ceudghin.
An so thainig tioma air Calum coir;
thionndaidh e a chtil rium agus mhothaich
mi dha a' siabadh nan deur o ghruaidhean ;
ach ann am beagan iiine chaidh e air aghaidh
le a sgeul.
Taghadh ministeir
Tha mi, ar-s esan, ann am bhall agus mar
an ceudna am fhear-dreuchd ann an eagiais
a tha 's a' choimhearsnachd. Bho chionn
ochd no naoi bhliadhnachan chaochail ar
ministear gaolach, agus bha rud-eigin e
chonnspaid am measg a' choimhthionail an
am taghaidh an aodhair a chaidh 'n a aite.
Thachair dhomhsa gu'n robh mi air an
taobh a bu laige. Tha eadhon Criosduidhean
ullamh aig a leithid so a dh'am gu ruith a
leigeil le'n faireachduinean nadurra, agus
mar sin cha toilicheadh ni air bith, an
toiseach, iadsan a bha dh'aon bheachd
riumsa ach gu'n dealaicheamaid sinn fein o
chach gu buileach ; ach thubhairt mi riu
gu'n cuirinn fein air ttis mo chomhairle ri
Cleireach Baile Ephesus, agus 's e bh'ann
gu'n do lean iad uile m'eiseimpleir.
Cha b'urrainn domh fein coire air bith
fhaotainn do theagasg no do bhuaidhean-
inntinn an neach de'n d'rinn each roghainn,
ach a mhain gu'n robh mi a' saoilsinn gu'm
faighinn an tuilleadh foghluim agus buann-
achd o theagasg aon eile a bha 'n ar tairgse.
Chunnaic mi gu'm b'e mo dhleasnas striochd-
adh do bheachd an aireamh a bu lionmhoire,
oir b'i mo bharail gu'n robh an ni da rireadh
o'n Tighearna.
Bha mi air mo lionadh gu mor leis a'
cheud teagasg a chuala mi uaith an deidh
dha bhi air a thaghadh, o bhriathran an
Abstol Pol ri na Corintianaich — " Chan e
'ur cuid a tha mi ag iarraidh, ach sibh
fein," agus nochd e gu robh cridhe aige a
bha cur thairis le gradh agus tairisneachd,
's gu'n robh e mar an ceudna Ian mhoth-
achail air cudthrom an dreuchd 's an robh e.
Bho'n am so mach bha mo mheas air ar
n-aodhair gaolach a' dol am meud gach la.
Ged nach robh e 'n a dhuine deas-bhriatlirach
mar bha Apollos, gidheadh bha e coltach
ris-san, ■" cumhachdach anns na Sgriobtuir-
ibh," agus bha leithid a dhoigh aige air a
6
CLEIREACH BAILE EPHESUS— AIG AN UINNEIG
theagasg a thoirt dachaidh a dh'ionnsiiidh
na h-inntinn a bu doilleire, 's gu'n d'fhas
e ro ainmei] mar fhear-teagaisg arm an gle
bheag a dh'uine. Bha sinn gu trie arm an
comunn a che le <^gus b'ann an sin a chnniiaic
mise na bu sho'lleire a dh'adhrchd f^gus a
luach. 'S e nis caraid as dilse agus is to'ghiche
learn a tha agam anns an t-saoghal so ; agus
tha mi'n dochas gu bheil Dia a' faieinn
iomchuidh a ehaomhnadh iomadh bl'adhna
gu bhi a' faire thairis, agus a' beathaehadh
an treud air an d'rinn an Spiorad Naomh fein
fear-eoimhead dheth, agus tha e 'n a ehulaidh-
sholais dhomh gu'm feud e bhi 'n a fhear-iuil
do m'shliochd an uair a bhios mise am luighe
ann an suain a' bhais leatha-se nach maireann
arm an uaigneas na Cille.
An garadh-criche
An deidh dhomh MuUach-Mor f hagail agus
tighinn a chomhnuidh do'n ghabhaltas 's a
bheil mi, thug mi fainear gu'n robh an
garadh-criche eadar Donnchadh Ban 's mi
fein leagta gu lar. Nochd mi do Dhonnchadh
cho feumail 's a bha e gu'm biodh an garadh
air a thogail, agus an deidh dhomh seorsa de
chunntas a dheanamh suas air ciod an cosdas
gus an tigeadh e, 's a chur mi fa c horn hair,
dh' aontaich e air ball leis gach ni a bha mi
ag iarraidh.
Fhuair mise clachair, , 's chuireadh an
garadh suas, ach gu tubaisteach thainig an
cosdas mar is minic a thachair, gu tuilleadh
mor 's a shaoil mise, agus 's e a thachair
gu'n do dhiult Donnchadh aon sgillean ruadh
a phaigheadh de'n chosdas throm a bha
'n so.
Cha robh comas air : agus o'n bu mhise a
ghabh an obair os laimh b'eigin domh na
h-uile peighinn a phaigheadh.
Chomhairlich mo chair dean uile dhomh mi
thoirt mo nabuidh do'n lagh, agus a tharruing
air beulaibh an t-Siorraim, ach thuirt mi riu
gu'n cuirinn mo chomhairle air tus ri Cle>e-
ach Baile Ephesus.
An ceann beagan sheachduinean an uair a
bha uine aig fearg Dhonnchaidh air traoghadh
's air sioladh, sgriobh mi litir d'a ionnsuidh
arms an do chuir mi 'n ceill cho duilich 's a
bha mi gu'n d'thainig eas-aonachd air bith
eadaruinn nochd mi dha am feum a dheanadh
an garadh d'ar cuid fearainn araon, thuirt
mi ris na'm paigheadh e a roinn de'n chosdas
mar a dh'aontaich e dheanamh an toiseach
gu'm paighinn-sa mo roinn fein, a thuilleadh
air na thainig an obair 'g a ionnsuidh thairis
air na shaoil sinn; agus cho-dhiiin mi le
dochas, a dh'aindeoin gach ni a thainig
eadaruinn gu'm biodhmaid fathast cho
cairdeach 's cho rianail 's a bha sinn air tiis.
Air an ath latha fhuair mi fios-freagairt a
thug mor thoileachadh dhomh, agus a chuir
da rireadh iongantas orm. Chan e mhain
gu'n tug e moran taing dhomh air son an
dragh a ghabh mi, 's gu'n do rinn e cinnteach
mi a cairdeas 's a deagh choimhearsnachd,
ach chuir e dara leth a' chosdais am ionnsuidh
eadhon gus an f heoirling !
Mar so, le m'chomhairle a chur ri m'
sheana charaid, Cleireach na beannachd,
chaidh mi as o'n imcheist 's o'n an-tlachd,
gun ghuth air a' chosdas, a tha 'n deidh
tagradh an lagha, agus ghleidh mi cairdeas
neach, a tha coltach na'n cuirinn a mach
air a bhiodh 'n a namhaid dhomh re a
bheatha agus aig an robh lan-chomas air
iomadh mi-thlachd a chur orm."
Chan 'eil teagamh na'n ceadaicheadh uine
dhomh nach tugadh " Calum Faicilleach "
iomadh eiseimpleir de'n nadur cheudna
dhomh. Mheas mi na dh'aithris e cho
feumail 's gu'n do ghabh mi mo pheann 's
gu'n do chuir mi sios air son luchd-leughaidh
nan duilleagan so gach facal mar a chuala mi.
Bu choir duinn gu leir ar comhairle a chur
ri Cleireach Baile Ephesus, agus tha mi an
dochas gu'm bi an sgeul bheag so 'n a
meadhon air muinntir a chumail bho leum
gu ni do'n gabhadh iad aithreachas.
Mu'n toisich thu air ni air bith smuainich
ciod a' chrioch a dh'fheudas tighinn air.
Aig an Uinneig
An Raidheachan Soisgeulach.
ANNS an aireamh mu dheireadh de'n
Raidheachan so tha a' cheud aite air a
thoirt do sheanchas a sgriobh an t-Ollamh
R. S. Drummond mu litir an Abstoil Pol
chum nan Romanach, seanchas a tha leth-
mar-leth eadar a bhi freagarrach gu bhi air
a labhairt aim an cilbaid no gu bhi air a
leughadh le sgoilearan. Agus tha an t-aite
mu dheireadh air a thoirt do shearmon
beag blasda leis an Urramach F. A. Aston,
M.A., B.Th., an New York, air a' cheann-
theagaisg, " Tha mise maille ribh a ghnath,
gu deireadh an t-saoghail " ; gealladh air an
fhiach do chreidmich greim-bais a dheanamh
anns na laithean so.
AIG AN UINNEIG
Tha sgriobhaidhean eile amis an Raidh-
eachan anns am faighear deagh ionaltradh,
nithean lira agus sean air an cur sios gu
ciallach le sgoilearan d'an aithne am briathran
a th.omh.as.
"Scottish Gaelic Studies."
Ged nach "eil an Leabhar-sgoilearachd so
a' tighiim a mach, cho riagliailteach ri cursa
na gealaich is fhiach e daonnan a bheatha
a dheanamh. an uair a thig e. Anns an
aireamh so tha iomradh goirid air a dhean-
amh air an fheadhainn nach maireann; F.
C. Diack, duine a bha 'n a dheagh sgoilear
agus a chruinnieh moran eolais ann an
iomadh oisein de mheanbh-sgoilearachd na
GaidhMg, agus Seumas Mac GiJle-Mhicheil
MacBhatair. Ard Fhear-teagaisg na Gaidhlig,
an Oilthigh Dhtin-eideann, a bha air a chall
anns an earrach an uair a bha an long-
chogaidh air an robh e 'n a sheoladair air
a cur fodha. Tha a dhluth charaid, Iain
Mac Gill-eathain, ag innseadh anns an
aireamh so mu'n obair mhor agus mhaith
a rinn an sgoilear 6g so ann am bliadhnachan
cho goirid, agus ag innseadh cuideachd mu'n
uaisle nadurra a bha ann fhein mar dhuine,
is tha sin uile air a dheanamh cho caomhail
agus cho firinneach 's nach ruig mise no
duine eile a leas dad a chur ris.
Clian e mhain gu robh Seumas Mac
Bhatair maith ann an meanbh-sgoilearachd
na Gaidhlig, sloinntearachd fhacal, agus
mith-fhoghlum, agus gach neonachas a
bhuineas do shaoghal nam marbh, ach bha
e maith ann am mor-sgoilearachd na Gaidhlig
cuideachd, oir bha coinneal 'n a iimtinn nach
leigeadh leis dol air seachran an uair a bhiodh
e a' leughadh agus a' tomhas litreachas ar
duthcha no litreachas na h-Eireann. A
thaobh taghadh fhacal bha e cho cuimseach,
agus bha a leithid de ghrinneas agus de
fhinealtachd a'r a laimh 's gu robh dochas
agam-sa gu'n sgriobhadh e fhein uair-eigin,
an rosg no an ranntachd, ni-eigin a b'fhiach
a chumail air chuimhne 'n ar litreachas
Gaidhlig.
Le b^s an sgoileir oig so thainig call oirnn
nach d' thainig a leithid o chaochail an
t-OUamh Mac Bheathain.
Am measg na feadhnach a tha a' sgriobh-
adh anns an aireamh so de Scottish Gaelic
Studies tha dithis a' seasamh a mach os
cionn chaich mar dhaoine aig a bheil rud-
eigin as fhiach eisdeachd ris ri radh daonnan,
an t-Ard Fhear-teagaisg, Iain Friseal, an
Oxford, agus W. Douglas Simpson,, an Obar-
dheathain ; an dara fear dhiubh 'n a urrainn
mhaith air meanbh-sgoilearachd agus mith-
bhriatluachas n&/ Gaidhlig, agus am fear eile
'n a urrainn mhaith air obair agus turusan
nan naomh air feadh na h-Alba. Sin na
cuspairean air a bheil iad a' toirt seachad
am beachd agus am binn anns an aireamh
so, agus tha iad le cheile a' toirt soluis do'n
luchd-leughaidh a threoraicheas an ceumanna.
A thuilleadh air sloinntearachd fhacal agus
puingean gr^mair tha Iain Friseal a' deanamh
iomradh moltach air a' cheud da leabhar a
bha air an cur a mach fo tighdarras a'
Chomuinn, Scottish Gaelic Texts Society,
(1) Bardachd Albannach a Leabhar Deadhan
Lios-mor, fo laimh an Ollaimh, Uilleam I.
Mac Bhatair, (1937), agus Grain Iain Mhic
Codrum, for laimh Uilleim Mhic Mhathain,
(1938). Tha Iain Friseal ag radh umpa le
cheile, Is maith an obair so.
O chionn bhliadhnachan tha W. Douglas
Simpson agus an t-L^rramach Gilleasbuig
Black Scott agus aon no dha eile a' feuchainn
ri dhearbhadh nach do rinn Calum-Cille
uiread 's a bhatar a' saoilsinn ann an
craobh-sgaoileadh an t-soisgeil an Albainn,
agus gu'n d' fhuair e creideas troimh na
linntean air son na h-oibre a bha air a'
deanamh le naoimh eile. Theagamh gu
bheil so fior anns an t-seagh gu bheil cliu
agus ainm an duine mhoir daonnan a'
sluigeadh suas saothair dhaoine beaga.
"Tim an Obain."
Dean do bheic do "_ Thim an Obain," agus
do'n te a tha air a cheann ! Chan aithne
dhomh paipear-naidheachd eile anns an
diithaich air an do rinn an cogadh cho beag
a dh' atharrachadh a thaobh meudachd,^ is
cumadh nan duilleagan, is tiiighad a' phaipeir.
An uair nach 'eil ann am paipearan eile, a
bha aon uair gle ainmeil, ach luideagan
suarrach tha esan mar bha e riamh, —
dreachmhor ri sealltuinn air agus foisneach-
ail r'a leughadh.
A dh'aindeoin na tha e a' deanamh gus
cridheachan dhaoine a neartachadh anns a'
chogadh agus an diithaich a chuideachadh,
cha do leig e dheth fhathast a bhi 'n a
phaipear-naidheachd Gaidhealach anns am
faic thu ciod a tha dol air aghaidh seachduin
as deidh seachduin o'n Ghearasdan gu Ceann-
loch, o Steornabhagh gu Giogha ; an ceilidh
a bha aca ann an Jobar-mhoire ; na sionnaich
a bha air an glacadh o chionn bliadhna anns a'
Mhorairne ; na bainnsean a bha ann an Lios-
mor, agus na daoine ciatach a shiubhail ann
an Uidhist, sin na nithean beaga ann am
paipear-naidheachd a bheir toileachas agus
hrachadh do dhaoine as na h-Eileanan a tha
chomhnuidh am measg nan Gall no ann an
tirean cein. Ma chunntas tu na h-ainmean
— ainmean dhaoine agus ainmean aitean —
AIG AN UINNEIG
a chi thii ann an " Tim an Obain " air an
t-seachduin so fhein (2 lannari), tha mi
cinnteach nach fhaiceadh tu uiread ann am
paipear eile anns an duthaich, agus cuimhnich
nach 'eil ainm dhiubh sin nach toir solas do
f hogarrach air choreigin, an Astralia, an New
Zealand, an Canada, an eileanan Falkland,
an Rhodesia, agus am mile aite eile. Chan e
mhain gu hheil " Tim an Obain " a' do! am
fad 's am farsuingeachd air feadh an t-saogh-
ail mar nach 'eil paipear eile an Albainn,
ach tha Deasaich an Albainn fhein agus
Sasunnaich 'g a cheannach agus 'g a leughadh
ged nach 'eil ceangal no cairdeas air bith aca
ris a' Ghaidhealtachd. Is toigh leo am -bias
a tha air, agus an seanchas agus am fiosrach-
adh a gheibh iad ann mu iomadh rud anns a
bheil uidh aig daoine aig a bheil gaol air a
bhi a' gluasad an cluaintean gorma agus
laim-h ri uisgeachan seimh.
Gu ma fada a bhios peann aig Diighall
Mac an t-Saoir, agus aig Earra-Ghaidheal-a-
Tuath, agus aig Albannach, gu bhi a' sgriobh-
adh mu shionnaich agus mu iolairean, mu
naoimh agus mu chladhanna, mu phiobair-
eachd agus mu fhichead rud eile a chunnaic
no chual iad.
Tha iomadh seorsa paipear a' tighinn a
steach do m' thigh-sa, ach is e " Tim an
Obain " am fear as fhearr learn agus am fear
as mo a thogas sgiths o m' inntinn. Is e
fhein agus Ben, Clag mor Lunna'nui an da
ni as seasmhaiche anns an t-saoghal chaoch-
laideach so. Deanaibh 'ur beic, ma ta, do'n te
a tha 'g a chur a mach, cho gasda 's a bha e
riamh !
Sluagh lionmhor."
Tha barrachd dhaoine ann an China na
tha ann an diithaich eile air an t-saoghal.
De 'n chloinn a tha a' tighinn a steach do 'n
t-saoghal a h-uile bliadhna tha aon as a
cheathrar air am breith ann an China. Chan
'eil ach gle bheag dhuibh a' faotainn sgoile ;
cha leugh agus cha sgriobh iad an canain
fhein. Chan 'eil aca ach beoshlaint bhochd,
reas gun bhainne gun siticar tri uairean 's
an la.
O chionn choig bliadhna tha iad air an
saruchadh le lapan, a tha a' dortadh orra
as an adhar sligean-sgrios gun sgur, ach a
dh'aindeoin gach call agus uamhas a tha iad
a' fulang cha gheill iad do lapan, oir tha
dochas aca gu'n cuir iad lapan air a h-ais
fhathast ann an co-bheinn ri Breatunn agus
America. Fhuair China criothnachadh an
liair a chiinnaic i gu'n deachaidh aig lapan
air Breatunn iomain a mach a Hong Kong
agus a Singapore gun mhoran dragh. Cha
robh ionghnadh ann, oir chuir Hong Kong
agus Singapore crith agus fearg oirnn fhein,
agus cha bhi ciiisean ceart air cladaichean
na Pacific gus an dearbh Breatunn gu bheil
neart agus taic innte an uair a gheibh i tiine
air dol 'n a h-uidheam. Tha lapan seolta
agus cruadalach agiis misneachail, is faodaidh
e bhith nach teid aig America agus Breatunn
air a ciosnachadh fad dha no tri bhliadh-
nachan fhathast.
Ach tha China a' fulang leis an acras mar
tha i a' fulang leis an sgrios a tha a' tighinn
oirre as an adhar, agus tha e air a radh le
daoine eolach gu'n do l)hasaich no gu'n do
mhortadh a shia uiread phaisdean anns a'
chogadh so 's a tha an Glaschu agus an
Dim-eideann agus an Dim-deagh air an cur
comhla. Tha miltean dhiubh gun dachaidh,
gun bhiadh, gun leabaidh ; 'n am fogarraich
allabanach 'n an diithaich fhein agus a'
cadal an aite air bith anns am faigh iad
fasgadh o'n fhuachd.
Nathraichean agus Columain.
An uair a bha Criosd a' cur a mach a
dheisciobul thubhairt e riu, " Bithibh glic
mar na nathraiche agus neo-chronail mar na
calumain,"
Anns an diithaich so, co-dhiu tha an calum-
an 'n a chreutair cronail. Anns an fhoghar
tha iad a' deanamh cron agus dolaidh a
chuireadh uamhas air Morair Woolton. Anns
na sgrobain aig da chaluman a bha air am
marbhadh bha 496 grainne sil ann an
sgroban fir dhiubh, agus 510 ann an
sgroban an fhir eile ; corr is mile grainne sil
uile gu leir. Abair gu robh ceud caluman
air an achadh fad seachduin, agus tuigidh
tu an cron a dheanadh iad. Ach theagamh
nach e so an t-eun a tha air ainmeachadh
anns an Tiomnadh Nuadh.
A thaobh na nathrach, bha daoine eile anns
an t-seann t-saoghal, a thuilleadh air na h-
ludhaich, de'n bheachd gu robh gliocas aice
nach robh aig creutairean eile. Ach car son
a fhuair i an t-ainm ? Tha am fear a sgriobh
Genesis ag radh gu bheil i na's seolta na aon
eile de bheathaichean na machrach, ach chan
'eil moran dhaoine a dh' aontaicheadh ris
anns a' bheachd sin. Tha barrachd seoltachd
ann an aon seana radan na tha ann an seachd
nathraichean ged chuireadh iad an cinn r'a
cheile. Ach tha miighadh mor eadar seoltachd
agus gliocas. Tha an t-seoltachd o shios,
agus an gliocas o shuas. Mar is lugha bhios
ann an deisciobuil Chriosd de ghne no de
dhoighean na nathrach is ann is mo a dheal-
raicheas an solus anna..an.t-saogbal, ,..
Aireamh 3
1943
Daorsa agus Dochas
Leis an Urramach Seoras MacCoinnich, B.D., an Grianaig
'■' Is e Dia ar tearmunn agus ar neart." — Salm xlvi. 1
AON latha, bho chionn seachd-ciad-diag
bliadhna, bha duine araid 'n a shuidhe an
ceann-a-tuath na h-Afric. 'S e C3'prian a
b' ainm dha, agus 's e bu cheannard air
luchd-leanmhuinn Cbriosd 's an tir sin.
B'e b'obair dha, aig a' cheart mhionaid,
sgriobhadh litreach gii caraid, agus, gnothuch
iongantach, chaidh an litir sin a ghleidheadh
. gus an dearbh latha so. So na briathran a
sgriobh Cyprian air an fheasgar ghrianach
ud: —
" Saoilidh mi gur h-e aite cridheil, coibhneil
a tha amis an t-saoghal air dhomh amharc air
o'n gharadh aghmhor so. Ach na'n dirinn
gualann an t-sleibL, agus gu'n seallaiim fad is
farsainn, 's math tha f hios agadsa, Dhonatuis,
ciod a chithinn ; luchd-reubainn air fonn is
fairge ; anns na tighean-chiiche diolacha-
deirce 'g an cur gu bas air son toileachadh-
inntinn dha'n mhuinntir d'an dia am brfi,
agus aig am bheil an gloir 'n an naire, aig
am bheil an aire air nithean talmhaidh. Air
m' fhacal, a Dhonatuis, 's e fior dhroch
shaoghal a tha ann !
" Gidheadh, a dh' aindeoin gach bruaillein
is buairidh, tha mo chrannchur am measg
dhaoine ciiiin agus naomh. 'S iad sin luchd-
leanmhuinn Chi'iosd."
Cor an t-saoghail
Chaidh an litir so a sgriobhadh bho chionn
seachd-ciad-diag bliadhna, ach tha i a' toirt
cinmtais cho cothromach air cor an t-saoghail
's am bheil sinn fhein beo, 's ged sgriobht' i
an de. Tha eucoraich 's a' h-uile tir ; tru-
aillidheachd air ablaich a dheanamh de
rioghachdan a shaoil sinn gaisgeil ; air
blair-chatha na h-E6rpa 's 'n a criochan,
sgrios is sgitirsadh air daoine los faoineis is
sannt luchd-ainneirt a shasuchadh. , 'S e
droch shaoghal a tha ann gun teagamh !
Chan urrainn neach air bith aig am bheil
tuigse, tur, is trocair, gun a bhi fo dhragh
ann an latha 's am bheil na h-uiread d'a
cho-chreutairean an cruaidh-chas. Nuair a
bha an cogadh fuilteach a sgrios an Fhraing
's a' bhliadhna 1S70, a' dol air adhart, bha
R. L. Stevenson a' comhnuidh air eilein
beag air taobh an iar Alba. Latha as deidh
latha bha fuaim nan gunnachan mora 'n a
chluais; "agus," ars e fhein, " shuidhinn
air an eilein bheag aonaranach so a' smaoint-
eachadh air droch dhiol dhaoine. Bha mo
chridhe air uairibh air a chiurradh cho goirt,
's gu'm falaichinn mo cheann 's an fhraoch."
Tha cor art t-saoghail smaointeachail.
Neo-ar-thaing nach cluinn sinn iomradh
air saoghal as f hearr ; air an ullachadh bu
choir a dheanamh air a shon, agus air an
teomachd a bu choir a chleachdadh chum
a thoirt gu bith. Anns a' mhor-chuid a
leughas tu 's a' phaipear-naidheachd agus a
chluinneas tu an goileam an t-sluaigh mu'n
t-saoghal ur, 's ann gle ainneamh a chluinneas
tu iomradh air seacharan an t-saoghail bho
"Ohia. An aite sin 's e theirear: " Car son
nach 'eil Dia a' cur bacaidh air a' mhort 's
air an uamhas a tha dol air adhart ? Nach
Dia e a ta grasmhor, mall a chum feirge,
agus pailt ann an truacantas ? "
Coire an t-saoghail
Cha naidheachd do luchd-leughaidh na
duilleig so gu'n do chruthaich Dia an duine
le saor-thoil roghainn a dheanamh de'n
mhath no de'n olc. Uime sin, ma ni daoine
dearmad air lagh Dhe, car son a gbeibheadh
iad oilbheum an Dia an am na diachainn ?
Ach 's e cnag na cuise gu bheil sluagh an
t-saoghail air am mothachadh air graineal-
achd a' plieacaidh a chall. Ma chluinnear
am facal peacadh air do bhilibh their moran,
le mothar gaire, nach 'eil annad ach ctiis-
bhiirta — le beach dan cumhang nach gabh
creidsinn leis a' ghinealaich ionnsuichte so !
Ach 's e am peacadh a chuir rioghachdan an
sgornan a cheile, agus an saoghal 'n a
bhreislich. Chan 'eil galar air thalamh as
gabhaltaiche na'n t-olc, no as luaith a
sgaoile'as. Falaichidh e gnuis Dhe bho
dhaoine. Chan 'eil e 'n a ionghnadh gu'm
biodh ain-diadhachd ann an saoghal 's am
bheil a leithid a shannt 's a shuarachas, a
dh' an-iochd 's a dh' ainneart.
DAORSA AGUS DQCHAS
Bha riamh tuilleadh 's a choir a hiach air
a chur air rudan aimsireil. Chan 'eil mi a'
ciallachadh nach bu choir do gach neach a
bhi suimeil, ctiraraach, dichiollach, deanad-
ach, ach an uair a leughas mi comhairle o
dhaoine a tha gabhail orra fhein a bhi glic,
mil chaomhnadh 's mu chiiram, saoilidh mi
nach 'eil iad fhein a' toirt fainear cho doirbh
's a tha e moran a chiir mxi seach air tighinn-
a-steach beag. 'S e am buileachadh a ni an
cruinneachadh, ach tha ro-chiiram an t-saogh-
ail so agiis mealltaireachd beartais a' much-
adh an fhacail agus a' cruadhachadh a'
chridhe.
Tha mi smaointeachadh nach teid duine
ciallach sam bith as aicheadh gu bheil
dichuimhne air Dia, dimeas air a reachdan,
air a sgriobhadh an litrichean lasrach air
aghaidh an t-saoghail 'n ar latha-ne, agns
gur e ro-chiiram an t-saoghail, no goimh,
gamhlas, mi-bheus, ana-measarrachd, no a
h-uile gin dbiubh le cheile, is mathair-
aobhair dha'n chulaidh-uamhais so. Tha
an Sgriobtur ag radh : " Ach air bhi do'n
ana-miann torrach, beiridh e peacadh," ach
tha e ag earail oirnn cuideachd gur e " gaol
an airgid freumh gach uilc."
Cungaidh-leighis an t-saoghail
Cha robh leasachadh a thainig air Clann
Israeli riamh nach robh air a ghineamhuinn
a aithreachas — aithreachas an toiseach, leas-
achadh 'n a dheidh. Ach mo thriiaighe !
's e aithreachas an rud mn dheireadh tha air
aire luchd-aiteachaidh an domhain. Agus
am feum a tha aig an t-saoghal air aithre-
achas ! " Agus thug mi fos dhuibh gloine
fhiacal 'n 'ur n-uile bhailtean, agus gainne
arain ann 'ur n-uile luchairtean: gidheadh
cha do phill sibh riumsa, deir an Tighearna.
Mharbh mi 'ur n-6ganaich leis a' chlaiclhe-
amh : gidheadh cha do phill sibh riumsa,
deir an Tighearna."
Sgriobh Amos na briathran so o chian,
ach nuair a bheir thu fainear gu'm faoidteadh
an sgriobhadh an drasda, nach cuir iad
sgrath air do chridhe ?
An clachan beag 's a' Ghaidhealtachd aon
fheasgar a bha sud, bha tamhasg a' cur uime
's e dol gu cuirm 's an tigh-sgoile. Cha robh
a mhathair ach diombach dheth, 's thxxirt i
ris, " Amadain ghoraich, le t' othail gun
doigh ort ! "
" Bidh gu leoir ann a bharrachdormsa,"
ars esan.
" Bithidh," ars ise, " ach cha bhi duine
de shluagh Dhe ann."
" Cha bhi," flireagair e, " 's cha bhi
iarraidh orra ann ! "
Bheir oilltealachd an t-saoghail oirnn
smaointeachadh uaireanan nach 'eil moran
iarraidh air sluagh Dhe an diugh. Gidheadh
cha d'fhag Dia e fein gun fhianuis, agus tha
iarmad sluagh an Tighearna na's lionmhoire
na shaoileamaid, is tha feum gu bheil !
Cho math 's gu bheil laghannan, reachdan,
is foghlum, chan iad a bhuilicheas saoghal
ui' oirnn. Chan iad, ach an cridhe nuadh !
" Ma tha neach sam bith ann an Criosd, is
creutair nuadh e."
'S an oidhche cheo a tha nis 'g ar cuart-
achadh, tha sinn buailteach air a bhi air ar
beo-ghlacadh le diobhail misnich. 'S e
gearan ar n-iirnuigh, " Cia fhad, O Thigh-
earna, a ghlaodhas sinn, agus nach eisd thu ;
a ghlaodhas sinn riut air son foirneirt, agus
nach saor thu ? "
Ach na saoileadh neach sam bith gu bheil
lamh an Tighearna air dol an giorrad, air
chor agus nach fhaod i te^rnadh, no nach
'eil e a' gabhail suim do'n sgrios 's do'n
stri, do'n chath 's do'n chasgairt, a ta cur
an t-saoghail air bhoil. Nuair a chual an
saoghal ceol an t-soisgeil air tiis, cha b'ann
do dhaoine ceacharra, ceannairceach, baoth,
baoghalta, bha sith air a gealltainn. Cha
b'ann, ach dhaibhsan aig an robh deagh-
ghean 'n an cridhe. Rithisd, cha b'ann o
bhruadar na h- oidhche idir a bha an gealladh
so ; 's e cuideachd mhor a dh' armailtean
neimh a dh' fhoillsich e. Agus theid a
choimhlionadh mean air mhean gus am bi
an talamh air a chomhdach le sith.
Ar Tearmunn.
ISTa'm b'ann do mhortairean, do mheirlich,
do chealgairean, no dhaibhsan a tha caithe-
adh am beatha ann an seacharan, a bha sith
air a' gealladh, bhiodh fath gearain aig an
t-saoghal. Ach 's ann dh' ionnsuidh a chridhe
a ta air ath-nuadhachadh, is an spioraid
iriosail, a thig sith Chriosd gu bog, balbh.
0 chualas fuaim aoibhneach an t-soisgeil an
toiseach, chuir sluagh mor nach gabh aireamh
am muinighinn ann, 's cha do chuireadh gu
naire iad. 'S e luchd-fochaid, ag imeachd
a reir an ana-miann feiii, a bha, 's a tha,
's a bhitheas ag radh, ' ' C'ait am bheil gealladh
a theachd ? "
Is e Dia ar tearmunn agus ar neart !
Nuair a philleas clann nan daoine ri Dia,
bidh cothrom aig a' Chruithear air a rim a
choimhlionadh, agus thig sith is deagh-
ghean 'n a chois.
" Air son na straic a bh' oirnn an dl,
Do thrdcair air do shluagh, a DM ! "
Eilean mo ghaoil
Eilean mo ghaoil ; is caomh learn eilean mo ghraidh
CHA toigh learn a bhi cluinntinn aon d'a
cloinn fhein a' cur sios air Breatunn, gu
sonruichte anns na laithean so, an uair a
tha an t-adhar air chrith, a la agus a dh'
oidhche, le guthan feargach a' seideadh
bhagraidhean oirnn agus a' maoidheadh ar
sgrios.
Tha am fhein aig.gach ni fo neamh; an
am cogaidh tha e mar fhiachaibh air a h-uile
duine ceart a ghaol, agus a dhilseachd, agus
a shaothair, a thoirt do'n mhathair a dh'
araich e, agus c6 a mhathair eile am measg
uile rioghachdan an domhain a bheathaich
agus a chomhdaich agus a theagaisg a clann
na's f hearr na Breatunn ?
Aig am freagarrach bithidh cothrom gu
leoir againn uile air ar fianuis a thogail an
aghaidh rud air bith a tha sinn an duil a tha
cearr aim an riaghladh Bhreatuinn, aig an
tigh no anns na duthchanna thall, ach gus
am faigh sinn fuasgladh o'n chas agus o'n
teanntachd anns a bheil sinri f hathast, biodh
gach guth 'n a thosd ach a mhain guthan
baigheil as urrainn misneach agus comh-
fhurtachd agus treorachadh a thoirt do'n
t-sluagh.
Coma leam an seorsa dhaoine a tha
daonnan cinnteach gu bheil Breatunn cearr
ann an cuis air bith a thig eadar i fhein
agus rioghachdan eile, agus coma leam
ministearan a bhios a' teagasg gu bheil e
na's criosdaile dhuit an cinneadh-daonna
a ghradhachadh na do dhaoine agus do
dhiithaich fhein. Sin rud nach 'eil mise a'
creidsinn ; chan 'eil ann ach sgeamlain a tha
a' tighinn a mach a inntinnean ceothar.
Chan 'eil anns a' chinneadh-daonna ach
" facal," facal no fuaim nach toir ort dad
a dheanamh, mur sil thu deoir dhiomhain
an uair a chluinneas tu gu bheil an cinneadh-
daorma uile air an saruchadh le ain-tighearnas
dhaoine an-iochdmhor (ciod air bith a tha
sin a' ciallachadh, ma tha e a' ciallachadh
dad), ach chan e " facal " a tha ann ad
chuideachd, no ann ad dhaoine, no ann ad
dhiithaich fein, ach " fuil agus feoil " ; full
agus feoil as aithne dhuit, air chor agus
gu'm feum thu'ni-eigin a dheanamh ma tha
f hios agad gu bheil iad acrach, no lomnochd,
no ann an cas air bith.
Chan 'eil naire ormsa a radh, ma ta, gu
bheil gaol agam air mo dhiithaich fhein nach
'eil agam air diithaich eile fo'n ghrein; no
naire orm a radh gu bheil m'iomguin mu
chor Bhreatuinn anns na laithean so agus
amis na bliadhnachan a tha air thoiseach
oirnn na's mo na m'iomguin mu'n chinneadh-
daonna. Cha ruig gaol do d' dhiithaich
fhein a leas do dheanamh suarrach air
duthchanna eile, no neo-dhileas do'n chinn-
eadh-daonna.
Eilean mo ghaoil ;
Is caomh leam eilean mo ghraidh.
Rachainn na b'fhaide agus theirinn gu
bheil Breatunn na's airidhe air gaol agus
urram a cloinne na diithaich eile fo na
speuran. Ged rinn i iomadh rud anns na
laithean a dh'fhalbh nach bu mhaith leinn
a bhi air ar ceasnachadh umpa, c6 an
rioghachd aig a bheil eachdraidh fhada
nach do rinn iomadh rud nach bu mhaith
leatha a dheanamh a ris ? Agus a thuilleadh
air sin, na nithean a tha sinne a' faicinn
cearr aig an am is e coguis Bhreatuinn
fhiin a leig fhaicinn dhuinn gu robh iad
cearr. Ach ma bha i cearr air uairean, bha
i na bu bhitheanta ceart agus fialaidh agus
caomhail 'n a riaghladh thairis air a h-ioch-
darain anns na dtithchanna thall.
Ged tha iompaireachd Bhreatuinn a 'ruigh-
inn gu criochan an domhain, agus a' gabhail
a steach a' cheathramh cuid de'n t-saoghal,
chan 'eil ann am Breatunn fhein ach eilean
beag. Tha Sumatra a thug lapan o'n Olaind
ann an tri seachduinean a dha uiread ris ;
tha Borneo, as an do chuir i a mach sinn
fhein ann an iiine bu lugha, a thri uiread ris
agus an corr; tha New Guinea far a bhail
iad fhein agus na h-Americanaich a' tapaid
f hathast a cheithir uiread ris. Ach tha an
t-eilean beag so nach motha na drochaid-
bata an coimeas ri farsuingeachd dhuthch-
anna eile a' riaghladh barrachd de'n t-saoghal
na tha America agus a' Ghearmailt agus
Ruisia ged is mor agus is l^idir iad. Sin aon
a dh' ionghnaidhean an t-saoghail.
Ann an sgoil an Saskatchewan bha balach
beag Innseanach a' sealltuinn air map an
t-saoghail. " C aite," ars esan, " a bheil
Breatunn ? " Chuir am maighstir-sgoile a'
mheur air spot beag dearg air a' mhap, cho
beag 's nach robh am balach a' creidsinn
uile gu leir gur e Breatunn a bha ann.
" O," ars esan, " nach e na sgiobairean a
bhios a' dol a Canada do Bhreatunn a dh'
fheumas a bhi maith 'n an leirsinn an uair
a theid aca air Breatunn f haotainn gun dol
seachad air gun f hios daibh.
EILEAN MO GHAOIL
Ciamar a thachair an rud iongantach so,
gu bheil lompaireachd cho mor aig eilean
cho beag ? Sin ceist nach. 'eii furasd a
fuasgladh ; an uair a their thu fichead rud
ceithir-thimchioll oirre tha fichead rud eile
a dh'fhaodadh tu a radh a bhiodh a cheart
cho fior. Ach ann am fuasgladh air bith a
nithear air a' cheist tha mi an dtiil gu'm
feumar am facal so a chuimhneachadh, Mo
chruas, mo luathas, mo laidireachd fhein.
Chan e sannt righrean Bhreatuinn air
fearann a thug dhuinn an oighreachd bhreagh
a bhuineas dhuinn, no gliocas luchd-riaghlaidh
a bha fada 's a' cheann, ged a dh'fheumar an
da aobhar sin a chur am measg nan aobharan
eile, ach cruas, agus luathas, agus laidireachd
a' Bhreatunnaich fhein troimh na linntean.
Tha a' mharachd agus an sgiobaireachd ann
am fuil ar daoine-ne gu nadurra ; cha toigh
leo a bhi mar chaoraich ann am fang ; tha
iad ag iarraidh cead an coise, oir tha gaol
aca air a bhi siubhal, agus chan 'eil eagal
orra a bhi leo fhein, no eagal roimh shamhch-
air an fhasaich, no roimh theas no fuachd.
A thuilleadh air sin tha gaol aca air
airgiod, agus air malairt, agus air riomhadh,
agus an uair a fhuair iad a mach gu'n gabhadh
fortan a dheanamh an aitean iomallach an
t-saoghail cha bu leasg leo cruadal fhulang
agus cuing a ghitilan fad bhliadhnachan air
ghaol seasamh a bhi aca am measg mhaithean
na diithcha an deireadh an laithean. Gaol na
marachd, agus gaol na marsantachd ; gaol a
bhi dol air ghaisge, agus gaol a bhi a' riaghl-
adh dhaoine eile (no ri sgiobaireachd) ; sin a
thug air mic Bhreatuinn an dachaidhean
f hagail, limi as deidh linn, gus mu dheireadh
nach mor gu bheil aite air an t-saoghal anns
nach fhaic thu uaigh Breatunnaich.
Ach ge b'e aite d'an rachadh Breatunnach
cha deachaidh e ann riamh ach mar Bhreat-
unnach, agus cha saoileadh e gu'm bu rud
neonach e dha bratach a dhuthcha a thogail
ris an t-soirbheas, agus Breatunn Ur no
Gleann Garaidh, a ghabhail mar ainm air,
a chionn gu'n robh e fhein a' fuireach ann.
Am bitheantas bhiodh e fhein agus naisinn
an aite reidh ri cheile, is bha buannachd ann
dhaibhsan e bhi 'n am measg, agus air an
ceann. Theagamh nach biodh fios aig luchd-
riaghlaidh Bhreatuinn gu robh a leithid de
dhuine air an t-saoghal, no fios c' aite an
robh an t-eilean ud air a' mhap, ach tha
Breatunn cho dileas d'a cloinn 's a tha
iadsan dileas d' am mathair, agus na'n
ruigeadh fathunn Lunnainn gu robh eucoir
air a dheanamh air aona Bhreatunnach an
eilean onrachdach anns a' Phacific, ann an
ceithir uaire fichead bhiodh soitheach-cogaidh
air a cur air falbh 'g a dhion agus a. sheasamh
a choirichean, ged chosdadh e muillean do'n
rioghachd.
Ach ciod air bith an doigh anns an
d'f huair sinn ar n- lompaireachd tha i againn,
agvis chan 'eil aobhar air bith againn a bhi a'
gabhail ar lethsgeil gu bheil, no naire a bhi
oirnn nach 'eil sinn 'g a riaghladh gu cothrom-
ach. Cha mho a leigeas sinn a leas naire a bhi
oirnn a radh an eisdeachd an t-saoghail uile
gu bheil sinn a' dol a chumail na h- lompaire-
achd gun bhriseadh cho fad 's a ghabhas sin
deanamh. Duine no duthaich anns nach 'eil
de sprachd no de dhuinealas 's gu'n dion iad
an cuid, ciod a tha annta ach por a tha dol
aog !
Tha moran naimhdean aig lompaireachd
Bhreatuinn an diugh am muigh agus a stigh,-
ach ged tha cuid de'n naimhdeas sin ag
eirigh o fharmad, tha cuid eile dheth ag
eirigh o'n bhreislich a tha ann an cinn
mhorain d' ar daoine fhein, breisleach a tha
toirt orra a bhi a' saoilsinn nach 'eil coir aig
duine no aig rioghachd air rud air bith a
bhi aca mur bheil e aig daoine agus aig
rioghachdan eile mar an ceudna, agus nach
gabh sith cumail anns an t-saoghal gus am
bi ionmhas agus toradh na talmhainn air an
roinn.
Tha boinne de'n fhlrinn anns na facail sin,
am beul dhaoine anns a bheil gliocas agus
coguis bheo, ach am beul dhaoine aig a bheil
inntinnean ceothar chan 'eil annta ach cainnt
a chuireas air seachran iad. Tha ionmhas an
t-saoghail agus toradh na talmhainn air an
roinn cheana, o chionn nan ceudan agus nam
mlltean bliadhna, agus tha iad 'g an roinn
as ur gun sgur, cho cinnteach ri lionadh agus
traghadh na mara. Cha robh agus cha bhi
am an eachdraidh an t-saoghail anns an robh
a h-uile rioghachd toilichte leis an roinn sin,
ach CO a bhiodh 'n a bhreitheamh cothromach
air a' chuis ? Och, oeh ; chan 'eil e cho
furasda an saoghal a riaghladh gu sitheil no
toradh na talmhainn a roinn gu cothromach
's a tha daothe an diiil.
An uair a their daoine aig a bheil inntinnean
ceothar gu'm feumar ceartas a dheanamh, no
gu'm feumar an aona cothrom a thoirt do'n
h-uile duine, no gu'm feumar inntinn Chriosd
a ghabhail mar ar n-urrainn ann an ctiisean
riaghlaidh an t-saoghail, tha iad an diiil gu'n
d'thubhairt iad rud mor, agus rud glic, agus
rud diadhaidh. Ach is e an fhlrinn nach
d'thubhairt iad dad idir; chan 'eil 'n an
cainnt ach fuaim agus gliongarsaich, oir is ,^
e bun a' ghnothuich, nach 'eil agus nach bi -m
aonachd anns an t-saoghal air na ceistean
sin, Ciod e ceartas, no ciod i inntinn Chriosd,
EILEAN MO GHAOIL— ANNS A' CHATHAIR
no ciod a tha " an aona chothrom do na
h-uile "a' ciallachadh.
An abradh tu gu'n cordadh Winston
Churchill agus Hitler air a' cheist, ciod a
bhiodh ceart agus cothromach eadar Breat-
unn agus a' Ghearmailt, ged chumadh tu
iad glaiste ann an seomar fad choig bliadhna ?
An cual thu duine riamh ag radh gur e
eucoir a bu mhaith leis-san a dheanamh, no
nach robh e air son inntinn Chriosd a
leantuinn, no Ian chothrom a thoirt do
dhaoine eile ? Tha 1,000,000,000 duine anns
an t-saoghal an diugh ag iarraidh ceartas a
bhi air a dheanamh eadar duine agus duine,
is eadar rioghachd agus rioghachd, agus a
bheachd fhein aig gach aon dhmbh a thaobh
ciod a tha ceart.
Ach gus an tig an la anns an caill ar
daoine-ne an cruas agus an luathas agus an
laidireachd a tha 'n an gne agus 'n am fuil,
cumadh Breatunn greim teann air a h-
iompireachd f harsuing agus air an oiglireachd
bhreagh a choisinn a clann dhi le'n saothair
agus le 'm fallus, oir cha bhiodh buannachd
ach call ann do'n t-saoghal na'n gabhadh
rioghachd air bith eile a h-aite. Na biodh
naire oirnn, ma ta, air son ar riaghlaidh anns
na duthchanna thall, oir ged bha e chum
buannachd dhuinn fhein, bha e chum buann-
achd dhaibhsan cuideachd. An robh seorsa
dhaoine riamh, le'n gabhail thar a cheile,
a b'onoraiche agus a bu chearta, agus a bu
neo-thruaillidhe 'n an riaghladh na na gillean
oga a bha sinn a cur a mach do na
h-Innsibh an Ear ?
Eilean mo ghaoil ; is caomh learn eilean mo
ghrdidh.
Anns a' Chathair
CHAN 'eil ball de'n chorp leis nach faod
duine peacachadh; le shiiil, le laimh, le chois,
ach chan 'eil ball eile de'n chorp a tha toirt
air daoine tuisleachadh cho trie ris an
teangaidh. Chan ionghnadh ged thubhairt
an t-abstol Seumas gur saoghal a dh'aingidh-
eachd an teanga ; agus gu'n salaich i an corp
gu h-iomlan. Ciod a b'urrainn thu a radh mu
dhuine air bith na's miosa na gu bheil teanga
shalach aige ?
Tha fichead doigh anns am faod neach
peacachadh le theangaidh ; mionnan, cul-
chaineadh, draosdachd, toibheum, ach is e
an doigh anns an trice a tha daoine a'
peacachadh le'n teangaidh, gu'm bi iad ag
innseadh bhreug.
Tha mionnan agus mallachadh uamhasach
gu leoir ach tha breugan seachd uairean na's
miosa. Faodaidh dochas a bhi agad gu'n
cuir a mhionnan fhein uiread uamhais air
fear nam mionn la air chor-eigin 's gu'n stad
e dhiubh, ach cha chuir am breugan fhein
uamhas air luchd nam breug ; is ann a
bhios iad a' deanamh uaill asda, agus air a'
cheann mu dheireadh tha a' bhi'eug cho
maith leo ris an fhirinn.
Ged nach maith an rud e ann an duine air
bith a bhi cas 'n a nadur, no trom air an
deoch, no leasg gu obair, no aotrum 'n a
sheann aois, faodaidh na failingean mora sin
a bhi ann an daoine anns am bheil iomadh
rud a tha grinn is maith, ach an uair nach
'eil an fhirinn anns an taobh-a-stigh, agus a
tha duine air a thoirt suas do na breugan,
tha spiorad an Tighearna 'ga fhagail.
Ubhlan groda.
Gle bhitheanta chi sibh ubhlan agus meang
annta, spot beag a tha fas bog, ach chan 'eil
am meang a' dol a steach ro fhada agus
gabhaidh iad itheadh maith gu leoir. Sin
mar a tha a' mhor-chuideachd de dhaoine air
thalamh; tha meang annta ach air a shon
'sin tha fallaineachd annta cuideachd, agus is
urrainn do Dhia feum a dheanamh dhiubh
ann an obair aii t-saoghail agus ann an obair
na h-eaglais. Ach tha na breugairean coltach
ri iibhlan a tha grod a dh' ionnsuidh a chridhe,
iibhlan nach gabh bias a chur orra ciod air
bith a ni thu riii, agus anns nach 'eil feum
air bith ach a bhi air an tilgeil air an diman.
Tha an t-abstol Eoin a' cur nam breug
air an aon ghad ris na peacaidhean oillteil
so ; mort, striopachas, druidheachd, iodhol-
aoraidh, agus am measg nan daoine a tha
e ag radh nach fhaigh a steach do neamh
tha e ag ainmeachadh " gach neach a
ghradhaicheas agus a ni bretig."
Tha am Biobu.ll ag radh gur e Satan athair
nam breug, air chor agus gu'm faodar a radh
ann an da rireadh gur h-e clann Shatain a
tha anntasan a bhios ag innseadh bhreug. .
Is e Satan a dh' innis a' cheud bhreug air
a bheil cunntas againn, an uair a thug e air
Eubh a chreidsinn nach eireadh olc dhi ged
a dheanadh i an rud a thoirmisg Dia. Agus
6
ANNS A' CHATBA.IR— AIG AN UINNEIG
is e Cain a dh' innis an ath bhreug anns a'
BhiobuU ; nach e sin an dithis mu dheireadh
air an t-saoghal a bu mhaith leat an eisiom-
plair a leantuinn, Satan agus Cain !
Naidheachdan uamhasach.
Ann am Facal an Tighearna tha da naidh-
eachd uamhasach air an innseadh mix dhaoine
air an tug Dia breitheanas air son nam breug ;
Gehasi anns an t-Seann Tiomnadh, is Ananias
agus Saphira anns an Tiomnadh Nuadh.
Theagamh gu bheil daoine anns an t-saoghal
an diugh a tha cheart cho neo-choguiseach
agus cho breugach ri Gehasi no ri Ananias,
ach a tha faotainn led gun bhreitheanas air
bith a thighinn orra, ach ged tha Dia faidh-
idinneach, agus ged nach 'eil e a' toirt
luigheachd dhuinn a reir ar n-eucearta,
bithibh cinnteach gur e tuarasdal a' pheac-
aidh daonnan am bas ; bag an anma, bas nan
uile bhuadhan maith is uas/al a chuir Dia ann
an anam an duine.
Tha cuid de bhreugan ann is miosa na
cheile ; cha b' urrainn Satan fhein, athair
nam breug, breug a bu dalma innseadh na
bhreug a dh' innis Ananias do Pheadar. Dh'
fheuch e ris a' char a thoirt, chan e mhain as
na h-abstoil, ach as an Spiorad Naomh fein.
Ach cha mheallar Dia oir tha siiilean an
Tighearna mar mhile coinneal, agus ranns-
aichidh iad seomraiehean diomhair achridhe.
Cha b' aithne dhomh a bheag de dhaoine
riamh anns am faodadh tu earbsa a chur ann
an nithean mora mur robh iad firinneach.
Tha na breugan cho duilich stad dhiubh
ris an tombaca.
Is grainealachd leis an Tighearna bilean
nam breug.
Aig an Uinneig
'S learn oighreachd bhreagh nach gann.
NACH ann aig an duthaich so a tha an
oighreachd bhreagh agus fharsuing anns a'
Bhiobull Bheurla, am Biobull air an d'oibrich
iomadh sgoilear fad linntean, 'g a liomhadh
an sud agus 'g a cheartachadh an so, gus an
do rainig e iomlanachd a ghloire an 1611, an
uair a bha e air a chur a mach fo ughdarras
Righ Seumas. Sin an leabhar ris an abair
sinn am Biobull Beurla, agus a dh'aindeoin
gach leabhar eile a bha air a chur an clodh
am Breatunn, agus a dh'aindeoin gach
eadar-theangachadh eile a bha air a dhean-
amh air fhein, sin an leabhar as maisiche
agus as uaisle cainnt ann an litreachas ar
diithcha. So an dileab bhreagh air a bheil
ar n-6igridh agus ar sgoilean a' deanamh
dearmaid an diugh.
Chan abair mi dad mu'n chumhachd no
mu'n tairbhe a tha anns a' Bhiobull mar
leabhar naomh anns an d'fhoillsich Dia a
ruintean, oir is e a tha air m'aire aig an am
an call a tha tighinn air Breatunn an cois
aineolas nan giuealan oga air cainnt a'
Bhiobuill, cainnt uasal nach fhaic iad ann
an gin de na leabhraichean eile a bhios iad
a' leughadh. Cha chluinn thu am measg
dhaoine an diugh ach cainnt bhriste nan
iochdaran air nach 'eil bias no cumadh,
agus air a' cheann mu dheireadh fasaidh
daoine coltach ri'n cainnt fhein. Tha
" cainnt " a' dealachadh mhaithean agus
mhithean cho cinnteach ri dtithchas, no
inbhe, nO' airgiod.
Fosgail am Biobull Beurla an aite air bith,
agus tachraidh a leithid so ort, Arise, shine ;
for thy light is come, and the glory of the Lord is
risen upon thee. For behold, the darkness shall
cover the earth, and gross darkness the people :
but the Lord shall arise upon thee, and his glory
shall be seen upon thee. And the Gentiles shall
come to thy light, and kings to the brightness
of thy rising. . . . The sun shall be no more
thy light by day ; neither for'^ brightness shall
the moon give light unto thee : but the Lord
shall be unto thee an everlasting light, and
thy God thy glory. Thy sun shall no more
go down ; neither shall thy moon tvithdraw
itself : for the Lord shall be thine everlasting
light, and the days of thy mourning shall be
ended.
Sin agad cainnt uasal agus caiimt mhais-
each ; tha buaidh aice air a' chluais agus air
a' chridhe a chluinneas i.
Tha so a cheart cho fior mu'n Bhiobull
Ghaidhlig 's a tha e mu'n Bhiobull Bheurla.
Ged tha cainnt chumanta nan Gaidheal gu
maith briste an diugh bhiodh i na bu mhiosa
na tha i mur b'e gu-'n robh cainnt a' Bhiobuill
daonnan ann an cluas agus ann am meomhair
ar sluaigh. Sin aon de na h-aobhair nach
d'fhas a' Ghaidhlig riamh 'n a cainnt-cheard
no 'n a cainnt neo-chumadail ged tha i gu
maith briste am beul an t-sluaigh.
Chuir am Biobull Beurla loinn agus dreach
air a' Bhiobull Ghaidhlig. Chan 'eil teagamh
nach robh na ministearan a thionndaidh am
AiG AN uin:neig
Biobull gu Gaidhlig air an taghadh air son
na h-oibre a chionn gu robh ainm aca a bhi
maith air Eabhra agiis air Greigis, ach air
a shon sin, cha b'e an Eabhra no a' Ghreigis
a dh'eadar-theangaich iad ach a' Bheurla.
Ma sheallas tu air Isaiah 60 chi thii gu'n do
thionndaidh iad a' Bheurla a sgriobh mi
cheana air an duilleig so, facal air an fhacal,
gu Gaidhlig,^ — Eirich, dealraich ; oir thainig
do sholus, agus tha gloir an TigJiearn air
eirigh ort. Oir, feuch, cdmhdaichidh dorchadas
an talamh, agus dall-cheo na cinnich ; afih
ortsa eiridh an Tighearna, chithear a gliloir
a' dealradh ort. Agus thig cinnich dh'ionnsuidh
do sholuis, agus righrean dh'ionnsuidh do
ghrian-eirigh. . . . Cha teid do ghrian tuilleadh
sios, ni mo dhorchaichear do ghealach ; oir
bithidh an Tighearn 'n a sholus siorruidh
dhuit, agus crlochnaichear laithean do bhrdin.
Ann an iomadh doigh tha am Biobull
Beurla agus am Biobull Gaidhhg anabarrach
coltach ri cheile, 'n an cainnt agus 'n an
siubhal-fhacal, ach tha iad daonnan uasal,
agus gheibhear annta a' Bheurla agus a'
Ghaidhlig as fhearr a bha riamh air an
sgriobhadh.
Cha duine bochd duine aig a bheil an
oighreachd bhreagh so.
Ged a dh'ionnsaich mi an laithean m'oige
barrachd de na sailm air mo theangaidh anns
a' Bhiobull Bheurla na dh'ionnsaich mi amis
a' Bhiobull Ghaidhlig, is ann anns a' Ghaidhlig
is fhearr leam a bhi 'g an leughadh dhomh
fhein an diugh, agus theirinn gu bheil na
sailm air an cur am meadrachd an Gaidhlig
na's fhearr na tha iad air an cur am Beurla,
le'n gabhail thar a cheile. Gun dol na's
fhaide na'n t-salm (XVI) as an d'thug mi am
facal air a bheil mi a' bruidhinn, so mar
tha i a' dol anns a' Bheurla,
God is of mine inheritance
and cup the portion ;
The lot that fallen is to me
thou dost maintain alone.
Unto me happily the lines
in pleasant places fell;
Yea, the inheritance I got
in beauty doth excel.
Anns a' Ghaidhlig tha so air a chur ann
an aon rarin, rami as fhearr na'n da rann
Bheurla. An ath uair a chluinneas tu duine
air bith ag radh nach 'eil a' Ghaidhlig cho
cuimir no cho cuimseach ris a' Bheurla, no
gu bheil na Gaidheil na's briathraiche na
daoine air bith eile, faodaidh tu an rann
so aithris dha. .
Cuibhrionn mo chup' is m'oighreachd Dia,
'S tu sheasas dhomh mo chrann ;
An aitibh aoibhneach thuit mo lion ;
'S leam oighreachd bhreagh nach gann.
Ach tha rannan eile anns na sailm a tha
na's fhearr am Beurla na tha iad an Gaidhlig,
The storm is changed into a calm
at his command and will.
So that the waves which raged before
now quiet are, and still.
Then are they glad, because at rest
and quiet now they be ;
So to the haven he them brings
which they desired to see.
(Psalm cvii. 29, 30.)
• Tha e 'n a chleachdadh ann am Blar
seirbhis ghoirid a bhi againn an uair a tha
neach a shiubhail 'g a chur anns a' chiste-
mhairbh; agus far a bheil e freagarrach a
dheanamh, bithidh mi air uairean a' leughadh
nam briathran sin. Ma bha duine air a
leabaidh uine fhada, air a chradh le plan,
agus a' guidhe gu'n tugadh Dia fois dha,
agus dochas diadhaidh aige 'n a chridhe,
tha na briathran so freagarrach agus caomh-
ail an tigh a' bhroin.
Ach chan 'eil mi an diiil gu bheil iad cho
mills no cho druidhteach an Gaidhlig 's a
tha iad am Beurla.
Ghrad chuireadh leis an stoirm gu f eath,
'S na tuinn 'n an tamh gu leir,
An sin tha iad ro-ait air son
gu bheil iad samhach beo ;
'S gu'n d'thug e iad do'n chala sin,-
's do'n phort bu mhiannach leo.
Chan 'eil cuimhne agam c6 a thionndaidh
gu Gaidhlig laoidh Addison a gheibhear aig
deireadh a' Bhiobuill, ach tha i cho maith
's nach biodh e furasda aon fhacal innte
atharrachadh. Ged tha i a' leantuinn na
Beurla, facal air an fhacal, shaoileadh tu
gur e laoidh Ghaidhlig a bha innte o
thoiseach.
Air t'uile throcair, 0 mo Dhia,
trath dhearcas mi gu dltith
A' mosgladh suas tha m'anam blatli
le h-ionghnadh, gradh is cliu.
An ceann liath.
An uiridh bha iomradh air a dheanamh
air an duilleig so air Uilleam Mac Coinnieh,
an Tigh-an-Uillt, a raiiiig ceud bliadhna.
Tha bliadhna eile air a chur ri aireamh a
laithean a nis, agus chunnaic mi ann_am
AIG AN UINNEIG
paipear an la roimhe gu'n do chuir e port
no dha air an fhidhill an iiair a chaidh.
coimhearsnaich agus ca'rdean 'g a fhaicinn
air co-ainm a la-breith. Tha a shlainte agus
a bhuadhan cho maith 's gu'n teid aige air
obair reidh air a shocair a dheanamh anns
a' gharadh an uair a tha an t-sid maith.
Gu ma slan agus sona a bhios a laithean
deireannach !
Ann an Siabost, an Leodhas, shiubhail
seana bhantrach o chionn ghorid, Mairi
Nic Leoid, a bha ceithir bliadhna thairis
air a' cheud. Bha i deich bliadhna fichead
'n a bantraich, agus bha sia air fhichead a
dh'oghachan aice, is naoi deug air fhichead
a dh'iar-oghachan.
Calum Mac Leoid, nach maireann.
Chaochail an duine gasda so o chionn
ghoirid, agus bithidh ionndrainn mhor air
am measg nan comhearsnach an Arnisort,
agus anns an Eilean Sgitheanach air fad.
'N a oige chuir e seachad euid d'a bheatha
an Ceos, an Leodhus, comhla ris an Urram-
ach Eoghan Caimbeul, caraid dha fhein.
An deidh bas a' Chaimbeulaich thill e do'n
aite anns an do rugadh e, far an robh e mar
athair do dhilleachdain a bhrathar. Is
iomadh dilleachdan agus bantrach d' an
robh e 'n a chiil-taic.
Bha tiidh mhor aige ann an obair na
h-eaglais ; bu bhiadh agus bu dheoch dha
a bhi a' deanamh seirbhis dhi. Dh'fhaodadh
ministearan agus luchd-teagaisg a bhi falbh
's a' tighinn, ach bha Cahim MacLeoid an
sud an comhnuidh, a' giulan uallach a'
choimhthionail. Duine maith agus duine
eireachdail.
Call do'n Eaglais Shaoir.
LE bas an Ollaimh Domhnull Mac Gill-
eathain, chaill an Eaglais Shaoir aon de
na cinn a bu chomharraichte a bha aice.
Tha an call a th'g air aon mheur de^ii eaglais
Chriosduidh 'n a eh all do na meoir eile mar
an ceudna, is tha moran dhaoine an Eaglais
na h-Alba a bhios duilich gu'n do chaill an
Eaglais Shaor aon de na aithrichean anns an
robh i daonnan ag earbsadh air son comhairle
agus taic. Bha Domhnull Mac Gill-eathain
'n a dhuine riauail agus 'n a dhuine glic,
agus eadhon anns na laithean anns an robh
cuisean na h-eaglais gu maith duilich leis a'
chonnspoid agus an laghaireachd a bha eadar
an da thaobh, cha d'thubhairt agus cha do
rinn e riamh dad a bheireadh oilbheum d'a
bhraithrean anns an Eaglais U.F. Ma's
maith mo bheachd, cha robh gin eile de
mhinistearan na h-Eaglaise Saoire a bha a'
coinneachadh cho trie ri ministearan a
bhuineadh do eaglaisean eile, air buird agus
comuinn anns am bi ea.glaisean Cleireachail
ag oibreachadh le cheile, agus am measg a
bhraithrean bha e daonnan glic 'n a chomh-
airle agus sitheil 'n a chainnt.
Thug an Eaglais Shaor dha a h-uile urram
a bha aice ri thoirt seachad (bha e da uair
'n a Cheann-suidhe air an Ard-Sheanadh)
agus an uiridh chuir i e 'n a Ard-Cheann air
a' Chollaist anns an robh e a' teagasg, ach
cha b'fhada a mheal e an t-urram sin.
Bha Domhnull Mac Gill-eathain am measg
na triuir anns an Eaglais Shaoir aig an robh
seasamh agus cliu anns an diithaich o chionn
bhliadhnachan an taobh-a-mach d'an eaglais
fhein, an dithis eile an t-Ollamh Alastair
Stitibhard nach maireann agus an t-Ard
Ollamh Iain Mac Leoid. Bha a thalann
fhein aig gach aon dhiubh, agus chuir iad
uile gu buil mhaith an tiodhlac a fhuair iad,
Alastair Stiubhard mar shearmonaiche, Iain
Mac Leoid mar sgoilear, agus Domhnull
Mac Gill-eathain mar Riaghlair. Bha e 'n
a fhear-gnothuich 'maith a thuilleadh air a
bhi 'n a dheagh sgoilear agus eolach air
eachdraidh na h-Eaglais agus gu sonruichte
air teagasg Iain Chalvin.
B' aithne dhomhsa Domhnull Mac Gill-
eathain gu maith o chionn iomadh bliadhna ;
bha meas mor agam air, agus bhiodh e
daonnan a' cur chugam an Rdidheachan
Soisgeulach a bha e a' deasachadh. Bu
mhaith leam a radh air an duilleig so gu'm
bi sinne ann an Eaglais na h-Alba 'g a
ionndrainn cho maith ris an Eaglais Shaoir
fhein, oir bha taic 'n a fhianuis do fhirinn
a' Bhiobuill, do la an Tighearn,. agus do
theagasg soisgeulach nan aithrichean.
An Laoidheadair
Seall a nise ciod a ni thu,
'S tech le dich:oU dh'ionnsaidh taice ;
Eag do chudthrom a'r do Rathan,
Tha e ghmath cho maith ri fhacal.
Air do thurus do Chanaain,
Gad robh fasach Ian de chroisean ;
'S iomadh bruthadh air do shailtean,
Lean-sa ghnath ri lorg a' Ghaisgich.
Aireamh 4
m^
1943
Gairm Dhe
" Ribhse, 0 fheara, (ha mi ag iigheach, agus tha mo ghuth ri cloinn nan daoine."
— Gnath-fhocail viii. 4
ANN an cogadh 1914-18, air gacb balla agus
claraidh anns gach ionad agus aite anns
an robh sluagh a' cruinneachadh bha so
sgriobhta ann an litrichean mora, Tha feum
aig do righ agus do dhidhaich ort.
Chaidh am fios sin a mach troimh riogh-
achd Bhreatuinn 'na farsuingeachd agus do
thirean cein anns an robh na gillean a dh'
4raich Breatunn 'g an cosnadhv Bu leor
gu 'n robh an righ agus an tir 'g an gairm,
agus 'n am ficheadan mile ghreas iad thar
cliuantan a sheasamh na laraich agus a
dhion cuid agus coraichean Bhreatuinn.
Chuir iad cruadal, euslaint, lotan, agus
bas, ann an suarachas. Bha uachdaranachda
agus cumhachda na h-aingidheachd a'
maoidheadh agus a' bagairt leir-sgrios a
dheanamh air s^orsa agus ceartas, agus
chuir iad romhpa nach tigeadh masladh no
tamailt air tir an duthchais na'n gabhadh
e seachnadh. Fhreagair sluagh gun aireamh
a' ghairm so.
Ach tha gairm eile a' tighinn g' ar n-ionns-
aidh ag iarraidh oirnn cathachadh le'r n-uile
neart an aghaidh namhaid sheolta chunnart-
ach — namhaid ar n-anama. " Labhair Dia
nan Dia, lehobhah, agus ghairm e an talamh
o eirigh gu ruig luighe greine." Tha Righ
nan righrean a' gairm dhaoine. Tha e a'
labhairt ris na h-anama a chruthaich e fein,
agus " mar a thogras am fiadh chum nan
sruth uisge " tha anam an duine an geall air
Dia, eadhon an Dia beo.
Tha iomradh againn anns a' BhiobuU air
daoine a chuala agus a fhreagair gairm Dhe.
Bha Abraham, Maois, Samuel, Eliah, Daibh-
idh, Isaiah, agus Pol de 'n aireamh, agus
anns gach linn tha miltean a' cluinntinn na
gairm cheudna agus a' gabhail seirbhis
ann am feachd agus fo bhratach an Righ
n^amhaidh.
Air ar n-ainm
Tha Dia 'g ar gairm air ar n-ainm fein.
"Ghairm mi thu air d'ainm ; is leamsa
thu." Is e caraid a mhain a ghairmeas sinn
air ar n-ainm fein. An uair a chuireas sinn
oidhche seachad ann an tigh-osda tha
sinn air ar n-ainmeachadh le fear-an-tighe
agus le sheirbhisich air Aireamh an t-seomair
anns am bheil sinn a' cadal. An uair a shuidh-
eas sinn aig bord bidh is i a' cheist chumanta
a chuirear ruinn — ciod aireamh do sheomair.
Cha chluinn am priosanach bochd ainm fein,
ach tha e air ainmeaehadh air aireamh na
froig anns am bheil e a' cur seachad na
h-oidhche. Ach chan e modh tigh-osda no
priosain a tha againn ann an saoghal Dhe,
ach modh na dachaidh far am bheil duine
air a ghairm leis an ainm a thug cairdean
gradhach dha. Seallaidh na parantan air a'
phaisde 'na luighe ann an cadal neochiontach
nan leanaban agus le baigh agus bl^thas
cridhe earbaidh iad e air ainm ri Dia. Tha
esan a' sealltuinn oirnn uile le baigh agus
grMh. Faodaldh moran againn gabhail mu
thamh an nochd gun smuain air Dia, ach
cha dhi-chuimhnich esan sinne. "Ghairm
mi thu air d' ainm " agus ma fhreagair thu
a' ghairm gabhaidh esan a tha gairm a
chaorach fein curam dhiot.
Air ainm i6m
Tha Dia 'g ar gairm air ainm fein. " Their
mi ris an airde tuath — thoir seachad ; agus
ris an airde deas — na ciim air ais ; thoir
mo mhic o chein agus mo nigheaann o chrioch-
aibh na talmhainn ; eadhon gach neach a ta
air a ghairm air m' ainmsa." Chuala an
saoghal uile ainm H. M. Stanley, ach cha b'e
so ainm air tus ach John Rowlands. Rugadh
e ann an duthaich nan Cuimreach, agus o'n
bha e gun chairdean thogadh e ann an Tigh
nam Bochd. 'Na thri bliadhna deug chaidh
e 'na ghille-gnothaich air luing do America,
agus aig baile-puirt, aig an do thadhail e,
ghabh H. M. Stanley mar uchd-mhac ris
agus thug an duine uasal so dha ainm fein.
Chain e an seann ainm agus fo 'n ainm ur
choisinn e cliu ann an seirbhis mara America.
Is ionnan a tha Dia a' gabhail ruinn mar
uchd-mhic agus a' toirt dhuinn ainm fein.
" Gabhaidh mise am ionnsaidh sibh, agus
bithidh sibhse 'n 'ur mic agus 'nar nigheanan
dhomhsa, tha an Tighearn uile-chumhachd-
ach ag r4dh." Nach kvd an t-urram so, gu'm
bheil Dia a' sealltuinn oirnn agus 'g ar
GAIRM DHE
gairm, agus 'g ar n-ainmeachadh air a Mhac
fein.
Tha Dia 'g ar gairm chum saorsa. Anns
a' chogadh oillteil a tha a' sgrios nan riogh-
achdan tha sinn fein agus na cairdean a tha
maille ruinn a' creidsinn gu 'm bheil sinn a'
cathachadh air son saorsa. Acb is lionmhor
iadsan a tha saor ann an seagh aimsireil
a tha 'n an traillean hochda ann an seagh
spioradail. Is aithne do'n neach a tha ann
an glaic droch chleachdadh ciod a bha Pol
a' ciallachadh an uair a labhair e air trailleal-
achd a' pheacaidh. Is aithne do gach neach
a tha fo smachd peacaidh gu'm bheil e ann
am braighdeanas. Tha thu a' fuathachadh
an ni uamhasach a ghlac thu, agus gach uair
a gheilleas thu d'a chumhachd tha thu air
do narachadh. Tha eagal ort gu 'n tig thu
gu tamailt fhollaiseach, agus tha do choguis
'g ad fhagail gun fhios. Tha toil agad saorsa
a chosnadh ach chan 'eil seol agad air do
shlabhraichean a sgaoileadh.
Ach an ni nach dean thu 'n ad neart fein
ni thu le comhnadh Dhe. " Aomaibh 'ur
cluas agus thigibb am ionnsaidh-sa ; eisdibh
agus mairidh 'ur n-anam beo."
Chan fhaigh neach lamh-an-uachdar air
an deamhan 'n a neart fein. Ach tha aon
a ghabh air fein uallach do pheacaidh, agus
tha e fein ag radh gu 'n d' thainig e "a
shlanuchadh na muinntir aig am bheil an
cridhe briste, a ghairm fuasglaidh do na
braighdibh agus aiseag an fhradhairc do
na doill, a thoirt saorsa do 'n mhuinntir a
ta brtiite." Tha moran a' togail fianuis gu'm
bheil losa a' coimhlionadh a ghealladh, agus
ma tha toil agadsa a bhi air do thearnadh o
pheacadh, a chumhachd agus a dhioghaltas,
chan 'eil thu fada o shlainte agus o shaorsa.
Is e an Spiorad Naomh a chuir an t-iarrtas
'n ad chridhe, agus tha an Slanuighear a'
feitheamh ort. Tilg thu fein air trocair Dhe
ann an losa Criosd. Aidich do pheacadh
agus cur ctil ris, agus tuigidh tu gu 'm bheil
" esan fhinneach agus ceart, chum ar
peacanna a mhaitheadh dhuinn agus ar
glanadh o gach uile neo-fhireantachd."
Bithidh thu saor a chionn " ma ni am Mac
saor sibh, bithidh sibh saor da-rireadh."
Gu naomhachd
Tha Dia 'gar gairm chum naomh -ghnaths
" chum nan uile a ta 's an Roimh, air an
gradhachadh le Dia, air an gairm 'n an
naoimh." Cha d' rinn na Criosdaidhean a
dh'ionnsaidh an do sgriobh Pol ach cul a
chur ri creideamh mearachdach nan cinneach.
Bha fios aig an abstol nach robh iad saor
p pheacadh agus 'n a litrichean is e a tha
Pol a' ciallachadh — neach a bha dealaichte o
dhroch chleachdannan an t-saoghail mu'n
cuairt air a chionn gu'n robh coir aig Dia air.
Cha robh na Criosdaidhean arms an
Roimh air an gairm a chionn agus gu 'n
robh iad naomh ach bha an t-abstol 'g an
cunntas naomh a chionn agus gu 'n deach
an gairm agus gu'n d' thug iad eisdeachd.
Tha Dia 'g ad ghairm chum naomhachd,
agus is e do dhleasanas " fas ann an gras
agus ann an eolas ar Tighearn agus ar
Slanuighear losa Criosd."
Am bheil thu a' fas ann an gras agus
eolas an Tighearn ? Am bheil thu dealaichte
o 'n t-saoghal mu 'n cuairt ort ? Am bheil
thu na's fhearr na bha thu ?
Ach their thu — ciamar a dh' fhasas mi
ann an naomhachd agus mi fein cho lag
agus buaireadh 'g am mhealladh air gach
taobh dhiom ? Fasaidh thu ann an naomh-
achd trid cumhachd an Spioraid naoimh, le
tirnuigh, le beachdachadh air facal Dhe,
agus le obair ann an seirbhis Dhe.
Ged dh'iobair an Slanuighear e fein air son
peacadh dhaoine, tha feum air aithreachas,
aideachadh laitheil, maitheanas agus comhn-
adh Chriosd. Tha feum air an fhacal gus an
gabh e comhnuidh annainn gu saoibhir le
uile ghliocas. Is e claidheamh an Spioraid
facal Dhe agus is ann leis an inneal so a
thug losa buaidh thairis air Satan. " Naomh-
aich iad troimh an fhirinn : is e t-fhocal-sa
an fhirinn."
Agus is ann gu sonraichte trid obair a
dh' fhasas sinn ann an gras agus ann an
naomhachd. Biodh ar n-obair ann an ainm
an Tighearn agus air son a rioghachd agus
bithidh dion againn o pheacadh agus o
bhuaireadh. Is e an duine gun obair a
bhitheas 'na uallach dha fein agus 'na
dhragh do dhaoine eile. Tha Satan aig
cluas agus ri taobh an duine dhiomhain.
Am bheil thu ag radh — ciod an obair a ni
mi ? Bithidh sin a reir do chothroim agus do
shuidheachadh saoghalta, ach theid aig gach
aon againn air obair a dheanamh ann an
seirbhis Dhe. Bha a' bhantrach bhochd ag
obair an uair a thilg i da leth-fheoirling ann
an slige an ionmhais. Bha a' bhan-Shamari-
tanacn ag obair an uair a stiuir i a c6-lucbd-
duthcha Criosd. Bha Lidia ag obair
an uair a thug i aoidheachd aig a tigh fern
do Phol agus do Shilas. Bha Dorcas ag
obair an uair a bha i a' deanamh nan cota
agus nan trusgan air son nam bochdan. Bha
fear-coimhead a' phriosain ag obair an uair
a nigh e creuchdan Phoil agus Shilais agus
a thairg e biadh dhaibh. Bha Pol ag obair
an uair a bha e 'deanamh phailliuna seach
GAIRM DHE— AM MAIREACH
e bhi 'na uallach air daoine eile. Bha losa
ag obair a ghnath a chionn " chaidb e mu 'n
cuairt a' deanamh maith."
An atharrachadh cruth
Agus mar a tha iomadh gne oibre a' cur
air aghaidh naomhachd, tha gairm Dhe a'
tighinn ami an atharrachadh cruth agus
dreach gu daoine. Thig Dia gu cuid an
uair a ghabhas iad uallach agus dleasanas
tir orra fein. Is trie le daoine a bhi fo
iomagain aig am mar so. Tha Dia 'g an
gairm agus ag radh riu mar thubhairt e ri
losua — " bithidh mi leatsa; cha dibir mi
thu agus cha treig mi thu; bu laidir agus
ro-mhisneachail. ' '
Aig am cunnairt tha Dia a' gairm air
neach fo ainm fein mar thubhairt losa ri
Peadar " a Shimoin, a Shimoin, feuch, dh'-
iarr Satan sibhse, chum bhur criaradh mar
chruithneachd, ach ghuidh mise air do
shonsa nach diobradh do chreideamh thu."
Tha gairm Dhe a' tighinn ann an laithean
dorcha a' bhroin an uair a chailleas sinn
caraid gaolach agus a tha an cridhe falamh
fann. Tha iarrtas a' chridhe chum naomh-
achd Dhe agus gu smuaintean neambaidh.
Ciod air bith an doigh amis an tig gairm
Dbe is e do dhleasdanas agus do ghliocas
labhairt mar rinn Samuel, — " labhair, a
Thighearn, oir tha do sheirbhiseach a'
cluinntinn." • i
Am maireach
Leis an Urramach Iain Mac-a-Phearsoin, M.A., Deibhidh, an Inbhir-nis
Fuirich thusa chun am maireach.
BHA muinntir an Rudha Mhoir a' smuain-
eachadh gu robh am ministear aca-san gu
math cearbach oir bhiodh e dol a mach gle
thric, is eallach chaman air a dhruim, a
chluich air golf. Theireadh cuid gu'm biodh
e moran na b'fhearr dha a dhol air feadh
nam bochd 's an sgir aige seach a bhi ag
itheadh aran an diomhanais.
Theireadh cuid eile gu'm bu choir dha bhi
rannsachadh na Firinn agus a' deanamh
feum. ceart de na talantan a bhuilich Dia
air. Is iomadh uair a bha deasboireachd
bhuan mu'n chuspair so ann am Parlamaid
nam bodach. Cha chanadh iad ris air ciil
a chinn ach " ministear nan caman." Cha
robh guth aige ri radh nach d'thug iad am
ministear maide air mar fhar-ainm.
Aon latha chaidh e fein agus am maor-
eaglais aige a mach leis na camain agus
chuir iad cuairt air raon a' gholf. Aig an
toll mu dheireadh rinn am maor-eaglais an
gnothuch air a' mhinisteir.
Gle dhliith air an toll sin bha fear de
bhodaich an aite 'n a shuidhe air suidheachan,
a chill 's a' ghaoith is aghaidh 's- a' ghrein,
agus nuair chumiaic e gu'n do chaill am
ministear 's a' chluich a bha ann, thuirt e
ris 's an dol seachad, " An do rinn e an
gnothuch oirbh, a mhinisteir?" "Rinn,"
ars esan, " ach fuirich thusa chun am
maireach ! "
" Mata," ars am bodach le lasag 'n a
shiiil is fiamh a' ghaire air a ghniiis, " nach
bi sibh fein a' searmonachadh gu laidir anns
an eaglais ud shuas agus sibh ag radh ruinne
nach 'eil am maireach air a ghealltainn
dhuinn."
Nuaif dh'innis am ministear fein dhomh-sa
mar chaidh a ghlacadh 'n a chainnt thoisich
mi air smuaineachadh thairis air na briathran,
agus thug mi fanear gu bheil teagasg mor
annta air sean is 6g. Tha amannan ann
nuair tha sinn uile deas gu radh mar thuirt
am ministear, " fuirich thusa chun am
maireach."
Anns an sgoil.
Nuair theid balach luaineach do'n sgoil
air falbh bho'n dachaidh tachraidh e an sin
air feadhainn eile de'n aon bheachd ris fein;
saoilidh e nach coir dha obair idir a dheanamh
ach e fein a chluich. Bidh e a' cur seachad
latha an deidh latha gu diomhanach, agus
e ag radh ris fein gu'm bi e trath gu leor
dha suil a thoirt air a leabhraichean oidhche
no dha mu'n tig latha an dearbhaidh. Tha
guth ciiiin ag radh ris, " fuirich thusa chun
am maireach."
Aon oidhche thig e dhachaidh as an sgoil
agus dragh mor air inntinn; tha am
maighstir-sgoile an deidh innseadh dhaibh
gu bheil latha an dearbhaidh dliith air
laimh, agus tha dull aig a' bhalach ghorach
gu'n d.ean e obair thri miosan an aon oidhche
— ni tha eu-comasach. Ach chan 'eil sgoil
air bith anns nach faighear gillean is nigh-
eanan de'n t-seorsa sin. Tha an sean-fhacal
ag radh ' nach 'eil feill no faidhir air nach
faighear Maol-Ruainidh,' sin creutair gun
sgoinn a bhios daonnan ag radh " fuirich
thusa chun am maireach."
AMl^MAIREACH
Chan urrainn duine tigh a thogail mux 'eil
a' chlach-steidh aige air a leagail gu ceart
agus^gu cothromach. Ma tha sin deanta
faodaidh e bhi cinnteach nach tuit e nuair
thig latha an dearbhaidh.
Air a' cheart doigh feumaidh gillean is
nigheanan an aire thoirt do'n h-uile ceum de'n
teagasg tha iad a' faotainn, agus mur dean
iad sin chan urrainn maighstir-sgoile air
bith ionnsachadh ceart a thoirt dhaibh.
Ma bhios iad gu h-amaideach a' saoilsinn
gu'n dean iad suas air a shon am maireach
tha iad a' caoineadh na gaireachdaich nuair
thig la an dearbhaidh.
Fior a thaobh tinneis.
Tha daoine gle thric a' smuaineachadh
nuair bhuaileas tinneas iad gu'm bi iad
na's fhearr am maireach, agus ma chluinneas
iad guth air dotair their iad, " fuirich chun
am maireach."
Chuala mi sgeul bho chionn ghoirid tim-
chioll air fear nach robh a' faireachadh ana-
barrach slan, ach bha e an diiil gur e rud-eigin
a dh'ith e nach do chord ri stamaig. Bhiodh
e la na b 'fhearr agus la na bu mhiosa, ach
bha diiil aige nach robh moran cearr air,
agus am beagan sheachduinean gu'm biodh
e ceart gu leor. Mu dheireadh thall shearg
e as cho mor, agus bha e a' faireachadh gu
robh a Itiths 'g a threigsinn, agus thuig e
an sin gu'm feumadlx e fios a chur air dotair.
Nuair tnainig an dotair dJi'fhaighneacud
e dheth c'uin a thoisich e air gearan an
to^seach. Dh'innis an duine dha mar thoisich
a thinneas bho chionn aireamh mhor sheach-
duinean agus mar bha duil aige daonnan
gu'm biodh e na b'fhearr an ath latha.
Chaidb a thoirt air falbh do thigh-eiridinn,
agus nuair dh' f hosgail dearg-leigh e chunnaic
e mar bha an cancer air sgaoileadh anns an
stamaig aige, agus nach gabhadh ni deanamh
air a shon. Chuir e dhachaidh e do " Thir
nam Beann," a chriochnachadh a laithean,
am pian is laige, 's gun leigheas ann da, a
chionn gu'n d'thuirt e ris fein cho trie
"fuirich thusa chun am maireach."
Luchd-riaghlaidh na rioghachd againn.
Nuair thainig crioch air a' Chogadh Mhot-
bha daoine a' smuaineachadh nach biodh
cogadh eile ann na's mo. Uime sin thoisich
daoine anns gach aite air am beatha a
chaitheamh gu socrach soghmhor, agus thilg
iad dhiubh gach uallach mar dhaoine air
bheag sgoinn. An ni bu choir a bhi air a
dheanamh an diugh dh'fhagadh iad gus an
ath latha.
Bha so fior gu sonrufchte a thaobh cuid
de luchd-riaghlaidh na rioghachd againn.
Cha robh iad deonach idir moran airgid a
chosd air bataichean-cogaidh no air arm ;
oir bha iad 's an Ian bheachd nach biodh
feum tuilleadb air gin dhiubh. Mar sin, bha
ar cumhachd air muir agus air tir a' dol air
ais gach bliadhna.
Nuair chunnaic Hitler cho f abharach 's a
bha an gnothuch dhasan, thoisich e mar
pheileir a bheatha air dol an uidheam air
son ar bualadh, luath no mail. Fad na tim,
bha an luchd-riaghlaidh againne mar dhaoine
'n an cadal, agus diiil aca nach rachadh a'
Ghearmailt tuilleadh a chogadh ruinn. Bha
na Gearmailtich fad na tim de'n bheachd
nach deach gabhail orra idir agus thuirt
Hitler fein sin uair is uair. Cha robh e fein
agus a shluagh ach a' feitheamh an fhath gu
toiseachadh a ris.
N'an do chuir Breatunn agus an Fhraing
an cinn comhla nuair chunnaic iad mar bha
a' ghaoth a' seideadh, agus na'n do mhaoidh
iad air Hitler, dheanadh sin an gnothuch aig
an am, ach bha luchd-riaghlaidh na Frainge
'n an leth-chadal cuideachd, agus bha so a'
freagairt airsan cho math; 's ann bha eagal
a bheatha air gu'n duisgeadh iad mu'm
biodh e deas gus an cur 'n an cadal ceart.
An ni tha fior d'ar taobh fein agus a
thaobh nam Frangach tha e fior mar an
ceudna a thaobh America. Nuair thainig
crioch air a' Chogadh Mhor bhoidich iad
nach biodh cuid.no gnothuch aca tuilleadh
ri cogadh 's an Roinn-Eorpa, ged mharbhadh
an darna leth de'n t-sluagh an leth eile.
Bha astar mor cuain eadar iad fein agus
na rioghachdan mora eile, agus mar sin bha
iad an diiil gu robh iad sabhailte gu leor
agus nach feumadh iad lamh a bhi aca an
cogadh tuilleadh. Cha do rinn iad uUachadh
sam bith air a shon oir bha iad daonnan ag
radh, " fuirich thusa chun am maireach."
Thainig teachdairean an uiridh bho
Mhikado gu President Rooseveldt, ach ged
bha sith air d-m bilean bha foill 'n an cridhe,
agus mu'n do thuig am President agus a
dhaoine gu de bha 'n am beachd bha Port-
nan-leug (Pearl Harbour) air a mhilleadh,
agus call mor air a dheanamh air daoine
agus air longan-cogaidh, beag is mor. Bidli
cuimhne aig Uncle Sam ri mhaireann air
an spionadh a thug am fear buidhe air an
fheusaig aige. Abair thusa gu bheil e 'n a
dhuisg a nis ! Chan abair e an da latha so,
" fuirich thusa chun am maireach."
AM MAIREACH
Eachdraidh Clann Ddmhnaill.
'S a bhliadhna 1692 chaidh an ceann
•teagaisg so a sgriobhadh an litrichean
maireannach ann am full chraobhach Clann
Domhnaill, an Gleann Comhann. Bha e
mar fhiachaibh air gach ceann-fine 's a'
Ghaidhealtachd gealladh. a thoirt an sgriobh-
adhr, an lathair fhianuisean, an aite araidh
roimh dheireadh. na bliadhna 1691 gu'm
biodh e dileas gu brath do'n righ. 'S e iagh
ixr a bha an so agus mheas Mac Iain a'
Ghlinne gu'm bu ni t^mailteach dha-san
agus d'a leithid geilleadh do righ Shasuinn,
ni nach do rinn iad riamh roimhe. Cha robh
cabhag sam bith air gu fhacal a thoirt, ni
mo bha eagal air, agus mar sin bha la an
deidh 1^ a' dol seachad.
Aig a' mhionaid mu dheireadh thog e air,
agus dh'fhalbh e gu Gearasdan-dubh-Inbhir-
Lochaidh, gu dearbhadh a thoirt an sgriobh-
adh air a dhilseachd do'n righ. Thainig
sneachd mor aig an am agus mar sin bha an
rathad duilich a choiseachd, agus bha an
seann laoch gu math sgith nuair rainig e
an ceann-uidhe. Nuair dh'innis e an sin
fath a thuruis fhuair e mach gtir ann do
Inbhir-Aora bha coir aige dhol, agus nach
gabhte roimhe an aite eile ach an sin.
Faodaidh sinn a thuigsinn gu math nach
robh iarraidh sam bith aig Mac Iain air
aghaidh a chur air an aite far an robh a
dhearg namhaid Mac-Cailean Mor agus a
ghillean a' tamh. Bha gach fear aca a'
smuaineachadh gu'm b'e an tartan aig an
fhear eile, tartan nam meirleach.
Ma bha an rathad duilich ri choiseachd a'
dol gu G«arasdan-Dubh-Inbhir-L6chaidh, 's
ann bha e duilich ri choiseachd a' dol do .
Bhaile Inbhir-Aora. Bha na cuidheachan
sneachda cho domhain agus gu robh e dol
fodha gu crios an fheilidh annta. A bharr'
air sin, bha cur is cathadh a' tighinn air os
a chionn, agus nuair rainig e thall bha e air
a mheileachadh leis an fhuachd. Chan
aithnicheadh iad e seach bodach-sneachda,
mur biodh gu robh anail 'n a chom, agus
cainnt 'n a bheul.
Bha la nan gras air dol seachad, ach
shaoil leis gu'm biodh gach ni ceart gu leor
agus nach biodh peanas air bith air a dhean-
amh air fein, no air a shluagh, a chionn
gu'n do gheall e an sgriobhadh mar rinn gach
ceann-ciim,idh eile 's a' Ghaidhealtachd
gu'm biodh e dileas do'n righ. Ach chunnaic
a naimhdeari gu robh cothrom math an so
air cur as gu tur do Mhac Iain agus do
Chlaixn Domhnaill a' Ghlinne.
Am mort.
Ceithir seachduinean an deidh do'n t-seann
laoch tilleadh dhachaidh c6 thainig do'n
Ghleann ach sia fichead Caimbeulach as an
reiseamaid aig larla Earraghaidheal. Fhuair
iad fasgadh is aoidheachd neo-ghann 's a'
Ghleann, agus gun dhil aig duine gu robh
olc air an aire no foill 'n an cridhe.
Bha iad a' cur seachad gach oidhche gu
cridheil sumidach a' ceilidh air feadh an
t-sluaigh. Bhiodh iad a' gabhail phort is
oran no ag innseadh sgeulachdan mu na
laithean a dh'aom. Ach an tiine ghoirid
bhiodh port eile aig muinntir a' Ghlinne
agus chitheadh am beo nach robh aca ach
am madadh-alluidh an riochd na caorach.
Aon la, aig coig uairean 's a' mhaduinn,
leum na saighdearan air muinntir a' Ghlinne
gun fhios gun fhaireachadh, agus thoisich
an sin mort cho salach 's air an cualas riamh
iomradh 's a' Ghaidhealtachd : bha eigheach
is ranaich is dortadh fala an la ud 's a'
Ghleann nach robh ann riamh roimhe
Nuair bhris an la gu math agus a dh'eirich
a' ghrian bha an sneachda dearg mu na
tighean le full Clann Domhnaill 's an dach-
aidhean fuar is fasail.
' Bha Mac Iain agus an t-oighre dligheach
air am mort mu'n d'fhuair iad ceart air an
cois, agus bha a' chuid mhor de Chlann
Domhnaill, eadar bheag is mhor, 'n an
sineadh an suain a' bhais. Chan ionghnadh
idir ged their moran " Gleann nan Deur "
ris gus an latha an diugh.
Their cuid nach e Caimbeulaich a bha 's
na saighdearan idir, ach graisg a' bhaile
mhoir an eideadh nan sar. Chan 'eil fhios
againn co dhiu bh 'annta Caimbeulaich am
full 's an aodach, no garlaich bho shraidean
fad as, ach chan 'eil teagamh air bith an
diugh CO e am mortair. Co, ach esan a
dh'ordaich full Chlami Domhnaill a dhortadh
mar uisge salach air lar a' Ghlinne ? Sin
agad an ciontach. Air a cheann-san agus
air a shliochd bidh mallachd buan Chlann
Domhnaill.
Cho fad 's a sheasas na beanntan arda
gruamach tha cuartachadh Gleann Bhaile-
Chaoil, bidh cuimhne air an la ud ann an
eachdraidh ar tir — gu sonraichte aig Clann
Domhnaill.
Sin mar dh'eirich do Mhac Iain coir a bha
daonnan ag radh " fuirich thusa chun am
maireach."
An seagh spioradail.
Tha fhios againn uile nach 'eil againn an
so duthaich no baile a mhaireas : tha ar
6
AM MAIREAGH
laithean a' dol seachad mar sgeul a dh'innseas
neach.. Uime sin bii choir dhuinn ullachadh
a dheanamh fa chomliair an t-saoghail a ta
ri teachd agus roghainn a dheanamh de na
nithean tha chum ar maith siorruidh, ach
gle thric the sinn 'n ar cadal gu spioradail,
agus tha sinn a' leigeil leis an tim dol seachad,
agus sinn a' smuaineachadh gu h-amaideach
gu'm bi am maireach trath gu leor. Tha sinn
a' dichuimhneachadh gu'm faod am has
tighimi gu grad agus ar gairm air falbh agus
gun sinn deas air son an turuis, a chionn gu
robh sinn daonnan ag radh " fuirich thusa
chun am maireach."
Nuair bha Pol air a sparradh am priosan
chual an t-uachdaran Felics mu thimchioll
agus smuainich e gu'n rachadh e 'g a f haicinn
air a shon fein, agus gu'm biodh facal aige
leis oir chual e a leithid mu dheidhinn. Bha
na h-Iudhaich a' casaid 'n a aghaidh gun
sgur.
Bha Pol toilichte fhaicinn agus thoisich e
air labhairt ris mu a chreidimh ami an
Criosd agus mu thimchioll fireanteachd,
stuamachd, agus breitheanas ri teachd. Sin
nithean air nach do smuainich Felics riamh
roimhe,- agus uime sin ghabh e an t-eagal.
B'fhearr leis nach fhac e Pol idir oir chuir
a bhriathran dragh air. Bha a choguis 'g a
dhiteadh 's a mhisneach 'g a threigsinn.
" Bi falbh an trath so," ars esan ri Pol.
" Chi mi thu mu na nithean sin la air
choireiginn eile." Am briathran eile, " fuirich
thusa chun am maireach."
Aig am comanachaidh.
Nuair bhios ministear a' tadhal air a'
choimhthional aige roimh am comanachaidh
bidh e a' faighneachd do luchd-eaglais a tha
fas scan an do rinn iad suas an inntinn
fhathast gu fianuis a thogail air taobh an
Tighearna aig a' Bhord.
Gle thric bidh iad ag radh ris, gu bheil iad
a' faireachadh annta fein nach 'eil iad math
gu leor fhathast agus gu'm fuirich iad greis
eile mu'n dean iad suas an inntinn. Mar sin
tha na laithean agus na bliadhnachan a' dol
seachad gun fheum agus na cothroman a
sior dhol an lughad.
Chuala mise sgeul mu dheidhinn fear is
bean an clachan araidh 's a' Ghaidhealtachd.
Bha iad a' leigeil cothrom an deidh cothrom
seachad. Nuair blxiodh an duine a' leughadh
an Leabhair an am gabhail mu thamh 's an
oidhche 's arm daonnan a bagraidhean nam
Faidhean a bhiodh e a' leughadh, agus 's
arm uair ainmic a leughadh e mu ghradh
Dhe air fhoillseachadh an losa Criosd.
Aon la, thuirt a bhean ris gu robh i fein
n,' smuaineachadh air suidhe aig a' Bhord
aig an ath Chomanachadh, a bha dliith air
laimh, air eagal nach faigheadh i cothrom
eile tuilleadh.
" Chan 'eil gnothuch agad arm," ars esan,
" oir chan 'eil thu math gu leor fhathast
agus mar sin cha bhi thu ach ag itheadh
agus ag 61 breitheanais dhuit fein. Ghabh
i a chomhairle, mar gheall i aon la, agus
leig i an cothrom seachad, ach cha d'fhuair
i fear eile air an taobh so de'n uaigh. Mu'n
d' thainig an ath Chomanachadh, thainig an
teachdaire gruamach nach gabh ditiltadh 'g
a h-iarraidh. Sin mar thachras do gach
neach a bhios daonnan ag radh " fuirich
thusa chun am maireach."
Cuir thusa an diugh a' cheist so riut fein.
" C'aite bheil mise a' seasamh a thaobh nan
nithean sin a bhuineas do'n t-saoghal eile ? "
Tha cuid ann a their nach do rinn iad
fhathast suas an inntinn. Tha iad air an
torm-luasgadh le iomadh gaoth, agus cha
'eil fhios aca ciod tha iad a' creidsinn. Is
fearr leo gu mor an gnothuch sin f hagail gu
la eile. " Fuirich thusa chun am maireach."
'S e 'n diugh an la.
An diugh tha cothrom ur air a thoirt
dhuit air uachdar talamh trocair, agus
faodaidh nach bi fear eile agad gu brath
tuilleadh. Tha beatha air a tairgsinn dhuit
gu saor trid losa Criosd. Faodaidh gu'n
abair thu, " chan 'eil mise ach 6g fhathast
agus bidh tide gu leor agam bliadhnachan
bho'n diugh air smuaineachadh thairis air
na nithean sin, nuair bhios feasgar mo la
a' teannadh dluth." Ach c6 thug dhuit an
gealladh gu'm faic thu a' ghrian a' dol sios
's an fheasgar. Chan 'eil am m.aireach air
a ghealltainn do aon air bith againn. 'S e
an diugh an la.
Thainig ministear araidh aon la dh 'fhaicinn
boirionnach a bha dliith do'n chrich, agus
nuair a labhair e rithe mu gheallaidhean an
t-soisgeil agus mu'n bheatha nach teirig,
thuirb i ris, tha iomadh la bho'n chuir mise
na gnothuichean sin air doigh. Thuit i 'n
a cadal is fiamh a' ghaire air a bilean; bha
i a' dol dhachaidh gu sonas is sith.
" larraibh an Tighearn am feadh a ta e
am fagus." An rud nach dean thu an diugh
chan 'eil ciiint air bith agad gu'n dean thu
am maireach e.
" 'S e 'n diugh an t-am taitneach; 's e 'n
diugh la na slainte."
" Marbs' na cuir 's an latha maireach.
'N iiin' chaidh seach fag air do chill,
Saothraich anns an am tha lathair ;
Treun an cridhe 's Dia ad shiuil."
Freasdal, tuiteamas^ no faoineis?
Le Eachann MacDhilghaiU.
CHA do cheil mise riamh, is cha cheil, nach
robh a' bheag de shult an t-saoghail so
againn anns an t-seann dachaidh. Cha robh
fearann no fonn, am mach bho gharradh
beag, againn ; b'ann ris an iasgach a bha
m 'at hair, agus an am geamhraidh, an uair
a thigeadh briseadh side a bhiodh leantalach,
is nach faigheadh " A' Chuthag " gu cuan
la an deidh la, is air uairean seachduin an
deidh seachduin, thigeadh cuiseany mu
dheireadh gus nach biodh moran r'a sholar
air cheann poite no biiird. Ach ma's e a'
ghainne a bu dluithe na am pailteas an
teanntachd aimsire mar so, bha daonnan
blaths is baidh na dachaidh againn; agus
mur faigheamaid an trosg mor air cheann
na dinnearach, bha a' chudainn bheag fein
ri a solar, no is ann cruaidh uile gu leir a
thigeadh ctiisean.
Ach latha an sud de na laithean, bha
cuisean cho cruaidh 's nach robh a' chudainn
bheag fein againn ! Chan 'eil agamsa ach
gle bheag cuimhne air a' chiiis, ach tha a'
chuimhne bheag sin fein agam air. Is e
Latha na Sabaid a bha ann, agus bha mo
mhathair air a droch chur chuige, oir cha
robh an aon ghreim de'n annlann a stigh gu
ghabhail leis a' bhuntata, is gun am buntata
fein ro phailt. Innsidh mi dhuibh an nis an
seorsa latha a bha ann. Bha i air stoirm
a chur seachad, is a reir gach coltais an ath
stoirm ag cruinneachadh am mach anns a'
Chuan an lar gus an ath bhuille throm a
bhualadh air na h-Eileanan. Bha na
gaoithean air clos a ghabhail, re tamuill,
latha " eadar dha shian," mar a theireadh
na seann daoine ris ; ach bha an t-adhar is
stoth throm a' chladaich a' toirt na teach-
daireachd neo-mhearachdach seachad air
ciod an duathalas is an sarachadh a bhatar
a rithist ag gleusadh thall fada siar oirnn !
Thubhairt mi gu'n robh stoth throm air a'
chladaoh, is bha sin air, stoth a chluinnteadh
fhuaim na miltean air astar air a leithid so
de latha. Bha e mu airde reobhairt, leis a'
mhuir-traigh ann suas mu mheadhon-la,
agus air do m' mhathair dol am mach gu
beulaibh an tighe, mhothaich i cabhag
fhaoileann is cath aca shios ciil an Eilein
Bhig am beul na tuinne. Chuir e iongantas
oirre ciod a bhiodh aca an sud, agus tharruing
i sios an traigh, eadhon ged a bha an dara
cas an impis a bhith a' tilleadh, leis gur e
an t-Sabaid a bha ann. An uair a rainig
i bil na tu.inne, ciod a bha an sud aig na
faoileannan ach ugsa mhor, shultmhor a
chaidh a thachdadh le stoth nan stuadh air
a' chladach, is i air a h-ur-sguabadh a stigh
an traigh; bha i cho _urar, grinn is ged a
b'ann air an dubhan a ghlacte i an tiota sin
fein. Thug mo mhathair leatha dhachaidh i,
agus cha b'fhada gus an robh a' chuid a
b'fhearr dhi againn air bord na dinnearach.
An nis, chan 'eil mise a' dol a ghabhail de
dhanadas orm fein a radh, as is as, gu'n robh
mo mhathair ag cur suas athchuinge ris an
Ti as Airde cobhair a chur oirre, "s a bord
cho lom, oir chan 'eil cinnt agam gu'n robh ;
ach, fathast, is fios agam mar nach 'eil fios
agaibhse air ciod a' ghne boireannaich a bha
innte, is docha learn gu'n robh. Co-dhiubh,
b'e sud a thachair, agus cha sgeul air
thuaireamas e ach ni a thachair ri m' fhios-
rachadh fein. Ach cha robh mo mhathair
ro chinnteach an do rinn i ceart leigeil le
a h-aire a bhith air a tarruing a thaobh cho
mor air Latha Sabaid 's gu'n d'thug is an
cladach oirre mar sud, agus gu sonraichte
gu'n d'thug i dhachaidh an t-iasg is gu'n
do rinneadh feum dhe an larach nam bonn
gun feitheamh ris an Luan. Bha a' chuis
ag cur beagan dragha oirre, agus mu dheire-
adh shir i comhairle pearsa Eaglais — an
Ceistear a bha anns an eilean 'san am.
" Cha do rinn thu cearr, a ghalad," arsa an
duine caomh rithe ; "is ann a dheanadh tu
an ni a bhiodh uile gu leir cearr mur gabhadh
tu is mur deanadh tu feum de'n tiodhlac a
chuir an Cruithear ort 'nad fheum." Thug
a' chomhairle thurail so faochadh d'a
h-inntinn.
Bha mo mhathair latha eile an deidh litir
a sgriobhadh a bha i ag cur gu Anna ar
piuthar anns an Oban, oir b'ann le m'
sheanair is le m' sheanamhair a thogadh ise,
agus an uair a dh'fhag iad an t-eilean 's a
, chaidh iad a chomhnuidh do'n Oban thug
iad Anna leo. Ach ged a sgriobh i an litir
cha robh stamp aice a rachadh oirre no
sgillinn a gheibheadh e ; agus leis nach robh
coimhearsnach na bu dluithe dhuinn na
tuaiream air leth-mhile, cha robh, direach an
uair a bha feum air, doigh air an stamp
fhaotainn. Is gann a tha aobhar agam air
a thoirt fa -near gur e aon sgillinn ruadh a
bha postachd litreach ag cosg an uair ud is
8
FREASDAL, TUITEAMAS, NO FAOINEIS ?
iomadh bliadhna 'na dheidh.. Tha mi an
nis a' dol a dh' innseadh dhuibh ciod a
thachair, agus tha e cho fior 's a tha raise
a' sgriobhadh nam briathran so. Cha robh
lobhta an ceann-an-teine de'n tigh an uair
ud, oir b'ann gii math 'na dheidh sud, an
uair a fhuaras fiodh cladaich a chur cruinn,
a chuireadh ann i, agus cha robh ach na
cabair is an sgrath a bha fo'n tughaidh lom
OS ar cionn. Bha an litir, mata, aice 'na
laimh is i a' smaoineachadh ciamar a gheibhe- .
adh i a cur air falbh gu Anna an uair a chuala
i gliong aig a casan air an iirlar, agus an uair
a sheall i feuch ciod a bha ann, bha an sud
sgillinn a thuit a mullach an tighe ! Is
coltach gu'n robh an ctiinneadh an sas an
aon de na sgrathan a bha air an tigh ; ach
is e a' chilis ciod an t-aobhar a chuir gur
ann an uair a bha am feum ud oirre a dh'
fhuasgail i as an sgrathaidh is a thuit i
aig casan mo mhathar ^ir an iirlar ? Ach
biodh a rogha aobhair air, thachair an rud
direach mar a tha mise ag innseadh dhuibh.
Cha robh duine beo eile de'n aon ainm ri
m'athair anns an eilean ach e fein, Domhnall
Diighallach, mar a theirte ris. Bha e latha
an sud a' dol do Airigh nan Gobhar, " baile-
mor " an eilein. Is ann 'ga choiseachd a bha
e, agus an deidh dha dol seachad air a'
Chrannaig is e sios am bruthach gu Creag-
bhriseadh-fiacall, mhothaich e rud beag
airgiodach ag gliostradh, 's e leth-chomh-
daichte le poll, anns an rothaile air an
rathad-mhor. Thog se e, agus ciod a bha an
sud ach brod (lid) pioba is e air a dhroch
bhruthadh 's air a chur a dealbh far an
deach roth cartach thairis air. Thachair
gu'n robh feum aige air a' cheart ailleagan
anns an am, agus ged a fhuair am brod an
droch ghiollachd a fhuair e, smaointich
m'athair gu'n gabhadh e, le saothair, aiseag
air ais gu a cheud chruth, is theann e ris an
obair gu faidhidinneach. Fhuair e sin e, air
ais gu a phrionh chruth, agus an uair a
ghlan se e chunnaic e gu'n robh ainm air.
Ciod a b'iongantaiche leis an sin na fhaicinn
gur e a ainm fein ann am Beurla, " Donald
MacDougall," a bha air brod na pioba!
Fhuair e am mach 'na dheidh sin c6 a bu
docha a chaill e — fear de'n aon ainm a
bhuineadh do'n eilean a bha ann air chuairt
beagan uine roimh sin a Glaschu, far an
robh e ag obair aig an am.
Chan 'eil an sin, an nis, ach faoineis, fior
thuiteamas, is eadar-dhealaichte bho'n da
thachartas eile a dh'aithris mi, gu sonraichte
an t-isag a chuir am Freasdal air an teaghlach
an Latha S^baid ud an uair nach robh greim
armlainn fo sparran an tighe.
Tha mi an nis a' dol a chur ris an fhaoinei*
sin le d^ thuiteamas eile a thachair dhomh
fein aithris, is gun na laithean anns an do
thachair iad na's fhaide air falbh na an
t-seachduin so chaidh.
An uair a bhios mi a' dol a stigh do'n
bhaile gu dleasanas sonraichte a tha mi ris
an ceartair, tha mi am bitheantas ag gabhail
a' char cho fada ris an t-sr4id a tha a'
tarruing a stigh ri Drochaid an Righ Seoras
a Coig. Tha am faradh ag cosg da sgillinn
dhomh. An latha sonraichte a bha an so
bha agam ri mo shlighe a bhri^eadh dluth
air leathach rathaid agus tadhal a dheanadh
air ghnothach sonraichte nach 'eil aobhar
agam air ainmeachadh, agus leis gu'n robh
faradh na ceud chuid de'n t-slighe ag cosg
sgillinn, agus an corr ag cosg tri bonn-a-se,-
bha am faradh uile ag cosg da sgillinn is
bonn-a-se dhomh an aite na. da sgillinn
abhaisteach. Saoileam gu bheil mi 'g ur
cluinntinn a' deanamh lachan gaire 's ag
radh gu'm b'e sin an call mor, mor, bonn-a-se !
Ciamar idir a fhuair mi thairis air a leithid
sin de liighdachadh a thighinn air mo sporan !
Ach cha b'e call a' bhuinn-a-se a thug orm
iomradh a thoirt air idir, ach an rud a
thachair an uair a bha mi a' deanamh air
an dara car, an deidh dhomh an tadhal a
dh'ainmich mi a dheanamh. Siiil 'gan d'thug
mi air a' cheum-rathaid air an robh mi ag
coiseachd, mhothaich mi rud beag donn ri
oir a' chabhsair-choise. Chrom mi sios gU
siiil na bu mheana a thoirt air, agus ciod a
bha an sud ach bonn-a-se ! Dh'fhag sin
m'fharadh air an da char aig an da sgillinn
abhaisteach, oir mur tiginn thar a' cheud
aon gus an tadhal sonraichte ud a dheanamh,
cha bhithinn a choir a' cheuma air an
d 'fhuair mi am bonn-a-se.
Da latha 'na dheidh sin bha mi ag cur
buagan beag air falbh leis a' phosta. Bha
mi a' fagail an tighe roimh sholus latha,
agus leis gu bheil uinneag an t-seomair
anns a bheil mo chuid paipear-sgriobhaidh
's a leithid sin gun bhrat-comhdaich a chumail
a stigh an t-soluis, agus air a chul sin gun
moran uine agam gu riirach sam bith a
dheanamh air cheann na bha bhuam — ^label
gu chur air a' bhuagan — thug mi leam e mar
a bha e gus am faighinn label an ait -ei gin.
Direach an uair a bha mi aig bonn na
sraide againn fein is a' tionndadh a steach
air an rat had anns a bheil mi a' faotainn a'
chkr, ciod a bha an sud ri oir a' chabhsair-
choise ach label beag, ur, glan, gun ni 'ga
dhith ach ainm an neach chon an robh am
buagan a' dol a sgriobhadh air, ni nach robh
mise fada gun a dheanamh.
Aireamh 5
1943
Mac seachranach
*S^. T. Friseal, an Dun-eideann
Is mise am buachaill maith ; leigidh am hnachaill maith 'anam sios air son nan caorach.
— Eoin X. II.
DH' innis ban-charaid naidheachd dhomh a
tha nochdadh an comas iongantach a tha
againn uile air nithean spioradail a thuigsinn
tre nithean aimsireil. Fad bhliadhnachan
bha i a' teagasg class Biobiiill, balaich
mhora a bha seaehd deug is ochd deug a
dh' aois. Bha aon fhear dhiubh, Iain, a
bha gu maith neo-shuidhichte, is cha robh
choslas air gu robh e ag eisdeachd ri facal
de na bha i ag radh. Mu dheireadh stad e
uile gu leir de dhol do'n cTilass. An sin
theich e a tigh athar, is cha robh fhios aca
c'aite an deachaidh e.
Chaidh bliadhnachan seachad. Lean mo
bhan-charaid air iirnuigh a dheanamh air a ■
shon ; ach cha robh fhios aice air dad m'a
thimchioll. An sin fhuair i litir bhuaith a
Astralia, litir anns an d' innis e mar a theich
e bho thigh athar, mar a rainig e baile-
puirt, agus mar a fhuair e soitheach a thug
dha an t-aiseag gu Astralia air chumhnant
gu'm paigheadh e fharadh le obair.
Sin mar bha. 'Nuair chaidh e air th rinn
e a rathad gu baile beag anns an d' fhuair
e obair agus deagh thuarasdal, is dh' fhaod-
adh e bhi gu maith dheth na'n d' thug e an
aire air fhein. Ach thagh e droch chompan-
aich, gillean a bhiodh ag 61. An sin thoisich
e fhein air 61 cuideachd, agus chan e mhain
air 61 ach air iom.airt, gus mu dheireadh an
do chaill e aite agus nach robh aon sgillinn
aige. Ach an aite aithreachas a dheanamh,
no a choire a chur air a dhroch dheanadas
fein, bha e a' cur na coire air daoine eile.
Mu dheireadh cha robh foidhe ach an rathad
a ghabhail, a' cumail corp is anam r'a cheile
le bhi deanamh seorsa air bith oibre a
gheibheadh e bho thuathanaich anns an dol
seachad.
Thainig e an sin gu tigh tuathanaich a dh'
fhasdaidh e gu bhi a' cuideachadh nan
ciobairean. Cha robh air iarraidh air ach
cuid de na caoraich a thre6rachadh gu aite
anns an robh feur maith, agus an aire a
thoirt orra nach rachadh iad air chall.
Caora dhubh
Dh' innis e anns an litir mar a thachair
dha aon fheasgar Sabaid, agus e a' sealltainn
air na caoraich a bha air a churam. Laigh
a shuil air caora dhubh a bha comharraichte
am measg nan caorach bana. Bha i a' sior
tharruing air falbh bho chach, is bha fhios
aige nach b' fhada an iiine gus an rachadh
i a steach do'n Choille a bha Ian dhrisean is
dhroigheann, na'n leanadh i oirre mar bha
i a' deanamh. Na'n reachadh i a steach do'n
Choille, agus na'n rachadh na drisean an sas
'n a cl6imh theagamh gu'm biodh i marbh
m'ani faighteadh i. Mar bha a shtiilean a'
leantuinn na caorach leum e gu grad 'n a
inntinn gu robh e direach a' sealltuinn air
a dhealbh fein ann an sgathan, peacach
dubh-chridheach, seachranach, caillte.
A dhealbh fein
Cha b' urrainn e aicheadh, is cha mh6 a
b' urrainn e a' choire a chur air neach eile.
Chrom e a cheann le naire, a' foluch aodainn
le a lamhan, agus a' meacanaich mar gu'm
biodh paisde.
'N a theanntachd agus an eiginn anama
ar leis gu robh e a' cluinntinn a sheana
bhan-charaid a' leughadh nam briathran udj
le guth min tlath nan Gaidheal, " Is mise am
buachaille maith; leigidh am buachail-U
maith anam sios air son nan caorach"
(Eoin X. 11).
Bha fhios aige gu maith gur e briathran
Chriosd a bha anns na briathran ud, is
chaidh e air a ghliiinean; ag tirnuigh mar so,
" A bhuachaille mhaith, is e an dubh pheacach
a tha annam-sa, nigh mi agus glan mi, agus
na leig air seachran mi a r is." . . . Dh' eirich
faireachduin 'n a chridhe gu robh e air a
ghlanadh o thruaillidheachd a' pheacaidh,
agus gu'n robh Spiorad dliith dha a bha cho
caomhail agus cho laidir 's nach robh eagal
air nach robh e a nis tearuinte gu siorruidh.
An uair a dh' eirich e a dhol as deidh na
caorach a bha falbh o'n trend bha e 'n a
MAC SEACHRANACH
dhuine nuadh, 'n a dhuine anns an robh
neart ur nach buineadh dha fein. Bha e air
a " bhreith a ris." Bha an Tighearn losa
Criosd 'n a Shlanuighear dha, agus 'n a
mhaighstir, agus 'n a charaid ; chaidh seann
nithean seachad is bha an saoghal uile air
a dheanamh ur dha, is bha iarraidh aige gu'm
biodh fhios aig a sheana bhan-charaid air an
aoibhneas a bha 'n a cridhe, aoibhneas na
slainte. Thug an litir anns an d' innis e sud
dhi barrachd sonais" dhi na thug litir eile
a fhuair i riamh.
A chraicionn dubh f 6in
Thug a' chaora dhubh ud air Iain creidsinn
ann an nithean nach robh e a' faicinn le a
shuilean. Am faca tu riamh thu fein, a
leughadair, mar tha thu ann an sealladh
Dhe ? An ereid thu gu bheil do chridhe a
cheart cho dubh ri craicionn na caorach ud ?
Maith dh' fhaoidte nach do chuir thu an
gniomh na peacaidhean a chuir an gille ud
an gniomh, ach pheacaich thu an aghaidh
Dhe air a shon sin is tha gach seorsa peacaidh
a' goirteachadh cridhe Dhe agus 'g ar
dealachadh bhuaith, co dhiu is e uabhar,
no feinealachd, no breugan, no fearg a tha
ann.
Theagamh gu bheil e duilich do chuid de
dhaoine a chreidsinn gu bheil losa dluth
dhaibh. Tha naidheachd an t-soisgeil mar
sheann sgeul dhaibh; nithean a thachair o
chionn fhada ach nach 'eil a' tachairt an
diugh. Do bhrigh nach fhaca iad losa
riamh, agus nach aithne dhaibh neach eile
a chunnaic e, cia mar a dh' fhaodas fhios
a bhi aca gu bheil e bed, agus gu bheil e
comasach air an tearnadh ?
Ach tha daoine a' creidsinn ann an iomadh
rud nach fhaca iad riamh. Chan fhaic thu
an grddh a tha ann an cridhe duine ach air
a shon sin tha thu a' creidsinn ann, 'nuair
chi thu an duine a' deanamh gniomh troc-
aireach.
Tha cuimhne agad mar thachair do Phol.
Ged dh' innis na h-abstoil agus daoine eile
gu'm faca iad losa an deidh a bhais, agus
gu'n do bhruidhinn e riu, cha robh Saul a'
creidsinn facal dheth. Bha e an duil gu
robh iad 'g am mealladh fein, is fhuair e
ughdarras na daoine a bha ag innseadh
naidheachd air nach robh dreach na firinn a
chur am priosan, air eagal gu'n sgaoileadh
a' bhreug. Ach mar dh' fhaodas tu fhaicinn
anns an naoieamh caibideil de Ghniomharan
nan Abstol thachair Criosd ri Pol, is bhruidh-
inn e ris, agus o'n la sin, bha Pol 'n a dhuine
nuadh. Chreid e gu robh losa beo aig deas
laimh Dhe. Chaidh e steach do rioghachd
Dhe le creideamh. Bha e o'n uair sin am
measg nan creidmheach. " Creid anns an
Tighearn losa Criosd is bithidh tu air do
thearnadh." Ciod a tha ann an creideamh
ach gu bheil duine a' faicinn nithean neo-
fhaicsinneach le' siiil na h-inntinn agus an
anama ?
Theagamh gu'n cual thu, a leughadair, mu
Eilidh Keller, boirionnach talantach de
mhuinntir America, a rugadh dall, bodhar,
balbh. 'Nuair bha i 'n a paisde cha b'
urrainn neach air bith companas no conalt-
radh a dheanamh rithe ; chan f haiceadh i, is
cha chluinneadh i, is cha bhruidhneadh i.
A reir choslais cha robh uinneag no dorus a'
fosgladh a steach d'a h-inntinn.
Chaidh boirionnach caomhail truacanta a
dh' fhuireach comhla rithe, a dh' fheuchainn
an gabhadh an tiugh-dhorchadas anns an
robh i beo soillseachadh air dhoigh air bith.
Cumhachd a' ghraidh
B'e a' cheud rud a rinn i feuchainn ri
thoirt air Eilidh Keller a thuigsinn gu robh
gaol aice oirre. An ceann beagan iline
thoisich a' chaileag air nochdadh gu robh
earbsa aice anns a' bhoirionnach agus gu
robh i a' taiceachadh rithe.
La an sin ghlac am boirionnach lamh
Eilidh is sgriobh i uair is uair air a bois litir
de'n aibideil gus an d' ionnsaich a' chaileag
an litir. Am maireach sgriobh i litir eile,
agus uidh air 'n uidh mar sin, gus an d'
ionnsaich i an aibideil air fad.
'N" a dheidh sin sgriobh i facail ach bha e
duilich a thoirt oirre a thuigsinn ciod a bha
na facail a' ciallachadh. Gus so a theagasg
dhi thug i aon la do'n gharradh i far an robh
piob uisge ; chuir i lamhan na caileig fo'n
phiob is leig i leis a' phiob ruith, agus an
sin sgriobh i am facal uisge air a laimh.
Thainig aoibh air aodann Eilidh, oir thuig
i ciod a bha am facal uisge a' ciallachadh.
Lean am boirionnach oirre mar sin gus an
robh dealbh aig a' chaileig 'n a h-inntinn air
nithean nach fhaca i riamh-; beanntan is
aibhnichean, is cuan, is eich, is crodh, agus
ceud rud eile.
An diugh cha mhor dhaoine a tha cho
ionnsaichte ri Eilidh Keller, no aig a bheil
inntinn cho geur, no tha cho sona rithe.
Na'n rachadh tu 'g a faicinn sgriobhadh
duine-eigin air a laimh co ris a bha thu
coltach, agus anns a' mhionaid bhiodh do
dhealbh 'n a h-inntinn.
Is ann an doighean mar so a tha sinne a"
faicinn, le comhnadh an Spioraid Naoimh,
losa mac Dhe. Slanuighear agus Caraid
MAG SEACHRANACH— AM BAISTEADH
3
pheacach. Chan fhaic sinn e leis an t-suil
chorparra ; chan 'eil doigh air am faigh sinn
(learbhachd gu bheil e beo agus gu bheil e
dluth dhuinn ach le bhi creidsinn ann agus
le bhi gabhail ris. Tha miltean de chreid-
mhich anns an t-saoghal a tha cho cinnteach
gu bheil losa beo agus maille riu 's a tha
iad cinnteach as na daoine a tha anns an
aon teaghlach riu. Bruidhnidh iad ris mu
gach ni 'n am beatha, is tha fhios aca gvi
bheil comhfhulangas aige riu nach eil aig
neach eile.
Eisd agus creid
So agad, a leughadair, briathran an
Tighearn losa fein, an neacK a ghradhaich
sinn le gradh siorruidh, agus nach urrainn
breug a dheanamh : —
" An ti a thig am ionnsuidh cha tilg mi air
chor sam bith a mach e " (Eoin vi. 37).
" Thigibh am ionnsuidh-sa sibhse uile a ta
ri saothair agus fo tlirom uallaich agus bheir
mise suaimhneas dhuibh " (Mata xi. 28).
"Bheir mi a' bheatha mhaireannach
dhaibh agus cha sgriosar iad am feasd,
ni mo a spionas neach air bith asm o laimh
iad " (Eoin x. 28).
Thig thusa, ma ta, gu Criosd. Gabh air
fhacal e, agus creid ann ged nach faic thu e.
Ma ni thu sin, chi thu, mar chimnaic an gille
ud, gu'n dean Criosd creutair nuadh dhiot,
agus gu bheil e comasach air t' anam a
shaoradh, agus a ghlanadh, agus a choimhead,
fa chomhair la a theachd.
Am Baisteadh
An t-Ollamh Colla DdmhnuUach
ANN an samhchar a' ghlinne bha mi Sabaid
le caraid m' oige, am ministear. Ar learn
gu 'm bheil sith na siorruidheachd anns a'
ghleann. Tha beanntan arda air gach taobh
mar bhallachan a thog famhairean an uair
a bha an saoghal 6g. Tha abhainn a tha
iomraiteach ann an eachdraidh agus an
drain a' ruith troimh mheadhon a' ghlinne,
agus air leanag bhoidheach ann an achlais
na h-aibhne tha eaglais na sgir.
Cha b' ann an de a thogadh an eaglais.
Tha a ceud choimhthional a' cadal mu'n
cuairt orra. Ach sean agus mar a tha i,
bha eaglais air an laraich cheudna linntean
air thoiseach oirre.
Chunnaic Calum Cille no a chompanaich
an gleann, agus le siiil gheur nach trie a rinn
mearachd thagh iad an reidhlean uaine mar
acair naomh air son tigh an Tighearna.
Chiim seirbhisich dhileas Dhe creideamh
slainteil beo anns a' ghleann.
Tha tigh-mor an uachdarain air tulaich a
tha cuartaichte le doire dharaich, ach ged
a lean an teaghlach ri dachaidh an athraich-
ean chaill iad an oighreachd mhaiseach a
bha aon uair air ainmeachadh orra.
Ann am braighe a' ghlimie tha tigh mor
iir a thog an Sasunnach a cheannaich a'
mhor-chuid de 'n oighreachd. Ach ged is
trom a sporan agus straiceil a cheum is e an
seann uachdaran is docha le muinntir a'
ghlinne. Tha esan fad na bliadhna a stigh
agus a mach feadh tighean an t-sluaigh.
Thig an Sasunnach an uair a tha am fraoch
fo bhlath, agus ged tha e caomhail tabhart-
ach, tha amharus aig muinntir a' ghlinne
gur mo a thlachd ann an cearcan ruadh a'
mhonaidh agus easagan nam preas na ann
an daoine bochda air an oighreachd.
Dealaichte o shluagh
Is ann de 'n eaglais Shasunnach e, agus
cha do ghabh e seilbh fhathast air aite an
uachdarain anns an eaglais. Chan 'eil an
duine ri choireachadh gu 'm buin e do 'n
eaglais easbuigeach. Is ann innte a bhaist-
eadh e. Ach cha bhiodh anam ann an cunnart
sam bith ged rachadh e do thigh Dhe le
muinntir a' ghlinne. Chan 'eil e furasda le
tuath agus buachaillean a' chreidsinn gu 'm
bheil e 'na bhall dileas ann an eaglais
Chriosdaidh sam bith. Am fear a theid a
dh' iasgach blnradan agus bhreac air an
t-Sabaid chan 'eil e coimhead la an Tighearn
naomh. Is eu-coltach e le storas ris an
t -seann duine uasal ann an Tigh na tulaich.
Theid esan gu riaghailteach do 'n eaglais
gach Sabaid. Tha e 'na fhoirfeach, agus is
trath a ruigeas e an eaglais agus is cairdeil a
chuireas e failte air sean agus 6g. An uair
a bhitheas an t-seirbhis seachad, toisichidh
conaltradh ann am fasgadh na h-eaglais
agus le faidhidinn agus cairdeas eisdidh an
seann duine uasal ri sgeul nan cairdean agus
nan coimhearsnach.
Choisinn e urram agus gradh an t-sluaigh,
agus is trie a ghabhas iad cothrom air am
mor-speis a nochdadh dha.
An uair a bhris an cogadh a mach bha an
Sasunnach air tighinn do 'n ghleann a
mharbhadh nan cearcan-fraoich agus nam
AM BAISTEADH
fiadh, Bha e air bhoil agus air bhainidii le
gradh-duthcha, agus ghairm e an sluagh do
'n tigh sgoile agus le beurla mhor-fhaclach
nach tuigeadh daoine gun fhoghlum thoisicli
e air.ctiisean nan rioghachdan a mhineach-
adh, agus sparr e air an oigridh an dleasanas
do 'n righ agus do 'n duthaich.
Cha d' fhuair e uidhir agus aon saighdear,
agus rainig e Tigh. na tulaich a' caineadh
agus a' smMadh muinntir a' ghlinne mar
ghealtairean gun dilseachd d' an righ agus
gun ghradh d' an diithaich..
Is olc a' ghloir nach fhaodar eisdeachd,
thubhairt an seann duine ris fein, ach. cha
d' thubhairt e moran ris an t-Sasunnach.
Mu dheireadh an fhoghair bha coinneamh
eile anns an tigh -sgoile. Bha Fear-na-tulaich
anns a' chathair agus chuir e gu reidh ciallach
an dleasanas mu choinneamh an t-sluaigh.
Chuir e 'n an cuimhne na seann laithean an
uair a lean an sinnsearan athraichean agus
a choisinn iad cliu fo bhratach bhuadhach.
Dh ' innis e dhaibh mu aon mhac fein a thuit
anns an Fhraing. Taobh-a-stigh de sheach-
duin cha robh gille 6g anns a' ghleann nach
robh ann an eideadh saighdeir.
Am posadh
Ach tha mi a' ruith troimh mo sgeul, agus
tha 'n t-am agam tilleadh air mo cheum.
Chan fhacas anns an eaglais aon chuid
posadh no baisteadh gus an d' thainig an
t-uachdaran iir. Mar is trie a thachras
thug e leis teaghlaichean Sasunnach do 'n
ghleann. 'N am measg bha nighean mhais-
ach bhan, agus thuit i fein agus an t-eunadair
ann an gaol. Bha esan an geall air a posadh
agus a reir cleachdadh na h-airde deas bha i
fein agus a muinntir a dh' aon inntinn gu 'm
biodh am posadh anns an eaglais.
Cha robh esan idir toilichte ach. seach an
nighean bhan a dhol seachad air, chuir e
coimheachas a naduir a dh'aon taobh agus
bha am posadh anns an eaglais agus a'
bhanais anns an tigh-mhor.
Bha an eaglais cho Ian agus a bha i riamh
air la comanachaidh. 0 bhraighe agus o
iochdar a' ghlinne chruinnich an sluagh,
scan agus 6g, fir agus mnathan, balaich agus
caileagan. Bha beannachd chairdean agus
luchd-eolais cho maith ri beannachd a'
mhinisteir air a' charaid oig. Ach air oidhche
na bainnse bha monmhur ann an tighean a'
chlachain agus bha cuid am beach d gu 'n
robh an gleann a' fas gallda.
Ach ma dhtiisg posadh 's an eaglais
conaltradh 's a' ghleann, cha bu lugha
seanachas an uair a chaidh fathunn a mach
gu'n robh baisteadh a' doi a bhi anns an
eaglais.
Ciod an t-aite a tha cho iomchuidh ris an
eaglais air son na seirbhis so ? Chan 'eil
sealladh eile anns an t-saoghal mhor as
maisiche na caraid 6g fhaicinn 'g an coisrige-
adh fein agus tiodhlac Dhe do Dhia anns an
eaglais.
Am baisteadh
Ach chan fhaca muinntir a' ghlinne
baisteadh anns an eaglais, agus cha robh
iad cinnteach gu 'n robh an cleachdadh iir
ri mholadh.
Ach thachair ni ann an eaglais a' ghlinne
air Sabaid a' bhaistidh a lion cridheachan
a' choimh-thionail le eagal diadhaidh.
Bha an la blath boidheach ann an 6g-mhios
an t-samhraidh. Bha Fear-na-tulaich 'na
aite gnathaichte, agus na tuathanaich agus
am mnathan, ciobairean agus luchd-seilg
anns an eaglais. Bha na dorsan fosgailte,
faileadh cubhraidh nan craobh a' lionadh an
tighe agus fuaim na h-aibhne mar cheol fad
as 'n an cluasan.
Cha robh an searmon fada. Bha fhios aig
a' mhinisteir gu'm b'e am baisteadh priomh
obair an la agus bha e deonach gu 'n tuigeadh
an sluagh cho freagarrach agus a tha an
eaglais air son seirbbis anns am bheil parantan
'g an coisrigeadh fein agus am paisdean do
Dhia.
Gu mall, socrach theirinn e staidhir na
ctij^aid, agus aig bun na staidlireach sheas e,
an t-eunadair mu choinneamh agus a' bhean
ann an eideadh riomhach na bainnse 'na
suidhe leis an naoidhean 'n a h-uchd.
Sheiim an coimhthional laoidh a' bhaistidh
agus thog am ministear a ghuth aimi an
iirnuigh dhtirachdach. Thug e buidheachas
do Dhia air son a mhaitheis agus a throcair
do na h-uile dhaoine, agus gu sonruichte do
'n charaid oig d' an d'thug e leanabh maoth.
Dh ' iarr e lathaireachd agus beannachadh an
Tighearn, a' guidhe gu 'n daingneachadh
esan air neamh an t-seirbhis anns an robh
iad 'g an cleachdadh fhein air thalamh.
An columan
An uair a bha an cinn crom ann an
umhlachd agus an cridheachan a co-aomadh
aixn an durachd leis a' mhinisteir, thainig
caiman geal a stigh ag itealaich mu 'n cuairt.
Bha am ministear a' labhairt ann an cainnt
dhriiidhteach ris na parantan, a' deanamh
gairdeachas leo 'n an aoibhneas, a' sparradh
orra an dleasanas ur agus 'g an stiiiradh gu
tobar a' ghliocais agus an neirt.
AM BAISTEADH— DEAGH EHUEAGRADH
Sheol an colamun tri uairean mu 'n cuairt
air na parantan agus am paisde agus an sin
sheas e air aite-suidhe laimh ris an t-seann
fhoirfeach, Fear-na-tulaich . Thainig cunntas
an t-soisgeulaiche air baisteadh Chriosd gu
inntinn a' mhinisteir, agus leugh e ann an
eisdeachd a' choimhthionail na briathran
so : — " Agus an uair a bhaisteadh losa
chaidh e air ball suas as an uisge; agus,
feuch, dh' fhosgladh neamh dha, agus
chunnaic e Spiorad Dhe a' tuirling mar
choluman, agus a' teachd airsan. Agus,
feuch, guth o neamh, ag radh, is e so mo
Mhac gradhach, anns am bheil mo mhor-
thlachd."
Bha an coimhthional a dh' aon inntinn
gu 'n robh Spiorad Dhe maille riu ann am
baisteadh na h-eaglais. Tha paisdean a'
ghlinne nis uile air am baisteadh ami an tigh
Dhe, agus ged nach d' thainig colamun geal
o 'n am ud, tha muinntir a' ghlinne cinnteach
gu 'm bheil Spiorad Dhe leo anns an eaglais.
Agus CO a chuireas 'n an aghaidh ?
Deagh Fhreagradh
Leis an Urramach Alasdair Mac Fhionghuin, Ph.D., an Cill-rno-Naomhaig
IS toigh leinn uile duine tapaidh d' an aithne
e-fein a thoirt a c^s le cuimseachd fhacail.
Air dhomhsa a bhi a' leughadh iomraidh air
sgireachd Albhaidh ann an siorramachd
Inbhir-nis, thainig mi tarsuinn air naidheachd
bhig a thaitinn rium gu mor, anns am bheil
an tapadh ud a' deanamh feuma ris nach
robh fiughair. So mar a tha i a' ruith — •
An deidh blar Chiiil-fhodair, rainig buidhe-
ann de na Gaidheil a bha air faondradh tigh
ministear sgireachd Albhaidh. B' e ainm a'
mhinisteir Uilleam Gordon. Bha na fir sgith
le alaban, agus fann le cion a' bhidh; cha
robh air cuid dhiubh ach gu-'n robh iad 'n
an seasamh. Dh' iarr iad air a' mhinisteir
fuasgladh a thoirt dhaibh, ged a bha fhios
aca gu robh sin toirmisgte do na h-uile le
bagraidhean troma. Chan 'eil e air innseadh
CO an taobh de chomh-stri na h-aimsir ait
an robh am ministear ; ach tha e gle choltach
nach .b' ann air taobh Thearlaich. Ach ma
's ann mar sin a bha, cha do dhall e a shiiilean
a thaobh a dhleasdanais ; thug e a stigh na
h-ainnisich, agus thug e dhaibh gach beath-
achadh agus comlifhurtachd a bha 'n a
chomas. Air dhaibh-san an t-iirachadh ud
f haotainn, thog iad orra, mar a dh' fheumadh
iad, ris a' mhonadh ; oir bha an torachd as
an deidh.
Ach cha b' fhada gus an cuala Diuc
Chumberland a chobhair a rinn am minis -
tear air na reubalaich, agus chuir e gairm
d' a ionnsaidh a bhi fa chomhair-san air
latha sonruichte ann an Inbhir-nis, a fhreag-
airt air son a chionta.
Cha robh coslas ro thlachdmhor air a'
ghnothuch, ach, co dhiubh, aig an am
shuidhichte, sheas am ministear air beulaibh
an Ditica.
" Am bheil e fior " dh' fheoraich an Diiic,
" gu 'n d' thug thusa cobhair do bhuidheann
de na reubalaich, a' toirt dillain do m'
6rdugh-sa, mar a tha air innseadh ort ? "
" Chan 'eil mi 'g a aicheadh," ars am
ministear, " ach le 'r cead, tha mise ann an
teanntachd nach beag, eadar da aithne, a
tha calg-dhireach an aghaidh a cheile, agus
iad le cheile a' tighinn thugam o ard tighd-
arras. Tha Mac mo Righ Neamhaidh ag
aithneadh dhomh an t-acrach a bheath-
achadh, an lomnochd a chomhdachadh, biadh
agus deoch a thoirt eadhon do 'm naimhdean,
agus cobhair a dheanamh air gach creutair a
tha ann an cas, c6 air bith e, a thig n' am
rathad.
Air an laimh eile, 'tha mac mo righ thal-
amhaidh ag aithneadh dhomh an seors' ud
fhuadach o'm dhorus, mo chridhe a chruadh-
achadh an aghaidh an f heumalaich agus mo
chobhair a dhiiiltadh do 'm chomh-chreutair
a tha ann an eigin. Am bi bhur Morachd
cho maith is gu 'n abair sibh c6 de 'n da
aithne sin d' an coir dhomhsa iimhlachd a
thabhairt ? "
"Air gach aon chor," fhreagair an Ditic,
" thoir umhlachd do aithne Mhic an Righ
Neamhaidh. Chan 'eil thu idir mar a chuire-
adh as do leth. Pill dhachaidh ann an sith,
agus dean a reir spiorad caomh an t-soisgeil
sin is e do ghnothuch a bhi a' searmon-
achadh."
Bu mhaith a fhreagair am ministear, agus
cha bu dona a labhair an Diiic, ged bu
chruaidh e.
Tha an naidheachd a' sgur, a' moladh na
dithis aca. Ach air mo shon fein, tha mi ag
aideachadh gu 'n do chuir an deireadh gasda
G
DEAGH FHREAGKADH— AN DUINE MI-FHEIN
so oirre ionghnadh nach beag orm; oir gu
soilleir chuir an Diuc a riaghailt fein bun
OS cionn, ni nach dean seanalair airm a
nasgaidh, agus ni nach motha a bha an
Diuc a' ciallachadh, a reir a ghiulain an
deidh sud.
Am fac e an solus, gu bheil ughdarras lagh
Dhe thairis air na h-uile agus os cionn
ughdarras airm no Staide ? An do thuig e
gur e dleasdanas nan uile trocair fhoillseach-
adh do dhaoine a tha ann am aire, a dh'
aindeoin lagh diithcha no Diiica ?
Cha chreid mise nach robh e ann an ceo
mu 'n ghnothuch. Mar shaighdear, bha e
ag amharc air a' mhinistear mar sheors' eile
de shaighdear a bhoidich a bhi umhal do
lagh Dhe, agus d' am bu ghnothuch ordugh
an Ard-chommandair a ghiulan a mach, a
dh' aindeoin c6 a theireadh atharrachadh.
B' e sin a dhreuchd. Mar sin, cha robh
Uilleam Gordon ach a' deanamh a dhleasd-
anais mar dheagh shaighdear.
Ach na'm be tuathanach no greasaiche a
bha ann, ged a labhradh e na dearbh
bhriathran a labhair am ministear, tha
amharus laidir agamsa nach deachaidh dha
cho maith ; chan 'eil mi idir a' creidsinn gu
'n aidicheadh an Diixc gun mhor argumaid
is gagail, gu bheil aithne Dhe ri bhi air a
coimhead le tuathanach a cheart cho coguise-
ach is a tha i le ministear. Mar sin, cheadaich
e do 'n mhinistear an dearbh ni air son am
priosanaicheadh- no an crochadh e daoine
"eile.
Ach ma chaidh an Ditic cho fada sud,
thigeadh air mu dheireadh dol na b' fhaide,
agus ma mhol e do 'n mhinistear a bht
trocaireach, agus a bhi a' searmonachadh
lagh na trocair, is gann a bhiodh e 'n a
chomas coire fhaotainn do thuathanach no
do ghreasaiche 'n a chiomhthional, a dh'
ionnsaicheadh gu maith bhuaithe; agus
n'an robh an sluagh am bitheantas mar a
bha Uilleam Gordon, dh' fheumadh Cum-
berland an dara cuid an sgrios, no a riaghailt
fein atharrachadh. Anns an eadar-dha-
sholus anns an robh e, cha d' atharraich e a
riaghailt ; is ann a dh' fhag e 'n a dheidli
f ior dhroch chliii air son cruais ris an t-sluagh,
gun tiir, gun aobhar, gun fheum.
Ach an deidh sin uile, b' fhearr e na na
h-uamhasaich a tha air cheann na Gearmailt
an diugh ; chan aidicheadh iadsan gu bheil
iighdarras lagh Dhe os cionn ordugh Hitleir ;
agus bhitheadh Uilleam Gordon a' paigheadh
air son a chionta ann am priosan no le cheann.
An Duine Mi-Fhein
Bha an duan so air a dheanamh le Aindreas Ndbul nach maireann ; a bha 'n a Mhaigstir-
sgoile Gaidhlig ann an Gleann-dail, an Sgir Dhiuirinis 's an Eilean Sgitheanach.
1 . Thug mi beum air Maighstir-Eein,
Air cuid de ghne 's dhe lubaireachd.
Is thuirt e fein rium anns an uair,
Gur math a fhuair mi smiiid thoirt air,
Oir is tearc iad anns an tir,
A thuig a lin 's a chuilteireachd,
A thuig a chur cho math riut f hein,
'S gur eigin gu 'm bi cliti agad.
2. Ach ciod a ni mi ris a' phlaigh,
A sharaich mi 's na doighean ud,
Oir chan 'eil car theid mi 'n a cheann,
Nach cuir e nail a chrogan ann,
Ag iarraidh gus mo thogail suas,
Air binnein uaill is moralachd,
Is ged a theichinn thar a' chuain,
Bidh ghuth gu h-uaigneach comhla rium.
4. 'S iomadh cota leis an tig e,
'N iomadh riochd 's air uaireannan,
Bidh coslas irisleachd is broin,
Mar fhallainn mhoir 'g a chuartachadh,
Co is diblidh ris an lar,
Na fleasgach an uaibhreachais,
A chum gu 'n saoilear gur e gras,
A rinn cho taireil suarach e.
3. Leanaidh Fein mi fhein is each,
Gu dana nuair nach smuainich sinn,
Tha cuid bheir aire dha 'n a thrath,
'S nach nochd do chach so suaicheant e,
Cuid eile leigeas e cho ard,
'S gu 'm mothaich each gu ghuaillean da,
Ach bidh e cinnteach as ad strachd,
Far bheil gras a' buadhachadh.
5. Nuair ghairmear mi gu urnuigh,
'S diuid a theid mi dh' aicheadh sud.
Is Maighstir Fein a' cantuinn rium,
Na teirig ann 'g ad narachadh.
Mar a saoil thu gun teid leat,
'S gu 'n taitinn thu ri each le sud,
Fuirich as mu 'n caill th^^ 'm beachd,
A. dh' altruim iad mu thrath umad.
AN DUINE MI-FHEIN
6. Is ged a thachradh e aig am,
Gu 'n rachainn ann nuair dh.' iarrt' orm,
Gu 'm bi e frithealadh mo bheoil,
A dh'fheuch an cord mo bh.riath.ran ris,
Ach. gu 'n cordadh iad ri each,
'S e sud gu h-araidh iarratas,
Oir bidh e 'g iarraidh mar a dhuais,
Gu 'm biodh an sluagh rium riaraichte.
7. 'S mur am faigh mi briathran beil,
Bidh Maighstir Fein an gruaman rium,
Bidh e 'g am chaineadh 's their e rium,
Gur fear gun tur gun tuairmse mi,
Their e gu 'n mhill mi a chliu,
Gu 'n d' rinn mi ciiis gun bhuannachd dha,
Oir nuair a shaoil e bhith gu h-ard,
Gur ann a dh' fhag mi suarach e.
8. Ged a gheibhinn ann an iirnuigh
Urachadh is blathachadh,
Gu 'n tig am fear ud air mo chW,
^ A thagradh cliii na phairtaicheadh
'S e chleasachd ud a dh' fhag mi caol,
'S 'n am aonar mar is abhaist dhomh,
Maighstir Fein bhi 'g iarraidh Ion,
Air rud nach cord a nadur ris.
9. Chan urrainn mi chur air falbh,
Oir bidh e sealg a ghnath orm,
'S ann is deine e air mo thoir,
Mar 's mo a bheir mi thamailt dha,
Bha mi 'n duil gu'n robh e 'n ciiil,
Na 'n ruisginn a chuid amhailtean,
Ach fear cho feineil ri Mi-Fhein,
Cha ghabh ratreut ged chaininn e.
10. 'S iomadh fear do 'n d' rinn e call,
Tha leantuinn teann an cairdeas ris ;
A tha. 'g a altrum anns gach am,
'S a sealltuinn air gu fabharach,
Ag eisdeachd ris le bhrionnal baoth,
A' saoilsinn air nach namhaid e,
Bidh iad sud do chach gun fheum,
Ni Maighstir Fein dhiubh fasaichean.
1 1 . Ach 's lionmhor luchd a leisgeil ann,
Tha tearm air ann am braithreaehas ;
Maighstir-Ardan 's Maighstir-Prois,
Is Maighstir-mor-a-Talantan,
Bean ri aon dhiubh 's bi an eomhlan
Comhla dol an sas annad,
'S am fear bheir fasgadh dhaibh le deoin,
Cha chord ris bhi 'g an sarachadh.
12. Ged bheirinn beum air Maighstir Fein,
Cha dean e feum ach gaire ris,
Ach abradh each ris nach 'eil ann
Ach sloightire gun naire dheth,
Bidh am fleasgach air a bLonn,
'S bidh chompanach an t-Ardan leis,
'S mur tig a' charraid as a' chilis,
Cha bhuin an cliu do 'n charaid ud.
3. Ma thogas Talantach a cheann,
'S nach bi dad ann a sheolas e,
Chan fhaic thu saighdear anns a' champ.
As gealltaich air bhi mor na e,
'S mur a cluinn e gu 'm bi each
'G a chur an aird cha chord e ris
Se 'm fear a chuireas gaoth 'n a mhal,
As fearr leis a bhi comhla ris.
14. Bidh Maighstir Proiseil air a thoir,
A' cur air doigh gu h-uaigneach dha,
Gur duine taitneach e do chach,
'S na h-uile ait an cual iad e,
'S bidh Maighstir Foirmeil air a chul
Ag ionnsachadh gu guanach dha
Gach doigh is fearr le 'n dean e eiiis
A chosnadh cliti le bhuadhan dha.
15. Ma bheir dad do 'n phobull choir
Gur neonach leam mar fiach riut
Ag iarraidh trumpaid chur an aird
'S gu 'n eluinneadh each do dheanadas :
Chan fhaic e paight' e fein gu brath
Ma 's pairteachadh bhios diomhair e,
Ach cuir as aird a' chuis mar bha
'S bidh fear gun naire a' biathadh air.
16. Nuair bhios Maighstir Fein gu h-ard,
'S a gheibh e 'n t-ait as uachdraiche
'S e 'n ath ni air an toir e lamh
Gu 'n cuirear each an suarachas.
Is eagal air gun caill e fein
A mheudachd ud a bhuannaich e ;
'S chan fhaic e fear am measg nan ceud,
Cho deas ris fein 's cho uasal ris.
18. 'S olc a' ghraisg tha riut a' streup
Is eucorach an eomhlan iad ;
Tha feum air gras bhi air an stiuir,
A chumail chuisean doigheil dhuit :
'S ged bhiodh tomhas dheth sud ann,
Bidh campan ri do bheo agad ;
Gii 'n teid am bathadh 's a mhuir ruaidh
'S gach gineil truagh dhe 'n t-seors' aca.
18. 'S iomadh ear tha 'm Maighstir Fein
Nach cuir mi 'n ceill an drasda dhuibh
Tha cuid a dheanadh dheth mi-fheum
Nach fac an ereutair graineil ud
A tha toirt fasgaidh dha le deoin
'S a cumail loin is araich ris
Chan ionghnadh ged a bhios e shuas.
Air cnoc na h-uaill a' sraideamachd.
19. Nuair bha mi gu co-dhunadh,
Bha mi 'n diiil o'n chain mi e ;
Gu 'm fanadh e ann an cuil
'S nach cluinninn dtird gu brath aige ;
Ach dh' eirich e le mear as iir
Ag iarraidh cliu is ardachadh ;
Tha Maighstir Fein an deidh gach cuis
A' leantainn rium, 's cha nar leis e.
8 AN DUINE MI-FHEIN— TUR AGUS EAGLAIS RODUIL ANNS NA HEARADH
20. Nach ann tha chail aig Maiglistir Fein,
'S an goile geur tha iarratach,
Ni e feisd air na bheil ann,
'S rud nach eil ann gum biath e air :
Is o nach d' fhuair e riamh a shath,
De Ion na dh' fhag e riaraichte ;
'S e tabhair, tabhair, their e ghnath,
'S a bheul gun tamh a' miananaich.
21. Ciim an t-acras air an comhnuidh,
Sud an doigh gu sharachadh,
Biodh an aimhreit air a bonn,
'S bi gamhlasach mar namhaid dha ;
Ach o nach dean thu sud dhiot f hein,
Cha gheill e dhuit 's chan fhag e thu,
Ach bi ag iarraidh nuas o neamh,
Na cheusas e gu 'm basaich e.
Ttr agus eaglais R6duil anns na Hearadh
Le D. I. Mac Cuish, an Uidhist
CHAN 'eil seann eachdraidh a' toirt cinnt
air bith c6 thog an Tiir agus an eaglai_s so
an toiseach, ach tha eachdraidh ag innseadh
gu robh lamh aig Cloinn Mhic Leoid na
Hearadh innte uair agus uair. Co air bith
a thog an Tiir an toiseach, is e buidheann
mhanach a bha 'g a shealbhachadh agus a'
coimhead as a dheidh fad iomadh linn, agus
is ann air larach Cill Chiiildich a thogadh e,
agus bha e 'n a Abaid air a choisrigeadh do
'n Naomh Augustine.
Ciod air bith an seol aoraidh a bha aig na
daoine ud, tha aon ni cinnteach gu 'n robh
iad a' gabhail barrachd saothair ri clach-
aireachd nan aitean-aoraidh na tha clach-
airean an latha 'n diugh.
Aig an am ud, mar bu trice, bhiodh na
h-aitean-aoraidh air an togail laimh ri fearann
math, agus mar so, bhiodh moran de mhaith-
' eas an f hearainn mu 'n cuairt aig na manaich
fein. Bha Rodul, an t-aite anns an do
thogadh Tiir Chliamain, math, agus do
bhrigh sin, bha am facal Rodul a' ciallachadh
(Rogha-dail), — 's a' Bheurla — " choice dale."
Feumaidh a reir cunntas na feadhnach a
bha a' sgriobhadh mu thimchioll, gu 'n do
thogadh an Tiir fada roimh an Eaglais a bha
ri thaobh, agus a reir beachd dhaoine bhiodh
luchd-teagaisg an latha ud a' fiachainn ris an
t-sluagh a thoileachadh mar a b' fhearr a
ghabhadh deanamh, a reir nos agus beachdan
an latha.
Mar dhearbhadh air a sin, chithear dealbh
ceann eich os cionn dorus a tuath na h-Eaglais,
a reir coltais, gu leigeadh ris do na linntean
a thigeadh gu 'n robh an t-each air a mheas
naomh leis na seann Ghaidheil, agus air a
choisrigeadh do 'n ' Naomh Michael,' agus
air a shon sin tha e air a radh mar so.
" Michael mhin nan steuda geala
A choisinn cis air Dragon fala."
Fad iomadh linn bha e 'n a chleachdadh
aig muinntir na Hearadh a bhi toirt am
mionnan air Cliamain Mor Roduil, neach a
bha air a choisrigeadh le Easbuig na Roimhe.
Tha e coltach gu 'n do loisgeadh " Ciimhn-
ant sgriobhte " na h- Abaid so, an uair a
thainig na Lochlanaich, air neo aig am an
Ath-leasachaidh, ach tha Domhnull Munro,
Ard fhear-ionaid Easbuig nan Eileanan a'
sgriobhadh an 1594, gu robh air taobh deas
na Hearadh aon Tigh Mhanach le steipeal a
bha' air a shuidheachadh 's air a thogail le
" Mac Leoid na Hearadh " ann an Rodul.
Tha an sgriobhadair Buchanan a' toirt
cunntas gur e Mghr. Alasdair Mac Leoid
na Hearadh a thog an Abaid so, agus mar
chomharra air a sin tha sgriobhadh Laideann
'g a innseadh air taobh a stigh na h-Eaglais.
Aig am an Ath-leasachaidh bha moran de
na tighean so air an leagadh gu lar ; bha an
eaglais so fein air a f agail gun cheann fad da
cheud bliadhna, agus tighean nam manach a
bha ri taobh air am milleadh gu buileach,
ach 'n a dheidh sin chaidh an eaglais a chur
air doigh, ach chaidh i air theine le tuiteamas,
agus 'n a dheidh sin, chaidh a togail an dara
turns le Mghr. Alasdair Mac Leoid na Hearadh
ann an 1787.
Chaidh an Eaglais so a chur air doigh le
fear Alasdair Crotach, anns a' bhliadhna
1546, agus fathast tha i 'n a ciiimhneachan
air na laithean a d' fhalbh. Bha an Eaglais
so ri linntean nam manach fo riaghladh na
Priomh Abaid I Chalum-Cille, agus na h-uile
aon d'a seorsa anns na h-Eileanan an lar.
Aireamh 7
1943
Abstol M6r na h-Alba
[Bha an searmon so air a liubhairt leis an Ollamh Golla DdmhnuUach air
la Chaluim-cille, an 1940, gu bhi air a chraobh-sgaoileadh air an Radio)
" A chionn gu'n robh e ann ad chridhe Ugh a ihogail do rrC ainm-sa, is maith a rinn
thu gu 'n robh e ann do chridhe." 1. Righ viii. 18.
IS ann ris a' bhuachailleachd a chaidh
Daibhidh 'na oige. Bu ghasda leis a bhi ag
iomain chaorach agus an cuid uan o ional-
tradh gu ionaltradh mu bhruthaichean
Bhetlehem. Bha cothrom aige am feadan
a chluich agus a' chruit a dhiisgadh gu ceol
binn. Bha soilleireachd an t-sleibh a'
cordadh ris air feadh an latha agus re na
h-oidhche bha maise nan speur agus gloir
nan reul a' togail iniitinn agus a' dtisgadh
aigne gu bhi a' moladh an Ti a sgaoil na
neamhan arda os cionn a' chruinne-ce.
Bu ghasda leis orain agus dain spioradail
a chur ann an eagaibh a cheile.
Ach mu'n gann a bha an oige seachad
ghairmeadh e gu righ-chathair a mhuinntii'
agus a dhuthcha. Chuir e a' chruit air an
f haradh agus chrioslaich e . claidheamh air
a leis. Chaith e an corr d'a laithean mar
cheannard-airm a' cathachadh gu gaisgeil
an aghaidh naimhdean a dhuthcha. Ged a
bha e 'na shaighdear treun agus buadhmhor,
cha robh 'iiidh ann an cogadh no aimhreit.
Co-dhiubh a bha e a' reiteachadh ciiisean na
rioghachd, no a' cur an ordugh feachd ann
an aghaidh namhaid, b' e a mhiann agus a
dhiirachd teampull maiseach a thogail air
son aoradh Dhe. Cha do cheadaich Dia dha
so a dheanamh. Rinn e deasachadh air son
an teampuill, ach ghlac am bas e mii'n robh
clach air laraich no tuagh air cabar-droma,
Tha ar beatha mar so
Is ionnan ar crannchur uile. Ged is farsuinn
ar miann, ar diiil, agus ard ar dochas, is beag
a chiomhhonas sinn. Ach ma bhitheas
nithean uasal agus urramach 'n ar n-aire
tha Dia ag radh gu'n d' rinn sinn gu math
gu'n robh iad 'n ar cridhe. Ma tha ruintean
agus iarrtas ar cridhe chum gloir Dhe agus
math dhaoine cha tuit iad gu lar agus cha
tig iad gu neoni. Ann an deagh am Dhe
agus 'na dhoigh fhein thig iad gu crich
bheannaichte. An teampull a dhealbh
Daibhidh 'na inntinn thog a mhac le clachan
kiachmhor agus fiodh taghte agus annasach.
Ma tha ruintean Bhreatunn, mar a tha,
suidhichte air ceartas agus saorsa, nithean a
tha a reir toil Dhe, na biodh eagal oirnn
roimh namhaid an-iochdmhor. Tha dubhadh
air a' ghrein aig an am, agus tha frasan
gabhaidh a' briseadh oirnn. Ach dealraidh
a' ghrian anns na speuran fhathast agus
teichidh na sgaUean. Is iomadh long le
cruinn riiisgte a rainig acairsaid.
Calum-Cille
Is e an diugh an naoieamh la de'n 6g-
mhios, agus is ann air an la so anris a' mhios
cheudna o chionn tri-cheud deug tri agus da
fhichead bliadhna a chriochnaich Calum-cUle
a chuairt. A chionn is nach d' thainig a
leithid eile ann an eachdraidh nan Gaidheal,
fear eile a chuir a linn fhein agus na linhtean
a thainig 'na dheidh fo fhiachaibh cho mor,
nach Ian airidh _ dhuinn a chumail air
chuimhne !
Ged nach robh e 'na righ mar a bha
Daibhidh, bu rioghail a dhream. Bha e 'na
bhard agus 'na fhear-ciuil, ach is e saoibhreas
a shaothrach agus naomhachd a bheatha a
choisinn cliu dha a bhitheas suthainn buan.
Chan 'eil fhios againn gu cinnteach ciod
na meadhona a chleachd e a thionndadh
muinntir Albainn o dhorchadas nan cinne-
ach gu Creideamh na slainte. Na'n d' innis
Adhamhan dhuinn an doigh anns an deach-
aidh Calum-Cille agus a chompanaich mu'n
obair mhor agus bheannaichte a rinn iad,
cha bhiodh ionndrainn air na sgeulachdan
a thug e dhuinn mar eachdraidh.
Tha e soilleir gu'm b' e a ghradh do Dhia
agus d' a luchd-diithcha a thug Calum Cille
a dh' Albainn. Bha buidheann bheag de
Ghaidheil Eirinn ann an Earra-Ghaidheal
agus bha iad air an saruchadh leis na
Cruithnich. Na'n gabhadh na Cruithnich
bhorba ris an t-soisgeul, thigeadh cairdeas
agus baigh an aite naimhdeas agus cogadh.
Is iad sin toradh an iorapachaidh anns
tiach Unn,
2 ABSTOL MOR NA H-ALBA— COMHAIRLE GHAIDHEALACH NA H-EAGLAISE
Roimh-theachdairean Chaluim-cille
Bha saothair Chaluim-Cille agus a cHomp-
anaich air a bheannachadh gu mor. : Cha
deanainn dimeas air^ roimh-theachdaire
Chaluim-Cille, Ninian, ach 'n am bheachd-sa,
cha robh beul-aithris ar n-athraichean air
seachran an uair a • thagh iad Calum-cille
mar phriomh-abstol na h-Alba. Chan e na
rinn e 'na am fein, ach an spiorad agus an
eisimpleir a dh' fhag e 'na dheidh a tha sinn
a' moladh. An uair a leughas sinn mu
aireamh nan abaidean agus tighean-mhanach
a steidhich e ann an Albainn agus ann an
Eirinn, an liuthad soisgeulaiche dileas a bha
air oileanachadh leis agus teachdaire dealas-
ach a theagaisgeadh anns na h-abaidean sin
agus a shiubhail an Roinn-Eorpa, a' craobh-
sgaoileadh creideamh na slainte, nach mor
a rinn e agus nach airidh e air la-cuimhne!
Ann an fcomhradh ri muinntir a' Ghoirtean
ann an taobh tuath Eirinn, " Shaoilinn "
arsa Coinneach MacLeoid, " nach robh Oalum
Cille marbh leth-cheud bliadhna," agus chan
'eil croitearan agus iasgairean nan eileanan
air dheireadh air na h-Eireannaich, Ma tha
tobar fior-uisge as fhearr na cheile anns na
h-eileanan no amis na glinn air Tir-mor tha
iad air an ainmeachadh air Calum Cille. Co
a chuireas aireamh air na h-eaglaisean a tha
air an ainmeachadh air ? Nach mor an
aireamh de na tulaichean uaine anns am
bheil ar n-athraichean a' t^mh a tha a'
giiilan ainm abstol urramach nan Gaidheal ?
Is aithne dhomh Cill-Chaluim-Cille ann am
Muile agus ann an He, ann an Tiriodh agus
's an Eilean Sgitheanach, ann an Uidhist
agus ann am Beinn-na-Faoghla, ann an
Cinn-tu'e agus anns a' Mhorairne.
Eireachdail 'n a phearsa
Fallain 'na chom, breagha 'na phearsa, le
guth binn agus inntinn laidir, bha cumhachd
Dhe 'ga chuartachadh. Chuir e ruaig air
dorchadas nan cinneach, agus las e lochran
an t-soisgeil anns an tu-. An drasd agus a
rithist bha an lasag fann, ach bha i air a
beothachadh. Tha solus a' chreidimh
Chriosduidh gle iosal aig an am. Tha feum
air Calum-Cille an diugh ; teachdaire dileas
a sguabas a' ghrainealachd an-iochdmhor a
tha a' bagairt ail t-saoghail a sgrios as an
Roinn-Eorpa. Am beist uamhasach sin a
tha a' miUeadh agus a' marbhadh oigridh
nan rioghachdan ; smuaintichibh cuideachd
air na seachd deamhain a tha 'ga stiiiradh,
agus cuimhnichibh an sin air Calum naomh
agus a shaothair air son leas aimsireil agus
leas spioradail dhaoine.
Bha teampull mor ann an Jerusalem ann
an amharc Dhaibhidh, Bha teampull a b'
fhearr ann an amharc Chaluim-Cille. Leag
esan na bunaitean. Togamaid-ne na ballachan
le cairdeas, ceartas, caomhalas ; le firinn,
trocair agus sith, agus mur am fa,ic sinn an
togail so 'na Ian uidheam, cluinnidh sinn
Dia ag radh : "A chionn 's gu'n robh e ann
ad chridhe tigh. a thogail do m' ainm-sa is
math a rinn thu gu'n robh e ann ad chridhe."
Gu'm beannaicheadh Dia ar n-aoradh,
agus d'a ainm gu'n robh cliii a nis agus gu
siorruidh. Amen.
Comhairle Ghkidhealach na h-Eaglaise
IS ann ris a' Chomhairle so — no ris a'
Chomunn so — a tha aobhar an Tighearna
agus ciiisean na h-Eaglaise ann an aitean
iomallach is fada bho ghoireasan air a'
Ghaidhealtachd an earbsa. Mar a tha fhios
aig na Gaidheil, agus aig moran eile an
diugh, tha iomadh cearnaidh air a' Ghaidhe-
altachd agus anns na h-Eileanan a tha fada
bho eaglais agus bho Mhinistear — tha cho
fada 's gu bheil e eucomasach do'n t-sluagh
a tha fuireach sna h- aitean sin air an eaglais
a fhrithealadh ach ainneamh ainneamh. Tha
iomadach cearn de'n Ghaidhealtachd far a
bheil beagan sluaigh a tha aon leth-dusan
mile, agus aitean eile dusan agus eadhon
fichead mile, air falbh bho eaglais na sgire ;
agus mar sin, mura robh seirbhis fhollaiseach
aig an t-sluagh sin ach an corr uair a ruigeadh
am Ministear iad bhiodh iad ann an suidhe-
achadh truagh a thaobh aoraidh follaiseach.
Ach chan 'eil idir an Eaglais a' fagail
dhaoine mar so a tha fada bho ghoireasan
an t-Soisgeil gun chothrom a thoirt dhaibh
air a bhith frithealadh meadhonan nan
gras. Tha Comhairle Ghaidhealach na
h-Eaglaise ag cumail Mhisionaraidhean sna
h-aitean so chum is gum bi an Soisgeul aca,
agus cothron aoraidh foUaiseach cho trie 's
ged bhiodh iad ri taobh na h-eaglaise. Tha
coig agus da fhichead Misionaraidh againn
mar so, sgapte feadh na Gaidhealtachd. Is
e ni mor agus beannaichte a tha an sin.
Agus a chum 's gun ruig am Ministear an
sluagh so cho trie 's a ghabhas deanamh,
agus gun gabh am Misionaraidh aite-san san
eaglais, tha a' Chomhairle iad fhein a'
seasamh air son cosdais tri fichead Ministear
is Misionaraidh a ghiulan bho'n dara h-aite
gus an aite eile. Tha mar sin am Ministear
a' ruiffsinn au" each cearn de a sgu'e is de a
COMHAIRLE GHAIDHEALACH NA H-EAGLAISE
chiomhthional ann an doigh a bhiodh euco-
masach dha sin a dheanamh mura b'e gu
bheil a' Chomhairle Ghaidhealach a' paighe-
adh na cosdais. Tha so a' fagail coimhthional
a tha sgapte aonaichte an cridhe is an
teagasg agus fallain mar chiomhthional an
iomadh doigh.
Roimh an chogadh bha eadar tri fichead
agus tri fichead 's a' deich de ghillean oga
Gaidhealach a' faotainn Bursaraidh bho'n
Chomhairle chum an cur troimh an f hoghluim
air son na ministrealachd. Bha na gillean so,
agus cuid aca sna h-ard sgoilean, agus cuid
eile san oilthigh, agus feadhainn eile an
talla na diadhaireachd. Bha iad uile ag cur
feum air cuideachadh chum a dhol air adhart
air son ministrealachd an Fhocail air a'
Ghaidhealtachd. Tha fhios gu bheil beann-
achd an cois na h-obrach so. Tha feadhainn
de na gillean so an drasda a' seasamh eadar
sinn agus namhaid aindiadhaidh is briiideil.
Ach bidh sinn ag guidhe gun till iad, agus
gum bi iad 'nam meadhon beannachaidh do
na Gaidheil fhathast.
Tha rithist aig a' Chomhairle ris na
Tighean Coinneimh a chumail suas— tha
aon tri fichead dhiubh ann — agus ri Tighean
nam Misionaraidhean mar an ceudna. Agus
cha bheag a' chosdais sin. Direach nuair a
bhris an cogadh a mach bhatar an sas ann
a bhith cur Thighean nam Misionaraidhean
ann an rudeigin de dh' ordugh, agus moran
dhiubh cha mhor air a dhol aog. Chuir an
cogadh casg air an sin, ach thatar an dochas
gun teid an obair so air adhart a ris nuair
a thig crioch air a' chreich a th' ann.
Thatar cuideachd bho thoisich an cogadh
ag cumail Mhinistearan Gaidhealach sna
puirt-mhara an Sasainn far a bheU balaich
an Neibhi agus seoladairean Gaidhealach
eile nuair a tha iad air tir. Tha sinn fhein
agus muinntir na h-Eaglaise Saoire a' dean-
amh so turas ma seach. Chan 'eil ni eile
thatar a' deanamh mar Chomhairle, no mar
Eaglais, as motha tha toirt a chomhf hurtachd
is a mhisneach do na balaich Ghaidhealach
againn fhein na cuairt nam Ministearan so.
Tha leabhraichean beaga crabhaidh mar
an ceudna air an clodh-bhualadh an Gaidhlig,
agus air an cur dh' ionnsaigh Han balach 's
nan nigheanan a tha air falbh am Feachd
an Righ — cia b'e aite sam bheil iad aig tigh
no thairis.
Tha a' Chomhairle a' deanamh na h-obrach
ionmholta so dh' aindeoin 's gu bheil siim air
ar cuingealachadh gu mor le cion airgid.
Chum gach meur de'n obair mhor so a
chumail air adhart ghabh sinn suas ri sia
mile (£6,000) punnd Sasannach an iasad an
uiridh. Tha an t-iasad gu maith an am
earracais, agus a chum fuasglaidh a thoirt
an am feuma, ach is ann a tha bhochdainn
ann dhuinne mar Chomhairle nach urrainn
dhuinn an t-iasad a phaigheadh air ais. Agus
a thuilleadh air an sin tha sinn an drasda
da mhile (£2,000) punnd Sasannach am
fiachan. Rinn sinn so a raghainn air gun
leigte derreas air an Aobhar air a' Ghaidhe-
altachd, agus air ar comhnadh do na gillean
agus do na nigheanan a tha air falbh ri
aghaidh cruadaU. Ach chan 'eil so ceart —
gum biodh sinn mar Chomhairle ann am
fiachan — chan 'eU e ceart, no airidh oirnn
mar Ghaidheil is mar Eaglais. Cha do
chleachd muinntir an taobh-deis a bhith air
dheireadh ann a bhith cuideachadh an
Aobhair air a' Ghaidhealtachd, Chan 'eil
iad sin fhathast^ agus tha sinn ag iarraidh
orra iad a thighinn chum ar comhnaidh a
rithist. Ach tha ar guidhe an drasda gu
sonraichte ris na Gaidheil fhein.
Chaidh litir a mach an ainm na Comhairle
dh' ionnsaigh gach Ministear is Misionary
san Eaglais ag innse dhaibh mar a tha a'
chuis, agus ag iarraidh orra an litir a leughadh
sa' choimhthional gu foUaiseach. Ghabh aon
de chleirean na Gaidhealtachd os la:mh na
cleirean eUe a bhrosnachadh agus a stiuradh
sa' chuis so cuideachd. Thatar 'nan comain .
air son sin ; agus tha fhios gum bi toradh
'na luib.
Tha sinn cinnteach gun dean na Gaidheil
an dleasdauas a thaobh ar saothair, air
sgath ar Slanuigheir, air a' Ghaidhealtachd
cho luath 's a bhios fhios aca mar a tha
ctiisean. Is e sin a thug oirnn a chur fa an
comhair. Nan tugte obair is saothair na
Comhairle so air a' Ghaidhealtachd — ar
Comhairle Ghaidhealach fhein — gu cathair
grais an urnuighean foUaiseach an t-sluaigh
tha sinn Ian chinnteach nach e mhain gum
biodhamaid comasach air ar n-iasad agus
ar fiachan a phaigheadh ach gum biodh
againn a bharrachd na neartaicheadh, agus
na bheartaicheadh as iir, Aobhar an Tigh-
earna air a' Ghaidhealtachd. Air sgath ar
Slanuigheir, agus air sgath na h-obrach,
tha sinn ag guidhe gun' dean gach aon a reir
a chomais. Tha mise ag creidsinn gun dean.
Agus an ainm an Tighearna ceud mile taing.
Calum MacLboid, M.A.,
Ceann Suidhe na Comhairle.
Aig an Uinneig
An t-Ard Sheanadh.
CIOD a thrachradh mur coinnicheadh an
t-Ard Sheanadh fad da bhliadhna ? An
tuiteadh na neamhan ? Cha tuiteadh idir,
na's mo na thuiteadh na speuran ged nach
coinnicheadh a' Pharlamaid fad bliadhna.
Dh' fhasadh am fochann agus am buntata,
dh' eireadh agus laigheadh a' ghrian, agus
thigeadh lionadh is traigheadh air a' chuan,
mar is abhaist, ged bhiodh dorsan na Parla-
maid agus dorsan an t-Seanaidh duinte,
Ach mur coinnicheadh an Seanadh agus a'
Pharlamaid a h-uile bliadhna thigeadh riaghl-
adh na h-eaglais agus riaghladh na diithcha
gu ceann-criche ami an iiine ghoirid, oir gun
tighdarras a bhi air a chul cha ghabhadh
riaghladh deanamh. Mar is e Tigh nan
Cumantan Ard-tighdarras na rioghachd, aig
a bheil coir agus cumhachd air inntinn na
rioghachd a chur an ceill, is e an Seanadh
ard-iighdarras na h-eaglais, d'a bheil gach
coimhthional agus comunn agus Cleir
cunntachail.
A h-uile bhadhna tha cunntas air a thoirt
do'n Ard Sheanadh air an obair a tha dol
air aghaidh anns an eaglais, agus inntinn na
h-eaglais air a cur an ceill mu iomadh ctiis
mhor agus bheag a thig air beulaibh an
t-Seanaidh.
Tha an t-Ard Sheanadh air fas ro mhor :
CO dhiubh a bha iad a lathair air fad no nach
robh, bha 1658 ball ann am bliadhna ;
aireamh gun chiall. Cha robh ann an Sean-
adh Nicea ach 318, ach bithidh cuimhne air
Seanadh Nicea na's fhaide na bhios cuimhne
air a' chruinneachadh a bha ann an Dun-
eideann am bliadhna, oir bha an t-Iompau-e
mor Constantine ann agus na diadhairean
Arius agus Athanasius. Bha an creud a rinn
na h-easbuigean agus na h-aithrichean ud an
Nicea air aithris aig an t-seirbhis chomanach-
aidh a bha againn air maduinn Di-ciadaoin
an Eaglais Ard Dhun-eideann.
Am fainne oir
An uair a tha Moderator na bliadhna a
chaidh seachad a' fagail na cathrach agus
a' cur an fhir uir 'n a aite tha e a' cur fainne
oir air a mheur mar a chuir Pharaoh fhainne
fein air meur loseiph mar chomharradh
gu'n robh iighdarras air a thoirt dha os
cionn na h-Ephit uile (Genesis xli. 42).
Theagamh nach 'eil fhios aig cuid d' ar
luchd-leughaidh ciamar a thoisich an cleach-
dadh so an Eaglais na h-Alba. Thoisich e
anns a' bhliadhna 1908, an uair a chuir an
t-Ollamh Seumas Mitford Mitchell, agus e a'
fagail na cathrach, fhainne fein air meur an
OUaimh Theodore Marshall, gu bhi aige fad
bliadhna, gus an cuireadh e e air meur an
fhir a thigeadh 'n a dheidh, agus mar sin
sios gu brath. Tha sinn a nis air fas cho
cleachdte ri samhlachas an fhauine 's gu'n
saoileadh an Seanadh nach robh am Moder-
ator air a chur anns a' chathair ach gu
tuathal mur faiceamaid am fainne air a chur
air a laimh.
'N a l&tha fhein bha guth agus comhairle
an Ollaimh Seumas Mitford Mitchell a' dol
gu maith fad ann an Eaglais na h-Alba, ged
nach robh e riamh air a chunntas am measg
na feadhnach a bu chudthromaiche. Bha e
gu maith air a dhoigh, fialaidh le chuid, agus
cho dileas do'n eaglais 's nach bu mhaith
leis gu'm biodh ministear air a thaghadh le
gin de na h-eaglaisean mora an Dim-eideann,
no an Glaschu, no an Obar-dheathain, gun a
chomhairle, agus gle thric bha a chomhairle
air a h-iarraidh agus air a gabhaU an uair
nach iarrteadh comhairle dhaoine a b'ainm-
eile. B' e an t-Ollamh Seumas Mitford
Mitchell agus an t-Ollamh Theodore Marshall
an dithis mu dheireadh de chinn-suidhe an
Ard Sheanaidh air an robh feusag a b' fhiach
feusag a radh rithe.
Cha robh mise aig an t-Seanadh o chionn
bhliadhnachan, is thug mi an aire am
bliadhna gu bheil atharrachadh beag eile
air a dheanamh air an doigh anns a bheil
am Moderator air a chur anns a' Chathair.
A thuilleadh air innseadh dha gu'n do
ghairm an Seanadh do'n Chathair e, agus
breith air laimh air, agus am fainne a chur
air a mheur, choisrig am Moderator am
fear ur gu dhreuchd ann an urnuigh, agus
bheannaich e e leis na briathran so, " Gu'm
beannaicheadh an Tighearn thu, agus gu'n
gleidheadh e thu : gu'n tugadh an Tighearn
air 'aghaidh dealrachadh ort, agus bitheadh
e grasmhor riut : gu 'n togadh an Tighearn
suas a ghnuis ort, agus gu'n tugadh e sith
dhuit."
Bha mi toilichte an t-atharrachadh beag
so fhaicinn, oir chan e mhain gu robh an
t-seann doigh car maol, ach tha e anabarrach
freagarrach gu'm biodh Ceann-suidhe an
t-Seanaidh air a choisrigeadh gu soluimte
gu dreuchd cho cudthromach, agus air a
bheannachadh an ainm an Tighearna. Bha
an t-atharrachadh so air a dheanamh a'
'bhliadhna a dh' fhag an t-OUamh Dtighall
Mac Pharlain a' chathau-, agus b'e an
AIG AN UINNEIG
t-OUamh Seumas Black a' cheud Mhoderator
a bha air a choisrigeadh agus air a bheann-
achadh mar so. Dh'fhan esan 'n a sheasamh
fad na h-iiine ach thug mi an aire gu'n
deachaidh an t-Ollamh Iain Baillidh air a
ghltiinean.
Eireachdas an t-Seanaidh
Chan 'eil Ctiirt no Comunn air an t-saoghal
a theid air cheann gnothuich na's eireachdaile
na 'n t-Ard Sheanadh. An uair a tha an
Seanadh 'g a fhosgladh, agus an Talla mor
Ian, agus fhios aig a h-uile duine ciod is
coir dha a dheanamh an uair a thig am
Moderator no Fear-ionaid an righ a steach,
agus a dh'eireas an diimhlachd sluaigh ud
'n an seasamh mar aon duine, a' deanamh
am beic do'n Chathair agus do'n Chrtm,
agus am Moderator agus Fear-ionaid an Righ
a' deanamh am beic dhaibhsan, ann an
samhchair a chuireas critheanaich air feoU
dhaoine meata, agus an sin a sheinneas iad
Salm, dh' fheumadh duine a bhi gu maith
maol no aineolach mur fairicheadh e gu robh
a sheasamh aige ann an comhcheangal uasal,
an eaglais Naomh Choitcheann.
Bho thoisich mi air dol do'n t-Seanadh
b'e an rud a b' fhearr leam riamh, an t-seinn
aig an aoradh mhaidne a h-uUe la, gun organ
no guthan bhoirionnach ri 'n cluinntinn.
Chan 'eil aite eile air an t-saoghal anns an
cluinnear na sailm air an seinn cho maiseach
agus cho driiidhteach, mar thoirm mhoran
uisgeachan, 's a chluinnear iad air an semn
aig Seanadh Eaglais na h-Alba ris na fuinn
"Arnold," agus "Newington," agus "Stroud-
water," agus "Duke Street," a^us "Win-
chester." An uair a bha an Seanadh 'g a
fhosgladh b'e a' cheud Shalm a bha air a
seinn.
Is righ Dia, air a sgeadachadh
le moralachd gach am ;
Tha air a sgeadachadh le neart
is crioslaichte gu teann,
agus an uair a labhair am Moderator mu'n
Dealachadh an 1843 sheinn an Seanadh an
t-salm so (cxxxiii.)
0 Feuch, cia meud am maith a nis,
cia meud an tlachd faraon
Braithrean a bhi 'n an comhnuidh ghnath
an sith 's an ceangal caoin.
Dh'fhaodadh am Moderator iarraidh oirnn
stad aig an rann so, a chionn nach fhiach an
corr de'n t-salm a' seinn, ach sheinn an
Seanadh mu fheusag Aaroin mar gu'm biodh
iad a' seinn mu ainm an t-Slanuigheir.
Bha a h-uile duine a chuala mi a' bruidhinn
mu'n Dealachadh 'n a earalas nach loisafeadli
e a chorragan anns na h-eibhlean ; leis a'
cheud anail a' moladh misneach agus dilse-
achd na feadhnach a chaidh a mach, agus
'leis an ath anail a' moladh misneach agus
dilseachd na feadhnach a dh' fhan a steach.
Bha la eile ann : ach chaidh na seann
laithean seachad, agus tha e ceart dhuinn
uile a bhi modhail agus sitheil, oir is fhearr
oladh a bhi tuiteam o d' bhilean na searbhag.
Obair an t-Seanaidh
An uair a thoisich mi air dol do'n t-Seanadh
'n am mhinistear 6g b'e obair na h-eaglais aig
an tigh, agus thar chuantan, agus ctiisean
eile a bhuineadh do'n eaglais a mhain, na
priomh chuspairean a thigeadh air beulaibh
an t-Seanaidh, ach ged tha a' cheud aite aca
sin anns an t-Seanadh fhathast, tha e a nis
air toiseachadh ri bhi a' gabhail ioUa ri
iomadh gnothuch eile nach saoileadh tu gu'm
buineadh iad do'n eaglais no do aobhar
Chriosd. Thoisich am fasan iir so o chionn
bhliadhnachan, air a chur oirnn an tomhas
mor leis a' Chomunn ris an abrar, " Eaglais
agus Rioghachd " (Church and Nation) agus
a nis bithidh an t-Ard Sheanadh a' cur an
ceill a bheachd agus a bhinn air cuspairean
mar so, " Ordugh Bheveridge," " Obair-
uisge anns a' Ghaidhealtachd," "Tighean
ura a dh'fheumar a thogail," agus fiehead
rud de'n t-seorsa sin. Tha iarmad de dhaoine
samhach anns an eaglais leis nach toil am
fhiiisanachd so, an gaol a tha a tha aig am
braithrean air meur na h-eaglais a bhi anns
gach gnothuch, ach tha iad a' fantuinn
samhach a chionn gu bheU fhios aca nach
tig dad as co dhiubh, agus nach dean na
h-6raidean a bhios iad a' cluinntinn maith
no cron, mur cron e uine a chosd gu diomhain.
Gaidhlig am Mucarna
Tha eaglais na sgire an Tigh-an-uiUt a'
dol a thaghadh ministeir an aite an fhir'a
dh' fhalbh uapa do Dheibhidh, agus dh'iarr
ceathrar fhoirbheach air an Ard-Sheanadh
an t-atharrachadh so a dheanamh a thaobh
Mhucarna, ndch feum ministear na sgire
Gaidhlig a bhi aige, ged a 6' fheairrd e i bhi
aige.
Tha iad an dtiil gu'm biodh roghainn a b'
fharsuinge aca.na'n robh a' Ghaidhlig air a
cur as an rathad, agus tha sin fior, ach cha
d' eisd an Seanadh ri athchuinge nam foir-
bheach, agus feumaidh an coimhthional a
nis riaghailt na h-eaglais a leantuinn agus
ministear a thaghadh aig a bheil Gaidhlig.
Rinn na foirbhich a' cheart athchumge ri
Cleir Lathurn, mu'n d'thug iad a' chilis air
beulaibh an t-Seanaidh, ach bha a' Chleir
de'n cheart bheachd ris an t-Seanadh.
6
AIG AN UINNEIG
Bho 'n chunntas a bha anns na paipearan-
naidheachd cha b' urrainn dhuit a dheanamh
a mach co dhiubh a bha an coimhthional leis
na foirbhich no 'n an aghaidh, no ciod is
aobhar dha nach 'eil seirbhis Ghaidhlig am
Mucarna ach annamh, ach gus am bi
riaghailt na h-eaglais air a h-atharrachadh,
gu'm feum GaidhKg a bhi aig ministear m'
an suidhichear e am measg sluaigh a tha 'g
a bruidhinn mar an cainnt mhathaireil, cha
b' urrainn an Seanadh binn eile a thoirt a
mach ach a' bhinn a thug e air a' chiiis.
Tha fhios aig an t-saoghal gur e Gaidhlig a
bhios an dara leth de mhuinntir Mhucarna
a' bruidhinn 'n am measg fhein air feill no
margadh.
Ach air a shon sin, tha da thaobh air a'
chilis so, agus ma tha a' cheist ri bhi air a
togail idir, bu choir gu'm biodh i air a togaU
ann an doigh as fharsuinge na mar thainig
i air beulaibh an t-Seanaidh a thaobh
Mhucarna.
Co dhiubh is toigh leinn e no nach toil,
bu choir do mhinistearan Gaidhealach ' a
chuimhneachadh gu bheU am beachd so
laidir an inntinn an t-sluaigh air feadh na
Gaidhealtachd, gu'm faigheadh iad ministear
a by hear r mar mhinistear, mur bitheadh
riaghailt na h-eaglais mu'n Ghaidhlig. B'
f hearr leo fada cian seirbhis mhaith am
Beurla na seirbhis fhuar mhaol an Gaidhlig
ged is e a' Ghaidhlig as docha leo.
Chan 'eil rud air an t-saoghal as fhasa do
mhinistear an diugh, ma thoilicheas e, na'n
t-seirbhis Ghaidhlig a chur a bith, gun
aobhar a thoirt do dhaoine a radh gur ann
aige fhein a tha a' choire. Chan 'eil aige
ach an t-seirbhis a dheanamh maol agus
fuar, an coimeas ris a' Bheurla, agus a cur
aig uair neo-fhreagarrach, agus cuiridh aon
bhliadhna ceann-criche oirre. Tuitidh an da
fiiichead gu fichead,, am fichead gu deichnear,
agus an deichnear gu triiiir, agus an sin la
air choireigin, cha bhi duine idir aige an
t-seirbhis Ghaidhlig, is bithidh am beadall
toUichte a shaorsa fhaotainn, agus ainmichidd
am ministear anns a' chubaid an ath Shabaid
nach bi seirbhis Ghaidhlig ann an diugh idir,
a chionn nach 'eil iarraidh oirre, a reir choslas.
Theagamh uair 's a' bhliadhna gu'm bi
seirbhis Ghaidhlig air a cumail mar annas,
agus mar urram do'n chanain agus mar
fhianuis do'n Chomunn Ghaidhealach, ach
ged bhios deagh choimhthional a lathair
sgaoilidh e mar eheo nam beann.
B' ion do Eaglais na h-Alba nau-e a bhi
oirre mur teid aice air comas a thoirt do'n
t-sluagh anns a' Ghaidhealtachd aoradh a
dheanamh an eaglais na sgire 'n an caimit
fern. Ach an uair a dh' Mthneas i do choimh-
thionail sonruichte ministear aig a bheil
Gaidhlig a ghairm bu choir dhi siiil a chumail
air feuch a bheil e a' coimhlionadh a' chumh-
nant air an do shuidhicheadh e anns an sgir.
An t-Urramach Donnchadh Mac Rath
0 chionn ghoirid thainig crioch air a'
mhinistear so an Dim-eideann, duine a rinn
uiread de ghniomharan laghach agus coibh-
neU anns a' bheatha so 's gu'm bi sreath
dhiubh 'g a choinneachadh mar chairdean
air an taobh thall, gus a bheatha a dheanamh
dha do na h-aitibh-c6mhnuidh siorruidh.
Chuir e seachad uile laithean a mhinis-
trealachd ann an da sgir anns an robh e
anabarrach sona, Aird Ghobhar agus Garn-
tulaich, am Peairt, cluaintean gorma ciiiin
a thug dha cothrom air an t-seorsa minis-
trealachd a bha a' freagairt air a choimh-
lionadh gun chabhaig no gun sgios, a' dol
a mach 's a Stigh am measg dhaoine a bha
mar aon teaghlach a thaobh eaglais agus
aideachaidh, agus nach robh furasda an
luasgadh le guthan ard choigreach.
Bha baigh aige gu nadurra ris an t-seorsa
dhaoine a bha a chrannchur 'n am measg ;
sealgairean agus iasgairean ; tuathanaich
agus ciobairean ; geamairean agus gairneal-
airean agus brocairean. Uile laithean a
bheatha bha dorsan nan Tighean Mora cho
fosgailte dha ri dorsan nan tighean beaga,
ach cha deanadh a' chuideachd anns am
bitheadh e mughadh air bith air Donnchadh
MacRath. Bha e an aon ni do na h-uile ;
gun mh6r(?huis, gun fhiamh, gun amharus,
socrach 'n a inntinn, 'n a chreideamh, agus
'n a dhoighean, agus uasal is blath-chridJieach
gu nadurra.
Chan 'eil moladh as airde as lurrainn thu
a dheanamh air duine, ciod air bith na
buadhan mora a bha aige no an inbhe ard
a rainig e, na a radh uime gur e fior-dhuin-
uasal a bha ann. Sin a bha ann an Donnchadh
Mac Rath, o mhullach a chinn gu bonn a
choise, smior an duin-uasaU.
Ged nach robh e comharraichte mar
sgoilear, no mar shearmonaiche, no ann
an gnothuichean na Cleire, bha e anabarrach
dleasdanach mar mhinistear, agus a dh'
aindeoin cho gaolach 's a bha e air iasgach,
cha robh ministear eile anns an eaglais a
b'f hearr a bha a' toirt an aire air obair
fhein, no a bu fhritheiltiche air dol am
measg an t-sluaigh, tinn agus slan. Cha
mho a bha ministear eile am Peairt a bu
luaithe a chuidicheadh le bhraithrean anns
a' Chleir, an uan a bhiodh cuideachadh a
AIG AN UINNEIG— ANNS A' CHATHAIR
dliith orra anns a' chubaid no aig tiodhlacadh.
An am a' chogaidh mxi dheireadh thug e
iomadh coimhearsnach a glais.
Leig e dheth uallach a dhreuchd car trath
'n a bheatha an deidh dha dol troimh
operation a chuir gaiseadh 'n a bhodhig, ach
fad iomadh bliadhna an Dun-eideann bha
deagh shlainte aige, agus cha robh e idir
'n a thamh, oir bhiodh e gun sgur a' dol
do'n Tigh-eiridinn a dh' amharc dhaoine a
thainig as a' Ghaidhealtachd no as na
h-Eileanan. Sin obair a bu chaomh leis.
Bha e posda, agus bha aon mhac aige,
mac a tha 'n a oifigeach anns an Fhreiceadan
Dhubh, agus a bha air a leon o chionn ghoirid
an Africa.
Bha a bhean cho laghach ris fhein, boirionn-
ach banail a dh' ioc maith dha, agus chan e
olc, re uile laithean a bheatha. Bha iad a'
freagairt air a cheile, mar a fhreagras an
lamh air a mheataig, agus c6 riamh a shuidh
aig am bord an Dim-eideann, no a chuir
seachad oidhche leo ri taobh an teine 'n an
aonar, a' seanchas mu na nithean beaga
pearsanta a thachair an de no an uiridh, gun
an fhaireachduin a bhi 'n a chridhe gur
fearr sith agus ciuine agus gradh na 'n t-6r ?
Bha slth agus coibhneas-graidh an uile
cheuman na car aid ud.
Rugadh Donnchadh Mac Rath anns an
Acha-mhor an Loch Aillse, mac tuathanaich.
0 chionn bhliadhnachan chaidh e fhein agus
mise sgriob do dhiithaich a dhaoine, agus cha
robh clach, no cnoc, no cladh an Cinn t-saile,
nach robh naidheachd aige umpa. Bha deagh
eolas aige air eachdraidh na Gaidhealtachd
uile, gu sonruichte air euchdan shaighdearan
agus air tapaidean nam finneachan.
Bithidh iomadh ministear Gaidhealach ag
ionndrainn Dhonnchaidh Mhic Rath, a thug
dhuinn aoidheachd gun tomhas, agus gle
thric naidheachd eibhinn leis a' bhiadh, ach
ciod an cuimhneachan a b' fhearr a b' urrainn
e fhagail air fhein na gu'n robh meas agus
gaol aig a bhraithrean air a chionn gu robh e
'n a dhuine cho gaolach e fhein.
Anns a' Chathair
BHA tuathanach araidh ann aig an robh
aon mhac. Bha an tuathanach 'n a dhuine
cruaidh, saoghalta ; gun mheas aige air
ealain, no grinneas, no sgoil. Cha robh ni
air an t-saoghal a' ruith 'n a inntinn ach
daimh, is gamhna, is buannachd, agus o'n
cheud latha a chaidh a mhac do'n sgoil bha
fadachd air gus am faodadh e a fagail agus
toiseachadh air obair.
Bha am balach anabarrach maith air tarr-
uing dhealbh. Bha e na b' fhearr air na
dealbhan na bha e air cunntas no leughadh ;
cha robh solas air thalamh a b' fhearr leis
na bhi tarruing dhealbhan air a sgliat, ged
a choisinn sin dha air uairean an t-slat o'n
mhaighstir-sgoil.
Uair a thainig dealbhadair ainmeil gu
tigh an tuathanaich leig a mhathair f haicinn
dha cuid de na dealbhan a tharruing an gUle
beag, agus iad air an cumail aice gu ciiram-
ach ann an ciste far nach f haiceadh 'athair iad.
Chuir gleusdachd a' bhalaich agus grinneas
a laimhe ionghnadh mor air an duine, is
dh' iarr e air bean an tuathanaich cothrom
a thoirt do'n ghille. " Mur bheil mi meallta
'n am bharail," ars esan, " ni am balach
ainm dha fein anns an t-saoghal fhathast."
Cha robh maith gu'ni faiceadh siiil an
tuathanaich na dealbhan a bha a mhac a'
tarruing oir bha e an dull nach robh annta
ach faoineas agus cosd uine. Ach ghleidh a'
mhathair am facal a thuirt an dealbhadair
rithe, agus bhiodh i a' beachd-sniuaineacliadh
air a h-uile latha 'n a cridhe.
Feasgar sonruichte a rug 'athair air a'
bhalach agus e a' tarruing dealbh a mhathar
air paipear, rug e air a' phaipear agus le
feirg shrac e 'n a chriomaga beaga e, agus
mhaoidh e le mionnan gu'm breabadh e e
na'm beireadh e air a ris a' tarruing dhealbh.
An sin chuir e mach e a dh' ionnsuidh an
achaidh, a' sgaoileadh innearach, gus an
robh a ghairdeana cho goirt ri chridhe.
An la a rainig am balach ceithir bliadhna
deug thuirt athair ris nach rachadh e do'n
sgaoil tuiUeadh, agus gu'm feumadh e a
dhruim a liibadh ris an obair. " Fhuair
thu do bheatha a chur seachad gu diomhain-
each gu so," ars esan, " ach a nis bidh agad
ri oibreachadh air son do loin, agus sgur de'n
fhaoineas ; thoir dhomhsa na dealbhan agus
na pinn agus na h-innealan eile les am bi
thu 'g an deanamh."
Thainig rachd ann am muineal a' bhalaich
agus deoir 'n a shixilean, ach dh' eirich e gu
h-umhail agus rinn e mar a dh' iarr 'athair
air. Gun uiread agus sealltuinn air na
paipearan a chuir am -balach 'n a laimh — an
ulaidh a bu phriseile a bha aige air an t-
saoghal — -stob an duine mosach anns an teine
iad, agus ann an da mhionaid bha obair is
solas a' bhalaich 'n a smiir.
An oidhche sin cha d' thainig am balach
gu shuipeir. Shiubhail a mhathair shios is
shiubhail i shuas, ach cha robh an gille ri
fhaotainn. Theab i dol as a ciall, ach cha
d' thug an tuathanach dhi de cliomhfhurt-
achd ach so, " Na bi a' cur dragh air bith
ANNS A' CHATHAIR
ort fhein ; ghabh an garlach saoibhneas gun
reusan, ach cuiridh an t-acras dhachaidh e."
Ach cha d' thainig e dhachaidh an oidhche
ud, no an ath oidhche, no iomadh oidhche 'n
a dheidh. Bha cridhe a mhathar briate, ach
bu mhotha fearg 'athar no a bhron.
Oidhche fhuar gheamhraidh, coig miosan
an deidh do'n ghille teicheadh air falbh bho
thigh 'athar, agus an tuathana.ch agus a
bhean 'n an suidhe aig an teine, fosglaidh
an dorus gu faiHdh agus faicear am balach
'n a sheasamh air an stairsnich, agus eagal
is acras is fiamh a' bhais 'n a shiiilean.
Leum a mhathair is chuir i a lamhan m'a
amhaich is tharruing i a dh' ionnsuidh a'
bhlaiths e, ach cha do rinn 'athair uiread
agus stad de'n phiob a bha 'n a bheul.
Shuidh e aig taobh an teine a' sealltuinn air
a' ghille gu magail agus gun e ag radh diog.
" 0? athair," ars am balach, mu dheireadh,
" nach bruidhinn sibh rium? Tha mi duil-
ich gu'n do theich mi air falbh, ach ni mi
rud sam bith 'g 'ur toileachadh ma bheir
sibh maitheanas dhomh." •
" Seadh," ars an tuathanach gu fuar
frionasach, " dh' fhalbh thu mar a thogair
thu agus thill thu mar a thogair thu, agus a
nis tha thu ag iarraidh ormsa gabhail riut
mar nach biodh dad cearr. Chan 'eil annad-
sa ach diu nan gillean co dhiu, agus tha thu
an duil nach 'eil annam-sa ach an t-amadan
bog coltach riut fhein. O'n a thainig tu
dhachaidh cha chuir mise a mach a-s an tigh
thu, ach," (le mionnan uamhasach) " cuimh-
nich so, nach teid greim bidh ann ad bheul
ach greim a dh' oibricheas tu air a shon gu
goirt."
******
" Bha aig duine araidh dithis mhac. Agus
thubhairt am fear a b' oige dhiubh r'a ath-
air, Athair thoir dhomhsa a' chuibhrionn a
thig orm de d' mhaoin. Agus rinn e orra
a bheathachadh.
Agus an deidh beagan laithean chruinnich
am mac a b' oige a chuid uile, agus ghabh e
a thurus do dhiithaich fada as, agus an sin
sgap e a mhaoin, a' caitheadh a bheatha gu
struidheasach.'
Agus an uair a chaith e a chuid uile, dh'
eirich gort ro mhor ahns an duthaich sin ;
agus thoisich e air bhi ann anuireasbhuidh.
Agus chaidh e agus cheangail e e fein ri aon
de mhuinntir na duthcha sin ; agus chuir
esan d'a fhearann e a bhiadhadh mhuc. Agus
bu mhainn leis a bhi air a shasuchadh leis na
plaoisg a bha na mucan ag itlieadh ; ach cha
d' thug duine air bith dha.
Ach an uair a thainig o d'a, ionnsuidh
fein thubhairt e, Oia lion de luchd-tuarasdail
m' athar aig am bheil aran gu leoir agus
r'a sheachnadh, agus mise a' basachadh an
so leis an acras? Eiridh mi agus theid mi
dh' ionnsuidh m' athar, agus their mi ris,
Athair pheacaich mi an aghaidh neimh agus
ann ad lathair-sa; chan airidh mi tuiUeadh
gu'n goirteadh do mhac-sa dhiom : dean mi
mar aon de d' luchd-tuarasdail.
Agus dh' eirich e agus thainig e dh' ionn-
suidh 'athar. Ach air dha bhi fathast fad
as, chunnaic 'athair e, agus ghabh e truas
dheth, agus ruith e, agus thuit e air a mhuin-
eal agus phog e e. Agus thubhairt am mac
ris, Athair, pheacaich mi an aghaidh neimh,
agus ann ad lathair-sa ; chan airidh mi
tuiUeadh gu'n goirteadh do mhac-sa dhiom.
Ach thubhairt an t-athair r'a sheirbhisich,
Thugaibh a mach gu luath an trusgan a's
fhearr, agus cuiribh uime e ; agus cuiribh
fainne air a laimh, agus brogan air a chasan ;
agus thugaibh an so an laogh biadhta, agus
marbhaibh e, agus itbeamaid agus bitheam-
aid subhach ; oir bha mo mhac «o marbh,
agus tha e bed a ris ; bha e caillte agus f huar-
adh e. Agus thoisich iad air a bhi subhach."
Theagamh gur e an t-ainm as buadhmhoire
a thugadh riamh do Dhia an t-ainm An
t- Athar neamhaidh, an t-ainm a thugadh
dha le iighdarras Chriosd, ach do mhoran
dhaoine air thalamh an diugh chan 'eil e
'n a sgeul aoibhneach a chluinntinn gu bheil
Dia coltach r'an athraichean. Tha an t-ainm
'n a chnap-starra dhaibh an aite a bhi 'n
a sholus 'g an treorachadh gu Dia. A h-uile
bliadhna tha miltean de chlotnn air am breith
nach fhaigh gaol no blaths no caidreamh
bho'n aithrichean, nach fhaigh bhuapa ach
mionnan is buillean is gortachadh- cridhe.
Co ris a shamhlaichear Dia a chum gu'm bi
an samhladh sin 'n a sgeul mhaith do'n
chloinn so ? An abrar riu gu bheil Dia
coltach r'an athair ? Nach e sin an cliti a
bu mhiosa a b' urrainn e fhaotainn 'n an
cluasan.
0, sibhse aithrichean agus a mhathraich-
ean a leughas an duilleig so, cuimhnichibh
gur e 'ur beatha agus 'ur giulan am measg
'ur teaghlaich ; 'ur gaol agus 'ur dilseachd,
air neo 'ur goraiche agus 'ur n-olcas, a tha
toirt dhaibh nan smuaintean a tha aca mu
Dhifi, agus nach e idir na chluinneas iad anns
an sgoil Shabaid no anns an eaglais. An
uair a tha duine aig am bheU clann 'n a
dhuine aingidh tha 'aingidheachd a' giiilan
toraidh ann an cuirp agus ann an inntinn-
ean agus ann an anmannan a chloinne. Ciod
am peacadh as uamhasaiche na gu'n tugadh
athair air a mhac grain a ghabhail air Dia\
Aireamh 8
1943
An Soisgeul Siorruidh
Chan 'eil naire ormsa de'n t-soisgeul : oir is e cwmhachd Dhe e chum slainte do gacTi neach
a chreideas ; do'n ludhach an toiseach, agus mar an ceudna do'n Ghreugach. — Roman i. 16.
CHA robh soisgeulaiche rianih anns an eaglais
coltach ri Pol ; tha e a' seasamh os cionn
chaich mar tha beinn Nibheis a' seasamh os
cionn nam beann. Bha inntinn agus suilean
aige nach robh aig duine eile anns an linn ud.
An uair a bha each ann an iom-chomhairle,
no a' connsachadh mu nithean beaga anns
na h-eaglaisean beaga aca fein, agus an
suilean air barraibh am brog, bha siiilean
Phoil ann an ceann eile an t-saoghail ; ann
an aislingean na h-oidhche bhiodh e 'g a
fhaicinn fein a' cosnadh iompaireachd na
Roimhe do Chriosd.
Anns na laithean ud bha iompaireachd na
Roimhe co-ionnan ris an t-saoghal uile ; a'
ruighinn o'n abhainn Euphrates gu muir
na h-Atlantic, agus o chriochaibh deas na
h-Eiphit g"u uisge Chluaidh. A mach o
bheagan ludhach, agus o chreideamh nan
draoidhean, agus seorsachan neonach eile an
sud agus an so, b'e an creideamh a bha air
aideachadh ann an iompau'eachd na Roimhe
an creideamh laidir farsuing sin ris an
abrar, Pdganachd choitchionn. Bha an
creideamh sin air a steidheachadh ann an
ionadan arda, air aideachadh le uachd-
ranachda agus tighearnais ; air a sheinn
agus air a mholadh le miltean de shagartan
ann am miltean de theampuUl oirdhearc,
agus air a chumail suas le maithean agus
cumhachd an t-saoghail.
Sin an rud air an robh Pol a' smuaineach-
adh an uaii- a thubhairt e, " Chan 'eil naire
ormsa de'n soisgeul." Mar gu'n abradh e
ris fein, tearc agus anfhann 's mar tha
teachdairean an t-soisgeU, amaideach 's mar
tha sgeul an t-soisgeil ann an cluasan ludhach
agus Ghreugach, tha fhios agam gu'n toir
an soisgeul buaidh air a' Phaganachd sin, a
chionn gu bheil cumhachd an De bheo ann.
Thubhairt fear de na righrean Stiubha-r
dach nach b' eaglais an eaglais Chleireach
do dhuine-uasal. B' fhada inntinn Phoil
o na smuaintean faoine agus suarrach sin
Cha tainig e riamh 'n a chridlie f hoighneachd
an robh e freagarrach do sgoilear no do dhuine-
uasal mar bha e fein ainm Chriosd agus
soisgeul Chriosd aideachadh gu foUaiseach ;
cha tainig e riamh 'n a chridhe naire a
ghabhaU dheth fein air son a bhi searmon-
achadh an t-soisgeil. Cha b'e sin idir a bha
'n a inntinn, ach ionghnadh, agus gradh,
agus moladh, gu robh cumhachd cho mor
agus cho iongantach anns an t-soisgeul an
uair a bha e air a shearmonachadh.
An uair a sgriobh e na briathran so bha e
a' cur rounhe dol do'n Roimh. Bha fhios
aige gu'n abradh daoine a bha 'g an cunntas
fein glic agus eagnaidh nach robh ann ach
goraiche dha dol do'n Roimh ma bha fiughair
aige gu'n gabhadh am baile-mor sin ris an
t-soisgeul, ach ghlac Pol misneach is chuir
e aghaidh air an Roimh oir bha e a' creidsinn
gu robh cumhachd anns an t-soisgeul a bu
laidire na cumhachd air bith eile air an
t-saoghal. Bha fhios aige gu robh an sois-
geul cumhachdach o Dhia chum tilgeadh
sios dhaingnichean, agus gach ni ard a tha
air ardachadh an aghaidh eolais Dhe.
Chaidh iompaireachd agus paganachd na
Roimhe as an t-sealladh ach tha soisgeul
Chriosd cho beo agus cho cumhachdach
an diugh f hat hast 's a bha e riamh. Air
uairean bidh cuid de chairdean an t-soisgeil
a' gabhail eagail gu bheil aobhar Chriosd a'
dol air ais anns an t-saoghal, agus gu'm faod
e tachairt gu'm bi diathan tira air an cur an
aite Chriosd. Cluinnear iomradh gu leoir
an diugh air na diathan sin ; diathan a tha
cho lionmhor 's nach urrainn mise ainm a
chur orra uile, ach biodh cairdean Chriosd
fo dheagh mhisnich ; tachraidh do na diathan
sin agus do na soisgeulan ura agus neonach
sin mar thachair do'n fheadhainna chaidh
romhpa ; theid iad uile as an t-sealladh ach
mairidh Criosd agus a shoisgeul gu brath.
Bid ainm-san buan gu suthain sior,
Co-mhaireann ris a' ghrein ;
Is annsan beannaichear gach slogh ;
'S beannaichear leo E fein.
Ged is maith an i\id am paipear-naidh-
eachd tha a' bhuaidh so aige air inntinnean
nan daoine a bhios 'g a leughadh ro dhich-
ioUach, no nach bi a' leughadh dad eile, gu'n
lion e an suilean le obair an latha air chor
AN SOISGEUL SIORRUIDH— ARD-SHEANADH NA H-EAGLAIS
agus nach fhaic iad obair nan linntean.
Faodaidh e bhith air uairean gu bheil fianuis
an latha no fianuis na seachduin an aghaidh
Chriosd agus le cuid de na soisgeulan ura,
ach tha fianuis nan linntean air taobh
Chriosd, agus tha fianuis nan linntean na's
cudthromaiche na fianuis an la no aon
ghineal. Ma thug Criosd buaidh air iom-
paireachd a bha cho laidir ri iompatreachd
na Roimhe agus air diathan a bha air an
steidheachadh le seann nos ann an urram
dhaoine ; ma rinn an soisgeul na h-oibre
miorbhuileach a rinn e ann an toiseach a
thoiseachaidh, car son a bhiodh eagal oirnn
a nis gu'm bi Criosd air a chur bharr a
chriiin le iomhaigh phreasach odhar a bha air
a deanamh le Mxs. Eddy, no le iomhaighean
eile a tha air an deanamh le lamhan dhaoine.
Tha tri iarrtusan sonraichte ann an cridhe
mhic an duine nach gabh miichadh, agus d'a
bheil soisgeul Chriosd a' freagairt ; tha e
ag iarraidh dearbhachd, (1) gu bheil Dia
baigheil ann a tha a' gabhail suim do dhaoine,
(2) gu bheil Dia grasmhor ann a mhaitheas
peacaidhean, agus (3) gu bheil Dia firinn
ann as urrainn daoine a threorachadh anns
an fhirinn agus anns an t-solus. Agus do
bhrigh gu bheil na h-iarrtusan sin air coin-
neachadh riu agus air an riarachadh ann
an losa Criosd mairidh ainm Chriosd gu
brath, agus mairidh a shoisgeul gu brath,
mar chumhachd Dhe chum slainte.
Tha iomadh* cumhachd spioradaU anns an
t-saoghal an diugh a' comh-oibreachadh le
cheile gus anmanna dhaoine a shaoradh o
pheacadh agus o sgrios, ach ged nach coir
dhuinn dimeas a dheanamh air cumhachd no
cungaidh spioradail air bith anns a bheil cuid
d'ar co-chreutairean a' faotainn dochais no
iocshlaint d' an cridhe, tha aon chumhachd
spioradail ann a tha seasamh a mach o chach
uile, air a dearbhadh troimh na linntean mar
chumhachd Dhe a chum slainte. Sin sois-
geul Chriosd ; an soisgeul a thog an eaglais
agus a chuir oran nuadh 'n a beul ; drain a
bhios air an seinn air thalamh gus an teid
fonn is cuan thairis, agus a bhios air an seinn
gu siorruidh air neamh.
Chan aobhar naire leamsa Criosd,
No 'chilis a dhion gu beachd :
A crann a cheusaidh ni mi uaill,
Geilleam gach uair d'a reachd.
Ard-Sheanadh na h-Eaglais
Leis an Urramach Alasdair Mac Fhionghuin, Ph.D., an C ill-mo -naomhaig
P AM an ath-leasachaidh (1560) tha Mod
Eaglais na h-Alba a' cleachdadh a bhi a'
suidhe, bliadhna an deidh bliadhna, am
bitheantas ann an Dtm-eideann, gu bhi ag
orduchadh a cuisean timeil agus spioradail.
Chan 'eil gnothuch a bhuineas do chreud,
do dh' aoradh, do riaghladh, no do shaothair
na h-Eaglais, nach faod tighinn fa chomhair
an Ard-Sheanaidh air son breith a thoirt air.
A dh'aindeoin cogaidh, bha talla mor na
comhdhail Ian am bliadhna mar a b'abhaist
de mhinistirean agus de f hoirfich as gach
cearn de'n duthaich, is a dtithchanna eile,
suas ri sia ceud deug agus tri fichead pearsa ;
agus dh'fhan a' mhor-chuid dhiubh fad nan
ochd laithean anns an robh gnothuch na
h-Eaglais 'g a rannsachadh. Bha coslas car
seanndaidh air a' chuideachd, ged a chiteadh
spriotadh de'n oigridh air a feadh. Tha
moran de na ministeirean oga anns an Arm,
no aig seirbhis anns na campaichean.
An Eaglais a^us an Staid
Is e a' cheud fhaireachduinn a thogas
fosgladh an Ard-Sheanaidh anns na laithean
so, ann am chridhe fein co dhiubh, taingeal-
achd air son na daimhe chairdeil, chomh-
oibreachail a tha eadar riaghladh ar duthcha
agus ar n-Eaglais. Mar bu ghnath, bha
Fear-Ionaid an Righ an lathair, Diiic
Montros is cuideachd inbheach ma.Hle ris,
chan ann mar fhear-faire geur-shuileach,
fuar-chridheach, ach mar fhior charaid, a'
cur an ceill deagh-ghean an Righ dhuinn
'n ar n-uile sheirbhis air son maith aimsireil
agus spioradail an t-sluaigh, agus ag aithris
a rtiin deagh choimhead a dheanamh air
coirichean laghail na h-Eaglaise. Leugh e
dhuinn an litir chaomh so o'n Righ ; agus
bha fhios againn nach b'e briathran diomhain
a bha annta ; oir chan e a mhain gu'n cuala
sinn an coimeas o bhilean an Righ fein, a'
bhliadhna a sheas e an aite athar aig ar
coinneamh, ach tha a threibhdhireas agus
eud a thaobh saothair na h-Eaglais follais-
each do'n duthaich. Bha latha eile ann.
Cha bu toigh leis na righrean Stiiibhartach
an t-Ard-Sheanadh, a bha riamh a' seasamh
air son uachdranachd Chriosd 'n a thigh
fein ; agu^ b' ann air son an Ard-Sheanaidh
a chumail air srein a bha Riochdadair an
Righ a lathair aig a choinneamhan. Ach an
diugh, cha d'fhagadh am fuigheall as lugha
de'n amharus dhraghail ud ; oir ged a tha
ARD-SHEANADH NA H-EAGLAIS
Ceann na Staide a lathair ann am pearsa
an Fhir lonaid, chan ann aon chuid a thoirt
cead do'n Eaglais, no a chur grabaidh oirre
'na gnothucji, ach a thoirt misnich is cothroim
dhi anns gach saothair air son leas an
t-sluaigh.
Labhair an Diuc ruinn chan ann a mhain
as a chathair statail, ach mar an ceudna air
an urlar mar bhall de'n t-Seanadh, mar sin
a' coimhead a chorach mar fhoirfeach ; agus
labhair e mar dhuine maith a tha fo chiiram
air son staid spioradail na diithcha. Chuala
sinn mar an ceudna Ard Chommandair an
Airm ann an Albainn — an Seanailear Thorne
agus Ministear a' Chruin, an Ridire
Gilleasbaig Sinclair, ag innseadh mu dheagh
sheirbhis nam ministear an againn a tha a'
frithealadh anns an Arm, agus mu'n chomh-
fhurtachd a tha annta do na saighdearan.
Beannachd phriseil
Ag eisdeachd ris a so uile, cha b'urrainn
dhomh gun a bhi 'g a choimeas ri staid nan
rioghachdan anns am bheil na Cumhachdaich
agus na Commandairean a' geur-leanmhuinn
na h-Eaglaise, agus ag aicheadh dhi gach
cothrom air a gnothuch a chur air aghaidh
am measg an t-sluaigh, gu sonruichte am
measg na h-6igridh. Their cuid gu bheil
geur-leanmhuinn maith do'n Eaglais, a'
dearbhadh nam fior chreidmheach mar a
dhearbhas teine na h-amhuinn an t-6r.
Chan 'eU teagamh nach 'eil sin fior ; a^ch
tha so fior cuideachd ; ma tha geur-lean-
mhuinn laidir, seolta, agus leantuinneach,
faodaidh i cumhachd Eaglais a bhriseadh
gu buUeach, agus a cothrom air searmonach-
adh agus teagasg a dhiultadh uile gu leir ;
faodaidh i eadhon sgrios iomlan a thoirt
air Eaglais, mar a thug na Mahometanaich
air Eaglaisean na h-Asia, a dh'ionnsaidh an
do sgriobh Eoin an Diadhair. Chan abrainn-
sa gu'n robh an sgrios sin maith aon chuid
do'n Eaglais, no do'n t-saoghal, ach 'n a
chall trom agus searbh, amhuil a bhitheadh
againn ann am Breatunn n'am faigheadh
Hitler for shall sinn. Mar sin, is e mo bheachd
gur priseU an t-sochair dhuinn, chan e a
mhain saorsa aoraidh agus teagasg a bhi
againn, ach mar an ceudna deagh-ghean
Uachdranachd ar duthcha agus gach cothrom
reusonta air son ar seirbhis a chur air a
h-aghaidh. Nach ann mar sin a bu choir
do 'n Chumhachd Aimsireil agus do'n
Chumhachd Spioradail a bhi — a comh-oibre-
achadh le cheile ? Is ann mar sin, ma ta,
a tha iad againne ; agus gu ma fada a
mhaireas ordugh cho freagarrach, agus cho
buannachdail.
Cor na h-eaglais
A bheil ar n-Eaglais a' deanamh Ian fheum
de a cothrom ? Bu bheag maith a dheanadh
sochair de'n t-seorsa ud dhuinn mur a
bitheadh an Eaglais airidh oirre le durachd
agus eifeachd a seirbhis. An uair a sheallas
mi air ais air na thainig fa'r comhair de
shaothair na h- Eaglais ann an Albainn agus
air feadh an t-saoghail ann an troimh-cheile
na h-aimsir, tha aobhar taingealachd mor
ann da-rireadh ; ' oir ged a tha ar sluagh
air an luasgadh agus moran dhiubh air an
sgapadh feadh an t-saoghail, cha do thuit
aireamh ar luchd-comanachaidh ach gle
bheag — eadar sia is seachd mile, air a' bhli-
adhna chaidh seachad ; agus is anh a
fhuaradh am barrachd airgid, corr maith is
da mhuilletn gu leth, air son ar n-uile aobh-
ar an. Aig a' cheart am, tha aireamh mhor
mhinistearan air falbh anns an arm ; tha
cuid eile dhiubh ann an tighean-seirbhis na
h- Eaglais ann an campaichean 'n ar diithaich
fein agus ann an diithchanna cein ; agus ni
a thug toileachadh mor dhomh a chluinntinn,
tha suas ri ceud ministear a' feuchainn ri
ruigheachd leis an t-soisgeul air luchd-obair
aig an tighean-obair ; oidhirp hr, dhraghail,
a tha ag iarraidh misnich agus uidheam nach
'eil aig moran.
An oigridh
Aig a' cheart am, tha an Eaglais fad o bhi
sasuichte le toradh a saothrach ; tha i fo
charraid nach 'eil i a' ruigheachd ach air •
roinn de shluagh Albainn, ged tha 1,261,000
de bhuUl air a lea-bhraichean. (Tha mu choig
muillein, eadar bheag is mhor, anns an
duthaich) — agus gu sonruichte, tha i fo
iomaguin a thaobh na h-6igridh, oir tha a
greim orra-san air lasachadh seach mar a
b' abhaist, ann an tomhas air tailleamh an
luchd-teagaisg aca a bhi air an toirt bhuapa
leis a' chogadh ; tha i a' rannsachadh a
doighean, agus deas gu meadhonan ura a
chleachdadh, ma tha coslas glic orra agus
iad a' gealltuinn soirbheachaidh, gu son-
ruichte oidhirp anns am bi an dachaidh, an
sgoil lathail, an sgoU Shabaid agus comuinn
bhalach is chaHeag a' comh-oibreachadh air
son oilein CriosdaU a thoirt dhaibh. Mar
chomharadh air cho mor is a tha feum na
h- oigridh air ciiram is fearr a ghabhaU
dhiubh, tha duine beartach an deidh meall
mor airgid — £70,000 — a thoirt dhuinn air
son an aobhair, a chuideachadh coinneamh
ri costus thighean-comhdhail is uidheam eile
as eugmhais nach gleidhear greim orra, cho
eudmhor is gu'm- bi an cinn-iuil. Tha uachd-
ranachd na diithcha mar an ceudna fo churam
mu staid aireamh mhor de'n oigridh eadar
ARD-SHEANADH NA H-EAGLAIS
ceithir deug is ochd deug a dh'aois ; agus
tha e soilleir gu'm feum an Eaglais a h-uile
chomas is innleachd onorach a chleachdadh,
ma tha clann na duthcha a' dol a bhi air an
togail ann an oilein agus eagal an Tighearna.
Eaglaisean ura
A rithist thug an t-Urr. an Dotair Iain
White fa'r comhair am feum laidir a bhitheas
air mu leth-cheud eaglais mhor ur an deidh
a' chogaidh., Measar gu'm bi suas ri leth-
muillein dachaidh ri 'n togail anns an
duthaich, mu'n teid moran bhliadhnachan
seachad ; agus gu'm bi moran de'n togail
so ann an cruth bhailtean beaga an sud is
an St) ; agus mur a bi an eaglais 'n am
meadhon, caiUidh iad an Creidimh. Is e a
tha anns an amharc aon eaglais mhor ann
am meadhon deich mile sluaigh le buidheann
mhinistearan comh-cheangailte rithe, agus
tallachaij-coinneamh ann an cearnaibh a
bhaile. Tha sealladh geur, fada aig an
Dotair ; agus is docha gur ann mar a tha
esan a' roimh-fhaicinn a thachras. Ma dh'
eireas na bailtean ud, c6 a their nach e
dleasdanas Eaglais na h-Alba cothrom aor-
aidh a thoirt do'n t-sluagh annta, agus
oileineachadh Criosduidh a thoirt d' an
cloinn ? Cho fad is a tha roimE-shealladh,
faidheadaireachd, agus eud m' ar dleasdanas
anns an Eaglais, tha i chan e a mhain beo,
ach 'ga sineadh fein a dh' ionnsuidh nan
nithean a tha air thoiseach.
Luchd droch-bheairt
Mar an ceudna, faodar a radh gur gann a
tha ceist chruaidh no cuspair cudthromach a
tha fa'r comhair mar shluagh nach d'
thainig fa chomhair an t-Seanaidh. Cha toir
mi tarruing an drasd ach air aon dhiubh —
sia a' cheist : Ciod is coir a dheanadh ris
na Gearmailtich sin a tha cunntasach air
son mort agus sgrios sluaigh feadh na Roinn-
Eorpa a tha an deidh feirg an t-saoghaU' a
lasadh 'n an aghaidh ? Am peanasachadh,
ma ghlacar iad, no am maitheadh ? Tha
cuid de'n bheachd nach 'eU peanas ceadaichte
do Chriosduidh, agus nach coir prionnspal
dioghaltais a chleachdadh ri duine no ri
buidheann air bith ged a b' iad sgriosadairean
mhiltean gun aireamh ; oir gur ann do Dhia
a mhain a bhuineas dioghaltas. Air an
laimh eile, tha a' mhor-chuid a' creidsinn gu
bheU am beachd sin. mearachdach agus
cunnartach, a' di-chuimhneachadh gur ann
do dhaoine a ni aithreachas de 'm peacaidh-
ean a tha maitheanas ri fhoillseachadh ; gu
bheil am beachd ud a' deanamh fochaid air
prionnspal a' cheartais, a' fagail dhroch
dhaoine gun achmhasan, gun smachdachadh ;
gu'n deanadh buil a thoirt do'n bheachd ud
riaghladh eu-comasach, agus nach 'eU dtith-
aich air thalamh as urrainn leigeil le mort-
airean agus spiiinneadairean dol saor o
pheanas an cionta. Ma tha sinne 'n ar
dtithaich fein a' buntainn gu cruaidh ri
luchd droch-bheairt, car son a dheanamaid
atharrachadh ri 'n seorsa ann an duthaich
eile ma gheibh sinn greim orra ? Mur a
peanasaichear na fior chiontaich a ghlacar,
bithear a' deanamh fochaid fhollaisich air
prionnspal-riaghlaidh gach duthcha. Tha
lagh Dhe agus dhaoine trom air luchd droch-
bheairt ; agus is maith gu bheil. Dh'
fhagadh a' chilis mar sin.
An Duthchann^ Cein
Tha ar n-Eaglais a' saothrachadh ann an
iomadh' cearn de'n t-saoghal, d'ar sluagh
fein a tha sgapta shiar is shear agus do
naistinnich dhiithchanna mora mar tha
China, na h-Innsean-an-Ear, agus Africa.
Anns an iomradh a fhuair smn air obair na
bliadhna mu dheireadh, bha e soilleir, ged
a tha i 'g a cumail air a h-aghaidh le dilseachd
am bitheantas, gu bheil grabadh nach beag
air cuid dhi. B' fheudar sgur uUe gu leir
ann am Manchuria, air tailleamh riaghailtean
nam maor aig lapan. Ach tha dochas gu'n
tig tilleadh air an t-sruth sin fhathast. Anns
na h-Innsean, tha duUeadasan sonruichte
againn air tailleamh na comh-stri a tha
feadh na dtithcha mu riaghladh Bhreatuinn
innte. Is dqcha gu'n tig leasachadh air an
t-suidheachadh so le foidhidinn is tim. Tha
gnothuichean na's fearr ann an Africa ; ach
anns na tri diithchanna mor ud, tha aobhar-
bacaidh air ar saothair cumanta dhaibh — 's e
sin, gainne mhinistearan, dhotairean agus
luchd-teagaisg ; — tha an f headhainn oga
dhiubh anns an arm ; is tha an t-seann
f headhainn 'g an saruchadh. Ach air a
shon sin uile, chan ann a' gearan a chluinnear
iad ach a' deanamh mar is fearr a dh'
fhaodas iad, a' searmonachadh, a' leigheas
a' teagasg, agus a' riaghladh Eaglaisean, a'
feitheamh ann an dochas ri latha na sithe,
agus ri feadhainn oga, laidir a ghabhas an
aite. Chan 'eil onair as priseUe dhuinn mar
eaglais na bhi dileas ann an craobh-sgaoileadh
an t-soisgeU feadh an domhain ; agus cha
dona an comharadh oirnn nach do rinn
cisean troma agus gach gairm eile a thainig
air ar tighinn-a-stigh, lughdachadh air tabh-
artas ar sluaigh air son an aobhair ud. Tha
suas ri coig ceud missipnairidh de gach
seorsa againn anns na rioghachdah ud. Tha
CO dhuibh ochd ceud muillem sluaigh ann.
Da rireadh, tha am fogharadh mor, agus an
luchd-obair tearc.
Anns a' Chathair
Gluaisidh am firean 'n a ionracas ; sona bithidh a mhic 'n a dheidh. — -Gnath-fhocail xx. 7
IS ann eadar na bliadhnachan 1790 agus
1795 a thoisich tighearnan-fearainn na
Gaidhealtachd air an duthaich a chur fo
chaoraich, a chionn gu'm paigheadh e dhaibh
na b'fhearr stoc chaorach a bhi air an"
talamh seach tuath. Chaidh cuid de 'n
tuath do na bailtean mora a dh'iarraidh
cosnaidh ; chaidh cuid dhiubh do dh'
America no do Chanada, agus bha cuid
eile a fhuair croitean beaga ri oir a' chladaich.
Am beagan iiine chuir fasachadh na
Gaidhealtachd curani agus eagal air a'
Pharlamaid, oir chunnaic an Riaghaltas
gu'n robh an duthaich a' call stoc dhaoine
a bha ainmeil mar shaighdearan, agus gus
an tuath so a chumail anns a' Ghaidhealtachd
agus cosnadh a thoirt dhaibh, dh'. iarr an
Riaghaltas air Tomas Telford, engineer maith,
f iosrachadh mionaideach a dheanamh mu chor
na Gaidhealtachd, agus a bheachdan agus a
chomhairle a ,thoirt dhaibh a thaobh nan
doighean anns an gabhadh cor nan Gaidheal
leasachadh.
Ged nach robh boinne de fhuil Ghaidheal-
aich ann an Telford, bha baigh nadurra aige
ri ar diithaich-ne agus ar daoine, agus a
mach ^ Sir Walter Scott chan aithne dhomh
coigreach eile as motha a churr comain' air
muinntir na Gaidhealtachd na Telford. Is
ann air a chomhairle, agus fo innleachd a
laimhe, a bha Canal a' Ghlinn Mhoir air a
dheanamh, agus iomadh obair eile a rinn
feum do'n Ghaidhealtachd. (Tha sraid an
Inbhir-nis ris an abrar Sraid Telford,' a
fhuair a h-ainm a chionn gur ann oirre a bha
na tighean anns an robh an luchd-ceairde a
bha ag obair air a' Chanal a' fuireach.)
Ged nach do phaigh an Canal riamh (co
dhiubh tha mi an diiil nach do phaigh) cha
b' ann aig Telford a bha a' choire, is tha
e a' togail fianuis gus an la an diugh air
a sgil-agus a theomachd mar engineer.
Thoisich an obair an 1804, agus bha an
Canal criochnaichte an 1822. Chosd e os
cionn muillean punnd Sasunnach.
Chuala mi duine eolach ag radh uaireigin
gu robh Canal a' Ghlinn Mhoir na bu
duUiche a dheanamh na Canal Suez, ged
tha Canal Suez na's motha. Tha Canal a'
Ghlinn Mhoir mu thri fichead mile a dh'
fhad, eadar Inbhir-nis agus a' Chorpaich,
ach tha na tri lochan. Loch Nis, Loch
Obhaich, agus Loch Lochaidh, a' comhdach
d?- fhjchead mile dheth sin. An uair a bha
an Canal 'g a dheanamh b' fheudar dhaibh
ixrlar Loch Obhaich a sguabadh agus a
chladhach a chionn nach robh doimhneachd
gu leoir ann, is theab e fairtleachadh orra
so a dheanamh leis na craobhan mora a bha
'n an laighe anns an loch.
Ach chan ann a dh'uinseadh mu obair a
Chandil a thoisich mi air an t-seanchas so,
ach a dh' innseadh mu athair agus mu
sheanair an Ollaimh Seumas Mitford Mitchell
a bha air ainmeachadh air an duUleig so air
a' mhios a chaidh seachad.
Eadar glasan a' Chanail agus na droch-
aidean a thog Telford an uair a bha na
rathaidean-mora 'g an deanamh bha iarraidh
air clachairean maith. B' e sud linn nan
claehairean, ach ged nach, robh a bheag de
chlachairean anns a' Ghaidhealtachd fhein
bha gu leoir dhiubh air Machair Mhoireibh,
an Inbhir Narunn, am Farrais, agus anns na
bailtean eile mu'n cuairt orra. An toiseach
an earraich thogadh iad orra do'n Ghaidhe-
alteachd far an robh cosnadh gu leoir a'
feitheamh orra, agus thiUeadh iad dhachaidh
an uair a bhriseadh air an t-sid mu NoUaig.
Am measg nan clachairean ud bha fear
de'n ainm, Iain Mitchell, duine nach d'fhuair
sgoil ach anns an robh tur agus tuigse gu
nadurra. Bha meas mor aig Telford air ;
shonruich e e gu bhi a' seaUtainn as deidh
an rathaid a bha 'ga dheanamh ri taobh
Loch Nis agus an Gleann-garaidh, agus air
a' cheann mu dheireadh chuir e thairis e air
rathaidean na Gaidhealtachd uile gu leir,
suas ri naoi ceud mile de rathaidean o
lonar-Aora gu lonar-Theorsa, a bha air an
deanamh le Telford anns na bliadhnachan ud.
Feumaidh gu robh Iain Mitchell 'n a
dhuine sonruichte oir sgriobh am bard
Sasunnach, Raibeart Southey, a bha air
chuairt anns a' Ghaidhealtachd an 1819,
mar so uime, " Ged nach mor gu'n rachadh
aige air leughadh no sgriobhadh, chunnaic
Telford gu robh tur agus toinisg neo-
chumanta ann, agus gu'n robh e cho treibh-
dhireach 's gu'm faodadh e rud air bith
earbsadh ris. Leis nach robh eagal no
brosgul ann, agus gu'n robh e cho ceart
agus cho glan ris a' ghrein, bha e furasda
dha comannd a chumail air an luchd-oibre."
Bha feum air duine neo-eisiomaUeach agus
air duine laidir ann an obair nan rathaidean,
oir bha iad a' dol troimh fhearann thi-
ghearnan-fearainn a bha an diiil gu'm
6
ANNS A' CHATHAIR— AIG AN UINNEIG
faodadh iad car air bith a chur arms an
rathad a fhreagradh orra fein. Bha dull
aca gu'n rachadh aca air leithid Iain Mitchell
a shuaineadh m'an corragan, ach co dhiubh
a dheanadh iad brosgul no maoidheadh
leanadh esan an t-6rdugh a thug Telford
dha, gun dol leth an oirlich a null no a nail.
Dh'fheuch cuid dhiubh ri chur a mach
as a dhreuchd, agus air uairean bha a bheatha
an cunnart, ach bha e cho neo-sgathach agus
cho neo-ghluasadach ri creig. Air a thurusan
bhiodh e a' cur suas ann an tighean mora
agus ann an tighean beaga, le tighearnan-
fearainn agus le croitearan, ach c' aite air
bith am bitheadh e cha togadh agus cha
mho a thuiteadh speuran a chinn ; bha e
daonnan stuama, agus onorach, agus firinn-
each, duine a bha cho seasmhach 'n a fhacal
ris na clachan a chuireadh e ann an aol.
Ged nach d' fhuair e sgoil 'n a oige thog
e sgoU le dhicheaU fhein, agus air a' cheann
mu dheireadh bha a chleirsinneachd cho maith
ri chlachaireachd.
An uair a shiubhail e an 1824 bha a
leithid de mheas aig Commissioners nan
E-athaidean air Iain Mitchell 's gu'n d'
thug iad aite d'a mhac, loseph Mitchell, ged
nach robh e ach gu maith 6g.
Fhuair loseph Mitchell sgoil nach d' fhuair
athair ; bha e ann an sgoil mhaith am
Farrais, 'n a dheidh sin an Academy Inbhir-
nis tri bliadhna gu leth, agus bliadhna an
Obair-Dheathain, 'g a uidheamachadh fhein
gu bhi 'n a engineer.
An uair a bha e seachd bliadhna deug
chuir 'athair e bliadhna ris a' chlachaireachd,
a theagasg dha a lamhan agus a shiiilean
uisneachadh m'an rachadh e na b'fhaide air
aghaidh anns an ionnsachadh, agus mar sin
bha e air a chur do Chille Chuimfein a dh'
obair air glasan a' Chanail, fo laimh fear-
ceirde maith.
An Cille Chuimein chunnaic Telford gu
robh Mitchell 6g cho maith air plan a
tharruing air paipear 's gu'n d' iarr e air
dol comhla ris fhein do Lunnainn. Bha
Telford mar athair dha.
Ach gus naidheachd fhada a dheanamh
goirid b'e loseph MitcheU lamh dheas Telford
o'n am so, agus am beagan iiine bha e fhein
'n a engineer ainmeil. Fad da fhichead
bliadhna 's a coig bha l^mh aige anns a
h-uile obair mhor a bha dol air aghaidh
anns a' Ghaidhealtachd, drochaidean,
acarsaidean, tighean, rathaidean - mora,
rathaidean iaruinn, sgoilean. Cha robh ploc
de'n Ghaidhealtachd nach b'aithne dha, agus
bha eolas a b' fhearr aige air a' Ghaidhealt-
achd agus air a suidheachadh na bha aig
duine eile.
B' esan athair Sheumais Mitford MitcheU
a bha 'n a mhinistear measaU an Eaglais
na h-Alba.
Aig an Uinneig
Cion Slainte
AM measg gach aobhar a tha a' deanamh
dhaoine neo-shona chan 'eil aobhar eile a
tha 'g a dheanamh sin cho trie ri cion slainte.
Faodar a radh mu'n dara leth de dhaoine
nach 'eil iad an. dara cuid tinn so slan.
Ged tha iad air an casan agus ag obair
tha an ceum trom agus an obair 'n a
h-uallach dhaibh, agus tha iad daonnan
air bheul toirt suas. Chan 'eil sruth na
beatha ach a' ruith gu fann 'n an cuislean.
Tha gach la dhaibh mar gu'm biodh seach-
duin, agus gach seachduin mar gu'm biodh
mios ; an uair a sheallas iad air thoiseach
orra agus a chuimhnicheas iad gu bheil corr
agus tri cheud la aca ri chothachadh fhathast
m' an tig a' bhliadhna gu crich, cha mhor
nach toir iad thairis uile gu leir.
Ma tha thusa, a leughadair, a' faireach-
duinn an cion neirt so annad fein, no ma
tha anfhannachd na feola a' mUleadh sith do
chridhe, chomhairlichinn-sa dhuit greimeach-
adh air a' gheaUadh so le do dha laimh,
Bheir an Tighearna neart d'a shluagh. Tha
e a cheart cho furasda do Dhia bodhig duine
a neartachadh 's a tha e dha anam a neartach-
adh, is tha e a cheart cho reusanta do dhaoine
sealltainn ri Dia air son slainte cuirp 's a tha
e dhaibh seaUtainn ris air son grasan an
spioraid. Tha miltean de dhaoine anns an
t-saoghal a' feitheamh gu faidhidinneach air
lighichean, ag iarraidh slainte, d'am biodh e
fada fada na b' fhearr feitheamh gu faidhi-
dinneach air Dia. Ach feithidh iad air na
lighichean agus caithidh iad am maoin uile
orra a chionn nach 'eil iad a' creidsinn Facal
an Tighearna, agus a chionn nach 'eil earbsa
aca gur h-urrainn Dia deideadh, no loinidh,
no eucail cuirp a leigheas.
Tobar na beatha tha gu dearbh
Agad-sa Dhia nan did.
AIG AN UINNEIG
Cion cadail
Chan 'eil rud air an t-saoghal as deuch-
ainnaiche na cion cadail, ach tha miltean d'
ar co-chreutainrean a bhios a' dol do'n leab-
aidh anns an oidhche le eagal, ag radh mar
thubhairt lob, " Airmhear dhomh oidhchean
craidh ; c'uin a dh' eireas mi agus a theid
an oidhche seachad ; tha mi Ian luasgaidh a
null agus a nail gu briseadh na faire." A
h-uile oidhche, an uair a bhios sinn a dean-
amh ar n-urnuigh-leapa bu choir dhuinn
athchuinge a dheanamh ri Dia air son ar
braithrean a tha fulang le cion cadail. Agus
a h-uile maduinn a dhiiisgeas sinn bu choir
dhuinn buidheachas a thoirt do Dhia air son
gu'n d' fhuair sinn cadal agus gu'n do chum
e suas sinn am measg chunnartan na h-oidh-
che. An uair a laigheas sinn sios air leaba
shocrach bu choir dhuinn a chuimhneachadh
nach robh sin aig Mac naomh Dhe air
uairean. Bha tuill aig na sionnaich agus
nid aig eunlaidh an adhair ach cha robh
aite aige-san anns an leagadh e a cheann.
Bho chionn bhliadhnachan, aig cruin-
neachadh mor a bha aig na dotairean,
thubhairt dotair ainmeil gu'n do chuir e
seachad a' chuid a b' fhearr d'a bheatha a'
feuchainn ri aotramachadh a thoirt do
dhaoine a bha fulang le cion cadail agus
eucailean eile de'n t-seorsa sin, agus nach
d' fhuair e riamh cungaidh a bha cho
eifeachdach ri urnuigh.
Ann an urnuigh tha laigse an duine a'
taiceachadh ri neart agus cumhachd an Tigh-
earna, agus ciamar nach biodh inntinn fhois-
neachail aig duine a tha creidsinn gu bheil
na gairdeanan siorruidh timchioU air gach
oidhche is la. An uair a bha losa agus na
deisciobuil a mach air an loch, agus a sheid
an stoirm, b' urrainn dhasan cadal ged nach
b' urrainn dhaibhsan, oir bha fhios aige gu
robh a' ghaoth agus an fhairge ann an
laimh athar.
Ann an toiseach na h-oidhche, m' an do
thoisich mi air so a sgriobhadh, bha mi a'
tionndadh nan duilleagan anns an leabhar
a chuir am fear nach maireann a mach, an
t-OUamh Alasdair Mac 'lUe Mhicheil ; ag
ionaltradh air raontan glan is farsuing. Am
measg nithean eile air an do laigh mo shuil
laigh i air aon no dha de na h-urnuighean
agus na rannan leis am biodh ar n-aith-
richean 'g an cur fein a chadal anns na seann
laithean.
An ainm an Tighearn losa,
Agus Spiorad iocshlain high,
An ainm Athar Israeli,
Sinim sios gu tamh.
Ma tha musal no dusal,
No run air bith dhomh 'n dan,
Dhia fuasgail orm is cuartaich orm.
Is fuadaich uam mo namh.
An ainm Athar priseil.
Is Spiorad iocshlain aigh, •
An ainm an Tighearn losa,
Sinim sios gu tamh.
An cuan agus an speur
Ged bhios daoine ag radh gur e an aon
speur a tha liibadh os cionn na h-Alba uile,
siar agus sear, tha mughadh mor eadar an
speur agus na neoil a chithear ann an Atholl
agus an speur agus na neoil a chithear ann an
Uidhist, barrachd mughaidh 's a tha eadar na
daoine, agus is mor sin. Annta fein chan
'eil na h-eileanan idir cho boidheach ris an
fhearann a tha air tir-mor na h-Alba ; tha
iad greannach is creagach is lom, ach air uair-
ean, aig airde mhara an dol fodha na greine,
chithear gloir is maise anns na h-eileanan
nach fhacas riamh air machair Alba. Ach
buinidh a' ghloir sin, cha ann do'n fhearann,
ach do'n chuan agus do'n speur. Chan 'eil
Colla agus Tiriodh ach gu maith lom is
luideagach an coimeas ri Dun-chailleann no
ri Ratamhurchuis, ach tha tri fichead la anns
a' bhliadhna anns a bheil an speur a' sileadh
gloire agus an cuan a' deanamh iolaich ann
an Colla agus ann an Tiriodh mar nach do
rinn speur no monadh riamh an Diin-
chailleann no an Rata-mhurchuis.
Tha am pios as maisiche a dh' Albainn suas
eadar an Rudha Murchannach agus Rudha
Stoir an Cataobh. Fad an t-siubhail tha an
cladach air eagadh mar gu'n biodh beul
saibh ; baghan is lochan a' fosgladh far nach
robh dull agad riutha, a' leigeil leis a' mhuir
a greus-obair fhein a chur air a' chladach
mar nach b' urrainn cumhachd eile fo'n
ghrein a dheanamh. Eadar an da Rudha
ud chi thu Eige agus Rum ; Uidhist agus an
t-Eilean Sgitheanach ; chi thu Loch Muideart
is Loch nan Uamh ; Loch Morar is Loch
Nibheis is Loch lutharn ; Loch Duich is Loch
Carrann ; chi thu an Cuilionn Sgitheanach is
beanntan Thoirbheartan ; an Sleaghach, an
Teallach, is beinn Eighe ; chi thu sin agus
mile sealladh eile nach 'eil a choimeas ri
fhaicinn ann an aite air bith fo'n ghrein.
Na'n robh an t-sid na b' fhearr na tha i anns
na h-eileanan an lar bu mhaith am flaith-
eanas do dhuifl^ a chomhnuidh a bhi annta
gu brath. Ach tha an t-sid dona dona, a'
freagairt air roin is tunnagan na's fhearr na
fhreagras i air daoine.
An e an t-sid as coireach gu bheil an
sluagh a' f^s gann air feadh na Gaidhealtachd
AIG AN UINNEIG
agus anns na h-eileanan ? Chan urrainn mi
a radh, ach chan e mhain gu bheil an sluagh
a' fas gann ach tha ar canain a' dol air
a h-ais cuideachd. Is ann gle annamh a
thachras duine 6g riut anns a' Ghaidhealtachd
an diugh as urrainn seanchas a dheanamh
riut ann an GaidhHg cheart, no air na
nithean a b'aithne d'a sheanair. Chan 'eil
teagamh nach 'eil eolas aig an ogha air
nithean nach b' aithne d'a sheanair, ach
gu bitheanta tha e na's aineolaiche air
eachdraidh a dhiithcha agus air eachdraidh
a chinnidh fein na bha a sheanair, agus
chan 'eil e oho furasda dha a smuaintean
innseadh arm an Gaidhlig 's a bha e d'a
athair agus d'a sheanair.
Dachaidh shona
Ged is aoibhneach an sealladh duthaich
mhaiseach is aoibhniche na sin dachaidh
shona. Ann an sgir araidh tha seana charaid
air am bi mi air uairean a' tadhall. Tha
an duine os cipnn ciethir fichead agus a
bhean gle dhlvith air a' cheart aois. Tha
iad posda leth cheud bliadhna, ach tha an
teaghlach sgapta air feadh an t-saoghal, agus
chan 'eil aig na seann daoine ach iad fein.
Ged nach 'eil a bheag de'n t-saoghal aca
tha iad taingeil toilichte ; tha uallach na
h-aoise air aotramachadh dhaibh le pension
na seann aoise a tha aca le cheile. An uair a
bhithear a' mallachadh Lloyd George, agus
sin an aon obair agus an aon seanchas a bhios
aig tri trianan de mhuinntir na duthcha so
an uair nach bi iad 'n an cadal, bu choir
dhuinn a chuimhneachadh gu robh co-fhair-
eachduinn aig Lloyd George ris na bochdan,
agus gu bheil miltean anns an rioghachd an
diugh aig a bheil aobhar ainm a bheannach-
adh a chionn gu'n tug e air falbh bhuapa an
t-eagal a bha orra roimh sheann aois.
Ach gus tilleadh ri mo naidheachd, ged
tha dachaidh na caraid ud beag is diblidh
tha an tigh air a chumail cho glan ris an
or, is tha iad fein sona 'n a bhroinn. Oir
tha eagal an Tighearna orra le cheUe, is
bidh iad a labhairt r' an Athair neamhaidh
ann an iirnuigh mu gach duileadas no
deacaireachd a thachras orra.
Ma bu mhaith leat an creideamh Criosduidh
a thuigsinn chan ann ann an leabhraichean
nam feallsanach no ann an leabhraichean
nan diadhairean a gheibh thu an solus ach
ann an dachaidhean nam bochd. Tha na
feallsanaich agus na diadhairean maith gu
leoir 'n an aite fein, ach cha toir iad a steach
thu ach do'n chuirt-a-mach ; ach ann an
dachaidhean nam bochd gheibh thu thu fein
air uairean anns an ionad as ro-naomha, is
chi thu anns an ionad sin coinneal gheal
nach d' fhuair Iain Calvin no duine eile
an t-ainm ceart dhi riamh.
Tir Immanueil
2.
Is ann ann an tir Immanueil,
Tha 'm fearann as fearr brigh,
Bidh solas aig an anam innt',
Nach dealaich ris a chaoidh ;
Oir cha bhi gaoid no galar innt',
Cha ghearain neach bhi tinn,
Gach aon bidh sunndach sabhailte,
'S e mealtainn graidh an righ.
Tha grian an aigh a' dearrsadh innt',
Le gathaibh blatha buan ;
Bidh latha soilleir Samhraidh innt',
Chan f haicear Geamhradh fuar ;
'S e triath na gloir a cheannaich i,
'S a bheannaich i d'a shluagh ;
Ged bha iad ann am miorun da,
'N an traillean diblidh tru,agh.
Cha bhi innte bron no mulad,
'S ann bhios gach duine seinn,
A' toirt cliii is gloir is urram,
Do'n ti a dh'fhuiling air a' bheinn
An ti a ghlan gu grasmhor iad,
O'n grainealachd gu leir,
Is a rinn righrean arda dhiubh,
'N a liichairt aghmhor fein.
Tha sgeadachadh na's riomhaich orr',
Na th'air na righrean 's aird ;
Is trusgan glan na fireantachd,
'G an comhdach sios gu'n sail ;
Tha cruin nach searg gu siorruidh orr'.
Thug los' iad dhaibh 'n a ghras ;
'S tha craobh na beatha cinntinn dhaibh,
'S gu'n gabh iad dion fo sgail.
Mo Shl^nuighear, mo Shlanuighear,
Seall orms' ad ghras a nuas ;
M'uil earbsa tha 'san iobairt ud,
Tha neo-chriochnach 'n a luach ;
0 glan mi o gach grainealachd,
A tha 'g am fhagail truagh ;
'S dean deas mi a thoirt coinneamh dhuit.
An tir an t-sonais bhuain.
Iain MacGhilleathain.
Aireamh lo
1943
Fein-Cheasnachadh
(Roimh Shabaid Comanachaidh)
Ach ceasnaicheadh duine e fein, agus mar sin itheadh e de 'n aran, agus oladh e de 'n chupan.
I. Cor. xi. 28.
AIG a h-uile am, 'ach gu sonruichte aig am
Comanachaidh, tha e ghc do hichd-aideach-
aidh conneal na Firinn a ghabhail agus dol
a steach d' an cridhe fein chum a sheom-
raichean diomhair a rannsachadh, oir cha
bhiodh naoimh agus diadhairean troimh na
linntean uile a' leantuinn a' chleachdaidh so
mur biodh fhios aca gu robh e buannachdail
dhaibh anns a' bheatha dhiadhaidh.
Gun teagamh tha moran dhaoine an diugh
a' deanamh fanaid air an t-seann chleachdadh
so, agus ag radh nach e maith ach cron a tha
ann dhuinn a bhi a' smuaineachadh air ar
peacaidhean tuilleadh 's a choir. Theagamh
gu bheil boinne beag de 'n fhirinn sen sin,
ach chan 'eil ann ach boinne', oir tha mi
cinnteach nach e an f haihng a tha ag iadhadh
m' an mhor-chuid de dhaoine, gii bheil iad
a' smuaineachadh, ro thric no ro thhrsach
air ail peacaidhean ach nach "eil iad a"
smuaineachadh orra idir, no a' cuimhneach-
adh cho graineil 's a tha eadhon am peacadh
as lugha am fianuis an De naoimh. As
eugmhais eolas a bhi againn air av cridhe-
achan fein chan urrainu dhuinn gu brath
teachd an lathair Dhe leis an aon iobairt
a tha e ag iarraidh, cridhe briste agus briiite.
Tigh gun uinneag
" An duine nach lannsaich a choguis agus
a chridhe," ars aon de na seann diadhairean,
" tha c mar thigh gun lanneag." Tha e
furasfUi dhuinn uile sinn fein a mhealladh
agus a bhi an din'l gu bheil sinn moran na
\s fhearr agus na 's diadhaidhe na tha sinn
an da rireadh. Is e an doigh air sin a
sheachnadh ar giiilan agus ar caitheamh-
beatha a sgriidadh gu h-onorach an drasd
's a ris aim an solus Facal an Tighearna.
La air chor-eigin feumaidh sinn seasamh an
solus breitheanais Dhe, solus a rannsaicheas
agus a bheir am follais nithean diomhaii' ar
cridhe. Nach h" fhearr dhuinn, ma ta, an
solus sin a leigoij a steaeh a nis am feadh
's a tha fathast iiine agii-s cothrom againn
eisdeachd ri ciod a tha aig Spiorad an
Tighearna ri radh ruinn ; spiorad na firinn
a bheir dearbhachd dhuinn mu pheacadh,
agus mu fhireantachd, agus mu bhreitheanas.
Bu ghlic (agus bu diadhaidh cuideachd)
an duine, an t-OUamh Mac Iain, agus is
trie a thachras briathran ■ de 'n t-seorsa so
oirnn 'n a leabhraichean. "Tha mi nif^ le
trocair Dhe ag ullachadh mo chridhe chum
cuimhne a dheanamh air bas mo Shlanuigheir
chaoimh agus a chum mO' bhoidean iocadh
do m' Chruithear. An uair a sheallas mi
air m' ais air a' bhliadhna a chaidh seachad
tha naire orm nach do riim mi ach droch
fheum dhith. Chan 'eil mi dad na's fhearr
aig ceann na bliadhna na bha mi aig' a tois-
each ;• is bronach an aidraheil so ach le
comlinadh Dhe feuchaidh mi ri lamh-an-
uachdar fhaotainn air m' fhailingean na's
motha 'na dheidh so."
Chan 'eil am ann as freagarraiche do
dhaoine am ]ieaeaidhean aireamh agus am
failingean a cluiiinhneacbadh na am a'
Chomana'chaidh ; chan 'eil am eile as freag-
arraiche dhaibh coimhchangal uv a dliean-
amh ri Dia agus boidean ura a chur orra
fein chiim giuasacl maille ris anns na laithean
air thoiseach orra. Oir tha bord an Tighearna
ag radh ris gach neach a shuidheas aige ann
an cainnt sholuimte, " Gach neach a tha ag
ainmeachadh ainm Chriosd treigeadh e
eucoir."
Tha fhios againn gu bheil e fior a thaobh
dhaoine diadhaidh gu bheil iad a' cuimhne-
achadh air am peacaidhean aig gach am
Comanachaidh agus gu bheil bron 'nan cridhe
a chionn gu bheil uiread de 'n pheacadh
fhathast annta ; tha fhios againn gu bheil
cuid de na leughas an duilleag so air an
tilgeadh sios agus fo dhiobhail misnich a
chionn nach do chomhlion iad gu h-iomlan
boidean a dh' loc iad do Dhia aig a bhorcl
cheana. Ach is e an doigh air sin a leasach-
adh an t-altair a thogail as fu\ agus an
coimhcheangal ath-nuaidhacliadli a ris.
Ur gach la
Obair an naomhachaidh, is e sin obair
nach do rinneadh riamh agus nach deanar
FEIN-CHEASNACHADH
gu brath ami an aon latha no le aon bhuille.
Mus teid obair an naomhachaidh air a
h-aghaidh gu ceart feumar toiseachadh ur
a dheanamh gach latha. Cha b' urrainn
eadhoh an t-abstol Pol ach a radh mar so,
" Chan e gu 'n do rainig mi cheana no gu
bheil mi cheana foirfe, ach tha mi a' lean-
tuinn. Is e an neach a leanas agus a shineas
e fein a chum nan nithe a tha roimhe a
gheibh duals ard-ghairme Dhe ; an neach
nach paisg a lamhan ann an cadal a'^bhais
gach uair a thuiteas 'altair agus a thuiteas
e fein air falbh o Dhia, ach a ni dian-chabhag
gus 'altair a thogail a ris, agus a philleas ri
Dia chum a bhoidean iocadh as iir.
Ma tha 'ur coguis ag innseadh dhuibh,
mata, gu 'n deachaidh sibh air seachran o
Dhia agus nach do choimhlion sibh ann an
obair '-ur beatha na geallaidhean a thug sibh
dha 'n 'ur cridheachan aig a' Chomanachadh
mu dheireadh, gabhaibh an cothrom an
diugh air 'ur n-aghaidhean a thionndadh as
iir ris an t-solus, ag iarraidh air Dia gu
h-iriosal agus gu durachdach gabhail ri bhur
n-aithreachas agus gras is neart a thoirt
dhuibh anns na laithean a tha air thoiseach.
Bha an t-Ollamh Arnold, maighstir-sgoil
ainmeil, 'na sheirbhiseach dileas do Dhia ach
sgriobh e na briathran so 'na leabhar-latha.
" Tha iomadh latha de m' bheatha anns am
bheil mi cho tioram ri maide ; anns nach 'eil
faireachadh air bith agam air lathaireachd
Dhe no gairdeachas 'na shlainte ; laithean
anns nach leir dhomh gu bheil aon lide de
phrionnspal Criosdail ann am inntinn."
Theagamh nach robh faireachadh aig an
duine choir iomadh uair air nithean an
t-saoghail spioradail, ach air a shon sin cha
robh e gun phrionnspalan Criosdail 'na
bheatha.
Chan 'eil e comasach eadhon do dhaoine
diadhaidh a bhi air a' bheinn daonnan, agus
ma dh'fhanas iad oirre cha dean iad moran
astair gus an ceann-uidhe ; bidh iad air am
fagail air dheireadh leis na h-eilthirich a tha
ag imeachd gu dubhach (ach gu dileas is sior-
leantuinneach) air a' chomhnard, gun oran
■'nan cridhe no air am bilean.
Chan ann air ar faireachduinnean a tha
Dia a' sealltainn ach air ar gniomharan ; ma
tha ar gniomharan ceart 'na shililean-san
agus ar gluasad maille ris iriosal, cha diult
e ar dilseachd aideachadh a chionn nach 'eil
ar faireachduinnean cho beo no cho solasach
's a bu mhaith leinn fein iad a bhith ; agus
air an laimh eile, mur bheil ar gniomharan
ceart, no ma tha sinn a' tighinn beo do 'n
t-saoghal agus o 'n pheacadh cha ghabh
Dia an lethsgeul uainn gu bheil smuaintean
crabhach is faireachduinnean diadhaidh a'
gluasad 'n ar cridheachan an drasd 's a ris.
Is e an neach a tha taitneach do Dhia an
neach a ni a thoil anns an latha dhorcha cho
cinnteach 's a ni e i anns an latha ghrianach ;
an neach a chumas 'aghaidh air Sion an uair
nach 'eil oran 'na chridhe no faireachduinn
aige gur maith is gur mills Dia.
Tha moran dhaoine ann a tha 'nam f ior
dhaoine diadhaidh nach urrainn a radh le
firinn gu 'n d' fhairich iad riamh annta fein
faireachduinnean a tha iad a' leughadh ann
an litrichean Phoil, no Eoin, no ann an sgriobh-
aidhean nan naomh, ach na cuireadh sin
eagal no iomgain orra, ma tha an coguis ag
innseadh dhaibh gu bheil spiorad Chriosd aii-
an giiilan agus gu bheil iad a' deanamh a
thoile 'nam beatha cho maith 's is urrainn
dhaibh. Thubhairt an Slanuighear, " Chan
e iadsan a their, A Thighearn, a Thighearn,
a theid a steach do rioghachd neimh ach
iadsan a ni toil m' Athar a tha air neamh."
Thubhairt e mar an ceudna gur ann air an
toradh a dh' aithnichear a dheisciobuil agus
nach ann idir air am faireachduinnean. A
thaobh am faireachduinnean is e an aon
cheist a chuif e riamh orra, a' cheist a chuir
e air Peadar', " An toigh leat mise." .
Tha e a' cur na ceiste ceudna oirrne, agus
is e iadsan as urrainn a radh gu h-onorach
mar a thubhairt Simon. ' "A Thighearna
d' an aithne na h-uile nithean tha fhios agad
gur toigh leam thu," — is e iadsan a mhain
a tha air an gairm a dh' ionnsaigh a bhiiird.
Sin, ma ta, aon de chomharraidhean na
diadhaidheachd, gu bheU gradh againn do
Chriosd agus gu bheil ar cridheachan a'
tionndadh ris le ionndrainn agus baigh mar
a thionndas na fliiraichean ris a' ghrein.
Ach do bhrigh gu bheil an gradh so tarbh-
ach is buadhmhor ge b'e aite am bheil e,
bu choir dhuinn sinn fein a cheasnachadh
agus fheoraich de ar coguisean an diugh an
do thilg e a mach asainn chan e mhain eagal
ach nithean as miosa na eadhon eagal, ana-
mianna na feola, mi-run, sannt, farmad,
fearg, agus an-tograidhean eile nach 'eil a
reir spiorad Chriosd.
Gu neo-iomchuidh
Tha an t-abstol a' labhairt mu dhaoine a
dh' itheas an t-aran naomh agus a dh' olas
an ciipan naomh gu neo-iomchuidh, agus ag
radh gu bheil iad sin ciontach de chorp agus
de fhuil an Tighearna. An e a tha e a'
ciaUachadh nach 'eil e ceart do dhuine
suidhe aig bord an Tighearna mur bheil e
sonruichte maith os cionn dhaoine eile ; mur
FEIN-CHEASNACHADH— ANNS A' CHATHAIR
bheil e ceart 'na uile shlighean agus naomli
'na uile ghniomharan ? Chan e idir ; is e
Dia a mhain a tha ceart 'na uile shlighean
agus naomh 'na uile ghniomharan ; air
bhonn a mhaitheis no a. naomhachd fein
cha ghabh duine bed a bhi air fhireanachadh.
Air bhonn a. naomhachd fein chan 'eil agus
cha robh duine riamh iomchuidh no airidh
air suidhe aig bord an Tighearna, oir mar
tha an naomh A Kempis ag radh, " Ged
bhiodh tu cho naomh ri aingeal agus cho
gradhach ri Eoin cha bhiodh tu airidh air an
t-sacramaid so." Ach tha eadar dhealachadh
mor eadar a bhi iomchuidh oirre, agus a
gabhail gu h-iomchuidh. Tha iadsan a thig
gu bord an Tighearna anns an spiorad cheart
a' gabhail na sacramaid gu h-iomchuidh,
agus tha iadsVin a thig thuige anns an spiorad
chearr 'g a gabhail gu neo-iomchuidh. Agus
is e an spiorad ceart, tighinn gu bord an
Tighearna gu h-aithreachail agus gu h-iriosal,
a' cuimhneachadh air ar peacaidhean agus le
dochas is creideamh ag iarraidh maitheanais
as iir tre bhas losa Criosd air a' chrann-
cheusaidh.
Tha Satan a' deanamh oidhirp gun sgur
air ar peacaidhean a chur as ar cuimhne, oir
tha fhios aige ma leigear air di-chuimhne iad
nach gluaisear sinn gu aithreachas no gu
trocair iarraidh. Mar sin tha e feumail
dhuinn daonnan, ach feumail gu sonruichte
aig gach am Comanachaidh, sinn fein a
cheasnachadh agus ar lochdan a chuimhne-
achadh, agus an iirnuigh so a chur suas ri
Dia : "A DM, dean trocair ormsa a tha am
pheacach. Glan mi ann am fuil luachmhor do
Mhic, losa Criosd mo Shlanuighear, agus ath-
nuadhaich mi le do Spiorad Naomh, a churn
agus gu'n tig m,i a dh' ionnsuidh t-altair le
creideamh is gairdeachas.
Anns a' Chathair
CHUALA mi iomadh searmon mu na mucan
a bha air am bathadh no air an tacadh (Marc
v.), ach cha chuala mi riamh searmon umpa
nach d' fhag an gnothuch na bu mhiosa na
tha na soisgeulan fein 'g a fhagail. Saoilidh
mi nach h-urrainn duine air bith an naidhe-
achd so a leughadh gun fhaicinn gu'n deach-
aidh amladh air chor-eigin innte anns an
innseadh.
Cha mhor dhaoine as urrainn naidheachd
innseadh gun char beag a chur innte seach
mar chual iad i, agus tha e gle shoilleir gu'n
deachaidh car cearr a chur ann am pairt de'n
naidheachd so, c6 air bith a chuir innte an
toiseach e. Tha dreach na firinn air cuid
de'n naidheachd, ach tha e duilich a chreid-
sinn gur e Criosd a bu cjioireach gu'n deach-
aidh na mucan a bhathadh. Chan'eil
teagamh nach rachadh aige air deamhain
a chur ann am mucan cho maith 's a rachadh
aige air an cur a mach a daoine, agus na'm
bu leis fhein na mucan dh' fhaodadh e a
thoil a dheanamh riii. Ach cha bu leis fein
na mucan idir ; bhuineadh iad do dhaoine
eile, agus ma thachair an rud mar a tha an
naidheachd air a h-innseadh, dh' fhuiling
na daoine sin call.
Chan 'eil fhios agam-sa ciod a b' fhiach
muc anns na laithean ud, ach co dhiu b'
fhiach da mhile muc suim mhaith airgid
(eadhon ged bhiodh iad cho caol ris a' mhuic
a bha aig Calum), agus saoilidh mi nach
tugadh Criosd lom-sgrios air duine air bith
'na cheart deoin. Tha a' chuid so de'n
naidheachd a' toirt oilbheum do'n choguis
nadurra, oir tha e duilich a chreidsinn gu'n
do rinn Criosd cron air duine eile riamh no
rud nach robh ceart.
Deisciobul gun ainm
Ach a dh' innseadh gu'n deachaidh amladh
a chur anns an naidheachd ann an seanchas
no ann am beul-aithris nan abstol, so mar
tha fear de na bha a lathair an la ud ag inn-
seadh mu'n rud a thachair, fear a bha 'n a
chompanach aig Criosd agus a chum cuimhne
air iomadh rud a dhichuimhich each.
" Tha e furasda gu leoir a thuigsinn, ars
esan, ciamar a chaidh Marcus cearr anns an
naidheachd, oir cha robh ann ach balach aig
an am, agus b' ann o Pheadar a fhuair e fios
air na nithean a sgriobh e. Bha Peadar ann
gun teagamh, ach bha e 'n a fhuil agus 'n a
fhallus a' farming nan geolachan, agus cha
d' thug e an aire ciod a bha tachairt gus an
cual e daoine a' glaodhach agus am faca e
na mucan a' dol sios an coinneamh an cinn
do'n fhairge.
Chan fhaca e an duine a bha air a' chuthach
gus an robh na mucan air am bathadh. Ach
chual e na deisciobuil eile a' bruidhinn mu'n
rud a thachair. B'e sin doigh Pheadair
daonnan; chreideadh e a h-uile rud a chluinn-
eadh e gun fheoraich dheth fein co dhiii a
bha coslas na firinn air no. nach robh. Ma
bu toigh le Peadar an duine a bha bruidhinn
ris chreideadh e rud air bith a theireadh e ris,
ach cha chreideach e aon fhacal a thigeadh
a-,beul nam Pharasach, a chionn nach bu
toigh leis iad. Bha Peadar cho cinnteach
as fhein 's nach gabhadh e tiine gus cviisean
a rannsachadh mar bu choir, agus b' e sin
ANNS A' CHATHAIPv
an t-aobhar gu robH' e uairean a' dol air
seachran. Ach air a shon sin bha e 'na
dhuine firinneach agus bha cridhe blath
aige. Tha Peadar agus Marcjis a nis marbh,
agus faodaidh mise an naidheachd innseadh
as iir facal air an fhacal mar a thachair."
Am measg rian aitean-adhlaic
" Bha an la a' briseadh an uair 9, rainig
sinn tir, agus lean mise losa suas o'n chladach.
Dh' fhan Peadar agus na h-iasgairean eile a
tharruing nan geolachan, agus leig a' chuid
mhor de'n t-sluagh a thainig leinn 'n an sin-
eadh air an fheur 'n an cadal. An uair a
dhkich sinn os cionn an rudha bu leir dhomh
anns a' ghlomanaich trend mhuc ag ional-
tradh. A reir choslais bha an t-acras orra oir
bha iad a' gearradh roimh cheile an uair a
chitheadh iad torn maith feqir, agus a leithid
de ghnomhail agus de sgreuchail agus de
thapaid 's a bha na creutairean grannda a'
deanamh cha chuala tusa riamh.
Sheas losa greis bheag a' sealltuinn orra
gu diir, agus fiamh gaire air 'aodann. Beum-
aidh e bhith gu'm bu leir dha an smuain a bha
'n am chridhe-sa, oir thionndaidh e gu grad
agus thuirt e rium, " Chan 'eil iad neoghlan ;
Car son a theireamaid gu bheil, nach e lamh
Dhe a rinn iad! "
Anns a' mhionaid sin fhein thainig duine
air ar ciilaibh agus thubhaht e ri losa, " A
MJiaighstir, chan 'eil e sabhailte dhuit seas-
amh an so, oir tha fear anns a bheil deamhain
am measg nan aitean-adhlaic."
" Ciamar a tha fhios agad gu bheil
deamhain ann ? " ars losa.
" Ciod eile," ars esan, " a bheneadh air
f heoil a reubadh ; cha ghabh e ceannsachadh
leis a' chuthach a tha air."
" An d' fheuch duine air bith ri ciall a
chur air ? " dh' fheoraich losa.
" Dh' fheuch, ach ma dh' fheuch, dh'
fhairtlich e orra. Chunnaic mi fhein e
a' briseadh na slabhraidh leis an ■ do
cheangladh e mar gu'm briseadh tu gas
feoir, agus theich e do'n fhasach is cobhan-
ach mu bheul mar gu'm biodh cii. Cha leig
an t-eagal le daoine dol seachad air an aite
far am bheil e."
" An d' fheuch sibh doigh sam bith eile ah
a chiallaohadh ach le slabhraidh 'i " ars losa
ris.
" Cha d' fheuch," ars an duine, " ciod an
doigh eile a b' urrainn dhuinn fheuchainn ? "
" Tha doigh eile ann," ars losa, " doigh
m' Athar-sa. Rachamaid agus feuchamaid
an doigh sin air an fhear a tha anns an
aite-adhlaic so."
An duine as a chiall
An uair a chual an duine ris an robh e a'
bruidhinn so, dh' fhas e ban anns an aodann
agus chaidh e air chrith, oir ghabh e an
t-eagal. Chaidh e ceum air ais mar gu'm
biodh e air son teicheadh. An uair a chunnaic
mise so, thuirt mi ri losa, " Theid mise gu
toileach maille riut ma ghabhas tu mi." A
reir choslais chuir so sprachd ann an each,
oir an ceann tacain bhig thoisich iad air
ar leantuinn.
Cho luath 's a rainig sinn an t-aite faicear
aogasg uamhasach duine a' ruith 'g 'ar n-
ionnsuidh, a' ranaich mar gu'm biodh beath-
ach, agus da chloich gheur aige 'n a laimh leis
an robh e a' gearradh fheola. Bha a' bhodhig
riiisgte dearg le full. Chuir cdslas an duine
eagal air an fheadhainn a lean sinn, agus
theich iad cho luath 's a bheireadh an casan
an falbh iad. Ach sheas losa a larach gun
f hiamh gun eagal. Bha mise 'g am fhaotainn
fhein deas gus seasamh eadar losa agus an
duine cuthaichte, oir bha eagal orta gu'n
leumadh e air muin losa, ach cha ruiginn a
leas. Thilg an duine na clachan as a lamh-
an ; chrom e e fein ris an lar agus le guth a
rainig mo chridhe thuirt e ri losa, "0! na
h-abair gu'n tainig tu 'g am phianadh na 's .
mo, a Mhic an Ti as ahde ! "
" Ciod is ainm dhuit," thuirt losa ris.
" Is e Legion m' ainm," ai^s esan, " oir tha
moran annam."
'' Car son a tha thu ag radh gu bheil
deamhain annad ? " fhreagair losa.
" Chan e mise a thubhairt e," ars an
duine, " ach thuirt an fheadhainn a cheangail
mi le slabhraidhean, agus a phian mi, gu robh
deamhain annam. Agus pianaidh iad mi a
ris ma gheibh iad greim orm.'-'
" Chan eirich beud dhuit," ars losa ris,
" na biodh eagal idir ort ; cha ruig thu leas
t' aodach a shracadh, no ranaich a dheanamh,
no t' f heoil a ghearradh, oir cha bhean duine
riut. Creid thusa mi fhein agus gabh mis-
neach."
" Bha eagal orm romhpa," ars esan, bha
iadsan ann moran agus mise 'n am aonar ;
an uair a bhrisimi na cuibhrichean leis an
robh iad 'g am cheangal bhiodh eagal a bu
mhotha orm romhpa, agus cha b' urrainn mi
gun bhi a' teicheadh."
" /s e spiorad neoghlan a tha anns an
eagal," fhreagair losa, " tilg a mach as do
chridhe e."
" Tilgidh," ars an duine gu ciuin.
ANNS A' CHATHAIR— ANNS A' CHOILLE BHEITHE
Caomhalachd losa
An sin chuir Ipsa mu ghuaillean an duine
an cleoca aige fhein, agus chaidh e leis gu
oisean anns an aite-adhlaic gus an fhuil agus
an salchar a nigheadh dheth. Fad na h-iiine
a bha losa a' bruidhinn ris an duine agus a'
cur ceille air, bha buachaillean nam muc
agus grunnan eile de dhaoine 'n an seasamh
a' feitheamh agus ag eisdeachd, ach an uair
a chaidh losa a leth-taobh a nigheadh na fala
dheth, chuimhnich na buachaillean air na
mucan agus bha iad an- bheul tilleadh 'g an
ionnsuidh an uair a ghlaoidh duine air chor-
eigin " Seallaibh na mucan, seallaibh na
mucan ! "
Bha na mucan ag ionaltradh air ok nan
stallachan air an rudha, agus na'n do leig-
eadh leo bhiodh iad ceart gu leoir, ach a
cheart cho luath 's a chuala daoine an giaodh
" Seallaibh na mucan, seallaibh na mucan ! "
chaidh a h-uile duine riamh 'n am breislich
agus thoisich iad air glaodhach agus air ruith,
cuid a' deanamh sud is cuid a' deanamh so,
cuid a' dol air thoiseach air na mucan is
cuid a' dol air an cul, cuid a' feuchainn r'an
coinneachadh is 'cuid a' feuchainn r'an
iomain, gus mu dheireadh an deachaidh na
mucan bharr an siuU agus an do ghabh an
treud uile an galair-teichidh, agus sud sios
leis na stallachan iad ! . '
A leithid le chonnsachadh agus de chriom-
chur 's a thoisich an sin cha chuala raise
riamh, an dara fear a' cur na coire air an
fhear eile, agus iad uile a' trod ri stalcaire
a' ruith air an taobh chearr de'n t-sreud agus
e a' glaodhach Gius Gius aird a chinn.
Spiorad_^ne6ghlan
An uair a dh' innis iad do losa mar a
thachair do na mucan thuirt e riu, " Is e
an t-eagal a chuir an cuthach orra, a' cheart
spiorad neoghlan a bha anns an duine bhochd
a bha anns na h-aitean-adhlaic."
Ach cha do thuig na daoine ris an robh e
a' bruidhinn ciod a bha e a' ciallachadh.
Sliaoil iad gu'n d'thubhairt e gu'n deachaidh
' na deamhain a bha anns an duine a steach
anns na mucan. Ach thuig mise gle mhaith
nach e sin a bha losa a' ciallachadh idir ach
gu robh e 'g an cur 'n an earalas nach robh
feum san bith ann dhaibh a bhi a' smuain
eachadh gu'n deanadh iad obair Dhe anns
an t-saoghal le bhi a' cur eagail ak daoine.
Chan 'eil anns an eagal acl^ spiorad suarrach
is spiorad neoghlan."
Ach ged nach do thuig a' mhor-chuideachd
ciod a bha losa a' ciallachadh, agus a thog
cuid dhiubh cearr an rud a thuirt e ris na
buachaillean mu na mucan, air chor agus
gu'n deachaidh an naidheachd air feadh an
t-saoghail uile gu'n do chuir e deamhain ann
am mucan nan Gadarach eile, cha do thog
Eoin gaolach cearr e.
Thuig esan ciod a bha ann an inntinn a
Mhaighstir, agus ciod iad na deamhain a
bha anns an amharc aige an la ud. Co dhiii
thainig an smuain sin 'n am ihntihri an
nochd fhein an uair a bha mi a' leughadh
nam briathran so ann an te d'a litrichean, —
Chan 'eil eagal ann an gradh, ach tilgidh
gradh coimhlionta a mach eagal, do hhrigh
gu bheil pianadh anns an eagal.
Anns a' Choille Bheithe
A BHEIL clach-mhile air bith ann am
beatha duine, no bliadhna shonruichte m'
am faodar a radh gur e so a' chlach-chriche
eadar an aois agus an oige ? Ciod an t-ani
ann am beatha duine anns an toisich an
saoghal air a radh nach 'eil ann ach seann
duine ?
Thubhairt R. L. Stevenson gur e coig
bliadhna fichead ceann-deiridh na h-6ige,
ach cha ruigear a leas esan a ghabhail ann
an da-rireadh, ok bhiodh e ag radh iomadh
rud ris nach b' urrainn e seasamh an deidh
laimhe, agus nach bu mhaith leis gu 'n gabhadh
daoine gu htireil e. Bha spiorad na h-6ige agus
aotrumas a' bhalaich 'n a chridhe fhein gus
an d' fhag an anail e. Ach cha robh e ach
da fhichead 's a ceithir an uair a shiubhail e.
Thubhairt lighiche ainmeil uair-eigin gu 'm
fas daoine glic na 's glice an uair a tlieid iad
thairis air dcich bliadhna fichead, ach gur
h-annamh a dh' fhasas daoine gorach giic aa
uau' a theid iad seachad air an aois sin.
Tha e coltach gu 'n robh an lighiche ud de
'n bheachd gu bheil deich bliadhna fichead
'n a gharradh-criche ann am beatha dhaoine.
B' e sm an aois aig an robh na Lebhithich
a' toiseachadh air frithealadh do Dhia anns
an teampull, agus dh' fheumadh iad sgur an
uair a ruigeadh iad leth-cheud bliadhna.
B' e sin an aois a bha Criosd an uair a
thoisich e air rioghachd Dhe a chur air chois,
agus air deisciobuil a ghairm, a thogadli air
an steidh a leag e. Ach saoilidh comhthion-
ailean an diugh gu bheil ministear ro 6g aig
deich air fhichead.
Bha Iain Wesley coig deug air fhichead
m' an do thoisich e air searmonachadh a
mach air a' bhlar, air achaidhean agus air
6
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
sraidean. Feumaidh gu robh Dante, am
bard mor Eadailteach, de 'n bheachd gu
bheil corp agus inntinn nihic an duine aig
an ire as airde eadar 30 agus 35, oir tha e
ag radh gu 'n do roghnaich ar Slanuighear
naomh agus iomlan basachadh aig an aois
sin, a chionn nach robh e freagarrach gu 'm
faicteadh tigh-talmaidh na Diadhachd a' dol
air ais.
Ro shean aig da fhichead
Sgriobh lighiche ainmeil eile. Sir Uilleam
Broad bent, gu caraid mar so, " Is e an diugh
co-ainm mo la-breith. Tha mi da fhichead ;
cha gabh e a cheiltinn tuilleadh gu 'n do
chaochail maduinn m' oige agus gu bheil a'
chuid as fhearr de m' bheatha seachad. An
uair a ruigeas duine da fhichead cha ruig e
a leas toiseachadh air obair ur as fhiach."
Och, och ; cha bu mhaith gu 'm b' fhior!
Chan e mhain gu bheil iomadh duine a'
toiseachadh air obair no ionnsachadh iir an
deidh dhaibh a bhi da fhichead, ach ,tha iad
'g a criochnachadh ; a' cliathadh a' ghruinnd
a threabh iad. Aig leth-cheud cha do thoisich
Gladstone air obair mhor a bheatha.
An uair a bha an duine abhacach a sgriobh
" Alais ann an Tir nan ionghnaidhean," da
fhichead 's a h-aon deug thuirt e nach robh
e 'g a fhaireachdainn fein na bu shine na
bliadhna air fhichead. Sgriobh Tomas Huxley
gu caraid, " Tha mi a nis tri bliadhna os
cionn leth-cheud, ach ciod a tha an sin ach
an fhior oige. Cha robh mo chorp riamh cho
maith 's a tha e, agus o chionn bliadhna
chuir mi tuilleadh oibre as mo dheidh na
rinn mi riamh roimhe. Chan 'eil thusa ach
da fhichead fhathast ; ciod a tha annad,
ma ta, ach am balach ; tha an saoghal air
thoiseach ort."
Baird agus luchd-lagha
Gle bhitheanta tha na baird a' basachadh
6g. Ciod is ciall da so chan urrainn mi a
radh, mur e, gur toigh le Dia na baird agus
gu bheil e 'g an toirt dhachaidh roimh chach.
Tha an seann fhacal ag radh, " ladsan is
ionmhuiniii* leis na diathan siubhlaidh iad
6g." Air an lairah eile tha luchd-lagha gle
bhitheanta a' faotainn saoghal fada, agus
theagamh gu'n abair droch dhaoine nach
'eil ann an sin ach an taobh eile de'n fhacal
ud.
Bha am Morair dearg Eldon ceithir fichead
's a sia an uair a shiubhail e ; am Morair
Brougham ceithir fichead 's a deich ; am
Morair Lyndhurst ceithir fichead 's a dha
dheug. An oidhche a bha e ceithir fichead
's a deich thug Lyndhurst seachad oraid
chomasach ann an Tigh nam Morairean ; bha
a mheomhair cho maith 's a bha i riamh.
An uair a shiubhail e bha am Morair Hals-
bury, a' streap ris a cheud.
Ann an laithean an t-seann Tiomnaidh is
ann do'n fhirean a bha beatha fhada air a
gealltainn, ach thogadh e connsachadh am
measg ar luchd-leughaidh na'n cuireamaid
a' cheist orra, " An e fireanan a tha anns
an luchd-lagha." Mar sin, leigidh sinn leo.
Bha na seann daoine a' cunntas tri fichead
's a tri 'n a am cunnartach ann am beatha
duine. Tha e air a radh gu bheil bodhig
mhic an duine ag atharrachadh a h-uile
seachd bliadhna, agus gur e an naoieamh
uair am cunnartach ; gu'm mill no gu'm
maithich an t-atharrachadh sin an corp gu
buUeach. Co dhiu a tha sin fior no nach
'eil thainig am bas air moran d' dhaoine
ainmeil 'n an tri is tri fichead ; sin an aois
a bha na diadhatrean mora, TertuUian, agus
Luther, agus Melancthon an uair a shiubhail
iad.
Feasgar fann foghair
Ann am feasgar ar laithean tha na bliadh-
nachan a' dol seachad na's luaithe na chaidh
iad seachad ann am maduinn ait na h-oige.
Tha iad mar chloich a' dol le gleann, tha
Nollaig is Caisg a' tighinn oirnn na's cabhag-
aiche na b' abhaist dhaibh. Bha uair ann a
bha fichead mios eadar co-ainm mo la-breith
an uiridh agus am bliadhna, ach an diugh
chan 'eil ann ach sia. Tha na miosachan a'
dol seachad cho luath ri gaoth luath a'
Mhairt. Gu'n teagaisgeadh spiorad glic an
Tighearna dhomhsa agus dhuit fein, a leugh-
adair, ar n-iiine a chur gu bull mhaith agus
a bhi curamach mu na laithean a tha dol
seachad cho luath, los nach teid iad a
dholaidh.
A dh' aindeoin a' chosduis a tha Bord na
Slainte a' cur air an rioghachd agus a dh'
aindeoin sgil agus eolas lighichean (feadhainn
nam botul agus feadhainn na sgine), agus a
dh' aindeoin gu bheil biadh agus tighean na
's fhearr aig an t-sluagh na bha aca anns na
seann laithean, agus na 's lugha a dh' obair,
tha mi an dtiil nach 'eil miighadh a' tighinn
air aireamh ar bliadhnachan air thalamh as
fhiach a bhi a' bruidhinn air. Faodaidh e
bhith gu 'n do chuir mac an duine an namh-
aid dheireannach air ais leth an oirlich ach
sin uHe e, agus tha cho beag de dhaoine a'
ruighinn ceithir fichead, no ceithir fichead 's
a deich, no ceud bliadhna, 's a bha ann
riamh. Ach cha rud so a leigear a leas a bhi
ttirsach air a shon, oir am measg uile throc-
airean Dhe chan 'eil gin idir cho neo- •
mhiannaichte ri saoghal fada. Cha mhor
ANNS A' CHOILLE BHEITHE— AIG AN UINNEIG
fhior sheann daoine a b' aithne dhomh
riamh nach biodh a' guidhe gu 'n toireadh
Dia an siubhal dhaibh gu luath ann an sith.
Agus cha mhor sheann daoine air a bheil
eagal a' bhais.
Gle thric tha e a' tachairt gu bheil daoine
a bha anfhann 'n an leanaban agus 'n an
oige a' ruighinn aois mhor. Ma dh'fhaoidte
gu 'n do theagaisg an anfhannachd dhaibh a
bhi curamach agus stuahia am biadh agus
^n deoch, agus an doighean eile. B'fhior
ged bu gharbh am facal a thoirt an t-Ollamh
Alasdair Whyte ri class a bha aige de
mhnathan-uaisle Dhiin-eideanri ; " tha sibh,"
ars esan, " a' cladhach 'ur n-uaighean fhein
le 'ur fiaclan." Na 'n robh daoine stuama
'n an itheadh agus 'n an 61 bhiodh an dara
leth de dhotairean na dilthcha gun obair.
Bha Sir Isaac Newton 'n a leanabh oho
beag agus cho truagh aji uair a rugadh e
(cha robh ach mu thri puinnd ann) 's gu 'n
do chuir a' bhean-ghliiine e ann an crogan
beag ri taobh an teine, air a shuaineadh ann
an cloimh-chotain, a dh' fheuchainn am
fanadh e beo. Dh' fhan an anail ann gus
an robh e ceithir fichead 's a coig. Na'n
robh maithean na h-inntinn agus prionns-
achan an eolais troimh na linntean uile air
an cruinneachadh ann an aon aite, agus air
an cur 'n an sreath, tha mi an dtiii- gu 'n
cuireadh each Newton air cheann na sreath.
" Thubhairt Dia, Bitheadh solus ann, agus
rugadh Newton."
Bha an t-Ollamh Martainn Routh, a bha
'n a Ard- cheann air Colaiste Magdalen an
Oxford, agus a shiubhail an 1854 'n a dhiol-
deirce truagh 'n a leanabh, is fhuair a
mhathair dragh mor 'g a arach, ach bha e
naoi deug is ceithir fichead an uair a shiubhail
e. Choisicheadh e sia mile gun sgiths an
deidh dha dol seachad air ceithir fichead 's
a deich, is dhiricheadh e air faradh gun
tuainealaich a thighinn 'n a cheann. Bha
e 'n a sgoilear maith, agus cha chuireadh
e sgriobhadh air bith as a laimh gus am
biodh a h-uile facal agus a h-uile comma
dheth ceart. Sin aon de chomharaidhean
dhaoixie diadhaidh, ged nach cluinn thu e
air ainmeachadh air Di-haoine na Ceiste,
agus is mise a bhiodh sona na 'n robh
coguisean maoth aig mo bhraithrean Gaidh-
ealach anns a' cheum so.
Ach chan f haighear duine gun f hailing ;
ged bha an t-Ollamh Routh curamach 'n a
sgriobhadh chuir e dail 'n a thiomnadh • a
dheanamh. Cha b' urrainn dha radh nach
d' thug Dia iiine dha a chuisean saoghalta
a chur an ordugh.
Dh' fhaighnich sgoilear 6g dheth uair-
eigin, a bha a' toiseachadh air sgoilearachd
mhionaideach a' Bhiobuill agus a' Chreidimh
Chriosduidh, gu de na leabhraichean a
chomhairlicheadh e dha a leughadh. " Na
'm bu mhise thu," arsa Routh, "tha mi
an dull gu 'n toisichinn le soisgeul Mhata ;
an deidh dhomh soisgeul Mhata a leughadh
rachainn air m' aghaidh gu Marc," agus
lean e mar sin, ag ainmeachadh a h-uile
leabhar anns an Tiomnadh Nuadh gu reidh
agus gun chabhaig gus an deachaidh e
thairis orra uile. Cha bu dona an leasan
e do sgoilear 6g, a bha an diiil gu 'n comh-
airlicheadh e dha seorsa eile de leabhraichean
a leughadh.
Aig an Uinneig
An t-Urramach Fearchar Mac Rath, M.A.
GED rugadh e an siorramachd Bhanbh
bhuineadh a chuideachd do Loch Carrann,
agus bu Mhac Rath e air an da thaobh. Bha
e ceithir fichead 's a seachd an uair a
shiubhail e.
Bha e air oileanachadh an sgoil Raining,
an Inbhir-nis, agus an Oilthigh Dhim-
eideann ; air a chur air leth gu dreuchd
na ministrealachd le Cleir Inbhir-pheoth-
aran an 1888, agus air a shuidheachadh an
Truimisgearraidh, an Uidhist, coig miosan an
deidh dha cead searmonachaidh fhaotainn.
Cha d' fhan e an Truimisgearraidh ach
bliadhna ; chaidh e do Ghleann-Garaidh an
1889, agus coig bliadhna 'n a dheidh sin do
Ghleann Urchaidh, an Cleir Lathurn, far an
do shaothraich e gu dileas agus gu sona gus
an do leig e dheth uallach sgire o chionn
beagan bhliadhnachan. Anns na bliadh-
nachan mu dheireadh d'a bheatha bha e a'
fuireach an Tigh-an-Droma.
Tha cuimhne agam gu maith air a' cheud
uair a chunnaic mi e. Bha fear-cuideachaidh
aige an Dail-mhaillidh a dh' iarr orm dol 'n
a aite air Sabaid shonruichte, a chionn gu 'm
feumadh e fein a bhi an aite-eigin eile. Cha
mhor nach b' fhearr leamsa teicheadh as an
diithaich seach dol air cheann seirbhis, oir
cha robh mi ach air toiseachadh anns a'
Cholaist, ach co dhiubh gheall mi gu 'n
leiginn mo charaid a glais. Thubhairt e
rium gu 'm biodh da sheirbhis agam ri
dheanamh, an t-seirbhis mhaidne ann an
eagiais bhig a bha astar ixiaith air falbh o
«aglais na sgire agus an t-seirbhis fheasgair
ann an eagiais na sgire. Anns an fheasgar,
agus mi 'n am sheasamh anns an vestry, a'
feitheamh gus an tigeadh am beadall 'g am
sheoladh do 'n chilbaid, thainia; Fearchar
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
Mac Rath a steach air an dorus. Sheall e
orm gu clis, agus dh' fhaighnich e c6 mi agus
ciod mo ghnothuch an sud. An iiair a dh'
innis mi dha an gnothuch air an d' thainig
mi dh' fhaighnich e an robh f hios agam nach
robh iighdarras air bith aig mo leithid mo
ghuth a thogail ann an cubaid, Cha robh
fhios agam-sa aig an am co dhiubh bha no
nach i'obh. " Mar sm," ars esan, " cuiridh
tu' dhiot an cleoca ; suidhidh tu ann am fear
de na suidheachain, agus theid mise air
cheann na seirbhis mi fhein." Bha e ceart.
Chan e cion iighdarrais a bha al cur eagail
ormsa air an fheasgar ud ach cion misnich
agus gainne smuaintean agus bhriathran, is
bha mi gle thoilichte faotainn as mo chas
cho reidh.
Tha mi 'g a innseadh so a chionn gu bheil
e a' leigeil fhaicinn an seorsa duine a bha ann
am Fearchar Mac Rath, duine laidir smaehd-
ail de 'n t-seann stoc mhinistearan aig an
robh meas air lagh agus riaghailt, agus a bha
ciiramach gU 'm biodh gach ni air a dhean-
amh anns an eaglais mar bu choir.
Suas ri da fhichead bhadhna shaothraich
e an Gleann-Urchaidh, is ghleidh e aite ann
am fabhar an t-sluaigh mar mhinistear
dleasdanach agus glic agus mar dhuine a
bha ceart agus stuama 'n a fhacal agus 'n
a chaitheamh-beatha fad na h-iiine sin.
Cha robh e brosgulach no leam-leat ; cha
chualas riamh e ri seanchas faoin no amaide-
ach no neo-fhreagarrach, agus cha mho a
chunnacas riamh e a' gabhail pairt ann am
baoth-shtigradh no ann an goraiche. Bha
meas mor aig a bhraithrean air a chomhairle
anns a' Chleir, agus bha meas air fhein
aig iochdarain agus uaehdarain air feadh
Lathurn uile.
'N a uile dhoighean bha coslas a dhreuchd
air,, 'n a aodach agus 'n a chainnt agus 'n a
ghiiilan, agus a thuilleadh air a bhi 'n a
dhuine ghc turail giT, nadurra bha e 'n a
sgoilear maith anns an t-seagh so, gu 'm
biodh e a' breithneachadh le thuigse fhein
air na leabhraichean a leughadh e. Cha
mhor dhaoine an Albainn a bhruidhueadh
Gaidhhg no a thuigeadh GaidhHg Albannach
cho maith ris.
" Teachd Thituis "
An uair a bha duine araidh an Cille-
sgumain 'n a shuidhe aig a bhraiceas, a'
leughadh nan litrichean a thvig posta na
maidne chuige, leugh e ann an te dhiubh
a bha au- a sgriobhadh le neach nach ruigear
a leas ainmeachadh, '" Bha an litir niu
dheireadh a fhuair mi bhuait mar theachd
Thituis dhomh." Cha robh fhios aige ciod
a bha am facal ud a' ciallachadh, agus cha
mho a b' urrainn a bhean no gin d' a the-
aghlach innseadh dha. Fad na seachduin
dh' fhaighnich e de 'n h-uile duine a thachair
lis am b' urrainn dhaibh innseadh dha ciod
a bha am facal " teachd Thituis " a' ciallach-
adh, ach cha d' amais e air neach aig an robh
fhios. Na bu mhiosa na sin air fad, cha robh
moran ris an do bhruidhinn e cinnteacK co
dhiubh a bha ann an Titus duine, no rionnag,
no paipear-naidheachd, no rud-eigin a bhuine-
adh do 'n Radio. Mar sin b' fheudar dha
fhaighneach d'a charaid a sgriobh an litir
ciod a bha e a' ciaUachadh leis an fhacal ud ;
an ann 'g a mholadh, no 'g a chronachadh,
no a' magadh' air, no a' maoidheadh air, a
bha e ? Leis an 'ath phosta fhuair e cairt-
phosta agus gun oirre ach so, " Seall air
II Corint VII, 6." An uair a sheall e oirre
leugh e na briathran so,
Ach Dia a bheir comhfhurtachd dhaibhsan
a tha air an leagadh sios, thug e comhfhurt-
achd dhuinne le teachd Thituis.
Chan 'eil eolas aig daoine ak a' Bhiobull
an diugh mar bha aca uair-eigin. Theagamh
gu bheil aireamh bheag aig a bheil eolas na
's fhearr air na bha aig an aithrichean, ach
tha a mhor-chuid an Albainn an diugh na
's aineolaiche air a' Bhiobull na bha iad an
1872, an uair a ghabh an Riaghaltas os laimh
ctiram na cloinne agus nan sgoilean.
An uair a bhios ministear a' bruidhinh
anns a' chubaid an diugh chan aithnich an
dara leth de 'n choimhthional briathran
Dhaibhidh no Eoin, agus is e sin aon de
na h-aobharan nach 'eil an cumhachd ann
an -searmonachadh a bha ann aon uair.
Bha na seann mhinistearan a' labhairt ri
daoine d' am b' aithne am Biobull, agus a
bha a' creidsinn gur e facal an Tighearna
a bha ann gun teagamh, agus mar sin bha
cothrom aca air an t-siol a chur ann an
talamh maith. Ach an diugh ma thachras
do dhuine ann an seanchas ri duine eile
tarruing a thoirt air an fheirg a tha i"i
teachd, no mu thigh a chur an ordugh, no
mu 'n teine nach miichar a chaoidh, is maith
an gnothuch mur saoil e gur e maoidhidhean
Hitler, no innleachd Bheveridge, no sgrios
Hambiu'g, a tha e a' ciallachadh.
An uair a sgriobh Tomas Carlyle an litir
so gu mhathair air co-ainm a latha-breith
tha mi cinnteach nach leigeadh i a leas
fheoraich de neach eile ciod a bha e a' ciallach-
adh le biithaibh Chedair, ged nach robh innte
ach bean clachair. " Ged tha mi seachd
bhadhna fichead cha do rinn mi dad fhathast
a b' fhiach dhuibli mo thoirt a steach do 'n
t-saoghal air a shon. Chan 'eil annam ach
babhdaire gun fhiii, truaghan bochd air
chuairt ann am Mesech, agus aig a bheil mo
chomhnuidh ann am buthaibh Chedair."
Aireamh 12
1943
An Fhianuis Cheart
Thugaibh urram do na h-uile dhaoine. Oradhaichibh na braithrean. Bitheadh eagal
DM oirbh. Thugaibh urram. do'n righ.^—I. Peadar ii. 17
THEAGAMH nach 'eil cuimhne aig a' mhor-
chuideachd an diughair an naimhdeas a bha
air a nochdadh an aghaidh an duine dhiadh-
aidh, Seanailear Booth, an uair a chuir e
Armailt na Slainte air chois an toiseach ann
an Sasunn. Ann an cuid de na bailtean
mora bha e air a mhallachadh is air a
mhionnachadh le grMsg a' bhaile mar gu'm
b'e teachdair Shatain a bha ann ; bhiodh iad
a' deanamh iorghuUl aig na coinneamhan a
bha e a' gleidheadh agus a' feuchainn ri stad
a chur orra. Ann an Sheffield aon uair
chaidh iad as a dheidh agus as deidh a
mhnatha le clachan agus uibhean groda, is
thug iad an t-aodach 'n a stiaUan bharr druim
nan caileagan a chuir orra boineidean na
h-armaUt. Bha naidheachdan breugach air
an sgaoileadh air feadh na diithcha mu'n dol-
a-mach a bha aig luchd-leanmhuinn Bhooth
anns na coinneamhan-dusgaidh a bhiodh
aca. Bha so uile air a dheanamh le daoine
leis nach bu toil Armailt na Slainte, agus a
bha air son an obair a mhilleadh. Ach tha
an saoghal uile ag aideachadh an diugh gu'm
bu duine Seanailear Booth a bha coltach ri
Barnabas, duine a bha Ian de chreideamh
agus de'n Spiorad Naomh.
Na ceud Chriosduidhean
Bha a' cheart rud air a dheanamh air na
ceud Chriosduidhean. Bha an naimhdean a'
sgaoileadh naidheachdan breugach umpa, ag
radh nach robh annta ach daoine neonach
agus daoine cumhann ; daoine nach robh
dileas do'n iompaire agus nach robh baigheil
r'an coimhearsnaich.
Bha f hios aig Peadar gu robh sin air a chur
as an leth, agus b'e sin an t-aobhar gu'n do
sgriobh e na briathran so gu muinntir na
h-eaglais, Thugaibh urram do na h-uile
dhaoine ; Gradhaichibh na braithrean ; bithe-
adh eagal Dhe oirbh ; thugaibh urram do'n
righ. Mar gu'n abradh e riu, Bithibh faicille-
ach nach toir sibh aobhar do dhuine air bith
tuaileas a thogail oirbh ; chan 'eil doigh as
fhearr air droch thuaileas a thiUeadh na
dhearbhadh le 'ur caitheamh-beatha nach
'eil firinn ann.
Is e an fhianuis as laidire as urrainn duine
a thogail air taobh Chriosd anns an t-saoghal
a' bheatha naomh a ghradhachadh agus a
leantumn. Air uairean bidh e ann am inntinn
nach gabh an diadhaidheachd teagasg ; nach
urrainn aon duine diadhaidheachd no slighe
na beatha a theagasg do dhuine eile. Theid
againn air a' BhiobuU a theagasg, agus air
Leabhar Aithghearr nan Ceist, agus air
Creud is Paidir a theagasg. Ach cha ghabh
an diadhaidheachd teagasg air an doigh sin ;
tha an diadhaidheachd air a teagasg (1) leis
an Spiorad Naomh, agus (2) leis a' bhuaidh
a tha aig naomhachd aon duine air cridhe
duine eile.
A mhuinntir mo ghraidh biodh 'ur caith-
eamh-beatha maith an lathair nan Cinneach
a chum 's gu'm feum iad 'ur deagh oibre
aideachadh, a dh' aindeoin gach tuaileis a
thog iad oirbh mar dhroch dhaoine, an uair
a chi iad sibh air 'ur dearbhadh, agus gu'n
toir iad gloir do Dhia. Air sgath an Tigh-
earna thoiribh umhlachd do gach ughdarras
laghail ; do'n Iompaire mar an t-ughdarras
saoghalta as airde, agus do luchd-riagh-
laidh mar dhaoine d' an tug esan coir air
eucoraich a pheanasachadh agus daoine onor-
ach a sheasamh, oir is e toil Dhe gu'n cuir-
eadh sibh 'n an tosd le 'ur deagh dheanadas
an tuaileas aineolach a bhios daoine amaid-
each a' togail oirbh. Giulainibh sibh fein
mar dhaoine a tha saor, ach na deanaibh 'ur
saorsa 'n a cleoca do'n olc ; giiilainibh sibh
fein mar sheirbhisich Dhe. Thugaibh urram
do na h-uile dhaoine. Gradhaichibh na
braithrean. Bitheadh eagal DM oirbh. Thu-
gaibh urram do'n righ.
Cha bhiodh ann ach cosd cainnte a bhi ag
earalachadh air luchd-leughaidh a bhuineas
do Eaglais na h-Alba urram a thoirt do'n righ,
no geill a thoirt do lagh na rioghlachd, oir
tha sin air a theagasg dhuinn o'r n-6ige, ach
tha feum againn uile air na h-earailean eile
oir is e eagal an Tighearna tus a' ghliocais
agus ttis na diadhaidheachd, agus is e gradh
braithreU comharradh agus toradh na diadh-
aidheachd.
AN FH1ANUI8 CHEART— SALUM MACLEOID NACH MAIREANN
Freumh olc
Ach ciod a tha an t-abstol a' ciallachadh le
urram a thoirt do na h-uile dhaoine ? Tha
-mi an dull gu bheil e a' ciallachadh gun tair
a dheanamh air duine air bith. Duine a
tha taireil magail air a cho-chreutairean,
agus a labhras gu suarrach umpa no riutha,
sin agad duine anns nach 'eil an inntinn a
bha ann an Criosd.
An do smuainich thu riamh, a leughadair,
ciod a bha Criosd a' ciallachadh an uair a
thubhairt e am facal so, Co air bith a their
r'a bhrathair, Amadain, bidh e ann an
cunnart teine if r inn.
Tha e duilich, " Amadain," a radh ri
duine air bith ann an doigh laghach, no
ann an doigh mhodhail, ach ma tha dithis
dhaoine ann an daimh dhliith d'a cheile,
agus a' tuigsinn a cheile, theagamh gu'n
teid aig an dara fear air, " Amadain," a
radh ris an fhear eile gun a ghortachadh.
Ach bha Criosd a' smuaineachadh air an
t-seorsa dhaoine a tha cho taireil air daoine
eile, agus cho suarrach air am faireach-
duinnean 's gu'n abair iad coin agus amadain
riu cho deas 's a their iad an ainm dhaibh.
A reir teagasg Chriosd tha an duine sin ann
an staid chunnartach.
Chan 'eil rud air an t-saoghal as seirbhe
do dhuine a bhi cuimhneachadh na gu'n do
labhair e uaireigin ri duine eile ann an
doigh mhagail no thaireil a ghoirtich an
duine sin. Do dhuine aig a bheil coguis
mhaoth sin cumhneachan a bheir air falbh
bhuaith cadal na h-oidhche, gu sonraichte
ma's ann air cloinn no air seirbhisich a leag
e a theanga neo-thimchioll-ghearrte. " Cuir
thusa, lehobhah, faire air mo bheul ; gleidh
dorus mo bhilean."
Ann an eaglais mhor mar tha Eaglais na
h-Alba, no anns an eaglais Shasunnaich, chan
'eil am braithreachas air a chumail suas mar
tha e anns na h-eagiaisean beaga ; am measg
nam Baisteach, am measg Comunn nan
Cairdean ris an abrar na Quakers, agus am
measg muinntir na h-eaglais Shaoir. Theag-
amh gu bheil rud beag de chumhannachd a'
dol an cois a' bhraithreachais so air uairean,
ach air a shon sin tha e ceart gu'm biodh
buill na h-aoin eaglais dileas do chach a cheile
agus deas gu each a cheile a sheasamh no
chuideachadh.
Tha an gradh maith agus ro-mhaith ;
maiseach is beannaichte os cionn gach ni eile air
thalamh ; an toradh as fhearr agus an comh-
arradh as cinntiche air an diadhaidheachd.
Calum MacLe6id Nach Maireann
Sar Ghaidheal Agus Duine C6ir
Leis an Urr. Tomas M. MacCalmain, M.A., Govan
AIR an latha mu dheireadh de mhios
October, ghairmeadh Calum MacLeoid do'n
fhois sin a dh'fhagadh fa chomhair sluagh
Dhe. Bha e tri fichead bliadhna 's a h-ochd-
deug a dh'aois, agus re a bheatha fhada gus
na seachduinean mu dheireadh cha do chuir
euslaint riamh e ann an lamhan lighiche.
Mu bhliadhna air ais thoisich a luchd-eolais
air saoUsinn gu'n robh iad a' faicinn chomh-
arraidhean na h-aoise, ach comharraidhean
beaga. Bha inntinn cho laidir, a bhuadhan
cho soilleir, agus a cheum cho luath 's a bha
iad riamh. Choisicheadh e an deaghastar a
h-uile latha. Uair 's an t-seachduin chluich-
eadh e cuairt " Gholf " comhla ri seann
charaid dha, agus is gann seachduin nach
robh coinneamh air chor-eigin, no barrachd
is aon, aige ri fhrithealadh an Glaschu no
an Dijn-eideann.
Mu mheadhon an fhoghair thoisich e ri
gearan riutha-san a b'eolaiche air nach robh
e a' faireachadh cho maith, ach dhitilt e
gach comhairle a dhol chun an dotair gus
am bitheadh Comanachadh an fhoshair
seachad anns a' choimhthional d'am buin-
eadh e. " Ma ruigeas mi an dotair," ars
esan, " 's docha gu'n cuir e a laighe mi,
agus chan fhaigh mi do'n Chomanachadh."
Air Sabaid a' Chomanachaidh bha fior
choltas tinn air, ach bha e an sud 'na aite
abhaisteach air cheann nan eildeirean. An
ath-latha chaidh e dh'ionnsuidh dotair. Air
an ath-Shabaid bha e an lathair 's an eaglais
air son na h-uaire mu dheireadh. An deidh
deich laithean 's an tigh-eiridinn dh'eug e
ann an sith.
'S e duine iomraiteach a bha ann an Calum
MacLeoid. Shaothraich e agus shoirbhich
leis ann an caochladh sheorsachan oibre agus
dleasdanais. Ged nach robh e ard 'n a
phearsa, b'eireachdail a choltas agus a
ghitilan. Chan iarradh e dha fhein uair
sam bith a' cheud aite, ach a dh'aindeoin
sin bheirteadh an aire dha ann an cuideachd
air bith 's am bitheadh e.
Rugadh ar car aid caomh ann an Leodhas
anns a' bhliadhna 1865, ach am beagan
bhliadhnaichean ghluais an teaghlach do
CALUM MACLEOID NACH MAIREANN
^
Ghovan, agus an sin chriochnaich e a chiirsa-
sgoile, agus aig aois dha bhliadhna dheug
ghabhadh a steach e ann an oifis Bord-Sgoiie
Sgir Ghovan. Ghoisinn a bhuadhan agus a
sheirbhis dha ardachadh inbhe, agus an
1906 rinneadh e 'n a Run-chleireach aig a'
Bhord-Sgoile sin, dreuchd a chuir fo a
chiiram riaghladh nan sgoilean chan ann a
nihain an Govan ach mar an ceudna ann an
roinnean farsuing de Ghlaschu (Kinning
Park, PoUokshields, Govanhill, Partick, agus
Hnihead). Ann an 1919, a' leantuinn air
Achd Parlamaid 1918, chaidh Btirrd-Sgoile
Ghlaschu agus Ghovan aonadh ri cheile mar
aon Chomhatrle an Fhoghluim, agus thagh-
adh Calum MacLeoid mar' lar-Runaire agus
lar-Ionmhasair na Comhairle uir so, agus
mar fhear-cuideachaidh aig ard-fhear-seolaidh
an fhoghluim am baile Ghlaschu. Ann an
1930, an uair a rainig e an aois shuidhichte,
leig e dheth an dreuchd cudthromach agus
urramach so. Chan 'eil e soirbh a mheas cia
luachmhor agus torach an t-seirbhis a rinn
e do'n oigridh agus do an luchd-teagaisg
anns an leth-cheud bliadhna a bha e air
cheann chtiisean-sgoile.
'S ann mar dhuine sonraichte ann an
ciiisean-sgoile a b'aithne do Ghoill Ghlaschu
Calum MacLeoid, ach thainig iad gu bhi ag
amharc air cuideachd mar fhear-toisich agus
cheannard GhaidheU Ghlaschu, agus 's ann
mar an ceann agus am fear-itiil a bha Gaidheil
Ghlaschu agus moran eile feadh na duthcha
'ga mheas fad mhoran bhliadhnaichean air
ais. Bha e min-eolach agus bu mhor a mheas
air canain is ceol is cleachdadh nan Gaidheal,
agus ris gach oidhearp air sgath cliii is cor
na Gaidhealtachd agus nan Gaidheal thug e
a lan-thaic. Coig bliadhna air ais bha e am
measg na feadhna a chuir Comunn Aiteach-
aidh na Gaidhealtachd do Lunnainn a choinn-
eachadh ri Rimaire na Staite air son Alba
agus ris na buill-parlamaid Albannach an
co-cheangal ri oidhtrpean-leasachaidh do'n
Ghaidhealtachd .
Fad coig bliadhna fichead bha Calum
MacLeoid 'n a cheann-suidhe air Comunn
Leodhais agus na Hearadh, comunn a chuir
e fhein agus aon no dha eile air chois.
Bha meas air ann an eilean a bhreith —
" Eilean an Fhraoich," mu'n trie bu mhiann
leis bhi labhairt — agus ann an 1938 thug
riaghlairean BaUe Steornabhagh dha an
t-urram a b'airde a bha aca ri thoirt—
" Onoir-Saorsa a' Bhaile." B'esan agus fear
eile a' cheud fheadhainn d'an tug Steornabh-
agh riamh an t-urram so. Air son corr is
deich bUadhna fichead bha e 'n a Cheann-
suidhe air Ceilidh nan Gaidheal an Glaschu,
agus aig a' CheiHdh geamhradh as deidh
geamhraidh gach feasgar Sathurna gheibht-
eadh chan e a mhain cur-seachd ciallach
agus co-chomunn cairdeU ach beannachd
cuideachd bho aoibhealachd a' chinn-suidhe
agus na h-tirnuighean simplidh agus durachd-
ach leis am bu ghnath leis a' CheiHdh
fhosgladh.
Am measg nan Gaidheal ainmeU a lion
ard-chathair a' Chomuinn Ghaidhealaich,
chan 'eil ainm a thug barr air Calum Mac-
Leoid. Re sia bHadhna deug thar fhichead
gu am a bhais bha e 'na bhaU de Chomhairle
Ghniomhaich a' Chomuinn, agus re nan tri
bliadhna thar fhichead mu dheireadh sheirbh-
isich e mar Fhear-gairme Comhairle a' Chlo-
bhualaidh, agus anns an tiine sin fo a
stiiiireadh-san is iomadh leabhar maith
Gaidhlig a chuir an Comuim an clo, 'n am
measg a dha gu sonruichte a dh'fhaodar
ainmeachadh oir b'iad an da leabhar mu
dheireadh anns an robh lamh aige — " Airgiod
an Righ " (a tha cheana a mach) agus
" Setrbhis a' Chruin " (a bhitheas uUamh a
dh'aithghearr). Bho 1912 gu 1919 bha e 'n
a Cheann-suidhe air a' Chomunn Ghaidheal-
ach, agus le ghiulan 's le chainnt chuir e
dreach air an otfig inbheach sin. Threoraich
e gu glic cuisean a' Chomuinn troimh thriob-
laidean a' Chogaidh Mhoir mu dheu-eadh,
agus aig crioch a' chogaidh chrim e obair
le bhi air cheann na feadhna a choisinn aite
do'n Ghaidhlig ann an Achd an Fhoghluim,
1918, agws a rinn a' Ghaidhlig 'n a cuspair-
ionnsichaidh ann an sgoilean na Gaidhealt-
achd. Ach, mar a thubhairt e fhein anns an
oraid Ghaidhlig a liubhair e mar Cheann-
suidhe a' Chomuinn ann an 1919, " Ged a
tha aite gu bhi aig a' Ghaidhhg air clar-
teagaisg nan sgoUean, ' chan fhoghain sin.
Cha chiim sin i 'n a canain bed fallain, a'
ruith gu siubhlach air teanganan an t-sluaigh.
Feumaidh i bhi air a cleachdadh le scan agus
6g timcheall nan teinntean anns na tighean
ceilidh agus anns na tighean aoraidh, ma
tha smeadh laithean gu bhi aice mar chanain
labhairt."
"... anns na tighean aoraidh." Nach
lionmhor na Gaidheil a bhitheas trie aig
Mod agus aig ceilidh is cuirm-chitiil, ach
nach teid uair air bith gu aoradh foUaiseach
Dhe ann an canain an athraichean. Cha
b'ann mar sin a bha Calum MacLeoid.
B'ainneamh na h-uairean anns an robh a
shuidheachan falamh anns an eaglais d'am
buineadh e, chan ann a mhain air an t-Sabaid
ach cuideachd aig a' choinneamh-urnuigh
troimh an t-seachduin. Ged a b'iomadach
na gnothaichean anns an robh lamh aige,
b'e aobhar an Tighearna bu docha leis thar
gach ni eile. Fad a bheatha bhuineadh e
CALUM-MACLEOID NACH MAIREANN— AIG AN UINNEIG
do'n aoii choimhthional, Eaglais Ghaidhlig
Chaluim-Chille an Govan. Ann an 1898
rinneadh eildeir dheth, agus ann an 1930
an uair a chaidh an coimhthional aonadh ri
coimhthional Eaglais Chopland Road thagh-
adh e mar Chleireaeh an t-Seisein, dreuchd
a chomh-liori e gus a' chrioch. Fad mhoran
bhliadhnaichean cuideachd suas gu am a
bhais b'esan am fear-togail fuinn anns na
seirbhisean Gaidhlig. Air son corr is da
fhichead bliadhna suas gu toiseach a' chog-
aidh so ghleidh e Clas-Biobuill air son nam
balach agus nan caileagan a bha seachad air
aois na sgoil-Shabaid. Anns a' chlas so bha
aige anns na bliadhnaichean mu dheireadh
clann na c^oinne a bha e a' teagasg anns na
ceud bhliadhnaichean.
Cha b'ann a mhain anns a' choimhthional
d'am buineadh e a shaothraich Calum Mac-
Leoid as leth rioghachd Dhe. Air son iiine
fhada sheirbhisich e air Comhairlean Ard-
Sheanadh na h-Eaglais, gu sonraichte air
Comhairle na Gaidhealtachd agus nan Eilean
(Highlands and Islands Committee) ; agus
air Comhairlean Cleir Ghlaschu, gu sonraichte
air Comhairle Aonadh-Choimhthionalan. Bha
e mar an ceudna air bord-riaghlaidh nan
comunn a leanas — Comunn Gaidhealach nam
Ban (Ladies' Highland Association), " High-
land Trust," " Highlands and Islands Ap-
proved Society," agus " West Coast Mission."
Gach gnothach a ghabh e os laimh chuir e a
chridhe agus inntinn ris. Bha e ge»r-chuise-
ach 'n a bheachdan, coibhneil 'n a bhreith air
daoine eile eadhon an uair nach robh an
gniomharan agus am barailean a reir inntinn
fhein. Anns na comhairlean agus comuinn de
an robh e 'n a bhall cha robh e bras gu cainnt
mar a tha cuid ; ach an uair a ruigteadh
snaim a bhiodh doirbh fhuasgladh, an sin
thigeadh e 's an eadraiginn. Bha e air leth
ealamh gu rathad reidh fhaicinn troimh
amladh-deasbuid agus gu facal sitheil a
labhairt a chiiiinicheadh conspaid.
BhuUicheadh air Calum MacLeoid gibhtean
inntinn a bha sonraichte, agus rinn e Ian
fheum dhiubh ann an seirbhis aobharan
maithe. Bha e fiosrach ann an litreachas
na Beurla, ach b'fhearr leis gu mor seann
leabhar dearbhta a leughadh a rithisd seach
a bhi slugadh a h-uile rud tir is annasach a
chuirear an clo. Air litreachas agus each-
draidh nan Gaidheal bha e min-eolach. An
uair a theannadh e gu oraid a sgriobhadh
no a liubhairt, ann am Beurla no ann an
Gaidhlig, is tearc iad a thigeadh an uisge na
stiurach aige ann a bhi cur an ceill a smuaint-
ean ann am briathran taitneach agus freag-
arrach air an cur an altaibh a cheile gu
snasail agus gu grinn. Daoine briathrach
cha b'fhiil leis, agus chan abradh e fhein
aon fhacal a chorr na bha feumail. Anns
a' choinneamh-iirnuigh b'ann le briathran
simplidh agus drdidhteach a threoraicheadh
e na bha lathair gu cathair grais. Cha do
phos e riamh, ach bha aite sonraichte aige
'na chridhe air son na cloinne. Bha e anab-
arrach laghach riutha, agus chuireadh iad
aoibh orra ris. B'e a thlachd fad mhoran
bhhadhnaichean gach feasgar Sabaid a bhi
toirt aoigheachd taobh a theinntein do
dh'oileanaich oga Gaidhealach.
Chan 'eil neach sam bith mu thimcheall
an coir a radh nach deanar an gnothach as
aonais, ach tha daoine ann a tha fagail
beam 'n an deidh nach 'eil soirbh a lionadh.
Dh'fhag bas ar caraid, Calum MacLeoid,
barrachd is aon bhearn, agus chan e aon
duine a lionas iad uile. Chan 'eil air faire
a choimeas idir. Duine ciiiin agus caomh,
iriosal agus sua.irce, cairdeil agus baigheil,
chaith e a bheatha thalmhaidh mar dheagh
stiubhard a' ghrais agus nam buadhan a
thugadh dha. Lean e gu- dluth ri cliii a
shinnsre, agus ghleidh e an cliii sin gun
smal. 'S e a bha ann duine maith air am bi
ionndrainn mhor am measg iomadh seorsa
dhaoine, ach gu sonraichte ann an Eaglais
Ghaidhlig Ghovan. Tha sinn a' toirt taing
do Dhia air son a bheatha, a sheirbhis agus
fhianuis, agus air son an eisimpleir a dh'fhag
e 'n a dheidh. "Air chuimhne gu brath
bithidh am firean."
Aig an Uinneig
THA triuir dhaoine a shiubhail o chionn
ghoirid air am bu mhaith leann iomradh a
dheanamh air an duUleig so a chionn gu
bheil moran d' ar luchd-leughaidh eolach
air an ainm agus air an obair ; Calum
MacLeoid, Criosdean Sinton, agus Coinneach
Mac GiU-Fhinnein.
Calum MacLeoid
Air duilleig eile tha an t-Urramach Tomas
M. Mac Calmain, M.A., ministear a' choimh-
thionaU anns an robh e 'n a fhoirbheach, ag
innseadh mu Chalum MacLeoid, agus an
seorsa duine a bha ann, cho cothromach
agus cho f ior 's nach ruig mise a leas dad
AIG AN UINNEIG
a chur ris na sgriobh esan, ach a mhain a
radh nach robh Gaidheal eile againn air am
bi uiread ionndrainn ann an cuirtean na
h-eaglais no anns a' Chomunn Ghaidhealach-
's a bhios air .Calum MacLeoid. Chan e
mhain gu robh e eudmhor a thaobh na
Gaidhhg agus na Gaidhealtachd agus a
tlfaobh na h-eaglais agus a h-obair ach bha
eolas agus tuigse agus rian 'na eud agus na
chomhairle daonnan. Bha a ghhocas agus
a threibhdhireas a' toirt cudthrom agus
tighdarras d'a fhacal anns gach comunn
anns an suidheadh e, agus bha a chiiiine
agus an uaisle a bha ann gu nadurra 'g a
dheanamh furasda do dhaoine eile gnothuch
a bhi aca ris. Fior dhuin-uasal agus comh-
airliche maith a bha ann an Calum MacLeoid,
ach na b' fhearr na sin uUe, bha e 'n a dhuine
iriosal agus diadhaidh.
An t-Urramach T. C. I. Sinton, M.A.
GED nach bu mhinistear Gaidhealach Mghr-
Sinton bu mhaith leam ainmeachadh air an
duQleig so air sgath 'athar, oir b' aithne do
mhoran d' ar luchd-leughaidh an t-Ollamh
Tomas Sinton, a bha an Dubhras an Cleir
Inbhir-nis, is tha mi gle chinnteach gu'n
robh iad duilich a chluinntinn gu'n do
shiubhaU a mhac an deireadh October an
ceann-a-tuath Africa, agus e a mach leis an
arm mar mhinistear-feachd. Bha e an sgir
Stanley, am Peairt, fad dheich bliadhna, far
an robh meas mor aig a h-uile duine air,
agus gaol mor aig an oigridh air, oir bha e
niar aon dhiubh fhein, gun cridhe fosgailteach
a' bhalaich no doighean laghach na h-6ige a
chall riamh. Bha talantan maith aige gu
nadurra, is cha robh e duilich dha rud air
bith ris an leagadh e 'inntinn a dheanamh,
ach cha robh iarraidh aige air a bhi mor, no
gaol aige air gioir no inbhe shaoghalta, agus
eadhon anns an sgoil agus anns an
oilthigh b' fhearr leis a bhi a' cluich le
chompanaich seach a bhi a' raiteachas riu.
Cha robh dad idir ann dheth fhein ; bha e
cho modhaU ri maighdinn, agus ciod air
bith a ghabhadh e os laimh bhiodh eagal
air nach deanadh e e ceart. Ach bha e
coibhneil agus freasdalach agus laghach os
cionn a chumantais, agus sin an't-aobhar gu
robh uiread gaoil againn uile.aii".
Bha e greis 'n a fhear-cuideachaidh agam-
sa, agus ruitheadh e air an uisge 'g am
thoileachadh. Ach bha gaol agam air mar
ghaol athar air a mhac, agus bha naidheachd
a bhais goirt dhomh. Cha robh e ach seachd
deug air fhichead an uair a shiubhail e.
An t-Urramach Coinneach Mac Gill-
Fhinnein
GED a shiubhail e ann an Canada, far an
deachaidh e air ais o chionn beagan bhliadh-
nachan, tha cuimhne aig moran anns a'
Ghaidhealtachd, agus gu sonruichte anns na
h-EUeanan, air an duine ghasda so.
Bhuineadh e do na Hearadh, is bha e
posda ri ban-Hearach, nighean do Thormod
Mac Leoid a bha 'n a mharsanta anns an
Tairbeart agus 'n a eildear anns an Eaglais
Shaoir. Chuir iad seachad cuid mhaith d'
am beatha ann an China, ann an aobhar an
t-soisgeil, agus 'n a dheidh sin an Canada,
ach an uair a bha na h-eaglaisean air an
aonadh an Canada thainig e air ais do 'n
diithaich so a ris, agus shaothraich e greis
an aite no dha gus an robh e air a shuidh-
eachadh an Labhar, ri taobh Loch Tatha.
Shiubhail a bhean ann an Labhar, agus an
sin chaidh e air ais do Chanada.
Bha e 'n a shearmonaiche maith agus 'n
a dhuine glic, faiceallach, air an robh daonnan
coslas a dhreuchd. Cha robh e usaideach no
briathrach ach an uair a gheibheadh tu leis
fhein e bha e seanchasach agus companta,
agus bha a sheanchas daonnan tiirail agus
taitneach. Duine reidh ciallach a choimhlion
a mhinistrealachd shoisgeulach gu dileas agus
gu samhach agus gu sitheU', b'e sia Coinneach
Mac GUl-Fhumein.
An Raidheachan Soisgeulach
Mar is abhaist tha biadh do'n inntinn
agus do'n anam anns an aireamh so de 'n
Raidheachan so ; seanchas mu shoisgeul
Eoin, agus mu losephus, agus mu Iain
Calvin, agus mu 'n Dealachadh an 1843,
agus mu chuspairean eile le deagh sgoUeafan.
Ach is e an da phaipear as luaithe a thairngeas
aire luchd-leughaidh am paipear a sgriobh
an t-Ollamh Alasdair Ros, an CoUaist na
Eaglaise Saoire, an Dim-eideann, mu 'n
Litir a bha air a sgriobhadh chum nan
Eabhruidheach, agus am paipear anns a
bheil an t-Ollamh Daniel Mac Laomuinn,
anns a' Chollaist Nuadh, ag radh gu 'n do
chain an eaglais anns an linn so an ealain
a bha aice aon uair air an t-soisgeul a shear-
monachadh le cumhachd agus peacaich a
thiomidadh gu Dia. Tha sin fior, ach
theagamh gur e an't-aobhar dha nach 'eil a
mhor-chuid de dhaoine a' creidsinn gu bheil
feum air bith aca-san air a bhi air an tearn-
adh le Dia, agus gu 'm faodar an gnothach
fhagail eadar iad fhein agus Sir Uilleam
Beveridge.
6
AIG AN UINNEIG— ANNS A' CHOILLE BHEITHK
An uair a stadas an eaglais de Fhacal Dhe
mu pheacadh, agus mu fhireantachd, agus
mu bhreitheanas, a Kubhairt, no ma stadas
i de bhi a' gairm dhaoine gu aithreachas
a thaobh Dhe agus creideamh a thaobh an
Tighearn losa Criosd, agus a thoisicheas i air
rioghachd Dhe a chur au* chois le comhfhurt-
achdan na feola a thairgsinn dhaibh, sith
agus pailteas agus sonas anns a^' bheatha so,
ciod a theh Dia rithe ach an ni a thubhairt
e o shean, " Leighis iad lot nighinn mo
shluaigh-sa gu faoin, ag radh, Sith, Sith ;
agus gun sith ann."
Troinih na linntean is e an uireasbhuidh
fhein a bha a' tarruing dhaoine gu Dia, ach
eadar an oidhirpean fein agus innleachdan
luchd-ealain agus ciiram mathaireil na Staide,
tha uiread thighean-fasgaidh aig cuirp agus
anamanna dhaoine an diugh 's nach 'eil iad a'
faireachdainn gu bheil feum aca air Dia no
air an t-soisgeul. Coltach ri eaglais Laodicea
tha iad ag radh, " Tha mi beartach, agus air
fas ann an saoibhreas, agus gun fheun agam
air ni air bith ; agus gun f hios agad gu
bheil thu doruinneach agus truagh, ag^is
bochd, agus dall, agus lomnochd."
Ged is duilich do shearmonaiche a dhean-
amh (cho duilich 's nach urrainn e a dhean-
amh idir mur bheil an Spiorad Naomh ag
oibreachadh maille ris) is e a' chrioch a bu
choir a bhi againn anns a' chubaid an diugh
an truaighe agus, am bochdainn, agus an
doille fhein, a dhearbhadh air peacaich a tha
gun eolas air Criosd ar Sl^nuighear.
Anns a' Choille Bheithe
ANN an aon de ghlinn na Gaidhealtachd
bha boirionnach aig an robh aon mhac. Cha
robh a' fuireach leo ach iad fhein, ach an
uair a thainig am mac gu aois posaidh, leag
e % shiiil air te a bha anns a' choimhears-
nachd agus rinn iad suas gu'm posadh iad.
B' fhearr le mhathair a bhean a leigeil a
steach leis seaeh dealachadh ris, agus is e
sin a rinneadh. Bha an t-seana bhean 'n a
boirionnach glic, agus chuir i roimhpe gu'm
biodh i ciiiin agus coibhneil ris a' mhnaoi
oig, ach nach tugadh i dhith a h-inntinn
gu buileach no gu saor gus an cuireadh i
dearbhadh oirre feuch an rachadh aice air
sgeul-rhin a ghleidheadh.
La de na laithean thubhairt i rithe gu'm
bu mhaith leatha rud sonruichte innseadh
dhi ann an diubhrais, na'n gealladh i a
cheiltinn, agus gun innseadh do dhuine beo.
Bhoidich a' bhean og gu'm biodh i cho
tosdach ris an uaigh agus nach innseadh
i e eadhon d'a ceile-posda.
An sin dh' innis an t-seana bhean dhi ann
an cagar, mar gu'm bu rud e nach gabhadh
bruidhinn air os cionn a h-analach, ciod a
thachair dhi an uair a bha fiughair aice ris
a' cheud leanabh an deidh posaidh. " Chan
e leanabh a rug mi idir ach cat ; ach is e
sin rud nach 'eil fhios aig duine eile air
thalamh air, agus b' fhearr leam a bhi marbh
na gu'n cluinneadh anam beo e."
Chuir an rud a chual i ionghnadh cho mor
air a' mhnaoi oig 's nach b' urrainn dhi gun
a bhi a' smuaineachadh air gun sgur, ach
thug i a mionnan gu'n ceileadh i e, agus bha
i a' ciallachadh a cheiltinn.
Dearbhadh cruaidh.
Ach tha mic Adhaimh, agus gu sonruichte,
nigheanan Eubh, anfhann agus eu-dionach,
agus cha robh an diomhaireachd uamhasach
ud idir cho furasda a chumail aice fhein 's
a bha i an diiil. Cha robh uair a rachadh i
a sheanchas r'a coimhearsnaich nach biodh
an sgeul-riiin ud aig dorus a beoil, ag iarraidh
a mach, agus air uairean dh' fheumadh i a
lamh a chur air a bilean air eagal gu'n toisich-
eadh iad air an naidheachd innseadh leo
fhein, gun chead a toile.
Bha eagal aice roimh a mathair-cheile,
agus chuidich sin leatha fuireach samhach,
ach mu dheireadh dh' fhas e cho duilich dhi
an naidheachd a chleith 's gu'n robh i a'
faireachduinn gu'n sgaineadh i na'n cumadh
i aice i na b' fhaide, agus oidhche an sin
leum i a mach agus sheas i air cnoc beag a
bha aig ceann an tighe, agus labhair i mar
so ris na rionnagan,
A rionnaig 's a reuUaig bhreac
Bug mo mhathair -cheile cat.
Ach chuala tuilleadh agus na rionnagan an
rud a thubhairt i ; lean a mathair-cheile a
mach i, agus gus a leigeil fhaicinn dhi gu'n
do rug i oirre anns a' chionta, fhreagair i,
A bhrionnaig 's a bhreugaig bhochd
Chan e rug mi fein ach mac.
Bha a' bhean 6g air a narachadh ; air a
narachadh gu'n deachaidh i an cois a geall-
aidh, agus air a narachadh nach b' urrainn
dhi sgeul-rtiin a chleith.
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
Ciod e do bharail ?
Co de'n dithis bhoirionnach ud a bha anns
a' choire ; c6 aca a ghabhadh tu a taobh ?
Ghabhainn-sa taobh na te oig. Ged bhiodh
an rud fior cha robh gnothuch air bith aig
an t-seann te deuchainn mar sud a chuir air
bean a mic, deuchainn ris nach seasadh ach
fear anns an fhichead agus bean anns a'
mhile. An aite a bhi cut sios oirre theirinn-sa
gu'n do rinn an creutair truagh a fhuair an
sgeul-ruin ud gle mhaith ; cheil i fad sheach-
duinnean sgeul uamhasach a gheibheadh
eisdeachd dhi ann an comunn air bith
anns an toihcheadh i suidhe,' eisdeachd a b'
fhearr na gheibh minis tear an, agus an uair
a dh' fhairtKch oirre cumail oirre fhein na
b' fhaide rinn i innleachd air faochadh
fhaotainn ann an doigh nach deanadh cron
d'a mathair-cheile.
Ann an aon seagh, cha deachaidh i ann
an cois a facaU idir, oir cha d' innis i e do
dhuine bed. Chan innis na h-eoin no na
rionnagan an rud a chluinneas iad. Bu
mhaith do'n t-saoghal na'n gabhadh daoine
nach h-urrainn dad a chleith an doigh ud
air faochadh fhaotainn bho an an-shocair a
bhios 'n an inntinn agus 'n am feoil an uair
a bhios rud aca r'a innseadh ; na'n rachadh
iad suas air mullach cnuic agus an ditibhrais
a dheanamh ri bodach na gealaich, no ris na
fir-chHs, no ris a' ghrioglachan.
Daoine tosdach
Bha na seana Ghaidheil a' cur meas mor
air daoine ceillidh, daoine ris am faodadh
tu rud diomhak earbsadh gun eagal gu'n
glaodhadh iad air mullach nan tighean e.
Theireadh iad mu dhuine a bha luath 'n a
theangaidh. Ceilidh e an rud nach 'eil fhios
aige air. Theireadh iad cuideachd, gur maith
na fiaclan a bhi roimh 'n teangaidh, a' ciall-
achadh gu bheil an teanga 'n a baU cho
aotrom luasganach 's gur fheau-rd i garradh
a bhi roimhpe.
Bha meas mor air daoine samlfach ceilteach
anns an t-seann t-saoghal air fad, gu son-
ruichte anns an Roimh ; dh' fhaodainn leth
na h-oidhche a chur seachad ag innseadh
mu dhaoine air an do chuir lompairean na
Roimhe urram a chionn gu robh iad tosdach-
Tha e air a radh nach d' fhuaras aon duine
am measg seanairean na Parlamaid anns an
Roimh, fad ochd ginealan, a' tuisleachadh le
theangaidh. Air uairean bhiodh na seanairean
a' toirt a steach an cloinne, gu sonruichte am
mic a bu shine, do aite na Comhairle, a chum
gu'm faiceadh iad ciamar a bha cuisean air
an socruchadh. Am measg nam balach sin
bha fear d' am b' ainm Papyrius Praetextatus,
agus tha an naidheachd so air innseadh uime-
san. Bha na seanairean a' deasbud mu ni-
eigin fad an latha gun ceann-criche a chur
air ; thubhairt fear-na-cathrach gu'm biodh
a' chilis cheudna air am beulaibh am maireach
ach nach robh maith dhaibh innseadh ciod a
bha iad a' bruidhinn air gus am biodh e uile
air a shocruchadh.
Innleachd a' bhalaich.
An uair a chaidh Papyrius dhachaidh dh'
fhaighnich a mhathair dheth ciod a bha na
seanairean a' deanamh an diugh. Thubhairt
esan nach robh maith dha sin innseadh. Bu
mhoid a dhtiisg sin feorachas a mhathar ; le
briodal is brosgul chaidh i 'n a charamh
feuch am faigheadh i a mach sgeul-riiin
nan seanairean. Mu dheireadh thubhairt e
rithe gu'n innseadh e dhith ciod a bha na
seanairean a' feuchainn ri shocruchadh ;
" bha iad," ars esan, " a' deasbud co dhiti
a b' fhearr do'n rioghachd da bhean a bhi
aig a h-uile fear no da fhear a bhi aig a
h-uile mnaoi."
Leum a mhathair a mach as an tigh, agus
an oidhche sin fein cha robh aon de mhnathan
nan uaislean aig nach robh fhios gu robh
am fir ag radh anns an t-seanadh gu'm b'
fheairrd iad fhein agus an rioghachd da
bhean a bhi aca.
Am maireach, m'an d' fhosgladh an sean-
adh, bha reiseamaid de bhoirionnaich aig an
dorus agus iad air druim dearg a' chuthaich,
is b' fheudar do Phapyrius innseadh do na
seanairean mar a thubhairt e r'a mhathair.
Thug an rud a rinn an gille beag gaire orra,
is mhol iad e air son a thosdachd agus a
gheiread, agus an sinn rinn iad lagh nach
fhaigheadh clann sheanairean a steach do'n
Pharlamaid tuilleadh, ach a mhain Papyrius
Praetextatus.
Uair a dh' fhaighnich duine-eigin de
Mhetellus, aon de chomandairean na Roimhe,
ciod a bha e am beachd a dheanamh anns a'
chogadh, fhreagair Metellus " na'n robh mi
an diiil gu'm b' aithne d' am leine an run a
tha 'n am inntinn chuirinn dhiom i is loisginn
i." Nach b'e sud an duine a fhreagradh air
Stalin !
Am fasan ur
Ach ma bha tosdachd ah a chunntas mar
fhireantachd ann an daoine anns an t-seann
t-saoghal tha mi an duil nach 'eil uiread
meas air an diugh. Theagamh nach 'eil e
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
furasda dhuinn breith chothromach a thabh-
airt ann an cuis de 'n t-seorsa so, agus cha
bu mhaith leam-sa a radh nach 'eil uiread
dhaoine aim am Breatumi as urrainn sgeul-
ruin a chumail 's a bha riamh amis an Roimh
no ann an aite air bith eile, ach air a shon
sin, an uair a sheallas mi thairis air na leabh-
raichean a tha air an cur a mach 'n am
ficheadan an diugh, ag innseadh ciod a
thubhairt an duine ud mu'n duine ud eile,
a' toirt dhuinn gach goileam is goileab a
chualas ann an seomraichean uaigneach leis
an fheadhainn a sgriobh iad, feumaidh mi
a radh mu mhoran de luchd-a-phinh nach
ceil iad ach an rud nach 'eU fhios aca air.
Theagamh nach 'eil arms an rud so ach
fasan tir, fasan a theid seachad gu goirid
mar a chaidh droch fhasain eile seachad, ach
tha e a' milleadh dhaoine 'n an cridhe agus
'n an coguis, a' deanamh an cridheachan
cruaidh agus a' deanamh an coguisean maol.
Coma leam daoine air am bi aileag gus an
innis iad a h-uUe facal a chuala iad ; chan
'eil annta ach daoine eunnartach, agus daoine
a dhealaicheas cairdean. Is maith an comh-
arraidh e air duine air bith srian a bhi aige
air a theangaidh. Chan 'eil doigh eile anns
a bheil daoine a' briseadh lagh a' chairdeis
agus lagh na suairce cho trie 's a tha iad 'g
a dheanamh le luathas na teangaidh.
An Trianaid Shiorruidh
A SHLOIGH na cruinne, gach fine agus Do'n Mhac a bha'm broilleach an Athar o
cainnt,
Molaibh an Trianaid Shiorruidh :
Fosglaibh bhur bilean gu cridheil toirt taing
Agus gloir do'n Trianaid Shiorruidh :
Do'n Dia a tha bithbhuan 'na bhith is na
ghne,
Is e an Ti ceudna an diugh is an de,
A runaich, a chruthaich, 's a dh'ordaich an ce,
Thoireamaid gloir gu siorruidh.
Do'n Athair th'air cathair na cruinne 'na
righ,
Air muu" is air tir a' riaghladh ;
An Dia tha neo-chruthaicht, 's a chruthaich
gach ni,
Le gliocas is cumhachd a dhiadhaqhd ;
Dhasan thug bith dhuinn, 's a dhealbh sinn
'na chruth,
thiis,
Thoireamaid cliti gu siorruidh ;
Fior iomhaigh a Phears' agus deahadh a
Ghntiis,
Fior ghloir neo-chruthaicht na diadhachd ;
A ghradhaich, 's a thainig, mar anrach, 'na
iochd,
A shireadh, 's a thearnadh, gach al de ar
sliochd,
A bhasaich 'n ar 'n aite, 's tha ardaicht 'n ar
riochd,
Togamaid gloir gu siorruidh.
Do'n Spiorad thug beath' do gach anam tha
bed,
'S e bith agus deo na diadhachd ;
A thtiirhng aig Caingis, mar thein' as na neoil,
Le beannachdan mor ro-fhialaidh ;
Tha dearbhadh air peacaich an ciont is an
Le bu^adhiin gu cluinntinn 's gu tuigsinn a ^j^^ foUlsLchadh Chriosd 'na a bhas a' toirt
Bha soiUseachadh inntinn nan hnn gus an xha naomhachadh beath' agus anam a
diugh, shluaigh ;
Thoireamaid gloir gu siorruidh. , Seinneamaid duain bhitheas siorruidh.
Do'n Athair, do'n Mhac, is do'n Spiorad,
'nan aon,
Co-mhaireann an aonachd shiorruidh,
Tha foillsicht 's an fhacal do spiorad chlann
daoin,
Ro-bheannaicht, ro-naomh, ro-dhiadhaidh:
Co-ionnan an gliocas, an cumhachd, an gradh.
Am firinn, an ceartas, am beartan an lamh,
A chleachdas am feartan gu h-achdaidh gu
brath,
Thugamaid gloir bhitheas siorruidh.
Alasdair Mac Rath.
Aireamh i
1944
A' Bhliadhna-tir
" A BHLIADHNA-ur an diugh agus an
t-Sabaid am maireach." Ged nach 'eil
aithne no earail anns a' Bhiobull ag iarraidh
oirnn la na bliadhna-uire a choimhead bithidh
an 1^ air a choimhead air a shon sin leis a
h-uile duine a leughas an duilleag so co
dhiubh a choimhideas iad e gu glic no gu
h-amaideach ! Ach ged tha aithne agus
earailean anns a' Bhiobull ag iarraidh oirnn
1^ na Sabaid a choimhead naomh, agus ar
Cruithear a chuimhneachadh, theagamh gu'm
bi moran de na na choimheadas a' Bhliadhna-
iir gu togarrach an diugh nach faicear ann an
tigh an Tighearna am maireach, ged nach e
obair na trocair no na h-eigin a chum as iad.
C'aite eile am b' fhearr duinn toiseachadh
air obair na bliadhna so na ann an tigh an
Tighearna, ag iarraidh a bheannachd agus
ag iocadh ar boidean as ur dha, oir as
eugmhais beannachd an Tighearna tha ar
n-uile shaothair diomhain.
"Ann a'd uile shlighibh aidich e, agus
seolaidh e^an do cheuman." Sin ceann-
teagaisg a bhiodh freagarrach air son na
ceud Shabaid de'n bhliadhna, ach chan e
sin an ceann-teagaisg a tha 'n am bheachd-sa
a ghabhail an uair a thig an t-am, ach am
fear so, " Ar Tighearn losa Criosd, an ti a
tha beannaichte, agus a mhain cumhachdach,
Righ nan righrean agus Tighearn nan tighe-
arnan ; neach 'n a aonar aig am bheil neo-
bhasmhorachd, a tha 'n a chomhmiidh 's an
t-solus dh' ionnsuidh nach feudar teachd ;
neach nach faca duine sam bith, agus nach
mo dh' fheudas e fhaicinn, dhasan git'n robh
urram agus cumhachd siorruidh."
Cha do sgriobh mi dad mu na briathraii
so fhathast, ged is maith leam daonnan a
bhi meomhrachadh air ceann-teagaisg greis
mhaith roimh laimh, ach tha fhios agam gu
maith car son a chuir mi sios am fear so 'n
am leabhar-cuimhne mu choinneamh an dara
la de lanuari. Chuir a chionn gur e so am
facal mu dheireadh mu losa Criosd. Mur bheil
so fior ; mur robh Dia ann an Criosd, 'n a
l^nachd agus 'n a iomlanachd, cha bhiodh
e furasda bun no b^rr a dheanamh de
theagasg nan abstol agus na h-eaglais, no
de 'n fhianuis a tha an Tiomnadh Nuadh a'
toirt uime.
Air la na Nollaige anns a h-uile eaglais
tha iomradh air a dheanamh air daonTiachd
Chriosd, air a bhreith rnar leanabh maoth
ann an staid iosal, ach air ceud Shabaid na
bliadhna tha e iomchuidh gu'm biodh
iomradh air a dheanamh air a dhiadhachd,
agus air a chumhachd agus uachdaranachd
siorruidh. Tha ainm naomh agus uasal-san
OS cionn gach ainm eile fo'n ghrein, agus tha
e iomchuidh gur e ainm beannaichte an
t-Slanuigheir a' eheud ainm a bhios air ar
bilean air ceud Shabaid na bliadhna.
Bidh ainm-san buan gu suthain sior
co-mhaireann ris a' ghrein ;
Is annsan beannaichear gach slogh,
's beannaichear leo e fein.
Anns na laithean so tha sinn mar bha Pol,
" fo amhghar air gach taobh ; an leth-am-
muigh comhraig, an leth-a-stigh eagal."
Tha aobhar eagail ann, ach is e acair ar
dochais nach ann air ar guaillean-ne a tha
riaghladh an t-saoghail ach air guaillean an
Ti a tha beannaichte agus a mh^in cumh-
achdach, Righ nan Righrean agus Tighearn
nan tighearnan. " Bithidh an uachdaran-
achd air a ghualainn ; agus goirear mar
ainm dha, longantach, Comhairliche, an Dia
cumhachdach, an t-Athair siorruidh, Prionn-
sa na sithe." ' Faodaidh na cinnich boil a
ghabhail, agus uachdarain an comhairlo a
chur ri cheile an aghaidh an Tighearna ach
le seideadh anail an Uile-chumhachdaich
brisear iad 'n am bloighdidh mar shoitheach
criadhadair.
Air ceud Shabaid na bliadhna, ma ta,
abair thusa riut fhein, a leughadair, " Air
mo shon-sa, ann an lionmhorachd do thrdcair,
thig mi steach do d' thigh ; anns a' choimh-
thional beannaichidh mi an Tighearna." Tha
e an da chuid ceart agus maith gu'n iarramaid
beannachd an Tighearna aig toiseach na
bliadhna, ach tha e na's fhearr air fad gu'm
beannaicheadh sinne esan.
Ceud sheachduin na bliadhna
AIG an am so de'n bhliadhna bithidh a'
mhor-chuid de dhaoine aig a bheil coguis
mhaoth a' cur romhpa nithean a bha cearr
'n am beatha an uiridh a chur ceart am
bliadhna, agns tha mi gle chinnteach nach
'eil rud eile air a bheil daoine a' deanamh
niread dearmaid 's a tha iad a' deanamh
air iirnuigh, agus air Facal an Tighearna.
Mar sin, air ceud Shabaid na bliadhna, abair
thusa riut fhein, a leughadair, " Riut-sa, a
Thighearna, glaodhaidh mise, agus anns a'
mhaduinn thig m' urnuigh a'd lathair."
Agus gus do dheasdanas a dheanamh na's
fhasa dhuit, ma tha e duilich dhuit briathran
freagarrach fhaotainn as do cheann fhein,
tha mi a' cur sios air an duilleig so urnuigh
ghoirid air son gach la anns an t-seachduin,
agus earrann fhreagarrach as a' Bhiobull air
thoiseach air an urnuigh.
La an Tighearna
Ach mairidh trocair Dhe gu sior
do'n dream d'an eagal e.
Is fos do chloinn an cloinne-san
bidh fhireantachd gach re.
— Salm ciii. 17.
larraibh, agus bheirear dhuibh : siribh,
agus gheibh sibh : buailibh an dorus, agus
fosgailear dhuibh : oir gach uile neach a
dh'iarras, glacaidh e : agus ge b'e a shireas,
gheibh e : agus do'n ti a bhuaileas an dorus,
fosgailear. Oir c6 an duine agaibh-sa, ma's
e's gu'n iarr a mhac aran, a bheir clach dha ?
Agus ma's iasg a dh' iarras e, an tabhair e
nathair dha ? Air an aobhar sin ma's aithne
dhuibh-se a tha olc, tiodhlacan maithe a
thabhairt do bhur cloinn, nach mo na sin a
bheir 'ur n-Athair a tha air neamh nithean
maithe dhaibh-san a dh' iarras air iad ?
— Mata vii. 7-11.
Urnuigh
Buidheachas a bhi dhuit, a Thi bheann-
aichte, gu bheil do throcair cho farsuing ris
a' chuan, agus geallaidhean t' Fhacail seas-
mhach o linn gu linn. Beannaich dhuinn an
la naomh so a tha a' cur 'n ar cuimhne deagh
sgeul an t-soisgeil, agus an teagasg diadhaidh
a f huair sinn 'n ar n-6ige. Chan aithne dhuinn
urnuigh a dheanamh mar bu choir dhuinn,
ach cuidich Thusa, a Dhe ghrasmhor, le ar
n-anmhuinneachd, agus thoir dhuinn do
Spiorad Naomh, chum agus gu.'n sir sinn.
bhuait na tiodhlacan mgithe: sin a bheath-
aicheas ar n-anam, tre losa Criosd ar
Tighearna. Amen.
Di-luain
Ach leanaidh maith is trocair rium,
an cian a bhios mi bed ;
Is comhnuicheam an aros Dhe,
ri fad mo re 's mo 16.
—Salm xxiii. 6.
Tha na h-uile nithean air an tabhairt
thairis dhomhsa o m' Athair : agus chan
aithne do neach air bith am Mac, ach do'n
Athair : ni mo is aithne do neach air bith
an t-Athair, ach do'n Mhac, agus do gach
aon d'an aill leis a' Mhac fhoillseachadh.
Thigibh am ionnsaidh-sa, sibhse uUe a tha
ri saothair, agus fo throm uallach, agus
bheir mise suaimhneas dhuibh. Gabhaibh
mo chuing oirbh, agus foghlumaibh uam,
oir tha mise macanta agus iriosal ann an
cridhe : agus gheibh sibh fois do bhur
n-anamaibh. Oir tha mo chuing-sa so-
iomchar, agus tha m'uaUach eutrom.
—Mata xi. 27,-30.
Urnuigh
A Thighearn losa, ar Slanuighear agus ar
Righ, is ann a mhain ann ad sholus-sa a chi
sinne solus-iiiU, is tha sinn a' guidhe gu'n
tairngeadh tu sinn 'g ad ionnsuidh, chum
agus gu'm bitheamaid air ar teagasg leat,
agus gu'm biodh eolas againn air Dia mar ar
n-Athair. Cruthaich annainn cridhe glan,
agus ath-nuadhaich spiorad ceart an taobh
a stigh dhinn, chum agus nach bi sinn air
ar dalladh leis a' pheacadh, oir tha t' Fhacal
ag radh gur " beannaichte iadsan a tha glan
'n an cridhe, oii" chi iad Dia." Amen.
Di-m^irt
Foillsich do shlighe dhomh, a Dhe,
a'd' cheumaibh teagaisg mi ;
Is treoraich mi a'd' fhirinn ghloin,
's mo theagasg dean, a Dhe.
— Salm ccv. 4.
Thubhairt losa riu, Ge b'e neach leis an
aill teachd a'm' dheidh-sa aicheadhadh se e
fein, agus togadh e a chrann-ceusaidh, agus
leanadh e mise. Oir ge b'e neach leis an aill
'anana fein a choimhead, caillidh se e ; ach
ge b'e neach a chailleas 'anam an mo shon-sa,
agus air son an t-soisgeil, coimhididh esan e.
Oir ciod e an tairbhe do dhuine, ged chosnadh
^e an saoghal gu h-iomlan, agus 'anam a chall ?
No ciod a bheir duine ann an eiric 'anama ?
Oir ge b'e neach a ghabhas naire dhiom-sa,
agus de m' fhoclaibh, anns a' ghinealach
CEUD SHEACHDUIN NA BLIADHNA
adhaltrannach agus olc so, dheth-san gabh-
aidh Mac an duine naire, an uair a thig e an
gloir 'Athar, maille ris na h-ainglibh naomha.
—Marc viii. 34-38.
Urnuigh
Teagaisg sinn, a Thighearna, le d' Spiorad
agus le d' Fhirinn gach la, air eagal agus
gu'n di-chuimhnich sinn, am jneasg driop
agus buaireas an t-saoghail, luach nan
nithean a dh' uUaich thu dhuinn ann an
Criosd, agus diomhanas nan uile nithean
,eile anns an t-saoghal an coimeas ris an
t-shlainte shiorruidh a tha thu a' tabhatrt
dhaibhsan leis an aiU Criosd a leantuinn,
agus au' nach 'eil naire 'ainm aideachadh
anns an t-saoghal. Amen.
Di-ciadaoin
'S e Dia mo sholus, is mo shlaint',
CO chuireas eagal orm ?
'S e neart mo bheatha Dia nan diil,
CO chuireas fait'cheas fo'm ?
■ — ^Salm xxvii. 1.
Is mise an fhionain fhior, agus is e ni'
Athair an treabhaiche. Gach uile gheug
annam-sa nach 'eil a' gitilan toraidh, bheir
e air falbh, agus gach uile gheug a tha a'
tabhairt toraidh, glanaidh e i, chum gu'n
gitilain i tuilleadh toraidh. A nis tha sibh-se
glan tre an fhocal a labhair mi ribh. Fanaibh
annam-sa, agus mise annaibh-sa. Mar nach
urrainn a' gheug toradh a thoirt uaipe fein,
mur fan i 's an fhionain, cha mho is urrainn
sibhse, mur fan sibh annam-sa. Is mise an
fhionain, sibhse na geugan : an ti a dh'
fhanas annam-sa, agus mise ann-san, bheir
esan mor-thoradh uaith, oir as m' eugmhais-
sa chan urrainn sibh aon ni a dheanamh.
— Eoin XV. 1-5.
Urnuigh
Deonaich, a Thighearna, gu'm bi sinn air
ar n-aonadh ri Criosd tre chreideamh, agus
gu'm bi an creideamh sin ag oibreachadh
annainn gu h-eifeachdach chum te^rnadh ar
n-anama. Cuidich leinn Criosd a chumail 'n
ar smuaintean re an la so, chum agus gu'm
fuadaich a lathaireachd-san uainn na peac-
aidhean a tha gu furasd ag iadhadh umainn,
agus gu'm biodh a' bheatha a tha annsan
annainne mar an ceudna. Deonaich gu'm
bi ar creideamh agus ar dochas gach la a'
dol am meud, agus gu'm bi sinn a' fas mar
an ceudna ann an gr^dh braithreil, ann an
irioslachd, ann am faidhidinn, agus ann an
diadhaidheachd. Amen.
Di-ardaoin
Le hisop dean-sa mise glan,
is bitheam glan gu beachd ;
Dean m' ionnlaid fos, mar sin bidh mi
na's gile dhuit na sneachd.
— Salm h. 7.
Tha e air a dhimeas, agus air a chur air
chill le daoinibh ; 'na dhuine dhoilgheasan,
agus eolach air bron ; agus mar neach a dh'
fholuicheas 'aghaidh uainn, tha e air a
dhimeas, agus chan 'eil suim againn dheth.
Gu deimhin ar n-anmhuinneachd ghiixlain e,
agus ar doilgheasan dh' iomchair e ; ach
shaoU sinne gu'n robh e air a bhualadh, air
a smachdachadh le Dia, £^gus air a chlaoidh-
eadh. Ach lotadh e air son ar peacaidh-ne ;
bhruthadh e air son ar n-aingidheachdan ;
leagadh airsan smachdachdadh ar sith ; agus
le a chreuchdaibh-san shlanuicheadh sinne.
Chaidh sinn uile, mar chaoraich, air seachran ;
thionndaidh sinn, gach aon g'a shlighe fein ;
agus leag an Tighearn airsan aingidheachd
gach aoin againn. — Isaiah liii. 3-6.
Urnuigh
A Shlanuighear bheannaichte, a dh' fhuU-
ing pian cuirp agus naire a' Chroinn-cheus-
aidh air ar son-ne, tha sinn 'g ad mholadh.
air son do ghniomharan iongantach do
chloinn nan daoine. Chan airidh sinne gu'm
biodh iobairt cho luachmhor air a tabhairt
air ar son, ach tha sinn a' guidhe gu'n
diiisgeadh do ghradh iongantach-sa fior
aithreachas 'n ar cridheachan, chum agus
gu'm fuathaich sinn ar peacaidhean leis an
do lotadh Thusa. Dean trocair oirnn, a
Dhia nan gras, agus dean follaiseach annainn
cumhachd do ghrais agus do Spioraid, chum
gu'm faic Criosd annainn eadhon cuibhrionn
beag de shaothair anama, agus gu'm bi e
toilichte. Amen.
Di-haoine
'Chreag a sgoilteadh air mo sgath,
Bi ad fhasgadh dhomh 's ad sta ;
Anns an uisge 's anns an fhuil
'Thaom o leon do chleibh mar thuil,
Ionnlaid uam gach peacadh 's truaigh ;
Saor o chiont an uile 's a bhuaidh.
— Laoidh.
Agus an uair a cheus iad e, roinn iad a
thrusgan, a' tilgeadh croinn an, ciod a'
chuid a bhiodh aig gach duine dheth. Agus
bha an treas uair ann, agus cheus iad e :
Agus bha sgriobhadh a chiiise-ditidh air a
CEUD SHEACHDUIN NA BLIADHNA— AIG AN UINNEIG
sgriobhadh os a chionn, righ nan iudhach.
Agus cheus iad maille ris da gliaduiche ;
fear air a l^imh dheis, agus fear air a laimh
chli. An sin choimhlionadh an sgriobtur a
thubhairt, Agus bha e air aireamh am measg
nan ciontach. — Marc xv. 24-28.
Urnuigh
A Dhe naoimh agus uile-bheannaichte,
chan 'eil tabhartas no iobairt againne leis
an tig sinn 'g ad ionnsuidh-sa, ach a mhain
an spiorad briste agus bruite a tha air a
dhusgadh annainn le geur-mhothachadh air
ar lochdan, ach buidheachas a bhi dhuit gu
bheil obair na saorsa criochnaichte a chionn
gix'n do bhasaich Criosd air ar son, agus a
nis nach 'eil diteadh sam bith ami do'n
mhuinntir a tha ann an Criosd. A Shlanui-
ghear agus a Mhaighstir-gaoU, bi Thusa a
ghn^th maille ruinn, 'g ar treorachadh, agus
t 'g ar glanadh, gus am bi ar nadur air a
dheanamh nuadh, agus am bi dochas diadh-
aidh againn aig crioch ar turuis. Amen.
Di-sathuirn
Ach air mo shon-sa, dearcam air
do ghnuis am fireantachd
Air mosgladh dhomh lan-dhiolar mi,
a Dhe, le d' chosamhlachd.
— Salm xvii. 15.
Ma 's anns a' bheatha so a mhain a tha
d6chas againn ann an Criosd, is sinn as
truaighe de na h-uile dhaoinibh. Ach a nis
tha Criosd air eirigh o na marbhaibh, agus
rinneadh dheth an ceud thoradh dhiubh-san
a choidil. Oir mar is ann tre dhuine thainig
am b^s, is ann tre dhuine thig aiseirigh nam
marbh mar an ceudna. Oir mar, ann an
Adhamh, a tha na h-uile a' faghail a' bh^is,
is amhuU sin mar an ceudna a nithear na
h-uile beo ann an Criosd. Ach gach uile
dhuine 'na ordugh fein : Criosd an ceud
thoradh ; 'na dheidh sin iadsan as le Criosd
aig a theachd. — I. Corinth, xv. 19-23.
Urnuigh
An uair a tha sinn a' faicinn aon as deidh
aoin d' ar companaich agus d'ar c^irdean
gaoil a' dol as ar sealladh, agus air an caradh
anns an uaigh, tha sinn 'g ad mholadh, a
Thighearna, gu'n d' thug thu dhiunn beo-
dhochas tre aiseirigh losa Criosd o na mairbh.
Air dhuinn an dochas laidir so a bhi againn,
cuidich leinn a bhi seasmhach agus neo-
ghluasadach, a' sior bhuanachadh ann an
obair an Tighearna. Cuidich leinn mar an
ceudna sinn fein a ghlanadh mar chloinn
Dhe aig a bheil an dochas so, chum gu'm
bi ar triall ann an sith agus gu'n sealbhaich
sinn le aoibhneas an t-aite a dh' ullaich thu
dhuinn. Amen.
Urnuigh roimh Shuipear an Tighearna
Athair a ta air neamh, tha sinn 'g ad
mholadh gu bheil thu 'g ar cuireadh a
dh'ionnsuidh do bhiiird naoimh, gu bhi a'
gabhail aran na beatha, ged nach 'eil sinn
airidh air teachd a'd lathair. Cuidich leinn
aithreachas a dheanamh air son ar peacaidh-
ean ; glan sinn o gach truaillidheachd, agus
cuidich leinn iimhlachd a thoirt d' ad reach-
dan naomha. Thoir duinn gras gu bhi a'
tighinn a'd lathair, le urram agus irioslachd
agus eagal diadhaidh, aigus gu bhi 'g ar
coisrigeadh fein as ur do sheirbhis do riogh-
achd, tre losa Criosd ar Tighearna. Amen.
Urnuigh an d^idh Suipear an Tighearna
Tha sinn 'g ad mholadh, a Thighearna,
gu'n d'thug thu dhuinn an cothrom priseil
so air cuimhne a chumail air has ar Slanui-
gheir, agus ar boidean iocadh dha gu'n lean
sinn e gu dileas. Deonaich gu'm bi sinn
seasmhach, agus gu'n aithnichear air ar
caitheamh-beatha gu'n robh sinn maille
ris. Ann an neart an loin spioradail a fhuair
sinn, deonaich gu'n teid sinn air ar n-aghaidh
gu bhi na's dilse agus na's dichioUaiche ann
a'd sheirbhis, a' nochdadh do'n t-saoghal
deagh thoradh an t-soisgeil, chum cHu agus
glou* t'ainme a nis agus gu siorruidh. Amen.
Aig an Uinneig
An t-Urramach Donnchadh Mac Mhicheil,
B.D.
AN deireadh November thainig a' chrioch
air an duine ghasda so a bha 'n a mhinistear
ann an Largo am Fiobh, o 1904 gus an do
shiubhail e. Bha e mu cheithir fichead a
dh' aois. Mac do Niall Mac Mhicheil a bha
'n a mhinistear an Creiginnis, bha e air
oileanachadh an Ard-sgoil Dhun-eideann agus
an Oilthigh a' bhaile sin, far an d' fhuair e
M.A. an 1886, agus B.D. an 1888. An deidh
dha bhi greis 'n a fhear-cuideachaidh an
CUl-fhionain bha e air a shuidheachadh an
Gearasdan Inbhir-Lochaidh an 1889. An
ceann dheich bliadhna dh' fhag e an Gear-
asdan a dhol a mach do na h-Innsibh an Ear,
'n a mhissionaraidh do na Dooars agus 'n a
mhinistear do na Breatimnaich a bha ri
AIG AN UINNEIG
tuathanachd na tea. Thainig e air ais an
ceann tri bliadhna is chaidh e do Largo, far
an do shaothraich e suas ri da fhichead
bliadhna.
Bha teaghlach Neill Mhic Mhicheil uile 'n
an sgoilearan maith agus 'n an daoine lagh-
ach, gun spagadagliog no morchuis, Donnch-
adh, agus Daibhidh, agus Niall. Cha mhor
mhinistearan a bu chothromaiche no a bu
ghrunndaile ann an Comhairle air bith aii"
am bitheadh e na Donnchadh Mac Mhicheil,
no a b' fhearr a bha a' toirt an aire air obair
fhein agus air a sgireachd fhein. Bha tlachd
sonraichte aige a bhi air Comhairle Ghaidh-
ealach na h-eaglais fad iomadh bliadhna, oir
ged bha a bhodhig agus obair am measg nan
Gall bha a chridhe anns a' Ghaidhealtachd
agus am measg mhinistearan Gaidhealach.
A' h-uile car anns an cuireadh e a lamh bha
e air a dheanamh gu grinn agus gu cuimir
agus gu riaghailteach agus air a' mhionaid
cheart.
An t-Ollamh Eachann Mac Gill-eathain.
Bu bhronach an sgeul a chunnacas anns
na paipearan-naidheachd air a' cheud la de
December, gu robh ministear mor laidir an
t-Sratha air a mharbhadh air an rathad-
mhor dltith air Dail-chuinidh am Baidean-
ach, agus a mhac air a chiurradh cho dona
's gu'm b' fheudar a thoirt do'n ospadal an
Inbhir-nis.
'S e call mor do'n eilean Sgitheanach agus
do'neaglais anns a' Ghaidhealtachd a tha ann
am bas Eachainn Mhic Gill-eathain, oir bha
lamh aige ann am moran ghnothuichean, 'n
a sgir fhein, anns a' Chleir, agus anns an
t-siorramachd, gu sonraichte air County
Council Inbhir-nis.
Bhuineadh e do Thiriodh, mac do'n
fhoirbheach ris an abramaid Eoghan Mor,
duine cho eireachdail 'n a-phearsa, agus cho
gasda 'n a uile dhoighean, agus cho clititeach
mar fhoirbheach dileas, 's a bha riamh anns
an eilean. • Bha e air oileanachadh an sgoil
Chinn-ghiiithsaich agus an Oilthigh Ghlaschu,
a thug dha D.D. o chionn beagan bhli-
adhneachan.
Bha e air a shuidheachadh an Cill-
Fhinichen, am Muile, an 1904, agus a Cill-
Fhinichen chaidh e do'n t-Srath anns an
Eilean Sgitheanach, an 1914, far an do
dhearbh e e fein mar mhinistear maith agus
mar fhear-diithcha maith, easgaidh agus
dealasach anns gach ciiis a bhuineadh do
chor aimsireil muinntir an eilein. Bha e 'n
a Chleireach aig Cleir an Eilein Sgitheanaich,
agus bhiodh e daonnan a' dol gu Coinne-
amhan na h-Eagiais an Dim-eideann, a
chumail cor na Gaidhealtachd agus nan
Eileanan f an comhair. Duine laidir, neo-
eisiomaileach, nach robh leasg no diuid,
agus a liiibhradh a bheachd gun f hiamh gun
eagal ma bha e an duil gu robh riaghlairean
anns a Chleir, no anns an t-Seanadh, no
anns a' Chounty Council, no air Comhairle
air bith anns an suidheadhe, a' feuchainn ri
'n doigh fhein fhaotainn gu h-uaigneach
gun chead fhaotainn, sin an seorsa duine a
bha ann an Eachann Mac Gill-eathain, agus
tha an seorsa duine sin feumail air gach
Comhairle anns an tir, o Thigh-nam-Bochd
gu Tigh-na-Parlamaid.
Bha aite-seasaimh maith aig Eachann
Mac Gill-eathain an Eaglais na h-Alba a
chionn gu'm b' airidh air e, agus bithidh
ionndrainn mhor air anns an Eilean Sgith-
eanach agus air tir-mor Inbhir-nis air sg^th
oibre, ach bithidh ionndrainn mhor aig
ministearan Gaidhealach eile air a chionn
gu robh e fhein 'n a dhuine coir agus comp-
anta agus ceart.
Bha e tri fichead 's a sia a dh' aois is dh'
fh^g e 'n a dheidh bean agus seachdnar
chloinne, cea^hrar mhac agus triiiir nigh-
eanan.
Rud gle neonach, ged chuir e seachad a
chuid a b' fhearr d' a bheatha anns an
eilean Sgitheanach thainig e air ais a choinn-
eachadh na criche an DaU-chuinidh far an
do thoisich e air a mhinistrealachd mar
fhear-cuideachaidh an 1904. Is ann mar
dha mhile gu leth deas air Dail-chuinidh
a bha air a mharbhadh.
Neophobia
Sin agad, a leughadair, an t-aiam a bhios
aig daoine foghluimte air galair d'a bheU
moran dhaoine buailteach, galair a bhios a'
tighinn air an inntinn, agus a tha na's miosa
air uairean na tinneas cuirp, oir bheir e air
daome nithean a r^dh agus a dheanamh nach
saoileadh tu gu'n abradh no gu'n deanadh
duine rianail air bith.
Thugadh ainm Greigis air a' ghalair so a
chionn gu bheil dotairean na h-inntinn 'n
an daoine seolta, agus gtu- maith leo ainm
boidheach a thoirt air rud grannda, los nach
toir iad oilbheum do'n fheadhainn air a
bheil e.
Ach is e an fhior GhMdhlig air neophobia,
eagal roimh nithean ura, no gr^in air nithean
ura. Is aithhe dhomh gu leoir de dhaoine
air a bheil neophobia gun f hios dhaibh fein ;
daoine aig a bheU gr^in uamhasach air gach
beachd iir, no teagasg ur, no fasan iir, air
an oluinn iad iomradh, agus gun reuson air
6
AIG AN UINNEIG
bith aca air a shon sin ach gu bheil an
atishocair iongantach so 'n am poraibh.
A cheud uair a thugadh buntata do'n
Ghaidhealtachd bhris neophobia a mach am
measg an t-sluaigh, agus chan itheadh iad
cnap dheth. B' fhearr led am fiabhrus ;
bha iad cleachdta gu leoir ris an fhiabhrus
ach cha robh iad cleachdta ris a' bhuntata.
Shearmonaich ministearan 'n a aghaidh anns
a' chubaid, ag iarraidh air an t-sluagh gun
gnothuch a bhi aca ris, direach mar a shear-
monaich iad ann an laithean eile an aghaidh
an Declaratory Act, ag iarraidh orra seasamh
gu daingean an aghaidh an uamhais iiir.
B'e an argumaid a bha aig cuid de na
ministearan an aghaidh a' bhuntata nach
robh e air ainmeachadh anns a' BhiobuU,
agus an argumaid a bha aig cuid elle 'n a
aghaidh gur e am buntata am meas toirm-
isgte o'n d' thainig uUe thruaighean an
t-saoghail. Cha b' urrainn iad a bhi le cheile
ceart.
An uair a bha speucalairean air an dean-
amh an toiseach bha a' cheart ghlaodh 'n
an aghaidh 's a bha an aghaidh a' bhuntata.
Bha a' cheart ghlaodh an aghaidh chloro-
form ; ministearan ag radh gu robh e an
aghaidh nan sgriobturan chloroform a thoirt
do bhoirionnaich air leaba-shiubhla a chionn
gu robh arn facal sgriobhta ann an Genesis,
an doilgheas beiridh tu clann ; ach b' aithne
do Shir Seumas Simpson an sgriobtur cho
maith ris na ministearan fhein, is fhreagair
e gu robh e mar an ceudna sgriobhta ann
an Genesis gu'n tug lehobhah Dia air cadal
trom tuiteam air Adhamh an uair a rinn e
Eubh a te d'a aisnean. An ni a bha ann is
e sin an ni a tha ann fathast ; chan 'eil ni
nuadh fo'n ghrein. Ciod iad na beachdan no
na fasain a tha sinne a' seasamh 'n an
aghaidh gu danarra an diugh a chionn gu
bheil neophobia oirnn gun f hios dhuinn fein ?
An e so an t-aobhar gu bheil Cleirean na
h-eaglais an aghaidh bhoirionnach a bhi 'n
an eildeirean innte ?
An t-Urramach Uilleam A. Mac Pharlain
Bha e ceithir fichead 's a dha an uair a
shiubhail e, gun churam sgire a leigeil dheth
riamh, agus bha e cho cuimseach 'n a fhacal,
agus cho laidir 'n a chuimhne agus 'n a
mheomhair 's a bha e riamh, ged dh' fhailnich
e 'n a bhodhig le loinidh.
Mac do Rob. Mac Pharlain a bha "n a
mhinistear an Gleann TJrchaidh, bha e air
oileanachadh an Dim-eideann agus an Oilth-
igh Ghlaschu, agus air a shuidheachadh an
eaglais Ath-Maol-Ruibhe an 1885, gle ghoirid
an deidh dha cead-searmonachaidh fhaotainn
o Chleir Lathurn.A Ath-Maol-Ruibhe chaidh
e do Newhall an Glaschu an 1889, agus a
Newhall do Dhul, laimh ri Obar-Pheallaidh,
an 1903, far an do chriochnaich e a shaothair
agus a laithean. Bha e posda, is dh' fhag e
'n a dheidh bean is dithis chloinne, mac agus
nigj^ean. Bha a' mhinistrealachd diithchas-
ach dha oir bha ceathrar mhinistearan an
teaghlach 'athar.
An uair a bha e 6g agus gun dad d'a neart
a chall cha robh ministear an Siorramachd
Pheairt a b' easgaidhe 'n a obair na Uilleam
Mac Pharlain, no d' am b' fhearr a b' aithne
dol air cheann gnothuich. Bha e Ian de thtir
nMurra ; glic agus faidhidinneach agus
faiceallach ; reidh agus sitheil 'n a uile
dhoghean, agus cho simplidh agus nadurra
'n a shearmonachadh agus 'n a dhol-am-
measg an t-sluaigh 's gu'n robh e a' freagairt
air muinntir Pheairt mar a fhreagras a'
mheatag air an laimh.
Bha e 'n a Chleireach aig Cleir ^aimh, agus
'n a Chomh- chleireach an Cleir Dhim-
chailleann an uair a bha i fhein agus Cleir
Uaimh air an cur comhla an deidh an
Aonaidh.
Sin obair air an robh e gaolach agus air
an robh e maith, oir bha e tuigseach ann an
gnothuichean agus eolach air lagh na h-
eaglais, agus bha mise agus gu leoir eile d'a
bhraithrean anns a' Chleir toilichte gu leoir
facal agus breith Uilleam Mhic Pharlain a
ghabhail mar urrainn, agus a chomhairle a
leantuinn ann an ciiis air bith a bha a' togail
puing lagha. lomadh la anns a' Chleir
, bhithinn a' faireachduinn gu'm bu shona d'
am choimhthional agus do choimhthionailean
mhinistearan eile na 'm b' aithne dhuinn an
soisgeul a mhineachadh cho soilleir 'sab'
aithne do Uilleam Mac Pharlain gnothuichean
na h-eaglais a reiteachadh agus snaimeannan
an lagha fhuasgladh an uair a chuireadh e a
chorrag dheas air a bhois chli agus a bhruidh-
neadh e gu reidh air 'athais fhein. Cha robh
caise no braise 'n a nadur no 'n a bhruidhinn,
agus an taobh a stigh de na criochan anns a
bheil obair Cleire a' laighe, cha b' aithne
dhomh ministear eile a bu chothromaiche 'n
a bhreith agus 'n a bhinn.
Ach na b' fhearr na sin uile bha e 'n a
dhuine laghach, cairdeil, taiceil, as am faod-
adh tu earbsa a chur gach la de 'n t-seachduin;
duine air an robh meas aig a bhraithrean uile
agus aig sluagh na diithcha anns an do chuir
e seachad a' chuid mhor d'a bheatha.
Comhfhurtachdan na buidhre
Tha e duilich a thuigsinn car son a bhios
uiread dhaoine bodhar ag radh gu'm b'
fhearr leo a bhi dall na bhi bodhar. Saoilidh
AIG AN UINNEIG— ANNS A' CHATHAIR
mise CO dhmbh gur e an dubh-dhoille claeh-
mhvillaeh na truaighe, an call as goirte agus
as deuchainniche as urrainn tighinn air duine
air thalamh. Ach ged tha a' bhuidhre
deuchainneach cuideachd tha buannachdan
beaga 'n a lorg ; tha iomadh seorsa fuaim
anns an t-saoghal nach ruig thu leas a bhi
duilich nach cluinn thu iad.
Their daoine bodhar gur e guth an co-
chreutairean an fhuaim as mo a tha iad ag
ionndrainn, ach ma thug thu an aire dha
riamh, bithidh seann daoine air uairean a'
leigeil orra gu bheil iad n^'s buidhre na tha
iad an da rireadh, agus bithidh an corr d'
an teaghlach ag radh umpa gu'n cluinn iad
maith gu leor an uair a thoilicheas iad. Sin
seorsa buidhre anns a bheil buannachd gun
teagamh, ach chan 'eil innte ach buidhre
fheall. Ach c6 riamh a chualas a' cur as
leth doill gur leir dha gu maith an uair a
thoilicheas e ?
Gun teagamh tha e duilich do dhuine a
bhi faicinn dhaoine eile a' bruidhinn agus a'
gaireachduinn agus gun f hios aige ciod a tha
iad ag radh ; tha e air a dhimadh a mach
a conaltradh a' bhraithrean. Tha sin fior
ann an tomhas, ach car son a dheanadh sin
deurach e ? Nach faod e conaltradh a
dheanamh ris f hein ? An uair a tha dithis
dhaoine a' seanchas chan e na tha an dara
fear ag radh a tha a' toirt toileachais do'n
fhear eile mar is trice ach na tha e fhein ag
rkdh. Mar sin faodaidh am bodhar solas do
sheanchais-se fhaotainri le bhi a' bruidhinn
ris fhein gun aige ri bhi ag eisdeachd riutsa
idir.
Ged tha co-fhaireachduin agam ri daoine
bodhar agus ged nach abair mi nach 'eil call
agus searbhadas anns a' bhuidhre tha sith
innte cuideachd, oir cha chluinn am bodhar
an Radio, no sgriachail chat, no slaistreadh
dhorsan anns a' ghaoith, no droch bhoir-
ionnaich a' mionnachadh, (fuaim cho uamhas-
ach 's a tha air an t-saoghal) no cul-chaineadh
is droch ghoileab. An uair a thig duine a
dh' ionnsuidh na h-aoise anns a bheil a
chlaisteachd am bitheantas a' dol air ais bu
choir gu'm biodh tobraichean solais aige an
taobh a stigh dheth fhein gun e bhi an
eisiomail na chluinneas e le chluais an taobh
a muigh dheth.
0 chionn beagan sheachduinean, air feasgar
ciilin blath an deidh uisge, an uair a bha a'
ghrian a' dol fodha, ann an coig mionaidean
las an speur le gloir is maise nach faca mi le
m' shtiil o chionn iomadh bliadhna, maise
agus gloir a thug deoir air mo shiiilean, ach
an uair a shiolaidh a' ghloir air falbh, is e
an smuain a thainig gu m' inntinn, gu'm b'
f hearr fradharc na siila fad choig mionaidean
na na chuala mi le m' chluais o thoisich an
cogadh.
Anns a' Chathair
CHAN 'eil cumhachd air an t-saoghal cho
laidir ri gradh agus ciuine agus faidhidinn.
An coimeas ri fearg no corruich tha gradh
mar tha a' ghrian an coimeas ris an stoirm.
Ni feartan caomh na greine miorbhuilean
nach b' urrainn gaoth no doinionn a dhean-
amh.
Ged tha Criosd a' gairm a dheisciobul gu
eath is comhrag an aghaidh naimhdean a
rioghachd, chan ann le claidheamh no le
neart a tha e ag iarraidh orra cothachadh 'n
an aghaidh, ach le ciuine agus faidhidinn.
ladsan a bhios a' mionnachadh no a' maoidh-
eadh, a bhios a' feuchainn ri toil dhaoine
eile a. lubadh le eagal no lamhachas-laidir,
cha bhuin iad do fhior chomunn na riogh-
achd a thainig Criosd a chur air chois.
Bha la ann a bha mise an diiil gu'n tugadh
argumaid no reusonachadh, agus eadhon
tapaid air a sgath, taic do fhireantachd, ach
tha mi a nis ag aideachadh gu robh mi fada
cearr. Chan oibrich fearg duine fireantachd
air thalamh. Cha tig toradh na fireantachd
a rud air bith ach a spiorad a' ghraidh.
Doigh Chriosd
An uair a chi sinne gniomh olc 'g a dhean-
amh, no a chluinneas sin iomradh air, is e a'
cheud smuain a thig 'n ar n-inntinn an t-olc
sin a chur fo smachd, agus a chur fo smachd
le neart ar gairdein ma dh' fheumar ; ach
b'e a' cheud smuain a thigeadh ann an inn-
tinn Chriosd cridhe an duine no nan daoine
a rinn an t-olc atharrachadh. Bha e coma
ciamar a bheanadh an t-olc ris fein, no ciod
an dolaidh a dheanamh e air ; cha robh e
idir a' smuaineachadh uime fein, no m'a
choraichean fein. Sin an t-aobhar gu'n d'
iarr e air a chairdean an leth-cheann eile a
thionndadh ri duine air bith a bhuaileadh iad
am feirg.
Chan urrainn thusa no mise, le ro-churam
a ghabhail, duine eile iompachadh no a
chridhe atharrachadh, ach de na h-uile
dhoighean a dh' fheuchadh riamh sud an
doigh as docha cridhe an eucoraich athar-
rachadh, an leth-cheann eile a thionndadh
ris agus gun chur 'n a aghaidh. Ma bheir
e ort dol mile leis rach mile eile leis ; ma
ANNS A' CHATHAIR
bheir e bhuait do ohota thoir dha gu reidh
e, agus an cdrr de d' aodach cuideachd.
Na'n deanadh daoine so ciod a thachradh ?
Thachradh gu'n coisneadh iad am beatha
agus gu'n tugadh iad taic do fhireantachd,
eadhon ged chailleadh iad an cuid. Ach a
reir teagasg Chriosd chan 'eil beatha duine
anns na nithean a tha e a' sealbhachadh.
Agus na'n deanadh rioghachdan so thach-
radh a cheart ni. Theagamh gu'n rachadh
an rioghachd a dheanadh e sios anns an
t-seagh gu'n caUleadh i a' ghloir shaoghalta
sin as am bi rioghachdan a' deanamh uaUl,
ach 'n a dol-sios bheireadh i fianuis mu fhir-
eantachd do'n t-saoghal nach tug i riamh dha
le a dol-suas.
Chan urrainn duine air bith a radh le cinnt
no le ughdarras nach gabh aicheadh gu'm
biodh droch dhaoine air an iompachadh uUe
na'n robh an doigh so air a ghabhail orra,
ach faodar a radh gu'n d' fhuair na doighean
eUe anns a bheil daoine a' cur an earbsa
iiine gu leoir iad fhein a dhearbhadh, agus
nach d' oibrich iad ach gu bochd. Tha an
t-am aig an t-saoghal tilleadh air ais gu
Criosd agus a dhoigh-san fheuchainn ; na'n
deanadh an saoghal sin theagamh gu'm faice-
adh e nithean miorbhuileach agus nithean
glormhor ris nach robh fiughair aige.
Tuathanach diadhaidh
Bha tuathanach diadhaidh ann an CUle-
sgumain air an do ghoideadh seachd bagaich-
ean sil. An aite a ghearan a dheanamh ri
baillidh no conastabal sgriobh e paipear agus
chuir e ri dorus na h-eaglais e. B'e so a bha
air a' phaipear : —
Co air bith a ghoid slol as an t-sabhal
agam-sa, bu mhaith learn fhios a bhi aige
nach 'eil mi a' ciallachadh rannsachadh air
bith a dheanamh mu'n ghnothuch. Ma's e an
diginn a thug air a dheanamh, bu mhaith
learn a chtiideachadh agus feuchainn ri
bed-shlainte fhaotainn dha ann an ddigh
air chor-eigin nach toir oil-bheum do Dhia
no d'a choguis. Ma bheir e cothrom dhomh
cobhair a dheanamh air cha bhi fhios aig
duine eile gu brath air.
Chuir e ainm ris a' phaipear agus chroch
e ri dorus na h-eaglais e, ach, rud neonach,
cha do rinn am paipear ach gaireachduinn
is goileab neo-Chriosdail a thoirt air a'
chuid mh6r de'n choimhthional, ged nach
robh aon fhacal air nach robh a reir an
leabhair naoimh as an do leugh an t-Urra-
mach Niall Mac Pharlain, B.D., facal an
Tighearna dhaibh a' mhaduinn ud.
Ach coma co dhiubh, oidhche Di-ciadaoin
an uah a bha an tuathanach agus a bhean
a' gabhail mu thamh thainig ceum gu failidh
a dh' ionnsuidh an doruis, agus an sin gnog,
gnog, gnog, tri uairean.
Dh' fhosgail an tuathanach an dorus ; cha
do leig e leas fhoighneachd c6 a bha aige no
ciod a ghnothuch cho anmoch, oir dh' innis
aogasg is giulan an duine a thurus.
Ciod a bha eadar riu chan urrainn mise
innseadh, agus chan innsinn e ged b' urrainn
dhomh, oir tha nithean ann air am maith le
Dia fein agus leis na h-ainglean naomha
foluch a chur. Ach faodaidh mi a radh gu'm
b'e sud a' cheud mheirle agus a' mheirle
mu dheireadh a rinn an duine. Tha facal an
Tighearna ag innseadh dhuinn gu'n treoraich
e na daoine macanta ann am breitheanas :
bha macantas an tuathanaich agus a ghradh
air am beannachadh d^ uair ; air am beann-
achadh dha fein agus air am beannachadh
do'n chiontach. Na'n do stuig e abhagan an
lagha anns an duine theagamh nach tigeadh
as a sin ach gu'm biodh a shith fein air a
mUleadh, agus gu'm biodh an duine air a
chruadhachadh na bu chruaidhe anns an olc.
An Laoidheadair
FaUt ort a dhochais, 's caomh do ghuth,
'Nuair tha mi aiunis trom ;
A' tigh'nn mar aingeal 's aillidh cruth,
Chur m'anam bochd am fonn.
'Nuair thuirlmg tuU an leirsgrios chruaidh,
Le breitheanas do'n daoi ;
Thainig do theachdaireachd le baigh,
Am beul a' cholraain chaoimh.
'N trath thraoigh an tuU gu'n mhosgail thu
Air faicinu dhuit 'san speur.
Am bogha-frois mar choron aigh ;
Samhl' oirdhearc grais ar De.
»
Cha d'thainig caochladh air do neart,
No doille air do shiiil ;
Thar beanntaibh eachd;a'.dh chunnacas leat.
Reul lainnii-each na h-iul.
Aireamh 2
1944
Miorbhuilean agus Creideamh
Mtir eisd iad ri Maois agus ris na fdidhean, cha mho a chreideadh iad ged dh' eireadh
neach o na mairbh. — Lucas xvi. 31.
CIOD do bharail fhein, a leughadair ?
An robh an duine saoibhir ceart anns an
dochas a bha aige gu'n creideadh a bhraith-
rean na'm biodh teachdaire air a chur chuca
o thir nam marbh ?
Chan 'eil mise an dull gu'n deanadh e
mughadh air bitli dhaibh. An uair a dh'
iarr e gu'm biodh rabhadh miorbhuileach air
a thoirt dhaibh air eagal gu'n deanadh iad
a cheart mhearachd a rinn e fhein, thubhairt
Abraham ris, " Tha Maois agus na faidhean
aca, eisdeadh iad riusan."
" Ni h-eadh, Athair Abraham, ach ma
theid aon 'g an ionnsuidh o na mairbh
gabhaidh iad aithreachas."
Agus thubhairt Abraham ris, " Mur eisd
iad ri Maois agus ris na faidhean, cha mho
a chreideadh iad ged dh' eireadh neach o na
mairbh."
Tha mo reusan agus mo choguis agus uile
fhiosrachadh mo bheatha a' cur aonta ris na
thubhairt Abraham, agus a' cur teagamh ann
am beachd an duine shaoibhir. Chan 'eil am
Biobull a' toirt gniiis air bith do 'n bheachd
gu'n duisg ionghnaidhean no comharraidhean
follaiseach is faicsinneach creideamh ann an
daoine nach 'eil a' creidsinn cheana. Tha
Pol ag radh gur ann air mhodh spioradail a
thuigear nithean spioradail. Tha cuimhne
agad, a leughadair, air an fhacal so a thubh-
airt Criosd, " Tha ginealach olc agus adh-
altrannach ag iarraidh comharraidh ach cha
toirer dhaibh ach comharradh an fhaidh
lonais."
Ciocfan leth-sgeul nach gabh daoine, 'g am
fireanachadh fhein air son an dearmaid a tha
iad a' deanamh air gairm an t-soisgeil.
Cuiridh iad a' choire air an rud ud agus air
an rud ud eile ; air a h-uile rud ach air an
amaideas fein. Cuiridh iad a' choire air am
parantan, no air an luchd-teagaisg, no air an
eaglais d' an robh iad a' dol ; their iad nach
d' innseadh dhaibh gu ceart no gu soilleir na
nithean a bhuineas d' an sith agus nach robh
meadhonan freagarrach air an cleachdadh
gus an siiilean fhosgladh.
Theagamh gu bheil iad a' creidsinn sin,
ach fad na h-tiine tha iad 'g am mealladh
fein ; na cluasan nach cluinn guth Mhaois,
no guth Spurgeon no guth Mhic Cheyne, no
guth soisgeulaiche eile a shearmonaic'heas an
soisgeul dhaibh, cha chluinneadh agus chan
eisdeadh iad ged dh' eireadh Eoin a' Bhais-
tidh o na mairbh.
Bha Lasarus air a thogail o na mairbh, ach
a reir choslais cha do dhuisg an rud mior-
bhuileach sin an dara cuid aithreachas no
creideamh ann an cridheachan a choimh-
earsnach.
Tha na meadhonan coitchionn a thug Dia
dhuinn 'n a Fhacal agus 'n a Eaglais com-
asach air ar suilean fhosgladh agus eolas na
beatha maireannaidh a thoirt dhuinn ma tha
sinn a' deanamh feum ceart diubh ; ma
chuireas sinn na meadhonan sin an suar-
rachas chuireamaid an suarrachas minis-
trealachd nan ainglean fein. Mur bheil a'
chluas a chluinneas agus an cridhe a thuigeas
aig duine e fhein is coma dha co dhiu a
labhras ris am beo no am marbh.
Co is urrainn creideamh no aithreachas a
dhiisgadh ann an duine nach 'eil air son
creidsinn, agus nach 'eil air son aithreachas
a dheanamh ? Na'n ti.geadh an t-aingeal
Gabriel a dh' ionnsuidh a leithid sin de
dhuine, no am faidh leremiah nach 'eil beo,
saoil thu an gabhadh e riu ? Cha ghabhadh
idir ; theireadh e nach robh annta ach droch
spioradan a bha dol an riochd ainglean agus
an riochd fhaidhean. Rachadh e ann an
argumaid riu, a dhearbhadh dha fein agus
dhaibhsan nach robh annta ach na tamhaisg,
agus nach 'eil daoine an diugh a' creidsinn
ann an tamhaisg, agus air a' cheann mu
dheireadh chuireadh e an teachdaireachd an
suarachas mar tha e a' cur a h-uile searmon-
achadh a chluinneas e an suarachas.
Linn an deidh linn rinn Dia nithean mora
a.gus nithean miorbhuileach air son a shluagh
taghta fein ; ach linn as deidh linn chuir
clann Israel an suarachas gniomharan ion-
gantach lehobhah. Na ceart dhaoine a chun-
naic an fhairge air a sgoltadh le cumhachd
Dhe agus a fhuair an acras a chasg le mana
o neamh, chuir iad teagamh ann an gliocas
agus ann an cumha,chd Dhe. Rinn Dia mile
gniomh trocaireach air an sgath, a dhearbh-
adh dhaibh gu robh a lamh 'gan treorachadh.
MIORBHUILEAN AGUS CREIDEAMH— AN GRUNND AN TOBAIR
ach cha d' fhuadaich sin an t-as-creideamh
as an cridheachan. Dhichuimhnich iad na
h-oibre agus na iongantasan a rinn e ;
dhichuimhnich iad an neul a chaidh romhpa
anns an la agus solus an teine anns an oidhche,
agus bhuair agus bhrosnaich iad an Dia as
airde.
Thachair an ni ceudna an uair a chuir Dia a
mhac do'n t-saoghal. Rinn Criosd miorbhuil-
ean a bha mor agus iongantach ; choisich e
air an fhairge ; dh' fhosgail e suilean nan
dall ; chuir e smachd air deamhain agus air
feartan Naduir nach b' urrainn do dhuine
eile a chiosnaahadh ; dhiiisg e na mairbh, ach
ged chunnaic moran dhaoine na miorbhuilean
sin cha do dhuisg iad creideamh slainteil ach
ann am f ior bheagan ; thubhairt each gu robh
e a' tilgeadh a mach dheamhan le Beelsebub,
Prionnsa nan deamhan. " An sin chruinnich
na h-ard shagartan agus na Phairisich comh-
airle agus thubhairt iad, Ciod a tha sinn a'
deanamh ? oir tha an duine so a' deanamh
moran mhiorbhuilean : uinie sin o'n la sin a
mach, chuir iad an comhairle r'a cheile chum
esan a chur gu bds.
Sin agad, a leughadair, rud as fhiach dhuit
smuaineachadh thairis air ma tha thu an
dtiil gu'n deanadh daoine aithreachas na'n
robh an soisgeul air a shearmonachadh
dhaibh le tefichdaire o'n t-saoghal eile.
Chuala na h-Iudhaich a leithid sin de
theachdaire ach an aite aithreachas a dhean-
amh rinn a' mhor-chuideachd dhiubh tair
agus magadh air, agus air a' cheann mu
dheireadh cheus iad e.
Ciod air bith as aobhar dha, chan 'eil
buannachd spioradail air bith ann do dhaioine
miorbhuileanfhaicinn; chan atharraich mior-
bhuilean an cridheachan no an caitheamh-
beatha. An ti a bha eucorach m'am faca e
iad bidh e eucorach an deidh dha am faieinn,
agus an ti a bha salach bidh e salach a dh'
aindeoin na chunnaic e. Chan ann mar sin
idir a tha aithreachas agus creideamh agus
aignidhean diadhaidh air an dusgadh anns
an anam. Is ann air mhodh spioradail a
thuigear nithean spioradail. Mur eisd daoine
ri guth caol ciiiin an coguis no ri guth caol
ciuin an Spiorad Naoimh chan eisdeadh iad
ri guth a' mhairbh.
Theagamh gu n cuireadh guth a' mhairbh
crith 'n am feoil fad iiine bheag, ach dh'
fhalbhadh a' chrith agus an t-eagal, agus
bhiodh iad an deidh laimhe mar bha iad
roimhe.
Na'n deanadh crith no clisgeadh daoine a
dhusgadh agus a thearnadh thatar a' faotainn
clisgidhean gu leor ann am freasdal an
Tighearna. Gach seachduin d' ar beatha tha
sinn a' faotainn rabhaidhean soluimte leis a'
bhas gu bheil ar beatha air thalamh goirid
agus neo-chinnteach, agus gu'm biodh e glic
dhuinn ar tigh a chur an ordugh. Ach ged
a bheir na rabhaidhean sin air daoine clis-
geadh, mar a chHsgeadh iad na'n cluinneadh
iad guth o na mairbh (oir ciod a tha annta
ach guthan o'n uaigh) dichuimhnichidh iad
iad ann am beagan uine agus diiinidh iad
an stiilean mar rinn an duine saoibhir so,
gus mu dheireadh am beir am bas orra
mar a rug e airsan, gun aithreachas, gun
Dia, gun dochas.
An t-aithreachas a ni duine anns an
t-saoghal so tha e eifeachdach is slainteil,
ach an t-aithreachas a ni duine anns an
t-saoghal eile chan 'eil ann ach goirteas-
coguis agus buaireas-spioraid nach basaich
gu siorruidh.
Bha an duine ud 'ga chunntas fhein an da
chuid giic agus saoibhir, ach cha do rinn a
ghliocas agus a shaoibhreas ach a shiiilean
a dhimadh agus a chridhe a mhealladh.
Is e tiis a' ghliocais eagal an Tighearna,
agus an saoibhreas as fhearr a bhi saoibhir
an creideamh, an dochas, agus an gradh.
An Grunnd an Tobair
An coslas a chunnaic mi aig sruth Chebair. — Eseciel, xliii. 3
Agus dh' fhosgladh an suilean, agus dh' aithnich iad e ; agtis chaidh e as an t-sealladh.
— Lucas xxiv. 31.
OIDHCHE mhosach a bha ministear de 'n
eaglais Methodist 'n a shuidhe 'n a thigh
fhein aig a leabhraichean chual e coiseachd
a' tighinn a dh' ionnsuidh an tiglie, agus an
sin gnog, gnog, gnog, tri uairean air an
dorus. An uair a chaidh e a dh' ionnsuidh
an doruis agus a dh' fhosgail e e, bha nighean
6g a b' aithne dha 'n a seas^amh aige, ach
air nach robh moran eolais aige. Bha i a
baile beag a bha mu choig mile o'n tigh aige,
baile anns an robh e greis 'n a mhinistear
mu'n robh e air a shuidheachadh far an robh
e a nis. Sin mar fhuair an nighean eolas air.
" Ma dh' fhaoidte nach 'eil cuimhne agaibh
orm," thubhairt i ris, " ach tha mi 'g 'ur
ruighinn a nochd air thurus nach gabhadh
dail a chur ann. Tha m' athair an coslais
a' bhais, agus ged tha mi duilich dragh a
AN GRUNND AN TOBAIR— AIG AN UINNEIG
3
chur oirbli air oidhche cho fiadhaich bhithinn
fada 11 'ur comain na'n tigeadh sibh 'g a
fhaicinn, agus na'n deanadh sibh urnuigh
air a shon m' an tig a' chrioch air. Tha
eagal orm nach do thaobh e an eaglais ach
gle annamh ann an laithean a shlainte, ach
uair no dha chaidh e leinn 'g 'ur n-eisdeachd-
sa an uair a bha sibh anns a' bhaile."
Anns a' mhionaid chuir am ministear air
'ad agus achota, ag radh ris an nighinn gu'n
rachadh e leatha gu toileach, agus anns an
dile uisge chuir iad aghaidh air a' bhaile a
bha coig mile bhifapa, agus a h-uile ceum de
'n astar ri choiseachd.
An uair a rainig iad an tigh, agus a chunn-
aic bean an fhir a bha a' basachadh am
ministear, thuirt i ris, "0, a mhinistear,
nach mise a tha toilichte sibhse fhaicinn a'
tighinn a steach air mo dhorus a nochd, ach
CO dh' innis dhuibh gu bheil an duine agam
cho iosal ? "
" Dh' innis 'ur nighean," ars am ministear,
" an uair a thainig i 'g am iarraidh."
Chuir ceist a' bhoirionnaich ionghnadh air
ach chuir a fhreagairt-san ionghnadh bu
mhotha oirre-se, ach gun a' chuis a leantuinn
na b' fhaide aig an am, dh' iarr i air dol suas
an staidhir far an robh an duine anns an
ieabaidh.
Bhruidhinn am ministear ris mar is cubh-
aidh do theachdairean an Tighearna bruidh-
inn ritisan a tha a' dliithachadh air an
t-siorruidheachd, agus an sin rinn e urnuigh,
ach an tiine ghoirid shiolaidh an duine as,
agus dh' fhag an anail e.
Dh' fhan am ministear greis anns an tigh,
a' feuchainn ri comhfhurtachd an t-soisgeil
a thoirt do 'n te a chaill a ceile-posda, ach
a thaobh 's nach robh e a' faicinn no a'
cluinntinn na h-ighinn a' gluasad anns an
tigh dh' fhaighnich e de 'n bhoirionnach c'
aite an deachaidh i.
"0," ars ise, " feumaidh e bhith nach
cuala sibh gu bheil mo nighean-sa marbh
a chionn bliadhna ; shiubhail i an uiridh."
" Marbh," ars am ministear, agus e ag
eirigh agus a' butanachadh a chota a dh'
fhalbh dhachaidh, " cha robh i marbh aig
ochd uairean a nochd an uair a thainig i a
dh' ionnsuidh mo thighe-sa a dh' iarraidh
orm tighinn a dh' fhaicinn a h-athar. Ach
chan abair sinn an corr m' an chiiis an
drasd ; bha dithis de 'n luchd-oibre air an
rathad-mhor 'n an suidhe aig teine far a
bheil an rathad air a thogail agus 'g a
charadh ; chunnaic iadsan mi fhein agus an
nighean agaibh a' dol seachad, agus togaidh
iad fianuis gu'm faca."
Sin mar bha ; air an t-slighe dhachaidh
stad am ministear aig an teine far an robh
na daoine a' faire an rathaid, agus an deidh
dha beagan seanchais a dheanamh riu mu
nithean eile, thubhairt e riu, " Am faca sibh
mise a' dol seachad o chionn uair gu leth a
dh' iiine agus boirionnach comhla rium ? "
" Chunnaic," ars iadsan, " ach cha robh
neach eile comhla ribh ach thug sinn an
aire gu robh sibh a' bruidhinn mar gu'm
biodh duin-eigin comhla ribh."
" Thuirt mise ri Niall," arsa fear dhiubh,
"gu'm b' iongantach an rud e a bhi a'
cluinntinn duine cho 6g ribhse a' bruidhinn
ris fhein, ach 'sea thuirt e rium, " A bheil
fhios agad idir gur ann mar sin a bhios na
ministearan ag ullachadh an t-searmoin a tha
iad a' dol a liubhairt."
Chaidh am ministear dhachaidh ; che-
asnaich e muinntir an tighe ach cha b'
urrainn iad solus a chur air a' chtiis no dad
eile a radh ach gu'n cual iad na gnogan a
bha air am bualadh air an dorus ; gu'n cual
iad esan a' fosgladh an doruis, ^gus a'
bruidhinn ri cuid-eigin a bha 'n a sheasamh
aige.
Ciod a their thu fhein, a leughadair ?
Chan 'eil aon fhacal an so ach an fhirinn
agus an fhirinn lom, air a toirt dhuit air
urrainn ministear a tha 'n a dhuine tilrail.
Tha iomadh seorsa firinn anns an t-saoghal
so air am faigh thu plathadh seallaidh an
drasd 's a ris, mar gheibh tu air a' chuthaig
a' sgiathalaich o chraoibh gu craoibh, ach
tha an Fhirinn fhein far an robh i riamh,
ann an grunnd tobair.
Chaidh an ni so thar do thuigse !
Bheil thu tuigsinn ni fo'n ghrein ?
An urrainn thusa le rannsachadh Dia
fhaghail a mack ? an urrainn thu an t- Uile-
chumhachdach fhaghail a mach gu h-iomlan ?
An d' fhosgladh geatachan a' hhais : C" aite
an robh 'n uair a leag esan hunaitean an
domhain \ — Leabhar Iob.
Aig an Uinneig
An t-Ollamh Niall Ross
CHAN 'eil am bas 'n a thamh ; tha mo
chomh-aoisean a' tuiteam mar a thuiteas an
coirce roimh 'n speal anns an fhoghar ;
Eachann Mac Gill-eathain an de agus Niall
Ross an diugh ; dithis dhaoine laidir air an
AIG AN UINNEIG
robh coltas na slainte an uair inu dheireadh
a chunnaic mi iad, agus a dh' fhaodadh
dochas a bhi aca ri saoghal a b' fhaide.
B' aithne dhomh Niall Ross gu maith bho
na laithean anns an robh sinn e6mh:a an
Dun-eideann, agus cha do rinn na bliadh-
nachan atharrachadh air bith air ach a
nihain gu'n d' fhas e na bu chudthromaiche
am fianuis an t-saoghail, agus na b' ainmeile
am measg a luchd-diithcha na bha e 'n a
oige. B' e an aon duine a bha ann o oige
gu 'aois ; duine gun mhi-rtm, gun fhuath,
gun droch fhuil, no gamhlas, no olc 'n a
chridhe ; duine a bha air a dheanamh ann
am molldair dha fhein, agus aig an robh a
cheart sholuimteachd 'n a ghne agus 'n a
inntinn 's a bha aige 'n a labhairt agus
'n a liubhairt, 'n a choltas agus 'n a
choiseachd.
Rugadh e an Gleann-dail anns an Eilean
Sgitheanach ; bha e air oileanachadh an
Diln-eideann, agus air a chur air leth gu
obair na ministrealachd an 1904 le Cleir
Dhim-eideann. Shaothraich e greis an
Kirkcaldy, agus greis eile an Obar-eathain,
ach an 1913 bha e air a shuidheachadh an
eaglais Buccleuch an Dun-eideann far an
d' fhan e deich bhadhna, gus an robh e air
a ghairm gu sgir Lagain, am Baideanach,
far an do shiubhail e, aig tri fichead 's a
dha dheug. Dh' fhag e bean agus triiiir
chloinne 'n a dheidh ; da mhac agus nighean.
Ged bha Niall Ross 'n a mhinistear dleasdan-
ach agus freasdalach am measg an t-sluaigh
anns a h-uile coimhthional anns an do
shaothraich e, cha b' e obair anns an eaglais
a tharruing aire na dtithcha chuige ach an
uidh a bha aige ann an canain agus ann an
ceol a dhtithcha, agus an gaol a bha aige
air a bhi air cheann na cuideachd aig na
Comhdhailean mora a bhios aig a' Chomunn
Ghaidhealach a h-uile bliadhna.
Chan 'eil duine eile beo an diugh a b"
fhaide a bha dol a dh' ionnsuidh a' Mhoid
na Niall Ross, oir bha e aig a' cheud Mhod
anns an Oban, far an do choisinn e duals
air son " Am faigh a' Ghaidhlig bas ? "
aithris, agus cha chuireadh e ionghnadh
orm a chluinntinn gu'n robh e aig a h-uile
Mod bhuaith sin. Is e an eiginn, no tinneas,
no a bhi am mach as an duthaich a chumadh
as e, agus a thaobh 's gu'm biodh e daonnan
anns an deise Ghaidhealaich, agus gu'n'robh
e gu nadurra dreachmhor 'n a phearsa agus
morchuiseach 'n a ghluasad, bha e cho
comharraichte am measg dhaoine eile 's
gu'm biodh Goill, agus coigrich, agus luchd-
nam-paipear-naidheachd, a foighneach, Cd
an duine sin ?
Anns a' Chomunn Ghaidhealach chaidli
e troimh 'n h-uile ceum de 'n fhoghlum, ma
dh' fhaodas mi a chur mar sin, o'n eheum as
Isle gus an ceum as airde. Thoisich e le bhi
a' gabhail pairt anns na comh-fharpuisean,
agus chriochnaich e le bhi 'n a Cheann-
suidhe air a' Chomunn, agus eadar bonn
agus mullach an fharaidh bha e air a h-uile
steap eile cuideachd, 'n a Bhreitheamh air
aithris, air bardachd, agus air ceol, agus 'n
a bhall air Comhairle a' Chomuinn. B' esan
a bha 'n a Cheann-suidhe air a' Chomunn
a' bhliadhna a chaidh Ramsay Domhnullach,
Priomh Mhinistear a' Chruin, a dh' ionnsuidh
a' Mhoid, an Gearasdan Inbhir-Lochaidh.
Chord a thurus cho maith ris an Ard-
Riaghlair agus chunnaic e gu'n robh an
obair a bha an Comunn a' deanamh cho
feumail anns a' Ghaidhealtachd, agus cho
measail an suilean an t-sluaigh, 's gu'n do
chuir e roimhe gu'n tugadh an Riaghaltas
gniiis do'n obair sin le urram o'n Righ a
thoirt do'n Cheann-suidhe, Niall Ross. Sin
mar fhuair e C.B.E., agus bliadhnachan 'n
a dheidh sin thug Oilthigh Ghlaschu D.D.
dha.
Bha Gaidhlig mhaith aige, den t-seorsa
mhor ghasda anns a bheil leabhraichean
Oisean air an sgriobhadh, agus sgriobhadh
is labhradh e Gaidhlig ann an doigh riomhach
agus staideil. Bha e maith air ceol agus cha
robh a bheag de dhaoine anns an duthaich
a b' eolaiche air eachdraidh agus obair
Chloinn Mhic Crimmoin. Ach eadhon 'n
a cheol agus 'n a bhardachd b'e cainnt agus
doighean Oiseanach a b' fhearr leis, oir is
ann ris an t-saoghal sin a bha a dhualchas
gu nadurra, agus cha b' ann ris an t-saoghal
eile anns a bheil am bith agus am beatha
agus an gluasad aig na h-Eileanaich, saoghal
niireagach, luinneagach, luaineagach, abh-
achdach, far a bheil barrachd de cheol-gaire
na tha ann de osnaich laoch an talla naii
stuadh, mar theireadq Oisean.
Bha iiidh aig Niall Ross ann an litreachas
Ghaidhlig, agus deagh eolas aige air obair
sgoilearan Albannach agus Eireannach, ach
anns a' cheum sin cuideachd, b' fhearr leis
obair mhor na obair mhean, agus anns an
leabhar ghasda a chuir e a mach an 1939,
fo sgiath a' Chomuinn, Scottish Gaelic Texts
Society, b' e an cuspair a roghnaich e,
"Orain-mhora nan Laoch a' Leabhar Deadhan
Lios-mor. " Bha e air a chuideachadh gix
mor ann an deasachadh an leabhair sin le
lamh a' ghrinneis, am fear nach maireann,
Seumas Mac Gille Mhicheil Mac Bhatair,
agus tha obair mhaith ann. An uair mu
dheireadh a chunnaic mi Niall Ross bha
sinn ann an carbad-iaruinn air an rathad
ATG AN UTNNETG— ANNS A' CHATHAIR
do Dhun-eideaun, agus fad na h-uine blia
e ag aithri^ dhomh bardachd a bha e a'
deanamh mu'n chogadh aims an t-seann
rian mhor staideil, agus a' feuchainn ri
thoirt orm a chreidsinn nach 'eil doigh eile
cho freagarrach rithe air gniomharan uamhas-
ach nan laithean so agus gaisgealachd nan
saighdearan a chur an ceill. Ach thainig a'
chrioch air, gun an obair sin ach 'n a
toiseach.
Ged bha cho maith leis a bhi air fhaicinn
anns an deise Ghaidhealaich ri bhi air fhaicinn
ann an casag niinisteir cha d" islich e riamh
dreuchd na niinistrealachd, agus cha mho
a.rinn e dearmad air obair na sgire. Bha
urram crabhach agus soluimteachd ann gu
nadurra, gun aotrumas no mi-chiiram, agus
CO riamh a chuala facal naimhdeil no nimheil
o bheul Neill Ross ? Bha e cho beusach ri
maighdinn. Bithidh moran ionndrainn air
aig na daoine a b' fhearr a bha 'g a thuigsinn,
oir bu leir dhaibh nach robh ann ach an aon
duine, duine reidh, agus duine ciuin, agus
duine gun uabhar, ged shaoileadh tu le
fhaicinn a' sraideamachd aig Mod gur e da
dhuine a bha ann.
Anns a' Chathair
AM measg nan uile leabhraichean a thainig
a mach o chionn da fhichead bhadhna chan
'eil gin eile as feumaile do mhinistearan oga
na na coig leabhraichean mora a chuir an
t-Ollamh Seumas Hastings a mach fo 'n
ainm " Foclair a' Bhiobuill." Sin an leabhar
(de'n t-seorsa so) as fhearr a bha riamh air
a sgriobhadh, leabhar anns a bheil eolas
agus gliocas agus sgoilearachd agus urram
diadhaidh ri fhaicinn air a h-uile duilleig.
Bha ealain anabarrach aig Hastings air
na daoine ceart a thaghadh, gu bhi 'g a
chuideachadh, ach feumaidh mi a radh gu
robh e riamh 'n a ionghnadh dhomh car son
a dh' iarr e air mo sheana Mhaighstir agus
m' Fhear-teagaisg, ant-OUamh Flint, sgriobh-
adh mu Sholamh, an uair a dh' fhaodadh e
iarraidh air sgriobhadh air iomadh cuspair
eile a b' fhearr a fhreagradh air, oir dithis
dhaoine a b' eu-coltaiche ri cheile 'n an gne
agus 'n an doighean, na Solamh agus Pro-
fessor Flint, cha robh riamh air an t-saoghal.
Chan 'eil teagamh nach robh a" bhann so
eatorra, an gaol a bha aca le cheile air
Eolas, ach a mach bhuaith sin bha iad cho
fada o cheile 's a b' urrainn dithis dhaoine
a bhith ; an dara fear cho gaolach air
spagadagliog agus gloir shaoghalta agus
comunn bhan 's nach biodh e beo as an
eugmhais, agus am fear eile a' fuireach ann
an saoghal onrachadach leis fhein gun
smuain aige idir air airgiod no air gloir
shaoghalta no idir idir air mnathan.
Chan 'eil so a' ciallachadh nach do rinn
Flint an obair a thug Hastings dha ri dhean-
amh gu maith agus gu ro-mhaith ; sgriobh
e mu Sholamh gu cothromach agus gu
tuigseach, agus ma's maith mo bharail, le
coinneal na firinn 'n a laimh.
Tha e duilich a radh ciod an seorsa duine
a bha ann an Solamh gu. fior, ach faodar a
radh co dhiubh nach bu duine e a bha air
a chriathradh no air a glilanadh ; ma bha
cruithneachd ann bha moll ann cuideachd
agus gu leoir de smodan.
Tha e air a radh gu robh gliocas agus eolas
aige OS cionn nan uile dhaoine eile a bha
beo 'n a linn, ach an uair a leughas tu
eachdraidh a bheatha chan fhaic thu comh-
arradh air bith gu'm bu duine glic e ach a
mhain gu'n d' iarr e air Dia gliocas a thoirt
dha. Sin gun teagamh comharradh maith.
Cha bhuineadh gliocas Sholaimh do'n
ghliocas sin a tha air ardachadh le faidhean
agus abstoil ; eagal an Tighearna no an
gliocas o shuas. Chan urrainnear a radh
gu'm bu duine stuama no gu'm bu duine
diadhaidh e, agus ciod is fhiach gliocas gun
an da ni sin, diadhaidheachd agus stuamachd
no fein-smachd.
Cha robh seann aithrichean na h-eaglais
idir aon-sgeulach a thaobh cor Sholaimh
anns an t-saoghal eile an deidh a bhais ; bha
cijid dhiubh de'n bheachd gu'n deachaidh e a
dhith ach bha dochas aig cuid eile gu'n robh'
e air a shaoradh, gidheadh mar tre theine.
Ged bha Solamh cho ainmeil am measg
nan ludhach ceithir no coig ceud bliadhna
an deidh a' bhais, cho ainmeil 's gu'n robh
uiread s.geulachdan air an innseadh uime am
belli aithris an t-sluaigh "s a tha air an
innseadh mu Chalum-cille agus mu naoimh
eile, cha do ghabh na faidhean suim air bith
dheth. Leig iad a shiubhal leis. Saoilidh
mi nach maith an comharradh sin air diadh-
aidheachd no gliocas Sholaimh oir b' ann aig
na faidhean a bha na h-inntinnean a bu
spioradaile ann an Israel.
Fhuair Solamh ainm a bhi 'n a dhuine glic
a chionn gu robhtar a' creidsinn gur ann o
bhilean a thainig an gliocas saoghalta a gheibh-
ear ann an Leabhar Ecclesiastes agus ann an
Leabhar nan Gnath-fhacal, agus a chionn gu
robh e a' tuigsinn cridhe mhic an duine mar
gu'n robh e 'ga fhaicinn gun bhrat gun sgaile
6
ANNS A' CHATHAIR— ANNS A' CHOILLE BHEITHE
air. A thuilleadh air sin, an uair a shuidheadL
e mar Bhreitheamh air ciais air bith bha e cho
beachdail 's nach rachadh dad seachad air a
shiiil, agus cho seolta agus cho gleusda 's
gu'n tugadh e e fhein a glais far an tuiteadh
daoine eile ami an rib an eunadair. Sin
seorsa sgeulachdan as ro thoigh le sluagh, gu
sonruichte ma tha iad air an innseadh mu
Righ, no mu Naomh, no mu Ghaisgeach, aig
a bheil cearcall oir m'a cheann. Tha miltean
de na sgeulachdan sin air an innseadh mu
Sholamh ; chaidh iad a mach gu iomalla na
talmhainn, air an innseadh le seanachaidhean
ludhach agus Arabach agus Eireannach agus
Etiopach agus Innseannach, agus mar sin a'
craobh-sgaoileadh a chliti agus meud a
ghliocais air feadh an t-saoghail.
Anns a' Bhiobull gheibhear cunntas air
beatha agus obair Sholaimh ann an ceud
Leabhar nan Righrean (III -XI) agus ann
an dara Leabhar Eachdraidh (I-IX).
Bha Solamh marbh corr agus ceithir cheud
bliadhna m' an robh gin de na leabhraichean
sin air an sgriobhadh, air chor agus nach 'eil
againn annta ach an dealbh a dh' fhan bed
anns an eaglais ludhaich air an righ mhor
agus ghlormhor a rioghaich thairis orra anns
na laithean o shean, righ a thug barr air
Daibhidh fhein ann an cumhachd agus ann
an gloir.
Ged tha e air a radh gu robh tir a' gheall-
aidh a' sruthadh le mil agus bainne cha robh
ann an luchd-aiteachaidh na tire sin ach
daoine bochd, cho bochd an de 's a tha iad
an diugh agus tha e furasda ionghnadh agus
eadhon fiamh a dhiisgadh an cridhe nam
bochd le sealladh a thoirt dhaibh air riomh-
adh agus greadhnachas nach f haca iad riamh
roimhe. Chunnaic na h-Iudhaich sin an uair
a bha Solamh air a' Chrim ; chunnaic iad an
teampull maiseach a thog e, anns an robh na
coinnlean, na.soithichean agus an airneis uile,
air an deanamh de or fior-ghlan. Chunnaic
iad na liichairtean a chuir e suas dha fhein ;
aireanih agus riomhadh a sheirbhiseach agus
pailteas agus soghaltachd a bhuird, agus le
bhi a' faicinn no a' cluinntinn mu na nithean
sin, air led nach robh righ eile riamh air
thalamh a ghabhadh coimeas ris. An
ionghnadh, ma ta, ged bha am facal so aca
ann an Israel, gldir Sholaimh !
Ach cha robh ann an gloir Sholaimh ach
gloir fhalamh agus dhiomhain a chionn nach
robh ann fhein ach duine faoin agus diomhain,
a dh' aindeoin na bha aige de bheartas agus
de chumhachd an t-saoghail so, agus na bha
aige de sheanfhacail air a mheomhair, agus
a dh' eolas air eoin agus beisteagan agus
craobhan agus luibhean. Bha e ro ghaolach
air soghaltachd, agus air spleadhachas, agus
air boirionnaich, tri rudan anns an fhearr am
beagan na am moran.
Ma bha e fhein beartach rinn e a shluagh
bochd leis na cisean a chuir e orra a ph^igh-
eadh nan toglaichean a chuir e suas, agus a
phaigheadh shaighdearan air nach robh feum
eile ach a mheudachadh a ghloire fhein. Agus
bha a bhuil, cha robh gaol aig a shluagh
fhein air, ged bhiodh an sean chaidhean a'
boilich uime. Bha barrachd gaoil air Daibh-
idh ann an Israel na bha riamh air Solamh,
ged rinn Daibhidh gniomharan oillteil a tha
mi an diiil nach deanadh a mhac. Sin agad
deagh chomharradh air duine gaolach, duine
d' an toir a bhraithrean maitheanas air son a
lochdan.
Anns a' Choille Bheithe
NA'N robh airgiod agam b' fhearr learn a
chur ann am fearann na ann am Banca.
Theagamh gu'm faighinn barrachd reidh as
a' Bhanca ach gheibhinn barrachd solais as
an fhearann, oir tha e maith do chorp agus
do anam duine freumhaichean a bheatha a
bhi anns an talamh. " Tha aon ghinealach
a' siubhal agus ginealach eile a' teachd ;
ach fanaidh an talamh gu brath."
Chan ann gun aobhar a thachair e gu robh
riamh, agus gu bheil fhathast, uachdarain-
fearainn air an cunntas mar sh^r-uaislean
agus mar dhaoine mora na rioghachd.
Bhuineadh iad do'n talamh is bhuineadh an
talamh dhaibh, agus ged a bhiodh daoine
eile a' tighinn an diugh 's a falbh am maireach
bha iadsan a,' fantuinn gu brath, a' freumhach-
adh agus a' fas laidir mar chraoibh dharaich.
Duine a tha a chomhnuidh am bliadhna ann
an aon bhaile no ann an aon siorramachd,
agus an ath bhhadhna am baile no an
siorramachd eile ciod as fhearr e na ludhach ;
chan 'eil ann ach fogarrach air an talamh,
moll air a sgapadh leis a' ghaoith. Ach am
fear a tha a chomhnuidh air an fhearann o
chionn nan ceudan bliadhna, 'n a oighre
agus 'n a fhear-gleidhidh air cliu, agus
inbhe, agus maoin, agus cothrom a dhaoine,
tha a fhreumhaichean laidir agus daingean,
agus mar chraoibh suidhichte laimh ri
sruthaibh uisge cha chaill e a dhuilleach.
Uachdarain agus iochdarain
Tha moran dhaoine ami an diugh leis nach
toil na facail uachdarain agus iochdarain, no
maithean agus mithean, no uaislean agus
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
islean ; chan 'eil agad ach am facal Beurla
aristocracy a chleachdadh 'n an eisdeachd is
fasaidh iad cho dearg le feirg ri cirean
colli ch-Fhrangaich. Tha iad a' saoilslnn gu
bheil e cearr urram a thoirt do aon duine
nach toirear do dhuine eile, no urram a
thoirt do dhaoine air sgath an inbhe shaogh-
alta. Air uairean tha an leanabalas sin ag
eirigh o fharmad no o fhuath, ach mar is
trice, tha e ag eirigh o chion tuigse.
Cha dean e miighadh air bith do chiirsa
naduir agus do ghnaths na diithcha nach
toil leatsa no leamsa gu'm biodh daoine air
an roinn mar uaislean agus islean, no gu'm
bitheamaid ag aideachadh gu bheil e maith
do'n rioghachd daoine a bhi innte ris an
abrar sar-uaislean no daoine-mora na tire.
Bha an roinn sin air a deanamh o thoiseach
an t-saoghail, agus bithidh gu brath, agus
chan 'eil ann ach faoineas a bhi an dviil
gu'n tig an la anns nach deanar i.
Co dha, ma ta, a ni sinn ar beic, no co na
maithean a chuireas sinn anns a' cheud
sreath ? An ann do luchd an fhoghluim, no
do luchd an airgid, no do'n luchd -riaghlaidh ?
Air mo shon fhein dheth tha mi an dochas
nach caill uachdarain an fhearainn, aig a
bheil an uaisle 'n am full, gu brath an aite-
seasaimh 's an tir, oir chan 'eil seorsa eile
againn as an earbainn cho cinnteach gu'n
cumadh iad an solus glan beo ann am beatha
na rioghachd ; modh, agus grinneas, agus
uaisle, agus na nithean eile a' tha a' dealach-
adh an duin-uasail o'n iimpaidh.
Suairceas nan Gaidheal
An uair a bhios coigrich no luchd-turuis ag
innseadh mu na Gaidheil, agus gu sonruichte
mu na h-Eileanaich, bithidh iad daonnan a'
tighinn thairis air -modh agus suairceas an
t-sluaigh ; ag innseadh cho modhail 's a tha
iad 'n an cainnt agus 'n an giiilan, agus cho
furasda 's a tha e dhaibh iad fhein a thoirt
as ann an cuideachd air bith anns am bi iad,
CO dhuibh a tha iad a' bruidhinn ri ceard no
ri ministear, ri treabhaiche no ri uachdaran.
Tha fada barrachd airgid aig gualadairean
agus luchd-obair nam bailtean mora na tha
aig croitear ann an Uidhist no anns an eilean
Sgitheanach, ach a dh' aindeoin bochdainn
agus luimead a chrannchuir tha speisealachd
agus uaisle nadurra anns a' chroitear nach
fhaighear ann an each. Tha mise an diiil gur
e an t-aobhar dha sin gu bheil e air acrachadh
ris an fhearann, a tha a' cur neart agus neo-
eisiomaileachd 'n a phoraibh. Ann an seagh
fior chan 'eil aristocracy no sar-uaislean am
Breatunn an diugh as gloine fuil,^ no as
cinntiche an sinnsearachd, no as fhaide an
coir agus an tuineachas air fearann an
aithrichean, na na croitearan Gaidhealach.
Agus ciod air bith a their thusa, a leughadair,
tha mise cinnteach gur e so an t-aobhar gu
bheil e an da chuid na's fhasa agus na's
nadurra do chlann croiteir faotainn air an
aghaidh anns an t-saoghal na tha e do chlann
luchd-oibre anns a' bhaile mhor.
, Tuathanchas na Gaidhealtachd
Ach ged thainig mi thairis air na nithean
so cha b' e so idir a bha 'n am inntinn an
uair a thog mi am peann agus a thoisich mi
air bruidhinn air an t-s61as a bheir e do
dhuine freumhaichean a bheatha a bhi dol
sios anns an talamh. Aiv tiis thug Dia
aithne do mhac an duine an talamh a
" cheannsachadh," agus anns nn laithean
deireannach so chan 'eil toilinntinn eile as
gloine agus as maireannaiche na bhi a'
maitheachadh agUs a' maiseachadh crioman
fearainn a bhuineas dhuit, a' ceannsachadh
fheanntagan agus chopagan agus bh^iaghlain
bhuidhe agus a' cur 'n an aite luibhean a tha
boidheach agus feumail. Ach ged tha iarr-
aidh aig na Gaidheil air fearann chan 'eil mi
an dull gu robh gaol an talaimh riamh 'n an
cridhe, no gaol aca air a bhi 'g a oibreachadh.
Bha gaol aca air croit fhaotainn mar dhach-
aidh, agus am beo-shlaint fhaotainn aisde,
ach laimhsicheadh iad i mar nach robh innte
ach dalta nighinn.
Bu mhaith leam a chreidsinn gu bheil
tuathanachas nan Eileanan Gaidhealach a'
tighinn ak adhart ach tha fianuis mo shiil
ag innseadh dhomh nach 'eil. Ma tha
atharrachadh ann, tha i a' dol air ais. Ann
an aon eilean beag anns a' Ghaidhealtachd
an deireadh an t-samhradh chitheadh tu
barrachd salchair am measg a' bharra na
chitheadh tu ann an siorramachd mhor
Obar-eathain o cheann gu ceann, gun oidhirp
idir 'g a dheanamh air an t-salchar a spionadh
no na h-achaidhean a ghlanadh. Is. e an
t-aobhar, gii bheil gaol aig muinntir Obar-
eathain air a bhi ag oibreachadh agus a'
maitheachadh an talaimh nach robh riamh
aig na Gaidheil.
Aghaidh na duthcha
Tha moran bruidhne air a dheanamh mu
chor na Gaidhealtachd an diugh mar gu'n
robh fearann air a chumail o dhaoine bochda
air a bheil an cridhe an geall, fearann a
mheudaicheadh biadh agus pailteas anns an
rioghachd na"n robh e air a thoirt dhaibh,
ach is e an fhirinn nach 'eil crioman eile de
Bhreatunn as lugha a chuir ri stor-bidh na
rioghachd o thoisich an cogadh na Gaidhealt-
achd na h-Alba agus na h-Eileanan. O'n
Bhuta Leodhasach gus an Roinn Ilich tha
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
iad a' faotainn am brochainn agus am bidh
a Glaschu mar a b' abhaist.
Chan 'eil a bheag de chroitean nach rach-
adh aig aon duine air a h-oibreachadh leis
fhein, agus air a cumail cho glan ri garradh-
cail, na'n robh gaol an talaimh 'n a chridhe,
an gaol a bheir ort a bhi 'g a thionndadh
agus 'g a chireadh gun sgur, o mhoch gu
dubh. Na'n robh an gaol so ann an cridhe
na tuatha cha bhiodh raontan farsuing a'
dol fo rainneach no fo dhiogain, agus gun
duine a' toirt siiil orra ; no achaidhean anns
am bu choir feur maith no cfoirce a bhi fas
air am bathadh le uisge a chionn nach cuir
na daoine leis an leis iad de dhragh orra fhein
's gu'n glan iad dig. Ciod air bith am port
anns an cuir te de bhataichean Mac Brayne
air tir thu an diugh chi thu romhad agus
air gach taobh dhiot comharraidhean fol-
laiseach na mi-sgoinne, talamh air a dhroch
ghiollachd ; garraidhean 'n an sineadh,
geatachan gun bhannan agus cinn-leapachan
a' dimadh bhealach ; feanntagan agus cop-
agan agus diogain agus buinneagan a' fas
na's airde na'n coirce ; is iomairean tiiirneap
agus buntata a' tighinn beo le salchar.
Sin mar tha gnothuichean an diugh ;
obair gu leoir ri dheanamh agus i gun dean-
amh, a chionn nach 'eil fior ghaol an talaimh
ann an cridhe ar sluaigh-ne.
Morachd Dhe
O ! ciod e Dia,- no ciod e ainm,
Cha tuig na h-ainglean 's aird' an gloir ;
E 'n solus dealrach foluicht' uath',
Far nach ruig silil no smuain 'n a choir.
Cha robh e 6g, is sean cha bhi,
O shior gu sior gun chaochladh staid ;
Cha tomhais grian no gealach aois,
Oir 's nit he caochlach iad air fad.
Co chuairticheas do bhith, a Dhe ?
An doimhne shluig gach reusan suas ;
'N an oidhirpibh tha ainglean 's daoin'
Mar shligean maoraich glacadh chuain.
0 bhithbhuantachd tha thus' ad righ,
'S ni bheil 'san t-saogh'1-s' ach ni o'n de ;
O ! 's beag an eachdraidh chualas dhiot,
'S cha mhor de d' ghniomh a ta fo'n ghrein.
An cruthachadh cha dean le ghloir,
Lan-fhoillseachadh air Dia nam feart ;
Chan 'eil 's na h-oibre ud gu leir,
Ach taisbean earlais air a neart.
Oir ni bheil dadum cosmhuil riut,
Am measg na chruthaich thu gu leir ;
'S am measg nan daoine ni bheil cainnt,
A labhras t'ainm ach t' fhacal fein.
Dughall Bochannan.
Urnuigh air son Sheoladairean
0, Athair shiorruidh, Dhe nam feart,
A chuir an cuan fo gheil le d' neart ;
Tha toirt na h-aithne mhoir do'n mhuir,
'S a criochan roimhp' air tus a chuir :
An urnuigh eisd tha 'g eirigh uainn,
As leth na dream tha 'n gabhadh cuain.
O, Chriosd a chuir an fhairg fo fhiamh,
'S a chaochail fearg nan stuadh gu fiath,
A shiubhail aghaidh gharg a' chuain,
'S a ghabh 'san stoirm gu cliiin do shuain.
An urnuigh eisd tha 'g eirigh uainn.
As leth na dream tha 'n gabhadh cuain.
O, Spioraid Naoimh, a laigh a chian,
Air bharr na doimhne duibh, gun rian.
A chaisg gach buaireas borb is stri
'S a shiolaidh gleachd nan diil gu sith.
An urnuigh eisd tha 'g eirigh uainn,
As leth na dream tha 'n gabhadh cuain.
A Thrianaid mhoir nam buadh 's nan gras,
D'ar braithrean bi ad sgiath 's gach cas,
Bho namh, bho chreig, bho theine 's sian,
Gach aird g'an seol iad dean an dion.
An sin eiridh dhuit, o mhuir is tir,
Ard laoidhean-molaidh ait gu sior.
William Whiting.
Ead. le Iain MacLeoid.
Urnuigh
Ar n-anman deachd, O Spioraid Dhe,
Is soillsich sinn le leus o neamh ;
Spiorad an ungaidh 's tu gu beachd,
Sar bhuaidhean priseil bho d'laimh a' teachd.
lonnail is ung ar gniiis do ghnath,
Dean aoibhinn sinn le meud do ghrais !
Cum cian ar namh ; 'n ar tir biodh sith :
Fo t' iuil-sa cha bhi lochd no dith.
John Cousin.
Ead. le Gilleasbuig Mac Dhomhnaill.
Aireamh 7
1944
Saorsa a' Chreidmhich
Cia dhiubh a tha e ceart am fianuis DM disdeachd ruibhse a roghainn air Dia, thugaibh-se
breith ; oir chan urrainn dhuinne gun na nithean a chunnaic agus a chuala sinn a labhairt.
— Gniomharan, iv. 19, 20
THUG an t-iomradh. a bha air a dhe^anamh
air an leigheas a rinn na h-abstoil air an duine
bhacach aig geata an teampuill moran sluaigh
cruinn, agus ghabh Peadar an cothrom air
Criosd a shearmonachadh dhaibh ; " losa a
thug sibhse thairis, agus a dh' ^ichaidh sibh
air beulaibh Philait, ach a thog Dia o na
mairbh, air am bheil sinne 'n ar fianuisean."
Ach am feadh a bha e a' labhairt ris an
t-sluagh thainig na sagartan agus ceannard
an teampuill agus na Sadusaich orra ; chuir
iad an s4s na h-abstoil agus thilg iad anns a'
phriosan iad. Theagamh gur e an lethsgeul
a ghabh iad air son an lamhachas-laidir so a
dheanamh air daoine neochiontach, gu robh
iad a' feuchainn ri aimhreit a thogail am
measg an t-sluaigh ; ach b'e an fhior choire
a bha aca do na abstoil, "gu robh iad a' cur
an ceill ann an losa aiseirigh nam marbh."
Sin teagasg nach bu chaomh leis na Sadusaich
a chluinntinn.
Na Sadusaich
Bha na Sadusaich na bu taireile air a'
chreideamh Chriosduidh agus na bu naimh-
deile do na deisciobuil na bha na Phairisich
riamh. B' iad a bu mheadhon air losa a chur
gu bas. Ged a bha na Phairisich cumhann is
diir, bha iad 'nan daoine diadhaidh eudmhor,
a reir an soluis ; ach cha robh anns na Sadus-
aich ach daoine saoghalta ; ana-creidich air
nach robh coslas na diadhaidheachd agus aig
nach robh suim do shaoghal eile. Bha
Phairisich ann a nochd cairdeas is gradh do'n
t-Sl^nuighear, an uair a bha e air thalamh ;
thug iad aoigheachd dha 'n an tighean, is
lean iad e mar dheisciobuil ; ach cha do
rinn aon riamh de na Sadusaich sin. Thog
fear de na Phairisich a ghuth air taobh
Pheadair air beulaibh na Com hair le ; rinn
fear eile dhiubh an ni ceudna as leth Phoil,
ach bha na Sadusaich balbh. Eucoir ann no
as, cha rachadh iad as leth neach a bha
teagasg aiseirigh nam marbh. Ged a bha na
Phairisich na bu lionmhoire, b'ann aig na
Sadusaich a bha cumhachd is iighdarras anns
an tir ; agus aon uair 's gu'n d' thug losa
oilbheum dhaibh-san bha a bhinn seulaichte.
Ma bha toil aca beul duine a dhtmadh, b'
aithne dhaibh doigh fhaotainn air sin a
dheanamh, oir b' iad fein maithean na
diithcha agus puist na h-eaglais aig an am.
Am maireach thugadh Peadar agus Eoin an
lathair na Comhairle ; da iasgair bhochd air
beulaibh cilirte anns an robh tri fichead 's a
deich de na cinn a b' fhaide, na h-inntinnean
a bu shubailte, agus na teangannan a bu
gheire anns an diithaich. B'e a' chasaid a
bha aca ri fhreagairt, gu'n do chuir iad ann
an ceann an t-sluaigh gur ann le ainm agus
le cumhachd losa a rinn iad an duine easlan
slan, — rud gun bhun gun bharr ann am
beachd na Comhairle.
Cha bu bhinn an fhuaim ann an cluasan
nan Sadusach, ainm. losa. Gach uair riamh
a thainig iad trasd air dh' fhuathaich iad e
is mhag iad air, agus mu dheireadh cheus iad
e. Shaoil iad nach cluinneadh iad an corr
tuiUeadh uime ; shaoil iad gu'n eireadh d'a
ainm mar dh 'eirich do ainm Theudais agus
ainm dhaoine eUe a thainig gu neo-ni, ach
a nis bha ainm losa air tighinn beo a ris agus
a chumhachd air ardachadh as iir ! Oir bha
na h-abstoil a' de^namh fianuis an eisdeachd
an t-sluaigh gu'n d' eirich e agus gu robh e
fathast maille riu, agus gu robh bacaich air
an slanachadh 'na ainm !
Na'm b' urrainn na sagartan agus na
Sadusaich aicheadh nach robh am bacach
air a leigheas bhiodh e furasda gu leoir
dhaibh a' ghlas-ghuib a chur air Peadar
agus Eoin. Ach cha b 'urrainn dhaibh sin
I dheanamh, oir bha an duine a chaidh a
leigheas 'na sheasamh maille riu, — an fhianuis
a b' fhearr air bith air taobh nan abstol. Sin
daonnan an fhianuis as laidire air taobh a'
chreidimh Chriosduidh agus cumhachd an
t-S14nuigheir, daoine tinn air an slanachadh,
peacaich air an atharrachadh, cridhe iir air
a chruthachadh ann an .daoine; a bha .gun.
Dia gun dochas, oran aoibbneis. air a cliur
ann am beoil nach do rinn luaidh riamh
roimhe air maitheas Dhe.
SAORSA A' CHREIDMHICH
An toradh
Is e toradh a' chreidimh Chriosduidh
coimhthional nach gabh aireamh, anns a
h-uile duthaich agus linn, de dhaoine a
bha tinn le galair a' pheacaidh agus a fhuair
leigheas is slainte ann an losa Criosd, daoine
a bha marbh 'n an easaontais agus 'n am
peacaidhean ach a bha air an toirt beo do
Dhia tre ainm losa. Sin na fianuisean as
fhearr air taobh a' chreidimh Chriosduidh,
agus chan e leabhraichean sgoilearan no
argumaidean nam feallsanach, daoine easlan
air an slanachadh, anama marbh air an toirt
bed a ris.
Cha bhi Criosd gun fhianuis no an creide-
amh Criosduidh gun dearbhadh cho fada 's
a tha aori a.nam a' seinn. " Beannaich an
Tighearna, 0 m'anam, 's e mhaith dhuit t'
euceartan uile ; a shlanuich t' euslaintean
uile ; a shaor do bheatha o'n t-slochd ; a
shasuich do bheul le nithe maithe."
Ged nach b' urrainn do'n Chomhairle a'
mhiorbhuil a rinneadh aicheadh, chuir iad
an cinn r'a cheile a dh' fheuchainn an aimse-
adh iad air binn air chor-eigin air am biodh
dreach a' cheartais. Cha robh sin furasda
dhaibh ; chan 'eil e uair air bith furasda
dreach na firinn a chur air rud anns nach
'eil an fhlrinn, no aogasg a' cheartais a chur
air an eucoir. Mar sin cha d' thainig as an
eagarstaich ach an t-amaideas agus a'
chladhaireachd ; dh' fh^g iad a' cheist a
bha air beulaibh na Comhairle gun fhuasgl-
adh, ach mhaoidh iad air Peadar agus Eoin.
" Dh' aithn iad dhaibh gun labhairt idir no
teagasg ann an ainm losa."
An uair a sheas Peadar am measg nan
seanairean an la ud bha e na b' ^irde na iad
uile, an ceann agus na guaillean aige os an
cionn. Ged nach robh ann ach an t-iasgair
agus iadsan 'n am pearsacha mora eaglais,
esan 'n a phriosanach agus iadsan 'n am
breitheamhna air, bha e mar Phrionnsa am
measg chumantan. Fhreagair e gu reidh
duineil, " Cia dhiubh a tha a ceart am fianuis
Dhe eisdeachd ruibhse a roghainn air Dia
thugaibh-se breith ; oir chan urrainn dhuine
gun na nithean a chunnaic .agus a chuala
sinn a labhairt."
An uair a chuir Criosd a mach na h-abstoil,
mar chaoraich am measg mhadadh-alluidh,
thubhairt e riu, " Bheir iad thairis sibh do
Chomhairlean .; seadh, bheirear sibh an
lathair uachdaran agus righrean air mo
sgath-sa, ach an uair a bheir iad thairis
sibh, na bitheadh ro-chtiram oirbh cionnus
no ciod a labhras sibh ; oir bheirear dhuibh
anns an uair sin fein an ni a labhras sibh."
Tha facal an Tighearna daonnan seasmhach,
agus an la ud air beulaibh na Comhairle
bha gealladh Chriosd air a choimhlionadh
gu litireil do Pheadar.
Bha e duilich do Pheadar agus do Eoin
dol an aghaidh na Comhairle agus dulain a
thoirt do dhaoine mora ris an robh iad a'
sealltuinn suas o'n oige ; daoine aig an robh
seasamh is ughdarras anns an duthaich agus
d' an robh a h-uile balach ludhach air a
theagasg urram dligheach a thabhairt ; ach
a nis bha aithne nan daoine sin a' dol calg-
dhireach an aghaidh an coguis agus thubhairt
na h-abstoil, " Chan urrainn dhuinne gun
na nithean a chunnaic agus a chuala sinn a
labhairt."
Gaol diithcha agus Gaol losa
Tha da ni ann a bheir daonnan an uachdar
na buadhan as fhearr ann an nadur mhic an
duine, gaol-dtithcha agus gaol-Iosa. Air son
an diithcha theid daoine an coinneamh a'
bhais gu toileach ; air son an creidimh ni
iad an ni ceudna. An uair a tha gradh do
Chriosd l^idir is teth ann an cridhe duine,
cuiridh e a bheatha an suarachas seach a bhi
neo-dhileas dhasan ; fuilgidh eadhon boiri-
onnaich 6g agus an-fhann naire is masladh
seach 'ainm urramach-san aicheadh no an
coguis a mhuchadh.
Bha la ann nach deanadh Peadar sin ; la
anns an do thionndaidh e a chtd air losa ;
1^ anns nach robh e deas gu magadh fhulang
air a shon, gun tighinn air priosan is
geimhlean. An oidhche a bhrathadh losa
churr facal o chaileig shearbhanta air mhiap-
adh e, ach cha robh miapadh no eagal air
air beulaibh na Comhairle a nis. Ciod a rinn
an t-atharrachadh sin air Peadar ? Rinn
Criosd, a dh' fhoillsich e fein dha an deidh
'aiseirigh, agus an Spiorad Naomh a dhoirt
Dia air fein agus air creidmhich eile air la
na Caingis.
Dh' fhaodadh Peadar a radh mu Chriosd
mar thuirt Daibhidh, '" Rinn do chaomhal-
achd mor mi." Oir chan e mhain gu'n d'
thug Criosd maitheanas dha air son a neo-
dhilseachd an oidhche ud, ach dh' earb e
ris a threud air thalamh, " Beathaich mo
chaoraich." Bhris sin uile cridhe Pheadair,
le briseadh a b' fhearr na bhi slan, air chor
agus gu robh e a' faireachduinn, uile laithean
a bheatha tuilleadh, gu robh e air a cheann-
ach, corp is anam, do Chriosd is d'a sheirbhis.
A thuilleadh air sin fhuair e baisteadh an
Spioraid Naoimh, agus fo bhuaidh an Spior-
aid neartaich e agus dh' abaich e gus an d'
fhuair a buaidh, an da chuid, air fhailingean
fein agus air an t-saoghal.
Duine sona
Duine a dh' eisdeas ri guth a choguis
(fianuis Dhe an taobh a stigh) a roghainn air
SAORSA A' CHREIDMHICH— AIG A CHEANN CHEARR
gach guth eile a bhios a' labhairt ris, — sin
duine ceart agus duine sona. Eadhon an
uair a chuireas an saoghal ann an cuil
chumhainn e, tha e a' gluasad ann an
saorsa ghlormhor eloinne Dhe. Chan 'eil
ann ach an fhior dhaorsa a bhi daonnan a'
smuaineachadh ciod a their an saoghal ruinn
ma ni sinn sud no so ; ciod a their an duine
ud no an duine eile ! " Is ro bheag agamsa,"
arsa Pol, " gu'n tugtadh breith orm leibhse,
no le breith duine : is e an Tighearna a
bheir breith orm."
Sin saorsa a' chreidmhich, a bhi sealltuinn
ri Dia agus ri aitheantan Dhe gach uair is
mionaid d'a bheatha air chor agus gu bheil
breith an t-saoghail dha mar neo-ni. " Chan
urrainn dhuinne gun na nithean a chunnaic
agus a chuala sinn a labhairt."
An uair a tha an cridhe an- a lionadh le
eagal Dhe tilgidh sin a mach gach eagal
eile. An uair a tha gaol losa anns a' chridhe
bheir an teanga fianuis dha, a dh' aindeoin
CO theireadh e.
Aig a cheann che^rr
BHO chionn bhliadhnachan bha mi ag
eisdeachd ri soisgeulaiche a' labhairt ri
cloinn ; clann a bha air an togail ann an
dachaidhean diadhaidh — a' mhor-chuideachd
dhiubh CO dhiii — agus a bha air an teagasg
gu curamach anns an sgoil-Shabaid. Bha iad
eadar se bliadhna agus coig bliadhna deug
a dh' aois ; fhuair an soisgeulaiche ud
cothrom air labhairt riu a chionn gu robh
coinneamhan soisgeulach a' dol air an
aghaidh anns an sgireachd aig an am.
Theagamh nach 'eil e ceart a bhi cur " bais
agus beatha " au' beulaibh ph^isdean aig se
bliadhna a dh'aois, no eadhon aig deich, anns
an t-seagh anns am bi soisgeulaichean a'
cleachdadh nam briathran sin, ach an uair
a ruigeas clann dha dheug no tri deug tha
iad sean gu leor agus ttirail gu leor gus rogh-
ainn a dheanamh de Chriosd le gniomh an
toile fein. Agus tha e ceart gu'm biodh cud-
throm an taghaidh sin air a chur air an
guaillean, agus gu'm biodh e air iarraidh
orra gabhail ri tairgse an t-soisgeil.
Ach an uair a thoisich an soisgelaiche ud
air labhairt ris a' chloinn cha b' ann le maise
Chriosd a dh' fheuch e ri an toil a lubadh ach
le eagal ifrinn. An drasd 's a ris theireadh
e riu, C" aite am bitheadh sibh na'n tigeadh
am bas chugaibh a nochd 1 bhitheadh anns an
loch theine.
Chuir searmonachadh an duine goirisinn
air m' fheoil, agus theab mi eirigh agus a
radh ris a' chloinn gun geill sam bith a thoirt
dha. Ach cha robh ughdarras agam sin a
dheanamh, agus dh' fhaii mi 'n am thosd,
ach fad na h-uine bha an da rud so 'n am
chridhe, (1) Nach dubhairt Dia an rud a
thubhairt esan, agus (2) Nach b' ann mar
sud a labhradh Criosd ris na paisdean.
Le sealltuinn air an duine cha robh comh-
arradh foUaiseach ri fhaicinn air gu'n do
smachdaich e riamh fheoil fein, no gu'n d'
oileanaich e riamh inntinn, no gu robh
tomhas air bith aice de'n ghUocas a tha o
shuas. Ach air a shon sin bha e a' bruidhinn
mar gu'm b' aithne dha inntinn Dhe agus
riiintean Dhe cho cinnteach 's is aithne
dhomhsa na litrichean a tha mi a' sgriobh-
adh leis a' pheann. Bha e cinnteach gu robh
e fein a' dol do neamh agus gu robh a'
chlann ud a' dol do theine siorruidh. Ach
an uair a sheallainn aii" aodainn neochion-
tach na eloinne agus a sheallainn a ris air a'
bhrii mhoir a bha air an f hear a bha maoidh-
eadh ifrinn orra bha teagamh a' tighinn 'n
am inntinn nach robh fhios aig an duine
ciod a bha e ag radh.
Do'n mhor-chuid de na daoine a bhios a'
cur eagal ifrinn air daoine eile 'n an teagasg
chan 'eil anns an fhacal ifreann ach facal
fhein ; tha iad ag aithris rud-eigin a chual
iad le eisdeachd 'n a cluaise ach air nach
do bheachd-smuainich iad riamh gu ceart.
Bha a' bhrd a bha air an duine ud 'n a
chomharradh gu robh a bhiadh a' dol gu
maith dha ; gu'm biodh e a' gabhail cuid
mhaith dheth, agus a' faotainn cadal fada
'n a dheidh, a dh' aindeoin nan uamhasan
a bha e a' searmonachadh agus an Dia
leibideach anns an robh e a' creidsinn.
Uair-eigin de'n t-saoghal bhiodh e a' cur
barrachd dragha ofmsa na chuireas e an
diugh a bhi cluinntinn teagaisg ris an abrainn
teagasg cearr 'g a thoirt do chloinn no do
dhaoine mora. Is e an t-aobhar nach cuir e
uiread dragha orm a nis gu bheil fiosrachadh
mo bheatha ag innseadh dhomh gu bheil
cumhachd dhiomhair air chor-eigin ann an
inntinnean dhaoine a tha 'g au dion o thea-
gasg a dh' fhaodadh cron a dheanamh dhaibh.
Tuitidh e bharr an inntinnean mar a thuiteas
an t-uisge bharr nan tunnagan.
Duine air bith a thoisicheas air tairgse an
t-soisgeil a chur air beulaibh dhaoine le eagal
ifrinn a chur orra, no a tha an duil gu'n aom
e cridheachan is toil a cho-chreutatrean gu
Dia le bhi a' glaodhach 'n an cluasan mar
AIG A CHEANN CHEARR— AJNNS A' CHOILLE BHEITHE
gu'm biodh piorraid, Caite ami bitheadh sibh
na'n tigeadh am bas chugaibh a nochd ?, sin
agad duine a tha toiseachadh aig a' chearm
chearr.
An diadhaidheachd a tha toiseachadh anns
an eagal, theid i air a h-aghaidh anns an
eagal, agus criochnaichidh i anns an eagal,
agus air a' cheann mu dheireadh is e so a
toradh. "A ThighecCrna bha fhios agam gur
duine cruaidh thu, agus air dhomh a bhi fo
eagal chaidh mi agus dh' fholaich mi do
ihalann anns an talamh." Ghin an t- eagal
an leisg, agus ghin an leisg am bas.
Tha oeann ceart air gach ciiis oho maith
ri ceann ce^rr, agus theirinn gur e an ceann
ceart de'n t-soisgeul toiseachadh aig maise
q,gus uaisle Dhe ris a bheil ar gnothuch, agus
maise agus uaisle na beatha dhiadhaidh a dh'
fhoillsich e dhuinn ann an Criosd a dh' ionn-
suidh a bheil e 'g ar gairm. An uair a tha
soisgeulaiche a' cur impidh air daoine sud
no so a dheanamh air eagal gu'n cuir Dia
ann an teine iad tha e a' deanamh da rud
nach 'eil maith ; tha e a' thoirt cliii leibideach
air Dia agus a' gabhail beachd leibideach air
nadur mhic an duine.
Anns a' Choille Bheithe
AN diugh tha a' Choille Bheithe mar gu'm
biodh Parras Dhe ; chaidh mi suas innte a
chur seachad greis de'n fheasgar, a' smuain-
eachadh air nithean a tha 'n am bheachd
a radh anns an eaglais air an ath Shabaid
mu mhorachd Dhe. Na'n robh barrachd
eolais agam 's a tha agam labhrainn ri m'
choimhthional mu mhorachd Dhe agus mu
ionghnaidhean a' chruthachaidh na's trice
na bhios mi a' deanamh, oir chan 'eil rud
eUe air an t-saoghal as luaithe a chuireas
daoine air an gluinean an lathair an Cruitheir
na faireachduin a bhi aca air a mhorachd
agus a ghliocas. Agus an uair a theid duine
air a ghltiinean, ciod air bith a chuireas ann
e, tha e anns an t-suidheachadh anns an coir
do mhac an duine a bhith an lathair Dhe.
Ciod air bith an aird de na speuran anns
an seall sinn tha na neamhan a' cur an ceill
gloir an Tighearna. Tha na neamhan gun
cheann, gun chrich. Ged a shiubhladh tu air
sgiathaibh na maidne, seachad air na miltean
saoghal a tha gluasad troimh 'n fharsuin-
geachd neo-chriochnach, agus ged leanadh tu
ort na muilleanan bliadhna, cha bhiodh tu na
bu dltiithe do chrioch do thuruis.
Cd chuartaicheas do b^ith a Dhe !
An Ddimhne shluig gach reusan suas ;
'Nan oidhirpibh tha aingle 's daoin'.
Mar shligean maoraich 'glacadh chuain.
Tha eanchainn seangain, ged is beag e,
mile uair na's iongantaiche agus na's inn-
leachdaiche air a dhealbh na'n acfhuinn as
finealta a rinn lamhan mhic an duine riamh ;
tha sililean na cuileig as lugha na's mior-
bhuUiche na uile oibrichean Mharconi. Ged
a chuireadh luchd-ealain an t-saoghail agus
sgoUearan-mora an t-saoghaU an cinn r'a
cheile gus am biodh an ciabhagan geal is tana,
cha b' urrainn dhaibh toirt air aon bhileag
f heoir f ^s, no air aon ghas eorna, as eugmhais
Dhe. Faodaidh sinne cur a dheanamh, agus
an rud a chuir sinn uisgeachadh, ach is e
Dia a mh^in a bheir fas. A dh' aindeoin gach
adhartais a thainig air an tuathanachd agus
air oibreachadh a' ghruiimd, agus a dh'
aindeoin nan innealan iira a tha aig daoine
an diugh gus an talamh a chiosnachadh, tha
sinn an urra ri Dia air son ar loin anns an
linn so mar a bha Maois agus Abraham
agus na h-aithrichean eile a bha beo ann an
6g-mhaduinn an t-sabghail.
An uair a bha na smuaintean sin a' dol
troimh m' inntinn chuala mi ceol a' tighinn
o Cheann-na-Coille, far do chuir ce^rd agus
a bhean agus an teaghlach seachd an oidhche
air an rathad gu Tuath. Chuir ceol nan
ceard mo smuaintean bh^rr an ciirsa, agus
chuimhnich mi nach deachaidh mi gu coinn-
eamh ann an Dun-eideann a bha air a gairm
o chionn ghoirid mu thimchioll cor nan
ceard, agus nach mo a chuir mi a steach m'
fhacal riamh anns an t-seanchas a bhios mi
a' cluinntinn anns a' Chleir agus aig Bord
nan sgoilean mu chiobaireachd nan ceard.
Tha mi an dochas nach 'eil mi na's neo-
thruacanta ris na ce^ird na tha daoine eile,
agus tha mi cho eolach air cuid dhiubh 's
gu'm bi iad a' tadhall orm, a dh' fhoighneachd
ciamar a tha mi, cho riaghailteach ri ctirsa
na gealaich. Ach is priseil an rud saorsa,
agus an aite na ceaird a bhi 'n an culaidh-
thruais an diugh is ann a tha iad 'n an
culaidh-fharmaid, oir is iad na h-aon daoine
aig a bheil iomall beag de shaorsa air fh^gail.
Agus cha bu mhaith leam sin a bhi air a
thoirt bhuapa.
Seann sluagh
Tha na ce&ird cho sean ris na cnuic,
moran na's sinne na uachdarain an fhearainn
ann an Albainn. Bho chionn mile bliadhna
thatar a' feuchainn r'an crodhadh ann an
tighean agus a' gealltainn dhaibh oighreachd
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
na'n gabhadh iad orra fein cuing na h-oibre,
ach cha toigh leo obair no cuing, agus cha
reic iad an saorsa air son oighreachd.
Bha righ mor anns an aird an Ear uair-
eigin a bha gaolach air ceol ; ohual e gu robh
treubh de che^ird a bha maith air ceol agus
chiiir e fios orra. Thug e dhaibh fearann is
tighean ; croinn a threabhadh am fearann
agus siol a chuireadh e, agus cha robh ri bhi
orra de mh^l ach gu'n tugadh iad dha ceol
an uair a thogradh e.
Ach an uair a thainig an geamhradh chaidh
na ceaird a dh' ionnsaigh an righ a dh'innse-
adh dha nach robh dad aca a dh' itheadh iad.
" Gu de a rinn sibh ris an t-siol-chur a
thug mi dhuibh ? " ars an righ.
" Dh' ith sinn e anns an earrach."
" Agus gu de a rinn sibh ris na croinn a
thig mi dhuibh ? " ars an rigb.
" Loisg sinn iad a bhruich ar bidh," ars
iadsan.
An sin thuirt an righ riutha, " Chuir sibh
seachad an t-earrach agus an samhradh mar
na dealain-de, agus chan 'eil agaibh a nis
ach a bhi ag itealaich mar na dealain-de,"
agus dh' iarr e an iomain air falbh.
Sin mar a thainig na ceaird as an kird an
Ear do'n aird an lar. Chan 'eil croinn no
siol aca an diugh fhathast, ach mur bheil tha
saorsa agus ceol aca. Ghleidh iad an da rud
sin, agus chan aithne dhiomhsa d^ rud eile
as priseile do spiorad mhic an duine.
Comhfhurtachd na fedla
Tha mi an diiil gu bheil daoine a' cur
tuilleadli 's a choir de mheas air comh-
fhurtachd a' chuirp anns an 1^ diugh ; tha
meas aca air comhfhurtachd nach 'eil aca air
rudan eile as fhearr, oir tha iad an diiil gu'n
dean comhfhurtachd cuirp daoine sona. Ach
chan 'eil rud eile a tha daoine a' miannach-
adh as lugha a bheir dhaibh de shonas na
comhfhurtachd cuirp. Ann an tighean-m6ra
na duthcha tha solasan an diugh air an tairg-
sinn do'n fheoil a chuireadh ionghnadh air
ar n-aithrichean ; tha births is gloine is
grinneas annta a riaraicheadh Abdullah Mac
na Peucaig fhein. Tha miltean de dhaoine
ann nach ruig a leas an cas a chur ann am
broig fhuar, no an lamh a chur ann an uisge
fuar, mur toilich iad, bho cheann gu ceann
de 'n bhliadhna ; cha ruig iad leas an aodach
a chur orra fhein no ceum coiseachd a dhean-
amh mur togair iad, oir tha gille agus searbh-
anta aig an cois daonnan, a' feitheamh ach
ciod a tha dhith orra. Tha barrachd de'n
t-seorsa comhfhurtachd sin anns an t-saoghal
na bha ann riamh roimhe, ach ma tha, chan
'eil mi an dull gu'n do mheudaich e sonas.
Chan 'eil teagamh au' bith nach 'eil na
ceaird a' fulang cruas agus fuachd, agus air
uairean acras, ach tha fichead rud ann is
miosa na fuachd no eadhon an t-acras. Is
rioghachd do dhuine a thoil fhein, agus
b' fhearr leam fada cian a bhi gun leine
m' am chneas seach a bhi fo smachd duine
eile, no air mo chiobaireachd le duine eile,
ged b'e an duine sin Moderator na h-eaglais.
Da mhearachd
Cha bu mhaith leam gu'n togadh tu cearr
mi, a leughadair, no gu'n saoileadh tu gu
bheil mi toilich te le cor nan ceard, no gu
bheil mi ag radh gu'm biodh e maith do
dhaoine eile an doigh beatha a tha aca a
leantuinn. Chan 'eil idir ; ach aig a' cheart
am, b' fhearr leam na ceaird fhagail mar a
tha iad seach an liubhairt seachad do dhaoine
aig a bheil gaol na ciobaireachd 'n an cridhe.
Tha da mhearachd anns a bheil muinntir
na ciobaireachd a' tuiteam daonnan, a bhi
saoilsinn gu bheil e maith do dhuine a bhi
air a chur a dh' obair, agus gu bheil e maith
dha comhfhurtachd a thoirt d'a fheoil. Mu
chomhfhurtachd na feola chan abair mi ach
so, gur coma do dhuine ciod a ghiollachd a
gheibh fheoil ma tha lasag bheag de aoibh-
neas 'n a chridhe.
Ach a thaobh oibre, chan 'eil mise a'
creidsinn an dara leth de na chluinneas no
leughas mi a' moladh do dhaoine cuing na
h-oibre a ghiulan mar dhleasdanas. Chan
aithne dhomh ach da aobhar gu'n deanadh
duine obair idir (1) a chumail loin ris fhein
no ri daoine eile a tha an earbsa ris, (2) a
chionn gu bheil e a' faotainn toilinntinn
innte.
Bho chionn ghoirid bha ce^rd ag obair
agam air son paigheadh latha, ach an uair a
choisinn e na bha dhith air agus a chunnaic e
iomchuidh e, chuir e a' phiob fo achlais agus
a mhaileid air a dhruim agus dh' fhalbh e.
Ach car son a gheibhinn coire dha ? Ma bha
e freagairt air fhein greis a thoirt air obair
gus solaradh air son a loin agus stad de 'n
obair a cheart cho luath 's a choisinn e na
dheanadh feum dha, ciod e gnothuch duine
eile ris ?
Ach ged a thug mise saorsa a thoile do 'n
duine feumaidh e an aire mhaith a thoirt
dha fein, oir tha na ciobairean air a shall,
agus cha stad iad gu brath gus an toir iad
air oibreachadh o mhoch gu dubh, agus a
chlann a chur a dh' ionnsachadh mu righrean
Shasuinn agus mu righrean ludah an aite
a bhi dannsadh, agus e fhein fhailceadh uair
's an latha.
Ma their e riutha gu bheil e sona gu leoir
mar a tha e, agus gu 'm b' fhearr leis a bhi
6
FIONNLADH CAIMBEUL NACH MAIREANN
ann am purgatoir seach leth cheud uair
anns an t-seachduin oibreachadh, no e fein
fhailceadh ann an uisge fuar a' h-nile
maduinn, their iad ris nach aithne dha ciod
a tha maith dha, agus nach bi e ceart gu
brath gus an coisich e air an aon rathad riu
fein gu sonas is toilinntinn.
Buachaille nan Eileanan
So a' cheart rud a thainig eadar muinntir
Leodhais agus an duine mor a thug dha
fhein an t-ainm rioghail, Buachaille nan
Eileanan. Thainig am Morair Leverhulme
a cearnaibh far a bheil urram aig daoine
do'n uaireadair do eilean far nach feum idir
air uaireadair, a chionn gur maith an t-uair-
eadair an t-suil, a' bhru, 's an coileach.
Thuirt e riutha, " Tha sibh a' tighinn beo
ann an tighean dubha agus chan 'eil sibh ag
oibreachadh ach greis an drasd 's a rithist ;
chan urrainn dhuibh a bbi sona gu brath
air an doigh sin, oir chan fhearr sibh na
na dealain-de. Ach eisdibh riumsa agus
ni mi sona sibh ; ni mi seilleanan dhibh ;
leagaidh mi na tighean dubha, agus bidh
dachaidh ghlan is ghrinn agaibh uile ann
an aon sgeap mhor is bhriagha ; ach seUlean
air bith nach bi umhail do sp^g an uaireadair
agus nach h-oibrich gu m' riar-sa cuirear a
mach as an sgeap e."
Ach b' fhearr le muinntir Leodhais a bhi
sona 'n an doigh fhein agus saorsa a bhi aca
anns an tigh dhubh, seach a bhi riomhach
anns an tigh gheal agus fo smaig aig sp4g
an uaireadair.
Bho thoiseach an t-saoghail bha comhstri
eadar sliochd labail, athair na muinntir a
ghabhas comhnuidh am btithan agus aig a
bheil spreidh, agus sliochd Thubal-cain,
fear-deanamh uile innil-gearraidh umha agus
iaruinn.
B' olc an airidh na ceaird a chrodhadh ;
anns an laithean so anns nach 'eil seanchas
eile aig duine a thachras ort ach gainne nan
tighean, agus truimead a' mhail, agus lion-
mhorachd nan ciobairean is maith gu bheil
cuid-eigin ann air nach 'eil tighean no mal
no cisean no obair a' cur a' churaim as
lugha. Gu ma fada, mata, a bhios saorsa
aig an cois, ceol 'n an cridhe, agus dannsadh
'n an easgaidean.
Fionnladh Caimbeul nach maireann
Le M. 8.
THA e ro dhuilich leinn ioraradh gu 'n do
chaochail Fionnladh Caimbeul, eildear coir,
uasal, agus caomh, coimhtbional Nis Leodhais
air an treas latha fichead do 'n Mhaigh so
chaidh. Tha sinn a' luaidh a bhais le ionn-
drainn agus caoidh ro mhor do bhrigh nach
'eil e idir soirbh aite a' Chriosduidh chliutich,
threibhdhirich, agus iriosal so a lionadh 'n a
sgire is 'n a eilean.
Cha robh aon eile de luchd-dreuchd an
Eilein air am b' eolaiche daoine " thall 's a
bhos " na bha iad air Fionnladh Nis, agus
bha iomadh aobhar air a sin. An toiseach,
bha e 'n a bhall de 'n Eaglais fad da f hichead
bliadhna 's a coig deug agus 'n a eildear fad
d^ fhichead bliadhna 's a ceithir. A rithist,
bhiodh e a ghnath a' frithealadh nan orduigh-
ean air feadh Leodhais agus na Hearadh, agus
is e a' cheud duine bhiodh air a ghairm gu
labhairt air a' cheist Di-haoine, agus is ann
dha fhein a thigeadh sin a dheanamh.
Bha talantan sonruichte agus subhailcean
eireachdail air am buileachadh air an duine
so. Chan aithne dhuinn aon duine eile
thigeadh suas ris 'n a chuimhne ; bha e
comasach dha searmoin a chuala e o chionn
leth -cheud bliadhna air ais a thoirt dhuinn
facal air an fhacal mar a bha e air aithris.
Ghleidh e a chuimhne so gus a' chrioch.
Bha an talanta mhor so iongantach feumail
dha fhein agus do mhuinhtir eile, oir is
iomadh neach a fhuair iirachadh inntinn is
spioraid o bhi 'g a chluinntinn a liubhairt
comhraidh no searmoin nan athraichean leis
a' phungalachd 's a' choimhliontachd leis an
tigeadh iad o am bilean fhein.
Bha e comasach dha mar an ceudna inn-
tinn agus fhiosrachadh ainmig araidh fhein
a chur ann an cainnt dhealbhach, thlachd-
mhor agus bhuadhmhor nam bard ; uime
sin bidh cuimhne mhaireannach againn araon
air a sheanachas agus tirnuighean.
Ma bha a thalantan nadurra comharr-
aichte, mar an ceudna bha a Chriosdalachd.
Bha i a' giulan gach subhailc as grasaile agus
as snasmhoire as aithne dhuinn oir bha fior
spiorad a mhaighstir r'a fhaicinn gu soillear
'n a fhacail choibhneil chathrannach, chaomh
agus 'n a eisimpleir dhiadhaidh, bheusach,
mhaiseach. Bha ard-uaisleachd agus inbhe
air leth coimhcheangailte ri bhreith air
ciiisean, suidhichean, agus air daoine — anns
an t-seadh so 's ann a shaoileadh tu gu robh
e mion eolach air ard ghliocas na Greige, ach
's e b' aobhar air gu robh e na b' eolaiche
air Tils a' ghliocais agus gu robh e 'g a
FIONNLADH CAIMBEUL NACH MAIREANN— AIG AN UINNEIG
thuigsinn ann an deagh thomhas.
Bha mar an ceudna a shealladh 's a bheachd
air Criosdalachd a tliaobh a teagaisg agus
a cleachdaidh comharraichte farsuing, co-
choirde, agus glic. Cha robh aite air bith
aige do na creudan agus beul-aithris mi-
reusonta agus mi-chriosdail d'a bheil raoran
fhathast a' geilleadh ; bha e cho fuathach
orra ri Mhaighstir. Anns an t-seagh sin
bha e iomadh bliadhna air thoiseach ann an
adhartas seallaidh air moran de luchd-
aideachaidh an Eilein.
Dh' fhag an Criosduidh mor dileas so
buaidh chtibhraidh 'n a dheidh air chor
agus gu 'm bi cuimhne bhuan air aig gach
duine d' am aithne e — ^gu s6nruichte aig
"pige nan gr4s," oir b' e sud am fear nach
bruthadh an t-uan, nach claoidheadh am
bacach, nach teumadh a charaid ; a dh'
fhiosraicheadh duine ann an aire agus nach
do leig riamh am feumach air falbh falamh.
Bha aig an duine so gu cinnteach an
" diadhachd fhiorghlan agus neo-shalach "
a bhuineas do na fireanna, agus a bhitheas
ag oibreachadh le buaidh neo-bhasmhor
eadhon an deidh am bais, oir " cuimhne 's
iomradh mhaith a chaoidh bidh air an
fhirean choir."
Aig an Uinneig
An t-Ard Sheanadh
CHA robh mise aig an Ard Sheanadh am
bliadhna, oir bha mi an aite a b' fhearr an
uair a bha e cruinn, ann an eilean Thiriodh
far a bheil e furasda do dhuine a dhichuimb-
neachadh gu bheil Cleir no Seanadh ann.
Ach ma dhichuimhnich mise e cha do
dhichuimhnich bean mo bhrathar e, agus
m' an do shuidh sinn aig ar dinnear, thionnd-
aidh i cnag anns an Radio, agus feuch guth,
mar ghuth duine a bha 'n a eiginn agus ag
iarraidh analach le ospagan, ach eadar na
h-ospagan dh' innis e dhuinn mar bha
Talla an t-Seanaidh a' lionadh agus na
maithean a bha a' tighinn a steach do 'n
t-Seanadh.
Chuala sinn am Moderator ur 'g a chur
anns a' Chathair, agus Moderator na bliadhna
'n uiridh 'g a bheannachadh ; chuala sinn
an t-Ollamh Cox a' toiseachadh air tur a
thogail nach do chriochnaich e, agus an sin
a chompanach a' leughadh na litreach anns
an d' thug an Righ ughdarras do Mhorair
Linn Liucha aite-san a ghabhail anns an
t-Seanadh, mar gu 'm biodh e a' leughadh
caibideil a Leabhar an Taisbeanaidh. Chuala
sinn an guth aig Morair Linn Liucha, ach
cha robh an corr a dhith orm, oir bha fhios
agam gu 'm biodh an oraid aige-san anns na
paipearan, agus is fhasa dhomh rud a thogail
le m' shiiil na le m' chluais. Mar sin bha a'
chnag air a tionndadh a ris, agus feuch
samhchair bheannaichte.
Obair na h-eaglais
Ged tha na paipearan Ian le iomradh air
a' chogadh bha cunntas cothromach air
obair na h-eaglais air a thoirt gach latha
leis an da phaipear, an Scotsman agus an
Glasgow Herald, da phaipear a tha daonnan
a' cumail suas cliu phaipearan na h-Alba
leis cho fior agus cho onarach agus cho
uasal 's a tha iad an coimeas ri feadhainn
eile.
Tha fior obair na h-eaglais, ministrealachd
an Fhacail agus frithealadh nan Sacramaid-
ean, a' dol air aghaidh gun sgur, ach chan
'eil e furasda a mheas ciod an tomhas anns
a bheil an obair sin a' soirbheachadh am
fianuis dhaoine, oir ged tha aireamh an
luchd-aoraidh a' dol sios tha an tabhartas
airgid do 'n eaglais a' dol suas. Chan 'eil
teagamh air bith nach 'eil coimhthionailean
a' fas na 's lugha an diugh, chan ann a
chionn nach 'eil iad air an ciobaireachd ach
a chionn nach 'eil tarruing aig aoradh Dhe
orra. Cia meud eaglais anns a bheil a'
choinneamh-urnuigh air a cumail suas ? An
uair a bha ministear o chionn ghoirid ag
ainmeachadh aig crioch na seirbhis nan
nithean a thachradh air an ath sheachduin,
an deidh dha a radh gu 'm biodh Guild nam
ban cruinn air feasgar Di-luain, na Scouts
agus na Brownies air feasgar Di-mairt, agus
a' Choisir-chiuil air feasgar Di-haoine, thubh-
airt e gu 'm biodh coinneamh-urnuigh aige
fhein agus aig a' bheadall air oidhche Di-
ciadaoin mar is abhaist.
Ged tha an aite fhein aig an Ard-sheanadh
agus aig Cleirean ann an obair na h-eaglais
tha fior obair na h-eaglais a' dol air aghaidh
anns an da mhile coimhthional a tha a'
cruinneachadh comhla gach seachduin, agus
mur bheil a' bheatha dhiadhaidh a' f^s
annta-san tre mhinistrealachd an Fhacail is
coma dhuinn ciod a ni no nach dean an
t-Ard Sheanadh.
Boirionnaich 'n am foirbhich
Chaidh so a chur ceum eile air aghaidh am
bliadhna, agus chan 'eil teagamh air bith a
nis nach bi an t-atharrachadh mor so air a
dheanamh anns an eaglais, gu goirid, atharr-
AIG AN UINNEIG
achadh nach. d' iarr na boirionnaich fh^in
cho fad 's is aithne dhomh. Theagamh nach
dean e uiread miighaidh 's a tha cuid dP
dhaoine an dtiil, ach cha dean e cron co
dhiubh, agus cha mh6r choimhthionailean
dtithcha as aithne dhomh anns nach biodh
e na b' fhasa foirbhich f hreagarrach fhaotainn
a measg nam ban na a measg nam fear.
Ach air a shon sin tha e a' deanamh brisidh
ann an eachdraidh agus ann an cleachdadh
Eaglais na h-Alba, nach toigh le ^ireamh
mhor d'a buUl. Ach tha mi an duil gu 'n
gabh a' mhor-chuideachd ris an atharrach-
adh gu toileach agus gu dochasach, agus gu
'n abair iad gur e so ubh as fhe^rr a rug an
Commission a tha a' feuchainn ri toil Dhe
a dheanamh soilleir anns na laithean so.
Stoirm bheag
Bha stoirm bheag anns an t-Seanadh an
uair a thug an t-Ollamh Iain Baillie cunntas
air an obair a rinn an Commission so o
chionn bliadhna, agus a dh' iarr e cead air
an t-Seanadh e bhi air a radh an ainm
Eaglais na h-Alba gu bheil i am fabhar ni
no nithean sonraichte a dheanamh a bhuineas
do 'n Pharlamaid a shocruchadh. Bha an
glaodh air a thogail, " an rud nach buin
dhuit na buin ris," ach air a' cheann mu
dheireadh fhuair Cinn a' Chommission ud
an doigh fhein. Cha dean sin cron air bith,
oir chan 'eil ann am briathran ach briathran
fhein, agus bhithinn-sa air mo mhealladh gu
mor na 'n tigeadh dad as na briathran ud a
thog an stoirm, no na 'n rachadh an cur an
gniomh. Laighidh iad air an sgeilp ann an
leabhar diimhail ann am mile Manse anns
an diithaich agus cha bhi an corr umpa gu
brath. Tha suas ri d4 fhichead de na leabh-
raichean mora sin air an sgeilp losal am
measg mo leabhraichean-sa, loma l^n de
bhriathran laidir le ughdarras na h-eaglais
agus an ainm na h-eaglais, nach robh riamh air
an cur an gniomh, no eadhon an ath tarruing
air a thoirt orra. Chan 'eil ni air an t-saoghal
as diomhaine do 'n t-Seanadh no do Chom-
mission de bhuill an t-Seanaidh na bhi
saoilsinn gur h-urrainn dhaibh labhairt an
ainm na h-eaglais, no as diomhaine na bhi
a' cur a mach an ainm na h-eaglais, beachdan
mu nithean nach ann aca fhein a tha ris na
nithean sin a chur an gniomh.
Cha bu mhisd buill a' Chommission so e
bhi air innseadh dhaibh gu bheil m6ran de
dhaoine seimh agus ciallach anns an eaglais
nach biodh duilich na 'n tugadh an Seanadh
taing dhaibh agus na 'n cuireadh e crioch
air an saothair. Ma 's maith mo chuimhne
bha e air a chur air chois leis an t-Seanadh
ann an cabhaig aig toiseach a' chogaidh, an
diiil gu 'n rachadh aige air solus a thoirt
dhuinn air inntinn agus rilintean Dhe anns
a' chogadh uamhasach so. Ach a cheart
cho luath 's a thoisich iad air a' ghnothuch
a rannsachadh chunnaic buill a' Chommission
nach robh solus aca ach an solus fann a tha
againn uile, agus nach robh " facal o Dhia "
a dh' fhaodadh an eaglais a labhairt ris an
rioghachd. Mar sin thoisich iad air siubhal
sios is suas, a dh' fheuchainn am faigheadh
iad ni-eigin a rachadh aca air a chomhairle-
achadh do 'n eaglais, agus is e as crioch d'
an siubhal, gu bheil iad a nis an dtiil gur e
toil an Tighearna gu 'm biodh ciobairean-
cleire no Superintendents air an cur air chios
an eaglais na h-Alba. Dh' fhaodadh an
eaglais iomadh reuson maith a thoirt dhuinn
air son an atharrachaidh sin, ach c6 a
ghabhadh air fhein a radh gur e toil Dhe e.
No CO d' an aithne (an taobh a mach de 'n
Chommission so) co dhiubh is e no nach e
toil Dhe, gu 'm feum oileanaich oga na
h-eaglais Eabhra a bhi aca ? Cha bu toigh
leamsa an Commission so riamh, a chionn
gu robh fhios agam gu robh a' cheud
dhleasdanas a chuir an Seanadh orra os
cionn an comais, agus a chionn gu robh
iad cho maol 's nach d' atharraich iad an
ainm an uair a thoisich iad air seoladh a
thoirt dhuinn ann an ciiisean eUe, air bhonn
am beachdan fhein. Beachdan dhaoine, agus
eadhon beachdan dhiadhairean, tuigidh sinn
sin, agus tomhsaidh sinn sin, ach toil Dhe,
och, och ! !
An Laoidheadair
Chreag nan hnntean, stigh fo d'sgail,
Bitheam-s' air mo chleith gu brath ;
Sgoltadh air mo shon do thaobh ;
Uisge 's full shruth mach maraon ;
locshlaint sud ni m'anam slan,
Saor o ohipnt 's o ghuin a bhais.
Fhad 's a thairngeas mi an deo,
'S 'nuair a chriochnaicheas mo 16,
'Nuair a ghairmear mi chum moid,
Sealltainn ort 'n ad ehathair mhoir,
Chreag nan linntean, stigh fp d'sgail,
Bitheam-s' air mo Chleith gu brath.
Aireamh 9
1944
An gradh nach caomhainn
Le I. F.
SO an gradh air an robh Pol a' smuaineach-
adh an uair a sgriobh e na briathran so
ann an.te d'a litrichean, "An ti nach do
chaomhainn a Mhac fein, ach a thug thairis
e air ar son-ne uile, cionnus maille ris-san
nach toir e dhuinn gu saor na h-uUe nithe ? "
(Rom. viii. 32). Mar sin, is e an seorsa
graidh a tha ann an gradh Dhe, gradh a
bheir dhuinn na h-uile a tha aige, agus nach
caomhainn dad. Air cho falamh no cho
peacach 's 'ga bheil daoine, chan 'eil aca
ach tighinn gu Dia is bheir e dhaibh an
tiodhlac iongantach so am pailteas.
Beatha gu pailt. beatha gu saor, lanachd
beatha — sin tiodhlac Dhe ! Nach e so an
ulaidh a tha daoine a' sireadh an diugh gun
sgur, Beatha f Air uairean faodaidh iad
a bhi 'g a iarraidh ann an doigh chearr, ann
an nithean nach sasuich an t-anam, ach
air a shon sin, is e lanachd beatha no sonas
an ni sonruichte a tha na h-uile dhaoine a'
sireadh le diirachd an cridhe.
Tha gu leoir de dhaoine saoibhir a tha
fulang fo ghalair nach gabh leigheas a
bheireadh seachad na tha , aca air an t-
saoghail na'n ceannaicheadh sin dhaibh
slainte agus beatha. " Craicionn air son
craicinn, gach ni a tha aig duine bheir e
air son 'anama."
Ach tha an tiodhlac so air a thairgsinn le
Dia do na h-uile. Cha ghabh e ceannach ;
ach gheibhear e gun airgiod agus gun luach.
" Thainig mise," arsa Criosd. "chum gu'm
biodh beatha aca agus gu'm biodh i aca na's
pailte." (Eoin x. 10.)
Dia saoibhir is sinne bochd
Mur gabh tiodhlac Dhe ceannach cha
mho tha neach air bith airidh air. Chan 'eil
doigh air fhaotainn ach o shaor-ghras Dhe.
" Is ann le gras a tha sibh air bhur tearnadh
tre chreideamh " (Eph. ii. 8). Thoir an
aire, a leughadair, do'n fhacal sin, tre chreid-
eamh. Chan e creideamh an t-aon ni ris
an t-saorsa so, no a' bheatha so ; chan "eil
'n ar creideamh ach a' j^hiob tre am bheil
a' bheatha a tha ann an Criosd a' sruthadh
thugainn. Chan e na pioban a tha toirt
an uisge do'n tigh agad a chaisgeas t' iotadh
ach an t-uisge a thig tromhpa.
Ged shuidheadh neach aig bord air a
bheil gach seorsa bidh air a chur, mur glac
iad am biadh agus mur ith iad e, cha dean e
feum air bith dhaibh. Mar sin feumaidh
sinn tiodhlac Dhe a ghabhail tre chreideamh.
" Ge b'e neach leis an aill gabhadh e uisge
na beatha gu saor " (Taisbean xxii. 17).
Tha moran dhaoine a' creidsinn da rireadh
gu bheil Dia ann. Tha iad a' creidsinn gur
e Facal Dhe a tha anns a' Bhiobull. Tha
iad ag aideachadh gur e Mac Dhe a tha
ann an losa Criosd, agus a' gabhail ri fhacal
mar fhirinn, ach air a shon sin chan 'eil
beatha aca. Car son ? A chionn nach 'eil
iad a' fosgladh an cridheachan agus a' toirt
aite do Chriosd annta. " Feuch, tha mi
am sheasamh aig an dorus agus a' bualadh ;
ma dh' eisdeas neach air bith ri m' ghuth
agus gu'm fosgail e an dorus, thig mi a
steach d'a ionnsaigh, agus gabhaidh mi mo
shuipear maille ris, agus esan maille rium-
sa " (Taisbean iii. 20). Nach 'eil sin cho soilleir
ris an t- solus fein !
Cuimhnich, a leughadair, gu'm feum dorus
do chridhe a bhi air fhosgladh, ma bu mhaith
leat an tiodhlac beannaichte so fhaotainn,
tiodhlac na Beatha a tha gabhail a stigh
gach beannachd eile as fearr air an t-saoghal.
" Is ann leis a chridhe," arsa Pol, " a
chreidear chum fireantachd."
A bheil a bheatha so agad-sa, a leugh-
adair ?
Chan 'eil mi a' feoraich am bi thu dol
do'n eaglais, no ag iirnuigh, no a' cuideachadh
aobhar an t-soisgeil. Tha na nithean sin
uile maith agus ro-mhaith. ach ciod an
tairbhe a tha annta gun Beatha.
Beatha an t-aon ni feumail
An la roimh bha mi a' bruidhinn ri duine
cliuteach, is dh' fheoraich mi dheth ciamar
a bha cuisean a thaobh 'anama. "' Tha
mise," ars esan, " ceart gu leor, chan 'eil
eagal au' bith orm " — ^agus an sin chuir e
sios air ghad dhomh na h-oibrichean maithe
AN GRADH NACH CAOMHAINN
a bha e a' deanamh gus neamh agus a'
bheatha mhaireannach a chosnadh dha
fein.
" A dhuine ghaolaich," arsa mise, " c'aite
an d' fhuair thu an teagasg sin ? "
" Fhuair," ars' esan, " an so," agus e
a' bualadh a chinn le chorraig ; " fhuair
mi e e bho sholus mo reusoin."
Dh' fhosgail mi an Tiomnadh Nuadh,
leabhar nach do leugh an duine bochd ud
o chionn bhliadhnachan, is as an leabhar
Naomh anns a bheil inntinn Dhe air a
foillseachadh dhuinn rinn mi soilleir dha
slighe an beatha, Chuir na chual e ionghnadh
air, is bha e 'n a thosd, mar neach a bha
faicinn rud nach fhaca e riamh roimh. Dh'
fheoraich e dhiom an robh fiosrachadh
pearsonta agam fein air a' bheatha so, agus
air dhomh a radh ris gu robh, thubhairt e
gu robh na thubhairt mi a' toirt dha beachd
ur uile gu leir mu shhghe na beatha.
Criosd a' Bheatha
Is e Criosd araon an t-shghe agus a'
bheatha. Tha sin soilleir anns na sgriob-
turan. "Is i so an fhianuis gu'n d' thtig
Dia dhuinn beatha mhaireannach, agus
tha a' bheatha so 'na Mhac. An ti aig am
bheil am Mac, tha beatha aige ; an ti aig
nach 'eil Mac Dhe, chan 'eil beatha aige "
(1 Eoin V. 11-12).
Anns an treas caibideil de shoisgeul Eoin
tha an t-abstol Eoin ag innseadh mu'n
t-seanchas spioradail a bha eadar Criosd
agus Nicodemus, neach a bha 'n a " Mhaigh-
stir an Israel." Anns an t-seanchas sin
gheibhear cridhe an t-soisgeil, oir is ann ri
Nicodemus a thubhairt Criosd, " Is ann
mar sin a ghradhaich Dia an saoghal, gu'n
d' thug e 'aon-ghin mhic fein, chum as ge
b'e neach a chreideas ann, nach sgriosar e,
ach gu'm bi a' bheatha mhaireannach aige "
(Eoin iii. 16). Tha a' bheatha. Sogus am Mac
air an ainmeachadh comhla, agus is ann
tre chreideamh a gheibhear a' bheatha a
tha anns a' Mhac. Tha lamh aig Dia an
so uile, oir " bha Dia ann an Criosd a'
deanamh an t-sabghail reidh ris fein "
(2 Cor. ii. 19).
So, ma ta, an tiodhlac as fearr air an t-
saoghal, a' bheatha mhaireannach a tha
ann an Criosd ; tiodhlac a bheir sonas
dhuit chan e mhain anns an t-siorruidheachd
ach a ni do bheatha sona agus buadhmhor
anns an t-saoghal so mar an ceudna. Agus
tha an tiodhlac so air a thairgsinn do na
h-uile leis an aill a ghabhail.
Tha e air a thairgsinn dhuitsa, a leugh-
adair, agus air a thairgsinn a nis. Chan
'eil agad ach iarraidh is gheibh thu e ;
gheibh thu e bho Chriosd. Tha Iain Bunyan
ag innseadh dhuinn gur ann aig an aite anns
an do cheusadh Criosd a thuit eallach a
pheacaidhean bharr a dhroma. Car son ?
A chionn gu'n do ghiulain Criosd ar peacaidh-
ean 'n a chorp fein air Calbhari. Thubhairt
E gu'n do dhoirt E fhuil air ar son-ne (Lucas
xxii. 20). Tha a cheart theagasg air fhaotainn
ann an litrichean nan abstol, " A ghitilain
ar peacaidhean 'n a chorp fein air a' chrann,
. le a chreuchdaibh-san shlanaicheadh
sibhse " (1 Peadar ii. 24).
Ma dhiultas sinn
Faodaidh daoine diviltainn an tiodhlac
so a ghabhail, ach ma ni iad sin tha iad a'
cur ciil ri Criosd agus a' deanamh roghainn
de'n bhas spioradail, is chan 'eil airthoiseach
orra ach sgrios.
Stad, ma ta, air do cheum, a leughadair,
car mionaid, agus feoraich dhiot fein, " A
bheil a bheatha so agam-sa ? " " Ciod a
rinn mi ri Mac Dhe ? " Nach dean thu an
rud a rinn gille 6g a thainig uair-eigin 'g
am f haicinn ! Chaidh e air a ghliiinean 'n
am sheomar, agus le comhnadh an Spioraid
Naoimh agus an lathair a' chroinn-cheusaidh,
dh' fhosgail e a chridhe is ghabh e ri tiodhlac
do-labhairt Dhe.
Chan urrainnear dad as fearr na so a
thairgsinn dhuit. An gabh thu an tiodhlac ?
Cuimhnich nach gabh e ceannach no cos-
nadh ? feumaidh tu t' uabhar a chur air
chul agus gabhail ris mar thiodhlac saor o
laimh t' Athar.
Rinn mise a' cheart ni a tha mi a' comhair-
leachadh dhuit-sa a- dheanamh o chionn
bliadhna, an uair a bha mi am bhalach 6g
amaideach. Thug mi mo chridhe do Chriosd ;
mar pheacach truagh ghabh mi tre chreid-
eamh ri a thairgse, is fhuair mi ann sith
agus sonas agus a' bheatha mhaireannach.
Uilleam Abrach
Leis an Urramach B. I. Mac Aoidh, LL.B.,
Eaglais Ghaidhlig Chaluim Cille, an Grianaig.
THA da ni gu sonruichte a tha air an cuinih-
neachadh 's air an aithris ami an Diithaich
'Ic Aoidh gus an latha 'n diugh, agus 's iad
sin na h-Orain agus na Dain aig Rob Donn,
agus faclan is freagairtean Uilleam Abraich.
Agus chan ann gun aobhar. Tha iad le
cheile a' cur luach air na nithean is ro-
fhearr.
Bha an dithis aca air leth fortanach anns
an linn 's an d' rugadh iad. Rugadh Rob
Donn anns a' bhliadhna 1714, agus Uilleam
Abrach anns a' bhliadhna 1747, agus chun-
naic iad le cheile an roinn a bu mhotha de'n
ochdamh linn deug. B' i sin linn a bha
ainmeil air' son diadhaidheachd ann an
eachdraidh na diithcha.
Bha an da Mhorair Mac Aoidh anns na
laithean ud 'n an uachdarain a shaothraich
gu dichiollach ri staid spioradail is aimsireil
an t-sluaigh a leasachadh. Anns an leabhar,
The Highlands of Scotland in 1750, tha e air
a chur sios, " 'S e tuath 'Ic Aoidh tuath is
diadhaidhe bho cheann gu ceann de 'n
Ghaidhealtachd." Agus bha an diadhaidh-
eachd sin ri fhaicinn gu soilleir ann an
caitheamh-beatha Uilleam Abraich agus Rob
Dhuinn.
Diadhaidh agus geur
Chan urrainn neach bardachd Rob Duinn
a leughadh gun bhi toirt fainear an cudthrom
a tha e a' cur air fior dhiadhaidheachd. Ach
a thuille air sin, bha e 'n a sheanair anns an
Eaglais, dreuchd nach robh air a h-earbsa
anns na laithean ud ach ri neach a bha
Ian aifidh oirre.
Thainig mi-fhortan, air Uilleam Abrach,
agus chaill e a reuson. Ach cha do chaill
e gu latha a bhais fior eagal an Tighearna.
A rithist — ^agus 's ann air a so a bu mhath
leam leudachadh an drasd — bha iad le cheile
anabarrach cuimseach agus geur ann an
cainnt. Faodaidh e bhi nach 'eil Rob Donn
ri bhi air a choimeas ri Alasdair Mac
Mhaighstir Alasdair no ri Donnachadh Ban,
ach cha robh, tha mi 'n dull, riamh air
Gaidhealtachd a chuir an ceill a smuaintean
ann am briathran cho ealanta, snasail ri
Rob Donn.
Foghnaidh e dhuinn amharc air aon rann
as a' mharbhrann a rinn e do Chloinn Fhir
Tigh Ruspuinn :
" Daoine nach d' rinn briseadh iad,
'S e fiosrachail do chach ;
'S cha mhti a rinn iad aon dad
Ris an can an saoghal gras ;
Ach ghineadh iad is rugadh iad
Is thogadh iad is dh' fhas ;
Chaidh strac de'n t-saoghal thairis orr',
'S mu dheireadh fhuair iad bas."
Tha an dearbh ni fior mu thimchioll
freagairtean Uilleam Abraich. Tha iad cho
deas, sgaiteach, 's nach do dhichuimhnich-
eadh iad riamh ann an Diithaich 'Ic Aoidh.
Bha Uilleam Abrach 'n a phacaire ann an
toiseach a laithean, agus shoirbhich leis
cho math 's gu'n robh e mu dheireadh a'
ceannach an Dijn-Eideann agus an Glaschu,
agus gillean-gnothuich aige a' reic dha anns
na h-Arcaibh, an Gallaibh, an Cataibh, agus
an Duthaich 'Ic Aoidh.
Fa dheoidh chuir e suas tigh-ceannaich
ann an Crasg, ann an sgkeachd Far. Thuit
a ghaol air nighinn araidh d' am b' ainm
Anna, ach phos ise fear eile agus, mo thub-
aist, thainig sgleo air inntinn Uilleam
Abraich.
Bho aite gu aite
Dh' fhag e a cheannaidheachd agus chuir
e seachad a laithean a' siubhal bho aite
gu aite, a' dol mu'n cuairt ann an giobagan
truagha, agus pocannan an crochadh ris,
air a chiilaibh, 's air a bheulaibh, 's air gach
taobh dheth.
Bliadhna no dha an deidh do'n tubaist ud
tighinn air, choinnich e ri Anna a' giillan
cleibh-mona, is i casriiisgte. Thairg e dhi
suim airgid gu brogan a cheannach, ag radh
rithe aig an am cheudna,
" Tha thu cho mi-shona rium fhein.
Na'n robh thusa agam, bhiodh seagh ann
am cheann-sa 's bhiodh brogan air do chasan-
sa ! "
Uair eile thachair e oirre, ach chan abradh
i aon fhacal ris.
" Mo thruaigh," ars Uilleam, " nach robh
thu riamh cho balbh ! ' '
Aon bhliadhna thug e sgriob do Dhim-
Eideann, a' gabhail an aiseig bho Scrabstar
gu Lite. Air dha dhol suas sraidean a'
bhaile mhoir le chuid phocannan, chruin-
nich garlaich a' bhaile mu'n cuairt air,
4
UILLEAM ABRACH
agus thoisich iad ri fanaid air. Thachair
gu'n robh moran de luchd-duthcha Uilleam
an Dun-Eideann aig an am so, a chionn 's
gu'n robh an Reiseamaid ainmeil, an dSrd,
suidhichte anns a' Cliaisteal. 'N am measg
bha oifeagach araidh ris an canar Niall
Chaonasaid. Air dha-san a bhi tighinn a
nuas an t-sraid, rahothaich e do'n chloinn
agus chual e an iipraid. An uair a thainig
e am fagus, dh' aithnich Niall Uilleam
Abrach.
" O, Dhia," ars esan, " 'n e so thu,
Uilleam ? "
" 'S e," fhreagair Uilleam, " 's b' fhearr
nach b'e ! "
An sin air do Niall a' chlann fhuadach
air falbh, dh' fheoraich Uilleam dheth am
b' aithne dha ceannaiche araidh anns a'
bhaile. An deidh beagan rannsachaidh,
lorgaich iad an ceannaiche. Ghabh Uilleam
a steach 'g a fhaicinn, ach thug na pocannan
sad air ursainn an doruis.
" Thig sinn a mach gus an teid sinn a
stigh gu ceart," thuirt Uilleam.
" Mach thu ! " ars an ceannaiche — agus
cha b' ioghnadh dha fearg a bhi air ri
Uilleam 's a phocannan.
Ach thainig Niall a steach, agus ghuidh
e air a' cheannaiche aire is eisdeachd a
thoirt do Uilleam.
" Tionndaidh," ars Uilleam ris, " gus a
leithid so de bhliadhna agus a leithid so de
latha ann ad leabhar-cunntais, agus an sin
gheibh thu a leithid so de ainm."
Agus mar thubhairt b'fhior. An aghaidh
ainm Uilleam Abraich bha sgriobhte,
" Fiachan nach paighear am feasd." Ach
bha am fear a sgriobh sin air a mhealladh,
oir thainig Uilleam Abrach, as a rian 's
mar bha e, a h-uile ceum a Diithaich 'Ic
Aoidh gus an cunntas so a phaigheadh.
B' fhearr gu'n robh barrachd de'n ionracas
's de'n onair so r'am faotainn 's an t-saoghal
an diugh !
Tha e coltach gu'n do choisich e neart
de'ii rathad air ais gu Cataibh, gus mu
dheireadh an robh na brogan aige an dith
caraidh. Thainig fear de Dhiithaich 'Ic
Aoidh air, is e feuchainn ris a' chiiis so a
leasachadh.
" Am bheil thu greusaidheachd, Uilleam ?"
dh' fheoraich a charaid. Agus b'e am
freagairt a fhuair e bho Uilleam,
" Dheanamaid beagan na'm biodh riim
againn " — a' nochdadh gu soilleir nach robh
Uilleam a' sireadh tuilleadh cheistean !
Coimhead na Sabaid
Tha e air a radii nach 'eil gaol aig na
coin air baigearan. Biodh sin mar dh'
f haodas e, bhiodh Uilleam 's na coin a' cordadh
daonnan. Aon uair ann an tigh duine
aoidheil, coir, d' am b'ainm Seorsaidh Mac
Aoidh, air do Uilleam ceapaire maith
fhaotainn bho fhear-an-tighe, thug e cuid
dheth do 'n chii a bha 'n a shuidhe a' feith-
eamh ri mir fhaotainn.
"Ud! Ud ! Uilleam," ars Seorsaidh ris,
" car son a tha thu a' tabhairt sin do 'n
chu ? "
Gun dail fhreagair Uilleam, " Cha chuala
sinn riamh a dhroch fhaeal air ar cul."
Ri cii a bha comhartaich gu fiadhaich
ris, 's e na thuirt Uilleam, " A bheist bhochd,
chan f hiach dhuit an t-saothair, air son an
fheadh a bhitheas tu."
" Cuimhnich latha na Sabaid a choimhead
naomh." Cha robh Uilleam riamh dear-
madach air an aithne sin. Gu latha a bhais
bha e a' toirt urram do latha an Tighearna.
Ach thachair dha uair a bhi air thurus air
maduinn na Sabaid. Co a choinnich air
ach seanair de'n Eaglais !
" Uilleam, Uilleam," ars an seanair, agus
e duilich a charaid fhaicinn a' teachd gearr
ann an dleasdanas na Sabaid, " shaoil mi
nach deanadh tu turns air latha an Tigh-
earna ! "
Ach cha robh Uilleam gun a fhreagairt.
Bha ceo air bhi ann Di-Sathuirn, agus
chaidh Uilleam iomrall anns a' cheo. A'
deanamh leisgeil dheth sin, fhreagair e,
" Ma chuir an Tighearna am mearachd
sinn an de, car son a bhiodh E feargach
ruinn le feum dheanamh de latha na fois
gu ar cur ceart an diugh ? "
Fagaidh mi aig an leughadair a' cheisd
sin a fhreagairt.
Am Bas
Aon latha, agus is e so am freagairt mu
dheireadh aig Uilleam air an dean mi
iomradh, rainig e tigh gus an robh teachdair
a' bhais air tighinn. Dh' fhosgail e an
dorus, agus bha e a' gabhail a steach an
uair thuirt fear de na cairdean ris,
" Rach a mach, Uilleam ; tha 'm Bas
'n so."
" 0 cha teid," fhreagair Uilleam, " bha
e 'n so, rinn e a ghnothuch, agus dh'fhalbh
e mu'n tainig sinn a steach."
Cha deach dorus riamh a dhunadh air
Uilleam fad an da fhichead bliadhna a
UILLEAM ABRACH— ANNA A' CHATHAIR
bha e air shiubhal. Agus cha b' e Uilleam
a mhain a gheibheadh Ian ti a blieatlia aig
gach tigh a tliadhaileadh e, ach mar an
ceudna a h-uile neach a bhiodh a' gabhail
an rathaid.
Ach gheibheadh Uilleam failte shon-
ruichte. Chan e mhain gu'n robh iad
deidheil air bhi cluinntinn a fhreagairtean,
agus tha aln beagan a tha air a chur sios
ann an so a' nochdadh cho deas-bhriathrach,
pongail, agus a bha e, ach bha iad mar an
ceudna cuimhneachail air cho onorach agus
direach 's a bha e, 'n a ghitilan 's 'n a chaith-
eamh-beatha, mu'n tainig an tubaist air
agus bha truas an cridhe aca ris.
An uair a bha Uilleam air leabaidh a
bhais, agus bu mhor an caoimhneas agus
an carthannas a nochdadh dha, bhiodh e
gu minic a labhairt ris fhein, agus a' comh-
radh ri Dia mar charaid.
"0, Dhia," theireadh e, " dean trocair
oirnne ; mur dean Thu fein e, chan 'eil
ncach eile a ni e ; gheall Thu gu'n deanadh
Tu e, 's feumaidh Tu a dheanamh."
Bha Uilleam air a' mhodh so a' greimeach-
adh air trocair Dhe, agus faodaidh sinn a
bhi cinnteach nach do mhealladh a dhochas
agus earbsa.
" Bithidh cuim.hne an fhirein bean-
naichte." Is i sin a' chuimhne a tha air
Uilleam Abrach an Duthaich 'Ic Aoidh.
(Tha mi an comain leabhar taitneach,
Sketches of Sutherland Characters, a bha
air a chur am mach ann an 1889 le Alasdair
Mac Aoidh, a thionail sgeulachdan agus
freagairtean Uilleam Abraieh. — ^R.I.M.)
Anns a' Chathair
{air a leantuinn)
ANNS an aireamh mu dheireadh bha mi
ag radh nach e idir solus reusoin a tha a'
cur as do 'n chreideanih a bha aig daoine
ann an teine ifrinn ach a ghrain a tha aca
air an-iochmhorachd. Tha fhios aca nach
leigeadh an truacantas fhein leo gniomh
oillteil mar sud a dheanamh, agus tha .iad
cinnteach cuideachd gu bheil truacantas agus
uaisle ann an Dia nach 'eil annta fhein. Sin
staid inntinn ris nach ruig thu a leas dol a
reusonachadh ; cha bhiodh ann ad reuson-
achadh dhaibh ach mar gu 'm biodh feadair-
eachd na gaoithe. Ach ma tha cridhe blath
agus caomhail aig duine c6 a ghabhadh air
fhein a radh ris gu 'm b' fhearr dha solus a
reusoin a leantuinn seach faireachduinean
a chridhe ?
An duine agus clann na machrach
Anns an t-seann t-saoghal cha robh e air
aideachadh gu robh coirichean idir aig na
creutairean balbh, no gu robh dleasdanas
air bith aig clann-daoine d' an taobh. Bha
an daimh a bha eatorra air a cur anns an
aon fhacal, " gu 'n d' thug Dia do 'n duine
tighdarras thairis air na creutairean." Leis
a' bharantas sin 'n a laimh rinn mac an
duine ann an iomadh doigh droch ghiollachd
air beathaichean agus air eoin, as a bheil e
an diugh air toiseachadh air naire a ghabhail,
air chor agus nach urrainn dha sealltuinn air
caora, no air muic, no air damh, anns an
aodann air eagal gu 'n abair iad ris, " 0
dhuine gun choguis, cia fhad a ghiiilaineas
Dia leis an lamhachas-laidir a tha thu a'
deanamh oirnne, a' marbhadh chreutairean
neochiontach aig a bheil solas 'n am beatha
air ghaol do ghoile fhein a shasuchadh ?
Chan urrainn mise freagairt a thoirt dhaibh
a Ian riaraicheadh m' inntinn agus mo choguis
fhein, ach ma tha cuid d' ar luchd-leughaidh
a tha an diiil gu bheil freagairt chothromach
aca-san bhithinh toilichte a thoirt am follais
air an duilleig so.
Air mo shon fhein dheth, cha bu mhaith
leam feuchainn ri riaghailtean a chur sios air
a' chilis so, ach tha mi cinnteach gu bheil a'
cheart choir aig na creutairean air an talamh
a shealbhachadh 's a tha againne, agus gu 'm
biodh e 'n a pheacadh dhomh pian a chur am
feoil eoin no ainmhidh, a ghabhadh seachn-
adh. Tha mi cinnteach cuideachd gu bheil
e maith do 'n dtithaich so agus do 'n t-saoghal
iiile gu bheil iochd agus truacantas a' fas
innte, eadhon ged dh' fhaodas na faireachd-
uinean sin iad fhein a nochdadh air uairean
ann an doighean neonach.
0 na h-aimhidhean
Air uairean bithidh na diadhairean a'
bruidhinn mar gu'm b'e an duthchas, no
an cairdeas a tha aig mac an duine ris na
h-ainmhidhean as aobhar do na droch
bheusan a tha aige agus do na droch ghniomh-
aran a bhios e a' deanamh, agus tha moran
fhacal aca leis am bi iad a' craobh-sgaoileadh
an seorsa teagaisg sin. Their iad nach 'eil
6
ANNS A' CHATHAIEr-AIG AN UINNEIG
ann an duine ach a' bhruid, nach fhearr e
na beathach, gu gheil nadur an tiogair ann;
agus nach bi sith air thalamh gu brath gus
am bi seana gline an tiogair air a spionadh
a cridhe mhic an duine le deagh oilean fad
mhoran ghinealan.
A bheil so ceart ? An ann o dhiithchas
nan creutairean balbh a tha mac an duine
air a thruailleadh, no an ann bhuapa a dh'
ionnsaich e an t-olc ?
Tha e duUich na h-aobharan a chunntas
a bhios a' toirt air daoine tuiteam oho iosal
's gu 'm bithear ag radh nach fhearr iad
na na beathaichean ach tha salchar 'n a
fhear de na h-aobhair co dhiubh. Tha
salchar agus trusdaireachd a' pogadh beul
ri beul. Tha so cho fior 's gu bheil e 'n
a chomharadh cinnteach ann an ctil-
shraidean a' bhaile-mhoir gu robh duine
air iompachadh, gu'n do nigh e e fhein ann
am amar-failcidh, no mar theirear gu'n do
ghabh e bath. Cha b'ann gun fhios aca
ciod a bha iad a' deanamh a chuir daoine
glic baisteadh air chois an iomadh creid-
eamh eile a thuilleadh air a' chreideamh
Chriosduidh.
Ach chan 'eil na beathaichean fiadhaich
no creutairean na machrach salach ; tha
iad cho glan ris an fhraoch no ris an luachair.
Ciod air bith mar fhuair mac an duine fasan
no gaol an t-salchair chan ann bhuapa-san.
Droch roinn
Rud eile a tha 'na aobhar air tomhas mor
de'n olc a tha am measg dhaoine, an droch
roinn a tha air saibhreas an t-saoghail ;
cuid aig nach 'eil dad agus cuid aig a bheil
tuilleadh 's a choir ; am bochd a' fas far-
madach agus feargach, agus am beartach a'
fas reamhar agus roiceil.
Ach chan ann mar sin a tha ciiisean am
measg chreutairean na machrach agus na
coille. Tha an aon ruith orra agus an aon
bheoshlaint aca uile. Buinidh trocairean
cumanta na talmhainn dhaibh uile, do'n
fheadhainn oga agus do'n fheadhainn laga
cho maith ris an fheadhainn laidir. Tha an
cuid aca an comaidh, agus cha bhi iad 'g
an deanamh fein goirt no tinn le geocaireachd
no daorach, da rud a tha ag aobharachadh
barrachd uile agus truaighe am measg
dhaoine na ghabhas tomhas.
Rud eile a tha a' milleadh beat ha agus
suaimhneas dhaoine ana-miannan a' chuirp
agus mi-stuamachd, an gaol-striopachais
a tha 'n am feoil agus 'n am fuil fhein. Sin
aon de na h-uilc as miosa anns t-saoghal
an diugh, ach chan ann o na beathaichean
a fhuair mac an duine an droch dhileab so.
Le'n gabhail thar a cheile tha creutairean
na machrach stuama agus beusach ; an
uair a thig an t-am paidhrichidh iad, ach
fad na bliadhna 'n a dheidh sin tha iad
cho glan, measarra, geamnuidh ri canach
an t-sleibhe.
Chan urraiimear a radh ma ta, gur ann o
dhiithchas nan ainmhidhean o'n d'thainig
e (ma's ann bhuapa a thainig e) a fhuair
mac an duine na droch fhasain agus na droch
chleachdaidhean a th^ aige ach o dhroch
thograidhean agus innleachdan fhein. Dh'-
uisnich e a reuson agus a thoil a dhealbh
aingidheachd agus neo-mhoraltachd nach
b'aithne do chreutairean eile riamh.
Ach gus tighinn air m'ais a dh' ionnsuidh
na puinge air an do thoisich mi chan 'eil
teagamh air bith nach 'eil muinntir na
ddthcha so trocaireach agus coibhneil ri
creutairean balbh, aglis cha mho a tha
teagamh ann gur e sin aon de na comhar-
raidhean gur maith do' n t-saoghal gu bheil
iad a' sealbhachadh uiread dheth.
Aig an Uinneig
An t-Ard-OUamh Uilleam M. Mac Griogair
CHAOCHAIL an t-Athair urramach so ann
am meadhon an t-samhraidh, sgoilear maith
agus searmonaiche uasal nach d' fhosgail
riamh a bheul gun solus agus salann a bhi
'n a bhriathran. Bho chaochail an t-Ollamh
W. P. Paterson cha robh duine eile an eaglais
na h-Alba a bha a' seasamh a mach os cionn
chaich cho comharraichte ris an Ard-Ollamh
W. M. Mac Griogair, agus b' e an t-aobhar
gu'n robh an dithis ud a' seasamh a mach
OS cionn chaich gu'n robh claidheamh-
soluis air an leis daonnan, agus gun aig each
ach maide-buntata. An iomadh doigh cha
robh iad idir coltach ri cheile ach bha iad
coltach ri cheile anns a' chuid so, nach
fasadh tu sgith ag eisdeachd riu. Bha
salann 'n an seanchas agus 'n an smuaintean
ciod air bith an cuspair air am biodh iad a'
labhairt. Bha iad 'n an Ceann-suidhe air
an da Sheanadh anns an aon bhliadhna
(1919), W. P. Paterson an Eaglais na h-Alba
agtis W. M. Mac Griogair anns an Eaglais
Shaoir Aonaichte ; a' charaid a b' urra-
maiche air a bheil cuLmhne agam.
AIG AN UINNEIG
Ged nach robh Gaidhlig aig an Ollamh
Mac Griogair, thainig e o stoc Gaidhealach
ri taobh Loch Tatha ; o theaghlach aig
an robh talantan maith gu nadurra, oir
chuir a sheanair coignear mhac do'n Oil-
thigh. B'e fear de na mic sin, Donnchadh
Mac Griogair, athair an Ard-Ollaimh ; bha
e 'n a mhinistear an Diin-deagh agus ann an
te de na h-eaglaisean Gaidhealach an
Glaschu.
Mar dhuais d'a sgoilearachd agus gu
sonruichte mar dhuais d'a chliti mar shear-
monaiche thug an Eaglais Shaor Aonaichte
a h-uile urram do'n Ollamh W. M. Mac
Griogair a bha aice ri thoirt dha, ciibaidean
ainmeil an Glaschu agus an Dun-eideann
far an liubhradh e a theachdaireachd do
shluagh a bha ullaichte air a son ; Cathair
ann an Collaist na Trianaid an Glaschu,
far an robh cothrom aige air inntinnean
nan oileanach oga a liibadh amis an doigh
a bu mhaith leis ; ard-cheannas a' Chollaist
an uair a shiubhail an t- Ollamh Clow ;
agus Cathair an Ard-Sheanaidh an 1919,
inbhe cho ard 's gu bheil e a' deanamh
dhaoine Ro-urramach a bha cheana urra-
mach.
Ged bha larch aig an Ollamh Mac Griogair
ann am moran eile de obair na h -eaglais
bha tlachd agus iiidh shonruichte aige ann
an obair na h-eaglais anns a' Ghaidhealtachd
agus aithne is eolas air ministearan agus
ceistearan agus' coimhthionailean Gaidhealach
nach robh aig duine eile, a mach o'n Ollamh
Ruairidh Mac Leoid no Siobala Nic Phail.
An uair a bhiodh an triuir cruinn, agus a
thoisicheadh bruidhinn mu chiiisean na
h-eaglais an Leodhas, no anns an Eilean
Sgitheanach, no an Cataibh, cha robh bodach
no cailleach, no ceistear, no bean ceistear,
no eildear, no fear-seinn anns na seachd
siorramachdan nach b' aithne dhaibh ainm
agus a shloinneadh, agus co dhiubh bha e
crosda no sitheil, no ciod a bha aig bean
Thormoid an aghaidh bean a' mhinisteir.
Bha cuimhne aig an Ollamh Mac Griogair
a bha 'n a chiiis-f harmaid ach air uairean
'n a chiiis-eagail. Cha dona an rud e toll
a bhi ann an cuimhne duine, as an tuit
treathlaich nach bu mhaith leat a bhi a'
giulan air t'inntinn.
An 1900 chomhairlich an t-Ollamh Marcus
Dods do'n Ollamh Robertson Nicoll a shlat
a shiabadh os cionn W. M. Mac Griogair,
" ma bheireas e," ars esan, " air a' chuileig
bi cinnteach gur e iasg mor a tha air do
dhubhan; dh'fhaodadh a h-uile searmon a
tha e a liubhairt a bhi air an cur an clodh
gun aon fhacal air atharrachadh seach mar
tha e 'g an labhairt."
Tha e duilich a radh co ris a theirear fior
shearmonaiche maith. An abradh tu gur
duine e a thairngeas a' mhor-chuideachd 'g
a eisdeachd agus ris an eisd iad le tlachd ?
Cha do tharruing W. M. Mac Griogair a'
mhor-chuideachd 'g a eisdeachd, oir cha
robh guth, no fileantachd, no cleasan, no
cuilbheartan, aige a chuireadh sluagh fo
gheasaibh, agus cha mho a bha teas no
toirm 'n a liubhairt. Ach air a shon sin
bha iarmad beag de dhaoine ciuin agus
tuigseach an Dim-eideann a bhiodh ag
eisdeachd ris le ro-aire o sheachduin gu
seachduin ; ag eisdeachd ris le tlachd agus
buannachd spioradail dhaibh fein, agus
bha a' bhuannachd spioradail sin air a
thoirt do'n eaglais Chriosduidh uile an
uair a chuir e leabhar as deidh leabhair d'a
shearmoin a mach an clodh, losa Criosd,
Mac Dhe (an 1909) ; Cuid de Mhinis-
trealachdan Dhe (an 1910) ; agus Criosd
agus an Eaglais (an 1937).
Sin searmoin as cudthromaiche agus as
brioghmhoire a bha air an sgriobhadh no
air an liubhairt an Albainn o chionn leth-
cheud bliadhna, smior a' chruithneachd gun
mholl gun smodan. Chan 'eil aon cheann-
teagaisg suarrach anns na tri leabhraichean ;
tha iad uile mu fhirinnean mora a' Chreidimh,
mu ghras iongantach Dhe, agus mu Phearsa
glormhor an t-Slanuigheir. Tha iad domhain
mar tha an cuan domhain, ach tha fuaim
agus aileadh an t-soisgeil annta uile.
B' fhiach do mhinistearan oga leabh-
raichean an Ollaimh W. M. Mac Griogair
a leughadh ged nach deanadh iad e ach a
dh' ionnsachadh Beurla a sgriobhadh le
snas agus grinneas, agus an teachdaireachd
a liubhairt le cuimse facail agus caomhan-
tachd bhriathran. Ach b' fhiach dhaibh
gu sonruichte an leughadh agus an ath-
leughadh chum agus gu'n tuigeadh iad na b'
fhearr saibhreas agus farsuingeachd an
t-soisgeil agus a' Bhiobuill.
Tha cuimhne agam, mar gu'm b'ann an
de a bha ann, a' cheud uair a leugh mi fear
de shearmoin W. M. Mac Griogair ; agus
b'e an smuain a dh' eirich 'n am inntinn an
la ud mo smuain dheireannach umpa, an
deidh dhomh an leughadh air fad — so guth
. caol ciuin anns a bheil gliocas a tha o shuas,
duine aig a bheil solus 'n a inntinn, agus
lan-abachd spioradail.
Cha robh e furasda dha giulan gu toileach
no gu faidhidinneach le bumailearan, no
furasda dha dorus a bhilean a dhtinadh air
' eagal gu'n abradh e Raca ri brathair a bha
mor-bheachdail air fhein, ach am bitheantas
chan 'eil ann an daoine iomlan ach daoine
sgitheil, agus bu mhor am beud na'n robh
AIG AN UINNEIG
seanchas agus briathran an Ollaimh W. M.
Mac Griogair gun an salann a bha annta.
Cha d' fhag e a leithid eile 'n a dheidh anns
an eaglais, no duine eile a bha 'n a aobhar-
uaill dhi mar bha esan. Bha a lathaireachd
anns an Ard Sheanadh 'n a urram do 'n
eaglais ged nach fosgladh e a bheul, agus a
dh' aindeoin gach oidhirp a thatar a' deanamh
an diugh gus daoine a bhi co-ionnan agus
coltach ri cheile, tha e maith do 'n eaglais
gu'm biodh pearsachan-mora innte a tha
a' seasamh a mach os cionn chaich.
Am facal Appeasement
Cha mhi-thoigh leamsa am facal so idir,
ach tha moran dhaoine aig a bheil uiread
grain air 's nach mor nach teid iad air a'
chuthach ma leughas no ina chluinneas iad
e. Tha iad an duil gu'n rachadh Hitler air
ais na'n d' fheuch Chamberlain ri doigh eile
a ghabhail air seach appeasement.
Ciod a tha appeasement a' ciallachadh ?
Ma tha mise a' tuigsinn an fhacail tha e
a' ciallachadh an doigh no an diirachd a tha
aig aon duine air duine eile a chiuineachadh
los sith agus reite a chumail eatorra ; rian
a chumail air cho fad 's a tha sin comasach
a dheanamh ; gun bhi ro chas no ro bhras
air maoidheadh, ach faidhidinneach agus
so-chomhairleachail am facal agus an
gniomh.
Sin mar tha mise a' tuigsinn an fhacail
appeasement, agus sin an doigh cuideachd
anns am bu mhaith leam daonnan duine
eile a choinneachadh ma bha connspoid
no connsachadh eadaruinn. Agus saoilidh
mi gu bheil an doigh sin glic agus criosdail.
Ach feumaidh e bhith gu bheil moran
dhaoine a' tuigsinn an fhacail appeasement
ann an doigh eile ; a' ciallachadh leis gu robh
Chamberlain 'g a chrubadh fhein leis an
eagal a bha air roimh Hitler, agus a' toirt air
Breatunn striochdadh trailleil a dheanamh
dha.
Co dhiubh a rinn Chamberlain sin no
nach do rinn, chan e sin a tha appeasement
a' ciallachadh, agus cha bu choir do dhaoine
a bhi a' fiaradh brigh an fhacail no a' dean-
amh dimeas air doigh a' bha riamh aig
Breatunn an uair a bhiodh connspoid eadar
i fhein agus rioghachd no rioghachdan eile.
Chan abhaist do Bhreatunn a bhi a' maoidh-
eadh. Na'n d' thubhairt Chamberlain ri
Hitler anns a' cheud dol-a-mach, A mhic
an diabhoil, bheir mise ort , an
abradh tu gur e sin doigh a b' fhearr ?
Saoilidh mi gu bheil aobhar aig an riogh-
achd a bhi toilichte nach do thoisich i air
mionnachadh agus mallachadh agus tapaid
gus an d' fhairtlich e oirre rian a chur air
Hitler le appeasement.
******
So agad seann naidheachd as a' Bhiobull,
a dh' fhaodadh an tiotal appeasement a bhi
air a chur os a cionn.
" Bha comhstri eadar buachaillean spreidhe
Abraim agus buachaillean spreidhe Lot, agus
thubhairt Abraim ri Lot, Na bitheadh,
guidheam ort, comhstri eadar mise agus
thusa, agus eadar mo bhuachaillean agus
do bhuachaillean-sa oir is braithrean sinn.
Nach 'eil an tir uile romhad ? Ma ghabhas
tusa dh' ionnsuidh na laimhe clithe, an
sin theid mise dh' ionnsuidh na laimhe
deise, agus ma theid thusa dh' ionnsuidh
na laimhe deise, an sin gabhaidh mise dh'
ionnsuidh na laimhe clithe. Agus thagh
Lot dha fein comhnard lordain uile, agus
dhealaich na cairdean ri cheile."
Fhuair Lot sanntach Lebensraum dha
fhein agus d'a dhaoine agus d'a spreidh,
ach fhuair Abraham duals a b' fhearr ;
fhuair e beannachd an Ti naoimh d'an ainm,
Dia na sithe.
An Laoidheadair
Bu chp fus a dh' losa
An crann crion uradh,
'S an crann tir a chrionadh,
Na 'm b'e run a dheanamh :
losa ! losa ! losa !
losa bu choir a mholadh.
Ni bheil lus an lar,
Nach bheil Ian d'a thoradh;
Ni bheil cruth an traigh,
Nach bheil Ian d'a shonas:
losa ! losa ! losa !
losa bu choir a mholadh.
Ni bheil creubh am fairge,
Ni bheil dearg an abhainn,
Ni bheil call an fhailbhe,
Nach bheil dearbh d'a mhaitheas:
losa ! losa ! losa !
losa bu choir a mholadh,
Ni bheil ian air sgeith,
Ni bheil reul an adhar,
Ni bheil sian fo'n glirein,
Nach tog sgeul d'a mhaitheas :
losa ! losa ! losa !
losa bu choir a mholadh.
Aireamh ii
1944
An guaillibh a cheile
Leis an Ollamh Colla Ddmhnullach, Lagan-mo- Ghoid.
" Agus an uair a bha na maraichean air teicheadh a mach as an luing
agus a leig iad sios am bata do'n fhairge, a' gabhaii orra bhi tilgeadh a mach
acraichean a toiseach na luinge : tJiubhairt Pdl ris a cheannard-ceud agus ris na
saighdearaibh, mur fan iad sin 's an luing, chan'eil e an comas duibh bhi air
ar teasairginn.'' — Gniomhara xxvii. 30-31.
AIR suaicheantas aon de na fineachan
G^idhealach tha na facail so sgriobhta —
" air muir 's air tir." Tha leam gu'm bheil
na facail car morchuiseach air son treubh
'sam bith, ach. tha iad gle fhreagarrach air
muinntir Bhreatuinn. Tha gaol na mara
diithchasach dhaibh agus tha farsuinneachd
na h-iompalreachd a' dearbhadh nach bu
lugha an gaisge air tir, ach is ann air aghaidh
na mara a choisinn iad an cliii is airde. Tha
so fior gu sonruichte mu'n bhuidheann sin
de'n t-sluagh a tha an comhnuidh anns na
h-eileanan agus mu'n cuairt nan cladaichean.
Tha iad sar eolach air a' chuan anns gach
oruth — an uair a tha fiath-nan-eun air a
ghniiis agus an uair a tha a' ghaoth n-iar
a' seideadh le nuallan agus boghaichean
agus sgeirean a' beucaich 's a biiirich. Is
e deagh mharaichean a bha anns na Greug-
aich cuideachd, agus cha robh an Greugach
a thug dhuinn eachdraidh na luinge a bha
giillan Phoil do'n Roimh gun eolas mara.
Ann an litreachas an t-seann saoghaH
no litreachas ar hnn fein chan'eil cunntas
a tha toirt cunnartan na mara cho soilleir
agus cho neo-mhearachdach fa chomhair
ar n-inntinn.
Cleachdadh uasal
Is ann eadar deireadh an fhoghair agus
toiseach a' gheamhraidh a sheol an long,
agus bha an t-sid mar bu dual dhi. O'n
toiseach bha a' ghaoth an ceann agus mu
dheireadh bhuaU gaoth Euroclidon iad —
'g an greadadh fo mhuir Adria gu cladach
Thunisia mar gu'n robh krcan 'ga iomain
le smth. Aig airde an cunnairt thug
sgioba na luinge oidhirp air faotainn air
tir anns a' gheola — coma ged rachadh a'
mh6r-chuideachd a chall. Cha b'ionnan a
ghnath leibideach aig na maraichean Greug-
ach agus cleachdadh uasal agus beusach
Bhreatuinn— "te&,rnaibh na mnathan agus
a' chlann an toiseach, luchd-turuis an sin
agus sgioba na luinge mu dheireadh, ma
bhitheas iiine no cothrom an tearnadh."
Dh'fhaodainn teagasg fhallain a thogail
as an t-suidheachadh so, ach tha an t-4m
tionndadh ris na ceart bhriathran a ghlac
m'aire fhein " mur fan iad sin 's an luing
chan'eil e'n comas duibh a bhi air ar teasair-
ginn." B'e sin ri rkdh. — tha sinn ceangailte
air an aon ghad. Tha sinn an crochadh
ri cheile. Te^rnar no caillear sinn comhla.
Ciod air bi cho gleusda agus a tha thu,
chan urrainn dhuit seasamh fa leth air do
bhuinn fhein 'n ad aonar. Tha thu fo
chomaine sluagh gun aireamh. Bha aran
cruinneachd air do bhord maduinn an
diugh, ach dh'fh^s an cruinneachd air mach-
raichean America agus Chanada, agus chaidh
e troimh mhile l^imh mu'n d'rMnig e thusa.
Ma's e an t-aodach a tha air do dhruim,
rinneadh e de chloimh chaorach a bha 'g
ionaltradh air raontan farsuinn Astralia
agus Argentina. Tha sinn an luib a cheile,
CO dhiubh, a dh'aidicheas no dh'aichaidheas
sinn ar daimh.
Tha so fior gu sonruichte air b6rd soithich
a tha ceudan mile bho thir agus bho chobhair
ann an latha na h-eiginn. Anns an dorcha
ri am na doininn tha an sgiobair agus
l^mhan a' bh^ta anns an aon gh^bhadh :
ma bhriseas fiabhrus a mach, tha an sgiobair
air an drochaid agus na maraichean air
an urlar iochdrach anns a' chunnart cheudna.
Aon teaghlach
An uair a tha cuibhlean ar beatha a' dol
mu'n cuairt gu reidh chan'eil cuimhne air
meinneadair, ach stadadh an gualadair a
chladhach guail agus bithidh mnathan agus
paisdean gun seol air blathas nan tighean,
no doigh air biadh a dheasachadh. Ciod
a tha ann an sluagh an t-saoghail an diugh
ach aon teaghlach ? Ach, sgeul na truaighe,
chan'eil spiorad c^irdeil aon teaghlaich
'n am measg. - -- ----- -
AN GUAILLIBH A CHEILA
Bha lethsgeul nan linntean a dh'fhalbh
ri ghabhail. Bha monadh, fasach, agus
cuantan 'g an dealachadh. Bha iad gun
eolas air a' cheile, gun chanain choitchionn,
agus an uair ainmig a thachradh iad chan
ann mar chairdean ach mar naimhdean a
bha iad a' sealltainn air a cheile. Ach an
diugh le meud agus seoltachd ar n-innleach-
dan tha cearnan iomallach an t-saoghail
mar gu'n robh iad anns a' choimhearsnachd.
Is e cairdeas agus deagh run a tha 'g ar
dith, agus gus an leig sinn le gradh, spiorad
an teaghlaich, ar cridheachan a riaghladh
cha bhi sith no sonas anns an t-saoghal.
Is e gradh an cumhachd is laidire air an
t-saoghal. Tha gradh mar a' ghrian an
coimeas ri stoirm. Ni stoirm sgrios ach ni
feartan caomh na greine miorbhuilean a
bheir beannachadh 'n an cois. Is e toradh
a' ghraidh sith, ach taic ri fh-eantachd cha
do chum agus cha chum cogadh agus stri.
Thug fear 'nar latha-ne oidhirp air saoghal
ur a dheanadh le lamhachas laidir, agus
.smachd neo-iochdmhor. Ach is e a rinn
e — mallachd, milleadh. agus sgrios. Cha
b'e a' cheud fhear a gheall neamh air thal-
amh ? do dhaoine ach as eugmhais spiorad
a' chairdeis theid gach Utopia 'n a sgealban.
Chaidh roimhe so buidheann bheag de
dhaoine a bha de'n aon inntinn do Phata-
gonia agus bha iad cinnteach gu'm biodh
iad sona. Chuir an ceannard aon chumhriant
orra — nach aidicheadh iad creideamh 'sam
bith. Chaidh gach gnothuch gu math fad
bliadhna no dhk, ach an deidh sin dh'fhalbh
sith agus dh'eirich aimhreit.
Saoghal ur
Tha mi sgith de sheanachas dhaoine a
tha a' gealltainn saoghal ur gasda dhuinn —
tighean farsuinn fallain leis gach goireas,
tuarasdal mor agus beagan saothair, agus
pailteas de gach ni a thoileachas an t-siiil
agus a sh^suicheas gach miann. Mur bi
spiorad a' ghraidh 'g ar riaghladh cha
chruthaich daoine saoghal m is fhearr na'n
saoghal is aithne dhuinn.
Is e spiorad ur a tha 'g ar dith, spiorad
c^irdeil gradhach Chr'iosd, agus an uair
a bhitheas sin againn thig an saoghal ur
gun tuilleadh, seanchais. Is e spiorad a'
ghraidh, spiorad an teaghlaich an aon
ghlaodh a thathas sinn ri cheile. " Ged
robh agam " arsa Pol " faidheadarachd
agus ged thuiginn.na h-uile rtma diomhair
agus gach uile eolas, agus ged bhiodh agam
gach uile gne creidimh, ionnus gu'n athar-
raichinn sleibhtean, agus mi gun ghradh
agam, chan 'eil annam ach neoni." A nis
c'aite am faigh sinn an coibhneas, spiorad
a' ghraidh, spiorad foighidneach, fad-fhul-
angach, spiorad an fhein-aichaidh ach ann
an losa Criosd ? Ach is e mi-fhortan pan
laithean anns am bheil sinne beo gu'm
bheil moran am beachd gu'm faod sinn
toradh a' chreidimh Chriosduidh a mheal-
tainn agus ctil a chur ri losa. Is e sin a
dh'fhag an saoghal mar a tha e, sluagh nan
rioghachdan ann an amhaichean a cheile,
na maighstirean agus na seirbhisich a'
tarruing an aghaidh a cheile, mar a bhitheas
gaisgich da sgir a' spionadh taod laidir aig
luth-chleasan anns an Oban no an Inbhir-
nis.
Mur ctim sinn comhla, caillear sinn. Mur
fan sinn anns an luing chan 'eil e an comas
duinn a bhi air ar teasairginn. Is coma c6
dhiubh a bhitheas righ no iompaire 'g ar
riaghladh, no ceannard taghta ann an
cathair mhor na diithcha, ma bhitheas
spiorad Chriosd ann an cridheachan uach-
darain agus iochdarain. " Chan'eil eifeachd
'sam bith ann an timchioll-ghearradh no
ann an neo-thimchioll-ghearradh ach an
an creideamh a dh'oibricheas tre ghradh."
" Is e toradh an Spioraid gradh aoibhneas,
sith, fad-fhulangas, caomhalachd, maitheas,
creideamh, macantas, stuaim."
Tha tart agus acras air an t-saoghal an
deidh air toradh an spioraid. Ach tha aon
ni cinnteach — cuireamaid ctil ri losa agus
thig sgrios agus truaighe an lorg ar cean-
nairc. Is Esan sgiobair na luinge agus
mur fan sinn maille ris-san cha bhi e com-
asach dliuinn sinn fein a theasairginn.
Amen.
Anns a' Choille Bheithe
Tha tuilleadh sonais ann an diiil
Na th' ann an crim le bhi 'n a shealbh.
FAODAIDH e bhith nach sealbhaich mise gu
brath an crun ris a bheil duil agam, agus air
am bi mi air uairean a' bruadar, ach mur
sealbhaich, fhuaif mi cuibhrionn reusonta de
shonas cheana le bhi 'g a fhaicinn air mo
cheann.
Tha fichead doigh ann, a leughadair, anns
am faod duine toilinntinn fhaotainn dha
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
fhein gun chron a dheanamh do dhuine eile,
agus bidh mise a' faotainn solais nach beag le
bhi sealltuinn air map na Gaidhealtachd
gus aite boidheach agus seasgar a shonrach-
adh anns an teid mi a chomhnuidh an uair
a dh' fhasas mi aosda agus anfhann.
Air uairean bidh mi a' smuaineachadh
gu'm bu mhaith leam mu laitheari a chrioch-
nachadh an eilean mo dhuthchais, far am
biodh glaodh a' Chrogain agus fuaim na
Traighe Moire 'n am chluais agus a' Bheinn
Mhor, agus Stafa, agus 'am Baca, agus
eileanan Threisinnis, 'n am shealladh. Do
dhuine a tha gaolach air grein agus air nach
'eil eagal roimh ghaoith bhiodh Tiriodh 'n
a dheagh ionad taimh, ach tha fuaimean
eile anns an eilean an diugh nach 'eil cho
. caomhail ri stoth a' chladaich, oir tha
laimhrig-adhair ann agus droch Bheurla.
Fad bhliadhnachan bha mi an dtiil gu'n d'
fhuair mi ionad mo th^imh, shuas aig ceann
Loch Nis, mu choinneamh Aiseag Bhona. Is
iomadh uair a chaidh mi thairis air Aiseag
Bhona a dh' fhaicinn mo charaid gaolach,
Tomas Sinton, an uair a bha mi anns na
criochan ud, ach cha deachaidh mi riamh
thairis air gun e thighinn 'n am cheann gu'm
bu ghasda leam mo laithean a chriochnachadh
ann an tigh beag a bha shuas air a'
bhrutfhach os ceann an locha. Bha reidhlean
. boidheach mu thimchioll an tighe, agus croit
bheag air am bithinn a' faicinn bodach, beag
a' buachailleachd da mhart ; a' ghrian a dh'
eireadh gu moch air a' chroit agus air an
tigh laigheadh i gu h-anmoch orra.
Ach bhuaith sin chunnaic mi aitean eile
air an do leag mi mo shuil ; tigh geal ann am
Meadarloch, mu choinneamh na Conghaile ;
Tarscabhaig ann an Sleibhte far am faca mi
larach air an do shanntaich mi bothan beag a
thogail dhomh fein an sealladh Chuilinn ;
Aird-mheara dliith air Ullabul far a bheil
samhchair na Sabaid air laithean na seach-
duin, agus gach ni eile a thogadh do chridhe ;
muir, is monadh, is Beinn JVlhor Asaint.
Sin na h-aitean a shonraich mi dhomh
fhein, agus aite no dha eile nach fhaod mi
ainmeachadh air eagal gu'n gearr feadhainn
eile romham a tha na's dliiithe do chrioch
an seirbhis. Ach theagamh nach 'eil an
cunnart so cho mor 's a tha mi a' saoilsinn ;
'n an aois agus 'n an oige is e Dim-eideann
an t-aite-taimh air a bheil a' mhor-chuideachd
de mo bhraithrean an toir.
Cha bu mhaith leam deireadh mo laithean a
chur sea chad anns a' bhaile mhor, no an aite
air bith eile ach ann an cridhe na diithcha, far
a bheil na nithean as docha leam, agus air a
bheil mo ghaol a' meudachadh mar is sine a
tha mi a' fas.
Tha daoine air an diithaich a' call iomadh
rud maith a tha aig muinntir a' bhaile mhoir
ach anns an t-saoghal so chan urrainnear
dad fhaotainn gun phris a phaigheadh air
a shon, agus is fhiach dhaibh deanamh
as eugmhais nan nithean maithe sin air sgath
nan nithean as fhearr a tha aca air an duth-
aich, agus nach b' urrainn a bhi aca n' am
fagadh iad i.
An uair a tha gaol aig duine air an duthaich
agus air uir na talmhainn mar tha aige air
a phiiithair no air a bhrathair, agus cuimh-
nich, a leughadair, gur coir dhuit gaol a
bhi agad air an talamh a chionn gu bheil
an talamh naomh agus glan, tha companach
agus comhairliche agus feart-teagaisg aig an
duine sin a dh' fhosglas a shiiilean mar
nach b' urrainn maighstir-sgoile air an
t-saoghal a dheanamh.
Cha fhreagradh e gu maith dhomhsa a bhi
cur siog air sgoilean no air maighstirean-
sgoile, oir cha d' fhag mi an sgoil fhathast,
agus tha mi ro fhada 'n an comain na gu'n
caininn iad, ach air a shon sin tha fhios agam
nach ann o dhuine no bho leabhar a fhuair mi
an tomhas gliocais agus sonais air an do
rainig mi anns an t-saoghal so, ach o na
guthan diomhair leis a bheil Dia a' labhairt
rium ann an obair a' chruthachaidh, agus o
fheartan cho diomhair 'n am chridhe fhein a
bhios a' co-fhreagradh do na guthan sin.
Theid aig na maighstirean-sgoile air ar
n-inntinnean a gheurachadh agus daoine
gleusda tapaidh a dheanamh dhinn, ach is
fhearr sonas is gliocas na gleusdachd is
tapachd, agus is e Dia a mhain agis ar
Mathair a bheir sin dhuinn. Le ar Mathair
tha mi a' ciallachadh an Talamh as an tainig
sinn.
Mur cual thu riamh Gladstone, no Lloyd
George, no am Morair Rosebery, no Winston
Churchill a' deanamh oraid an lathair
ceithir mile duine, no mur faca tu riamh
Padraig Pan ann an Tigh-na-cluiche, is
call dhuit gun teagamh nach robh thu
anns a' bhaile-mhor a chluinntinn agus a
dh' fhaicinn sin, ach ma chual thu guileag
na feadaig air a' mhonadh leat fhein air
a' mheadhon-oidhche, no ma chunnaic thu
am beithe geal anns a' choille bheithe ri
solus na gealaich, chunnaic agus chuala
thu nithean a bheir na's dluithe do Dhia agus
do thobraichean na slainte thu na guthan
dhaoine.
Gad nach 'eil mi uile gu leir cinnteach tha
amharus agam gu bheil na boirionnaich na's
gaolaiche air a' bhaile-mhor na na fir. Tha
ni-eigin ann an nadur bhan ris nach cord
neochiontas agus samhchair na duthcha ;
feorachas is neonachas iongantach a tha toirt
■^
ANNS A' CHOILLE BHEITHE— AIG AN UINNEIG
orra am baile-m6r fheuchainn los am
fiosrachadh a mheudachadh. An ni a bha
ann o thus is e sin an ni a tha ann fhathast ;
chan 'eil ni nuadh fo'n ghrein. Is e am
feorachas no an neonachas so a thug air Eubb
am meas toirmisgte itheadh. Dh' fhas i
sgith de chumhannachd a' gharraidh agus de
sh^mhchair na diithcha, is shanntaich i eolas
agus fasain a' bhaile-mhoir. Ach coltach ri
iomadh a h-aon eUe a rinn an roghainn
cheudna cha d' fhuair i an sonas a shaoil i.
Ged nach bu mhaith leam so a ghlaodhach
air miillach nan tighean bu mhaith leam gu'm
biodh fhios aig mo bhraithrean anns a'
mhinistrealachd air, co dhiu an fheadhainn a
tha fas aosda agus anfhann, agus a tha aii"
bheul an obair a leigeil dhiubh, ach aig a
bheil mnathan ceann-laidir a bheir do
Dhtin eideann iad, a dheoin no dh' aindeoin.
Tha iomadh rud agamsa ri shocr .chadh fa
chomhair an 1^ anns iarr mi air Cleir
Dhun-chailinn mo leigeil mu reir le am
beannachd, ach tha so cinnteach co dhiu, ma
chi mi an la sin, nach teid mi a dh' fhuireach
do'n bhaUe-mhor. Gheibh mi tigh beag
dhomh fhein ann an aite boidheach de'n
duthaich, ann an sealladh na mara ma
ghabhas e deanamh, agus dluth do eaglais
far nach bi am ministear a' bruidhinn air
Hitler, no air cor an t-saoghail. Bu mhaith
leam garradh beag a bhi agam anns am
fasadh Currain agus ceirslean-cail as am
faodainn boilich a dheanamh ris a' mhinistir
agus ri coimhearsnaich eile a thigeadh 'g
am fhaicinn. Agus an uair nach bi duine
agam ris am bruidhinn mi bruidhnidh mi
rium fhein, oir is e a' bhruidhinn as fhearr
do dhuine a tha aosda agus anfhann a bhi
a' bruidhinn ris fhein ann an saluaaibh, ann
an laoidhibh, agus ann an danaibh spioradail,
a' seinn agus a' deanamh ciuU 'n a chridhe
do 'n Tighearna.
Aig an Uinneig
Cainnt na Ciibaid
BHO chionn ghoirid, agus mi a' teagasg na
cloinne anns an sgoil Shabaid, dh' fhairtlich
e orm gu buileach an leasan a bha air a
chur sios air son an la a theagasg ann an
doigh a bhiodh buannachdail do 'n chloinn.
Gu fortanach tha Dia a' cur ni-eigin ann an
inntinn na cloinne a tha 'g a dheanamh
duilich do mhinistirean no do mhaighstirean-
sgoile cron a dheanamh dhaibh, ach air a
shon sin bha e air mo choguis-sa nach do
rinn mi ach ceo is dorchadas a chur ann an
inntinnean na cloinne nach ruigeadh leas a
bhi annta na'n d' fhag mi Leabhar Aith-
ghearr nan Ceist aig an tigh. Tha aite
freagarrach dha fein aig a h-uUe rud ; is e
an t-^ite as freagarraiche do Leabhar Aith-
ghearr nan Ceist Tallachan na Diadhachd.
Co dhiu chan aite freagarrach dha an sgoil-
Shabaid.
B'e a' cheist a bha air a cur sios air son
an la ud, Ciod e fireanachadh ? A' chuid
de'n chloinn aig an robh cuimhne mhaith dh'
aithris iad an fhreagairt cho luath agus cho
iollagach 's ged bhiodh iad a' gabhail drain,
ach cha robh barrachd suim aca do na briath-
ran, no tuigse ciod a bha iad a' ciallachadh
seach na bhiodh aca na'n robh iad ann an
Eabhra. A' chuid aig nach robh cuimhne
mhaith, thuislich is thuislich iad a ris agus
a ris, is chuireadh na truaghain gu naire
fhollaiseach an lathair ch^ich. Thachair
dhaibh mar thachair do'n t-salmadair ; thuit
iad an cl^bar criadha tiugh.
Is e fireanachadh gniomh saor ghean-
maith Dhe leis a bheil e a' maitheadh
dhuinn ar n-uile pheacaidhean, agus a'
gabhail ruinn mar fhireanaibh 'na fhian-
uis, agus a mhain air sgath fireantachd
Chriosd, air a meas dhuinn, is air a
gabhail thugainn le creideamh a mhain.
Shaoil mi gu'm b'e mo dhleasdanas feuch-
ainn r'a mhineaiChadh do'n chloinn ciamar
a ghabhas fireantachd a bhi air a gabhail
thugainn le creideamh, ach fad na h-iiine
bha fhios agam nach robh an eanchainn no
an cridhe a' gabhail suim air bith do na bha
mi ag radh ; agus rud bu mhiosa air fad,
chunnaic mi nach robh mi ach a' sgaoileadh
brat-sgaile eadar a' chlann agus losa air
chor agus nach b' urrainn dhaibh aodann
baigheil-san fhaicinn. Leum an smuain 'n
am inntinn nach robh mi a' bruidhinn ris a'
chloinn mar a bhruidhneadh losa fein riu ;
gu robh mi a' dorchachadh an inntinnean
beaga le briathran gun bhrigh gun bheatha,
agus mar sin 'g am bacadh teachd d'a ionn-
suidh. Cha bu luaithe a thainig an smuain
so thugam na dhiiin mi Leabhar Aithghearr
nan Ceist, agus dh' fheuch mi ri bruidhinn
ris a' chloinn ann an doigh eile.
Tha an diadhaidheachd moran na's sim-
pHdhe na shaoileadh tu bho chainnt luchd-
teagaisg ; tha sinn uile a' dorchachadh comh-
airle le seana bhriathran a chaill am brigh-
agus am beatha o chionn fhada, a' deanamh
dorcha nithean a tha soUleir gu leoir, agus
a' deanamh duilich nithean a tha furasd.
AIG AN UINNEIG
Cha ruig searmonaiche air bith a leas fiugh-
air a bhi aige an diugh gu'm faigh e aire
dhaoine mur labhair e riu ann an cainnt a
thuigeas iad ; mur dean e sin chan 'eil ann
ach ciombal a bhios a' gleangarsaich. Tha
na h-uiread fhacal ris a bheil daoine
cleachdta ann an cainnt na ciibaid a dk'
fhaodadh a bhi air an cur air an sparr gu
brath tuUleadh, gun chall spioradail air bitli,
a chionn gu'n do chaill iad cheana am brigh
agus an cumhachd do'n ghineU so, agus a
chionn gu'n gabh na nithean a bha iad aon
uair a' ciallachadh a bhi air an cur an doigh
eile ; an doigh anns am bean iad ri reuson
agus coguis na gineil uire.
Gairm difeachdach, fireanachadh, agus
uchd-mhacachd, agus facail eile de'n t-seorsa
sin, ciod a tha iad a' ciallachadh do dhaoine
an diugh ? Chan 'eil dad ; theagamh gu
bheil fuaim dhiadhaidh aca, ach sin uile e ;
chan 'eil annta ach fuaim nach gluais inn-
tinn no coguis. Agus ciod an tairbhe a tha
ann do dhuine fuaim naomh a dheanamh an
cluasan a luchd-eisdeachd mur duisg e an
eanchainn agus an coguis ! Gle bhitheanta
mar is motha a dh' uisnicheas luchd-teagaisg
seana bhriathran naomha anns a' chiibaid is
ann as lugha a tha iad a' searmonachadh
Chriosd. Chan 'eil anns na seann bhriath-
ran sin a thuiteas cho reidh o'm bilean ach
mar gu'm biodh srann sheilleanan ruadha
air maduinn shamhraidh. Chan ann le
briathran a bheathaichear anam mhic an
duine ; saoilidh mi gu'n gabh an d^imh a tha
eadar Criosd agus an t-anam bruidhinn air
ann an doigh as simplidhe agus as nadurra
na chainnt a chluinnear air uairean anns a'
chiibaid.
Cumhachd na Cilibaid
Tha e duilich a radh co dhiu a tha an
searmonachadh a chluinnear anns na laithean
so na's fhearr no na's miosa na bha e anns
na laithean a dh' fhalbh. Their seann daoine
nach 'eil an dara cuid cumhachd no iighdarras
anns na ciibaidean an diugh mar bha annta
leth cheud bliadhna roimh so, ach bha seann ■
daoine ag radh an ni ceudna o thoiseach an
t-saoghail. Ach 'na aghaidh sin tha so ri
radh, nach 'eil seorsa leabhraichean air an
t-saoghail air a bheil cho beag de mheas anns
a' mhargadh ris na searmoin aig seann
diadhairean. Theagamh gu'm faigh thu
f ichead dhiubh air tasdan no eadhon air grot ;
Boston agus Blair agus Hall agus Chalmers
agus Candlish air an ceangal ann an cean-
glaichean nam marbh, agus air an reic air se
sgUUnn. Ach cha chuireadh na ceart dhaoine
a bhios ag ardachadh nan searmonaichean
sin OS cionn feadhainn an la diugh sgillinn
eile orra.
An rud a fhreagras air aon ghineil cha
fhreagair e air ginealan eile ; ged nach 'eil
an soisgeul fein ag atharrachadh tha an
doigh anns a bheil an soisgeul air a theagasg
agus air a thuigsinn ag atharrachadh linn
as deidh linn. Co an diugh a dh 'eisdeadh
le tlachd ri minisetar a' searmonachadh
air na briathran, Bithidh ochd huird ann
agus an casari a dh'airgiod, se casan deug ;
da chois Jo aon bhord, agus da chois fo bhdrd
eile, agus a' searmonachadh orra fo she deug
ceann, ceann air son gach coise, agus caisteal
na h-uarach aige air gach ceann ? Theagamh
gu'n cluinnear iomadh rud neonach o chub-
aidean an diugh fhathast ach tha mi an
diiil nach cluinnear stalcaireachd de'n seorsa
so bhuapa co dhiu. Bha na beachdan a bha
aca mu Fhacal an Tighearna a' toirt air na
seann diadhairean a shaoilsinn gu robh
brigh dhiomhair agus spioradail anns a h-uile
facal de'n Bhiobull, co air bith a labhair am
facal, Dia no duine, naomh no peacach ; bha
iad an diiil gu robh beatha do'n anam ri
fhaotainn ann an leabhar Lebhiticus cho
cinnteach 's a tha beatha do'n anam ri
fhaotainn ann an litrichean Phoil ; bha iad
an diiil gu robh a' cheart uiread iighdarrais
mar fhacal an Tighearn aig na caibidealan
anns a bheil cunntas air obair goibhneachd
is saorsainneachd na pailliunn 's a tha aig
na caibidealan anns am faighear teagasg
Chriosd.
Ciod an seorsa searmonachaidh as buan-
nachdaile do choimhthional ? Theirinn gur
e searmonachadh anns a bheil spioradalachd,
agus searmonachadh a tha air a tharruing
as a' Bhiobull. Ach tha e air a radh nach
cluinnear an seorsa searmonachaidh sin cho
trie anns na h-eaglaisean an diugh 's a
chluimiear seorsachan eile.
Tha iomadh aobhar a' comh-oibreachadh
maille ri cheile gus spioradalachd a chall
ach is e an t-aobhar sonraichte nach 'eil
searmonaichean na's spioradaile 'n an
teagasg na tha iad, gu bheil eagal orra an
cridheachan fhosgladh an lathair dhaoine
eile agus innseadh dhaibh ciod a dh' fhios-
raich agus a dh' fhairich iad fhein mu na
nithean air am bi iad a' bruidhinn. Neo-ar-
thaing nach innis iad gu h-6rdail ealanta
ciod a dh' fhiosraich agus a dh' fhairich
Pol, agus Augustine, agus Iain Wesley, agus
daoine eile, ach innsidh iad e mar naidheachd
a leugh no chual iad, agus chan abair iad aon
diog mu am fiosrachradh agus am faireach-
adh fein. Chan abrainn searmonaiche maith
no searmonaiche spioradail ri searmonaiche
de'n t-seorsa sin.
Bho chionn beagan bhliadhnachan thainig
da bhoirionnach de 'n t-seorsa ris an abrar
Pilgrims do 'n sgu-eachd so a chumail
6
AIG AN UINNEIG— DORLACH SIL
coinneamhan soisgeulach. Bha baigh agam
ris na boirionnaich a chionn gu robh iad
eudmhor anns an t-soisgeul, is chaidh mi do
na coinneamhan. Bha te dhiubh a bha maith
air labhairt agus te nach robh, ach cha robh
uair a dh' eirich an te nach robh maith air
bruidhinn 'n a seasamh nach d' innis i ann
an doigh chiuin shimphdh an t-aoibhneas
agus an t-sith a fhuair i o'n la anns an do
chreid i ann an cumhachd an t-Slanuigheir,
agus an do ghabh i le h-uile chridhe ri tairgse
an t-soisgeil. Cha robh a' bheag de sgoil no
de eolas aice, ach air a shon sin rinn i
driiidheadh air mo chridhe nach h-urrainn
mi innseadh, oir thug i seachad fianuis air
na nithean a dh' fhiosraich i 'n a h-anam
fein. Agus is e sin an seorsa searmonachaidh
a tha buannachdail do'n luchd-eisdeachd.
Theagamh gu bheil so air uairean air a
dheanamh ann an doigh nach 'eil freagarrach
no iriosal, ach mur bheil searmonaiche a'
toirt do choimhthional fhianuis no fhios-
rachadh fein chan 'eil ann ach umha a ni
fuaim no ciombal a ni gleangarsaich. Is
beag am feum ged labhradh e gu f ileanta
agus gu h-6rdail mu eachdraidh chloinn
Israeli, no ged dh' innseadh e mu na Phair-
isich agus na Sadusaich, mur cuidich e le
daoine an rathad f haotainn gu Dia, tobar
na beatha agus na slainte.
Chan 'eil moladh as airde air searmon-
aiche na gu bheil e eolach air litir a' Bhiobuill,
agus gaolach air a theagasg, agus gu bheil
ealadhain aige air a' Bhiobull fhosgladh do
dhaoine eile air chor agus gu'n cluinn iad
ann guth a tha a' labhairt ri 'n coguis. Tha
an guth sin ri chluinntinn anns a' Bhiobull
agus leanaidh am Biobull air labhairt ri
cridheachan agus coguisean dhaoine gu
deireadh an t-saoghail.
Chan ann gus a bheachdan fhein a thoirt
seachad air uile chiiisean an t-saoghail a
tha ministear air a chur suas ann an cubaid
ach gus trend Dhe a bheathachadh le aran
na beatha. Mar sin tha e glic dha leantuinn
dluth ris a' Bhiobull, agus a shearmoin a
lionadh le briathran agus smuaintean a'
Bhiobuill. Dh' fhalbh na laithean anns
am biodh daoine a' dol do 'n eaglais air
sgath an fhasain ; na tha a' dol innte an
diugh tha iad a' dol innte a dh' iarraidh
rud-eigin, a dh' iarraidh facal a bheath-
aicheas an anam, agus chan 'eil seorsa eile
searmonachaidh a bheathaicheas an t-anam
mar a ni an searmonachadji a tha air a
steidheachadh air a' Bhiobull, agus a tha
air a lionadh le litir agus le spiorad a'
Bhiobuill.
D6rlach Sil
SIN an t-ainm a thug an t-Ollamh Mac Gill-
eathain nach maireann do leabhar anns do
chruinnich e searmoin a bha air an sgriobh-
adh le ministearan de'n eaglais Shaoir, ach
chan ann as na searmoin sin a tha mi a dol'
a thoirt dorlach sil an drasd ach as na
sgriobhaidhean aig Martainn Luther. Tha
eadhon an sbruileach a thuiteadh o bhord
Luther na 's fhearr na'n t-aran slan aig
daoine eile.
Ann an aon aite tha e ag radh gur e na
deuchainnean agus na buairidhean a thainig
chuige a rinn cho eolach anns a' Bhiobull e
's a bha e. " Thug iad orm," ars esan,
" cladhach domhain anns an Fhirinn : gun
dragh cha tuig neach air bith an sgriobtur.
Bha dragh agus deuchainnean gu leoir agam-
sa ; bha am Papa, agus na h-oilthighean,
agus daoine ionnsaichte, agus an Diabhol
fein, uile 'nam aghaidh, is chuir sin a dh'
ionnsuidh a' Bhiobuill mi."
An uair a chuir duine-eigin a' cheist air
Augustine, c'aite an robh Dia m'an do rinn
e neamh thubhatrt Augustine gu robh e ann
fein. Chuir duine air chor-eigin a' cheart
cheist so air Luther, ach b'e an fhreagairt a
thug esan, " Bha e a' deanamh deas ifrinn
air son peasain dhalma mar tha thu fein."
An sin chaidh e air aghaidh gu bhi labhairt
air morachd Dhe agus nadur Dhe. " Tha
Dia," ars esan, " anns a h-uile aite agus chan
'eil e ann an aite idir ; tha e eu-comasach do
dhuine beantail ris no a lorgachadh an taobh
a mach d'a fhacal. Tha Dia ri f haotainn
far an do gheall e fein gu'm faighteadh e ;
fhuair na h-Iudhaich ann an lerusalem e,
aig cathair na trocair. Tha sinne 'g a
f haotainn anns a' Bhiobull, anns na sacra-
maidean, agus ann an urnuigh, ach 'n a
bhith agus 'n a nadur agus 'na mhorachd
fein CO a ruigeas air no a thuigeas e ? "
"M'an do thionndaidh mi an Tiomnadh
Nuadh as a' Ghreigis bha an sluagh 'g a ionn-
drainn agus 'ga iarraidh ach a' cheart cho
luath 's a thug mi dhaibh e 'n an cainnt fein
dh' fhas iad coma dheth. Dh' fhas iad suarr-
ach uime agus dh' iarr iad leabhraichean
Mhaois ; thug mi dhaibh leabhraichean
Mhaois ach ann an tiine ghoirid dh' fhas iad
sgith dhiubhsan. An sin mhiannaich iad na
sailm fhaotainn ; thug mi dhaibh na sailm
ach dh' fhas iad sgith de na sailm cuideachd.
DORLACH SIL— DUINE-UASAL
Sin mar tha muinntir an t-saoghail : chan f han
iad air anaon chiirsa fada ; tha iad daonnan
ag iarraidh nithean tira."
" Ma bu nihaith leat fearg no carraid a
chur air an Diabhol chan 'eil agad ach tois-
eachadh air Criosd a shearmonachadh agus a
mholadh. Tha ainm milis losa mar gu'm
biodh droch aileadh ann an cuinnlein an
Diabhoil : chan urrainn e fantuinn fo na
h-aon sparran ri losa. Chan 'eil spiorad eile
anns a' chruthachadh cho carach no cho
mealltach ris an Diabhol ; thig e gu daoine
ann am mile cruth, ach daonnan air dhroch
thurus. Air uairean, an uair a dh' fhairt-
lich e orm teicheadh a chur air leis an sgriob-
tur thoisich mi air magadh a dheanamh air,
ag rkdh. ris, A Shatain bheannaichte, nach
dean thusa iirmiigh air mo shon ri Dia ? An
raoir agus mi air dtisgadh as mo chadal
thainig an Diabhol chugam is thuirt e rium,
' Tha Dia fada bhuait agus cha chluinn e d'
iirnuigh.' ' Mur cluinn,' thubhairt mise ris
' glaodhaidh mi na's airde.' "
" Is iad so na t^lantan a tha feumail do
shearmonaiche maith a bhi aige gu nadurra ;
a bhi ordail 'n a sheanchas ; a bhi deas agus
geur 'na fhacal ; a bhi maith air bruidhinn ;
guth maith a bhi aige ; a bhi soilleir 'n a inn-
tinn fhein ciod a tha e a' creidsinn ; agus a
bhi coma ged bhiodh an saoghal a' deanamh
t^ir air agus a' magadh."
B'abhaist do Luther a bhi ag radh gu robh
searmonaiche nach leanadh ris a' cheann-
teagaisg ach a bhiodh a' bruidhinn air
fichead cuspair anns an aon searmon coltach
ri cti a' comhartaich ris a' ghealaich.
An uair a bhiodh a chridhe trom no fo
thrioblaid cha b' urrainn Luther fantuinn
leis fhein : dh' fheumadh e seanchas a dhean-
amh ri cuid-eigin, ged b'e paisde a thachradh
air. " Seach a bhi a'm' onrachd," thubhairt
e, "an uair a thig amhghar chugam, b' fhe^rr
learn ruith a mach agus dol am measg nam
muc fhein. Tha cridhe mhic an duine mar
gu'm biodh clach-mhuilinn : ma chuireas tu
cruithneachd foidhpe bidh an cruithneachd
air a bhleith agus air a dheanamh 'n a mhin
mhin ; mur cuir thu cruithneachd foidhpe
theid a' chlach-mhuilinn mu'n cuairt mar bha
i a' deanamh, ach an aite bleith a dheanamh
tha i 'g acosg fhein. Is ann mar sin a tha
cr dhe mhic an duine : mur bheil an cridhe
air a lionadh le smuaintean agus ruintean
ceart gheibh an diabhol cothrom air dol a
steach do'n aite a tha falamh agus bheir e
leis feachd-uamhasash de dhroch smuaintean
agus de bhuairidhean, nithean a chnamhas
agus a chosgas an cridhe."
Ged bha Luther 'n a sgoilear maith, agus
ged chuir e seachad a bheatha a' craobh-
sgaoileadh soluis agus saorsa, cha robh e an
diiil gu robh e maith do'n t-saoghal uiread
leabhraichean a bhi air an sgriobhadh. Ach
ciod a theireadh e na'm faiceadh e leabh-
raichean an Ik diugh ? Bhiodh e ag radh gu
robh lionmhorachd nan leabhraichean a'
cumail dhaoine o bhi leughadh a' Bhiobuill,
an aon leabhar a bu choir a bhi ann an
lamhan dhaoine. Bhiodh e ag radh cuideachd
gu robh fiabhrus-sgriobhaidh a' tighinn air
daoine mar ghalairean eile, air a thogail ann
an cuid le gloir-mhiann, ann an cuid eile le
amaideas, ann an cuid eile le g-aol an airgid.
Duine-Uasal
Le Sedladair, an Tobar-mhoire
THEIREADH luchd nan eileanan uau-
" duin-uasal " ri Gall air bith a thigeadh
an rathad, gu h-araidh ma bha airgiod aige.
Gun teagamh bha cuid a thoill an t-ainm
sin, — ach bha cuid air a chaochladh.
Air a' bhliadhna a chaidh seachad chaoch-
ail uachdaran Ceann-a-Tuath na Hearadh,
Sir Samuel Scott. Bho chionn iomadh
bliadhna bha an oighreachd sin aig na
Scotaich, agus ma thainig teaghlach riamh
a deas air Peairt ris an canadh tu daoin-
uaisle b'e iad fhein. Bho nach d' fhag Sir
Samuel oighre dhligheach 'n a dheidh tha i
a nis an lamhan luchd- malairt, agus is mor
am beud sin do na Hearadh.
Ri linn athar, Sir Edward, chaill na
Scarpaich bliadhna an tarbh agus an crodh
air a'mhointich. Cha robh airgiod aca agus
cha robh e furasda tarbh eile fhaighinn aig
an km sin a bhliadhna. Bha a chrodh-
bainne fhein aig Sir Edward an Abhuinn-
suidhe le tarbh 'n an cois, agus theann na
Scarpaich air dol suas leis a' chrodh.
Latha bha so thachair gun robh an t-uach-
daran agus an geamair ah* taobh beinne,
agus suil dha'n tug iad bha dithis suas an
ceum le mart.
" Co," arsa an t-uachdaran," tha sud le
boin, no c'^ite bheil iad a' dol leatha ? "
" Tha," arsa an geamair, " Scarpaich ;
tha iad a' dol leatha far nach robh sinne air
a shon dhaibh chun an tairh agaibh-se."
" Chun an tairbh agam-sa ! Car son tha
iad a' dol chun an tairbh agam-sa ? Bheil
tarbh idir aca- fhein?"
" Chan 'eil," fhreagair an geamair, " chaill
iad e bho thainig an samhradh."
" 0 seadh," arsa Sir Edward. " An uair
theid thusa dhachaidh an nochd iarraidh
tu air fear de na gillean a dhol moch maduinn
DUINE-UASAL— MARBHRANN DO LEANABH
am maireach gu Caolas an Scarpa, agus
abraidh e riutha gu'm bheil mise air son
dithis aca fhaicinn anns a' chaisteal."
Rinneadh sud. Thagh na Scarpaich
dithis bhodach gu dol air beulaibh an
uachdarain, co-dhiu is math no olc a bha 's
a' chilis. Rainig iad shuas agus thugadh
a steach iad do sheomar beag, seasgair,
far nach robh duine ach e fhein. Shuidh
iad agus ghabh e naidheachd an aite agus
nan daoine gu socair, doigheil, iriosal.
" Chuala mi gun do chaill sibh an tarbh,"
thuirt e an ceann greise. " Chaill," arsa
fear de na bodaich, " chaill, agus theann
sinn ri tighinn leis a' chrodh chun an tairbh
agaibh-se."
Dh'eirich an duine coir gu bord ; sgriobh
e ntir agus dhuin e i. " Theirigibh," arsa
esan, " a dh'iarraidh tairbh far an togair
sibh, an uair a thogras sibh, agus p^ighidh
so e."
Ghabh e slan leotha, agus thill na fir
dhachaidh.
Chuala iad gu'n robh tarbh eireachdail
aig fear-tac an Leodhas, a bha e a' cumail
gu sealladh a chur air an 4ite. Dhednaich
iad dol far an robh e.
" De," arsa fear-a'bhaile, " chuir an rathad
sibh ? "
" Chuala sinn," arsa na fir, " gu'n robh
tarbh agaibh 'g a reic agus thainig sinn g'
a cheannach."
" Tha tarbh agam-sa gun teagamh,"
thuirt e, " ach chan e sibh-se a ruigeas-a-leas
tighinn g' a cheannach."
" An robh sibh," arsa iad-san, " an dull
an tarbh a reic ? "
" Bha ; bha dull agam an tarbh a reic,
ach cha b' ann ri bhur leithidse."
" Am fear a chuir sinne air toir tairbh
thuirt e ruinn gu'n ceannaicheadh sud e,"
arsa an Scarpach agus e a'toirt seachad
na litreach.
Chuir am bodach air na gloineachan ;
dh'fhosgail e an litir agus thug e greis mus
do thog e a shuil dhith. Thog e sin a cheann
agus sheall e orra fo na gruigean — " Muire,
sibh a dh'fhaodadh a radh gu'n ceannaich-
eadh sibh an tarbh ! Thugaibh\leibh-h e."
Chaidh na fir dhachaidh leis air thaod.
Marbhrann do Leanabh
(Bha an Cumha so air a dheanamh leis an Urramach D. W. MacCoinnich,
ministear Bharraidh, an uair a chual e gu 'n do shiubhail balach beag a bha
anns an sgoil-Shabaid aige. Cha robh Mgr MacCoinnich aig an tigh aig an am,
oir tha e 'n a mhinistear-feachd air a' mhuir.)
THAINIG am bas gun chuireadh Shaoil mi gu'n d' fhuair mi solus
is chuireadh leis lus gu lax ; air doimhneachd domhain an t-saoghail ;
Ailleagan cubhraidh cuimir, Ar leam nach fhairicheamaid sonas
an lili aig toisech fhais ; gun dolas trie bhi 'n a luib ;
Blathan bu ghrinne cumadh, 'S cha luachmhor leinne an solus
mo nuar ! nach d' fhuirich thu slan. mur b' e gu'n robh 'n duibhre d'a chionn.
Thug naidheachd do bhais orm smaointinn
air cor an duine 's a chas ;
Cho beag 's tha aige dhe 'n t-saoghal
a gheibh e gu saor gun spairn ;
'S nuair a gheibh e a mhiann thig caochladh
air a mhaoin is 'earras 'n a laimh.
Bheachdaich mi greis air a' ghrinneas
a theicheas ro chabhagach bhuainn ;
Neo-mhaireannach ceol air a bhinnead,
neo-sheasmhach mais' air a buaidh ;
'S tha uair a' bhoidhchead na's giorra
na bruadair duine 'n a shuain.
Is breacan nan iomadh datha
ar beatha an tir nam bed ;
Tha dubh agus geal ma seaoh ann,
tha aiteas ann mar ris a' bhron ;
'S tha beatha is bas ri carraid
's ri gleac le cheile gach 16.
Mar sin rinn thu rathad reidh
tre dhuthaich dhorcha a' bhais ;
'S bho 'n a nochd Thu air thalamh speis •
do leanabain neochiontach tlath ;
Cha b' annas leinn bristeadh na faire
mur leanadh e duibhre na h-oidhch ;
Bu shuarach leinn solus na gealaich
na'm fanadh i 'n comhnuidh leinn ;
'S chan fhaiceamaid gloir an Earraich
gun Gheamhradh greannach 'n ar cuimhn'.
. 0 Thusa a choisich am f asach
o Nazaret suas chon a' Bheinn ;
A dh' fhuiling an iomadh amhghar,
's a chunnaic an spairn bh' aig do chloinn ;
Dhearbh Thu seasmhachd do n^duir
'n uair sharuicheadh Thu air a' chrann.
Doruinn an t-saoghail luaineach
ghluais Thu sileadh nan deur ;
Ach riamh cha do bhristeadh le cruadhchas
an Spiorad uasal 'n a chleibh ;
Bas cha d' fhuair ort a' bhuaidh,
's cha d' thug an uaigh Thu fo gheill.
Is cinnteach nach f4g Thu leis fhein
an leanabh a ghairm Thu cho trath
Gu aros do naomh theach fein^ ... . .
's gu'n coinnich thu thall e le f^ilt. _:.
Aireamh 12
1944
Aran Na Beatha
Searmon-comanachaidh leis an Urramach Calum MacLeoid, M.A., Sgire Bhoth-
chuidir. Bha an searmon air a liubhairt ann an Eaglais Ctiirt a' Chruin an
Lunnainn air an dara sabaid de October so chaidh.
Gabhaibh, ithibh, is e so mo chorp-sa a tha air a bhnseadh air bhur son-se, dean
aibh so mar chuimhneachan ormsa. — •/ Cor. xi. 24.
IS iomadh rud a ni duine a' chilis as aonais.
Fhuair sinn sin a mach. ri linn a' chogaidh.
Tha moran nithean ann air an robh sinn
eadhon cleachte ach a ni sinn a' chilis gle
mhaith as an aonais. Fhuair sinn a mach
ri linn cogaidh gum bheil fichead rud ann a
tha sinn pailt cho maith as an aonais 's
ged bhiodh iad againn.
Tha rudan eile ann a tha feumail agus
goireasach dhuinn, ach a ni sinn a' chuis
as an aonais ged bhios sinn 'gan ionndrainn.
Ach' tha aon rud ann nach dean duine
bed a' chilis as aonais. Is e sin biadh is
deoch. Cha tig duine beo gun bhiadh. So
an t-aon ni feumail nach urrainn daoine
tighinn beo as aonais — am biadh. Agus
tha Criosd a' leigeil fhaicinn dhuinn tre'n
chuirm naoimh so gum bheil esan mar am
biadh, gur e fein am biadh — aran na beatha —
agus mar sin nach tigear beo as aonais-san
nas mo na thigear as aonais a' bhidh.
" Gabhaibh, ithibh," tha e ag radh, " is e
so mo chorp-sa a tha air a bhriseadh air
bhur son-se ; deanaibh so mar chuimh-
neachan ormsa." Tha Criosd a' leigeil
fhaicinn sa' chuirm so gum bheil esan mar
am biadh — nach tigear beo as aonais. " Is
mise aran na beatha," deir an Tighearna.
Tha an Slanuighear beannaichte a' toirt
dhuinn an t-aon ni tha feumail agus nach
tig sinn- beo as aonais — aran na beatha.
Agus is e fein an t-aran sin. " Gabhaibh,
ithibh, is e so mo chorp-sa a tha air a
bhriseadh air bhur son-se, deanaibh so mar
chuimhneachan ormsa."
Tha, ma tha, an fheill naomh so — sacra-
maid na suipeir — mar shamhla is mar
chuimhneachan air fein, ag cur an ceill nach
urrainn dhuinn a bhith beo gun esan a
bhith againn mar Shlanuighear is ro.ar
bheathachadh do ar n-anam. Is esan am
biadh a tha aig a' chuirm so ; agus is esan
a tha an ceann a' bhuird a' riaghladh na
cuirme, agus ag radh : " Gabhaibh, ithibh,
is e so mo chorp-sa a tha air a bhriseadh
air bhur son-se. Is mise aran na beatha."
A rithis, aig cuirm tha conaltradh is
coibhneas is caidreamh, agus tha sin aig
a' chuirm naoimh so — sinne ag eisdeachd
ri ciod a tha aig an Tighearna ri radh ruinn ;
agus sinn a' labhairt gu diomhair ri Fear-ar-
graidh aig a bhord fhein. Bha an seanfhacal
ag radh : Chan fhiach cuirm gun a comh-
radh. Agus tha sin an cois a' bheathach-
aidh a tha an so— comhradh blath blasda
eadar e fhein agus na h-aoighean aig a'
bhord. " Gabhaibh, ithibh," tha e ag radh
riutha, " is e so mo chorp-sa a tha air a
bhriseadh air bhur son-se ; gabhaibh ithibh
is mise biadh bhur n-anama."
I. A nis, tha biadh ri a chosnadh mus
ithear e.
Tha talamh ri a ^iteach agus ri threabhadh,
agus mas e seann talamh a th' ann chan
ann as fhusa a threabhadh, no aiteach, idir.
Tha saothair ri dheanamh ris an talamh
mus fhaighear biadh as. Tha siol ri chiu-
ann, agus tha an talamh ri a ghiullachd an
deidh sin mus toir e toradh a mach. Tha
am foghar ri a thional agus ri chur fo dhion.
Tha so ri dheanamh iomadach uatr ri fuachd
is annlas, agus teas agus ri amhghar. Chan
ann gun saothair a choisnear an t-aran agus
am biadh. Chan ann idir gun saothair
agus gun fhulangas a choisnear biadh as
an talamh. Agus tha biadh eile ann a tha
a' beathachadh an duine mar an t-aran —
agus is ann tre shaothair agus tre amhghar
a choisnear e — tre shaothair agus tre amh-
ghar agus tre fhulangas do Dhia.
Mas e spreidh a thatar ag arach air son
bidh, tha saothair is obair 'n an cois. Co-
dhiiibh is e crodh no caoirich a thatar a'
togail air son bidh tha obair is dragh ann a
bhith sealltainn as an deidh gus an tig iad
gu ire a bhith feumail air son bidh.
Mas e iasg na fairge e, tha saothair is
fuachd is annlas ann iomadach uair mun
glacar e. Tha iomadach uair cunnart agus
gabhadh ann a bhith glacadh iasg na fairge
air son bidh. Is minic a chaill fear a
bheatha ann a bhith cosnadh iasg na fairge.
ARAN NA BEATHA
Agus ann a bhith, cbsnadh a bhidh spiora-
dail a tha an so — ann an losa Criosd a bhith
'na bheathachadh do dhaoine, bha saothair
is fulangas is amhghar. Dh' fhag esan
sonas is suaibhneas na gloire, agus ghabh
e air fein nadur an duine. Dh' fhag esan
sonas gloire an Athar, agus thainig e dh'
ionnsaigh saoghal peacach agus caillte chum
's gum biodh e 'na bhiadh agus 'na bheath-
achadh do anamaibh dhaoine. Dh' fhuiling
e am bas air a' chrann chum 's gum biodh e
'na aran na beatha do dhaoine. " Gabhaibh,
ithibh, is e so mo chorp-sa a tha air a bhri-
seadh air bhur son-se." Choisinn esan aran
na beatha do dhaoine tre bhas maslach a'
chroinn-cheusaidh. Is e fhein an t-aran so
a tha air a bhriseadh air bhur son-se, dean-
aibh so mar chuimhneachan air-san — am
biadh spioradail nach tig sinn bed as aonais,
agus a chaidh a chosnadh air ar son.
n. Tha, a rithis, am biadh ri a
dheasachadh
Mus deanar aran de'n arbhar tha e ri a
bhualadh. Feumar an gran a dhealachadh
bho'n chonnlaich le bruthadh no le bualadh.
Feumar cuideachd an gran a chruadh-
achadh ; feumaidh e bhith air a thireadh,
agus air a bhleith, mus fuinear e, agus mus
bruichear e, agus mus bi e ullamh chum
ithe. Tha am biadh ri dheasachadh mus
deanar feum dheth.
Tha feoil ri a marbhadh agus ri a h-
ullachadh mus deanar feum dhith mar
bhiadh. Tha iasg ri a dheasachadh mus
ithear e. Tha gach gne bidh ri uUachadh
agus ri dheasachadh mus ithear e. Thainig
losa Criosd do'n t-saoghal-sa chum gum
bitheadh e 'na bhiadh agus 'na bheath-
achadh do chlann nan daoine. Bha e air
ullachadh agus air a dheasachadh mar aran
na beatha le bhith air a bhualadh agus air
a bhruthadh. " Lotadh e air son ar pea-
caidh-ne, bhruthadh e air son ar n-aingidh-
eachdan ; leagadh airsan smachdachadh
ar sith, agus le a chreuchdan-san shlanuich-
eadh sinne."
Bha losa mar so air a dheasachadh gu
bhith 'na aran na beatha dhuinne, le a
bhriathran agus le a mhiorbhuilean air
thalamh. Bha e air ullachadh gu bhith
'na bhiadh do ar n-anama le a fhulangas,
agus le a bhas air a' chrann. " Gabhaibh
ithibh, is e so mo chorp-sa a tha air a
bhriseadh air bhur son-se, deanaibh so mar
chuimhneachan ormsa." Tha am biadh
deasaichte.
in. Tha am biadh ri ghabhail
Ged bhiodh am biadh air a chosnadh
agus air a dheasachadh chan 'eil feum
sam bith ann mura gabhar e. Chan 'eil
tairbhe sam bith ann am biadh do neach
mura h-ith e dheth. Faodar am biadh
as fhe^rr a chosnadh, agus ullachadh, agus
a dheagh dheasachadh, ach mura gabh
duine dheth chan 'eil feum sam bith ann
do'n duine sin. Faodaidh e dhol bas leis
an acras mura gabh e am biadh a chaidh
a chosnadh, agus a dheasachadh dha. Tha
cuid mar sin a' dol aog a chionn nach gabh
iad ri Criosd, aran na beatha. Troimhe-san
agus ann-san tha biadh an anama air a
chosnadh agus air a dheasachadh, agus ge
b'e neach a ghabhas ris-san bidh e air a
bheathachadh. Cha bhi agras air am feasd.
Agus thubhairt losa riu : "Is mise aran
na beatha : an ti a thig do m' ionnsaigh-sa
cha bhi ocras gu brath air ; agus an ti a
chreideas annam-sa cha bhi tart gu brath
air."
A chairdean caomha, is e Criosd aran na
beatha ; agus is e so an t-aran air am
bheil sinn air ar beathachadh sa' chuirm
naoimh so, a tha sinn ag cumail an so an
diugh. " Gabhaibh, ithibh, is e so mo
chorp-sa a tha air a bhriseadh air bhur
son-se, deanaibh so mar chuimhneachan
ormsa."
Tha beathachadh, agus neartachadh, anns
an aran so — ann an Criosd, Fear-ar-graidh-
ne. Tha s^sachadh agus solas ann. Tha
aoibhneas do-labhairt ann. Tha comanach-
adh agus comh-chomunn naomh ann. Tha
gach ni a tha dhith air an anam ann. An
dubhairt am bard diadhaidh againn fhein :
Tha agam ann an Criosd na tha m' anam
bochd ag iarraidh,
'S chan abair mi gu siorruidh nach
leor e ;
Tha an t-uisge dol 'na fhion ann, tha mil
is bainne is biadh ann,
Tha cridhealas is fialachd is ceol ann.
" Gabhaibh, ithibh, is e so mo chorp-sa a
tha air a bhriseadh air bhur son-se, deanaibh
so mar chuimhneachan ormsa."
Amen.
A' toirt breith air an aimsir so
Leis an Urramach Aonghus P. Mac-ari- Fhleisdeir, Sgibinnis, an Cinntire.
CHUALAS an uiridh fear a bha leth-cheud leth-cheud bliadhna riamh roimhe bho am
bliadhna 'n a mhinistear ag radh nach robh an Tiomnaidh Nuaidh anns an do thachair
"A' TOIRT BREITH AIR AN AIMSIR SO "
am meud de atharraichean cho mor 's an
t-saoghal. Air cho mor 's a bha na h-
atharrachaidhean anns na h-amannan ris
an abrar an t-Ath-ionnsachadh agus an
t-Ath-leasachadh, ceithir no coig ceud
bliadhna roimhe so, cha robh iad sin idir cho
mor ris anatharrachadh a thachair 'na linn
fhein. Ged a tha sin fior, is coltach nach
'eil na h-atharrachidhean ach direach a'
toiseachadh. Is iomadh caochladh a thig
air an t-saoghal 's an Hnn so fhathasd. An
teid againn air fios sam bith fhaotainn
roimh-laimh air na nithean sin, agus am
bheil dleasanas againn d' an taobh ?
Tha sinn gach latha a' bruidhinn air an
aimsir, " De an t-sid' a bhitheas againn
am maireach ? " " Bithidh latha fhuch
ann," no " Bithidh e blath " ; agus tha an
Soisgeul a reir Lucais (Lucas xii. 54-57) ag
innseadh dhuinn gu 'n dubhairt losa ris an
t-sluagh, gu 'n robh iad a' tuigsinn comharran
nan speur, agus gu 'm bu choir dhaibh mar
sin cuideachd comharran eile a thuigsinn,
agus cor an t-saoghail aithneachadh. " Is
aithne dhuibh breith a thoirt air aghaidh
nan speur, agus na talmhainn ; ach cionnus
nach 'eil sibh a' toirt breith air an aimsir so ?
Agus car son nach 'eil sibh eadhon uaibh
fein a' breithneachadh an ni sin a tha
ceart ? "
An teid againn air sin a dheanamh ? Ciod
iad na h-atharrachaidhean a tha tighinn air
an t-saoghal ? Gu sonruichte, ciod iad na
h-atharrachaidhean a tha tighinn air a'
Ghaidhealtachd ? Ciod a bhitheas, agus
ciod nach bi ceart ?
Fasachadh na tire
Tha a' chuid as motha de 'n Ghaidh-
ealtachd air a fasachadh. Dh' fhalbh
luchd-aiteachaidh nan gleann thar chuan
do thirean cein. Chaill am fearann fhein a
bhrigh agus a shugh. Dh' ith na caoraich
suas feur agus lusan nan sleibhtean gus nach
'eil a nis ach a h-aon diubh fein ag ionaltradh
far am b' abhaist do thri bhi ann. Mhill na
bataichean-sgriobaidh moran de 'n iasgair-
eachd anns a' chuan. Shaoil sinn gu 'n
robh gu leoir de dh' uisge againn co dhiubh,
agus nach sanntaicheadh duine sam bith
na frasan a tha tuiteam air monaidhean na
Gaidhealtachd, ach tha moran de chumh-
achd-uisge Tir nam Beann cheana air a
thoirt air falbh. Tha a' Bhuidheann Ghram-
pianach fo chionn bhliadhnaichean a' cur
corr agus 100,000,000 " units " de chunh-
achd-uisge no dealan-uisge air falbh do 'n
Ghalltachd gach bhadhna. An " unit," is
e sin cumhachd mile " uadaichean " ag
oibreachadh fad aon uair. Is e 746 " udaich-
ean " cumhachd aon eich (746 watts — 1
H.P.). Mar sin, tha tri " units " mar obair
ceithir eich mora ag oibreachadh tri fichead
mionaid. Tha 100,000,000 "units" a' dol
do 'n Ghalltachd ! Is iomadh creach a thog
na Gaidheil air Machair Alba, ach c'uin a
thog iad creach mar sin ?
Ma dh' fhaoidhte nach bu choir dhuinn
a bhi bruidhinn mar sin. Cha robh duine
sam bith a' deanamh feuma de 'n chumhachd-
uisge sin roimhe. Tha e moran na b' fhearr
gu bheil feum air choireigin 'g a dheanamh
dheth a nis na gu 'm bitheadh e gun mhath
sam bith idir. Dh' fhaoideadh gu 'm bu
choir dhuinn bhi toilichte gu bheil ar luchd-
daimh air Machair Alba agus ar cairdean
an Sasunn 'g a uisneachadh, ma dh' fhagas
iad am meud de 'n chumhachd-uisge againn
agus a dh' fhoghaineas obair a thoirt do
mhuinntir na Gaidhealtachd gun iad a dol
do 'n Ghalltachd no do thirean chein 'g a
h-iarraidh, agus tighean matha le goireasan
an latha 'n diugh a thoirt dhaibh 'n an
diithaich fein. Cha bhitheadh ann ach
ceartas sin iarraidh air ar luchd-riaghlaidh.
Bu choir do luchd-aiteachaidh na Gaidh-
ealtachd agus nan Innseanan moran tuilleadh
na sin fhaotainn, ach tha e coltach nach
faigh iad sin* fein, mur tagair Eaglais na
h-Alba an cuis, agus mur duisg an Eaglais
coguisean dhaoine air feadh na rioghachd,
Ach ma chumar cuid mhor de 'n chumh-
achd-uisge 's a' Ghaidhealtachd chum obair
a dheanamh 'n ar diithaich fhein, c6 an
dream a bhitheas deanamh feuma dheth ?
An e muinntir na Gaidhealtachd agus
Gaidheil a thig air ais bho na bailtean mora
agus bho tirean cein ? Bu mhath le feadh-
ainn tighinn air ais nam faigheadh iad
iad cothrom cosnadh math fhaotainn 'n
an duthaich fhein. — No an e sluagh coimh-
each a bhitheas ag aiteachadh Tir nam
Beann anns na hnntean a tha tighinn ?
Muilnean dubha
Ceist eile, am faod a' Ghaidhealtachd bhi
air a h-aiteachadh a rithisd gun na tighean-
ceairde gruamach agus na muilleanan tiamh-
aidh agus an daorsa tuarasdalach a mhill
Tir nan GaU 1
Ma tha e 'n comas do dhuine sam bith
bhi 'g r^dh ri fear eile, " Dean mar a dh'
iarras mise ort, air neo bithidh tu gun
teachd-an-tir idir ach deirc " — ach 'eU sin
daorsa ? — daorsa tuarasdalach, " wage-
slavery " mar a their iad 's a' Bheurla.
Sgriobh an t-Abstol Pol chum nan seirbh-
iseach an Ephesus. (B' iad sin na traillean
A' TOIRT BREITH AIR AN AIMSIR SO
a dh' fhaodadh bhi air an reic agus air an
ceannach mar chaora.) Thubhairt e riu,
iad a bhi " le deagh thoil a' deanamh seir-
bhis, raar do 'n Tighearna, agus chan ann
do dhaoinibh. " Is coltach gu 'n, robh
an t-Abstol a' smuaineachadh air tuath-
anachd, no banas-tighe, no a leithid sin de
dh' obair, a tha feumail do dhaoine agus
taitneach do Dhia ; ach ciod a theireadh e,
nan tugadh droch mhaighsteir ordugh do
'n t-seirbhiseach, traill eile a sgiiirsadh,
no droch ordugh air choreigin eile a chur
an gniomh ? Sannt agus feinealachd nam
maighstearan, ma 's ann do na droch nithean
sin a tha iad a' deanamh seirbhis, ciamar
is urrainn do dhaoine bhi umhail do bhriath-
ran an Abstoil " Ge b' e ni a ni sibh, deanaibh
na h-uUe nithe chum gloire Dhe " ?
Tha miltean agus miltean anns na bailtean
mora a' cur seachad an laithean aig obair
anns nach 'eil e 'n comas tlachd a ghabhail,
obair nach urrainn daibh dheanamh chum
gloire Dhe, mar sheirbhis do 'n Tighearna.
Is e sin daorsa tuarasdalach. Chan iongan-
tach ged a tha misgearachd agus struidh-
ealachd agus iomadh amaideachd eile cum-
anta 'n am measg.
So, ma ta, tri ceisdean — Am faod cumh-
achd-uisge na G^idhealtachd bhi uile air
a chur gu buil 's a' Ghaidhealtachd fein 1
Am faodar sin a dheanamh gun sluagh
coimheach a thoirt a stigh : Agus am faod
an cumhachd sin bhi air a chur gu deagh
bhuil gun an daorsa tuarasdalach agus na
muileanan tiamhaidh a bhi againn cuid-
eachd ?
Is cinnteach gu 'm faod. Thg- iomadh
obair, buannachail do na h-oibrichean,
agus chum maith dhaoine eile agus chum
gloire Dhe, a dh' fhaodadh a bhi air a
ghabhail os laimh 'n ar dtithaich, ach cha
deanar sin mur h-eil e run suidhichte nan
Gaidheal fein, agus mur" bi muinntir Chrios-
dail " a toirt breth air an aimsir so, agus
uatha fein ' a breithneachadh an ni sin
a tha ceart.' " Mur dean iad sin, is coltach
gu 'n creachar agus fasaichear a' Ghaidh-
ealtachd ni 's mo na bha i air a creachadh
agus air a fasachadh riamh roimhe.
Am BiobuU teaghlaich
Le Niall Mac-an-Tuairneir, F.R.H.8., Loch Portain.
BHO chionn moran bhliadhnaichean bha,
ann an ce^rna araidh de 'n Ghaidhealtachd
fear is bean-phosda bha air teachd a dh'
ionnsuidh fior shean aois, ann an seilbh air
tomhas cuimseach de mhaoin an t-saoghail
so, iomchuidh gu 'n coimhead bho gach
gainne agus uireasbhuidh ; agus bha aca,
mar an ceudna aon nighean, ainnir cho
ailhdh 's air do dhearc siiil riamh, agus ro
ghealltannach air a bhi 'n a h-aoibhneas agus
'n a cul-taic d'a parantan 'n an sean aois.
Bha fleasgach og deagh-bheusach de
thuathanach 's a' choimhearsnachd a chinn
air gaol a thoirt do 'n ghruagaich eireachdail
so ; agus an ceann uine ghearr, dh' inntrinn
iad air daimh a' phosaidh, an deidh do 'n
t-seana charaid an Ian aontachadh a thoirt
gu 'm biodh an t-snaim sin air a cur eatorra
naoh robh gu bhi air a fuasgladh ach le
laimh fhuar a' bhais.
Am beagan uine bha an t-seana mhuinntir
air an gearradh sios le speal a' bhais, agus
an duslach air a ghiulan a dh' ionnsuidh
tigh tosdach na h-uaighe.
Air do 'n tuathanach og cunntas mhaith
fhaotaum air an duthaich mhaith sin thar
a' chuain agus air dha na h-uile ni a reic air
nach robh feum aige, thrus e na h-uile ni
b' urrainn da smuaineachadh a bhiodh
feumail 's an duthaich chein a dh' ionnsuidh
an robh e triall. Air do chuid eile de a
luchd-dvithcha a bhi togarrach air tir am
breith a threigsinn, thog iad orra gu teachd
maille ris a charaid oig gu America.
Air doibh beagan airgid a thoirt leo, cha
robh iad so mar bha aireamh mhor do 'n
luchd-duthcha aig an -am ud a' teachd gu
cladaichean America gun airgiod, gun or,
gun chairdean ; ach gu sona solasach, le
'n cridheachan Ian de dhochais dhealasach
^rd.
B' e a' cheud ni a rinn iad an deidh an
cois a shocrachadh air corsa tir-mor Amer-
ica, an seana BhiobiUl mor eireachdail a
bha aig an athraichean 's na bliadhnaichean
a dh' f halbh fhosgladh suas, chum cuibhrionn
a leughadh dheth, agus iobairt a' mholaidh
's a bhreith-bhuidheachais iocadh do Dhia
air son dion agus coimhead a Fhreasdail
mu 'n timchioll air uchd a' chuain mhoir
's air son an toirt gu tearuinnte do 'n chala
bu mhiannach leo.
Mar is i a' chrioch araidh a bha aig an
tuathanach og so ann an teachd do America
an tuathanachas a leantuinn, an deidh dha
seilbh-fhearainn a cheannach, cha d' fhan
e ach iiine ghearr anns a' bhaile-mhor far
an d' thainig e gu tir ; agus mar a rinn each
d'a luchd-turuis suas an inntinn a thaobh
an dreuchd 's a' ghairm fa leth a bha iad
AM BIOBULL TEAGHLAICH
gu leantuinii, ghabh e slan leo ; agus le
cridhe sunndach aigeantach chuir e aghaidh
ri ^ird dol fodha na greine.
An cois na h-aibhne
Mu 'n am so, bha lionmtorachd sloigh
a' domhlachadh gu Indiana ; agus air do
'n duine og so a chluinntinn mu 'n fhearann
mhaith is shaor a bha 's a' chearna-sa,
runaich e socrachadh an so. Thog e fearann
uime sin an cois abhuinn " Wabash " ; agus
air dha luach leth an fhearainn a phaigheadh
thug e geall-diolaidh air son an iomlan a
bhi paighte an ceann bliadiLna.
Air dha nis an t-aite a stocachadh, agus
am por a chur 's an talamh, dh' fheith e nis
gu foighidneach gus an tigeadh an t-am
anns am feudadh e dol a mach a dh' abachadh
luach a shaothair 's an fhogharadh. Ach,
mo thruaighe leir ! chunnaic am Freasdal
iomchuidh nach faiceadh esan cinneas fhear-
ainn no luach a shaothair. Bhuail fiabhrus
marbhtach na dtithcha e ; agus nuair a bha
na h-achaidhean air an comhdachadh le
arbhar a bha cosmhuil ri saothair an tuath-
anaich ath-dhioladh iomadh-fillte thainig
am bas gu ghairm air falbh ; agus dh'
fhagadh a bhean 'n a ' banntraich, agus an
t-aon leanaban a bh' aca 'n a dhilleachdan.
Cha leudaich mi ni 's fhaide air a' bhe^rna
a rinn am Freasdal air an teaghlach bheag so,
ach theid sinn air ar n-adheart gu beachdach-
adh air na deuchainnean 's na cruaidh-
chasan a choinnich a' bhanntrach bhochd
an ath bhliadhna an deidh so.
Air do 'n am a nis a bhi aig laimh anns am
feumadh an geall-diolaidh a bhi air fhuas-
gladh, thog i an t-airgiod an coingheall bho
choimhearsnach a bha ro chaoimhneil d'a
fear-posda nach maireann, agus di fein — ■
neach a shuidh a ris agus a ris maille ri fear-
a-gr4idh, agus i fein aig bord comanachaidh,
chum cuimhne a chumail air gradh an Fhir-
Shaoraidh. Is cruaidh agus is foighidneach
a shaoithrich i chum an t-iomlan de na
fiachan a bh' onre a phaigheadh aig an am
a gheall i ; ach d' fhairthch cuisean oirre :
bha gnothuichean a' dol 'n a h-aghaidh ;
agus mu dheireadh cha b' urrainn i cumail
suas fodh gach trioblaid is deuchainn a bha
teachd 'n a caraibh.
Le cridhe briste Ian dolais, thug i seachad
am fearann 's an stoc air son suim na bu
lugha na bha aice r'a phaigheadh d'a coimh-
earsnach, nach robh toilichte le so ach a
thug ordugh gu 'm biodh airneis a tighe air
a reic.
Air an t-Sabaid roimh latha an ruip,
ghlac i misneach is neart, bho chinnt a bhi
aice nach d' rinn i cron no eucoir do neach
fo 'n ghrein. Chaidh i suas do thigh an
Tighearna, agus le cridhe Ian de ghradh 's
de irioslachd thaom i mach a h-anam ann
an lathair a Ti sin aig a' bheil a chluas
fosgailte ri osnaich nam bochd 's na feumach ;
agus air di sacramaid na suipearach a ghabh-
ail maille ri 'coimhearsnach mar bu ghnath
leatha, dh' imich i dh' ionnsuidh a dachaidh,
a bha air f^s ro-aonaranach chianail.
Cha mhor, a nis, nach do dhibir a misneach
i, ach air di siiil a thoirt air an t-seana
Bhiobull-teaghlaich, le urram naomh agus
le suil is cridhe togta suas gu neamh chrom
i a ghlun agus dh' iarr i o gheallanna priseil
a' Bhiobuill an solas agus an comhfhurtachd
a tha e comasach a thoirt do 'n anam sgith.
Ruith a nis na deoir sios gu frasach o a
siiilean, mar a bha a h-anam Ian de aoibhneas
thar labhairt, agus Ian de ghloir.
An la brdnach
Thainig a nis an latha air an robh na bha
aig a' bhanntraich bhochd ud gu bhi air a
reic do 'n neach a bheireadh an tairg'se
a b' airde. Gun mhonmhur, gun ghearan,
chunnaic i gach ball de 'n eairneis air a
chur suas 's an ruip, gus an do thog am
maor-siorraim suas 'n a 14imh am BiobuU
teaghlaich. Thog so reachd 'n a cliabh agus
mhothaich i a cridhe an impis bristeadh.
Cha b' urrainn i cumail oirre fein ni b' fhaide.
Ruith a nis na deoir gheura sios gu frasach.
o suilean. Dh' asluich i de 'n mhaor gu
'n gleidheadh e an cuimhneachan so air
a parantan gradhach nach bu mhaireann.
Bha am maor toileach gu a h-iarrtas a
thoirt di ; ach thubhairt am fear-fiacha
ain-iochdmhor gu 'm feumadh na h'uile
maoin a bhi air a reic, a chionn 's gu robh
rim suidhichte aige a chuid fein fhaotuinn
gus an fheoirling mu dheireadh.
Bha an leabhar a nis air a chur suas,
agus gu bhi air a thoirt seachad air beagan
thasdanan nuair a ghlac i e bho laimh a'
mhaoir agus ag radh gu 'm feumadh i
cuimhneachan a bhi aice air a mhuinntir a
dh' fhalbh 'sab' ionmhuinn leatha ; agus
bhris i an snathain a bha a' ceangal comhdach
eudaich an leabhair, le rim so a ghleidheadh
gu ciiramach. Thuit comhdach an leabhair
'n a lamhan, agus air a thasgadh suas ann
bha da chrioman de phaipeir salach.
Ghabh i mor iongantas ri so ; agus air
dhi sealltuinn riu le ro-aire ciod a nis meud
a h-aoibhneis nuair a leugh i gur e bha annta
d^ " bhill " air Banc Shasuinn air son mile
punnd ! Air cixl aon de na " hilaichean " bha
ann an l^mh sgriobhaidh a m^thar na
briathran a leanas : — " Nuair a ghlacas
6
AM BIOBULL TEAGHLAICH
trioblaid thu falbh a dh' ionnsuidh a' Bhio-
buill." Agus air cul a' " bhill " eile, ann
an lamh-sgriobhaidha h-athar — " Tha cluas
t' athar a ghnath fosgailte."
Chaidh stad a chur air' an rup air ball,
agus bha am BiobuU teaghlaich air a thoirt
do shealbadair. Bha an eairneas a bha air
a reic air a thairgse dhi leis an luchd-cean-
naich, ni a ghabh i air-'ais gu taingell. Air
di am fear fiach an-iochdmhor, cruaidh-
chridheach, a phaigheadh a dh' ionnsuidh
an sgillinn mu dheireadh, agus air di tigh
beag freagarrach a ghabhail air mhal,
shocraich i an t-iomlan de 'n airgiod air
dhoigh 's gu 'm faigheadh i riadh iomchuidh
gu cumail suas gu comhfhurtail.
Thug i cothrom do 'n nigheanag na suil-
ghuirm, a bha air a f^gail air a curam le
fear-a-graidh. Thug i mach chii agus fhuair
i onair.
Anns an eaglais bha ri 'm faicinn am
meadhon an ionad aoraidh ban-tighearna
uasal eireachdail mu dheich bliadhna fichead
a dh' aois, air a comhdach le eideadh broin,
le eugas anns an robh maise na naomhachd
ri snamh maille ri a h-ighean 6g snasmhor
cKuteach. Aig tigh-osda a' bhaile cheudna
faic duine truagh a ghn^th fo bhuaidh
mhilltich na dibhe-l^idir, agus an cupan
puinnseanta n'a bheul. • 'S i bhanntrach 's
a h-ighean tha sud, agus 's e 'm fear-fiacha
an-iochdmhor a chitheadh tu air co beag
ceill ri briiid an achaidh air lorg buaidh
na dibhe-laidir.
Cumhachdach gu tearnadh
Le bean
DH'FHAIRTLICH e air a h-uile duine;
dh' fhairtlich e air Feachd na Slainte fhein
Bha a chridhe cho cruaidh 's nach robh
suim aige d'a thri paisdean lurach a bha
gun bhiadh, gun bhrogan, air chrith le
fuachd is acras. Chuir e as a rathad iad
gu suarach, gun smuain aige do ni fo 'n
ghrein ach a ghoile mosach fhein ; cha robh
dad a' ruith 'n a inntinn ach deoch.
A bhean bhochd ! Bha e cruaidh oirre-se
an uair a dh' innis iad dhi gu robh an duine
aice air a thoirt air falbh le da chonastabal.
" Bha Tomas," ars iadsan, " air a dhalladh
leis an daoraich, agus a' deanamh aimh-
reite ; cuiridh iad 's a' phriosan e gun
teagamh."
" Ma chuireas," ars ise, " gheibh e a
bhiadh co dhiu, agus uihe air tighinn thuige
fhein. O, gu'n deanadh Dia trocair air'
anam ; feumaidh mi a bhi ag iirnuigh air
a shon gun sgur."
Cha bu lugha na boirionnach maith, aig
an robh gras Dhe 'n a cridhe, a' smuainich-
eadh air sin a dheanamh air son trusdair
nach robh coibhneil rithe, agus a bhiodh
air uairean 'g a bualadh ; duine mosach a
bhiodh ag radh rithe gu trie le mionnan,
" As mo rathad."
Mar bu mho a bhiodh eagal air a chloinn
is ann bu mhosaiche a bhiodh e riu, ach
bhiodh am mathair a' cur na cloinne a'
laighe m' an tigeadh e dhachaidh air an
daoraich, air eagal gu'n deanadh e cron
orra.
Cumhachd an t-Slanuigheir
Ach la de na laithean thainig duiae a dh'
ionnsuidh an doruis le sgeul aoibhneach ;
thainig e a dh' innseadh d' a mhnaoi gu robh
gun amm
Tomas air iompachadh anns a' phriosan.
" Thug an duine agad," ars esan, " a chridhe
do Chriosd."
" 0, buidheachas do Dhia," ars' a bhean ;
"nach mise a tha sona! "
Cha robh e furasda Tomas a chosnadh do
Dhia. Bha moran de dhaoine diadhaidh
ag iirnuigh air a shon, ach bha a chridhe cho
cruaidh 's gu'n do theab eadhon an fheadhainn
a bu laidire creideamh fannachadh, oir a
reir choslais reic an duine ud e fein ris
an Diabhol, corp is anam, is bhiodh e a'
boihch as.
Ach lean na br^ithrean ud air urnuigh
air a shon, agus mu dheireadh fhuair iad
cead dol 'g a fhaicinn do'n phriosan. An
toiseach, nuair a chaidh iad a steach far an
robh e, cha sealladh e orra, is cha fhreagradh
e iad ach le mionnan.
Mu dheireadh thaisich urnuighean is
coibhneas is gr^dh nam braithrean ud a
chridhe cruaidh, is thubhairt e riu, " Car
son a tha sibh a' tighinn thugamsa ; nach
'eil fhios agaibh gu maith nach 'eil annam-sa
ach diu nam fear ? "
" Is ann air son do leithid-sa, a Thomais,
a thainig Criosd do'n t-saoghal a thoirt suas
a bheatha air a' chrann-cheusaidh. Tha
toil aige do shaoradh, is tha cumhachd aige
mar an ceudna, ma dh' iarras tu air, agus
tha sinne ag iirnuigh air do shon."
An deidh dhaibh fhagail thainig na
briathran sin air ais thuige, is cha leigeadh
iad leis cadal.
Na seann laithean
A thuilleadh air sin chuimhnich e air
a chloinn a bha cho neo-chiontach, ach ris
nach do rinn e a dhleasdanas, is bha sin
CUMHACHDACH GU TEARNADH
a' bioradh a choguis. Thainig dealbh eile
gu inntinn, — caileag bheag a bha aig fear
an tigh-osda, — chunnaic e i, agus i ruiteach
riomhach, a' tighinn a steach do'n t-seomar
anns an robh e fein ag 61, a phogadh a
h-athar m' an rachadh i a laighe. Cha
do rinn na truaghain aigesan sin riamh.
" 0, nach mise an t-amadan," arsa Tomas
ris fhein, " tha m' Ealag bheag-sa a cheart
cho maith ri caileag an osdair na'n tug mise
cothrom dhi. Is ann le m' airgiod-sa agus
le airgiod amadana eile a tha an t-6sdair a'
cur aodach riomhach is bl^th air a chloinn
fhein."
Chuir an smuain so goin 'n a chridhe,
agus e a' sr^ideamachd 'n a chiiil bhig
chumhainn, mar neach as a chiall. Bha
Spiorad an Tighearn a' dearbhadh a chiont
air agus a pheacaidhean an-tromaichte an
aghaidh Dhe. Bha e a' tuigsinn a nis gur
cruaidh slighe luchd-easaontais.
An ath uair a thainig an caraid ud 'g a
fhaicinn bha cridhe Thomais briste bruite.
Ri taobh an stoil thri-chasaich a bha anns
an oisean chaidh iad le cheile air an gluinean,
agus ghaodh Tomas an eigin anama, " A
Dhe cuidich leam ; thoir maitheanas dhomh ;
tha mi ag aideachadh mo chionta gu saor ;
dean trocair orm."
An sin rinn an duine Je Dia urnuigh air
a shon, " Athair, saor an t-anara priseil so
air sgath Chriosd. Dubh as a chionta, is
thoir cridhe nuadh dha is eolas air do ghradh
iongantach."
An sin dh' eirich iad bharr an gluinean, is
thubhairt an duine le Dia ris, " A Thomais,
tha Dia an so maille ruinn, agus tha e ag
radh, ' Ma dh' aidicheas sinn ar peacaidhean
tha esan firinneach agus ceart, chum ar
peacaidhean a mhaitheadh dhuinn, agus ar
glanadh o gach uile neo-fhireantachd.' "
Geata neimh
Fhreagair Dia urnijigh an aithreachain.
agus an sin bha am priosan dha mar gu'm
biodh e ann an neamh. Thainig an Tighearn
losa maille ris, ann an caomhalachd a
throcair agus a ghraidh, an Tighearn losa
air an do leagadh aingidheachd gach aoin
againn (Isaiah liii. 6), Uan Dhe a thug air
falbh peacadh an t-saoghail le ghiiilan air
crann-ceusaidh Chalbhari.
Chuir Dia oran-molaidh am beut Thomais,
is bha aoibhneas an l^thair ainglean Dhe
OS cionn a' pheacaich a bha air a thoirt o
bh^s gu beatha.
Bha a bhean a nis sona ; thug i Biobull
thuige anns a' phriosan, is bhiodh e 'g a
leughadh gun sgur, agus ag tirnuigh agus
a' moladh ainm an Tighearna.
An ceami beagan mhiosan dh' aidich e gu
foUaiseach gu robh e air iompachadh, is
thug e cliu do'n t-Slanuighear a shaor e. An
uair a rinn e sin, cha-mhor gu robh siiil
thioram am measg na bha 'g a eisdeachd, oir
b' aithne dhaibh an seorsa duine a bha ann,
is b' abhaist moran dhiubh a bhi ag iirnuigh
gu'm biodh e air a thearnadh. Agus a nis
rinn iad gairdeachas gu'n d' fhuair am
Buachaille Maith a' chaora a bha air chall.
Xa M6r
Shuidh e fhein agus a bhean comhla aig
bord an Tighearna, agus b'e sin an la mor.
Bha an triuir chloinne m' an coinneamh ann
an suidheachan eile, agus an aodainn shona
ag innseadh an t-atharrachadh mor a
thainig air an dachaidh. " Tha athair
gaolach againn a nis," ars' iadsan, mar tha
aig cloinn eile, thug losa cridhe nuadh d'
ar n-athair, is tha sinn sona. Am faic sibh
ar hrogan ura ?
Chuala mi Tomas a' seinn aon oidhche,
Nach ann agam-sa tha 'n caraid !
Caraid caomh a shaor mi,
Innseam cHii is gaol mo charaid
Do gach neach 's am t-saoghal.
Duine diadhaidh
C aite a bheil na daoine as diadhaidhe ri'm
faotainn an diugh ? Tha mi an dull gu
bheil anns na h-Innsibh an Ear. Tha an
diadhaidheachd n^durra do'n kird an Ear ;
na'n tigeadh Criosd air ais do'n t-saoghal
an diugh agus gun fhios c6 e, bhiodh barrachd
meas air anns na h-Innsibh an Ear na bhiodh
air ann an Dim-eideann.
An Lunnainn no an Diin-eideann tha meas
aca air daoine mora ; daoine aig a bheil gloir
agus maoin agus greadhnachas an t-saoghail
so, agus chan 'eil meas idir aca air daoine aig
nach 'eil aite anns an leag iad an ceann. Ach
anns an aird an Ear tha meas aca, fhathast
air daoine aig nach 'eil inbhe no ionmhas
anns an t-saoghal so ma tha choslas orra gu
bheil iad a' smachdachadh na feola. Sin na
daoine d'an toirear urram anns an aird an
Ear, daoine a thionndas an ctil ris an t-
saoghal, agus ri gloir an t-saoghail, agus ri
toil-inntinn an t-saoghail chum an fheoil a
chiosnachadh agus co-chomunn gun sgur a
bhi aca ri Dia.
Bu mhaith leam anns an aireamh so iom-
radh a dheanamh air fear de na daoine sin,
Sadhu Sundar Singh.
DUINE DIADHAIDH
Tha am facal Sadhu a' ciallachadh duine
naomh ; duine nach 'eil 'n a shagart ach a
tha a' sonrachadh. le a shaor thoil fein gun
ni air thalamh iarraidh ach a mhain buaidh
air an t-saoghal agus air an fheoil. Bho
'oige tha an Sadhu 'g a choisrigeadh fein do
bheatha na diadhaidheachd ; a' briseadh
gach bann a tha 'g a cheangal r'a theaghlach
no ri obair an t-saoghail ; a' cur ciil ri gaol
bhan, is posadh, is ctiram teaghlaich, agus 'g
a thabhairt fein gu buileach gus cruadhas is
fuachd is acras fhulang air ghaol an fheoil a
smachdachadh.
Tha na miltean de'n t-seorsa dhaoine sin
anns na h-Innsibh an Ear ; cuid dhiubh
maith is cuid dhuibh nach 'eil maith idir,
ach ged nach urrainnear na cleachdanna
aca a mholadh air fad tha iad a' cumai
cuimhne air aon fhirinn shonraichte nach
coir do Chriosduidh air bith a dhichuimh-
neachadh, an fhirinn so, gu'm feum neach
air bith a theid a steach do rioghachd Dhe
e fein aicheadh.
Rugadh Sundar Singh anns a' bhliadhna
1889. Bha athair 'n a uachdaran fearainn
agus gu maith air a dhoigh ; ami' an laithean
oige bha e air a thogail ann an sogh is comh-
fhurtachd. An uair a bha e sia bliadhna
deug bha e air iompachadh is choisrig e a
bheatha do sheirbhis Chriosd. Bha e searbh
gu leoir le athair agus le chairdean gu'n do
thionndaidh e air falbh o chreideamh aith-
richean, ach an uair a chual iad gu robh e a
dol 'n a Shadhu Criosduidh, no 'na shois-
geulaiche gun dachaidh, shaoil iad gu robh
e air a chiall a chall.
Cha ghabh e innseadh na dh' fhuihng am
balach 6g so ann an tigh athar an uair a
thoisich e air gairm Chriosd a fhreagairt.
Tha moran de na briathran a bhios sinn a'
leughadh anns an Tiomnadh Nuadh nach 'eil
a' ciallachadh dad dhuinn, a chionn nach
aithne dhuinn na deuchainnean a dh' fhuiling
na ceud Chriosduidhean, briathran mar so,
bithidh fuaih aig na h-uile dhaoine dhuibh air
sgath m' ainme-sa, ach b' aithne do Shundar
Singh ciod a bha iad a' ciallachadh oir
thionndaidh a dhaoine fein uile 'n a aghaidh
mar dhuine a- thug naire is masladh air a
theaghlach. Mu dheireadh chuir iad a
mach e mar gu'm biodh cii.
Bha e duilich dha dealachadh ri theagh-
lach agus ri gnaths a dhaoine, ach aon uair
's 'g an do rinn e suas inntinn masladh is
geur-leanmhuinn fhulang air sgath Chriosd,
bha a chridhe air a lionadh le sith Dhe.
Chuir e uime an fhalluinn bhuidhe, an
comharradh a tha aca anns na h-Innsibh
gur e Sadhu a tha anns an duine air a bheil
i, is chaidh e a mach air a thurus soisgeul-
ach. Chaidh e mach cas - ruisgte, gun air-
giod gun mhaileid, gun dad 'n a laimb ach
an Tiomnadh Nuadh. Ach bha an Tighear-
na maille ris is neartaich e e.
Ged nach robh ann ach am balach a
thaobh aoise bha eud diadhaidh nam mar-
tarach 'n a chridhe, agus thoisich e air sear-
monachadh Chriosd anns a' bhaile anns an
do rugadh e, ag innseadh dhaibh mu'n t-
sonas iir a f huair e tre chreideamh ann an
Criosd agus tre a thoil a lubadh do thoil Dhe.
O'n bhaile sin chaidh e do bhailtean eile, a'
toirt fianuis d'a luchd-duthcha gur e Criosd
cumhachd Dhe a chum slainte.
Ann an cuid de na h-aitean anns an
deachaidh e bha e air a thoirmeasg dha
Criosd a shearmonachadh, ach a dh' aindeoin
ciod a dheanteadh air cha b' urrainn Sun-
dar Singh fantuinn -'n a thosd, gun fianuis a
thogail air taobh Chriosd. Ann an Nepal
chuireadh ann am priosan e, ach anns a'
phriosan fhuair e cothrom air Criosd a shear-
monachadh, is chreid cuid de na priosanaich
a theachdaireachd. An uair a thainig so gu
cluasan an luchd-riaghlaidh bha e air a thoirt
a mach gu crois a' bhaile, agus air a riisgadh
agus air a sgiursadh. An sin bha dealachan
air an tilgeil air a chorp riiisgte gus an fhuil
a dheoghal as. Tha na laraichean sin 'na
chorp fhathast air chor agus gu bheil e a'
giiilan gu Htireil athailtean an Tighearn
losa 'n a chorp. An toiseach bha muinntir
a' bhaile a' magadh air, a' glaodhach nach
robh ann ach cii Criosduidh, ach an uair a
chunnaic iad an t-aoibhneas a bha lasadh 'n
a aodann a chionn gu'n do cheadaicheadh
dha fulang air sgath Chriosd, thainig seorsa
de uam.hann orra is leig iad as e.
Cha mhor gu bheil ^ite air an t-saoghal
anns nach do shearmonaich Sundar Singh
Criosd ; coltach ri Iain Wesley b'e an saoghal
uile. a sgu-eachd. Bha e ann an Tibet
dh^ ni tri dh' uairean ; bha e an America,
an Astralia, anns an Roinn-Eorpa. " Oidh-
che a bha mi ag urnuigh," ars esan " thainig
gairm thug am dol do Shasunn ; ann an
Sasunn bha mi sona sona ged nach 'eil a'
ghrian ri fhaicinn ann ach gle bheag, agus
ged tha grian na fireantachd air a muchadh
ann."
Theagamh gu bheil cuimhne aig ar luchd-
leughaidh gu maith air turusan an duine so
do Shasunn oir bha gu leoir uime anns na
paipearan-naidheachd aig an am.
An uair mu dheireadh a bha e ann am
Breatunn bha e toUichte faotainn air falbh
dhachaidh ; air falbh o'n iipraid agus o'n
driop a tha do na daoine againne mar anail
am beatha, ach a bha dhasan 'na chuirig
agus^'na uallach.
Aireamh i
1945
Comanachadh sona
Le Ministear Gaidhealach
THACHAIR an rud so a tha mi dol a dh'
innseadh dhuibh ann an Obar-Dheathain
an uair a bha mi 'n am oileanach. 6g anns
a' bhaile sin. Tha cuimhne agam air cho
soilleir an diugh fhathast 's ged b' ann an
de a thachair e. Tha nithean sonruichte
'n ar beatha mar sin ; tha iad air an deargadh
air clar ar cuimhne, — maith dh' fhaoidte
aitean maiseach no sealladh iongantach a
chunnaic sin ; air neo a' cheud uair a
thachair sinn air an fhear no air an te air
an do ghabh sinn gaol, a bha air an luigh-
easachadh dhuinn mar ar ceile-posda ; air
neo b^s athar no mathar no bas neach eile
a ghradhaich sinn gu mor. Ni na nithean
sin greim laidir air ar cuimhne.
Ach bha barrachd buaidh aig an fhiosrach-
adh sholuimte a bha agam-sa ann an Obar-
Dheathain air mo bheatha na b' urrainn a
bhi aig gin de na nithean sin.
Aig an km bha mi anns an Ard-sgoil, agus
'n a dheidh sin bha mi dol do'n Oil-thigh, a
dh' ullachadh air son na ministrealachd
arms an eaglais Chleireachail. Bhithinn a'
dol do'n eaglais a h-uile Sabaid, is bha am
ministear coibhneil rium agus suimeil m' am
thimchioll. Bhithinn anns an eaglais air
d^ cheann an \k, agus anns a' choinneamh
urnuigh cuideachd a h-uile oidhche Di-
ciadaoin.
Cleachdaidhean diadhaidh
Ged nach robh m' inntinn air a soillseach-
adh gu slainteil bha mi a' gluasad gu cubhaidh
mar Chriosduidh o'n leth-a-muigh, ag urnuigh
agus a' leughadh a' Bhiobuill a h-uile la,
agus a' gabhail ri teagasg na Firinn. Bha
na cleachdaidhean diadhaidh sin air an
teasgasg dhomh 'n am oige.
Ach air a shon sin, bha fhios agam gu
robh moran a dh' easbhuidh orm, a thaobh
eolas agus fiosrachadh spioradail ; bha
fhios agam gu robh mi fada air m' ais an
coimeas ri Criosduidhean eile a b' aithne
dhomh agus air an robh meas agam. Ach
chuir mi romham m' aghaidh a chumail air
Dia agus am beagan soluis a bha agam a
leantuinn.
Feasgar araidh, agus a' choinneamh-
tirnuigh air sgaoileadh, thubhairt am minis-
tear, rium, " Alasdair," ars esan, " bu choir
dhuit a bhi smuaineachadh air suidhe aig
bord an Tighearna." Thubhairt e gu'm
b'e sud sochair agus dleasdanas a bhuineadh
do na h-uile leis am b'aill Criosd a leantuinn.
Thubhairt mise ris nach robh mi maith gu
leor, agus gu'm feumainn an tuilleadh grais
a bhi agam m'an suidhinn aig bord-eoman-
achaidh. Ach thubhairt e rium nach ann
mar dhuais air son am maitheis no an airidh-
eachd a bha Dia a' toirt na sacramaid naomh
do dhaoine ach mar mheadhon a chuidicheas
leo fas ann an gras agus ann an naomhachd.
Cha do smuainich mi riamh air an t-
sacramaid mar sud, is chreid mi gu robh am
ministear ceart, ged bha e ann am inntinn
aig an am gur ann dhaibhsan a tha cheana
ann an staid grMs a tha bord an Tighearna
'n a mheadhon-grais, agus nach 'eU e,
agus nach urrainn e bhith, 'n a mheadhon-
te^rnaidh.
Chuir na thubhairt am ministear gu geur-
smuaiaeachadh mi. Na'n do cheasnaich e
mi na b' fhaide theagamh nach abradh e
na thubhairt e, agus gu'm faiceadh e nach
robh annam ach peacach caUlte, aig nach
robh an creideamh beo sin ann an Criosd a
shaoras an t-anam, Ach mo thruaighe,
" Amhaircidh an duine air coslas an taobh-
a-muigh."
Ceist a thug onn clisgeadh
Air mo rathad dhachaidh an oidhche ud
sheas mi greis ag eisdeachd ri duine a bha a'
searmonachadh air an t-sraid. Tharruing
fear-oibre a bha 'n a sheasamh laimh rium
suas ri mo thaobh ; chuir e a lamh gu
samhach air mo ghualainn, is dh' fheoraich
e dhiom, " A bheil thu air do shaoradh ? "
Thug ceist an duine orm cHsgeadh. Cha b'
urrainn mi a radh gu'n robh ; cha robh
fhios agam ciod a theirinn.
Bhruidhinn an duine rium gu coibhneil
agus gu diirachdach, ag radh rium gu'n
saoradh Criosd mi ann an larach nam bonn
na'n sealluinn ris le creideamh, is dh' ear-
alaich e orm m'anam earbsadh ris an tim agus
an siorruidheachd.
Bha mi ag radh rium fhein gu robh moran
ann an staid grais aig nach robh dearbhachd
gu'n robh iad air an saoradh, agus co dhiu
gu'm b' fhearr do dhuine a bhi eagalach mu
COMANACHADH SONA
chor anama seach a bhi ro dhana. Ach fad
na h-uine bha fhios agam gu robh esan ceart
agus mise cearr.
Dhealaich sinn, ach tha mi cinnteach gu
robh e ag urnuigh air mo shon. Bha mise,
'n am inntinn fein, fo churam.
Ach ged dhealaich an duine rium dh'
fhan a' cheist ud 'n am chluasan, " A bheil
thu air do shaoradh ? " Fad tri seachduin-
nean, ge b' e taobh an rachainn, air an t-
sraid no anns an sgoil, 'n am chadal no 'n
am dhusgadh, bha a' cheist a ghnath 'n
am chluasan, " A bheil thu air do shaoradh ? "
Thainig i eadar rium agus m' obair ; thainig
i eadar rium agus mo chadal. Cha robh 'n
am chridhe ach aon iarrtus, a bhi air mo
shaoradh. Ach cha robh fhios agam ciamar.
Mar chuimhneachan ormsa
A thaobh 's gu'n d' thug am ministear
cuireadh dhomh suidhe aig bord an Tigh-
■earna chaidh mi do'n eaglais an oidhche a
bha an t-seirbhis-ullachaidh innte. Aig
crioch na seirbhis sin fhuair mi Comharra
am measg chaich, agus na facail so air an
gearradh air, " Deanaibh-se so mar chuimh-
neachan orm-sa."
Ach tha mughadh mor eadar comharra a
bhi aig neach 'n a laimh agus comharra a
bhi aige 'n a chridhe ; is e " gras an Tigh-
earn losa Criosd, agus gradh Dhe an Athar,
agus co-chomunn an Spioraid Naoimh "
anns a' chridhe an aon chomharra fior a
bheir coir do neach dol gu bord an Tighearna.
Cha robh an comharra fior so agam-sa ged
bha an comharra eile 'n am laimh, agus mar
sin bha mi gun sunnd gun sonas an aite a
bhi dol suas gu Sion le aoibhneas.
Ach bha mi an dochas gu'm biodh an
Comahachadh 'n a mheadhon-gr^is dhomh ;
gu'm foillsicheadh an Tighearn e fein dhomh
" ann am briseadh an arain." Ach mar bha
an t-S^baid a' tighinn dluth dh' fhas mi cho
neo-shocrach 'n •- am inntinn 's gu'n do
smuainich mi an comharra a chur air ais
agus gun dol a dh' ionnsuidh a' bhiiird idir.
Bha eagal orm na'n deanainn sin, gu'm
bithtnn mar neach a " sheallas air ais " ; mar
sin bha mi ann an eiginn chruaidh, is chuir
mi seachad a' chuid mhor de'n \k, Di-sath-
uirn, ag urnuigh air son soluis is cuideach-
aidh.
Am m^ireach, 1^ a' Chomanachaidh, bha
maduinn ^luinn ann, a' ghrian a' dearrsadh
'n a neart. Ach mo thruaighe, ma bha solus
air aghaidh an t-saoghail cha robh solus 'n
am chridhe-sa ; bha mi cinnteach nach robh
mi air mo shaoradh, agus nach robh annam
ach peacach caillte. " Is ann do shluagh an
Tighearna a tha bord an Tighearna,"
thubhairt mi rium fein, " agus chan ann do
mo leithid-sa." Ach rinn Dia cobhair orm
'n a dhoigh iongantach fein.
Bha e 'n a chleachdadh agam fhein agus
aig an fhear a bha fuireach comhla rium a
bhi a' dol air cheann aoraidh, maduinn mu
seach. Air maduinn na Sabaid ud b' ann
air mo chompanach, Gilleasbiug, a thuit
an dleasdanas, agus ged nach robh fhios
aige gu robh e air a sheoladh le Dia, leugh
e a' cheathramh caibideil deug de shoisgeul
Eoin, " Na bitheadh bhur cridhe fo thriob-
laid ; tha sibh a' creidsinn ann an Dia ;
creidibh annam -sa mar an ceudna."
" Creidibh annam-sa "
Cho luath 's a chuala mi am facal sin
dhealraich an solus air m' anam, is dh'
fhiosraich tni faireachduin nach d' f hiosraich
mi riamh 'n am bheatha, faireachduin gu
robh lathaireachd Neach maUle rium, o'n
robh an solus a' teachd. Chunnaic mi Criosd
le siiil m' anama, is bha mo chridhe air a
leaghadh 'n am chom leis an t-sealladh a
fhuair mi air, an gradh agus a' chaomhalachd
a bha 'n a ghniiis. Ged bha GUleasbuig a'
leughadh cha b' e a ghuth-san no guth Eoin
a bha mi a' cluinntinn ach guth an t-
Slanuigheir ag radh rium, seadh rium-sa,
" Creid annamsa."
Thug am facal sin comhfhurtachd do m'
chridhe a bha fo thrioblaid, oir b' e fhacal
fein a bha ann. Chunnaic mi mar gu'm
biodh e air fhoillseachadh dhomh le plathadh
soluis o neamh gur e creideamh ann an
Criosd a shaoras an t-anam, seadh gur e
Criosd saorsa an anama. B'e sud dhomhsa
ionghnadh nan ionghnaidhean ; ann am
prioba na sula a bhi air mo thoirt a mach
as an dorchadas agus a bhi air mo thoirt
a steach do'n t-solus, a bhi air mo thoirt o
bhas gu beatha, agus o anshocair anama gu
sith do-labhairt Dhe. Bha a' cheist a thug
orm clisgeadh a nis air a freagau't ; bu
leam-sa Criosd agus bu leis-san mise —
gu br^th.
An Lathaireachd fhior
Bha mi ann an saoghal iir, agus beatha
nuadh agam, is chaidh mi gu bord an Tigh-
earn, air son na ceud uaire, an Di-domhnaich
ud, le aoibhneas do-labhairt 'n am chridhe.
A' coiseachd a dh' ionnsuidh na h-eaglais
bha mi mar dhuine a bha air sgiathan ;
bha maise is gloir eadhon air ballachan agus
suidheachain na h-eaglais an la ud ; Tigh
Dhe agus Geata Neimh dhomhsa co dhiu-
Ged nach cuala am ministear ciod a th^ch-
air dhdmhsa, shaoileadh tu gur ann air, rao
COMANACHADH SONA— SEARMON DO 'N CHLOINN
shon a ghabh e an ceann-teagasg a bha
aige, "Mo Thighearna agus. mo Dhia."
B'e comanachadh niilis a bha ann dhomhsa
an la ud oir bha co-chomunn mills agam ri
Criosd mo Shlanuighear.
A leughadair, ma tha an t-eolas so agad-sa
air Criosd a fhuair mise air ni thu gair-
deachas maille rium. Ach ma dh' fhoillsich
e e fein dhuit ann an doigh eile, doigh a tha
eadar-dhealaichte o'n doigh anns an d'
fhoillsich e e fein dhomhsa, theagamh gu
bheil aobhar agad a bhi taingeil nach do
tharruing e thu air an t-slighe air an do
tharruing e mise. Ged nach 'eil a' cheart
fhiosrachadh spioradail againn faodaidh ar
fiosrachadh le cheile a bhi fior, is cha bhiodh
e ceart do aon againn a bhi cm" teagaimh
ann am fiosrachadh an aoin eile. Tha an
Spiorad Naomh a' buntainn ruinn fa leth,
ris gach aon againn anns an doigh a tha
freagarrach d' ar nadur agus d' ar gne, ach!,
tha e daonnan 'g ar treorachadh gu Criosd.
Maith dh' f haoidte gu bheil cuid eile a
leughas an naidheachd .so direach far an
robh mise a' mhaduinn ud a fhuair mi Criosd
agus a chreid mi ann. Bu mhaith leo a bhi
'n an Criosduidhean, agus tha iad a' deanamh
an dichill a bhi 'n an Criosduidhean, ach
chan e dichioll no oidhirp a tha air iarraidh
oirbh ach Creideamh. Rinn Criosd cheana
na tha ri dheanamh ; tha obair na slainte
cHochnaichte agus slighe na slainte fosgailte,
agus is e ar cuid-ne creidsinn, creidsinn ann
an Criosd, Mac Dhe. Gabh ris, ma ta, mar
thiodhlac Dhe. " A mheud agus a ghabh
ris thug e dhaibh cumhachd a bhi 'n an cloinn
do Dhia, eadhon dhaibhsan a tha creidsinn
'n a ainm, a bha air an gineamhuin, chan
ann o fhuil, no o thoil na feola, no o thoil
duine, ach o Dhia " (Eoin i. 12-13).
Searmon do 'n Chloinn
Leis an Urramach Iain Mac-a-Phearsoin, M.A., an Deibhidh.
Esan a dh' ith aran aig mo bhdrd thog e a shall am aghaidh. — Ps. xli. 9.
NUAIR thoisich an cogadh mor agus
muladach so bha Calum beag, mu dheich
bliadhna de aois, agus bha a chomhnuidh
am baile mor mu dheas.
Thuit sligean-mUlidh uair no dha air
a' bhaUe sin a rinn miUeadh mor air sluagh
agus air cuid. Air eagal gu 'n eireadh ni
do Chalum beag dh' fhalbh a mhathair
leis, a dh' aon sgriob, do thigh a sheanar,
an eUean beag fada siar, far an d' fhuair i
fein a breith 's a h-arach.
Bha a sheanmhair air caochladh, ach
chuir a sheanair faUt is furan air, agus
gheall e a thogail gu curamach mar gu 'm
b' e a mhac fein a bhiodh ann.
Thoisich e air a dhol do 'n sgoU agus air
a' Gh^idhlig a thogail, agus an uine ghoirid
bha e cho fileanta ri bodach oirre.
Aon la thug a sheanair dha leabhar beag
piollach, agus a reir coltais, chaidh e troimh
iomadh lamh mu 'n d' fhuair esan e.
" So agad," ars an sean duine, " Leabhar
Aithghearr nan Ceisd," an leabhar as an
d' fhuair do mhathair a teagasg nuair bha
i 6g, agus tha mi cinnteach gu 'm b' fheairrd
i gu mor e nuair chaidh i arn. measg uUc a'
bhaUe mhoir. Ma leanas tusa gu dluth ri
teagasg an leabhair bhig so bidh tu fhathast
ag eirigh air a' Cheisd an aite do sheanar
agus bidh tu mtiirneach ann an cuirtibh
na h^eaglaise."
Cha do chord an leabhar idir ri Calum
beag, oir ma bha biadh ann, bha e duilich
faighinn aige. Cha robh e ach mar gu
'n cuireadh tu giomach sl^n air beulaibh
gUle gionach as a' bhaile mhor. Chuireadh
e car no dha dheth air an truinnsear agus
theireadh e ris fein, " ged rachadh agam
air itheadh c' uin a theid agam air a
chnamh ? " Chuireadh e uaithe e mar ni
nach b' fhiu.
Sin mar bha Calum mu 'n leabhar bheag
aig a sheanair ; chan fhaca e maise air
bith air, agus chuir e gu taobh e. B' fhearr
leis gu mor an seorsa Gaidhlig a bhiodh
aig ciobairean agus aig buachaUlean ris na
coin, — " nach laigh thu mhic do sheanmh-
ar ! " agus air uairean bhiodh i na bu
ghaidhealaiche na sin. Mar is trice, sin
an seorsa Gaidhlig a thogas uilc an toisaech,
Gaidhlig nach faigh thu idir aig Comunn
Gaidhealach, no ann an eaglais air bith.
Aon la thainig Mor bhan, aon de chail-
leachan -an aite, far an robh Calum mor
agus chomhairlich i dha am balach a
smachdachadh gu math a chionn gu robh
e a,ir oigridh an aite a thruailleadh leis an
seorsa cainnt a bhiodh aig balaich, dhubha
gun mhodh gun oUean air cul-shraidean a'
bhaile mh6ir. Thuirt i nach robh e iom-
chuidh a leithid de pheasan a bhi an tigh
EUdeir, agus mur caisgeadh se e gu 'n
SEARMON DO 'N CHLOIim
deanadh i casaid ris a' mhinisteir. Bha
fhios aig Calum mor gun deanadh i na
mhaoidh i dheanamh, agus bha eagal air
gu 'n cailleadh e coir air comanachadh agus
comas labhairt air a' Cheisd.
A chionn gu 'n d' thug e gr^dh seanar
do Chalum beag cha bu chaomh leis a dhol
'g a smachdachadh. Smuainich e air doigh
a chaomhnadh dha sin a dheanamh, agus
thug e air far an robh maor-sithe na sgire,
agus dh' innis e dha mar bha, agus thuirt
0 ris gu 'm biodh e fada 'n a chomain na
'n rachadh e an coinneamh Chaluim bhig,
agus na 'm maoidheadh e glas lamh is
priosan air vaui sguireadh e de a dhroch
cainnt. Gheall am maor-sithe sin a
dheanamh.
Air an ath latha, beagan mu 'n do sgaoil
an sgoU, thog e air agus sheas e air an
drochaid air am feumadh Calum beag dol
thairis air an rathad gu tigh a sheanar. An
tiine ghoirid chunnaic am maor-sithe Calum
a' tighinn, agus e a' feadaireachd, gun neul
dorcha 'n a speur, no ni air an t-saoghal
a' cur dragh air.
Chuir. am maor-sithe uchd air, agus
tharruing e sgraing air aodann agus thuirt
e ri Calum, " Trobhad an so 'Hie dhuibh ! "
" An robh thusa eolach air mo sheorsa anns
a' bhaUe mhor as an d' thainig thu ? "
" Bha mi sin," arsa Calum, 's e deanamh
gaire, " is iomadh ruaig gun bhuaidh a thug
fear mor dhiubh as mo dheidh."
" Tha iad ag radh riumsa," ars am maor-
sithe, " nach 'eil annad ach fior dhroch
bhalach ; gu bheU mionnan is mallachadh
agad a tha mor. An diugh fhein, ars esan,
thainig eun beag agus chuir e cagar 'n am
cbluais, mu do dheidhinn, agus rinn e casaid
gheur 'n a t' aghaidh."
Nuair chuala Calum mu 'n eun bheag
smuainich e air eun beag a bhiodh e a'
biathadh shuas aig tigh a sheanar, agus
thuirt e " nach b' e sin an Satan beag an
deidh dhomhsa corr mo bhrochain a thoirt
dlia 's a' mhaduinn mu 'n d' fhalbh mi do
'n sgon." " Esan a dh' ith aran aig mo
bhord thog e a shaU am aghaidh."
Tha e dona gu leor an uair a ni namhaid
olc ort, ach tha e dona buUeach an uair
8j tha e air a dheanamh le neach a bha duil
agad a bha 'n a fhior charaid dhuit. Nach
d' thuirt an Salmadair fein agus caraid
claon de 'n t-seorsa sin air olc a dheanamh
air, " oir cha bu namhaid a thug masladh
dhomh no dh' fhuUinginn e ; cha b' e fear
le 'm b' fhuathach mi a dh' ^rdaich e fein
'n am aghaidh no dh' fhalaichean mi fein
uaithe : ach thusa ! fear bu choimpire
dhomh fein, fear m' iuU agus fear m' eolais.
Le cheile ghabh sinn comhairle bhlasda,
gu tigh Dhe dh' imich sinn cuideachd."
An deidh cho c^irdeil agus a bha iad rinn
e olc air agus dh' fhaodadh an Salmadair
a rMh uime, " Esan a dh' ith aran aig mo
bhord thog e a shail am aghaidh."
Cha b' ann aon uair a thachair fear de
'n t-seorsa sin air an t-Salmadair. Nach
d' thug a mhac Absalom oidhirp air an t-
sluagh a bhreugadh uaithe, agus air an
rioghachd a ghlacadh as a laimh.
Chuir e mach luchd-bratha air feadh uUe
threubhan Israeli ag radh, " Co luath as a
chluinneas sibh fuaim na trompaide an
sin their sibh, tha Absalom 'n a righ ann an
Hebron."
Bidh daoine a' smuaineachadh gur e
Hitler a' cheud fhear a chuir luchd bratha
a mach air feadh threubhan eile chum call
a dheanamh an uaigneas agus iad fein
fholach gus am biodh a shaighdearan dltith
air laimh. Chi sinn anns an t-Seann
Tiomnadh nach e rud dr sam bith tha so,
oir bha e air a chleachdadh na miltean
bliadhna roimh latha Hitler.
B' fheudar do Dhaibhidh agus do na
treun fhir a bha leis baUe lerusaleim f hagail
as an deidh agus deanamh air na beanntan
air eagal gu 'm buaileadh Absalom iad le
faobhair a' chlaidheimh. Nuair bha Daibh-
idh agus na bha leis a dol suas gu sliabh
nan Crann-Ola bha iad cas-ruisgte agus
iad a' gul.
Cha robh ionghnadh ann ged bhiodh
cridhe Dhaibhidh tursach trom a chionn
mar rinn a mhac air. An deidh gach
coibhneis a nochd e dha rinn e ceannairc
'n a aghaidh agus bha e deas gu athair a
chur gu bas a chum gu 'm faigheadh e fein
an rioghachd mar shealbh. Ach cha do
shoirbhich leis cho math agus^ bu mhath
leis.
Nuair choinnich feachd an athar agus a
mhic chaidh an cath a chur gu teann agus
gu dian ann an coille Ephraim, agus chaidh
an ruaig a chur air Absalom agus air a
shluagh. Ghlacadh Absalom air fhalt ann an
geuga tiugha craoibhe daraich agus bha
e crochte eadar neamh agus talamh. Thainig
loab ceannard-airm athar, agus chuir e
tri gathan 'n a chridhe, agus cha bu ghath
seillein a h-aon dhiubh.
An deidh sin bhuaUeadh e le deichnear
oganach a bha le loab agus mharbh iad e.
Cha do ph^idh a cheannairc agus a chealgair-
eachd ach gu h-olc dha.
Shaoileadh duine gu 'm biodh aAhair
toUichte gu 'n do chuir iad as dha, aoh icaha
SEARMON DO 'N CIILOINN— ANNS A' CHATHAIR
robh. Nuair chual e naidheachd a bhais
chaidh e suas do 'n t-seomar os cionn a'
gheata agus ghuil e. Thuirt e mar so " A
mhic Absaloim ! a mhic, a mhic Absaloim !
O nach mise fein a fhuair bas air do shon,
Absaloim, a mhic, a mhic."
Thug gradh an athar buaidh air gach
fuath is gamhlas a bha 'n a chridhe. Ach
nuair smuainicheas tu thairis air eachdraidh
nan laithean ud nach e Daibhidh a dh'
fhaodadh a rMh, " esan a dh' ith aran aig
mo bhord thog e a shail am aghaidh."
Nuair thionndaidheas tu dh' ionnsaigh
an Tiomnaidh Nuaidh gheibh thu olc is
cealgaireachd de 'n t-seorsa so ann mar an
ceudna. Smuainich aii- an t-Slanuighear
maille ris na deisciobuil aige anns an t-
Seomar Uachdrach air an oidhche mu
dheireadh. Thuirt e riu gu 'm faigheadh
iad uile oilbheum ann air an oidhche ud.
Fhreagair Peadar e agus thuirt e nach
faigheadh esan oilbheum ann co dhiu.
Thuirt losa ris air an oidhche ud fein gu
'n ^icheadh e esan tri uairean mu 'n goireadh
an coileach.
Air an oidhche ud bha fear-brathaidh aig
a' Bhord maille riu d' am b' ainm ludas
Iscariot, agus bha esan an deidh cordadh
ris na h-ard shagairt gu 'm brathadh e losa
dhaibh air son deich buinn fhichead airgid.
Cred bha e aig a' Bhord cha bu charaid do
Chriosd e, ach a dhearg namhaid. Bha dtiil
aige fein nach robh fhios aig Criosd air an
olc a bha 'n a chridhe, ach an iiine ghearr
bha fhios aige air a chaochladh. Thubhairt
Criosd ris "an ni ata thu dol a dheanamh
dean gu grad e."
Dh' eirich ludas o 'n bhord, agus chrom
e leis an staidhir agus chaidh e a mach.
Rinn e air na h-4rd-shagairt agus bhrath
e losa dhaibh.
Nach olc bu choir dha a dheanamh mar
a rinn e an deidh gach coibhneis a nochd
losa dha, an deidh gach bidh a ghabh iad
comhla agus gach comhraidh mUis a bha
eatorra. Ach nach 'eil gach aon againn
a cheart cho ciontach ri ludas ? Gheall sinn
an urnuigh agus an aidmheil a bhi dileas
dha gu crioch an re ach ghlac an saoghal
cealgach so ar smuain, ar saothair, agus
ar tim, agus dhichuimhnich sinn ar suipeir
maille ris. Bhrath sinn e iomadh uair anns
na l^itbean a dh' aom agus brathaidh sinn
e iomadh uair anns na laithean tha ri teachd.
Nach fheud e a radh gu cinnteach an
diugh mu dheidhinn gach aoin againn,
" Esan a dh' ith aran aig mo Bhord thog
e a shail am aghaidh."
Anns a' Chathair
THUBHAIRT mi cheana e ach cha dean
e cron a r^dh a ris, gu bheil a h-uile Eaglais
Phrostanach am Breatunn an diugh mar gu
'm biodh long mhor fo Ian a cuid aodaich
air uchd a' chuain, agus gun i a' gluasad,
a chionn nach 'eil deo gaoithe aice. Cha
deachaidh long riamh air saUe aig an robh
acfhuinn as fhearr na tha aig Eaglais na
h-Alba an diugh — tha mi 'g a h-ainmeachadh-
se a chionn gur i as fhearr is aithne dhomh —
ach air a shon sin, tha a siubhal cho mar bh
's nach faic thu uiread agus gearradh-uisge
an deidh na stitirach aice. Tha cainbe agus
canabhas agus sitiU agus acfhuinn na luinge
gun mheang, ach chan 'eil i a' deanamh
astair. Ach ma 's dona do luing a bhi gun
ghaoith, is miosa dhi a bhi ann an ceo, ach
an uair a tha glag feath ann agus an ceo
dumhail, sin as miosa au' fad.
So mar tha an eaglais an ditigh ; tha an
ceo cho dumhail agus a' ghaoth cho fann
's nach 'eil guidhe a b' fhearr dhuinn a bhi
air ar bilean na 'n urnuigh so,
Anail bhed, anail bhed, anail bhed,
sdid a nuas ;
Guir an deOf cuir an deo, cuir an deo
an luchd na suain.
Bho stad an cogadh an 1918 chleachd
Eaglais na h-Alba iomadh innleachd a
chur beatha anns na cnamhan tioram, ach
cha do shoirbhich leatha ann an gin de na
h-innleachdan sin. Uair is uair bho chionn
bhliadhnachan ghairm i an sluagh gu
iirnuigh agus aithreachas agus fein-chois-
rigeadh do sheirbhis Chriosd, ach cha tainig
dad as a' ghairm sin ach othaO. is iiinich
agus moran bruidhne le Committees an Dim-
eideann. Tha na cnamhan cho tioram 's
a bha iad riamh.
Na 'n gabhadh obair spioradail a bhi air
a deanamh le organisation, no innleachd
dhaoine, bu mhor an t-atharrachadh a
dheanadh am Forward movement anns an
eaglais, oir bha duine maith agus duine
diadhaidh, an t-OUamh Domhnull Friseal,
air a cheann, ach ged bu mhor an t-ullachadh
bu bheag an toradh. Cho luath 's a bha
othail nan coinneamhan mora uUamh
thuit a' ghaoth agus stad an long.
Thachair a' cheart ni an uair a dh' fheuch
Cleirean sonruichte ri coinneamhan soisgeu-
lach a chumail an sud agus an so fad seach-
duin ; an uair a sguir na coinneamhan bha
na cnamhan cho tioram 's a bha iad riamh.
ANNS A' CHATHAIR
An uair a theid othail agus uinich de 'n
t-seorsa so seachad, cluinnear daonnan gu
'n do dhuisg an obair aire agus iiidh an t-
sluaigh, ach ged a bhios sin air a radh leis
an fheadhainn a chuir ceann innte agus a
ghabh dragh rithe, tha fhios aig an t-saoghal
nach 'eil aire agus iiidh a' phobuill ach gle
bheag air coinneanhan soisgeulach.
Ciod is aobhar, ma ta, do 'n mharbhan-
tachd spioradail a thuit air an eaglais an
diugh ? Tha mise an duil gur e so an t-
aobhar ; gu bheil an eaglais ann an ceo a
thaobh a Creideamh agus a Creud, agus
nach 'eil i cho cinnteach as a teachdaireachd
's gur h-urrainn dhi labhairt an ainm Dhe
mar dheanadh na faidhean agus na h-
abstoil.
An laithean m' oige bha teagasg agus
creud na h-eaglais diongmhalta agus l^idir ;
air an steidheachadh air a' Bhiobull anns an
robh a' mhor chuid de 'n t-sluagh a' creidsinn
mar Fhacal Dhe leis an d' fhoillsich e e fein
agus a rtiintean grais do 'n t-saoghal, agus
a thug e dhuinn mar riaghailt cionnus a
ghloraicheamaid e.
A mach o dhaoine neonach an sud agus
an so, bha aonachd am measg an t-sluaigh
a thaobh firinnean mora a' Chreidimh ;
mu Dhia agus mu Chriosd, mu pheacadh
agus mu shlighe na slainte, '^u bhreitheahas
agus mu 'n bheatha mhaireannaich. Bha aon-
achd 'n am measg nach robh na firinneanan
sin an urra ri beachdan dhaoine ach gu 'n
robh iad air am foillseachadh le Dia o
neamh.
Ach chan 'eil an aonachd sin 'n am measg
an diugh ; eadar na tha an luchd-ealain
ag innseadh dhuinn mu 'n chruthachadh
agus na tha h-ard-sgoilearan a' teagasg mu
'n Bhiobull tha amharus air a dhhsgadh
ann an inntinnean dhaoine nach 'eil bunait-
ean a' Chreidimh Chriosduidh idir cho
seasmhach 's a bha iad an duil. Agus ged
tha an t-amharus so fhein gun bhunait,
far a bheil amharus seargaidh creideamh.
So mar tha an sluagh an diugh ; ann an
ceo gun uiread agus aonachd 'n am measg
a thaobh crioch araidh an duine. A thuil-
leadh air an eas-aonachd so a thaobh nam
firinnean a bha air a theagasg dhaibh,
chuir an cogadh agus an t-uamhas a tha a'
dol air aghaidh air feadh an t-saoghail
buaireas agus teagmhaidhean 'n an cridhe
nach 'eil feum air bith anns a' Chreideamh
a tha na rioghachdan ag aideachadh, an
uair a leigeas e leo a cheile a mharbhadh.
Agus mar nach bu leor sin gu bhi a' toirt
bhuapa an creideamh ann an teagasg nan
ginealan a dh' fhalbh tha aire dhaoine an
diugh air a tharruing mar nach robh i riamh
roimhe gu euchdan agus innleaphdas agus
cumhachd mhic an duine, air chor agus
gu bheil an dara leth de 'n t-sluagh a nis
a' creidsinn nach e Dia idir iighdar ar
Creidimh ach mac an duine fhein ; nach
d' thainig deo soluis o'n airde no o fhoill-
seachadh Dhe, ach a mhain an solus air an
do rainig mac an duine le a thuigse agus a
reuson fhein.
Tha an droch thaois sin ann an smuain-
tean dhaoine an diugh ; tha an saoghal
so agus euchdan mhic an duine a' tarruing
an aire cho buUeach 's nach 'eil iomradh
aca air Dia no air an t-saoghal eile. Thea-
gamh nach 'eU iad ag aicheadh Dhe, ach
chan 'eil e 'n an smuaintean, agus an rud
nach 'eil 'n ar smuaintean tha e dhuinn
mar nach biodh e idir ann.
Tha daoine fhathast beo an Albainn aig
a bheil cuimhne air an obair bheannaichte
a chunnacas a' dol air aghaidh fo shear-
monachadh D. L. Moody, Anns na laithean
ud bha sruth a' Chreidimh laidir le neart
lionaidh, ach an diugh tha an sruth marbh,
aig isle mar a.
Sin suidheachadh na h-eaglais an diugh ;
marbhantachd spioradail cho trom 's nach
'eil e comasach do iomadh eaglais seirbhis-
fheasgair a chumail air an t-Sabaid, no
coinneamh-urnuigh air la seachduin, no
eadhon la-traisg roimh chomanachadh.
Ciod is ciall do 'n mharbhantachd so,
no ciod is aobhar dha 1
Their cuid gur e an cogadh as aobhar
dha, agus cuid eUe gur e sud no so, ach mar
thubhairt mi cheana, tha mise an diiil
gur e cion creidimh, agus cion dochais ann
an Dia, agus cion dearbhachd a thaobh na
beatha dhiadhaidh as aobhar dha.
Ach ciod air bith as aobhar dha, tha
fhios aig Eaglais na h-Alba gu maith gu
bheil i an diugh anfhann leis an tinneas so ;
tha fhios aig a' Chommision a tha an t-
Ollamh Iain B^illidh air a cheann air, ach
ma tha, chan 'eil leigheas aca air ach an
tuilleadh organisation a chur air chois. Ach
chan e organisation, no innleachd iir, no
acfhuinn ur, a leighseas anfhannachd na
h-eaglais an diugh ach anail bheo o'n airde.
Anait bheo, anail bhed, anail bhed,
sdid a nuas ;
Cuir an deo, cuir an deo, cuir an deo
an luchd na suain.
Tha acfhuinn agus organisation aig an
eaglais an diugh nach robh aig na ceud
chreidmhich ; togalaichean, agus airgiod,
agus committees, agus propaganda, agus
gach innleachd eile air obair na h-eaglais
a chraobh-sgaoileadh, ach ged nach robh
ANNS A' CHATHAIR— AIG AN UINNEIG
ach gle bheag de 'n acfhuinn sin aig na ceud
chreidmhich bha beatha agus creideamh
aca agus aoibhneas anns an Tighearna,
agus le cumhachd nan nithean sin bha fas
agus fallaineachd amis an eaglais nach
gabh. cur innte le organisation no le inn-
leachd dhaoine. A thaobh na beatha spior-
adail agus fas na diadhaidheachd chan
'eil ann an organisation ach clach-spor gun
solus. A m9,ch o'n bhuaidh a tha aig Facal
an Tighearna agus aig an Spiorad Naomh
air coguisean dhaoine chan 'eil rud eile
air an t-saoghal a tha cho eifeachdach gu
bhi cumail dhaoine mi-churamach cuimh-
neach air Dia ris an fhianuis a tha iad a'
faicinn ann am beatha dhaoine diadhaidh
as aithne dhaibh.
Ach is e a' chuis-bhroin, gu bheil an
fhianuis sin, a reir choslais, fann ann an
Albainn an diugh ; chan 'eil an saoghal a'
faicinn gu bheil mughadh air bith eadar
luchd-comanachaidh agus an fheadhainn
nach bi a' dol do 'n eaglais idir, no gu bheil
creideamh, no dochas, no gradh againn
nach 'eil aig an duine nadurra. A bheil
sin fior. Ma tha, is ion dhuinn sin fhein
irioslachadh anns an duslaich agus maith-
eanas iarraidh air Dia.
Aig an Uinneig
A' Bhliadhna dr
BLIADHNA mhaith ur do gach- neach a*
leughas an duilleag so o'n fhear a bhios 'g
a sgriobhadh.
Is e an guidhe as fhe^rr as urrainn sinn a
dheanamh do ch^ch a cheile gu 'n tig crioch
air a' chogadh m' an ruig i a -ceann agus
gu 'n tig crioch air anns an doigh a bu
mhaith leinn. An uair a thachras sin
faodaidh sinn a bhi cinnteach gu 'n iarr
an righ air an t-sluagh an obair a leigeil
seachad beagan uine a dhol comhla do na
h-eaglaisean chum buidheachas a thabhairt
do Dhia a chionn gu 'n do shaor e sinne agus
an saoghal uile o 'n chunnart anns an robh
sinn. Fad iomadh bliadhna fhathast bith-
idh na rioghachdan uile ann an droch
shuidheachadh, oir ma tha duinealas ann an
daoine aig toiseach tuasaid tha freumh de
'n donas annta aig a deireadh. Co a
shaoileadh ann an 1*941-2 gu 'm biodh a'
Ghreig 'n a culaidh-bhroin cho luath. Tha
nMur mhic an duine cho mealltach ris a'
mhuir.
An righ agus a' bhan-righ
Chan 'eil ionghnadh ged tha meas aig
an t-sluagh air an righ agus air a Bhan-righ,
oir chan e mh^in gu bheil iad a' riaghladh
an tighe agus an teaghlaich gu glic agus gu
diadhaidh, ach tha iad iriosal agus faireach-
dail ann an tomhas neo-chumanta, gu
sonruichte ri luchd a' bhroin. Sin mar
tha iad a' cosnadh dhaibh fein meas agus
gaol an t-sluaigh.
Tha an righ a' cur eisiomplair mhaith fa
chomhair a shluaigh ann an iomadh doigh ;
ach gu sonruichte a thaobh aoradh foUaiseach
na h-eaglais. C aite air bith am bi e air
an t-Sabaid, an Lunnainn, no am Baile-
mhpir^il, no a' fuireach air an dtithaich an
tigh, phairdean, chithear daonnan e anns an
eaglais air maduinn na Sabaid. Anns a'
cheum sO tha e a' leantuinn cleachdadh
athar.
Chan ann 'g a thoUeachadh fhein a tha an
righ a' cur seachad a bheatha ach mar
sheirbhiseach a' frithealadh d' a shluagh.
An t-OUamh Domhnull Mac Gill-eathain
An la roimh chuir ban-charaid choibhneil
thugam an leabhar a bha air a sgriobhadh
leis an Urramach G. N. M. Collins, B.D.,
mu 'n Ollamh Mac GUl-eathain nach maireann
a bha 'n a Cheann air CoUaisd na h-Eaglaise
Saoire an Dun-eideann.
Tha mi toillichte gu robh an leabhar so
air a sgriobhadh, oir b' airidh Domhnull
Mac Gill-eathaia air cuimhne a bhi air a
chumail air an obair a rinn e, agus an t-
aite-seasamh a bha aige, chan e mhain anns
an Eaglais Shaoir, ach ann an co-chomunn
nan ealgaisean uile anns an dtithaich so
agus thar chuantan. Fad iomadh bliadhna
b' esan a' bhann a bha eadar an Eaglais
Shaor agus comuinn agus eaglaisean eile
an taobh a muigh dhi, air chor agus gu robh
cuid is p^irt aige ann an saoghal a bu mhotha
agus a b' fharsuinge na 'n saoghal anns an
robh an Eaglais Shaor ag obair agus a'
gluasad. Ach air a shon sin, cha do rinn an
co-chomunn a bha aige ri eaglaisean eile
atharrachadh air bith air fhianuis no air
a dhilseachd do 'n Eaglais Shaoir, no do
theagasg aithrichean Rois agus Iain Calvin.
Air Comhairle no Comunn air an suidheadh
e, bha e furasda oibreachadh comhla ris,
agus a bhi suas ris, oir bha e gu nadurra 'n
a dhuine reidh glic d' am b' aithne a bhriath-
ran a thomhas. Agus a thuilleadh air sin
bha e aoibheil agus cairdeil 'n a dhoighean.
Anns na bliadhnachan anns an robh
comhstri agus laghaireachd eadar an taobh
bheag agus an taobh mhor de 'n Eaglais
AIG AN UINNEIG
Shaoir Aonaichte bha gu leoir de bhriathran
teth agus cas air an labhairt taobh air thaobh,
ach ged b' eudar do 'n Ollamh Domhnull
Mac GUl-eathain a roinn fhein a ghabhail
ann an deasbud nan laithean ud tha mi an
dtiil nach d' thubhairt e riamh aon fhacal
a ghoirticheadh duine eile, no a bhiodh
aithreachas air fhein air a shon, an deidh
laimhe. Ged sheasadh e gu laidir agus giz
daingean air prionnspalan anns an robh
e a' creidsinn bha e daonnan suairce agus
uasal 'n a chainnt.
Cha ruig mi leas innseadh air an duilleig
so mar dh' eirich e anns an Eaglais Shaoir,
o steap gu steap de 'n fharadh, gus mu dheir-
eadh an do shealbhaich e gach urram is
onoir a b' urrainn dhi a thoirt dha ; da uair .
'n a Cheann-suidhe air an Ard Sheanadh:
agus greis m' an do shiubhail e 'n a
Ard-cheann air a' Chollaisd. Tha sin uile
air innseadh gu cothromach le Mghr
Collins, d' an dhghe dhuinn uile buidheachas
a thabhairt air son an leabhar ghrinn so.
Tha an dealbh a tha air brod an leabhair
oho coltach ri Domhnull Mac Gill-eathain
's gu 'n saoil thu gu bheij e a' dol a bhruidh-
inn.
Bha e daonnan ag obair ; cha mhor
laithean anns a' bhliadhna nach robh air
an cur gu deagh bhuil leis. Bha a pheann
deas agus dluth d' a laimh ge b' e aite am
bitheadh e, agus theagamh gu 'n cuir an
cruinneachadh a rinn an t-Urramach Domh-
null Mac Fhionghuin air a sgriobhaidhean
ionghnadh air moran dhaoine. Theagamh
gu bheil cuid dhiubh sin nach 'eil na 's
maireannaiche na na briathfan a chi thu
air an duilleig so o mhios gu mios, air an
sgriobhadh an diugh agus ah- an dichuimh-
neachadh am maireach. Chuir Domhnull
Mac Gill-eathain moran de 'n " aran laith-
eil " sin ann am Miosachan na h-Eaglaise
Saoire agus ann an leabhrain dhiombuain
de 'n t-seorsa sin, ach rinn e obair eile a
mhaireas na 's fhaide. Ged nach do sgriobh
e fhein ann ach an drasd 's a ris tha mi an
dull gur e an obair a rinn e mar Fhear-
deasachaidh An Raidheachan Soisgeulach
an obair-litreachais as tarbhaiche a rinn e
riamh, Anns an doigh ud chum e coinneal an
lasadh air a bheil feum aig an t-saoghal an
diugh.
Tha aon rud beag anns am bu mhaith
leam Mghr Collins a chur ceart ; ged nach
'eil e 'g a radh air a cheann, tha e a' labhairt
(air taobh-duilleig 65) mar gu 'm b' e Domh-
null Mac Gill-eathain ceud roghainn an
t-seann Phrofessor air son na Cathair
Gh^idhlig, air thoiseach air Uilleam Mac
Bh^tair. - Chan 'eil sin fior ; b' aithne
dhomhsa inntinn mo sheana mhaighstir
gu maith aig an ^m ; ged bha deagh mheas
aige air Domhnull Mac Gill-eathain cha do
rinn e ach " teisteanas " air son na Cathrach
a thoirt dha, mar thug e do fheadhainn eile
a dh' iarr teisteanas air. Bha fhios aige
gu maith nach robh sgoilear Gaidhlig an
Albainn cho maith ri UUleam Mac Bh^tair
agus gur e a gheibheadh a' Chathair. Chan
'eil so a' ciallachadh nach biodh an t-Ollamh
foghluimte nach maireann cho maith air
Gaidhlig a theagasg 's a bha e air Each-
draidh' na h-Eaglais a theagasg.
An Raidheachan Soisgeulach
Tha an Raidheachan so a' cumail air mar
is abhaist, a' feuchainn ri beachdan agus
teagasg fallan a chumail beo. Anns an
aireamh mu ' dheireadh gheibhear seanchas
mu 'n bhuaidh a tha aig a' chogadh air
inntinnean mhinistearan agus air teagasg
na cubaid ; seanchas mu Leabhar Aidmheil
a' Chreidimh, a mhaise agus fhaUingean
ann an solus an la an diugh ; seanchas mu
'n t-seana chuspair, am beachd a bha aig
an fhear a sgriobh leabhar lob air pian agus
fulangas a' chruthachaidh — agus sin uile
le sgoUearan as fhiach eisdeachd riu. Is e
am meang as motha a tha an t-Ollamh Iain
Mac Connachie, an Dim-deagh, a' faicinn
ann an Leabhar Aidmheil a' Chreidimh gu
bheil e a' feuchainn ris na nithean diomhair
o shuas a tha anns an Sgriobtur, agus ann an
creideamh dhaoine a tha air am breith a
ris, a dheanamh so-thuigseach agus soilleir
do reuson mhic an duine. Tha e de 'n
bheachd gu robh, agus gu 'm bi gu br^th,
an Trianaid agus an crann-ceusaidh agus
dk nadur na Diadhachd agus na daonnachd
ann an aon phearsa 'n an amaideas agus 'n
an cnap-starra do reuson mhic an duine,
a chionn gu bheil iad a' foillseachadh saoghal
eile agus firinnean eile seach an saoghal
anns a bheil tuigse nadurra ag oibreachadh.
Ged nach biodh dad eile ri radh 'n a fhabhar
so ach gu bheil ni-eigin anns a' chruinne a
tha OS cionn am Brains Trust bu chaomh
leam a chreidsinn.
Mo lios
Eirich, eirich, a ghaoth tuath,
Eirich, eirich, thig gu luath;
Seid air feadh mo lis gun dail
Ullaich e do fhear mo ghraidh.
Tha mo lios gu tioram cruaidh,
Chan 'eil spiosraidh a falbh uaith ;
Seid-sa air le t'anail bhlath
Ullaich e do fhear mo ghraidh.
Aireamh 3
1945
Ceannard nan lomadh Criin
BJia an searmon so air a chraobh-sgaoileadh air an Radio lets an
Urramach Calum MacLeoid, M.A., sgire Bhoth-chuidir, air maduinn
na Sabaid, an t-aona la fichead de mhios an FhaoilUch so chaidh.
"Air a cheann tha moran chrun." — Taisb. xix. 12.
ANNS an taisbeanadh so a thug Dia do
Eoin chunnaic e neamh air fhosgladh, agus
losa, Fear-a-ghraidh, air ardachadh an
gloir. B' aithne do Eoin e gu maith ann
an staid isleachaidh air thalamh ; an uair
a bha e air a dhi-meas agus air a chur air
chill le daoine, 'na dhuine dhoilgheasan
agus eolach air bron ; an uair a bha e air
a bhruthadh air son ar n-aingidheachdan-
ne ; agus an uair a dh' fhuiling e am bas
'nar n-aite-ne air a' chrann, agus a dh'
eirich e a rithist. B' aithne do Eoin gu
maith e an staid isleachaidh air thalamh,
agus a nis tha e air fhoillseachadh dha ann
an Neamh mar Shlanuighear 's mar Righ.
" Agus chunnaic mi," ars Eoin, " neamh
air fhosgladh, agus, feuch, each geal ; agus
ghoireadh do'n ti a shuidh air, Dileas agus
Eior ; agus ann am fireantachd tha e
deanamh breitheanais agus cogaidh. Agus
bha a shiiilean mar "lasair theine, agus air
a cheann bha moran chrtm."
Chan ann 'na thamh a tha e. Ann am
fireantachd tha e deanam.h breitheanais
agus cogaidh. Thubhairt bean-uasal rium
an la-roimhe an Dun Eideann agus i air a
goirsneachadh le staid an t-saoghail agus
oilltealachd a' chogaidh. " 0," ars ise,
" chan 'eil mise ag creidsinn gu bheil gnoth-
ach sam bith aig Dia ris a' chogadh, agus
nach 'eil maith sam bith a bhith ag urnuigh
ris st'ad a chur air." A charaid, chan 'eil
an sin ach aineolas air Facal Dhe — "Ann
am fireantachd tha e deanamh breitheanais
agus cogaidh " ; agus tha e ag ard-riaghladh
OS cionn nan uile, agus a' toirt buaidh air
an Namhaid agus air an olc. Oir air a
cheann tha moran chrim.
Tha cuimhne agam., 's mi 'nam bhalach,
gun robh an earrann so a' deanamh dragh
nach bu bheagdhomh. Cha robh mi a'
tuigsinn air an t-saoghal cionnas a b' urrainn
barrachd air aon chrim a bhith air ceann
neach sam bith aig an aon am. Bha mise
a' smaoineachadh air criin, mar a bha crtm
a bhithinn a' faicinn ann an dealbh, dealbh
crim an Righ no na Banrighinn. Ach
san t-seann aimsir ud, san am a bha an
Taisbeanadh so air a dheanamh leis an
Spiorad Naomh do Eoin, cha b'e sin an
seorsa criiin a bha ann idir.
Bha da sheorsa criiin aca san latha ud.
Bha stiom — no ribean — de dh' anart, no
de dh' or, air a chur timchioll bathais neach
agus air a cheangal air ciil a' chinn. B'e
sin crtm. Dh' fhaodadh mar sin ribean
a bhith air muin ribein, no crim air muin
criiin, a bhith comhla air ceann duine.
Bha seorsa criiin eile aca, agus b'e sin
steafag chaol — 'se steafag an dearbh fhacal
a bha aca air sa'^ Ghreugais cuideachd —
steafag chaol de chraoibh oladh, no de
chraoibh eile, leis an duillich oirre, agus
bha so air a chur mun bhathais agus cean-
gailte air ctil a' chinn. Dh' fhaodadh moran
de na criiin so a bhith comhla air ceann
neach cuideachd.
Air ceann an t-Slanuigheir bheannaichte,
ma tha, tha moran chrun. Tha an toiseach
(1) CRUN NA BUAIDHE, crun na buaidh-
chatha sa' chogadh. Bha e 'na chleafhdadh
aca san am ud — -am Taisb aanadh Eoin —
an uair a thilleadh Ceannard airm dhachaidh
as a' chogadh, an deidh a' bhuaidh a thoirt
air naimhdean na rioghachd, bha e 'na
chleachdadh aca a bhith ag crimadh a'
Cheannard sin le Crim na Biiaidhe,
direach mar gun crimadh sinn fhein
Montgomery no Eisenhower an deidh
dhaibh a' bhuaidh a thoirt air ar naimhdean.
Tha an crim so, crim na buaidhe, air ceann
losa, Ceannard treun nam buadh. Thug
esan a' bhuaidh air an Namhaid, agus air
uile chumhachdan an dorchadais agus a'
pheacaidh. Tha mar sin a' bhuaidh air a
toirt a cheana orrasan a tha a' leantainn an
Namhaid agus a' pheacaidh. Tha a' bhuaidh
a cheana air a toirt air a' Ghearmailt 's
CEANNARD NAN lOMADH CRUN
air na rioghachdan eile a tha an comh-
bhuinn rithe anns an olc agus an aingidh-
eachd, agus a tha cogadh an aghaidh Dhe,
agus fhirinn agus a Shoisgeil. Oir thug
Criosd buaidh. Air ceann an t-Slanuigheir
tha criin na buaidhe san t-seagh so.
Ach tha doigh eile anns an tug e buaidh.
Thug e buaidh air peacaidhean gach aon
againn a ghabh ris, agus a tha air a thaobh.
Thug e, a charaid, buaidh a mach dhuit-sa,
ma ghabh thu ris mar Cheannard 's mar
Fhear-saoraidh, thug e buaidh dhuit air
namhaid d' anama, agus air a' pheacadh,
agus air a' bhas fhein, agus air Ifrinn, Air
a cheann-san tha Crun na Buaidhe an
dr^sda ann an gloir.
Agus tha crun eUe air — (2) an dara criin.
Bha e 'na chleachdadh sa' latha ud cuideachd
gum biodh sluagh gach rioghachd is dtithcha
ag cruinneachadh an ceann a cheUe a h-uile
ceithir bliadhna chum liith-chleasan is fearas-
chuideachd a bhith aca ; agus measg gach
Itith-chleas is fearas-chuideachd a bh' ^nn
bha an ceum-toisich aig reis, agus gu
sonraichte aig reis-carbaid. Esan a chois-
neadh a bhuaidh san reis so bha e air a mheas
mar laoch 's mar ghaisgeach gus am biodh
an ath chruinneachadh ann bhadhnaichean
an deidh sin, agus bhatar 'ga chrunadh le
crtm— CRUN NA REISE. Air ceann an
t-Sl^nuigheir tha crun na reise. Is esan an
t-aon neach a ruith reis na beatha so gu
ceart agus gu coimhlionta. Thuislich is
shleamhnaich gach aon neach eile a ruith
beatha an duine air thalamh ach e fhein.
Ach tha crtln reis na beatha, beatha naomh
agus choimhlionta airsan. A chairdean
ionmhuinn, chan urrainn dhuinne — dhuit-sa
agus dhomhsa — ^reis na beatha so a ruith
gu ceart agus gu coimhlionta. Tha e eu-
comasach dhuinn. Ach ma bheir sinn sinn
fhein dhasan, bheir e sinn gu Crich ar reise
'na cheartas agus 'na choimhliontachd fhein.
Air a cheann tha crun, crvm reis -beatha a
shluaigh fhein — a ruith e air an son agus
n an 4ite.
Agus bha crim eile aca san latha a bh'
^nn (3) an treas crtm— CRUN NA H-
lOBAIRT. An uair a bhathas dol thoirt
suas iobairt, — uan, no caora, no meann,
no gobhar anns nach robh gaoid no meang — ■
bhathas ag crunadh a' bheathaich sin le
criin, crun ris an cante crim na h- iobairt.
Air ceann do Shlanuigheir tha an criin so
cuideachd. Thugadh esan do nach b'
aithne peacadh gu bhith 'na iobairt-phea-
caidh air ar son-ne. A charaid agus a
bhancharaid, dh' f hulling e 'nad aite-sa.
Thug e an iobairt-reitich so do Dhia 'nad
^ite-sa. Gabh ris. Faic crun na h- iobairt
air do shonsa air a cheann. Aig toiseach
bliadhna eUe — gun fhios am faic thu an ath
the — thoir do chridhe dha ; cuir romhad
a leantainn agus seirbhis a dheanamh dha.
Air ceann Fear-ar-graidh-ne tha moran
chrim, agus crim na h-iobairt-reitich comhla
ri each,.
Tha crun eile air cuideachd. (4) CRUN
A' PHOSAir)H. Bhathas ag crimadh an
Fhir-nuadh-phosda air latha a phosaidh le
criin — crim an t-subhachais agus an aoibh-
neis. Tha cuimhne agam turns 's mi cuairt
ann an Island — an Iceland mar a theirear
sa' Bheurla — gun robh banais latha san
tigh-osda anns an robh mi fuireach. Tha
cuimhne agam an t-ionghnadh a ghabh mi
an uair -a chunnaic mi bean-na-bainnse
agus i air a crimadh le crim oir. B'e so
crim a' phosaidh 's an aoibhneis. Bha i air
a sgeadachadh gu maiseach agus gu h-
eireachdail air gach d6igh, agus eadar-
dhealaichte ri bean-bainnse a chunnaic misa
roimhe, ach so an rud bu mhotha a chuir
a dh' ionghnadh ormsa nach fhaca a leithid
a riamh — crtm 5ir os cionn clar a h-aodainn
air a ceann. Tha ni-eigin dh' an t-seorsa
'nar measg fhein anns an steafaig de bhl^th
an oraingear a tha uarreanan mar chrun
air ceann bean-na-bainnse. Tha an crtm
so air ceann losa ann an gloir. Oir ghr^dh-
aich Criosd an eaglais — sin thiisa is mise
a ghabh ris — ghr^dhaich Criosd an eaglais,
agus thug e e fein air an son, chum gun
naomhaicheadh agus gun glanadh e i, chum
gun cuireadh e 'na lathair fhein i 'na h-
ealgais ghlormhor gun smal gun phreasadh."
" Oir thainig posadh an Uain agus dh'
uUaich a bhean i fein." " Is leamsa Fear-
mo-ghraidh agus is le Fear-mo-ghr4idh
mise," deir an eaglais san Dan. Agus a ris,
" rachaibh a mach agus faicibh Righ Solamh
leis a' chrtin leis an do chrtm a mh^thair
e air la a phosaidh agus subhachais a chridhe.
Tha, a chairdean ionmhuinn, an crtm so — ■
Crtm na Bainnse — air ceann Fear-ar-gr^idh-
ne. Ghradhaich e sinn le gradh siorruidh ;
agus tha fhios agad, a Thighearna gur toil
leinn thu. Air a cheann-san tha moran
chrtm, agus crtin na bainnse maUle ri each.
Ainmichidh mi aon chrun eUe a th' air — ■
an coigeamh crun — CRUN AN RIGH. An
uair a tha an Righ againn fhein gu bhith ar
a chrtmadh, tha maithean is uaislean na
rioghachd ag cruinneachadh chum an crun
a chur air ceann an Righ . Agus tha maithean
is uaislean rioghachd Dhe — sin thusa is
mise a ghabh ri Criosd agus a tha deanamh
seirbhis dha — tha iadsan ag crtinadh losa
le crun a rioghachd. Is esan ar Righ-ne,
agus tha e a' riaghladh ar cridhe agus a,r
CEANNARD NAN lOMADH CR^N— AM FACAL BEO
crannchur. Air a cheann tha crun an Righ,
agus e 'gar dion bho 'n nam.haid, agus a'
toirt dhuinn sith is solas anama ; agus
aite 'na rioghachd air thalamh agus coir
air a rioghachd air Neamh. Air a cheann
tha cr^n an Righ^ — Righ a phobuill fhein —
agus e ag ard-riaghladh os an cionn, gu ro
naomh gu ro ghhc agus gu ro chumhachdach.
Air a cheann tha moran chriin.
A nise, so aon rud bu mhaith learn a
rkdh sa' chomh-dhunadh . Chan 'eil aon
ni aig Criosd, chan 'eil subhailc no buadh
no beannachd, chan 'eil aon ni aig Criosd
no ni a bhuineas dha, ach ni a th' aige air
ar son-ne, agus a tha e a' buileachadh oirnn.
As a lanachd-san fhuair sinne uile agus gras
fa chomhair grais. " A mhuinntir nio
ghraidh, a nis is sinne mic Dhe ; agus chan
'eil e soilleir f hathast ciod a bhitheas sinn :
ach tha fhios againn, 'n uair a dh' fhoill-
sichear esan, gum bi sinn cosmhuil ris ;
oir chi sinn e mar a tha e." Chan 'eil ni
aige ach ni a tha e buileachadh oirnne —
crunaidh e sinn, mar e fhein, le moran chrun
— le crdn na buaidhe, crun reis na beatha,
crun na h-iobairt, crun na bainnse, agus
crun an Righ.
'Se mhaitheas dhuit gu gr^smhor caotn
gach peacadh annad fein,
'Se bheir dhuit slaint is furtachd fos
o'd' eilslaintibh gu leir ;
Do bheatha fos o sgrios a' bh^is
'se dh' f huasglas duit gu pailt,
'Se chrtxnas thu le coran gr^idh
's le trocair chaomh gun aire.
A nis dhasan a ghr^dhaich sinn, agus a dh'
ionnlaid sinn o ar peacaidhean 'na fhuil
fein, agus a rinn righrean dhinn agus
sagartan do Dhia agus d'a Athair-san ;
dhasan gu robh gloir agus cumhachd gu
saoghal nan saoghal. Amen.
Am Facal be6
" An leabhar air nach 'eil neach air bith eolach."
Leis an Urramach Niall Bos, B.D., Cill-a-Rubha, an lie.
So ainm leabhair a chaidh a sgriobhadh,
ma 's math mo chuimhne, ann an America
o chionn beagan uine, agus a fhuair craobh-
sgaoileadh farsuinn anns an diithaich 's
an deachaidh a chlo-bhualadb . 'S ann mu
'n Bhiobull a tha an t-iighdar a sgriobhadh
ach chan 'eil e a' ciallachadh nach do leugh
duine riamh am Biobull ach e fhein, no
eadhon gu 'n do sguir iad a nis gu h-iomlan
d' a leughadh. Ach tha e de 'n bharail gu
bheil a' chuid mhor air sgur agus, rud elle
dheth, nach 'eil a bheag idir 'g a thuigsinn
cho math ris fhein. Tha aon ni anns an
leabhar ris an cuir aireamh nach beag an
aonta, nach 'eil am Biobull air a leughajli
no air a rannsachadh mar is coir, agus ann
an iomadh cearn nach 'eil e air fhosgladh
no air a leughadh idir. Sin, co dhiu, barail
seana mhinistear a tha f hathast a lathair,
agus a thug, ann an eisdeachd caraide
dhomh an spoinneadh so air a cho-thional
aige fhein. "A!" ars esan, " 's iomadh
bumailear bodaich eadar so is Goirtean-na-
h-aona-bha air nach 'eil am Biobull na
's fhaisge eadar da cheann na 'bliadhna na
cdl a' mhaide-cheangail."
Chan ann an aon aite idir, no an diugh
no 'n de a thoisich an dearmad so air an
leabhar naomh. Tha bean-uasal ag innseadh
dhuinn gu 'n do chuir i seachad cunntas
bhliadhnachan ann an sgireachd a bhuineas
do Shasunn, agus nach fhac i Biobull fad
na h-uine sin ann ach a, h-aon a bha na
shorchan fo shoitheach fhluraichean ann an
uinneig.
Dh' fhaodadh neach tigh no dha fhaicinn
'n ar measg fein anns nach biodh Biobull
idir ged nach biodh e soirbh a dheanamh
a mach ann an seotal cho dorcha ri " cul
a mhaide-cheangail." Ach air a shon sin
an urrainn dhuinn a radh gu bheil barrachd
urraim air a chur air na bha ri ar ceud
chuimhne leis na parantan a thog sinn agus
a bha stri ri ar teagasg.
Tha Mac Amhlaidh, am fear-eachdraidh
ainmeil, ag innseadh gu 'n do leugh e ann
an seomar an Lunnainn leabhar Rut do
chruinneachadh mhnathan a thainig air
cheilidh air bean-an-tighe. Nuair a chuir
e crioch air an sgeul thainig ban-tighearna
^raidh agus thug i taing chridheil dha.
" C aite an d' fhuair sibh an naidheachd
eireachdail ud," thuirt i ris, " is fhada o
nach cuala mi a leithid ? " Na 'n robh Mac
Amjilaidh air feoraich dhi an cual i riamh
iomradh air leabhar ris an abrar am Biobull
chan 'eil teagamh nach gabhadh i 's an
t-sroin e, mar gu 'm biodh e a' togail
sgainneil oirre.
Ach ann ar latha fein nuair a tha foghlum
air tighinn gu airde neo-chumanta, na 'm
biodh ceann-teagaisg air a thoirt as a cheart
AM FACAL BEO
leabhar ud, no a leabhar loel, no as an
litir ghoirid a fhuair Philemon, air a' cheud
Sabaid, nach anns an tigh-aoraidh a bhiodh
an tionndadh air duilleagan ! Is iomadh
fear is te a bhiodh 'n an eiginn a' rdrach
agus e a' fairtleachadh orra amas air a h-aon
diubh.
Aobharan an dearmaid
Na 'n robh a' cheisd air a cur de 's aobhar
gu bheil aireamh cho mor a' seachnadh a'
Bhiobuill 's e an t-ard aobhar gu bheil
iad fhein agus an Leabhar a roach air a
cheile. " Am feud dithis imeachd le cheile
mur bi iad reidh."
Tha am Biobull a' labhairt an ni a tha fior
agus cha dean e rathad na h-f^a"-un hlachd
mm no socrach do ncach air bith, agus cho
fad 's is toigh leis an duine gu nadurra
" an t-slighe leathann " agus cead a bhi
air a chomhairle fhein chan 'eil e iongantach
ged nach bi cordadh sam bith eadar e agus
leabhar Dhe.
A thuilleadh air fin tha air gach laimh
leabhraichean eile beag agus mor a' gealltainn
toil-inntinn nach fhaighear anns a' Bhiobull
idir. Gheibh neach sam bith a tha tighinn
beo air biadh a tha air a mheasgadh le poll,
no air a dheanmh blasda le puinnsean, a
mach gu bheil a chail do bhiadh fallain air
a milleadh. Agus> sin an ni a tha tachairt
tuilleadh is trie ann ar latha fein. Tha
aireamh nach beag aig nach 'eil call air
bith do sgriobhadh stolda no stuama. Tha
an tlachd ann an rolaistean nach creid neach
sam bith a ni feum d' a chiall, ann an
ursgeulan mu mheirlich agus luchd-reubainn
nach tig a mach air dorus gun ghunna air
an leis ; ann am paipearan Ian miomhodh-
beoil, no Ian dhealbhan anns a bheil cruth
dhaoine air a dheanamh neo-mhaiseach
agus cearb nadurra a dh' fhaodas a bhi
fuaighte riu 'n a cuis-mhagaidh. Ma 's e 's
gu bheil aireamh nach beag de 'n ghinealach
a tha an drasd ag eirigh suas gu bhi tighinn
beo air a leithid so de Ion faodaidh siiil a
bhi ri cion tuigse agus cion stamhnaidh
anns na laithean a tha air thoiseach oirnn.
Tha moran de 'n bheachd gu bheil meas
aca air a' Bhiobull, agus is math leo fios a bhi
aca gu bheil e 'n aon tigh riu, ach chan 'eil
iad air son gu 'n tig e tuilleadh is faisg orra,
no gu 'm bi e a' riaghladh an tighe ann an
tomhas mor sam bith. Chuala mi iomradh
air seann, tuathanach air an tainig dluth-
eharaid a choimhead, agus an deidh failte
a chur air a cheile gu cridheil mar a b'
^bhaist chuir iad seachad ceibhir latha deug
comhla gu cairdeil. Ach bha aon ni a' fagail an
t-seann duine an dr^sd is a rithist frionasach ;
bha a charaid cleachte ri aoradh, moch is
anm.och, agus ged a bha " riaghailt " dheth
so math gu leoir bha e a' cur maille air obair
an tig^he aig am dripeil na bliadhna. An
ceann uine dh' fhag na cairdean beannachd
aig a cheile beagan astair o 'n tigh, agus
air a thilleadh dhachaidh bha comhradh
aig an tuathanach ri nabuidh a thachair
ris air an rathad. " Tha mi a' faicinn,"
thuirt an nabuidh, " gu 'n d' fhalbh bhur
caraid." " Dh' fhalbh," ars an seann duine,
" agus bidh sith is beannachadh Dhia 's
an tigh o dh' fhalbh e." Chan aidicheadh e
do neach air bith gu robh leughadh a'
Bhiobuill 'g a fhagail corrail, ach sid mar
a bha, agus sid mar a tha a nis cuideachd.
Tha e ceart gu leor am Biobull a bhi a stigh
ach tha e draghail a bhi 'g a leughadh trie
no bhi 'g a leigeadh tuilleadh is dluth.
Cabhag an Fhoghair
Tha e air innseadh mu dhuine coir nach
'eil a nis a lathair gu 'n do rinn e riaghailt
anns an tigh nach biodh an t-aoradh-
teaghlaich air a dhearmad aig am air bith
a dh' aindeoin traingeanas na h-aimsir. Air
maduinn araidh. bha e aig an t-seirbhis mar
a b' abhaist ged a bha cuid de 'n teaghlach
an-fhoiseil gu 'n robh uiread de 'n mhaduinn
fhoghair a' dol seachad diomhanach. Nuair
a chuir an t-athair crioch air an aoradh
sheall e mach air an uinneig agus thuirt e gu
robh e a' faicinn gillean Sheumais 'ic Alasdair
Bhain a muigh aig an arbhar. " Tha fios
gu bheil," fhreagair aon de na mic, " Chan
ann a' leughadh eachdraidh Chloinn Israeli
a bha gillean Sheumais 'ic Alasdair Bhain
idir fad na maidne mar a bha sinne." Bha
e leamh a bhi faicinn chaich 'n an cabhaig
agus iad fhein diomhain aig a leithid sid
a dh' am. Ann an sealladh mhorain tha
am Biobull airidh air urram ach nuair a thig
e tuilleadh is faisg air laimh agus a bhios
e a' cumail ghnothuichean air an ais tha
an t-am a chumail 'n a aite fhein.
Tha cuid a' leughadh a' Bhiobuill a tha
toigheach air seann eachdraidh, air seann
airm, air treumhantas nan linntean a dh'
fhalbh, no air na doighean anns an robh
an seann saoghal air a riaghladh. Tha
leabhar sam bith air a rannsachadh a reir
nan nithean anns a bheil an leughadair a'
cur ard uigh. Tha e air innseadh mu
Hindenburg nach sealladh e ann an leabhar
idir mur biodh e a' teagasg dha " seoltachd
a' stiiiireadh airm."
An dotair agus Lebhiticus
0 chionn beagan uine thachair aireamh
de dhaoine ion;:siicht3 ann an aon de na
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
bailtean mora air a cheile, agus dh' eirich
a' cheisd 'n am measg co a' chuibhrionn de
'n Bhiobull anns am bu mho an tlachd.
Thuirt fear dhiubh gu 'n robh e fhein na bu
mheasaile air leabhar Lebhiticus na air gin
de chach. Chuir so ionghnadh nach. bu
bheag air a' chuideachd a chionn nach 'eil
leabhar anns a' Bhiobull air a sheachnadh
cho trie, ach nuair a fhuair iad a mach gu
'm b' e ard-lighiche as a' cholaiste a bha
labhairt cha robh an t-annas cho mor. Tha
Lebhiticus a' bruidhinn air anacairean air
son am bi daoine ag iarraidh leighis, air
biadh a tha air a thoirmeasg agus biadh
a tha air a cheadachadh, agus cha ruig e
leas annas a chur oirnn ged bhiodh an duine
so ag amharc air mar leabhar dotaireachd
o am biodh fiosrachadh nan ginealach a dh'
fhalbh air fhaotainn a mach.
Ach tha ceistean ann a tha na 's airde
na iad sin. Agus an uair a bhios sinn fein
a' fosgladh a' Bhiobuill nach biodh e glic
a bhi feoraich c6 an earrann dheth is toil
leinn a bhi a' rannsachadh air tils, air eagal
gu 'm bi sinn a' seachnadh An Neach a tha
OS cionn chaich uile, agus a' call an leighis
air a bheil sinn uile a' cur feum.
An t-slighe agus a' bheatha
Tha so air a dheanamh soilleir dhuinn ann
an cleachdadh an Fhir-shaoraidh fein. Chan
'eil teagamh sam bith nach robh e a' cur
mor-urram air gach pairt de 'n Fhacal,
ach tha e soirbh fhaicinn gu 'n robh e air
a bheathachadh na bu trice air cuid de 'n
Fhirinn na air earrannan eile. Bu toil leis
a bhi gu minic ann an cuideachd dhaoine
fiughail mar bha Maois, Isaiah, agus ughdar
nan Salm, agus cha ruig sinn a leas teagamh
a bhi againn nach ann anns a' chomunn
urramach ud a " thainig losa air aghaidh
ann an gliocas agus am meudachd agus ann
an deagh-ghean aig Dia agus aig daoine."
Tha aireamh nach beag na 's toighiche
air a bhi leughadh leabhraichean timchioll
air a' Bhiobull na bhi a' rannsachadh a'
Bhiobuill fhein. Ach tha an Tighearna a'
cur cudthrom air a' Bhiobull os cionn gach
leabhar eile do bhrigh gur ann an so a tha
daoine a' tightnn aghaidh ri aghaidh ris
fhein, agus anns am faighear an ard-fhianuis
uime. Bha am ann anns an robh Clann
Israeli a' liug air na frith-rathaidean agus
a' seachnadh nan rathaidean-mora leis an
eagal, agus sin cleachdadh a tha aig aireamh
fhathast mar an ceudna ged nach e gliocas
barantas is aobhar dha.
'S e an rathad mor as sabhailte agus as
cinnfciche, agus neach air bith leis am miann
a cheann-uidhe dheanamh a mach so an
rathad as trice air am bi e a' coiseachd.
Is e cleachdadh glic a bhi ann an cuideachd
dhaoine fiughail bho a bheil briathran
blasda reidh agus cothromach air an cluinn-
tinn. Agus c' aite am faigh sinn comunn
cho aoidheil cairdeil ri daoine mora an t-
seann Tiomnaidh agus an Tiomnaidh Nuaidh;
daoine gun doicheall gun ghruaim nach
diult comhairle aig am no ann an suidheach-
adh air bith ; ullamh gu stiuireadh ; dileas
gu cronachadh ; caom.h ris an fheumach.
Cha robh neach dhiubh gun choire, ach b'
aithne dhaibh an cainnt a thaghadh ann am
fianuis an Ti "a dh' eisdeas urnuigh," agus
an lathair an co-chreutair ; maise a chur
air an smuaintean ann am briathran agus
ann an gniomharan maiseach. Agus ma
bhios sinne gu minig ann an comunn nan
daoine rioghal ud gheibh sinn a mach gu
'm bi ar cainnt agus ar cleachdadh a' fas
taghta mar an ceudna.
Bu mhath leat gliocas, firinn, adh,
Cum orra ghnath do shuil ;
Oir shonraich Dia d' ar n-anma fas
'Reir cuideachd ard ar n-iuil.
Creideamhan Ne5nach an Latha an Diugh
Leis an Urramach T. M. Mac Calmain, M.A., an Oovan.
11. FIANUISEAN lEHOBHADH
IS tearc na h-oisnean de'n duthaich so,
air Gaidhealtachd agus air Galldachd, air
nach do thadhail uair no uair-eigin feadhainn
dhiubh-san a tha dol fo'n ainm so " Fian-
uisean lehobhadh " {Jehovah's Witnesses).
'S docha gu'n d'rainig aon no dithis do
dhorus, a' reic air tasdan, no sgillinn no
dha, leabhraichean beaga, leis na tiodalan
so^ The Harp of God, The Divine Plan of
the Ages, Theocracy, Light, Life, Deliverance,
Creation, Government, Reconciliation. Thub-
hairt luchd-reic nan leabhraichean gu'n
robh iad a mach bho'n " International
Bible Students' Association," agus shaoil
thusa gur ann bho Chomunn — -Bhiobull
Duthchail na h-Alba a bha iad. A reir
an comhraidh bha iad gle fhiosrach anns na
Sgriobturan. Sheall thu am broinn nan
leabhraichean, agus chunnaic thu gu'n robh
gach duilleag loma-14n de earrannan bho'n
6
CREIBEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
FhirinB. A reir gach coltais, 's e leabh-
raichean maithe a bha an so ; bhiodh iad
freagarrach air son leughaidh air an t-
S^baid. Agus, cuideachd, bha truas agad
ris na daoine coire a ghabh an dragh do
dhorus a ruigheachd le leabhraichean
cr^bhach mar so. Agus bha na leabhraich-
ean saor — deagh bhargan. Mar sin, chean-
naich thu aon no dh^ dhiubh.
Air an ath-Sh^baid, air dhuit tilleadh
bho'n Eaglais agus an dinnear seachad,
tharruing thu do chathair suas ris an teine
agus thug thu l^mh air na leabhraichean.
Ach an deidh dhuit leth-dusan duilleag a
leughadh thoisich thu air amharus a ghabhail
gur e teagasg iir agus iongantach a bha an
so ; agus an deidh leth-dusan duilleag eile
bha do cheann 'n a bhreislich agus gun
fhios agad gu de idir a bha an leabhar a'
ciallachadh. Mu dheireadh thilg thu an
leabhar a thaobh, ag radh riut fhein, " Gu
de air an talamh an neonachas a tha an
so ? "
B'e an ne6nachas sin, ma ta, teagasg
Fianuisean lehobhadh — teagasg a tha a'
fiaradh na Firinn agus a' cur m6ran dhaoine
air seachran, oir tha na leabhraichean sin
cho puinseanta ri nimh na nathrach. Agus
ma tha gin dhiubh fhathast a stigh agad,
tilg a mach iad gu grad.
Co iad a' bhuidheann so, agus c6 as a
thainig iad, agus gu de a tha iad a' teagasg ?
Tha e soirbh innseadh co iad, oir tha an
eachdraidh aithnichte dhuinn. Chan'eil e
cho furasda na teagasgan aca a chur sios
gu simplidh soilleir, oir chan'eil annta ach
ramasgladh neonach, beachd air aon duilleig
an aghaidh beachd air an ath-dhuilleig,
agus an teagasg an comhnuidh ag athar-
rachadh.
Coltach ri iomadh creideamh neonach
eile, thainig an creideamh so air tiis a
America, agus b'e an neach a thoisich air
fear d'am b'ainm Tearlach Russell (no
" Pastor Russell "). Mar sin, theirteadh
ri a luchd-leanmhuinn " Russellites," ach
b'e an t-ainm a chleachd e fhein " The
Millennial Dawn Movement."
Rugadh Russell ann am Pennsylvania
anns na Staitean Aonaichte anns a' bhliadhna
1852. Thainig e bho theaghlach air an robh
eagal an Tighearna, agus 'n a oige bha
e fo mhor-iomagan mu chor siorruidh nan
daoine ain-diadhaidh. Bha e 'n a dhragh-
anma dha a bhi smuaineachadh gu'n cuireadh
sluagh gun Mreamh seachad an t-siorruidh-
eachd ann an lasraichean ifrinn. Anns na
sia mile bliadhna, a reir a bheachd, bho'n
chruthaicheadh an duine air an talamh,
bha e a' meas gu'n robh 142,000,000,000,000
anam a chaidh do ifrinn ; agus bha so 'n
a uallach uamhasach air a chridhe. Gach
oidhche Shathurna ann am baile Pittsburg,
far an do chuir e seachad oige, rachadh e
mach le pios cailc 'n a l^imh a sgriobhadh
air na ballaichean rabhaidhean do dhaoine
dol do'n eaglais air an t-S4baid a chum 's
gu'n teicheadh iad bho'n fheirg ri teachd.
Rinn Russell rannsachadh mionaideach
air na Sgriobturan, agus mu dheireadh
thainig e gu'n chomh-dhiinadh nach'eil
steidh sam bith ann am Focal Dhe air son
an teagaisg gu'm bheil anam neo-bh^smhor
aig gach neach. Lion so e le g^irdeachas,
oir, mur'eil an duine neo-bhasmhor, chan
urrainn ifrinn idir a bhi ann. Mu aois
fie head bliadhna thoisich e air na beachdan
ura so a shearmonachadh, agus fhuair e
eisdeachd bho mhoran an America. An
sin 'chaidh e air adhart gu beachdan eile a
tharruing, air leis, bho'n Bhiobull — beachdan
mu Dhia agus mu Chriosd, mu chursa
eachdraidh an t-saoghail, agus mu Ath-
theachd Chriosd. Ann a a 1884 shuidhich
e " The Watch Tower Bible and Tract
Society," agus an 1886 thoisich e ri leabh-
raichean a chut a mach fo'n ainm, Studies
in the Scriptures. B'e a' cheud leabhar
The Divine Plan of the Ages, agus an ceann
uine bha moran leabhraichean a mach
fo'ainm, agus iad 'g an reic 'n am muilhonan.
Shiubhail Russell am fad 's am farsuing an
America, a' searmonachadh an t-soisgeil ur
so aige, agus chuir e mach moran de a
luchd-leanmhuinn a shearmonachadh agus
a reic a chuid leabhraichean. Sgaoil a
luchd-leanmhuinn agus a leabhraichean air
feadh an t-saoghail, agus rainig iad an
diithaich so, agus rinn Russell torr airgid
dha fhein, agus bha eaglais mhor aige ann
an New York.
Ged a bha gibhtean soruruichte aige,
's e duine neo-fhoghluimte a bh'ann, Cha
robh e riamh an Colaiste, agus ged a ghair-
meadh " Pastor " dheth chan e ministear
laghail no dligheach a bh'ann — 's e sin,
cha d 'fhuair e ughdarras bho eaglais sam
bith. Na's miosa na sin, cha robh a chaithe-
beatha ro bheusach. Fhuair e e fhein
barrachd is aon uair an lamhan an lagha.
Rinneadh ioma^dh casaid air, agus fhuair
a bhean dealachadh laghail bhuaith, a
chionn e bhi 'n a adhaltranach.
Ann an 1916 fhuair Russell hka, agus
goirid an deidh sin chaidh a luchd-leanmh-
uinn a mach air a cheile, agus dhealaich
iad 'n an d^ bhuidheann. B'iad a' bhuidh-
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
eann a bhris air falbh an fheadhainn ris
an abrar The Associated Bible Students'
Association, agus ged a tha aireamh dhiubh
's an diithaich sochan'eil iad cho lionmhor
no cho dian ri " Fianuisean lehobhadh."
Ghabh a' mhor-chuid de na " Russellites "
an t-ainm International Bible Students'
Association, acb an 1931 dh' fhoillsicheadh
dhoibh le Dia (air leotha) gur e an t-ainm
ceart aca Jehovah's Witnesses — " Fianuisean
lehobhadh." 'Se so an t-ainm as fhearr
leotha, agus cha toil leotha idir " Russell-
ites " a rMh riutha a nis, agus chan iongh-
nadh sin an uair a chuimhnicheas sinn an
seorsa duine a bha ann am Pastor Russell.
An deidh bas Russell b'e an ceann-suidhe
a bh'aig na " Russellites " fear-lagha Ameri-
canach ris an abrar "Judge Rutherford,"
ged nach e breitheamh a bh'ann. Thainig
Rutherford do'n diithaich so Aireamh uairean
agus ghleidb e coLnneamhan mora an
Lunnainn 's an Glaschu 's an aitean eile.
Sgriobh e m6ran leabhraichean, 'n am measg
'' The Harp of God," arms am^ bheil e a'
mineachadh teagasg Russell agus a' cur ris.
Gle thric, anns na bailtean mora gu son-
ruichte, chithear na " Russellites " a mach
air an t-sraid air maduinn na S^baid agus
gramophone mor aca air bara air an cluich
iad cliir air am bheil oraidean a liubhair
Rutherford. Chaochail Rutherford, tha mi
am beaehd, bliadhna no dha air ais, agus
CO a tha air an ceann a nis chan aithne
dhomh.
Gu de a nis a tha na " Russellites," no
" Fianuisean lehobhadh," a' teagasg ? Tha
iad a' teagasg iomadh rud neonach agus
leanabail. So p^irt dheth.
'S an toiseach bha dithis mhac aig Dia.
B'e atnm a' cheud fhir Michael, no " Logos "
(no am Focal), agus b'e ainm an dara fir
Lucifer. Rinn Lucifer agus buidheann de
ainglean neimh ar-a-mach an aghaidh Dhe,
agus tliilgeadh a mach a neamh iad. Thugadh
a nis mar ainm air Lucifer an Satan, an
Diabhul, an Nathair, an Dragon. Mheall
Lucifer (Satan) Adhamh agus Eubh. Phos
na h-ainglean ain-diadhaidh nigheanan dha-.
oine (Gen. vi. 2), agus bhuapa-san rugadh
famhairean mora. Dh'fheuch Lucifer (Satan)
ri armailt mhor de na famhairean a chruin-
neachadh gus cogadh an aghaidh Dhe,
ach chuir Dia stad air so leis an Dile.
Shabhaladh Noah agus a theaghlach as an
tuil agus ghlasadh suas na h-ainglean
ain-diadhaidh agus na famhairean olc ann
an geimhlibh fa chomhair a' bhreitheanais
(faic ludas 6, 2 Pead. ii. 4). Riamh o'n
uair sin tba cogadh gun stad eadar Dia
agus Lucifer, agus bithidh gus an tig am
" Millennium " — am mile bliadhna anns am
bi S^tan ceangailte (Taisb. xx.).
Ann an coimhlionadh na h-aimsir chuir
Dia a cheud mhac, Michael no an " Logos,"
a steach do'n t-saoghal ann am pearsa
Chriosd. Cha robh ann an losa ach duine
mar dhaoine eile, agus 's ann mar dhuine
a bhasaich e, ach dh'atharraich Dia e gu
bhi 'n a spiorad neo-fhaicsinneach d'an
goirear " Criosd."
Tha gach duine basmhor. Tha na mairbh
da rireadh marbh ; chaidh iad a bith.
Ach an uair a thig Criosd a rithisd do'n
t-saoghal, beothaichear a h-uile neach a
bha riamh ann ; bheirear dhoibh cuirp
fheolmhor ; agus, olc 's 'g an robh iad,
gheibh iad uile cothrom eile. ladsan a
ghabhas ris a' chothrom so, bithidh iad beo
gu siorruidh air an talamh so, ag itheadh
's ag 61. ladsan a dhitiltas an cothrom tir,
cuirear a bith iad, oir chan'eil siorruidh-
eachd ann dhoibh.
Thoisich am " Millennium " 's a' bhliadhna
1874, agus da fhichead bHadhna an deidh
sin thainig Criosd air ais do'n t-saoghal so —
ann an 1914 ! B'e sin a' bhliadhna (a reir
nan " Russellites ") anns an do chuireadh
as do rioghachdan an t-saoghail so agus
shuidhicheadh 'n an Mte Rioghachd Chriosd.
Mar sin, tha sinne bed anns a' " MhUlennium"
a nis ! Co a shaoileadh e ? Uair sam bith
faodaidh Criosd na mairbh uUe ath-bheoth-
achadh agus cothrom eile a thoirt dhoibh.
Agus chan'eil ach aon ddigh air gabhail ris
a' chothrom so — 's e sin le bhi gabhail ri
teagasgan Russell agus Rutherford agus
a bhi air ar n-aireamh am measg " Fianuisean
lehobhadh." Mar sin, is i sluagh-ghairm
mhor nan " Russellites " " Tha na muillionan
beo an diugh nach fhaigh am b4s am feasd ! "
Le sin tha iad a' ciallachadh, chan i a'
bheatha mhaireannach anns an t-saoghal
spioradail, ach beatha chorporra a mhaireas
gu siorruidh anns an dearbh shaoghal so !
A reir nan " Russellites," is iad na h-
eaglaisean (an da chuid Papanach agus
Prostanach) na h-innealan mora a tha aig
Satan gus daoine a mhealladh. Tha na
sagartan agus na ministearan a' cumail
dhaoine ann an aineolas air Focal Dhe agus
'g am mealladh le bhi a' teagasg gu'm bheil
anam neo-bhasmhor aig gach neach agus
gu'm bheil tri Pearsachan anns an Diadh-
achd.
Sin, mata, an seorsa ramasgladh agus
toibheum a tha " Fianuisean lehobhadh "
a' teagasg mar shoisgeul, agus mar thoradh
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
air sin tha iad an aghaidh gach iighdarrais
thalmhaidh. agus a' diiiltadh timhlachd do
laghannan gach. duthcha. 'S trie a chithear
's na paipearan cunntas air feadhainn
dhiubh a bhi dol do'n phriosan air dhoibh
a bhi a' diultadh obarr no seirbhis sam bith.
a dheanamh do'n Stait.
Car son a tha daoine ag eisdeachd riutha
agus 'g an leantuinn ? Tha, do bhrigh
's gu'm* bheU daoine ch.o aineolach. air an
Fhirinn, agus fhathast tha acras is tart
orra air son creidimh air chor-eigin. A
rithisd, a chionn 's gu'm bheil moran ann
nach'eil air son creidsinn gu'm bheil peanas
a' leantuinn air a' pheacadh. Dhoibh-san
tha an seorsa teagaisg so mar chluasag
shocair. Ach tha an cruinne-ce air a
chroehadh air laghannan anns am bheU
peanas a' leantuinn air briseadh an lagha.
Tha sin fior 's an t-saoghal nadurra, agus
tha e fior 's an t-saoghal spioradail. Chan'eil
dol as ann bho pheanas spioradail ach tre
ghr^s shl^inteil Chriosd.
Bho'n chunntas a thug mi air, bithidh e
soilleir do gach neach a tha fiosrach anns
na Sgriobturan cho fada air seachran 's
a tha teagasg nan " Russellites." Cha
ruigear a leas uine a chosg air na teagasgan
aca a' sgrudadh gu mionaideach ann an
solus Focal Dhe. Deanadh gach leughadair
sin air a shon fhein.^ Is leoir am beachd a
tha aca air an Tighearna losa Criosd gu
bhi nochdadh cho mearachdach agus cho
toibheumach 's a tha an teagasgan. Tha
iad ag aicheadh na Trianaid ; tha iad ag
aicheadh Fior-Dhiadhachd agus Fior-
Dhaonnachd Chriosd ; tha iad ag aicheadh
Ais-eirigh Chriosd. Chan'eil dad aca ri
radh mu'n t-Slainte a choisinn Criosd agus
mu'n Reite a rinn e do pheacaich air a'
Chrann.
Chan'eil ach aon doigh air seasamh an
aghaidh nan " Russellites " agus seorsachan
eile mar sin, agus 's e sin le sinn fein a bhi
'nar fiannuisean firinneach air Soisgeul
Glormhor Chriosd, le barrachd eolais fhao-
tainn air gu de a tha Dia da rireadh ag radh
'n a Fhocal, agus le dilseachd a bhi deanamh
aithnichte do dhaoine eile, le ar bilean 's
le ar beatha, nithean Dhe anns am bheil
sinn a' creidsinn.
Cumha Dhaibhidh
THA mais' an t-sluaigh air beanntaibh garbh
Ghilboa sint' gun treoir ;
Oir thuit ar gaisgich chumhachdach
An aird' an trein' 's an gloir ;
Na cluinnte 'n Gat no 'n Ascelon
Gur h-iosal cinn nan sonn,
Mu 'n deo-n na h-oighean Philisteach
'N ar bron-ne uaill le fonn.
A shleibhtean kvd Ghilboa
Na sileadh oirbh gu brath
'S an earrach frasan gealltanach,
No druchd 's an t-samhradh bhlath !
Oir 's ann an sin chaidh sgiath an righ
A thilgeadh sios le tair
'S a luidh am measg nam miltean marbh
Corp uasal ungt' an t-s&ir.
Bha bogha buadh'or lonatain
Air thoiseach anns gach cas ;
'S air thus bha claidheamh millteach Shauil
'S 'na lorg chaidh sgrios is bas ;
Mar fhir-eoin luath, mar leogh'naibh treun
Maraon bha 'm beatha chaoimh ;
'S a nis 'n an suain tha 'n righ 's a mhac,
Neo-sgairte, taobh ri taobh.
A nighnean Israeli deanaibh caoidh
Air son nan gaisgeach mor,
A dh' eudaich sibh le sgarlaid,
Is a chrim 'ur cinn le h-6r !
0 ! lonatain, mo bhrath'ir ad dheidh
Is goirt mo dheoir 's mo chradh !
Oir b' iongatach, thar gaol nam ban,
'S bu taitneach dj-omh do ghradh.
Cionnus mo chreach ! air beanntaibh ard
Ghilboa thuit na s^ir !
An ^ird' an gloir 's am moralachd,
'S am builsgein dian a' bhlair !
Cionnus a thuit na cumhachdaich
Air faiche dheirg na stri,
Is sint' r' an taobh tha sgiath is sleagh.
Am bogha 's lann, gun chli.
Aireamh 4
1945
Creideamhan Ne5nach an Latha an Diugh
Leis an Urramach T. M. Mac Calmain, M.A., an Oovan.
III. NA H-ISRAELICH BHREATUNNACH
MA tha " Fianuisean lehobhadh. " guineach
an aghaidh nan eaglaisean, agus ag r^dh
nach'eil annta ach innealan Shatain gus
daoine a mhealladh., chan ann mar sin a tha
" na h-Israelich. Bhreatunnach " {British
Israelites). Tha iad so air an deanamh suas
de dhaoine an taobh a stigh nan eaglaisean,
agus 'n am measg tha moran mhinistearan
is pearsachan-eaglaise. Tha moran dhiubh
anns an Eaglais Shasunnaich, ach gheibhear
feadhainn cuideachd am measg mhinistearan
is bhuUl Eaglais na h-Alba agus eaglaisean
Prostanach eile. Tha moran de ard-
oifigearan an airm mar an ceudna a' lean-
tuinn an teagaisg so.
Is pailt na leabhraichean a tha sgriobhta
mu'n teagasg so, agus gheibhear aireamh
leabhraichean a tha a' cur 'n an aghaidh.
Cha cheadaich riim dhuinn 14n-sgrudadh a
dheanamh air a' chuspair, ach faodar na
pongan-teagaisg aig na h-Israelich Bhreatun-
nach a chur sios gu h-aithghearr : — ■
(1) Is e lompaireachd Bhreatuinn agus
Staitean Aonaichte America "Israel Dhe "
anns an t-saoghal an diugh, do bhrigh 's
gu'm bheil na Breatunnaich is Americanaich
air siolachadh bho dheich treubhan Israeil
a ghiulaineadh gu braighdeanas an Asiria.
(2) Tha Righ Bhreatuinn de shliochd
Dhaibhidh agus 'na shuidhe air cathair-
rioghail Dhaibhidh, agus mar sin tha e 'n
a choimhlionadh air a' ghealladh, " Cha bhi
gu brath a dh 'uireasbhuidh air Daibhidh
duine a shuidheas air righ-chathair tigh
IsraeU " (lerem. xxxiii. 17).
(3) Tha uile gheallaidhean Dhe do Israel
anns a' BhiobuU aon chuid air an coimh-
Uonadh cheana, no bithidh iad fhathast
air an coimhlionadh, gu litireil do Bhreatunn
is America. 'S e sin gur e Breatunn is
America " Israel Dhe," sluagh taghte Dhe,
air an roghnachadh le Dia gu bhi craobh-
sgaoUeadh an t-soisgeil agus a' steidheachadh
Rioghachd Chriosd air an talamh so, mar
ullachadh air son Ath-theachd Chriosd agus
am " Millennium."
Bonn an teagaisg
Gu de am bonn air am bheil na h-Israelich
Bhreatwuiaph. a- togail nan -teagasgan so?
Tha iad a' tarruing am beachdan a iomadh
aite. As a' Bhiobull tha iad a' togail
earrannan a tha iad a' mi-mhineachadh
ann an doigh a fhreagras orra fhein, agus
duinidh iad an suilean air earrannan eile
de'n Sgriobtur a tha an aghaidh an cuid
bheachdan. Tha iad a' taice^achadh gu
mor air eachdraidh gun stath agus air seann
sgeulachdan faoine. Tha iad a' sloinneadh
fhacal air doigh a tha gu tur leanabail, agus
a' faicinn ceangail eadar nithean aig nach'eil
daimh sam bith r'a cheile. Os cionn gach
ni eUe, tha iad a' mi-thuigsinn agus a' mi-
mhineachadh teagasg Chriosd agus an Tiom-
Nuaidh. Agus tha moran dhiubh a tha
lan-chreidsinn gu'm bheU Biorramaid Mhor
na h-Eiphit (" The Great Pyramid ") 'na
fhoillseachadh air run-diomhair Dhe a cheart
cho math ris a' Bhiobull.
Gabhamaid beachd air teagasgan na
feadhna so, agus faiceamaid am bheil iad
a reir an Sgriobtuir agus a reir eachdraidh ?
Bha d^ mhac dheug aig lacob. Bhuapa-
san shiolaich d4 threubh dheug Israeil a
chaidh a shuidheachadh an Tir Chanaain
fo chomannd loshua. Bha treubh Lebhi
ri bhi 'n an sagartan agus mar sin cha
d'fhuair iadsan oighreachd fearainn, ach
roinneadh treubh loseph 'na d4 leth, a reir
's mar a th^inig iad bho mhic loseiph —
Ephraim is Manasseh. Rinn so suas Air-
eamh an dk threubh dheug.
Shocruicheadh an da threubh dheug so
mar aon rioghachd fo'n aon righ — Saul,
Daibhidh, is Solamh. Ach, an deidh b4s
Sholaimh, chaidh an rioghachd a roinn
'na 6.k earrann : (1) an Rioghachd mu
Dheas, no ludah (agus treubh Bheniamin
comhla riutha), le lerusalem mar cheann-
bhaile ; agus (2) an Rioghachd mu
Thuath, no Israel (na deich treubhan eile),
I I Samaria mar cheann-bhaile.
Cha tainig an da rioghachd sin ri cheile
gu br^th tuilleadh, agus fa dheoidh chuireadh
as dhaibh le cheUe. Anns an ochdamh Hnn
roimh Chriosd thug na h-Asirianaich buaidh
air Israel (no an Rioghachd mu Thuath),
agus ghiiilaineadh moran de'n t-sluagh air
falbh gu braighdeanas an Asiria. Anns an
t-siathamh linn roimh -Chriosd -thug- na
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DroGH
Babilonianaich buaidh air ludah (no an
Rioghachd mu Dheas) agus thugadh. air
falbh m6ran de'n t-sluagh gu braighdeanas
am Babilon. Tri fichead bliadhna 's a
deich an d^idh so cbeannsaich Cirus, Righ
Phersia, lompaireachd Bhabiloin (a bha
roimhe so air Asiria a shlugadh suas), agus
fhuair na braighdean cothrom tilleadb. do'n
duthaich fein, agus thill moran de shluagh
ludah fo threorachadh Esra is Nehemiah.
Ach gu de mu dheidhinn nan deich
treubhan as an Rioghachd mu Thuath a bha
'n am brkighdean an Asiria ? Tha na
h-Israelich Bhreatunnach ag radh gu'n
d'fhan iad cruian ri cheile mar aon bhuidh-
eann, agus so mar a tha iad ag innseadh an
eachdraidh.
Beagan is tri fichead bliadhna an deidh
dhaibh dol do Asiria, ghluais na deich
treubhan a sin gus an aird an iar-thuath.
Gu miorbhuUteach threoraich Dia iad troim.h
abhainn an Euphrates mar air talamh tioram.
Ghabh iad seachad air na beanntan Caucasus
gu taobh a deas Ruisia ri taobh na h-aibhne
Dnieper, tuath air a' Mhuir Dhubh. An
sia chuir iad an ruaig air buidheann eile de
na deich treubhan a ghluais a Asiria romhpa,
buidheann ris an abrar " Cimmerians."
Bha na deich treubhan an taobh deas Ruisia
aithnichte do na seann Ghreugaich fo'n ainm
" na Sitianaich " {Scythians). Ghluais na
*' Sitianaich " (no deich treubhan Israel)
do'n abhainn Danube agus chomhnuich iad
mu'n abhainn Sereth air son greis. As a
sin ghluais iad gu cearnan an iar-thuath na
h-E6rpa, far am bheil eolas againn orra mar
Shasunnaich (" Saxons ") is Lochlannaich
(" Danes " is " Norsemen "). Mu dheireadh
r&.inig iad Breatunn (" eileanan a' chuain,"
Isa. xxiv. 15), agus tha iad an so fhathast,
ach a mh^in gu'm bheil an sliochd air
sgaoileadh gu America agus gu cearnan eile
de'n t-saoghal. Rainig na " Cimmerians "
an duthaich so cuideachd, agus b'iadsan
sinnsearan nan Cuimreach.
Bha treubh Dan 'n am maraichean (Breith.
V. 17) agus bha iad aithnichte do na Greu-
gaich fo'n ainm " Danae," sptiinneadairean-
mara. Sheoil iad do'n SpMnn, agus an sin
do Eirinn, far am bheU iomradh orra anns
na seann sgeulachdan Eirionnach fo'n ainm
" Tuatha de Danaan." 'S ann bho na h-
Eirionnaich so a thainig sluagh na h-Alba.
Mar sin, coma c6 iad, Sasunnaich no Alban-
naich, Cuimrich no Gaidheil no Eirionnaich,
tha iad uUe de'n aon sliochd, sliochd nan
deich treubhan, shochd Israel, sluagh taghte
Dhe. Mar sin is e sluagh Bhreatuinn is an
d^imhean thar saile " Israel a reir na feola "
agus 's ann air an sgath-san a thugadh uile
gheallaidhean na Firinn a thaobh' Israeli.
'S « sin a dh'fhag gu'm bheil lompaireachd
Bhreatuinn cho m6r 's cho l^idir. Cha
toir n^mhaid buaidh oirre gu br^th. Thig
an t-^m anns am bi i a' riaghladh thairis
air an t-saoghal uile. Sin agaibh, ma ta,
teagasg na feadhna so, na h-Israelich
Bhreatunnach, agus tuigidh sibh car son a
tha uibhir de luchd-airm a' leantuinn an
teagaisg so. Chan ann a mh^in le bhi a'
craobh- sgaoileadh an t-soisgeil ach cuideachd
le neart a h-armachd a bheir Breatunn
buaidh air an t-saoghal ann an ainm Chriosd.
Teagasg neo-sgriobturail agus teagasg cun-
nartach !
Am faidh leremiah
Ach tha barrachd na sin aig na h-Israelich
Bhreatunnach ri radh.
Theich am faidh leremiah do'n Eiphit,
a' toirt leis dithis nigheanan an righ Sedeciah
(oir b'e fhein an seanair). As an Eiphit
thainig leremiah agus " Tea Tehpi," te
de na bana-phrionnsaishan sin, do Eirinn,
a' giiilan leotha aire a' choimh-cheangail
agus cluasag lacoib, a' chlach air an do
chaidil e aig Betel. Tha iomradh air
leremiah fo'n ainm " 011a Fodhla " anns
na sgeulachdan Eirionnach. Phos " Tea
Tephi " Heremon, prionnsa Eirionnach de
threubh Dhan, agus 's ann bhuapa-san a
thainig teaghlach rioghail na h-Alba agus
teaghlach rioghail Bhreatuinn agus an Righ
Seoras VI a tha nis a' riaghladh. Agus
nach'eil cluasag chloiche lacoib fo'n chathair-
rioghaU an Lunnainn a nis ? 'S iomadh
car a chuir a' chlach so dhith bho'n oidhche
air an do chaidil lacob gu an-shocrach
oirre ! Ghiiilaineadh i gu braighdeanas na
h-Eiphit, agus air ais troimh 'n fh^sach.
Nach'eil Pol a' labhairt m'a deidhinn ? —
" dh'61 iad de'n charraig spioradail sin a
lean iad," 1 Cor. x. 4 — so mar a tha cuid de
na h-Israelich Bhreatunnach 'ga thuigsinn,
ach tha iad a' di-chuimhneachadh gu'm
bheil Pol ag r^dh, " B'i a' charraig sin
Criosd." Ghitdaineadh a' chlach do'n Eiphit
a rithisd le leremiah, agus a sin do Eirinn,
agus a sin do Albaion, agus ghoid an Righ
Eideard I as a sin i, agus mar sin rainig i
Lunnainn.
Tha torr mor eile de nithean iongantach
a dh'fhaodamaid a thoirt am follais bho
leabhr^ichean nan Israelach Breatunnach,
ach foghnaidh sin. Is leoir a radh riutha-san
leis am miann a bhi sloinneadh fhacal, gu'm
bheil am facal " Saxon " a' ciallachadh
" (I)saac's son," agus " British " a' ciallach-
adh " Berith-Ish " no "Fear a' Chixmh-
naint " (a reir na h-Eabhra iongantaich a
dh'ionnsaich na h-Israelich Bhreatunnach),
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
'N an ceadaicheadh rum dh'fhaodamaid
rud-eigin innseadh mu'n teagasg a th'aca
mu'n ^m ri teachd. Tha iad ag r^dh gu'm
bheil " Gomer " 's an t-Seann Tiomnadh a'
ciallachadh na Gearmailt, agus " Gog "
Ruisia, agus " Togarmah " an Tuirc (Esek.
xxxviii, xxxix). Tha an latha a' tighinn
anns am bi Israel Dhe (na Breatunnaich is
Americanaich) air an aonadh. ris na h-
ludhaich, agus gabhaidh iad le cheile sealbh
air Tir a' Gheallaidh, am Palestin ; agus
an sin theid a' GhearmaUt, Ruisia, agus an
Tuirc a chogadh 'n an aghaidh gus Palestin
a thoirt bhuapa, agus cuirear blar mor
Armageddon ann am Palestin, ach gheibh
Israel is ludah (Breatunnaich. is American-
aich is ludhaich) a' bhuaidh (Taisb. xx).
Teagasg gun bhunait
Gu de nis a their sinn ris an t-seorsa
teagaisg so ? A reir m'fhiosrachaidh-sa,
tha e doirbh reusonachadh riutha. 'S e
aon chomharradh air na ereideamhan neon-
ach air am bheil sinn ag iomradh, aon uair
's gu'm faigh iad greim air duine is gann
gu'n gabh creideamh ceart a chur 'n an
aite. Tha e cho soirbh buntata a chur am
measg fraoch an t-sleibhe ris an t-Soisgeul
a chur ann an cridheachan is inntinnean
luchd-leanmhuinn nan ereideamhan neonach.
Tha fios agam-sa agus aig iomadh ministear
eUe air sin : tha feadhainn de na h-Israelich
Bhreatunnach 'n am choimhthional an
ceartuair. Ach feumaidh sinn freagairt a
thoirt dhaibh, air sgath na muinntir a tha
an cunnart a bhi air am mealladh leotha.
Co as a dh'eirich an creideamh neonach
so ? Ma tha e f ior, car son a bha e cho
fada gun tighinn am follais ? Ma thainig
Chriosd a thoirt soluis dhaibh-san a tha an
dorchadas, car son a leigteadh seachd suas
ri da mhile bliadhna mus d'fhuaireadh
eolas ceart air c6 iad d'am bheil geallaidhean
Dhe air an toirt 's a' Bhiobull ?
Dh'eirich an teagasg so an toiseach bho
dhuine a chuir seachad a l^ithean deireannach
anns an tigh-chuthaich. B'e sin Richard
Brothers, oifigeach an cabhlach Bhreatuinn,
a chaochail ann an 1824. Chuir e mach
coig leabhraichean deug a dhearbhadh gu'm
bheil na Sasunnaich de shliochd Israeil,
agus thuirt e gu'm b'e fhein mac br^thar
an Tighearna Dia, agus Prionnsa nan
Eabhruidheach, de theaghlach Dhaibhidh,
agus gu'n tainig e a threorachadh Israeil
gu Tir Chanaan. Ach an uair a dh'eug am
fear-cuthaich so, cha do stad an cuthach ;
agus tha iad lionmhor an diugh a tha a'
toirt maslaidh do'n Fhlrinn ann an sealladh
dhaojne reusonta, agus a' deanamh an t-
SoisgeU 'na bhall-sp6r8 do na h-ana-creidich,
leis an t-seorsa teagaisg air an do thoisich
Brothers, agus a tha na h-Israelich Bhrea-
tunnach a' cumail air adhart.
(1) Cha deachaidh na deich treubhan
riamh air allaban, mar a tha na h-Israelich
Bhreatunnach ag rMh. Tuigear o'n Bhiobull
nach tug na h-Asirianaich air falbh ach
pairt de'n t-sluagh, is dh'fh^gadh a' mhor-
chuid far an robh iad. Am measg na feadhna
nach tugadh air falbh shuidhich na h-
Asirianaich coigrich a tirean eile, agus phos
iad am measg a cheile, agus 's ann bho'n
t-sluagh mheasgaichte so a thainig na
Samaritanaich. Dhiubh-san a thugadh air
falbh, dh'fhan moran ann an Asiria 's na
diithchannan mu'n cuairt (mar a tha am
fear-eachdraidh ludhach, losephus, ag inn-
seadh) ; thill feadhainn eUe comhla ris na
h- ludhaich is Esra is Nehemiah. An deidh
am a' bhraighdeanais chan'eil eadar-dheal-
achadh sam bith air a dheanamh anns a'
Bhiobull, no an taobh a mach dheth, eadar
na deich treubhan agus a.n da threubh. Tha
sliochd lacoib uile, co dhiu a tha iad am
Palestin no an diithchannan eile, a' dol
fo'n aon ainm — " Israel " no " na h-Iudh-
aich." Tha an da fhacal sin a' ciallachadh
sliochd lacoib uile, an d4 threubh dheug,
a ghleidh an seann chreideamh agus a chum
am fuU glan. B'iad na Samaritanaich
sliochd na p^irt sin de sheann rioghachd
Israeil a dh'fhan 's an tir agus a mheasgaich
le cinnich eUe ; agus ged a thuit iad air falbh
ann an tomhas bho'n t-seann chreideamh,
fhathast bha leabhraichean Mhaois aca agus
aoradh do Dhia Israeil agus suil aca ri
teachd a' Mhessiah (Eoin iv). Chan'eil an
Tiomnadh Nuadh an aite air bith a' deanamh
eadar-dhealachadh eadar na deich treubhan
agus an da treubh. 'S e an aon eadar-
dhealachadh a gheibhear 's an Tiomnadh
Nuadh an t-eadar-dhealachadh eadar na
ludhaich (n'o Israelich) a bha fhathast am
Palestin agus an fheadhainn a bha sgapte
air feadh an t-saoghail (1 Pead. i. 1, Seum.
i. 1, Gniomh ii., X3£vi. 7). Tha na h-
Israelich Bhreatunnach a' togail briathran
Chriosd mu " chaoraich chaillte tigh Israeil "
(Mata X. 6, xv. 24), agus ag rMh gu'm bheil
so a' ciallachadh nan deich treubhan,
sinnsearan nan Sasunnach. Ach cha b'ann
do Shasunnaich, no Sitianaich, no Ceiltich,
a bha Criosd agus a dheisciobuU a' searmon-
achadh aig an am, ach do na h-Iudhaich
(an da threubh a tha fo'n mhallachd a reir
teagasg nan Israelach Breatunnach). Tha
e soilleir gu'm bheil Criosd a' ciallachadh le
" caoraich chaillte" iad-san a tha caUlte gu
spioradail. Mar sin, chan'eil bonn sam bith '
ann gu bhi teagasg gu'n deachaidh na deich
treubhan air chall neo air allaban do'n Eorpa.
{Ri leantuinn)
A' Bhancheard
An aite droighne fasaidh an giuihas agus an aite drisefasaidh am miortal. — Isaiah Iv. 13.
Leis an Urramach Iain Mac-a-Phearsoin, M.A., an Deibhidk.
THA cuimhne agam roimh. an chogadh mu
dheireadh mar bhiodh na ceardan, beag is
mor, a' siubhal bho thigh gu tigh, an am
an t-Samhraidh, air feadb nan eilean. Cha
bhiodh ni a chitheadh iad nach iarradh iad,
agus dh' iarradh iad rudan nach fhaiceadh
iad idir. Bha na mnathan air an oillteach-
adh romhpa oir mur faigheadh iad na dh'
iarradh iad mhallaieheadh iad an tigh agus
na bhiodh 'n a bhroinn.
Bean Chaluim Ruaidh agus a' bhancheard
Bha bean Chaluim Ruaidh agus Domhnull
beag an gUle aice leo fhein aon fheasgar, oir
bha an duine aice a muigh ag obair air a'
ehroit. Co chunnaic i a' tighinn a nuas
an rathad le ceum sunntach ach bancheard
le eallach pheilichean air a druim, piob 'n
a beul, agus toit mhath aice.
Thuirt a mh^thair ri Domhnull beag,
" fan thus' an so agus theid mise am falach
am poll mona gus am falbh a' bhancheard.
Ma dh' fhaighnicheas i dhiot c'aite bheil
mise their thu rithe nach 'eil mi aig an
tigh."
Sin mar bha ; chaidh bean Chaluim a
mach air an dorus chuil agus rinn i air poU-
mona a bha dluth air an tigh. Thainig a'
bhancheard agus thuirt i ri Domhnull, " a
bheil do mhath air aig an tigh ? "
"Chan 'en," arsa Domhnull.
." C'aite bheil i," ars ise.
" Tha," arsa Domhnull, "am poll-m6na
thall an sud."
" Ruith thusa," ars ise, "far a bheil i,
agus abair rithe gu bheU mise an so agus
mi air son a faicinn."
Dh' fhalbh Domhnull 'n a dheann ruith
chun a' phuUl-mhona agus liubhair e an
teachdaireachd cho cinnteach ri bodach.
Nuair thainig bean Chaluim air a h-ais
cha robh ni a shaoil a' bhancheard a bha
aice nach do dh' iarr i a cuid dheth, — im,
caise, aran coirce, crioman tombaca, briogais
giuUain, agus rud no dha eUe. -
Sin mar bha na ceardan iiile aig an km.
ud a' tighinn beo gu leisg ladarna. Cha
robh cur no buain, m^l no c^in, a' cur dragh
orta. Cha robh uallach ^irigh no laighe orra.
Cha bhiodh ni 'g an dith na 'n deanadh
iarxaidh feum.
Sine Wilson
Am measg treubh de 'n t-seorsa dh'
ainmich mi bha Sine Wilson, bancheard
air an do rainig gras Dhe agus a bhios aig
an la mu dheireadh air aon de na seudan
luachmhor a bhios ann an crtin an t-
Slanuigheir.
Nuair thigeadh Ik na S^baid mu 'n cuairt
cha robh e dhith-se agus do na bha leatha
ach mar la eUe de 'n t-seachduin. Cha robh
guth aca air Dia no air nithean spioradail ;
bha iad s^saichte agus Ikn ri^raichte le
biadh is deoch, ceol is dannsa, tombaca gu
leor agus an diol cadaU.
Air Sabaid araidh chaidh Sine agus
prasgan dhiubh a mach air sgriob agus
iad cho toilichte 'n an staid. Nuair rainig
iad aite Araidh chual iad seuin a bha an
da chuid binn agus ceolmhor. Bha i a'
tighinn bho cho-chruinneachadh m6r sluaigh
a bha 'n an suidhe gu stolda air reidhlein
uaine dlMh do 'n rathad mhor. Chaidh
Sine agus shuidh i 'n am measg ach chum
an corr de na ceardan air an aghaidh.
Thachair gur e la a' Chomanachaidh a
bha ann agus steidhich am ministear a
theagasg air na briathran so, "Is mallaichte
gach neach nach buanaich anns na h-uUe
nithean a ta sgriobhta ann an leabhar an
lagha a chum an deanamh (Gal. iii. 10).
Trioblaid anma
Chaidh na briathran so mar shaighead
geur an cridhe Sine agus bha i fo iomgain
mhoir a thaobh a h-anma. Theireadh i
rithe fein, " Is mallaichte gach neach nach
buanaich anns na h-uUe nithean a ta
sgriobhta ann an leabhar an lagha." • Thuit
i sios mar neach gun liith dh' ionnsaigh na
talmhainn, agus bha crith eagail anns gach
ball dhith.
Nuau* a chunnaic an dorsair i shaoil e gu
robh i air mhisg, no as a ciall, agus smeid
e air fear eile air sOn a giulan air falbh a
sealladh an t-sluaigh. An sin dh' innis i
dha mar bha i-air a bioradh 'n a h-anam
le briathran a' mhinistelr is thuirt i gu 'm
bu chaomh leatha am ministear fhaicinn.
Chan 'eil fhios aig neach gu de thuirt am
ministear rithe, no gu de a thuirt ise ris,
ach cha deachaidh i air ais do champ nan ce^rd
tuUleadh. Dh' fh^g i an ceard ud as a
deidh, agus chaidh i gu ruig Sruidhla far
an do rinn i a comhnuidh, gus an do chriooh-
naich i a turus air thalamh.
A* BHANCHEARD
Bha i daonnan a' dol do 'n eaglais agus
aoh Ik chual i searmoin air a liubhairt a
thug neart agus dochas ur dhith. So na
briathran air an robh e air a steidheachadh,
" thigibh. am ionnsaigh-sa sibhse uile a ta
ri saothair agus fo throm uallaich. agus
bheir raise suaimhneas dhuibh" (Mata xi. 28).
Dh' fheuch i ri sasachadh anma fhaotainn
iomadh. uair agus air iomadh doigh, ach a
nis bha i a' cluinntinn guth an Ti d' an leir
cor is feuna ^ach creutair a chruthaich e.
Chreid i a bhriathran agus bha iad mar
bhiadh agus mar dheoch d' a h-anam a bha
ocrach agus tartmhor. Dh' fhoghlum i
nach ann tre shaothair ach tre chreideamh
a gheibh sinn uile fois. Is iomadh neach
an cruaidh ghleachd anma a thainig far an
robh i, agus a dh' eisd rithe le ro aire, agus
i a' deanamh sgeil dha air na nithean mora
a rinn Dia air a son. Bha i mar sholus a'
deabadh an ionad dorcha agus mar HH am
measg droighinn.
A' tighinn bed
Re iomadh bHadhna bha i fein agus a
m^thair aosda a' deanamh beoshlainte air
obair snathaid, a' deanamh badan eudaich
do na saighdearan a bha an caisteal Shruidh-
la. Aig amanan cha robh mor iarraidh
orra, agus mar sin cha robh an teachd-an-
tir ach gle bhochd. Aig amannan mar sin,
an kite a bhi a' deanamh beul-bochd ri
daoine, rachadh i air a gltiinean agus chuir-
eadh i a staid an lathair an Athar Neamh-
aidh, agus bha i cinnteach 'n a fhreasdal
bheannaichte gu 'n deanadh e fuasgladh
oirre.
Aig aon am 'nuair bha i gle ocrach chaidh
i mach gu ionad f ksail agus chuir i a cMs an
Ikthair an. Tighearna agus ghuidh i air gu
'n torreadh e dhith de lathaireachd a ghraidh
na dheanadh suas air son a h-easbhuidhean
corporra gu leir. Dh' innis i fein d' a
cairdean gu 'n do mhothaich i aig an am sin
a lathaireachd agus a chumhachd. Rinn e
am beagan a bha aice mills dhith agus rinn
e a cluasag socrach, agus b' urrainn i a radh
uimpe fein mar thuirt Pol, " mar dhaoine
aig nach 'eil ni sam bith, gidheadh a'
sealbhachadh nan uile nithean."
I fein agus a chlann
Bha grkdh mor aice do chloinn agus bha
gradh aig a' chloinn dhi. Nuair thachradh
i orra chuireadh i fkilt cho blath orra agus
theireadh iad uimpe chan e idir "a' chaill-
each tha dol as a ciall," ach " an t-seann bhean
aig a bheil grkdh do Dhia."
Is trie a labhradh i riu an d6igh cho
simplidh timchioll air nithean spioradail ,
theireadh i riu gu 'm feumadh iad iad f^in
ullachadh air son sineadh IMthean, no gu
bks fhaotainn ann an Ikithean an oige. A
ris nuair bhiodh gillean is tiigheanan a'
fkgail tigh am pkrantan bheireadh i earail
dhaibh timchioll air mealltaireachd a' phea-
caidh, agus gun iad a thaobhadh ri uile no
fior chairdeas a dheanamh ris an dream
air nach 'eil eagal Dhe.
Tha e air aithris gu 'm biodh gillean a bha
'g an ullachadh fein air son ministreileaehd
an t-soisgeil a' dol suas 'g a faicinn gach
S4baid. Cha b' ann a chionn gu robh e61as
aice air feallsanachd no bkrdachd, no air
daoine ainmeil an t-saoghaU so, ach a chionn
gu robh eolas m6r agus domhain aice air
briathran an Ti a labhair mar nach do
labhair duine riamh, agus a ris a chum g'um
faigheadh iad eolas air creideamh Ikidir
agus air faidhidinn nan naomh.
Is trie a thug i an earail dhoibh gun iad
a chur eud-dreuchd an kite diadhachd a'
chridhe. Theireadh i riu nach bu le6r
dhoibh biadh a dheasachadh air son muinntir
eile, gu 'm feumadh iad fein mar an ceudna
beathachadh spioradail. Chuireadh i 'n an
cuimhne braithran Chriosd, "fanaibh ann-
amsa."
" Bithibh cinnteach," ars ise, " g'um mol
sibh Criosd ge b' e aite do 'n teid sibh.
Chan urrainn sibh leth a luach innseadh.
Am Biobull mar chompanach
B' e am Biobull a companach a Ik agus
a dh' oidhche. ^Bha e dhith 'n a bhiadh
agus na dheoch, is i a' siubhal troimh
fhksach na beatha so. Bha earranan
sonruichte dheth aice air a cuimhne, agus
gle thric bhiodh i a' smuaineachadh orra sin.
B' e cuid de na h-earranan sin anns a bheil
cunntas againn air iompachadh Phoil. 'S
e dh' fhkg i cho measaU air eachdraidh
Phoil, gu robh i a' nochdadh a h-eachdraidh
spioradail fein.
mtth do 'n chrich
Nuair bha i dldth do 'n chrich bha neart
a coluinn 'g a treigsion ach, aig an km.
cheudna, bha i a' fks an grks, an spioradalachd
inntinn agus ag abachadh air son gloire.
Aig aon km. bha i cho lag 's gu 'n do shaoil
na h-eolaich gu robh i a' siubhal. An sin
fhuair i beagan spionnaidh ; dh' fhosgail
i a siiUean, agus air dhith bancharaid fhaicinn
a' gul thuirt i " car son tha thu gul ? 'S
ann bu ch6ir dhuit a bhi air do ghltiinean
a' guidhe gu 'm bithinn air mo thoirt
dhachaidh!"
An sin thog a ckirdean suas 'n a suidhe i
agu? thoisich i air seinn nsr laoidh
6
A' BHANCHEARD
" Bithidh 'choluinn so an nine ghearr
Fo chumhachd bais is uaigh,
Ach dh' ullaich Criosd 's na neamhaibh ard
Nithean na 's fhearr air son a shluaigh."
Mar chaidh. i air a h-aghaidh leis an laoidh
bha neart a fhuair i na h-anam 'g a nochdadh
'n a column agus bha a suil a' lasadh suas
le dochas na beatha maireannaich.
Air Di-sathuirne araidh bha i air a trom
bhualadh. Thainig a trioblaid cho luath
agus gur gann a b' urrainn i smid a radh ri
neach sam bith. Fhuair i beagan faoth-
achaidh 1^ na Sabaid, ach nuair thainig
Di-luain bha i trom cadalach agus bha e
soilleir do gach neach a chunnaic i gu robh
i dluth do cheann a turuis air thalamh, agus
an uine ghearr gum biodh i a' dol troimh
'n ghleann dorcha, ach cha robh fiamh no
eagal 'n a gnuis, oir bha ola 'n a soitheach
agus a lochran gu soilleir a lasadh.
Air maduinn Di-m^irt shiubhail i gun
stri gun ghruaim. Bha an tu-nuigh a chuir
i suas gu minic agus gu diirachdach a nis
air a freagairt. Thuit i 'n a cadal. Bha i
maille ri losa an gloir. Nach faodaidh i a
radh —
" M' earbsa chan 'eil am neochiont fiin
Striochdam 's an dus am fianuis DM,
Tre fuil is fearta Chriosd a mhain
Tha m' earbs' a' d' iochd. 0 Dhia 's 'a d'
shlaint."
An ni is ro fhearr
{Air fonn " Tha Sion a' seinn ")
Le Murchwdh Moireasdan, " iighdar Fear-siubhail nan gleann"
A' MHUINNTIR mo shluaigh bho thuath
is baile,
Thar chuan tha 'n iomadach cearn
Gur minic mi 'luaidh bho 'n fhuair mi
sealladh
Air luach an ni is ro fhekrr ;
Air giorrad ar cuairt tha luath 'dol seachad,
'S nach dual gu'm fan sinn gu brath,
'S air fasgadh bho fhuachd 's bho fhuath
ar latha,
'Tha buan an carraig nan al,
B'og rinn mi gluas'd le uaill 'n am shealladh,
Gu cuairteach machair nan d4n,
Gus m'ainm a chur suas 's mo dhuain 'bhi
airidh
Air luach is onair 'bhiodh ^rd ;
Chan iarrainn mar dhuais 's mo smuain air
thalamh,
Ach 'n sluagh bhi moladh mo che^ird,
'Bhi tional nan cruachan, sguaban abuich,
A bhuain mi 'n achadh nam b^rd.
Ged bhithinn mar bh^rd 's gach talant agam,
Is namhaid m'anam rium reidh,
Ged gheibhinn cho ard 's mo dhain 'bhi
aithnicht'
'S gach cearnaidh 's baile fo'n ghrein ;
Mur 'eil agam pairt 's an ^ireamh bhean-
naicht
Le 'bh^s a cheannaich Mac Dhe,
'S ann ni iad an t-sl^int 's gach fabhar
fholach,
'S gu brath 'n an eallach ro bhreun.
Nach math a nis saors' is faochadh anam,
'S gu'm faod mi aithris na sgeoil,
Bho 'n chaidh mo chur saor bho dhaors' is
dalladh,
M' Fhear-saoraidh dh' f hulling 's an f heoil ;
Ged laigh E 's an uaigh aig suain car tamull,
Bha a bhuaidh 's a' chath a bha morj
'S ma ruigeas mi suas le sluagh nam flaitheas
Do 'n Uan a bhitheas a ghloir.
Chaidh m'athair 's mo mh^thair 's M^iri
dhachaidh,
Is p^isdean beag a bha 6g,
Do Dhomhnull is D^i tha 'n fh^sach seachad,
Mo bhr^ithrean carthannach coir ;
'S i Oighrig a mhain 'chaidh fhagail agam,
Air a cr^dh- an gleannan nan deoir,*
'N uair 'bhios sinn le c^ch 's an aros bhean-
naicht
Am b^s cha dealaich na 's m6.
Niagara Falls, N.Y.,
January 5, 1945,
* (Chaill a phiuthar, Oighrig, d^ mhac
anns a' chogadh so, an October, 1944.)
Eilean mo Ghaoil
Eilean mo ghaoil ','
Is caomh learn eilean mo ghraidh.
THA gaol na mara ann am full a' Bhreat-
unnaich gu n^durra, oir is dual do chuilean
an roin a bhi ag iarraidh na mara. Tha
fhios aige gu bheil a' mhuir 'n a dion agus
'n a tearuinteachd dha, agus cho luath 's
a chi e no chluinneas e rudeigin a chuireas
eagal air, is ann air a' mhuir a chuireas e
aghaidh.
Sin mar tha Breatunn, ar M^thair agus
Eilean ar gaoil ; an uair a thoisicheas cogadh
agus a tha nam.haid air bith a' maoidheadh
oirre, is ann air a' mhuir a theid i 'n a h-
uidhearn le cabhaig, oir tha fhios aice o
fhiosrachadh nan ceudan bliadhna nach
eirich beud dhi cho fad 's a tha saorsa aig
a bataichean-marsantachd seoladh air gach
cuan air a bheil gnothuch aca, a chionn gu
bheil comannd na mara aig a soithichean-
cogaidh.
Bha comannd na mara aig Breatunn o
chionn iiine mh6r, ach cha robh sin 'n a
aobhar-eagail no 'n a chiiis-fharmaid do
rioghachdan eile gus an do thog a' Ghear-
mailt a ceann, agus ghabh iad ris gun
ghearan air son nan tri aobharan so, (1) a
chionn nach robh Breatunn a' cumail suas
ach arm-tire cho beag 's nach robh e 'n
a chunnart do rioghachdan eile, (2) a chionn
gu robh e follaiseach do 'n t-saoghal nach
ann a chiosnachadh rioghachdan eile a bha
Breatunn a' togail shoithichean-cogaidh
ach a chumail slighe reidh air am faigheadh
i biadh a thoirt a steach ged a thoisicheadh
cogadh, agus, (3) a chionn gu robh e 'n a
bhuannachd dhaibh fein, agus a' s^bhaladh
cosdais dhaibh, Breatunn a bhi 'n a maor-
mara anns gach cearn de 'n t-saoghal anns
an robh am bataichean fhein a' seoladh, a'
toirt dion agus ceartas dhaibh a reir lagh-
annan na mara.
Bho 1871 cha robh arm-tire anns an
Roinn-Eorpa cho m6r no cho l^idir ri arm
na Gearmailte, ach cha robh sin riamh 'n
a chuis-fharmaid do Bhreatunn, agus cha
mho a bha e 'n a chuis-eagail dhi, gus an
do thoisich an Caesar air boilich agus air
maoidheadh agus air togail shoithichean-
cogaidh ann an cabhaig, a bhiodh cho laidir
air muir 's a bha an t-arm air tir. B' ion
do Bhreatunn dol 'n a h-earalas an sin, agus
cleas nan ron a dheanamh, leum do 'n mhuir.
Ged is farsuing agus is sgaoilte criochan
iompaireachd Bhreatuinn an diugh chan
ann do 'n Righ no do 'n Pharlamaid is coir
dhuinn buidheachas a thoirt air a shon sin,
ach do sheoladairean agus do mharsantan
a chaidh a mach air ghaisge, mar rinn
Abraham o shean ; air ghaol siubhail, no
air ghaol airgid, no air ghaol duthaich tir
fhaicinn, no euchdan ura a dheanamh nach
do rinn duine eile riamh. Ma 's fdgarrach
air an talamh an t-Iudhach, is fogarrach
air a' mhuir am Breatunnach.
Chan 'eil diithaich fo 'n ghrein anns nach
fhaicear comharadh air lamh sgoinneil a'
Bhreatunnaich a bhi innte ; ceidheachan
a thog e, acarsaidean agus rathaidean-
iaruinn a rinn e, tighean-soluis a chuir e
suas, fasaichean a dh' uisgich e, seolaidean-
mara a rinn e s^bhailte dol tromhpa, agus
ceud rud eile de 'n t-seorsa leis an d' f hosgail
e rathaidean-cuain do mharsantachd an t-
saoghail, chan ann a mhain dha fhein ach
do gach rioghachd a thoilicheadh siubhal
orra ann an sith agus air turusan sitheil
agus laghail. An ealain a bha aig na
Romanaich air rathaidean-m6ra a dheanamh
air tir, bha i aig Breatunn air tighean-soluis
a thogail anns a' chuan, los gu 'm biodh
tearuinteachd aca-san uile a theid gu fairge
air longaibh. B' e na charts a rinn na
daoine againn fhein a bha, agus a tha, ar
naimhdean ag uisneachadh 'n ar n-aghaidh
anns a' chogadh.
Ann am buachailleachd na mara, agus
mar bhalla-dion do 'n rioghachd, chan 'eil
teagamh air bith nach e na soithichean-
cogaidh a dh' fheumar a chur air thoiseach,
ach gun soithichean-marsantachd air an ciil,
a' giiilan bidh agus bathair, agus tiiHdh
agus acfhuinn-cogaidh, cha b' urrainn do
'n eilean bheag so a bhi beo ach beagan
sheachduinean.
Aig toiseach a' chogaidh bha de bh^taich-
ean-marsantachd againn na ghiiilaineadh
eadar seachd deug agus ochd deug muillean
tunna, ach ann an ceithir bliadhna chailL
sinn mu thri mile b^ta, a ghiiilaineadh suas
ri da mhiullein dheug tunna. A dh' aindeoin
cho luath 's a bha feadhaina tira air an
togail, anns an diithaich so agus ann an
America, agus m6ran eile air an ceannach
no air an gabhail an iasad o rioghachdan
aig nach robh feum orra, bha goinne
bhiitaichean 'n a chdis-eagaLl do 'n rioghachd
so, gu sonruichte an 1940 gu 1943. Ach an
diugh tha uiread bhataichean-marsantachd
againn 's a bha againn an 1939, no theagamh
barrachd.
Tha diiil aig moran dhaoine gu 'n d' thug
Ruisia agus America barrachd d' am maoin,
agus d' an daoine, a'^us d' an saothair do
'n chogadh na thug Breatunn, ach chan
8
EILEAN MO GHAOIL
'eil sin flor. Le 'n gabhail thar a ch^ile,
fir agus mnathan agus balaich oga, chuir
am Breatunnach barrachd d' a neart, agus
d' a {line, agus d' a airgiod anns a' chogadh
na chuir daoine eile air an t-saoghal, siar
no sear. A thuUleadli air na rinn i air
a' chuan (agus b' e an cuan a' cheud rud
air an robh a h-aire daonnan) rinn Breatunn
102,000 soitheach-adhair, 25,000 tank, 35,000
de ghunnacha-mora, agus thog i suas ri sia
mile bata ur.
Bho fhior thoiseach a' chogaidh bha ar
seoladairean anns a' chath gun sgur, a la
's a dh' oidhche, gun fhois gun tamh, dluth
do 'n chladach agus ann am meadhon a'
chuain, gun fhios aca c6 a' mhionaid anns
am biodh am b^ta a bha fo 'n casan air
a cur do ghrunnd an aigein le torpedo no
meinn a dh' fhaodadh tighinn orra gun
rabhadh fo 'n fhairge no as an adhar. Ach
eha d' fh^ihiich am misneach, agus a dh'
aindeoin gach call agus cruadal a db ' f huiling
iad chtim iad orra a' tarruing bidh do 'n
dtithaich as gach ce^m de 'n t-saoghal, a'
tarruing tiiHdh is iaruinn is cl6imhe is
acfhuinn-cogaidh far an robh feum orra.
An uair a bhiodh iad a' dol do Ruisia
anns a' gheamhradh mu 'n cuairt ceann-a-
Tuath Lochlainn bha an t-sid cho fuar 's
gu 'm biodh air uairean suas ri ceud gu leth
tunna deigh an crochadh ri croinn agus
cainbe, agus air clkr agus air drochaid a'
bhkta. Mar nach bu leor am fuachd agus
an dorchadas agus an droch shid agus
cunnartan eile na mara, bha na naimhdean-
fo-thuinn a' feitheamh orra daonnan, agus
na soithichean-adhair a' dortadh shgean-
sgrios orra, air uairean fad tri l^ithean. Ach
lean iad orra a' tarruing uidheam-cogaidh
do Ruisia, gus an d' fhuair Ruisia o 'n
duthaich so agus o America io'nmhas agus
acfhuinn a tha os cionn tomhais.
An raoir bha mi a' leughadh leabhair
anns a' bheil iomradh air a dheanamh air
obair nam bataichean-marsantachd so, agus
naidheachdan air an innseadh ann mu
ghniomharan gaisgeil ar seoladairean, a
chuir dedir 'n am shtiUean, agus a thug
orm a bhi ag r^dh gu beag rium fhein,
Eilean mo ghaoil ;
Is caomh learn eilean mo ghraidh.
Bu dona an duine nach biodh uasal as a
dhaoine fhein, no nach taisicheadh a chridhe,
an uair a leughas e mu sheoladair a bha
beo ochd latha deug air pios maide air druim
a' chuain, gun dad aige a dh' itheadh e ach
aon cheirsle-chaU, no a dh' oladh e ach
beagan uisge-sneachd agus clacha-meallain
a bha e a' cruinneachadh le pios canabhais.
B' e andoigh a ghabh e air e fhein a chumail
gun dol as a rian "Setflbh a inhhatha'a bha
aige 'n a phdca a thoirt a mach agus t6iseach-
adh air bruidhinn rithe. Bha e air a
sh^bhaladh le b&ta-adhair a bha a' siubhal
a' chuain agus a cheart cho luath 's a chaidh
e na b' fhe^rr bha e air ais gu muir a ris.
Anns a' cheart leabhar so bha iomradh
air a dheanamh air sgiobair a b' aithne
dhomh gu maith 'n a bhalach, duine beag
tapaidh agus maraiche maith a Tiriodh, a
thug am bata air an robh e sabhaUte troimh
iomadh gabhadh, an Dan-y-Bryn. An 1940
loisg i air Heinkel anns a' Chuan-a-Tuath,
agus chuir i dhith te de na sgiathan ; bha
baiteal aice ri submarine fad shia uairean
air muir Caribbean, agus ri te de na reubair-
ean-mara agus i a' tighinn dhachaidh a
Vancouver. B' i te de na bataichean a bha
a' tarruing acfhuinn-cogaidh gu Ruisia do
Archangel agus Murmansk, an turns a bu
mhiosa air am b' urrainn bata dol, ach
ged bha sia torpedoes anns a' mhuir m'a
timchioll aon uair, agus uairean eUe shgean-
sgrios air an dortadh oirre as an adhar,
th^ioig i sabhaUte as gach teinn anns an
robh i. Agus chan e mhain gu 'n do chum
an sgiobair agus an sgioba an uachdar i,
ach chuir iad as do ochd deug de na soith-
ichean-adhair a bha as a deidh. Fhuair an
sgiobair D.S.C. air a shon sin, agus bu
mhath a choisinn e e.
Ma bu mhaith leat, a leughadair, beoil
sheana mharaichean a dhimadh a bhios a'
caoidh nach 'eil daoine an diugh cho smiorail
no cho cruadalach 's a bha iad ri linn an
seanar, no a bhios ag radh gu 'n deachaidh
maraichean agus marachd air an ais seach
mar bha iad an uair a bhiodh soithichean-
seolaidh sia seachduinean a' beatadh an
aghaidh stoirm is sneachd is droch fhairge
a' feuchainn ri dol mu 'n cuairt Cape Horn — •
cuir an leabhar beag so 'n an laimh. Buidh-
eachas do Ni-maith tha biadh agus paigheadh,
agus leaba, agus aite-comhnuidh sheoladair-
ean, na 's fhearr an diugh na bha iad aon uair,
ach tha a' mhuir fhein gun atharrachadh
ach a mh^in gu bheil cunnartan ina air an
cur a nis ris an f headhainn a bha ann riamh .
Cha mho leis a' chuan, an uair a dh' eireas
e am feirg na bataichean a sheolas air, no
na daoine a tha annta, na na fionnain-
fheoir air an saltair thu le d' chois, ach ged
is l^idir an cuan agus is uamhasach a chumh-
achd agus fhearg, dh- fhairtlich air riamh
cridhe gaisgeil mhic an duine a chiosnachadh.
Cha robh sluagh air thalamh a bha uiread
dhiubh air am bathadh 's a bha air am
bathadh de Bhreatunnaich, ach cha do chum
sin iad o dhol gu muir, oir is dual do chuilean
an roin a bhi ag iarraidh na mara.
. Eilean mo ghaoil ; . .. ...
" Is' caomh Team eilean nio gUraidh.
Aireamh 5
1945
Creideamhan Nebnach an Latha an Diugh
Leis an Urramach T. M. Mac Calmain, M.A., an Oovan.
(Air a leantuinn)
(2) Ged bhiodh e fior gu'n deachaidh na
deich treujbhan air chall no air allaban
do'n Eorpa, chan'eil steidh sam bith an
eachdraidh gu'm bheil fdaimh-fala eadar
iad agus na Sitianaich is na " Cimmerians "
a bha comhnuidh an taobh deas Ruisia,
mu'm bheU na seann Ghreugaich ag innseadh.
Tha na h-Israelich Bhreatunnach a' deanamh
bosd gvi'm bheil iad a' toirt barrachd
iimhlachd do'n BhiobuU gu litireil na tha
Criosduidhean eile ; ach, a reir a' BhiobuilJ^,
's ann de shliochd laphet mac Noah a tha
sloigh na h-E6rpa is Bhreatuinn is America,
agus 's ann de shKochd Shem mac Noah a
tha na h-Israehch agus na h-Iudhaich. Bha
sinnsearan nan Sasunnach is nan CeUteach
cheana ann am meadhon agus an iar na
h-E6rpa Knntean mus tug na h-Asirianaich
buaidh air Israel. Rud eile, car son nach'eil
na h-Israelich Bhreatunnach ag aireamh
nan GearmaUteach am measg sluagh thaghte
Dhe, oir thainig na Sasunnaich agus na
Gearmailtich air tus bho'n aon stoc, agus,
ma tha na h-Isrealich Bhreatunnach ceart,
's e Hitler aon de ard-phrionnsachan Israeli.
Ach 's ann a tha cinnich an t-saoghail an
diugh, am Breatunn is America is gach
duthaich eile, air am measgachadh gu mor.
'N am chuislean fhein tha full nan Gaidheal
is full nan Sasunnach is iomadh seorsa eile ;
agus 's ann mar sin a tha gach neach dhinn.
Co air bith na Sitianaich agus na " Cim-
merians," cha robh daimh-fala idir aca ri
sliochd lacoib agus chan'eil daimh idir idir
eadar sliochd Israeli agus sluagh Bhreatuinn
a reir na feola.
(3) Cha mhotha na sin a tha firinn sam
bith anns a' bheachd gu'm bheil teaghlach
rioghaU Bhreatuinn de shliochd Dhaibhidh.
Agus ged a bhitheadh, nach neonach gu'm
biodh teaghlach Dhaibhidh, a bha de'n
da threubh (ludah — clann na mallachd),
a' riaghladh thairis air na deich treubhan
(Israel — -clann a' gheallaidh) ? Ciod air bith
an sloinneadh a bheir sinn air Righ Seoras
VI, cha cheadaich fior eachdraidh dhuinn
Daibhidh aireamh am measg a shinnsearan.
(4) A reir teagasg nan Israelach Breatun-
nach, is e " Ephraim " an t-ainm ceart aig
sluagh Bhreatuinn, agus is e " Manasseh "
an t-ainm ceart aig sluagh nan Staitean
Aonaichte. Agus, tha iad ag radh, choimh-
lion Dia cheana do Bhreatunn na geall-
aidhean a thug e a thaobh IsraeU. Chaidh
a ghealladh do Abraham :_ " Ni mi do
shliochd ro lionmhor agus sealbhaichidh iad
geata an naimhdean " (Gen. xxii. 17, xxiv.
60). Agus nach'eil sealbh aig Breatunn
an diugh air geatan an naimhdean — Gib-
raltar, Malta, Suez, Aden ? Mar sin tha
an gealladh air a choimhlionadh ! Thuirt
Maois is Isaiah gu'm bheil Israel rag-
mhuinealach (Ecsod. xxxiii. 5 ; Isa. xlviii.
4), agus nach'eil na Breatunnaich rag-
mhuinealach ? Nach tuirt Isaiah, " Is an-
aoibhin do mhisgearan Ephraim " (Isa.
xxviii. 1), agus nach'eil Ephraim (Breatunn)
fhathast Ian mhisgearan ? Ach foghnaidh
sin de'n ghoraiche so.
(5) Is e teagasg soilleir an Tiomnaidh
Nuaidh gur e Eaglais Chriosd an t-Israel
spioradail a tha a' sealbhachadL geall-
aidhean Dhe do Israel. Thainig Criosd a
thoirt slainte, chan ann a mhain do Israel
a reir na feola ach do'n Israel spioradail,
iadsan uile as gach cinneach is treubh is
dtithaich a ghabhas ris mar Shlanuighear.
Ann an Criosd " chan'eil Greugach no
ludhach, duine borb, Sitianach, daor no
saor, ach is e Criosd na h-uile agus anns
na h-uile " (Col. iii. 11) ; " oir geallaidhean
Dhe uile, ann-san is seadh iad agus ann-san
is Amen iad " (2 Cor. i, 20). Gu de seorsa
soisgeil a th'aig na h-Israelick Bhreatunnach
do shluagh Africa is Sina agus an leithid ?
Feumaidh iad a radh riutha, " Is e Breatunn
lompaireachd Chriosd air an talamh, agus
le bhi a' geilleadh do Bhreatunn tha sibh a'
geilleadh do Chriosd, agus le bhi a' geilleadh
do Chriosd tha sibh a' tighinn fo ughdarras
Bhreatuinn." Cha bhiodh an sin ach
toibheum uamhasach, ach 's ann a dh'ionn-
suigh sin a tha beachdan nan Israelach
Breatunnach a' treorachadh. Thuirt losa
r'a dheisciobuil : " Tha fios agaibh gu'm
bheil aig uachdarain nan Cinneach tighearnas
orra agus gu'm bheil aig an daoine mora
smachd orra, ach mar sin cha bhi e 'n ar
measg-sa " (Mata xx. 25). Chan ann le
uaibhear naistinneach, no uaill shaoghalta,
2
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
no smachd na laimhe laidir, a mheudaichear
Rioghachd nan Gras, no a chruinnichear na
cinnich gu casan an t-Slanuigheir. 'S ann
a tha teagasg nan Israelach Breatunnach
'na bhacadh. air searmonachadh an t-
soisgeil do'n t-saoghal. Amhairceamaid
oirnn fein mar rioghachd ! Ged is mor na
sochairean a bhuilich an Tighearna oirnn,
c'aite am bheil na comharraidhean gur
sinne sluagh a roghnaich Dia mar nach do
roghnaich e sluagh sam bith eile ? Tha
am Biobull a' teagasg gu'm bheil na riogh-
achdan uile 'n an innealan an laimh Dhe,
eadhon an uair naCh'eil fhios aca air. " Bu
chupan oir Babilon ann a;n laimh an Tigh-
earna " (lerem li. 7). " Nach tug mise
Israel a tir na h-Eiphit, agus na Philistich
a Caphtor, agus na Sirianaich a Cir ? "
(Amos ix. 7). Ach 's e rud eile a tha ann,
agus rud meallta is cunnartach, a bhi
teagasg gur e run Dhe gu'm biodh aon
chinneach no aon rioghachd 'n am maigh-
istearan air an t-saoghal uile. 'S e sin
teagasg Hitler agus nan Nasach, agus 's
e sin teagasg nan Israelach Breatunnach a
tha'obh an t-sluaigh a tha labhairt na Beurla
Shasunnaich !
(6) Chan'eil anns an t-seorsa eachdraidh"
a tha na h-Israelich Bhreatunnach a'
teagasg ach ramasgladh de bheul-aithris
gun stath agus sgeulachdan breugach, air
am measgachadh le earrannan bho'n BhiobuU
air am mineachadh gu cearr. Tha na
leabhraichean aca Ian de na facail so —
" faodaidh e bhith," " maith a dh'fhaoidte,"
"is docha gur e," " bhiodh e coltach."
Chan urrainnear eachdraidh no soisgeul a
steidheachadh air facail mhi-chinnteach de'n
t-seorsa sin. Tha iad a' creidsinn gu'n
tainig am faidh leremiah do Eirinn, a'
giiilan leis aire a' choimhcheangail agus
cluasag ' chloiche lacoib ; gu'm b'i " Tea
Tephi " nighean Sedeciah agus gu'm bheil
a h-uaigh ann an Eirinn tri fichead troidh
air fad (boirionnach mor, da rireadh!);
gu'm b'e Draoidhean nan Ceilteach treubh
Lebhi ; gu'm bheil daimh eadar na Cuimrich
agus Omri, righ Israeli ; gu'm do sfeuidh-
icheadh treubh Shimeon ann an Gaidh-
ealtachd na h-Alba ; gu'm bheil luchd-
riaghlaidh lapan (na " Samurai ") a' faotainn
an ainm bho Shamaria agus gu'm bheil iad
de shliochd Israeli cuideachd, agus mar
sin cha choir do Bhreatunn a bhi 'n an
aghaidh ; gu'm bheil e diomhain feuchainn
ri sith sheasmhach a shuidheachadh anns
an t-saoghal, oh tha am Biobull ag radh
gu'm feum cogadh mor eile a bhi ann eadar
Ruisia, a' Ghearmailt, agus an Tuirc air
an aon taobh, agus Breatunn is America
is na h-Iudhaich air an taobh eile, a chum
sealbh fhaotainn air Tir Phalestin, agus
gu'n teid gu math le Ruisia an toiseach a
chionn 's gu'm bheil moran each aice, ach
bheir Breatunn agus a cairdean buaidh air
a' cheann thall ; agus moran, moran eile
de'n fhaoineas so.
Sin agad, a leughadair, pairt gle bheag
de na nithean neonach a leugh mise ann an
leabhraichean nan Israelach Breatunnach
agus a chuala mi bho'm bilean. Chan abair
mi ach so. Daoine a chreideas na teagsagan
sin, creididh iad gur caise a' ghealach ; agus,,
mar a thuirt fear eile, "Tha iad moran
tia's caillte na bha deich treubhan Israeli
riamh."
Tha fhios agaiim gu'm bheil Satan coma-
sach air earrannan de'n- Sgriobtur a thogail
air a bhilean a chum fheum fhein
(Mata iv), ach nach truagh gu'm biodh
Criosduidhean a' deanamh leabhar-thoimh-
seachain de Fhacal Dhe a tha " beo agus
cumhachdach agus na's geire na claidheamh
da fhaobhair air bith, a' ruigheachd eadhon
chum eadar-sgaraidh an anama agus an
spioraid, agus nan alt agus nan smear,
agus a' toirt breith air smuaintean is rtdntean
a' chridhe" (Eabh. iv. 12) ?
An Teicheadh Muladach
Guidhihh-sa gun hhur teicheadh a bhi 's a' gheamhradh, no air an t-sabaid. — Mata xxiv. 20.
Leis an Urramach DomhnuU Mac Ledid, A' Chomraich.
NUAIR a bha mi 'g eisdeachd ri naidheach-
dan a' chogaidh an raoir, 's a bha e air
innseadh gu 'n robh na rathaidean-mora
's a' Ghearmailt air an domhlachadh le
mnathan is clann a' teicheadh roimh na
Ruiseanaich, an sneachd cho trom, 's an
reodhadh cho cruaidh, 's a' ghaoth cho fuar
Is e so caibidil cho soluimte 's a tha anns
an Tiomnadh Nuadh air fad. Tha da ni
air a thoirt far comhair anns a' chaibidil so,
an toiseach, sgrios lerusalem, 's a rithisd,
teachd Chriosd gu breith a thoirt air .an
t-saoghal. Chaidh a' cheud chuid a choimh-
lionadh a dh' ionnsuidh na litreach ; tha a'
thainig briathran an t-Slanuigheir gu m' chuid eile gun aite a ghabhail fhathast.
ahe, " Guidhibh-sa gun bhur teicheadh a bhi Ach thig an Tighearna rithisd gu breith
's a' gheamhradh," a thoirt air daoine ^ cheart cho cinnteach
AN TEICHEADH MULADACH
'6
's a thainig e 'n a fhreasdal gu sgrios leru-
salem. Tha ordugh is riaghailt ann an
obair Dhe ; mar sin chan 'eil eachdraidh
a' chinne-dhaonna gun seadh. "Bheir Dia
gach obair gu breitheanas, maille ris gach
ni diomhair, ma 's maith no olc iad."
1. Tha agaima an so truas is co-fhaireach-
adh Chriosd. Chi sinn an toiseach an
fheadhainn as motha ris a bheil truas an
t-Slanuigheir, " mnathan torrach agus feadh-
ainn aig a bheil naoidheanan air a' chich."
Cha b' urrainn iadsan ruith cho kiath ri
each, gu sonruichte 's a' gheamhradh,
nuair a bhiodh na rathaidean duihch an
coiseachd ; ri sneachd is reodhadh is" tuiltean,
a' deanamh siubhail duUich do chreut-
airean lag fann.
Is e teachd Chriosd a dhuisg cleach-
daidhean dhaoine air feadh an t-saoghail ;
chan e mhain gu 'n dubhairt e " searmon-
aichibh an soisgeul," ach thubhairt e mar
an ceudna " leighisibh an dream a tha
euslan." 0 ! truas Chriosd ri muinntir
sharuichte chlaoidhte. Tha Criosd a'
smuaineachadh oirnn gun sgur. Nach b' e
chuireadh an t-ionghnadh ort na'n do sgriobh
Righ Deorsa thugad, 's gu 'n abradh e gu
'n robh e a' smuaineachadh ort a h-uile
la. So agad Righ nan Righrean ; tha e ag
radh, " guidhibh gun bhur teicheadh a bhi
's a' gheamhradh.
Ann an Turns a' Chriosduidh, tha Crios-
duidh ag innseadh do Shocharach gloir
agus maise na tire a tha e a' sireadh. Nuair
a chuala Socharach so thuirt e "Gle mhaith,
a dheagh nabuidh, luathaicheamaid ar ceum."
" Chan urrainn mi dhol cho luath 's bu
mhaith leam 's an t-eallach so air mo
mhuin," arsa Criosduidh. Cha robh eallach
air Socharach ann. Bha e cho luath 's cho
aotrom ri uiseig. Ach an fheadhainn-sa
air a bheil ah t-eallach chan urrainn dhaibh
an t-aghartas bu mhaith leo a dheanamh.
Bha duine bochd anns an taobh Tuath
ris an abradh iad Fearchar a' Ghunna.
Bhiodh Fearchar a' siubhal nam b^ailtean
a' cruinneachadh gach treathlaich a gheibh-
eadh e, 'g a chur ann am poca. Bhiodh e
a' giiilan an eallaich gun sgur. Bhiodh
ministear a' ChaisteU-Ruaidh a' deanamh
samhladh dheth so. Bhiodh e ag radh ris
a' choimhthional, " gu 'n robh eallach ann
ni bu truime na eallach Fhearchair."
Seall creutair a bhios air a leon ; gheibh
thu e gu trie leis fein ; chan'eil e comasach
air cumail ri reis an trend. Nach math gu
bheil fear-cuideachaidh aca. " Air an fhear
so amhaircidh mi a tha bochd agus leonta
'n a spiorad agus a chriothnuicheas roimh
m' fhocal."
2. Nuair a bhios daoine a' teicheadh tha
so a' nochdadh gu bheU eagal orra. Tha
mi a' smaointeachadh gu bheil so a' comh-
arrachadh a mach staid na Roinn-Eorpa
an diugh " eagal."
Ciod a thug air rioghachdan beaga na
Roinn-Eorpa fuireach ann an staid neo-
phairteach ; thug an t-eagal gus an robh
iad fadheoidh air an slugadh suas.
Mar an ceudna nuair a bhios eagal orra
roimh ni ard, agus uamhasan anns an
t-slighe, agus a bhios an leumnach uaine 'n
a eallach, agus a theirgeas miann ; a chionn
gu bheU an duine a' triall 'g a chomhnuidh
bhuan, agus gu bheU an luchd-cumhaidh
a' dol mu 'n cuairt 's na sraidibh.
Tha eagal air gu leor de dhaoine roimh
Dhia, ach is e eagal traileil a tha air moran ;
eagal peanais. Anns an t-Seann Tiomnadh
chi sinn fear agus bean air am fiosrachadh
le aingeal bho neamh. Bha eagal air
Manoah gu 'n robh Dia a' dol 'g a mharbhadh
ach tha a bhean de eadar-dhealachadh
inntinn. Tha ise a' freagairt " n' am biodb
Dia air son air marbhadh cha ghabhadh e
na nithean so o ar laimh."
Cionnus a gheibh sinn saor o eagal ?
Direach le ni na 's fearr a chur 'n a aite.
So agad e. TUgidh gradh diongmhalta an
t-eagal a mach. Abair riut fein gun sgur,
" Tha gradh aig Dia ormsa." Fiach e 's
chi thu an t-eadar-dhealachadh a ni e air
do bheatha. Tha an Salmaidh ag radh,
" Dhomhsa is maith teachd dluth do Dhia."
Tha fear eile ag radh " Is toigh leam Dia
air son gu 'n d' eisd e ri m' ghuth 's ri
m' iirnuigh."
3. Tha na briathran a' gabhail a steach
nach coir nithean cudthromach fhagail
gus na mionaidean mu dheireadh. Is e
an geamhradh raidhe mu dheireadh na
bliadhna. Seall mar a chuireas daoine dail
ann an aithreachas. Tha daonnan am
na 's fearr a' dol a thighinn. Thuirt Felics
ri Pol, " Nuair a bhios uine agam cuiridh
mi fios ort." Bha ministear ann an cearna
de 'n Ghaidhealtachd a bhiodh gu trie a'
comhradh ri muUlear saoghalta a bha 's
a' choimhthional aige, ach bhiodh am
muillear daonnan 'g a chur dheth. Mu
dheireadh dh' f has e tinn, 's chaidh am
ministear a dh' amharc air, ach 's e fhreagairt
a fhuair e, " Chan urrainn mi do ghuth a
chluinntinn le fuaim a' mhuUlinn." Tha
am bard ag radh " 'S ionnan aithreachas
criche 's a- bhi cur sil mu FheUl Martainn."
4. " Guidhibh gun bhur teicheadh a bhi
air an t-sabaid." Car son an t-sabaid ?
Bha a leithid de ehuibhrichean aig na h-
ludhaich air an t-sabaid, 's gu 'm biodh
AN TEICHEABH MULADACH
e duilich do dhaoine biadh no fasgadh
fhaotainn. Ch.an 'eil mi ag radh gu 'n do
bhasaich an creud so fhathast. Tha gu
leor a dhaoine de 'n bheachd gu bheil iad
a' gleidheadh na Sabaid mur tig iad a mach
air an dorus air la na Sabaid. A bheil
duine sam bith a tha fhathast ann an staid
naduir comasach air na h-aitheantan a
chumail ?
Thainig oganach 'n a ruith gu Criosd nach
robh riaraichte le staid. " A mhaighstir
mhaith," thubhairt e ri Criosd, " ciod a ni
mi chum gu 'n sealbhaich mi a' bheatha
mhaireannach ? " Thubhairt Criosd ris, "is
aithne dhuit na h-aitheantan, na dean
adhaltranas, na dean mort, na dean goid,
na tog fianuis bhreige, thoir urram do d'
athair agus do d' mhathair." Fhreagair
esan, " iad sin uile choimhid mi o m' oige.
Ciod a tha fathast a dh' uireasbhidh orm ?"
'S e dara clar an lagha a thug Criosd gu
aire an duine so. 'Sea' cheud aithne,
" Gradhaichidh tu an Tighearna do Dhia
le t-uile chridhe, le t-uile inntinn 's le t-uile
neart, agus do choimhearsnach mar thu
fhein.
Chan 'eU daoine am bitheantas a leigeadh
urad de chudthrom air a' cheud aithne 's
a tha iad air a' cheathramh. 'S e ±heir iad
riut, " chan 'eil e farusda dhomhsa mo
choimhnearsnach a ghradhachadh ; eha
ghabh e deanamh." Mar a thuirt bean
riumsa, " Bithidh e ag eigheach ainmean
ris a' chloinn ; bidh e a' tilgeadh chlachan
air na cearcan ; bidh e a' tolladh a stigh
fuidh na clachan criche."
Tha e fada na 's fhtisa a dhol gu bord
comanachaidh na tha e dhuit do choimh-
earsnach a ghradhachadh. An ga,bh e
deanamh.? Tha Pol ag radh, "is urrainn
mi na h-uile nithean a dheanamh troimh
Chriosd a neartaicheas mi." Feuch an doigh
sin. Thig gu Criosd an toiseach. Tha e
'g ad chuireadh, " Thigibh am ionnsuidh-sa
sibhse uile a tha ri saothair agus fo throm
uallaich 's bheir mise suaimhneas duibh."
Bidh e farusda gu leor dhuit an t-sabaid
a choimhead 's a h-uije h-aithne eile. Cumaidh
tu iad gun fhios dKuit fhein. Is e gradh
coimhlionadh an lagha. An ti a ghradh-
aicheas is aithne dha Dia, oir is gradh Dia.
Anns a' Chathair
BHA famhairean air an talamh anns na
laithibh sin, na laithean anns an robh mise
anns an Oilthigh an Dim eideann. Agus b'e
fear de na famhairean an t-Ollamh Mac 'Ille
Bh^in, am fear mu dheireadh de na fior
fhaidhean an Albainn. Air an t-seachduin
so chaidh bha mi a' leughadh an leabhair as
iir anns an do sgriobh a charaid 6g, G. P.
Barbour, eachdraidh-beatha an t-searmon-
aiche so ; an uair a bha mi 'ga leughaidh
thainig iomadh cuimhneachan air ais thugam,
air chor^agus gu'n robh mi mar gu'm bithinn
a' cluinntinn a ghutha agus a' faicinn aod-
ainn a ris, mar a b' abhaist dhomh a chluinn-
tinn air feasgair Shabaid anns a' chiibaid.
Bha coslas agus cumhachd na diadhaidheachd
'n a aodann, agus anns an aireamh so bu
mhaith leam beagan seanchais a dheanamh
uime ; ar lamhan a bhlathachadh aig a theine.
" Is hana-mJiaighstir eudmhor a' chiibaid ;
chan fhuiling i ach duine a bheir dhi a
ghaol slan." Sin facal a labhair an t-
Ollamh Mac 'Ille Bhain uair-eigin ri minis-
tearan oga, agus cha robh ministear eile an
Albainn 'n a linn a thug gaol cho slan do'n
chtibaid 's a thug e fhein, no ministear eile
a choisrig uile bhuadhan a chuirp, agus a
chinn, ag us a chridhe, do shearmonachadh,
mar a rin-9>^ e. Agus bha a' bhuil ; b' fhiach
a shearmoin eisdeachd riu ; bha iad mar
fhacal an Tighearna fein, " beo agus cum-
hachdach , agus na's geire na claidheamh
da fhaobhair air bith, a' ruigheachd eadhon
chum eadar-sgaraidh an anama agus an
spioraid, agus nan alt agus nan smear, agus
a' toirt breith air smuaintibh agus rtiintibh
a chridhe."
An uair a bha e fhein agus an t-Ollamh
Iain Kelman comhla amns an aon eaglais,
bhiodh cuid ag radh gu'm biodh an dara fear
dhiubh a' seasamh nam peacach agus a gabh-
ail an lethsgeil, agus am fear eile a' smad-
adh nan naomh agus 'g an diteadh. An uair a
ghabhadh an t-Ollamh Mac 'Ille Bhain coin-
neal na Pirinn agus a rachadh e a steaeh d'a
chridhe fhein agus do chridheachan a luchd-
eisdeachd a rannsachadli a mach nan aoidh-
ean ain-diadhaidh a bhios a' comhnuidh,
anns a' chridhe, b'ion duit eagal a ghabhail
agus ball-chrith. Bha e a' faireachduinn
gu'n do leag Dia air mar dhleasdanas
dearbhachd a thoirt d'a ghineal mu pheacadh,
agus mu fhireantachd, agus mu bhreitheanas.
Sin na nithean air am biodh e daonnan a'
labhairt ; naomhachd Dhe, diomhaireachd is
aingidheachd cridhe mhic an duine, am feum
a tha aig daoine air a bhi buanachadh ann
an urnuigh, agus a' smachdachadh toil
na feola. Bha fhios aige nach robh e a' cor-
dadh ri cuid d'a choimhthional e bhi daon-
nan a' bruidhinn mu'n pheacadh, no e bhi
bruidhinn uime fein agus mu na naoimh
mar nach robh annta ach coin no cnuimhean
na talmhainn. Aon samhradh a bha e annJ
ANNS A' CHATHAIR
am Baile-Mac-Ara ghleachd e ris a' cheist so
mar a ghleachd lacob ris an aingeal, ann an
teagamh co dhiu a bu choir dha leantuinn air
mar a bha e a' deanamh, no bu choir dha anns
a' chuid sin d'a mhinistrealachd a bha air
thoiseach air an tuilleadh cudthroim a chur
air cuiridhean grasmhor an t-soisgeil. A'
cheud shearmon a thug a seachad an deidh
dha dol air ais, labhair e uime so, agus dh'
innis e gu'n robh e greis ann an iom-chomh-
airle, ach, ars esan.
" Thainig guth thugam a labhair ri mo
choguis le ughdarras bho neamh, ag radh,
Na stad thusa, agus na ceil thusa ciod e
tuarasdal a' pheacaidh. Rach air t'
aghaidh agus na meataich. Glaodh gu h-
ard agus na biodh eagal ort ; criochnaich
an obair a thugadh dhuit ri dheanamh.
Thoir orra iad fein fhaicinn ann an lagh
naomh an Tighearna, mar ann an gloine.
Dean sin gun fhiamh, oir mur dean thusa
e, cha dean duine eile e ; c6 an duine eUe
a chuireadh cliu agus soirbheachadh a
mhinistrealachd an cunnart ? Ach coma
leatsa cliu do shearmonachaidh ; rach
thusa air t' ais agus innis do mo shluagh-sa
am peacadh agus an aingidheachd, agus
am feum a tha aca air mo shlainte."
Ach ged a bheireadh e air cridheachan
dhaoine tuiteam 'n an com, an uiar a bhiodh
e a' rannsachadh agus a sgrtidadh an coguis-
ean a thaobh pheacaidhean diomhair, bha
e 'n a shearmonaiche soisgeulach, daonnan
ag ardachadh saor-ghras an Tighearna do
pheacaich. B'e aon de na cinn-theagaisg a
bu bhitheanta air am biodh e a' labhairt.
" Beannaich an Tighearna, 0 m' anam, agus
moladh gach ni a ta an taobh-a-stigh dhiom
ainm naomh-san," agus c6 riamh a chual e
air feasgar comanachaidh a' labhairt air a
mhaitheanas, agus air an t-slanuchadh, agus
air an t-saorsa, agus air a bheathachadh a
tha Dia a' toirt d'a shluagh, a b' urrainn a
dhichuimhneachadh ! Is e aon de na nithean
air son am bi mise a' beannachadh ainm an
Tighearna mi fhein, gu'n cuala mi an duine
so ann an laithean m' oige.
A mach o ghrainealachd a' pheacaidh, b'e
an cuspair eile a bu trice air am biodh e a'
bruidhinn, tirnuigh— gu'm feumadh daoine
gleachd ri Dia gun sgur ann an iirnuigh air
ghaol an anam a thearnadh. Agus cha
dichuimhnich mi gu brath cuid d'a urnuigh-
ean fhein, — iirnuighean anns an robh irios-
lachd, is urram diadhaidh, is soluimteachd,
is cumhachd an Spioraid Naoimh.
Bha class Biobuill aige ' nach fhacas a
leithid eUe riamh, ceithir no coig de cheudan
(a' chuid mhor dhiubh, gillean oga, ach bha
seann daoine ann cuideachd) a' suidhe aig
a chasan mar gu'm b'e Rabbi a bha ann.
Agus b'e sin a bha ann, fior Rabbi ; sgriobh-
aiche ealanta agus ionnsaichte d'am b'
aithne nithe nuadh agus sean a thoirt a mach
as an ionmhas a bha aige. Bha mise a' dol
do'n chlass sin coig bliadhna, agus cha
deachaidh mi riamh ann gun rud-eigin
fhaotainn ann a bheathachadh m' inntinn
agus mo spiorad ; dh' fhosgail e mo shuilean
mar nach do rinn ach fear no dha de'n luchd-
teagaisg a bha anns a' Chollaiste. Bha gaol
anabarrach aige air leabhraichean briogh-
mhor, agus dhuisg e an gaol sin ann an
daoine eile.
An diugh cha chluinnear ach uair gle
annamh ministear ag earalachadh air daoine
uUachadh air son a' bhais, ach cha do leig
an t-Ollamh Mac 'Ille Bhain le choimhthional
am bas a dhichuimhneachadh. Bhiodh e ag
innseadh dhaibh na leabhraichean a bhiodh
aige ri ceann a leapa a dh' fheitheamh air
an uair sin — ^na Sailm, agus Iain Bunyan,
agus Plato, agus Bellarmine, agus Fois nan
naomh, agus na laoidhean so, Ghreag a sgoilt-
eadh air mo sgath ; losa tMig do m' anam
gradh ; Tha sruth mo re a' traghadh. Bhiodh
na briathran gu trie air a bhilean, Ciod a ni
thu ann an onfhadh lordain ? Agus b'e sin
an ceann-teagaisg mu dheireadh air an do
shearmonaich e.
Ann am feasgar anmoch a bheatha sgriobh
e an litir so gu Seumas Robertson, kD.D., a
bha 'n a cheann suidhe air Seanadh Eaglais
na h-Alba :—
" Moran taing dhuit air son do litreach,
a bhrathair. Tha mise moran na's breoite
na thusa. A thaobh m' anama agus mo
spioraid, tha mi a' toirt thairis nan
laithean a thug Dia dhomh ann am feasgar
farm mo bheatha gu bhi ag ullachadh mo
chridhe fhein agus a' gabhail curaim do m'
fhion-lios fein. Na sgriobturan as am
bithinn a' deanamh shearmon do dhaoine
eile, Daibhidh, agus Isaiah, agus Pol, tha
mi a nis 'g an tionndadh air mo chridhe
fein agus a chum leas m' anama fein. Tha
mi nis na's cinntiche na bha mi riamh gu'n
do ghairmeadh mi a chum eolas fhaotainn
air plaigh mo chridhe fein, agus a chum
spairn a dheanamh gus eolas fhaotainn air
Dia, agus air a mhac, agus air cumhachd
an t-soisgeil a shearmonaich Pol. Agus is
e m' tirnuigh a h-uile maduinn,
0 m' anam feith gu faidhidneach
Ri Dia a mhain mar chleachd.
Oir ann-san tha mo mhuinghinn threun,
'S mo dhdchas fein gu beachd.
An uair a bhios tusa dluth ri Dia, agus
tha fhios agam gu bheil thu dluth dha a
ghnath, cuimhnich ormsa, a charaid."
Seomraichean na Cuimhne
(Air a leantainn)
FAD na h-uine a bha mi ann an Gallipoli
cha robh baiteal ann ris an abradh tn
baiteal mor no tapaid laidir. Bha an da
arm mu choinnearah a cheile mar tha
Dubhairt agvis Dun-olla ; 'n an suidhe arm
an digean-lair agus a' draochunn ri cheile
mar gu 'm faiceadh tu da chii chrosda agus
gun fhios aig fear seach fear dhiubh am
biodh e sabhailte dha leum air an fhear eile.
Sin mar bha sinne agus na Turcaich ; a'
peihstearachd air a cheile gun sgur, a la
agus a dh' oidhche, le gunnachan beaga
agus gunnachan mora, agus leis gach inneal
sgriosail eile a b' urrainn dhaibh a thilgeil
air a cheile. Uair a mharbhadh na ladaich-
ean sin duine no daoine air choreigin, ach
uairean eile nach deanadh iad dad bu
mhiosa na 'n diol a rinn mucan a' chubair
air muUain an fhir a rinn an t-6ran do
Philot. An uair a chaidh mi air tir an
toiseach bhithinn a' faicinn nan soithichean-
cogaidh againn fhein a' losgadh dhararaich-
ean eagalach air leathad agus gualann beinne
air an robh digean-lair nan Turcach. Leanadh
iad orra uair an uaireadair an drasd agus a
ris, agus eadar an fhuaim uamhasach a
bhiodh iad a' deanamh, agus an talamh
agus na creagan a bhiodh iad a' spriodadh
do na speuran, shaoileadh tu nach biodh
aon Turcach bed 'n a dheidh. Ach an uair
a stSdadh na gunnacha mora againne
thigeadh na Turcaich a mach as na tuill
arms an robh iad am folach, agus thoisich-
eadh "iad air na digean-lair againne a chur
'n an smiiidean gus an saoileadh tu gu robh
deireadh an t-saoghail air tighinn m' ar
ceann. Ach a mach o dhriodfhortain a
bhiodh a' tachairt cha robh call nan daoine
cho trom 's a shaoileadh tu, no clio trom
ri uamJias na gunnaireachd.
Ach air a shon sin tha cogadh cosdail air
beatha dhaoine ; cha robh la a' dol seachad
nach robh cuideigin de 'n Eachraidh Alban-
nach air a mharbhadh, no nach do thiodhlaic
mi aon no dha de m' chompanaich. Air
an dara la deug de November 1915 tha so
sgriobhta ann am leabhar-la, " Anns na
deich seachduinean mu dheireadh bha 1310
de 'n Eachraidh Albannach air an cur do
'n ospadal ; dhiubh sin chaidh 376 na b'
fhearr cho luath 's gu 'n do chuireadh air
ais iad do 'n reiseamaid ; bha 847 air an
toirt air falbh a Gallipoh air bata-ospadail ;
shiubhail ceithir deug agus tha tri deug agus
tri fichead anns an ospadail fhathast. Chan
'eH gin de na bha air am marbhadh gun
sgrid air an cunntas 'n am measg so ; bha
iadsan air an tiodhlacadh far an do mhar-
bhadh iad, gun a bhi air toirt do 'n ospadail
idir."
Lighichean maith
Bha an t- ospadal aig an Eachraidh
Albannach ainmeil ann an Gallipoh agus
cha robh ionghnadh ann, oir bha dotairean
ann a bha ainmeil ann an Albainn, agus
aig an robh seasamh agus inbhe 'n an
dreuchd ; Maidsear Richardson, grainne-
mullaich na ceille ; Harry Wade, aon de na
dotairean-sgine a b' fhearr an Dtm-eideann ;
Uilleam Brun a Obair-eathain, na )3u
chiiramaiche mu dhaoine eile na bha e uime
fein ; Uilleam T. Ritchie nach maireann
a bha 'n a Phrofessor an Oilthigh Dhun-
eideann, agus feadhainn eile de 'n t-seorsa
sin.
Uair a chaidh an dotair ainmeil nach
maireann Sir Victor Horsley, air tir an
Suvla, agus e air a chur a mach le Ard-
Chomhairle na Parlamaid a thoirt dhaibh
cunntas cothromach agus firinneach air
obair nan ospadal arms an Aird an Ear
chuala mi e a' moladh na h-oibre a bha
Harry Wade a' deanamh ann an seann
motor car a thug e leis a Sasunn, agus a dh'
uidheamaich e le lamhan fhein ^gu bhi 'n
a operating theatre ; an aon aite de 'n t-
seorsa sin a bha ann an Gallipoli.
Bha^ moran {binneis am measg nan saigh-
dearan fad na h-iiine a bha iad thall ;
malaria, a' bhuidheach, an tinneas-gearrach,
no dysentery, agus seorsa-fiabhruis d' an
robh na dotairean a' toirt ainm tir a h-uile
mios. Cha robh fhios aca ciod a bha 'g a
aobharachadh no ciod an leigheas a b'
fhearr air a shon. 'S e arrowroot am biadh
a bhiodh iad a' toirt do dhaoine air an robh
dysentery, agus is e aon de na cuunhneachain
as soUleire a tha 'n am inntinn fhathast a
bhi a' faicinn sreath de dhaoine mora laidir,
coig agus da fhichead anns an t-sreath, ag
ialadh gu fann seachad air poit no coire
mor agus cocaire a' taomadh arrowroot le
ladar ann an soitheach tin a bha ann an
laimh gach fir dhiubh.
Tha mi an duU gu robh an duthaich fallan
gu leor, ach bha barr-stuic dhaoine oirre,
gun dealbh air an aite a chumail glan, ged
tha an t-arm maith air campaichean a
chumail cubhraidh agus glan. Na 'n cuir-
eadh tu mile caora air croit anns nach robh
ach coig acraichean cha b' fhada giis an
SEOMRAICHEAN NA CUIMHNE
toisicheadh iad air basachadh. Sin mar
bha na daoine againne ann an Gallipoli ;
bha barr-stuic dhaoine air ; bha an talamh
air a shalachadh leis a' bheo agus leis a'
mbarbb, agus far a bheil salchar agus aile
an t-salchair, an sin bjthidh a' chuileag.
Shaoil mi nach robh uiread chuileag air an
t-saoghal 's a bha ahn an Suvla.
An stoirm mhor
Is e a' chuimhne a tha agam air Gallipoli
nach robh ann ach cuileagan agus teas, ach
an uair a leughas mi an leabhar-la a bhithinn
a' sgriobhadh tha mi a' faicinn gu robh an
t-uisge ann iomadh la, agus fuachd. cuideachd,
agus air uairean gaoth cho laidir 's nach b'
urrainn bata tighinn gu cladach. Ach bha
aon stoirm ann air a bheil cuimhne mhaith
agam, stoirm a thoisich air an t-siathamh
la fichead. de November. Aig coig uairean
's an fheasgar thoisich i air sileadh cho
trom 's gu 'n saoileadh tu gu robh an t-
uisge air a dhortadh a beul soithich, is bha
an tein-adhair cho lasrach agus cho dian 's
gu robh na raontan agus na beanntan cho
soilleir 's ged b' e aird a' mheadhoin-la a
bha ann. Lean i air sileadh fad cheithir
uairean, le. smuid ghaoithe ris nach seasadh
canabhas, agus fada m' an do shiolaidh a'
ghaoth no m' an do stad an t-uisge b' fheudar
do na saighdearan na digean-lair fhagail
oir bha suas ri da throigh a dh' uisge annta,
agus ceithir troighean anns an f headhainn
a bu doimhne, agus far an robh na digean
air leathad bha an t-uisge sin a' ruith mar
gu 'm biodh abhainn, a giulan leis aodach
is biadh is gach rud eile a shnamhadh.
B' e sin oidhche Di-haoine ; bha Feachd
Mhic Shimi agus Eachraidh Fiobh a' dol
suas do na digean-toisich, ach ged nach robh
an t-astar a bha aca ri choiseachd ach mu
mhile bha an leor aca ri dheanamh an t-
astar beag sin a choiseachd ann an tri
uairean, oir bha iad a' dol fodha gu ruige
nan sleisdean ann am poll creadha. Bha
na Turcaich a cheart cho dona dheth 's a
bha na daoine againne ; fad na h-oidhche a'
coiseachd air bruach nan digean as an do
leum iad a mach, a' feuchainn ri iad fhein a
chumail blath. Bha an da arm an oidhche
ud gun bhiadh, gun teine, agus anns a'
mhaduinn, maduinn Disathuirne, bha uiread
de na daoine againne air am meileachadh
's gu robh an t-ospadal Ian, is bha e duilich
aodach tioram fhaotainn dhaibh. Bha Di-
sathuirne fuar fuai', le frasan sneachd agus
reodhadh ; bha Di-domhnaich na bu mhiosa,
sneachd flichneach a' sileadh fad an la agus
a' reodhadh air aodach dhaoine gus an robh
cotaichean-mora nan saighdearan cho cruaidh
ri Itiireach-mhailleach.
Bha a h-uile ospadal a' ciir thairis le
daoine a bha air an lathadh, gun chainnt
gun choiseachd leis an fhuachd, ach b'
fhiach na dotairean am moladh air son
na h-oibre chaomhail a rinn iad aig an am
ud ; a' leantuinn orra gun fhois gun chadal,
a' feuchainn ris an deo a thoirt air ais ann
an daoine a bha dluth do 'n bhas, a' toirt
dhaibh dheochanna teth, a' cur stocainnean
tioram orra, 'g an suaineadh ann am plaid-
eachan, agus air uaireah a' cur ceithir cheud
dhiubh far nach robh rum ach do cheud gu
leth. Ann an tigh coir, far a bheil bean-
tighe mhaith, ged bhiodh an tigh Ian, tha
rum ann daonnan do aon no dha eile. Sin
mar bha ospadal na h-Eachraidh Albannach
ann an laithean na stoirme ; bha corr agus
ceithir cheud duine ann aon la ged nach
cumadh e ach ceud gu leth. ^Is ann aig
Maidsear Richardson a mhain a tha fhios
ciamar a ghabh so deanamh.
Na Cuimrich
Ma bha cor nan daoine againne dona bha
cor ar coimhearsnach na bu mhiosa. Bha
Brigade Chuimreach laimh ruinn a dh'
fhag na digean-toisich air a' mheadhon-
oidhche Di-haoine, a mhearrsadh a dh'
ionnsuidh a' chladaich a dhol air bord air
a' bhata a bha 'g an toirt air falbh a Gallipoli
do 'n Eiphit, ach an uair a rainig iad an
cladach cha robh am bata romhpa, oir bha
a leithid de stoth air a' chladach 's nach b'
urrainn bata dol faisg air. B' fheudar
dhaibh laighe agus cadal air an raon an
oidhche sin agus Di-sathukn agus maduinn
na Sabaid, gun fasgadh gun dealbh, fo 'n
dile agus fo 'n doinionn, fo 'n t-sneachd agus
fo 'n reodhadh, gus mu dheireadh an robh
iad a' caoineadh mar phaisdean. Gus an
gnothuch a dheanamh na bu mhiosa fhuair
iad stor anns an robh toscaidean rum, ach
ged a chuir a,n rum teas annta greis bheag,
agus a chuir e iad gu seinn, b' fhearr dhaibh
a bhi as eugmhais, oir chaill iad barrachd
dhaoine na chaill gin de na reiseamaidean
eile. Thiodhlaic mise ceithir no coig dhiubh
air feasgar na Sabaid. Is e na Cuimrich na
daoine aig am bu lugha fulangas ris an
fhuachd. Bha na Ghiirkas bheaga fada na
bu chruadalaiche.
Mur faicinn e le m' shviilean fhein cha
chreidinn gu 'n cuireadh droch shid no
fuachd daoine laidir o fheum mar a rinn an
stoirm ud. Bha deich mile duine air an
cur air falbh a Gallipoli an athar na droch
shide, agus air maduinn Di-ciadaoin nuair
a dh' isKch a' ghaoth, agus a b' urrainn na
bataichean-ospadail tighinn dluth do thir
bu deistinneach an sealladh e a bhi faicinn
SEOMRAICHEAN NA CUIMHNE
dhaoine cho dumhail ri seangain ag ialadh
gu cladach, fann agiis crixbach, crioplaich
air achlasan a cheile, cuid dhiubh gun
bhrogan, ach le niogain air an casan,agus
meiiran an casan reodhta, agus cuid eile
dhiubh gun ghunna, gun mhaileid, gun
chota-mor, gun bhoinneid, a' coiseachd mar
gu 'm biodh am fear a b' oige dhiubh ceithir
fichead bliadhna.
Thug mi an aire nach robh na balaich
oga a' seasamh ris an fhuachd agus ris an
an-shid cho maith ris na daoine a bha na
bu shine. Bha an fheadhainn a bha os
cionn deich bhadlma fichead na bu chruaidhe
agus na bu chruadalaiche. B' e an t-aobhar
gu 'n do rinn an stoirm an diol ud air daoine,
gu robh an aodach bog fhuch, cho fhuch 's
ged bhiodh iad air an tumadh anns an
fhairge, an uair a thoisich an reodhadh. Ma
tha aodach tioram ri cneas duine dh' fheu-
madh am fuachd a bhi f iadhaich a chuireadh
o fheum e. Ach ged bha ochanaich gu leor
air a dheanamh mu 'n stoirm bha aon duine
am measg nan daoine againne nach do
ghearain air an fhuachd, mo sheana charaid
gaolach, Paruig Stiubhard, ard-shealgair
an Diuc, an duine bu shine anns an Eachraidh
Albannach. A' cheud uair a chunnaic mi
e an deidh na stoirme thuirt mi ris, " Nach
b' fhiadhaich an t-sid a bha againn air an
t-seachduin so chaidh ? " Sheall e anns
an adhar mar gu 'm biodh e a' feuchainn
ri chuimhneachadh ciod an seorsa side a
bha ann, agus an sin thubhairt e, "Bha,
bha ; bha a' ghaoth gle bhiorach." B' e
sin uile e, " gaoth bhiorach." B' e Paruig
Stiubhard an duine bu chruadalaiche ri
fixachd a b' aithne dhomh riamh, agus ged
is mor am facal e, tha mi cinnteach nach
robh duine eile ann an Gallipoli an 1915 a
sheasadh ri uiread fuachd is anastachd,
ged bha" e suas ri tri fichead. Cha do chuir
e riamh 'n a bheatha cota-mor no cota-uisge
air, agus bha e iomadh la air Beinn-a-Chait
ri sid a bu mhiosa na 'n stoirm a bha againn
ann an Suvla, an uair a dh' 61 an t-arm ann
an aon seachduin, 'g an cumail fhein blath,
uiread Bovril agus stuthannan eile. a bu
laidire 's gu 'm plodadh an Lochearn ann.
Air Di-sathuirn na stoirme bha tri cheud
a,gus ceithir de 'n Eachraidh Albannach air
an cur do 'n ospadal, ach ged nach robh
uiread de Fheachd Mhic Shimi air an cur
ann Di-sathuirne, bha barrachd dhiubh air
an cur ann Di-domhnaich agus Di-luain,
agus bha barrachd dhiubh a bha an casan
air an reodhadh cho dona 's gu robh eagal
air na dotairean gu 'n cailleadh feadhainn
dhiubh ceann na coise.
Daoine uasal
Ged bha sinne agus na Turcaich a' tapaid
bha an tapaid, taobh air thaobh, na bu
ghlotne agus na b' uaisle na 'n cogadh salach
agus mosach a tha dol air aghaidh an diugh ;
cha robh fuath no fearg innte, agus cha
chuala mi riamh aon de na daoine againn
fhein ag radh nach bu duine-uasal an Tur-
cach. Aon la a thuit te de na soithichean-
adhair againn anns an fhairge, dliith do 'n
chladach chaidh da gheola chuice le cabhaig
a thoirt aisde nan daoine, ach ged a bha
na Turcaich a' faicinn nan geolachan agus
an cas anns an robh an soitheach-adhair
igus a sgioba cha do loisg iad aon urchair
Dirre gus an robh na daoine air an sabhaladh,
igus cha mho a loisg iad air na geolachan^
xch an uair a bha na daoine air an toirt
aisde loisg iad air an t-soitheach-adhair
is chuir iad fodha i.
An Laoidheadair
Alainn Liichairt losa,
'N Dim 's gloine blath ;
Aoibhneas ann agus ceol,
'S chan fhaicear bron gu brath.
Chan fhaicear ann ceann crom,
Tiiirs' trom no cas ;
Chan fhaicear ciiis no coir'
Air aon neach ann gu brath.
Do chithear ann gu sior,
Gnuis righ nan gras
Do chithear sin 'san Dim,
SoUlse a mhuchas smal.
'N Spiorad naomh gu taitneach,
Mar ghathaibh grein ;
'S e sgaoileadh gu feathach
Uil' ghrasan righ na feil'.
Gorta 's iota 's ocras,
'S gach galair claoidht' ;
Deoch a tobair trocair,
Ni sast' iad sud a chaoidh.
TUl'maid air ais a ris,
Gu righ nan gras ;
Is iarr'maid air ar gliin,
Steach anns an Dim as aill'.
Aireamh 6
1945
Crioch air a' Chogadh
GED tha mi a' sgripbhadh mu chrioch a'
chogaidh m' an do stad an tapaid anns
an Roinn-Eorpa tha mi an dochas gu 'm
bi crioch air m' an ruig an duilleag so ar
luchd-leughaidh. Agus buidheachas do Dhia
gu bheil crioch a' tighinn air aiins an doigh
a bu mhaith leinn. Rinn Dia nithean mora
air ar son, agus bu choir dhuinn a mhaitheas
aideachadh. " Gu ma beannaichte thusa,
0 lehobhah, gu saoghal nan saoghal. Is
leatsa a' mh6rachd, agus an cumhachd,
agus a' ghloir, agus a' bhuaidh, oir is leat
na h-uile a tha air neamh agus air talamh.
Uait-sa tha a' teachd saoibhreas agus urram,
agus tha thu a rioghachadh os cionn nan
uile. A nis, uime sin, ar Dia-ne, tha sinn a'
toirt buidheachais dhuit agus a' cliuthachadh
t' ainm urramaich."
Tha an Righ a' gairm air a shluagh uUe
dol do thigh an Tighearn air a' cheud Shabaid
an deidh do 'n chogadh sgur a thoirt buidh-
eachas do Dhia ann an la na buadha mar
a dh' aslaich sinn a throcair agus a chobhair
ann an laithean dorcha ar n-eiginn.
An uair a bhios eachdraidh a' chogaidh
so air a sgriobhadh cha ruig Breatunn a
leas naire a bhi oirre air son dad de na
nithean a rinn i. Cha chuis-naire do
rioghachd blar na dha a chall le cion neirt ;
cha chtiis-naire e gu 'n do chuir namhaid
laidir a mach sinn a Dunkirk, agus a Crete,
agus a Singapore, ach bu chuis-naire e mur
seasadh Breatunn ri a facal agus ris na
cumhnantan a rinn i ri rioghachdan eile.
Cha deachaidh i an cois a facail eadhon an
uair a bha e cunnartach dhi seasamh ris,
agus cha mho a bha da bharail am measg a
sluaigh a thaobh an dleasdanais anns a'
chogadh. Anns a' chomhstri uamhasach
so ris a' (^hearmailt agus ris an Eadailt
thaom Breatunn a fuil mar abhuinn agus
thaom i a mach ionmhas nach gabh tomhas.
Air a' mhuir gu sonruichte bha i 'n a
didean do na rioghachdan a bha comhla
rithe, ach ann an 1940-41 an uair a bha i
leatha fhein bha i mar thigh-soluis do'n t-
saoghal uile. B' e sin a' bhhadhna anns an
do dhearbh Breatunn a, misneach agus
aonachd a sluaigh an aghaidh eucoir
Eilean mo ghaoil,
Is caomh learn eilean mo ghrdidh.
■ Urram dhaibh-san as airidh air, ach gu
sonruichte thoireamaid urram do na daoine
agus na gUlean a thug seachad am beatha
as leth na rioghachd, agus anns an dochas
gu 'n robh iad a' dion ceartais agus saorsa.
Aig an am so tha sinn 'g an cuimhneachadh
agus 'g an ionndrainn, agus a' cuimhneachadh
mar an ceudna air na teaghlaichean sin
anns an rioghachd a bhios an cridheachan
air an leon as tir le sgeul aoibhneach na sithe,
a chionn nach tig na balaich a dh' fhalbh
bhuapa dhachaidh.
Ach ged tha cumhachd na Gearmailt
briste, agus a cinn agus a sluagh air am
maslachadh am fianuis ,an t-saoghail, tha
lapan, a companach anns an olc, fhathast
gun striochdadh.
Bu dona mur bitheamaid deas aims na
l^thean so gu bhi a' moladh America air
son na ghabh i air a guaillean laidir de uallach
a' chogaidh. Cha chur-sios e air rioghachdan
eile a radh nach 'eU dochas as fhearr ann a
thaobh sith an t-saoghail na a' choguis
chriosdaU a tha ^nn an sluagh Bhreatuinn
agus America.
Buaidh air an t-saoghal
Leis an Urramach Ruairidh Smith, G.F.
Is e so a' bhuaidh a bhuadhaicheas air an t-saoghal, eadhon ar creidimh-ne,
gur e losa Criosd Mac Dhe." — Eoin v. 45.
IS iomadh ionnsaidh a thugadh tre na
linntean air an t-saoghal a bhuadhachadh
agus is iomadh doigh a dh' fhiachadh leis
gach se6rsa cumhachd is rioghachd air a
cheannsachadh, ach feumaidh. sinn aideach-
adh gu bheil e fathasd borb agus cumhach-
dach^ a' toirt dulain do gach oidhirp nadurach
agus ghibhteil- Chan e gu bheil mise de'n
dream a their gu bheil an saoghal, a dh'ain-
deoin a' chogaidh le sgiiirsadh 's le chreach-
adh, cho iosal agus dona 's a bha e o chionn
linntean. Tha iomadh goireas agus bean-
nachd againn an diugh nach robh aca 's
na laithean a dh' fhalbh, agus thainig ann
BUAIDH AIR AN T-SAOGHAL
an iomadh doigh piseach air an t-saoghal,
ach tha na h-innleachdan coirbte a chuireas
gu mi-fheum na goireasan agus na beannach-
dan sin cho l^idir 's a bha iad riamh. 'S
e na h-innleachdan uamhasach sin, agus
feinealachd agus gach seorsa peacaidh eUe
a tha an t-abstol Eoin a' ciallachadh leis
an t-saoghal agus, a chairdean, 's fhada a
ghabh sinn o bhuaidh a thoirt orra. Tha
an cogadh so, taing do Dhia, agus do ghais-
geachd ar luchd-cath, gu bhi criochnaichte,
agus 's e sin an t-aobhar air son na ghabh
mise an ceann-teagaisg so an diugh.
Thugamaid an aire, ma ta, nach smaoinich
sinn gu'n d' thug sinn buaidh air an t-
saoghal, mar a chleachd an t-abstol Eoin
am facal, an uair a sheidear trompaid na
sithe air an talamh. Faodaidh gu'm bi
sinne sgith ach bidh an saoghal cho beo gu
cath 's a bha e riamh le airm agus le innleach-
dan ura, agus tha mi an dochas gu'm faighear
sinn le ar claidheamh air ar leis cho dian a'
cathachadh 'na aghaidh 's a bha sinn an
aghaidh Hitler o chionn faisg air shia
bliadhna.
Geist dhuilich
Cionnus mata a tha sinn a' dol a thoirt
buaidh air an t-saoghal le chumhachd ?
Chan 'eil a' cheisd sin furasda fhosgladh.
Ach feumar a fosgladh oir tha sirm a' creid-
sinn gu'n do chruthaicheadh mac an duine,
chan ann air son gu'm bitheadh e 'na
dhiobarach fo spoig an t-saoghail ach gu'm
bitheadh e 'na fliear-buadha tre chumhachd
Dhe. De do bheachd air fein-fhiosrachadh
agus briathran an abstoil Eoin mar f hreagairt
do'n cheisd, Cionnus a bhuadhaichear air
an t-saoghal ? " 'S e so a' bhuaidh a
bhuadhaicheas air an t-saoghal, eadhon
ar creidimh-ne gur h-e losa Criosd Mac Dhe.'
Sin an doigh a roghnuich esan air son na
buadha agus c6 their nach bu duine glic e.
Ged a tha faisg air da mhile bHadhna bho
chomhraig Eoin an deagh chomhrag tha na
dearbh innleachdan an aghaidh na chathaich
esan 's an t-saoghal an diugh a' cathachadh
'n ar n-aghaidh-ne agus is airidh dhuinn
eisdeachd ri ghuth. Car son a thagh esan
an creideamh Criosdail mar inneal na
buadha ?
1. Tha iomadh aobhar air an sin, ach
saoilidh mi 's a' cheud aite gur h-e so aon
de na h-aobharan, gu'n do theagaisg Criosd
dha c' aite am feumadh a' bhuaidh toiseach-
adh. Dh' fhoghlum sinn 's a' chogadh-sa
gu'n caill ceannard airm moran dhaoine
gun aghartas sam bith mar a buail e 's an
aite cheart.
Ma tha thusa no mise a' dol a thoirt
buaidh air an t-saoghal feumaidh sinn
toiseachadh 's an aite cheart, againn f hein — ■
'n ar cridhe fhein oir tha an saoghal an taobh
an stigh dhinn. Sin teagasg agus doigh
Chriosd. Tha moran dhaoine agus riogh-
achdan mar an ceudna a' smaoineachadh
gu bheil gach neach cearr ach iad fhein.
Sin an eigin. Tha iad a' cosg moran tide
a' cathachadh air an raon sin. Aig deireadh
an latha bithidh an saothair gun fheum ann
an suilean Chriosd is dhaoine. Tha cuimhne
againn cho mi-fhoidhidneach 's a bha
Criosd ris na Ph^rasaich. Car son ? Air
son nach robh breithneachadh an fhior
luchd-cath 'n an doigh. Cha do dh'ullaich
iad iad fein gu cath le bhi glanadh an cridh-
eachan fein le cumhachd Chriosd. Air an
aobhar sin, arsa teagasg Chriosd, dhearmaid
iad priomh raon a' chath le bhi a' bualadh
dhaoine eile. Cha do rinn cealgaire saighdear
math riamh ann an cath oir tha e a' bualadh
's an aite che^rr. " Dh' fhoghlum mi,"
arsa UiUeam Penn a shaothraich air son
saorsa nan Innseanach an ceann a Tuath
America, " gu robh da shaoghal ann a dh'
fheumainn a chosnadh — an saoghal a bha
an taobh a stigh dhiom fhein agus am fear
a bha an taobh a muigh. A chairdean, cha
b'fhada sheasadh innleachdan uamhasach
agus naimhdeil an t-saoghaU na 'n tuigeadh
uile rioghachdan an domhainn teagasg
Chriosd 's an t-seagh so. Leis an eolas so
ghlanadh iad iad fein gach aon fa leth bho
gach gamhlas agus bheireadh iad cothrom
do chumhachd Chriosd oibreachadh tre na
feithean tre 'm beil am beatha a' sruthadh.
Sin bunaitean na sith do rioghachdan an
domhainn — ^gach aon rioghachd a' buadh-
achadh tre Chriosd an saoghal fein an
toiseach.
Ach de mu d' dheidhinn fhein. Is mise
agus tusa buill na rioghachd agus chan 'eil
corp no rioghachd sam bith ceart mur a bheil
gach baU ceart. Tha moran againn a' fagail
na cuise-so aig a' bheagan. 'S docha gu
bheil thu ag radh, bu mhath leam a bhi
buadhmhor 'n am bheatha agus tha mi a'
dBanamh mo dhichill ach chan 'eil tighinn
agam air. Mar am fear turuis an Turns a'
Chriosdaidh, tha mi uairean a' tuiteam anns
na sluic, uairean eile air mo thoirt an dara
taobh le briathran ciiiin luchd gabhail na
shghe agus uairean eile a' tuiteam 'n am
chadal air aghaidh nan cnoc. Cum air
d' aghaidh. Ma tha thu maille ris an fhear-
turuis sin 's maith do chuideachd oir thoisich
thu 's an ^ite cheart, agus tre chumhachd
agus stiuradh Chriosd, ceannard luchd-na-
buadha, buanaichidh tu an ceann-uidhe mar
ghaisgeach.
BUAIBH AIR AN T-SAOGHAL
Na meadhonan ceart
2. 'S an dara h-aite, so a' bhuaidh a
bhuadhaicheas air an t-saoghal a chionn
gu 'm beil e a' teagasg dhuinn na h-innealan,
na h-airm, agus na meadhonan ceart a
chleachdadh. Aig toiseach a' ohogaidh so
cha mhor nach do cheannsaich Hitler an
Roinn Eorpa gu leir. Cha robh ar n-
innealan no ar n-armachd freagarrach no
pailt gu leoir fa chomhair armachd a'
Ghearmailtich, agus dh' fhuilig sinn. Theab
sinn a bhi caillte mar rioghachd agus mar
shaoghal agus bu mhor an call. Is cudth-
romach an ni an seorsa inneal agus airm
a thatar a' cleachdadh 's a' chath. Ciod
iad na h-innealan a tha Criosd a' tairgsinn
dhuinn ? Chan 'eil iad talmhaidh no cor-
porra or cha bhuadhaichear air an t-saoghal
le nithean talmhaidh no le gibhtean neo-
choisrigte dhaoine. Cha choisnear namhaid
Chriosd no saoghal an abstoil Eoin, agus
's e sin namhaid na h-uile, le meadhonan
talmhaidh no le airm shaoghalta. 'S eigin
na h-airm sin a chleachdadh aig amannaibh
mar a b' eigin dhuinn fhein 's an linn 's
a' bheil sinn bed oir tha sinn a' gleachd ri
namhaid nach tuigeadh meadhon sam bith
eile, ach air a' cheann thall cha . bhuadh-
aichear air an t-saoghal a tha an aghaidh
Chriosd anns an doigh sin. Faodaidh tu
rioghaghd a chosnadh le neart agus lamh-
achas-laidir, ach cha cheannsaichear spiorad
le meadhon sam bith ach meadhon spiora-
dail. " Cuiribh umaibh," arsa an t-abstol
Pol riutha-san a bha cath ann an airm
Chriosd, " uUe armachd Dhe, chum gu'm
bidh sibh comasach air seasamh an aghaidh
cuiibheirtean an diabhuil oir chan 'eil sinn
a' gleachd ri full no ri feoil, ach ri aingidh-
eachd spioradaU ann an ionadan arda."
An aghaidh a' leithid sin cha tig buaidh
cheart ach le armachd spioradail Dhe — .
leasraidh crioslaichte le firinn, uchd-eideadh
na fireaniachd ; soisgeul na sithe ; sgiath
a\ chreidimh ; clogaid na slainte ; claidheamh
an 8pioraid agus gnath iirnuigh.
Claidheamh an Tighearna
Tha cuimhne agaibh na h-innealan a
bha aig Gideon nuair a chaidh e mach an
aghaidh nam Midianach agus nan-Amalcach.
Cha robh ach tri cheud fear-cath ann am
feachd Ghid^oin, agus bha na Midianaich
mar na locuist 'n an luighe 's a' ghleann.
Gu de an seasamh a bha aig tri cheud an
aghaidh na bha sin ? Thoir fainear so ge
ta, agus chi thu an t-eadar-dhealachadh.
Cha deach Gideon am mach ^u cath gus an
d'fhuair e an t-inneal ceart. Sheas e fa
chomhair fheachd bhig fein agus thuirt e
riutha — " An uair a sheideas mise an
trompaid, seidibh-se na trompaidean mar
an ceudna agus abraibh — " Claidheamh an
Tighearn agus Ghideoin." Bhrfs na h-
innealan sin am feachd mor a bha 'n a agh-
aidh. A chairdean, ma ghabhas sinn sin
mar shamhla air cath nan creidhideach an
aghaidh an t-saoghail faodaidh gach aon
againn a bhi 'na Ghideon. Claidheamh an
Tighearna agus Ghideoin. Feumaidh na
dha a bhi maille ri cheile — oir 's e Gideon
an t-inneal tre an oibrich Dia agus is tusa
agus mise a tha seasamh aite Ghideon an
diugh. Armachd an abstoil PhoU, Claidh-
eamh Ghideon, claidheamh a' Chriosduidh,
ceartas, firinn, creideamh, iirnuigh, agus
gradh. Sin a chairdean na h-innealan leis
am buadhaichear air an t-saoghal. Bheir
e diilain do chumhachdan talmhaidh ach
fa chomhair nan innealan sin, claidheamh
an Tighearna, armachd a' chreidimh Chrios-
dail, air an cleachdadh le Gideon, leatsa agus
leamsa, imlichidh e an iiir agus tuitidh e
mar dhiobarach nach eirich gu siorruidh.
An ceannard ceart
3. 'S an treas aite, so a' bhuaidh a bhuadh-
aicheas air an t-saoghal a chionn troimhe
gu bheil sinn a' faighinn an ceannard ceart.
'S math a bha fhios aig an abstol Eoin air
a sin agus chaidh e gu brigh na cuise nuair
a thuirt e — " Co e a bhuadhaicheas air an
t-saoghal ach esan a tha creidsinn gur h-e
losa Criosd Mac Dhe." Tha cumhachd agus
siol na buadha ann an sin — " Gur h-e losa
Criosd Mac Dhe." Sin a' bhuaidh. Chan
e mhain gur duine, no gur duine ceart e, no
gur h-e fear-teasgasg e. Tha e na nithean
sin uile ach tha e tuilleadh is sin. Is Mac
Dhi e. Tha ughdarras agus cumhachd Dhe
aige, tha barrachd aige, tha Dia fein ann —
" mise agus an t- Athair is aon sinn." Tha
Dia ann an Criosd a' deanamh an t-saoghail
reidh ris fiin." Sin an ceannard ceart do
gach rioghachd agus do gach neach —
"losa Criosd Mac Dhe." Thug e buaidh
e fein 's an doigh cheart, chan ann le bhi
sgrios an t-saoghail no dhaoine ach le bhi
a' tionndadh an t-saoghail gu bhi rMh ris
fein.
Chathaich e an aghaidh na bha de naimh-
deas 's an t-saoghal ach b'e rim agus a
dhoigh a bhi tearnadh an t-saoghail agus
tha e a' deanamh sin tre bheatha is tre
bhas. Sin a' bhuaidh -san agus cha bhuadh-
aichear air doigh eile.
Tha sinn sgith de dhdighean eile oir tha
iad a' treorachadh gu neo-bhrigh agus gu
ainneart. Dh' fhaodadh sinn bratach na
4
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
sithe a chur suas ann am meadhon na
cruintie na'n glacadh an creidimh so — ■
" Gur e losa Criosd Mac DM " — -greum air
cridheachan rioghachdan agus dhaoine agus
gu leanadh iad esati mar cheannard na
buadha oir thug e buaidh air an t-saoghal
e fein agus tha e a' comh-phairteachadh na
buadha sin riutha-san a chreideas ann.
Tha e ag radh an ni ceudna an diugh agus a
thuirt e ri dheisciobuil o chionn dk mhile
bliadhna, " A chionn gu'n tug mise buaidh —
bheir sibhse buaidh mar an ceudna."
Creideamhan Nebnach an Latha an Diugh
Leis an Urramach T. M. Mac Calmain, M.A., an Oovan.
IV. SPIORADALACHD NODHA
BHA e riamh 'na cheist air daoine, " Ma
bhasaicheas duine, an tig e beo ? (lob
xiv. 14). Tha e nadurra do'n duine, coma
CO e, gu'm biodh e a' sealltuinn thar geatachan
a' bhais. Is tearc iad a charaicheas luchd
an graidh anns an iiir gun a bhi smuaineach-
adh, " Am faic sinn a rithisd iad 1 " -
Cho fada air ais 's gu'n teid sinn ann an
eachdraidh an t-saoghail, tha sinn a' faotainn
dearbhaidhean gu'n robh a' mhor-chuid de
chlann nan daoine a' creidsinn ann am beatha
air taobh thall na h-uaighe, agus anns an
t-saoghal an diugh am measg gach seorsa
sluaigh anns gach duthaich, sluagh ionn-
saichte agus sluagh borb is aineolach,
gheibhear an creideamh so ann am beatha
shiorruidh. Tha e fior gu'm bheU eadar-
dhealachadh bheachdan am measg dhaoine
a thaobh gu de seorsa beatha a tha feitheamh
oirnn anns an t-saoghal spioradail, agus
a thaobh ciamar as coir ullachadh fa chomh-
air na beatha sin, ach air ctilaibh gach eadar-
dhealachadh smuaint tha an creideamh
cumanta so, gu'm bheil na mairbh beo
ann an saoghal spioradail.
Ciamar a dh'eirich an creideamh so an
toiseach chan aithne dhuinne. Tha cuid
ag radh gur ann mar so a thainig an duine
ann an oige an t-saoghaU gu bhi a' creidsinn
gu'm bheil na mairbh da rireabh beo.
Bhiodh daoine ag aisUng, mar a bhitheas
daoine fhathast a' deanamh, agus 'n am
bruadaran bhiodh iad a' faicinn an cairdean
a fhuair bas, agus 'g am faicinn mar gu'm
biodh iad fhathast beo. Mar sin chreid iad
gur e spioradan beo an cairdean marbh
a bha a' comhradh riutha ann am bruadaran
na h-oidhche.
'S fhearr leam fhein a bhi creidsinn, an
uair a chruthaich'Dia an duine, rinn e e air
a leithid de dhoigh 's gu'm bheU e nadurra
do'n duine a bhi creidsinn ann am beatha
shiorruidh. Is e n^dur an duine a bhi
acrach air son bidh is dibhe d'a chorp ;
agus tha e a cheart cho nadurra dha a bhi
a' miannachadh na beatha shiorruidh.
Ach anns na linntean so, mar a tha fhios
againn uile, tha moran de dhaoine air
creideamh anns a' bheatha shiorruidh a
thilgeil bhuapa. Air am meaUadh le teag-
asgan ura, agus a' saoilsinn gu'm bheil
e na 's fhasanta a bhi cur cuil ri creideamh
an sinnsearan, tha moran ag amharc air a'
bhas mar chrioch nan uile nithean. Mar
a tha aon de na feallsanaich againn ag r^dh,
" Tha mise a' creidsinn an uair a tha duine
marbh gu'm bheil e da rneabh marbh."
Agus chan e idir sluagh borb aineolach
Africa a tha ag amharc mar so air a' bhas,
ach daoine foghluimte 'n ar measg fhein.
Tha call- creidimh anns a' bheatha shiorruidh
a' dol lamh air laimh le bhi a' diultadh
agus ag aicheadh soisgeul Chriosd. ,
laxrtus a' chridhe
Aig a' cheart am, tha e soiUeir nach
urrainnear iarrtusan. nadurra a' chridhe a
mhuchadh mar so. An uair a sheasas an
duine a tha ag aicheadh Dhe agus a' deanamh
fanoid air an t-soisgeul ri taobh uaigh a
leanaibh fhein, chan m-rainn dha gun a bhi
a' ceasnachadh mu bhas agus mu shaoghal
nam marbh. Mar a tha an t-Ard-OUamh
Iain Baillie ag radh ann an aon de a leabh-
raichean : " Ma 's e sin a bheachd, faodaidh
duine a bhi coma c6 dhiu tha no nach'eil
beatha eUe ann air taobh thall na h-uaighe ;
ach chan 'eil coir aig neach sam bith a bhi
coma a thaobh beatha eile air son luchd a
ghraidh." Ma tha e coma, chan e duine
nadurra a tha ann.
'S ann do bhrigh agus gu'm bheil uibhir
dhaoine an diugh ri bron air son luchd an
graidh, agus uibhir dhiubh agus gun eolas
aca air soisgeul Chriosd, agus fhathast tha
an cridheachan a' glaodhach a mach air
son cinnte mu thimchioll na beatha shior-
ruidh, a tha teagasgan agus cleachdanna
nan Spioradalach Nodha (" Spiritualists ")
a' tarruing a leithid de dhaoine air falbh.
Tha mi a' gairm " Spioradalaich Nodha "
de'n fheadhainn so a chionn 's gu'm bheil
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
Oiosduidhean ann an seagh 'n an Spiora-
dalaich cuideachd. Sin ri rMh, tha Eaglais
Chriosd a' creidsinn ann an saoghal nan
spiorad agus anns a' bheatha shiorruidh,
a' creidsinn gu'm bheil na nithean a chithear
aimsireil ach gu'm bheil na nithean nach
fhaicear siorruidh. Tha na " Spioradalaich "
a' creidsinn ann am moran eile nach'eil
Criosduidhean a' creidsinn. 'S ann ^o
bhrigh nan creideamhan ura agus neonach
so, a tha mi a' caradh an fhacail " Nodha "
no " Nuadh " riutha.
Am measg nan Spioradalach tha iomadh
seorsa, ach faodar an roinn 'n an da bhuidh-
eann.
Na Spioradalach Chriosdail
(1) Anns a' cheud aite tha againn an
fheadhainn a tha dol fo'n ainm, " Na
Spioradalaich Chriosdail " (" Christian
Spiritualists "). Tha an fheadhainn so 'n
am buill ann an Eaglaisean Criosdail, agus
tha eadhon ministearan 'n am measg ; air
neo thaiad ann an comuinn dhaibh fhein
far am bheil iad a' leantuinn gu ire mhath
teagasgan soisgeul Chriosd. Tha na Spiora-
dalaich Chriosdail a' creidsinn ann an Criosd
mar Shlanuighear agus anns an Reite, ach
comhla ri sin tha iad a' creidsinn gu'm bheil
e comasach dhuinne anns an t-saoghal so
seaUadh fhaotainn air an t-saoghal spiora^
dail, agus gu sonruichte gu'm bheil e an
comas do spioradan nam marbh teachdair-
eachdan a chur d'ar n-ionnsaigh. Anns a'
Bhiobull, their iad, tha moran de thachar-
tasan air an sgriobhadh sios nach urrainn
dhuinn a thuigsinn mar an amhairc sinn
orra anns an doigh so — gu'm bheil iad 'n
an comharraidhean air a' cho-chomunn
dhluth a tha eadar saoghal nan spiorad agus
an saoghal so. Am measg nan tachartasan
a tha iad a' togail mar so tha na h-amannan
anns an robh Dia a' labhairt ri daoine ann
an seallaidhean agus aisUngean, ainglean a
bhi tadhall air daoine, guthan a bhi air an
cluinntinn, mar a chualas aig Baisteadh
Chriosd agus mar a chuala Samuel agus
e 'na leanabh ; an sealladh a chunnaic Elisa
air carbadan an Tigheama a' cuairteachadh
Shamaria, agus Saul a' labhairt ri spiorad
Shamuel aig Endor, agus Maois is EHah
comhla ri losa air Beinn a' Chruth-athar-
raichaidh, agus na seallaidhean a chunnaic
na deisciobuU air losa an deigh Ais-eirigh.
A nis, tha sinne a tha creidsinn ann an
soisgeul Chriosd ag aideachadh gu'm bheil
saoghal spioradail ann agus gu'm faod sinn
co-chomunn a bhi againn ris an t-saoghal sin,
agus gu'm bheil am Biobull Ian dhearbhaid-
hean air so. Ach 's e rud eile a tha ann a
bhi creidsinn gur urrainn na mairbh teach-
daireachd a chur d6 ar n-ionnsaigh.
(n leantuinn)
Anns a' Choille Bheithe
ANNS a' bhliadhna 1888 chaidh fear d' am
b'ainm Pennell agus a bhean air thurus do'n
Ghaidhealtachd, da chxeutair chrosda nach
robh furasd an toileachadh, oir cha robh
^ite an deachaidh iad nach robh gearan
air choreigin aca r'a dheanamh. Chan
fhaca iad anns a' Ghaidhealtachd, no
anns na h-eUeanan gu sonruichte, ach
sluagh bochd, salach, leasg ; sluagh gun
, Bheurla, gun sgoil ; sluagh gun sonas, gun
cheol-gaire, air an sarachadh agus air an
cumail sios le tighearnan-fearainn. Ach tha
taobh eUe air a' MhaoU, agus theagamh na'm
b' urrainn dhaibh a chluinntinn ciod a
theireadh na daoine a bha gun Bheurla gun
teanga, umpa-san, an deidh dhaibh falbh,
nach abradh iad gu'n robh iad cho maol no
gu'n robh iad uile gu leir gun cheol-gaire.
Chan 'eil e idir furasda do dhaoine a
theid air chuairt do dhuthaich eile beachdan
cothromach fhaotainn mu mhuinntir na
duthcha anns a bheU iad a' siubhal. Ach
air a shon sin bidh iad 'g an toirt dhuinn,
mar gu'm biodh aithne cheart aca air gne
agus nadur an t-sluaigh. Ach is e sin rud
a tha duUich fhaotainn. An uair a chluinn-
eas tu duine a' toirt cliu sonruichte, cliii a
tha 'gan dealachadh bho an coimhearsnaich,
air muinntir baUe, no air muinntir eUein,
no air muinntir siorramachd, no air
muinntir dilthcha air bith, tha an t-am agad
dol 'n ad earalas, air eagal gu'n cuir e air
seachran thu, air ghaol tapachd a sheanchais
fein. Tha a h-uUe seorsa dhaOine anns a
h-uUe aite ; daoine mear is daoine dubhach ;
daoine fialaidh is daoine spiocach ; daoine
coibhneil is daoine mosach, air chor agus
nach 'eil e furasda dhuit sluagh duthcha uUe
a chomharrachadh leis an aon dath. An
uair a chluinneas tu duine ag innseadh gu
bheil MuUich maol, is Collaich crabhach, is
Liosaich breugach, is Leodhasaich leasg, no
gu bheil muinntir Pheairt saoghalta, is
muinntir Obar-eadhain cruaidh, is muinntir
Eirinn olc, cha ruig , thu leas sin a ghabhail
ANNS A' CHOILLE BAEITHE
mar fhirinn uile gu leir. Bidh iad a' cur
air na Hearaich gu'n do chuir an Eaglais
Shaor asda na bha annta riamh de chridh-
ealas no de abhacas, ach. b'e seana bhodach
anns na Hearadh duine a b' eibhinne agus
a bu chridheile a thachair riamh orm, agus
a thaobh crabhadh nan CoUach, b' ann an
acarsaid Airidh-nan-Gobhar ann an Colla a
chuala mi, o bheul Collaich, na. briathran a
b' uamhasaiche a chuala mi riamh, briathran
cho salach toibheumach 's gu'n cuireadh iad
orfais air Satan fein.
Roinn chothromach
Tha gach seorsa dhaoine anns a h-uUe
aite, agus bidh e air uairean a' tighinn a
steach air m' inntinn gu'm biodh e moran na
b' fhasa an saoghal a riaghladh na tha e,
na'n gabhadh gach seorsa cumail air leth ;
na 'm biodh a h-uile duine mosach anns an
Roinn-Eorpa air an cruinneachadh comhla
agus air an cur air an ais do'n Ghearmailt
as an d'thainig iad ; na daoine a tha ain-
diadhaidh agus neo-mhoralta air an cur
dhachaidh do'n Fhraing ; daoine borb air an
cruinneachadh do Russia, agus daoine leasg
do'n Tuirc ; agus a h-uile duine coir ciallach
air fhagail ann an Sasunn, an dtithaich d'
am buin iad gu nadurra. Chuirinn
muinntir Eirinn ann an crich ris a'
Ghreig, far am faigheadh iad an leoir de
thapaid, ach leiginn leis na h-Albannaich iad
fein a sgaoUeadh air feadh an t-saoghail,
agus suidhe ann an caithrichean nan uachd-
aran, mar dhuais am macantais. Nach 'eil
e air a radh anns a' Bhiobull gu'n sealbhaich
na daoine macanta an talamh mar
oighreachd! Agus ciod a tha sin a' ciall-
achadh ach gur coir cead an coise a thoirt do
mhuirmtir Albainn air feadh an t-saoghail!
Bhiodh e furasda an saoghal a riaghadh na
'n robh an sluagh air an roinn air an doigh so,
seach a bhi am measg a cheUe mar a tha
iad, ach theagamh nach 'eil fear-meas air
thalamh ris an earbadh na rioghachdan an
roinn so a dheanamh. An earbadh tu fhein,
a leughadair, ri G«armailteach a radh c6
as macanta, thu fhein no esan ?
Muinntir Obar^eadhain
Ged a bhithear a' cur as leth muinntir
Obar-eadhain gu bheil iad na's spiocaiche na
daoine eUe theagamh nach 'eil ann an sin
ach rud a thubhairt namhaid umpa. Tha
uiread sgeulachdan air an aithris mu
spiocaireachd agus crine Obar-eadhain 's a
tha air aithris mu euchdan na Feinne, agus
theagamh nach 'eil barrachd firinn anns an
dara seorsa na tha anns an t-seorsa eile;
Tha cuid de na sgeulachdan a bhithear ag
itinseadh mu Obar-eadhain cho sean ris a'
cheo, agus gheibhear iad anns a h-uUe
dtithaich fo'n ghrein, cho fada air falbh ri
Bagdad is Benares, agus air an innseadh mu
ludhaich agus mu Arabaich. An uah a
thachras duine ormsa, agus a thoisicheas e
air rabhart mu chrine muinntir Obar-eadh-
ain, tha fhios agam gu maith gu bheil
naidheachd ur aige a tha mar theine 'n a
chnamhan gus an innis e i. Ach tha
amharus agam daonnan gur e muinntir
Obar-eadhain fhein a rinn an naidheachd,
agus gu bheil e 'na urachadh d' an spiorad
a bhi cluinntinn dhaoine eile 'ga h-inns-
eadh.
Tha fichead doigh neonach aig naisinn
Albainn air fearas-chuideachd a dheanamh,
agus chan 'eU e furasda do choigreach aig
a bheil inntinn mhaol a dheanamh a mach co
dhiubh a tha muinntir Obar-eadhain ann
am feala-dha no ann an da-rireadh. Is
e leabhar an Deadhain Ramsay leabhar
as abhachaiche a bha riamh air a sgriobh-
adh mu mhuinntir Albainn, ach is ann
a Obar-eadhain a fhuair e a' chuid as motha
de na naidheachdan a tha anns an leabhar.
Taobh Loch Tatha
Am measg nan Gaidheal tha am facal
Eirionnach a' ciallachadh duine carach no
duine olc ; nach e 'n t- Eirionnach e! Ach
ciod a their thu ris an naidheachd so a tha
air a h-innseadh le Alpha, brathair Omega.
" Sheas sinn aig dorus a' bhothain (ann an
Eirinn) agus dh' fheoraich sinn am faigh-
eamaid deoch bhainne. Thubhairt a' chaile
dhubh a thainig a dh' ionnsuidh an doruis
gu'm faigheamaid sin, agus dh' iarr i
oirnn dol a steach. Thugadh dhuinn
caithrichean agus rinneadh ar beatha, agus
an ceann greis thainig a' chaile agus mias
mhor aice Ian de bhainne, agus da chupan,
is dh' iarr i oirnn sinn fhein a chuideachadh.
An uair a bha sinn a' falbh, thubhairt sinn
" Gu de a tha againn ri phaigheadh ? "
" Ri phaigheadh," ars an t-seana bhean a
bha aig an teine, " chan 'eU dad ; chan
'eil bothan ann an Eirinn anns nach fhaigh an
coigreach deoch bhainne."
Sin a' cheud chuid de'n naidheachd,
ach so an deireadh aice. " Bha sinn a'
dol bho Obar-Pheallaidh gu CUl-fhinn, agus
le teas an latha thMnig am pathadh oirnn.
Chaidh sinn suas gu tigh beag grinn a bha
ri taobh an rathaid, tigh air an robh coltas
na gloine agus a' phailteis. BhuaU sinn
aig an- dorus ; thainig geamair mor laidir
a mach agus dh' fheoraich e ar gnothuch.
AIG AN UINNEIG
An lathair a' gheamair bha sinn 'g ar faireach-
duinn fhein fada fada air falbh o'n tigh,
ach dh' fheoraich sinn an gabhadh deoch.
bhainne faotainn. Gun aon fhacal a radh,
thionndadih e air a shail, agus an ceann
greis thainig a bhean a mach agus am bainne
aice dhuinn, boirionnach air an robh coltas
sgoinneil ach gun aoibh air bith air a h-
aodann. An uair a bha sinn ag 61 a' bhainne
sheas i mu 'r coinneamh, a' sealltuinn air
Sith-chailleann, ach diog cha d' thainig as a
beul. Dh' 61 sinn ar deoch ann an cabhaig,
oir bha sinn a' faireachduinn 'n a lathair
nach bu ch6ir titti a chall agus nach 'eil
ann an seanchas ach amaideas. " Gu de
a tha againn ri phaigheadh ? " " Sia sgillin-
nean," ars am boirionnach, agus thionndaidh
i air a saU is dhiiin i an dorus. Bha an tigh
glan agus coltas na sgoinne air na daoine,
ach bha ni-eigin a dhith air de'n bhl^ths agus
de sholus a chridhe a fhuair sinn anns a'
bhothan eile."
Aig an Uiimeig
An t-Ollamh Buairidh Mac Ledid
Bithidh muinntir na Gaidhealtachd uile,
gu s6nruichte missionaraidhean na h-eaglais,
duilich a chluinntinn gu 'n do leig an t-
Ollamh Ruairidh Muc Leoid dheth a dhreuchd
aig an t-Seanadh am bliadhna, an dreuchd
a bha aige mar Ard-chiobair thairis air
missionaraidhean anns a' Gh^idhealtachd
agus anns na h-Eileanan. B' e sin a chiobair-
eachd chaomhail air a bhraithrean, oir bha
barrachd de 'n hhrathair ann an Ruairidh
Mac Le6id na bha ann de 'n bhuachaille.
Dh' fhaodadh e a bhi air radh uime le firinn
gu 'm b' esan Caraid nam missionaraidhean,
oir bha e 'n a fhear-comhairle agus 'n a
fhear-dion agus 'n a chul-taic dhaibh mar
nach robh duine eile anns an Tigh jMhor an
Dim-eideann, a' casgadh ghaoithean fuar agus
biorach a bhios air uairean a' seideadh o
'n aird an Ear.
Tha moran de dhaoine anns an taobh
Deas, aig nach 'eU e61as air farsuingeachd
nan sgirean Gaidhealach, titheach air a bhi
saoUsinn nach 'eil feum againn air uiread
mhissionaraidhean 's a tha againn, ach bha
Ruairidh MacLe6id a' cumail fa chomhair
na h-eaglais gun sgur nach biodh 6rduighean
an t-soisgeil air am frithealadh ann an
iomadh aite idir na 'm biodh an sluagh an
urra ri ministearan a bha fada bhuapa,
agus mar sin gu 'n robh feum air mission-
araidh anns gach cearn iomallach anns an
robh sluagh nach b' urrainn ministear dol
chuca.
Tha mi an duil nach robh e riamh air a
chur sios gu soilleir no gu riaghailteach air
paipear ciod an obair no ciod an t-ughdarras
a bhuineas do 'n dreuchd anns an do chuir
an eaglais an t-Ollamh Mac Le6id. Bu
le6r leis an eaglais fhios a bhi aice gu 'n d'
fhuair i an duine ceart, agus gu 'm faodadh
i leigeil leis a dhreuchd a choimhlionadh
mar a sheoladh a thuigse agus a ghliocas
fhein e. O thoiseach a th6iseachaidh bha
Ruairidh Mac Le6id Ian airidh air an t-
saorsa sin ; a' meudachadh ann "an e61as,
ann an tighdarras, ann an obair, gus mu
dheireadh am b' e an fhior cheann air obair
na h-eagiais anns a' Gh^idhealtachd agus na
h-Eileanan.
Bha ro-churam mu na missionaraidhean
Gaidhealach daonnan 'n a chridhe ; an la
nach biodh e a' tagradh air son tuilleadh
tuarasdail a thoirt dhaibh, bhiodh e ag
iarraidh tighean a b' fhearr a thoirt dhaibh,
no a' cur dealbh air tigh-coinnimh a chur
suas anns an aite ud no anns an aite ud
eile.
Bha an obair so uile air a deanamh leis
gun aon sgillinn thuarasdail, air ghaol a
dhuthcha agus air ghaol na h-eaglais ; air
a chosdas fhein shiubhladh e na h-Eileanan
an lar a lorgachadh bhalach aig an robh
sgoil agus gr^s, a thairgsinn cuideachaidh
dhaibh na 'n suidhicheadh iad an inntinn
air obair na ministrealachd. Tha iomadh
ministear ann an ciibaidean Gaidhealach
an diugh a bha air "an cur annta la Ruairidh
Mac Le6id.
A thuilleadh air sin, roimh bhliadhnachan
a' chogaidh bhiodh e a' cruinneachadh nam
missionaraidhean gu sgoil- shamhraidh ann
an Tairbeart na Hearadh, no anns a' Chaol,
gus eolas a thoirt dhaibh air a cheile agus air
diadhairean na h-eaglais a rachadh a bhruidh-
inn riu agus a dh' fhosgladh nan sgriobturah
dhaibh.
Bithidh sinn ag ionndrainn ar caraid gu
mor ann an Comunn Gaidhealach na h-
eaglais. Bha e daonnan aoibheil agus
furasda gnothuch a dheanamh ris ; duine
coir, fialaidh, de theaghlach Bharnabais.
An t-Urramach DdmhnuU C Caskie, M.A.
Chan ann mar dhuais d' a sgoUearachd
a tha Oilthigh Dhim-eideann a' dol a thoirt
D.D. do Dh6mhnull Caskie ach mar dhuais
d' a dhuinealas ann am bliadhnachan a'
chogaidh, oir dh' fhaodadh na ceart bhriath-
ran a bhi air a tkdh. uime a thuirt Eliphas
AIG AN UINNEIG
an Temanach ri lob, " Chum do bhriathran
daoine air an casan, agus chuir thu misneach
agus sprachd annta-san a bha an gliiinean lag''
(Moffatt).
Is mor agus is maith an rud e gu
'n cumadh aon duine daoine eUe air
an casan le thapachd agus le bhriathran
ann an 1^ na h-eigin, ach is e sin an t-seirhbis
"a rinn Domhnull Caskie d' a luchd-duthcha
anns an Fhraing an uair a thainig an t-arm
Gearmailteach a steach innte mar thuil ann
an 1940, agus gun chomas aca tighinn
dhachaidh.
Cha ruig mi leas feuchainn ru Turns
Dhomhnuill Caskie innseadh air an duUleig
so, o Pharis gu Bordeaux, o Bhordeaux gu
Marseilles, o phriosan gu priosan ; an diugh
ann an lamhan na Gestapo agus am m^ireach
ann an lamhan bradach Eadailteach a thug
bhu9.ith na bha aige de bhiadh agus de
airgiod, — theagamh gu 'n cuala ar luchd-
leughaidh sin cheana, oir dh' innis e fhein
e air an Radio. Cha bu lugha na Homer
a b' urrainn Turns a' Chriosduidh so innseadh
mar bu choir, ach a dh' aindeoin gach
teanntachd anns an robh e cha do chaill
e a shunnd no a mhisneach, agus cha mho
a mheas e gu 'm b' fhiach dha dad eUe a
dheanamh ach a mhaia iimhlachd a thoirt
do 'n fhacal so a bha mar theine 'n a
chnamhan, Thugaibh comhfhurtachd, thugaibh
comhfhurtachd, do mo shluagh-sa deir 'ur
Dia.
Bho 1935 bha DomhnuU Caskie 'n a
mhinistear anns an eaglais Albannach am
Paris, agus bha an aon sgeul aig Breatunnaich
uime an uair a thigeadh iad dhachaidh a
Paris, gu robh e 'n a aodhair dileas agus 'n
a charaid maith do Bhreatunnaich anns an
Fhraing ; daonnan toileach agus deas dragh
agus obair a chur air fhein, a chum/iil dhaoine
eile air an casan.
Tha sinn uile toiHchte gu bheil an t-urram
so 'g a thoirt do mhinistear Gaidhealach.
Gu ma fada a bhios Biobiill GaidhJig aige
am beul a' phoca a bhios e a' giulan air a
thurusan . Chan abair mi dad mu 'n f heileadh
bheag.
Mu chomfhurtachd
An uair a bha an t-OUamh Iain Watson,
a b' fhearr a b' aithne dhuinn fo 'n
ainm Iain Mac Labhrainn, a' dealachadh
ris a' choimhthional mhor a bha aige ann an
Liverpool, thubhairt e gu robh da rud 'n
a .shearmonachadh fhein a bu mhaith leis
a dheanamh na 'n robh e a' toiseachadh as
hv,
(1) Dheanadh e a shearraoin na bu ghiorra,
agus
(2) Bhetreadh e barrachd comhfhurtachd
do dhaoine 'n a theagasg.
Sia da chomhairle ghlic, gu sonruichte
an dara te, oir anns a' choimhthional as
lugha faodaidh tu a bhi cinnteach gu bheil
cuid-eigin ann air a bheil eagal no curam,
no a' gitilan uallach diomhair, agus a tha
feumach air facal a chluinntinn a thogadh
an cridhe, no a leighseadh an leon. Chan
fhaigheadh na daoine sin ach clach an aite
arain mur biodh ni-eigin anns an t-searmon,
no anns an urnuigh, no anns na sailm agus
na laoidhean, no anns an earrann de 'n
Bhiobull a bha air a leughadh, a bheireadh
dhaibh comhfhurtachd.
Ach ged tha e ceart gu 'n labhradh teach-
dairean an t-soisgeil gu comhfhurtachail ri
sluagh Dhe bhiodh e na b' fhearr air fad
na 'n ionnsaicheadh sluagh Dhe comhfhur-
tachd a tharruing a Facal an Tighearna
dhaibh fein, oir is e Facal Dhe tobar nan
uile chomhfhurtachdan. Am fiosrachadh
mo bheatha fhein thug mi an aire gur e na
daoine aig nach 'eil Facal an Tighearna air
am meomhair daoine as duiliche comhfhvu"-
tachd a thoirt dhaibh an am trioblaid no
teinn. Mur bheil litir an Sgriobtuir 'n an
inntinn cheana ciamar a bheir an Spiorad
Naomh gu 'n cuimhne e ?
An Laoidheadair
Soillsich mo chridhe le d'mhaitheas,
Sgeudaich mi le brat na firinn;
Dion le d'Spiorad mi o bhuaireadh,
S tu mo charraig bhuan gu dilinn.
'S tu mo shoillse ri am cadail,
'S anns a' chadal 's tu mo dhidean ;
'S tu mo thoil-inntinn air madainn,
A righ nam feart glac ad lion mi.
'N a t'fheirg a righ na treig mise,
'S dean [le d'Spiorad naomh mo lionadh ;
Mo shuilean thogail ri t'ordugh,
'S rj d'stor nach teirig gu siorruidh.
Aireamh 7
1945
Turus gu Astralia
Leis an Ollarnh Eoghan 0. MacFhraing
SHEOL sinn a Lunnainn air feasgar cho
aillidh 's a chunnaic thu riamh ann am bata-
smuid cho ciatach 's a shuidh air uchd a'
chuain. An ath latha bha sinn anns a'
chuan air taobh deas Shasuinn, agus aftr
an la 'n a dheidh sin bha sinn air ar kiasgadh
air a' chuid sin de 'n fhairge ris an canar
" Bagh Bhiscay," a tha ainmeil am measg
luchd-siubhail na mara air son stoirrnean
mora agus tonnan oillteil.
Fhuair sinn ar cuid de dhubh-fhearg na
mara, ach cha do lean so fada, agus ann an
uine ghoirid bha sinn a' seoladh gu socrach
reidh a mach bho chladach na Spainte.
Chaidh sinn seachad air stiican ard creagach
a tha ag eirigh as a' chuan a mach bho
shealladh na tire ris an canar na " Bur lings,"
agus an da la eile rainig sinn ar ceud port-
tadhail ann an ceann a tuath Africa d' an
ainm Tangier.
Bha an t-sid a' fas blath, agus bha sinn
a nis ann an diithaich ris am faodamaid a
radh gur e diithaich chein a bha ann.
Tha luchd-aiteachaidh na tire 'n an daoine
dubh. Thainig iad a mach 'n am -bataichean
beaga gus a' chamuis anns an do luidh
sinn air acair. Tha goireasan de gach
seorsa anns a' bhaile-phuirt, agus cha b'
'fhada gus an robh sinn air ar n-aiseag gu
tir. Fhuair sinn duine a bhuineadh do
'n aite gu bhi 'g ar treorachadh, agus thog
sinn oirnn a dh' fhaotainn eolas air a' bhaile.
Bha iomad ni ri fhaicinn. Chan ionnan
coslas nan tighean anns am bheil an sluagh
a' tuinneachadh.
B' iad na h-Eadailtich a bha 'n an luchd-
riaghlaidh aig an am, agus tha ballachan
ri fhaicinn de thogailean snasmhor a chaidh
a thogail 's an linn sin anns an robh cuirmean
rioghail air an gleidheil. Tha iad an diugh
falamh gun airneis.
Tha sluagh na duthcha a' leantuinn
creideamh Mohammed.
Ri linn a chaidh seachad bha an t-aite
so cho dltith do Shasunn agus an t-side
cho carthannach bl^th 's gu 'm biodh moran
de mhaithean Bhreatuinn a' cur seachad
miosan a' gheamhraidh anns a' bhlaths
ann an tighean a chaidh a thogail air an
sop.
Ann an so chunnaic mi sealladh nach
fhaca mi ann an aite eile — duine le trend
ghobhar a' dol bho shraid gu sr^id, agus e
a' bleoghan nan gobhar mar a dh' iarrar
air agus e a' dol leo bho dhorus gu dorus.
Rainig sinn Tangier 's ai' mhaduinn agus
luidh sinn an sin gu deidh mheadhon-la.
An sin sheol sinn agus ann am beagan uairean
rainig sinn Gibraltar, agus bha sinn a
rithist air fearann Bhreatuinn. 'S iongan-
tach mar a bheothaicheas cridhe an duine
r'a dhuthaich fhein. Tha an daighneachd
laidir so fo riaghladh an airm, agus mar bu
dual bha gach ni rianail ordail. Fhuair sinn
carbad-olaidh agus rinn sinn cuairt gu bhi
faicinn na bha ri fhaicinn, ach an ni a
thaitinn rium os cionn gach ni eile b' e an
sealladh a fhuair mi air aite-adhlacaidh
nan seoid a thuit ann an cath-cabhlaich
ainmeil Trafalgar. Bha fltiraichean boidh-
each a' f4s air na h-uaighean agus bha curam
ciatach air a ghabhail do 'n ^ite anns am
bheil an uir a' luidhe. 'S an fheasgar chaidh
sinn troimh chaolas Gibraltar gus a' Mhuir
Mheadhonach agus sheol sinn tuath gus an
do rainig sinn Marseilles. Bithidh e 'n a
chuis-iongantais do na bodaich a chaidh
arach am measg eileanan an iar na G4idh-
ealtachd nach 'eil sruth-mara as fhiach a
bhi bruidhinn air anns a' mhuir so, agus
a chidnn gu 'm bheil a' chuis mar so chan
'eil moran dragh ann a bhi our ri cheile
laimhrigean air son bataichean mora anns
na puirt air a' chladach.
Luidh sinn ri taobh aon de na laimhrigean
mora tri laithean, a' feitheamh teachd a'
charbad-iaruinn anns an robh luchd litrich-
ean-posta a bha sinn gu bhi a' gitilan gus na
h-Innsean agus gu Astralia. Air aon de na
laithean chaidh grunnan luchd-turuis gu
aite ainmeil anns an linn a dh' fhalbh far
am bitheadh daoine a' cruinneachadh bho
gach cearn air turus gorach, a' feuchainn
ri bhi a' mealtuinn storais ann am prioba na
sula. B' e ainm an aite so, Monte Carlo.
Tha rioghachd bheag an so, agus tha an
luchd-riaghlaidh a' deanamh laghanan
TURUS GU ASTRALIA
dhaibh fein, agus tha iad a' ceadachadh
cleachdanan nach 'eil air an ceadachadh le
rioghachd eile. Tha talla mor riomhach
air a shuidheachadh fosgailte do neach sam
bith aig am bheil c^il a dhol ann. Anns na
seomraichean tha biiird agus air gach bord
tha cuibheal. Tha thu a' paidheadh air
son a bhi faotainn cead a bhi toirt " hor-
oosh " air a' chuibhill, agus 's ann a reir
mar stadas e a bhios do dhuais. Mar is
trice tha an t-amadan bochd a' call a h-uile
sgillinn a tha e a' cur a mach air a' bhord.
Bha e air innseadh gu 'm bheil an rioghachd
beag so a' faotainn a leithid de bhuannachd
bho obair na goraiche 's gu 'm bheil an
tighinn-a-stigh a' paigheadh cosd riaghlaidh
na rioghachd gun feum air a bhi cur sgillinn
ruadh de chis air luchd-aiteachaidh na
rioghachd.
Air a' cheathramh latha an deidh dhuinn
Marseilles fhagail agus a' sior ^dhol an ear
rainig sinn Port -Said far am bheil a' chlais-
uisge a' toiseachadh a chladhaich na h-
Eiphitich gu bhi ag aonadh niisge na mara
Meadhonaich agus uisge na mara Ruaidhe.
Tha a' chlais so ceithir fichead mile ann am
fad, agus tha i cho domhain is gu 'n seol
an soitheach as mo a tha a' seoladh air cuan
oirre. Ghabh sinn la is oidhche a' dol gu
ceann eile na claise air am bheil luchd-turuis
air feadh an t-saoghail eolach fo 'n ainm
an " Suez Canal."
Bha sinn a nis ann an dtithaich air an
robh sinn ann an tomhas eolach bho each-
draidh a' Bhiobuill. Ri linn Mhaois b' e
an Eiphit aon de phriomh rioghachdan an
domhain. 'S ann anns an diithaich so a bha
clann Israeli ann am braighdeanas cruaidh,
agus as an do theich iad gu Tir a' Gheallaidh.
Chunnaic sinn na beanntan mora air taobh
thall na fairge Ruaidhe far an do chuir iad
seachad d^ fhichead bliadhna dheuchain-
neach mu 'n robh e 'n an comas dol a steach
do 'n oighreachd a runaich Fear-Riaghlaidh
an domhain dhaibh. 'S ann air aon de na
beanntan sin a fhuair Maois na deich aithean-
tan, agus ann an glaic aon diubh tha a chorp
air crionadh 's an uir.
Tha abhainn mhor na h-Eiphit a' ruith
gu s^mhach mar a ruith i an uair a bha an
leanabh Maois air fholach le mh^thair am
naeasg na cuilce a bha fas ri taobh na h-
aibhne. Tha tuiltean ag eirigh anns an
abhainn mar a rinn iad fad mhiltean de
bhliadhnachan, a' cur thairis air na bruachan
nuair a leaghas sneachd ann am monaidhean
arda ann am meadhon Africa, ach an diugh
tha iad air an riaghladh gu ordail air dhoigh
anns am bheil iad air an stitiradh gu h-
innleachdach gu claisean a tha air an clad-
hach ann am fearann torrach ri taobh na
h-aibhne bho 'm bheil trom-bharr de gach
seorsa air a thional.
Chan ionnan side na h-Eiphit agus side
dhiithchannan eile. Is gann gu 'n tuit fras
uisge as an speur bho aon cheann de 'n
bhliadhna gu ceann eUe agus tha luchd-
foghluim a' faotainn paipearan air an
tasgadh anns a' ghainneamh thioram a
chaidh a sgriobhadh o chionn miltean de
bhliadhnachan/, agus a luidh 's an iiir fad
na h-iiine sin gun milleadh sam bith a
thighinn orra.
Bha sinn a sior dhol an ear agus an deidh
dhuinn an Eiphit fhagail dh' aom sinn gu
deas agus gu teas. Tha an fhairge Ruadh
ainmeil air son an teas a gheibhear ann.
Tha e air aithris gu 'm bheil sgeul air bata-
smuid, mar bha i a' seoladh agus a' ghaoth
as a deidh gu 'n robh a cuideachd air an toirt
thairis le muchadh na teise air dhoigh agus
gu 'm b' fheudar do 'n bhata a bhi air a
tionndadh mu 'n cuairt ri aghaidh na
gaoithe feuch am faigheadh an sgioba
faochadh d' an anail.
Ghabh e tri l^ithean gu bhi a' seoladh
bho aon cheann na fairge so gus an ceann
eile. Air a' chuid as mo de 'n astar tha thu
a' faicinn fearann no eileanan air gach taobh
— lom, cruaidh, tioram — agus tha e a' cur
ionghnaidh ort ciamar a tha daoine bed
anns na criochan so, agus gu dearbh chan
'eil moran sluagh annta.
'S e an ath phort air an do thadhail sinn
Aden, agus ma tha e tioram 's an Eiphit tha
e na 's miosa an so. Chan fhaca. duine
riamh aite as fasaile. Tha fasgadh math
's a phort, agus is e sin as aobhar gu 'm
bheil e air aiteachadh. Tha e deasail air
son nan rathaidean a tha a' treorachadh gu
^iteani iomallach na tire, agus tha e 'n a
chala do na geolaichean-seolaidh a tha
ag obair aiins na h-uisgeachan sin. Bha
luchd-riaghlaidh an so aig aon am a thug
air luchd-ceaird tuill a shnaidheadh ann an
creagan freagarrach anns an tasgadh iad
uisge, agus tha na h-aitean dionach sin anns
an robh puill uisge air an tasgadh ri f haicinn
gus an la diugh. Chan 'eil feum air obair
traUleil mar sin an diugh. Tha bataichean-
smtiid a tha air an uidheamachadh air son
na h-obair a' toirt pailteas uisge fior-ghlan
bho aitean anns am bheil cus.
Rainig sinn Bombay air an fhicheadamh
latha an deidh Lunnainn fhagail. 'S ann
TUBUS GU ASTRALIA
an so a bha sinn gu bhi tuigsinn an seorsa
duthcha -a tha anns na h-Innsean. Tha
na daoine anns an duthaich so dealaichte
bho na daoine anns na duthchannan eile air
an do chuir sinn eolas gu ruige so. Tha
iad 'n an sluagh smioral, tapaidh aig am
bheil eachdraidh a tha dol air ais gus na
Hnntean a dh' fhalbh na 's fhaide na tha
eachdraidh ar duthcha fhein. Tha iomadh
gne shochd 'n am measg agus ged is e aon
uachdaranachd a tha thairis orra tha
rioghachdan 'n am measg air an riaghladh
le righrean duthchasach fo Chrun Bhrea-
tuinn, gach righ a' riaghladh a rioghachd a
reir nan laghannan agus nan cleachdannan
a fhuair e bho na ginealaich a dh' fhalbh.
Tha togailean maiseach 's an duthaich
nach 'eil ri bhi air am faotainn ann an
duthaich eile de 'n t-saoghal.
Tha beartas aig cuid de na righrean na
's mo na tha aig daoine eile 's an t-saoghal.
Tha luchd-ceaird 'n am measg a tha cho
innleachdach 's nach 'eil barr orra.
Tha iomadh creideamh 'n am measg agus
tha iad nan daoine cho crabhach 'n an doigh
fhein 's a tha ri fhaotainn 's an t-saoghal.
Tha cuid de na creideamhan a' dol air
an ais miltean de bhliadhnachan. Fada
mu 'n d' thainig an Creideamh Criosduidh
bha leabhraichean naomh 'n am measg,
agus bha iad air an sgriobhadh ann an
canain ris an canar " Sanskrit " air riach
'eil ach gle bheag eolais air an la diugh. Tha
a' mhuinntir a tha leantuinn a' chreidimh
a tha air a steidheachadh air a' bhonn so
'g an cunntas fein na 's fhearr na muinntir
eile, agus tha iad a' cur comharradh air
clar an aodainn gu bhi ag innseadh so. Cha
chum iad comunn ach gle bheag le muinntir
nach buin d' an cuideachd fhein, agus
diiiltaidh iad a bhi ag itheadh le muinntir
nach 'eil de 'n aon chreidimh. Tha iad ag
aoradh moran dhiathan mar a tha iad air
an teagasg 'n an leabhraichean naomh, agus
tha aitean a tha air an cunntas ro-naomh
agus tha iad am beachd gu 'm bheil mor
eifeachd ann a bhi a' gabhail turuis do aon
de na h-aitean sin, agus gu sonruichte a bhi
'g an nigheadh fein anns an abhainn a tha
air a cunntas ro naomh ris an canar an
" Ganges."
Tha aireamh mhor a' deananah aidmheil
de 'n t-seorsa so, agus a tha 'n am " Brah-
mins " (oir is e sin an t-ainm a tha orra)
'n an daoine comasach agus foghluimte
agus tha cuid diubh aig a bheil aite agus
seasamh an riaghladh na duthcha.
Ann an linn eile de eachdraidh nan
Innsean dh' eirich teachdaire mor air am
bheil an t-ainm Buddha agus lean moran
dheisciobul e, agus chraobh-sgaoileadh a
theagasg gu diithaichean eile 's an aird an
ear air chor agus gu 'm bheil aireamh a
luchd-leanmhuinn am measg nan creideamhan
as lionmhoire 's an t-saoghal. Bha farsuin-
geachd ann an teagasg Bhudda nach robh
ann an teagasg leabhraichean naomh " Sans-
krit " mar a bha farsuingeachd anns an
teagasg Phrostanach aig km an ath-leasach-
aidh agus lean moran sluaigh e.
'S e brigh a theagaisg-san a bhi ag iarraidh
air daoine a bhi a stoladh gach iarrtus a
thig an inntinn an duine, agus an duine as
mo a ni so, sin an duine sona agus an duine
as fhearr a tha a' coimhlionadh crioch
araidh an duine.
Bha e mar an ceudna a' teagasg gu 'm bheil
spiorad an duine a' dol bho aon duine gu duine
eile a reir an doigh anns am bheil aon spiorad
a' cordadh le spiorad eile gus am bi an
cordadh iomlan, agus an uair a thachras so
thig crioch air gluasad-spioraid an duine
agus teichidh e as an t-sealladh mar a
theicheas ceo na maidne aig eirigh na
greine.
'S es creideamh Mohammed an treas
creideamji as laidire anns na h-Innsean.
Thainig an creideamh so le cogadh. Bhris
sluagh borb a steach air sluagh nan Innsean,
is fhuair iad buaidh thairis orra agus cho-
eignich iad moran de 'n t-sluagh gu bhi a'
gabhail ri 'n creideamh agus tha cearnan
mora de 'n duthaich air an aiteachadh leis
a' chuideachd so. Ach a bharrachd air na
creideamhan sin tha grunnan de chreidimhean
eile ann. Is e creideamh nam Parsis aon
dhiubh sin. Tha doigh sonruichte aca ann
a bhi c^radh cuirp nam marbh. Chan 'eil
iad 'g an losgadh no 'g an tasgadh fo 'n uir.
Tha togail mhor chruinn ann am Bombay
le ballachan ard agus dorus air a thaobh,
agus a mhuUach fosgailte ris na neamhan.
Anns an taobh a steach de na ballachan tha
branndair-iaruinn agus tha cuirp nam marbh,
lom ruisgte, air an cur troimh an dorus air a'
bhranndair, agus ann am prioba na sula tha
feannagan ag itealaich bho na speuran agus
a' dol an s^s anns na cuirp gus am bi h-uile
dad de 'n fheoil air a sguabadh bho na
cnamhan. Tha na cnamhan an sin a'
tuiteam troimh 'n bhranndair, agus is e so
deireadh an adhlacaidh ; a reir creidimh
nam Parsis chan 'eil e iomchuidh a bhi a'
cur chorp nam marbh anns an talamh.
4
TURUS GU ASTRALIA
Agus faodaidh mi cuideachd eile ainmeach-
adh. Tha sluagh ann ris an canar na
" Untouchables." Tha iad so air an cunntas
cho suarach (ged tha moran diubh fiachail
gu leor), agus gu 'm bheil e air amharc air
mar ni mi-naomh a bhi cur do chorraig
orra.
Mar so tha sluagh na diithcha air an
roinn 'n am bloighdean. Am bheil iongh-
uadh ged nach 'eil e furasda an riaghladh ?
Dh' fhag sinn Bombay ann am meadhon
stoirm, gaoth agus uisge ris an canar am
" Monsoon." Tha an stoirm so 'n a stoirm
freasdalach a tha ag uisgeachadh an t-sil
a tha air ilr chur. As eugmhais cha bhiodh
an siol a' freumhachadh agus bhiodh ocras
agus cruaidh-chas air feadh na tire. Mar
sin tha Ni-Math ag ordachadh a Fhreasdail,
agus na 'm biodh siiilean againn gu bhi 'g
a fhaicinn chitheamaid obair-graidh ann an
iomad ni a tha a reir coltais cruaidh agus
neo-thaitneach.
Rainig sinn Colombo ann an eilean Ceylon
ann an tri laithean, agus an so bha mi gu
bhi a' dearbhadh firinn an t-sean-fhacail
" Tachraidh na dao:"ne mar nach tachair na
cnuic." Bha sinn anns an acarsaid, ach
chan fhaigh duine air tir gus anj bi an
leabhar-poca a tha a' dearbhadh c6 e air a
sheulachadh le seul fear-riaghlaidh a'
phuirt. Bha sinn cruinn air son an aobhair
sin nuair a chuala mi m' ainm air ainmeach-
adh air mo chiilaibh. Thionndaidh mi agus
CO bha so ach gille 6g ann an deise uasal,
a bha aig aon am anns an sgoil-Shabaid
agam ? Fhuair e aite math ann an Colombo
agus chual e bho a mhuinntir 'anns an t-
seann dachaidh gu 'n robh mi a' dol seachad
air mo rath ad gu Astralia agus thainig e air
bord gu bhi cur failt orm. " Thugaibh
dhomhsa 'ur leabhar-poca," ars esan. Rinn
mi sin agus air falbh gabhaidh e gus an
riaghlair a bha 'n a shuidhe aig a' bhord,
" Tha mise eolach air an duin-uasal so ;
bithibh cho math is 'ur seul a chur air an
leabhar."
Rinn e so agus cha robh e fada gus an
robh sinn air tu*.
Tha luchd-aiteachaidh an eilean ann an
tomhas dealaichte bho shluagh tir-mor nan
Innsean. Tha iad 'n an daoine a tha dich-
iollach, greimeil, agus furasda a bhi tighinn
beo leo. Chan 'eil am beartas no an uaisle
a tha ri bhi air fhaotainn ann a tha air tir-
mor. Tha a' chuid mhor dhiubh 'n an luchd-
leanmhuinn air Budda, agus tha teampuU
coisrigte ris air a chunntas 'n a aite ro-naomh
ann an aite grinn de 'n eilean ris an canar
" Kandy." Tha e air aithris gu 'm bheil
fiacal Bhudda anns an teampull, agus is
e so a tha 'g a dheanamh cho naomh.
Tha seallaidhean briagh ri fhaicinn anns
an eilean. Tha uillt agus cnuic agus coilltean
ann am pailteas. Tha craobhan ard bagail-
teach air am bheil cnothan mor a' fas a tha
'n an Ion do mhuinntur na diithcha mar a
tha am buntata 'n a Ion anns an duthaich
againn fhein. Agus tha achaidhean mora
air taobh nan cnoc air am bheil preasan a'
fas bho 'm bheil sinn a' faotainn na duilleig
a ni an deoch ionmhuinn ris an canar an
" tea."
Dh' fhag sinn Colombo agus thoisich sinn
air an sgriob a b' fhaide d' ar turns. Fad
naoi laithean — agus sinn a' cur fodhainn
corr is tri cheud mile 's an la — bha sinn a'
seoladh do 'n ear-dheas gun fearann fhaicinn.
Air an deicheamh la rainig sinn cladach
Astralia, ach bhitheadh tu a' deanamh
mearachd na 'm biodh tu an diiil gu 'n do
rainig tu Astralia nuair a rainig tu cladach
Astralia. Tha farsuingeachd ann an
Astralia nach 'eil ann an eilean eile 's an t-
saoghal. Dh' fhaodadh tu eilean Bhreatunn
a chur 'n a bhroinn, agus chan aithnicheadh
tu gu 'n robh e ann. Tha bagh ann a tha
deich ceud mile o cheann gu ceann. Tha
e air a roinn 'n a she Roinnean-Riaghlaidh ;
gach roinn le Parlarnaid dha fein, a' dealbh
laghanan a reir inntinn na muinntir a tha
chomhnuidh anns an roinn sin. A bharrachd
air sin tha Ard-Pharlamaid air am bheil
curam nan goireasan a tha coitcheann 'n
am measg mar a tha an t-arm agus gach
ni a bhuineas do dhion na diithcha.
Mar eisimpleir air an doigh anns am b'
abhaist aon roinn a bhi deanamh laghanan
dhaibh fhein gun suim am biodh iad freag-
arrach do an coimhearsnach tha aon ni a
chaidh a dheanamh anns an linn a fh' fhalbh
a tha cur curam air muinntir an la diugh.
Cha d' rinneadh na rathadan-iaruinn anns
a h-uile Roinn de 'n aon leud. Bha so 'n
a dheuchainn 's a' chogadh far am bheil
moran innealan-cogaidh trom gu bhi air an
giiilan ann an cabhaig bho aon chearn gu
cearn eile.
'S e Fre mantle a' cheud. phort gus an
d' thainig sinn air cladach Astralia. Is
e so port mor air taobh an iar Astralia agus
mu fhichead mile bho Pheairt, priomh-
bhaile Astralia an iar. Tha Peairt agus
Fremantle air an aon abhainn — Peairt ri
TURUS GU ASTRALIA
taobh lochan aig ceann shuas na h-aibhne ;
Fre mantle aig a bheulaibh. Ann an meud-
achd bheir an Roinn so barr air Roinnibh
eile ach chan 'eil an sluagh ach gann.
Tha moran de 'n duthaich fasail, agus is
anns a' chuid as fasaile a fhuaradh meall
mor oir.
Tha bailtean an oir — ^Coolgardie agus
Kalgoorlie — mu thri cheud mile bho Pheairt
ann an diithaich neo-thorrach, tioram,
cruaidh. Chan 'eil uisge ri bhi air fhaotainn
anns na bailtean sin, agus b' fheudar dhaibh
pioban-uisge a leigeil fad tri cheud mile
gu bhi frithealadh chum feum an luchd-
aiteachaidh.
Tha rathad iaruinn a' dol a mach bho
Pheairt air am faod luchd-turuis a bhi a'
siubhal gus an ruig iad Astralia-mu-dheas.
Ach cha b' ann mar sin a chaidh mise.
Lean mi ri bata-na-smiiid agus sheol sinn
gu deas gus an d' rainig sinn oisein na tire
ris an canar Rudha Lee win, agus an sin
thionndaidh sinn an ear agus bha sinn a nis
air cuan farsuing gun ni ach an cuan eadar
sinn agus an talamh comhdaichte le sneachd
agus eigh a tha cuartachadh ceann mu
dheas na cruinne. Ann an so 's i ghaoth
tuath a tha blath agus a' ghaoth deas fuar,
agus a bharrachd air sin an aite do 'n ghrein
a bhi 's an airde deas aig meadhon-la tha
i 's an airde tuath, agus tha an geamhradh
an so nuair a tha an samhradh againne.
Agus an so faodaidh mi aithris gu ,'m. bheil
iomad ni anns an duthaich so bun-os-cionn
seach mar a tha sinn a' cleachduinn. Tha
moran de na craobhan an aite bhi call an
duilleagan tha iad a' call an rijsg, agus tha
ainmhidhean r' am faotainn an so nach 'eil
air am faotainn ann an duthaich eile fo 'n
ghrein.
Ann an tri laithean eile bha sinn aig an ath
phort. Is e Adelaide is ainm air priomh-
bhaile Astralia-dheas, ach cosmhuil ri
Peairt tha Adelaide air astar bho 'n chladach
agus 's ann gu Port Adelaide a thainig sinn.
Rainig sinn Adelaide air carbad-iaruinn.
Tha Adelaide air a shuidheachadh air
comhnard reidh agus tha e air a radh gu 'n
robh cumadh agus riaghailteachd nan sraid-
ean air an steidheachadh leis a' cheud
riaghlaidear a bha 's an aite. Bha e 'n a
shaighdear, cleachdte ri nithean ordail snas-
mhor, agus dh' fhag e an sgriobhadh a
bheachd mar a bu choir do 'n bhaile bhi
air a thogail, agus lean an luchd-riaghlaidh
a thainig 'n a dheidh a chomhairle, agus mar
so tha gach ni mu 'n bhaile rianial taitneach.
Dh' fhag sinn Port Adelaide air feasgar
Di-haoine agus air feasgar na Sabaid rainig
sinn Melbourne far an robh sinn gu bhi
fagail a' bhata. Eadar an da phort bha
sinn air ar luasgadh le stoirm. Chaidh sinn
air aghart gus an do chuartaich sinn Rudha
Otway — an cearn as deiseile de thir— mor
Astralia — agus an sin thionndaidh sinn gus
an ear-thuath a dhol a steach as a' chuan
mhor gus a' chalaidh fhasgaich le Melbourne
aig a cheann. Ach m' am b' urrainn dhuinn
so a dheanamh b' fheudar dhuinn Fear-
stiuraidh a thogail gu bhi 'g ar stiuradh
troimh 'n chaol chumhann aig beul a'
chalaidh agus troimh 'n chaolas an deidh
sin.
Chunnaic sinn a' gheola ann am meadhon
na fairge anns an robh luchd-stiuraidh a'
feitheamh air an obair, ach bha e cho
stoirmeil 's gu 'n robh moille ann a bhi
faotainn an Fhir-stiuraidh air bord.
Tha 6b mor a' ruith a steach bho 'n chuan
's an fhearann, agus aig ceann-shuas na
h-6ibe tha Melbourne. Tha ant-6b so corr
is fichead mile ann am fad agus a leithid
eile ann an leud, agus mu 'n cuairt air a'
chladach tha bailtean beaga boidheach agus
baile mor Geelong. Tha beul an 6b cumhann
agus tha an sruth dian agus cunnartach,
agus tha feum air e61as agus sgil a bhi
faotainn troimhe. Chaidh sinn troimh an
riof (is e sin an t-ainm a tha air) agus chaidh
sin air aghaidh gu Melbourne. Bha sinn a'
seoladh a nis ann am fairge rianail fasgach,
ach bha a' ghaoth a' seideadh gu cruaidh
agus mu 'n do rainig sinn ceitheachan
Mhelbourne rinn an sgiobair agus am Fear-
stiiiraidh suas an inntinn gu 'm biodh e
cunnartach do bhata cho mor a bhi a'
feuchainn a bhi gabhail Ceithe air oidhche
cho stoirmeil, agus thug iad ordugh gu 'm
biodh an t-acair air a chur a mach, agus
luidh sinn 's an t-sruth fad na h-oidhche.
'S a' mhaduinn bha a' ghaoth air st61adh
agus fhuair sinn a steach gu sabhailt.
Bha domhlachd sluaigh a' feitheamh air
son cairdean a bha air bord agus bha ar
cairdean-ne 'n am measg. Bha mo nighean
leam agus fhuair sinn failte chridheil bhuapa.
Thainig cuid dhiubh ceud mile gu bhi 'g
ar comhlachadh agus gu bhi toirt cuiridh
dhuinn do an dachaidhean. Bha sinn air
ar toirt gu tigh caraid a bha ch6mhnuidh
ann an roinn de 'n bhaile, agus an so ann am
meadhon coibhneis agus aoidheachd do-
labhairt chuir sinn seachad a' cheud chuid
de na se miosan a bha sinn ann an Astralia.
Anns a' Chtibaid
Earailean do dhaoine bg aig an ceud chomanachadh.
THA na foirbliich anns an t-seisean agus
uile shluagh an Tigheam anns a' choimh-
thionar so toiliehte gu bheil sibh a' cur
roimhibh ainm Chriosd aideachadh mar 'ur
Slanuighear aig a bhord naomh fein, agus
ag urnuigh gu 'm bi an ceum hr so a tha
sibh a' gabhail 'n 'ur beatha air a bhean-
nachadh dhuibh le Dia.
Ma tha feum agaibhse air Criosd, cuimh-
nichidh gu bheil feum aig Criosd oirbhse.
Ma 's esan an fhionan, is sibhse na geugan ;
ma 's esan an corp, is sibhse na buUl, agus
mar sin cha leibh fein a nis 'ur buill ach le
Criosd, — 'ur casan gu bhi a' ruith air a
thurusan, 'ur lamhan gu bhi a' deanamh
'oibre, agus 'ur stiilean gu bhi a' faicinn
uireasbhuidhean thruaghan mar a chunnaic
a shuilean fein iad.
Tha feum aig Criosd air 'ur fianuis ;
ma chi 'ur cuideachd fhein, agus 'ur coimh-
earsnaich, agus a' mhuinntir eile d' an
aithne sibh, gu bheil sibh dileas agus
seasmhach anns an aidmheil a rinn sibh,
agus gu bheil sibh diadhaidb agus criosdail
'n 'ur caitheamh-beatha, sin an fhianuis as
toigh le Criosd fhaotainn o chairdean. Agus
air an laimh eile, mur bheil luchd-comanach-
aidh a' nochdadh 'n an giulan ni-eigin de
thoradh na diadhaidheachd, no de choslas
Chriosd, tha iad 'g a chur gu naire fhollais-
each as tir. Cuimhnichibh, ma ta, nach
e a mhain gu bheil 'ur cliti fhein, ach mar
an ceudna cliii na h-eaglais, agus cliti a'
Chreideamh Chriosduidh, agus cliii Chriosd
anns an t-saoghal, an earbsa ribh. Ma
leanas sibh oirbh, a' gluasad ann an eagal
an Tighearna, agus a' fas ann an gras, bheir
an saoghal an aire dha sin, agus chan ann
dhuibhse a bheir an saoghal an cliii ach do
chumhachd Chriosd a tha chomhnuidh
annaibh. _ ,
Comunn uasal
Cuimhnichibh mar an ceudna gu bheil
sibh 'n ar buill de 'n chomunn as sine agus
as uaisle air thalamh, eaglais Chriosd ;
'n ur braithrean do na naoimh agus 'n ur
sagartan do Dhia. Ma leughas sibh each-
draidh na h-eaglais choitchinn agus na
rinn i anns an t-saoghal o chuir Criosd air
chois i, chi sibh gu robh lamh aice anns gach
obair mhaith a bha a' dol air aghaidh
troimh na linntean, agus gur e an eaglais
a chuir ceann anns a' chuid mhor de na
atharrachaidhean beannaichte a mheudaich
saorsa agus solus agus ceartas anns an t-
saoghal. Chan 'eil teagamh nach robh i
air uairean dall agus saoghalta, agus mair-
nealach a thaobh toil Dhe a thuigsinn,
ach air a shon sin cha do leig i riamh le
coinneal na firinn dol as ; linn as deidh
linn dh' araich i naoimh agus bheathaich i
iad le h-iirnuighean agus leis an aran bheo
a tha air a h-altairean. Cuimhnichibh, ma ta,
gur h-urram e dhuibh a bhi 'n ur buUl anns a'
chomunn uasal so, eaglais Chriosd, agus
gur e rim Chriosd d' a taobh gu 'n naomh-
aicheadh e agus gu 'n glanadh e i, agus gu
'n cuireadh e 'n a lathair fhein i 'n a eaglais
ghlormhoir gun smal, gun phreasadh. Mar
tha an eaglais naomh, bithibh-se naomh ;
mar tha an comunn d' am buin sibh uasal,
bithibh-se uasal.
" A riir mar tha esan a ghairm sibh naomh,
bithibh-se naomh mar an ceudna 'n 'ur
n-uile chaitheamh-beatha."
Is gairm ard gairm Chriosd ; cho ard
agus cho duUich 's nach urrainn duine air
thalamh Criosd a leant uinn, no a chuing
a ghiulan 'n a neart fhein a mhain, ach
buidheachas do Dhia nach d' fhag e sinn
gu bhi a' cothachadh an aghaidh naimhdean
ar n-anma mar is fhearr is urrainn dhuinn
'n ar n-anfhannachd fhein, ach gu 'n do
chuir e a Mhac gu bhi 'n a Fhear-saoraidh
agus 'n a charaid-anma dhuinn. Is e sgeul
aoibhneach an t-soisgeil gu bheil Dia ann
an Criosd a ghnath maille rinn, agus lanachd
beatha agus neirt ann an Criosd as am faod
sinn tarruing gun sgur ma ghabhas sinn an
doigh cheart air sin a dheanamh.
Cha sgeul-rtiin no diomhaireachd e ciamar
a tha a' bheatha dhiadhaidh a' fas ann an
anam a' Chriosduidh ; tha fhios againn gu
maith nach 'eil doigh eile air cinntinn ann
an eolas air Dia no ann an naomhachd ach
le bhi a' cleachdadh gu creidmheach agus
gu riaghailteach agus gu h-iriosal meadh-
onan nan gras.
Chan ann le geasan, no le draoidheachd,
no le diomhaireachd nach gabh tuigsinn a
tha Dia a' deanamh obair-shaoraidh ann
an anam an duine, ach le meadhonan reusonta,
Fhacal, agus ixrnuigh, agus aoradb., agus na
sacramaidean, air an soillseachadh agus air
am beannachadh, agus air an comh-chur
ris an anam leis an Spiorad Naomh.
Am Biobull
Gun chreideamh gu bheil Dia a' labhairt
ruinn anns a' Bhiobull chan 'eil ann ach
faoineas a bhi saoilsinn gu 'n gabh eolas
cinnteach air Dia faotainn ann an aite air
bith eile. Leughaibh-se am Biobull, ma ta,
gu creidmheach a chionn gur e facal an
AIG AN UINNEIG
Tighearn a tha ann, agus gur e sin an doigh
anns an cluinn sibh Dia a' labhairt ribh.
Agus leughaibh e gu riaghailteach, is e sin
ri radh, a h-uile la, oir tha feum againn air
Dia daonnan. Agus leughaibh e gu h-
iriosal, a' cuimhneachadh c6 a tha a' labhairt
ann, agus ag radh 'n 'ur cridhe " Labhair,
a Thighearn, tha do sheirbhiseach ag
eisdeachd."
Ciod air bith a their daoine eile tha misa
cho cinnteach 's a tha mi. a ni air bith fo
'n ghrein gur e an fhior aobhar do 'n mharbh-
antachd spioradail a thuit oirnn an Albainn
an diugh, gu 'n do chaill am Biobull an t-
tighdarras a bha aige aon uair, agus 'n a
chois sin, gu bheil daoine air stad d' a
leughadh. Sin an dara ceum air an t-
slighe air falbh o Dhia. Cha b' aithne
dhomh riamh duine diadhaidh aig nach
robh gaol air a' BhiobuU, ,no duine nach
biodh 'g a leughadh a lean fada air dol
am measg nan creidmheach. Is e am
Biobull aran lathail a' Chriosduidh, am
meadhon as cinntiche a chumas e ann an
co-chomunn ri Dia agus ri Criosd. Tha am
Biobull a' cumail Dhe 'n ar smuaintean,
agus tha fhios againn uUe gu maith gur
ann aig na h-amannan sin anns nach robh
Dia ann an gin d' ar smuaintean a shleamh-
naich sinn agus a leon sinn ar n-anam.
Urnuigh
Ach ma 's e dearmad air a' Bhiobull an dara
ceum air an t-slighe air falbh o Dhia is e
dearmad air drnuigh a' cheud cheum. Ma
tha fhios agad gu'm bi duine ag urnuigh cha
ruig thu leas eagal no iomguin a bhi ort
d'a thaobh gu spioradail, no fhoighneachd
CO dhiubh a tha e fallan no neo-fhallaii 'n
a .bheachdan, oir bheir a ghluinean e na 's
dluithe do' Dhia na cheann. Mar is sine a
tha mi a' fas, agus mar is fhe^rr m' eolas
air mo chridhe f hein agus air daoine eile, is ann
is cinntiche mi nach 'eil daoine diadhaidh
anns an eaglais ach a mhain na daoine a
bhios ag urnuigh. Is e ar n-tirnuighean
a tha 'g ar cumail dliith ri Dia, agus is e
dluths ri Dia toiseach agus meadhon agus
deireadh na beatha-dhiadhaidh. Is sona
da-ru-eadh iadsan aig a bheil c4il a dh'
iirnuigh.
An ni a bha ann, is e an ni sin fein a
bhitheas ann, agus chan 'eil ni nuadh fo
'n ghrein. Chunnaic mi anns a' choimh-
thional so daoine 6g a' tighinn gu bord an
Tighearn, a lean air fas agus air abachadh
ann an eolas spioradail agus ann am buadhan
tlachdmhor an daonnachd, ach chunnaic mi
feadhainn eile a thuit air falbh ged bha
iad gealltanach gu leor an toiseach. Gach
uair a thachair sin, cho fad 's a b' aithne
dhomh, b' e so na ceuman 'n an cul-shleamh-
achadh ; a' cheud cheum., pheacaich iad
gun aithreachas a dheanamh ; an dara
ceum, stad iad a dh' tirnuigh ; an treas ceum,
stad iad a bhi a' leughadh a' Bhiobuill ;
an ceathramh ceum, stad iad a dhol do
'n eaglais ach air Sabaid comanachaidh,
agus mu dheireadh chan fhaicteadh iad aig
a' chomanachadh fhein. Agus an sin, an
ceann uine, rinn na foirbhich an dleasdanas
a reir riaghailt na h-eaglais, agus dhubh iad
a mach an ainm a leabhar na h-eaglais mar
dhaoine nach robh air an aireamh. na b'
fhaide am measg nan creidmheach. Och,
och ; CO aige tha fhios ciod is fhearr no ciod
is miosa, ach ged nach eisdeadh iad ri guth
na h-eaglais, ma dh' fhaoite gu 'n eisd iad
uaireigin fhathast ri guth Chriosd. Is maith
am buachaille an oidhche ; bheir i gach
creutair dhachaidh.
" Ach is dearbh leinn nithean as fearr m'
ur timchioU-sa, a dhaoine oga, ged tha sinn
a' labhairt mar so agus is miann
leinne gu'n dean gach aon agaibh an
diirachd ceudna a nochdadh chum lan-
dearbhaidh an dochais gus a' chrioch, chum
nach bi sibh leasg, ach 'n 'ur luchd-lean-
mhuinn orra-san a tha tre chreideamh agus
fhoidhidinn a' sealbhachadh nan geall-
aidhean."
Aig an Uinneig
Freagairt mhin
UAIR a bha mi a' dol a lonar-nis do
Dhim-eideann bha am fear nach maireann,
Iain L. Mac Dhonnchaidh, Ard Fhear-
ceasnachaidh nan sgoilean anns a' Ghaidh-
^altachd, 'n a shuidhe laimh rium anns a'
charbad-iaruinn. Chan 'eil cuimhne agam
an diugh car son a bha a' Pharlamaid a'
toirt seachad an airgid, ach bha e air
ainmeachadh ann am paipear-naidheachd a
bha mi a' leughadh gu 'n robh a' Pharlamaid
a' cur air leth suim mhaith airgid a leasachadh
cor na tuatha anns a' Ghaidhealtachd, agus
shin mi am paipear do 'n Ollamh, ag radh
ris gu 'n robh mi toilichte sud fhaicinn ann. ■
" Ma tha thusa toilichte, chan 'eil mise,"
arsa duine a bha 'n a shuidhe m' am choin-
neamh, agus aodann a' fas cho dearg ri
cirean coilich le feirg. "Cha ghearaininn
air an tuilleadh c£iin a bhi air a chur orm
a chumail suas arm agus cabhlach na
duthcha, no air son aobhar maith eile, ach
AIG AN UINNEIG
is rud sgriosail agus damainte e a bhi a'
cosd maoin na rioghachd air daoine leasg."
Chaidh an duine gu buileach bharr a
shiiiil, agus ged nach d' fhosgail neach. eile
anns a' charbad a bheul, leis no 'n a aghaidh,
lean e air gus an robh sinn uile seachd sgith
dheth, a' caineadh nan Eileanach agus gu
seachd sonraichte muinntir Leodhuis. Thubh-
airt e gu 'n robh iad leasg agus gun sgoinn,
agus nach robh annta ach por dona anns an
robh galair a' bhais co-dhiu, agus mar sin
naah robh ann ach goraiche do Riaghaltas
na duthcha a bhi 'g an cuideachadh.
An uair a shiolaidh an stoirm, thubhairt
an t-Ollamh Mac "Dhonnchaidh ris ann an
guth ciuin, " A bheil fhios agad gu bheil
barrachd de 'n chloinn a tha air am breith
ann an Leodhus a' mairsinn beo 'n an
naoidheanachd na tha a' mairsinn beo
an aite air bith eile an Albainn ? "
Cha robh fhios aige air sud.
" Agus a bheil fhios agad gu bheil barrachd
de^ dhaoine ann an Leodhus a ruighinn
ceithir fichead bliadhna na ann an aite
air bith eile an Albainn ?
Cha robh fhios aige air sud na bu mho.
" Ma tha thu aineolach air na nithean
sin car son a tha thu a' gabhail ort fhein
a radh gur por dona a tha ann an Leodhus ;
saoilidh mi gur maith an comharradh e air
sluagh air bith iad a bhi a' faotainn na
buadha aig da cheann am beatha."
Chaidh a' ghlas-ghuib air an fhear air
an robh an fhearg, agus cha d' thainig diog
tuilleadh as a bheul gus an do dhealaich e
ruinn aig Peairt.
Chan 'eil fhios agam-sa gus an la 'n diugh
CO dhiubh a bha an t-Ollamh Leodhusach
ceart no cearr anns na thubhairt e, ach
thainig an seanchas ud air ais gu m' chuimhne
an uair a leugh mi ann am paipear-naidheachd
gu 'n do shiubhail seana bhean ann an
Leodhus a bha a' direadh ri coig fichead
's a h-ochd. Bha triiiir chloinne aice ; coig
deug ogha ; aon deug a dh' iar-oghachan,
agus bha ogha aig an ogha aice. Tharruing
i pension na seann aoise o 'n cheud la a
thoisich e.
Rinn Achd nan Croitearan agus Pension
na seann aoise barrachd maitheachaidh air
saorsa, sonas, agus cor dhaoine, anns a'
Ghaidhealtachd na gach lagh no riaghailt
eile a rinn a' PharlamSid o chionn ceud
bliadhna.
Iain Friseal, M.A., LL.D.
Chaochail an sgoilear maith so gle 6g ;
cha robh e ach tri fichead 's a dha. Ged
nach robh a bheag de ghaol aige air Gaidhlig
an uair a Ip' aithne dhomh e 'n a bhalach
b' e sgoilearachd Ghaidhlig priomh obair
a bheatha air a cheann mu dheireadh.
Mac geamair ann ^n Gleann Urchardan,
bha e air a theagasg m' an deachaidh e do
Oilthigh Obar-eathain le Benjamin Skinner,
M.A., ann an sgoil Dhruim-na-drochaid,
aon de na maighstirean-sgoile a b' fhearr
anns an taobh Tuath anns an am. An uair
a gheibheadh Benjamin Skinner greim air
balach tapaidh cha chaomhnadh e iiine no
saothair 'g a chuideachadh, agus bha de
Laidionn agus de Ghreigis aig Iain Friseal
an uair a dh' fhag e an sgoil 's gu 'n robh
e furasda dha aite fhaotainn an Oilthigh
Obar-eathain am measg na tritiir a b'
fhearr. Bha an triuir sin 'n am Professors
am beagan uine.
An uair a chriochnaich e an Obar-eathain
leis an urram a b' airde chaidh e do Cham-
bridge, far an robh e cho comharraichte an
Laidionn agus an Greigis 's a bha e an Obar-
eathain, a' cosnadh mhedals agus dhuaisean
nach robh riamh air an cosnadh ach le
sgoilearan barraichte.
Bha e greis a' teagasg Laidionn an Oilthigh
Obar-eathain, a' cuideachadh a sheana
mhaighstir. Professor Ramsay, agus tri
bliadhna a' teagasg Gaidhlig, ach ann an
1921 thug Oilthigh Oxford cuireadh dha
do 'n Chathair Ghaidhlig an Oxford, agus
is ann an sin a chuir e seachad na bliadnachan
mu dheireadh d' a bheatha. Ged a theirear
a' Chathair Ghaidhlig rithe is ann gle annamh
a tha oileanaich an Oxford aig a bheil
Gaidhlig idir ;• bha na h-oileanaich aig
Iain Friseal coltach ris na daoine a bha
cruinn air la na Cuingis, Partaich, agus
Medich agus Elamich, agus gach aon dhiubh
a' labhairt a chanain fhein ; Eirionnaich
agus Manaich, agus Cuimrich, agus Sasun-
naich, agus Gearmailtich, agus Ruisianaich,
agus iad uile dian air laghannan gramair a
lorgachadh agus an daimh a tha aig aon
chanain ri canain eile. Sin a' mheanbh-
sgoilearachd air an robh Iain Friseal maith,
agus d' an d' thug e suas a bheatha, ach
ged bha fhios againn gu 'n robh e maith
air sloinntearachd fhacal, agus air sgoil-
earachd na sluasaid, agus air sioladh
mheanbh-chuileagan gramair, bha sinn ag
ionndrainn nach robh e cho eudmhor "s
a bu mhaith leinn a thaobh cainnt bheo
ar duthcha, no a thaobh an t-sluaigh a tha
'g a bruidhihn. Tha raontan farsuinn agus
maiseach ann an oighreachd bhriagh na
Gaidhlig air nach do chuir e riamh a chas.
Cha mhor dhaoine anns a' ghineal so d'
an robh e cho furasda canain iir ionnsachadh
's a bha e do Iain Friseal.
An 1923 thug Oilthigh Obar-eathain
LL.D. dha.
Aireamh 8
1945
Comhairlean ludais d'a Mhaighstir
{Le deisciobul gun ainm)
B'E Nicodemus a' cheud duine a thug
rabhadh dhomh gu robh beatha mo Mhaigh-
stir an cunnart. " Tha a' Chomhairle,"
ars esan, " am beachd gur duine cunnartach
e, agus gu'm faod e aimhreit a dheanamh
eadar an dtithaich so agus an Roimh. Tha
moran de'n t-sluagh air a thaobh, agus ged
naeh 'eil iad 'g a radh am follais, no ri
seanairean no sagartan, tha iad a' creidsinn
gur e losa anpi Mesiah. Gun teagamh tha
cuid eile cinnteach nach 'eil ann ach mealltair,
ach chreideadh eadhon na daoine sin ann
cuideachd na'm faiceadh iad e air cheann
airm a' deanamh' ar-a-mach an aghaidh a'
Cheasair. Tha an luchd-riaghlaidh an impis
dol as an ciall leis an eagal, oir chan 'eil
iarraidh air bith aca-san rioghachd Dhe a bhi
air a cur air chois."
" Car son nach 'eil," thuirt mi ris.
" Tha," arsa Nicodemus, " a chionn gu'n
caill iad fein an iighdarras. Ach chan
urrainn dhaibh le 'n naire sin aideachadh,
agus is e a tha iad a' feuchainn r'a dheanamh
aobhar casaid fhaotainn 'n a aghaidh a
chum gu'n seall maoir na Roimhe 'n a
dheidh."
Thuirt mi ris nach robh iarrtus sam bith
dlig losa air daoine a dhusgadh an aghaidh
na Roimhe ; gu'm faodadh inntinn shoerach
a bhi aig an luchd-riaghlaidh a thaobh sin,
a chionn nach rachadh e gu brath air cheann
airm agus nach b'e rioghachd thalmhaidh
a bha e a' searmonachadh. " Tha mi a'
creidsinn sin," sara Nicodemus, " ach ged
nach 'eil na ruintean a tha an luchd-riagh-
laidh a' cur as a leth ann an cridhe losa
fein tha amharus agam gu bheil iad ann an
cridheachan a luchd-leanmhuinn. Mur bheil
na seanairean no na sagartan a' tuigsinn
losa cha mho a tha cuid d'a dheisciobuil
fein. Is aithne dhuit ludas Iscariot. Sin
agad duine a rinn cron mor do losa ann an
Jerusalem agus duine air nach rachainn an
urras fad mo bhroige. Mur bheil mi air mo
mhealladh tha e a' feuchainn ri losa a
shuaineadh m'a chorragan, a' feuchainn ri
bhrosnuchadh an aghaidh na Roimhe, oir
tha grain uamhasach aige fein air an Roimh
agus leanadh e gu bas commandair air bith
a dh' eireadh na h-aghaidh. Is e gamhlas
do'n Roimh agus chan e gaol na diadhaidh-
eachd a thug air ludas losa a leantuinn.
An uair a chual e e a' searmonachadh na
rioghachd shaoil e gur e a bha e a' ciaUachadh
ar-a-mach a dheanamh an aghaidh na
Roimhe agus saorsa aimsireil a chosnadh
do Israel. Sin a thug air e fein a thairgsinn
mar dheisciobul, agus an uair a chunnaic e
nach e sin idir a bha ann an inntinn losa
dh' fheuch e leis gach cuilbheart a b' aithne
dha air aomadh gu ceannairc a dheanamh
an aghaidh na Roimhe. Is mor m' eagal,
eadar ludas a tha 'n a dhuine borb agus
Caiaphas a tha 'n a dhuine. sleamhainn, gu
bheil losa arm an cunnart a bheatha."
Thachair mise agus ludas air a cheile an
uair a bha e a' dol a steach do'n bhaile,
ach ma thachair, cha do rinn e uiread is
sealltuinn orm, oir bha e a' coiseachd gu
laidir agus a shuil air an lar is cath sheanchais
aige ris fhein. An uair a bhruidhinn mi ris
stad e agus sheall e orm mar gu'm biodh
aithne gun chuimhne aige orm, ach an ath
mhionaid chaidh e 'n a chuimhne is dh'
aithnich e mi. Gun uiread is failte a chur
orm dh' fheoraich e dhiom an robh losa ann
an Capernaum. Thuirt mi ris gu robh. An
uair a chual e sin dh' fhalbh e bhuam mar
gu'm biodh cu air lorg maighich. Bha de
chabhaig air 's gu robh mo leor agam-sa r'a
dheanamh cumail suas ris. An ceann greis
dh' fheoraich e dhiom ciod a bha losa a'
deanamh. " Tha e," arsa mise, " ag obair
aig a cheaird." " Ag obair aig a cheaird,"
ars esan, mar gu'm faigheadh e buille anns
an aodann ; "a' cosd uine ri gibhleis de
shaorsainneachd is Israel a' dol a dhith."
Fhuair e losa shios aig taobh an locha
agus e fein is triuir no cheithrear eile a' cur
a mach bata. An uair a chvmnaic losa
ludas agus an coltas a bha air thuirt e ris,
" Tha mi 'n duil gu bheil thu anabarach
sgith ; c'uin a bhris thu do thraisg mu
dheireadh." " Chan 'eil cuimhne agam,"
fhreagair ludas, " ach tha mi coma ; chan
'eil feum agam air biadh ach bu mhaith
leam rud-eigin a radh riut-sa, agus gun
duine a bhi a lathair ach sinn fhein."
Thuirt losa ris gu robh e a' dol a null gu
taobh eile an locha agus na'n rachadh e
comhla ris gu'm faigheadh iad cothrom air
bruidhinn.
COMHAIRLEAN lUDAIS D'A MHAIGHSTIR
Chuir losa agus mi fhein ar guaillean ri
toiseach na geola'g a cur a mach ; an uair
a bha i air bheul a bhi air phlod leum mi a
steach innte los a cumail air a druim, agus
lean ludas mi. An uair a fhuair sinn a gheola
air doigh thug sinn a steach losa ach dh'
fhag sinn each air tir a chionn gu robh toil
aig ludas bruidhinn ri losa gun daoine eile
'g a chluinntinn. Bha e coma ged a .
chluinninn-Sft na bha aige ri radh ris.
" A Mhaighstir," thuirt e ri losa, " shear-
monaich mise an rioghachd ann an Galile mar
a dh' iarr thu orm, ach air dhomh a bhi dol
air feadh na duthcha bha mo chridhe air a -
leon le cor bronach an t-sluaigh ; tha cas na
Roimhe air an amhaichean ; tha an Roimh
a' deanamh foirneirt orra agus gun de
sprachd no de dhuinealas anns na daoine
mora againn fhein na their ri maoir a'
Chaesair gur h-olc a tha iad a' deanamh.
Cha ruig sinn a leas a bhi sealltuinn ri maith-
ean na diithcha air son saorsa a chosnadh
dhuinn o'n Roimh ; tha iadsan caoin-
shuarach ciod a thachras do'n t-sluagh
bhochd ma gheibh iad neadan blath is
socrach a dheanamh dhaibh fein. Ach ma
chuireas tusa tu fein air cheann an
t-sluaigh agus ma thogas tu seana bhratach
Israeil aon uair eile cuiridh mise mo cheann
an geall gu'n erich an sluagh uile leat oir bu
sgeul bhinn e 'n an cluasan aij. uair a dh' innis
mise dhaibh gu robh e 'n ad bheachd riogh-
achd Israeil a chur air chois a ris. Ach 'ann
an tiine ghoirid bidh e ro anmoch sin a
dheanamh ; as uchd Dhe dean cabhag agus
rach a mach air cheann an t-sluaigh."
Th^inig rachd ann an muineal ludais agus
deoir 'n a shuilean ach cha do fhreagair losa
diog. " An uair a dh' iarr mi ort cheana,"
ars ludas, " thu fein a chur air cheann an
t-sluaigh agus eirigh an aghaidh a' Chaesair
cha do leig thu ort gu'n cual thu mi. Ach is
aithne dhomhsa cor an t-sluaigh, an t-acras
agus a' gheur-leanmhuinn a tha iad a'
fulang. Chan 'eil thusa 'ga fhaicinn no 'g
a thuigsiim. 0, losa a Mhaighstir, nach eisd
thu rium, agus nach buail thu buille as leth
an t-sluaigh! Mur dean thusa e chan eil
duine eile ann a ni e. Chan 'eil ach aon
duine anns an duthaich as urrainn saorsa a
chosnadh do Ghalile o chuing na Roimhe,
agus is tusa an duine sin. Nach eisd thu
rium! Nach gabh thu mo chomhairle !
Chan 'eil agad ach do lamh a thogail agus
leanaidh na miltean thu.','
A ris thainig rachd ann am muineal
ludais agus deoir 'na shiiilean, oir bha e a'
labhairt le 'uile chridhe, a' tagradh a chiiise
mar a dh' aslaicheas duine air son an ni as
ion-mhiannaichte leis air thalamh.
" Na'n rachadh. agam-sa mi-fhein," ars
esan, "air a dheanamh cha bhithinn a'
bruidhinn riut idir. Rachainn a mach air
cheann an t-sluaigh agus chuirinn crioch air
riaghladh a' Chaesair anns an tir so. Ach
ciod am feum dhomh a bhi" smuaineachadh
air sin, agus fhios agam gu maith nach
leanadh an sluagh mi. Tha rudeigin .'g am
dhith. Ach leanaidh iad thusa, losa. Tha
earbsa aca annad, agus, tha gaol aca ort.
0, nach paigh thu dhaibh an gaol sin, agus
nach toir thu saorsa dhaibh, oir chan 'eil
an cor bronach an ain-fhios dhuit."
Bha coibhneas is blaths is truas ann an
aodann agus ann an guth losa an uair a
fhreagair e. " Chan 'eil fhios agad, ludais,
ciod a tha thu ag radh agus ag iarraidh.
Eisd rium mionaid bheag. Sin an dearbh
bhuaireadh a chuir Satan thugam anns an
fhasach. Dh' iarr e orm rioghachd Dhe
a chvir air chois le cumhachd gairdean feola.
Cha ghabh sin deanamh, oir chan ann le
airm chogaidh f heolmhor a chuirear air chois
an rioghachd a tha mise a' searmonachadh
ach leis an Spiorad Naomh ; chan ann a
chum Israel a shaoradh o chuing na Roimhe
a chuir m' Athair mise do'n t-saoghal, ach
a chum daoine a shaoradh 6 na h-uilc sin 'n
an cridheachan fein a shalaicheas iad.
Chan urrainn ni air bith o'n taobh a muigh
de'n duine a shalachadh ; tha na nithean a
shalaicheas an duine an taobh a stigh dheth
fein, drochd smuaintean, striopachas, gad-
achd, mort, adhaltrannas, sannt, aingidh-
eachd, mealltaireachd, macnus, droch shuil,
toibheum, uabhar, amaideachd."
Dh' fhan ludas samhach mionaid no dha,
ach an uair a, thainig e thuige fhein thuirt
e ri losa, " Fo riaghladh na Roimhe tha an
sluagh a' basachadh le acras is cion bidh.
Mur toir thu dhaibh saorsa, rud a rachadh
agad air a dheanamh, nach toir thu dhaibh
CO dhiu gu leoir de bhiadh ! Rach a mach
air an ceann, a chum 's gu'm faigh iad bho
am maighstirean an coraichean, agus nach
bi iad na's fhaide a' basachadh le acras."
" Sin buaireadh eile," ludais, " a chuir an
diabhol thugam anns an fhasach. Tha nithean
eile cho feumail do mhac an duine ri aran,
agus ma dh' iarras iad air tus rioghachd
Dhe agus fhireantachd bheirear na nithean
sin dhaibh." ,
Ach bha ludas diorrasach agus cha
gheilleadli e. "A Mhaighstir," ars esan,
" mur cuir thu thu fein air cheann an
t-sluaigh ann an Galile nach dean thu e ann
an lerusalem ! Rach do lerusalem agus
searmonaich an rioghachd an sin."
ARD-SHEANADH NA H-EAGLAIS, 1945
Thuig losa anns a' mhionaid ciod a bha
ann an inntinn ludais ; sheall iad ann an
suilean a cheile agus gun a h-aon aca ag
radh diog, ach an sin dh' erich losa 'na
sheasamh agus thuirt e gu cabhagach,
" Ni mi sin, ludais, theid mi do lerusalem."
Agus mar gu'm biodh e a' bruidhinn ris fein
tliubhairt e, " Cha mhithich do fhMdh a
bhi air a mharbhadh ach ann an lerusalem."
Cliuala ludas am facal a thubhairt e ; sheall
e air gu diir is fhreagair e, " Chan e bas ach
buaidh a tha romhad ann an lerusalem."
Ard-Sheanadh na h-Eaglais^ 1945
Leis an Urramach Alasdair Mac Fhionghuin, Ph.D., C ill-mo -naomhaig .
THA mu 'n treasa cuid de mhinistearan na
h-eaglais ann an Albainn, maille ri uiread de
fhoirbhich, mu shia ceud deug pearsa le
cheile, a' coinneachadh bliadhna an deidh
bliadhna ann an Dun-eideann a' dh' orduch-
adh gach seorsa gnothuich a bhuineas do 'n
Eaglais anns an duthaich so, agus air feadh
an t-saoghail.
Tha an gnothuch iom-fhillteach so air a
thoirt fa chomhair an t-Seanaidh ann an
iomradh fada no goirid, leis na Buidheannan-
riaghlaidh (Committees), d' am buin e. Tha
ceithir air fhichead Buidheann a' laimhseach-
adh chiiisean maireannach na h-Eaglais ;
agus a bharr orra, bha, am bliadhna, ochd
air fhichead Buidheann a' laimhseachadh
chuisean sonruichte, nach mair ach tacan.
Mar sin, dh' eisd an Seanadh air a' bhliadhna
so, ri dha dheug is da fhichead iomradh ;
agus thug iad binn air gach aon dhiubh.
Chaith iad ochd laithean o mhoch gu anmoch
anns an aobhar sin, ag eisdeachd, a' rannsach-
adh, agus a' toirt breith. Cha siigradh do
neach air bith a ni a dhleasdanas a bhi 'n a
bhall de 'n Ard-Sheanadh ; aig deireadh an
latha, cha bhi e ro bhruidhneach.
Bha ainm aig na seana Ghaidheil air
cuirt-lagha ; b' e sin, " An Seanachas Mor."
Ainm turail, a' ciallachadh gu 'm bitheadh
a' cheist air a deasbdd le daoine ionnsaichte,
glic, ann an solus prionnspail a' cheartais.
Chan 'eil ctiirt air thalamh anns an cluinnear
aig amanna araidh, seanchas cho mor is a
chluinnear aig Ard-Sheanadh eaglais, far am
faighear daoine comasach agus diadhaidh a'
fosgladh agus a' foillseachadh cixise
chudthromaich ann an solus na firinn. Gun
teagamh, tha roinn nach beag de ghnothuch
gach Seanaidh de sheorsa nach agair " sean-
achas mor " a dheanamh mu dheidhinn ;
ach ma bhuineas an cuspair do fhior bheatha
agus fianuis na h-Eaglais, am bitheantas
togar is foillsichear e le priomh phearsachan
na Cuirte ann an doigh nach fhag ach gle
bheag ri iarraidh.
Aitean falamh
A mach o lonadair an Righ, cha robh
urrachan iomraiteach na duthcha a lathair,
ged a bha fiughair ri fear no dha dhiubh.
Tha an seorsa ro thrang aig an am so. Cha
mhotha bha pearsachan bho Eaglaisean Ath-
- leasaichte na h-Eorpa maille ruinn ach aon
fhear as an t-Suain ; oir bha an suidheachadh
fhathast Ian trioblaid, nach ceadaich dhaibh
tighinn air a leithid-de thurus. Ach bha an
leithidean leinn a Sasunn, as a Chuimrich,
a Eirinn, a Canada, as na Statachan, as
Astralia^ agus Africa-mu-dheas. Thug iad
thugainn beannachdan nan eaglaisean cleir-
eachail 'n an duthchannan ; agus dh'
innis iad dhuinn mar a tha dol leo, agus a' dol
n' an aghaidh, an duileadasan agus an
dochasan ; agus gu sornuichte mar a tha
iad daonnan a' sealltuinn ri Eaglais na
h-Alba agus fo fhiachan dhi air son leabhr-
aichean, air son luchd-teagaisg agus mhinist-
earan, agus air son na h-eiseimpleir ann an
aobhar an t-soisgeil feadh an domhain.
Bhlaitich so uile ar cridheachan aig toiseach
na feille.
Mar an ceudna fhuair sinn teachdaireachd
chaomh, chomfhurtachail o 'n Righ, a' cur
an ceill a mheas air saothair na h-Eaglais \
air son leas an t-sluaigh, agus gu sonruichte
air son a seirbhisean priseil feadh aimsir
dheuchainnich a' chogaidh ; agus a' geall-
tuinn, mar is gnath, a coirichean laghail a
. choimhead. A thuilleadh air sin, labhair
Ard lonadair an Righ, Morair Ghlinn lucha,
aig fosgladh ag.us aig dunadh an t-Seanaidh,
a' cur an ceill a chreidimh fein gur e an
Soisgeul aon dochas an t-saoghail ; agus a'
guidhe air seiseinean gun iad a bhi a' cur
bacaidh air am ministearan a dhol do 'n
arm, far an robh an saothair cho feumail
agus cho eifeachdach. Fhuair sinn teisteanas
uime so bho Admiral Sasunnach a labhair
le mor ughdarras air a bhuaidh f hallain agus •
chomhfhurtachail a bha aig ministear maith
air seoladairean a chabhlaich. Bha corr is
fichead Chaplain a lathair aig an am. Tha
mu thri cheud de mhinistearan na h-Eaglais
anns an arm. Thuit dorlach dhiubh anns
na blair ; agus leonadh am barrachd. Bha
e 'n a aobhair taingealachd a bhi ag eisdeachd
cliti cho ard air luach an seirbhis.
ARD-SHEANADH NA H-EAGLAIS, 1945
Tha taobh eile fhathast air saothair na
h-Eaglais am measg an airm — 's e sin, na
tighean-frithealaidh a tha i a' cumail anns
na campaichean, far am faigh ar gillean
biadh is deoch air pris chothromaich ;
seomraichean leughaidh is sgriobhaidh ; agus
caidreamh fallain dhaoine maithe a tha 'g
an riaghladh. Tha na tighean-frithealaidh
ud anns gach cearn de 'n t-saoghal anns a
bheil armailtean Breatunnach ; agus ged a
tha Eaglaisean agus Comuinn eile ris a'
cheart ghnothuch — tha feum orra uile —
tha ainm dhaibh fein aig tighean Eaglais
na h-Alba air son an comhfhurtachd, air
son a' ghliocais leis am bheil iad air an
orduchadh, agus air son an comais air toirt
do na saighdearan faireachduinn " aig an
tigh " annta. Is ann annta mar an ceudna
a gheibh an luchd-tadhail cothrom aoraidh,
cho maith ri cothrom iirnuigh dhiomhair.
Chan ann a cheannach cliu ach a chomh-
lionaidh dleasdanais a lean ar n-Eaglais ar
n-armailtean ; ach ma rinn i sin ann an
doigh a choisinn meas neo-chumanta, chan
fhios dhomh car son nach bitheamaid
. taingeil agus toilichte. Aon fhacal eile mu
'n ghnothuch so : bha e air a chur ris an
t-Seanadh gu 'm faod leth-sheana mhinistear-
an agus fhoirbhich cho maith ri mnathan,
a tha fallain agus d' am bheil e comasach,
iad fein a thairgseadh air son na seirbhis
so ; . oir priseil" is mar tha i is ann tearc,
tearc, a tha an luchd-oibre.
Garaidhean-iaruinn agus meinnean
Am measg na thainig far comhair de
shaotharr na h-Eaglais anns an diithaich
againn fein, bha da chilis a bhuail orm ni
bu treasa n' an corr : a cheud aon, an
oidhirp a tha dol air a h-aghaidh o chionn
bheagan bhliadhnachan air ais, gu bhi a
ruigheachd an t-sluaigh leis an t-Soisgeul aig
oibrichean mora, garaidhean-iaruinn agus
meinean. Feumar aideachadh gu 'n dh'
fhas atreamh mhor de 'n t-sluagh a tha
saothaireachadh anns na h-oibrichean ud
coma de 'n Eaglais. 0 chionn corr is leth-
cheud bhadhna, bha moran dhiubh a' leugh-
adh phaipearan anns an robh araon an
Eaglais agus an Soisgeul gu trie 'g an
caineadh, air a' bhonn gu 'n robh iad a'
toirt comhfhurtachd fhallsa do 'n t-sluagh,
'g an deanamh toilichte ann an tomhas le
'n staid thimeil, agus 'n an ciil-taic do na
cumhachdaich agus na beartaich. A nis,
tba e furasda gu leor a leithid so de chasaid
a thogail an aghaidh Eaglais agus Soisgeil ;
oir tha roinn de 'n fhirinn innte ; tha e
fior, ma tha daoine ann an reite ri Dia,
ann an seilbh air a' bheatha mhaireannaich,
agus air spiorad graidh d' an comh-chreutair,
gu bheil iad mar an ceudna riaghailteach
toilichte ged a bhitheadh an crannchur
cumhann ; agus tha e fior cuideachd nach
ceadaich iad an spioradan a phuinnseachadh
le eud agus fuath dhaibhsan aig am bheil
tuilleadh de mhaoin shaoghalta na tha aca
fein. Mar sin, chan 'eil Criosduidhean deas
gu bhi air an gluasad a dhortadh fola, no a
chur an t-saoghail bun os cionn air son an
oighreachd shaoghalta a roinn air mhodh
eile, gun chinnt gu 'm bi sin na 's fearr n'
am modh a tha ann. Chan 'eil sin a' ciall-
achadh gu bheil Criosduidhean suarach a
thao»bh staid thimeil dhaoine ; ach tha e a'
ciallachadh nach 'eil iad a' creidsinn gu 'n
oibrich fearg dhaoine fireantachd Dhe. Co
dhiubh, tha e fior gu 'n do chaill an Eaglais
agus an Soisgeul tomhas de 'n ghreim air
inntinnean mhoran a thainig for bhuaidh
theagasgan Mharx agus dhoighean nan
Russianach ; agus gu 'm bheil roinn nach
beag dhiubh ann an aineolas agus Ian
amharuis mu theagasg na h-Eaglais. Air
an aobhar sin, tha e mar f hiachaibh ' air an
Eaglais n' as urrainn i a dheanamh a ruigh-
eachd an t-seorsa so leis an t-Soisgeul, agus
leis na prionnspalan a tha comh-cheangailte
ris. Chan fhaighear iad ach ainneamh aig
an dachaidhean. An diugh, tha ministearan
'g an tadhal aig an obair, le cead an luchd-
riaghlaidh ; agus tha e leamsa co dhiubh,
'n a aobhar ionghnaidh agus dochais nach, 'eil
aon de dha cheud gu leth (250) Obair Mhor
anns an dtithaich aig nach 'eil ministear dhi
fhein, deas gu bhi 'n a charaid do na h-uile
agus comasach air ceistean a fhreagairt ;
agus teachdaireachd na firinn a liubhairt
dhaibh aig am freagarrach. Chan e a h-uile
ministear aig am bheil uidheam air son a
leithid so de sheirbhis — inntinn gheur'
ionnsaichte, fhuasgailteach ; spiorad iriosal,
foidhidinneach, aoibhneach, nach gabh oilbh-
eum ; agus d' an aithne labhairt ann an
canain a thuigeas an sluagh ud. Tha an
Eaglais uile fo fhiachan do 'n bhuidheann
mhinistearan ud, a ghabh os laimh, os cionn
an saothair chumanta, dol a mach anns an
doigh ur so, a shireadh nan caorach chaillte.
Eaglaisean ura
""'B' e an gnothuch eile a bhuail orm, a'
ghairm' a tha aig ar n-Eaglais dhiithchail a
bhi deas gu tighean-aoraidh agus tallachan
anns an teagaisgear an oigridh a shuidh-
eachadh anns na bailtean tira a dh' fheumar
a thogail an aithghearr. Cho luath is a
bhitheas na tighean deas air son an t-sluaigh,
bithidh buthan, sgoilean, tighean-dhealbh
agus tighean-osda a' feitheamh orra. Agus
A' CHRAOBH CHAORAIN
bithidh aitreabhan Papanach 'n am measg
air bheagan dalach. Co a dh' abras nach e
fior dhleasdanas Eaglais na h-Alba a bhi
ann an teas-meadhoin gach baile o 'n
toiseach ; oir mur bi, caillidh i a cothrom
cho maith ri a cliu ; agus caillidh i an
sluagh.
Tha e air a mheas gu 'm feumar mu leth
cheud eaglais a thogail anns na deich
bliadhna so tighinn — air cosd muillein punnd
Sasunnach. Suim mhor, gun teagamh ; ach
tha 1,264,000 ball-comanachaidh anns an
Eaglais ; agus nan tugadh gach aon dhiubh
da thastan anns a bhliadhna — n' as lugha
na pris bocsa de cigarettes — cha bhitheadh
dith airgid oirnn. Bithidh an gnothuch
ciidthromach so fa chomhair gach Cleir agus
gach Coimhthionail ; oir buinidh e do gach
ball beo de 'n Eaglais ; agus chan fhaodar a
sheachnadh. Is e an Dotair MacIUe Bhain
a tha an ceann na h-oidhirp ; ma bha e
eudmhor innte cheana, tha e a nis a' dol
a chur rithe le uile chomas. Soirbheachadh
gu robh aige !
A' Chraobh Chaorainn
Le Eachann MacDhughaill
THA craobh bheag chaorainn agam a' fas
anns a' gharradh ciil an tighe. Thubhairt
mi " craobh bheag " rithe, agus gun teagamh,
chan 'eil i ach beag an coimeas ri iomadh
craobh eile a tha r'am faicinn mu'n cuairt,
ach is ann a' fas a tha i ! Air a' bho'n-
uiridh thog i toradh : thainig tri bagaidean
chaorann oirre, agus an uiridh bha suas ri
deich bagaidean air f hichead oirre ! Tha i
an nis fo bhlath a rithist, agus an tiine
ghoirid bidh na caoran dearga a' toirt
toileachaidh do'n t-suil a chi. Innsidh mi
an nis dhuibh eachdraidh na craoibhe.
Is ann a Gaidhealtachd Bhraid-Albann a
thainig i, agus an uair a fhuair mo bhana-
charaid nach beo an diugh i an toiseach cha
robh ' i ach gle bheag, framhail, direach
gasan fann is da ghoban duilhch oirre. Is
ann a Braid- Albann a bha mo bhana-charaid :
b'e sin an t-aobhar a chionn gu'n d'thugadh
chuice a' chraobhag, a thainig as a taobh-
diithcha fein. Bu chaomh leatha-se ni sam-
bith, duine, ainmhidh, eun, lus no eadhon
an duslach a thigeadh a dtithaich a graidh.
Bha am meas so aice air a' chraoibh chaorainn ;
chuir i am poit chre i, is creidibh gu'n robh a'
chraobh a' faotainn an deagh aire, 'ga
h-uisgeachadh 's 'ga grianadh aig an uinneig.
Dh'fhas a' chraobh is dh'fhas i, agus mu
dheireadh chinn i cho dosrach, duilleagach
's gu'n robh i ro mhor air-son na poite ere is
eadhon air-son an tighe. Thug i an sin
dhomhsa a' chraobh a chiim 's gu'n cuirinn i
anns a' gharradh. Bha i fein an uair sin ag
eirigh is air chomas nan cas air feadh an
tighe, ged nach robh i a' dol am mach ;
ach bha an eucail a thug bas dhi air greim
teann a ghabhail air a com. Mu'n am so an
uiridh ghabh i ris an leabaidh buileach ;
ach b' i sin leaba na faidhidinn, oir cha do
ghearain i a cor riamh, ach daonnaii taingeil
do'n Fhreasdal air-son a mhaitheis.
An uair a thainig a' chraobh chaorainn fo
throm thoradh an nunn anns an fhoghar
an uiridh, agus a bha na caoran aig an sar
bhoidhchead, thug mi gu taobh a leapa a
dha no a tri bhagaidean dhiubh, is iad cho
dearg ris an fhuil fein. Is ise, caomhag, a
rinn an toileachadh riu ; is dh' aithris i a
rithist, mar a rinn i iomadh uair, cia as a
thainig a' chraobh, a' cheart chos anns an
rinn i a ceud thighinn beo, c6 a thug chuice
i is cho maoth 's a bha i an uair a thainig i
do'n bhaile. Chaidh na bagaidean chaoran
fhagail ri taobh a leapa far am biodh iad
daonnan fo shealladh a sula, is bha iad an
sin fad 's a bu bheo i.
Thainig an Teachdaire air a toir mu'n am
anns an robh a' chraobh chaorainn a' briseadh
am mach fo bhlath am bliadhna. ,Thig na
caoran dearga oirre an uair a thig an am
^fein ; ach cha bhi ise romhamsa an sud gu
am faicinn is fiughair a dheanamh riu,
ged a bheirinn iad gu taobh na leapa air an do
laigh i cho fada. Ach tha fios agam an nis
ciod a ni mi, ^ir a shon sin. Latha de na
laithean, ach mise bhi beo is air a chomas,
an uair a bhios na caoran aig an deirgead,
theid mise suas an sud far a bheil ise 'na
sineadh, agus leagaidh mi bagaid dhiubh,
caoran na craoibhe a tharruing a ceud snodh-
ach a fonn Bhraid-Albann a graidh, os cionn
a cridhe. Agus ciod am fios ged nach faic
a suil chorporra iad, nach faic an t-siiil
spioradail is nach las i le aoibhneas is dealas,
eadhon mar a lasadh siiil thlath a cinn an
uair a bha an cridhe caomh ud a bha 'na
com beo, 's a' froiseadh na fala blath troimh
a ere !
Aig an Uinneig
An t-Urramach DomhnuU Caimbeul
CHAN 'eil aobhar broin ann an bas an duine
ghaolaich so ach a mhain gu 'm bi sinn 'ga
ionndrainn, oir rainig e aois mhaith, agus le
a shaothair dhian agus fhada mar mhinistear
dileas anns an eaglais bha e abuich gu bhi
a' sealbhachadh fois nan naomh. Chan 'eil
ach seachduin no dha bho 'n a chunnaic mi
ann am paipear gu 'n do rainig e lubilee a
mhinistrealachd, agus gu 'n deachaidh na
coimhthionalan anns an do shaothriach e
ann an co-bhoinn gu bhi a' toirt dha am
beannachd agus an tiodhlacan ; Peitidh,
an sgir anns an do rugadh e, agus anns an
robh e air a shuidheachadh arms an eaglais
Shaoir an 1895, Eaglais Chaluim-Cille, an
Grianaig, far an do shaothraich e suas ri
deich bHadhna fichead, agus Coit Ghartain,
an Srath Speith far an robh e naoi bliadhna.
Anns a h-uile aite anns an robh e riamh
bha meas mor air, oir bha e daonnan coltach
ri dhreuchd agus diirachdach 'n a obair.
Bha uidh aige ann an obair na h- eaglais an
taobh a mach d' a choimhthional fhein,
agus bha lamh aige anns gach ni a bha dol
air aghaidh ann an Comunn Gaidhealach
na h- eaglais o chionn bhliadhnachan, ach
bha uidh aige ann an nithean as fhearr na
riaghladaireachd ; ami an teagasg, agus
ann an searmonachadh, agus ann an coin-
neamhan-urnuigh. Bha e 'n a shearmonaiche
spioradail, aig an robh ealain shonruichte air
labhairt ri daoine mu Dhia agus mu chtiisean
an anmanna ann an doigh chitiin nadurra a
thairngeadh an aire. Bha soluimteachd na
diadhaidheachd daonnan 'n a shearmon-
achadh, agus eadhon 'n a ghuth. Bhithinn
toilichte an uatr a chithinn e ag eirigh ann
an aite air bith, no aig am air bith, a dhean-
amh iirnuigh. Ach ma bha e air thoiseach.
air a' mhor-chuid d'a bhraithrean a thaobh
spioradalachd a theagaisg bha e na b' fhaide
air thoiseach orra mar aodhair. Gle thric
bithidh muinntir coimhthionail a' gearan
nach 'eil am ministear a' tadhal orra cho trie
's a bu mhaith led, ach cha ghabhadh sin a
bhi air a radh mu Dhomhnull Caimbeul, oir
bha e a' dol am measg an t-sluaigh gun
sgur.
Ann an- iomadh doigh bha e fhein agus am
fear a bha roimhe ann an Coit Ghartain, an
t-Ollamh Donnchadh Robastan, eu-coltach
ri cheUe, ach bha iad le cheile 'n an daoine
ciuin agus uasal, a bha air an cunntas am
measg nam ministearan a b' fhearr a bha
riamh an Srath Speith.
An t-Urramach Iain Mac-a-Phearsain, M.A.
Tha sinn daonnan toilichte an uair a tha
urram air bith air a thoirt do mhinistear
Gaidhealach; aig a' Chrimadh aig an d'
thug Oilthigh Dhim-eideann D.D. do Dhomh-
null Caskie bha Ph.D. air a thoirt do
mhinistear Dheibhidh air son paipeap a
sgriobh e mu Ghaidhlig Uidhist, agus na
curagan agus na caragan a tha innte, nach
fhaighear ann an aitean eUe.
An t-Ard Sheanadh
Air duiUeig eile tha cunntas- air a thoirt
air obair an t-Seanaidh am bliadhna le aon
de na ministearan a bha ann.
Is e an sgeul a b' fhearr a chuala mi as
an t-Seanadh am bliadhna, gu 'n do chuir-
eadh crioch air obair a' Chommission a bha
air a chur air chois aig toiseach a' chogaidh
" a rannsachadh agus a mhineachadh toil
no rim-diomhair Dhe anns an dearbhadh
uamhasach no anns a' bhreitheanas a thug
an cogadh oirnn." Air uairean bithidh an
Seanadh a' deanamh ann an cabhaig, air
chomhairle dhaoine fiusanach, iomadh rud
as nach tig dad gu brath,agus dh' fhaodadh
fhios a bhi aig a h-uile duine nach leigeadh
e a leas dull a bhi aige gu 'n cuireadh Com-
mission air bith solus ur air toil no ruintean-
diomhair Dhe nach 'eil againn cheana.
Sin mar thachair, ach ged nach b' urrainn
buill a' Chommission an dleasdanas a ghabh
iad OS laimh a choimhhonadh, no a' cheist
ud fhuasgladh, thoisich iad air cnothan eile
a chagnadh gus nach robh ceann no crioch
aig na nithean ris an do ghabh iad gnothuch
ann am beatha agus obair na h-eaglais.
Theagamh nach robh dad cearr ann an gin
de na nithean a chomhairlich iad do 'n
eaglais a dheanamh, ach is e an t-aobhar
sonruichte gu bheil mi toilichte gu 'n do
chuir an Seanadh crioch air saothair a'
Chommission, nach robh leigheas aige air
anfhannachd agus tinneas na h-eaglais an
diugh ach organization, ■ an tuilleadh or-
ganization.
.Chan e cion organization a tha air Eaglais
na h-Alba an diugh ; ma tha feum anns
an acfhuinn sin cha robh i riamh cho pailt
no cho laidir 's a tha i an diugh. Ach chan
ann anns an tuiUeadh organization a gheibh-
ear iocshlaint air son leon na h-eaglais, ach
ann an aithreachas a bhi air a dheanamh
leis a' mhor-chuid d'a luchd-comanachaidh ;
aithreachas a bheir air an ais iad gu Dia
agus gu ceud-thoiseacha na beatha dhiadh-
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
aidh. Chan ann le acfhuinn agus inn-
leachdan agus doighean-marsantachd an
t-saoghail a chuirear air chois rioghachd
Dhe air thalamh. Mar is motha a leanas
an eaglais na fasain agus na doighean a rinn
Lipton agus Lever cho soirbheachail, is ann
as luaithe a chailleas i a seasamh agus a h-
ughdarras am fianuis Dhe agus am fianuis
dhaoine.
Tha aon Chomunn eile, no Committee,
ann an eaglais na h-Alba air am bu mhaith
leam crioch fhaicinn, ged tha fhios agam gu
bheil moran de mo bhraithrean an dtiil gu
bheil e a' deanamh obair fhiachail, an
Comunn ris an abrar Church and Nation.
Is e a tha agam 'n a aghaidh, gu bheil e
fiusanach ; a' gabhail gnothuich ri nithean
nach buin dha, agus a' toirt breith air
ceistean a bhuineas do Riaghaltas na duthcha,
agus gun chomas aige (1) a bhinn a chur an
ceill, agus (2) gun fhios aige co dhiubh a tha
a' bhinn sin a reir beachdan na mor-chuid
de bhuill na h-eaglais no nach 'eil. Co i an
eaglais ? Sin rud nach 'eil furasda a' radh
oir tha am facal " eaglais " a' cur a cheart
uiread amlaidh ann an cinn dhaoine, agus
'n an reusonachadh, 's a tha am facal
" coir," no coirichean. An uair a chluinneas
tu duine a' bruidhinn ann an ainm na h-
eaglais cuimhnich nach 'eil aige ach a
bheachdan f hein, agus nach 'eil e a' bruidhinn
ach air a shon fhein.
Creideamhan Nebnach an Latha an Diugh
Leis an Urramach T. M. Mac Calmain, M. A., an Govan.
IV. SPIORADALACHD NODHA
(air a leantainn)
(2) Air an laimh eile tha Spioradalaich
ann nach 'eil idir ag aideachadh a bhi 'n an
Criosduidhean. Tha caochladh sheorsachan
ann dhiubh sin, ach tha a' mhor-chuid
dhiubh a' steidheachadh air seachd puingean-
teagaisg : (i) gur e Dia Athair nan uile ;
(ii) gu'm bheil clann nan daoine uile 'n am
braithrean d'a cheile ; (iii) gu'm bheil
beatha an duine a' marsainn air taobh eile
a' bhais ; (iv) gu'm faod comhradh is co-
chomunn a bhi againn ris na mairbh ;
(v) gu'm bheil gach aon cunntachail air a
shon fhein ; (vi) gu'm bheil peanas no
duals a' feitheamh air gach neach air taobh
thall na h-uaighe ; (vii) gu'n teid aig na
mairbh air adhartas spioradail a' dheanamh
anns an t-saoghal spioradail, 's e sin gu'm
bheil cothrom eile againn an deiclh a' bhais.
A nis, tha cuid de na puingean sin air an
tarruing bho'n Chreideamh Chriosdail, ach,
a dh'aindeoin sin, chan'eil na Spioradalaich
so a' toirt clo'n Tighearna losa Criosd an
t-aite a bhuineas dha ; tha iad ag aicheadh
a Dhiadhachd, ag aicheadh eifeachd na
Reite, agus a' teagasg gu'm feum gach neach
e fhein a shaoradh. Ach is e an ni mor
air am bheil iad a' taiceachaclh, gu'n teid
aig na marbh air teachdaireachdan a chur
do ar n-i9nnsaigh.
'Ga chur am beagan bhriathran, faodaidh
sinn a radh gu'm bheil feadhainn de na
Spioradalaich ag amharc air Spioradalachd
mar ni a tha a' neartachadh an creidimh
ann an Criosd ; agus tha feadhainn eile
dhiubh a' cur an cuid Spioradalachd ann an
aite Chriosd. Tha Criosduidhean agus Spior-
adalaich a' comh-chordadh gu'm bheil beatha
an anma a' leantainn an deidh a' bhais ;
ach tha eadar-dhealachadh • mor eadar
Spioradalaich agus Criosduidhean air da
phuing :
{a) An doigh anns am bheil dearbhadh
againn air a' bheatha* shiorruidh. Tha na
Spioradalaich a' creidsinn anns a' bheatha
shiorruidh do bhrigh, air leotha, gu'm bheil
iad a 'faotainn eolais m'a timchioll bhuapa-
san a fhuair bas. Tha Criosduidhean a'
creidsinn anns a' bheatha shiorruidh air
bunait geallaidhean Dhe agus air facal lom
an Tighearna losa.
(&) A' cheist co dhiti tha no nach'eil na
mairbh comasach air a bhi labhairt ris na
beothaibh agus a bhi 'g innseadh dhaibh
mu'n t-seorsa beatha a tha aca air taobh
thall na h-uaighe. Tha na Spioradalaich ag
radh gu'm bheil ; tha Chriosduidhean ann
a their gu'm bheil ; ach tha a' mhor-chuid de
Chriosduidhean ag radh nach'eil. Agus 's
e mo bheachd fhein, co dhiu tha no nach'eil
e an comas duinn a bhi faotinn e6las bho na
mairbh, gu'm bheil Dia 'n a Fhirinn 'g a
thoirmeasg. " Chan fhaighear 'n 'ur measg
neach air bith ... a ghnathaicheas
fiosachd . <. . no seunadair, no neach a
dh'fhiosraicheas de leannan-sith, no druidh,
no neach a dh'iarras edlas o na mairbh "
(Deut. xviii. 10-11).
Leigidh sinn ar n-inntinnean, ma ta, ris
a' cheist so : An gabh comhradh a bhi eadar
na mairbh agus na beothaibh. So cuspair
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
air an d'rinneadh moran rannsachaidh agus
m'a thimchioll tha moran leabhraichean air
an sgriobhadh. Feumaidh gach aon inntinn
fhein a shoilleireachadh air a' chiiis agus a'
cheist a fhreagairt air a shon fhein. Air son
mo chuid fhein dheth, tha ceithir nithean
• ann a dh'fhaodas sinn a thoirt air aghaidh
mar fhreagairt do na Spioradalaich.
(1) Chan'eil comharradh no dearbhadh
cinnteach ann idir gu'm bheil e an comas do
na mairbh labhairt ris na beothaibh amis an
doigh a tha na Spioradalaich ag radh.
(2) Chan'eil teagamh ann nach'eil nithean
iongantach trie a' tachairt aig na coin-
neamhan a bhitheas na Spioradalaich a'
gleidheadh, ach tha aobharan eile ann air
son nan tachartasan sin seach na h-aobharan
a tha iad-san a' toirt air aghaidh. Cha
ruigear a leas a bhi saoilsinn gur e spioradan
nam marbh a tha ag obair agus a' labhairt
anns na tachartasan sin.
(3) Dhaibh-^an aig am bheil eolas air an
Tighearna losa Criosd agus a tha a' cur
an doigh ann, tha e neo-fheumail a bhi
sireadh ghuthan bho thaobh thall na h-uaighe.
Is leoir leinne facal lom Chriosd mu'n
bheatha shiorruidh. Ged nach- d'innis e
dhuirm na h-uile nithean, dh'innis e dhuinn
na dh'fhoghnas gu bhi toirt oirnn lan-
earbsa a chur ann air son na tha romhainn
agus roimh ar cairdean air taobh thall a'
bhais.
(4) Tha e cunnartach a bhi gabhail
gnothuich ris na nithean diomhair sin anns
an doigh anns am bheil na Spioradalaich a'
dol 'n an car. Chan'eil iad idir teare a
chuireadh air mhi-cheill agus eadhon a
chur as dhaibh fhein mar thoradh air an
eagal agus an uamhas a thainig orra air
dhaibh a bhi feuchainn ri eolas fhaotainn
bho na mairbh a reir doighean nan
Spioradalach.
Gabhamaid beachd a nise gu h-aithghearr
air na .meadhonan agus doighean anns am
bheil na mairbh 'g an deanamh fhein aithnichte
do na beothaibh, a reir'^ teagasg nan
Spioradalach. So mar a tha iad a' creidsinn.
Tha iad ag radh gu'm bheil cuid de dhaoine
ann aig am bheil gibht no buaidh shon-
raichte nach'eil idir aig a' mhor-chuid de
dhaoine. Do bhrigh so tha an fheadhainn
so na's mothachail air lathaireachd spioradan
\nam marbh na tha daoine eile. Theirear
" medium " (no " eadar-mheadhonair ") ri
neach de'n t-seorsa so. Ma tha caraid agad
a fhuair bas agus a tha ag iarraidh fios a
chur ad ionnsaigh, chan urrainn dha am
fios sin a thoirt dhuit e fhein ; feumaidh e
a chur ad 'ionnsaigh troimh an eadar-
mheadhonair no " medium " so. Chan'eil
e gu deifir gu de seorsa neaeh a tha anns a'
" mhedium." Ma tha a' ghibht iongantach
so aige, is coma co dhiti 's e droch dhuine
no duine math a tha ann. (Mar is trice 's e
boirionnaich a tha a' gabhail orra a bhi 'n
am " mediums.")
Bithidh buidheann de na Spioradalaich a'
cruinneachadh ann an seomar a chumail
" Seance " no coinneamh. Air uairean
toisichidh iad air a' choinneamh le laoidh
agus tirnuigh. An sin suidhidh na tha an
lathair 'ann an cumadh cearcaill no leth-
chearcaill timchioll air bord agus greim aca
mar is trice air lamhan a cheile. Islichear
no cuirear as na soluis. Bithidh am
" Medium " 'n a suidhe ann an cathair
leatha fhein. An ceann tacain tuitidh i ann
an neul, theid i air chrith, agus bithidh i
mar neach a chaill a mothachadh. Toisichidh
i air labhairt le guth eile, guth eadar-
dhealaichte bho'n ghuth aice fhein. Tha an
" spiorad-riaghlaidh " (no, anns a' Bheurla,
" control ") an deidh greim fhaotainn air a'
" mhedium," agus tha e a' labhairt troimpe.
Toisichidh an " spiorad-riaghlaidh " (no
" control ") so air innseadh (tre bheul a'
" mhedium ") gu'm bheil spioradan eile
comhla ris. Their e rud-eigin mar so :
" Tha Mairi an so, 's tha i air son fios a
leigeil do phiuthar a mathar gu'm bheil
i gu maith agus gu sona, agus nach coir
caoidh a dheanamh air a son." " Tha balach
ris an abrar Iain an so ; tha e ag iarraidh air
■athair am bata beag, air an robh e deidheil
mus do bhasaich e, a thoirt d'a charaid-
sgoile Calum." " Tha duine 6g eireachdail
an so, agus bha e anns an fheachd-adhair,
agus chaidh e air chall, 's chan'eil fhios aig
a pharantan ciod a dh'eirich dha ; innsibh
dhaibh gu'm bheil e gu sona ann an saoghal
nan spiorad, ach tha e 'g an ionndrainn."
Agus mar sin air adhart.
A nis, gle thric bithidh daoine a tha an
lathair aig an " seance " a' tighinn do'n
chomh-dhiinadh gur ann da rireabh bho
chairdean a chaill iad a tha na fiosan sin
a' tighinn, agus theid iad air ais agus air
ais gu coinneamh an deidh coinneimh gus
tuilleadh eolais fhaotainn bho na mairbh,
agus, mar a dh'fhaodamaid a thuigsinn,
paighidh iad am " medium " gach uair a
ruigeas iad i, agus cha bhi sin saor dhaibh.
(n Teantuinn)
Aireamh 9
1945
An da luchair
{Creideamh agus mnhlachd)
IS sona an duine a dhearbh 'n a fhiosrachadh
fein gu bheil Facal an Tighearn a' labhairt
ris, a' labhairt ri chridhe agus ri choguis.
Chan 'eil am Biobull a' labhairt ris na h-uile,
oir feumaidh daoine gabhail ris an Fhacal
m'an toisich am Facal air e fhein fhosgladh
dhaibh. . Chan 'eil e furasd a radh gu h-
aithghearr ciod a tha mi a' ciallachadh le
bhi a' gabhail ris an Fhacal, ach ciod air
bith aite, no ciod air bith doigh anns a bheil
Dia a' labhairt ruinn, tha e ag iarraidh
creideamh agus umhlachd.
Sin an da iuchair as fhearr a dh'fhosglas
dhuinn na Sgriobturan, creideamh agus iimh-
lachd ; creideamh gur e Dia no Spiorad Dhe a
tha sinn a' cluinntinn a' labhairt annta, agus
gur e ar cuid-ne ai: cinn a chromadh, a
dh' eisdeachd, agus a dheanamh toil Dhe.
" Labhair, a Thighearn, oir tha do sheirbh-
iseach a' cluinntinn."
Tha so f lor gu sonruichte a thaobh soisgeul
Eoin ; is e na diadhairean a sheasas an
lathair Eoin mar leanaban as mo a gheibh
de'n mhil agus de'n bhainne a tha anns
an leabhar aige. Bha inntinn cho laidir
agus tuigse cho geur aig Sir Isaac Newton 's
gur e a chuireamaid air cheann-toisich na
sreatha, na'n robh maithean an Eolais anns
an diithaich so air an tarruing air do bheu-
laibh, ach thubhairt e uair-eigin " nach robh
eolas-san ach mar gu'm biodh dileag bheag
de'n fhairge a thog paisde ann an slige-
chreachainn an coimeas ris a' chuan mhor."
Bha an t-abstol Eoin a' faireachduinn mar
sin an lathair Chriosd ; "an uair a chunnaic
mi e, thuit mi aig a chasan an riochd mairbh."
Sin agad na daoine ris an labhair Dia, na
daoine air an cuir Fhacal crith, agus a
thuiteas 'a a lathair an riochd mairbh.
Agus sin agad na daoine as fhiach dhuit-sa
agus dhomh-sa eisdeachd riu.
Do na leanaban
An uair a bha mi anns an sgoil Shabaid b'
ann a soisgeul Eoin a fhuair mi mo cheud
leasan, a chionn gu robh am foirbheach a
bha 'g am theagasg an diiil gur e soisgeul
Eoin a' chuid de 'n Fhirinn as fhasa a
thuigsinn. Tha moran dhaoine de 'n bheachd
sin fhathast ; na'n iarradh tu orra earrann
de'n BhiobuU a thoirt dhuit anns a bheil
an soisgeul air a chur gu simplidh, theagamh
gu'n toireadh iad dhuit an earrann so a
leabhar Eoin, — " Is ann mar sin a ghradhaich
Dia an saoghal, gu'n d'thug e aon-ghin Mhic
fein, chum agus ge b'e neach a chreideas
ann, nach sgriosar e,ach gu'm bi a' bheatha
shiorruidh aige."
Ann an aon seagh tha na briathran sin
simplidh, ach a' cheart mhionaid a thoisicheas
tu air smuaineachadh umpa chi thu nach
grunnaich t' inntinn anns na ceistean a tha
iad a' togail.
An saoghal ! Ciod e an saoghal a ghradhaich
Dia?
Aon-ghin Mhic ! Ciod an seagh anns an robh
am Mac air a ghineamhuin ? Agus ciod
am mughadh a tha eadar Mac ginte agus
mic eile Dhe ?
Ciod is ciall do bhi creidsinn ann am Mac
Dhe ? Co nach 'eil a' creidsinn ann ?
Ciod is ciall do'n fhacal sgrios ?
Ciod is ciall do'n fhacal "a' bheatha mhair-
eannach."
A bheil anam an duine neo-bhasmhor 'n
a nadur agus 'n a ghne fein ?
No a bheil e cho basmhor ris a' chorp gus
an dean a' bheatha shiorruidh a tha ann
an Criosd neo-bhasmhor e ?
Ciod i a' bheatha shiorruidh ? Beatha gun
chrioch ? No an seorsa beatha a tha ann
an Dia ?
Chi thu bhuaith so, ma ta, nach 'eil e
ceart a bhi saoilsinn gur e leabhar simplidh
a tha ann an soisgeul Eoin. Tha e simplidh
gu leor 'n a chainnt, ach 'na smuaintean
tha e cho ard ris na neamhan agus cho
domhain ris a' chuan. So na facail as trice
a thachras ort ann ; facail a tha cho simplidh
's gu'n teid aig a' chloinn air an litreachadh ;
Athair, Mac, Spiorad, Naomh, gradh,
aoibhneas, sith, peacadh, fuath, saoghal,
slighe, firinn, beatha, toradh, gldir, aithne,
fan, fireantachd, brsitheanas, oibre, creidsiyin,
solus, dorus, caoraich, briathran.
Ach ged theid aig a' chloinn air na facail
sin a litreachadh chan urrainn na diadhairean
a radh gu bheil iad uile gu leir 'g an tuigsinn ;
chan eil iad cinnteach ciod a bha Eoin a'
ciallachadh le gldir Chriosd. Tha na facail
creideamh agus a' creidsinn air an uisneachadh
MU SHEARMONACHADH
anns an Tiomnadh Nuadh ann an coig ceud
aite. An ionghnadh ged a thubhairt am
fear a sgriobh an Litir chum nan Eabhruidh-
each ?, "as eugmahis creidimh chan 'eil
e 'n comas Dia a thoileachadh."
Cumhachd an Fhacail
Chan 'eil rud air an t-saoghal as feumaile
do dhuine aig a bheil iarraidh air Dia a bhi
'n a smuaintean uile na Facal an Tighearn
a bhi air a mheomhair. Is ann le Fhacal
a tha Dia a' labhairt ruinn, agus a' deanamh
gnothuich ri ar n-anam, ach mur bheil sinn
a' cluinntinn no a' leughadh an FhacaU sin
o cheann gu ceann de 'n t-seachduin cia mar
is urrainn obair spioradail air bith a bhi dol air
aghaidh annainn ? Chan oibrich Spiorad Dhe
ann an inntinn a tha falamli ; sin an t-aobhar
gu bheil an diadhaidheachd a' seargadh
an diugh, gu bheil cho beag de litir an Fhacail
ann an cridheachan dhaoine 's nach 'eil an
Spiorad Naomh a' faotainn cothrom air an
fhu-inn a tha ann an Criosd a nochdadh
dhaibh. Ma dh' fhaodas mi m' fhiosrachadh
fhein innseadh, abraidh mi gu bheil so cho
fior 's a tha e gu bheil am peann 'n am
laimh, gu'n d' fhairtlich e orni riamh beachd-
smuaineachadh buannachdail a dheanamh
mu Dhia no mu'n bheatha shiorruidh ach
tre Fhacal feiri; gun Fhacal ann am inntinn
I cha robh ann an oidhirp air bith de 'n t-
seorsa so a bhithinn a' deanamh ach ruagadh
na gaoithe. Rud eile a dh' ionnsaich mi
ann an obair na ministrealachd, gu bheil
e cha mhor eu-comasach dhuit comhfhur-
tachd a thoirt do dhaoine no do theagh-
laichean a tha aineolach air Facal an Tigh-
earna. Bho chionn fichead bliadhna chan
'eil dleasdanas a bhuineas do mo dhreuchd
as mo a chuireas. a dh' eagal orm na dol do
thigh a' bhroin far a bheil fhios agam gle
mhaith nach 'eil Facal Dhe air a leughadh
no air a chreidsinn ach anns an doigh a tha
iad a' creidsinn ann an sithichean.
Mur bheil daoine a' creidsinn gu'n eirich na
mairbh a ris, no gu bheil uile iighdarras Dhe
air chill an fhacail so, " Ann an tigh m'aihar-
sa tha iomadh aite-cdmhnuidh ; mur bitheadh
e mar sin, dh' innsinn-sa dhuibh. Tha
mi dol a dh' uUachadh aite dhuibh," ciod am
feum a bhiodh ann dhuit dad eile a radh
riu ?
Ged nach deanadh Eoin obair air bith
eile ach gu'n do chiim e air chuimhne na
briathran so agus briathran eile a labhair
Criosd, b' airidh e air gaol a bhi air ainm
gu brath. Am facal so gu sonruichte,
" Ma's aill le neach air bith a thoil-san a
dheanamh, bithidh fios aige mu'n teagasg, an
ann o Dhia a tha e. Sin aon de na h-iuch-
raichean a dh' fhosglas an dorus dhuit gu
eolas air Dia agus air nithean spioradail.
Mu shearmonachadh
AN cual thu riamh, a leughadair, ciod a
thuirt am balach beag ris a' mhinistear a
dh' fharraid dheth car son a bha an salmad-
air cho gaolach air a bhi 'n a dhorsair ann
an tigh Dhe ? Bha, ars esan, a chionn gu'm
faodadh e dol a mach an uair a thoisicheadh
an searmon.
Tha an searmon air uairean 'na sgiths
do'n fheoil, do dhaoine mora cho maith ri
daoine beaga, ach air a shon sin chan ann
'g a chur sios ach 'ga chur suas a tha mise
an drasd. Tha seorsa dhaoine ann agus
is e an t-aon leigheas a tha aca air creuchdan
na h-eaglais agus an t-saoghail, searmoin
a bhi air an giorrachadh, agus air an deanamh
iollagach agus aotrum. Ach freagraidh
searmoin chutach -air cinn aotrum ; mur
bheil rioghachd Dhe a' soirbheachadh ann
an Albainn an diugh chan e fad no cudthrom
nan searmon is cou-each.
An drasd 's a rithist tha Dia ag ath-
bheothachadh oibre am measg nam bliadh-
nachan, agus a h-uile uair a thachras sin
tha an t-ath-bheothachadh a' toiseachadh
le searmonachadh neach air choir-eigin anns
a bheil cumhachd na diadhaidheachd ;
Ehah, no Amos, no Eoin a Bhaistidh, no
Pol, no Wesley, no Moody. Tha searmon-
achadh agus beatha spioradail na h-eaglais
ag eirigh no a' tuiteam comhla ; an uair
nach 'eil bias no beatha anns an t-searmon-
achadh tha bliadhnachan na caoile air
teachd, is tha marbhantachd a' bhais a'
tuiteam air an eaglais.
Tha mi an dull gur h-e am a bu duirche
ann an eachdraidh na h-eaglais bho 'n
ochdamh linn guam an Ath-leasachaidh,
na linntean anns nach robh guth an t-
searmonaiche ri chluinntinn ; no ma bha,
cha robh arm ach mar gu'm biodh ciombal
a' gliongarsaich. Bha am pobull dall anns
na laithean ud ; agus an uair a tha am
pobull dall ni an gUle cam miaistear. Leig
na sagartan dhiubh a bhi searmonachadh ;
a dh innseadh na firinn bha gu leoir dhiubh
cho aineolach 's nach b urrainn dhaibh
searmon a dheanamh. Cha b' fhearr na
sin teagasg na feadhnach a bha a' feuchainn
ri iimhlachd a thoirt do riaghailt na h-
eaglais le bhi a' searmonachadh. Ciod air
MU SHEARMONACHADH
bith an ceann-teagaisg a ghabhadh. iad
thigeadh iad air an ais gus an t-seann ni,
naidheachdan faoine mu'n naomh ud no
mu'n naomh ud eile ; tomhseachain a
bhiodh e a' cur, dubh-fhacail a bhiodh e ag
radh, miorbhuilean a rinn e, comhragan a
bha aige ris an diabhol, sgeulachdan mu'n
eifeachd a bha 'na chnamhan, no 'na
urnuighean leis an d' thug e mile no theagamh
deich mile duine a mach a purgatair. Sin
an trea^thlaich a bhiodh iad a' toirt do dhaoine
an kite facal an Tighearna. An uair a
dh' fheuchadh iad ris a Bhiobull a mhineach-
adh bha iad a' cunntas gur h-e am fear-
mineachaidh a b' fhearr am fear a bu mhotha
a bheireadh as de nithean nach robh ann
idir, am fear a dhearbhadh gu robh an rann
a bha e a' mineachadh a' ciallachadh fichead
rud a bha eu-coltach ri cheile, sin am fear
a bha air a mheas cumhachdach arms na
sgriobturan. Ciod a bha ann an sin uile
ach an daor pheasanachd ; ohan e searmon-
achadh de 'n t-seorsa sin a bheathaicheas
an t-anam, no ni daoine coimhlionta ann
an eolas na fiiinn.
Aile beatha
Ach aig am an Ath-leasachaidh dh' eirich
searmonacbadh an Fhacail as an t-slochd
arms an do thuit e. B'e an t-aobhar air
sin gu robh na Sgriobturan air an ardachadh
as ur mar an aon riaghailt a thug Dia
dhuinn 'g ar seoladh cionnus a ghloraich-
eamaid e. Chan e mhain gu robh am Biobull
air a thoirt air ais do na ciibaidean, ach bha
e air eadar-theangachadh agus air a chur
ann an lamhan an t-sluaigh 'n an cainnt
fhein. Agus mar is fhearr is aithne do 'n
t-sluagh am Biobull is ann is motha cumh-
achd an Fhacail anns a' chubaid. Ctim
thusa, a leughadair, do shiiilean fosgailte
agus chi thu gu bheil so f ior ; mar is lugha
a tha de'n Bhiobull ann an inntinnean
coimhthionail is ann is duiliche a tha e an
cridheachan a ghluasad. Rud eile a chuir
beatha ann an searmonacbadh nan daoine
a rinn an t-Athleasachadh, gu robh fiosrach-
adh pearsonta aca air na nithean a bha
iad a' searmonacbadh ; bha iad fein air an
teasgasg leis an Spiorad Naomh m' an do
thoisich iad air teagasg an t-sluaigh.
Cha b' ionghnadh ged dh' eisd a' mhor-
chuideachd ri Luther le tlachd, oir bha a
theachdaireachd mar aileadh beatha do
shaoghal marbh. Ghairm e air an t-sluagh
na slabhraidhean leis an robh iad air an
ceangal le saobh-clu-abhadh a thilgeadh
dhiubh, agus seasamh anns an t-solus agus
ann an saorsa ghlormhor cloinne Dhe. Bha
gach t^lant aig Luther a tha dhith air sear-
monaiche niaith, fiosrachadh pearsonta 'n
a anam fein air an t-saorsa agus air an t-
sonas . a tha ann an Criosd, eolas farsuing
is cainnt shimplidh, bodhig laidir is eud an
t-soisgeulaiche. Bha Zwingli na b' fhileanta
agus na bu mhilse 'n a chainnt na bha
Luther ; bha Calvin 'n a sgoilear a b' fhearr
agus 'n a fhear-mineachadh a b' fhearr air
a' Bhiobull, ach ghluaiseadh Luther coinn-
eamh mhor is cridheachan dhaoine mar
nach b' urrainn do 'n dithis eile a dheanamh.
Dh' fhaodadh tu a radh uime mar a thuu-t
an Sasunnach mu Iain Noes' ri bam-igh
Ealasaid, " gu'n cuireadh guth an duine ud
ann an uair an uaireadair barrachd beatha
ann an daoine na ged bhiodh coig ceud
tronipaid a' seideadli 'n an cluasan."
Firinnean mora
Bha aon fhasan aig Luther is ro thoigh
leam' ; an uair a bhiodh e dol a shearmonach-
adh thaghadh e niar chinn-teagaisg firinnean
mora an t-soisgeil, rannan a bheireadh
beatha d'a luchd-eisdeachd ged nach abradh
e dad umpa idir, ach an leughadh 'n an
eisdeachd. Coma leam na daoine a bhios
a' gabhail cinn-theagaisg neonach, no cinn-
theagaisg bheaga shuarrach, agus a dh'
fheuchas ri rud a thoirt asda nach 'eU annta
idir, mar gu'm faiceadh tu fear-cluiche a'
toirt uibhean is seilcheagan as a phoca,
no srol fada ribinnean no cainbe as a chorp.
An uair a sheallas mi air na paipearan-
naidheachd Di-sathuirne agus a chi mi ciod
a tha maithean na h-eaglais aims na bailtean
mora a' dol a shearmonachadh air am
maireach, bidh gu trie fearg agus naire orm
a bhi faicinn gu bheil uiread dhiubh a' cur
seachad uine anns a' chiibaid air seamsan
is baothaireachd gun fhiu ; a' labhairt mu
bhau'd agus mu bhuidsichean an aite a bhi
labhairt mu Phol agus mu Chriosd ; a'
cur giogailteach ann an inntinnean dhaoine
an aite a bhi beathachadh an anamanna agus
'g an daingeachadh anns a' chreideamh.
Tha e aii- a radh gu bheil eagal air minis-
tearan oga an diugh an gniiis a shuidheachadh
air na cinn-theagaisg mhor is bhrioghmhor
air am biodh na h-aithrichean a' searmonacb-
adh, na sgriobturan sin a tha buntainn ri
nadur is ruintean Dhe, anam an duine,
tuiteam an anama tre pheacadh, Criosd is
crann-ceusaidh Chriosd, siorruidheachd is
breitheanas. Chan 'eil m' fhiosrachadh
fein mor no farsuing, ach cho fad agus a tha
m' fhiosrachadh a' dol, feumaidh mi a radh
gvi'n cuala mi barrachd de sheana mhinis-
tearan a' peasanachd ris an Fhirinn air an
doigh so na chuala mi riamh de mhinistearan
oga. Rud gle neonach, is ann ann an Eaglais
ELIAH : DUINE LE DIA
Ard Dhun eideann a chuala mi na tri sear-
moin a bu mhiosa a chuala mi riamh, sear-
moin gun seagh, agus sin air an toirt seachad
le pearsachan-eaglais a bha 'n an suidhe
ann an caithrichean arda.
Na cinn-theagaisg
Leugh fear dhiubh na briathran maiseach
ud anns an litir a chum nan Eabhruidheach,
" Tha sibh air teachd gu sliabh Shioin, agus
gu caithir an De bheo, an Jerusalem neamh-
aidh agus cuideachd do-aireamh de ainglean,
gu lan-choimhthional agus eaglais nan ceud-
ghin, a tha sgriobhta anns na neamhan,
agus gu Dia breitheamh nan uile, agus gu
spioradan nam firean air an deanamh
foirfe," ach an aite cumail ri facal Dhe,
ghearr e as a' chuid a bha freagairt air fein
(ged nach robh e freagarrach idir na'n robh'
smod tiiir ann) is ghlaodh e gu'm b'e an
ceann-teagaisg air an searmonaicheadh e,
" Ye are come to the General Assembly."
Sin agad an rud ris an abair mise umpaidh-
eachd spioradail, cladhaireachd nach b'
urrainn eadhon umpaidh a dheanamh na'n
robh e a' searmonachadh ann an Gaidhlig.
Ghabh fear eile dhiubh mar cheann-
teagaisg na briathran ud ann an Gniomharan
nan Abstol, " Agus bha gairdeachas mor
anns a' bhaUe sin " (gairdeachas ann am
baile Shamaria gu'n d' fhuair iad an soisgeul),
ach ann an da mhionaid bha e air falbh gu
seanchas eile mu thuarasdal mhinistearan
anns na sgireachdan beaga, agus cha d' fhag
e sin gus an do sguir e.
B'e an ceann-teagaisg a ghabh an treasa
fear de na h-aithrichean na briathran so
ann an leabhar nan salm, " Cuairtichibh
Sion agus rachaibh m'a timchioU ; airmhibh
a ttiir, thugaibh an aire d'a balla laidir " ;
leis an ath anail thuirt e nach robh teagamh
air bith nach b'e Creud nan Abstol balla
laidir Shioin, ^agus an sin mhinich e dhuinn
gu mionaideach gach puing anns a' chreud
sin, gun an corr iomraidh a dheanamh air
an t-salm no air na nithean a bha an Salma-
dair a' ciallachadh.
Cha bu choir do shearmonaiche air bith, 6g
no sean, eagal a bhi air labhairt r'a choimh-
thional mu na cinn-theagaisg mhora anns a
bheil firinnean soluimte an t-soisgeil air an
tasgadh, oir is e na firinnean sin iad fein a
dhrtiidheas air- cridheachan dhaoine agus
chan e an doigh anns a bheil iad air an laimh-
seachadh. B' fhearr learn ceann-teagaisg
brioghmhor soisgeulach a laimhseachadh
gu h-anfhann seach ceann-teagaisg gun siigh
gun soisgeul a laimhseachadh gu h-ealanta.
Air cho ealanta no fileanta 's 'g an laimhsich
duine cuspair beag is suarrach anns a' chilbaid
chan 'eil ann ach peasanachd is ruagadh na
gaoithe.
Eliah; duine le Dia
Carbad Israeli agus a mharc-shluagh. — II High ii. 12.
AN uair a dh' innis aingeal an Tighearna
do Shacharias gu 'm beirteadh mac dha air
an toireadh e Eoin mar ainm, thubhairt e
ris mar an ceudna — " Bithidh e mor ann an
lathair an Tighearna, agus theid e roimhe
ann an spiorad agus ann an cumhachd Eliah."
Thuig an seann sagart gu maith ciod bu
chiall do 'n fhacal, agus rinn a chridhe
gairdeachas a chionn gu 'n robh Dia a' dol
a thogail suas as a theaghlach-san, faidh a
bhiodh airidh air ainmeachadh leis 'an aon
anail ri Eliah.
Bha aite aig Eliah ann an cridhe nan
ludhach nach robh aig neach eile riamh ;
bha e dhaibh mar tha Iain Knox do shluagh
na h-Alba. Bha eachdraidh a bheatha air
a cumail air chuimhne gu curamach ann am
beul-aithris an t-sluaigh. Tha aon de na
baird ag innseadh ciamar a bhiodh sluagh na
Gaidhealtach a' cur seachad na h-oidhche
gheamhraidh, ri linn 'oige.
Bhiodh gach seanair aosmhor liath,
'G innseadh sgialachdan gun gbo,
Air gach gaisgeach, fearail, greannmhor,
Bha 's a' ghleann 'n uair bha iad 6g.
Bhiodh seanairean nan ludhach a' deanamh
an ni ceudna. Bha iad gaolach air each-
draidh an dtithcha, agus bhiodh iad a' cur
smuais anns an oigridh le sgeulachdan air
treubhantas nan laoch a bha treun ann an
cath, agus a chuir air theicheadh armailtean
nan coimheach. Cha robh aon de na
sgeulachdan sin a bha cho taitneach le sean
is 6g ris na sgeulachdan a bhiodhteadh ag
aithris mu Eliah. Bheireadh iad air am
fuil fas teth, mar a bheir euchdan Bhruce
air fuil Albannaich fas blath. Mar a b'
fhaide bhuapa bha Eliah a' dol, is ann a b'
airde bha a chliu ag eirigh, gus mu dheireadh
an robh e am measg nam faidhean eUe mar
tha Beinn Nibheis am measg nam beann.
Ri linn an fhaidh Malachi, bha fiughair
aca gu 'n tigeadh e air ais anns an fheoil
agus an uair a chualas iomradh air na
miorbhuilean a bha Criosd a' deanamh ann
an Galile, bha cuid am beachd gur h-e Eliah
a bha air teachd air ais. Bha e air a mhon-
mhur am measg an t-sluaigh gu 'n d' 61 e
uisge na beatha agus nach laigheadh aois
air ; agus gu 'n cuireadh Dia 'g an ionnsuidh
ELIAH ; DUINE LE DIA
e an uair a bhiodh cor na duthcha cho iosal
's nach b' urrainn dhaibh fein cixisean a
leasachadh.
Thubhairt feadhainn de dheisciobuil
Chriosd gu 'm faca iad Eliah maille ris air
beinn a' chruth-atharrachaidh, agiis shaoil
cuid de na bha 'n an seasamh aig a' chrann-
cheusaidh gur h-ann air a bha Criosd a'
gairm, an iiair a ghlaodh e — Eli, Eli, lama
sabachihani.
Eadar-dha-shaoghal
Tha so uile a' leigeil fhaicinn dhuinn an
greim laidir a rinn beatha is euchdan an
fhaidh air inntinn nan ludhach. Bha
rudeigin anns an duine nach robh a thaobh
an t-saoghail so. Gha robh fios aca cia as a
thainig e, no c' aite an deachaidh e ; bha a
bhreith cho diomhaireach ri bhas. Bha e
dhaibh mar Mhelchisedec ; gun athair, gun
mhathair, gun sinnsearachd, gun toiseach
laithean no deireadh beatha. Cha b' aithne
dhaibh e ann an laithean oige, oir cha d'
thainig e am follais gus an robh e ann an
lanachd a neirt. Cha robh e coltach ri
daoine eUe 'n a phearsa no 'n a ghiillan.
B' e 'aodach, falluinn mholach is crios
leathair, agus b' e ionad-comhnuidh, uaimhean
nam beann. Bha nadur a' mhanaich ann,
agus bu choma leis seanchas dhaoine no
gleadhraich nam bailtean. Ann an uaigneas
an fhasaich bha co-sheanchas aige ri anam
fein agus ri Dia. Cha nochdadh. se e fein
am measg dhaoine gus am biodh facal an
Tighearna mar theine loisgeach 'n a
chnamhan, ach an sin thigeadh e orra gun
rabhadh mar thuil. Cha bu luaithe a liubh-
radh e a theachdaireachd na rachadh e as
an t-sealladh, agus bha amharus aig moran
de 'n t-sluagh gu 'n robh Dia 'g a ghiulan
o aite gu aite air sgiathaibh na gaoithe.
Chitheadh iad e far nach robh fiughair aca
ris, an drasd bhiodh e aig sruth Cherit, a
ris ann an coilltean Charmeil ; aon uair
chluinnteadh gu 'n robh e air beinn Horeib,
ach m' an gann a b' urrainn e an t-astar a
shiubhal, chluinnteadh gu 'n robh e aig
cladach Shidoin ; o bheinn gu beinn, o
bhaile gu baile, o ghleann gu gleann, shiubh-
adh e le luathas neo-nadurra, air chor agus
nach 'eil iongantas air bith ann gu 'n do
shaoil daoine gu 'n robh cumhachd neo-
thalmhaidh aige.
A theisteanas an clar 'aodainn
Cha ruigear a leas moran iomraidh a thoirt
air an obair a rum an duine naomh so air
son a dhuthcha. Tha an. obair sin sgriobhta
ann an eachdraidh Israeli, agus ghiiilain i
toradh fad iomadh linn. Chuir a choltas
agus a chainnt iongantas air an t-sluagh
an toiseach agus cha robh fios aca co
dhiubh a theireadh iad faidh na amadan
ris, ach mar bha na bliadhnachan a' dol
seachad, agus a bha iad a' faicinn gu 'n
robh briathran Eliah air an seulachadh le
miorbhuilean, thuig iad gu 'm bu teachdair
o Dhia e, da-rireadh. Cha robh feuni aige
air teisteanas o dhuine bed, oir bha a theist-
eanas an clar 'aodainn, agus bha cumhachd
an Spioraid air a ghiillan.
Ged bha e a' comhnuidh ann an uaigneas
nam beann chual e mu dhol a mach an righ,
agus las a chorruich. Air chomhairle a
dhroch mhnatha chuir Ahab air chois ann
an Samaria altair do Bhaal, agus ann am
beagan iiine bha sagartan Bhaail cho tiugh
anns an duthaich ris na fionnain-fheoir.
Chunnaic Eliah nach b' fhada gus an deanadh
na h-iochdarain mar rinn an t-uachdaran
agus gu 'm biodh cridheachan an t-sluaigh
air an tarruing air falbh o Dhia an aith-
richean chum aoradh a dheanamh do
dhiathan breige.
Chuir e fearg air gu 'm biodh de dhanadas
aig duine a bha 'n a shuidhe air righ-chaithir
Israeli eas-urram a thoirt do lehobhah, an
Dia a bheannaich a shinnsearan agus a shaor
iad le cumhachd a ghairdein, agus chuir e
naire air gu 'm biodh an sluagh cho neo-
dhileas d' an creideamh, 's gu 'n leigeadh
iad leis an righ toibheum a thoirt do Dhia.
Dia air a laimh dheis
Ghlac Eliah a bhata, chrioslaich se e fein,
agus thog e air gu ciiirt an righ, chum
fianuis a, thogail an aghaidh na h-eucoir.
Bha facal an Tighearna mar theine 'n a
chridhe, agus cha b' urramn e cumail air
fhein. ■ Fait uile laithean a bheatha tuill-
'eadh ghleachd e an aghaidh cuUbheartan
an righ 's a mhnatha, agus an aghaidh
aingidheachd spioradail ann an ionadan
arda. Ach bha Dia agus an fhirinn air a
thaobh, agus ged bha an cath searbh is
fada, shaor e a dhuthaich o chreideamh
Bhaail,' agus bhoidich an sluagh nach
deanadh iad seirbhis do dhia eile ach do
lehobhah a mhain.
Ma bha teachd Eliaih diomhaireach ciod
a theirear ri fhalbh ? Tha am fear a sgriobh
leabhar nan Righrean ag radh nach do
bhlais e bas, ach gu 'n do thog Dia suas
e gu neamh ann an iom-ghaoith. Thainig
guth an Tighearna 'g a ionnsuidh, agus dh'
iarr e air aghaidh a thionndadh gu beanntan
Nebo. Tha e coltach gu 'n robh amharus
aig Eliah ciod a bha ri tachairt, oir m' an
d' fhalbh e air a thurus deireannach, chaidh
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
e rau 'n cuairt sgoilean nam faidheaii oga
chum beamiachd fhagail aca. B' ami orra-
san a thuiteadh uallach an latha an deidh
a bhMs, agus bu mhaith leis aon earail
dhurachdach a thoirt dhaibh 's an dealach-
adh.
Am measg nan deisciobuil oga/bha aon
fhear d' an d' thug Eliah gradh mor. B' e
sin Elisa, a bha dba mar Timoteus do Phol.
Bha e 'n a thlachd do Elisa frithealadh a
dheanamh do 'n t-seann fhaidh, agus chuir
e roimhe gu 'n rachadh e maille ris gu Nebo.
Ach bha eagal air Eliah nach seasadh a
chridhe ris an t-sealladh a chitheadh e,
agus dh' iarr e air gu caomhail gun dol ann.
" Fan an so," thuirt e ris, " oir chuir an
Tighearna mise gu lordan."
Ach cha dealaicheadh Elisa ri mhaighstir
agus fhjeagair e — " Mar is beo an Tighearna,
agus mar is beo t-anam, chan fhag mi thu."
Bhuail am faidh uisgeachan na h-aibhrie,
agus chaidh e fein agus a chompanach
thairis oirre air chasan tioram, agus an uair
a bha iad a' gabhail air an aghaidh agus a'
comhradh, " feuch, carbad teine agus eich
theine a dhealaich o chdile iad agus chaidh
Eliah suas le h-iom-ghaoith do na neamhan."
Chan fhaca stiil duine an sealladh ud ach
Elisa, agus chan 'eil e iongantach nach d'
thug daoine Ian gheill dha, an uair a thill
e air ais 's a dh' innis e ciod a thachair. Chuir
mic nam faidhean leth-cheud fear treun a
mach a shiubhal an t-sleibhe 's nam beann,
ach ged shiubhail iad fad tri laithean, cha d'
fhuair iad Eliah. Cha robh e ann, oir thug
Dia leis e.
Siubhal gun bhas
Tha e furasda gu leor a thuigsinn gu 'n
do rinn Eliah obair mhor is mhaith ann an
Israeli, ach chan 'eil e cho furasd a thuigsinn
car son nach do bhlais e bas mar dhaoine
eile. Faodaidh e bhith gu 'n robh an sluagh
cho as-creidmheach aig an am, 's nach
gabhadh iad ris na firinnean a dh' fhoill-
sich Dia dhaibh le beul an fhaidh, mur
faiceadh iad comharraidhean is miorbh-
uilean. Chan 'eil teagamh nach robh so
anns an amharc aig an fhear a sgriobh
cunntas air a bhas, agus aig Elisa o 'n d'
fhuaradh an naidheachd an toiseach. Na'n
d' fhuair Eliah smeadh laithean an deidh
'obair a chriochnachadh, agus na'n deach-
aidh e gu siorruidheachd troimh gheatachan
a' bhais mar chaidh a choimhearsnaich,
dh' fhaodadh a theagasg agus a ghniomharan
a bhi air an dichuimhneachadh, ach an
uair a sheulaich Dia obair a sheirbhisich le
a thogail suas gu neamh gun bas fhulang,
bha inntinn is cridhe na diithcha air an\
glacadh air mhodh sonruichte, agus cha
leigeadh an sluagh as an cuimhne gu brath
beatha is teagasg an duine naoimh, oir
bha iad cumteaph gu 'm bu duine le Dia e.
Miorbhuil no cosmhalachd
Co dhiubh a sheallar air bas Eliah mar
mhiorbhuil no mar chosmhalachd, faodar
a radh gur e sud an doigh a ghabh Dia
air ughdarras spioradail an fhaidh a nochdadh
d' a shluagh ami an 6g-mhadutnn a' chreid-
imh, an uair a bha Israel fathast ann an
staid a leanabachd.
Cha ghabhadh briathran a bu fhrea-
garraiche a bhi air an sgriobhadh air earn
Eliah no na briathran a labhair a sheirbh-
iseach — " M' athair, m' athair, carbad is
marc-shluagh Israeil." Is e bha Elisa a'
ciallachadh, gu 'n robh fneantachd Eliaih
'n a' bhalla-dion do Israeli. Bha fhacal
cho cumhachdach ri mile carbad- cogaidh
is deich mile marc-shluagh. Chiim e an
rioghachd gun dol air seachran gu buileach
o Dhia, agus gun ceartas is firimi a threigsinn.
Chan ann an lionmhoireachd shaighdearan
no luingeis-chogaidh a tha morachd rioghachd
a co-sheasamh, ach ann an onoir is firinn
is ceartas is uaisle a sluaigh. " Ardaichidh
fireantachd cinneach, ach is e am peacadh
masladh sluaigh air bith."
Creideamhan Neonach an Latha an Diugh
Leis an Urramach T. M. Mac Calmain, M.A., an Oovan.
IV.— SPIORADALACHD NODHA
(air a leantuinn)
AIG amannan eile, chan ann tre ghuth a'
" mhedium " idir a bhitheas na spioradan
a' cur a naU an teachdaireachd, ach le
doighean eile a chleachdadh. Their am
" medium " : " Tha duine anns a' choLn-
neamh agus tha e air son fios f haotainn am
bheil a bhrathair Eachann a chaochail da
mhios air ais gu sona." Mar fhreagairt
eiridh cathair 's an t-seomar air aon chois, ;
no cuiridh bord beag car dheth gun neach a
bhi cur laimh air. No glacaidh am
" medium " peann 'na laimh os cionn pios
paipeir agus toisichidh i air sgriobhadh, -i
's gun fhios aice de tha i a' sgriobhadh gus
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
am bi i uUamh. 'S e so an spiorad a'
stitiireadh a' phinn an laimh a' " mhedium "
gus teachdaireachd a' sgriobhadh air paipear.
Fiosan faoin
Gu de seorsa eolais a thatar a' faotainn
bho na spioradan tre na meadhonan sin.
Chan'eil dad as fhiach. Ma tha thu air son
dealbh a dheanamh 'n ad inntinn no cunntas
a sgriobhadh sios air gu de seorsa aite arms
am bheil spioradan nam marbh a' comh-
nuidh no ciod a tha iad a' deanamh, bithidh
obair agad. Cha ghabh e deanamh. Chan'eil
cordadh sam bith eadar na cunntasan a
tha na Spioradalaich a' faotainn bho na
mairbh. 'S ami a tha iad mar as trice calg
dhireach an aghaidh £t cheile. Their feadh-
ainn gu'm bheil .saoghal nan spiorad tri
fichead mile air falbh bho'n t-saoghal so ;
their feadhainn eile gu'm bheil saoghal nan
spiorad tri fichead muillion mile air falbh.
Their cuid de na spioradam, ged a bhasaich
iad 'n an leanaban aig aois beagan mhiosan,
gu'm bheil iad air fas ann an saoghal nan
spiorad agus gu'm bheil iad air posadh an
sin, agus gu'n d'rugadh clann dhaibh. Ach
nach d'thuirt Criosd " anns an aiseirigh cha
dean iad posadh, ach tha iad mar aingil
Dhe air neamh " (Mata xii. 30) ? Tha
feadhainn eile de na spioradan ag innseadh
gu'm bheil iad a' smogadh agus ag 61 uisge-
beatha ann an saoghal nan spiorad ; gu'm
bheil iad a' fuireach ann an tighean-cloiche,
agus mar sin air aghaidh.
Faodar a radh nach tainig riamh aon
teachdaireachd bho spioradan nam marbh
a b'fhiach eisdeachd ris. Tha na fiosan a
tha na Spioradalaich a' toirt dhuinn bho
na spioradan gu tur leanabail. Eadhon an
uair a their iad gur ann bho dhaoine a bha
sonraichte anns a' bheatha so air son foghluim
is gUocais a tha na fiosan, chan'eil moran de
choltas gliocais no foghluim air na fiosan.
Tha iad gu math faoin agus leanabail. Tha
mu cheud bliadhna a nis bho'n thoisich na
Spioradalaich Nodha air an rannsachadh so,
ach anns an iiine sin cha d'fhuair iad a mach
aon rud cinnteach a b'fhiach mu'n bheatha
a tha feitheamh oirnn air taobh thall na
h-uaighe.
Mealltaiieachd
Gu de a tha ag aobhrachadh nan tachar-
tasan neonach a bhitheas daoine a' faicmn
agus a' fiosrachadh. aig " seances " (no
comneamhan) nan Spioradalach ? Oir chan
urrainn dhuinn aicheadh nach 'eil nithean
iongantadh gu trie a' tachairt. Tha a'
mhor-chuid de na tachartasan sin ag eirigh
bho mhealltaireachd agus bho fhoill. Tha
moran de na " mediums " math air cleasan
innleachdach tre an toir iad a chreidsinn
air eadhon daoine tiirail gu'm bheil spioradan
nam marbh an lathair agus a' labhairt agus
ag obair. Tha ard-dhaoine nan Spioradalach
iad fhein ag aideachadh so ; tha iad ag
aideachadh gu'm bheil aireamh mhor de na
" m,ediums " a' toirt a' char a daoine le
cuilbheartan meallta.
Ach a dh'aindeoin sin, tha fhathast
nithean ann nach 'eil idir 'n am mealladh.
,Ciod is aobhar dhaibh sin ? Mar a tha
fhios againn uile, tha feadhainn ann as
urrainn inntinnean dhaoine eile a leughadh.
'S e gibht iongantach a tha an sin, ach tha e
ann. Gabhaidh smuaintean uaigneach na
h-inntinne a bhi air an leughadh leotha-san
aig am bheil a' -bhuaidh so. Agus tha moran
de thachartasan a tha dol fo'n ainm
" Spioradalachd " a' tighinn fo'n cheann so.
A rithisd, bha riamh a leithid de ni ann ris
an abradh daoine " an da-shealladh " (second-
sight) — daoine aig an robh comas ni fhaicinn
mus do thachair e. Ciod air bith as aobhar
dha, tha mi fhein a' lan-chreidsinn gu'n
robh agus gu'm bheil a leithid de ni ann,
agus tha pairt de na tha na Spioradalaich
a' deanamh a' tighinn fo'n cheann sin.
Gidheadh, an uair a chuireas sinn bhuainn
gaeh ni a dh'fhaodadh eirigh bho mheall-
taireachd, no bho leughadh-inntinnean, no
bho'n da-shealladh, tha sinn air ar fagail
le aireamh de nithean iongantach nach
gabh aicheadh a thachair agus nach urrainn
a bhi air am mineachadh anns na doighean
a dh'ainmich mi. Gu de a their sinn mu na
nithean sin ?
Gun teagamh sam bith nithean neo-
chumanta agus iongantach a' tachairt air
uairean aig coinneamhan (no " Seances ")
nan Spioradalach. Ciod as aobhar dhaibh ?
A reir nan Spioradalach, tha spioradan nam
marbh air chtil nan tachartasan sin, agus
iad a' stri anns na doighean so ri an lath-
atreachd a dheanamh aithnichte agus ri
fiosan air chor-eigin a thoirt do^na beothaibh.
Ach chan e so an t-aon mhineachadh a
dh' fhaodamaid a thoirt air a' chuis, agus
gu dearbh cha bu choir dhuinn am mme-
achadh so a thoirt ma ghabhas mineachadh
reusonta eile fhaotainn. Agus, mar a dh'
f heuchas mi ri nochdadh, tha mineachaidhean
eile agus aobharan eUe -a tha moran na 's
reusonta agus na 's sgriobturaile na mineach-
aidhean eUe agus aobharan eile a tha moran
na 's reusonta agus na 's sgriobturaile na
mineachadh nan Spioradalach.
Diomhaireachd na h-inntinn
Mar a tha aireamh mhath de na Spior-
adalaich iad fhein ag aideachadh, tha moran
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
de na tachartasan neo-chumanta aig
" Seances " ag eirigh bho chuilbheartan is
cleasan innleachdach a bhitheas cuid de
nam " mediums " a' cleachdadh.
A rithisd, tha " Psychology " (eolas mu'n
inntinn) a' deanamh na 's soilleire gu'm
bheil buadhan is comasan folaichte ann an
inntinn an duine nach 'eil sinn uile gu leir
a' lan-thuigsinn fhathast. Mar a tha an
Fhirinn ag radh, " is uamhasach, iongantach
a dhealbhadh mi " (Salm cxxxix. 14), agus
ma tha corp an duine air a dhealbh gu
h-iongantach, tha inntinn an duine moran na
's iongantaiche. A nise, tha e air a dhearbh-
adh gu'm bheil feadhainn ann aig am bheil
an comas gu ire mhath inntinnean dhaoine
eile a' leughhadh, agus chan'eil teagamh
nach 'eil cuid de na " mediums "a' deanamh
feuma de'n chomas so a tha aca. Theirear
ris a' chomas so ann am Beurla " Telepathy."
Ma theid thu gu " Seance "a shireadh
eolais mu charaid dhuit a f huair has o chionn
ghoirid, gu de a tha tachairt ? Tha thu 'n ad
shuidhe 's a' choinneamh agus thu a' cuimh-
neachadh air do charaid nach maireann.
'N ad inntinn fhein . bithidh tu a' tighimi
thairis air an ainm aige, agus air a' choltas
an uair mu dheireadh a chummaic thu e,
agus na nithean air am b' abhaist thu fhein
agus e fhein a bhi comhradh. Ma tha
comas inntinn dhaoine eile a leughadh
(" Telepathy ") aig a' " Mhedium," chan 'eil
e idir eu-comasach dhith pairt co dhiii de do
smuaintean a leughadh agus nithean innseadh
dhuit mu do charaid a chuireas f ior iongantas
ort, agus fhios agad gle mhath nach 'eil
duine 's a' choinneamh a bha eolach aona
chuid ort-sa no air do charaid. Mur biodh
fhios agad gu'm bheil a leithid de ni ri
" Telepathy " ann, dh' fhalbhadh tu dhach-
a dh' innseadh mar a fhuair thu fios bho d'
charaid tre bheul a' " Mhedium." Tha
moran a' saoilsinn, agus mi fhein 'n am
measg, gu'm bheil a' mhor-chuid de obair
nam "Mediums " ag eirigh bho 'n chomas
so a bhi leughadh inntinnean dhaoine eile.
A rithisd, tha feadhainn ann, agus bha
iad ann roimhe so, aig am bheil an comas
iongantach sin ris an abrar " an da-sheal-
ladh " (" Second-Sight "). 'S e sin comas
seallaidhean fhaicinn air nithean a thachair
cheana, no air nithean a tha ri tachairt
fhathast, no eadhon air nithean a tha
tachairt a nis ann an aite eile fad air falbh.
'S docha gu'm bheil cuid de thachartasan
nan " Seances "a' tighinn fo 'n cheann so.
Droch spioradan
Ach tha mmeachadh eile ann a dh'
fhaodamaid a thoirt air aghaidh, agus 's
e so am mineachadh air Spioradalachd a
tha Eaglais na Roimhe agus moran Phros-
tanach a' toirt. 'S e sin, gu'm bheil spior-
adan ag obair anns na " Seances," ach chan
e spioradan nam marbh a tha annta ach
spioradan olc, droch spioradan.
Mar a tha fhios againn uile, ma tha dad
de eolas againn air a' Bhiobull, tha an
Sgriobtur a' nochdadh gu'm bheil spioradan
eile anns an t-saoghal spioradail a bharrachd
air spioradan nam marbh, agus tha da
sheorsa ann dhiubh — spioradan maithe (ris
an abrar " ainglean ") agus droch spioradan..
Is iad na h-ainglean teachdairean agus
luchd-frithealaidh an Tighearna (faic Genesis
xvi. 7, xix. 1, xxxii. 1 ; Salm xxxiv. 7,
ciii. 20, civ. 4 ; Mata i. 20 ; Lucas i. 11 ;
Gniomh v. 19 ; Eabh. xii. 22, agus moran
earrannan eile).
Ris na droch spioradan theirear " deamh-
ain," agus is iad so luchd-frithealaidh an
t-Satatn, " prionnsa nan deamhan " (Mata
xii. 24). Ann a bhi a' buaireadh agus a'
mealladh dhaoine, tha na deamhain no na
droch spioradan sin a' cleachdadh iomadh
innleachd. Mar a tha Pol ag radh, " Chan
'eil sinn a' gleachdadh a mhain ri full agus
feoil, ach ri uachdaranachdaibh, ri cumhach-
daibh, ri riaghlairibh dorchadais an t-
saoghail so, ri aingidheachd spioradail ann
an ionadaibh neamhaidh " (Ephes. vi. 12).
Tha " cuilbheartan an diabhoil " (Ephes.
vi. 11) lionmhor. " Chan 'eil sinn aineolach
air 'innleachdaibh " (2 Cor. ii. 11). " Cuirear .
Satan fein ann an cruth aingil soillse ; uime
sin cha ni mor e ged chuirear ann an cruth
mhinisteirean na fireantachd a mhinisteirean
(a sheirbhisich) mar an ceudna " (2 Cor.
xi. 14-15). Aig aon am dh' fheuch Satan ri
Criosd e fhein a bhuaireadh tre bheul
Pheadair, aon d'a dheisciobuil (Marc viii. 3).
Chan ionghnadh mar sin ged a bhitheadh
na droch spioradan a' mealladh dhaoine le
bhi a' tighinn ann an riochd spioradan an
cairdean nach maireann. Tha spioradan
dheamhan comasach air comharran a dhean-
amh (Taisb. xvi. 14). Ann an Philipi thilg
Pol " spiorad fiosachd " a mach a boirionnach
(Gniomh xvi. 16).
" A nis tha an Spiorad ag radh gu soilleir,
anns na h-aimsiribh deireannach gu 'n
treig dream araidh an creideamh, a' toirt
aire do spioradan mealltach, agus do theagas-
gaibh dheamhan ; tre cheilg bhreugairean,
air bhi d'an coguisibh air an losgadh le
iarunn dearg " (1 Tim. iv. 1-2).
(ri leantuinn)
Aireamh lo
1945
Staid nan Naomh
A THAOBH staid nan naomh tha Leabhar
Aidmheil a' Chreidimh a' teagasg gu bheil
anmanna nan creidmheach, aig uair am bais,
air an deanamh foirfe, agus a' dol a steach do
ghloir, ged chaidleas an corp anns an uaigh gu
la na h-aiseirigh. An uair a bhios seancbas
reidh samhach agam ri daoine mu nitbean
soluimte na beatha so agus mu staid nam
marbh, mar a bhitheas air uairean, agus gu
sonraicbte ri seann daoine, chan 'eil ceist
eile as bitheanta a chaidh a chur orm na
cbeist so, An tachair sinn a ris ri ar luchd-gaoil
ann an neamh 1
Do dhaoine aig a bheil gaol air a cheile is e
gath a' bhais gu bheil e a' deanamh sgaraidh
eatorra, agus b'e an sgeul a b'fhearr leo a
chluinntinn gu'n coinnich iad ann an neamh
agus nach bi dealachadh ann na's mo. Tha
an dochas so air a thoirt dhuinn ann an te de
na laoidhean, ged tha mi an duil gu bheil e
air a chur na's laidire anns an laoidh na tha
e anns an sgriobtur air a bheil i air a steidh-
eachadh.
Fos tamuU beag, is ruigidh sinn
An caladh ait fadheoidh,
'S an coinnich sinn na sgaradh uainn
'S cha dealaich sinn na's mo.
Bu mhaith learn a radh a dh' aon ruith gur e
so ceist nach urrainn mise no duine eile a
fhreagairt. Chan 'eil foillseachadh soilleir no
cinnteach againn anns a' Bhiobull air a'
chtds ; ged nach 'eil dad anns a' Bhiobull
air an urrainn cridheachan leonta greim a
dheanamh cha mho a tha dad ann a tha
toirt bhuapa an dochais gu'n coinnich iad
r'an cairdean air taobh thall na h-uaighe,
agus gu'm bi caidreamh eatorra anns an
t-siorruidheachd. -
A dh' innseadh na firinn, is e so ceist nach
d' thainig riamh a steach air inntinn nan
abstol. Ann an laithean nan abstol, b'e
Criosd a mhain dochas na gloire, agus b'e
uile aoibhneas nan naomh gu'm biodh iad
maille ris-san ann an neamh. Anns an
Tiomnadh Nuadh chan 'eil aon fhacal mu
ar luchd-gaoil am measg aoibhneas is solasan
na siorruidheachd, ach a h-uile facal mu
Chriosd. Is e esan a mhain solus is gloir
neimh ; tha aoibhneas nan naomh a co-
sheasamh ann a bhi maille ris-san. Sin
teagasg an Tiomnaidh Nuaidh, agus sin an
doigh anns an robh na h-abstoil a' sealltuinn
air a' chuis, air chor agus gu'm faod e bhi
fior gii bheil daoine a' call tomhas de'n
fhior dhochas a thug Dia dhaibh, mar is
motha a tha a' cheist so a' lionadh an
cridheachan, An coinnich sinn ri ar luchd-
gaoil ?
Bha ministir ainmeil ann an siorramachd
Rois a chaill a bhean, agus iad le cheile gle
6g. Bha i dha mar anail a bheatha, agus an
;ieidh a bais bhiodh e a' guidhe gu'n tigeadh
am has air fhein gus faotainn eomhla rithe.
An ceann greis mhothaich e gu robh so a'
tighinn eadar e agus Criosd ; nach ann idir
air comunn is lathaireachd Chriosd ann an
neamh a bha e a' smuaineachadh, ach air
companas is caidreamh a mhnatha.
Ach chan e sin a gheibhear anns an
Tiomnadh Nuadh ; is e an dochas ait a tha
air a thoirt do shluagh an Tighearna anns an
Tiomnadh Nuadh gu'm bi iad gu brath
maille ris an Tighearna ; chan e, gu'm bi iad
gu brath maille ri luchd an gaoil.
A mach o'n fhacal a tha air a dheachdadh
leis an Spiorad Naomh chan 'eil urrainn eile
as cinntiche na fianuis dhaoine diadhaidh
a thug dhuinn am beachd air a' cheist so,
agus bu mhaith leam leigeil le aon no dha
dhiubh sin am beachd innseadh do luchd-
leughaidh na duilleig so, gun fhios nach toir
e dhaibh comhfhurtachd anns an sgaradh
a rinn am bas 'n am beatha.
'Na sheann aois sgriobh Tomas Carlyle gu
mhathair, " a h-uile uair a smuainicheas mi
gu'm feum mi fhein agus sibhse dealachadh,
thig crith is fuachd orm ; chan 'eil comhfhur-
lachd dhomh ann an rud air bith ach ann a
bhi creidsinn gu'n ceadaich Dia dhuinn
cqinneachadh anns an t-saoghal eile."
Ann an 1881 sgriobh Iain Ruskin gu Iain
Brim, an lighiche glic is caomhail, " Tha m'
athair, agus mo mhathair, agus mo bhan-
altrum ghaolach, a' feitheamh orm an tir
Immanuel shuas."
An uair a chuala Tomas Chalmers mu bhas
caraid sonraichte air an robh meas mor aige
sgriobh e, " Bha caidreamh mills eadaruinn
air thalamh, agus tha mi ag altrum a mheud
EAGAL GUN AOBHAR
's a tha an soisgeul a' toirt dhorah de dhochas
gu'm bi caidreamh mills eadarulnn ann an
neamh culdeacM."
Ann an aon d'a lltrlchean sgriobh Phillips
Brooks mar so, " Chan urrainn mi gun a bhi
smuaineachadh air uairean clod an seorsa
eolais a bhios aig daoine air a cheile anns an
t-saoghal eile, agus ciamar a bhios lad a'
cumail suas an cairdeis. Tha ml an diiil
gu'm faic slnn smualntean diomhair a cheile
cho solUeir 's ged bhiodh iad m' ar colnneamh
ann an leabhar. Theagamh gu'n cuir so
eagal is uamhas oirnn an toiseach, ach ri
uine fasaidh slnn cleachdta ris, agus bidh
e 'n a fhaochadh dhulnn fhaireachduinn gur
h-aithne d'ar cairdean a'chuld as miosa
annainn cho maith ris a' chuid as fhearr,
agus nach bi eagal oirnn gun sgur gu'm bi
slnn air ar faotainn a mach."
Ged tha daoine a' cnuasachadh air staid
nam marbh bho thoiseach an t-saoghail chan
aithne dhuinn a bheag uime sin f hathast ;
chan aithne dhuinn dad barrachd air So-
crates, a thubhalrt bho chionn da i^ihile
bliadhna, " Biodh deagh mhisneach agad
agus greimich air an aon ni so, nach eirich olc
do dhuine maith, co dhiu a tha e beo no
marbh."
Tha a bheachd f hein aig a h-uile duine mu
neamh ; ach ged dh' fhaodas nach 'ell fois
shiorruidh nan naomh cho ion-mhiannaichte
ann an suilean na gineil so 's a bha e ann an
siiilean an aithrichean, tha mi an diiil gur
e so am facal as fhearr a chaidh riamh a
labhairt mu staid nan naomh, dh'fhagadh
fois fa chomhair sluagh Dhe.
Ann an neamh tha fois is sith is aonachd is
solas siorruidh maille ri Criosd. Dh'aithnich
na deisciobuil air beinn a' chruth-atharrach-
aidh Maois agus Eliah ged nach fhaca iad
riamh iad anns an fheoil, agus faodaidh e
bhith nach e a mhain gtt',^n aithnich slnn anns
an ath shaoghal na cairdean a b' aithne
dhuinn anns an t-saoghal so, ach gu'n aith-
nich sinn na naoimh nach fhaca sinn riamh,
faidhean is martaraich is abstoil. Cha bhi
oidhche an sin, agus chan 'eil feum aca
air coinnil no air solus 7ia greine, air bheir
an Tighearna Dia solus dhaibh agus riogh-
aichidh iad gu saoghal nan saoghal.
Eagal gun aobhar
ANN an te de na sailm (liii. 3), tha an salm-
adair ag radh, An sin ghabh iad eagal mor an
uair nach robh aobhar eagail ann. Thig
an t-eagal gun sireadh gun iarraidh, ach
an uair a thig e cuiridh e saorsa is sonas a
mach air an dorus. Ma chumas tu do
shuilean agus do chluasan fosgailte chi thu
nach 'eil rud eile ann a tha milleadh sith is
sonas dhaoine cho mor ri eagal, agus sin
eagal gun aobhar, eagal roimh fhaileasan.
Sgriobh d'uine 6g a bha an da chuid 'na
sgoilear maith agus 'na dhiadhair, Seumas
Halley, mar so gu phiuthair aig am bliadhn'
iiire, " Chan urrainn mi innseadh dhuit mar
a tha e cheana 'g am ghou'teachadh gu'm
feum mi gu goirid ann an ciirsa an Fhreasdail
ceann m' athar a leagail anns an uaigh.
Tha e nis 'na sheann duine ; bidh e tri
fichead air an t-Sabaid so a tha tighinn."
Bha Seumas Halley tri bliadhna fichead
an uair a sgriobh e an litir so, ach shiubhail
e ceithir bliadhna 'na dheidh sin agus leag
athair a cheann-san anns an uaigh. Bha
an seann duine fathast gu laidir aig bas a
mhic.
Chiim am mac bas athar mar sgail dhubh
air a bheulaibb, air chor agus gu'n do ghabh
e eagal, agus gun aobhar eagail ann. Tha mi
cinnteach gu'n iarradh Criosd air a thilgeil
air a chulaibh, oir thubhalrt e aon uair r'a
dheisciobuil, " Is leoir do'n la olc fein," agus
clod a tha sin a' ciallachadh ach gur ann air
ar ciilaibh is coir do na sgailean a bhith.
Ma chuireas e iongantas ort a chluinntinn
cho trie 's a tha eagal air daoine gun aobhar,
chuireadh e iongantas a bu mho ort a chluinn-
tinn cuid de na nithean a bhios a' cur eagail
orra ; n'am b'aithne dhuit an dara leth
dhiubh theireadh tu gur e mac an duine
creutair as neo-reusanta a chruthaich Dia.
Clod a their thu ris an duine nach robh
posda ach fichead bliadhna agus a thoisich
air inntinn fein a dheanamh carraideach leis
an eagal, na'm biodh e fhein agus a bhean
beo deich bliadhna fichead eile, gu'm biodh
lubilee am bainnse ann, agus gu'm feumadh
e eirigh suas agus oraid a dheanamh a thoirt
taing do na cairdean a bhiodh cruinn a dh'
61 an deoch-slainte ? Sin agad duine a
bha glic crionna ann an ciiisean eile, ach bha
an sgail ud a' deanamh a bheatha dorcha,
eagal na lubilee a bha deich bliadhna fichead
air thoiseach aij".
Saoileadh tu nach 'eil e comasach do
dhuine glic eagal a ghabhail roimh fhaileas
cho faoin, ach tha cridhe mhic aa duine
anabarrach diomhair agus cho domhain ris
a' chuan, agus cha rachainn bonn an urras
nach 'eil sgail a cheart cho faoin agus cho
fad as a' cur fiamh ort fheia agus orm fhein
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
cuideachd, na'n innseamaid an fhirinn gu
saor, gun dad a chleith. Tha sgailean nach
creideadh tu a' laighe air daoine nach
saoileadh tu.
Cha robh Tomas Huxley a' creidsinn anns
an aiseirigh, ach sgriobh e mar so gu Iain
Morley, " Bidh e air uairean a' cur seorsa
dh' uamhas orm gu'm basaich mo spiorad,
agus nach bi fhios agam ceud bliadhna 'na
dheidh so ciod a tha tachairt. B' fhearr
gu mor a bhi ann an ifreann (na'm freagradh
an t-sid orm agus na'm biodh mo chom-
panaich car beusach) seach a bhith air mo
chur a bith uile gu leir."
Air an laimh eile faodar a ghabhail gu
bheil a h-uile sagart agus ministear a'
creidsinn anns a' bheatha mhaireannaich,
ach aidichidh cuid dhiubh gu bheil beatha
gun chrioch 'n a eagal agus 'na uamhas
dhaibh.
" Chan 'eil mise a' creidsinn ann an
tamhaisg," arsa Frangach geur, " ach air a
shon sin tha eagal agam romhpa." Sin agad
an staid inntinn anns a bheil moran de
shluagh an t-saoghail an diugh ; tha eagal
aca roimh uilc anns nach 'eil iad a' creidsinn,
agus roimh uilc nach 'eil idir ann. Tha na
ceudan ann a tha 'nan daoine glic pongail
ach air a shon sin ma thachras dhaibh
sgathan a bhriseadh, no a' chuthag a chluinn-
tinn agus gun bhiadh 'nam broinn, no
coiseachd fo fharadh gun fhios dhaibh, no
tachairt air droch comhalaiche, no coileach
no fitheach no caileach-oidhche a chluinn-
tinn aig uairean sonraichte, cuiridh na
nithean sin bharr an siiiil iad coltach ris a'
phaisde bheag a bha a' caoineadh le eagal
roimh fhaUeas.
Uair a bha fear-tarruing dhealbh (duine
a bha ainmeil 'na latha) a' teagasg na h-
ealadhain sin do oileanaich oga thuirt e
riutha, " An uair a bhios sibh a' tarruing
neul anns an speur, air cho dubh dorcha 's
'g am bi na neoil, cuimhnichibh gu'm feum
sibh an cur astor maith air falbh. Is e ar
gliocas buntainn anns a' cheart doigh so ris
na neoil a bhios ag eirigh air speur na h-
inntinn, an cumail astar bhuainn. Is trie
a chithear neoil as nach tig deur uisge, agus
theagamh nach tig thugad am maireach no
gu brath am freasdal sonraichte a tha cur
eagail ort. " An ti bheir an aire do'n
ghaoith cha chuir e siol ; agus an ti a dh'
amhairceas air na neoil cha bhuain e."
Creideamhan Neonach an Latha an Diugh
Leis an Urramach T. M. Mac Calmain, M. A., an Oovan.
(air a leantuinn)
Mar a thubhairt mi cheana, bithidli
feadhainn de na Spioradalaich a' togail
earrannan as a' BhiobuU gu bhi a' taiceach-
adh an cuid theagasgan, ach cho fad 's as
aithne dhomh-sa chan 'eU iomradh an aite
sam bith 's an Sgriobtur air na mairbh a bhi
labhatrt ris na beothaibh, ach aig tri amannan
a mhain. Tha cunntas againn gu 'n d'fhoill-
sicheadh Elias agus Maois do losa agus a
thritiir dheisciobul air beinn a' chruth-
atharrachaidh, agus bha Maois agus EUas
a' comhradh ri losa (Marc ix. 4). Thoire-
amaid fainear, gidheadh, nach 'eil iomradh
air " medium," no air " control " aim an so ;
chan 'eil e air a radh gu 'n d'fhuak Elias
bas mar a thuigeas sinne bas, oir " chaidh
Eliah suas le h-iom-ghaoith do na neamhan "
(2 Righ. ii. 11), agus ged a fhuair Maois
bas, bha iongantas air chor-eigin an co-
cheangal ri a bhas-san (Deut. xxxiv. 5-6).
A bharrachd air sin, chan ann ri duine a
bha an dithis sin a' comhradh ach ri Mac
Dhe.
A rithisd, bithidh na Spioradalaich a'
labhairt mu na seallaidhean a chunnacas air
losa an deidh aiseirigh mar dhearbhadh gur
urrainn na mairbh fios a thoirt do na beoth-
aibh, ach an so a rithisd chan' eil ann ach
toibheum a bhi a' gabhail so mar eisimplek
air obair nan Spioradalach.
An t-slighe gu Endor
'S i an treas eisimpleir a tha againn anns
a' BhiobuU air spiorad neach a fhuair bas
a bhi toirt teachdaireachd do na beothaibh
an ni a thachah" aig Endor (1 Samuel xxviii).
Bha eagal air an Righ Saul agus na naimh-
dean a' dliithachadh air, agus a choguis fo
chionta. Mar a thuirt e fhein, " Tha mi
ann an teanntachd mhoir ; oir tha na
Philistich a' cogadh am aghaidh, agus
dhealaich Dia rium, agus chan 'eil e a' toirt
freagraidh dhomh na 's mo (1 Sam. xxviii.
15). Anns an t-suidheachadh sin chuimh-
nich Saul air Samuel, am faidh mor, a bha
a nis marbh, agus chaidh e a dh'ionnsaigh
mnatha ann an Endor aig an robh leannan-
sith, no (mar a their na Spioradalaich)
" medimn " aig an robh " control " no
spiorad-riaghlaidh. Rainig e a' bhean so air
an oidhche, agus thuirt e, " Tog suas dhomh-
sa esan a dh' ainmicheas mi dhuit." Thuirt
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
ise, " Co thogas mi a nios dhuit ? " Arsa
Saul, " Tog a nios dhomh Samuel." Agus
chunnaic a' bhean spiorad Shamuel — " chun-
naic mi," ars' ise, " diathan a' teachd a
nios as an talamh .... seann duine ....
comhdaichte le falluinn." Chuir an sealladh
eagal air a' mhnaoi, agus thuirt spiorad
Shamuel ri Saul, " Car son a chuir thu dragh
orm le m' thoirt a nios ? " An sin labhair
Samuel ri Saul teachdaireachd a bha searbh
da rireabh, eadhon binn-bhais air fhein
agus air a mhic.
Ann an doigh no dha tha an ni so a
thachair aig Endor coltach ris na bhitheas
a' tachairt aig " Seances " nan Spioradalach,
ach ann an doighean eile tha e gu tur eadar-
dhealaichte, agus 'n am bharail-sa co dhiii
tha tri nithean gle shoUleir bho 'n tachartas
so aig Endor. (1) Chan 'eil spioradan tiam
marbh deonacji a bhi air an gairm air ais a
labhairt ris na beothaibh; nach d' thuirt
Samuel, " Car son a chuir thu dragh orm ? "
(2) 'S e ni cunnartach a tha ann a bhi ag
iarraidh eolais bho na mairbh : cha mhor a'
bhuannachd a bha ann do Shaul. (3) 'S
e neach a tha an deidh a chiil a chur ri Dia
a dh' iarras comhfhurtachd bho spioradan
nam marbh.
Chan fhaic mise gu'm bheil taic sam bith
's a' Bhiobull air son teagasgan is cleasan
nan Spioradalach, ach tha moran anns a'
Bhiobull a tha gu tur 'n an aghaidh. A
thaobh nam marbh feumaidh sinn a radh,
mar a thuirt Daibhidh an uair a bhasaich a
leanabh. " A nis o fhuair e bas, car son
a thraisginn 1 An urrainn mi a thoirt air
ais tuilleadh ? Theid mise d'a ionnsaigh-
san, ach cha phill esan am ionnsaigh-sa "
(2 Samuel xii. 23). Cha tainig e riamh a
stigh air Daibhidh gu 'm faodadh teach-
daireachd tighinn d'a ionnsaigh bho 'n neach
a bha marbh.
Rabhadh o'n Bhiobull
'S ann a tha Facal Dhe-a' toirt rabhaidh
dhaibh-san " a theid a thaobh a dh 'ionnsaigh
muinntir aig am bheil leannain-shith, agus
a dh' ionnsaigh luchd-fiosachd " (Lebh. xx.
6). Tre bheul Isaiah (viii. 19-20) tha Dia
ag radh : " An aite a bhi ag iarraidh chum
nam ban-fhiosaichean agus chum nan druidh-
eau, muinntir a ni bideil agus borbhanaich,
is ann a bu choir do shluagh iarraidh an De.
An ann a dh' iarradh iad a chum nam marbh
an aite nam beo ? Iarradh iad a chum an
lagha agus a chum na fianuis : mur labhair
iad a reir an fhocail so, 's ann a chionn nach
'eil solus annta."
Ann an cosamhlachd a labhair Criosd
(Lucas xvi. 19-31) tha sinn a' leughadh mu
dhuine saoibhir. Ann an ifrinn dh' iarr e
gu 'n rachadh neach bho na mairbh a
dh' ionnsaigh a bhraithrean a bha fhathast
air thalamh, gus rabhadh a thoirt dhaibh
a chum 's gu'n deanadh iad aithreachas.
Ach b' i so an fhreagairt a fhuair e, "Mur
eisd iad ri Maois agus ris na faidhean, cha
mhotha a chreideas iad ged dh' eireadh
neach o na mairbh." Mar sin, co dhiu tha
no nach 'eil e an comas do na mairbh eolas
a thoirt do na beothaibh, chan urrainn
dhaibh eolas a thoirt a tha a chum maith no
buannachd ann an seagh spioradail.
D'an taobh-san aig am bheil an earbsa
agus am muinighinn anns an t-Slanuighear,
chan 'eil feum no iarrtus aca a bhi sireadh
eolais o na mairbh, air an sgath fein no
air sgath luchd an graidh nach maireann.
Is leoir dhaibh facal lom agus cinnteach
Chriosd. " Do bhrigh gu 'm bheil mise
beo, bithidh sibh-se beo mar an ceudna, "
(Eoin xiv. 19). "Is mise an aiseirigh agus
a' bheatha : an ti a chreideas annam-sa,
ged gheibheadh e bas, bithidh e beo : agus
ge b'e neach a tha beo, agus a' creidsinn
annam-sa, chan fhaigh e bas am feasd "
(Eoin xi. 25-26).
Sin a' bhunait air am bheil sinn a' socrach-
adh ar creidimh anns a' bheatha mhairean-
naich, agus chan ann air bideil agus borbh-
anaich nan Spioradalach. Tha sinn a'
taiceachadh air an Tighearna losa Criosd,
neach a bha beo agus a fhuair bas agus
a dh' eirich a rithisd le buaidh os cionn na
h-uaighe. Chreach e an uaigh agus thug
e an gath as a' bhas, agus tha e a' comh-
pairteachadh na buadha sin r'a shluagh
fhein. B'ann air a' bhunait so a bha Pol a'
togail. " Tha deagh mhisneach againn,"
ars esan, " agus bu roghnaiche leinn gu mor
a bhi air choigrich as a' choluinn, agus a bhi
lathair maille ris an Tighearna " (2 Cor.
V. 8). Bha e " togarrach air siubhal agus a
bhi maille ri Criosd, oir is e so. as ro fhearr
(Philip, i. 23). Cha b'ami ann an " Seance "
no bho " Mhedium " a fhuair e a' chinnte
GomMhurtacM a' BhiobuiU
Tha moran cheistean ann a bhitheas sinn
a' cur mu 'n bheatha shiorruidh, ach tha
Dia 'n a ghliocas a' cur sgaUe air na nithean
diomhair sin. 'S e so cuspan nach gabh
a chur an ceill gu buileaeh ann am briathran
talmhaidh no aimsireil. " Chan fhaca suil,-
agus cha ehuala cluas, agus cha tainig ann an
cridhe duine, na nithean a dh' uUuich Dia
dhaibh-san aig am bheil gradh dha (1 Cor. ii.
9). "Cha bhiacras orra tuilleadh , no tart na 's
mo ; cha mho a bhuaileas a' ghrian orra
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
no. teas air bith. Oir beathaichidh an t-
Uan a tha ann am meadhon na righ-chaith-
reach iad, agus treoraichidh. e iad gu beo-
thobraichibh uisge : agus tiormaichidh Dia
gach deur o 'n suilibh " (Taisb. vii. 16-17).
Bitheamaid ag amharc ri sin agus ag uUucH-
adh fa chomhair, agus bitheamaid ag earbsadh
luchd ar graidh nach maireann ri trocair an
De bheo " gus am bris an latha agus an teicb.
na sgailean." Le bhi trie ri urnuigh, agus
aig cathair-grais gheibh sinn barrachd cinnte
mu Chomh-chomunn nan Naomh. An sin
cha bhi sgail a' bhais dhuinn ach mar bhrat-
roinn a tha fas na 's taine, gach latha gus
fa-dheoidh an reubar e romhainn mar an
ceudna, agus " sasuichear sinn an uair a
dhiiisgeas sinn le a choslas (Salm xvii. 15),
agus chi sinn gniiis ri gniiis.
" Ma 's anns a' bheatha so a mhain a tha
dochas againn ann an Criosd, is sinn as
truaighe de na h-uile dhaoine " (1 Cor. xv. 9),
ach " buidheachas do Dhia a tha toirt
dhuinne na buadha tre ar Tighearna losa
Criosd " (I Cor. xv. 57), " a chuir as do 'n
bhas, agus a thug beatha agus neo-bhasmh-
orachd chum soluis tre an t-soisgeul "
(2 Tim. i 10). " Gu ma beannaichte gu 'n
robh Dia agus Athair ar Tighearna losa
Criosd, neach a reir a mhor-throcair, a dh'
ath-ghin sinne gu beo-dhochas, tre aiseirigh
losa Criosd o na mairbh, chum oighreachd
neo-thruaillidh agus neo-shalaich agus nach
searg as, a tha air a tasgadh 's na neamhan
dhuibhse, a tha air bhur coimhead le cumh-
achd Dhe tre chreideamh chum slainte, a tha
uUamh r'a foillseachadh 's an aimsir dheir-
eannaich : ni anns am bheil sibh a' deanamh
mor-ghairdeachais, ged tha sibh a nis re
uine bhig (ma 's feumail e) fo thuirse tre
iomadh buaireadh " (1 Peadar i. 3-7).
Car son . sin a bhiodh gnothuch againn
ris na Spioradalaich agus an cleasan dorcha
oillteil ? Gu de a tha aca-san dhuinn an
coimeas ■ ris na tha Facal Dhe a' tairgse ?
Seachnamaid na " Seances " agus gach
cuUtearachd spioradail de 'n t-seorsa sin.
Nochdamaid do 'n t-saoghal gu'm bheil
againn ann an Criosd na tha ar n-anam ag
iarraidh air son na beatha so agus air son
na beatha ri teachd.
" Ann an tigh m' Athar-saJ'. thuLrt
Criosd, " tha iomadh aite-comhnuidh : mur
bitheadh e mar sin, dh' innsinn-sa dhuibh.
Tha mi dol a dh' ulluchadh aite dhuibh . . .
Na bitheadh bhur cridhe fo thrioblaid, agus
na bitheadh eagal air " (Eoin xiv. 2, 27).
. " Tha mo chaoraich-sa ag eisdeachd ri
m' ghuth, agus is aithne dhomh iad, agus
leanaidh iad mi ; agus bheir mi a' bheatha
mhaireannach dhaibh, agus cha sgriosar iad
am feasd, ni mo a spionas neach air bith
as nio laimh iad " (Eoin x. 27-28),
Is leoir leinn sin.
Freasdal
THA oirdheirceas am freasdal Dhe
'S a bheil an cruinne-ce air fhOleadh,
Tha 'n Ti a chruthaich fonn is cuan
'S gach ni tha gluasad anns a' chruione,
'Measgachadh 'n a choibhneas-graidh
Cuibhrionn laitheil do gach duine,
'G ulluchadh do 'n eun a Ion,
Is trusgan boidheach do 'n a lili.
Tha cuid a' faighinn luibhean searbh,
A tha cur dearbhaidh air an spiorad.
Is tha cuid eile o'm breith gu 'm bas
Le 'n cupain Ian de nithibh mills,
Ach tha ruintean seasmhach Dhe
'N an altaibh dluth 's a' chursa shuidhte,
'S an uair a sgapar uainn na neoil,
Chi sinn gloir a ghraidh 's a ghliocais.
Faodaidh clann an Tighearn earbs',
Nach deanar dearmad orr' le 'ti Athair,
Tha shuil a ghnath orra bho neamh,
Is leir dha gach feum is cunnart,
Ged a bhiodh iad lag is fann
Is dall air chor 's nach faic iad tobar,
Tha e fosgailte ri 'n taobh,
Na 'n Itibadh iad an gliiin gu tarruing.
Ma bheir athair peacach borb,
Nithean iomchuidh d'a chuid cloinne,
Cha toir e nathair air son eisg,
Na clach nuair dh' iarras iad air aran,
Bheir 'ur 'n Athair-sa 'n a ghradh
Dhuibh 'ur sath de'n mhanna fholuicht
'S glainne phaUt de'n uisge bheo
Chuireas neart is ceol 'n ar n'an'am
'S coibhneil fialaidh E le laimh,
'N aghaidh aingidheachd is ceannairc,
'SgaoUeadh cuirm mar High na Gloik.
A chum a bheil gach seors' 'g an cuireadh,
'S truagh an dream a tha cho faoin
'Deanamh dimeas air a chothrom,
^S nach fhada gu 'm bi 'n dorus diiinte
Is cha toir urnuigh thuca furtachd.
An t-Urramach Murchadh Mac Aoidh.
Turus gu Astralia
Leistan Ollamh Edghan G. Mac Fhraing.
{an dara earrann)
CHA robh shin ach beagati laithean air tir
an uair a fhuair mi cuireadh gu coinneamh,
Comunnan Gaidhealach Victoria a bha ri
bhi air a gleidheil ann an talla mor luchd-
riaghlaidh a' bhaile. Agus bi sin a' choin-
neamh ! Bha iad a Leodhus, a Uidhist, as
an Eilean Sgitheanach, a Loch-abar, a
Muile, a Cinntire. Thainig cuid de 'n
chuideachd ceud mile gu bhi tachairt air
seana chahdean agus a bhi cur eolais air
cairdean ura. Agus 's ann ann a bha an
sunnd, an cridhealas, agus an t-aighear!
B' e ceann na cotnnimh duin-uasal a dh'
fheuch aig aon am a bhi air a thaghadh mar
Bhall-Parlamaid air son Eileanan-an-iar na
Gaidhealtachd. Bha a dhachaidh a nis ann
an Astraha agus Gallda 's mar bha e, dh'
ionnsuich e canain nan Gaidheal, agus cha
robh ni a bha toirt a leithid de thoil-inntinn
dha ri bhi a' cur air aghart ire nan Gaidheal
anns an duthaich anns an robh a nis a
dhachaidh.
Beagan laithean an deidh so fhuair mi
cuireadh gu cuirm fhlathail a bha air a h-
ordachadh gu bhi cur furan orm, ann an
aon de na seomraichean ann an togail 's
a' bhaile a tha air a chur air leth air son
companas, agus thachair mi an so ri daoine
a thug dhomh tairgse aoidheachd de gach
seorsa.
Melbourne
Tha suas ri deich ciad mile pearsa ann am
Melbourne, agus tha na criochan a' sineadh
deich mile o thaobh gu taobh . Tha carbadan-
iaruinn agus carbadan-sraid a' frithealadh
gach cearna.
Ann am meadhon a bhaile tha biithan
mora riomhach air an luchdachadh leis
gach stuth a tha ri bhi ri fhaotainn ann an
Lunnainn no an Dun-eideann, agus tha na
sraidean farsuing ordaU mar tha 'n a leithid
eile de bhaile 's an Roinn-Eorpa.
Tha abhainn mhor — an Yarra — a' ruitn
troimh Mhelbourne mar a tha Cluaidh a'
ruith troimh Ghlaschu. Tha ceann-shuas
na h-aimhne, air son fichead mile, leathann
seimh, domhain, agus tha sgioba beag
bhataichean a' seoladh a h-uile latha an so,
air astar aibhne cho grinn 's a dh' iarradh
duine fhaicinn.
Tha e 'n a fhianuis air tapadh agus
smioralas nan daoine gu 'm bheil baile cho
mor, le tighean cho snasmhor agus uidheam
cho taitneach air a thogail ann an uine cho
goirid oir cban 'eil moran tuillidh air ciad
bliadhna bho nach robh clach air muin
cloiche air an larach.
Cuimhneachan a' chogaidh
Tha cuimhneachan air na laoich a, bhuin-
eadh do Victoria agus a chaill am beatha
anns a' chogadh mu dheireadh (1914-18)
air a thogail air aonach aillidh an taobh a
muigh de 'n bhaile agus a chithear air son
miltean mu 'n cuiart. Tha ni sonruichte
mu 'n chuimneachan so. Tha beam anns
a' bhalla troimh am bheil gath-greine a'
dealrachadh air an aona-Ia-deug de 'n
aona-mhios-deug 's a' bhliadhna a tha a'
soUlearachadh cuimhneachan gradhach a
tha 'n a luidhe ann an teas-mheadhoin na
naomh- chobhan .
Mar dhearbhadh air an taobh a tha aig
muinntir Astralia ris an t-seann diithaich
cheannaich iad an tigh ann an Sasunn anns
an d' rugadh an seoladair ainmeil, Seumas
Cook, a rinn greim air Astralia air a leithid
de dhoigh agus gu 'n d' thainig an diithaich
fo chriin Bhreatuinn, agus chaidh an tigh
a ghiiilan, mir air mhir, gu Astralia agus
an sin chaidh a thogail as ur air ailean
grinn ann an Melbourne air an aon deilbh
's a bha e air a thogail ann an Sasunn anns
, an ochdamh linn deug, gu bhi 'n a chuimh-
neachan gu latha Luain do mhuinntir
Astralia air treunadas an duine ghaisgeil
so agus a' chomain a tha muinntir Astralia
a' faireachduinn dha.
Bendigo
Bho Mhelbourne chaidh mi steach gu
meadhon na. duthcha gu baile ris an canar
Bendigo. Ann an so chuir mi eolas air an
obair a tha dol air aghart ann a bhi spuin-
neadh an oir as an talamh. Tha obair
mhor de 'n t-seorsa so a' dol air aghaidh
anns a' bhaUe so. Tha an t-6r 'n a shradan
ann an sgealban-chreige a tha dol fo 'n
talamh ann an cuid de aitean miltean
troighean, agus is e obair nan spilinnead-
airean a bhi leantuin nan sgealbain-chreige
gu bhi faotainn an oir asda.
'S ann mar so tha iad a' dol mu 'n ghnoth-
uch.
Tha iad a' deanamh toll anns an talamh
gus an ruig iad aon de na sgealban-chreige
anns am bheil an t-6r. Tha an toll cho
farsuing agus gu 'n ruith creathall suas agus
a nuas air. Tha luchd-oibre a' dol sios anns
TURUS GU ASTRALIA
a' chreathaill agus a' sgaradh nan sgealban-
chreige anns am bheil an t-6r bho na creagan
a tha mu 'n cuairt orra. Tha na clachan
oir an sin air an cur suas air a' chreathall
gu muileann-bualidh a tha air a shuidh-
eachadh air lar freagarrach air tir mor,
agus tha iad air am pronnadh agus air am
meanbh-phronnadb. anns a' mhuileann gus
am bheil iad 'n an clabar. An sin tha an
clabar air a ghiixlan gu mullach buird
leathann fharsuing a tha luidhe air leth-
char. Tha am bord so air uidheamachadh
air son an aobhair air son am bheil e air a
chur air leth. Tha claisean caol air an
gearradh bho thaobh gu taobh air a' bhord
agus tha na claisean so air an lionadh le
beo-airgiod. Tha steall freagarrach uisge
an sin air a dhireadh air a chlabar agus mar
tha an t-uisge a' sgaoileadh a' chlabair thairis
air a bhord tha am beo-airgiod a' greimeach-
adh orra agus a' gleidheil nan sradan oir
mar tha iad a dol seachad, agus tha a chuid
eile de 'n chlabar air a ghiulan air falbh gu
bhi luidhe 'n a thorr ri taobh a' mhuilinn.
Tha an t-6r an sin air a ghlanadh bho 'n
bheo-airgiod agus tha spiiinneadairean gle
thoilichte ma gheibh iad imnsa oir as gach
tunna clabair a theid thairis air a' bhord-
ghlanaidh.
Tha e furasda a thuigsinn gu 'm bheil
moran cosduis co-cheangailte ri saothair de
'n t-seorsa so. Tha moran luchd-oibre air
thuarasdal, tha goireasan a dhith, tha
beartan agus innleachdan ri bhi air an
cumail air doigh, agus, ni a tha ann an cuid
de aitean gle dhraghail, uisge a' cruinneach-
adh anns na tuill a dh' fheumas beartan
a bhi 'g a tharruing bho 'n doimhne, agus
OS cionn gach ni eile tha feum air daoine
sgileil foghluimte a bhi a' socrachadh nan
aitean anns an f hearr na tuill f hosgladh agus
anns am bheil am barrachd oir.
Dachaidh mo shinnsir
Chaidh mo sheanair agus mo shean-
mhathair leis a' chuid eile de 'n teaghlach
ach m' athair gu Astralia anns a' bhliadhna
1852 agus tha teaghlach brathar-athar dhomh
a chomhnviidh anns an t-seann dachaidh
anns an do chaochail na seann daoine.
Tha craobh ri taobh an dorus, a tha cho
mor ri craobhan Lebanoin agus bha e air
ionnseadh dhomh gur trie a chuir na seann
daoine agus an cuideachd aoibheil 6g am
feasgar seachad ann am fionnarachd an la
aig dol fodha na greine fo fhasgadh sgaile
na craoibhe so.
Tha duthaich fharsuing ri fhaicinn bho
'n dorus, agus tha dachaidh an so far am
bheil aoidheachd agus cairdeas agus cridh-
ealas, gradh agus blaths, a mheal na h-
oghachan bho an sinnisr a' feitheamh air
neach sam bith a theid a steach air an
dorus.
Ach bha an iiine a' ruith agus b' fheudar
dhomh bhi dol air aghaidh le mo thurus.
Sheol sinn ann am bata-smuid bho Mhel-
bourne gu tuath air taobh an ear Astralia
agus an deidh dhuinn seoladh air son ceithir
laithean a latha 's a dh' oidhche rainig sinn
Brisbane a tha anns an Roinn ris an canar
Fearanh-na-Banrigh (Queensland). Is e
so priomh-bhaile na Roinne, agus tha e air
a shuidheachadh air abhainn Brisbane mu
fhichead mile o bheul na h-aibhne. Ann
an so chuir mi suas le caraid fialaidh air
an robh mi eolach mu 'n d' fhag iad Albainn.
Cha b' urrainn dhaibh tuilleadh coibhneis
a nochdadh dhomh na rinn iad. Thug iad
mi mu 'n cuairt a dh' fhaicinn seallaidhean
a' bhaile, agus chaidh sinn aon latha ann an
carbad-olaidh gu bhi faicinn measan a' fas
mar a tha iad a' fas anns an h-Innsean.
Bha sinn a nis fada tuath agus mar as
fhaide tuath a tha thu dol is ann as blaithe
a tha e a' fas. Tha cearnan de Fhearann-
na Banrigh a tha cho teth 's a tha na h-
Innsean, agus fasaidh cuilcean siiicair anns
na cearnan sin mar a tha iad a' fas anns na
h-Innsean-an-iar.
An teas
Tha an teas anns na criochan sin cho
dian agus nach urrainn do dhaoine bhi
saothaireachadh annta nach 'eil air an
cleachdadh ri teas. Aig aon am thug an
luchd-riaghlaidh daoine dubh as na h-
eileanan gu bhi deanamh na h-oibre co-
cheangailte ri bhi fas an t-siiicair ach
thoisich moran air a bhi gearan gu 'n robh
iad so air an oibreachadh mar thraillean
agus b' fheudar do 'n luchd-riaghlaidh stad
a chur air an doigh oibre so, agus rinn iad
cordadh ri luchd-riaghlaidh na h-Eadailt
air son deich mile pearsa a bhi a' deanamh
an dachaidhean anns an duthaich so gu bhi
deanamh na h-oibre so. Agus 's ann mar
so a tha an obair air a giulan air aghart air
an la diugh.
Tha farsuingeachd mhor anns an Roinn
so de Astralia agus tha na ciadan miltean
de f hearann air taobh cuil na duthcha a tha
air an toirt thairis gu bhi beathachadh
spreidhe a tha air an reic agus air am marbh-
adh agus air an uidheamachadh mar Ion
do shluagh fheumach an t-saoghail. Tha
na buachaillean air am bheil ciiram na buara
a' marcach air eich nuair a tha iad air
cheann an gnothuich.
TURUS GU ASTRALIA
Ann an so feudaidh mi ainmeachadh da
chruadail a tha co-cheangailte ri obair na
tuatha 's an dilthaich so ; anns a' cheud
aite cion uisge, agus anns an dara aite
fearann-teine.
Tachraidh gu bheil cearnan caochlaideach
nach fhaic fras uisge air son tiine fhada agus
uidh air n-uidh tha am feur a' fas gann gus
mu dheireadh ma leanas an tiormachd fada
gu leor, gu bheil a h-uile mir dheth gorm,
agus crionaichte air itheadh, agus tha an
talamh cho lom ri bois do laimhe. Aig am
mar sin tha miltean de chaoraich a' basach-
adh le acras.
Tiormachd
Ann a bhi a' feuchainn ri bhi meatachadh
na deuchainn bidh buachaillean a' gearradh
meanglain chraobhan far am bheil iad ri
f haotainn agus 'g am f agail air an lar a chum
agus gu 'm bi cothrom aig na h-ainmhidhean
bochd a bhi ag itheadh nan dui|leagan a tha
orra.
Tha doigh eUe anns am bheil na h-uach-
darain a' feuchainn ri bhi liighdachadh an
call. Ma dh' fbaoite gu bheil cearnan fad
air falbh anns am bheil pailteas feoir a
chionn gun d' thainig bristeadh an sin air an
t-sid agus tha buachaillean air an cur a mach
leis an spreidh air rathadan-mora a tha air
an comharrachadh a mach air feadh na
diithcha, agus a tha fosgailte do neach sam
bith a dh' iarras a bhi 'g an gabhail, gu bhi
ruigheachd nan aitean sin agus gu bhi
paidheadh ionaltradh air an son gus an tig
fuasgladh orra 'n an ionaltradh fein, Corr
uair gabhaidh na treudan miosan • air an
rathad, a' tighinn beo air na gheibh iad ri
itheadh ri taobh na slighe.
Gnothuch eile a dh' fheudas mi ainmeach-
adh a tha co-cheangailte ris a' chruaidh-chas
so.
Bha e air a thoirt fanear gu 'm bi ainmh-
idhean beo na 's fhaide na 'm biodh uisge
aca ri 61 ged nach biodh biadh aca ri itheadh
agus gu bhi faotainn buannachd bho 'n
chor so tha moran de 'n tuath a' tionndadh
ghlacan freagarrach 'n an oighreachdan gu
bhi 'n an lochain a tha air an lionadh le
uisge ri linh brisheadh na side, agus 'g an
dion le criadh laidir agus 'g an cumail gu
faicilleach fa chomhair la na h-eigin. Tha
iad mar an ceudna a' tolladh 's an talamh
gu bhi ruigheachd uisge anns an doimhne
agus 'g a tharruing gu aghaidh na talmhainn,
agus mur so tha moran lasachaidh ri fhao-
tainn air cruais na tiormachd, agus is e mo
bheachd-sa mar as mo tha na criochan air
an aiteachadh gur ann is mo a bhitheas
tarruing air a dheanamh air an ulaidh
dhiomhair so.
Bu choir a bhi toirt fanear fad na h-iiine
anns am bheil an tiormachd a' marsinn gu.
'm bheil freumhan agus por an fheoir a'
luidhe 's an talamh gu fallain smioraU, agus
aon uair 's gu 'n tig an t-uisge ann an beagan
laithean tha fiamh-guirme ri bhi air fhaicinn
air aghaidh na talmhainn agus ann an
beagan laithean eile tha pailteas feoir.
Teine
Is e an dara cruadal a dh' ainmich mi —
fearann-teine. Tha so 'n a chunnart eaga-
lach. Tha aitean far am bheil preasan
tiugh, agus ann an teas an t-samhraidh-
lasaidh an rud as lugha teine 'n am measg
agus ma tha a' ghaoth a' seideadh tha an
lasan a' faotainn greim agus air falbh
gabhaidh e 'n a dhian ruith leis a' ghaoith
gun chumhachd air thalamh a chuireas
stad ah gus am bheil gach ni a tha roimhe
'n a smiiireach. Is trie a tha an teine a'
deanamh leir-sgrios air tighean agus fearann,
air crodh 's air caoraich, aig astair mor bho
'n aite anns an do thoisich e, agus tha cunntas
againn air daoine agus dachaidhean a bhi
air an cuartachadh gun doigh air teicheadh
bho 'n uamhas.
Sydney
Bho Brisbane chaidh sinn gu Sydney, agus
is e so am baile-mor mu dheireadh a bha
sinn gu bhi faicinn. Tha e 'n a phort
ainmeil. Tha moran de 'n bheachd gur e
am port as grinne 's an t-saoghal. Tha
corr is deich ceud mile de shluagh ann agus
is e priomh-bhaUe anns an Roinn ris an
canar a' Chuimrich-nuadh-dheas (New South
Wales). Tha Caol cumhann a' direadh a
steach do 'n phort agus tha rudhachan agus
camusan grinn an sud 's an so air a' chaol.
Tha doimhneachd uisge anns a' chaol a
ghiiilanas bata sam bith agus tha bataichean
as gach cearna de 'n t-saoghal a' seoladh as.
'S e so am port as mo ann an Astralia,
agus tha barrachd marsantachd a' dol
troimhe na tha dol troimh bhaile eile 's
an duthaich. Tha tighean breagh air an
togail air na rudhachan gu snasmhor, sreath
air sreath bho am muUach gu bile an uisge,
agus tha seallaidhean breagh ri bhi air am
faotainn asda.
Tha na sraidean rianail taitneach, agus
tha bixthan agus, togailean annta cho fiachail
's a tha r' am faotainn.
{ri leantuinn)
Aireamh ii
1945
An aithne nuadh
Aithne nuadh tha mi a' tont dhuibh, gu'n gradhaich sibh a' cMile ; mar a ghradhaich ?nise
sibhse, gu'n gradhaich sibhse a cMile mar an ceudna. — Eoin xiii. 34.
THA e gle iongantach nach 'eil iomradh
idir air a dheanamh air grddh anns na deich
aithntean. Tha iad a' cur an ceill an lagha
a thaobh ar dleasdanais do Dhia agus do
dhaoine, ach chan 'eil aon fhacal annta nju
ghradh. A thaobh Dhe tha na seann
Sithntean a' teagasg nach coir dhuinn dia
eile a chur air thoiseach air ; nach coir
dhuinn dealbh Dhe a tharruirg ; nach
coir dhuinn ainm naom.h an Tighearna
a thoirt an diomhanas ; ach chan 'til iad
ag iarraidh oirnn Dia a ghradhachadh .
A thaobh ar coimhearsnaich tha na seann
aithntean a teagasg nach coir dhuinn ar
coimhearsnach a mharbhadh ; no a chuid
a ghoid ; no breugan a dheanamh uime ;
no a chuid- a shanntachadh ; ach chan 'eil
iad ag iarraidh oirnn ar coimhearsnach a
ghradhachadh. Chan e Maois ach Criojd
a theagaisg kn aithne nuadh so, an Aithne
a tha 'n a clach-mhullaich os cionn ch^ich
uile, Gradhaichidh tu an Tighearna do Dhia
le -d' uile ehridhe agus le d' uile anam, agus
do choimhearsnach mar thu fein.
Mar so tha e comasach do dhuine na
seann kitheantan a choimhead, ann an deagh
thomhas, ach fhathast a bhi fada fada air
falbh bho Chriosd agus bho spiorad an t-sois-
geil— " Ged labhrainn le teangaibh dhaoine
agus aingeal agus gun ghradh agam, chan
'eil annam ach neo-ni." " Ged robh gach
uile eolas agam agus gach uile ghne chreid-
imh, agus gun ghrMh agam, chan 'eil tairbhe
air bith dhomh ann."
Is m.aith a thuig an t-abstol Eoin inntinn
Chriosd anns a' chiiis so, oir tha na litrichean
a sgriobh e ag ardachadh a' ghraidh air a
h-uile duilleig : —
An ti aig a bheil gradh d'a bhj'athair tha
e 'n a chomhnuidh 's an t-solus.
An ti a tha fuathachadh a bhrathar tha
e anns an do?xhadas.
Ge b'e neach aig a bheil maoin an t-
saoghail so, agus a chi a bhrathair ann
an uireasbhuidh, agus a dhruideas a
ehridhe 'na aghaidh, cionnus a tha
gradh Dhe a' gabhail cdmhnuidh ann ?
Gach neach a ghradhaicheas, ghineadh
0 Dhia e, agus is aithne dha Dia ; ach
an ti nach gradhaich chan aithne dha
Dia, oir is gradh Dia.
An ti nach gradhaich a bhrathair a
chunnaic e, cionnus a dh' fheudas e
Dia nach faca e a ghradhachadh ?
Tha sinne cho eolach air na briathran sin
's nach duisg iad an diugh an dara cuid
ionghnadh no naire 'n ar cridheachan, ach ma
thoisicheas sinn air sinn fhein a cheasnach-
adh ann an solus an teagaisg so c' aite a bheil
ar seasamh againn ? Ma tha thu ann an
droch rim ri do choimbearsnach c' aite a bheil
do sheasamh agad ach anns an dorchadas ?
Ma tha eud no farmad no fearg no gamhlas
ann ad chrid)ie theireadh an t-ab.tol Eoin
nach do rainig thu an solas fhatha.t agus
nach 'eil tolas agad air Dia. Ach tha cog-
uisean Chrlosduidhean an diugh air fas cho
maol 's nach cuir e dragh no eagal air bith
orra an aithne so a bhriseadh agus cleach-
dadh Criosdail a bhraithreachais a chur an
suarrachas.
An uair a bha an t-abatol Eoin cho fann
breoite leis an aois 's nach b'urrainne seasamh
air beulaibh coimhthionail na b' fhaide na
m'onaid no dh^, bhiodh. na br^ithrean eile
'ga ghiulan a steach do'n choinneamh ann
an cathair agus 'g a chur 'n a shuidhe air
beulaibh a' choimhthionail, air ghaol gu'm
beannaicheadh e an sluagh. Agus b'e so
na facail a bhiodh e ag radh daonnan. Mo
chlann bheag, gradhaichibh a cheile. Thubh-
airt cuid-eigin ris aon 1^ " Car son a tha sibh
ag radh sin daonnan ? " Fhreagair Eoin,
"^^Tha a chionn nach 'eil an corr arm ri
radh ; is e aithne Dhe gu'n gradhaicheadh
a chlann a cheile.
Dh' ionnsaich an t-abstol Eoin teagasg a
IMhaighstir gu maith ; dh' ionnsaich e gur e
gradh a bhi anns a' ehridhe, gradh do Dhia
agus do dhaoine, toiseach agus meadhon agus
deireadh na diadhaidheachd.
Bidh daoine ris nach cord an teagasg so
a' feuchainn ri duileadasan a chur ann : their
iad ciamar is urrainn do dhuine a naimh-
dean a ghradhachadh mar a ghradhaicheas
TURUS GU ASTRALIA
e a chairdean ; ciamar is urrainn da a choimh-
earsnach a ghradhachadh mar a ghradhaich-
eas e a mhathair ? Ach b' aithne do Eoin
nadur mhic an duine a cheart cho m.aith 's
is aitline do na daoine sin, agus chan
iarradh e air duine air bith saltairt air na
faireachduinnean nadurra a chuir Dia 'n a
chridhe. Ach is e an fhirinn nach teid
duine air bith air seachran anns a' chilis so.
ma tha toil cheart aige. Chan 'eil Criosd ag
iarraidh oirnn an gaol a tha againn air ar
mathraichean'no air ar mnathan a thoirt do
choim hears nich, ach tha e ag iarraidh oirnn
a bhi coibhneil agus braithreil agus baigheil
riu mar bu mhaith leinn iadsan a bhi ruinn
fhein ; tha e ag iarraidh oirnn a bhi a'
smuaineachadh air nithean dhaoine eile agus
air cor dhaoine eile cho maith ris na
nithean againn fhein.
Feumaidh sluagh an Tighearna am beatha
a riaghladh le lagh as airde agus le lagh as
fhearr na doighean agus cleachdannan an t-
saoghail. Chan 'eil maith dhaibh olc iccadh
air son uilc ; chan 'eil maith dhaibh buille air
a' bbuille a thoirt do dhuine tuasaideach no
facal air an fhacal a thoirt do dhuine fear-
gach. Feumaidh seirbhiseach an Tighearna
a bhi ciiiin, caomhail, gradhach ; a bhi deas
gu moille a chur air a cheum mar a rinn an
Samaritanach los gniomharan na trocair a
choimhlionadh d'a bhraithrean. " Uime sin
ma bhios do namhaid acrach, thoir biadh
dha ; ma bhios e tartmhor thoir deoch dha :
na tugadh buaidh ort leis an olc, ach thoir-sa
buaidh air an olc leis a' mhaith." Nach ard
agus nach domhain agus nach duilich an
aithne nuadh so ! Co a tha comasach air
timhlachd a thoirt do'n lagh so gu h-iomlan ?
Ach an ni a tha eu-comasach dhuinn 'n ar
neart fein ni Dia comasach dhuinn le comh-
nadh a Spiorad Naoimh. Gun cridhe nuadh
chan urrainnear an aithne nuadh a
choimhead. " Cruthaich annam cridhe glan,
a Dhe, agus ath-nuadhaich spiorad ceart an
taobh a stigh dhiom."
A thaobh gradh braithreil tha sinn uile a'
teachd gearr ; ach cho fada 's a bhios e a'
cur dragh air ar coguis nach 'eil sinn cho
dleasdanach no cho coibhneil ri ar' coim.h-
earsnaich 's a bu choir dhuinn a bhith tha
lasag bheag de'n t-solus a tha o shuas beo
annainn. Ach ciod a theirear ri daoine a
tha fo ainm Chriosduidhean agus a bhios a'
dol do'n aon eaglais, agus ag 61 as an aon
chupan air la a' chomanachaidh, ach nach do
sheas ann an tighean a eheile, agus nach do
bhruidhinn ri eheile, agus nach do labhair
facal maith mu chach a eheile, bho chionn
sheachd bliadhna, ged nach 'eil ceud slat
eadar na dorsan aca ? Ciod a theirear riu ach
gu'n cuireadh an dol-a-mach mulad air
cridhe Eoin, agus na 's miosa air fad, gu bheil
e a' cur mulaid air cridhe an t-Slanuigheir a
bhasaich gus daoine a dheanamh reidh, cha
'n e mhain ri Dia, ach ri each a eheile!
" Aithne nuadh tha mi a' toirt dhuibh, gu'n
gradhaich sibh a eheile : le so aithnichidh na
h-uile dhaoine gur sibh mo dheisciobuil-sa
ma bhios gradh agaibh d'a eheile."
An aithnichear leis a' chomharradh so c'
aite a bheil ar comhnuidh againne — -anns an
t-solus no anns an dorchadas ?
Turus gu Astralia
Leis an Ollamh Edghan A. Mac Fhraing.
(Air a leantuinn)
THAGHAIR gu 'n deachaidh am baUe a
thogail air da thaobh de 'n chaol agus air
son moran bhliadhnachan b' iad bataichean
aiseig a bu cheangal eadar an da thaobh
ach o chionn beagan bhliadhnachan chaidh
drochaid mhor iaruinn a thogail gu bhi ag
aonachadh an da thaobh agus tha muinntir
a' bhaile anabarrach proiseil as. Agus gu
dearbh faodaidh iad a bhi ! Chosd an
drochaid seachd muillean punnd Sasunnach,
agus tha i a' giiilan cuig rathadan-mora —
rathad air son carbad-iaruinn, rathad air son
carbadan-sraid, te eile air son carbadan-
olaidh, te air son carbadan-each, agus te
air son coisichean. Tha an drochaid cho
mor agus gu 'm bheil i ri bhi air fhaicinn air
.son astair mor, agus cho ard agus gu 'n
seol am bata as mo foidhpe.
Na sl^ibhtean gorma
Tha turusan ciatach a dh' fheudas luchd-
turuis a ghabhail o 'n bhaile. Tha aon
gu sonruichte ainmeil. Tha sleibhtean ard
air cul a' bhaile fo ainm na sleibhtean gorma.
Ann an meadhon nan sleibhtean tha sluic
fasail anns am bheil uamhan araidh anns
am faicear seallaidhean nach fhaicear ach
beag ann an cearna eile de 'n t-saoghal.
Tha moran dhiubh miltean ann am fad
agus gach uamh dealaichte ann an meudachd
agus oirdhearcas bho gach uamh eile.
Gabhaidh e leth la a bhi a' dol troimh aon
diubh le fear-seolaidh 'g ad threorachadh
air gach ceum. Tha na h-uamhan so fo
chiiram luchd-riaghlaidh na Roinn a rinn
rathad mor do 'n ionnsuidh agus a thog
tigh-osda air son luchd-turuis agus a chuir
TURUS GU ASTRALIA
air doigh solus-dealanaich a bhi a' soillseach-
adh nan uamhan a tha fosgailte do liichd-
turuis.
Chan 'eil e furasda a bhi ag innseadh
oirdhearcas an t-seallaidh ri bhi air fhaicinn
ann an aon diubh. Faodaidh mi a bhi
mineachadh gur e clach-aoil a tha amis na
h-uamhan sin, agus a reir coltais thainig
sgoltadh mor agus neo-chumanta aig aon
am am measg nan creagan, a' deanamh
bearnan mora agus neo-chumanta fo na
sleibhtean. An sin thoisich boinnean uisge
a bhi sileadh an sud agus an so bho na
sgoiltean a bha ann am mullach nam bearnan,
a' toirt leo smior an aoil. Ann an ctirsa
nan miltean de linntean rinn gach boinne
a chuid fhein gu bhi a' cruthachadh chiigein
a tha an crochadh bho mhuUach na bearna
no deilbh do iomad cumadh agus dath a tha
suidhe air tirlar na h-uaimhe.
Tha cuid de na bearnan ciad troigh ann
an aird, a' chuid as mo aird chuimseach,
ach ann &,n aite no dha feumar dol air
mhagan, a' dol bho aon seomar gu seomar
eile.
Tha na taoibh agus an t-iirlar agus
mullach na bearna Ian de dheilbh loinnearach
ann an dathan geal, gris-dhearg, or-dhearg,
6r-bhuidhe agus caochladh dhathan loinnear-
ach eile agus ann an cumadh chaistealan
stuic, stuadhan, tomadain, binnein agus
ni cho iongantach 's a bha ri fhaicinn, an
crqchadh bho sgoltadh 's a' chreig air
mullach na bearna, brat mor farsuing cho
coltach ri filleag 's a chunnaic thu riamh
agus cho tana ri filleag sioda. An uair a
dhealraich am fear-seolaidh gath-soluis air
na deilbh bha an sealladh a' dearsuinn mar
gu 'm bitheadh tu ag amharc air airgiod no
or. Is e ainm nan uamhan so na " lenolan
Caves."
Abhainn Hawkesbury
La eile chaidh sinn gu bhi faicinn abhainn
araidh ris an canar an Hawkesbury. Chaidh
sinn a' cheud chuid de 'n rathad air carbad-
olaidh, a' dol troimh dhtithaich mhonadail
ghrinn a dh' fhaodadh a bhi ann an Gaidh-
ealtachd na h-Alba, gus an do ramig sinn
taobh na h-aibhne. An sin chaidh sinn air
bord bata-smuid a bha gu bhi 'g ar giulan
fichead mile air an abhainn. Tha an
abhainn mu leth-mhile air leud agus air
gach taobh o bhil an uisge gus na mullaichean
as airde tha coilltean tiugh, dosrach, fliir-
anach.
Bha a' ghrian a' dealradh, an speur soilleir,
an latha blath agus gach ni cho samhach
ach a mhain dranndan a' bhata iS gad a
bhitheadh* tu air mullach Beinn-an-tuirc.
Tha mi a' toirt breacag a maileid m'
inntinn, B' e so an la os cionn gach la eile
air an do mhosgail iarrtus ann am chridhe
gu 'm biodh gach caraid bed a b' aithne
dhomh a' sealbhachadh an aoibhneis a bha
mise sealbhachadh air an la sin.
Chaidh sinn air tir air son ar diot agus
^s an fheasgar chaidh sinn air ais troimh
raontan le craobhan luchdaichte le dran-
gairean agus iibhlan. Bha sinn a nis" gu
bhi gabhail an rathaid bho Sydney gu
Melbourne. Tha so se ceud mile ann an
astar. Rinn sinn ar turns air carbad-olaidh
agus ghabh sinn tri laithean ris.
Canberra
A' cheud oidhche chuir sinn seachad ann
an Canberra, ard-bhaile uachdranachd as
airde ann an Astralia. Is e aite aonarach a
tha so agus tha duine gabhail iongantais
gu 'm biodh aite cho aonarach as so air a
thaghadh na 'm b' e gliocas a bha riaghladh
na ciiise. Ach mo thruaighe mise ! Cha
b' e gliocas idir a reitich an gnothach ach
am feart as guiniche ann an cridhe nadurra
an duine, eud.
'S ann mar so a thachair.
Bha Sydney agus Melbourne eudmhor
d' a cheile air son bhliadhnachan agus an
uair a dh' eirich a' cheist co aca a bha ri bhi
faotainn an urraim gu bhi 'n a dhachaidh
do 'n Ard Chomhairle cha gheilleadh an
t-aon do 'n aon eile, agus cha robh cordadh
air doigh eile ach gu 'm biodh tighean na
h-Ard Pharlamaid air an togail air fearann
nach buinneadh do aon diubh.
'S ann mar sin a chaidh an t-aite so a
shocrachadh.
Tha e mu leth an rathaid eadar an da
bhaile agus tha e air astar bho 'n rathad
mhor a tha ag aonachadh an da bhaile.
Feumar aideachadh ged tha, ged b' ann
mar so a thoisich an gnothuch, gu 'n do
ghabh an luchd-riaghlaidh an obair gu
sgairteil ann an laimh gus am bheil an diugh
samhladh ann an so air baile cho grinn 's
a dh' iarradh tu.
Bha caob mhor fearainn air a chur air
leth air am biodh uachdranachd iomlan aig
an Ard- chomhairle agus air am bitheadh
tighean na h-Ard-Pharlamaid agus tighean
eile freagarrach air son riaghlaidh na diithcha
air an togail, agus a chum agus gu 'm biodh
a' chuid a b' fhearr a bhi air a dheanamh
chaidh iarraidh air daoine sgileil air feadh
an t-saoghail a bhi toirt am barail ann an
sgriobhadh ciamar a bu choir na tighean
Parlamaid agus na togailean eile agus na
sraidean a bhi air an suidheachadh air
CALL IS BUANNACHD
dhoigh a bha freagarrach, snasail ann am
baile na h-Ard-Chomhairle.
Bha duals mhor air a tairgse do 'n duine
a b' fhearr 's an stri.
Chaidh. an duals gu duine a bhuineas do
America agus 's ann a reir mar a shocruich
esan a tha gach ni co-cheangailte ris na
sr aide an agus na tighean a tha ri bhi air
an togail anns an uachdranachd ri bhi air a
dheanamh.
'S e an ni as miosa mu 'n aite gu 'm bheil
e oho fad air falbh o bhaile sani bith anns
am bheil mor-mharsantachd na duthcha air
a ghlulan air aghaldb.
Albury
Air an ath oidhche bha sinn ann an Albury
agus air an taobh a muigh de 'n bhaile
fhuair sinn sealladh air oibric!hean mora a
tha cur an uidheam casgadh uisgeachan na
h-aibhne Hume, agus gu bhi 'g an sgaoileadh
ann an claisean mar a tha lad a' deanamh 's
an Eiphit gu bhi ag uisgeachadh an talalmh
mu 'n cuairt anns am bheil moran sil agus
craobhan-meas air an cur.
An ath oidhche bha. sinn ann am Mel-
bourne. Bha sinn a nis a' tighinn gu deireadh
ar turuis, agus chuir sinn romhainn na 'm
bitheamaid a' faicinn ciamar a bha muinntir
Astralia a' cur seachad na Nollaige agus a'
toirt a stigh na bliadhn' uire gu 'm bith-
eamaid a' deanamh uUachadh gu bhi tilleadh
gu Lunnainn.
Agus 's ann mar sin a bha.
Da la as deidh na bliadhn' uire chaidh
sinn air bord ann an Melbourne.
Sheol sinn air ar rathad dhachaidh aig
cuig uairean feasgair agus anns an anmoch
chaidh sinn troimh an riop gus a' chuain
mhdir ann an oidhche dhorcha, na neoil
dtibhraidh agus an dealanach air muir
chiiiin a' lasadh na speur.
Call is buannachd
BHA mi an la-roimhe 'g am choimeas fein
ri Saul, righ mor — -an tuille na aon seagh — ■
agus ceud righ Chloinn Israeli. Tha mi ag
ciallachadh sin 'n am dhoigh fein. oir geij.
a tha meudachd riaghailteach annam a
thaobh bodhaig, fathast chan 'eil annan
ach aon de'n phobull, agus bu righ ainmeil
Saul. Is e an doigh anns an robli mi 'g am
choimeas fein ris an duine mhor ud, mata,
gu'n d' fhalbh mi am mach le ni sonraichte
agam aims an amharc, ni, ged-tha, nach
d' thainig gu bull ; ach thachair ni eile
rium a chord rium, agus ni'tha mi an dull
a rinn feum do'n inntinn.
Tha cuimhne agaibh gur ann a shiubhal
nan asal a chaidh air faondradh a dh' fh^g
Saul a dhachaidh is tigh athar. Cha d'fhuair
e na h-asail, ged a fhuaras lad air a shon sin,
ni nach do thachair dhomhsa a thaobh a'
ghnothaich a thug mi fein am mach. Ach
mur d' fhuair e na h-asail, fhuair e crun
rioghail !
Chuala mise maduinn an latha ud gu'n
robh am marsanta guail ris a bheil ar n-
earbsa gu beagan connaidh a chumail ruinn
anns a' choimhearsnachd, is dh' fhalbh mi
am mach feuch am faighinn greim air.
Chan fhaca mi a shtiil, ged a rinn mi siubhal
MhicRuslainn air na h-eich air — -sealltainn
air a shon far an saoilinn am bitheadh e,
is far an saoilinn nach bitheadh e ! Ach
mur faca is mur d' fhuair mi esan a bu mhath
learn fhaicinn — agus b' fhior mhath leam
fhaicinn 's gu'm faighinn mo luigheasachadh
de chonnadh bhuaithe, no an t-sfeiche a
thoirt dheth — chunna mi ni eile a thug
aotromachadh dhomh bho'n champar a
bha orm a chionn nach d' fhuair mi greim
air fear a ghuail.
Bha mi a' dol seachad air tigh an sin le
lios air a thaobh beoil, tigh a tha gle dhltith
air an tigh againn fein, ged nach bi mise
ach annamh a' dol an rathad a tha e. Anns
an dol seachad, rug mo shiiil air leac chloiche
taobh a stigh a' gheata, agus sgriobhadh
oirre. Stad mi ; thug mi suil na bu mheana
oirre, is chunna mi gur ann am Beurla a bha
an sgriobhadh. Le thionndadh gu G^idhlig,
so agaibh car mar a bha an rud a bha air
a sgriobhadh oirre — " Thug Dia lios dhomh.
Tha mise a' deanamh mo dhichill gu a
chumail air doigh, agus tha mi a' fagail a'
chorra aige fein! "
An uair a leugh mi na facail ghrinne ud,
chomhdaich mi an lios uile le mo shuil,
agus gu cinnteach is ann air a b' fhiach
sealltainn. Rinn an t-aon do'm buin e a
dheagh dhicheall, is a reir coltais gun
soradh, gu lios grinn a bhith aige ; agus gu
fior cha do dhearmad Esan anns an do
chuir e earbsa a chuid fein de 'n obair a
dheanamh.
Chan 'eil e furasda a chur sios ^nn am
briathran suidheachadh, is gach ni a bha
anns an lios : bha blathan de gach dath is
gne ann, callaidean is cuirn bheaga chlach
ann, is an cuibhrionn fein de luibheannach,
de bhlathan is de fhas eile ag gobachadh
gu finealta 'nan taic is eatorra. Bha
riochdan eunlaith is chreutairean eile r' am
AIG AN UINNEIC
faicinn ann thall 's a bhos. Bha corr dhearg-
chasach 'na seasamh an sud, rioclid troichein
bhig de shithiche cul duilleig an cuileig eile ;
bha losgann (no smaigean) mar gu'm biodh
e air ur thighinn am mach as an Ion lusanach
a bha air taobh. eile aon de na cuirneanan,
agus tri no ceithir de bhalgan losgainn
feallsa a' togail an cinn os cionn an fheoir
ghuirm a bha ag comhdach an reidhlein
bhig a bha am meadhoin an liosa. Sheas
mi an sin gus an do ghabh mi sar-bheachd
air an lios, is cha robh cuirahne air fear a'
ghuail !
Tha an toileachadh a thug an lios ud
dhomh agam fathast, agns ged nach do
sholar mi an connadh a bha bhuam, sholar
mi luach-saothrach eile, theagamh, a bhios
na 's maireannaiche na an ni a bha bhuam,
air nach deante ach a losgadh is a leigeil
air falbh 'na theas is 'na cheo co-dhiubh,
ged is cinnteach gur math am feum sin
fein ri latha fuar !
Sin agaibh, mata, mar a bha mise 'nam
dhoigh bhig fein an latha a bha an sud
coltach ri Saul, righ mor Chloinn Israeli.
Eachann MacDhughaill.
Aig an Uinneig
Eirigh na greine
BHO chionn bhliadhnachan bha mi ann an
Leodhus ; air mo thighinn air m' ais chaidh
sinn air bord air a' bhata aig aon uair deug
a dh' oidhche, is chaidh an fheadhainn a bha
comhla rium a laighe. Dh' fhan mise leam
fhein gu h-ard gus mo chuimhne urachadh
air nithean a dh' fhairich mi a 'm' oige agus
air ghaol a' ghrian fhaicinn aon uair eile
ag eirigh air a' mhuir. Clod air bith an
t-aite anns am faicear e tha briseadh an
latha n a ionghnadh soluimte agus 'na
shealladh maiseach is miorbhuileach, ach
ged tha mise eolach gu leoir air an t-sealladh
sin am measg nam Ijeann agus nan coilltean,
bha greis mhaith o nach fhaca mi an la a'
briseadh air an fhairge. "Mar sin dh' fhan
mi leam fhein gu h-ard fad na h-oidhohe
agus an fhaireachduinn 'n am chridhe a
bhios ann an cridhe duine a tha feitheamh
air an te air a bheil gaol aige.
Tha iocshlaint do 'n chridhe ann am
briseadh an latha nach 'eil ann an cungaidh
eile fo 'n ghrein ; dh' fheumadh duine a bhi
dall agus bodhar agus maol mur cluinneadh
agus mur faiceadh e iongantasan anns an
iarmailt, agus e mach air an raon eadar
leth-uair an deidh da uair agus eirigh na
greine; Ach gu sonruichte chi iadsan a
theid sios do 'n fhairge gniomharan an
Tighearna, agus a bhsartan iongantach air
an doimhne.
Bha an la a' glasadh agus sinn a' dol
seachad air na h-Eileanan Sianta, ach bha
sinn a' dluthachadh ris an tigh-sholuis a tha
air ceann Rona m 'an do thoisich a' ghrian
air beanntan Ghearrloch agus Thoireartan
a bhreacadh le a gathan 6r-bhuidh.
Bha a' mhaduinn ciuin, agus an solus
glan is soilleir. Chitheadh tu na ficheadan
mile bhuait air gach taobh, agus cha robh
taobh an tionndadh tu nach robh an sealladh
maiseach, fonn is cuan a' deanamh gaird-
eachais ann an solus na greine a bha 'g am
pogadh agus 'g am beannachadh. Cha robh
ach aon Ibheinn anns an t-sealladh nach do
fhreagair gu toileach do fhailte na m.aidne
a bha a' ghrian a' cur orra ; b'e sin Cuilionn
anns an eilein Sgitheannach. An aite a
comJidach-cinn a chur dhi gu modhail agus
gu suilbhearra mar a rinn beanntan Chataibh
agus Rois chum Cuilionn a currachd oirre
fad na h-uine.
Bu diomhain dhomh feuchainn ri cainnt
a chur air maise na maidne ud air an linne
Sgitheanaich, no air na faireachduinean a
bha ann am chridhe, oir tha fhios agam
nach rachadh agam air a dheanamh ged
dh' fheuchainn ris. Ach air a shon sin tha
f-hios agam gu robh barrachd buannachd
dhomh anns a' mhaduinn ud 'n am inntinn
agus 'n am chridhe agus 'n am anam, na
bha dhomh anns an da bhliadhna a chuir
mi seachad ag ionnsachadh Eabhra,
cainnt nam Pharasach. Chan 'eil agam-sa
an diugh de dh' Eabhra na riaraicheadh
eadhon Cleir Mhuile, ach tha fhios agam
gu 'm fan faireachduinean na miadne ud
'n am chridhe agus 'n am fhiosrachadh gu
brath tuilleadh, agus gu 'n toir lad solas agus
iirachadh agus iocshlaint do m' anam aig
anannan anns am bi feum agam air iocsh-
laint.
Am measg gach rud eile a thainig gu 'm
inntinn a' mhaduinn ud thainig Laoidh
Oisein do 'n ghrein, ach ged dh' fheuch mi
ris na fa call a chuimhneachadh cha b'
urrainn dhomh ach criomain bheaga dhi
fhaotainn.
0 Thusa fein a shiubhlas shuas,
Tha cruinn mar Ian sgiath chruaidh nan
triath,
Cia as a tha do dhearrs' gun ghruaim,
Do sholus a tha buan, a Ghrian ?
Thig thusa mach 'n ad aille threin
Is foluichidh na reul an triall ;
Theid ghealach sios gun tuar o 'n speur.
'G a cleatha fein fo stuaidh 's an iar.
(;reidemihan neonach an latha an diugh
Ach ged nacli robh Laoidh Oisein agam
air mo theangaidh bha an naoieamli salm
deug agam air mo theangaidh, laoidh as
fhearr na te Oisein.
Gloir Dhe Ian fhoillsichidh na neamh,
'S nai spenra gniomh a lamh,
'^Tha la a' deanamh sgeil do la
Is oidhche dh' oidhch' gun tamh.
Chaidh 'm fuaim air feadh gach tire mach,
Am focal chaidh an cein
Gu crich na cruinne, chuir e annt'
Buan-phailliun ard do 'n ghrein.
Neach tha mar nuadh fhear-posda 'teachd
0 sheomar fein a mach,
Ta ait mar ghaisgeach treun a' ruith
A reis gu togarrach.
A' dol a mach o chrich nan speur,
Mu 'n cuairt 'g an crich a ghnath :
'S cha 'n fholuichear o theas na grein
Aon ni 's a' chruinne ta.
Ged nach b'e facal Dhe no facal nan naomh
a bha anns a' Bhiobull idir tha bardachd
ann a tha fada fada air thoiseach air bardachd
Oisein. Cha bu toigh learn riamh leabh-
raichean Oisein ; chan 'eil annta ach gaoth
agus ceo, no ma dh' f haodas mi an feamhladh
atharrachadh , maragan gun gheir gun
phiobar. Ach tha biadh is ceol anns
na sailm daonnan, co dhiubh anns a' chuid
as fhearr dhiubh. C aite am faigh thu a
leithid so ach ann an leabhar nan Salm ?
Tobar na beatha tha gu dearbh
Agad-sa, Dhia nan diil ;
Is ann ad sholus dealrach glan
Chi sinne solus iiiil.
Creideairihan Neonach an Latha an Diugh
Leis an Urramach T. M. Mac Calmain, M. A., an Govan.
v.— AN EALDHAIN CHRIOSDAIL.
IS iomadh creideamh tir agus neonach a
thog ceann air tils ann an America, agus
a' mhor-chuid dhiubh cho gearr-shaoghalach
ris an dealan-de. Ach 'n am measg chan
'eil aon aig am bheil a leithid de ghreim agus
de bhuaidh air aireamh cho mor sluaigh ris
a' chreideamh sin ris an abrar " Christian
Science,'' neo ('ga chur an Gaidhlig) " An
Ealdhain Chriosdail."
Ma 's e Tearlach Russell agus a chuid
iomagain mu thruaighe shiorruidh nan
anaman caillte am freumh bho 'n d' fhas
" Fianuisean lehobhah," b' ann bho Mhairi
Baker Eddy agus, a ro-churam mu shlainte
a bodhaige a dh' eirich an Ealdhain Chrios-
dail. Le cheile leig an dithis sin an inntinnean
ri rannsachadh nan sgriobturan agus thug
iad am mineachadh fhein air Facal Dhe ;
agus le cheile chuir iad a mach leabhraichean
a tha an diugh air an cur air thoiseach air
a' Bhiobull leotha-san a tha a' leantuinn
an cuid theagasgan.
Dh' eug Mairi Baker Eddy anns a' bhliadh-
na 1910 aig aois ceithir fichead 's a deich.
Ged a rugadh i ann an dachaidh bhochd,
dh' fhag i fortan tri muillion dollar 'na
deidh. Cha d' fhuair i mo ran de fhoghlum-
sgoile, ach sgriobh i leabhar a thatar a'
leughadh agus a' creidsinn ann mar Fhacal
Dhe air feadh an t-saoghail. Tha e air
a mheas gu'm bheil fada corr is tri muillion
neach a' frithealadh nan coinneamhan agus
nan seirbhisean» ann an eaglaisean na h-^
Ealdhain Chriosdail. Is ann an Staitean
Aonaichte America, far an do thoisich e an
toiseach, is lionmhoire luchd-leanmhuinn
a' chreidimh so ; ach gheibhear aireamh
mhor ann an iomadh dtithaich eile, agus
anns an dtithaich so cuideachd. Chan
aithne dhomh am bheil gin de shluagh na
Gaidhealtachd a' leantuinn an teagaisg so,
ach tha fhios agam gu'm bheil tri eaglaisean
aig muinntir na h- Ealdhain Chriosdail an
Glaschu, agus tha eadhon comhlan dhiubh
ann an Inbhir-Nis, agus ann an Glaschu
tha feadh ainn de Ghaidheil a' bhaile a'
frithealadh nan coinneamhan aca.
A reir coltais, tha an creideamh so a'
tarruing barrachd mhnathan 'na dheidh
na tha e a' tarruing de fhir. Chan aithne
dhomh ciod is aobhar dha so — an ann a
chionn 's gur e boirionnach a thoisich air,
air neo an ann a chionn 's gu'm bi na mnathan
na 's iomaganaich mu shlainte am bodhaige
na na fir ? A rithisd, tha an creideamh so
a' tarruing na feadhna aig am bheil tomhas
math de chomhfhurtachd shaoghalta. Chan
ann tric~ a gheibhear duine bochd a' frith-
ealadh eaglais na h-Ealdhain Chriosdail.
Mairi Baker Eddy
Is docha gu'm bi e feumail cunntas a
thoirt, an toiseach, air an te a thoisich an
creideamh so — Mairi Baker Eddy, agus an
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
sin bheir mi oidhirp air pongan bunaiteal
a teagaisg a shoilleireachadh agus a sgrudadh
ann an solus an t-Soisgeil.Mar a thubhairt
mi cheana mu na h-Israelich Bhreatunnach
agus mu Fhianuisean lehobhadh, chan 'eil
e idir soirbh na teagasgan aca-san, no na
teagasgan aig M^iri Baker Eddy a chur sios
gu soilleir, reidh. Anns na leabhraichean
aca gheibhear moran a tha do-thuigsinn,
ni air aon duUleig an aghaidh ni air duilleig
eile, facail air an cleachdadh ann an seagh
gu tur eadar-dhealaicbte bho 'n t-seagh,
chumanta.
Rugadh Mairi Baker anns na Staitean
Aonaichte an America anns a' bhliadhna
1821, agus b' i an t-seachdamh leanabh
anns an teaghlach. Bha a h-athair 'na
dhuine diadhaidh, le Ian earbsa ann am
Facal Dhe agus a' cur a dhoigh ann an
teagasgan Iain Calvin. Mar sin fhuair
Mairi Baker an deagh oileanachadh. anns na
Sgriobturan, agus 'na h-oige bhitheadh i
a' teagasg na cloinne anns an Sgoil-Shabaid.
Cha robh i ro shean an uair a thoisich i ri
comharran a nochdadh gu 'n robh rud-eigin
neo- chumanta 'na nadur agus 'na doighean-
breithneachaidh. Bhiodh i a' faicinn sheal-
laidhean agus a' cluinntinn ghuthan neo-
thalmhaidh. Gu trie thuiteadh i ann an
neul. Aig aois naoi bliadhna chuala i guth
'g a gairm mar a chuala Samuel agus e 'n
a bhalach. Bho a h-6ige a niias bhiodh i
trie a' gearan droch-shl&inte agus a chum
sl4inte iomlan fhaotainn bhiodh, i a' tadhall
nan spioradalach agus seorsachan eile a
tha gabhail orra a bhi air chomas euslaintean
a leigheas.
Bha Mairi Baker posda tri uairean. Ann
an 1843 phos i Seoras Glover, fear a bha
a' eumail thr^illean, ni a bha fada an aghaidh
toil a mhnatha. Cha robh iad fada posda
an uair a dh' eug Glover. An sin phos i
fear Patterson, leigh-fhiacal, ach cha robh
iad ro shona comhla agus dh' fhag e i, agus
fhuair i dealachadh laghail bhuaidh. Ann
an 1877 phos i Gilbeart Eddy, duine ciuin
umhail, ach fear-gnothuich math. Chan
'eil teagamh nach tug an treas fear cuideach-
adh mor dhi ann a bhi cur air aghaidh nan
tsagasgan iira aice.
B'ann anns a' bhliadhna 1866, a reir a
cunntais fein, a dh' amais i an toiseach air
an teagasg ur air an tugadh an t-ainm
" Ealdhain Chriosdail." Co as a fhuair i
an teagasg so ? Mar a thubhairt mi, bha
i gle fhiosrach anns na Sgriobturan bho a
h-6ige, agus bha i riamh a' nochdadh tiidh
ann an obair nan spioradalach agus ann an
teagasgan na feadhna a bhitheas a' stri ri
eucailean a' chuirp a leigheas le cumhachd
na h-inntinn, seorsa ris an abrar anns a'
Bheurla " Mind-healers " no " Faith-
healers." Cha robh i riamh ro laidir 'na
slainte chorporra, agus leis gach saruchadh
a fhuair i bho 'n cheud dithis a bha posda
aice bha i an comhnuidh a' gearan euslaint.
Ann an 1861 thachair i air duine d' am
b' ainm an Dotair Phineas Quimby. 'S e
lighiche-inntinne a bha ann an Quimby,
ged nach b'e Criosduidh no creidmheach a
bh'ann. Ach bha ealdhain aige air seor-
sachan tinneis a leigheas le a dhoighean
iongantach fhein, agus dh' fhairich M4iri
Baker gvi'n robh e a' deanamh feuma dhi.
A reir coltais, is ann bho na nithean a dh'
ionnsuich i bho Quimby agus bho na seor-
sachan eile, spioradalaich agus an leithid,
a rinn i suas an teagasg ur ris an abrar an
Ealdhain Chriosdail, agus chuir i an clodh
e ann an leabhar fo'n ainm. " Ealdhain agus
Slainte " (no " Science and Health "). 'Na
dheidh so sgriobh i moran de leabhraichean
eile, ach is e so an leabhar mor aig muinntir
na h-Ealdhain Chriosdail, leabhar a tha
iad a' cur eadhon air thoiseach air a' Bhiobull
fhein.
Cha ruigear a leas innseadh mu'n chuid
eUe de bheatha Mhairi Baker Eddy. Thoisich
i.air daoine tinne a leigheas agus dh' oilean-
aich i feadhainn eUe mar luchd-leigheis
cuideachd. Thrus i g'a h-ionnsaigh moran
de luchd-leanmhuinn, agus tha i 'g an
trusadh fhathast. Chan 'eil teagamh nach
robh comasan agus buadhan neo-chumanta
aice, agus gu'n d'rinn i math do iomadh
neach. Dh' fhosgladh eaglais is tigh-coin-
neimh an sud 's an so air son a luchd-
leanmhuinn, air chor 's gu'm bheil moran
dhiubh air feadh an t-saoghail an diugh.
An teagasg
Gu de a nis a bha Mairi Baker Eddy a'
teagasg ? Theagaisg i gur Spiorad Dia,
agus tha sin sgriobturail gu leoir ; ach
theagaisg i cuideachd nach 'eil ni sam bith
ann ach nithean spioradail. Sin ri radh,
chan 'eil ann an nithean saoghalta agiis
aimsireil ach neo-ni. Ann an seagh, tha
sin fior cuideachd. Ach chaidh ise ceum
na's fhaide na sin. Thubhairt i nach 'eil
a leithid de ni ri tinneas, no plan, no bas ann .
Chan 'eil ann an tinneas is plan 'is bas is
gach rud de 'n t-seorsa sin ach neo-ni ; chan
'eil annta ach nithean a tha daoine a'
smuaineachadh . A rithisd, feumar aideach-
adh gu "m bheil moran ann a tha a' toirt
a chreidsinn orra fhein gu'm bheil rud-eigin
ce^rr orra an uair nach 'eil. Ach chan
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
e sin idir a bha Mairi Baker Eddy a" ciallach-
adh. Greim-mionaich, no an deideadh, no
a' ghriuthrach agus an leithid — chan "eil
annta ach nithean anns an inntinn. Agus
's e an doigh air faotainn ciiidhte 's iad,
chan e cur a dh'iarraidh an lighiche no dol
do thigh -eiridinn, ach smuaintean diadhaidh
agus maithe altrum anns an inntinn.
A chum teagasgan na h-Ealdhain Chrios-
dail a dheanamh na's soilleire, faodaidh
sinn aireamh cheistean a thogail :
(1) Ciod an t-aite a tha an Ealdhain
Chriosdail a' toirt do'n Tighearna losa
Criosd ? 'S i so a' cheist mhor. Ann an
caochladh aitean 'n a cuid leabhraichean
chi sinn gu'm bheil Mairi Baker Eddy 'g
a cur fhein co-ionann ri Criosd mar mheadh-
on-foillseachaidh air toil Dhe. Tha i a'
teagasg nach do thuig duine riamh fior
bhrigh an t-Soisgeil gus an do chuir ise
a m.ach an leabhar aice. A rithisd, ged a tha
i a reir coltais ag ardachadh an Tighearna
losa, tha e soilleir gu'm bheil i a' toirt ciall
eile do na briathran anns am bheil am'
Biobull a' cur an ceill Pearsa is Cliu Chriosd.
Ann a bhi a' leughadh an leabhair aice,
" Ealdhain agus Slainte," tha mi a rithisd
agus a rithisd a' tighinn tbairis air a beach dan
mu'n Tighearna, anns am bheil i ag aicheadh
fhior dhiadhachd agus fhior dhaonnachd.
Tha i a' cur dealachaidh eadar " losa "
agus " Criosd." Cha robh ann an " losa "
ach duine, ach 'sea bh'ann an " Criosd "
" smuain " ann an inntinn Dhe. Tha so gu
tur an aghaidh Facal Dhe. " Bha am
Facal maUle ri Dia, agus b'e am Facal Dia
. . . agus rinneadh am Facal 'n a fheoil "
(Eoin i. 1, 14). Tha i ag aicheadh b^s
Chriosd agus ais-eirigh Chriosd, agtis tha
i ag Aicheadh gu'n robh Lasarus da rireabh
marbh. Do'n Chriosduidh tha ^ite air leth aig
an Tighea,rna losa Criosd. Tha e co-ionann
ri Dia, agus fhathast rinneadh 'n a fhior
dhuine e. Na nithean a dh' fhuliing e ann
an laithean fheola air an talamh, chan e
neo-ni a bh'annta. Ged nach biodh coire
eile ann an teagasg na h-Ealdhain Chriosdail,
is leoir beachdan Mairi Baker Eddy mu
Chriosd gus daoine a chur 'n am faireachadh
a thaobh a cuid teagaisg.
(2) Gu de seorsa bull a. tha aig teagasg
na h-Ealdhain Chriosdail brra-san a tha
a' gabhail ris ? Ma tha iad a' gabhail ris da
rireabh, cha bu choir dhaibh uair air bith
a bhi an eisimail lighiche no tigh-eiridinn,
ciod air bith a bhitheas cearr orra. Tha a'
mhor-chuid de Chriosduidhean a' creidsinn
gu'm bheil gach ealdhain-leigheis agus gach
eolas is sgil a tha aig lighichean mar bhean-
nachdan a bhuilich Dia air clann nan daoine.
Tha Dia 'g ar beathachadh, ach tha e a'
deanamh sin tre shaothair dhaoine eile —
luchd-aiteachaidh na talmhainn, luchd-
rnarsantachd, is iomadh seorsa eile. Agus
tha Dia 'gar leigheas, agus tha e a' deanamh
sin tre eolas is sgil na feadhna a tha a'
coisrigeadh am beatha ris an obair sin.
Ma tha muinntir na h-Ealdhain Chriosdail
ceart ann a bhi a' dearmad iocshlaintean
is cungaidhean-leigheis nan lighichean, bha
coir aca a bhi mar an ceudna a' dearmad a
h-uile ni a bhitheas daoine ag itheadh. Ma
tha comas na h-inntinn agus neart anma
na's leoir a chum casan briste agus a' ghriuth
rach agus an deideadh a leigheas, tha fhios
gu'm bheil comas na h-inntinn agus neart
spioradail comasach air acras a shasuchadh.
'N am faigheadh muinntir na h-Ealdhain
Chriosdail lan-iighdarras ann an diithaich
sam bith, dh'. fheum.adh iad, m.a tha iad
dileas do'n cuid teagasgan, gach lagh agus
raeadhon a bhacadh a tha a' feuchainn ri
sluagh na duthcha a chumail ann an slainte-
cuirp is slainte inntinne.
(3) Ach, ma tha na teagasgan aca cho
faoin agus cho leanabail agus a tha mi ag
radh a tha iad, car son a tha na h-uibhir 'gan
leantuinn ? Feumar aideachadh gu'n
d'fhuair moran dhaoine beannachd air chor-
eigin bho a bhi leantuinn theagasgan na
h-Ealdhain Chriosdail. Chan 'eil iad idir
tearc a their le firinn gu'n d'rainig iad air
tomhas de shlainte bodhaige nach robh aca
rouuhe le bhi a' gabhail ri cuid de theagasgan
Mhairi Baker Eddy. Ach feumar d^ ni
a thoirt fainear :
An inntinn agus an corp
(a) Tha e fior gu'm bheil buaidh shon
ruichte aig an inntinn air a' chorp, agus tha
lighichean an lath a an diugh a tiugsinn sin
mar nach do thuig iad riamh. Chan ann a
mhain le cungaidhean-leigheis ann am botul,
no le leth-dusan pil ann am bocsa beag,
no eadhon le sgian 'n an laimh a tha na
dotairean an diugh a' dol an car a h-uile
seorsa euslaint a leigheas. Tha eolas ann
a nise ris an abrar " Psychotherapy,'' tre
am bheil lighichean a' stri ri moran de
euslaintean na bodhaige a leigheas tre
chumhachd na h-inntinne thairis air a'
bhodhaig. Cha ruig sinn a leas a dhol gu
leabhar na h-Ealdhain Chriosdail air son
'' Psychotherapy." Tha moran dhotairean
ann an diugh a tha ealanta agus sgileil anns
an eolas agus doigh-leigheis tir so.
Aireamh 12
1945
Am Foghar
Dofhreadal chum mo bheatha bed
Gun uireasbhuidh gun dith.
CHAN 'eil sealladh aii- an t-saoghal as
inntinniche na achaidhean glan arms an
fhoghar, am barr air a thogail dhiubh, agus
e sabhailte fo thugha agus fo shioman, air
an raon no anns an iodhlainn. Sin sealladh
a tha ri fhaicinn anns gach cearn de 'n
diithaich aig an am so de 'n bhliadhna, a'
cur maitheas an Tighearna 'n ar cuimhne
agus a' gairm oirnn buidheachas a thoirt
dha.
Is e toradh na talmhainn anns an fhoghar
an fhreagairt a tha Dia a' toirt do 'n urnuigh
a tha sinn a' cur suas gun sgur, Thoir dhuinn
ar n-aran lathail, agus tha e a' freagairt ar
n-urnuigh le bhi 'g ar deanamh 'n ar comh-
oibrichean maille ris fein. Tha Dia a'
deanamh sin daonnan, ann an nithean eile
a thuilleadh air a' bhiadh a tha 'fas anns
an talamh, — tha e a' toirt cothrom dhuinn
air ar n-iirnuighean fhein a fhreagairt ann
an co-bheinn ri chumhachd-safi. Feumaidh
sinn cur agus buain a dheanamh, ach is
e esan a bheir fas agus toradh.
Dhaibh arbhar tha thu deasachadh
Le d' fhreasdal caomha fein ;
'S ag uisgeachadh le pailteas mor
Nan iomairean gu min.
Do dhaoine a tha a' fuireach air an
dtithaich tha e na 's fhasa cumhachd an
Tighearna agus maitheas an Tighearna a
chuimhneachadh na tha e do mhuinntir
nam bailtean-mora, oir tha sinne a' faicinn
a' bhidh a' fas, ach dhaibhsan chan 'eil ann
am biadh ach rud a gheibhear ann am
buth.
Tha aobhar sonruichte againn a bhi
taingeil gu robh foghar maith agus barr
maith againn am bliadhna (1) a chionn gu
bheil a leithid de ghainne bidh air tir-mor
na h-E6rpa 's gu bheil cuid de na diith-
channan ann an suidheachadh muladach
cheana, agus eagal orra roimh ghort, agus,
(2) nach 'eil airgiod-oir air chiil na rioghachd
so an America leis an teid aice air na
tha a dhith oirre de bhiadh a cheannach
agus a thoirt a nail. Ged bhiodh na tha
dh' fhearann am Breatunn fo 'n chrann cha
raehadh againn air sinn fheiii a bheath-
achadh. Tha sinn an urra ri daoine eile a /
son ar loin. ^
Sin aon de na leasain a tha am Foghar
a' teagasg dhuinn, nach 'eil a h-aon againn
beo dha fhein a mhain ach gur buill sinn
gach aon fa leth d'a cheile, air ar ceangal
suas ann an ceanglaicheari na beatha mar
bhraithrean.
Gach uair de 'n la agus gach la de 'n
bhliadhna tha miltean de dhaoine nach
fhaca sinn riamh ag obatr air ar son 'n am
fallus, ag ullachadh ar bidh agus gach
comhfhurtachd eile a tha sinn ag iarraidh.
Tba e fior gu bheil iad a' deanamh am
beo-shlaint fhein le bhi a' frithealadh
dhuinne, ach chan 'eil sin ag atharrachadh
na thubhairt mi, nach deanamaid feum as
an eugmhais agus gu bheil sinn uile an urra
ri saothair dhaoine eile.
An diugh fhein dh' ith thu aran a bha
air a dheanamh le cruithneachd nach do
chuir agus nach do bhuain thu, acb a bha air
a chur air do bhord le saothair mhiltean
eadar so agus Manitoba, feoil a bha air a
toirt chugad le mic a' choigrich a New
Zealand no Astralia, agus ghiiilain coolies
anns na Innsibh an Ear uallach agus teas
an latha los nach biodh tu gun tea.
Nach 'eil an t-am againne agus aig riogh-
achdan eile, ma ta, an leasan so ionnsachadh
nach ann le bhi ann an run na biodaig d'a
cheile a thig sith no soirbhsachadh anns an
t-saoghai ach le bhi ag aideachadh gu saor,
agus 'g a chur an cleachdadh, gu bheU an
saoghal uile aig gach duine mar oighreachd
an diugh, chan e crioman dheth ach an saoghal
uile, le pailteas bidh agus oibre do na h-uile
na 'n robh sinn cho glic agus cho criosdail
's gu 'n comh-oibricheamaid maille ri cheile
ann an sith.
Bithidh biadh gann air a' gheamhradh so,
ech ma bhitheas, cuimhneachamaid air an
f hacal ghlic a fhuair sinn o ar n-aithrichean,
gur moid rud a roinn, agus cuimhrieachamaid
cuideachd air facal eile aig a bheil ughdarras
as airde na gliocas an t-saoghail so, ma
bhitheas do namhaid acrach, thoir biadh dha.
Sin an iobairt bhuidheachais ris-an- gabh
Dia gu toileaeh. -■ ' - :.;:.-:::. v.; j '^'-^i'-
ANNS A' CHATHAIR
Anns an fhoghar tha s^mhchair anns an
dutiiaich nach 'eil innte aig am eile de 'n
bhliadhna, is tha an t-samhchair sin fois-
neachail do 'n chluais agus do 'n chridhe.
Tha eoin na seinn air falbh do dhuthchannan
blath, agus chan 'eil fuaim ri chluinntinn
ach goraicleis rocaisean agus chathagan, no
coo-roo nan caluman anns na craobhan. Ach
ged is boidheach aghaidh an t-saoghail anns
an fhoghar tha a' mhaise sin diombuan,
coltach ris an rudhadh a thig an gruaidh
duine air a bheil a' chaitheamh. An dath
maiseach a thig air duilleach, is comharradh
sin gu bheil iad a' seargadh as, agus gu
bheil am bas dliith. Sin an t-aobhar gu
'n diiisg tuar na dtithcha agus fuaim na
gaoithe anns an fhoghar smuaintean
soluimte agus faireachduinean trom 'n ar
n-inntinn a dh' aindeoin cho boidheach 's
a tha an saoghal. Tha a' ghrian fhein mar
gu 'm biodh i a' fas sean, a' laighe na 's
traithe agus ag eirigh na 's anmoiche, mar
gu 'm biodh tuilleadh fois a dhith oirre,
agus ged tha i a cheart cho dealrach cban
'eil uiread teas innte 's a bha innte anns an
earrach no anns an t-samhradh.
Ach tha eadhon am bas maith 'n a am
fhein. Is seirbhiseach do Dhia am bas,
air chor agus nach bu choir dhuinn leigeil
le seargadh an duillich, no le tuar a' bhais
air na craobhan, mulad no eagal a chur
oirnn, oir is ann mar sin a tha Dia ag ullach-
adh air son na beatha agus na maise a
chithear anns an ath earrach.
Na nithean so is samhladh iad.
Anns a' Chathair
CHA toigh learn idir na daoine a bhios a'
ciobaireachd dhaoine eile gun sgur. Tha
doighean a' mhaighstir-sgoile maith gu leor
am measg cloinne ach chan 'eil iad cho
freagarrach am measg dhaoine a thainig gu
aois no am measg choimhearsnach. Ma
chluinneas tu duine ag radh gu bheil e mar
fhiachaibh air mar Chriosduidh a bhraithrean
a bhuachailleachd air eagal nach dean iad
aon char ceart mur ciim esan siiil orra,
faodaidh tu a bhi cinnteach gur ann de
shiol nan ciobairean a tha e. Sin an
comharradh- cluaise a tha orra uile, gu bheil
iad an diiil nach aithne do dhaoine eile an
gnothuch fhein idir, agus gu 'm feum iadsan
an cumail ceart.
Anns an duthaich againne an diugh tha
na ciobairean a' fas lionmhor agus reamhar
ach tha na caoraich a' fas gann agus caol.
Ma dh' fhaodas mi car ur a chur ann an seann
f hacal, tha ciobair ar f hichead air an f hichead
caora.
Na 'm bithinn a saoilsinn, a leughadair,
gu bheil t' inntinn maol no tiugh, chuirian
air d' earalas thu gun mo thogail cearr,
oir chan 'eil mi a' ciallachadh gu 'm faod
duine a bhi caoin-shuarach ciod a dh' eireas
d' a bhraithrean no d' a choimhearsnaich.
Nar leigeadh Dia gu 'n abrainn a leithid
sin! TTia e mar fhiachaibh air a h-uile
Criosduidh a dhleasdanas a dheanamh ri
bhraithrean agus ri choimhearsnaich, a bhi
coibhneil agus freasdalach agus baigheil riu.
Ach theid aige air sin a dheanamh gun
toiseachadh air an ciobaireachd, agus gun
an saorsa a thoirt bhuapa, no gun an cur
troimh 'n ruidhle mar a bhios maighstir-
sgoile a* deanamh air a' chloinn.
Is mor agus is maith an rud saorsa ; maith
do 'n inntinn agus maith do 'n choguis, ach
tha saorsa a' lughdachadh an uair a tha a'
chiobaireachd a' meudachadh. Bha e fior
aon uair gur righ duine 'n a thigh fhein,
ach dh' fhalbh an la sin, agus an diugh
feumaidh tu do dhorus f hosgladh gu farsuinn
a leigeil a steach dhaoine nach fhaca tu
riamh roimhe ach a tha air son do cheasnach-
adh agus do theagasg mar nach robh annad
ach am paisde. Theagamh gu 'm bi leth-
dusan dhiubh aig do dhorus anns an aon la,
agus iad uile air thurusan na ciobaireachd,
air an cur chugad le daoine coir, anns an
Eaglais, anns an Riaghaltas, ann an Comh-
airle na Siorramachd, no ^nn an aon eile de
na Buird d' an crioch araidh caoraich mhaol
a chiobaireachd.
0 bhreith gu bas
Tha a doighean fhein agus a fasain fhein
aig gach gineal, agus is e fasan ur na gineil
so, gu 'm biodh gach duine a ciobaireachd
a bhrathar. Chan fhoghainn dhuit ceartas
a dheanamh ri d' bhrathair, agus trocair a
ghradhachadh, agus gluasad gu h-iriosal
maille ri Dia, gun chiobaireachd cuideachd I
Ach air mo shon fhein dheth chan iarrainn
air duine eile seirbhis air bith a dheanamh
dhomh ach a mhain saorsa mo thoile a
thoirt dhomh, agus cha mho a dhitiltainn
do dhuine eile an rud a dh' iarrainn dhomh
fhein,
Ach sin direach an rud nach toir am fear
anns a bheil nadur na ciobaireachd dhuit,
saorsa do thoile. Tha fhios aige ciod a tha
maith dhuit moran na 's fhearr na tha agad
fhein agus sparraidh e a bheachdan agus
ANNS A' CHATHAIR
a dhoighean agus a thoil ort, olc air mhaith
leat e. Chan 'eil feum ami dhuit a radh gu
bheil thu toilichte agus sona, mur bheil thu
sona anns an doigh a tha esan a' saoilsinn
ceart ; cha leig e do shiubhal leat gus an
iomain e thu a steach do 'n chro aige fhein,
CO dhiubh a tha thu air son dol ann no nach
'eil.
An uair a bheir Ard Riaghaltas na duthcha
gnuis do fhasan mar so chan ionghnadh.
gu 'n leanadh, Buird agus Comuinn eile
iad. Na chi na big 's e ni na big, air chor
agus nach 'eil a bheag de dhaoine ann an
ughdarras an diugh, anns an eaglais no anns
an rioghachd, nach 'eil a' creidsinn le 'n
uile chridhe gur h-aithne dhaibh fada fada
na 's fhearr na 's aithne dhuitsa no dhomhsa
ciod a bhiodh maith dhuinn agus ciod a
dheanadh sona sinn.
Mar a thubhairt mi cheana bha la ann a
dh' fhaodadh tu do dhorus a dhunadh air
na ciobairean, agus cleas an dreathainn,
do chasan a sgaoUeadh gu farsuinn 'n ad
thigh fhein, Ach dh' fhalbh an la sin,
agus an diugh tha thu air do bhuachailleachd
o 'n la a thig thu a steach do 'n t-saogahl
gus an la am fag thu e. An uair a thig thu,
tha ciobahean a' feitheamh ort, le troigh
agus sligean-tomhais 'n an laimh, a dh'
fheuchaimi a bheil am fad agus an cudthrom
ceart annad, agus an uair a shiubhlas tu
tha ciobairean eile a' sealltuinn as deidh
na feadhnach a chuir fo 'n talamh thu, a dh'
fheuchainn an do chuir iad domhain gu leor
thu.
Tha e fior gun teagamh gu bheil tomhas
maith de 'n chiobaireachd a tha an Staid
a' deanamh oirnn feumail agus neo-dhraghail
dhuinn, agus nach gabhadh i seachnadh
anns na laithean so anns a bheil ughdarras
na Staide a' teannachadh air beatha an t-
sluaigh. Ach chan ann air an Staid a tha
m' aire agus mo sheanchas an drasd, agus
idtr chan anil air an Staid no air Maighstir
Atlee a tha mi a' gearan, ach air ciobairean
beaga a rinn troimh-cheile ann an Cille-
sgumain nach dichuimhnich an t-Urramach
Niall Mac Pharlam, B.D., gu brath.
Bean a' Choirneil
An aithne dhuit bean a' Choirneil ? Mur
h-aithne dhuit i fo 'n ainm sinn theagamh
gur aithne dhuit i fo ainm eile, oir tha
bean a' Choirneil anns a h-uile sgir eadar
am Buta Leodhasach agus a' Chrioch
Shasunnach.
La de na laithean bhuail e ann an ceann
bean a' Choirneil nach robh luchd-oibre a bha
timchioll air an Tigh Mhor cho stuama no
cho modhail 's a bu choir dhaibh a bhith,
agus nach robh am mnathan a' cumail
an tighean no an cloinne cho glan 's a dh'
fhaodadh iad a bhith. Ann an cabhaig
chuir i fios air a' mhinisttar, is thuirt i ris
gu 'm feumadh rud-eigin a bhi air a dhean-
amh gun dail air neo nach biodh annta
gu goirid ach Bolshevics gun mhodh gun
bheusan.
Ann an guth a bha critheanach le diirachd
agus soluimteachd, mar gu 'm biodh i a'
labhairt mu eirigh agus mu thuiteam
rioghachdan, thuirt i ris gu 'm faca i le a
suilean fhein Calum Crotach a' tighinn a
mach as an tigh-osda, agus an gobhainn air
an dara taobh dheth agus Iain Mac Phail
air an taobh eUe 'g a chumail 'n a sheasamh,
agus gu robh Calum a' glaodhach cho ard
's gu robh i cinnteach gur h-ann a' mionnach-
adh a bha e.
Dh' innis i dha cuideachd gu 'n cual i o
bhean a' bhancair nach robh Celt Mhor
Cheann-na-Coille a' sguabadh an tighe ach
uair 's an d^ latha, agus gu robh casan a'
bhrogaich aice cho dubh ris a' phoit leis an
t-salchar. An sin thuirt i gu 'm feumadh
iad coinneamh a ghairm agus comunn a
chur air chois a chiobaireachd Chaluim
agus Celt Mhor, agus feadhainn eUe nach robh
a' cumail an casan glan, no a dh' fheumadh
an taic a leigeil ris a' ghobhainn oidhche
Di-sathuirne.
Ghabh am ministear lethsgeul Chaluim
agus Celt mar a b' fhearr a b' urrainn dha,
agus dh' fheuch e air aithis fhein ri stad a
chur air bean a' Choirneil agus air gairm
na coinnimh, ach b' e sin dhasan a bhi
feuchainn ri tilleadh a chur air a' Chuan
Shiar.
Bha a' choinneamh air a gairm ; bha
Comunn air a chur air chois agus luchd-
dreuchd air an taghadh, agus thainig
ministear mor a Dim-eideann a liubhair
searmon druidh teach an eaglais Chille-
sgumain o 'n cheann-teagaisg. Am mise
fear-gleidhidh mo bhrathar.
An Cdimeal
Bha teaghlaichean an aite air an roinn
am measg a' Chomuinn, an uiread so air a
chur air chiiram gach ciobair, ach gu mi-
shealbhach thainig e air a' Choirneal Calum
Crotach a chiobaireachd, Cha robh an
Coirneal anabarrach togarrach anns an obair
nodha ud na 's mo na bha am ministear,
ach bu toigh leo le cheile sith, is cha robh
iad air son dol an aghaidh nam ban.
Air uairean tha rudan cho neonach a'
tachairt 's gu 'n saoileadh tu gu bheil
abhacas agus dibhearsoin ann an cridhe an
Urra Mhoir a tha a' cur mu 'n cuairt cuibheal
an fnortain, agus gu 'm bi e a' gaireachduin
gu beag ris fhein an uair a bhios a' chuibheal
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
a' cur a' Choirneil a bhuachailleachd Chaluim
Chrotaich.
Bu choir an duine an Coirneal, ach bha
aodann air cho dearg ri cirean coilich, fada
na bu deirge na aodann Chaluim, agus air
a dhathadh leis a cheart stuth, ach a mhain
gu 'm biodh an Coirneal 'g a cheannach
'n a bhotuil agus Calum 'n a ghloinneachan.
Sin aon bhann a bha eadar an dithis, eadar
an ciobair agus a' cnaora.
Ged bhiodh Calum a' mionnachadh uair
's an t-seach-duin cha rachadh aige air
mionnachadh. ach ann an aon chanain, agus
cha robh e ro chuimseach leo anns a' GhaicLh-
lig fhein. Ach rachadh aig a' Choirneal
air mionnachadh ann an coig canainean,
agus cha b' ann uair 's an t-seachduin a
bhiodh e a' damnadh ach fichead uair 's an
latha.
Ged a bha an da bhann so eatorra cha bu
toigh leo a cheile idir. Cha bu toigh leis
a' Choirneal Calum a chionn gu robh taobh
aige ris na Boers an cogadh na h-Afric, agus
cha bu toigh le Calum an Coirneal a chionn
gu 'n do chuir e an gunna ri measan coin a
bha aige, a bhiodh a' dol as deidh chaorach.
Cha chuala Calum diog mu choinneamh
nan ciobairean, agus cha mho a chual e gu
robh an Coirneal air a shonrachadh gu bhi
'n a fhear-gleidhidh airsan. Mar sin chuir
6 ionghnadh nach bu bheag air an Coirneal
a bhi tighinn 'g a fhaicinn cho trie, duine
nach do sheas riamh roimhe 'n a thigh.
Ach shaoil e gu robh e a' miannachadh ann
an deireadh a laithean a bhi reidh ri choimh-
earsnaich, a thigh a chur an ordugh agus a
shith a dheanamh- ri Dia agus ri daoine o
'n a bha an aois a' laighe air agus am bas
a' tighinn dliith.
Mar sin bha Calum siobhalta agus furanach
ris a' Choirneal a h-uile uair a thigeadh e
'g a fhaicinn, oir ged nach robh curam anma
air fhein, no suim aige do 'n diadhaidheachd,
cha bu mhaith leis ceap-tuislidh a chur
roimh dhuine eile a bha ag iarraidh gu
neamh. B' e sin an t-aobhar gu 'n do
ghitilain Calum cho faidhidinneach ri rabh-
aireachd a Choirneil mu 'n uisge-bheatha,
dull a bhi aige gu robh a choguis air a
diisgadh. Ars esan ris a' ghobhainn, " tha
an t-am aig a' Choirneal aithreachas a
dheanamh, agus is mor fheum air."
Deireadh a' ghnothuich
Ach an uair a thuig Calum nach ann idir
air ghaol fhaoisid a dheanamh a bha an
Coirneal a' tadhall air ach 'g a chiobaireachd
ghabh e an cuthach dearg. Bha sradag de
spiorad Chain 'n a chridhe co dhiubh, ach
an uair a fhuair e dileag de spiorad puinn-
seanta eile air oidhche Di-sathuirne b'
fheudar do thriiiir eile dol a chuideachadh
a' ghobhainn 'g a cheannsachadh, agus e air
son an Coirneal a mhort.
Bha Ceit Mhor a cheart cho dona ri Calum.
Thug i ruith de 'n teangaidh do bhean
a' bhancair air am bi cuimhne aice fad
iomadh latha, agus gus diilain a thoirt do
Chomunn na ciobaireachd cha do sguab i an
tigh fad seachduin.
Thog bean a' Choirneil ann am baUe beag
iib-ab nach siolaich fad iomadh latha,
oir chan 'eil fhios aca a nis c6 na ciobairean
no CO na caoraich.
Is e an gliocas do 'n h-uile duine an
siubhal a leigeil le daoine eile agus e fhein
a chiobaireachd.
Creideamhan Neonach an Latha an Diugh
Leis an Urramach T. M. Mac Calmain, M. A., an Govan.
(Air a leantuian)
An inntiim agus an corp
(&) Am measg gach neonachais a tha
anns an leabhar aice tha Mairi Baker Eddy
a' cur sios morain a tha fior agus sgriobturail,
agus faodaidh sinn a radh mu bheannachd
sam bith a thainig air feadhainn mar thoradh
air a bhi leantuinn na h-Ealdhain Chriosdail
gu'n tainig a' bheannachd sin bho'n t-siolan
beag de'n Fhirinn a tha am falach anns
a' mholl leis am bheil an leabhar Ian. Tha
Facal an Tighearna ' cumhachdach, agus
faodaidh e eadhon tre droch dhuine, no
air a mheasgadh ann an leabhar leanabail
beannachd a thoirt do dhaoine air an ruig e.
An corp agus a chor ,
(4) Am bheil dad aig Mairi Baker Eddy
ri theagasg dhuinne anns na h-Eaglaisean ?
Tha mi a' smuaineachadh gu'm bheil. Tha
i mar gu'm b'eadh 'g ar gakm air ais gu bhi
cuimhneachadh gu'm bheil Soisgeul Gras
Dhe ann an Criosd air a chiallachadh a chum
maith an duine gu corporra a cheart cho
math ri a mhaith spioradail. Bha Criosd
fhein a' leigheas cuirp dhaoine agus thug
e so mar chomharradh air an dream a
chreideas— " cuiridh iad an lamhan air
daoinibh tinne agus bithidh iad slan " (Marc
xvi. 18). Agus ciod a tha air a chiallachadh
AIG AN UINNEIG
leis na briathran so ami an Litir Sheumais
(v. 14-16) : " am blxeil neach sam bith tinn
'n 'ur measg 1 cuireadh e fios air seanairean
na h-eaglais ; agus deanadh iad urnuigh
OS a cheann, 'ga ungadh le h-oladh ann an
ainm an Tigheanra : agus slanuichidh
urnuigh a' chreidimh an t-euslan, agus
togaidlx an Tighearna suas e . . . tha m6r-
eifeachd ann an tirnuigh dhtirachdaich an
fhirein " ?
Tha mi fhein gle chinnteach gu'm bheil
ealantachd is sgil nan dotau'ean dhuinn mar
bheannachd bbo Dhia ; ach tha mi mar an
ceudna cinntqach gu'n teid aig daoine tre
chreideamh agus iirnuigh air mor-fheum
a dheanamh dhaibh fhein a thaobh slainte
na bodhaige a cheart cho math ri slainte an
anma. Rinn Dia an duine 'na chorp agusl
'na anam, agus rinn Dia an saoghal anns am
bheil an duine beo. Agus dh'fhoillsich Dia
ann an Criosd meadhon a chuidicheas an
duine gu bhi mar is coir dha ann an corp
agus ann an anam, agus gu bhi tighinn beo
ann an co-chomunn ceart ri daoine eile anns
an t-saoghal so. Is ann do bhrigh 's nach
'eil sinn a' lan-thuigsinn na tha taisgte 's
an Fhirinn agus nach 'eil sinn a' cur an
cleachdadh na tha sinn a' tuigsinn a tha
uibhir dhinn cho fann mar luchd-leanmhuinn
Chriosd. Thubhairt am bard, " Tha agam
ann an Criosd na tha m'anam bochd ag
iarraidh," agus tha againn ann-san cuideachd
na bheannaicheas ar cuirp agus ar cor
saoghalta. Ma tha dad de mhaith arm an
teagasg na h-Ealdhain Chriosdail, chan 'eil
dad math ann nach fhaighear air dhoigh
ina'sfhearr ann an Soisgeul Chriosd.
Aig an Uinneig
An t-Urramach Seumas Duff MacDhomhnuill,
M.A.
BHA moran dhaoine an Dim-eideann agus
anns a' Ghaidhealtachd, a thuilleadh air
a choimhthional fhein, duilich a chluinntinn
gu 'n do chaochail am mmistear caomh so
an deireadh October.
Rugadh e an Ceann-Loch-Birbhidh an
1872, mac do Phadraig Domhnullach a bha
'n a mhaighstir-sgoil ; bha e air oileanachadh
an Inbhir-nis agus an Oil thigh Dhtm-
eideann, agus cead-searmonachaidh air a
thoirt dha le Cleir Ghrianaig. An deidh
dha bhi greis 'n a fhear-cuideachaidh an
Eaglais Ghaidhlig Ghrianaig agus an Srath-
churra, bha e air a shuidheachadh an sgir
Dhiur-innis an Cataibh, far an do choisinn
e dha fhein deagh-ghean an t-sluaigh. Bha
e seachd bliadhna deug an Cataibh, ach an
1917 chaidh e do Eaglais an Naoimh Oran,
an Dim-eideann, far an do shaothraich e
gus an d' thatnig a' chrioch air.
Bha e 'n a dhuine ciiiin agus 'n a mhinis-
tear dileas, glic 'n a fhacal agus 'n a ghiulan,
agus daonnan toileach air lamh a bhi aige
ann an obair air bith a bha chum feum do
Ghaidheil oga anns a' bhaUe-mhor. Cha
robh a bhodhaig cho laidir ri dhiirachd agus
'eud, ach ged nach robh e bras no tartarach
'n a liubhairt bha e grunndail agus ordail
'n a theagasg, agus b' fhiach do dhaoine
ciallach eisdeachd ris.
Cha robh e riamh posda ; bha e fhein 's
a phiuthar comhla uile laithean am beatha.
An Raidheachan Soisgeulach
Anns an da ^ireamh mu dheireadh de 'n
Raidheachan so tha seanchas as fhiach a
leughadh air a dheanamh air iomadh cuspair
le sgoilearan taghta, aig a bheil b^igh
ri teagasg soisgeulach nan aithrichean agus
a tha a' feuchainn ri tighdarras a' Bhiobuill
a chumail gun bhriseadh. Chan 'eU sin
furasda a dheanamh anns na laithean so
anns a bheil iomadh guth a' cur teagaimh,
chan ann a mhain ann an ughdarras a'
Bhiobuill ach ann an teagasg a' Bhiobuill.
Tha moran dhaoine anns an t-suidheachadh
so an diugh, gu bheil iad a' gabhail ris a'
chuid sin de theagasg Chriosd ris a bheil
an reusan fhein ag aontachadh, ach a' cur
ciil ri cuid eUe d' a theagasg a chionn gu
bheil iad an diiil nach 'eil ann ach na beach-
dan anabuich agus leanabail a bha aig na
h-Iudhaich anns an linn anns an robh e beo.
Ciod iad na nithean a tha siorruidh ann an
teagasg agus ann am briathran Chriosd,
agus ciod iad na nithean nach 'eil ach
ainisireil ? An uair a tha Dia 'g a fhoillseach-
adh fein anns an fhedil, no ann an duine,
a bheil am foillseachadh sin buaUteach do
mhearachdan a bhi ann ? An do labhair
Criosd air uairean mar Dhia, agus air uairean
eile mar dhuine 1 Agus ciamar is urrainnear
a radh c' uin a rinn e an dara ni no a rinn
e an ni eile ? Sin ceistean a tha air an
togail anns an Raidheachan so.
Air uairean tha e duUich leabhraichean
fhaotainn anns a bheU obair-sgoUearachd nan
aithrichean agus nan seann diadhairean ri
leughadh, ged tha e furasda gu leor leabh-
raichean na sgoUearachd iir agus leabh-
raichean nam mi-chreidmheacJi fhaotainn,
ach ann am fear de na Raidheachain so tha
an t-Urramach E. F. Kevan, B.D., agus
D. M. Lloyd-Jones, M.D., ag innseadh mu
0
ANNS AN EIPHIT
loabhar-lann ann an Lunnainn, aig 53
r*loucester Road, Kensington, S.W.7, far a
bheil cruinneachadh mor de na Isabhraichean
sin air an tasgadh, agus fosgailte do dluiine
air bith a tha air son an leughadh. Cuiridli.
iad leabhar air bith a dh' iarras tu chugad
leis a' Phosta ma phaigheas tu a' phostair-
eachd air ais agus air aghaidh.
Loch-aillse
AIR an 29mh la de 'n t-Sultuin choinnich
grunnan matli de choimh-thional Loch-
aillse an tigh-mor Bhaile-mac-ara gus an
diirachd agus an speis a nochdadh do 'n Urr.
[ain Mac Gill-eathain air dha bhi a' leigeil
(Iheth a dhreuchd an deidh coig bliadhna
deug thar fhichead 'n a mhinisteir 's an
sgire, agus a bha 'n a chomharlaiche
tairis agus glic araon an am broin agus
sonais.
Thugadh pasgan tomadach notaichean
do 'n mhinisteir a laimh na mnatha-uasail
Dughlasach, Ban-tighearna Chill-Fhaolain,
agus fear eile do a phiuthair le laimh na
Ban-ridir Hamilton. Rinn an dithis iomradli
deas-bhriathrach air beusan na dithis, agus
chuir oraid an Lighiche MacRath a' chlach-
mhullaich air moladh na caraid. Thug
an dithis aoighean taing do gach neach a
chuir an lamh ris na tiodhlacan, agus thubh-
airt iad gu 'n robh an tlachd air sluagh agus
sgire Loch-aillse cho bed agus gu 'n do
roghnaich iad a' chuid eile de am beatha a
chur seachad 'n am measg. Troimh choibh-
neas na Ban-ridir Hamilton fhuair na bha
lathair tea eireachdail agus chuir sin crioch
iomchuidh air coinneamh cho cairdeil caid-
reach 's a chunnacas riamh.
Daibhidh Urchadan, Tigh-Sgoile Chill-Fhaolain.
Anns an Eiphit
Leis an Ollamh Eoghan G. Mac Fhraing.
AIR mo rathad dhachaidh a Astralia fhuair
mi fios o charaid caomh, nach maireann an
diugh, ag radh gu 'n robh e deonach gu 'm
bith inn a' faotainn sealladh air an Eiphit
agus an Roimh mu 'n tillinn air m' ais as
an aird-an-ear, agus aig a' cheart am chuir
e thugam ciad punnd Sausnnacb mar
dhearbhadh air a dheoin, gu bhi dioladh
cosd mo chuairt 'n am bithinn 'g a gabhail.
Cha bhi ionghnadh air duine sam bith
gu 'n do chuir mi fios-freagairt air ais gu
'm bithinn a' gabhail cothrom na tiodhlaic
agus a' toirt moran taing do mo charaid caomh
air son a chaoimhneis ann a bhi toirt cothrom
dhomh a bhi meudachadh m' eolais.
Chuir mo charaid caomh nach maireann
laithean oige seachad anns na h-Innsibh-an-
ear, far an do rinn e moran airgid. Cha do
phos e riamh, agus is e bha nis a' toirt
toilinntinn dha os cionn gach ni eile a bhi
a' faotainn aoibhneis anns an aoibhneas a
bha e toirt do nihuinntir eile, agus saoilidh
mise gur e so an t-aoibhneas air am bheil
faile na naomhachd as airde a tha ri bhi
air a mhealltuin air thalamh, oir is e so an
t-aoibhneas a tha an Cruithfhear a' foillseach-
adh dhuinn o la gu la ann a bhi toirt " air
a' ghrein a bhi ag eh'igh air na droch dhaoih-
ibh agus air na daoine maithe agus a' cur
uisge air na fireanaibh agus air na neo-
fhireanaibh."
B' e saoghal ur a bhiodh ann na 'm
bitheadh an giiilan so 'n chleachdadh
coitchionn am measg clann nan daoine.
Bithidh e a' tighinn a stigh orm mu
dhaoine aig am bheil cothrom gu bhi a'
toirt aoibhneis do mhuinntir eile agus nach
'eil 'g a dheanamh 'n am beatha, le 'n saor
thoil, gu 'm bi an cothrom, nior thaing,
air a thoirt as an lamhan aig a' cheann mu
dheireadh, agus ma tha aoibhneas sam bith
co-cheangailte ri 'n cuid cha bhi iadsan beo
gu bhi gabhail pairt ann, agus nach b' fhearr
dhaibh gu mor a bhi a' deanamh an caoimh-
neis cho fada 's a tha an anail 'n an com
chum gu 'm bitheadh cothrom aca a bhi
a' faotainn aoibhneis anns an aoibhneas a
tha iad a' toirt do mhuinntir eile,
Ann an Cairo
An uair a rainig sinn Suez, am port aig
ceann-an-ear an " Suez Canal," chaidh
sinn air tir, agus bha carbadan a' feitheamh
oirnn gu bhi 'g ar giulan gu Cairo, ard-bhaile na
h-Eiphit, a bha da fhichead mile air falbh.
Bha an rathad comhnard, reidh, le clar
cho liomh 's a dh' iarradh tu, ach ma bha
an rathad math bha an duthaich mu 'n
cuairt lorn, tioram, fasail gun duilleag ghorm
ri fhaicinn cho fada 's a chitheadh tu, agus
thainig e steach ann am inntinn, na 'm b'
ann air an rathad so a thainig sean daoine.
ANNS AN EIPHIT
imiathan agus leanaban nan Israelach an
uair a bha iad a' teicheadh. as an Eiphit bu
chulaidh-bhroin da rireadh an staid.
An uair a bha sinn mu leth an rath aid
eadar d^ cheann ar turuis stad sinn aig
tigh-osda a cbaidh a thogail air son luchd-
turuis far an d' fhuair sinn greim bidh agus
deoch a chaisg ar pathadh.
An uair a bha sinn a' tarruing dluth do
Chairo chaidh sinn troimh Heliopolis, aite
a bha gle ainmeil ann an sean eachdraidh
na dtithcha agus an diugh a tha tighinn gu
aithne ur oir is ann an so a tha am port-
itealaich as mo a tha 's an Eiphit air a
shuidheachadh.
'Sea' cheud aite ann an Cairo gus an
deachaidh sinn an talla mor anns am bheil
na sean nithean air an tasgadh a tha co-
cheangailte ri sean eachdraidh na rioghachd,
cuid diubh a' dol air an ais na miltean de
bhhadhnachan.
Bithidh cuimhne aig cuid d' ar luchd-
leughaidh air an iomradh ghogailleach a
chaidh air feadh an t-saoghail an uair a bha
uaigh an Righ Tutankhamen air fhaotainn
ann an aite a tha nis fasail, gun tigh am
fagus no fios gu 'n robh i idir ann. Bha
an uaigh air a suidheachadh ann an seomar
mor a chaidh a chladhach fo 'n talamh.
A reir coltais cha robh a mhuinntir a chladh-
aich an uaigh ag iarraidh gu 'm bitheadh
daoine a' faotainn innte. Bha i air a
seulachadh mar a b' fhearr a b' urrainn
dhaibh leis na h-innleachdan a bha aca anns
an ^m.
A reir creideamh nan Eiphiteach aig an
am bha e iomchuidh gu 'm biodh na righrean
air an tiodhlacadh ann an doigh cho cosdail
's a bha freagarrach ri an suidheachadh
aimsireil. Agus aig a' cheart ^m bha an
creideamh air an 14 ud a' teagasg gu 'n robh
spioradan nam marbh beo, agus gu 'n robh e
iomchuidh gu 'm bitheadh gach goireas air
uidheamachadh air an son a reir mar a
chleachd iad 'n an seomairean-leabaidh an
uair bha iad beo. Mar sin bha airneis de
gach seorsa a bha freagarrach air son seomar-
leabaidh air fhaotainn anns an t-seomar
mhor a chaidh a chladhach air son uaigh
Tutankhamen, agus bha gach mir dheth
air a' chomhdachadh le riisg oir.
Na barra-chaoil
Bha moran iomraidh air feadh an t-
saoghail an uair a thainig sgeul na h-uaighe
gu follais agus bha moran de 'n bheachd nach
bu choir a bhi bunntain rithe ach bha gach
ni a bha 's an uaigh air a thogail aisde agus
air a chur anns an talla mhor ann an Cairo
far am bheil na sean nithean a bhuineadh
do na sean righrean air an tasgadh, agus far
am faca sinn iad — sealladh gle chianail a bh'
ann, agus gnothuch gle iongantach ged nach
fhada bho 'n a chaidh an sptiilleadh a
dheanamh chan 'eil duine aig an robh l^mh
anns an obair beo air an 14 diugl .
An deidh dhuinn ar diot a bhi againn ann
an tigh-osda ainmeil far am bheil moran de
mhaithean a America agus as an Roinn-
Eorpa gu trie a' cur seachad a' Gheamhraidh,
a' teicheadh bho fhuachd na h-airde tuath,
bha sinn air ar giiilan gu bhi faicinn na
barra-chaoil ris an canar na " Pyramids "
a tha ann an aite beagan mhiltean o
mheadhon Chairo. Chunnaic sinn tri dhiubh.
Bha iad air an togail gu bhi 'n an c4rn-dion
thairis air uaighean righrean. Tha 4ireamh
dhiubh ann an aitean eile de 'n duthaich,
agus is iad na togailean as seasmhaiche a
chaidh riamh a thogail le lamh duine. Tha
an fheadhainn as sine a' dol air ais miltean
de bhliadhnachan. Chaidh an t-aon as mo
a thogail le righ de 'n ainm " Cheops," a
righich eadar na bliadhnachan 3095-3032
B.C. Tha e ceithir-cheariiach leis gach
taobh corr is seachd ceud troidh ann am
meudachd, agus tha e corr is ceithir cheud
troidh ann an 4irdead. Is e obair do-
labhairt a bha 'n a thogail. Tha eachdraidh
ag innseadh dhuinn gu 'n do ghabh e fichead
bliadhna agus gu 'n robh deich mile pearsa
an sas anns an obair aig aon am.
Th£i. aghaidh nan clachan air an snathadh
gu grinn, agus tha iad air an cur ri cheile
cho sgileil nach urrainnear mearachd fhao-
tainn ann an obair luchd-ceairde, agus a
chum agus gu 'm biodh iad de 'n aon ghne
bha iad air an luasgadh a sgor-bheinn a bha
seachd ceud mile air falbh agus bha iad
air an aiseag ann an luing air abhainn mhor
na h- Eiphit gus am port a bu dliiithe do 'n
laraich. Tuigidh duine cruadal na h-oibre
a bha so. Tha cuid de na clachan leth
cheud tunna ann an cudthrom, agus tha
iongantas air daoine sgileil eadhon air an
la diugh ciamar a bha iad air an cur 'n an
aite.
Bha na barra-chaoil air an togail air 'an
aon chumadh. An deidh do na ceithir
ballachan a bhi air an cur 'n an seasamh gu
airdead tighe tha na ceithir taoibh a' cumhan-
nachadh uidh air n-uidh gus am bheil iad
ag aonachadh le cheile air a mhullaeh.-
Tha slighe dhiomhair aig bonn gach aoin
a' treorachadh gus an seomar ann an teas-
meadhoin na laraich anns an robh an corp
gu bhi air a thasgadh, agus an uair a bha an
corp air a thiodhlacadh bha am bealach air
a dhunadh le torr chlachan nach biodh
furasd a ghluasad.
ANNS AN EIPHIT
Bochdainn an t-sluaigh
Bha dumhlachd sluaigh de mhuinntir na
duthcha cruinn an uair a bha sinn a' coimhead
air na barra-chaoil agus gach fear dhiubh
a' feuchainn am faodadh e rud air bith a
dheanamh no a radh a bhiodh a' cosnadh
sgillinn no dha dha fein. Bha iad modhail
gu leor, ach is e so a' bhochdainn a chunnaic
mi am neasg dhaoine na h-aird-an-ear, nach
'eil an inntinn ag oibreachadh le lan-fhoghlum
no le lan-eolas, agus nach 'eil breithneachadh
luchd-aiteachaidh, nan tirean sin cho farsuing
no cho domhain 's a tha breithneachadh
luchd-aiteachaidh nan duthchannan 's an
aird-an-iar — failinn a bu choir a bhi air a
chumail air chuimhne anns a h-uile gnothuch
a tha againn riu. Tha tuilleadh is a choir
de dhiomhanas 's an Eiphit, agus mar as
gnath tha a bhochdainn a' leantuinn an
diomhanais, mi-shuain a leantuinn na boch-
dainn, ceannaireeas a leantuinn na mi-
shuain, troimh-cheile a leantuinn na cean-
naireeas, agus tha gach smal dhiubh sin ri
bhi air fhaicinn 's an duthaich ghrianach so,
agus mar so tha i na h-aobhar chunaaird do
dhuthchannan eile.
Bha feasgar aUlidh a luidhe air an tir,
a', ghrian a' dol fodha ann an maise ghlor-
mhor, sruth na h-aibhne a' ruith gu socrach
reidh gu bhi a' coimhlionadh turns na
caomhala'chd air an do bhuannaich i gineal-
aich gun aireamh anns na laithean a dh'
fhalbh, agus anns am buannaich i ginealaich
gun aireamh anns na laithean a tha ri
teachd, agus b' fheudar dhuinn an carbad-
iaruinn fhaotainn a bha gu bhi 'g ar giulan
gu bhi comhlachadh a' bhata a bha feitheamh
oirnn aig ceanri eile na claise, agus le faireach-
dainn dhurachach gu 'm biodh an duthaich
a' soirbheachadh, thug sinn " cead deirean-
nach " do thir na barra-chaoil.
Ann an tri laithean eile bha sinn ann an
" Naples " far an d' fhag sinn am bata air
ar rathad gus an Roimh.
Sgiobair Gaidhealach
Ann an so feudaidh mi innseadh ni a
thachair dhomh air bord agus a chuir
ionghnadh gle mhor orm aig an am. Aon
la thainig fios thugam bho 'n sgiobair
ag iarraidh orm a bhi dol gus a sheomar a
bhi cumail comhraidh ris.
Rinn mi mar a dh' iarradh orm. Chaidh
mi thun a sheomair, agus mar a bha sinn a'
bruidhinn ri cheile dh' fheoraich e cia as a
thainig mi. Thubhairt mi ris gu 'n robh mi
corr is da fhichead bliadhna ann am mhinis-
teir ann an Cille Mhoire. Le clisg 'n a
ghuth, " a dhuine " deir esan, " b' e sin an
sgu-e anns an d' rugadh mo sheanair."
B' e Camshronach a bh' ann, agus thainig
e mach gu 'n d' fhag a sheanair an sean
dachaidh ann am braigh na sgire agus gu
'n deachaidh e rathad Naruinn agus 'n a
dheidh sin gu Lunnainn far an do shoirbhich
leis, agus b' esan aon d' a shliochd. Cha
robh e riamh ann an Cille-mhoire, ach bha
full nan Gaidheal 'n a chuislean. Ged nach
bruidhneadh e Gaidhlig Biobull Gaidh-
lig aige 'n a sheomar am measg a leabh-
raichean. Agus chuir e fa mo chomhair'
rtxn a bha 'n a inntinn gu 'm biodh buidh-
eann de 'n Chomunn Chamshronach anns
gach cearna de 'n t-saoghal anns an robh
daoine de 'n ainm, agus bha lamh mhath
aige ann a bhi cur air bonn am Mod a
chrutnnich de na Camshronaich as gach
cearna de 'n t-saogbal aig Loch Arcaig aig
tigh Loch-iall o chionn beagan bhliadh-
nachan a chur failte air Loch-iall mar
cheann-feadhna a' Chinnidh.
Bu mhath learn a bhi a' cur sios an so
facal-molaidh mu 'n chuideachd ris an
goirfear Tomas Cook agus a mhac, a bha
'n an luchd-frithealaidh do luchd-turuis air
feadh an t-saoghail mu 'n d' thainig an
cogadh. Bha teachdairean aca anns a h-
uile diithaich, agus na 'm biodh call agad
gu bhi a' gabhail sgriob gu aite tiorail air
thalarnh cha robh agad ach a bhi cur fios
gus a' chuideachd so, agus gheibheadh tu
gach fios a bha feumail mu 'n diithaich gus
an robh thu ag iarraidh a dhol, agus eolas
cosduis gach ceum o do dhachaidh gus an.
cuireadh tu do chas air do stairsneach a
rithist. Cha robh aobhar agad a bhi fo
churam ged nach b-aithne dhuit facal de
chanain na duthcha gus an robh thu a' dol.
Bha teachdairean acasan a bha eolach air
canain na duthcha, agus an ni a ghabh iad
OS laimh a dheanamh bha iad a' deanamh
gu neo-mhearachdach.
An uair a rainig sinn Naples thainig teach-
daire de 'n chuideachd so air bord gu bhi
faicinn an robh duine sam bith am feum
cuideachadh uaith.
Thubhairt mi ris gu 'n robh mi ag iarraidh
a bhi faicinn na Roimhe agus bailtean eile
's an Eadailt. Thubhairt e rium nam
bithinn a' toirt dha ainmean nam bailtean
anns an robh mi ag iarraidh a bhi fuireach
agus gu de cho fada 's a bha mi a' rimachadh
a bhi fuireach anns gach baile gu 'n toireadh
e dhomh paipear, a' lorgachadh gach ceum
agus gach cosduis agus na 'm bithinn a'
paigheadh dhasan an diol cha bhiodh dragh
tuilleadh agamsa gus an ruiginn Lunnainn.
(Ri leantuiim).
Aireamh i
1946
A' Bhliadhn'-tir
DO ar luchd-leughaidh uile tha sinn a'
guidhe " Bliadhna mhaith ur." Bithidh
a' h-uile la de 'n bhliadhna ' maith ma tha
Dia 'n ar smuaintean, ach cha bhi la idir
maith mur cuimhnich sinn ar Cruithear.
Sin an seachran as miosa air an teid duine
anns an t-saoghal so, dicliuimhne a dheanamh
air Dia.
An uair a smuainicheas sinn air an t-slighe
a tha romhainn tha fhios agaiiui gle mhaith
gu 'm faod iomadh rud tachairt ann an 1946
a theid os cionn ar neirt fhein, ach is sona
na daoine aig a bheil earbsa ann am Facal
Dhe, agus a bhios daionnan a' taiceachadh
ri geallaidhean a' Bhiobuill.
Aig toiseach na bUadhna so, ma ta, gairm-
eamaid air gach ni an taobh a stigh dhinn,
air ar n-inntinn agus ar reuson agus ar toil,
air ar creideamh agus ar fiosrachadh o
bhliadhnachan eile, greim laidir a dheanamh
air a ghealladh so, Mar do laithean, is arnh-
luidh bhios do mart (Deut. xxxiii. 25).
Chan 'eil rud eile as cumanta am measg
dhaoine na cion neirt. Na 'n ceasnaicheadh
tu do chomh-aoisean no do choimhearsnaich
chan 'eil ach aireamh bheag dhiubh a dh'
aidicheadh gu bheil iad sl^n fallan, gun
ghaoid gun ghearan. Tha aireamh bheag
eile ann an droch shlainte o 'm breith gu
'm bas. Agus eadar an da sheorsa sin tha
Mreamh eile, Aireamh as mo, daoine nach
'eil tinn no slan, daoine anns nach 'eil gaoid
ach a' tha gun neart, gun chail d' an obair
a chionn gu bheil i 'n a h-uallach dhaibh.
Chan 'eil dad cearr orra ach a mhain dith
neirt agus dith speirid 'n an inntinn agus
'n am bodhaig.
Sin na daoine d' am bu choir taiceachadh
ris a' ghealladh so, agus taiceachadh ri Dia
tre a ghealladh. Tha cuid de gheallaidhean
an Tighearna nach tuig sinn an cumhachd
agus am milseachd gus am bi sinn anns an
t-suidheachadh a tha iad a' coimieachadh,
agus d' a bheil iad freagarrach. Chan ann
do dhaoine laidir, no do dhaoine misneachail,
no do dhaoine gun uallach gun eagal, a tha
an gealladh so. Mar do laithean, is amhluidh
bhios do neart, ach do dhaoine gun treoir
a tha lag 'n an cridhe le eagal is curam.
Bho chionn beagan bhliadhnachan ghairm
Dia duine sonruichte a dhol air cheann obair
throm agus dhuilich anns an eaglais. Bu
toigh leis an obair, agus bu mhaith leis a
gabhail os laimli, ach bha eagal air nach
robh talantan gu leou' aige agus nach seasadh
a bhodhaig rithe. Cha robh a shlainte ro
mhaith aig an am ; bha anmhuinneachd
air chor-eigin 'n a fheoil nach robh na
dotairean a' tuigsinn. Ach bha a chridhe
anns an obair agus ghabh e os laimh i, an
dochas gu'n tugadh Dia neart dha.
M' an d'thainig an t-am dha dol air cheann
na h-oibre chuir e uair no dha dearbhadh
air a neart fhein, ach cha b' fheairrd a mhis-
neach sin, oir chunnaic e nach robh ann ach
duine briste. Chuir so dragh mor air, ach
la a bha e leis fhein agus e ag iirnuigh,
chual e mar gu'm biodh Guth a' bruidhiim
ris, " A bheil thu deas air son na h-oibre
a dh' ionnsuidh an do ghairm mi thu ? "
" Chan 'eil, a Thighearna," fhreagair e ;
" chan 'eil annam-sa a nis ach duine uUamh."
Thubhairt an Guth ris, "Ma bheir thu an
t-eagal sin dhomh-s^, agus ma stadas tu de
bhi smuaineachadh air, gabhaidh mise curam
dhiot." Fhreagair an duine ann am mionaid,
" Biodh sin 'na chumhnant eadaruinn, a
Thighearna, bho'n uair so."
Dh' eirich an duine 'n a sheasamh agus a
chridhe Ian de shith Dhe. Bha fhios aige /
gu'n d'thug Dia dha an rud a bha dh' eas-
bhuidh air, agus gu robh gach alt agus, '
cnaimh agus gach ball 'n a chorp air an
urachadh le beatha agus lanachd beatha. An
uair a choisicheadh e air an rathad bha e
cho aotrum 's gur gann a bha e a' faireach-
duinn gu robh a chasan a' beantuinn ris an
rathad. Bha e mar bha Pol, gun fhios aige
gu ro mhaith co dhiubh bha e amis a' cho-
luinn idir. Agus ged b' abhaist dha a bhi
sgith le uair no dha de obair rachadh aige a
nis air leantuinn air obair fad an la agus
as deidh a' mheadhon-oidhche gun f^s sgith
no fann. Bha e air a lionadh le beatha agus
sith agus fois.
Theagamh gu bheil cuid de dhaoine nach
creid son fhacal dheth so, agus gu'm feuch
a' ehuid a chreideas e ri solus a, chur air
ANNS AN EADAILT
air dhoigh nadurra as aithne do Choue agus
do -na dotairean, ach coma leamsa Coue
agus iia dotairean : tha mi a' creidsinn ami
an Dia agus ann an cumhachd Dhe : tha
mi a' creidsinn gu bheil tobraichean slainte
ann an Dia as am faod daoine aixfliann beatha
a tharruing chan e mhain d' an anam ach
d' an inntinn agus d' an corp mar an ceudna.
" Dearbhaibh mi nis leis an ni so, tha
Tighearna nan sluagh ag radh, mur fosgail
mi dhuibh uinneagan nan neamh, a dhortadh
a mach beannachd oirbh, gus nach bi aite
ann g'a chumail."
. An uair a bha losua a' fagail beannachd aig
an t-sluagh agus e gu goirid a' dol air slighe
na talmhainn uile, thubhairt e riu, " tha
fhios agaibh fein 'n 'ur n-uile chridhe, agus
'n ur n-uile anam, nach d' fhailnich aon ni
de na nithibh maithe sin uile a labhair an
Tighearna bhur Dia d' 'ur taobh : thainig iad
gu leir gu crich dhuibhse ; cha d' fhailnich
aon ni a gheall an Tighearna bhur Dia."
Chan fhailnich gealladh an Tighearna gu
brath : ma dh' fhanas sinne ann an co-
chomunn a spioraid agus ann an umhlachd a
thoile bheir gach la de 'n bhliadhna fianuis
dhuinn gur fior am facal. Mar do laithean
is amhluidh bhios do mart.
Anns an Eadailt
Leis an Ollamh Edghan G. MacFhraing.
(Air a leantuinn)
THA Naples comharraichte air son da
ni — boidhchead a' chamuis air am bheil
am baile air a thogail agus air son gu 'm
bheil a' Bheinn - losgaidh Vesuvius dliith
air.
Chaidh sinn suas gu mullach na beinne
air slighe iaruinn a tha air a chur ri cheile
air doigh shonruichte air son a bhi streap
aitean cas. Tha smiiid an comhnaidh ag
eirigh o mhuUach na beinne, agus is ainmig
an la air nach 'eil lasan-teine a' tighinn
aisde. Ach 's ann 's a' bhliadhna 79 A.D. a
thachair uamhas nan uamhas. Thainig a
leithid de bhragh stuth-loisgte as a' choire
agus gu 'n robh da bhaile-mor a bha ri taic
na beinne air an sgrios gu h-iomlan. B' iad
na bailtean sin Herculaneum agus Pompei,
agus thainig an t-uamhas orra cho obann
agus nach robh doigfi teichidh aig a' chuid
bu mho de 'n luchd-aiteachaidh. Bhriichd
clachan, clabar, agus luaithre, as a' choire
ann an tomhas do-labhairt ; bha a' ghrian
air a dorchadh ; cha robh leus soluis anns
an iarmailt, agus dhoirt an t-uamhas a'nuas
air na sraidean agus air na tighean gus nach
aithnicheadh tu gu 'n robh iad idir ann.
Bha na bailtean air am fagail mar sin fad
deieh ceud bliadhna, ach mu 'n am sin bha
luchd-foghluim a' rannsachadh nan doighean
anns an robh daoine a' tighinn beo anns na
sean linntean, agus thainig e ann an inntinn
cuid diubh gu 'm biodh e chum feum anns
an obair so na 'm bitheadh eolas air f haotainn
air na daoine a bha bao anns na bailtean
foluichte so, agus thoisich iad air ruamhar
nan aitean anns an robh iad. Fhuair iad
a mach da ni. Anns a' cheud aite cha robh
moran feum ann a bhi rixsgadh baile sam
bith air an do thuit an clatbar o 'n bheinn-
losgaidh, oir bha e nis cho cruaidh agus nach
b' fhiach a bhi ,ag obair air, ach bhiodh e
chum feum mor a bhi rusgadh nam bailtean
a bha air am miichadh leis an luaithre, oir
bha an luaithre na bu bhuige agus bha e
na b' fhusa a bhi toirt as ni sam bith a bha
ann, gun eagal cho mor gu 'm bitheadh tu 'g
a bhriseadh anns an oidhirp. Agus mar so
chaidh an obair air aghaidh a bhi riisgadh
nan sraidean agus nan tighean ann an
Pompei gus a bheil a' chuid as mo de 'n
bhaile so air a ghlanadh bho na chomhdach
a thainig air ann an am a' bhriichd-losgaidh,
agus tha na sraidean air am faicinn mar a
bha iad anns an linn anns an robh iad air
an aiteachadh.
Ann am Pompei
Bha iomadh ni cianail air a thoirt gu
follais. Bha cuirp cuid de dhaoine air am
faotainn a reir coltais aig an obair, cuid
eile a' feuchainn a bhi teicheadh bho 'n
uamhas, agus ni gle iongantach, cuid de na
cuirp anns a' chumadh a bha orra an uair
a thainig am bas orra.
Tha ballachan nan tighean 'n an seasamh
ged tha na mullaichean air falbh. Chithear
cumadh gach aitreabh, agus air ballachan
ann an cuid de na seomairean chithear
deilbh a chaidh a tharruing a reir gne na h-
aimsir anns an robh iad air an cur ri cheile.
Am measg nan nithean a chaidh a thoirt
gu solus tha moran innleachdan agus
goireasan a bha aig a' ghinealach sin 'n
an dachaidhean agus 'n an obair.
Tha na sraidean cumhann agus tha
comharra caithimh nan cuibhlean-iaruinn
a bha air na carbadan air am faotainn air
a' chabhsair ann am meadhon na sraide,
ANNS AN EADAILT
agus gnothuch ris nach robh dull agam
bha cas-cheum air son choisichean ri taobh
nan sraidean.
Chuir sinn seachad latha no dha an so,
agus chunnaic sinn iomad ni taitneacli.
Tha na daoine anns a' chearna so de 'n
Eadailt 'n an luchd-ceaird math ann an
obair ghrinn, ann an airgiod, agus ann an
or, ann an seudan agus neamhnuidhean
agus clachan priseil, 'g an deanamh suas 'n
an' cluigein, 'n an croilein, 'n am bagaid,
'n am paidirean, agus 'n am fainneachan,
agus bha e air innseadh dhuinn gu'n robh
moran marsantachd ann an usgaraehd ghrinn
a' dol air aghaidh eadar marsantan mor ann
an Lunnainn agus muinntir na diithcha ao.
An Roimh
Bha sinn air ar giiilan ann an da uair gu
leth ann an carbad-iaruinn o Naples gus
an Roimh, agus bha sinn a nis ann am baile
air an robh neul na h-aoise ge b' e car a
ghabhamaid. Bha e 'n a thoil-inntinn a
bhi ag aniharc air na h-aitean mu 'n robh
sinn a' leughadh bho laithean ar n-6ige agus
a bha sinn a nis a' faicinn air son na ceud
uaire.
Bha iomadh ni ri fhaicinn, carraighean a
bha dol air ais gu linn nan abstol, an rathad
air an do choisich Pol gu baile dhitidh, na
uamhanan-adhlaic (Catacombs) anns an robh
luchd-leanmhuinn Chriosd a' cumail coin-
neamhan agus a' tiodhlacadh nam marbh
anns a' gheur-leanmhuinn ann an ceud
linntean a' chreidimh ; an abhainn ghru-
amach (Tiber) a bha ruith troimJi 'n bhaile,
laraichean agus Eaglaisean agus aitribh,
gach aon le eachdraidh fhein. Agus a
bharrachd air na sean nithea^n bha nithean
ixr ri am faicinn, rathadan ur air am fosgladh,
tighean ur air an togail, agus oidhirpean a
bhi toirt maise do na sraidean. Agus mar
eisempleir air an ni mu dheireadh innsidh
mi so. Fa chomhair an tigh-osda anns an
robh mi a' fuireach bha tuill air an cladhach
air taobh na sraide, agus bha iad air an
lionadh le talamh anns an robh fltiraichean
a' fas, agus bha a leithid de chiiram air a
ghabhail dhiubli is gu'n robh fear - frith-
ealaidh a' tighinn a h-uile feasgar agus a'
tarruing brat thairis orra air eagal gu'm
bitheadh reothadh 's an oidhche 'g am
milleadh, agus anns a' mhaduinn ziuair a bha
am blaths a' tighinn bha e air ais gu bhi a'
tarruing nam brat a thaoibh. Chan 'eil
moran bhailtean anns am bheil obair mar
so air a dheanamh.
Am Papa
Chuala h-uile duine ainm an aite 's an
Roimh ris an goirear an Vatican, agus cha
b' urrainn do dhuine a bhi 's a' bhaile gun
dol 'g a fhaicinn. Tha da sheagh aig an
ainm. Tha aon seagh anns am bheil e a'
ciallachadh aite-comhnuidh a' Phapa, agus
seagh eile anns am bheil e a' ciallachadh
oighreachd a' Phapa.
Tha e air a radh gu'm bheil corr is deich
mile seomar anns an Vatican, ach tha a'
chuid as mo dhiubh sin air an toirt suas
gu bhi a' tasgadh sean phaipearan agus
deilbh-tharruing a bha 'n an dileab bho na
linntean a dh' fhalbh. Tha na h-aitean so
fosgailte do luchd-turuis, agus gabhaidh
e iomad la a bhi a' dol o sheomar gu seomar
gu bhi faicinn nan dealbh. Ach is fhiach
a bhi 'g am faicinn oir tha moran diubh 'n
an deilbh a chaidh a tharruing le luchd-
tarruing as fhearr a bha riamh 's an t-saoghal.
Tha carraighean eireachdail ri bhi air am
faicinn ann an eaglais an Naoimh Peadar,
agus tha 'n eaglais bheag an Sistine Chapel,
ainmeil air son obair oirdheirc a' phriomh
dhealbhadair Michael Angela.
Agus a nis mu 'n oighreachd le ainm
" Vatican." 'S ann mar so a thachair.
Cha robh oighreachd aimseireil aig a' Phapa
air son iomad bUadhna, agus bha e daonnan
a' gearan mar bha e mar. so, agus rinneadh
cordadh eadar e fein agus luchd-riaghlaidh
na rioghachd gu'm biodh earrann bheag
de 'n bhaile, a bharrachd air na bha aige mar
bha, air a lorgachadh a mach mar oigh-
reachd dha, air am bitheadh esan 'n a
uachdaran gun ghuth a bhi aig duine eile
ann a bhi 'g a riaghladh ach e fein agus a
chuideachd.
Is ann mar sin a chaidh an oighreachd
ris an canar an " Vatican " a chur air bonn,
agus tha am Papa a nis ag iarraidh gu 'm
bi esan air a chunntas 'n a uachdaran am
measg uachdarain an t-saoghail, agus gu 'm
bi coir aige a bhi cur teachdairean gu luchd-
riaghlaidh dhiithchannan eile a chum agus
gu 'm bi a bheachdan-san air eisdeachd riu
ann an diithchannan eile.
Baile nan dealbh
Florence — Ghabh e ceithir uairean ann
an carbad iaruinn dol ann.
Tha am baile so ainmeil ann an eachdraidh
na duthcha. Bha stri laidir am measg
theaghlaichean anns na linntean meadh-
onach, agus bha aon teaghlach de 'n ainm
' Medici a rinn moraii feum dhaibh fhein
agus do 'n luchd-dtithcha, agus tha cuimh-
neachan orra anns an togail as grinne 's
a' bhaile.
Tha talla mor a tha ainmeil air son maise
nan dealbh. a tha air an crochadh air na
ANNS A' CHATHAIR
ballachan, agus b' abhaist do mhoran de
'n mhuinntir as gach cearna de 'n t-saoghal
a bha deanamh am beo-shlaint ann a bhi
tarruing dhealbh a bhi tighinn gu bhi
faotainn eolas agus fiosrachadh bho eisim-
pleir a tha so, oir ged a tha tri cheud bliadhna
bho 'n a chaidh na dathan air na deilbh tha
iad cho soilleir comharraichte an diugh
's a bha iad air an la anns an do chuir an
dealbhadair a sguab mhin air a' chainbe.
Shaoil mi gu'n robh muinntir a' bhaile
so na bu clxoltaiche 'n an doighean agus 'n
am marsantachd ri muinntir nam bailtean
againn fhein, agus theagamh gur e is aobhar
dha so gu 'n robh aig aon am cearna de 'n
bhaUe anns an do thog daoine beartach a
Sasunn tighean dhaibh fhein anns an do
chuir iad seachad cuid de 'n gheamhradh,
Bho Florence chaidh sinn gus an Fhraing,
agus an deidh dhuinn a bhi faicinn Paris
agus Versailles (aitreabh mhaiseach nan
iompairean), Malmaison (aite-tasgaidh fuigh-
ill cuimhneachain Napoleon), Fountainbleau
(frith nan righrean), thog sinn oirnn gu port
Boulogne far an d' fhviair sinn aiseag gu
Lunnainn, agus cha robh e fada gus an robh
mi aig mo dhachaidh, a' toirt buidheachas
do 'n Fhreasdal Bheannaichte a ghabh
ciiram dhinn agus a rinn ar dion bho gach
cunnart air muir 's air tir.
Anns a' Chathair
AN toiseach na h-oidhche bha mi a' leughadh
mu'n Diplodocus agus na creutairean
uamhasach eile a bha ann roimh hnn Noah,
agus thainig an smuain 'n am inntinn gu
'm biodh e furasda leth-shearmoin a dhean-
amh uime o 'n cheann-theagaisg so, Chan
ann do na daoine luatha a tha an reis, no
do na daoine treuna an cath.
W abhaist do Luther a bhi ag radh gu 'm
b' e an gealbhonn fear-teagaisg a b'f hearr
a bha aige riamh ; gu'n do theagaisg e dha
barrachd mu ghradh Dhe na rinn na diadh-
airean uile. Bhiodh Solamh a' tarruing
shamhlaidhean 'n a shearmoin bho chraobhan
agus bho ainmhidhean, a' labhairt mu chreu-
tairean snaigeach agus mu chreutairean air
iteig. Nach faod mise agus thusa, mata,
ghocas fhoghlum o'n Diplodocus ?
Bha an Lebhiatan uamhasach so corr agus
ceithir fichead troigh am fad, agus bha e cho
mor tiugh 'na choluinn 's gur gann a ghiiil-
aineadh a chasan a cholunn, ged bha ceithir
casan goirid air agus gach te dhiubh cho
garbh ri baraile.
B'ann le 'earball a bhiodh e 'g a dhion
fhein, agus an uair a dh' innseas mi
dhuit gu robh da fhichead troigh anns an
earball aige, agus tunnachan de chudthrom,
agus gu'n cuireadh e mu'n cuairt e a cheart
cho luath 's a chuireadh Domhnull Dinnie
an t-6rd mu'n cuairt a chum an uair a
bhiodh e a' dol 'g a thilgeil, tuigidh tu ciod
an sgailc a bheireadh an Diplodocus do
chreutair air bith eile a chuireadh dragh
air.
Ach a dh' aindeoin a neirt dh' fhairthch
air, cleas a' Cheasair agus Hitler, aite
fhein a ghleidheadh anns a' ghrein ; chaidh
an creutair mor uamhasach so as an t-
sealladh gu buileach, agus tha mac an
duine an diugh a' sealbhachadh na h-oigh-
reachd a bha aige. Ciod an t-aobhar air sin ?
Tha, nach robh anns an Diplodocus ach rud
beag faoin de eanchainn, agus ami an stri an
t-saoghail so agus ann an reis na beatha.
gheibh eanchainn is ealain is seoltachd a'
bhuaidh daonnan air neart cuirp. Is f hearr
do chreutair unnsa a bharrachd a bhi 'n a
eanchainn na troigh a bharrachd a bhi 'n a
earball. Chan ami do na daoine luatha a
tha an reis, no do na daoine treuna an cath ;
ann an eolas a mhain tha cumhachd.
Cumhachd na h-inntiun
Ann an 6g-mhaduinn an t-saoghail cha
robh ann am mac an duine ach creutair lag
an coimeas ris na creutairean eile a bha
anns na coilltean agus air na machraichean.
Agus b' ion dha eagal a bhi air, oir is e lagh na
coille " a' bheist as motha ag itheadh na
beiste as lugha." Ach ged nach robh
armachd aige 'ga dhion fhein ach a mhaui a
lamhan laga, armachd nach biodh gu moran
feuma dha an uair a thachradh leomhann no
tiogar air, gidheadh bha eanchainn aige nach
robh aca-san, agus is ann le cumhachd a
reusain a fhuair e ughdarras thairis air na
h-ainmhidhean. Le cumhachd a reusain
dhealbh e innealan leis an cuireadh e as
do chreutairean a bha a' bagairt air.
Sin rud nach do rinn creutair eile riamh
ach e fhein. Na'm b' urrainn do chreutair-
ean eile dol ann an co-bheinn, agus an com-
hairle a chur ri cheile, agus cogadh a
dheanamh an aghaidh mhic an duine le
tuigse, cha b' urrainn dha aite fhein a ghleidh-
eadh air an talamh idir. Na'n robh na
speachan cho ghc 's a tha iad cho guineach
tha uiread dhiubh againn ann am B14r 's
nach biodh aon duine anns an sgireachd a
lathair an diugh na'n do ghlaodh iod cogadh
an aghaidh chlann-daoine.
AIG AN UINNEIG
Is e mac an duine an aon chrevitair aig a
bheil cuimhne, co dhiti cuimhne . as fhiach
cuimhne a radh rithe, cuimhne a ni feum da
fhiosrachadh a' chinnidh uile. Ged is seolta
na creutairean an seangan agus an seillein
tha na tighean agus na doighean aca, agus
na soithichean anns a bheil iad a' gleidheadh
na meala, mar a bha iad muillean bhadhna
roimh so. Chan 'eil iad a' tighinn aon
cheum air an aghaidh. Ach chan ann mar
sin a tha mac an duine ; tha esan a' dealbh
nithean ura gun sgur, agus tha gach gineal
a dh' fhalbhas a' fagail eolais agus fiosrach-
adh itr aig a' ghineil a thig 'n a deidh.
CumhacM na bruidhne
Cha bhiodh so comasach do mhac an duine
a dheanamh mur b'e gur h-urrainn dha
bruidhinn. Ciod air bith an doigh anns an
d' fhuair e tiodhlac na cainnte, is e cainnt
an garadh-criche eadar mac an duine agus
na h-ainmhidhean. Do bhrigh gu bheil
caimit aca theid aig cloinn-daoine air dol ann
an co-bheinn mu chiiisean am beatha, agus
theid aca mar an ceudna air an eolas agus
am fiosrachadh a chomh-phairteachadh ri
cach-a-cheile.
Os cionn an doruis anns an t-seomar anns
a' bheil ealain na feallsanachd air a teagasg
ann an Oilthigh Dhun - eideann tha na
briathran so sgriobhta.
Air mi tatamh chan 'eil mor ach an duine :
Anns an duine chan 'eil mor ach an inntinn.
Is ann le cumhachd na h-inntinn a chios-
naich mac an duine creutairean a bha f ichead
uair na's laidire na e f hein, agus is ann , le
cumhachd na h-inntinn a rinn e seirbhisich
is luchd-frithealaidh de'n ghaoith, agus de'n
dealanach, agus a nis de'n atom. A thaobh
meudachd is neart cha robh ann am mac an
duine ri taobh an Diplodocuis ach mar gu'm
biodh pMsde ri taobh famhair, ach bha solus
na h-inntinn anns a' phaisde, agus mar sin
bhuadhaich e anns a' chath agus ann an reis
na beatha. Ged tha miltean de chreutairean
na talmhainn a' basachadh a' h-uile bliadhna
leis an fhuachd,_ agus sin a' dol air aghaidh
bho chionn na muilleinean bhadhna, cha do
rinn creutair eile riamh teine ach a mhain
mac an duine. Tha cait agus coin agus
iomadh creutair eile eolach gu leoir air teine ;
is toigh leo am blaths a gheibh iad bhuaithe,
ach air a shon sin cha d' fhadaidh gin dhiubh
teine riamh, agus cha mho a ghabh iad
curam gus an teine a bha cheana air f hadadh
a chumail bed.
A dh' aindeoin na their na daoine a bhios
ag r4dh nach 'eU anns an duine ach siol-an
ainmhidh, tha doimhne neo-chriochnach
eadar mac an duine agus na h-ainmhidhean.
Ged bheireadh am moncaidh a leth shuil
air son cnotha, agus an asail a leth chluas
air son currain, c6 am moncaidh no an asail,
le ro-churam a ghabhail, a chuir craobh no
curran los an acras a shasuchadh ; no c6 an
t-ainmhidh a dhealbh inneal no acfhuinn los
feum a dheanamh de chumhachdan naduir,
no los e fhem a dhion bho bheistean a bu
mhotha agus a bu laidire ? Tha fada bar-
rachd astair eadar an duine agus an t-
ainmhidh na tha eadar an duine agus Dia.
Mar a thubhairt Pascal, Chan 'eil mac an
duine ach mar a' chuilc, a' chuilc as breoite
anns a chruthachadh, ach is cuilc e anns a
bheil mothachadh. Ni rud as lugha na neart
an domhain a mharbhadh ; marbhaidh aon
bhoinne uisge e, no aon anail de'n cheo a
dh' eireas as an talamh. Ach ged a thuiteadh
na beanntan air agus ged a phronnadh iad e,
bhiodh barr aige air na beanntan, oir bhiodh
jhios aige gu'n robh e 'g a phronnadh ach
cha bhiodh fhios aca-san air. Tha uaisle
agus inbhe mhic an duine 'n a inntinn.
Aig an Uinneig
Facal Neonach
AN deidh dha Betel fhagail chilm lacob air
gus an do rainig e tir a dhaome anns an
aird an Ear. Agus an sin aig an tobar,
agus i a' toirt dibhe do threud a
h-athar, thachair Rachel nighean brath-
ar - a - mhathar air, agus phdg lacob Rachel,
agus thog e suas a ghuth, agus ghuil e. Bha
e nadurra gu leoir dha a bhancharaid
a phogadh, ged nach fhaca e i riamh roimhe,
ach car son air an t-saoghal a chaidh e a
chaoineadh ? Shaoileadh tu nach robh e
modhail dha deoir a shileadh an deidh na
poige, an lathair Rachel co-dhiu.
Their cuid gur e moit a thug air a
dheanamh, agus gu robh a dheotr co-
ionnan ri gaire is lachanaich, ach tha
an t-ard sgoilear I. G. Eraser ag radh
nach 'eil sin ceart, agus nach robh anns
a' chaoineadh ach fasan a tha aig moran
chinneach an uair a bhios iad a' cur failte air
a cheile. Am measg threubhan eile cha
bhiodh e air a chunntas siobhalta do dhuine
gun dol a chaoineadh 'na leithid sud de
shuidheachadh. Tha na Maoris ann an New
Zealand 'g a chunntas mar cheud lagh nam
modhannan gu'n rachadh duine a chaoineadh
an uair a tha e a' failteachadh no a' fagail
6
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DTUGH
beannachd aig a charaid, ach chau 'eil an
caoineadh sin a' fasgadh no a' goirteachadh
an cridhe ann an doigh air bith. Tha e ag
innseadh naidheachd mu nihnathan a bha
air coinneachadh r' a cheile, agus a bha a'
gul mar gu'm biodh am bas air creach a
thoirt orra, ach ann an teas-meadhoin a'
chaoinidh, stad dithis dhiubh agus ghlaodh
iad, " Chan 'eil sinn ullamh d' ar caoineadh
fhathast, ach theid sinn agus ni sinn am
biadh deas, agus an sin criochnaichidh sinn
ar gul." Thuirt e riutha nach robh annta ach
na cealgairean, agus gu'n robh fhios aige
nach robh dad aca mu choinneamh na feadh-
nach a bha iad a' caoineadh, ach cha do rinn
iad ach gaire. Tha an cleachdadh so
aig na h-Innseanaich ; chunntadh iad gu'n
robh tair air a dheanamh orra mur failti-
cheadh tu iad le caoineadh.
Creideamhan Neonach an Latha an.Diugh
Leis an Urramach T. M. Mac Calmain, M. A., an Govan.
(Air a leantuinn)
THA sinn a nis air cunntas a thoirt air
ceithir de na creideamhan ura neonach
a tha an diugh a' taladh dhaoine 'n an deidh
— Fianuisean lehobhah, na h-Israelich
Bhreatunnach, na Spioradalaich, agus
muinntir na h-Ealdhain Chriosdail. Tha
moran eile ann, ach saoilidh mi gur iad sin
as trainge agus as cunnartaiche anns an
diithaich so an ceartuair.
Ach tha aon bhuidheann eile ann air am
bu mhath leam iomradh a dheanamh, agus
is iad sin na " Cooneyites." Chan 'eil iad
lionmhor no laidir, ach tha iad beulach
agus cunnartach, agus is coir do dhaoine a
bhi air am faicill d'an taobh. Beagan is
fichead bhadhna air ais bha aireamh de
luchd-leanmhuinn nan " Cooneyites " r'am
faotainn an caochladh aitean 's a' Ghaidh-
ealtachd. Bha feadhainn dhiubh anns an
Eilean Sgitheanach agus air taobh siar
Siorrachd Rois, agus mar an ceudna (tha
mi a' saoilsinn) ann an Uidhist-a-Tuath.
Bha eolas agam f hein air neach no dha a bha
air an tarruing air falbh leotha. Co dhiubh
tha gin dhiubh fhathast an aite air bith de'n
Ghaidhealtachd chan aithne dhomh.
Braithrean Phlymouth
Mus innis mi mu theagasg agus mu
dhoighean nan " Cooneyites," bu mhath
leam iomradh a thoirt air da sheorsa eile —
" Braithrean Phlymouth " (no na " Plymouth
Brethren ") agus am " Faith Mission "
(no na " Pilgrims," mar a theirear riu gu
trie). Am bitheantas tha daoine car aine-
olach mu'n eadar-dhealachadh eadar na
tri buidhnean sin. Chan'eil dad sam bith
agam an aghaidh " Braithrean Phlymouth,"
no an aghaidh am " Faith Misison," agus
chan'eil mi idir 'g an aireamh am measg
creideamhan neonach an latha an diugh.
'Sea tha dhith orm soilleireachd a chur air
an eadar-dhealachadh eadar iad sin agus
na " Cooneyites," oir air uairean bithidh
daoine car amharusach mu'n " Faith Mis-
sion " gu sonruichte, agus a' smuaineachadh
gur e " Cooneyites " a tha annta ; agus
air an laimh eile, an uair a thig teachdairean
nan " Cooneyites " gu baile, bithidh daoine
a' saoilsinn gur e " Pilgrims " bho'n " Faith
Mission" a tha annta.
Co iad ma ta na " Plymouth Brethren " ?
Thoisich iad so anns a' bhhadhna 1827
ann an Eirinn fo stiuireadh ministeir a
mhuinntir na h-Eaglais Easbuigich an sin,
Iain Nelson Darby, agus do bhrigh sin
theirteadh riutha an toiseach na " Darby-
ites." Ann an 1830 ghleidh iad ann am
Plymouth a' cheud choinneamh a bha' aca
ann an Sasunn, agus 's ann mar sin a fhuair
iad an t-ainm a tha' aca nis. 'S e daoine
diadhaidh agus crabhach a thoisich air na
" Plymouth Brethren " air tus, agus 'n am
measg bha aireamh mhinistearan. B'ann
an taobh a stigh na h-Eaglais a thoisich
a' bhuidheann tir so, ged a tha iad an diugh
an taobh a mach nan eaglaisean mora.
Aig toiseach na naoidhimh linn deug bha
eaglaisean Bhreatuinn gu math fuar agus
marbh gu spioradail. Bha an diisgadh mor
a thachair fo bhuaidh Whitefield agus
Wesley anns an linn roimhe air tighinn gu
ceann. Bha muir-lan an Spioraid air tragh-
adh. B'ann anns an t-suidheachadh sin
a thainig aireamh dhaoine an sud 's an
so an ceann a cheile, a' sireadh a bhi air an
sgaradh bho'n t-saoghal agus a cheile a
neartachadh ann an nithean spioradail.
B'e so ceucl thoiseachadh nam " Plymouth
Brethren."
Roinnean 'n am measg
A dh'aindeoin an ainme, fhuair na Braith-
rean e a cheart cho doirbh 's a fhuair Crios-
i
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
duidhean eile fior bhraithreachas Chriosdail
a ghleidheadh, agus cha b'fhada gus an
robh roinnean 'n am measg. Tha iad gu
sonruichte air an roinn 'n an da bhuidheann
mhor — na Braithrean Fosgailte (" Open
Brethren ") agus na Braithrean Duinte
(" Close Brethren "). Mar a thuigear, tha
an dara fheadhainn na's cumhainge 'n am
beachdan na a' cheud fheadhainn. Tha na
Braithrean Fosgailte a rithisd air an roinn
'n am buidhnean eile, 'n am measg aireamh
ris an abrar " Eaglais Dhe," ach tha eadhon
" Eaglais Dhe " air a roinn 'n a bideagan
beaga.
Tha na Braithrean air an sgapadh 'n an
croileagain air feadh na duthcha. Gheibhear
moran bhuidhnean dhiubh ann an siorram-
achdan Lannraig agus Air agus am baile
Ghlaschu. Tha iad lionmhor cuideachd am
measg iasgairean taobh an ear-thuath na
h-Alba.
'N an creideamhan chan'eil moran eadar-
dhealachaidh eadar na Braithrean agus
moran agaimi fhein ann an Eaglais na h-
Alba. Tha iad ag ardachadh a' Bhiobuill
mar Fhacal Dhe, ged a tha doigh-mmeach-
aidh aca air nach cord ri cuid againne. Tha
iad a' cur an taic ann an eifeachd na Reite
tre iobairt Chalbhari. 'N an caithe-beatha
tha iad am bitheantas ionraic agus curamach
agus a' seachnadh gach faoineis. Tha
tighean-coinnimh aca, far am bi iad gach
maduinn Sabaid a' briseadh arain ('s e sin,
a' gleidheadh Sacramaid Suipear an Tigh-
earna), agus air an fheasgar bithidh coin-
neamh shoisgeulach aca, am bitheantas a'
toiseachadh le leth-uair de shearmonachadh
a mach air an t-sraid. Chan'eil iad a'
baisteadh naoidheanan, ach tha iad a'
baisteadh nan creidmheach a tha air tighinn
gu aois. Tha iad a' leigeil moran cudthroim
air " teagasg fallain," ach ciod e teagasg
fallain ? Tha gach seorsa a' saoilsinn gu'm
bheil na 'teagasgan aca fhein fallain. Tha
siiil aca gu'n tig an Tighearna losa air ais
gu pearsanta a dh'aithghearr.
Na Braithrean agus an Eaglais
'S e an t-eadar-dhealachadh as motha
eadar na Braithrean agus na h-eaglaisean
gu'm bheil na Braithrean an aghaidli dhaoine
a bhi air an cur air leth agus air an oileanach-
adh agus air am paigheadh gu bhi 'n am
ministearan. Anns na coinneamhan aca
faodaidh neach sam bith eirigh agus dol
an ceann tirnuigh no searmon a liubhairt,
a reir mar a threoraicheas an Spiorad. Ach,
mar a dh'fhaodar a thuigsinn, mar as trice
's e an aon fheadhainn a bhitheas an Spiorad
a' gluasad mar so, agus ged a tha iad an
aghaidh cinn-iiiil spioradail a bhi aca, tha
cinn-iuil aca, agus cha ghabh sin a sheach-
nadh. 'S i a' cheist, am bheil e ceart na
cinn-iuil a chur air leth agus am paigheadh
a chum 's gu'n teid aca air an uine
agus an inntinn uile a chur gu obair
an t-soisgeil ? Tha na Braithrean ag radh
nach'eil. Tha sinne anns na h-eaglaisean
ag radh gu'm bheil. Tha sinn ag radh gu'm
bheil searmonachadh an t-soisgeil 'n a obair
cho cudthromach agus gu'm bheU e airidh
air gu'n toireadh duine a bheatha gu h-
iomlan seachad a chum na h-oibre sin. Tha
fhios againn gu'n do shaothraich an t-
Abstol Pol le a lamhan am feadh 's a bha e
a' searmonachadh, ach thubhairt Pol cuid-
eachd, " Nach'eil fhios agaibh gu'm bheil
iad-san a tha a' saoithreachadh mu thimch-
ioU nithean naomha air am beathachadh
bho'n teampull ? agus iad-san a tha a'
frithealadh do'n altair, gu'm bheil comh-
roinn aca ris an altair ? Agus mar sin
dh'orduich an Tighearna mar an ceudna
dhaibh-san a tha a' searmonachadh an t-
soisgeil an teachd-an-tir fhaotainn bho'n
t-soisgeul " (1 Corint. ix. 13-14). Thagh agus
dh'orduich Criosd aireamh dhaoine, agus
theagaisg e iad, agus chuir e a mach iad a
shearmonachadh .
Ach ged a tha eadar-dhealachadh mar
sin eadar sinne agus na Braithrean, agus
ged a tha feadhainn dhiubh (na " Braithrean
Duinte ") a their nach'eil Criosduidhean
dileas ann a mach bhuapa fhein, dleasaidh
iad urram air son na fianuis a tha iad a'
togail anns an t-saoghal a tha ann, oir tha
iad da rireabh a' stri ri timhlachd a thoirt
do'n chomhairle so, " Na bithibh air bhur
cumadh ris an t-saoghal so ; ach bithibh air
bhur cruth-atharrachadh tre ath-nuadh-
achadh bhur n-inntinn, chum gu'n_dearbh
sibh ciod i toil mhaith, thaitneach, agus
dhiongmhalta sin Dhe " (Rom. xii. 2).
Na Pilgrims
Mu thimchioll am " Faith Mission " cha
ruig sinn a leas uiread a radh. Tha iad so
gu maith aithnichte anns a' Ghaidhealtachd
agus air feadh nan Eileanan, agus is mor
am maith a rinn iad an iomadh aite. Cha
tearc idir na ministearan is foirbhich is
luchd-aideachaidh a tha againn ann an
Eaglais na h-Alba a bha air an treorachadh
-gu eolas slainteil air Criosd tre shaothair
agus tre shearmonachadh nam " Pilgrims."
Ach ann an sgir no dha gheibhear daoine a'
cur 'n an aghaidh, agus mar sin bu mhath
leam beagan innseadh mu'n deidhinn.
CREIDEAMHAN BEONACH AN LATHA AN DIUGH
Duine maith
B'ann anns a' bhliadhna 1886 a thoisich
am " Faith Mission," agus b'e am fear a
chuir air chois e Iain Seoras Govan, duine
ionraic agus caomh, a rugadh an Glaschu
ann an 1861. Thainig Iain Govan de
theaghlach crabhach agus bho oige a nuas,
ged a bha obair eile ri dheanamh, chosd e
gach mionaid a b'urrainn dha ann a bhi a'
searmonachadh. An toiseach bha talla beag
aige ann an Glaschu, ach an ceann uine
thainig e gu'n chomh-dhunadh gu'n robh
mor-fheum ann air teachdatrean an t-
soisgeil a chur a mach gu aitean diithchail
na h-Alba. Agus mar sin thainig am
" Faith Mission " gu bith. Tha an obair
so air sgaoileadh am fad 's am farsuinn,
air feadh na h-Alba, air taobh sear Shasuinn,
anns a' Chuimrich agus an Eirinn, an Canada
agus an Africa a Deas.
Bha eolas agam fhein air Iain Seoras
Govan, is mi 'n am bhalach-sgoile, agus
is minic a chuala mi e a' searmonachadh,
ach tha mi na's eolaiche air a theaghlach,
agus tha mac agus nighean dha fhathast
an s^s anns an obair air an do thoisich esan.
Ged a bha an dachaidh an Dim-eideann,
b'ann an Ghnn-Eilge a bhiodh iad a' cur
seachad an t-samhraidh, oir phos Iain Seoras
Govan te a mhuinntir Ghlinn-Eilge, Anna
Mh&,rtainn, bean dhiadhaidh agus ghrasail
a chuidich leis gu mor anns an obair. Bha
a h-athair 'n a fhoirbheach ann an eaglais
Sgir Ghlinn-Eilge, Iain Martainn nach mair-
eann. Chaochail Iain Seoras Govan an
1927, agus chaochail a bhean ann an 1932,
agus b'e a torradh aon de'n cheud fheadhainn
air an robh mi an deidh mo shuidheachadh
mar mhinistear-sgir Ghhnn-Eilge. Tha
leabhar taitneach sgriobhte mu bheatha
agus obair Iain Seoras Govan agus na
mnatha aige, air a chur a mach le aon de'n
teaghlach fo'n ainm, " Spirit of Revival,'"
agus is math ri leughadh e.
'S e an doigh-oibreachaidh aig am " Faith
Mission " searmonaichean (fir agus mnathan)
a chur a mach, dithis agus dithis, gu aitean
sonruichte. Anns gach aite d'an teid iad
iarraidh iad fuireach mios no sia seach-
duinean, a' gleidheadh choinneamhan air
son sean is 6g agus a' tadhall ann an tighean
an t-sluaigh. Is math leotha comhnadh
fhaighinn bho na h-eaglaisean, agus tha iad
air son gu'm bi feadhainn sam bith a bhitheas
air an tearnadh tre an saothair-san 'g an
ceangal fhein ri coimthional anns an sgir.
Tha am "Faith Mission" air son a bhi a'
neartachadh agus a' comh-oibreachadh leis
na h-eaglaisean. Gle thric tha iad a' cur
air chois " croilean urnuigh " (no "Prayer
Union ") do na h-iompacham aca fhein,
ach tha na coinneamhan iirnuigli so fosgailte
do na h-uile, agus chan'eil iad a' gabhail
aite seirbhisean na h-eaglais.
Gheibhear nithean ann an teagasg am
" Faith Mission " nach cordadh ri Iain
Calvin, ach saoilidh mi gu'm bheil an teagasg
sgriobturail agus soisgeulach. Tha iad a'
searmonachadh losa Criosd agus esan air
a cheusadh, mar an Ti a tha a' saoradh a
shluaigh fhein -bho 'm peacanna agus 'g
am baisteadh leis an Spiorad Naomh, agus
a' toirt dhaibh a bhi ag imeachd ann an
nuadhachd beatha. Tha Colaiste bheag
aca an Dtm-eideann far am bheil iad a'
teagasg agus ag ullachadh na feadhna a tha
iad a' cur a mach mar shearmonaichean.
Chan'eil iad a' baisteadh no a' gleidheadh
Suipear an Tighearna ; tha iad a' fagail
nan dleasdanasan sin aig na h-eaglaisean
agus a' comhairleachadh do an luchd-leanmh-
uinn a bhi a' frithealadh air orduighean nan
eaglaisean. Tha na searmonaichean (no
"Pilgrims") aca a' faotainn cuideachaidh-
airgid bho'n " Mhission," ach 's e gle bheag,
du-each na dh'f hoghnas air son an cumail
am biadh 's an aodach. Tha iad a' leigeil
taic gu mor air gu'n solar Dia gach ni air am
bheil feum, agus tha iad 'g am fagail fhein
'n a laimh-san air son feuman am beatha
agus air son an treorachadh air gach ceum
de'n turns, agus gu miorbhuilteach tha Dia
a' beannachadh a' chreidimh so dhaibh.
Boirionnaich a' searmonachadh
'S e aon ni mu thimchioll am " Faith
Mission " a tha a' cur moran Ghaidheal 'n
an aghaidh gu'm bheil iad a' ceadachadh do
na mnathan a bhi searmonachadh. Chan
aithne dhomh-sa gu'm bheil an Sgriobtur
an aite sam bith a' bacadh nam mnathan
bho bhi a' searmonachadh an t-soisgeil.
Tha Pol ag radh, " Biodh bhur mnathan 'n
an tosd 's na h-eaglaisean, oir chan'eil e
ceaduichte dhaibh labhairt (1 Corint. xiv. 34),
ach chan'eil dearbhadh ann gu'm bheil so
a' ciallachadh nach fhaod na mnathan an
sgriobtur a mhineachadh agUs an soisgeul
a shearmonachadh. Bha mi-riaghailt ann
an eaglais Chorint, agus 's ann an co-
cheangal ris a' mhi-riaghailt sin a bha Pol
a' sgriobhadh. Tha iomradh againn air
Philip, an soisgeulaiche, aig an robh ceathrar
nighean " a bha ri faidheadaireachd "
(Gniomh. xxi. 9). Ann an Criosd chan'eil
firionn no boirionn (Gal. iii. 28). Cha
ghabh e aicheadh gu'm bheil agus gu'n robh
njnathan 'n an guthan eifeachdach ann a
bhi cur an ceiU soisgeul Chriosd chum
tetoiadh dhaoine.
(Ri leantuinn).
Aireamh 2
1946
Creideamh gun aoradh
" Thigibh, agus pilleamaid ris an Tighearn." — Hosea vi. 1,
BITHIDH mi gle thric a' dol do thigh-
eiridinn Pheairt, far a bheil cuil bheag aig
an dorus anns a bheil leabhar mor agus
ainm a h-uile duine a tha air an toirt do'n
Tigh-eiridinn air an cur sios ann leis a'
phortair ; an ainm agus an sloinneadh,
am baile no an sgir as an d'thainig iad, agus
an eaglais d'am buin iad. Is ann uair
amiamh, aon as a' mhile, a chi mi ainm
duine nach 'eil a' tagradh daimhe ri eaglais
air chor-eigin, agus an la roimhe dh' fhoigh-
nich mi de'n phortair ciod a bha e an duil
as aobhar gu'm buin a h-uile duine tinn do'n
eaglais, ged bhios e air a radh anns na
paipearan-naidheachd agus le maithean na
h-eaglais fhein nach 'eil ach deich as a'
cheud no na's lugha de shluagh na h-Alba
a' dol do'n eaglais an diugh a dheanamh
aoraidh do Dhia, no a thogail am fianuis
gu bheil Dia ann.
Rinn am portair snodha beag gaire, agus
is e a thubhairt e "an uair a dh'fh^sas
daoine tinn, agus a thig eagal a' bhais orra,
cha bhi sin fada 'gan toirt d'an ionnsuidh
fein."
A bheil muilleanan dhaoine an Albainn
an diugh nach 'eil aca fhein ? agus a bheil
na muilleanan sin air seachran o Dhia ? '
Sin ceistean a tha duilich am freagairt le
cinnt, ach chan 'eil teagamh air bith uime
so, gu bheil gineal ur ag eirigh suas an diugh
a tha a' saoilsinn, agus a' creidsinn an da-
rireadh, gu'm faod iad dearmad a dheanamh
air aoradh Dhe gun chall air bith dhaibh
fein, no gun bhi dad na's miosa air a shon.
A bheil so fior, no a bheil na daoine sin
ceart ?
Chan 'eil e fior agus cha ghabh e bhi
fior ; is e ceud dhleasdanas rahic an duine
Dia aideachadh, agus aoradh a dheanamh
dha, agus mur dean e sin, tha e a' teachd
gearr anns a' chrich araidh a chuir Dia
roimhe.
Chan 'eil aobhar ghearain aig an eaglais
an diugh a thaobh aireamh an luchd-
comanachaidh. Tha gu leoir a dh'ainmean
air rolaichean a chomanachaidh, ach chan
'eil feum no fiughair aig an dara leth dhiubh
air dad eile o'n eaglais ach an clann a
bhaisteadh agus a phosadh, agus iad fhein
a thiodhlacadh le briathran soluimte, agus
ann an dochas nan naomh, an uair a thig
am bas orra. Tha baigh aca ris an eaglais ;
bheir iad suim bheag airgid 'ga cuideachadh
a h-uile bliadhna, agus na'm maoidheadh
a naimhdean a di-steidheachadh no a cur
as, theagamh gu'n seasadh iad a mach air
a taobh gu laidir, ach air a shon sin chan
'eil iarraidh air bith aca air pairt a ghabhail
'na h-aoradh, no am boidean iocadh do Dhia
an co-chomunn a shluaigh.
Tha a h-uile eaglais Phrostanach am
Breatunn coltach ri cheile anns an ni so,
an eaglais Shasunnach, an eaglais Shaor,
Baistich, eaglaisean mora agus eaglaisean
beaga — -tha an dara leth de'n luchd-coman-
achaidh aca a reir choslais de'n bheachd
nach 'eil ann an aoradh ach foirm gun fheum
a theid aca air deanamh as eugmhais mar
a theid aca air deanamh as eugmhais com-
panas agus co-chomunn nan creidmheach.
Ciamar a sgaoil am beachd so cho farsuing
air feadh na dtithcha, gu'm faod Criosduidh-
ean deanamh as eugmhais meadhonan follais-
each nan gras, agus c6 as coireach gu'n do
sgaoil e ? Ann an seagh fior is e luchd-
teagaisg na h-eaglais fhein a sgaoil e, agus
ghabh e sgiathan a chionn gu bheil freumh
de'n fhirinn ann. Tha e fior gu bheil
doighean eile anns aji gabh spiorad na
criosdalachd nochdadh cho maith ri bhi
ag iirnuigh agus a' seinn shalm ; am fear a
tha dol a mach air thurusan na trocair,
no am fear a tha a' toirt fianuis do Chriosd
am measg a chom])anach aig obair le dhils-
eachd d'a mhaighstir agus le beusalachd
agus uaisle a chaitheamh-beatha, tha iad
a' glorachadh Dhe agus ag aoradh dha cho
maith. ris na h-ainglean air neamh. Agus'
anns na laithean so arms nach bu mhaith
leis an caijflais a bhi air dheireadh air com-
ANNS A' CHATHAIR
uinn eile arm a bhi a' frithealadh do chor
saoghalta agus do chorp dhaoine, theagamh
gu'n deachaidh i thar na cailce, gun fhios
dhi fhein, a' cur barrachd cudthroim air
beatha agus obair dhaoine na air urnuigh.
no aoradh, gus a nis a bheil an dara leth de
shluagh na h-Alba de'n bheachd fhaoin
agus leanabail so gu bheil iad fhein diadhaidh
ged nach bi iad ag aoradh anns an eaglais.
Chan abrainn-sa duine diadhaidh ri duine
air bith nach bi ag aoradh Dhe, agus ma
their neach eile rium gu'm faod daoine
aoradh uaigneach a dheanamh nach 'eil
ag aoradh Dhe gu follaiseach, theirinn ris
nach do thachair an seorsa dhaoine sin
orm riamh. Ach chan 'eil so a' ciallachadh
nach 'eil Dia dliith an uaigneas do dhaoine
aig nach 'eil cothrom no comas air dol
do'n eaglais.
Tha cridhe mhic an duine cho domhain
ris a' chuan ; cho domhain agus gu bheil
e furusda dhaibh a bhi 'g am mealladh fhein
agus a' saoilsinn gur e sud no so (aobhair
reusonta) a tha 'g an cumail as an eaglais
an uair is e an fhior aobhar nach
'eil cail aca do nithean spioradail, no tart
'n am anam an geall air Dia. Is e Dia agus
co-chomunn ri ^Dia toiseach agus meadhon
agus deireadh na beatha dhiadhaidh.
An uair a thoisicheas daoine ri iad fhein
fhireanachadh air son nach 'eil iad a' dol
do'n eaglais, their iad nach do thadhaill am
ministear orra o chionn bUadhna, no gu
bheil an t-seirbhis ro fhada, no gu bheil an
eaglais ro fhuar, no gu bheil am ministear
sgitheil 'na theagasg agus gur fhearr led
an Radio, agus co dhiubh gu bheil iad a
cheart cho maith no na's fhearr na'n fheadh-
ainn a bhios a' dol innte. Tha seorsa ur
dhaoine anns an duthaich an diugh nach
ceil am beachd, gur ann anns an eaglais
a tha na h-aingidh agus na Pharasaich agus
gu bheil na naoimh a muigh. Och, och !
Ged a bhios sinn uile a' bruidhinn air an
ni hv so an Albainn, theagamh nach 'eil
'n ar bruidhinn ach diomhanas agus ruagadh
na gaoithe, agus gu'm feum sinn feitheamh
gus an gabh Dia an gnothuch 'na laimh
fhein, agus an crath e ar tir le guth no le
gniomh ris an eisd na mairbh.
Chan 'eil ann ach aon ni a bheir air daoine
Dia aideachadh, no gairm air ainm, eigin
anma ; an eigin a tha a' teachd o uireasbhuidh
no o fhaireachduin air cionta a' pheacaidh.
Ach chan fhaighear an da ni sin ach ann an
iarmad beag de mhuinntir na h-eaglais an
diugh ; tha an corr dhiubh mar bha eaglais
Laodicea, ag radh, " Tha mi beartach, agus
air fas ann an saoibhreas, agus gun fheum
agam air ni sam bith." Cha mho a tha
faireachduinn aca air am peacadh, a chionn
nach 'eil an Dia naomh 'n an sinuaintean
idir, no a lagh naomh. Agus ged chluinneas
iad anns an eaglais, an uair annamh a theid
iad innte, searmonaiche a' labhairt mu Dhia
naomh a tha air a righ-chathair, a' riaghladh
ann am fireantachd, chan 'eil anns a'
bhruidhinn sin dhaibh ach mar gu'm biodh
fuaim agus feadaireachd na gaoithe. An
aite iad fhein irioslachadh an lathair an Ti
Naoimh a bhris iad a lagh, is ann a bhios
iad a' deanamh casaid agus gearan 'na
aghaidh mar nach biodh esan a' toirt ceartais
dhaibhsan.
Chan 'eil dochas air bith agamsa gu'n
gabh an droch inntinn so a bhi air a spionadh
asainn le gin de na h-innleachdan beaga
agus na ribeachan leis a bheil an eaglais a'
feuchainn ris an t-sluagh a ghlacadh, ach
theagamh gu bheil la air thoiseach oirnn
anns an labhair Dia ruinn le guth-smach-
dachaidh agus breitheanais, la fasalachd
agus leir-sgrios, la neul tiugh-dhorchadas,
anns an rannsaich e Albainn le coinnlibh
agus an smachdaich e na daoine a tha socair
air an deasgainibh, agus a tha ag radh,
Cha dean an Tighearn maith, ni mo ni e
olc.
Amis na laithean deireannach so, an uair
a chuir mac an duine fhiaclan cho domhain
ann an toradh craobh an Eolais, is ion do
dhaoine glic ^eagal a bhi orra, agus am facal
a chuimhneachadh, " Anns an la a dh'itheas
tu dhith, basaichidh tu."
Anns a' Chathair
THA mi 'ga sgriobhadh so air oidhche na
Sabaid, an deidh obair ah la a chrioch-
nachadh, an t-Sabaid mu dheireadh de'n
bhliadhna. Tha an tigh cho samhach 's
nach 'eil dad ri chluinntinn no ri fhaicinn a
thairngeadh m'inntimi air falbh o na smuain-
tean a tha ag eirigh imite cho tiugh ri sgaoth
sheillearjaji.
An nochd tha m'aigne luaineach
'S mo smuaintean bhuam a' triall,
Gu eilean iosal uaine
An iomall a' Chuain Shiar.
Ged tha mo chomhnuidh agam am meadhon
Pheairt, chan ann am Peairt a tha mo
dhachaidh no mo dhaoine ; tha a' chuid
mhor dhiubh 'nan laighe fo'n fhoid ann an
ANNS A' OHATHATR
cladh air nach 'eil dreach no maise ach a
mhain gu'n cluinnear ann, a shamhradh
agus a gheamhradh, an ceol as binne air an
talamh, oran na h-uiseig agus stoth na
Traigh-moire.
An uair a bhios duine leis f hein aig deireadh
na bliadhna tha e nadurra gu'm biodh
cuimhne aige air an fheadhainn a tha e ag
ionndrainn, ach tha fichead rud eile air an
cuimhnich e cuideachd ; na cairdean no na
coimhearsnaich nach deachaidh e a dh'amh-
arc an uair a bha iad tinn ; na htrichean
a bu choir dha a sgriobhadh ach nach do
sgriobh e ; htrichean nach do fhreagair e a
chionn gu'n robh iad ag iarraidh airgid ;
cunntaisean arms an do chuir e dail 'nam
paigheadh, ged rachadh aige air a dheanamh
le airgiod uUamh ; mairbh nach deachaidh
e a dh'ionnsuidh an tiodhlacaidh aca ;
paisdean ris an do bhruidhinn e cas ; coimh-
earsnaich anfhann no gun sgoinn a bha
fada air an ais le obair earraich no foghair,
ach leis nach do chuidich e ; — sin na fithich
dhubha a bhios a' tadhall oirnn aig an am so
de'n bhhadhna, a chur 'nar cuimhne gu'n
do rinn sinn dear mad air dleasdanasan a'
chairdeis agus na diadhaidheachd. Ciod,
ma ta, a ghabhas deanamh ? Theagamh
gu bheil e ro anmoch a nis dhuit feuchainn
ris na tha cearr a chur ceart m'an teirig
a' bhhadhna, ged a tha suas ri deich-uaire-
fichead dhi ri ruith fhathast, ach beag no
mor 'ga bheil an uine sin b' fhearr dhuit
feuchainn ri feum maith a dheanamh dhi
seach a bhi a' caoidh agus ag ochanaich mu
na cothroman a chaill thu.
Chan 'eil e ro anmoch
Chan ann a mhain aig deireadh na bliadhna
a bhios daoine aig a bheil coguis ~ mhaoth
'g an criomadh fhein air son nithean arms an
do chuir iad dail, no air an do rinn iad
dearmad, ach a h-uile la d' am beatha. Ach
aig deireadh na bhadhna cuiridh na cuimh-
neachain sin barrachd mulaid air ar n-
inntinn a chionn gu bheil fhios againn gu
bheil ar laithean a' dol seachad mar shruth
siubhlach cas, agus pailhun ar tighe air
thalamh air fas cho tana 's nach duth dha
mairsinn fada a nis. " Chaidh am fogharadh
seachad, tha an samhradh thairis, ach chan
'eil sinne air ar saoradh. Chan e sin m'
fhacal-sa, ach facal Dhe.
Theagamh gu'n abair cuid gu bheil e a
nis ro anmoch dhaibh an doighean athar-
rachadh a thaobh chleachdaidhean a tha
aca o'n oige. Ach chan 'eil e ro anmoch do
dhuine air bith rtm maith a chur roimhe,
no roghainn mhaith a dheanamh. Chan 'eil
e ro anmoch do dhuine aig a bheil teanga
shalach, a bhios a' mionnachadh agus a'
mallachadh, no ag innseadh bhreug — chan
'eil e ro anmoch dha a rMh ris fhein, " Bheir
mi an aire do m' shlighibh, nach peacaich
mi le m' theangaidh." Chan 'eil e ro anmoch
do dhuine a tha a' deanamh dearmaid air
aoradh follaiseach na h-eaglais a rMh ris
fhein, " locaidh mi mo bhoidean do Dhia
an lathair an t-sluaigh uile." Chan 'eil
e ro anmoch do pharantan a radh, An nochd
fhein toisichidh sinn air aoradh teaghlaich
a bhi againn le 'r cloinn. Agus gu h-araidh
chan 'eil e ro anmoch do neach air thalamh
a radh, " Eiridh mi agus theid mi dh'
ionnsuidh m' athar."
Ag ath-cheanuach na h-aimsir
Is beag an aireamh dhaoine a tha a'
riaghladh am beatha gu curamach, no a'
deanamh feum maith de gach uair de 'n la.
Tha sinn an duil nach 'eil iiine againn air
a shon sud, no- air a shon so, ach tha fhios
aig a h-uile duine glic nach 'eil doigh eile air
obair gach la a dheanamh arms an la sin fhein,
no obair na seachduin a dheanamh anns an
t-seachduin sin fhein, ach feum a dheanamh
de gach sbruidhleach no crioman a dh' iiine
bhriste as urrainn dhaibh fhaotainn. Chan
'eil moran dhaoine nach 'eil a' call da uair
d' an uine a h-uile latha le diomhanas, no
faoineas, no beulaireachd gun fheum. Ach
thig da uair a h-uile la gu mios an ceann na
bhadhna, agus mios 's a' bhhadhna, fad
da fhichead bhadhna, thig sin gu corr air
tri bhadhna, crioman ro mhor d' ar beatha
ri bhi air a thilgeadh bhuainn gun tairbhe.
Chan aithne dhomh seorsa eile dhaoine
a tha ag ath-cheannach na h-aimsir cho
maith ri cuid de mhathraichean, math-
raichean a their riut, ma dh' fheoraicheas
tu dhiubh c'uin a tha iad a' faotainn uine
air an tigh a chumail cho glan, no an obaij
a dheanamh cho sgoinneil, " An uair a bhios
obair an la ullamh, agus an tigh samhach,
agus a' chlann air dol a laighe, tha uine
againn air rudan eile a dheanamh air nach
robh cothrom againn fad an la." Sin na
boireannaich as fhiach am moladh, agus is
e an duals a tha aca air a shon gu bheil iad
a' deanamh am beatha fhein agus beatha
dhaoine eile rianail agus riaghailteach agus
foisneachail.
Ma sheall thu riamh air na leabhraichean-
sgriobhaidh aig balaich anns an sgoil,
theagamh gu'n d' thug thu an aire gu'm
bi an sgriobhadh a' fas na 's miosa agus na 's
miosa mar as fhaide a tha e a' dol o 'n aite
anns an do thoisich e, gus mu dheireadh a
bheil am balach a' f^s cho sgith dheth
agus cho neo-chilramach 's gu 'n leig e ruith
AIG AN UINNEIG
le laimh gu buileach air an duilleig mu
dheireadh. Sin mar a tha moran dhaoine
a thaobh reis am beatha, agus a thaobh
ctirsa na bliadhna ; saoilidh iad ma rimi
iad dad cearr, no ma thuislich iad aig leth
na slighe, nach fhiach dhaibh feuchainn ri
boidean ura no oidhirp ur a dheanamh, is
leigidh iad an t-earball leis an t-seiche.
Chan e sin idir a bu choir dhuinn a dhean-
amh ; ged nach biodh romhainn ach aon
1^ de 'n t-seana bhhadhna, b' fhiach dhuinn
an 1^ sin fhein a chur gu buil mhaith. Tha
cuimhne agaibh gu 'n do theagaisg Criosd
arm an aon d' a chosmhalachdan gur fhiach
do dhuine dol an ceann oibre am f ion-hos Dhe
ged nach biodh aige ach aon uair arms an
saothraicheadh e.
Purraich air tharraich
Ged nach feuch mi ri chur air bonn reusoin,
tha e 'n am chridhe agus 'n am chnamhan
gu 'm bu mhaith learn a h-uile ni a tha
timchioll orm, a muigh no a stigh, a bhi
criochnaichte agus sgiobalta aig deireadh
na bhadhna ; an dasc agus na tha ann ;
na leabhraichean a bha agam air iasad,
ach a dhichuimhnich mi a chur air ais ;
na geatachan a tha gun liidagain o thoiseach
an Fhoghair, agus iomadh rud eile mar sin —
thig iad gu m' chuimhne agus cuiridh iad
an-fhois 'n am chnamhan, ged tha fhios agam
jiach 'eil aon la ach mar la eile, agus deireadh
bliadhna mar a toiseach.
Tha mi an diiil gur e aobhar na h-ireapais
so, gu bheil clach-mhile air bith 'n ar beatha
a' cur 'n ar cuimhe gu bheil ar n-uine air
thalamh neo-chinnteach agus gur glic dhuinn
ar tigh talmhaidh agus ar ciiisean saoghalta
a chur an ordugh, a thuilleadh air uUachadh
eile as soluimte. Uair a bha a' bhean aig
Tomas Carlyle tinn, thubhairt i gu 'n robh
e 'na chomhfhurtachd mhor dhi fhios a bhi
aice, na 'n tigeadh am bas oirre, gu robh a
h-uile rud anns an tigh, anns na cisteachan
agus anns na preasaichean, agus anns na
drathraichean, 'n an aite fhein ! Chan urrainn
do dhuine irmtinn fhoisneachail a bhi aige
ann an tinneas mur do rinn e a thiomnadh,
no ma tha a h-uile ni a bhuineas dha troimh-
cheile.
Ann an te d' a litrichean tha Pol ag radh
nach e Dia ughdair na mi-riaghailt, ach ged
nach b' aithne dhuinn am facal sin idir,
tha gach ni a tha sinn a' faicinn anns a'
chruthachadh, anns na speuran agus air an
talamh, a' teagasg dhuinn gu bheil Dia
ordail 'na uile shlighibh, agus riaghailteach
'na uile ghniomhara :
Cuir do thigh an ordugh, ma ta, m' an
tig an stoirm.
Aig an Uinneig
BU mhaith learn innseadh dhuibh mu dha
fhacal a chuala mi air an aon chuspair, fear
dhiubh air a radh le ministear aig cruin-
neachadh de phearsachan eaglais, agus am
fear eile air a radh le seana bhean a bha
ceithir fichead 'a a coig. Thubhairt am
ministear, " Bho na searmoin a tha air an
liubhairt le ministearan oga, agus bho, na
searmoin a chluinnear air an Radio, shaoil-
eadh tu nach 'eil dad as doimhne anns a'
Chreideamh Chriosdaidh na coibhneas."
Thubhairt an t-seana bhean, " Fhuair mi
saoghal. fada, agus mo chuibhrionn de
thrioblaid, ach dh' ionnsaich mi an leasan
so, nach 'eil rud eile air an t-saoghal cho
priseil ri coibhneas."
Mar is fhaide a smuainicheas tu air an
da fhacal sin, cha chuireadh e ionghnadh
orm na 'n abradh tu gu bheil seana mhnathan
air uairean na 's glice na na ministearan.
Gun teagamh, tha tuiUeadh is coibhneas
air iarraidh agus ri fhaotainn ami an luchd-
leanmhuinn Chriosd, ach gun choibhneas-
gr^idh 'na chridhe chan 'eil e comasach do
dhuine a bhi maith no diadhaidh anns an
t-seagh as airde, oir is piuthar do Ghradh
Coibhneas, nigheanan Dhe.
An uair a leughas sinn an Tiomnadh
Nuadh tha e soilleir dhuinn fhaicinn ann gu
robh barrachd dhaoine air an cosnadh do
Dhia agus air an taladh d' a rioghachd le
coibhneas Chriosd na bha air an iompachadh
leis na miorbuilean mora a rinn e. Duine
coibhneil no duine laghach, tha e mar gu'm
biodh anail bhl^th an earraich a bheir fas
anns gach aite an seid i. Ma their thu gur
fhearr am maitheas a thig o " ghras " na
am maitheas a tha ann an duine gu nadurra,
is e an fhreagairt a bheirinn dhuit gur ann
o Dhia a tha iad le cheile.
Combaist
Tha e duiUch a radh le cirmt car son a
rinn Dia sud, no car son a rinn e so, ach co
dhiubh tha mile rud ri fhaicinn anns a'
chruthachadh a thogas an smuain ann ad
inntinn gu bheil an Ti Mor a dhealbh an
saoghal agus an cruinne-ce coibhneil, a
thuilleadh air a bhi cumhachdach ; agus
AIG AN UINNEIG
is e aon de na comharraidhean sin air coibh-
neas a' Chruitheir, gu bheil snathad na
combaist daonnan direach air an aon phort,
no an aon aird arms an t-saoghal, an airde
Tuath.
Chan 'eil annamsa acli paisde a thaobh
an eolais so, agus theagamh nach 'eil diomh-
aireachd idir do luchd-ealain anns an riid
a tha 'na dhiomhaireachd agus 'na chtiis-
smuain dhomhsa, ach saoilidli mi nach ann
air thuaiream a thachair an rud so, ach a
chionn gu 'n do chuir Dia coibhneil ni-
eigin ann an aoraibh a' chruthachaidh a
chuidicheadh le mac an duine a rathad
fhaotainn air muir agus tu". Tha an cruth-
achadh Ian a dh' mnleachdan beaga laghach
de 'n t-seorsa so, a nochdas do dhaoine aig a
bheil creideamh agus urram diadhaidh 'nan
anam gur e Dia coibhneil a smuainich air
an cur ann. Chan 'eil moran nithean anns
an t-saoghal an diugh a tha a' toirt uiread
toil-inntinn do dhaoine ris an Radio, ach
chan ann do Edison, no do Mharconi, no
do'n luchd-ealain eile, a mhain a bhuineas
cliu air a shon sin, ach d' ar Cruitheir coibh-
neil a chuir feartan diomhair ann am poraibh
a' chruthachaidh leis an gabh an Radio
oibreachadh. Ma bheir astar agus soiUse
nan reultan ort smuaineachadh air cumh-
achd Dhe, bheir imileachd na combaist ort
smuaineachadh air a choibhneas. An iongh-
nadh gu'n abrainn gur e Dia caraid an t-
seoladair, agus gu'm faic an seoladair a
mhiorbhuilean air a' chuan ? Maraichean
ann an stoirm no ann an cas, no luchd-
adhair ag itealaich arms na neoil, air an
daUadh le sneachd, faodaidh iad am beatha
earbsadh ris a' chombaist, oir cha dean ise
mearachd, a chionn gu bheil cumhachd
dhiomhar anns a' chruthachadh a' tarruing
na snathaid gu tuath.
Goguis
Ann an iomadh doigh tha coguis nadurra
an duine coltach ris a' chombaist. Chuir
Dia ni-eigin ann an nadur mhic an duine
a tha a cheart cho neo-mhearachdach ris a'
chombaist. Their cuid nach 'eil 'n ar coguis
ach tigh-soluis a tha air a lasadh 'n ar n-
inntinn o fhiosrachadh nan linntean, no
sgathan anns a bheil guth-breitheanais an
t-saoghail ri fhaicinn no ri chluinntimi.
Ach tha coguis na 's sine agus na 's doimhne
na guth-breitheanais an t-saoghail ; cho
cinnteach aisde fhein agus cho neo-eisio-
maileach 'na doighean 's nach e mhain
gu'n teid i air uairean an aghaidh guth-
breitheanais an t-saoghail, ach gu'n toir
i diilain dha. Is e an fhu-inn nach aim ri
guth-breitheanais an t-saoghail a tha a
gnothuch idir, agus is beag aice ciod a their
an saoghal ; tha a gnothuch ris gach duine
fa-leth anns an do chuir Dia (agus chan e
neach eile) o thiis i ; fianuis air fein agus
air a lagh, nach gabh ceannach no a cumail
'na tosd, nach eisd ri lethsgeul no ri maoidh-
eadh ; ciiirt uaigneach a tha a' toirt seachad
a binne g^n fhabhar, gun eagal, gun chlaon-
bhaigh, air smuaintean diomhair do chridhe.
Ma bh^ thu riamh air muir ann an stoirm,
agus ma sheas thu dliith do'n fhear a bha
aig a' chuibhiU, a' faicinn snathad na
combaist a' leumartaich agus a' dol air
chrith mar bha am bata air a sloistreadh
leis an fhairge, chitheadh tu gur e an t-
snathad chaol stailinn an t-aon rud a bu
chinntiche agus a bu neo-ghluasadaiche air
bord ; ged chuireadh am bata a toiseach
no a deireadh fo'n uisge, no ged bheireadh
i sithidhean a nuU no nail, bha an t-snathad
direach air an airde Tuath, gun bhuaireas
gun teagamh, a chionn gu robh greim oirre
aig cumhachd dhiomhair air chor-eigin ann
an cridhe na talmhainn nach leigeadh
as i.
Chan 'eil comharradh as cinntiche air
coibhneas Dhe na seasmhachd nan laghanan
d'a bheil an saoghal nadurra a' toirt geill.
Coguis fheall
Tha iomadh seorsa coguis air an ainmeach-
adh anns a' BhiobuU ; coguis neo-lochdach ;
deagh choguis ; coguis anfhann ; coguis
ghlan ; coguis shalach ; coguis air a losgadh
le iarunn dearg ; ach tha seorsa eile am
measg dhaoine air nach 'eil ainm as freagar-
raiche na coguis fheaU.
Chan 'eil daoine air an t-saoghal as duilghe
a bhi suas riutha na daoine a bhios a' dean-
amh iodhal d'an coguis ann an nithean
beaga suarrach ; daoine a bhios an dtiil
gur e an coguis a tha a' toirt orra a bhi a'
seasamh a mach o dhaoine eile an uair is
e an dannarrachd no am fein-fhireantachd
a tha toirt orra a dheanamh. Chan fhiach
leis an Lagh suim a ghabhail do nithe beaga
suarrach ; nach mo gu mor bu choir do'n
t-Soisgeul, agus do na daoine a tha fo
bhuaidh an t-Soisgeil, gun leigeil leo fhein
a bhi fo dhaorsa do choguis fheall a thaobh
nithean gun fhiu ; a' sioladh na meanbh-
chuileig agus a' sluigeadh a' chamhail.
Tha a' mheanbh-chuileag olc gu leoir
do'n chorp, oir bheir i malaria no fiabhrus-
buidhe dhuit, ach tha i na's miosa air fad
an uair a theid i an sas anns a' choguis, oir
bheir i ak daoine a shaoilsinn gu bheil iad
a' seasamh gu daingean air prionnspal, an
uair nach 'eil iad ach a' seasamh 'n an solus
fhein. Gheibh duine os cionn malaria,
ach is annamh a gheibh e os cionn dann-
arrachd na coguis fheall.
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
Creideamhan Neonach an Latha an Diugh
Leis an Urramach T. M. Mac Calmain, M.A., an Govan.
(Air a leantuinn)
Na Cooneyites
CO as a dh'eirich na " Cooneyites," agus
c'4it an d'fhuair iad an t-ainm neonach so ?
B'ann bho aon de shearmonaichean am
" Faith Mission " a dh'eirich iad air tus,
ach chan'eil ceangal sam bith eadar an da
sheorsa ach sin f hein, agus tha iad gle fhada
an aghaidh a cheile. Bha fear a mhuinntir
Alba, d'am b'ainm Uilleam Irvine, air a
chur do Eirinn leis am " Faith Mission " a
shearmonachadh an sin anns a' bhhadhna
1897, ach dhealaich e bhuapa agus chaidh
e mach leis fhein agus cha b 'fhada gus an
do chruinnich e comhlan de mhuinntir 6g
m'a thimchioU a lean e bho aite gu aite.
An toiseach bha cead aige coinneamhan a
chumaU ann an eaglaisean Prostanach, ach
cha b 'fhada gus an do shin e air caineadh
nan eaglaisean gu guineach, nimheil. Cha
robh Criosduidhean ann (ar leis) ach an
fheadhainn a bha 'g a leantuinn fhein. Am
measg na feadhna a bha a' leantuinn Irvine
agus a bha a' searmonachadh comhla ris
bha fear d'am b'ainm Eideard Cooney, agus
's ann bhuaith-san a fhuair a' bhuidheann an
t-ainm, na " Cooneyites." Tha ainm no
dh^ eile aca, mar " Go-Preachers " no
" Tramp-Preachers," ainm a thugadh orra
bho'n doigh a tha aca air a bhi dol bho aite
gu aite, a' coimhhonadh (a reir am beachd)
aithne Chriosd, " Imichibh agus searmon-
aichibh."
Tha na " Cooneyites " a' cur an taic air
a bhi leantuinn gu litireil gach aithne a thug
Criosd d'a cheud dlieisciobuil, agus ris an
doigh-beatha so their iad " Slighe losa."
Gu sonruichte tha iad a' bunaiteachadh air
Lucas ix. 1-5 agus Lucas x. 1-9. Anns
na h-earrannan sin tha sinn a' leughadh gu'n
do chuir losa a mach an da fhear dheug,
le tighdarras thairis air na deamhain agus
a chum euslaint a leigheas. Chaidh iad a
mach gun ni air bith aca chum na shghe,
bataichean no mala no aran no airgiod,
agus ghabh iad troimh na bailtibh, a'
searmonachadh an t-soisgeil agus a' leigheas
anns gach aite. 'N a dheidh sin, chuir losa
a mach deichnear agus tri ' fichead eile,
" agus chuir e lion dithis agus dithis roimh
a ghnuise iad, do gach baile agus aite anns
an robh esan gu teachd." Chaidh iad so
cuideachd a mach gun sporan no mala no
brogan.
Slighe losa
Tha na " Cooneyites " ag radh gur e so a
tha iad-san a' deanamh, agus gur e so an
aon doigh cheart air a bhi 'n ad Chriosduidh ;
gur e so a bhi ag imeachd air " SHghe losa."
Ach feumar a thuigsinn, an uair a chuir
losa a mach na deisciobuil air tus, b'ann air
son aobhair shonruichte co-cheangailte ri
obair fhein an laithean fheola air an talamh.
Bha an obair shonruichte so ri dheanamh
mar ullachadh fa chomhair a theachd fhein
a dh'ionnsaigh nam bailtean sin. Cha robh
losa a' ciallachadh gur ann mar so a dh'fheu-
madh a h-uile Criosduidh a dheanamh gu
deireadh tim. Cha robh ann ach aithne air
son an ama sin fhein. A rithisd, chan
urrainn na " Cooneyites " a radh le fhinn
gu'm bheil iad a' leantuinn na h-aithne so
gu h-iomlan. Chan'eil iad a' leigheas eus-
laint, no a' tilgeil a mach dheamhan. Cha
mhotha na sin a tha iad a' searmonachadh
do na h-Iudhaich, ged is ann do " theaghlach
caiUte tigh Israeli " a chuir losa a dheiscio-
buil, ag aithne dhaibh gun dol gu na Cinnich.
'S i an aithne a thug an Tighearna losa d'a
shluagh uile a thaobh searmonachadh an
t-soisgeil an aithne a thug e an deidh
aiseirigh, " Imichibh-sa agus deanaibh deis-
ciobuil de gach uile chinneach, 'g am bais-
teadh .... (agus) a' teagasg dhaibh gach
uile ni a dh'aithn mise dhuibh a choimhead "
(Mata xxviii. 19-20, Faic Gniomh i. 8).
Chan ann le bhi a' leantuinn eisimpleir
Chriosd gu htireil a tha daoine air an te^r-
nadh. Chan urraiim neach sam bith eisim-
pleir Chriosd a leantuinn, no teagasgan
Searmon na Beinne (Mata v.) a chur an
gniomh gus an tachair rud eile an toiseach.
Tha leanmhuinn Chriosd mar thoradh air
iompachadh ; chan'eil leanmhuinn Chriosd
a' cosnadh tearnaidh. Tha sinn air ar
fireanachadh, chan ann tre dheagh oibribh
ach tre chreideamh, ged is e deagh oibrichean
toradh a' chreidimh. Tha Pol ag radh (ann-
an Rom. v. 10) gu'm bheil simi an toiseach,
air dhuinn bhi 'n ar naimhdean, air ar
deanamh reidh ri Dia tre bhas a Mhic ;
agus an deidh sin, air dhuinn a bhi air ar
deanamh reidh, tha sinn air ar saoradh tre
a bheatha. Sin ri r4dh, an toiseach tha
sinn air ar deanamh reidh (air ar te^rnadh)
tre eifeachd a' chroinn-cheusaidh, agus an
uair a thachras an t-atharrachadh mor sin
CREIDEAMHAN NEONACH AN LATHA AN DIUGH
tha sinn air ar saoradh tre a bheatha, air
ar naomhachadli, air ar deanamh na's
coltaiche ris-san, air ar deanamh comasach
beatha bhuadlimhor a bhi againn thairis
air bacaidhean is buairidhean an t-saoghail
so, agus sin tre chumhachd Chriosd a tha
bed annainn (faic Gal. ii. 20). Chan ann le
bhi a' deanamh mar a rinn Criosd 'na bheatha
fhein air an talamh, ach tre chumhachd a
bheatha ghlormhoir a tha aige air deas
laimh Dhe a nis, a tha sinn air ar naomh-
achadh. An uair a tha Peadar ag radh
gu'n d'fhag Criosd eisimpleir againn a chum
gu'n leanadh sinn a cheuman (1 Pead. ii. 21),
tha e a' labhairt riutha-san a tha cheana air
an iompachadh. Mar sin chan'eil steidh
no bunait aig na " Cooneyites " air son
an cuid teagaisg mu " ShHghe losa."
Doighean nan Cooneyites
, 'S e an doigh a tha aig na " Cooneyites "
a bhi dol 'n an dithis gu baile beag agus
feuchainn ri faighinn a stigh comhla ri
teaghlach Criosdail. Le am beulachas agus
leis mar a thogas iad an Sgriobtur gu fileanta
air an teanga, theid aca air an teaghlach sin,
no pairt dhiubh, a tharruing 'n an deidh.
Mur gabh an teaghlach riutha, crathaidh
iad dhiubh an duslach bharr an casan mar
fhianuis 'n an aghaidh, agus mar sin cuiridh
iad an t-eagal air creutairean bochda. Gle
thric tha iad a' roinn theaghlaichean an
aghaidh a cheile. Tha iad gu tur an aghaidh
nan eaglaisean agus an aghaidh gach seorsa
eile nach'eil dhiubh fhein. Their feadhainn
dhiubh gu'm bheil daoine mar a bha Wesley
agus Spurgeon ann an ifrinn. Chan'eil an
fhirinn ceart mur cluinnear i bho'n bheul
aca-san. An uair a gheibh iad dithis no
triiiir a leanas riutha, suidhichidh iad
coimhthional dhaibh fhein, a' coinneachadh
ann an tigh-comhnuidh, agus a' briseadh
arain gach maduinn Sabaid. Tha iad mar
an ceudna a' baisteadh an luchd-leanmhuinn.
Tha iad ag iarraidh an luchd-leanmhuinn
gach ni a tha aca a leigeil seachad agus dol
a mach a shearmonachadh. Tha cuid ag
radh gu'm bheil na " Cooneyites " an
aghaidh posaidh agus, ma tha sin fior,
tuigear na cunnartan a tha an cois a' bheachd
sin. Feumar a radh gu'm bheil na " Cooney-
ites " gle mhi-dheonach dad de'n teagasg
aca a chur ann an sgriobhadh, agus mar
sin tha e car doirbh lan-chunntas a thoirt
air na beachdan aca.
Daoine connspoideach
Ach tha aon ni soilleir. Ged nach'eil na
" Cooneyites " ach tearc, theid aca air
moran dragii is aimhreit aobharachadli ann
an sgir agus ann an coimhthional, agus
eadhon ann an teaghlach. Chan'eil iad uair
sam bith a' dol a mach a shireadh nan ana-
creideach ; 's ann a tha iad a' stri ri greim
fhaotainn orra-san a tha cheana ag aideach-
adh, agus a' toirt a chreidsinn orra nach'eil
iad 'n an Criosduidhean ceart mur'eil iad
a' leantuinn air " Slighe losa," mar a tha
na " Cooneyites " 'g a mineachadh. Ann a
bhi toirt breith air an teagasg agus
air an doigh-beatha a tha sruthadh
uaithe, feumar a rMh gur e a tha
aig na " Cooneyites " " soisgeul eile " eadar-
dhealaichte bho shoisgeul an Tiomnaidh
Nuaidh. 'S e tha aca teagasg cosmhuil
ris an teagasg a bha 'n a bhuaireadh do
eaglais Ghalatia, teagasg anns am bheil
daoine a' stri ri tearnadh an anma a chosnadh
tre oibribh an lagha. Chan'eil daoine a'
cosnadh slainte, aon chuid le bhi a' leantuinn
eisimpleir Chriosd, no air dhoigh eile. 'S
e a tha ann an slainte saor-thiodhlac a tha
sinne a' gabhail tre chreideamh, agus mar
thoradh air sin tha deagh oibrichean 'g an
nochdadh fein annainn. Air ar fireanach-
adh tre chreideamh, tha sith againn ri Dia,
agus tha buaidh an Spioraid 'g ar n-athnuadh-
achadh ann an spiorad ar n-inntinn gus
fa-dheoidh tre chomhnadh gras Dhe.
" Gu'n iompaichear gu choslas sinn
Trath mhosglas sinn o'n viir." -
Chan aithne dhomh gu'm bheil slighe na
slainte, a reir an Tiomnaidh Nuaidh, air a
deanamh cho soiUeir an aite air bith 's a tha
i ann an Leabhar Aithghearr nan Ceist :
"Is e Fireanachadh gniomh saor ghras
Dhe, anns am bheil e a' maitheadh dhuinn
ar n-uile pheacanna, agus a' gabhail ruinn
mar fhireanaibh 'n a fhianuis ; agus sin a
mhain air sgath fireantachd Chriosd air a
meas dhuinn agus air a gabhail thugainn
le creidimh a mhain."
" Is e Uchd-mhacachd gniomh saor ghras
Dhe, leis am bheil sinn air ar gabhail a steach
an aireamh clann Dhe; agus a' faighinn
coir air gach sochair a bhuineas dhaibh."
"Is e Naomhachadh obair saor ghras
Dhe, leis am bheil sinn air ar n-athnuadh-
achadh 's an duine gu h-iomlan, a reir
iomhaigh Dhe, agus air ar deanamh coma-
sach na's motha agus na's motha gu basach-
adh do'n pheacadh agus teachd beo do
fhireantachd."
Faeal 's an Dealachadh
Tha sinn a nis dir cunntas a thoirt air
cuid de chreideamhan neonach an latha
an diugh. An uair a thoisich mi air
sgriobhadh mu'n deidhinn, cha robh ddU
aoani gu'm biodh uibhir ri rkdh mu'n
CREIDEAMHAN BEONACH AN LATHA AN DIUGH
timchioll, ach 's ann a dh'fhaodamaid. uibhir
eile a radh. Ach foghnaidh so, tha mi an
dochas, gus daoine a chur 'n am faireachadh.
Tha mi an dochas gu'n do thuig ar luchd-
leughaidh gu'm bheil gach aon de na buidh-
nean a dh'ainmich mi a' togail aon cheist
mhor a tha cur dragh air moran dhaoine
a tha a' feuchainn ri freagairt a thoirt dhith.
" An e am hks a' chrioch ? " agus tha
freagairt aig na Spioradalaich do'n cheist sin.
" Ciod is ciall do phian agus do fhulangas ? "
agus tha freagairt aig an Ealdhain Chriosdail
dhith sin. " Am bheil cursa eachdraidh
an t-saoghail a' deanamh a dh'ionnsaigh
ceann-uidhe ? " agus tha Fianuisean
lehobhadh a' freagairt na ceiste sin. " Co
dha a tha geallaidhean an Sgriobtuir air
an toirt 1 " agus tha na li-IsraeUch Bhrea-
tunnach a' freagairt sin. " Ciod i shghe na
slainte ? " agus tha na Cooneyites a' toirt
am mineachaidh fhein air sin.
Ach sin agaibh ceistean d'am bheil
freagairtean air an toirt anns a' BhiobuU,
freagairtean ceart. 'S ann do bhrigh 's
gu'm bheil a leithid de dhaoine cho aineolach
air ciod a tha Dia ag radh 'n a Fhacal a tha
na creideamhan neonach a' faotainn
eisdeachd d'an cuid freagairtean mearach-
dach.
Tha againn ann an Criosd agus anns a'
Bhiobull agus ann an teagasgan na h-
eaglais, a tha togte air Facal Dhe, na
dh'fhoghnas dhuinn air son tim agus air
son siorruidheachd. Chan'eil dad math aig
na creideamhan iira dhuinn nach fhaigh
sinn cheana anns a' Bhiobull ; ach tha
iad-san a' tairgse morain eile a tha 'n a
mhealladh dhaibh-san a ghabhas ris.
'S i an doigh as fhearr air seasamh an
aghaidh nan teagasgan neonach air an tug
mi iomradh agus gach creideamh neonach
eile, a bhi fiosrach anns na Sgriobturan agus
a bhi cleachdadh meadhonan nan gras.
" Cuiribh umaibh uile armachd Dhe, chum
gu'm bi sibh comasach air seasamh an
aghaidh cuilbheirtean an diabhuil ....
'ur leasraidh air an crioslachadh le firinn,
agus uehd-eididh na fireantachd umaibh,
agus ullachadh soisgeul na sithe mar bhrogan
agaibh air 'ur casan .... a' glacadh do
'ur n-ionnsaigh sgiath a' chreidimh ....
agus glacaibh clogaid na slainte agus claidh-
eamh an spioraid, ni as e Focal Dhe, a'
deanamh urnuigh a ghnath leis gach uile
ghne urnuigh agus asluchaidh 's an Spiorad,
agus a' deanamh faire chum an ni so fein
maille ris gach uile bhuanachadh " (Ephes.
vi. 11-18).
Urram do'n Uan
Tha Sion a' seinn cho binn 's as urrainn,
Toirt mile urram do'n Uan ;
A' seinn air a' ghaol nach caochail tuille,
'S e shaor i buileach o'n truaigh ;
Halleluiah gu buan aig sluagh na flaitheas,
Tha cuartach' cathair an righ ;
'S na leanas an t-Uan de'n t-sluagh air
thalamh.
So ''m fuaim ni tairis an cridh.
Is airidh Mac Dhe air geill is urram,
'S e fein a dh' fhuiling am bas ;
'S e chunnaic ar feum 's ar n-eigin uile,
'S leis fein bu duHich ar cas ;
'S ann ghiulan e fein gu leir na buillean,
O'n dh'eirich dhuinne bhi slan ;
'S tha lotan 's a chreuchdan 'g eigheach uile
Gach creutar urram thoirt da.
'S e ghaol a bha siorruidh riaraich sume,
Is Dia bhi leinne 'san fheoil ;
Is cupan a ghaoil bhi taomadh thairis,
'S e saor dh'ar n-ana;m ri 61 ;
Tha buaidh ann a ghradh a dh'arach clainne,
Na 's fearr na bainne is fion ;
'S an t-anam bhios truagh 'ga ruag 's e
falamh,
'S e 'n t-Uan so baile na dion.
'S e m'fhireantachd shaor 's mo naomhachd
ghlan e,
M' fhear-saoraidh 's carraig mo shlauit ;
'S e m'altair is m' iobairt-sith 's mo charaid,
Mo righ, mo shagairt, is m' fhaidh ;
Sar-bhunait tha cinnt, clach-chinn na h-
oisein,
'S e 'n ti a choisinn mo ghradh ;
'S nuair thig e a ris bidh mi ris cosmhuil
Ge dibUdh bochd mi an trath-s'.
Le Padraig Grannd
Aireamh 3
1946
An Spiorad Naomh
BU mhaith learn beagan a r^dh air an
duilleig so mu'n Spiorad Naomh mar gu
'm bithinn a' bruidhinn aig coinneamh-
cheist, chan ann ri diadhairean mu Threas
Pearsa na Trianaid ach ri daoine eile coltach
rium fhein leis am bu mhaith. fios a bhi
aca am bheil an Spiorad Naomh ag oibreaeh-
adh 'n am beatha. An uair a thoisicheas
duine air bruidhinn mu 'n Spiorad Naomh
bu choir dha a bhriathran a thomhas, agus
bruidhinn gu h-iriosal agus gu samhach, air
eagal gu 'n abair e rud nach 'eil barantas
aige air a shon as a' Bhiobull no o fhiosrach-
adh fhein. Agus bu choir dha a chuimh-
neachadh cuideachd cho aineolach 's a tha
e fhein ann an nithean na beatha dhiadhaidh,
cho aineolach ri paisde nach 'eil ach air
toiseachadh air an A. B.C.
Bha raise air mo chur air leth gu obair
na ministrealachd gun eolas air bith agam
mu 'n Spiorad Naomh ach na fhuair mi o
m' mhathair, agus o bheagan a leugh mi
uime ann an leabhraichean. Anns an eaglais
bhithinn a' cluinntinn an fhacail " an Spiorad
Naomh " bitheanta gu leoir, ach cha chuala
mi riamh searmon no teagasg uime, agus
cha chuala mi guth idir air an Oilthigh
Dhtm-eideann no an Talla na Diadhachd.
Ach bha mi a' creidsinn a' Bhiobuill, agus
a' creidsinn gu 'n d' thug Dia tiodhlac an
Spioraid do 'n eaglais chum an f hoUlseachaidh
a rinn e air fhein a dheanamh soilleir agus
eifeachdach do chreidmhich, agus mar sin
bhithinn ag iirnuigh gu 'n tugadh Dia dhomh
an Spiorad Naomh, chum agus gu 'm
fasainn fhein ann an eolas air Criosd mar mo
Shlanuighear, agus ann an tuigse air nithean
na beatha spioradail, agus gu 'm biodh
comas agus misneach agam daoine eile a
theagasg. A mach o iirnuigh cha robh
cuspair eile a bhuineadh do 'n diadhaidh-
eachd a bha cho trie 'n am smuaintean an
ceud laithean mo mhinistrealachd ris an
Spiorad Naomh, ach an ceann bhliadh-
nachan leig mi dhiom a bhi riasladh m'
inntinn le bhi smuaineachadh uime mar
Phearsa anns an Trianaid, co-ionnan ri Dia
agus ri Criosd, ach dealaichte bho 'n Athair
agus o 'n Mhac, agus chuir mi romham nach
robh gnothuch agam ris an diomhaireachd
sin, agus gu 'n gabhainn rithe air iighdarras
na h-eaglais agus nan naomh. Ou'm V e mo
ghnothuch-sa a bhi sealltuinn air Criosd agus
ri Criosd anns am bheil an soisgeul agus uile
bheannachdan an t-soisgeil air an tasgadh
suas, 'n a theagasg, 'n a bheatha, 'n a bhds,
agus 'n a aiseirigh, nithean fior agus dearbhta
air am V urrainn m' inntinn agus mo chreid-
eamh greimeachadh.
A mach o Chriosd agus o Fhacal Dhe chan
'eil dad aig an Spiorad Naomh ri rkdh ruinn
no ri theagasg dhuinn. " Cha labhair e
uaith fein ; bheir e gloir dhomhsa ; gabhaidh
e de mo chuid-sa, agus nochdaidh e dhuibhse
e." Tha e furasda gu leoir dhuinn a dhean-
amh a mach an ann o 'n Spiorad Naomh a
tha sud no so, no o bheachdan dhaoine.
Mur bheil e a reir facal Dhe chan ann o 'n
Spiorad Naomh a tha e.
Ciamar a dh' fhaodas duine dearbhachd a
bhi aige gu'n d' fhuair e an Spiorad Naomh 1
Chan 'eil ach aon doigh air a bhi cinnteach,
toradh an Spioraid a bhi air fhaicinn 'n ar
beatha,— gradh, aoibhneas, sith, fad-fhulang-
as, caomhalachd, maitheas, creideamh, ma-
cantas, stuaim.
Cha do thuig mi riamh car son a tha an
Tiomnadh Nuadh' a' ceangal teachd an
Spioraid ri la sonruichte, no 'g a dheanamh
'n a rud mor agus faicsinneach, labhrach
agus miorbhuileach, oir cha b' ann mar sin
a thainig Criosd. Th^inig esan mar naoidh-
ean gu samhach agus gun fhios do 'n t-
saoghal, agus bha e suas ri deich bliadhna
fichead anns an t-saoghal m' an robh fhios
aig an t-saoghal gu robh e ann. Sin mar
bha Solus an t-saoghail, seimh agus samhach
'n a theachd agus 'n a obair, agus sin mar
tha teachd an Spioraid do 'n anam a tha
e a' soillseachadh, agus anns a bheil a
chomhnuidh aige. Ach ged thainig Criosd
mar naoidhean dh' fhas e ann an neart agus
ann an cumhachd gus an d' thug an saoghal
fanear gu robh Righ iir agus rioghachd ur
'n am measg.
Ar leam gur ann mar sin a tha an Spiorad
Naomh 'n ia theachd, a' tighinn cho seimh
agus cho samhach 's nach 'eil fhios againn
gu bheil e annainn, gus an toir sinn an aire
gu bheil caU ur againn do nithean sonruichte,
do Dhia agus d' a Fhacal, do Chriosd agus d'
a thoil agu§ d' a shoisgeul Agus far am bi
2
ANNS A' CHATHAIR
sin bithidb. gach deagh thoradh eile ouid-
eachd, ach ma bhitheas, chan ann dha fhein
a bheir an creidmheach cliu agus moladh.
Tha e n^durra do dhaoine a bhi toilichte
leo fhein agus a bhi mor asda fhein ma tha
iad a' seasamh leth an oirHch ds cionn
dhaoine eile a thaobh eolais, no eud, no
maitheis, ach ma gheibh thu annad fhein
eadhon freunih beag de 'n fhaireachduin
sin, no de 'n fhein-fhireantachd sin, faodaidh
tu a bhi cinnteach nach ann o 'n Spiorad
Naomh a tha e.
Chan e an Spiorad Naomh an aon spiorad
a tha a' labhairt ri anamaibh dhaoine.
Tha droch spioradan ag iadhadh umainn
gun sgur, seimh agus samhach 'n an teachd,
ann an riochd ainglean soluis. Tha e 'n
a chomharradh gu bheil duine a' fas agus
a' dol air aghaidh anns a' bheatha dhiadhaidh
ma dh' aithnicheas e gu luath gne nan
spioradan a tha a' cur sud no so 'n a cheann.
Cha d' aithnich Seumas no Eoin gne an
spioraid a thug orra iarraidh air Criosd
baile Samaritanach a sgrios le teine. Ach
dh' aithnich esan e, agus thubhairt e riu,
" Chan 'eil fhios agaibh ciod a' ghne spioraid
d' am bheil sibh." Cha robh fhios aca, oir
bha iad an duil gur e a cheart eud diadhaidh
a bha ann an cridhe an fhaidh Eliah a bha
'n an cridheachan, ged is e fuath agus
gamhlas d' an coimhearsnaich, na Samaritan-
aich, a bha ann fad na h-uine.
Is e an comharradh as cinntiche gur ann
o Dhia a tha spiorad air bith, gur spiorad
gr^idh e, blath agus coibhneil agus faidh-
idinneach. Chan urrainn spiorad a bhi
naomh mur bheil e gradhach. Air uairean
fo ainm no fo chleoca ceartais eiridh smuain-
tean 'n ar cridheachan mu dhaoine eile
coltach ris na smuaintean a dh' eirich ann
an cridheachan Sheumais agus Eoin, agus
theagamh gu 'm fireanaich sinn sinn fhein
le rannan agus briathran as a' Bhiobull,
a' saoUsinn gur e an Spiorad Naomh a thug
gu 'r cuimhne iad, agus gu bheil e a' labhairt
ruinn annta, ach sin a cheart am anns a
bheil Criosd 'g ar dearbhadh le teine.
" A mhuinntir ionmhuinn," ars an t-
abstol Eoin, " na creidibh gach uile spiorad,
ach dearbhaibh na spioradan, an ann o Dhia
a tha iad : do bhrigh gu bheil moran fhaidh-
ean breige air dol a mach do 'n t-saoghal."
Gun teagamh tha moran fhaidhean a'
togail an guth an diugh, a' teagasg bheachdan
ura agus soisgeul iir, ach chan 'eil e idir
duilich dearbhadh a chur orra. So na
dearbhaidhean a sheasas gu br^th.
(1) A bheil iad ag aideachadh gu 'n d'
thainig losa Criosd 's an f heoil ?
Mur bheil, chan ann o Dhia a tha
iad.
(2) A bheil iad a' glorachadh Chriosd,
agus 'g a chur anns an kite anns an
do chuir Dia e, aig a dheas laimh
fein ? Mur bheil, chan ann o Dhia
a tha iad, oir is e roinn a dh' obair
an Spioraid Naoimh gloir a thoirt
do Chriosd.
Teagasg air bith a th-a a' lughdachadh,
no a foluch gloir Chriosd, maise dhaonnachd
agus cumhachd a Dhiadhachd, chan ann o
'n Spiorad Naomh a tha e, oir is e obair an
Spioraid suilean dhaoine fhosgladh chum
's gu 'm faic iad am peacadh agus an cionta
fein, agus gradh siorruidh Dhe ann an
aodann a Mhic,
Anns a' Chathair
AIR uairean bithidh mi a' feuchainn ri
fhaotainn a mach ciod an seorsa leabh-
raichean a bhiodh na ceud chreidmhich a'
leughadh, na creidmhich a bha beo anns an
linn an deidh nan abstol. Ach chan 'eil
sin furasda fhaotainn a mach a chionn nach
b' fhiach le seana luchd-eachdraidh iomradh
a dheanamh air daoine beaga, no air daoine
cumanta ; b' ann ri righrean agus ri daoine
ainmeil a mh^in a bha an gnothuch. A
thaobh mor-chuideachd an t-sluaigh chan
'eil dad aca ri innseadh, co dhiubh ach gle
bheag.
Ann an te de na h-eaglaisean Criosduidh
anns a' cheud linn gheibheadh tu ludhaich
agus Greugaich agus Romanaich, agus seor-
sachan eile de chaochia duthchais as gach
tir mu chladaichean na Mara-meadhonaich ;
cuid dhiubh aig an robh beagan sgoile agus
cuid dhiubh a bha air an deagh dhoigh agus
cuid eile a bha air an deirc gun dol dhi ;
maighstirean agus seirbhisich no traiUean, —
agus iad uile air an cumail ann an co-
chomunn fi cheile le dochas a' Chreidimh,
agus leis a bhr^thraicheas a bha air a
dhtisgadh 'n an cridhe leis na deuchainnean
agus a' gheur-leanmhuinn a bha iad a'
fulang. '
An uair a bha iad ag aoradh do dhiathan
nan cinneach bha iad a' faotainn toil-inntinn
anns na cuirmean a bhiodh aca comhla an
drasd 's a ris, ach ged bha an solas sin air a
thoirt bhuapa an uair a dh' aidich iad
Criosd, fhuair iad sdlas iir ann am briseadh
ANNS A' CHATHAIR
an arain an companas am br^ithrean air
1^ an Tighearn. Aon uair d' am beatha
bhiodh iad a' leughadh, no ag aithris, no a'
seiim, orain agus b^rdachd chinneachail anns
an robh air uairean faoineas, agus draosdachd,
ach ma bha e air iarraidh, orra a' bhardachd
agus na h-6rain sin a' leigeil seachad, bha
gu leoir de naidheachdan inntinneach. agus
iongantach mu Chriosd agus mu na h-abstoil
a dh' fhaodadh iad a' leughadh, oir bha cuid
mhaith de leabhraichean air an sgriobhadh
m' an ^m ud, a shasuchadh an iarrtuis a
tha ann an cridhe dhaoine gu nadurra air
sgeulachd a chluinntinn.
Pol agus Thecla
Bhiodh litrichean Phoil air an leughadh
anns an eaglais (an tigh anns an cruinnich-
eadh na br^ithrean) agus cuid de theagasg
Chriosd a bha air a chur sios air duilleagan
m' an robh na soisgeulan air an cur ri cheile,
ach a thuilleadh air na sgriobturan a bha
air an leughadh gu foUaiseach bha cuid
mhaith de leabhraichean laghach, leanabail,
mu Chriosd a bhiodh creidmhich a leughadh
d' a cheile le mor-thlachd 'n an tighean
f hein ; Soisgeul Nicodemuis ; Taisbeanadh
Pheadair ; Litir Bharnabais ; Buachaille
Hermais ; An da shlighe, agus Gniomharan
Phoil agus Thecla.
Bha na ceud Chriosduidhean cho gaolach
air sgeulachd Phoil agus Thecla 's a bha
muinntir na h-Alba air leabhraichean Bhal-
tair Scott, no Anna S. Swan, no R. L.
Stevenson.
An uair a rainig Pol agus Barnabas
Iconium, agus a fhuair iad aoigheachd ann
an tigh araidh, bha tigh mor m' a choinneamh
air taobh eile na sraide anns an robh aon de
mhaithean a' bhaile a chomhnuidh, athair
Thecla a bha fo ghealladh posaidh aig
Thamyris, duine 6g nach robh idir fo chliu
maith.
L4 a bha an nighean 6g so, Thecla, 'n
a suidhe aig an uinneig, agus an uinneag
fosgaUte, chual i guth duine o 'n tigh a bha
air taobh eile na sraide mar gu 'm biodh
e a' teagasg no a' searmonachadh. Mar a
b' fhaide a dh' eisd i ris, is ann bu mhotha
a drixidh a theagasg oirre, gus mu dheireadh
nach b' urrainn dhi an uinneag fhagail. Ma
ghlaodhadh a mathair rithe gu robh an
dinnear deas, no gu robh Thamyris air son a
faicinn, cha leigeadh i oirre gu robh i 'g a
cluinnthm ; bha a h-aire uile air an fhear
a bha a' teagasg air taobh eUe na sraide.
Cha robh a h-athair no a mathair toilichte,
no idir idir Thamyris, agus air dhaibh a
chluinntinn gur e Pol a bha a' teagasg, agus
gu robh uiread gr^in aig na h-Iudhaich air
's a bha aca fhein, chuir iad romhpa gu 'm
feu6hadh iad ri chur as an rathad.
Mar sin dh' aontaich iad fhein agus na
h-Iudhaich gu 'n deanadh iad gearan ri
seanairean a' bhaile uime, agus gu 'n abradh
iad gu robh a theagasg a' deanamh aimhreit
am measg theaghlaichean, agus a' deanamh
cloinne eas-umhail d' am p^rantan.
Anns a' phriosan
An uair a chuala Thecla gu robh Pol
air a chur do 'n phriosan bha i anabarrach
duilich, oir bha amharus aice gur ann le
foill a chuireadh ann e, agus chuir i roimhpe
dol 'g a fhaicinn anns a' phriosan, a dh'
innseadh dha gu robh naimhdean aige anns
a' bhaile, agus a dh' iarraidh air tuilleadh
soluis agus treorachaidh a thoirt dhi a thaobh
nam puingean air an robh e a' labhairt. Ach
cha robh e furasda dhi Pol fhaicinn, oir cha
leigeadh a mathair as a sealladh i aon
mhionaid.
Ach air a' cheann mu dheireadh fhuair i
cothrom air teicheadh o chiobaireachd a
mathar, agus seanchas a bhi aice ri Pol
anns a' phriosan, agus dh' iarr i air a bais-
teadh. Thubhairt e rithe nach baisteadh
e i gun chead a parantan, agus gu 'm b' e a
chomhairle dhi leantuinn oirre ag earbsadh
anns an Tighearn losa gus am fosgladh
Dia an rathad roimhpe.
• Sin mar bha. An ceann beagan uine bha
Pol air a leigeil mu reir, oir cha d' fhuaireadh
ciontach e anns an ni a chuir na h-Iudhaich
as a leth, agus lean e fhein agus Barnabas
ofta, a' searmonachadh Chriosd ann an
Iconium. Bha uiread dhaoine air an iom-
pachadh ann an' Iconium 's gu 'n deachaidh
na h-Iudhaich air an dearg chuthach a ris,
agus air eagal gu 'm biodh iad air an clachadh
theich Pol agus Barnabas as a' bhaile, is
chaidh iad gu Lystra agus Derbe.
Cha robh sith no sonas aig Thecla anns
na laithean ud. Bha a mathair an sas innte
gun sgur, ag iarraidh oirre Thamyris a
phosadh, ach b' fhearr leatha a bhi air a
bathadh seach a bhi air a ceangal ri duine
air nach robh meas no gaol aice, agus duine
a bhiodh a' magadh air Pol agus air a
theagasg.
Air faondradh
An uair a dh' fhairtlich e air a parantan
a toil a Itibadh gu posadh, no teagasg Phoil
a chur as a ceann, thug iad gu maoir a'
bhaile i, an dochas gu 'n cronaicheadh iad i,
agus gu 'n cuireadh iad eagal oirre. Ach
cha do striochd sin i ; a' cheud chothrom a
fhuair i theich i a tigh a h-athar, gun fhios
aice e' aite an rachadh i. Shiubhail i shios
is shuas, an dochas gu 'n tachradh Pol rithe,
CUNNARTAN NA SABAID
iim fear-teagaisg a d]i.' i'liosgail saogjial in-
dhi, agus gu 'm baisteadh e i mar aon de
luchd-aideachaidh. Chriosd.
Mu dheireadh rainig i Antioch, aig an
dearbh am arms an robh Ard-riaghlair nan
criochan ud air teachd do 'n bbaile. Bha
na sraidean dumhail leis na chruinnich de
shluagh mar urram do 'n Ard-riaghlair.
Bha Thecla a' cumail suil feuch am faiceadh
i Pol, agus gun fhios dhi, chuir i moille air
Ard-shagairt na Feille a bha ri bhi ann ann
an la no dha. Labhair e rithe gu cas agus
gu miomhail, agus 'g a dion fhein, rug i air
a' choron a bha air a cheann agus thug i
dheth e 'n a stiallan. Bha sud 'n a ghniomh
toibheumach an suUean an t-sluaigh, agus
'n a thamailt do 'n lompaire, coron an ard-
shagairt a bhi air a spionadh bharr a chinn,
agus bha Thecla air a cur an sas a dh' aon
ruith agus air a cur do 'n phriosan.
Bha cuid de na chunnaic ciod a thachair
duilich air a son, gu sonruichte bean-uasal
d' am b' ainm Tryphaena, a chaidh an urras
oirre gu 'n seasadh i Mod uair air bith a
bhiodh i air a gairm. Gus an naidheachd
a ghiorrachadh b' e binn na cuirte gu 'm
biodh Thecla air a tilgeadh am measg nam
beathaichean fiadhaich am Fang-na-Cluiche
am fianuis an t-sluaigh. Chuir i seachad
an oidhche mu dheireadh air thalamh
comhla ris a' mhnaoi-uasail chaomh Banrigh
Tryphaena a bha dhi mar mhatahir.
Na fiadh-bheathaichean
Chuir e ionghnadh nach bu bheag air an
t-sluagh an uair a chunnaic iad a' Bhanrigh
a' dol a steach do Fhang-na-Cluiche, agus
Thecla air laimh aice, agus bha eagal air
cuid dhiubh (daoine borb aig an robh
(M'idheachan cruaidh) gu 'ni biodli maitli-
eanas air a thoirt do Thecla, agus gu 'n
caUleadh iad an dibhearsain a thainig iad
a dh' fhaicinn, co-chreutair beo air a reubadh
le fiadh-bheathaichean.
Ach cha d' fhuair Thecla maitheanas. An
uair a cheangail iad ris na puist i, rinn i
iirnuigh. Mo Thighearn agus mo Dhia, athair
ar Tighearn losa Criosd, is tusa fear-
cuideachaidh nan truaghan, agus companach
nam bochd. Amhairc ormsa agus air mo
naire an lathair an t-sluiagh so uile ; amhairc
air do bhan-sheirbhiseach an uair a h-
digin. .
An sin chunnaic an sluagh sealladh a b'
iongantaiche leo na Tryphaena a' dol a
steach do 'n Fhang le Thecla ; chunnaic
iad an leomhann a leum chuice gus a reubadh,
— ^chunnaic iad i a' stad agus a' toiseachadh
air a lamh imlich. Ghabh Ard-Shagart na
Feille an fhearg, agus dh' iarr e air na gillean-
frithealaidh math-ghamhuinn a leigeil a
steach, agus mur deanadh esan an gnothuch,
tairbh a' chuthach a leigeil a steach, ach rinn
am math-ghamhuinn a' cheart rud a rinn
an leomhann ; cha do bhean e rithe. An
uair a chunnaic ceannard mor na Feille so,
dh' atharraich e port, dh' iarr e na tairbh
a chumail a mach, agus dh' iarr e air na
gillean-tharbh a saorsa a thoirt do Thecla.
Thug Banrigh Tryphaena leatha dhachaidh
i, agus is e deireadh na naidheachd gu 'n
do chreid i fhein agus a tigh uile anns an
Tighearna losa Criosd.
Sin te de na sgeulachdan beaga laghach
a bu toigh leis na ceud chfeidmhich a bhi
a' leughadh ; sgeulachdan gun gho a bhiodh
seanairean aosmhor liath ag innseadh d'
an oghachan.
Cunnartan na Sabaid
AIR an treas Sabaid de lanuari am bliadhna
bha na rathaidean an CUle-sgumain cho
sleamhuinn ri gloine, agus mar bha an
tubaist 's an dan, thuit Ealasaid Choinnich
is shioch i a cas, agus i a' dol do 'n eaglais.
Naidheachd mhor ann am baile beag ; agus
fad seachduin an deidh do 'n driodfhortan
ud tachairt dhi thadhaill barrachd dhaoine
air Ealasaid na thadhaill oirre riamh roimh.
" Bha mi an sud," ars ise, " 'n am shineadh
air beingidh, mar gu 'm biodh banrigh Sheba,
agus daoine a' tighinn 'g am fhaicinn nach
tigeadh 'g am fhaicinn idir na 'm b' ann
Di-luain no Di-haoine a shioch mi mo
chas."
Chaidh am ministear agus cuid de na
foirbhich agus moran eile de dhilsean a'
choimhthionail 'g a h-amharc, ach a thaobh
's nach robh dad aca-san ri radh ach gu 'n
robh iad duilich air son mar thachair dhi,
ach toilichte nach d' eirich na bu mhiosa
dhi, cha ruig mi leas an corr a radh umpa-
san.
Ach chaidh daoine eile nach biodh a' dol
do 'n eaglais idir a dh' fhaicinn Ealasaid
cuideachd, agus bha de naidheachdan aca
dhi m\i chunnartan na 'Sabaid 's gu 'n
saoileadh tu gur e ionghnadh a bha ann gu
'n robh gin idir beo de na daoine a bhios a'
dol do 'n eaglais.
OUNNARTAN NA SABATD
Oidhclie a bha coig jio sia dhiubli air
tadhall air Ealasaid aig an aon am, thubhairt
Padraig Crerar, " Nach tusa, Ealasaid, nach
robh ag iarraidh, Nl-maith an uair a smu-
ainich thu air dol do 'n eaglais air a leithid
de la! "
"0, bhroinein," ars ise, " 's ann 'g a
iarraidh a bha mi a' dol innte."
Ghabh Padraig athadh beag, agus fhre-
agair e gu cabhagach, " O, chan e sin a
bha mi a' ciallachadh idir ; 's e bha mi
a' ciallachadh gu bheil e fiadhaich cunnar-
tach do dhuine dol a mach as an tigh an
uair a tha na rathaidean sleamhuinn, gu
sonruichte 'nuair nach 'eil aobhar aige a
bheatha a chur an cunnart."
" Tha sin gle fhior," arsa bean Eachainn
(boirionnach laidir dreachmhor air an d'
thug an oigridh an t-ainm "An Delphic
Oracle "). " Tha cuimhne agam gu 'm
biodh mo sheanair ag radh gur maith
a h-uile rud ach am bas, agus bhiodh e
ag radh cuideachd nach tig am bas air
duine ach aon uair, agus gur ann anns an
fheasgar as trice a thig e, co dhiubh a tha
ann caitheamh no cancer. Is ann aig uair
's a' mhaduinn a shiubhail e fhein ; duine
naomh agus beannaichte a bhiodh a' leughadh
dhuinn as a' Bhiobull " Seachainn an t-
olc agus seachnaidh an t-olc thu."
Air an deigh
Chuir so car tir ann an seanchas na cuid-
eachd, oir cha robh gin aca cianteach ciod
a bha bean Eachainn a' ciallachadh, agus
mar sin fhuair Seumas Mac Ghill-eathain
cothrom air fhoighneachd de Phadraig Crerar
ciamar a chaidh dha aig a' chr61a,ireachd
(curling) Di-luain. " Chaidh gu maith,"
arsa Padraig, agus sunnd a' tighinn air,
a bhruidhinn air cuspair inntinneach agus
beo, " bha latha mor againn ah an deigh o
aon uair deug gu coig uairean. Bha an
deigh cho lom sleamhuinn 's gu 'n ruidhleadh
tu ubh tuinneig oirre gun a bhriseadh, agus
lean sinn oirnn cho fada 's gu 'm b' fheudar
dhuinn solus lanntair a bhi againn air an da
chuairt mu dheireadh."
" Bha Di-luain," ars Ealasaid, " na b'
fhuaire agus na bu chruaidhe na la na
Sabaid ; shaoUinn gu 'm biodh e cho cunnar-
tach dol a chroUigeadh ri dol do 'n eaglais."
" Fuich, fuich," arsa Padraig, " chan
ionnan an da rud idir ; an uair a bhios mi
a' dol a chroUigeadh tha sprachd 'n am
iosgaidean agus speirid 'n am inntinn a
chumas blath agus siibailte mi, agus faodaidh
mi gearradh troimh na h-achaidhean gun
dol air an rathad mh6r idir, ma thoilicheas
mi. Ach ciod a theireadh daoine na 'm
i'aiceadh iad mi a' gearradh tromili ach-
aidhean air an t-Sabaid, a' dol do 'n eaglais
le ceum sunndach. Shaoileadh iad gu robh
mi as mo rian. Agus a thuilleadh air sin
tha fiughair aig a' Choirneal gu 'm bi sinn
uUe air an loch an uair a bhios deigh air,
agus cha bhiodh e modhail dhuinn gun bhi
ann. Ach cha ruig thu leas dol do 'n
eaglais, mux togair thu. Fuich, fuich, chan
ionnan an da rud idir ; tha fhios aig a h-
uile duine d' an aithne reusonachadh nach
ionnan. Abradh daoine eile an roghainn tha
e cho soilleir dhomhsa ri A. B.C. nach 'eil
e sabhailte do dhaoine dol do'n eaglais
anns na laithean so leis na cunnartan a
tha air na rathaidean."
" Is tusa a tha ag radh na firinn," arsa
fear eile, " dh' fhaodadh fichead rud tachairt
dhuit eadar t' fhalbh agus do thighinn
dhachaidh." Dh' fhaodadh tu a bhi aif do
mharbhadh gun sgrid le fear de na carbadan-
airm anns am bi na saighdearan Polach a'
reiseadh air na rathaidean, a' cur dhaoine a
cochuU a' chridhe. Na 'm b' e la na Sabaid
a bha ann, no na 'n robh grunnan de 'n
choimhthional air an dxochaid, an la a leag
na Polaich na ballachan, agus a chaidh iad
an coinneamh an cinn thairis oirre, c' kite
am bitheadh iad ? "
" 0, bhroinein" ars Ealasaid, " nach 'eil
fhios gu 'm bitheadh anns an t-siorruidh-
eachd! "
Chuir so soluimteachd orra uile, is bha
iad 'n an tosd mionaid no dha, gus an do
thoisich Padraig Crerar a ris ; " Bhithinn-sa
anns an eaglais a h-uile Sabaid," ars esan,
" mur bitheadh gu bheil an t-aite-suidhe
againn air an lobhta cho cunnartach 's nach
biodh e ceart dhomh a' chlann a thoirt ann.
Tha e air broilleach na lobhta, agus dh'
fhaodadh cuid de 'n chloinri leum no tuiteam
sios, agus an cas a bhriseadh, agus ged nach
briseadh iad an casan idir, dheanadh an
sgleog a bheireadh iad air an iirlar a leithid
a dh' ub-ab 's gu 'm fosgladh am ministear
a shiiilean am meadhon na h-urnuigh, agus
an sin c' aite am bithinn-sa le m' naire ? "
" Tha mise gle chinnteach," ars Ealasaid,
" gu 'n tugadh am ministear agus na foir-
bhich suidheachan eUe dhuit air iirlar na
h-eaglais far nach biodh cunnart do 'n
chloinn."
" 'S e daoine gun choguis no gun trocair
a dh' iarradh ormsa aite-suidhe mo shinnsir
fh^gail ; shuidh m' athair agus mo sheanair
agus mo dhaoine uile air broilleach na lobhta,
agus ma chuirear as mi, ciil mo laimhe ris
an eaglais gu br^th tuilleadh. Ach tha an
eaglais air dol do thigh na dunaich co-
dhiubh. Chan 'eil eud diadhaidh am minis-
c
FAS AN EOLAS A THOILE
tearan an 1^ diugh. Tha a h-uile ni anns an
eaglais cho marbh 's gu 'n cuir e leann-dubh
air t' inntinn dol innte ; duine an sud 's
an so ann an eaglais mhor fharsuing, agus
cuimhne agam-sa air i bhi Ian, agus m'
athair 'g ar tarruing leis a h-uile Sabaid,
fliueh no tioram, co-dhiubh a bha sinn air
son dol innte no nach robh. 'S fhearr do
dhuine fantuinn aig an tigh agus am Biobull
a leughadh dha fhein air an t-Sabaid seach
Pharasaich na sgire a bhi spleuchadh air,
mar a spleuchd iad ormsa an la a chaidb mi
innte o chionn choig bliadhna. An uair a
chaidh mi steach air a' gheata thionndaidh
fichead duine a shealltuinn orm mar gu 'n
robh iad a' faicinn tamhaisg, agus thainig
fear de na foirbhich a nail 'g am f hailteachadh,
ag radh gU robh e toilichte m' fhaicinn.
An e sin an doigh air daoine a tharruing
do 'n eaglais ? Spleuchd feadhainn eile
orm an uair a chaidh mi steach, agus an uair
a thoisich am ministear air caibideal a leugh-
adh a soisgeul Habacuc thug mi an aire gu
robh tri caileagan anns an ath shuidheachan
a' spleuchdadh orm feuch an d' fhuair mi
an t-aite. Dh' fhag na biastan gun liith
gun bhladh mi. Cha do rinn am ministear
uiread agus sealltuirm orm, agus cha rachainn
an urras gu 'm faca e mi, no gu robh fhios
aige gu robh mi anns an eaglais. An e
sin an doigh air daoine a thaladh do 'n
eaglais ? Tha mise ag r^dh ribh gu robh
mi 'g am fhaireachduin fhein cho neonach
an la ud, agus cho mor air m' aineol 's gu
'n do bhoidich mi gur e sud an uair mu
dheireadh a chitheadh iad mise an eaglais
Chille- sgumain . ' '
Labhair Padraig cho laidir 's nach robh
each ro thoilichte dheth, no air son an
seanchas a leantuinn, oir bha eagal orra gu
'n goirticheadh e Ealasaid agus iad a' faicinn
gu robh i a' fas sgith. Mar sin cha d' thuirt
aon aca diog, ach a mhain bean Eachainn,
a bha eadar a bhi 'n a boirionnach- coir
agus 'n a glaoic. " Och, och, a Phadraig
eudail, is maith a ghleidh thusa a bhoid a
rinn thu, agus ma gheibh duine do neamh
le bold mhi-naomh a chumail bidh tusa am
measg nan ainglean." An sin thoisich i
air aithris gu beag rithe fhein, agus i a'
turamaich air furm, " an t-salm a bhiodh
aig mo sheanair."
Chladhaich e slochd is threachail e,
is thuit 's a' chlais a rinn ;
Thig aimhleas air a chlaigeann fein,
is fhoirneart air a cheann.
Am bheil aig droch dhaoin' tuigs' air bith
tha 'g itheadh suas gu dian
Mo phobuill-sa, mar aran blasd',
's nach 'eil a' gairm air Dia.
Fas an eblas a thoile
Leis an Urramach Calum MacGilleaihain, M.A.
THA e fior nach tug an soisgeul air ball a
mach anns an t-saoghal gach toradh maith
agus coimhlionta ; agus tha e coltach gu
leoir gu bheil maitheasan air chtil mhaitheasan
gu tighinn fhathast air thailibh Chriosd.
Gheall Criosd a spiorad fein gu bhi treorach-
adh dhaoine chum gach uile fhirinn, agus
eadhon an laithean fheola bha nithean aige
ri radh ri dheisciobuil nach tuigeadh iadsan
's an am, ged a chanadh e iad. Is e fear
de na seana Phiuritanaich a thuirt, mu
'n bhliadhna 1620, gu 'n robh e creidsinn
gu 'n robh an tuilleadh soluis • aig Dia ri
lasadh o 'n Fhocal. Agus, a thaobh cuid
de nithean, chi sinn an eachdraidh, mar a
thainig leasachadh air ciiisean ri linn an
t-soisgeil,, leasachadh nach robh an comh-
nuidh obann, oir cha tainig e ach a lion beag
is beag.
Is e aon de na nithean a bha 's an t-saoghal.
roimh linn an t-soisgeil an daorsa. Chan
'eil lorg air de cho fada air ais an eachdraidh
a' chinne-daonna agus a tha tus na daorsa.
Tha e dualach gu bheil a toiseach a' dol
cho fada air ais ris a' pheacadh 's an fheoil.
An uair a gheibheadh daoine lamh-an-
uachdar air an comh-chreutairean, gu h-
araid an cogadh, dhaoradh iad na creut-
airean sin, agus bhiodh iad aca 'n an traillean
a sin a mach. Dheante sin le iomadh seorsa
barrachd is smachd. Is e sin a rug air clann
Israel 's an Eiphit, thainig iad gu bhi 'n
an daor-thuath 's an tir. Bha iad 'n an
coir agus 'n an creich aig na h-Eiphitich,
mar a bha na h-eich. Agus cha b' iad na
h-Eiphitich a mhain aig an robh an cleach-
dadh, oir b' e rian an t-saoghail e.
Is i an Impireachd Romanach a bha an
ceannas agus bha i Ian de dhaoine a chaidh a
dhaoradh, agus, mar sin, Ian de thraillean
agus de thraiUealachd. Agus rinn an sois-
geul ni ur a chur an inntinnean agus an
aignidhean muinntir. Anns an eaglais is e
bha 's an traill " am brathair air son an d'
fhuair Criosd am bas." Chuir sin luach
air an duine bha an daorsa. Ach cha do
FAS AN EOLAS A THOILE
chuir sin crioch obarm air daorsa. Tha
fhios againn gu 'n robh daoine an Sasuinn
seachd ceud deug bliadbna an deidh so a'
deanamh fortain air a bhi ceannach 's a reic
thraillean. Ghlacadh iad le l^mhachas-
l^idir agus le mealltaireachd daoine dubha
bochda na h.-Afraic agus reiceadh siad iad
an America far am biodh iad aig Criosduidh-
ean eile, le Coir, mar bha an cuid each.
Is ann an deidh do na linntean fada sin
a dhol tha iris a thainig e gu cridhe dhaoine
geala gu 'n robh an obair so calg-dhireach
an aghaidh spiorad na f irinn agus an aghaidh
inntinn Chriosd. An uair a thoisich daoine
macanta mar sin air cainnt is air sgriobhadh
is ann a rinneadh amadain dhiubh air ttis.
Nach robh a leithid riamh ann ; nach robh
e ann ri linn an t-seann Tiomnaidh, agus
ri linn an Tiomnaidh nuaidh ; nach robh
e reir facal na firinn, nach robh scriobtur
ann air a shon ; an robh na daoine so an
dtiil gu 'n robh iad na bu ghlice agus na bu
Chriosdaile, agus na b' fhearr, na bha daoine
eile ; agus moran de 'n t-seorsa sin, mar a
dh' fhaodamaid a radh ris, " an seann
phort!" Ach bha teine, nis, air fhadadh
nach gabhadh muchadh, agus chaidh an
fhianuis a thoirt air sgath na firinn agus na
fireantachd, agus chaidh a' chuid a bu
shoilleire de 'n eaglais a mach fo bhratach
agus thuit geatachan ifrinn leis an ionnsaigh
a thugadh orra. A lion beag is beag thainig
daoine gu bhi tuigsinn nach robh 's an
traillealachd ach am peacadh. Is iomadh
ainm mor agus urramach air an cuimhnich
neach a chuimhnicheas air mar a thachair.
Faodaidh sinn dithis ainmeachadh. Is e
a' cheud fhear Iain Woolman. Is e taillear
a bha an Iain Woolman ; agus bhuineadh
e do 'n chuid sin de 'n eaglais fhaicsinnich
aig a bheil " Na Cairdean " orra fhein,
agus air a bheil " Na Quakers " aig daoine
eile. Chan 'eil fhios nach 'eil ni a dhith
air " Na Cairdean " a b' fheairrd iad aca ;
ach tha aon ni mor aca dha bheil iad a' toirt
a' phriomh aite 'n an aidmheil, treoireachadh
an spioraid. Tha iad a' faotainn solus, tha
iad a' leantuinn an t-soluis ; tha iad a'
faotainn dorus fosgailte, agus air an dorus
sin gabhaidh iad a mach ; tha iad a' faotainn
" stad " 's an inntinn, agus air aghart cha
teid iad. Tha iad mar sin ainmeil thar
mhoran sheorachan mar na daoine a tha ag
ardachadh coguis air a soillseachadh le
spiorad an Tighearna. Bha Iain Woolman
air fear de na daoine soUleir agus macanta,
eudmhor agus uile-dhicheallach a dh' araich
iad. An uair a dheanadh e de chosnadh
beag na cheadaicheadh sin dha bheireadh e
cuairt troimh na Stg-itean an America agus
mar a ghluaiseadh an spiorad e bheireadh
e fianuis do dhaoine air peacadh na daorsa
bha sid.
Chan 'eil teagamh nach do rinn e obair
dha riribh. Is fhada o leugh mi an Siornal
aige agus, gun amharus, tha e air leabhar
Beurla cho aire-thoiltinneach agus is urrainn
do neach a leughadh'. Bha Iain Woolman,
latha bha sid, aig bord mor an tighleach a
bhuineadh do " Na Cairdean." Bha a'
chuideachd gu maith, agus an t-anart grinn,
agus an tigh saibhir. Bha gach ni, gu ruige
na spainnean, 'n a airgead geal. An uair
a thoisicheadh air a bhiadh thoisich Iain
Woolman air gul. An uair a chuireadh a'
cheist air de bha cearr thuirt e gu 'n robh
e eu-c6masach dhasan gb bhiadh a ghabhail
leis na spainnean a bha cho riomhach air
thailibh na buanachd a rinneadh as na
traillean ! Am b' ionghnadh ged a bhiodh
buaidh leis, mar a bha ?
Is e am fear eile nach coir a dhearmad
Abraham Lincoln. Chaidh an duine iom-
raideach so a thogail 'fad an iar' an America,
Is ann agus e teannadh ri bhi aig ire duine
a thuig e, air tus, gu ro-shoilleir, traillealachd
na daorsa so agus a peacadh. Bha e 'n
a ghille 6g air feill. Agus de an fheill a bha
ann ach feill dhaoine. Is e daoine dubha
bha air tairgse air son an airgid. Chunnaic
an gille so nighean dhubh, 'g a cur suas agus
iad 'g a reic. Thuirt Abraham Lincoln os
iosal ris fhein, " Ma bheir Dia a chaoidh
dhomhsa cothrom air so a bhualadh buailidh
mi gu ro-mhaith e."
Agus ciamar a thug Dia an cothrom dha ;
agus de an seorsa buille a bhuail e ? Dh'
fhas e gu bhi 'n a dhuine mor, gun teagamh.
Thainig e gu bhi 'n a Uachdaran air Staitean
Aonaichte America. Ghabh e uallach saor-
adh nan traillean, anns na Staitean sin,
air fhein ; agus an uair a chunnaic e nach
deanadh na bu lugha na cogadh catharra,
no cogadh duthcha, an America, a chuis
chaidh e gu cogadh air an sgath. Bha na
Tuathaich air son saorsa, agus is iad na
Tuathaich a thug buaidh ; agus chuireadh
crioch laghail air daoradh dhaoine an
Staitean Aonaichte America. B' e sin an
latha mor!
Tha an ni an diugh cho sgreataidh agus
cho olc an sealladh dhaoine a tha fo bhuaidh
an t-soisgeil agus gur ann air eiginn a
ghabhar gu cridhe e nach robh e riamh olc
is peacach an sealladh na h -eaglais gu h-
iomlan.
Aig an Uinneig
An t-Urramach Aonghas Boyd, M.A.
Chaochail an duine mor laidir so agus
gun e acb tri fichead agus a dha.
Rugadh e an Uidhist-a-Tuath, ; bha e
air oUeanachadh an Cinn-Ghiuthsaich agus
an Oilthigh Obar-eadhain ; bha e air a
shuidheachadh an Cill-chomain, an He, an
1911, agus 'n a dbeidh sin an sgir Uaimh,
am Peairt, an 1914. Dh' fhag e Uaimh an
1921, is chaidh e do Urchardan, an Cleir
Inbhir-nis, far an do shaothraich e gus an
do shiubhail e.
Bu toigh leis a h-uile duine d' am b' aithne
e Aonghus Boyd, oir bha e 'n a dhuine
reidh coir, cho ciiiin agus faidhidinneach 'n
a nMur agus 'n a dhoighean 's nach biodh
e furasda eadhon do dhaoine crosda cur a
mach air. Bha aoibh agus coibhneas 'n
a aodann daonnan ; nuair a dheanadh e
lachan mor gaire shaoUeadh tu gur e na
sleibhtean a bha deanamh iolaich.
Bha e measail aig a bhraithrean anns a'
Chleir, agus aig moran dhaoine eile ris an
robh gnothuch aige ann an obair na Siorram-
achd, agus comuinn eile anns an robh lamb
aige. Ged nach biodh e trie a' bruidhinn
bha e cothromach agus gHc 'n a bhreith-
neachadh.
Bha e 'n charaid agus 'n a chomhairliche
maith do theaghlaichean anns a' choimh-
thional aige fhein, agus anabarrach faireach-
dail agus freasdalach an am trioblaid.
Boirionnaich anns an t-Seisean.
Tha ceist nam ban a nis air beulaibh an
Ard-sheanaidh o chionn bhliadhnachan, ach
an aite a bhi air a socrachadh gu reidh agus
gu h-aonsgeulach, bithidh a' chonnspoid
am bliadhna na 's teotha na bha i riamh,
agus an dorchadas na 's tiugha, ach ma
bhitheas, chan urrainn dhaibh coire a chur
air neach eile ach air an t-Seanadh fhein.
Tha an Seanadh air fas fiiisanach ; na 's
coltaiche ri coinneamh mhor fhosgailte na
ri Cuirt a bhios a' deanamh laghannan agus
riaghailtean gu h-athaiseach agus gu cur-
amach. Tha seorsa bruidhne ri chluinntinn
anns an eaglais agus anns an t- Seanadh an
diugh nach cluinneadh tu idir anns na seann
laithean ; daoine 'n am fallus a' glaodhach
aird an cinn gu 'm feumar sud no so a
dheanamh ann an cabhaig air neo gu 'm
bi an eaglais ullamh agus Albainn air a
chall do Dhia. Sin daoine aig nach 'eil
cuimhne gu 'n d' fhan am mathair ri 'm
breith, agus aig nach 'eil cuimhne nach 'eil
mile bliadhna ann an sealladh Dhe ach mar
fhaire anns an oidhche. Cha bu choir do
/n eaglais suim air bith a ghabhail do na
daoine fiiisanach sin, ach gach reachd iir
a dheanamh gu h-athaiseach agus gu laghail,
gun eagal a bhi oirre gu 'n abair an saoghal
gu bheil a ceum mall.
Aig an t-Seanadh an 1931 bha Comhairle
air a cur air chois a threorachadh inntinn
na h-eaglais anns a' chuis so, ach ged chaidh
an deasbud air aghaidh fad dha no tri
bhliadhnachan anns a' Chomhairle, anns an
t-Seanadh, anns na Cleirean, cha robh
feordadh anns an eaglais gu 'm biodh e glic
dhi dreuchd an fhoirbhich fhosgladh do
bhoirionnach.
Sin mar bha an gnothuch air fhagail an
1934, agus na 'n robh gnaths na h-eaglais
air a leantuinn cha bhiodh a' cheist air a
togail a ris na bu luaithe na fichead bliadhna
CO dhitibh. Chan 'eil e iomchuidh gu 'm
biodh Ard-Chiiirt na h-eaglais mar gu 'm
biodh Calum Udalan, ag atharrachadh a
bheachd leis a' ghealaich.
Ach bha an Comunn a chuireadh air
chois ann an cabhaig a mhineachadh toil
Dhe, ann an cabhaig iad fhein, agus thog
ictd a' cheist agus a' chonnspoid as ur m'
an gann a dh' fhuaraich eibhlean an t-
seann teine.
Bha an gnothuch a ris air beulaibh an t-
Seanaidh agus air beulaibh nan Cleirean
fad dha no tri bhlaidhnachan, agus dh'
aontaich a' mhor-chuid de chleirean gu 'm
biodh an cnap-starra a bha cumail bhoirion-
nach o dhreuchd foirbhich air a chur as an
rathad. Bha Ian dhtiil againn uile, an uair
a chunnaic sinn cia meud cleir a bha leo agus
cia meud a bha 'n an aghaidh, gu 'm biodh an
dorus air fhosgladh dhaibh aig Seanadh
1945, a reir gnaths agus riaghailtean na h-
eaglais.
Ach bha car eile air a chur anns a' ghnoth-
uch ; thogadh an glaodh, glaodh iir, anns
an eaglais nach robh beachd no comhairle
sheiseanan no choimhthionailean air iarraidh,
agus gu 'm feumteadh sin fhaotainn. Fhuar-
adh am beachd a nis, ach ma fhuair, cha
chuidich e leis an t-Seanadh a' cheist so a
shocruchadh gu reidh rianail. Tha an
dorchadas na 's tiugha na bha e riamh. Chan
fhiach guth nan coimhthionailean am paipear
air an sgriobhar e, oir chan 'eil aim ach guth
aireamh bhig de 'n luchd-comanachaidh.
Le droch stiiiireadh chuir an eaglais i fhein
air bogha a e bhios duilich dhi faotainn
dheth. Ma their thu gu 'n aotruimicheadh
e an long an sgiobair agus na h-oifigich a
thilgeadh thar na cliathach theagamh nach
deanadh sin a' chixis dad na b' fhearr.
Aireamh 4
1946
Aiseirigh Chriosd
Na biodh eagal oirbh . . . dh'eirich e. — 'Marc xvi. 6.
THA Di-doinJinaich na Casg am bliadhna a'
tuiteam air an treas Sabaid de'n mhios so,
agus bu mhaith learn, te de laoidhean na
Caisge a chur sios air an duilleig so, a chionn
gu blieil laoidhean na h-eaglais a' teagasg
a' Chreideamh Chriosdiiidh do'n t-sluagh
fada na 's fearr na tha e air a theagasg anns
a' chiibaid. Mur bheil Creud na h-eaglais
air a theagasg le Ian dhearbhachd bha cho
maith gun e bhi air a theagasg idir. Ach
ma chluinnear air uairean fuaim neo-
chinnteach o'n chubaid a thaobh aiseirigh
Chriosd, cha chluinnear anns na laoidhean
ach guth-gairdeachais agus aoibhneis gu
'n do thog Dia a mhac o'n uaigh, agus gu
'n do sheulaich e a bhuaidh thairis air a'
bhas, agus air an uaigh, agus air a' pheacadh.
Failte do 'n la 's an d' eirich Criosd,
le cumhachd nios o'n uaigh ;
'S an d' fhuair e air gach uile namh,
air ifreann, 's bas, Ian bhuaidh.
'Na leabaidh thosdach anns an iiir
ghabh Righ nan diil a thanih,
Gu ruig an treas la glormhor sin
a shonraich e roimh laimh.
Chuir ifreann 's uaigh an lamh r'a cheil',
'ga chum ail shios fo ghlais ;
Ach bhris an gaisgeach dheth gach sas,
is dhiaisg e 'n aird gu cas.
Do d' ainm ro ard, a Thriath nam buadh,
gach uair bheir sinne cliii ;
'S 1© 'r n-ait Hosana f ^iltichid li
aula 's an d' eirich thu.
iSlainte is cliii gun chrich d' ar Dia,
an Triath le 'n d' shaoradh sinn ;
Dha seinneadh neam.h, is fonn, is cuan
gach uair Hosana bhinn.
Do 'n Ath'r, do'n Mhac, 's do'n Spiorad
, Naomh,
an t-aon Dia beo is fior
Biodh gloir mar bha, ,a ta, 's a bhios,
o so a mach gu sior.
Ann an eachdra'idh na h-eaglais tha e
gle thric a' tachairt gu bheil uile chudthrom
a teagaisg air a chur air aon phairt de'n
obair agus de'n fhoillseachadh a rinn Criosd,
agus gu bheil dearmad air a dheanamh air
pairt eile. Air uairean tha an cudthrom air
a chur air an obair-shaoraidh agus reite
a rinn e le a bhas air a' chrann-cheusaidh,
air uairean eile tha e air a chur air a theachd
mar Dhia-duine^ agus air an fhoillseachadh
a rinn e air Dia anns an fheoil, ach an uair
a theid sinn air ar n-ais gu linn nan abstol,
chi sinn nach ann air a theachd anns an
fheoil, no air a bhas, a bha iad a' cur cudth-
rom an teagaisg ach air aiseirigh. B' e
aiseirigh Chriosd a dh' aisig air a is dhaibh
an dochas a chaill iad an uair a chunnaic iad
e air a cheusadh, agus an sin chaidh iad a
mach le gairdeachas agus lan-dearbhachd
creidimh a thoirt am fianuis gu 'n d'eirich
e as an uaigh, agus gu'm faca iad e beo.
Tha e air a radh gur coma le daoine an
diugh' CO dhiubh bha ^o nach robh an uaigh
anns do thiodhlaiceadh Criosd falamh air
an treas la, a chionn gu bheil iad a' gabhail
ri soisgeul na h-aiseirigh air mhodh spioradail
no samhlachaii, ach ged dh' fhaodas sin a
bhi fior a thaobh aireamh bheag de dhaoine
faodar a' mhor-shluagh a roinn 'n an da
bhuidheann, (1) an fheadhainn a tha a'
ere id sinn gu robh an uaigh falamh, agus
(2) an fheadhainn nach 'eil a' creidsinn anns
an aiseirigh idir.
Tha Criosd beo ann an cuimhne a shluaigh ;
cha d' thainig agus cha tig gu brath di-
chuimhne air a bheatha, no air obair, no air
a theagasg ; tha e beo mar an ceudna ann
am beatha na h-eaglais, a tha a' giiilan air
aghaidh na h-oibre a thainig e do 'n t-saoghal
a dheanamh, ach chan e sin an seagh aims
a bheil an Tiomnadh Nuadh a' teagasg gu
bheil Criosd beo, ach anns an t-seagh gu'n
d' eirich e da rireadh as an uaigh, gu 'n
deachaidh e suas gu neamh, far a bheil e
air ardachadh agus air a chrimadh le tigh-
darras agus uachdranachd shiorruidh. Ann
an Sacramaid a' Chomanachaidh ged tha
sinn a' cumail cuimhne air bas an Tighearna,
is ann air bas neach a tha beo, agus a tha
maille ruinn.
ANNS A' CHATHAIR
Chan e cuimhne ach creideamh a' bhann
oheart eadar Criosd agus a luchd-leanmhuinn
air thalamh ; tha an eaglais a' searmonach-
adh Chriosd mar Shl^nuighear a chionn gu
bheil e beo, agus gu 'm bi e beo gu siorruidh.
Is mise an ti a tha bed, agus a bha marbh ;
agiis, feuch, tha mi bed gu saoghal nan saoghal ;
Thugadh dhomhsa gach wile chumhachd air
neamh agu^ air thalamh .... agus tha mise
maille ribh a ghnath, gu deireadh an t-saoghail.
Dh' eirich Criosd a nios o'n uaigh,
Seinneadh na tha bhos is shuas ;
Seinn, a thalaimh ; seinn, a neimh,
Cuiribh uile chliu am meud.
Saorsa cheannaich e d' a shhiagh,
Chuir e 'n cath, is fhuair e' bhuaidh ;
Dh' fhalbh an smal a bh' air a' ghrein,
'S dearrsaidh i gu sior 'n a dheidh.
Clach is faire, 's seul, cia faoin !
Glas na h-uaigh' chuir e fa sgaoil ;
B' fhaoin do 'n bhas a ghabhail sios
Dh' eirich e le buaidh a nios.
Feuch, a nis tha losa beo ;
Ghabh e comhnuidh shuas an Gloir ;
Thug a bhas an gath o'n Bhas,
'S chain an uaigh a buaidh gu brath .
Anns a' Chathair
A' CHEUD uair a thachair mi air Tormod
Caimbeul, b' ann air an Lochearn air Caol
Muile, agus sinn a' gabhail an aiseig oirre
do na h-eileanan, esan do Loch Baoghasdail
agus mise do Thiriodh.
An uair a chaidh mi sios gu m' bhraiceas
chuir an stitibhard 'n am shuidhe mi aig
bord aig an robh gille 6g air an robh colair
ministeir 'n a shuidhe cheana. Ged nach
robh ach facal no dh^ de sheanchas eadaruinn
aig ar braiceas, thug mi an aire nach robh
coslas na slainte air aodann, ach bha comh-
arraidhean na sgoilearachd air a bhruidhinn.
Cha do chuir mis» seachad moran- tiine
aig a' bhiadh, oir bha mi air son mo chuimhne
tirachadh air aitean a b' aithne dhomh o
m' oige, agus mar sin chaidh mi suas agus
thagh mi dhomh fhein aite-suidhe far am
faicinn na bha romhainn fhathast de Mhuile
agus de 'n Mhorairne m' an rachamaid a
steach do Thobar-Mhoire.
An eeann greis thainig an gille 6g ud far
an robh mi, agus 'g am ainmeachadh air
m' ainm (oir dh' innis an stiubhard dha
CO mi) dh' fhoighnich e am faodadh e suidhe
laimh rium. Bha cho maith leam-sa a bhi
gu samhach leam fhein, a' sealltuinn air na
cladaichean a bha sinn a' seoladh ri 'n
taobh ; air fairge, fonn, is speur, agus air
na h-eoin-mhara a bha dhomh mar mo
chuideachd fhein, ach bha coltas cho grinn
air a' ghille, agus bha e cho 6g 'na dhreuchd
's nach biodh e siobhalta no coibhneil dhomh
a bhi doicheallach ris, no gun a bheatha
a dheanamh. Mar sin dh' eirich mi agus
fhuair mi cathair dha air an do shuidh e
l^imh rium.
Chan 'eU aite air an t-saoghal as luaithe
a chuireas daoine eolas air a cheile na ann
am b4ta-aiseig, agus ged nach 'eil seanchas
a gheibhear ri solus latha air clar-uachdar na
Lochearn uile gu leii' cho maith ri seanchas
air oidhche gheamhraidh ann an ceabain
na Dunara, tba e gu trie inntinneach agus
ur dhuit, agus theagamh na 's fire agus na's
rianaile na far am bi maraichean, agus
tuathanaich-mhora, agus marsantan-sga-
dain, agus drobhairean ag 61 air slainte each
a cheile.
Bha an latha maith agus an fhairge ciiiin ;
cha robh deo air adhar, agus fad na
slighe gus an deachaidh mi air tir air ceidhe
Ghott, cha robh aire no smuain agam air
eun, no ron, no rudha, no bogha, no eilean ;
agus cha mho a dh' fhosgail mi mo bheul
OS cionn leth-dusan uair, oir cha robh feum
air, a chionn gu robh Tormod Caimbeul 'n
a chonaltraiche nlaith, agus nach robh dad
agamsa ri dheanamh ach eisdeachd.
Tha fhios agam, a leughadair, gu 'n abair
thu riut fhein gu robh e dana no na .bu
mhiosa do bhalach 6g uiread de 'n t-seanchas
a ghabhail air fhein an lathair seana mhinis-
tear a bha suas ri da fhichead bliadhna na
bu shine na e, ach cha bhiodh e ceart dhuit
sin a radh. Cha d' fhairich mise fad na
h-iiine gu robh e barasach no 14n dheth
fhein, agus cha mho a dh' fhairich mi gu
robh a sheanchas sgitheil, ged a dh' fhasas
mi sgith gle luath de ghlagadaich thean-
ganna.
Bha e 'n a ghille cho laghach 's a thachair
riamh orm ; neo-chiontach agus aon-fbillte,
agus cho dearbhta 'n a chreideamh agus 'n
a bheachdan 's gu 'n robh farmad agam ris,
oir bha cuimhne agam gu 'n robh mi fhein
na bu choltaiche ris an uair a bha mi 6g
na chreideas mi an diugh. Ciod an tairbhe
a tha ann do dhuine fas glic, agus a thomhas
fhein fhaotainn, ma lughdaicheas e a dhochas
agus a neart ?
ANNS A' CHATHAIR
Ged bha e de stoc maith Gaidhealach bha
a dhaoine a' fuireach air taobh an Ear
Albann, agus bha esan air- a choisrigeadh
gu ministrealaehd na h-eaglais Shasunnaich .
Dh' innis e dhomh gu robh atliair comhla
rium an Oilthigh Dhiin-eideann, agiis arms
a' chogadh (1914-8), ach bha e fhein air
oileanachadh an Cambridge, ach ged a bha
fuaim agus bias Chambridge air a bhruidh-
inn chan 'eil mi an diiil gu 'n d' thug e dad
eile a Cambridge ach sin fhein.
Theoigh mo chridhe ris a chionn gu'm
bu mhac athar e, agus a chionn gu 'n robh
a' cheart ghaisgealachd a bha 'n a athair
mar shaighdear ann-san mar Clu-iosduidh ,
oir cha robh teagamh air bith aige nach
cuireadh e ruaig air Satan agus air uile
chumhachdan an dorchadais na 'n seasadh
a shlainte, agus cha mho bha teagamh air
bith aige nach deanadh gaoth bhog bhlath
a' mhachair Uidhistich eho fallain e ann an
tri mios'an 's a bha e riamh.
Marbhphaisg air a' chaitheamh, nighean
an donais agus mathair nam breug ; am
measg nan cuUbheartan eile leis am meall i
daoine cuiridh i dochas feall 'n an cridhe gu
bheil iad a' dol na 's fhear'r an uair nach
'eil feairrd ann. Ged nach cluinninn idir
na ruitheanna casdaich a bha tighinn air
an <irasd 's a ris, bha an solus a bha 'n a
shiiilean mora blath, dath a chraicinn, agus
an rudha a bha 'n a ghruaidh, ag innseadh
gu soilleir gu 'n robh a bhinn air a seulachadh.
Ach bha 'solus eile a' lasadh 'n a shiiilean
a thuilleadh air solus na caitheimh ; solus
nach buineadh do 'n t-saoghal so, a bha air
a lasadh 'n a chridhe leis an eud iongantach
agus an dochas leis an robh e a' dol air
aghaidh gu comhrag a dheanamh ri prionnsa
an dorchadais, a' creidsinn gu'n robh
iocshlaint aige a leighseadh uile chreuchdan
an t-saoghail, agus a thairngeadh na riogh-
achdan ri cheile ann an sith, agiis ann an
gradh, agus ann an coimhcheangal sior-
ruidh.
An e mealltaireachd na caitheimh a dhiiisg
an dochas so 'n a chridhe, dochas a bha
cho fad OS cionn a chomais 's a tha an
Grioglachan os cionn an talaimh ? Chan
urrainn mi a radh, oir chan 'eil fhios agam,
ach CO dhiubh chan ann 'n a ghliocas fhein
a bha e a' cur earbsa, ach ann an cumhachd
Dhe agus ann an tighdarras na h-eaglais a
chuir e au* chois. Sin an aon duan a bha
aige, gur e an eaglais Dia air ihalamh ; na
i\ robh an eaglais aonaichte — an Roimh,
Baile — Pheadair, Canterbury, agus Geneva,
agus na 'n labhradh i ris an t-saoghal le
guth smachdail, gu 'n eisdeadh na rioghach-
dan agus na cinnich rithe le ball-chrith,
agus nach gabhadh iad boil na bu mho.
Sin agus rudan eile nach robh iir dhomh,
agus arms an robh freumh de 'n fhirinn, air
am measgadh ri moran leanabalachd, an
iocshlaint a bha aig a' ghUle laghach ud a
leigheas creuchdan an t-saoghail agus olcas
nan eucorach. Ach cha do luigheasaich Dia
dha an obair a bha e a' ciallachadh a dhean-
amh air thalamh a chriochnachadh, no
eadhon toiseachadh oirre, oir shiubhail e
arm an toiseach an fhoghair.
An uair a chuala mi naidheachd a bhaia
bha mi taingeil gu'n d' thug mi an aire
dhomh fhein gun dol ann an argumaid ris,
agus idir idir gun chonnsachadh a dheanamh,
agus mar sin, mar a dh' innis mi cheana,
cha mhor gu 'n d' fhosgaU mi mo bheul fad
na slighe. Ach dh' eisd mi le faidhidimi ris
na nithean a thaom e a mach cho fialaidh,
a cridhe glan agus gaisgeil agus dochasach,
agus a reir choslais thug e toUeachadh dha,
oir an deidh laimhe sgriobh a mhathair
chugam, a thoirt taing dhomh air son mo
sheanchais ri Tormod eadar an t-Oban
agus Tiriodh. Cuimhnich, ma ta, a leugh-
adair, gu bheil daoine a dh' 'eisdeas cho
feumail arms an t-saoghal ri daoine a bhruidh-
neas, agus maith dh' fhaoidte na 's teirce.
Chaidh mi 'g a fhaicinn air leabaidh a .
bhais, ach ged bha a bhodhaig cho lag 's
gu 'n do chaill a ghuth am farum agus a'
chinnt a bha aim aon uair, bha a chridhe cho
gaisgeil agus cho dochasach 's a bha e riamh,
is chaidh e an coinnea,mh na namhaid
dheireannaich agus a bhratach am barr
a' chroinn. Cha robh e ach ceithir bliadhna
fichead, ach o bha e se bUadhna deug bha
a' ghairm neamhaidh ud 'n a chridhe agus
'n a inntinn, agus eadhon an uair a chunnaic
e gu 'm feumadh e ah obair mhor agus
iongantach a bha 'n a bheachd a dheanamh
fhagail gun uiread agus toiseachadh oirre,
cha do mheataich a chreideamh ann an
Dia no anns an eaglais. Bha e cinnteach
gu robh Dia 'g a thoirt dhachaidh a chionn
gu robh obair air chor-eigin eile aige dha air
an taobh thall. Sin agad, a leughadair,
an creideamh a bheir buaidh air an t-saoghal,
agus ge b' e aite an tachair e ort, is ion dhuit
dol air do ghltiinean agus a radh ri Dia,
" A Thighearna, meudaich mo chreideamh."
Chan innsinn mu 'n ghille ud air an
duilleig so na'n robh gin d'a chuideachd
beo, ach tha iad uile marbh a nis, agus an
ainm air caochladh gu tm\ Aig an am anns
an do thachair sinn air a cheile, bha aimhreit
agus stri an t-saoghail a' laighe gu trom air
AN T-OLLAMH MACIAIN
mo spiorad, a' cur tuar a' bhais aii- mo
chreideamJi ann an gliocas mhic an duine,
agus ann am dhochas gu 'm biodh cuisean
na b' fhearr an ath latha no an ath bhliadhna,
agus bha dearbhachd agus dochas a' ghille
oig ud, chan ann ann an gliocas an t-saoghail
ach ann an Dia agus anns an eaglais, mar
oiteig urail do m' anam o mhuUach beanntan
nan spio3raidh.
Tha daoine aig a bheil inntinnean as
comasaiche na bha aig Tormod Caimbeul
lionmhor gu leoir, oir bha e anabiuch is
leanabail eadhon a reir aoise, ach chan 'eil
iad idir lionmhor aig a bheil an creideamh,
agus an dearbhachd, agus a' ghaisgealachd
uasal, a bha 'n a chridhe mar theine beo.
Car son, ma ta, a thug Dia dhachaidh e cho
trath ? An ann a chionn gu robh e air son
a shaoradh o bhriseadh-diiile ? Co aige a
tha fhios ? Faodaidh sinne ceistean fhoigh-
neachd, ach tha Dia a' gleidhead,h a chomh-
airle agus a riiintean diomhair dha fein.
An t-OUamh Maclain
Leis an Urramach Calum MacOilleathain, M.A., Conan
AM measg nan daoine mora nach buineadh
do'n Ghaidhealtachd againn ach a ghabh
gnothuich araid rithe bha Sasunnach toirteil
air an robh Dr. Samuel Johnson. Is e
an t-Ollamh Maclain a thug Gaidheil a
latha air. Anns an linn anns an robh e
beo cha robh duine an Sasuinn a b' airde
cliii na e m.ar fhoghlum.aiche. Bha buth
leabhraichean aig athair agus thogadh air
leabhraichean e, 's cha b'ann air aon doigh.
Bha eolas farsuinn aige air litreachas, bha
e 'na agriobhadair tomadach agus 'na
sheorsa de bhreitheamh am measg dhaoine
fiosrach aimsir fein. Bha inntinn cho Ian
aige agus a chainnt cho deas agus cho
cuimseach, agus cho easgaidh air an tean-
gaidh aige agus gu'm bruidhinneadh e,
gun soradh agus gun uUachadh, air ni fo'n
ghrein. Cha bu toigh leis a bhith air
dheireadh ; agus cha bu toigh leis nach
gabhadh daoine eile ri gach breith is binn
a bheireadh e a mach. Mur bi duine
eolach cho glic agus a tha e eolach is furasda
dha a thoirt air fhein a chreidsinn gu bheil
barrachd eolais aige air na tha aige, agus
an uair a bhios e bruidheann le Ian chinnt
air nithean air nach 'eil e eolach ni e
amadan dheth fhein.
Sin mar thachair do'n Ollamh Sasunnach.
Na latha chaidh leabhar bardachd a chur
an clo agus a' bhardachd air a h-ainmeachadh
air Oisein. Is e fear de Chlann Mhic -a -
phearsain a chuir an leabhar an lamhan
dhaoine agus e cujuail a mach gu'n do
chruinnich e a' bhardachd o bheul-aithris
agus a seann sgriobhainnean Gaidhealach.
Rinn an leabhar so feum eadar an tir-sa
againne is iomadh tir a bharrachd oirre.
Fhuair litreachas na Beurla iirachadh le
cuspair ur agus foras ur. Agus rinn Alba
seorsa de mhosgladh an uair a thuig daoine
gu'n robh litreachas maiseach agus sean
aig na Gaidheil. Is e am beachd a bha aig
Sasunnaieh agus aig Goill air na Gaidheil
nach robh rud a b'ionann is litreachas aca !
Thainig an t- Ollamh Maclain a mach laidir
an aghaidh a' bheachd gu'n robh riamh a
leithid de ni aig na Gaidheil ri seann-ealainn
a bhuineadh do litreachas an Gaidhlig.
A nis, ge b'e de a bha fior no breugaeh de na
thuirt Mac-a-phearsain tha aon ni cho
soilleir, a nis, agus nach 'eil aicheadh air,
gu'n robh an t- Ollamh Sasunnach aineolach
agus dana agus gu'n do dhorchaich e comh-
airle le cion an eolais !
Tha litreachas sean aig na Gaidheil agus
tha moran deth air a thasgadh an seann
sgriobhainnean, agus tha cuid deth a nis
an leabhraichean a bha ri linn Mhiclain so
'na bheul-aithris aig daoine, agus 'na bheul-
oideas a mhain. Gu ruige Iain Domh-
nallach, air an robh " Domhnallach mor
na Toiseachd," fhuaireas daoine a chaidh
gu dicheallach a chruinneachadh eolais air
na seann nithean Gaidhealach ; agus is
mor a thoill iadsan uile de mholadh air son
an cuid saoithreach.
Thainig an t- Ollamh Sasunnach gu ruige
Alba air chuairt a chum agus gu'n dearbhadh
e dha fhein is do'n t-saoghal nach robh an
Gaidheil na h-Albann ach borbanaich !
Rainig e an t-Eilean Sgitheanach. Fhuair
e grinneas an Dun Bheagain a cheart cho
loinneil agus cho beusach agus cho fiosrach
agus a bha an Lunainn ! Fhuair e aoidh-
eachd 6 Fhionghal a' Phrionnsa agus mhol
e gu h-aird i. Chunnaic e Calum MacLeoid
an Ratharsaigh agus mhol e Calum. Agus
mhol e cleir is uaislean. Cha robh dol as
aige ! Ach dh'fhairtlich air riamh a dhean-
amh a mach le a sgoilearachd de bha fior
mu litreachas nan Gaidheal. Agus bu
bheag an t-ioghnadh. Cha robh an iuchair
aig an ionmhas sin aig duine beo ri linn.
Rinn e a' mhearachd a tha cho bitheanta :
" A bhith an dull o nach 'eil aithne aig duine
air ni araid nach 'eil an ni araid idir ann,
's nach robh 's nach bidh.'^
COINNEACH MACLEOID
5
Blia cuid de na Gaidheil trom air Maclain
agus cha b'ioghnadh e agus an taire a thug
e do na daoine agus do'n duthaich. Ach is
fheudar aideachadh gu'n do rinn an t-
Ollamh maith nach robh dtiil aige a dheanadh
e. Tha eolas gu leoir a nis far nach robh
roimhe ach aiii-eolas. Air a char is lugha,
tha e far an ruigear air. Agus is e taire
Mhiclain a spreig na Gaidheil chum eolas
fhaotainn air an canan fhein.
Is e fior dhuine diadhaidh a bha san OUanih.
An uair a bha e 6g cha robh cus aige mu
chreud no mu chiiram diadhaidh ; agus,
cosamhuil ri iDmadh fear eile ri foghlum,
bha dull aige gu'n deanadh e a rathad agus
a shaoghal gle mhaith dheth ged a bhiodh
e " gun Dia agus gun dochas." Ach dh'ath-
arraich e a bheachd, agus thainig e gu bhith
na fhear-leanmhainn air Criosd agus na
bhall durachdach, dicheallach, dleasdanach
san Eaglais Shasunnaich.
Ged a bha e cho dileas do'n Eaglais
Shasunnaich agus a dh'fhoghnadh cha bu
toigh leis idir daoine bhiodh, a dh'aon
ghnothuch, a' deanamh bualadh sios air
eaglaisean eile. An uair a chluinneadh e
daoine cur sios air Eaglais na Roimhe
ghabhadh e taobh na h-eaglais sm, agus an
taobh a ghabhadh e ghabhadh e e da rireabh.
Bha, mar sin, daoine ann a dh'aithnicheadh
e, aig an robh diiil gur e Papanach a bha
ann.
Bha ni eile aige bha e cumail a mach ;
Nach robh moran eadar-dhealachaidh eadar
eaglais is eaglais anns 7ia nithean a bhuineadh
do'n chreideamh : gur ann mu thimchioll na
nithean a bhuineadh do rian is do riaghladh,
no ordugh, a bha an eaglais gu mor a roinn.
Agus CO nach tuig de bha toirt air a bhith
de'n bheachd ?
Bu toigh leis an Ollamh Maclain an Eaglais
Shasunnach, ach bha aite aige na chridhe
air son eaglaisean eile. Agus, gun teagamh,
bha e ciallachadh mar sin. Bu chatlaiceach
esan. Ach, an ni a b'fhearr buileach, is e
bha an aidmheil Mhiclain diadhachd phear-
santa. Ni a bh'anns a' chridhe aige, a bha
ann an diamhaireachd a bheatha eadar e fhein
is Dia. Agus ni aig an robh toradh a chum
fireantachd. An uair a thug an t-OllamJi
Maclain dhachaidh, air a mhuin, boireannach
gun chliii, a fhuair e dol bas anns an dig,
agus a thug e fasgadh agus' biadh is blaths
di, agus an uair a chuir e air bealach a leas
i air dhi a dhol beagan am feabhas, rinn e ni
a mheasadh iomadh seorsa amaideach.
Gidheadh rinn e e — • agus anns a' cheum
sin choimhlion e an aitbne, Falbh agus dean
a leithid eile.
Bha a shiiil air a' bhochd agus air an
fheumach, agus a chobhair dliith dhaibh.
Agus is e sin an diadhachd is fiii. Ach
cuimhnicheamaid cha tug sin air a bhith
seachnadh aoradh follaiseach, no bhith 'ga
sgaradh fhein o mheadhonan nan gras.
Is e duine mor a bha san Ollamh Maclain,
agus fior Shasunnach. Cha robh cus aige
mu Alba, agus cha bu toigh leis Albannaich !
Ach thog e fianuis air taobh an Tighearna,
agus dh'fhag e sin mar ni a bhios an comh-
nuidh againn. Thainig a' chlann bheaga
gu losa. Thainig na daoine glice iad fhein
gu Betelem ! Agus cha do dh'fhag Dia e
fhein gun fhianuis am measg dhaoine mora
agus eagnaidh. Agus bha an t-Ollamh so
air a h-aon aca sin.
Coinneach MacLebid
Leis an Urramach D. I. MacFhionghuin, M.A., Bhatarnis.
THA eilean Uidhist-mu-dheas a' caoidh
agus ag ionndrainn an eildeir choir so a
ghairmeadh dhachaidh air ceud mhios na
bliadhna.
Fad iomadh bliadlma bha e na fhear-togail
fuinn ann an eaglais Dhalabrog, agus 's
cinnteach sinn gu 'n d' fhuair moran togail
cridhe, agus sealladh ur air maise nan salm
mar a sheinneadh iad leis. Duine eireachdail
a'm pearsa, chuir e maise air an t-seirbhis.
Cha bu duine Coinneach Mor (mar a their-
teadh ris) a bha ard-labhrach mu chreid-
eamh. Ach air a shon sin nochd e gu soilleir
c'ait an robh a chridhe agus a thlachd.
" Ge b' e ^it am bheil bhur n-ionmhas an sin
bithidh bhur cridhe mar an ceudna," deir
an T|ghearn, agus fhad's a mhair neart
agus slainte dha cha robh aite Choinnich
falamh ann an tigh an Tighearna. Bhris
air a shlainte o cheann bhliadhnachan air
ais, 's b' fheudar dha a cheaird mar chlaehair
a leigeadh dheth. Bha bas a mhic bu shine
's a Chogadh Mhor so 'na bhuille ghoirt da.
Dh' f hulling e moran 'n a thinneas, ach
bha e foighidneach agus striochdta 's gach
am, agus 'n uair a thainig teachdaire a bhais
is e saighead geuraichte le gaol a bh' ann
o'n Ard-Mhaighstir ; oir bha fadal air gu
triall maille Ris-san mu cheann an d' iath
an crun sgithich agus amharc air a ghniiis
air an do thilgeadh smugaid na taire air a
sgath-san. Bha a chrioch an sith oir
shiubhail e 'na chadal.
Tha co-fhaireachdainn againn ri bhan-
traich, a theaghlach, a pheathraichean agus
a bhrathair caomh 'n am bron.
Aig an Uinneig
Gu leoir a dh' airgiod
B' AITHNE dhorah gille Gaidhealach a bha
gu raaith lorn 'n a chuid an toiseach a
thoiseachaidh, ach le dheanadas agus le
dhichioll, agus leis cho curamach 's a bha
e na ch cuireadh e a chosnadh gu droch bhuil,
bha mile punnd Sasunnach aige anns a' bhan-
ca 'nuair a bha e d^ fhichead bliadhna, agus
e fhathast gun phosadh. Bha meas air
aig a h-uile duine d' am b' aithne e ; aig
a' bhancair, aig a' mhinistear, aig a choimh-
earsnaich, aig na companaich a bha ag
oibreachadh comhla ris, mar dhuine laidir
glic as am faodadh iad earbsa a chur, gu 'n
deanadh e a rathad anns an t-saoghal gun
bhi an eisiomail neach fo 'n ghrein.
Ach ciod air bith a chuir 'n a cheann e,
an uair a bha e mu choig agus da fhichead,
ghabh e 'n a cheann gu robh e cho beartach
ri Carnegie, agus nach tigeadh crioch gu
brath ait na bha aige a dh' airgiod. Am
fear a bha cho crionna 's nach cosdadh e
leth-chrim gun a h-uile sgUlinn dheth a
chunntas, no gun fhios a bhi aige c' aite an
deachaidh e, thoisich e a nis air airgiod a
fhroiseadh as a laimh mar gu 'm faiceadh tu
fear-bainnse a' froiseadh sgillinnean-ruadha
air cloinn aig dorus eaglais. Dh' fhag e an
tigh anns an robh e a' fuireach a chionn nach
I'obh e riomhach gu leoir leis, is chaidh e
a chomhnuidh ann an Hotel mor, far nach
T'obh aige ach a mheur a chur air butan no
cnag anns a' bhalla, agus gheibheadh e gun
dragh ann am mionaid rud air bith a bha
dhith air. An sin cheannaich e feileadh-
beag agus sporan, sgian-dubh agus biodag,
agus cha robh dad a b' fhearr leis na bhi
'n a shuidhe aig ceann biiird, anns an deise
Ghaidhealaich, a' toirt aoigheachd do fhich-
ead no do dheich air fhichead d' a luchd-
eolais a bhiodh e ag iarraidh gu dinnear
uair 's an t-seachduin. Bhiodh iadsan a'
crathadh an cinn agus ag radh ri cheile nach
robh fhios aca air an t-saoghal cia as a bha
an t-airgiod a' tighinn. Ach a reir choslais
cha robh gainne airgid air, agus cha mho
a bha caomhnadh aige air airgiod ; mar bu
mho a chuireadh e a mach is ann bu mho
a bha e an diiil gu robh e na bu bheartaiche
na bha Carnegie riamh, agus nach tigeadh
crioch gu brath air na bha aige anns a'
bhanca. '
Ach thainig crioch air. Sgriobh am ban-
(lair litir shiobhalta, ag innseadh dha gu
tobh an t-airgiod ullamh, agus nach biodh
cheque bhuaith air a paigheadh tuilleadh mur
cuireadh e a steach airgiod a phaigheadh i.
Thuirt fear an tighe-osda gu 'm feuraadh
na dinnearaichean stad mur dioladh e na
bha aige-san air.
An sin thainig e 'g a ionnsuidh fhein ;
chuir e dheth am feileadh-beag is chuir e air
na dungarees a ris, is thoisich e air obair,
agus a chionn gu robh eanchainn niaith agus
lamh ghrinn aige gu nadurra shoirbhich leis
gu luath, agus am beagan bhliadhnachan
bha e cho maith air a dhoigh 's a bha em'
an do thog speuran a chinn.
Bithidh e air uairean a' tighinn 'n am
inntinn gu bheil moran de mhuinntir Bhrea-
tuinn an diugh mar bha an gille ud,
an duil gu bheil an rioghachd cho beartach
's nach tig crioch gu brath air na tha aice
a dh' airgiod, agus gu 'm faod i a chosd gun
chaomhnadh air ithinnich, is 61, is subhachas.
Theagamh nach misd an dtithaich aireamh
bheag de dhaoine a bhi innte anns a bheil
a' mheur so de 'n chuthach ('g ar dion o
spiocaireachd nam bodach crionna) ach
'nuair a thoisicheas an sluagh uile air a
chreidsinn nach 'eil ceann no crioch aig
maoin agus creideas na rioghachd tha an
t-am aig a* Pharlamaid ar siiilean fhosgladh.
Creud na h.eaglais
An uair a bha mi anns an sgoil bha cuid
de na naidheachdan a bha anns na leabh-
raichean-sgoile mar dheo-greine do m' anam,
gu sonruichte naidheachdan mu dhaoine
a bha air an ruagadh anns an t-sneachd le
bannal de mhadaidh-allaidh air a' chuthach
leis an acras. Am bitheantas bhiodh dealbh
air taobh eile na duilleig, air am faiceadh tu
machair gini cheann gun chrich ann an
Ruisia, lom-reidh fo shneachd domhain ;
duine no flithis ann an carn-slaoid
(sledge) air a tharruing le reindeer, no coin,
no eich. agus fichead no da fhichead madadh-
allaidh 'n an deidh, teanganna nam beistean.
a mach, agus iad a' greasadh ansiubhail
mar bu teotha aileadh na creiche. Cha robh
ach aon doigh air dol as orra ; cii, no rein-
deer, no each a thilgeadh orra. Chuireadh
sin stad orra 'g a itheadh, agus m' am biodh
iad ullamh de 'n ithinnich agus de 'n tapaid
'n am measg fhein, bhiodh an carn-slaoid
cho fad air thoiseach orra 's nach biodli e
furasda dhaibh breith a.ir. Ach na 'm
beireadh iad air, dh' fheumteadh a' cheart
rud a dheanamh a ris, fear eile de na coin,
no de na h-eich a thilgeadh orra. Sin an
rud ris an abrar appeasement.
Agus sin an doigh anns am bith moran
dhiadhairean a' feuchainn ris a' chreideamh
Chriosduidh a dhion o na madaidh-allaidh
a bhios 'g an ruagadh agus a' cur eagaii
AIG AN UINNEK ,
7-
orra (luchd-ealain, Higher Critics, mi-
chreidich, agus seorsachan eile a bhios a'
cur teagamh ann an creud na h-eaglais) — •
tilgidh iad orra crioman an deidh criomain
de 'n Chreud gus mu dheireadh nach 'eil
a bheag air fhagail as fhiach dliaibh a
ghleidheadh.
Tha eagal air diadhairean dad a radh mu
Dhia no mu'n t-saoghal neo-fhaicsinneach
mur h-urrainn dhaibh a dhearbhadh air a'
cheart dhoigh anns am bi an luchd-ealain
a' dearbhadh nan nithean a bhios iad fhein
ag radh. Dia a ghabhas tomhas, no Creud
a ghabhas dearbhadh, no miorbhuil a
ghabhas minsachadh, — chan 'eil annta aeh
Dia agus Creud gun bheatha, gun tabhachd.
Bha cho maith dhuit feuchainn ri saoghal
iir a dheanamh ri miorbhuileachd a ' Chreidimh
Chriosduidh a thoirt as. Faodaidh duine
diadhachd Chriosd a chreidsinn, no aicheadh,
ach chan urrainn e a leth-ckreidsinn. Mar
sin chan 'eil ann ach goraiche dhuit, air
ghaol naimhdean na h-eaglais a thoileachadh
agus madaidh-allaidh an eolais a riarachadh,
toiseachadh air crioman an deidh criomain
de 'n Chreud fhagail a mach, na miorbhuilean
a thachair an uair a bha Mac Dhe air a
ghineamhuinn leis an Spiorad Naomh ann
am broinn oigh gun athair talmhaidh, agus
na miorbhuilean eile a thachair air muir
agus raorltan Ghalile, air maduinn na h-
aiseirigh, agus air la na Caingis. Ciod am
feum a bhiodh ann dhuit a' mhiorbhuil ud
no a' mhiorbhuil ud eile fhagail a mach as
a' Bhiobull an uair a tha am Biobull uile air
a thumadh agus air a bhogadh ann am
mlorhhuiledchd, an t-saoghail d' am buin Dia ?
Tha an Creideamh Criosduidh agus Creud
na h-eaglais coltach ri cota Chriosd, air an
do thilg na saighdearan croinn ; cha do
reub iad e oir bha e gun fhuaigheal, air
fhigheadh o bhraigh sios gu h-iomlan. Chan
e tuthagan a dh' iomadh dath, air am
fuaigheal ri cheile air thuaiream, a tha
ann an Creud na h-eaglais, ach ann phio.H
air fhigheadh o mhtdlach gu bhonn.
Bruidhinn gun fiieum
An uair nach 'eil a bheag de dhaoine auns
an eaglais, agus a tha an eaglais fuar agus
an t-seinn fann, tha ministearan gle thitheach
air toiseachadh air trod agus air gearan gu
bheil an diithaich a' ciil-shleamhnachadh o
Dhia, agus a' tuiteam air falbh o 'n chreid-
eamh Chriosduidh. Am b' urrainn dhuit
rud eile a bu sgitheile na sin a chluinntinn
Saba,id as deidh Sabaid ? Chan e mhain
nach dean e maith air bith ach ni e cron,
agus chan 'eil e siobhalta no coibhneil do
mhinistear mur bheil aige ri thoirt do 'n
bheagan de dhaoine dileas a. tliainig a luacJi
ach Ian spainne de shalanu ann an gloinc ,
de mheog fuar. B' fhearr dha feuchainn
ri teas a chur ann fhein aguB anns a' choimh-
thional le tri no ceithir de laoidhean Shankey
a sheinn, agus iarraidh air cuid-eigin iu'uuigh
a dheanamh agus Dia a mholadh.
Thoill iad e
A dh' aindeoin na bhios na cumantaich
ag radh mu uachdarain agus mu mhaithean
an t-saoghail, nach 'eil iad dad na's fhearr
na iad fhein, ma tha iad cho maith, tha iad
anabarrach gaolach air an cur anns a'
Chathair aig cruinneachadh air bith a bhios
aca. Chan 'eil e gu mtighadh ciod a'
choinneamh a bhios ann, Bazaar, no Mod,
no cuirm-chiiiil, no coinneamh-mhor eaglais,
no gnothuch Parlamaid, feuchar ri duinc-
mor no bean-uasal fhaotainn aor son na
Cathrach, Diuc no ban-Diuc, ma ghabhas
e deanamh, agus mur gabh, larla, no Moraiv,
no Ridire, gus mu dheireadh an gabhar
Probhaist-baile, mur bheil na's fhearr li
fhaotainn.
Na'n robh iad freagarrach air dhoigii
eile bhiodh so iomchuidh gu leoir, oir tha
e ceart urram a thoirt dhaibhsan d' aji
dlighear urram, ach air uairean tha rudan
neonach a' tachairt, agus daoine air an
cur anns a' Chathair aig Bazaars, agus
cruinneachaidhean eaglais, nach 'eil fhios
agad air an t-saoghal car son a chuireadh
innte iad, a chionn nach 'eil uidh aca anrts
an obair a thatar a' cuideachadh, no eolas
air na daoine a tha 'ga cur air aghaidh.
Air a' chuid as fhearr, thainig am fasan
so o ghliocas saoghalta, agus air a' chuid
as miosa, o ghloir dhiomhain.
Bha fhios aig Albainn uile ciod an seorsa
duine a bha anns an fhear nach maireann,
an t-Ollamh Iain Stiubhard Blackie, duine
fiiighail sunndach a bhiodh a' deanamh
agus a' seinn oran, agus aig nach robh baigh
ris an t-seorsa ris an abrar P?/,,s'.s'///oots.
Bha e cho eibhinn agus cho inntiTmeadi
'n a dhoighean agus 'n a bhruidhinii 's guin
biodh an Talla a bu mhotha ann am bailc
Ian an uair a chluinnteadh gu'n lobh e ri
bhi air an ard-iirlar agus a' dol a bhruidhinn.
Uair a bha Comunn na Stuamachd ann
am baile araidh air son coinneamh mhoi-
a bhi aca as leth tur-sheachnadh dibhe
dh' iarr iad air an Ollamh Blackie a bhi
air cheann na coinnim.h anns a' Chathair,
agus gun dad eile 's aa am.harc aca ach gu'n
lionadh e an Talla le daoine.
Bha an tigh Ian, agus an uair a dh' eirich
Blackie 'n a sheasamb b'e so a' cheud
fhacal a thubhairt e, " Chan 'eil fhios agam
AIG AN UINNEIG
car son a dh' iarradh ormsa a bhi anns a'
•Chathair so an nochd ; na'n iarradh duine
a dh' ionnsuidh a thighe mi gun dram, a
thatrgsinn dhomh chan abrainn gu'm bu
duin-uasal e, no gu'm bu Chriosduidh e.
Thoill iad e
Uair a dh' iarr Comunn Biobuill an
Sasunn air Morair Orford a bhi 'n a Ard-
Cheann air a' Chomunn sgriobh e an litir
so chuca : " Chuir e ionghnadh agus fearg
orm an cuireadh so fhaotainn uaibh, oir
tha fhios agaibh gu maith an seorsa duine
a tha annam ; gu'm bi mi ag iomairt air
son airgid ; a' cur gheall air reiseadh each ;
ag 61 agus a' mionnachadh. Ged nach 'eil
dad dheth so an ain-fhios dhuibh dh' iarr
sibh orm a bhi 'n am cheann air Oomunn
Biobuill m.ar gu'm bithinn freagarrach air
a shon. Gu'n tugadh Dia maitheanas
dhuibh, a chealgairean."
Cha robh am Morair ro shiobhalta, ach
thoill iad e.
Mo dhachaidh
Bha am fear nach maireann, Calum
Mac Pharlain, 'n a charaid maith d' ar
dtithaich agus d' ar canain, ach ged nach
deanadh e dad eile ach an t-6ran grinn
ud a sgriobhadh, ris an canar "Mo dhach-
aidh," b'airidh e air ainm a chumail air
chuimhne. Theagamh nach 'eil cuid de
na facail cho snasmhor 's a dh' iarradh tu
ann am b^rdachd choimhlionta ach chan
ann air a' bhardachd idir a tha m'aire an
drasd ach air cuspair an orain agus an
dealbh a tha e a' togail fa chomhair na
h-inntinn, air chor agus gu'n toir e air na
ceudan a chluinneas e air a she inn a shaoil-
sinn gur e iad fhein a tha dol dhachaidh,
agus an cridhe a' leum le toileachadh an
uair a chi iad "am bothan beag glan ud
's e gealaicht' le aol."
Ciod air bith barail dhaoine eile air,
cha chuala mise an t-oran so riamh gun
rachd a thighinn 'n am amhaich, no gun
bhuidheachas a thoirt do Dhia gu'n do
chuir e ann an cridhe Chaluim Mhic Pharlain
an t-6ran a dheanamh.
Seall thall thar an aiseig am, fasgadh nan
craobh,
Am bothan beag glan ud, 's e gealaicht' le
aol ;
Sud agaibh mo dhachaidh : 's i dachaidh mo
ghaoil,
Gun chaisteal 's an t-saoghal as fhearr learn.
Tha a h-uUe dealbh a tha e a' toirt fa
chomhair t'inntinn maiseach agus simplidh
agus cubhraidh le gaol, " an t-s6bhrag 's
an neoinean a' comhdach nam bruach,"
" an smeorach 's an duilleach 's an uiseag 's
na neoil," agus " Morag a' cronan do'n
phaisde." Air cho geal 's 'g am bi an t-aol
a tha air na ballachan cha dachaidh dachaidh
gun mhathair, gun phaisde.
Chan fhagainn mo dhachaidh 's bean-chagair
mo ruin
Gu bhi sealbhachadh liichairt le banrigh'nn.
Urram, ma ta, do 'n duine a rinn an t-orau
so a chionn gu bheil e a' taiseachadh cridh-
eachan dhaoine eile le bhi a' cur dachaidh
an oige 'n an cuimhne, no a' meudachadh
an gaoil air am bothan fhein.
Co an duine as truaighe air an t-saoghal ?
Co ach esan aig nach 'eil dachaidh ghaolach.
Ma tha duine sona 'n a dhachaidh agus sona
le mhnaoi, is coma dha ciod am fuachd a
thachras air a muigh, no ciod cho searbh
's a tha a chrannchur no 'obair, oir tha
furan agus blaths a' feiltheamh air 'n a
dhachaidh bhig fhein, aig criochnachadh
saothair an la dha.
Ach is rud neonach e gu'n d' fhag na
baird Ghaidhealach " an dachaidh " gun
ghealachadh gun ghlorachadh gus an robh
e air a dheanamh le duine aig nach robh
bean no clann.
Hiroisima
Cumhachd chuir Dia mu 'n euairt duibh,
Ceangailte cruaidh an sas,
Ghlac sibh is rinn sibh suas e
'N a bhall a bha luath le bas,
Rinn innleachd bhur daoine e sgaiteach
Mar bheithir a' sracadh nan dul.
Rinn gliocas an duine s a pheacadh
Ceudan mile chur sgapte 'n an smur,
Clann agus mnathan is bochdan
Aon tiota gun lochd bha gun deo ;
Is chunnaic ar Dia Hiroisima
Gun dad deth an tim ach ceo.
An Toiseachd.
Calum Mac Gilleathain.
5
1946
Anns a' Chathair
THA mi 'g a sgriobhadh so air oidhche na
Sabaid, a' eheathranih Sabaid anns a'
Charghus, air am bi meuran eile de 'n eaglais
choitchionn a' cumail cuimhne air math-
raichean agus dachaidhean. Tha cuid de
na laithean-feille a b' abhaist do 'n eaglais
a bhi a' coimhead air an leigeil seachad a
nis, ach bha rudeigin grinn agus ciallach
annta, a b' fhiach dhuinn a leantuinn
fhathast.
Air an t-Sabaid ris an abairteadh " Feill
nam. Mathraichean " (Mothering Sunday)
bha e 'n a chleachdadh gu 'n tigeadh gach
aon de 'n chloinn a bha air falbh o 'n tigh
aig an cosnadh dhachaidh air an t-S^baid
ud, na 'n gabhadh e deanamh idir, agus
tiodhlac no tabhartas, mor no beag, aca d'
am mathair. Rachadh an teaghlach uile,
na p^rantan agus a' chlann, do 'n eaglais
comhla, agus an deidh dhaibh Dia agus a
mhaitheas dhaibh aideachadh bhiodh an
corr de 'n la air a chur seachad ann an
caidreamh blath, agus am bord ciiirnichte
le biadh na b' fhearr agus na bu phailte na
air laithean eile.
Bu chleachdadh maith agus caomhail an
seana chleachdadh so, oir bha e a' cumail
fa chomhair inntinnean dhaoine na ceithir
nithean as fhearr 'n ar beatha, no na ceithir
nithean as coir dhuinn a chur air thoiseach,
Dia, agus ar dachaidh, agus biadh, agus gaol
ar parantan. Chan 'eil ann am beatha gun
Dia ach diomhanas agus campar spioraid ;
chan 'eil ann an duine gun dachaidh ach
duine truagh, faondrach air an talam.h ;
cha bhi duine beo gun bhiadh, agus cha mho
a bhios e sona gun ghaol a theaghlaich.
Sin na nithean a bha anns an amharc aig
na seann diadhairean a shonraich gu 'm
biodh an Fheill earraich so air a coisrigeadh
do Mhathraichean agus do Mhathrachas,
ach tha mi an dull nach 'eil so air a chuimh-
neachadh an diugh, agus ma tha an la air a
choimhead idir, gu bheil e air uisneachadh
gu bhi a' tarruing aire dhaoine gus an t-
saorsa a fhuair boirioanaich anns a' ghineal
so.
Fhuair iad saorsa mhor gun teagamh ;
anns na seann laithean bha a bhean air a
cunntas am measg earras no maoin a ceile-
posda, mar nach robh innte ach asail no
cearc, no caora, a bu leis. Ach dh' fhalbh
na laithean sin, agus tha a leithid de shaorsa
aig boirionnaich an diugh 's gu bheil eagal
air an fheadhainn as glice dhiubh gu 'm
faod iad a mi-bhuileachadh.
Chan 'eil.rud air an t-saoghal as priseile
na beatha laitheil teaghlaich anns a bheil,
aonachd agus gradh agus co-chomunn blath
eadar parantan agus clann, ach tha doighean
agus fasain an t-saoghail an diugh a' briseadh
nan ceanglaichean eadar na parantan agus
a' chlann air chor agus gu bheil iad le cheile
a' gabhail an rathaid fhein, na parantan
gun a bheag a dh' ughdarras thairis air an
cloinn, agus a' chlann a' cur seachad gle
bheag d' an uine 'n an dachaidhean fhein.
Theagamh nach gabh so atharrachadh,
agus ann an tomhas reusonta nach 'eil dad
cearr ann, ach is e bann an teaghlaich a'
bhann as sine air an t-saoghal, na 's sine na
'n staid, na 's sine na 'n sgoil, na 's sine
na 'n eaglais, agus bu chall mor e do 'n
t-saoghal gu 'm biodh aire agus gaol agus
dilseachd dhaoine air an toirt do chomuinn
no do nithean eile air thoiseach air an
teaghlach agus an dachaidh fhein.
An uair a tha caraid 6g a' seasamh air
beulaibh ministeir gu bhi air am posadh
faodaidh e a bhi cinnteach gu bheil an aon
dhurachd agus an aon dhochas 'n an cridhe —
dachaidh shona a bhi aca. Ach cha deanar
dachaidh shona gun ghliocas, gun sgoinn,
gun fein-smachd, gun fein-aicheadh, gun
oidhirp dhian. Gun ghradh cha bhi dachaidh
sona, ach cha dean gradh a mhain dachaidh
shona. Femnaidh sicireachd agus tuigse
agus deagh riaghladh a bhi innte, buadhan
nach 'eil aig moran dhaoine anns an t-
saoghal so. Tha fada barrachd de dhaoine
laghach anns an t-saoghal na tha ann de
dhaoine tiirail, agus fada barrachd dhach-
aidhean air am milleadh le cion sgoinne
na tha ^ir am milleadh le cion gaoil. Ged
a bhios daoine, agus gu sonruichte minist-
earan, ag radh gur e cion graidh mathair-
aobhair nan uile thruaighean ann am beatha
dhaoine anns an t-saoghal so, chan 'eil mise
a' creidsinn aon fhacal dheth sin ; a reir
fiosrachadh mo bheatha tha daoine na 's
fhearr 'h an cridhe na tha iad 'n an eanchainn
agus 'n an tuigse. «
A' CHOINNEAMH URNUIGH
Tha sonas agus rian na dachaidh an urra
ri mathair an teaghlaich na 's mo na tha
e ri athair an teaghlaich ; ni boirionnach
deanadach sgoinneil banas-tighe air fraighean
a tha gle fhalamh. Is aithne dhuinn nile
mathraichean a thog sia, no seachd, no ochd
de chloinn ann an tigh beag, agus air tuar-
asdal beag gu glan grinn measail, gun bhi
an eisiomail neach fo 'n ghrein, agus an
aodach air a dheanamh cho grinn sgiobalta
le an lamhan fhein 's nach leigeadh an athair
no iad fhein a leas fuireach as an eaglais
no as an sgoil-Shabaid a chionn nach robh
aodach aca. Sin an seorsa mhriathan ris
an abradh Solamh " bean shubhailceach,"
a ni maith d' a fear uile laithean a bheatha,
agus a bhios air a beannachadh le a cloinn
gu brath.
Tha an seorsa so pailt gu leoir an Albainn
fhathast, mathraichean a tha 'n am Banrigh
agus 'n am Parlamaid 'n an dachaidh, a'
riaghladh ann an gradh, le gliocas agus
sgoinn, gun-ghuth mor no droch fhacal, a
chionn gu bheil am facal d' an teaghlach mar
gu 'm biodh aithntean Dhe. Boirionnach air
bith a choisneas dhi fhein an crun agus an
rioghachd so tha i a' dearbhadh gu bheil
eanchainn agus talantan cho maith aice
ris an fheadhainn a fhuair M.A. an Dun-
eideann no an Glaschu, ged nach biodh innte
ach bean treabhaiche. '
Tha mtighadh mor eadar tigh-comhnuidh
agus- dachaidh ; ni clach agus aol agus
beagan earnais tigh-comhmxidh, ach cha
dachaidh e mur bheil e air a naomhachadh
le aoradh agus iirnuigh agus cleachdanna
eile na diadhaidheachd. Gun aoradh no
urnuigh ann an tigh ciamar a bhios crioch
araidh an duine air a chum ail an cuimhne
an teaghlaich, oir mur bheil iomradh againn
air Dia, ar Cruithear, ar Fear-saoraidh, agus
ar Breitheamh, tha ar beatha uile diomhain
agus seachranach. Is sona a' chlann a
chuala sgeul an t-soisgeil an toiseach, agus
a dh' ionnsaich mu Dhia agus mu Chriosd,
o 'n athair agus o'm mathair. Tha eifeachd
agus cumhachd ann am facal an Tighearn
ann fein, ach tha a chumhachd sin air a
diiblachadh agus air a la-ibleachadh an uair
a tha am facal sin air a ttieagasg dhuinn ann
an gradh le parantan air a bheil gaol againn.
A' Choinneamh Urnuigh
Leis an Urramach Caluni MacGilleathain, Conan.
" AM bi an sluagh a' dol do 'n choin-
neamh iirnuigh an so ? " arsa an seann
mhinistea.r a Baile Dhubhthaich ri boirean-
nach an aon^ de na bailtean air Machair
Rois.
" Ce mar a theid iad do 'n choinneamh
iirnuigh," arsa ise, " mur dean Dia an cur
ann ? "
"A bhean," thuirt am ininistear, '" chan
'eil mi feoraich dhiot de is urrainn Dia a
dheanamh ; ach tha mi feoraich dhiot am
bi an sluagh a' dol do 'n choinneamh-
iirnuigh 's a' bhaile so ? "
Is e fior sheann leisgeal a bha aig a'
bhoireannach. Cha chan duine, gun ta,
ce mar a chuireas mi mo spainn 'na mo
bhial mur dean Dia a cur ann dhomh ?
Agus as eugmhais Dhe tha e cheart cbomh
eucomasach do dhuine a bhiadh itheadh
agus a tha e dha dhol do 'n choinneamh
Iirnuigh. Thuirt fear de na diadhairean
mora an Sasainn, " na casan a bheir chon
na feilleadh thu bheir iad chon na h-eaglais
thu." Bheir, is iad a bheir gu boidheach.
Ach, a nis, chan 'eil agam sa' mheud sin
ach an rud air an robh an romh-radh aca,
no am facal-toisich ! Far 'eil coinneamh
urnuigh tha beannachd. Is ann a bhios
fhios sin aig daoine aig nach 'eil a leithid.
Bha mi an de a' ceilidh air Calum. Is
ann as na Hearadh a thainig Calum ged is
fhada bho dh' fhag e an ceann garbh sin a
tha air an aon eilean mhor air a bheil Leodhas
is na Hearadh. Bha _seanchas againn an
Gaidhlig. An uair a dhealaich sinn thuirt
a bhean gun robh cailleach an so uair agus
an uair a thigeadh duine choimhead oirre
aig am biodh Gaidhlig chanadh i anns an
dealachadh, " tha leigheas anns a' Ghaidh-
lig." Agus sin rud a chreideas mi, a cheart
chomh cinnteach agus a chreideas mi gu
bheil leigheas anns a' ghrein. Thainig mi
fhein is Calum gu bhith seanchas air duine
araid a bha gle ainmeil, aon uair, anns na
h-eileanan an cois an t-soisgeul, duine aig
an robh buadhan is talantan nach bu bheag,
duine aig an robh urlabha chomh maith
agus a dhfeanadh a linn, agus duine bha 'na
sheorsa de fheallsanach ri cheird, a' sir-dhol.
a steach an ceist na Diadhachd ged nach
d' fhuair e riamh moran de 'n rud ris an can
sinne sgoil, oir is e pairt de 'n amaideas a
bhith an diiil gur h-ionnan Beurla is sgoil
Nam b' ionnan de a dheanadh na Greu-
gaich ! " Bha e," arsa Calum, " 'na dhuine
sgaoilte an uair a bha e 6g." " Chuala mi,"
arsa mise, " gum biodh e a' sabaid agus ag
61." " Bhitheadh," arsa Calum. " Thainig
SGEUL 'MU PHLAIGH
3
e turns o'n iasgach agus an uair a rainig iad
Baile-gun-ainm. thoisich e air 61. Air an
rathad dhachaidh thainig e gvi loch. Cha
robh aige de na rinn e chosnadh ach an
aon tasda^n. Rug e air an tasdan agus thug
e urchair dha a mach do 'n loch, agus e ga
chur an taobh a chaidh each, " cha teid
thusa dhachaidh nas motha na chaidh
each ! "
Bha sinn air a bhith bruidheann air e
bhith 'na bhard, agus thuii't Calum, " Rinn
e oran do the a bha san aite agus thainig
a niuinntir a ghearainn air gu tigh athar,
agus an uair a thainig e am fianuis athar
thuirt athair ris, ' B' fhearr learn gum fagadh
tu am baile, ged a bheireadh tu an saoghal
fo do cheann, a roghainn air thu bhith
maslachadh dhaoine a niuigh 's a stigh.'
An lath iarna mharach thog mo ghaisgeach
a phoca agus thug e an saoghal fo cheann,
agus aon uair eile rainig e Baile-gun-ainm
agus e nis a' dol a sheoladh. Bha e fhein
agus companaich a bha aige a falbh na
sraide gus an robh iad sgith, agus iad a'
fuireach ri bata a bheireadh an t-aiseag
dhaibh, agus .mo dheireadh thuirt mo
ghaisgeach ri each gun dheigheadh iad do
'n choinneamh urnuigh a chur seachad na
tide, gum faigheadh iad aite-suidhe air
a' char bu lugha. Cha robh iad deonach,
ach dhearg e orra agus chaidh iad ann.
Agus thachair rud. Chaidh mo ghaisgeach
iompachadh." Ma is e atharrachadh a
thighinn air duine iompachadh, chaidh iom-
pachadh. Bha fhios aig an t-saoghal Leodh-
asach is .Hearach air sin an iiine nach robh
fada. An uair a thainig iad a mach as a'
choinneamh thuirt e ri each, " Gabhaibh
mo leisgeal, eh an 'eil mise dol nas fhaide,"
agus thill e dhachaidh. Aig an ath choman-
achadh bha e aig ceann suidheachain 'na
fhear aideachaidh ; agus bha an nighean
a mhaslaich e i fhein 'na suidhe aig ceann
eile an t-suidheachain. " D' oibre-sa Dhe
ce h-ioghantach."
A nis so a' cheist. De a bha air tachairt
an oidhche ad sa' bhaile bha sud mur biodh
a' choinneamh ad ann ? Co aige tha fhios.
Is iomadh rud a dh' fhaodadh tachairt.
Is docha gun robh duine boehd le ardan
agus le dubhslan air aiseag a ghabhail agus
air a dhol bhuaidhe builleach. Cosnadh
is 61, 61 is buaireadh, buaireadh is sabaid,
agus, mu dheireadh, an t-slainte briste
agus an eitig an dan. Is iomadh rud a dh'
fhaodadh tachairt. Ach thachair sid. Agus
de an taobh o'n tainig an solus thige ? Anns
an t-seinn ? Ola cheart chomh d6cha.
Anns an urnuigh, seadh, agus cuideigin
le a naire an uachdar air fhein ag oidhirpeach-
adh air urnuigh a dheanamh 1 Le facal
o dhuine eile a bha deanamh searmon beag
agus e ail dan da a dhol dhachaidh gle mhi-
thoilichte leis ? Ach eo aige tha fhios.
Thachair sid. Agus thachair tuilleadh is
tuilleadh eile anns na Hearadh air a
thailibh !
Sgeul mu Phlaigh
Le Niall Mac-an-Tuairnear, F.R.H.
Drinishadair ma Hearadh.
THAINIG cunntas eagalaeh a nuas d' ar
n-ionnsaigh mu phlaigh uamhasaich a thug
sgrios CO mor air Eirinn bho chionn coig
cheud bliadhna. Tha iomadh sgeul mhula-
dach ri fhaotainn mu thimchioll an sgrios
agus am fasaehadh a rinn an galair so a
thoirt air cearna mhdir de 'n dtithaich.
Bha an galar so co gabhailteaeh, sgaoilteach,
's gu 'm b' abhaist ieo, nuair a bhuaileadh
e neach air bith, an t-aon sin, ged a b' e am
mac no an nighean bu ghradhaiche 's an
teaghlach a chur a mach as an tigh — -an cur
ann am bothan le6 fhein, agus soitheach
Ian uisge dltith dhoibh, maille ri builionn
arain, 's air am fagail an sin gu basachadh ;
agus an deidh basachadh 's gann a dhuraich-
deadh na cairdean bu dliiithe misneach a
ghabhail an cuirp a chur fo 'n iiir. Bu
deisinneach eagalaeh a leithid so ; ach mar
a thubhairt lob, " gaeh ni a ta aig duine,
bheir e air son anama."
Bha aig an am so teaghlach ard measail
an Eirinn ris an abradh iad Mac Cellie Mor
— -teaghlach eo cumhachdach 's a bha an
ceann mu dheas na h-Eirinn. Bha iad a
ch6mhnuidh ann an* Caisteal Dubh na h-
Innse. Bha esan a bha aig an am air ceann
an teaghlaich na dhuine borb, colgarra,
fiadhaich anabarrach uaibhreach, danarra,
dicrasach, gun suim, gun truas, gun iochd
do bhochd no nochd, ach 'n a chulaidh-
eagail do gaeh aon. Bha teaghlach mor
aige ach bha a h-aon diubh d' am b' ainm
Ulic do 'n d' thug e baigh is speis os cionn
chaich.
An Ramailear
Bha anabarr graidh aig Mac-Cellie a'
Chaisteil Duibh air Ulic. Bha e 'n a fhleas-
gach dreachmhor ri amharc air. Cha robh
eadar da mhaoil na h-Eirinn uasal 6g bu
dreachmhoire cruth is dealbh. Thug e
SGEUL MU PHLAIGH
gradh do dh' iomad oighe is gruagach uasal
riomhach, ach b' ann cbum am mealladh.
Cha robh bold do gealladh, gu bbi dileas
seasmhach doibh nach tugadh e, 's cha robh
gealladh no bold nach bristeadh e.
B' ann de na maighdeanan 6g a mheall
e mar so 's a threig e, Una a' Ghiinn Uaine.
Bha an ailleag so a' tamh maille r'a brathair,
triath Bhaile cholm.
Thug giulan Ulic, agus mar a thachair
do dh' Una aillidh, mor nane air an teagh-
lach ; 's bha fearg eagalach air a brathair.
Bha fadal orra aicheamhail a bhi aca air
son mar a rinneadh a mealladh le foill.
Chuir iad romhpa dioghaltas a ghabhail a'
cheud chothrom agus dh' fheuch iad coth-
rom fhaotainn ; ach bha esan furachail 's
'g an seachnadh.
Ach thachair gii 'n do thoilich freasdal
an Ti is airde Ulic a bhualadh leis a' phlaigh.
Thog 'athair colgarra a ghuth, is ghul e gu
goirt. Chluinnteadh a chaoidh 's a ghearan,
's a ghlaodhaieh, 's a' chaisteal mar neach
air a bhreathal, agus 's ann da-rireadh mar
sin a bha e. "A mhic, a mhic ! " ars esan —
" a chuisle mo chridhe, annsachd m' anama,
neart mo thighe, mo chul-taic, mo dhochas,
uaill mo chridhe ! Ciod so, Uilic, a ghaoil
's a ghraidh, a thachair? Oigfhir a' chuil-
dualaich, a fhleasgaich nan duala donna !
aig an robh guth mar cheol an uisge bhorbh-
anaich bhinn do cheum mar cheum an fheidh
chabraich 's a bheinn ! Cha chuirear thusa,
annsachd mo chridhe, a mach a ciasteal t'
athar, cha chuirear mo mhac gu basachadh
ann am bothan na beinne leis fein. Cha
dealaich mi riut Ulic ! "
Teaghlach roinnte
Ach dh' eirich an teaghlach uile suas an
aghaidh an athar. " An e," ars iadsan,
" gu 'n tugadh tu a' phlaigh oirnn uile air
son Ulic ? An leig thu leinn uile basachadh,
seach esan a chur a m«.ch ? "
Labhair iad uile ; 's mu dheireadh, ged
bu chruaidh a' chilis, cho-aontaich an seann
duine. Thogadh air falbh Ulic. Ghiulanadh
a mach e gu taobh cncic, an sealladh a'
chaisteil ; agus thogadh bothan de dh'
ihiodh nan craobh, air a chomhclachadh le
luachair, anns an do chuir iad e 'n a shineadh
air leabaidh rainich.
Chuireadh soitheach uisge agus builionn
arain ri thaobh agus dh' fhagadh e an sin
gu basachadh leis fein, gun charaid, gun
bhana-charaid, gun athair, gun mhathair,
gun lighiche gun mhuime. Tha Ulic 6g an
sin ail- a threigsinn, fada bho cheol, is 61,
is siigradh, air an robh a chridhe iomadh
uair an geall. Fada bho fhuaim na seilg.
is iomairt arm, tha e an so air a threigsinn,
gu basachadh fo 'n tinneas uamhasach, gun
aon chuimhne, gun aon smuain, chum
fuasgladh a thoirt d' a anam iomaganach.
An uair a threig Ulic an oigh aillidh 6g,
Una chaomh, cha chuala cluas i ri gearan.
Aon ghuidhe an aghaidh an fhir a mhill i
cha d' thainig a mach as a beul. Bha i air a
h-irisleachadh gu duslach na talmhainn, a
cridhe 6g air a sgaineadh, 's a cairdean gu
leir ag amharc sios oirre le tair. Ach fhuair
i am air aithreachas, threig i an saoghal,
agus aim an uaigneas dh' iarr i bho Dhia
na dhiult an saoghal a thoirt dhi. Ged . a
chuir a h-athair talmhaidh a chul rithe, cha
do chuir Esan a chruthaich 's a dhealbh i.
Ged a rinn a braithrean saoghalta tair oirre,
dh' fhiosraich i cairdeas is iochd uaithe-san
a sheasas na 's dliiithe na aon bhrathair.
Thug i o iochdar a cridhe Ian mhaitheanas
do dh' Ulic cealgach, agus gu trie ghuidh
i gu 'n tugadh Dia maitheanas da. Cha do
chuir a' phlaigh eagal oirre ; cha do sheach-
ainn i aon aite 's an robh i, no aon .neach
a bha a' basachadh leatha. Chaidh i mach
a latha 's a dh' oidhche, a' frithealadh
dhoibhsan a bha a' fulang. Fo theas is fo
fhuachd, fo thuradh 's fo dhile, cha deach-
aidh stad air Una, ach a', rannsachadh a
mach nam feadhna a bha air an treigsinn
le 'n cairdean 's a' freasdal doibh. Chiteadh
i le soitheach uisge is" builionn arain, a'
siubhal o aite gu aite, mar aingeal throcair-
each, ag iarraidh faochadh is fuasgladh a
thoirt do gach aon air an rcflbh dith.
Thug so air a cairdean a seachnadh.
Dhruideadh dorus tighe a h-athar oirre ;
•'s cha tigeadh neach eadar i 's gaoth nan
speur, air eagal an galar gabhailteach a
ghlacadh uaipe mu 'n robh i fein co suarach.
An gaol laidir
Chual i mar a thachair do dh' Ulic, esan
a mheall 's a threig i, 's a thug naire is
bristeadh-cridhe dhi. Chual i gu 'n robh
e a' basachadh ann am bothan beag anns
nach cuireadh e fein bho chionn ghoirid a
choin- seilg. Ghrad dhi-chuimhnich i gach
olc is eucoir a rinn e oirre. Ghlac caomh-
alachd is trocair is iochd, Ian chumhachd
thairis air a h-anam. Bha tobar graidh 'n
a cridhe : ged a bha e air a dhruideadh,.
gidheadh nach .do thraoigh.
Ghreas i dh' ionnsuidh an aite 'n robh
an t-uasal truagh a' basachadh 'n a bhothan
aonarach, gun charaid, gun dochas. " Rui-
gidh mi." ars ise, " an t-^ite : bithidh mi
dluth dha. Taisichidh mi a bheul, mur
dean mi barrachd. Bheir mi dha de dh'
uisge an fhuarain. Guidhidh mi air a shon.
LITRICHEAN SPURGEON
Agus CO aig am bheil fios, ma thainig an
nine sh6m:"aichte, ma thainig am a bhais,
CO aig a bheil fios nach dean mo spiorad-sa
imeachd maille ris an spiorad aige-san ?
's ged nach robh sinn air ar n-aonadh ri
cheile 'n ar beatha, theagamh gu 'm faod
so tachairt an am bais."
Air an la-maireach thog i oirre thairis
air a' mhonadh fharsuing a bha eadar tigh
a brathar agus Caisteal Dubh na h-Innse.
Thainig i am fradharc a' bhothain 's an robh
Ulic. Chaidh i stigh ; ach ciod a thubhairt
ise no fhreagair esan, cha chualas le cluais
chruithichte.
Chunnacas i le iomadh aon latha an deidh
latha a' tm'aman aig dorus a' bhothain
agus a da laimh gheala bhoidheach paisgte
tarsuing air a h-uchd.
Bha i 'n sin latha is latha, ach cha deach-
aidh aon neach a labhairt rithe. Mu dheir-
eadh mhothaich daoine nach robh i a'
gluasad ; 'n a suidhe air cloich, a ceann air
a gltin 's a h-aodann air a thionndadh ri
taobh a stigh a' bhothain. Chunnacas, mu
dheireadh, na fithich ag itealaich mu 'n
aite ; agus chualas roc nan eun lonach
chiocrach so a' tighinn air oiteig na h-
oidhche. " Tha Ulic, mac Mhic-Cellie mhoir
air caochladh," arsa gach aon.
" Cha chreid mi gu bheil," arsa feadhainn
eiie ; " mothaich, cha d' fhuair fitheach no
rocas a stigh air dorus a' bhothain fhathast."
Ach thubhairt neach eile, " Bha mise a'
gabhail beachd air an aite, is thug mi fainear,
a h-uile uair a dh' fheuch an t-eun granda
ciocrach dol a stigh, gu 'n robh ni-eigin mar
bhreid gheal air a thogail 's air a chrathadh,
a dh' fhuadaich na fithich air falbh."
Bheachdaich iad uile air an la-maireach,
ach cha robh am breid geal a' gluasad.
Chaidh iad dluth.
Bha Una an sin 'n a h-aonar, ach bha
Ulic marbh. Ghlaodh iad air Una eiridh
is tighinn air falbh. SmMd iad oirre, ach
cha do fhreagair i. Thainig a brathair ;
chaidh e dh' ionnsuidh an aite ; chuir e a
lamh air a gualainn, is thubhairt e rithe,
" Una, a phiuthar mo ghaoil! thig dhach-
aidh. Eirich is thig maille rium ; eirich is
fag an t-aite so. Thainig breitheanas airsan
a mheall thu 's a thug naire air teaghlach
t' athar." Ach cha d' thubhairt Una diog ;
cha chualas osann no glaodh; Dh' amhairc
a brathair 'n a h-aodann, ach bha i gun
deo ! Chaochail ailleag nan iomadh buaidh ,!
Bha a' phlaigh a nis air casg 's an dtithaich.
Chruinnich tuath _an da theaghlaich 's an
cairdean, chladhaich iad uaigh ami an
Cill-an-daraich (Kildare) agus charaich iad
iad taobh ri taobh. Chuireadh an t-aon
leac thairis orra. Loisgeadh am bothan agus
ni iongantach ri aithris chinn da chraobh
ard 's an larach aige a tha air an leigeil ris
gus an latha 'n diugh fo ainm craobh Ulic
agus craobh Una.
" Gradh as motha na so chart 'eil aig neach,
gu 'n leigeadh duine a bheatha sios air son a
chairdean."
Litrichean Spurgeon
DH' fhaodadh na daoine a bhiodh a' faotainn
litrichean bho Spurgeon a bhi 'n a chomain
air son aon ni co dhiubh — bha iad furasda an
leughadh. Bha lamh-sgriobhaidh anabarrach
maith aige, agus cha do leig e ruith le laimh
eadhon anns na bliadhnachan a bha moran
sgriobhaidh aige 'g a dheanamh. Chan 'eil e
siobhalta do dhuine litir a chur gu duine eile
a tha duilich a leughadh. Ach is trie a tha sin
air a dheanamh. Ciod air bith a their thusa,
a leughadair, chan urrainn mise gun droch
bharail a ghabhail 'n am inntinn fein air divine
a sgriobhas ainm aig bonn litreach cho cam,
spagach, neo-shoilleir, 's nach 'eil e furasda
dhomh a dlieanamh a mach c6 e.
Gus an do thog mi an leabhar so an diugh
cha robh cuimhne agam gu'n do chaochail
Spurgeon cho 6g ; cha robh e ach seachd deug
is da fhichead bliadhna an uair a shiubhail e.
Ach bha e os cionn da fhichead bliadhna anns
a' mhinistrealachd, is liubhair e barrachd
shearmon na duine eile de'n ghineil ud.
Cha robh e seachd bliadhna deug a mach
an uair a thoisich e air searmonachadh, agus
o'n cheud la a thoisich e, tharruing e aire
dhaoine is dh' eisd a' mhor-chuideachd ris
le toileachas.
Anns na litrichean a sgriobh e ann an
laithean oige tha mi ag ionndrainn aon ni, an
t-abhacas agus a' gheiread agus an gliocas a
bha 'n a briathran an uair a bha e aig airde a
bhuadhan. Ach anns na laithean ud bha e
'g a ullachadh fein air son a dhreuchd, agus
a' gluasad gu failidh mar neach a bha cud-
throm an t-saoghail air a ghuaillean. Dh'
abuich inntinn Spurgeon anabarrach trath ;
bha seana cheann air na guaillean 6ga,agus
a thaobh fiosrachadh spioradail rainig e ire
aig fichead bliadhna nach ruig daoine eile
gus am bi an ceann Hath. So te de na
litrichean a sgriobh e gu athair 'n a shia
bliadhna deug.
6
LITRICHEAN SPURGEON
" An dara la deug de'n Mhart, 1850.
Athair ghaolaich,
Moran taing dhuibh air son 'ur litreach ;
thoiribh mo bheannachd agus mo ghaoL do
mo mhathair.
Aig a' choinneamh mu dheireadh a bha
aig na braithrean bha m' ainm air a chur air
am beulaibh gus a bhi air mo gliabhail a
steach do'n eaglais mar bhall. Tria mi an
dochas gu'm bi mi a nis na's faiceallaiche na
bha mi riamh, agus na'.s trice air mo ghltiinean
ag nrnuigh. Ciamar a b' urrainn Criosduidh
a bhi sona mur biodh dearbhachd aige gur
e Criosd a bheatha agus gu'n cum an Tigh-
earna suas e. Cha ghabhainn-sa an ceum
so air son an t-saoghail m.ur biodh fhios
agam gu bheil Buachaille Israeil 'g am
dhion agus 'g am ghleidheadh a ghnath.
Tha tirnuigh dhomh a nis mar bha cioch mo
mhathar dhom.h 'n am leanabh. Ged nach
,'eil an aon chail agam do urnuigh daonnan
tha fhios agam nach tig mi beo as eugmhais
a bhi 'g urnuigh. Theid aig duine air dol
seachad air Slochd an Eu-dochais fein le
lorg na h-urnuigh agus le creideamh. An
uair a b'isle mo chreideamh, bhoidich mi
gu'n tugainn mo ghradh uile do Chriosd,
ged nach biodh aon ghath soluis agam agus
ged nach biodh aon chomhfhurtachd
spioradail aig m' anam ; seadh ged a bhithinn
air mo chall gu siorruidh, bhoidich mi gu'n
gradhaichinn esan agus gu'm feuchainn r'a
aitheantan a choimhead."
Anns na litrichean a sgriobh e gu athaii-
agus gu mhathair 'na ghille 6g tha moran mu
bhaisteadh. Cha b'e Baisteach a bha 'n
a athair, ach ged bha taobh aig Tearlach
Spurgeon ris na Baistich a chionn gu'n do
nochd cuid dhiubh coibhneas dha, agus gu'n
do theagaisg iad e ann an nithean spioradail,
cha bu mhaith leis a bhi air a bhaisteadh gun
cead agus beannachd athar fhaotainn. Ach
ged bha e a' creidsinn gu'm bu choir do
dhaoine a bha ag aideachadh an Tighearna
a bhi air am baisteadh, cha do theagaisg e
riamh nach teid do neamh ach Baistich. So
litir cho laidir 's a sgriobh e mu bhaisteadh ;
bha i air a sgriobhadh gu brathair athar."
" Cambridge, Sept. 27, 1853.
Tha aobhar no dha agam a bhi sgriobhadh
chugaibh an drasd. Tha seirbhis bhaistidh
ri bhi againn air an naoieamh la deug de
October, agus bhiodh e 'n a thoileachadh
mor dhomh sibhse fhaicinn a leantuinn 'ur
Maighstir anns an uisge. Cha toigh leam a
bhi bruidhinn mu bhaisteadh ro thric, air
eagal gu'n saoil daoine gu bheil mi a' toirt
aite dha 'n am theagasg nach buin dha gu
dligheach. Ach tha fhios agam gu bheil
gradh agaibh-sa do Chriosd, agus a chionn
gu bheil tha mi a' cur impidh oirbh an ceum
sonraichte so 'n 'ur bheatha spioradail a
ghabhail air a sgath-san. Nach dean sibh
an aon ghniomh so air a shon ! Ged nach
iarradh Criosd orm ach mo liidag a thogail,
mur dean mise sin, tha e a' dearbhadh gu
bheil fuachd air tighinn 'n am ghradh dha ;
agus faodaidh mi bhi cinnteach gu'm fulling
mi call. Cha labhair m.i ruibh-se mar neach
aig a bheil iighdarras thairis oirbh, ach tha
mi a' guidhe oirbh mar 'ur caraid agus 'ur
daimheach aig a bheil gaol oirbh, gun an
aithne so a dhichuimhneachadh a thugadh
dhuinn le Criosd.
Faodaidh sibh so a leigeil fhaicinn do mo
sheanair, ma thoilicheas sibh, oir seasaidh an
fhirinn i fein daonnan, co dhiu a ghabhas
daoine rithe no nach gabh. Agus tha na
sgriobh mi mu'n bhaisteadh fior, oir tha
e air fhiollseachadh anns an Tiomnadh
Nuadh.
Ach theagamh gur fhearrdhuibh gun ghuth
a radh ris, oir chan 'eil dochas agam gu'n
atharraich dad a their mise a bheachdan-san,
agus chan 'eil feum sam bith ann a bhi
sparradh bheachdan air daoine nach dean
ach am bioradh no fearg a chur orra. Bu
mhaith leam-sa a bhi reidh ris na h-uile
dhaoine a tha 'n an Criosduidhean, co dhiu
is ann de chuideachd Chalvin iad, nO de
chuideachd Arminius, no de chuideachd
Wesley ; co dhiubh a tha iad Saor no Daor,
anns an eaglais no anns an t-seapall ; ach
ged tha mi cinnteach gu bheil cuid dhiubh
a fhuair binn am bais cheana chan 'eil e
mar fhiachaibh orm beatha ur a chm annta
le dol a chonnsachadh riu."
Bha da mhac aig Spurgeon ; is ann thuca-
san a bha cuid de na litrichean as blaithe agus
is caomhaile anns an leabhar air an sgriobh-
adh. Bha an dithis a' searmonachadh an t-
soisgeil, rud a thug solas mor do chridhe an
athar. Anns na comhairlean a thug e orra
chithear am meas a bha aige air eolas agus
air dian-shaothair ann an dreuchd na minis-
trealachd. Bha grain eagallach aige air
leisg agus air daoine leasg ; bha e fhein ag
obair gun sgur is chan 'eil teagamh
nach e meucl a shaothrach agus aireamh neo-
chuimseach nan uairean a bha e ag obair
a bhris a shlainte. Theagamh gu'n cuala mi
e roimhe, ach cha robh cuimhne agam. air
gus an do leugh mi a litrichean gu robh
slainte Spurgeon cho dona an deireadh a
bheatha, agus gu'm biodh e a' dol cho trie
do cheann a. deas na Frainge a ghabhail
fois.
LITMCHEAN SPURGEON
Chan e aon litir a tha annS na leanas ; tha
e air a tharruing a leth-dusan no an corr de
na lithrichean a sgriobh e gn Tearlach agus
gu Tomas, a mhic.
" Fag nithean leanabail as do dheidh agus
cuir ort t' armachd a dheanani.h obair duine
anns an t-saoghail. Mar is deine a dh'
oibricheas tu 'n ad oige is ann as lugha a
bhios agad ri dheanamh suas an deidh
laimhe ; ciod air bitli a bhios tu ris cuir
t' uile chridhe agus t' uile neart ann. Leugh
oibrichean nan diadhairean ann an laithean
t' oige agus lean air an leughadh. Gu
sonraichte leugh oibrichean Matthew Henry
m' am pos thu, oir bhiodh eagal orm mur
dean thu e m'am pos thu, gu'n teid lacob
foidhe.
Tha eolas feumail anns a' nihinistrealachd ;
theid aig duine air searmonachadh gun
eolas, ach cha bhi a shearm.onachadh cho
niaith 's a bhitheadh e na'n robh eolas aige.
An uair a bhios duine bliadhnachan ann an
obair na ministrealachd bidh aithreachas
air nach d' ullaich e e fein na b' fhearr air
a son. Nach e Dia a chuir an t-urram orm-sa
dithis mhac a thoirt dhonih a tha searmon-
achadh an t-soisgeil le cumhachd. Tha mo
chupan Ian.
An uair a bhios duine a' dol o aite gu aite
tachraidh daoine neonach air, daoine nach
fhearr na gobhar no asail. Thachair iomadh
gobhar is asail orm-sa re m.o chuairt air
thalamh, ach thug bean-uasal a thachair orm
an San Remo barr air uile mhnathan an
dom.hain a thaobh glaoicealachd. Thuirt
i gu'm bu duilich an rud e gur e ludhach
a bha anns an Tighearna losa ! An uair a
dh' fheoraich mi dhith am b' fhearr leatha
e bhi 'n a Shasunnach, thuirt i nach e sin a
bha i a' ciallachadh idir, ach gu'm bu mhor
an diobhail e a bhi 'n a ludhach ; gu'm biodh
a' chuis moran na b' fhearr na'n robh e 'na
Chriosduidh, coltach ruinn fein."
Aig am sonraichte d'a bheatha bha moran
dhaoine anns an diithaich so leis nach bu toil
na doighean a bha aig Spurgeon ; bha iad an
diiil gu'm biodh e ag radh agus a' deanamh
rudan neonach air ghaol aire an t-sluaigh a
tharruing chuige fein. Sin an t-aobhar gu
robh gu leoir de dhaoine diadhaidh an Albainn
agus an Sasunn nach rachadh 'g a eisdeachd,
agus gu'n robh a naimhdean agus na paipea,r-
an naidheachd a' cur sios air gu laidir agus
gu nim.heil. Bho chuid de na litrichean so
tha mi a' faicinn .gu robh e ceart coma ged
chaineadh an saoghal e ; a dh' innseadh na
firinn bha e toilichte na paipearan-naidh-
eachd a bhi cur sios air, oir mar bu mho a
chaineadh iad e, is ann a b' fhaide agus a
b' fharsuinge a bha ainm a' dol.
" Fad bhliadhnachan bha na paipearan-
naidheachd 'g am bhreabadh, ach a nis
tha iad a' toiseachadh air m' imlich ; ach
tha am breabadh a cheart cho maith leam
ris an imlich, cho fbad 's a lionas iad an
talla anns a bheil mi a' searm.onachadh.
Tha mi an diiil anns na laithean so gu'n
lionainn an talla ged shearmonaichinn air a'
mheadhon-oidhche, agus ged bhiodh cur
sneachd ann. Ciod air bith aite an teid
mi tha na miltean 'g am leantuinn ; tha an
sluagh cho dumhail 's gur gann is urrainn
dhaibh an anail a tharruing, is tha a leithid
de phutadh ann a dh' fhaotainn a steach
's nach urrainn boirionnaich dol ann gun an
aodaeh a bhi air a .shrachdadh, agus gun
chunnart dol an eeangal. Tha so a' cur a'
chuthaich air cuid de na ministearan ; tha
an Diabhol a' beucaich agus a' burralaich le
feirg, ach tha obair an Tighearna a' dol air
aghaidh is anamanna 'g an tearnadh. Nach
beag tuir a tha anns an Diabhol ! na'n do
leig e mo shiubhal leam cha bhiodh uiread
anamanna luachmhor air an toirt as a laimh,
ach an uair a thoisich e air mo chaineadh
thug e dhomh mo chothrom."
Sgriobh cuid-eigtn chuige a dli' fhoigh-
neachd dheth an robh e fior gu robh e a'
teagasg nach rachadh leanaban nach robh
air am baisteadh do neamh. So an fheagairt
a chuir e air ais.
" Cha dubhairt mise aon fhacal riamh,
aig am air bith de mo bheatha, a bheireadh
air daoine a shaoilsinn gu'm faodadh paisdean
a bhi air an tilgeadh do ifreann. Cha mho
a tha mi a' creidsinn gu'm bi ; cha tainig
an smuain riamh a steach orm. Tha mi a'
creidsinn gu'm bi na h-uile naoidheana air
an tearnadh ; is tha mi am beachd nach 'eil
aon Chriosduidh air an talamh a tha creidsinn
an da-ru'eadh gu'm bi leanaban air an call
gu siorruidh mur do bhaisteadh iad. Ma
tha, tha an duine sin, an dara cuid, as a
chiall, air neo chan 'eil e a' tuigsinn a'
chreidimh Chriosduidh. Tha mi toilichte
gu'n tug thu dhomh an oothrom an rud
sgainnealach so a bhreugnachadh."
Uair-eigin a bha e a' bruidhinn ri daoine a
dh' aidich a bhi air an iompachadh thubhairt
e riu, " Tha cuid agaibh a bha air bhur
n-iom.pachadh o chionn ghoirid. Tha deagh
dhochas agam d' ur taobh, ach a bheil fhios
agaibh ciod a tha an saoghal ag raclh ? Tha
muinntir an t-saoghail ag radh umaibh, gu'n
tuit sibh air bhur n-ais agus nach mair so ach
greis. Feuchaibh nach bi sin fior ; seasaibh
gu daingean, agus leigibh fhaicinn do'n t-
AIG AN UINNEIG
saoghal gu bheil cumhachd Dhe ag oibreach-
adh annaibh. Ma theid thusa a tha posda
dhachaidh, agus gu'm bi thu mosach ri
do mhnaoi ; ma theis thusa, a sheirbhisich,
a mach gu d' obair, agus nach dean thu t'
obair le sgoinn ; mur toir am fear-oibre ach
obair choig uairean air son paigheadh dheich
uairean ; ma bhios tusa, a mhaighstir,
borb ri do sheirbhisich, ciod am feum a tha
ann dhuibh a radh gu robh sibh air bhur
n-iompachadh ? Ma's e sin an seorsa
iompachaidh a rinneadh oirbh, tha mise
a' guidhe gu'n cuireadh Dia bhur n-iompach-
adh fa sgaoil, agus gu'n toisicheadh e as ur
oirbh. Tha moran dhaoine ann a dh'
fheumas a bhi air an neo-iompachadh mu
'm bi iad air an iompachadh ceart. Ciod
air bith a their Moody agus Sankey ruibh
mu bhi sealltainn ri Criosd, ma chreideas
sibh bithidh sibh air bhur tearnadh ; cuimh-
nichibh nach creideamh ceart an creideamh
sin a dh' fhagas sibh mar bha sibh roimhe,
salach is peacach is eas-umhail. Tha Criosd
a' saoradh dhaoine o'n pheacadh ; tha
creideamh ann an Criosd a' tearnadh an
anama a ckionn gu bheil e a' tilgeadh a
mach as a chridhe gach salchar a tha ann
gu nadurra, agus ag oibreachadh tre ghradh.
Aig an Uinneig
An t-Urramach Calum Mac Leoid, M.A.
Am bitheantas mu 'n am so de 'n bhliadhna
tha ministear Gaidhealach air choreigin a'
faotainn urram o aon de na h-Oilthighean,
agus am bHadhna tha Oilthigh Dhun-
eideann a' toirt D.D., do mhinistear Bhoth-
chuidir.
Bheir so toileachadh do mhuinntir
Leodhuis . agus do mhoran eile air feadh na
Gaidhealtachd agus ann an Glaschu, oir
tha Ceann-suidhe a' Chomuinn Ghaidh-
ealaich daonnan 'n a dhuine aithnichte am
measg a luchd-duthcha. Ma 's maith mo
chuimhe 's e Calum Mac Leoid an treas
ministear a bha air cheann a' Chomuinn
Ghaidhealaich, agus fhuair iad uile D.D. ;
Seoras MacAoidh, Niall Ros, agus e fhein.
Cha mhor Ghaidheal a tha cho eudmhor,
dealasach, ris a thaobh canain agus cor an
t-sluaigh, no aig a bheil barrachd Ivichd-
eolais a bhios a' guidhe gu 'm meal e am
purpiu' air a ghuaillean fad iomadh bliadhna.
An t-Urramach Gilleasbaig Caimbeul.
An uair a bha e 'n a ghille 6g cha mhor
dhaoine a bha cho fileanta ri Gilleasbuig
Caimbeul, am Beurla agus an Gaidhlig.
Ach ged shaoileadh tu le chluinntinn gu robh
gne nam bard ann cha d' amais e riamh
air a bhi 'n a bhard ceart. Ach bha e 'n
a dhuine laghach seanchasail, agus 'n a
chuideachd chan fhairicheadh tu an uine
a' dol seachd.
Shiubhail e an deireadh a' Mhairt ; ochd
deug is tri fichead a dh' aois, agvis sia
bliadhna an deidh dha obair naTministreal-
achd a leigeil dheth. Shaothraich e an
iomadh aite ; am Muile, an He, an Gleann
Aora, an Cill-Mhartainn, am Mucarna, ach
chriochnaich e anns a' bhaile-rohor, an
eaglais Chaluim-cille, am Paislig.
■ Rugadh e am Barra-calltuinn, an Aird-
Chatain, mac maighstir-sgoile ; bha e an
Oilthigh Ghlaschu aig am anns an robh
barrachd de ghillean tapaidh agus eanch-
ainneach ann as a' Ghaidhealtachd na
chunnacas comhla anns a' Chomunn Ois-
eanach bhuaith sin, Iain Mac Carmaig,
Dughall Cleireach, Uilleam Levack, Iain
Mac Griogair, Colla Domhnallach, Donnchadh
Camshron, agus feadhainn eile de 'n t-seorsa
sin. Cha d' fhuair gin dhiubh saoghal fada,
oir tha iad uile marbh a nis ach a mhain
Colla Domhnullach.
Bu toigh le Gilleasbuig Caimbeul eaglaisean
boidheach, agus dh' fhag e feadhainn de na
h-eaglaisean anns an do shaothraich e na
b' fhearr na fhuair e iad.
Ministear dileas agus duine laghach aig
an robh beachdan laidir agus comas nadurra
air a bheachdan a liubhairt ann am briathran
a bha air uairean geur agus aighearach, ach
gun gho gun ghamhlas. Bu toigh leis a
h-uile duine e, agus b' annamh ministear
ann an Earra- Ghaidheal a chuireadh barr-
achd sunnd is saod air cuideachd an uair a
dh' eireadh e a labhairt aig coinneamh air
bith. Bha e anabarrach eiidmhor anns gach
ni a bhuineadh do thir agus do chanain a
dhaoine.
Aireamh 6
1946
An Trebraiche
Leis an Urramach Alasdair Mac Rath, nach maireann.
Treoraichidh e mi air slighibh na fireantachd air sgath ainme fein." — Salm xxiii. 3.
BHA Daibhidh a' seinn gu sona gu 'n robh
Dia mar bhuachaille a' caithris anama
a ghnath, a' toirt dha na dh'fheumadh e gach
uair, air chor 's gu 'n robh e cinnteach nach
biodh dith air a chaoidh. Bha e 'g a choimeas
fhein ri caora air a deagh ionaltradh, a'
faotainn gu leor gu itheadh agus 61. Ged bu
mhaith sin cha bu leor e. Bha feum aige air
na b'fhearr na sin. Is e bha annsan anam
bithbhuan, le coguis bheo air a shiubhal, le
iarrtusan naomha nach sasaieheadh biadh is
deoch. Bha fireantachd is naomhaehd a
dhith air anam. Bha feum aige a bhi air a
stiuireadh agus air a threorachadh air slighibh
direach glan, a thaitneadh ri Dia agus a
riaraicheadh a choguis fhein. Bha e a'
creidsinn gu 'm bu chomasach am buachaille
a bha 'g a ionaltradh air a threorachadh air
slighibh a bhiodh ceart air a shon, agus a
bhiodh tearuinte dha. Uinie sin sheinn e :
" Tha 'g aiseag m' anam dhomh air ais,
'S a' treorachadh mo cheum ;
Air slighibh glan na fireantachd,
Air sgath dheagh ainme fein."
Feumaidh an t-anam an toiseach a bhi air
aiseag gu Dia mu 'm bi e air a threorachadh
air slighibh na fireantachd. ' 'Nuair a
dh' aisigeas Dia e treoraichidh Dia e. Bidh
an t-anam a tha air aiseag gu aithreachas
agus gu creideamh ann an Criosd air a
threorachadh air slighibh na fireantachd
agus na fior naomhaehd. An uair a gheibh
Dia a' chaora a chailleadh, cuiridh e air a
ghuaillibh i le gairdeachas agus bheir e
dhachaidh i. Aon uair 's gu faigh e i chan
fh^g e i air seacharan 'san fhasach. Mar
sin faodaidh aa t-anam a tha air aiseag a bhi
seinn a h-uile maduinn, " Tha e 'g am
threorachadh ; tha e 'g ain threorachadh."
Am Fear-iuil
I. Is e an Tighearna Fear-iuil a shluaigh.
Am fear a fhuair iad an uair a bha iad air
seacharan, agus a shaor iad aia uair a bha iad
caillte, is e a threoraicheas iad o'n la sin a
mach. Is ann aca a tha am fear-iuil maith.
Is aithne dha na h-uile ceum de'n t-slighe.
Is aithne dha na h-uile cunnart a tha air
gach laimh, agus mar sin cha ruig iadsan
a leas ro-churam na slighe bhi orra. Theag-
amh gu 'n deach thusa air thurus aon uair
le d 'at hair. Cha robh thusa riamh ceum
dhe'n rathad, ach bu trie a chaidh esan,
agus b'aithne dha h-uile baile is beinn is loch,
Bhiodh tusa le do lamh 'n a l^imh, agus do
shuilean togta suas ris, a' cur cheisdean air
gun sgur : Ciod e an seorsa baile gus an robh
sibh a' dol ? Ciod e an seorsa sluaigh a bha
chomhnuidh ann ? An ruigeadh sibh e
mu'n tuiteadh an oidhche ? An robh agaibh
ri dhol thairis air abhainn ? An robh
drochaid orra ? is iomadh ceisd eile. Agus
fhreagradh esan gu carthannach tuigseach a
reir mar a bha thusa comasach air tuigsinn.
Mar sin tha thusa, ma's creidmheach thu,
le do lamh ann an laimh an Fhir-shaoraidh
a' dol maille ris, 's a' cur cheisdean ris, gach
la is gach ceum dhe'n t-slighe.
Tha e sgriobhta thaobh fear-iiiil a shluaigh
gu bheil e dol romhpa. An uair a dh'eirich
an Tighearna o na mairbh, chuir e fios :
" Innsibh do mo dheisciobuil agus do Phea-
dar, gu bheil e dol romhaibh do Ghalile."
Chaidh esan a' h-uile ceum roimh a shluagh.
Chaidh e romhpa tre thrioblaidean agus
bhuairidhean na beatha so : tre'n bhas
agus tre'n uaigh. Chan 'eil ceum dhe'n
t-slighe anns nach fhaighear luirg a chois.
Ma chumas tusa do shMlean suas ris, do
lamh 'n a laimh, do bhilean gu trie a' cur
cheisdean ris, agus do cheum 'n a cheumsan,
chan fhairich thu an t-slighe fada, chan eagal
beud duit, agus bidh crioch do shlighe beann-
aichte, glormhor. Agus fad na slighe bidh
tu ag radh riut fhein : " Tha e 'g am threor-
achadh : tha e 'g am threorachadh."
An t-slighe
II. An uaii- a bheachdaicheas sinn air an
t-slighe, tha iomadh ni ri fhaicinn innte tha
iongantach comharraichte. Tha thusa air
uairean a' saoilsinn nach 'eil moran a' gabhail
na slighe sin idir, ach ma sheallas tu gu geur
chi thu gu'm bu lionmhor iad a chaidh
romhad, agus na h-uile fear a bha dol bha
e fagail an rathaid na bu mhine, agus na bu
DUNS SCOTUS NO EOIN ALBANNACH
reidhe 'n a dheidh, air chor 's gu bheil e glan
reidh min air son do chasan-sa. Chan 'eil
mir de'n rathad air a bheil an Tighearna 'g
ad threorachadh anns nach d'fhag iad
comharraidhean follaiseach, gu bhi toirt
socair is comhfhurtachd is misneach dhuitsa.
Ma sheallas tusa mu'n cuairt duit, chi thu
gu bheil moran ag iarraidh agus a' siubhal na
slighe maille riut, romhad agus as do dheidh.
Tha iad uUe air an treorachadh raar a tha thu
fhein, agus a cheart cho feumail air. Ma
dh'eisdeas tu cluinnidh tu iad a' seinn 's ag
iirnuigh, direach mar a tha thu fein : " Tha^e
'g am threorachadh." Ach tha iad cho iriosal
stuama 'n an nadur 's gu bheil eagal orra, ged
bu mhiann led, bruidhinn riutsa. Feuch
gu'm bruidhinn thusa riusan, gu'n dean thu
crathadh l^mh riu gu cridheil faoilidh gu bhi
'g am misneachadh. A reir iomradh Mghr.
Findlater, bha sin 'n a chleachdadh aig
bean a' chreidimh mhoir :
" 'N am sgaoileadh do na choimhthional,
'S air smeadh niach do lamh,
Do phrasganaibh toirt failte dhuit,
An daimh mhor 's an gr^dh :
Bhiodh t'aghaidh fhaoilidh fhialaidh-sa,
Mar lul-chlach aig an am ;
A' tarruing thugad mar a' chruaidh
Le buaidh bha diamhair teann."
Is breagh an ni a bhi 'g am faicinn ag
imeachd ri guaillibh a cheile, mar reisimeid-
coise, gu h-6rdail, ceum air cheum, le cul an
cinn ris an t-saoghal agus an aghaidh air an
Jerusalem naomh, a' comhairleachadh agus
a' cuideachadh a cheile re feadh an turuis.
Is ro-chomharraichte an t-slighe tha treor-
achadh chum naomhachd. Chan e mhain gu
bheil i direach, reidh, ach tha i glan agus
naomha. Dh'fh^g Criosd luirg a chasan
haomha fhein air gach ceum dhith. Ghlan
agus naomhaich e h-uile ceum dhith. Tha
comharraidhean na fala air a' h-uile mile
dhith. Tha na h-uile neach tha coiseachd
oirre ag iarraidh a bhi faicinn a' chomharraidh
sin a ghnath. An uair nach fhaic iad an
comharradh sin tha eagal orra nach 'eil iad
'san t-slighe cheirt. Ma sheallas tu gu geur
orra chi thu, ged is trie an stiilean air an
rathad, gur trice iad togta suas a dh'ionnsaigh
an Tighearna losa. Tha iad a' ruith na
reise a chuireadh romhpa ag amharc air losa.
Ged is maith a' chuideachd a tha dol leo agus
ged is maith an comunn, is ann air-san a tha
'n siiil 's gach ceum. Is e am Fear-iuil o
thoiseach gu crich na slighe.
Slighe nuadh
Is slighe nuadh i. Cha robh a leithid
riamh 's an t-saoghal, agus chan 'eil a leithid
eile ann. Is e an Tighearna fhein a rinn i air
son shluaigh nuaidh fhein. Dh'fhag iadsan
seann slighe an lagha agus nam modhannan,
agus threoraich e fhein an casan gu slighe
nuadh a' chreidimh agus a' ghraidh. Chruth-
aich e sluagh nuadh le creideamh nuadh,
beachdan nuadh, cleachdaidhean nuadh, agus
dochas nuadh, tha siubhal as a dheidh fhein,
air an t-slighe nuadh a dh'orduich e air an
son. Dh'fhag iad seann slighe an t-seachram
agus a' pheacaidh, agus thionndaidh iad an
ceuman gu slighe na h-aithreachais agus a'
chreidimh. Cluinnidh tu gach aon dhiubh
ag radh :
" Do chnuasaich mi mo shlighe fein,
'S ri d'theisteas phill mo chos."
Air dhoibh a bhi siubhal tha 'n smuaintean
air crioch na slighe. Tha tograidhean an
cridhe dol rompa, agus tha fadal orra gus an
ruig iad a ceann. Tha iad a' cunntadh na
h-uile clach-mhile a tha iad a' fagail as an
deidh, ach chan 'eil fios aca cia lion a tha air
thoiseach orra. 'N am measg fhein bidh iad
ag iomradh air na clachan-mile ud : an 14 a
dhuisg iad gu chram anam ; an la 's an
d'fhoillsich Criosd e fhein dhoibh, air a'
chrann, mar Fhear-saoraidh, agus air a'
chathair mar an righ ; an la anns an do lub
iad an gluin ann an treibhdhireas agus ann
an dochas ; an la anns an d'aidich iad e gu
follaiseach air son na ceud uaire, agus iomadh
la eUe tha dealradh a mach 'n an cuimhne.
Ma dh'eisdeas tusa riu cluinnidh tu iad ag
radh, ann am briathran Phoil : " Air dhomh
na nithean a tha air mo chul a dhi-chuimh-
neachadh, agus a bhi 'g am shineadh fein a
chum nan nithean a tha romhan, tha mi
a', dion-ruith a dh'ionnsaigh a' chomh-
arraidh, chum duaise ard-ghairme Dhe'ann
an losa Criosd."
Is ann air na tha romhpa a tha 'n suil 's
an doigh. Tha fios aca gum faigh iad faUte
is furan is fois an uair a ruigeas iad an geata
a tha fosgailte gu farsuing gu 'n gabhail-
a stigh.
Duns Scotus No Eoin Albannach
Leis an Urramach Calum MacCrilleathain, M.A., Conan.
BU mhaith learn beagan a chur sios an a tha eadar amharus is eolas, agus air mar
comh-cheangal ri eachdraidh an duine ain- a nidh daoine cath mu nithean nach tog
meil so mar sholus air an eadar-dhealachadh aire dhaoine eile, an deidh lairahe, no, mar
DUNS SCOTUS NO EOIN ALBANNACH
a chanas na Sasunnaich, " a dh'fh^gas fuar
iad." Mu'n dara ceann faodaidh sinn da
shean-fhacal a radh, " Is iomadh teine mor
a chaidh as," agus " Ca bheil sneachda mor
na bliadhn' an uraidh."
Fad iomadh ginealach bha da amharus
aig daoine mu'ri Scotach ainmeil so. Bha
cuid de'n bheachd gur e Eireannach a bha
ann dheth, agus cuid eile de'n bheachd nach
e ach Albannach. Is e an t-aobhar gur ann
air Eirinn a bha Scotia, air tus. Is ann 4
Eirinn a thainig na Gaidheil a rinn Alba na
h-aon rioghachd, agus is e Gaidheil a bha
aca orra fhein, ach bha Scotaich aig daoine
eile orra. Agus bha uair aig luchd-each-
draidh san robh Scotia aca air gach taobh,
de Shruth na Maoile, Scotia Major no a'
Ghaidhealtachd Mhor air Eirinn agus Scotia
Minor no A' Ghaidhealtachd is lugha no is
iiire air Alba. Dh'fhag sin nach robh san
ainm Scotus, air ttis, ach eadar-theangach-
adh air " Gaidheal." Agus an uair nach
robh de eolas air duine ach gun gabhte
" Gaidheal " air cha bhithte cinnteach c6
aca a b' Eireannach no a b'Albannach e,
agus Gaidheil thall agus Gaidheil a bhos ;
agus do bhrigh agus gun robh cliti is alladh
an duine so chomh farsuinn ris an Roinn-
Eorpa bu mhaith le Eireannaich gun deante
Eireannach dheth, is bu mhaith le Albannaich
gun deante Albannach dheth!
A dhuthchas
Chan aithne dhomh gun d'fhuaradh fhath-
ast cinnt air c6 bhliadhna san d'rugadh e.
Is docha gur ann san bhliadhna 1266 a
rugadh e, no bliadhna roimhe sin. Chaochail
e air an ochdamh l^tha san t-samhainn 1308.
Rugadh e an dite air a bheil Littledean an
Siorrachd Rocsborgh. Is e Ninian Duns a
b'ainm da athair, agus bha brathair-athar
aige air an robh Elias a bha 'na Bhiocair an
Ord Naomii Frannsais an Alba. Agus
chaidh Eoin Duns e fhein a steach san ord
sin 'na aobhar-brathar no 'na fhoghlumaiehe
sa' bhliadhna 1278. Is ann an Dun Fris
a bha e 'na noibhiseach, agus sin far an
robh brathair-athar ainmeil. Anns a'
bhliadhna 1291 rinn Easbuig Lioncon, an
Sasainn, sagairt de dhaoine Uraidh an
eaglais na Manachainn aig Naomh Aindreis
an Norsamton air lath a fheill Padruig. 'Nam
measg gheibhear an t-ainm " Fr. Joannes
Duns." A reir gach coltais is e so am
Br Athair Eoin a Alba a thogadh am manach-
ainn Dhtin Fris. Bha e an uair sin mu
ch6ig bliadhna fichead a dh'aois.
Is ann am Pairis na Frainge tha an ath
lorg againn air agus e 'na mhac-leighinn no
'na oileanach san oilthigh ainmeil ann.
Tha e coltach gun tug e bliadhnaichean ann
oir cha b'e tuiteam as an adhar air a rinn
gach edlas a bha 'na cheann. Ach anns
a' bhliadhna 1300 bha e air ais aon uair eile
an Lioncon. Bha e greis san Oilthigh an
Ocsford agus fhuair e an ceum dochtair
diadhachd, no, mar a chanamaide, D.D., an
sin. Chaidh e a sin gu dara oilthigh m6r
Shasuinn, Caimbrig, agus bha e ann 'na
fhear-teagaisg, agus lion £ia mic-leighinn an
t-ionad-teagaisg aige, oir bha e nis air ainm
a dheanamh dha fhein mar cheann an
fhoghluim. Anns a' bhliadhna 1303 bha
e air ais am Pairis anns an Oilthigh. Ri
linn dha bhith san oilthigh sin agus air do
chomhstri shearbh a bhith eadar am P^p
agus Philip IV chuir an righ mar fhiachaibh
air na h-ollamhan san oilthigh gun gabhadh"
iad a thaobh fhein. Rinn cuid aca sin ach
sheas Eoin Albannach an aghaidh cuis an
righ !
Meas mor air
Bha e 'na ollamh, mar sin, am Pairis agus
chuir an oilthigh urram dochtair ri diadhachd
air, ni a choisinn e le foghlum is sgriobhadh.
Tha sin a' cur an geill gun robh ard-mheas
air anns an da oilthigh, Ocsford is Pairis,
agus Pairis an uair sin 'na comraich aig
sgoilearan m6ra na h-Eorpa. An ceann
seachd no h-pchd de bhliadJinachan chaidh
6 gu Colon 's a' GhearmaUt. Chan eil fhios
de a chur ann e. Is docha gun robh aobhar
no dha air, agus is docha gur e an t-aobhar
bu mhotha gun robh feum aig an eaglais
air duine laidir le foghlum agus duine
sheasadh am fonn mar fhear-labhairt agus
mar fhear-sgriobhaidh, agus is docha nach
robh na b'fhearr ri fhaotainn 'na latha anns
an t-suidheachadh sin. Ach cha robh e
buan ann. Is gann gun do thog e ceann
ann an uair a chaochail e. Chan eil fhios
an tug e a' bhliadhna fhein 4s. Agus chan
eil fhios, mar sin, nach robh a shlainte
bhriste an uair a dh'fhag e a roghainn,
Pairis.
Mathair ar Slanuigheir
Is e an dara ni a tha mi an dtiil a chur
sios, an t-atharrachadh a thig air saognal
an duine comh-cheangailte ri inntinn, no
na nithean air am bidh inntinn a' greimeach-
adh oir is e sin is coir domh a sgriobhadh.
An uair a leughas sinn eachdraidh na h-
eaglaise cuiridh e ioghnadh oirnn na nithean
a bha togail cheistean agus a' deanamh dragh
is buaireadh innte aig 4mannan 4raid. Gun
ta, chidh sinn nach robh' an saoghal ria,mh
gun cheist ; agus nach robh an eaglais
riamh gun uallach. Ri linn Eoin Albannaich
DAOINE ONRAOHDACH
bha aon cheist nihor air daoine bha deanamh
ceannas is foghlum do'n eaglais. An robh
no nach robh Moire, mathair ar Slanuighear,
i fhein as eugmhais peacaidh ?
A nis, is docha nach 'eil sin a' cumail
dhaoine an diugh o chadal na h-oidhche. Is
e a bhios a' toirt a' chadail o dhaoine, nis,
an coir no nach coir do mhnathan a bhith
nan eildearan! Ach an uair a bha Eoin
Albannach 'na oUamh am Pairis sid a' cheist
a bha roinn na h-eaglais. Chan eil teagamh
nach robh cath is comhrag ann mu'n chuis,
nan deanadh cainnt is sgriobhadh e. Is e
an earrainn de an fhirinn a bha eatorra mar
cheist Mata 1, 21, " Saoraidh e a shluagh
fein o'm peacaibh." A reir sin tha a shluagh
fein uile an crochadh ris air son slainte,
agus a mhathair cuide ri each! Agus nan
deanadh an eaglais, eadhoin 'na bheachd, Moire
a thoirt a mach, air tus, a aireamh nam
peacach bha " diachainn " 's a' chuis.
Mar a chur iad fhein e, " Tha so gun ta anns
an rathad nach biodh Criosd mar sin na
shlanuighear nan uile dhaoine." (Agus tha
sinn a' faicinn o'n chuid mu dheireadh do'n
radh sin nach robh guth aig an dearbh am
ud, san eaglais, air a' cheist a rinn a leithid
de dhragh an Alba, agus a chuir MacLeoid-
Caimbeul as a dhreuchd san Eaglais,
i.e., " A bheil Slanuighear nan uile dhaoine
againn an Criosd ? " Is e am beachd a bha
aig an Eaglais Shaor nach 'eil, gur e tha
againn ann slanuighear dhaoine taghta Dhe.
An argumaid
Is ann air taobh Moire bhith saor o
pheacadh a bha Eoin Albannach ; agus, e
bhith ceart no cearr, chan 'eil teagamh nach
robh l^mh l^idir aige san ^rd-urram a tha
aig Moire air th^ilibh sin riamh o'n uair
sin an Eaglais na Roimhe.
Faodaidh mi ceum beag de a reusanachadh
a leantainn cuide ribh. Bha an oighe de
shliochd Adhaimh, uime sin bhiodh a cuid
de'n pheacadh aice. Bhiodh, mar sin, an
cionta air a h-anam mur b'e iobairt Chriosd
air a' chrann-cheusaidh. Ach dheonaich
Dia huil na saorsa bhith air Moire eadhoin
'na beatha air thalamh mar glaine air nach
do thuit peacadh. Chan eil aig Eoin, agus
e aig uchd a dhichill ach " tha e coimhead
coltach." " Bha e air a bhith (peacadh)
comh dhiubh mur biodh i air a gleidheadh
(glan)."
Fhuair Eoin Albannach cliu mor air son
an doigh anns an do shaoirich e, agus an
doigh anns an tug e buaidh san argumaid
a bh'ann. Ach nach neonach leibh a'
cheist ? Is mor agus is cudthromach i an
taice ri ceist eile bha aig luchd nan linntean
sin, " Ce lion aingeal a sheasadh air gob
snathaid."
A reir na h-eachdraidh is e fear beag a
bha an Eoin Albannach. So naidheachd a
tha againn air. Bha e aig bord m.6r uair
agus bha fear air gach taobh dheth, agus
iad anbarijach mor, trom. Chuireadh da
iasg mhor agus iasg beag air an aiseid air
beulaibh Eoin. Chuir e an da iasg mhor
air a thrinnsear fhein, agus rinn e da leth
air an iasg bheag agus thug e leth am fear
do na famhairean ! Thuirt fear an tighe ris,
" Seall mar a rinn thu ! " "Nach 'eil a'
chilis gu math," arsa Eoin, "A dha mhor
an so (fear air gach taobh dheth) agus a
dha mhor an so (air an trinnsear) agus
ceann beag aig gach roinn — tha sin cothro-
mach gu leor ! "
Agus a reir eachdraidh bha e Ian de'n
rud a chuir an saoghal as leth 'nan Albannach
— " Cridhe cruaidh is meanma maith."
Daoine Onrachdach
CLUINNEAR trie gu leoir mu dnrachdas
dhaoine a tha a' fuireach ann an glinn
iomallach, fada air falbh o choimhearsnaich,
ach faodaidh duine a bhi na's onrachdaiche
anns a' bhaile-mhor na bhitheadh e anns
an fhasach. Tha na miltean de dhaoine
an Glaschu agus an Dim-eideann cho
onrachdach 's ged bhiodh iad a' fuireach
leo fhein air monadh ann an Cataibh,
onrachdach am measg sluaigh a tha cho
tiugh ris na seangain, gun chompanach aca
ris an dean iad searichas no caidreamh.
Chan 'eil aite eile anns a' bhaile mh6r
a bu chinntiche a bheireadh furan do'n
t-se6rsa dhaoine so na 'n eaglais, eaglais air
bith a thoilicheadh iad do! innte, ach gle
bhitheanta tha e duilich do theaghlaichean
coibhneil ann an coimhthional eolas fhao-
tainn air coigrich onrachdach a chionn nach
toigh leo an onrachdas a leigeil ris.
Nach beag is aithne dhuinn ciod a tha
folaichte ann an cridheachan dhaoine eile,
daoine laidir a shaoileadh tu a tha gaisgeil
is treun ? Saoilidh sinn nach 'eil an seorsa
sin uair air bith a' tuiteam ann an dlobhail
misnich agus idir idir nach 'eil iad onrach-
dach.
Duine gun eagal
Tha cuimhne agad mar dh' eirieh do Eliah,
am faidh gaisgeil a sheas 'n a aonar an
aghaidh righ a bha an da chuid cumhachdach
DAOINE ONRACHDACH
agus aingidh, agus an aghaidh ceithir cheiid
de fhaidhean breige. Shaoileadh tu nach
robh rud air thalamh a chuireadh eagal air
Eliah, no a chuireadh ann an diobhail mis-
nich e. Ach cha bii luaithe a mhaoidh
lesebel air na theich e do'n fhasach far an do
shuidh e fo chraoibh-aiteil, a' guidhe gii'n
tigeadh am bas air. Bha e 'g a fhaicinn
fein 'n a aonar a chionn gu'n do dhichumh-
nich e gu robh Dia maille ris.
A' cheud shealladh a gheibh sinn air Eliah
tha e a' teachd bho bheanntan Ghilead mar
leomhann gharg, ag eigheach ri Ahab,
" Mar is beo an Tighearn Dia Israeil, an
lathair am bheil mise am sheasamh." Anns
an neart a thug lathaireachd an Tighearna
dha cheannsaich e rioghachdan agus dh'
oibrieh e fireantachd, ach a cheart cho
luath 's a chaill e dearbhachd a thaobh
lathaireachd Dhe agus a thoisich e air
saoilsinn gu robh e onrachdach chaill e a
mhisneach agus a threoir.
An uair a shuidh e fo'n chraoibh-aiteil
chan e mhain gu robh e a' faireachduin
onrachdach ach thuit e mar an ceudna ann
an diobhail misnich. Chaidh e sios do'n
doimhneachd. Bha e an diiil nach robh
neach eile a bha dileas ann an Israel ach
e fhein agus gu'm biodh' ainm agus aobhar
an Tighearn air an sgriosadh as. Ach bha
e fada fada air a m.healladh ; bha seachd
mile duine ann an Israel a bha air a thaobh,
agus aig an robh baigh agus co-fhaireachduin
ris. A thuilleadh air sin bha Dia dliith dha fad
na h-uine a bha e ann an diobhail misnich.
Anns an Doimhneachd
Thubhairt Dia ris, " Ciod e do ghnothuch
an so, Eliah ? " 'g a chronachadh, mar gu'm
b' eadh. An uair a thuiteas daoine ann an
diobhail misnich toisichidh iad air truas a
ghabhail dhiubh fein. Saoilidh iad gur coir
do dhaoine eile toiseachadh air an caoidh
cuideachd. Ach tha miighadh mor eadar
comhfhurtachd a thoirt do dhuine agus
toiseachadh air citichran no caoidh a dhean-
amh ris m' a chor cruaidh fein. Cha dean
an citichran sin maith air bith dha.
Chan 'eil e furasda duine a tha ann an
diobhail misnich a leigheas. Faodaidh duine
dol sios do'n doimhneachd ann am mionaid,
no faodaidh e bhith gu'n teid e sios uigh ar
n-uigh. Agus faodaidh gu'n gabh e tiine
m' an togar suas e.
Cha do leighis cridhe is inntinn Eliah gus
an d' ionnsaich agus an do thuig e as ur gu
bheil Dia ag oibreachadh gu s^m'hach agus
ann an nithe beaga a cheart cho cinnteach
's a tha e a' labhairt anns an tairneanach
agus ann an qjthe mora.
Dh' iarradh air seasamh air a' bheinn agus
an aire a thoirt do chumhachdan eagallach
a' chrutha chaidh ; gaoth laidir a reub na
beanntan agus a bhris na creagan ; agus an
deidh na gaoithe, crith-thalmhainn ; agus
an deidh na crith-thalmhainn, teine. Ach
cha robh an Tighearn anns a' ghaoith, no
anns a' chrith-thalmhainn, no anns an teine.
Ach an deidh an teine thainig guth citiin caol,
agus 6'e an guth sin guth an Tighearna. An
sin» thuig Eliah ; thog Dia suas e as an
lathaich anns an do thuit e, agus fhuair e
misneach tir. Ann an suaimhneas agus ann
an earbsa bha a neart.
Fo sprochd anama
Bhitheadh an t-Easbuig nach maireann,
G. H. Wilkinson, a bha 'n a Easbuig an Cill-
rimhinn, air uairean anns na doimhneachdan
gu spioradail. An uair a thuiteadh sgail an
dorchadais sin air anam cha robh e furasda a
leigheas. Aon uair chaidh e do'n Afric mu
Dheas a dh' fheuchainn am b' fheairrd e sin.
Ged bha a spiorad trom agus fo dhaorsa cha
robh dad ri fhaicinn cearr air o'n taobh a
muigh, no le suilean dhaoine eile. Bha e
a' labhairt agus a' searmonachadh gu
tlachdmhor mar b' abhaist dha. Ach air a
shon sin bha anam air a thilgeadh sios an
taobh a stigh dheth.
Ach ged shaoil esan gu'n do tlireig Dia e
bha Dia dliith dha fad na h-hine, agus la
no dha m' an deachaidh e air bord air a'
bhata a bha dol 'g a thoirt dhachaidh as an
Afric dh' fhalbh an dorchadas a bha air
anam, is lion sith do-labhairt a chridhe.
Cha b' urrainn e innseadh ciamar a thachair e,
ach a mhain gu'n do lion sith agus lathair-
eachd Dhe a chridhe, agus gun e a' smuain-
eachadh orra idir. Bha e a' sealltuinn air
clann dhubha a bha a' cluich an uair a thach-
air an rud.
Ma tha fiosrachadh pearsonta agad-sa,
a leughadair, air an staid inntinn anns an
robh am faidh Eliah agus an t-Easbuig
Wilkinson, glac misneach as tir. Bheir Dia
a' bhuaidh dhuit tre ar Tighearn losa Criosd.
Ach cha dean e sin ach air aon chumha, gu'm
bi do choguis glan 'n a fhianuis agus gu'n
toir thu thairis do Dhia (los an cur as an
t-sealladh) gach peacadh a tha seasamh
eadar thu fein agus Dia mar neul tiugh.
Buidheachas do Dhia tha Crann-ceusaidh
a mhic a' cur as an rathad gach ni a tha
seasamh eadar Dia agus am peacach.
0 Uain mo ghraidh, t' fhuil phriseil, bhlath,
Cha chaill gu br^th a brigh,
Gus am-bi mhuinntir shaort' air fad,
Bho'm peacadh glan d'a trid .
6
AN T-URRAJMACH DOMHNULL MACARTHUR
Ciod air bith na smuaintean no na faireach-
duinnean a dh' fhaodas a bhi againne chan
atharraich sin Firinn Dhe, agus is e Firinn
Dhe gu'n do shaor e peacaich le bas a Mhic,
agus gu bheil sinn tearuinte ann-san, ar
droch choguis air a glanadh le fuil luachmhor
Chriosd agus ar cridheachan air an deanamh
'n an teampuill do'n Spiorad Naomh.
Car son, ma ta, a tha thu air do thilgeadh
sios, 0 m' anam ? earb thusa a Dia, oir
fathast molaidh mi e ; slainte mo ghntiise
agus mo Dhia.
Earb thusa a Dia
Is arm arm an lathaireaclid Dhe a tha
Heart a' chreidmhich. Ma tha Dia leinn
CO dh' fhaodas a bhi 'n ar n-aghaidh ? Is
sona esan as urrainn a radh daonnan, " Chan
'eil mi 'n am aonar ; feuch tha an t-Athair
maille rium." Tha Ceannard an slainte
maille ri shluagh anns gach deuchainn ;
" feuch tha mise maille ribh a ghnath, gu
deireadh an t-saoghail."
Eadhon ged bhitheamaid iosal 'n ar
spiorad fein feuchamaid ri misneach a
thabhairt do dhaoine eile a tha onrachdach
no lag-chridheach. An tiis a mhinistrealachd
chuir an searmonaiche mor, an Dotair
Talmage, roimhe nach liiibhradh e searmon
gu brath gun mhisneach a thoirt do dhaoine
a bha lag-chridhecah agus eagal orra roimh
na leomhainn a bha anns an t-slighe. Thubh-
airt an t-Ollamh loseph Parker, a bha an
eaglais an Teampuill, an Lunnainn, na'n
robh e a' toiseachadh air a mhinistrealachd
fein as \iv, gu'n sgriobhadh e litir a dh'
ionnsuidh gach duine a b' aithne dha, an
am trioblaid, a thoirt comhfhurtachd dhaibh.
Sin ministrealachd a bheannaicheas Dia
daonnan, agus ministrealachd a dh' fhaodas
a bhi air a coimhlionadh le daoine nach b'
urrainn searmonachadh an ctibaid.
Tha onrachdas agus onrachdas ann ;
onrachdas a tha searbh do'n chridhe, agus
onrachdas eile anns a bheil beatha agus
leigheas do'n chridhe leonta. An am broin
is maith leat faotainn air falbh gu samhach
agus gu h-uaigneach leat fein ; do'n chridhe
throm chan 'eil ann an companas dhaoine
eile air uairean ach sgiths. An uair a thainig
Gehasi fagus gus a' Bhan-sunamach a chur
air falbh, thubhairt an duine le Dia, " Leig
dhi, oir tha a h-anam air a chradh innte."
An uair a tha anam duine air a chradh tha e
'n a fhaochadh dha faotainn air falbh bho
ghoileab an t-saoghail gu aite onrachdach
far am bi e leis fein.
Onrachdas a' bhais
Tha onrachdas anns a' bhas do nah-uile,
oir feumaidh gach neach dol an cotnneamh
a' bhais leis fein, ach tha onrachdas iongan-
tach ann do chuid de dhaoine. Nach bu
sholuimte am fiosrachadh a bha aig Maois
an uair a dh' iarr Dia air dol suas gu sliabh
Nebo, gu mullach Phisgadh, far an d' fhuair
e bas, ann am fearann Mhoaib, agus gun
chompanach maille ris. Theagamh gu bheil
cuimhne agad, a leughadair, mar thachair
do Chaiptean Scott agus d'a chompanaich
ann an criochan na h-Antarctic. Bha iad
air an glasadh a steach le cur is cabhadh nach
b' urrainn dhaibh dol 'n a aghaidh. Thilg
fear as deidh fir d'a chompaniach an deo ;
bha Caiptean Scott air fhagail 'n a aonar.
Ach onrachdach 's mar bha e ann an cridhe
na h-Antarctic, a' basachadh le fuachd is
acras, cha do ghfearain e, agus cha do rinn
e ciiichran no caoidh. Sin agad misneach
as fhiach misaeach a rMh rithe ! Gu'm
biodh a' mhisneach so agus an earbsa IMdir
so againne cuideachd an uair a ruigeas sinn
an t-aiseag deireannach. " Seadh, ged
shiubhail mi troimh ghleann sgaile a' bh^is
cha bhi eagal uilc orm, oir tha thusa maille
rium ; bheir do shlat agus do lorg comh-
fhurtachd dhomh."
An t-Urramach D5mhnull MacArtuir
AIR an naoidheamh latha de mhios deire-
annach an earraich chaochail an t-Urramach
Dombnull Mac Artuir. O chionn beagan is
bliadhna leig e dheth an coimhthional a
bha aige an Bhatarnis do bhrigh gu robh a
shlainte air f&,ilneachadh, agus bho 'n ^m sin
bha e a' fuireach ann an Dim-bheagain .
Is ann a mhuinnteir lochdar-Throiternis
anns an Eilean Sgitheanach a bha e. Bha
e ochd deug agus tri fichead bliadhna
dh' aois agus c6ig agus d^ fhichead bliadhna
anns a' mhinistreileachd. Shaothraich e
fad na h-tiine sin an Leodhus, Beinn-na-
faoghla, agus anns an Eilean Sgitheanach,
far an do rinn e c^irdean dileas dlia fhein,
a bha fo bhron nuair a chual iad m'a bhas. .
Bha e 'na dhuine coir fialaidh, cairdeil,
a bha a' tarruing 'ga ionnsuidh scan agus
6g, oir bha gach aon a' faotainn ann cair-
deas agus taic. Ach is ann mar mhinisteir
agus mar fhear-teagaisg a chumar cuimhne
air gu sonruichte, oir cha robh moran air
Gh&idhealtachd a bha an saothair cho
soilleir air a bheaimachadh leis an Tigh-
AN LOCHRAN SIORRUIDH
earna. Bha e 'n a shearmonaiche durach-
dach, driiidhteach, aig an robh buaidh
mhor air an luchd-eisdeachd. Tha sinne a'
creidsinn gu'ni buin dhasan am beannachd
air am bheil Daniel a deanamh iomraidh :
" Agus de^raidh iadsan a ta glic mar
shoilleireachd nan speur ; agus iadsan a
thionndaidheas moran gu fireantachd mar
na reultan fad saoghail nan saoghal."
Tha ar co-fhaireachdainn a' dol a mach
dh' ionnsuidh na bantraich agus an teagh-
lach 'n am bron, agus tha sinn 'g an earbsadh
ris an ti a thubhairt "Is leoir mo ghras-sa
dbuit."
Alasdair MacFhionghain, Snisort-a-Tuath.
An Lochran Siorruidh
Leis an Urramach Colla Ddmhnullach, D.D., Sgir an Lagain.
CHAN ann 's an Eiphit no am Babilon, amis'
a Ghreig no anns an Roimh, no ann an
dtithaich mhor bheartach, a ehaidh an
lochran so a lasadh ach ann an tir bheag
bhochd agus am measg sluaigh le beagan
foghluim. Ach ehaidh solus an lochrain
.so a mach air feadh an t-saoghail uile, Facal
an Tighearn a bha air a labhairt air ttis tre
fhciidhean Israeli agus a bha air a labhairt
anns an l^ithean deireannach tre losa Criosd,
a IVIhac.
C'aite a bheil Idchran a ■ shoillseachadh na
dachaidh a chuireas sinn a7i coimeas ris ?
Faodaidh comhfhurtachd agus eadhon fogh-
lum a bhj ann an tigh ged tha na dorsan
gtaiste agus na h-uinneagan duinte an
aghaidh an t-soisgeil. Faodaidh an sokis-
dealain a bhi boillsgeadh air balla agus air
tirlar le soillsea dhallas ar suilean, ach chan
'eil anns an dachaidh do nach aithne solus
an t-soisgeil ach tiugh dhorchadas. Faod-
aidh am bothan a bhi beag, agus gun ann
ach aon chruisgean dubh, ach ma tha am
Biobull ann an urram agus a theagasg a
riaghladh cridheachan a mhuinntir, tha solus
anns an tigh sin.
Is e am Biobull a shoUlsicheas baile agus
til- cho math ris an dachaidh. Is ann re
an dorchadais a tha mort agus meirle agus
droch ghniomhachas an t-saoghial air an
deanam.h. Thigeadh gainne soluis air na
baUtean mora agus cha chum arm dearg an
Righ na h-aingidh fo smachd.
Is mor olcas an t-saoghail agus dh'fheuch
iighichean gun aireamh a chreuchdan a
leigheas. Chuir aon earbsa ann an sgoiltean,
ag iarraidh sgoiltean fhosgladh agus gu'n
dunadh iad na priosain. Tha fear eile ag
radh, Thoir tuarasdal math do dhaoine,
tighean anns a bheil comhfhurtachd, agus
obair aotrum, agus brisidh tu cumhachd
Shatain anns an t- saoghal.
Ach deanadh daoine na thogras iad chan
aithne dhuinn ach aon lochran a sgaoUeas
dorchadas a' pheacaidh, agus is e sin am
Biobull, am Biobull anns a bheil soisgeul
losa Criosd. Faiceadh an duine e fein 'n a
pheacach agus tuigeadh e gur e Criosd am
Fear-Saoraidh agus cha bhi e fada fo chumh-
achd an dorchadais. Ged tha aingidheachd
ar dtithcha fein graineil gu leoir tha ar
bailtean naomh seach bailtean-m6ra nan
cinneach aig nach 'eil eolas air an t-soisgeul.
Is e am Biobull an lochran air son malairt
an t-saoghaU. Tha moran am beachd nach
'eil teagaisg a' Bhiobuill freagarrach air son
malairt agus tha am beachd mearachdach
so a' buaireadh dhaoine agus a' toirt orra
ceilg agus seoltachd a ghnathachadh . Faod-
aidh soirbheachadh a bhi aig luchd na ceUg
car tacan, ach chan fhada a mhaireas an
rath .
Bha gille 6g a' dol a mach do dhiithaich
chein far am bitheadh l^imhseachadh mor
aige agus fhuair e cuireadh o luchd-eolais
an coinneachadh ann an tigh-cuirm oidhche
no dha mu'n robh aige ri seoladh. Bha seana
mharsanta an lathair agus labhair e air a'
mJiodh so — " Cluinnidh thu daoine ag rMh
nach dean duine feum gun cheilg an diugh,
ach tha toil agam comhairle a thoirt ort agus
rabhadh a thoirt dhuit. Tha mise corr
agus da fhichead bliadnna ri malairt, agus,
mar is aithne dhuit, ehaidh an saoghal gu
math learn, ach cha d' thug mi an car a
neach riamh. Bi dileas agus dichiollach ach
na gabh cothrom eucorach air neach gu
brath," Rinn an seann duine so obair-la
ann an solus a' Bhiobuill agus air teachd na
h-oidhche rinn e suas a chunntais anns an
t-solus cheudna. Na'n robh a sheorsa lion-
mhor, bhiodh earbsa agus cairdeas am measg
luchd-m.alairt nach 'eil ann.
Is e am Biobull lochran na h-eaglais.
Biodh a sholus a' dealradh ann an cridh-
eachan an t-sluaigh agus bithidh slainte
spioradail aig a' cJio-thional. Tha an eaglais
mar thigh -eiridinn anns am bi an spiorad
leointe air a leigheas agus is e lochran an
fhocaU a tha na Iighichean a' tionndadh air
gach trioblaid agus euca.il.. Lasaidh solus
a' Bhiobuill a suas na frogan diomhair
AN LOOHRAN SIORRUIDH
dorcha ann am beatha a' pheacaich. Tha
a theachdaireachd freagarrach anns gach
suidheachadh, agus tha solus a lochrain a'
soillseachadh gach ceist a tha dorcha agus a'
deanamh soilleir gach cuis a tha doilleir.
Tha aon ni eile a tha fillte suas ann an
dorchadas as eugmhais lochran an fhocail.
Ann am beachd gach treubh agus cinneach
tha am bas agus dorchadas gle fhaisg air a
cheile. Bithidh sinn a' labhairt air oidhche
dhorcha a' bhais agus chan ann gun aobhar.
Tha an inntinn nadurra gun chobhair ann an
lathair dorchadas na h-uaighe. Bha na h-
Eiphitich a' lasadh choinnlean aig uaighean
nam marbh agus daoine beartach a' cur air
letb 'n an dileab airgiod a chumadh solus
laiste mu' n aite taimh. Tha an lethsgeul
ri ghabhail, ach ciod e an lethsgeul a tha.
aig moran 'n ar linn fein a tha diultadh an
t-soluis a sgaoileas dorchadas a' bhais agus
na h-uaighe. Tha teagasg a' Bhiobuill
furasda a thuigsinn agus tha e a' sasuchadh
iarrtais ar cridheachan. Tillidh a cholunn
do'n iiir, agus tillidh an spiorad do'n Spiorad
o'n d' thainig e. Thug losa Criosd buaidh
air an uaigh agus air a' bhas, agus iadsan
aig am bheil spiorad Chriosd agus a tha a'
basachadh annsan, theid iad troimh dhorch-
adas a' ghlinne chum na rioghachd shiorruidh
anns am bheil solus air nach tig smal.
An Geamhradh
Leis an Urramach Calum Laing, M.A., Uidhist-a-Deas.
Is maireann ar comunn ri cuan
Ar n-eilean 'na laigh' air a bhois —
A mheoirean 's gach geodha mu'n cuairt
A' bualadh le nuallan gun fhois.
Nuair 'sbeideas an doineann le toirm
A' sguabadh na sgothan le rot,
Bidh onfhadh o chuinnsan na stoirm
'B^thadh nan sgeriean le cop.
Mar 's minic a thainig o thuath
Luingeas Lochlainn a thogail na creich,
Le sathadh thig sitheadh nan stuadh
Mar armailt a' marcachd air eich ;
Thig gaoth choimheach, cholgach le fuaim,
Greann ghruamach a' bhais air a bus,
Frasach, frionasach, fearrghaidh is fuar,
A' lomadh ri l^r gach lus.
Le aithghearrachd astar na grein'
Thig sineadh an sinteig na h-oidhch'
Thig coineig air cruthachd nan speur
Le neoil air an iomain le gaoith ;
Thig caochladh air aogas an t-sleibh,
Air machair 's air mointich 's air
Thig inneadh air ionaltradh spreidh',
'S cha chluinnear na h-eoin a' seinn.
beinn
Ach 's cinnteach gu'n ath-chinn gach flur
A chriib fo fhasgadh 's a shearg,
Nuair thig Earrach le aiseirigh ur
A dhiisgadh gach poir a bha niarbh ;
'S gu fosgail gach binn-ghob a dhuin
An dtisal na diidlachd cho balbh,
Nuair 'thilleas na caomh shiantan ciiiin
'Dh 'aiseag na chaochail 's na dh' fhalbh.
Laoidh
Ceud faUt ort a mhadainn,
A mhadainn an ^igh ;
Chaomh mhadainn gun ghruaimean,
Gun smalan gun bhruaillean;
Ghlan-rosgaibh gun smuairean,
Lan uaisle is graidh ;
Duisg aoibhneas neo-thruailhdh,
Mhaireas buan gu brath.
Biodh d' ghrian-sa le h-aoibhneas,
A' boillsgeadh 's a' dearrs ;
A' fogradh 's a' fuadach,
Gach ceathach is gruaim;
O gach cridh' tha 'n cruadal,
Fo uamhann a' bhais ;
Dhaibh innis gu'n bhuadhaich,
An t-Uan anns a' bhlar.
Dhaibh innis gu'm fac thu,
kSar ghaisgeach nam buadh,
A' mosgladh 's a' dusgadh,
O'n chadal bu chiiiin :
Mar mhadainn, a ghnuis-gheal,
Gun smiiirein gun ghruaim ;
Gu'n chreachadh 's gu'n spuinneadh,
An iiir leis 's an uaigh,
Domichadh MacGhilleathain.
Aireamh 7
1946
An Criosd a b'aithne do Phol
NACH ard agus nach iongantach a' chainnt
anns a bheil Pol a' labhairt mu Chriosd anns
an litir a sgriobh e gu eaglais nan Colosianach,
" Neach," arsa esan, as e iomhaigh an De
neo-fhaicsinnich, ceud-ghin a' chruthachaidh
uile, oil" is ann leis-san a ehruthaicheadh
na h-uile nithean a tha air neamh agus
a tha air talamh .... agus tha esan roimh
na h-uile nithibh, agus trid-san tha na
h-uile nithean a' comh-sheasamh ; . . . .
neach as e an toiseach, an ceud-ghin o na
mairbh : chiim gu'm bitheadh aige ard-
cheannas anns na h-uile."
Bha cunntas air beatha Chriosd air a
sgriobhadh aig iomadh am agus le ioniadh
duine a bha air thalamh, o Mharcus agus
Lucas gu Middleton Murry agus Papini,
ach na'n d'thainig e ann an inntinn Phoil
beatha Chriosd a sgriobhadh, b'e sin an
leabhar a b'fhiach leabhar a radh ris.
Ach ged nach do sgriobh Pol beatha
Chriosd gheibhear anns a h-uile litir a
sgriobh e riamh smuaintean mu Chriosd
agus mu'n aite a bhuineas dha anns a'
chruthachadh, agus ann an rim-diomhair
Dhe, agus ann an tearnadh an t-saoghail,
agus anns an eaglais, a tha cho fada os cionn
ar fradhairc agus ar tuigse nadurra 's gu'm
faod thu a bhi cinnteach nach e fuil no feoil
a dh'fhoillsich dha iad.
Tha dliith air da mhile bliadhna bho thug
Pol an fhianuis so mu Chriosd gu bheil aige
ard-cheannas anns na h-uile, ach chan 'eil
comharradh air bith ri fhaicinn gu bheil e
a' call an aite a thug Pol dha, oir tha 'ainm
agus a chliu a' meudachadh a h-uile bliadhna,
air chor agus nach robh neach eile riamh
air an t-saoghal air an robh eolas aig uiread
dhaoine. Is rioghachd shiorruidh a riogh-
achd, agus bidh 'ainm co-mhaireann ris a'
ghrein.
An diugh tha a' Pharlamaid as sine agus
as cumhachdaiche air an t-saoghal a' feuch-
ainn ri geill a thoirt-do thoil agus do theagasg
Chriosd anns na h-achdan a bhios i a' dean-
amh eadhon mu mharsantachd, agus chan
'eil duine no comunn aig a bheil iarrtus
air an co-chreutairean a chuideachadh nach
'eil 'ga dheanamh an ainm Chriosd agus air
ghaol a bhi dileas dha, Chan 'eil searmon
no oraid a chluinneas tu, anns nach 'eil
e air a radh gur e an aon ni a leighseadh
creuchdan an t-saoghail, agus a liubbradh
e o na truaighean a thainig air, teagasg
Chriosd a leantuinn agus spiorad-graidh
Chriosd a bhi ann an cridheachan dhaoine.
Na'n robh e air iarraidh ort beatha
Chriosd a sgriobhadh, agus na nithean a
tha thu a' creidsinn uime a chur sios, ciod
a sgriobhadh tu, no c'aite an toisicheadh
tu no an sguireadh tu ? Thea^amh gu'n
toisjcheadh tu aig Betlehem agus gu'n
sguireadh tu aig Calbhari, agus gu'n innseadh
tu mu na nithean a rinn e agus a labhair e,
agus na daoine ris an robh gnothuch, aige
o bhreith gu bhas. Ach cha toisicheadh
Pol aig Betlehem, agus cha mho a stadadh
e aig Calbhari. Rachadh e air ais gu riln-
siorruidh Dhe 'na mhac, a chuir sgail air a
dhiadhachd, a dh' fhas 'na chiochran truagh,
agus shealladh e a ris gu ceann-criche an
t-saoghail, agus chitheadh e an Dia-duine
so air ardachadh gu deas-laimh Dhe, agus
gach glim a' liibadh dha agus gach teanga
ag aideachadh gur esan Righ nan righrean
agus Tighearna nan tighearnan.
Cha chreideadh Pol a chluasan na'n
cluinneadh e na creidmhich anns na h-
eaglaisean a chuir e air chois a' bruidhinn
mu losa Criosd mar nach robh ann ach am
brathair-daonna. B'e sin a bha ann gun
teagamh, brathair agus duine, ach chan e
sin uile e, oir tha Pol a' labhairt uime m.ar
" Neach as e iomhaigh an De neo-fhaic-
sinnich, leis an do ehruthaicheadh na h-uile
nithean a tha air neamh agus air an talamh ;
Mac gradhach an Athar, a bha maille ris
o shiorruidheachd, ach a dh'irislich e fein
gu bas chiim beatha a thoirt do mhoran."
Sin an Criosd a shearmonaich Pol mar
Shlanuighear an t-saoghail, Criosd a bha
aon uair ann an staid iosal, ach a tha nis
cho cumhachdach agus cho treun 's gu'm
faod neach air bith a chreideas ann dearbhadh
a bhi aige gu bheil e comasach air an ni a
dh'earb e ris a choim.head fa chomhair a
theachd. vSin an teisteanas a thug Pol do
Chriosd, agus ann an aite eile tha e ag radh,
" Ge b'e neach a chreideas ann chan fhaigh
e briseadh-diiil."
AN COTA 'S AN DUINE
Sin an gealladh no an fhirinn, a leugh-
adair, air am faod thu greim.eachadh le
do dha laimh, nach d'fhuair neacli rian3.h
briseadh-diiil ann an Criosd. Agus chan
fhaigh neach gu brath briseadh-diiil ann.
Coimhlionaidh e an ni a gheall e dhuit, agus
barrachd ; criochnaichidh e an obair air
an do thoisich e annad ; agus coimheadaidh
e thu 'n ad dhol a mach agus 'n ad theachd
a steach. Mar is dual do Righ, tha e uasal
agus riogJiai] 'na nadur agus 'na ghniomharra;
an uair a bheannaicheas e beannaichidh e gu
pailt ; an uair a mhaitheas e maithidh e gu
saor ; an uair a bheir e tiodhlac bheir e gu
fialaidli e. Sin an Criosd a b' aitline do
Phol ; Neach a mhaireas a throcair gu
brath ; Neach a ghradhaich an cinne-daonna
uile le gradh siorruidh ; Neach anns nach
fhaigh am poacach as miosa no an naomh as
fhearr briseadh-diiil, agus Neach aig a bheil
ard-cheannas anns na h-uile.
Ard-cheannas ; is esan am. Maighstir,
sinne na seirbliisich, agus is e cuid an t-
seirbhisich a bhi dileas d'a mhaigbstir,
agus dichiollach air cheann a ghnothuich.
- Ann am beatha cuid de dhaoine chan 'eil
aite idir aig Criosd ; ann am beatha feadh-
nach eile tha aite aige, ach chan 'eil a' cheud
aite aige ; ach tha Criosd ag iarraidh oirnn a'
cheud aite 'n ar cridhe, ard-cheannas 'n ar
beatha, agus mur toir sinn dha e, cha bhi
an t-eolas againn air a bha aig Pol. " An
ti a ghradhaicheas athair no mathair na's
mo na mise, chan airidh orm e."
An Cota 's an duine
Leis an Urramach, Calum MacGilleathain, M.A., An Toiseachd.
AN uair a chuimJinicheas sinn air Joseph,
agus e beag, cuimhnichidh sinn air a' chota
iom.adhathach ud a thug athair dha, cota
cho m.ath agus cho aluinn agus air an
ruigeadh gradh athar. Is e nadur a' ghraidh
a bhith toirt, tha an gradh toirbheartach,
fialaidh an comhnuidh. An gradh is moth a
th'ann is e as motha thug. " Is ann mar so
a ghradhaich Dia an saoghal." . . . . " An
tiodhlac do-labhairt."
Bha loseph agus an cota mar gum biodh iad
'nan aon chur is dltith eadar feoil is fuil is
aodach. Is ann m.ar sin is abhaist duinn a
bhith cuimhneachadh air daoine araid, air
an aodach a bhiodh umpa. Tha an t-
aodach a' fas coltach ris an duine, agus tha
sean-fhacal againn, "Is e an duine an t-
aodach," ach is iomadh duine bochd a bhiodh
air a dheagh sgeadachadh ach a chotTirom a
bhith chom.h follaiseach agus a tha an-
cothrom. Cha choir duinn a bhith toirt
breith obann no breith bhuan air duine a
reir a thrusgain, ach tha sinne cleachte ri
bhith ag aithneachadh dhaoine air an cuid
aodaich, m.ar a dh'aithnicheas sinn iad air
an coiseachd. Agus dh'aithnicheadh daoine
loseph m.ile air falbh leis a' chulaidh sgiam.h-
aich a bha air !
Mu dheireadh chaill e an cota bha so.
Thug a bhraithrean bhuaidhe e agus iad
air son gum mealladh iad athair leis. " So
agaibh," arsa iad ri an athair, " eudach a
fhuair sinne!" Sheall lacob air a' chota,
's e air a reubadh 's air a shracadh, agus e
air a shalachadh aig an fhuil. " Is e cota
mo mhic a tha ann ! loseph ! Mharbh
fiadh-bheathach air choir-eigin e," agus
thoisich am bron agus a' chaoidh, agus cha
ghabhadh srian cur ris.
Nach neonach an droch ni a tha 'san
fhuil aig a' chinne-daonna. An eachdraidh
a' gharaidh, cha luaithe bha dithis bhiaith-
rean air thalamh na m.hort an dara fear
am fear eile. Agus tha com.harradh Chain
air clann nan daoine o'n iiair sin. Stri is
comh-stri, fuath is faimad, masladh is
milleadh, cath is cogadh ; agus m.ar is
dltiithe an luchd-troda ri cheile, is ann is
suaraiche agus is seirbhe a' chhis. Seal],
mata, air na h-6igearan a bha an sud. Cha
shoradh iad am brathair a mhort, ach do
bhrigh agus gun robh fear aca beagan air
thoiseach air each, is e a rinn iad a reic air
fichead pios airgid, agus tha fhios aig an
t-saoghal gu'n robh sin suarach gu leor.
Ach is e bu mhath leinn a thoirt fainear
chomh ionraic, faicilleach agus a bha na fir
agus iad a' reic an naidheachd ri an athair
(agus iad a' reic an athar mar a reic iad am
brathair, is e sin, a' buntainn buileach
suarach ris). Cha d'thuirt iad breug! Cha
robh facal breige aca ! Na dearg mhearlaich
agus na siochairean, a theab a bhith 'nam
mortairean, rinn iad a' chilis glan air an
athair gun bhreugairean a dheanamh dhiubh
fein ! Agus sin, a ris, sealladh a tha 'na
chuis smaoinich ; ach is sealladh e a tha cho
cumanta ris an teaghlach do am buin sinne
uile. Gheibh duine cota, cuiridh e full air,
bheir e seachad e do'n duine eile agus e ag
radh, " Seall so, a bheil fios de is ciall da
so ? " agus fhios aige gle m.h.aith nach 'eil
ach aon chom.h-dhunadh aig an duine
AN COTA 'S AN DUINE
3
bhochd eile ,2;iis an leum o. " Ts e cota mo
itihie a tha ann. Gun teaga.juh sam bitli
chaidh e as an i athad ! ' ' Tha an droch
obair so, am mealladli a tha aig daoine air
a cheile le bhith a' tairgse leth na firinn agus
a' cleith na leth eile, chomh cum.anta ris
an oidhche dhuibh. Agus, mo thruaighe!
chleaehd an eaglais an dearbh dhroch cleas.
Agus so agaibh naidheachd bheag a chuireas
solus air a,' chuid sin de'n chilis.
An uair a bha mise na's oige na tha mi
ehaidh mi a dh'amhare air f ior dhuine diadh-
aidh agus urramach a bha 'na mhinistear air
a' Ghaidhealtachd, agus a chliii am measg nam
braithrean gu leir. Thug e leis sgriob mi a
cheilidh air ministear eile a bha air tighinn
do'n aite aige air son a shlainte, fear a bha
gu math na bu shine na e fein, agus e air a
shaothair mar mhinistear a chriochnadh ;
agus cha b'ann de'n eaglais de an robh an
dithis againne a bha e. Rinn sinn ceilidh
beag, agus m.a's math m.o chuimhne, rinn m.o
charaid urnuigh, agus an triuir againn
cuideachd. Agus bha coltas air an t-seann
duine nach bu mhisde e gun d'thainig sinn !
Cha robh fhios agamsa nach bu dithis iad
a bha riamh m.or aig a cheile agus dileas do
chach-a-cheile.
Bliadhnachan an deidh sin bha mi aon
uair eile an tigh md charaid, agu.s bha sinn
a' deanamh luaidh air nithean a rinn daoine
aon uair 'san eaglais, agus iad air son " cur
as do bhuachaille nan aislingean." Agus
so an naidheachd a dh'innis e dhomh gu
citiin, reidh, socair. Bha e air ceann a''
cheud choimhthionail a bha aige an uair
a thoisich an troimh-cheile a rinn aonadh
nan eaglaisean mu 1900. Og agus mar a
bha e, bha'earbsa aig a luchd-dreuchd ami,
agus thuirt e riutha gun robh e de'n bheachd
gun robh an t-aonadh ceart, agus gach mi
a bhathas-a' deanam.h laghail is iomchuidh.
Agus bha gu maith, agus cha robh gu h-olc,
gus an d'thainig ministear a bu shine na e
fhein a bha an aghaidh an aonaidh agus an
do chruinnich e an grunnan beag de luchd-
dreuchd chuige fein. Bha seorsa de ainm
aig an duine 'san t-siorrachd mar dhuine
comasach agus mar shearmonaiche. Chuir
e bocain orra. Ach is e am bocan a rinn am
niilleadh glan am Biobull a bha aige. Sheall
e am Biobull sin dhaibh. Chunnaic iad e.
Bha e furasda gu leor dhaibh fhaicinn nach
e an leabhar ris an robh iad cleachte a bha
ann. A nis, is e a bha ann am Biobull air a
bheil am " Polyglot Bible." Cha bu rud
nuadh e. Bha e o cliionn fhada aig sgoilearan
agus aig na thogradh a cheannach. Chan
'eil duine a thogras nach fhaod a lamh a
chur air fhathast. Cuimhnich, cha robh
gnothach aig an aonadh ris an leabhar ud
no aig an leabhar ud ris an aonadh. Ach
bha briag a' dol 'san tir gun robh an eaglais
a' cur evil ris " An Fhirinn, agus gu'n robh
Biobull ur gu bhith aice ! A nis, is ann aig
Dia tha fhios de thuirt am ministear ud
ris na daoine ; ach tha fios aig Dia air !
Tha an da mhinistear le cheile nis far 'eil
an fhirinn saor aig a h-uile fear. Ach so
an rud a thuirt an duine coir riumsa, " O'n
la tha sin cha chreideadh iad facal a chan-
ainn-sa mun aonadh." Nach bu shuarach
an gniom.h e ! • Bha an leabhar an sud.
Bha an siiilean aca fein, agus is e an rud a
chi duine a chreideas duine, 's cha leigeadh
fear a leas a bhial fhasgadh. Agus an comh-
dhunadh ! Bha Biobull ur aig Eaglais an
Aonaidh ! Agus cha robh, no dad de'n
t-seorsa. Cha robh ann ach cota Joseph
agus full air, agus loseph 'ga reic, agus na
h-eildearan iad fein air an deagh mhealladh
leis. Chan 'eil teagamh nach e sin an seorsa
breige is cunnartaiche a tha a muigh. Gu
ta, nach neonach e, daoine a bhios rithe cha
chanadh iad briag iomlan, mhor, chomasach
air am beatha ; ach reiceadh iad loseph
air grot ! " Deireadh gach sgeoil an asgaidh,"
is e an seann mhinistear air an deachaidh
sinne air cheilidh a rinn an gniomh, mata,
agus is e loseph a bha a' tighinn chuige le
choibhneas.
Chan 'eil air a' chleas so ach gun an t-
iomlan innseadh, gun a dheanamh dheth
ach leth na ciiise, agus tha a' chuis marbh-
tach ! " Faodaidh tu fein fios a bhith agad
air a' chorr," agus " faodaidh tu fein a nis
'do bheachd fhein a bhith agad air " — " So
an cota, agus so an fhuil " agus " So-so."
Ach chan 'eil an fhirinn agad, a dhuine.
Tha loseph cho bed 's a bha e riamh ! Le
cead iongantach an Tighearna, a bheir air
olcas dhaoine cliu a chur air a mhor-ghliocas
agus air a fhreasdal, is e a tha beo ; agus
is ann na's fhearr agus na's fhearr a bhitheas
e, broinein. Ach, cuimhnich, cha dean sin
daoine cearta agus daoine direach de na
braithrean agus chan fheairrd an athair e !
Cuimhnicheamaid, mata, gum bi loseph
beo ged a -chuireadh a bhraithrean dath air
a chota nach robh riamh air !
Aig an Ard Sheanadh
CIOD air bith a their daoine eile, bha mise
am bliadlma ag ionndrainn guth an 011ain).h
Cox a' leughadh nan Sgriobturan. 'S e
fhein agus an t-Ollanih nach maireann,
Daibhidh Paul an dithis a bu druidhtiche a
leughadh aro. Biobull de na chuala mi riamh.
Leig an t-011am.h Cox dheth a dhreuchd
mar Ard-Chleireach an t-Seanaidh, air a
chrtmadh leis gach comharradh follaiseach
air am fabhar a b'urrainn a bhraithrean a
nochdadh dha.
Tha Eaglais na h-Alba fortanach anns a'
cheum so, nach 'eil e gu miighadh ciod an
Riaghaltas a tha anns a' Pharlamaid, Tories
no Socialists, no ciod an inbhe a tha aig an
neach a chuireas iad do'n t-Seanadh mar
Fhear-ionaid an Righ, Diuc no fear-oibre,
a chionn gur e aon de na foirbhich aice fhein
a tha ann am bitheantas. Am bliadhna is
e Seoias Mathers, M.P., a tha seasamh an
aite an Righ, agus tha esan 'na fhoirbheach
an te a dh'eaglaisean Dhtm-eideann. A
thuilleadh air a bhi 'na shuidhe an cathair
an Righ, tha e 'na bhall anns an t-Seanadh.
air a chur ann le Cleir Lathurn.
Air a' cheud la, an uair a thainig na seana
Mhoderators a steach comhla, agus a shuidh
iad mu'n cuairt a' bhiiird, is e a' cheud
smuain a dh'eirich 'n am inntinn gu robh
coslas na h-aoise orra uile. Tha an t-am
aig an Eaglais ministearan a thaghadh
na's oige air son na Cathrach, air neo
faodaidh aireamh nan seana Mhoderators
dol sios ro iosal gu luath.
Ged is e ainm maith Gaidhealach a tha
air Moderator na bliadhna so tha mi an
diiil gur ann a dh'Obar-dheathain a bhuineas
e. Sgoilear maith agus soisgeulaiche diirach-
dach, rinn e obair anns na h-Innsibh an
Ear a choisinn dha meas agus deagh-ghean
a bhraithrean. Ged nach 'eil e mor tha guth
cruaidh, glan aige, agus chluinneadh tu e gu
soilleir ann an oisean air bith de'n Talla Mhor.
Bha ionndrainn air cuid de na seann
laoich a bha an aite-suidhe falam.h, gu
sonraichte air Uilleam Whitelaw, fear de
na foirbhich a b'fhearr agus a bu taiceile
a bha aig Eaglais na h-Alba riam.h. Bha
dithis ur aig a' bhord am bliadhna, an t-
Ollamh Mata Stiubhart, agus an t-Ollamh
White Anderson. Fad na h-uine a bha mi
anns t-Seanadh cha chuala mi Mata Stiubhart
ag radh aon fhacal ; tha e 'na dhuine tosdach.
Ged a tha am ann gu bruidhinn, is maith
an rud tosdachd. Chuireadh tosdachd crioch
air an dara leth de bhuaireas an t-saoghail.
Cridhe na h-Alba
Na'n rachadh coigreach a steach do'n
Eaglais-Ard an Dim-eideann air maduinn
Di-mairt, air a lionadh le daoine ionnsaichte
agus urramach, agus moran dhiubh sgead-
aichte ann an cleocanna sgarlaid, le or is
purpur orra, a bha ag innseadh gu robh
Oilthighean is Collaistean is Ciiirtean-lagha
is Comhairlean nam bailtean-mora air son
am beic a dheanamh do'n Eaglais, no na'n
rachadh e a steach do'n t-Seanadh fheiji
la air bith, no do aon de na coinneamhan-
mora feasgair, chitheadh e sealladh a
bheireadh air a radh ris fhein nach 'eil an
Creideamh marbh an Albainn fhathast.
Cha chuireadh dtimhlachd an t-sluaigh a bha
cruinn agus an t-eireachdas leis an robh
gach gnothuch air a dheanamh ionghnadh
air bith air Seoras Mathers, M.P., oir is
aithne dha Albainn agus Eaglais na h-Alba,
ged theagamh gu'n do chuir e ionghadh air
Mghr Attlee (do nach aithne Albainn)
Seanadh Eaglais fhaicinn an Diin-eideann
nach robh dad air dheireadh air Parlamaid
Bhreatuinn, an eolas, am bruidhinn, agus
am breithneachadh. Saoilidh an fheadhainn
a bhios a' bruidhinn ri mor-shluagh a mach
air a' bhlar (nach bi a' dol do'n Eaglais) gu
bheil iad a' bruidhinn ri cluas agus cridhe
na h-Alba, ach tha iad fada fada air am
mealladh. Chan ann air an t-sraid no aig
reiseadh-chon a tha smior-cridhe na h-Alba
ri fhaotainn ach anns an da Sheanadh a bha
cruinn an Diin-eideann. Agus ged a bhios
Seoras Mathers a' clu inntinn bitheanta gu
leoir o chuid d'a dhaoine fhein ann an Tigh
nan Cumantan nach 'eil agus nach robh
an eaglais 'na caraid do'n duine bhochd tha
mi cinnteach nach e sin am beachd a ghabh
e air an t-Seanadh, agus gu'n abradh e nach
robh daoine eile anns an rioghachd aig an
robh barrachd iiigh ann an cor na h-Alba
na bha aig na ministearan agus na foirbhich
a bha cruinn an Dun-eideann.
Ged nach biodh e ceart a radh gu bheil
an eaglais a' gabhail gnothuich ri nithean
nach • buin dhi tha iomadh rud a' tighinn
air beulaibh an t-Seanaidh a h-uile bliadhna
nach urrainn an eaglais dad a dheanamh
uime ach a mhain a beachd agus a binn a
liubhairt ; cor na diithcha, gainne thighean,
aimhreit nan rioghachda-dan, obair nan sgoil-
ean, cur gheall, agus fichead rud eil de e'n t-
seorsa sin, a bhuineas da-rireadh do'n Staid
no do'n Pharlamaid. Faodaidh an eaglais
bruidhinn a dheanamh, ach is e an Staid a
mhain as urrainn a' chilis a chur an gniomh.
AIG AN ARD SHEANADH
Obair na h-Eaglais
Ach a thaobh nitliean cudthromach eile
chan e a mhain gu bheil iad 'nan cuspairean-
deasbuid ann.s an t-Seanadh, ach tha an
Seanadh ag aithneadh do Chleirean agus
do choimthionalah na h-eaglais sud no so
so a dheanamh m'an tig a' bhliadhna gii
crich — £35,000 a thoirt air son aobhar an
t-soisgeil anns na Diithchanna thall os cionn
na thug sinn seachad an niridh, agus £60,000
a chur nan eaglaisean ura a thatar a' togail
air an casan. Tha gu leoir a dh 'eaglaisean
an Albainn cheana, agus a' chuid nihor
dhiubh leth-fhalamh, ach tha moran dhiubh
anns an aite chearr, agus feumar na h-
eaglaisean a thogail far a bheil an sluagh.
Tha mu fhichead dhiubh air an togail a nis,
agus tha e air a radh gur ami ann an te
dhiubh a tha an sgoil-Shabaid as motha an
Albainn.
Tha feuni aig an eaglais air daoine oga
aig an tigh agus thairis cho niaith ri airgiod,
daoine a theid air cheann obair an Tighearna,
ged nach 'eil an duals no an tuarasdal mor,
a chionn gu bheil gaol Chriosd agus eud
diadhaidh 'n an cridhe.
Anns na coinneamhan mora a bha fosgailte
do dhuine air bith a thoilicheadh a dhol
annta b'e an duine a b'fhearr a thaitinn rium
agus a dhriiidh orm an t-Ollamh Odonkor,
niinistear dubh a taobh Shiar na h-Afric,
duine air an robh coslas iriosal agus macanta,
agus cho laidir 'na chreideamh agus 'na
dhochas 's gu'n d'thainig an smuain 'nam
inntinn an uair a bha e a,' bruidhinn, gu'm
bu mhor am beud nach robh da fhichead
d'a sheorsa againn a chur beatha ann an
cnamhan tioram Eaglais na h-Alba. Thug
sinne an soisgeul do dhuthchanna cein,
ach tha sinn an diugh air fas cho caoin-
shuarach air, 's gu'm faod an la tighinn anns
am bi Cleir Ogolopo ann an Calabar a' cur
shoisgeulaichean dubha thar chuan a dh'iom-
pachadh cinnich na h-Alba.
0 chionn bliadhna tha grunnan dhaoine
anns an eaglais a' cur an comhairle ri cheile
a dh'fheuchainn an gabh dad deanamh a
dhiisgadh an t-sluaigh a marbhantachd
agus cadal a' bhais a tha air tuiteam. orra.
Gheibh iad beannachd nan uile dhaoine aig
a bheil gaol aif Dia agus air an diithaich
anns an obair so, ach chan 'eil comharraidh-
ean na h-aimsir fabharach. Tha a' ghaoth
an ceann, agus is e " dusgadh " an rud as
lugha a tha air aire dhaoine. Tha sluagh
na h-Alba an diugh mar bha eaglais Laod-
icea, " beartach, agus air fas ann an saoibh-
reas, agus gun fheum aca air ni sam bith " — ■
gun fheum aca eadhon air Dia. Cha ruig thu
a leas feuchainn ri a dhearbhadh orra gu
bheil iad bochd, agus dall, agus truagh,
agus lomnochd ; chan 'eil ach aon Neach
a dhearbhas sin orra, an Spiorad Naomh.
Anail bheo, anail bheo,
Anail bheo, seid a nuas ;
Cuir an deo, cuir an deo,
Cuir an deo an luchd na suain.
A' Ghaidhealtachd
Cha robh dad sonruichte a bhuineadh
do'n Ghaidhealtachd air beulaibh an t-
Seanaidh am bliadhna, agus cha mho a
chuala mi gin de na ministearan Gaidhealach
as aithne dhomh a' bruidhinn ann. Sheas
an t-Ollamh Lachlainn MacGill-eathain suas
a thagradh ceartais do choimhthional ann
an Cleir Loch Carrann, air an robh e an
dtiil gu'n do rinneadh eucoir, ach cha do
leig an Seanadh leis dol a steach anns a'
chilis. An sin chrath e duslach an t-Seanaidh
o chasan m.ar fhianuis an lathair Dhe air
an eucoir a bha air a dheanam.h air sluagh
gaolach, is chaidh e a mach as a' chomh-
dhail.
Labhair an t-Ollamh White Anderson le
leithid de sholuimteachd mu ghainne mhinis-
tearan Gaidhealach 's nach mor nach do
ghabh mi eagal gu bheil an rud cho dona
's a bha e ag radh. Tha a' cheart rud air
a radh mu ghainne mhinistearan air feadh
na tire gu leir, ach ma tha sgireachd falam.h,
agus i ann an aite inntinneach tiorail,
bithidh gu leoir de nhinistearan, 6g agus
sean, 'g an tairgsinn fhein dhi. Bho'n is
cuimhne leam tha aireamh shonruichte de
sgireachdan anns na h-Eileanan, agus air
Tir-mor cuideachd, d'a bheil e duilich
niinistear fhaotainn, co dhiubh a tha iad
gann no pailt, a chionn gu bheil ministearan
oga 'g an seachnadh. Ach tha e fior gu
leoir gu robh Collaistean na Diadhachd air
an tanachadh am bliadhnachan a' chogaidh.
Chan 'eil m.oran a dh'oileanaich Ghaidh-
ealach anns an t-sealladh aig an am.
Bha beagan bruidhne anns an t-Seanadh
mu eadar-theangachadh iir a bhi air a
dheanamh air a' Bhiobull Bheurla, agus
chuireadh committee air chois a shealltainn
thairis air a' chiiis gu cilramach agus gu
h-athaiseach, ach theagamh nach teid an
gnothuch na's fhaide na sin. Tha cainnt
dhaoine ag atharrachadh, . agus tha e iom-
chuidh gu'm biodh am Biobull air a leughadh
ann an cainnt a thuigeas iad, ach tha mi
an diiil nach 'eil aobhar cabhaig ann, agus
nach 'eil seana chainnt a' Bhiobuill 'na h-
uiread cnap-starra do'n oigridh 's a tha
daoine ag radh. B'fhearr leam gu mor
am Biobull fhaicinn air a ghiorrachadh, air
AiG AN UINNEia
a dheanamh 'na leabhar C'iiini.ir, boidheach,
agus air a ciiur a m.ach anii an clodh garbh
a bhiodh furasda a leughadh. 'Cha na
Biobuill a chi thu aig cloinn anns an sgoil-
Shabaid 'n an cuis-ghrain, leabhraichean
diibha, tiugh, gun chumadh gun dreach, ann
an clodh cho meanbh 's nach gabh iad leugh-
adh le loinn no tlachd. Na'n robh Soisgeul
Lucais agus Gnioro.hara nan Abstol agus
fichead Salm agus fichead Laoidh an cur a
mach ann an leabhar boidheach agus ann an
clodh dreachmhor air son sgoilean-Sabaid,
ghabhadh a' chlann gaol air an leabhar.
Coigreach Urramach
Thug Mghr Attiee, ard Chomhairliche a'
Chruin, oraid do'n t-8eanadh anns an robh
cudthrom agus gliocas agus baigh ris an obair
a tha eaglais Chriosd a' deanamh anns an
t-saoghal. Ri eisdeachd ris theireadh tu
nach leig sinn a leas eagal a bhi oirnn gu'n
teid long na rioghachd air na creagan cho
fad 's a tha leithid Mghr Attiee aig an
stiuir.
Bha e air ainmeachadh anns an t-Seanadh
gu robh 759 de Sheiseanan na h-eaglais air
son boirionnaich a ghabhail mar fhoirbhich,
agus 1369 de Sheiseanan 'n an aghaidh ; 22
de na Cleirean leo agus 44 'n an aghaidh ;
440 de choimhthionalan leo agus 1775 'n an
aghaidh. Chuir sin crioch air a' ghnothuch
an drasd co dhiubh. Tha e air a radh
gur e na boirionnaich fhein a bu laidire
'n an aghaidh.
Aig an Uinneig
An t-Ollamh Dughall MacPharlain
AIR an la mu dheireadh de July, an 1896,
bha e air a shuidheachadh ann an Gleann
Comhann, air chor agus gu bheil e a' ruighinn
lubilee a mhinistrealachcl air a' m.hios so,
rud nach 'eil ach gle bheag de mhinistearan
a' ruighinn anns na laithean so, oir tha iad
a' leigeil dhiubh an dreuchd na's traithe na
b'abhaist dhaibh.
Fad iomadh bliadhna tha niinistear Chinn-
ghiiithsaich 'na chleireach agus 'na cheann
air Coroxmn nam Ban a bhios a' cuideachadh
le bursaries sgoilearan oga as a' Ghaidheal-
tachd agus na h-Eileanan a tha a' dol air
aghaidh gu obair na ministrealachd. Bha
cuid mhaith de na balaich sin air an oilean-
achadh an Cinn-ghitithsaich, ach co dhiubh
a bha iad aig a dhorus, no ann an sgoilean
eile fad air falbh bhuaith, no ann an Oilthigh-
ean an Glaschu no an Dim-eideann, no an
Cill-rim.hinn, bha e a' cumail siiil orra, agus
. 'na charaid m.aith dhaibh. Bha buannachd
anns an obair so do'n eaglais, agus tha an
eaglais 'na chomain air son uiread dhaoine
oga a tharruing as gach eearn de'n Ghaidh-
ealtachd gu obair na h-eaglais, ach aig am
an t-Seanaidh anns a' Mhagh nochd na
ministearan oga sin dha gu bheil iadsan 'na
chomain cuideachd, oir bha cruinneachadh
laghach aca a' thoirt dha am. beannachd air
bliadhna a lubilee, agus sporan anns an
robh suim. airgid a bheireadh do Thir a'
Gheallaidh e na'm b'e a mhiann dol ann.
Bha dithis Mhoderators aig a' chruin-
neachadh, fear na bliadhna so agus fear na
bliadhna 'n uiridh, agus labhair iad le cheile
mu'n fheum a tha aig an eaglais air an t-
seorsa mhinistearan a tha a' Ghaidhealtachd
a' toirt do'n eaglais. Bha Ard-Cheann a'
Chollaist an Cill-rimhinn ann cuideachd,
agus labhair esan mu na h-oileanaich a
bhiodh iad a' faotainn as a' Ghaidhealtachd
roimh bhliadhnachan a' chogaidh.
Is e Iain Mac-a-Phearsain, M.A., Ph.D., an
Deibhidh, a thug seachad an tabhartas-
buidheachais ud an ainm. chaich, agus thug
an t-011am.h MacPharlain taing dhaibh uile
o ghrunnd a ehridhe mar gu'm biodh athair
a' bruidhinn ri chloinn. Tha e furasda dha
bruidhinn, agus bha sinn uile toilichte
fhaicinn gu bheil a choslas air nach bi feum
aige fad iomadh bliadhna air paipear no
bata no speuclair.
Bha sinn ag ionndrainn aig a' chomlidhail
ud dithis a bha a' cuideachadh na h-oibre
so o chionn uine mhaith, an Ridire, Iain
Lathurn MacLeoid, nach b'urrainn a bhi a
lathair a chionn nach robh e gu maith, agus
Uilleam R. Domhnullach nach maireann,
duine taiceil a bha daonnan toileach uallach a
ghiiilan agus e fhein a chumail as an t-
sealladh.
Co aige a dh'fhagas tu e
Bho chionn nan ceudan bliadhna bha e
'na chleachdadh uasal aig daoine aig nach
robh cairdean bochd no feumach a bhi a'
fagail airgid aig eaglaisean agus sgoilean agus
tighean-eiridinn, agus oibricliean maith eile
a b'fhiach dhaibh a chuideachadh. Bha an
duthaich Ian de na tobraichean-fialaidh sin
a chladhaich ar n-aithrichean, ach tha iad
an diugh 'g an dunadh, agus theagamh nach
fosgailear iad gu brath tuilleadh.
Ma bha e 'n ad bheachd airgiod fhagail
aig an eaglais anns an sgireachd anns an
AIG AN UINNEIG
do lugadh tu, a chur svias tuarasdal a'
mhinisteir, ma tha a thuarasdal beag, tha
cho maith dhuit gun a dheanamh, oir
theagamh nach faigh e aon sgillinn dheth gu
brath, mar a thachair do chuid de na minis-
tearan aig an d'fhag M'ghr Pringle dileab.
No ma tha e 'n ad bheachd airgiod fhagail
aig tigh-eiridinn an Glaschu no an Dun-
eideann, no aig Comunn na Banaltruimeachd
anns an sgireachd d'am. buin thu, cha leig
thu a leas a bhi aig an t-saothair, oir tha
Aneurin Bevan a' dol 'g a ghlacadh agus
'g a chur ann an aon sporan mor na rioghachd
as_ am bi sinn uile a' tarruing gu goirid.
Tha a' cheart rud a' dol a thachairt anns na
sgoilean. Ciod am feum. a tha ann dhuit
bursary fhagail aig sgoil an uair a bhios coir
laghail aig a h-uile balach a bhi air oilean-
achadh air chosdus na rioghachd. Cuimh-
nich, a leughadair, nach 'eil mi ag radh gu
bheil so a' dol a dheanamh cron do'n
rioghachd ; air son na tha dh'fhios agamsa
faodaidh e Breatunn a chur air a casan na's
laidire na bha i riam.h. Ach is e a tha mi
a' feuchainn ri radh, an uair a thoisicheas
an Riaghaltas air gach obair no aobhar a
ghabhail os laim.h fo 'n achlais fhein, nach
'eil ann ach diomhanas dhuit-sa no dhomh-
sa airgiod fhagail 'n ar tiomnadh do thighean-
leighis, no do thighean-fasgaidh, no do
sgoilean.
Ciod, ma ta, a ghabhas deanamh ? Chan
aithne dhomh ach so a mhain ; maith
t'airgid a ghabhail fhad 's a tha thu anns
an t-saoghal, agus na's urrainn thu a sheach-
nadh a h-uile bliadhna a thoirt do na h-
aobhair no do na daoine a tha thu cinnteach
a tha cho feumach air 's gu'n cosd iad e
a' bhliadhna sin fhein.
Aireamh
THA sia agus tri fichead (66) Cleir ann an
Eaglais na h-Alba, agus da mhile, ceithir
cheud, agus deich air fhichead (2430)
coimhthional. Tha 1,259,927 aice de luchd
comanachaidh, ach tha cuid dhiubh sin
marbh, ged tha ainm aca a bhi beo.
Tha 33,949 foirbheach aice, agus bha
37,843 air am baisteadh an uiridh, 1985
dhiubh daoine a thainig gu aois.
B'e £1,523,000. tighinn-a-stigh na h-
eaglais an uiridh. Is e lagh na h-eaglais a
thaobh baistidh gu bheil coir aig leanabh
a bhi air a bhaisteadh, ma bha aon d'a
pharantan air am baisteadh iad fein, agus
ma tha an t-aon sin (no an dithis) ag aideach-
adh a' Chreideamh Chriosduidh. Tha sin
farsuiug gu leoir, ro fharsuing am beachd
moran nxhinistearan, oir chan 'eil e furasda
a radh ciod a tha " ag aideachadh a' Chreid-
eamh " a' ciallachadh. Do mhoran phar-
antan an diugh chan 'eil ann ach foirm
gun bhrigh, seann chleachdadh a tha iad
a' leantuinn a chionn gu bheil daoine eile
'ga leantuinn.
Is e cleachdadh na h-eaglais nach bi ainm.
duine air a ghleidheadh air Rola a' Choman-
achaidh na's fhaide na tri bliadhna, mur do
chomanaich e anns an iline sin, no mur
bheil reuson m.aith 'g a chumail o bhi an
lathair. M'an cuir an Seisean duine air bith
bharr Rola a' Chomanachaidh bu choir
dhaibh bruidhinn ris an toiseach, agus
innseadh dha ciod a tha 'n am. beachd, air
eagal eucoir a dheanam.h, agus breith luath
lochdach a thoirt air.
An uiridh bha aonadh air a dheanamh
eadar eaglaisean ann an tri bailtean fichead
no sgir. Bho 1929 bha da choim.hthionaL
air an cur comhla ann an 527 aite. Tha a'
m.h6r-chuid dhiubh a' cordadh gu gasda,
ach tha feadhainn eilis ann a tha a' giiilan
le cheile air eiginn. Ach is maith gu bheil
iad 'g a dheanamh air eiginn fhein.
Sith anns an t-Saoglial
Ged sguir an cogadh chan 'eil sith anns
an t-saoghal fhathast, no aonachd anns na
rioghachdan a bha air ar taobh mu na
cixmhnantan air an deanar sith. Ciod an
t-aobhar gu bheil sinne agus America cho
trie de'n aon inntinn a thaobh nan cuisean
a tha a' tighinn air beulaibh U.N.O. agus
Ruisia calg-dhireach 'n ar n-aghaidh ? Tha,
nach ann anns an aon t-saoghal a tha sinne
agus Ruisia beo idir. Tha an doigh-riagh-
laidh a tha ann an Ruisia an diugh cho fada
air falbh o'n doigh-riaghlaidh a tha ann am
Breatunn 's a tha an Aird-an-ear o'n Aird-
an-iar, agus tha gne agus inntinn agus full
nan Ruisianach a cheart cho fada sin o
ghne agus o inntinn agus o fhuil nam
Breatunnach. Chan 'eil leud na roinneig de
m.hughadh eadar Franco agus Stalin ach
a mhain gu bheil Stalin na's laidire. Ma's
cunnart leithid Franco a bhi air cheann na
Spainnte is motha an cunnart e leithid
Stalin a bhi. air cheann Ruisia, ach chan
e sin ar gnothuch-ne, agus chan urrainn
sinn dad a dheanamJi uime. Ach is urrainn
dhuinn leantuinn dluth ri doighean criosdail
agus cliu ar daoine fhein, agus a bhi cho
diorrasach an aghaidh Ruisia ann an aobhar
na Sithe 's a bha sinn diorrasach an aghaidh
na Gearm.ailte anns a' chogadh. Ciod an
tairbhe a bhiodh ann dhuinn aon choileach-
mor a chur as an rathad a dheanamh aite do
choileach-mor eile ?
" Na deanaibh dioghaltas air bhur son
fein," " ma bhitheas do namhaid acrach,
OLCAS NA LEISGE
thoir biadh dha " ; tha e mar fhiachaibh
oirnn mar rioghachd chriosdail geill a thoirt
do'n teagasg sin, oir ged is arm troiroh
bhilean Phoil a fhuair sinn e, is e Criosd a
tha a' labhairt ruinn.
Bha e riamh 'n a chleachdadh aig Breatunn,
an uair a sguireadh tapaid, a bhi toileach
reite a dheanamh, gun mhaoidheadh, gun
dioghaltas, gun cuing-sharuchaidh, no mas-
ladh, a chur air an namhaid. Bha e riamh
'n a chleachdadh aice a bhi uasa], gun
chothrom a ghabhail air rioghachdan beaga
'n an eiginn, saorsa a thoirt do ghrunnain
bheaga a dh'fheumadh a bhi beo ann an
duthchanna do nach buineadh iad, co dhiubh
a bha annta ludhaich no Elamaich, agus
gu sonraichte tha e 'n a chleachdadh aig
Breatunn leigeil leis an t-saoghal fios a bhi
aige ciod a tha i a' deanamh. Tha lan-
shaorsa aig na paipearan-naidheachd amis
an duthaich so, agus faodaidh iad coire
fhaotainn do rud air bith a hi no their Mghr
Churchill no Mghr Attlee, ach c6 ann an
Ruisia aig am biodh a chridhe coire fhaotainn
do Stalin ? Tha an sluagh uile 'n a bhois
mar bha sluagh na Gearmailte am bois
Hitler. Theid aig Stalin no Molotov air
bruidhinn ri sluagh Bhreatuinn uair air bith
a thoilicheas iad, ach cha teid aig Attlee no
Bevin air bruidhinn ri sluagh Ruisia. Sin
aon. de na ballacha-meadhoin a tha a'
seasamh eadar Ruisia agus Breatunn is
America. Ged nach 'eil e eu-comasach do
dhuthaich anns a bheil a' phoblachd (dem-
cracy) saor, agus saorsa aig na paipearan-
naidheachd, gnothuch a dheanamh ri coilich-
mhora m.ar a bha Hitler agus Mussolini, no
m.ar tha Stalin agus Franco, tha e cho
duilich gnothuch a dheanamh riu 's nach
mor gu'n gabh e deanamh. Sin aon de
na h-aobhair nach 'eil bunaitean na Sithe
air an suidheachadh na's luaithe.
Olcas Na Leisge
CHAN urrainn duine leasg companas Chriosd
a mhealtainn ; tha Criosd 'n a choisiche
sunndach, agus feumaidh a chompanaich
coiseachd gu sunndach cuideachd ma bu
mhaith led conaltradh a bhi aca ris. Mur
dean iad sin caillidh iad e. Cha mho is
urrainn daoine diomhanach companas a bhi
aca ri Criosd. Tha mi a' iaicinn anns a'
Bhiobull gur ann gu trie an uair a bha iad
driopail air cheann an gnothuich a dh'
fhoillsich Dia e fein do na naoimh. Bha
Maois ah' cheann a ghnothuich, a' sealltainn
as deidh an treuda an uair a chunnaic e am
preas a bha air theine ; bha Gideon a'
bualadh ; Elisa a' treabhadh ; Seumas agus
Eoin ag iasgach; agus Mata aig aite na cise
an uair a ghairm an Tighearn iad. Am mana
a ghleidh clann Israel gu maduinn los nach
biodh aca ri dol 'g a chruinneachadh a h-uile
la thainig cnuimheagan ann is droch aileadh.
Loisgidh is cruadhaichidh an leisg coguis
duine air chor agus gu'n caill e fhaireachduinn
agus a thiir. Thachair sin do Dhaibidh ; an
uair a bha e diomhanach 's a thoisich e air
fois a thoirt d'a fheoil air niullach an tighe
thainig Satan thuige is bhuair e e. Ghin
an diomhanas buaireadh, is rug am buair-
eadh peacadh, is as a' pheacadh thainig
am has air a' cheann mu dheireadh.
Uair a chaidh boirionnach sonraichte a dh'
iarraidh comhairle air seana mhinistear
diadhaidh dh' innis i dha gu robh i air a
pianadh le buaraidhean nach robh a' toirt
fois idir dhi. An deidh do'n mhinistear am
boirionnach a cheasnachadh, thuig e nach
robh i uair air bith ag obair, is thubhairt e
rithe, " A Phiuthar, na'm biodh tusa trang,
ged chuireadh Satan buaireadh 'n ad rathad,
cha deanamh sin coire air bith ort ; gheibh-
eadh tu doigh air dol as."
An aite an Diabhoil a bhi a' buaireadh
Chriosduidhean a tha leasg no diomhain is
ann a tha iadsan 'g a bhuaireadh-san. Tha
iad a' fosgladh dorus an cridhe gu farsuing
agus a' toirt cuiridh do'n Diabhol tighinn a
steach. Ach ma tha sinn air cheann ar
gnothuichean dligheach fad an la tha dorus
a' chridhe air a dhimadh an aghaidh an
Diabhoil, is dh' fheumadh e a bhriseadh
m'am faigheadh e a steach. A mach bho
chreideamh, agus dion an Tighearna, chan
'eil sgiath as fhearr do shluagh an Tighearn
an aghaidh buairidh na " gun bhi leasg ann
an gnothuichibh, durachdach ann an spiorad,
a' deanamh seirbhis do'n Tighearna."
C. H. S.
Aireamh 8
1946
Tighearnas Chriosd
Mo Thighear/i agus mo Dhia : — An t-abstol Tomas.
SIN am facal mu dheireadh mu Chriosd ;
gus am faic sinn ann an Criosd plathadh
air chor-eigin de'n ghloir a chunnaic Tomas
ann, cha bhi an aithne no an t-eolas againn
air a bha aig naoimh na h-eaglais.
Tha moran dhaoine am beachd, daoine
maith. agus daoine tuigseach, nach robh.
ann an losa Criosd ach duine coltach ruinn
fhein, air a ghineamhuin o athair agus o
mhathair gu n^durra, air a thogail mar
bhalaich eile a fhuair beagan sgoUe agus
ceaird, ach comharraichte am measg a cho-
aoisean uile air son a dhiadhaidheachd agus
a thuigse spioradail, agus an gradh iongantach
a bha aige d'a cho-chreutairean. Aontaichidh
iad le'n uile chridhe nach robh fear-teagaisg
riamh air thalamh coltach ris, no fianuis
do Dhia cho soilleir ris, no duine eile a bha
cho falamh dheth fhein, no cho l^n de ghras,
de mhaise na naomhachd, de fhirinn, de
chreideamh, agus de'n bheatha aoibhneach
a gheibhear ann an co-chomunn Dhe.
Aontaichidh iad le'n uHe chridhe gu'm biodh
clann-daoine air an tearnadh na'n leanadh
iad eisiomplair losa, agus their iad gu robh
iimhlachd do thoil Dhe iomlan, agus a
chreideamh cho laidir 's gu bheil e Ian
airidh air an ainm mac Dhe, ach a mhain
anns an t-seagh gu'm bu dara Pearsa na
Trianaid e.
Tha moran dhaoine anns an eaglais an
diugh aig nach 'eil sealladh eile no beachd
eile air Criosd ach an sealladh so agus
am beachd so, ach co dhiubh a tha e cearr
no ceart, bhiodh e cearr dhuinne a radh
nach Criosduidhean iad, oir tha mi cinnteach
gu'n aidicheadh E fhein iad mar dheisciobuil
agus mar luchd-leanmhuinn. Chan 'eil rud
air an t-saoghal eho gorach no cho neo-
chriosdail ri bhi a' cur a mach bhraithrean
a comunn nan creidmheach a chionn nach
-'eil na h-aon bheachdan aca ruinn fhein.
Chan e do bheachdan a bheir do neamh
thu ach do ghradh.
Ach cha b'e so an sealladh a bha aig Tomas
air Criosd, no aig Pol, no aig gin de na
daoine a chaidh a mach a shearmonachadh
Chriosd mar Thighearna agus mur Dhia,
agus a bha an searmonachadh air a leantuinn
le comharraidhean iongantach, le diisgaidh-
ean agus daoine iompaichte.
Ma dh' fhaodas mi a chur ann an doigh
eile, tha cuid a' cur Chriosd ann an cathair
ard agus cuid 'g a chur ann an cathair as isle
(ged tha i fhein ard) agus is e brigh na tha
mi a' dol a radh air an duUleig so gur e an
Criosd a tha anns a' chathair ard a dhearbh
troimh na linntean gu bheil cumhachd aige
air daoine a thearnadh.
Agus nach faod e bhith gur e m^thair-
aobhar na marbhantachd spioradail a thuit
air Albainn anns a' ghineal so nach 'eil
Criosd air a shearmonachadh ach mar
bhr athair agus mar dhuine an aite a bhi
air a thogail suas fa chomhair dhaoine mar
Thighearn agus mar Dhia.
Cd thu, a Thighearna ? B'e sin a' cheist
a dh'fhaighnich Pol an uair a thachair
Criosd air 'n a imeachd gu Damascus, ach
ged nach d 'fhuair e freagradh aig an km
ach am facal so, *' Is mise losa a tha thusa
a' geur-leanmhuinn," bu leor am facal sin
fhein, oir bha Pol air a ghlacadh le Criosd,
agus air a tharruing an aghaidh a thoile
agus a bheachdan fo bhuaidh agus fo iigh-
darras Chriosd cho buileach 's gu'n d'
aidich e mu dheireadh " Cha mhise a tha
beo, ach Criosd a tha beo annam."
Chan ann o dhiadhairean no o chreud
eaglais a dh'ionnsaich Pol ciod an t-ainm
a bheireadh e do- Chriosd, Dia no duine, no
ciod a' chathair anns an cuireadh e e, ach
o'n fhiosrachadh a bha aige air 'n a bheatha
fhein mar Neach a bha dha mar fhacal Dhe,
a' labhairt ris le ughdarras anns nach robh
ag no teagamh ri chur, a' toirt dha reite ri
Dia, agus soUleireachd a tha,obh riiintean
Dhe, agus saorsa agus sith 'n a choguis a
bha dol OS cionn a dhochais agus a thuigse.
Mar bu mhotha a bha eolas air Criosd a'
fas, is ann bu chinntiche a bha e gur e guth
agus facal an De shiorruidh a bha e a'
cluinntinn ann.
Tighearnas agus diadhachd
An uair a thoisicheas daoine air deasboir-
eachd mu dhiadhachd Chriosd is ion daibh
labhairt gu h-iriosal agus gu samhach, oir
CO d' an aithne na criochan eadar daonnachd
agus diadhachd, eadar an Spiorad ris an
abair sinn Dia agus spiorad an duine a bha
air a chruthachadh ann an iomhaigh Dhe.
2
ANNS A' CHATHAIR
Ach is aithne dhuinn Criosd, agus tha gaol
againn air ; agus bidh sinn ag iirnuigh ris,
agus a' toirt dlia urram agus aoradh, agus
ag aideachadh ar cionta dlia 'n ar cridhe.
An uair a bhios sinn ag urnuigh ri Dia is e
dealbh Chriosd a dh' eireas fa chomhair ar
sul, agus is e an saighead as geire agus as
goirte 'n ar peacaidhean gu bheil esan air
a ghoirteachadh leo.
Sin agad Tighearnas agus diadhachd
Chriosd, . an cumhachd iongantach agus
miorbhuileach a tha aige troimh na linntean
air labliairt ri daoine mar nach b'e guth no
gliocas talmhaidh a bha a' labhairt riu ach
guth Dhe. Bha, agus tha, agus bithidh gu
br^th, Dia ann an Criosd, Dia air fhoillseach-
adh leis cho fad 's a ghabhas Spiorad neo-
chriochnach, neo-chruthaichte, agus sior-
ruidh, a bhi air fhoillseachadh ann am
beatha dhaonna agus tre nadur daonna ;
riiintean Dhe air fhoillseachadh 'n a bhreith,
agus 'n a bhas, agus 'n a aiseirigh, agus
crioch araidh mhic an duine mar an ceudna.
Is rioghachd shiorruidh a rioghachd, agus
mairidh a Thigheajrnas gu brath. Ged is
lionmhor na guthan a tha a' cur sios air an
eaglais anns an t-saoghal an diugh chan
'eil aon ghuth air a thogail 'n a aghaidh-san.
Ged tha e anns an eaglais tha e os a cionn,
iochdmhor ri daoine peacach ach neo-
thruaillte le 'n companas. Tha moran
dhaoine ag radh anns na laithean so, Ctil
mo laimhe ris ati eaglais, ach bu mhaith
leam Criosd fhaicinn.
Sin, ma ta, obair shearmonaichean, Criosd
a thogail fa chom.hair dhaoine 'n a mhaise
agus 'n a chumhachd, gus an aidich iad a
thighearnas, agus an Itib iad an gltm dha
mar a lubas iad an glun do Dhia.
Is beag aig Dia ciod an t-ainm a their
creutairean aineolach agiis dall mar tha
sinne ri Slanuighear an t-saoghail, Dia, no
duine, no Dia-duine, ach is e an t-ainm a thug
e fein dha, 7no mhac gradhach.
Bidh ainm-san huan gu suthain sior,
Co-mhaireann ris a' ghrein.
Anns a' Chathair
AIG an Ard Sheanadh am bliadhna bha e
air iarraidh le Cleir Shruidhla gu'n cuireadh
Eaglais na h-Alba ceann anns a' Bhiobull
Bheurla a bhi air eadar-theangachadh as
ur a chionn gu bheil cainnt a' Bhiobuill cho
seann fhasanta 's nach 'eil oigridh an la so
'ga tuigsinn. Ghabh an Seanadh gu h-
aonsgeulach ri iarrtus Cleir Shruidhla agus
bha Committee air a cur air chois a sheall-
tuinn a steach anns a' chuis so, los comhairle
ghlic agus chothromach a thairgsinn do'n
t-Seanadh an ath-bhliadhna. Ann an nithean
mora cha toigh leis an eaglais dad a dhean-
amh ann an cabhaig.
Chan 'eil f hios agam ciod an aireamh dhaoine
a bha air an cur air leth air son a' ghnothuich
so, no CO na daoine a bha air an cur ann, ach
ged nach toigh leam Committees, feumaidh
mi a radh gur e so te a bu mhaith leam a bhi
oirre.
An uair a theid an Comunn an sas anns a'
cheist so chi iad nach 'eil an gnothuch idir
cho furasda 's a tha moran dhaoine a' saoil-
sinn. Chan 'eil teagamh air bith nach 'eil
iomadh facal anns a' Bhiobull nach 'eil air
an cleachdadh an cainnt dhaoine an diugh,
agus a bhiodh furasda gu leoir an atharrach-
adh, agus facail eile a chur 'n an aite. Na
'm b'e sin uile e, tha mi am barail nach
biodh duine 'n a aghaidh ; ach na'm b'e sin
uile e, theagamh nach b'fhiach an rud a
dheanamh, no dragh a bhi air a ghabhail a
ohur fhacal iir an ^ite na feadhnach so,
avouched, coney. Ghost, damnation, barbarian,
bowels, reins, charger, charity, hell, mansions,
Comforter, conversation, unworthily, daysman,
emulations, escheiv, minister, mite, offence,
savour, temptation, surfeiting, way.
Chan e an seorsa fhacal sin a tha 'g a
dheanamh duilich do dhaoine am Biobull
a thuigsinn, agus na'm b'e, dh'fhaodadh iad
a bhi air am mineachadh anns an dol seachad
leis an fhear a bhiodh 'ga leughadh, gun a
bheag de stad a chur air an leughadh. Ach
tha duilgheadas a' Bhiobuill do dhaoine
an diugh a' dol na's d6imhne ns. facail ; chan
e briathran a' Bhiobuill ach smuaintean agus
teagasg a' Bhiobuill a tha 'n a chnap-starra
dhaibh.
Ged is e Cleir Shruidhla a chuir ceann
anns a' ghnothuch so, is e a' bhruidhinn
a tha ministearan-feachd a' deanamh o
thoiseach a' chogaidh mu'n staid leanabail
anns an robh na saighdearan a thaobh an
tuigse air nithean spioradail a tharruing aire
dhaoine 'g a ionnsuidh. Bha cuid mhaith
dhiubh ag radh nach robh ceithir fichead as
a' cheud dhiubh a' tuigsinn cainnt a' Bhiob-
uill, no cainnt nam ministearan a bha a'
searmonachadh dhaibh, na's mo na thuig-
eadh iad Greigis, agus gur e so am balla-
meadhoin a bha a' seasamh eadar iad agus an
eaglais, ged bha iad cho criosdail 's a bha
iad gaisgeil.
Chan urrainn mi a radh co dhiubh a bha
so fior no nach robh, ged tha amharus agam
ANKS A' CHATHAIR
gu bheil ininistearan-ainu titheach air a bhi
dol thar na cailce an iiair a labhras iad
mu'n duine-shith ris an canar Tommy, ach
mur do thog iad fianuis-biireige air, chan
eil ann an Tommy ach am paisde 'na eolas
agus 'na thuigse air nithean spioradail ;
paisde nach 'eil a tuigsinn cainnt uasal a'
Bhiobuill Bheurla a chionn nach aithne dha
ach a' Bheurla Christe a dh' ionnpaich e air
achaidhean nan con.
Obair nan sgoilean
Ma tha e fior gu bheil cho beag sgoil aig
Tommy 's a tha na ministearan-airm ag
radh, tha an t-am againn fhaighneachd ciod
a tha na maighstirean-sgoile a' deanamh o
1874. Chan 'eil paisde amis an rioghachd
nach 'eil air an ciiram fad naoi bliadhna,
agus cuid dhiubh na's fhaide, agus ma
dh'fhairtlich e orra an cur air an aghaidh
cho fada 's gu'n leughadh agus gu'n tuigeadh
iad an leabhar anns a' bheil a' Bheurla as
fhearr a chaidh riamh a sgriobhadh, tha
rud-eigin fada cearr.
Ach chan 'eil mise a' creidsinn gur e
cainnt a' Bhiobuill a tha 'na cnap-starra
do'n oigridh, no gu'n gabh na tha cearr cur
ceart cho furasda 's a tha Cleir Shruidhla an
dull, le eadar-theangachadh ur a dheanamh
air a' Bhiobull. Mur bheil a dhith orra ach
seana chainnt a' Bhiobuill atharrachadh gu
cainnt as uire agus as soilleii'e, tha an obair
sin air a deanamh eheana na's fhearr na
b'urrainn Cleir Shruidhla no Cleir eile a
dheanamh. Tha gu leoir de Bhiobuill ri
fhaotainn a fhreagras air gach seorsa dhaoine
a thaobh cainnte, agus Biobuill do chloinn
agus do ph^isdean, ach cuimhnich, a leugh-
adair, nach gabh am Biobull sgriobhadh
anns a' chainnt a chluinnear am margadh
an t-salainn, no air achadh nan con, no ah' a'
Bhroomielaw. Tha am Biobull ag iarraidh
cainnt uasal, oir cha ghabh nithe mora agus
soluimte, no smuaintean deacair agus uasal
agus neamhaidh cur ann an cainnt leibideach.
Is e an fhirinn gu bheil am Biobull 'n
a leabhar dorcha, duilich, duinte, do'n
ghineil oig a chionn nach 'eil iad a' creidsinn
ann, agus a chionn gu bheil e 'g an toirt a
steach do shaoghal a tha dhaibh mar Thir-
gun-chiall.
An uair a chruinnicheas a' Chommittee,
agus a chnuasicheas iad air an obair a tha
Cleir Shruidhla ag iarraidh a dheanamh, tha
amharus agam gu'm faic iad m'anteid iad
fad air an aghaidh ma tha e duilich do'n
Albannach 6g nach bi a' dol do'n eaglais ach
a bhios tri uairean 's an t-seachduin an
Tigh-nan-dealbh, agus Ak uair aig na coin, —
ma tha e duilich dha am Biobull a thuigsinn,
gu'm bi e na's duiliche dhaibhsan a chur ann
an cainnt a thuigeas^e.
Gu ma maith a theid dhaibh an uair a
thoisicheas iad air siubhal air son fhacal a
chuireas iad an aite nam facal so, — a nam,
peacadh, b^s, breitheanas, neamh, ifreann,
beatha, gradh, solus, firinn, gras, aoibhneas,
fireantachd, spiorad, feoil, gloir, reite, agus
feadhainn eile de'n t-seorsa sin a tha os
cionn tuigse dhaoine, ma's fior na bha air a
radh anns an Ard Sheanadh.
Dubh-fhacail
An uair a leughas luchd -obair Ghlaschu no
Ghrianaig anns na paipearan-naidheachd
dubh-fhacail de'n t-seorsa so, a tha cho
dorcha dhomhsa ri druidheachd no ri obair
Einstein, tha e air a radh gu'n teid aca air an
tuigsinn cho reidh 's ged nach biodh iad ach
a leughadh naidheachdan beaga ann an
" Tim an Obain " mu rudan a thachair ann
an Lios-m6r.no anns an Apuinn.
000 Now or Never (8-6), Prince Egor-Lady
Royden. 6th of 10 to False Colours
(gave 14 lb.) Pontefract, June (6 f.), and
8th of 17 to Kaloa (rec. 4 lb.), Windsor,
May (5 f.).
020 Sorrel (6-11), Gladstone-Margot. Not in
first 4 to St. Francis (ga,ve 12 lb.),
Lingfield last week (7 f. 7). Here Ap
(7 f.) lost 3 lengths to Jelhcoe (rec. 1 lb.),
Mad-Hatter (gave 13 lb., favourite) half
length off.
Le'n gabhail fear mu seach chan 'eil gin de
na facail sin nach 'eil mi a' tuigsinn, ach air
a shon sin chan 'eil mi a' faicinn ciall air
bith annta, a chionn gu bheil iad ag innseadh
mu shaoghal nach aithne dhomh.
Sin mar tha an seana Bhiobull agus a'
ghineal 6g ; shaoileadh tu gu'n rachadh aig
daoine as urrainn na dubh-fhacail ud a
leughadh, air cainnt a' Bhiobuill a thuigsinn,
mur biodh ann ach duilgheadas cainnte.
Ach mar thubhairt mi eheana, chan e cainnt
a' Bhiobuill a tha a' toirt oilbheum do'n
oigridh ach an saoghal anns a bheil a bhith
agus a, bheatha aige, saoghal anns am faod
Dia tachairt ort mionaid air bith, saoghal
anns a bheil e cunnartach do dhaoine dol
air eagal gu'n toisich iad aii tirnuigh agus air
am peacaidhean aideachadh, agus air spairn
chruaidh a dheanamh a dhol do neamh
an uair a bha iad suidhichte air a radh ri 'n
anam " Ith, 61, agus bi subhach."
Chan 'eil ann ach leanabalas do dhaoine a
bhi a' saoilsinn gu'm biodh ciiisean na
b'fhe^rr anns an t-saoghal na'n robh a
h-Liile rud air a dheanamh reidh agus soilleir
EILEAN NAN RON
agus furasda do dhaoine 6g. Chan 'eil raise
a' creidsinn gur e run no toil Dbe gu'm
biodh am Biobull 'n a leabhar furasda, oir
is e am Biobull fhein "a' chiiis-oilblieum as
motha a dh' fheumas daoine faotainn thairis
air m'an teid iad a steach do rioghachd
neimh. Tha deacaireachd anns a' Bhiobull
nach gabh toirt as ; ciiis-oilbheum nach
gabh toirt as ; nithean air nach 'eil cainnt
ach cainat nach gabh ionnsachadh no
tuigsinn le fail agus fvoil, oir faodar a rkdh
uime, mar bha air a radh mu Chriosd, gu'n
do chuireadli e chum tuiteam agus eirigh
mhoran, agus 'na chomharadh an aghaidh
an labhrar.
Co dhiilbh a tha daoine a' iks glic no nach
'eil, tha iad air fas fiosrach, a' sineadh a
mach an lamhan a ghabhail de Chraoibh na
heatha, agus is e am Biobull an claidheamh
lasrach a tha a' gleidheadh slighe na Craoibhe.
Eilean nan Ron
MA tha gu leoir a dh' iiine agus a dh'airgiod
agad, agus gaol air seanchas do cho-chreutair-
ean, chan 'eil aite air an t-saoghal as inn-
tinniche seachduin a chur seachad ann na
Eilean nan Ron, agus ma bu mhaith leat a
shaoUsinn gu bheil coltas uasal ort, agus
gur ann o dhaoine uasal a thainig thu,
chan 'eil agad ach feileadh-beag a chur ort
agus cur suas anns an Tigh-osda aig Niall
MacCeallaig, am Port-a-mhurain, agus ni
Niall fhein an corr. Ma'n gann a bhios iiine
agad air an tea agus na tri uibhean agus an
da bhreac a chuir bean-an-tighe air do
bheulaibh a chur as an t-sealladh, bithidh e
air feadh an eilein gu bheil mac psathar do
Loch -ia 11, no iar-ogha do Mhac Mhic Ailein,
air tighinn do'n Tigh-osda aig Niall Mac-
Ceallaig, agus cruinnichidh dusan no fichead
de mhuinntir an aite mu'n dorus air ghaol
seanchas a dheanamh riut mu d' shinnsir,
agus 61 air do shlainte gu meadhon-oidhche.
Tha muintir an eilein cho mor a Port-a-
mhurain, Ceann-bhaile an eilein, 's nach leig
iad orra gu'n cual iad riamh iomradh air
Port-righ no Steornabhagh. " Steornabh-
agh," arsa fear dhiubh rium, " tha e mar gu'm
biodh seana bhruadar 'n am chuimhne gu'n
cuala mi an t-ainm sin uaireigin ; nach
ann 's an eUean Mlianainnach a tha e ?
An uair a theid thu air tir am Port-a-
mhurain tha fichead duine a' feitheamh ort
air a' cheidhe a dheanamh seanchais riut,
agus 'g ad cheasnachadh mar gu'm biodh iad
a' spiolgadh faochaig le prine.
" An e so a' cheud uair a bha thu anns an
eilean ? "
" A bheil thu dol a dh' fhuireach fada ann? "
" Tha iad ag radh gu bheil an t-iasgach
fiadhaich maith air Loch-a-PhuUl am bliadh-
na, ach maith dh'fhaoidhte nach bi thusa
ag iasgach idir ? "
" 'S ann 's an Tigh-osda aig Niall MacCeallaig
a bhios na daoine o Bhord an fhearainn a'
fuireach, ach maith dh'fhaoidte gur ann do'n
fhear eile a tha thusa a' dol, far am bi
treabhalairean a' fuireach. Tha trogain
mhor aig MacPharlain Shearer ris an eilean
so!"
Mur toir na prineachan sin dad as an
fhaochaig, feuchaidh iad ri d' tharruing ann
an doigh eile.
"Am faca tu aite riamh cho boidheach ris ? "
Ma chunnaic, tha sin ag innseadh nach arm
an Eilean nan Ron a rugadh tu, air neo gu
bheil domblas an fharmaid 'n ad mhionach.
Uair a bha fear a mhuinntir Phort-a-
Mhurain a' dol a Glaschu aig an Fhaidhir-
shamhraidh chaidh e gu Sraid Bhothchanan,
thilg e paipear choig puinnd Shasunnach
air beulaibh a' chleirich aig an uinneig bhig,
ag radh ris, " Thoir dhomh tiocaid ann agus
as."
" C aite a bheil thu dol ? " ars an cleireach.
" Tha mi a' dol do Phort-a-mhurain ;
c'aite eile am bithinn a' dol ? "
C ^ite eile an rachadh duine turail aii-
bith ach do'n aite far a bheil a' ghrian ag
eirigh na's traithe agus a' laighe na's an-
moiche anns a' Cheitean na dh' eireas no
laigheas i anns an Oban air an Fheill Eoin ;
far am faigh e c^irdeas agus coibhneas agus
tea; seanchas agus naidheachdan agus tea
eile ; ceilidh agus ceol-gaire agus an ath tea,
o'n mhionaid a dh 'eireas e aig deich uairean
giis an teid e a laighe aig da uair 's a
mhaduinn !
Eilean an aigh, far a bheil iiine gu leoir
agad gun rud air bith a dheanamh gus am
maireach, ma thoilicheas tu, no gus an ath
bhliadhna, ma's e sin as freagarraiche ; far
nach 'eil cabhag, no fiusanachd, no ireabais,
a chionn gu bheil fhios aig a h-uUe duine anns
an eilean nach ann ann an saothair no
s^ruchadh a' chuirp a tha beatha mhic ■
an duine, ach ann an co-chomunn a
cho-chreutairean, caidreamh blath agus
sunndach agus laghach, air a dheanamh
teann le seanchas agus tea.
Eilean an aigh ; far am faigh thu cupan-
tea air do leapaidh m' an eirich thu, agus do
bhraiceas aig uair air bith a thoilicheas tu ;
far a bheil an latha uile agad dhuit fhein a
EILEAN NAN RON
sheanchas ri daoine a tha cho coibhneil 's
gu'm fag iad an obair, agus gu'n cuir iad
iad fhein 'n ad rathad air ghaol do sheanck-
ais. Tha fhios aca nach 'eil ann an leabh-
raichean ach cath agus smodan an coimeas
ri seanchas ; ann an leabhraichean cluinnidh
tu duine eile a' smuaineachadh, ach ann an
seanchas cluinnidh tu thu fhein, agus is
caomh leis a h-uile duine na seilleanan a
bhios a' dranndail 'n a eanchaiim fhein.
Na rionnagan
Thug coigreach a bha a' fuireach seachduin
anns an eilean fear de leabhraichean Sir
James Jeans do Sheumas MacAonghuis, ris
am biodh e a' bruidhinn an uair a bhiodh
e a' gabhail sraid anns an fheasgar.
" Leabhar fiadhaich," arsa Seumas ruinn,
agus e 'n a shuidhe air bocsa air a' cheithe,
a' feitheamh ris an Lochearn ; " tha rudan
anns an leabhar ud a bheireadh air Papanach
e fhein a chroiseadh, agus ged nach gealtair
mise, bha cho maith leam gun a bhi learn
fhein 'ga leughadh, oir cuiridh e smuaintean
cho iongantach 'n ad cheann 's gu'n toir
iad ort leum air do chasan feuch an tu
fhein a tha ann." ,
" Ma ghabhas tu mo chonihairle-sa, a
Sheumais," arsa fear eile dhiubh, " sguiridh
tu de bhi a' leughadh mu na rionnagan ;
chan 'eil m rionnagan canny. Bha mise ris an
obair sin mi fhein fad bhUadhnachan, agus
theab iad an-duine a dheanamh dhiom, ach
gu fortanach thoisich mi air ping-pong, is
tharruing e m' aire air falbh o na rionnagan,
agus mar sin ghleidh mi mo chiall agus mo
thtir."
" Tha thu ceart," arsa beadall na h-
eaglais, " chan 'eil e cneasda do dhuine air
bith aig a bheil tuainealaich 'n a eanchainn
a bhi a' beachdachadh air na speuran agus
air na tha shuas os a chionn, ach cha saraich
ping-pong t-eanchainn no do thuigse.
Ged bha briathran a' bheadaill min gu
leoir bha e furasda a chluinntinn 'n a ghuth
an tair a bha e a' deanamh 'n a chridhe air
daoine a bhiodh ri ping-pong, oir is ann an
talla na h-eaglais a bhiodh iad ris.
" An uair a sheallas tu air an speur air
oidhche shoilleir," arsa Seumas MacAonghuis,
" shaoileadh tu gu bheil na rionnagan cho
tiugh agus cho dluth d' a cheile 's nach
b'urrainn dhuit ruideis umpa mar a bhith-
eamaid a' ruideis mu na mullain anns an
iodhlainn gun a bhi a' bualadh 'n a cheile,
ach tha Sir Seumas Jeans ag radh gu bheil
an cruthachadh, no an iarmailt (space),
cho farsuing 's gu bheil uiread riim aig na
rionnagan anns an fharsuingeach neo-chrioch-
nach 's a bhiodh aig tri seilleanan a gheibh-
eadh an Roinn-Eorpa uile dhaibh fhein.
Ged a shaoileas tu nach motha na rionnagan
na lochran Alladin air a chrochadh anns an
speur tha a h-uile te dhiubh, le'n gabhail
thar a cheile, muillean uair na's motha
na'n talamh, agus tha iad cho lionmhor 's
na'n cunntadh tu gach clach-mheallain a
tbuiteadh air eilean Leodhuis, na'n robh iad
a' sileadh gu trom agus gun sgur fad cheithir
uaire fichead, bhiodh aireamh nan rionnagan
na bu mhotha na aireamh nan clacha-
meallain."
" Obh, obh ! chan 'eil na rionnagan sianta ;
tha e glic do dhuine gun a bhi 'g an cunntas
no 'g an tomhas, oir cho cinnteach 's a
thoisicheas tu air an obair sin cuiridh iad
druidheachd ort, agus cha toir iad fois dhuit
gus an caill thu do chiall. A mach o na
boirionnaich chan 'eil rud air an t-saoghal as
luaithe a bheir a thur agus a chiall o dhuine
na na rionnagan. Och, och, chan 'eil e
sianta do dhaoine peacach a bhi a' spleuch-
adh le'n suilean no le mac-meanmain an
inntinn air rionnagan no air boirionnaich.
B' uasal agus bu laidir an gaisgeach Cuchu-
lain, ach tha fhios aig an t-saoghal ciamar
a dh' eirich dhasan an uair a bha e a' dol a
steach a thapaid do'n champ aig Conchobar,
a' raoiceil cho fiadhaich le feirg 's gu'n
ciuinnteadh e aig mile a dh'astar. Chan 'eil
cleas anns an draoidheachd nach aithne do
na boirionnaich, agus chuir iad ri cheile
gu'n rachadh seachd fichead 's a deich
dhiubh a mach 'n a chomhdhail, agus
ochd ban-righrean 'n am measg, a
tharruing aire air falbh o'n tapaid agus o na
fir aca. Cho luath 's a chunnaic Ciichulain
iad shiolaich fhearg agus stad a raoiceil, ach
chaidh fhuil air ghoil cho teth 's gu'm
b'fheudar d'a dhaoine fhein a chur ann am
baraille de dh'uisge fuar gu ruige amhach,
'g a fhuarachadh. Ach leis an teas a bha
anns an duine, thoisich an t-uisge fhein air
goil cho laidir 's gu robh gucagan ag eirigh air
cho mor ri ubh tuinneig, agus mu dheireadh
thilg am baraille na cear caill dheth agus
thuit na clair o cheile. Chuireadh ann am
baraille eUe e, ach ghoil an t-uisge sin
cuideachd, agus b'fheudar dhaibh a chur
anns an treas baraille m' an d'fhuaraich e.
Tha mise ag innseadh dhuibh, a dhaoine
nach 'eil na rionnagan no na boirionnaich
sianta."
Aig an Uinneig
An t-Urramach Calum MacLeoid, M.A.
THA am bas 'n a chuis-bhroin aig am air
bith, ach tha e na's cruaidhe an uair a bheir
e air falbh duine a bha a' deanamh obair
mhaith agus fheumail 'n a Ian neart.
Cha robh Calum MacLeoid ach tri fichead
's a coig, agus cho fad 's a bu leir d'a bhraith-
rean, bha e fallain, laidir, ruiteach, air chor
agus gu'n d' thug naidheachd a bhais clisg-
eadh dhuinn uile, 'g ar deanamh balbh,
tosdaeh, a' cuimhneachadh nach 'eil eadar-
uinn agus an uaigh, aig ar feabhas, ach aon
cheum goirid.
Bha lamh .aige ann an iomadh rud, agus
daimh aige ri moran dhaoine a bha ag
oibreachadh comhla ris, anns an eaglais,
anns a' Chomunn Ghaidhealach, agus air
Comuinn eile ; bha moran chairdean agus
luchd-eolais aige an Glaschu, an Dtm-
eideann, an Leodhus, agus air feadh na
Gaidhealtachd uile, agus mar sin bithidh
ionndrainn agus caoidh air na's farsuinge
na bhiodh air ministear Gaidhealach eile.
Leodhusach a thafobh a dhiithchais, bha
comharraidhean an Leodhusaich air a
bhruidhinn, agus air a sgridbhadh, agus air
a smuaineachadh, agus air a dboighean
uile, ach a mhain gu robh e a' ceadachadh dha
fhein agus do dhaoine eile roinn a bu mhotha
a bhi aige an aighear agus an cridhealas
an t-saoghail na cheadaicheadh eildearan
Leodhuis do'n t-sluagh. Ach theaganxh gu'n
d'fhosgail so dorsan dha a steach do shaogh-
ail eile, agus do chompanachd eile, a bhiodh
diiinte air, mur biodh an sunnd agus an
cur-a-mach ann a bha ann.
Air oileanacbadh an sgoil mhor Steornabh-
agh, an Ard Sgoil Ghlaschu, an Oilthigh
Dhiin-eideann, agus anns a' Chollaiste Nuadh,
bha e air a shuidheachadh anns an Ath-
leathann an 1910. An 1916 chaidh e do
Cheann-Loch-gilb, agus an 1924 do Eaglais
Iain Knox an Glaschu, far an do shaothraich
e gus an deachaidh e do sgir Bhoth-chuidir
an 1937. Anns gach ^ite anns an robh e
bha meas air mar mhinistear agus mar
dhuine, ministear a bha soisgeulach agus
durachdach agus iochdmhor, agus duine a
bha companta agus seanchasail, furasda
bruidhinn ris agus a bhi suas ris.
Bha e gaolach air riaghladh agus air a bhi
air Committees, oir b'e sin a nadur agus
cha b'urrainn e a bhi mionaid 'n a thamh.
Bha e easgaidh agus luath 'n a obair. Ann
an toiseach a bheatha fhuair e cothrom air
riaghladaireachd air Committees na h-eaglais,
ach o chionn bhliadhnachan bha e 'n a
Cheann-suidhe air s' Chomunn Ghaidhealach,
oifig saothrachail ach urramach a thug dha
moran toileachaidn.
Thainig an Comunn Gaidhealach gu ire
cho ard a nis 's gu bheil an Ceann-suidlie
aige cho aithnichte agus cho comharraichte
anns an tir ri Probhaist Ghlaschu, no ri Cinn
nan Oilthighean. Bha an dreuchd a'
freagairt air Calum MacLeoid, oir bha gaol
aige air a dhuthaich agus air a chanain, agus
cha bu bhoilich uaith na bhiodh e ag radh
umpa air ard-iirlair 'g am moladh, oir bha
e a' creidsinn le uile chridhe nach 'eil tir
no sluagh no teanga air an t-saoghal a
bheir barr air a' Ghaidhlig, no air a' Ghaidh-
ealtachd, no air na Gaidheil.
An uair a shiubhail an t-Ollamh Niall
Ros ghabh e os laimh a bhi 'n a fhear-
deasa chaidh air " An Gaidheal," Miosachan
a' Chomuinn ; obair throm, oir bha e
fhein a sgriobhadh a chuid mhor de'n
Ghaidhlig a h-uile mios.
Chnir an cogadh as do'n Mhod Mhor
Bhliadhnail, ach tha e ri bhi air a ghleidh-
eadh am bliadhna an Obair-eathain, agus
tha mi cinnteach gu'm bi na ceudan a theid
ann duilich nach robh ar caraid gaolach
agus eudmhor air a chaomhnadh gu bhi air
cheann na cuideachd, oir 's esan a bhiodh
mor as fhein, agus aoibheil ri daoine eile.
Saoilidh mi gu bheil mi 'g a fhaicinn agus
'g a chuinnttnn ag innseadh mu bhliadh-
nachan na h-eigin agus mu euchdan nan
Gaidheal air muir is tir is anns an adhar.
Bha gealtanas aig a' bhliadhna so gu'm
biodh i 'n a bliadhna mhor agus shona dha,
oir dh'fhosgail uinneagan nan neamhan agus
thaom am Freasdal air a cheann duaisean
agus beannachdan air an robh a chridhe gu
nadurra agus le deagh choir an geall, oir bha
e air a chur air leth gu bhi dol air feadh na
Gaidhealtachd agus nan Eileanan mar fhear-
ionaid o'n eaglais ; shonraich Oilthigh Dhun-
eideann D.D. a thoirt dha, agus bha Mod
Obar-eathain a' feitheamh air mar ghrainne-
mullaich a sholais.
Ach a nis, och nan och ; " bha suil agamn
ri sith ach maith sam bith cha d'thainig ;
ri h-aimsir slainte, agus feuch uamhas !
Nach truagh daoine nach bi a' cuimh-
neachadh air a' bhas ! oir is e am bas an aon
ni cinnteach a tha air thoiseach oirnn.
Gheibh Both-chuidir ministear, is gheibh
an Comunn Gaidhealach Ceann-suidhe eile,
ach bidh ionndrainn fharsuing agus fhada
aig a luohd-dtithcha air Caluni MacLeoid.
Anns a' Choille Bheithe
MA sgriobhas tu do thiomnadh le do laimh
fhein feuch nach cuir thu ann rud-eigin a
bheir cothrom do'n luchd-lagha connsachadh
no argumaid a dheanamh uime, oir ma
thoisicheas iadsan air connsachadh, cha
sguir iad gu brath gus nach bi mir feola
air fhagail air a' chnairah a thog an conn-
sachadh.
Bha duine ann uair-eigin a bha trom air a'
phiob, agus dh' fhag e aithne 'n a thiomnadh
nach robh duine ri bhi aig a thiodhlacadh ach
duine a bha rithe. Dh' iarr e fios a thorraidh
a bhi air a thoirt do'n h-uile duine beo anns an
duthaich a bha ris a' phiob, agus a thuilleadh
air sin, dh' iarr e deich puinnd thombaca a bhi
air a thoirt dhaibh agvis piob mhor ghasda,
agus ainm fein sgriobhta oirre, agus la is
bliadhna a bhais. Dh' iarr e piob is tombaca
a bhi air an cur anns a' chiste-mhairbh
comhla ris, " oir," ars esan, " chan 'eil fhios
ciod a dh' fhaodas tachairt," agus dh' iarr
e pioban nan daoine a bhi laiste fad na h-
iiine aig a thorradh, los gu'm biodli torradh
eireachdail aige.
Tha e coltach gu robh sin aige, torradh mor
is eireachdail, agus gu robh daoine air cheann
na cuideachd an la ud nach fhacas riamh
roimhe ann an tigh a' bhroin no anns a'
chladh. Bha aile an torraidh ri fhaotainn
mile air astar, agus bha toit os a chionn mar
gu'm b'e an Dunara a bha ann.
Nach gasda a chordadh e ris an luchd-
lagha tiomnadh an duine ud fhaotainn fo'n
ordagan ? Air son tri gineachan oir dhearbh-
adh fear air bith dhiiibh dhuit gu robh an
duine air a' chuthach, agus nach bvi choir
d'a thiomnadh seasamh ; agus air son coig
gineachan dhearbhadh e dhuit nach b'
fhiach an argumaid a rinn e air son nan tri
dad, agus gu robh an duine aig a thdr 's
a chiall ceart gu'leou". Tha e air a radh gu'n
gabh a h-uile dath dubhadh ach nach gach
dubh dathadh, ach thoir thusa tri gineachan
do fhear-lagha agus theid mise am bannaibh
dhuit gu'n dean esan an dubh geal.
Sios air luchd-lagha
Car son nach toigh le daoine luchd-lagha ?
Ma tha gnothuch aig fear-lagha ri rud air
bith, agus gu sonruichte ri rud anns a bheil
airgiod, is e duine anns an fhichead nach
leag amharus gu bheil caob de'n airgiod a'
dol 'n a phoca. Tha a' mhor-chuid de'n
t-sluagh Ian chinnteach nach h-urrainn
an luchd-lagha gnothuch a ghabhail ris an
diadhaidheachd fhein gun buannachd a
dheanamh aisde. Bithear a' cur sios air
ministearan agus dotairean trie gu leoir,
ach am bitheantas chan ann a chionn gu
bheil amharus (»rra gur maith leo buannachd
a dheanamh as na daoine, no as na cuisean
ris a bheil gnothuch aca ; agus eadhon an
uair a chainear iad chan 'eil nimh anns na
theirear umpa mar a tha anns na bbithear
ag radh mu 'n luchd-lagha.
Bithear a' cur as leth mhinistearan agus
dhotairean gu bheil iad leasg, no gu bheil
iad gun tiir, no gu bheil iad gun suim d' an
obair, ach is ann gle annamh a chuirear
as an leth gu bheil iad neo-choguiseach.
Ach cuirear as leth an luchd-lagha, gun ag no
teagamh, gu bheil iad uile neo-choguiseach,
ach cha chuala mi duine riamh a' gearan
orra air son leisge no cion ttii!-.
Ciod a their thu ris a sin ? Their mise
nach 'eil e a reir m' fhiosrachaidh fhein co
dhiiibh. Is aithne dhomh cuid mhaith de
luchd-lagha, ach cha do mhothaich mi riamh
gu robh mughadh air bith eadar iad agus
daoine eile. Le 'n gabhail thar a cheile chan
'eil iad na's fhearr noma's miosa na cleir
air bith anns an duthaich. Chan 'eil saogh-
altachd, no cealg, no cion coguis, annta
na's mo na tha ann an seorsa air bith eile,
agus tha iad a cheart cho leasg r'an coimh-
earsnaich.
Bho chionn bhliadhnachan tha mi an dull
nach 'eil uiread meas air buill na Parlamaid 's
a b' abhaist a bhi orra, agus thatar ag radh
gur e an t-aobhar air a shon sin gu bheil
uiread de na fir-lagha ann an tigh nan
Cumantan. Tha moran dhaoine de'n bheachd
nach ann air son maith na diithcha a tha iad
a' dol ann ach air son am maith saoghalta
fhein a chur air aghaidh, agus tha iad de'n
bheachd cuideachd gu bheil an hichd-lagha
a' deanamh achdan na Parlamaid duilich an
tuigsinn, los gu'm faigh iad fhein obair gu
leoir an deidh laimhe, a' connsachadh umpa
anns na cuirtean.
Maith na duthcha
Ach CO am fear a tha dol do'n Pharlamaid
uile gu leir air 'son maith na duthcha ? Tha
maith na duthcha fa chomhair an inntinn gun
teagamh, ach tha fichead rud eile 'g an
tarruing do Pharlamaid cho maith ri eud
air son soirbheachadh na duthcha ; uaill na
beat ha, diomhanas an cridhe, diorras an
cuid bhan nach toir sith dhaibh gus am bi
iad 'nan suidhe am measg mhaithean na
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
tire, fiughair ri tiotal no posta air clior-eigin
anns a bheil an suil — tha sin agus fichead
rud eUe a' cur dhaoine do Pharlamaid.
Mar so chan 'eU mise an dtiil gu bheil ath-
arrachadh air bith eadar an luchd lagha
agus marsantan caise, no marsantan guail,
no uachdarain, no saighdearan, a thaobh
an aobhair a tha 'g an toirt do'n Pharlamaid.
Ged a tha iad uile a' dol innte a chionn gu
bheil baraU mhaith aca orra fhein agus gur
toigh leo an corragan a bhi anns a h-uile ni
a tha dol air aghaidh anns an rioghachd, chan
'eil sin a' ciallachadh rfach 'eU iad a' feuch-
ainn gu h-onorach ri maith na rioghachd a
chur air adhart.
Cha b"" urrainn fir-lagha dol do'n Pharla-
maid, mur cuireadh tusa agus mise innte iad.
Agus cha bhitheamaid idir 'g an cur innte
na'n robh fhios againn c' kite am faigheamaid
daoine a b' fhearr. Sin an fhior aobhar gu
bheU uiread dhiubh ann an tigh nan Cuman-
tan, nach 'eil dreuchd eile anns an dtithaich
anns a bheU uiread de dhaoijne comasach 's
a tha ann an dreuchd an lagha. Cuir am
fear-lagha air an urlar comhla ri marsantan,
is saighdearan, is uachdarain, is luchd-obair,
is gheibh e a' chuid as fhearr dhiubh aims a'
mhionaid. " Gheibh," ars thusa, " a chionn
gu bheU e cabach agus gur h-aithne dha
an fhoUl a dheanamh." Chan ann idir,
ach a chionn gu bheil inntinn aige a tha
na's geire agus na's fhearr na tha acasan,
inntinn shoUleir is inntinn oileanaichte a
tha toirt dha sealladh as farsuinge agus
breithneachadh as geire na tha aca-san.
Chan 'eil aite air an t-saoghal anns a bheU
e na's duiliche do dhuine ainm is cliii a
chosnadh na tha e ann an cuirtean an lagha
an Lunnainn, no an Dun-eideann, oir tha
aige r'a rathad a dheanamh, agus a thaobh
fhein a chumail suas, ri aghaidh dhaoine geur
is comasach nach biodh fada a' cur bior ann,
mur biodh ann ach bolg-gaoithe.
Ma rinn duine ainm dha fein, mata, ann
an ctiirtean an lagha cha ruig thu a leas an
tuUleadh teisteanais iarraidh air a thalantan ;
faodaidh tu do chuisean earbsa ris ann an
Tigh nan Cumantan cho cinnteach 's a dh'
earbadh tu iad ri tighearna-fearainn no ri
marsanta-guail. A thaobh coguis, chan fhaic
mise gu bheil aobhar air bith ann gu'n
cuireamaid an dara seorsa air thoiseach air
an t-seorsa eile, agus a thaobh inntinn, is
ann aon uair a tha am fear-lagha air dheir-
eadh air each agus naoi uairean air thoiseach
orra.
An lamhan mharsantan
Bho chionn bhliadhnachan tha mo ran
tUiaoine anns an duthaich so an duil gu'm
biodh cuisean na rioghachd air an ceartach-
adh gu luath na'n robh riaghladh na riogh-
achd air. fhagail arm an lamhan dhaoine a
tha suas ri malairt is gnothuichean. Ach nar
leigeadh Ni maith gu'n tachair sin ! Bu cho
maith leam an cur ann an lamhan nam ban,
agus chual an saoghal uUe mu'n bhinn a thug
iadsan air an each arm an Cill-ma-cheallaig.
Bha tuilleadh 's a choir ann an lamhan
an t-seorsa dhaoine sin am bliadhnachan
a' chogaidh, agus is e a bu deireadh dha
nach mor nach do bhris iad an rioghachd.
Arm an ceart da-rireadh b' fhearr leam
b^ird, agus speuraidearan, agus daoine a
bhios a' deanamh sgeulachdan is dhealbhan,
a chur a riaghladh na rioghachd na drobh-
airean agus marsantan, ged a their na
PhUistich nach 'eil ann am baird agus
speuradairean ach leanaban a thaobh ghnoth-
uichean. Ach nach bu mhaith an rud e na'n
robh tuilleadh de spiorad an leinibh ann an
obair agus ann an riaghladh na rioghachd
na tha ann! Tha urrainn mhaith ag radh
gu bheil nithean ann a tha air am foillseach-
adh do na leanaban ach a tha foluichte air
daoine glic agus eagnaidh.
Ma chreideas tu na marsantan tha a
h-uUe duine arms an diithaich a tha a' reic
siiicair no caise air son a bhuarmachd fein
glic agus eagnaidh, agus mar sin comasach
air an rioghachd a riaghladh, ach chan 'eil
anns na sgoilearan agus na baird agus luchd-
lagha nach bi ri malairt ach daoine do nach
aithne an saoghal, no doighean an t-saoghail,
agus mar sin nach bu choir gnothuch a
bhi aca ri riaghladh na rioghachd. Tha
mi a' fas sgith de bharraghloir agus de
rabhaireachd de'n t-seorsa sin ; b' fhearr
leam gu mor geill a thoirt do 'n duine
chaomh agus do'n duine ghlic sin, mac
Shirach, a sgriobh leabhar Ecclesiasticus
Tha esan ag radh,
Tha gliocas an duine ionnsaichte r'a fhaotainn
le athais, -'
Agus fasaidh e glic ma tha 'inntimi saor is
moran ghnothuichean,
Ciamar is urrainn gliocas a bhi aca-san a tha
cumail a' chroinn ;
Agus nach cluinn seanchas air bith ach mu
dhaimh ;
Tha an inntiim air a toirt suas le treabhadh
Agu^ tha iad dichiollach a' biathadh cruidh.
Ach chan iarrar an comhairle ann an
ciiisean m6ra
Agus cha mho a chuirear 'n an suidhe iad
ann an cat hair breitheanais.
Aireamh 9
1946
An t-Athair gaolach
Cha tig aon neach churn an Athar ach tromham-sa. — Eoin xiv. 6.
THA na speuran a' cur an ceill gloii- Dhe ;
tha an talanih agus an cruthachadh uile a'
cur an ceill a chumhachd agus a ghliocais,
ach. chan 'eil na speuran no an talamh ag
innseadh dhuinn gur e Dia ar n-atliair, no
gur gradh Dia. Is ann o Chriosd a mhain
a fhuair sin an t-eolas sin. Anns an t-saoghal
nadurra tha comharraidhean gu leoir air
cumhachd Dhe, agus ma's duine tuigseach
agus iriosal thu, bheir Nadur ort fhaireach-
duin gu bheil nithean faicsinneach a' toirt
fianuis dhuit air an Dia mhor agus chumhach-
dach a dhealbh iad. Ach cha toir Nadur
fianuis dhuit air Dia an t-Athair. " Cha tig
aon neach chum an Athar ach tromham-sa."
Sin fior obair Chriosd, an t-Athair neamh-
aidh fhoillseachadh d'a chloinn. Ar n-athair
a ta air neamh ; gu naomhaichear t'ainm.
Naomh, naomh, naomh, tha ainm uasal an
Ti a chruthaich sinn, agus a shaor sinn,
agus a ghabh truas dhinn, mar a ghabhas
athair truas d'a chloinn.
So an t-eolas as airde as urrainn a bhi aig
duine air Dia, ach chan 'eil buannachd
dhuimi ann an eolas air bith air Dia mur
cuir sinn deuchainn air. Rinn Criosd sin
'n a bheatha fhein ; m'' athair, Athair
naoimh ; ciod air bith an suidheachadh anns
an robh e, ghairni e air Dia leis an fhacal
sin, Athair, agus gaeh uair a ghabh e an
t-ainm gaolach air a bhilean dh' fhiosraich
e sith agus aoibhneas do-labhairt. An
amhghar a chuirp agus anama air a' chrann-
cheusaidh ghlaodh e, Mo Dhia, Mo Dhia,
ach cha b'e sin am facal mu dheireadh, oir
dh' fhairich e gu robh greim aig an Athair
air a laimh, agus thug e suas an deo leis na
briathran so air a bhilean, " Athair, tha mi
a' tiomnadh mo spioraid ad lamhan-sa."
Chan 'eil ann an ainm ach ainm fhein ;
chan 'eil anns an ainm so air Dia ach samh-
ladh no comharradh leis an d' fheuch Criosd
ri innseadh do na deisciobuil mu'n fhiosrach-
adh dhluth agus shona a bha aige air Dia
tre umhlachd d'a thoil agus tre earbsa 'n
a ghradh agus 'n a mhaitheas. Samhladh
air an daimh bheannaichte a dh' fhaodas
a bhi eadar duine maith agus an Dia neo-
fhaicsinneach.
Chan ann aig Criosd a tha a' choire gu
bheil an samhladh so gle-thric air a mhilleadh
do chloinn le deanadas dhroch pharantan,
no gur e an sgeul a bu truaighe dhaibh gu
bheil Dia coltach ri'n athair air thalamh.
Ach ma bha, no ma tha, parantan gaolach
glic agad, ciod an t-ainm no an samhladh
eile as fhearr dhuit tighinn an lathair Dhe
leis, oir tha e 'n a urras dhuit gu'm faigh
thu a reir do chreidimh. "Ma's aithne
dhuibhse a tha olc tiodhlacan maithe a
thabhairt do bhur cloinn, nach mo na sin
a bheir 'ur n- Athair a tha air neamh nithean
maithe dhoibhsan a dh'iarras air iad."
Tha an t-ainm no an samhladh Righ air
a chleachdadh air uairean anns a' Bhiobull
a nochdadh na daimhe anns a bheil Dia
agus an duine d'a cheile, ach chan 'eil am
blaths no an tarruing anns an ainm sin a tha
anns an fhear eile, oir tha mughadh mor
eadar cuirt an Righ agus do dhachaidh,
eadar an Righ-chathair agus glun t- athar.
Theid aig an Righ air tiodhlacan agus fabh-
ar a thoirt seachad, ach bheir an t-athair
dhuit rud as fhearr, a chomunn, a ruintean-
diomhair, a ghras agus a ghaol. Their e
mo chlann. Do dhuine a bhios a' smuain-
eachadh air Dia mar 'athair air neamh cha
bhi e duilich a chreidsinn gu bheil fuilteinean
a chinn uile air an aireamh le Dia ; cha bhi
e duilich dha a chreidsinn gur e rtm-cridhe
an athar a mhic agus a nigheanan a dhean-
amh naomh mar tha e fein naomh, chum
agus gu'm bi pairt aca 'n a bheatha agus 'n
a ghloir shiorruidh. Glann agus oighreachan
do Dhia agus co-oighreachan maille ri Criosd ;
gun teagamh chan 'eil an sin uile ach briath-
ran agus samhladh, ach ciamar eile a ghreim-
icheas tu air Dia agus air nithean neamhaidh
ach le samhlaidhean.
M' athair, agus tigh m' athar. Ann an
saoghal a tha Ian de nithean eagalach, agus
air do chuartachadh le cumhachdan a
chuireas crith agus goirisinn air t' fheoil,
gun fhios agad ciod is ciall dhaibh no c'uin
a dh' fhaodas iad leum ort 'g ad sgrios, nach
maith dhuit a bhi a' cuimhneachadh gur
e so an doigh anns an robh an Neach a b'
fhearr a bha riamh air thalamh a' smuain-
AN^S A' CHATHAIR
eachadh air Dia agus air an t-saoghal.
B'aithne dha Dif^ na b'fhearr na b'aithne
do na h-aithrichean no do na faidhean e,
ach ged bha e eolach air na h-ainmean a
thug iad dha chuir e air chiil iad agus thagh
e an t-ainm ur so gu bhi a' tarruing dhaoine
gu Dia. " Cha tig aon neach a dh' ionnsuidh
an Athar ach tromham-sa." Co a chuir 'n
a chridhe sin a dheanamh ach Dia fhein,
air chor agus gur e so an t-ainm leis am
b'aill le Dia a bhi air fhoillseachadh .
An uair a bha e a' teagasg nan deisciobul
b'e an t-athair neamhaidh agus rioghachd
Dhe no rioghachd neimh cuspair a shean-
chais uile gu leir. "Athair chothromaich, cha
b' aithne do'n t-saoghal thusa, ach b'aithne
dhomhsa thu .... agus dh'fhoillsich mise
d' ainm dhaibh."
Athair cothromach, athair naomh, athair
beannaichte, ach daonnan ar n-athair a ta
air neamh.
Clann pheacach, clann sheachranach, clann
eas-umhail, ach daonnan clann Dhe air
thalamh.
Ma tha duine ann an aite air bith air
thalamh, dubh no geal, m'am faodadh tu a
radh gur e duine as miosa agus as aingidhe
air thalamh tha gaol aig Dia air ; tha
cuimhne aig Dia air mar a mhac seachranach,
agus tha a lamhan sinte a mach fad an
la, a' cur impidh air tighinn dhachaidh.
An t-athair gaolach.
Ar n-athair a ta air neamh
Gu naomhaichear t-ainm.
Anns a' Chathair
BHO chionn da bhliadhna tha grunnan beag
dhaoine a' feuchainn ri aire na h-eaglais a
tharruing gu rud as dluithe do'n bheatha
dhiadhaidh na dad eile anns a bheil lamh
aice, ciamar a ghabhas an soisgeul agus
an creideamh Criosduidh a bhi air an cumail
beo an Albainn an diugh an uair nach 'eil
aireamh mhor de'n t-sluagh a' feitheamh
idir air meadhonan nan gras, no a' creidsinn
gu bheil iad a' call dad ged nach 'eil ?
Chnuasaich iad air a' cheist so, agus air
iomadh rud eile a bhuineas dhi, iiine fhada,
agus a nis tha am beachdan agus an comhair-
lean air an cur a mach fo laimh an Urramaich
V. C. Alexander agus an Urramaich Neville
Davidson.
Leugh mi an leabhran beag so gu curamach,
agus baigh agam 'n am chridhe ris an fheadh-
ainn a sgriobh e, agus ris gach duine a tha
ag urnuigh gu'n ath-bheothaicheadh Dia
obair a Spioraid fhein ann an Albainn, ach
ged tha iomadh rud fior air a radh ann tha
eagal orm nach fhaicear teine Dhe am measg
an fhraoich 'n ar latha-ne.
Bho 1919 dh' fheuchadh uair no dha ri
" dusgadh " a dheanamh anns an eaglais
le innleachdan dhaoine, le doighean ris an
abrar organisation, agus publicity, agus
propaganda, ach ged bha an tiinich agus an
othail cho mor bha an t-iasgach no am
fogharadh cho beag 's gu'n saoilinn gu'm
fosgladh e suilean na feadhnach aig a bheil
dochas gu'n glacar daoine leis na ribeachan
sin.
Tha uiread grain agam-sa air organisation
agus publicity agus propaganda, agus uiread
eagail orm an cleachdadh ann an obair
spioradail 's nach ceadaich mi dhomh fhein
an corr a radh umpa air eagal gu'n goirtich-
inn daoine a tha a' creidsinn annta.
Mar a thubhairt mi cheana leugh mi an
leabhran so gu cviramach, ach an deidh
dhomh a leughadh, agus m'aonta a chur
ri moran de na leugh mi ann, is e an aon
sniuain a dh' fhan 'n am inntinn nach dean
e maith no cron, a chionn nach 'eil fhios
aig an fheadhainn a chuir ri cheile e na's
mo na tha agad fhein no agam-sa ciod a tha
cearr anns an eaglais, no air muinntir na
h-Alba, no an gabh na tha cearr cur ceart.
Tha iad ann an ceo, agus chan fholuich
lionmhorachd bhriathran gu bheil. Theid
thu a steach air dorus, siubhlaidh tu o
sheomar gu seomar an diiil gu bheil thu
dol a dh' fhaicinn no chluinntinn ni-eigin
mor is iongantach, ach thig thu air t' ais
a dh' ionnsuidh a' cheart doruis air an
deachaidh tu a steach, agus an uair a theid
thu a mach tha an ceo cho dumhail 's a bha
e riamh.
Cuimhnich, a leughadair, nach ann a'
faotainn coire do'n fheadhainn a sgriobh
an leabhran so a tha mi; chan ann idir.
Gu ma fada bhuam coire fhaotainn do
dhaoine a rinn an obair so a dh'earbadh
riu fada fada na b' fhearr na dheanamh
tusa no mise i, ach tha amharus agam gu'm
bi an saothair diomhain.
Is e a' cheud cheist a bu choir dhuinn a
chur oirnn fhein, Ciod a tha dhuinn 'n a
dhoilgheas spioraid ann an suidheachadh na
h-Alba an diugh ? An e gu bheil an sluagh
ANNS A* CHATHAIR
air fas aineolacli, boib, neo-stuama, neo-
mhoralta, ain-diadhaidh ? Na'n abradh tu
sin air ard-urlar follaiseach, bha cho maith
dhuit do bhata a chur ann an nead speachan,
oir leumadh na miltean air do mhuin a'
glaodhach gu robh thu a' togail droch
thuaileas air sluagh deanadach, diadhaidh,
coibhneil, tuigseach, nach 'eil na's fhearr
na iad air an t-saoghal. Ma tha sin fior,
chan 'eil aobhar againn a bhi tursach mu
shuidheachadh truagh na h-Alba. An e a
tha 'g ar gonadh nach 'eil an sluagh maith
so a' dol do'n eaglais ?
Tha an eaglais an diugh air a h-uidheam-
achadh air son a gnothuich mar tha Tighean-
mora marsantachd, le seirbhisich a dh'
fheumas i a sheasamh, agus feumaidh i
tighinn-a-stigh mhor a bhi aice agus moran
bhall ma bu mJiaith leatha soirbheachadh.
Tha customers, agus tighinn-a-stigh mhor,
agus soirbheachadh saoghalta, cho mor a
dhith air an eaglais 's a tha iad a dhith air
Imperial Chemicals Co., no air Comunn-
uilidh Bhurmah. Ma chaillear na customers
theid an tighinn-a-stigh sios, agus ma theid
an tighinn-a-stigh sios, theid an eaglais
sios. Cha ghabh dad deanamh gun airgiod,
agus cha ghabh airgiod faotainn gun bhuill.
Tha cuip an t-Seanaidh thairis air na
Cleirean, agus cuip nan Cleirean thairis air a'
mhinistear, agus cuip a' mhinistear thairis
air a' choimhthional, agus an aon ghlaodh
'n an ceann uile, Thoiribh dhuinn airgiod.
Anns an leabhran bheag so fhein air a bheil
mi a' bruidhinn, a bha air a sgriobhadh le
da dhuine cho ionraic agus cho gaolach
's a tha anns an eaglais, is e am facal mu
dheireadh a chuir iad sios, agus a' chomhairle
mu dheireadh a tha iad a' tairgsinn, gu'm
biodh e glic do dh' Eaglais na h-Alba fear-
dreuchd ur a chur air leth gu bhi 'n a
Organiser air obair shoisgeulach. Tha an
sop sin fhein a' nochdadh ciod an taobh a
tha a' ghaoth a' seideadh, agus cho eu-
comasach 's a tha e faotainn air falbh o
dhoighean agus fasain na marsantachd ann
an obair na h-eaglais.
Mar so tha e furasda do luchd-dreuchd
na h-eaglais a bhi 'g am m.ealladh fhein,
agus a bhi saoilsinn gu bheil eud soisgeulach
'n an cridhe an uair nach 'eil dad eile air
an aire no anns an amharc aca ach an
eaglais a Uonadh. An uair a chi ministear
na suidheachain Ian tha e furasda dha a
chreidsinn gu bheil rioghachd Dhe a' teachd,
ged nach 'eil dad a' teachd ach soirbheachadli
saoghalta na h-eaglais. An eaglais agus an
rioghachd ; chan 'eil iad idir co-ionnan,
agus gle thric tha da thrian a dh' obair na
h-eaglais air a thou't, chan ann do sheirbhis
na rioghachd ach 'g a cumail fhein bed.
Ach car son a bhithinn a' bruidhinn air
na nithe beaga so agus na nithe mora mar
dhruma-bhroin a' bualadh teagamhan 'n
am chridhe ?
Am faod e tachairt gu'n searg an eaglais
as, agus gu'n gabh Dia doigh eile air e fein
fhoillseachadh agus a rilintean a' choimh-
lionadh. Bha an eaglais ludhach 'n a
soitheach taghta ann an laimh Dhe, ach
bha a coinnlear-se air atharrachadh as aite.
Leig an eaglais , sea chad cheana a' chuid
mhor de'n obair a bha aice anns na seann
linntean, ciiram bhochd, teagasg, a bhi 'n a
bean-ghleidhidh air Facal Dhe, agus chan
'eil i a' deanamh dad a nis nach deanteadh
cho maith air dhoigh eile ach a mhain
frithealadh nan Sacramaidean. Ach tha
cuid de na Criosduidhean as fhearr air an
t-saoghal nach 'eil a' coimhead shacramaidean
idir. Co aige a tha fhios nach ann aig an
eaglais a thoisicheas breitheanas ?
Nach 'eil Dia a' toirt breitheanais air an
eaglais cheana an uair a tha an saoghal ag
ardachadh ainm Chriosd mar is motha a
dh' islicheas e ainm agus cliu na h-eaglais ?
Ma tha an saoghal a' fas caoin-shuarach air
an eaglais agus air na seana chreudan chan
'eil e a' fas caoin-shuarach mu Chriosd, oir
CO dhiubh a tha annta feallsanaich, no
Hinduaich, no Christian Scientists, no luchd-
aicheadh Dhe, tha iad a' stri gu bhi 'g a
chunntas air an taobh. Tha uachdranachd-
san siorruidh, co-mhaireann ris a' ghrein.
An eaglais naomh, choitchionn ! Chan
'eil ach aon dearbhadh air naomhachd na
h-eaglais. cumhachd a bhi innte air naoimh
a bhreith agus arach, agus chan 'eil ach aon
dearbhadh air coitchionnas na h-eaglais,
aonachd a bhi innte mu'n chreud a tha i
ag iarraidh air an t-saoghal a chreidsinn.
A bheil an eaglais 'n a mathair-oide do
naoimh an diugh ?
A bheU aonachd-inntinn innte a leigeadh
leatha a radh le aon ghuth agus aon chridhe,
ciod e an soisgeul, no ciod e an Creideamh
Criosduidh ?
Sin ceistean leis am bu choir dhuinn a bhi
'g ar ceasnachadh fheiai gu samhach agus
gu h-mosal.
Anns a' Choille Bheithe
Mar dhed-greine do tn'anam fein
Tha sgeul air na laithean a dh'fhalbh.
ANNS a' bhliadhna 1901 bha an t-Urramach
Seoras Mac Eanruig air a shuidheachadh
an sgir Eadra-chaolais, an Cataibh ; sgoilear
maith agus duine naomh. Bha Seoras Mac
Eanruig agus mise comhla anns ail aon
chlass an Talla na Diadhachd an Diin-
eideann, ged bha esan bhadhnachan na bu
shine, oir chuir e seachad iiine an Oxford
agus ann an Vienna an deidh dha crioch-
nachadh anns an Oilthigh m' an deachaidh
e a steaeh do Thalia na Diadhachd. Bha
meas agam air mar sgoilear Gaidhlig, ach
bha barrachd meas agam air mar dhuine
naomh, fear de na tri daoine a bu naoimhe
a b'aithne dhomh riamh.
Bha an sgoilear barraichte agus an duine
naomh so air a shuidheachadh anns an sgir
fhasail ud anns nach robh coimhthional
no dad eile a thogadh inntinn no cridhe
duine, ach ged bha an t-aite aonaranach,
agus an eaglais fuar is falamh, bha aon
fhoirbheach innte a bha 'n a dhuine cho
uasal agus cho urramach 'n a uile dhreuchdan
's gu'm b'fhiach dhuit coiseachd o'n chrich
Shasunnaich gu Sgobhairigh a chur eolais
air, Evander Mac lamhair, a bha 'n a
bhaillidh aig Diuc Chataibh.
Theirinn gur e da Mhoderate a bha anns
an dithis ud, Evander Mac lamhair agus
Seoras Mac Eanruig, ach ged a shiubladh
tu Albainn uile ann an 1901, c6 an eaglais
no an coimhthional anns am faigheadh tu
ministear agus foirbheach a chuireadh tu
air thoiseach orra ? Bha la ann anns an
robh an t-ainm Moderate air a thilgeadh air
daoine mar inisg, ach chuir a' chuibheall
car dhi, agus ged tha ainmean eile a bha
aon uair am fabhar air an cumhachd agus
an cliii a chaU, tha an t-ainm Moderate air
dol suas am meas cho mor 's gu'n do sgriobh
am fear nach maireann, Ard-cheann CoUaist
na Trianaid an Glaschu, an t-OUamh W. M.
Mac Griogair, oraid mhor 'g a mholadh.
Bha Evander Mac lomhair ceithir fichead
's a deich an uair a chaidh Seoras Mac
Eanruig do Eadra-chaolais, seann duine a
dh' fhiosraich moran trioblaid 'n a bheatha
ach a bha air abuchadh an gliocas diadhaidh
agus am faidhidinn. Bha aon deug de
theaghlach aige, ach shiubhail a bhean,
nighean do fhear Sgeubost anns an eilean
Sgitheanach, agus a' chuid mhor de 'n
teaghlach roimhe fhein, agus bha e air
fhagail leis fhein mar sheana chraobh gun
gheugan gun duilleach. Bha bean ghaolach
aige, agus bha companas anabarrach dluth
eatorra, air a dheanamh na bu dluithe
leis an fhreasdal chruaidh a thug bhuapa
aon as deidh aoin d' an teaghlach 'n an
oige.
An deidh hks a mhnatha sgriobh e so,
" Bha sinn comhla sia diag is d^ fhichead
bliadhna ; thug Dia dhuinn comhfhurtachd
agus nithean maithe ^ile a bu choir dhuinn
a bhi taingeil air an son, ach chunnaic e
iomchuidh 'n a fhreasdal glic agus gradhach
ar smachdachadh le amhghar gheur. A'
chlann a thug e dhuinn, thug e bhuainn,
ach tha fhios againn nach ann gun aobhar
ach a chum ar leas a dh' irioslaich e sinn ;
beannaichte gu robh 'ainm naomh."
'N a sheann aois bha co-chomunn agus
seanchas a' mhinisteir oig 'n a sholas mor
dha, oir bu toigh leis companas dhaoine
diadhaidh agus companas dhaoine stolda
a bha fiosrach agus foghluimte, agus gheibh-
eadh e na nithean sin uile ann an Seoras
Mac Eanruig ann an tomhas pailt.
An uair a bha Evander Mac lomhair
ceithir fichead 's a ceithir leig e dheth a
dhreuchd ann an seirbhis Ditic Chataibh,
agus o'n a bha a mheomhair, a chuimhne
agus a shealladh, cho maith 's a bha iad
riamh, agus o'n a bha uine aige dha fhein
agus athais nach robh aige na bu traithe 'n
a bheatha, thoisich e air cuimhneachain air
laithean oige a chur sios air paipear 'g a
thoileachadh fhein agus a thoirt eolais d'a
theaghlach air na daoine o'n d' thainig
iad.
Leig e fhaicinn na sgriobhaidhean sin do
Sheoras Mac Eanruig an uair a fhuair iad
eolas air a cheile, agus mheas esan gu robh
iad cho fiachail 's gu'm bu choir an cur an
clodh .
Bha sin air a dheanamh ann an 1904 ;
bha leabhar mor gasda air a chur a mach
fo laimh Mhic Eanruig, a sgriobh na caibid-
ealan mu dhetreadh dheth fo aithris an
t-seann duine a bha a lamh air fas crith-
eanach agus a shealladh a' failneachadh,
direach mar a bhiodh Tertius a' sgriobhadh
litrichean Phoil.
Rugadh Evander Mac lomhair an Gress,
an eilean Leodhuis, an 1811, agus chaochail
ANNS A' CHOILLE BHEITHE
e an Sgobhairigh an 1903 ; na'n robh
cunntas air a dheanamh air a h-uile mughadh.
no atharrachadh a thainig air a' Ghaidheal-
tachd an taobh a stigh de bheatha an aon
duine so, cha bhiodh crioch air na leabh-
raichean a dh' fheumadh e.
An uair a chaidh e do'n sgoil an Dun-
eideann (an Academy) bha e ceithir la deug
air an t-slighe ann am bata d'am b'ainm
Annabella, le luchd sgleat, ach ged bu dona
leis an tinneas-mara a dh' fhuiling e, bu
mhiosa leis am magadh agus an aithlis a
bJiiodh balaich Dhun-eideami a' deanamh
air a bhlas agus a' chaoin Leodhusach a bha
air a' Bheurla aige.
Bha e maith air eunntais agus air Greigis,
agus la a bha an class a' leughadh Xenophon's
Anabasis thainig da dhuine a steach do'n
t-seomar-sgoile, fear dhiubh a' sealltuinn
gu maith trom agus neo-shunndach, le
aghaidh dhearg agus ceann glas. Co a
bha ann ach Sir Walter Scott ? Chuir am
maighstir- sgoil Evander Mac lomhair air
a chois a leughadh na Greigis an lathair
Sir Walter, agus gu brath tuilleadh bha e
mor as fhein gu'n deachaidh aige air a'
Ghreigis a thionndadh gu Beurla cho maith
's gu'n d'thug am maighstir-sgoil taing dha.
Bha aobhar aige a bhi mor as fhein, oir chan
e h-uUe latha a gheibh balach an cothrom
air a sgoilearachd a dhearbhadh an lathair
Urra Mor cho uasal ri Walter Scott.
Bha a' chuid mhor de na balaich a bha
comhla . ris anns an Academy an 1825 ag
ionnsachadh Greigis, ach tha an saoghal
an diugh a' tionndadh air falbh o Ghreigis
gu dadumain agus fridean puinnseanta a
bhiodh naire ort ainmeachadh an lathair
Homer no Sir Walter Scott. Nach faod e
bhith gur e aon de na h-aobhair gu bheil
uiread troimh-cheile agus brtiidealas anns
an t-saoghal an diugh, nach 'eil Greigis air
a teagasg anns na sgoilean, oir tha Greigis
agus an inntinn chiallach a' dol cas ri
cois.
Chan 'eil e f urasda a radh co dha a bhuineas
Leodhus an diugh ; dh' fhalbh na teagh-
laichean uasal a bha 'n an uachdarain ann,
aon as deidh aoin. Co dhiubh is e a' mhoine,
no am fraoch, no an t-sid, no an amaideas
fein, a bu choir each chuir Leodhus barrachd
uachdaran a dhith na chuir fearann air bith
eile an Albainn. Is e crioch araidh na
mona an teine, agus chan e a bhi a' toirt bun-
tata no cal, no currain, aisde. An 1811 b'e
teaghlach Mhic Coinnich, Siphort, tighearnan
Leodhuis, ach ciamar air bith a chaidh iad
ann, no cia as a thainig iad, bha aona ceud
deug de Chloinn lomhair an Leodhus an 1861.
Bha an t-Ollamh nach maireann, Seoras
Mac Eanruig, anabarrach maith air sloinn-
tearachd, agus gheibh duine air bith a tha
air son duthchas agus meuran Chloinn
lamhair ionnsachadh air a theangaidh anns
an leabhar so, Memoirs of a Highland
Gentleman, na chumas a' cagnadh e fad
bliadhna. Ach an viair a thainig mise a
dh' ionnsuidh nan duilleagan sin leum mi
thairis orra, oir bha cho maith leam dol
do'n phriosan ri toiseachadh air sloinn-
tearachd nam fineachan.
Chan 'eil dad ann an tiotal an leabhair
ach an fhmnn. Bu duin-uasal o mhuUach
a chinn gu bonn a choise Evander Mac
lomhair, 'n a dhuthchas, 'n a ghne, 'n a
oilean, 'na chaitheamh-beatha. Thainig e
o dhaoine maith agus cothromach aig an
robh cairdeas agus dol-is-tighinn ri moran
theaghlaichean eile a bha measail anns an
tir, agus eadar 1845 agus 1903 cha mhor
dhaoin-uaisle eile a rachadh do Chataibh
gun. tadhall air. Mar so chuir e eolas air
Iain Bright, M.P., Gladstone, an Righ
Eideard VII, Diuc Earra-Ghaidheal (an
Diuc ruadh anns an robh eanchainn agus
smioralachd) agus maithean de'n t-seorsa
sin, a thuilleadh air ceudan eile a bhiodh
a' dol a dh' iarraidh cead iasgaich air, no
comhairle, no forbhais mu nithean a b'
aithne dha. Fad iomadh bliadhna b'e a
bha a' riaghladh gach Bord sgoile agus gach
Bord nam bochd air taobh an lar Chataibh,
agus bha e daonnan furachail feuch am
faiceadh e balaich thapaidh a bha air son
faotainn air an aghaidh, agus a b' fhiach an
cuideachadh. Chuir e iomadh balach an
Asaint air an casan 's an doigh so.
Bha e dliith air da bhliadhna na b' oige
na Gladstone, agus chuir bas Ghladstone gu
smuaineachadh e an uair a shiubhail e an
1898. Bha seanchas aige ri Gladstone
iomadh uair (bha e aon uair 'n a chomunn
fad seachduin), agus bha meas mor aige air
mar dhuine a i)ha cho coimhlionta 's a thach-
air riamh air, duin-uasal a bha 'n a sgoHear
agus a bha diadhaidh, aoibheil agus seanchas-
ach agus abhacach ann an doigh laghach,
ach tromadach cuideachd mar bu choir
do dhuine a bhith aig an robh lamh ann an
ciiisean mora.
Chuir e ionghnadh fiadhaich air Gladstone
a chluinntinn gu robh daoine beo anns a'
Ghaidhealtachd 'n a linn fhein a bha a'
creidsinn gu'n gabhadh toradh toirt a
bainne, no gu'n robh seorsa dhaoine ann a
b'urrainn an t-im a tharruing dhaibh fein
o mhart coimhearsnaich, agus thuirt e ri
Evander Mac lamhair gu robh e cho duilich
MAC SHIRACH
leis a chreidsinn gu robh an creideamh
faoin ud aig duine ciallach air bith 's nach
ereideadh e e mur tugadh e e gu neach
air choireigin a chluinneadh e le chluasan
fhein ag aideachadh creideamh cho neonach
agus cho neo-chreideasach.
An ath latha bha e fhein agus Gladstone
a' gabhail sraid, agus thachair seana chroitear
orra, a buachailleachd da mhart. Bha fhios
aig Mac lomhair gu robh deagh Bheurla
aig a' chroitear, agus gu'm bu duine turail e,
is dh' fhaighnich e dheth an robh e a' creid-
sinn gu'm b'urrainn neach air bith a thoradh
a thoirt a bainne. Sheall an seann duine
air, mar gu'm biodh ionghnadh air ceist
de'n t-seorsa a bhi air a farraid. " Tha,"
ars esan, " tha mi 'ga chreidsinn agus tha
mi cinnteach as, agus tha fhios agaibh fein
cho maith rium-sa gu bheil e fior."
Ach ma bha Gladstone aoibheil bha Iain
Bright greannach. Thainig e gu Sgobh-
airigh agus litir aige o'n Diuc ag iarraidh
air a' bh^illidh cead-iasgaich a thoirt dha
air an abhainn. Cha robh Evander Mac
lamhair aig an tigh an uair a liubhair
Bright an litir, ach sheol a mhac e gu aite
an iasgaich. Ach cha robh aige ach slat
chaol ; bhris i m'an gann a thoisich e air a
siabadh is chaidh e dhachaidh gun uiread
agus lann aige a bheireadh e do'n chat.
Anns an fheasgar, an uair a thainig Mac
lamhair dhachaidh thadhaill e air Mgr
Bright anns an Tigh-osda arms an robh
e a' fuireach. Bha e a' leughadh 's a'
smogadh ; bha toit an tombaca cho dtimhail
uime 's nach mor gu'm b'urrainn Evander
Mac lamhair fhaicinn troimh 'n cheo. An
uair a chual e mar thachair dha thairg e a
shlat fhein dha an dochas gu'm faigheadh
6 bradan am maireach. Ach dhiult Bright
an t-shlat a ghabhail ; bha droch shaod air,
agus, ars esan gu cas greannach, " chaill
mi latha ; chosd e dhomh deich tasdain
dol le carbad a dii' ionnsuidh na h-aibhne,
is falbhaidh mi am maireach."
Nach truagh duine nach urrainn a bhi
suairce agus modhail, no a dhroch nadur
a chumail fodha !
Mac Shirach
ANN an litreachas nan ludhach chan 'eil
moran leabhraichean as fhearr na Ecclesi-
asticus, leabhar anns a bheil cainnt uasal
agus smuaintean domhain air an cur air do
bheulaibh le grinneas agus snas.
Ach a thaobh a bharail air.mnathan, tha
e a cheart cho dona ri ludhaich eile ; chan
'eil annta ach buaireadh agus cunnart.
Ged bhiodh e ro laidir a r^dh gu robh na
h-aithrichean anns an eaglais ludhaich a'
sealltuinn sios air boirionnaich bha iad 'g
an cur fada air dheireadh air fir ; agus cha
do shaoil Pol gu'n robh e cearr dha an aithne
so a thoirt do Thimoteus, " chan eil mi a'
ceadachadh do mhnaoi teagasg, no ceannas
a ghlacadh air an fhear, ach i bhi 'n a tosd,
oir is e Adhamh a chruthaicheadh air tits,
agus 'n a dMidh sin Eubha. Agus cha
b'e Adhamh a mhealladh, ach air do'n mhnaoi
a bhi air a mealladh, bha i 's a chionta."
Droch reusonachadh.
Chan ionghnadh ged bhiodh meas aig
boirionnaich air Criosd oir is esan a thug
a mach iad a tigh na daorsa, agus a dh'
fhosgail an rathad dhaibh gu bhi co-ionnan
ris na fir a thaobh urraim agus sochairean
saoghalta.
Ach ged tha briathran sgaiteach anns an
leabhar so mu bhoirionnaich tha briathran
moltach ann mar an ceudna ; ma tha droch
bhean dona, tha e ag radii, tha bean mhaith
maith agus ro -mhaith. Mar is trice is
ann mu mhnathan posda a tha e a' bruidhinn,
ach air uairean is ann mu " nigheanan."
" Na toir t' anam do bhoirionnach ;
tionndaidh do shuil air falbh o bhoirionnach
bdidheach, oir chuir bdidhchead bhan moran
air seachran."
Theagamh gu'n do chuir, ach air a shon
sin bu duine gun ttir a thaghadh bean ghr^nda
air thoiseach air te bhoidheach. Faodaidh
nach 'eil boidhchead a' dol na's doimhne
na'n craicionn, ach tha sin domhain gu
leoir, oir chan fhaic an t-stiil fo'n ehraicionn.
Tha e fior gur fearr a bhi maith na bhi
boidheaeh, ach faodaidh an da rud a bhi
comhla, agus chan 'eil urras air bith nach
faod te ghranda a bhi cho crosda ri te
bhoidheach.
Tha truas aige ri aithrichean aig a bheil
nigheanan a chionn gu bheil iad 'n an ciiram
dha gus am faigh e thar a lamhan iad.
Faodaidh iad a naire a thoirt as, no faodaidh
iad fear a phosadh anns nach 'eil tlachd
aige, air neo faodaidh iad laighe air a lamhan,
rud as miosa air fad.
Bheir curam do nigheanan cadal na h-
oidhche bhuait, agus feumaidh tu do shicil a
chumail gun sgur air nighean a tha laidir
anns a' cheann, air eagal gti'n toir i diilain
dhuit ma gheibh i a toil fhein.
DUTHAICH PHALAESTIN
Mar is trice is ami mu mhnathan posda
a tha e a' bruidhinn, agus is e so an seorsa
ris an abradh e " droch bhean," te a bhios
a' gabhail na daoraich, te aig a bheil droch
theanga, no te nach toir an aire do'n tigh.
no do'n chloinn.
Is tiodhlac maith o Dhia bean thosdach.
Tha e anabarrach trom air mnathan a
bhios ag iadach ris na fir, no amharusach
ma chi iad iad a' bruidhinn ri boirionnach
eile, ach tha e a cheart cho trom air fir a
bhios ag iadach ri 'm mnathan. Chan 'eil
aon lagh aige air son bhan agus lagh eile air
son fhear, oir tha e ag radh gur e "iadach"
an tuaileas as miosa as urrainn bean a thogail
air a fear, agus gur e " iadach " a fir a'
cheud rud, mar is trice, a chuireas an donas
'n a mhnaoi.
Air an l^imh eile tha Su'ach ag aideachadh
gu saor agus gu toileach nach 'eil rud air
an t-saoghal as fhearr na bean mhaith.
Tha naoi nithean a ni duine sona . . .
is sona esan aig a bheil bean thuigseach.
Bheir grinneas a mhnatha tlachd d'a
fear, agus cuiridh a gliocas aoibhneas 'n
a chnamhan.
Ach ged bha truas aig ri braithrean aig
an robh droch bhean bha barrachd truais
aige riu-san aig nach robh bean idir —
edin gun nead nach fhearr an seinn na guileag
thiirsach.
Ach ged tha salann a' ghliocais agus na
geireid air uairean ann am briathran Shirach,
tha subhailceas agus uaisle agus beusalachd
agus banalas ann an nigheanan Eubh nach
b' aithne dha agus nach b' aithne d'a
dhaoine. Sear air Gibraltar, eadhon an
diugh fhathast, tha na beachdan a tha aca
air boirionnaich coltach ri tobar salach a
thilgeas a nios lathach a,gus mosaiche. Ach
ann am Breatunn agus anns na diithchannan
shiar a ghabh ri solus an t-soisgeil tha urram
agus meas agus saorsa air an toirt do
bhoirionnaich nach robh aca am measg nan
ludhach agus nach 'eil aca fhathast am
measg nan Cinneach.
An t-Urramach Calum MacLeoid, M.A.
Thainig sgeula ar cruadail
Gu'n do chuir iad 's an uaigh thu,
Leoidich urramaich, uasail,
B^idheil, cairdeil gun mheang.
Tha do chairdean ri cumha^,
'S lionmhor iadsan tha dubhach,
Do chorp alainn bhi taisgte,
'N ciste dhionach 's a' chill.
Ach b'e deoin an Ard-Fhreasdail,
Dorus bhualadh 's an fheasgar,
Ghairm a sheirbhiseach teisteil.
Gu aros nan naomh.
— Taobh-tuath Earra-Ghaidheal.
Duthaich Phalaestin
THA beusalachd na h-E6rpa a' dol air ais
go iomadh toiseacli, ach is ann o thri cath-
raichean ainmeil a, thainig mor-chuid na^
nosmhaireachd sin, o'n Aithne, o'n Roimh;
agus o Jerusalem. Is ann am Baile na h-
Aithne, am measg nan Greugach, a fhuair-
eadh a' chuid de ar sibhealtachd a bhuineas
do'n aos-danachd, dan an litreachxis, dan
nan dealbh, dan a' chiuil. B'i an Aithne
oide na feallsanachd. Is ann rathad na
Roimhe a thainig smachd, rian is riaghailt,
dlighe is lagh. Is ann a Sion a thainig
slainte, aa soisgeul, eolas air Dia. Agus tha
sibhealtachd duthchannan na b-Eorpa, leis
gach muthadh a tha eadar tir is tir, uile fo
fhiachaibh trom.a aig na tri cathraichean
sin. Is ann an Dilthaich Phalaestin a tha
Jerusalem, duthaich bheag air a bheil
eachdraidh mhor. B'i so " tir a' gheallaidh,"
agus chan 'eil i gun ghealladh fhathast.
Bha an duthaich so aig na Cananaich air
tiis. Is e sin a dh'fhag Tir Chanain oirre,
chomh -maith. Ach tha eachdraidh Chlann
Israil chomh suidhichte innte agus gum
faodar "Tir a' Bhiobuill " a ghabhail oirre.
Agus chan ioghnadh idir ged a bhiodb dull
aig sliochd Abraham gu bheil ceangal go
la tha brathch aca rithe.
DUTHAICH PHALAESTIN
Bha an duthaich bheag so riamh o linn
eachdraidh 'na ceart-shuidhe eadar cumhach-
dan is rioghachdan is impireachdan bu
mhotha na i fhein, agus is e cuis-smaoinich
mhor a tha ann chomh buan agus a tha a
h-eachdraidh agus chomh brighmhor, buadh-
ach agus a tha a siolraidh. Rinn na cumh-
achdan mora sin uile ni eigin de dhragh a
chur oirre, agus bha buaidh a chum a leas no
chum a sgrios aca oirre, ach riamh an
eachdraidh Chlann Israil bha beatha is
brigh aice innte fhein gus mn dheireadh an
tug i uidhir de bharrachd orra uile agus a
thug am buachaile bochd Daibhidh air an
righ mhor Sal e fhein. Ach rinn na mor-
rioghachdan uair is uair a cur am bruid.
Ri linn Chriosd bha Israelich ann a' deanamh
bosd as an ni so, nach robh iad-san riamh
an daorsa ! De nach gabh a radh. Aig an
dearbh am bha facal Impire na Roimhe na
lagh an lerusalem. Co a leughas an
Tiomnadh Nuadh nach lorg ceannard-ceud !
Agus bha smachd na Roimhe, gun amharus,
far an robh am fear sin. Agus gun tighinn-
air bruid Bhabailoin bha a leithid de
dhuine ann ri Alasdair Uaibhreach, agus
bha Greugach ann roimhe 's as a dheidh ;
agus ri linn Chriosd bha a Ghreugais 'na
dara cainnt na tire, agus is e sin is aobhar
gur ann an Greugais a sgriobhadh an
Tiomnadh Nuadh fhein ah tus. Cha b'ann
gun fhios ce mar a thainig a' chainnt eil-
thireach sin gu bhith an reim ! Ach bha
cainnt cridhe is canain teallaich aig na
h-Iudhaich dhaibh fein, direach mar a tha
Gaidhlig againne, comhradh de'n mhor-
theanga do am buin an Arabaig agus an
Eabhra. Bha an comhradh sin aig losa.
Is e an Aramaig a bha aca.
Chan e mhain gun robh ixghdaras na
Roimhe os an cionn an laithean an t-
Slanuighear air thalamh ach thainig an
t-tighdaras sin gu bhith 'na thaom-dolais
an tiine ghearr. Chaidh lerusalem a bhrist-
eadh 'na mhirean agus chaidh an teampuU
a leagail gu lar, direach mar a thuirt losa.
Chaidh ar mor a dheanamh am measg nan
ludhach, agus an tuilleadh ruaig orra as an
tir, agus cha b'e a cheud turns e, oir bha iad
a cheana sgapte air feadh gach tir. Thuirt
fear-eachdraidh gun do sheas na h-Iudhaich
aig uaghannan gach drong an eachdraidh a
rinn droch dhiol orra, agus thachair sin do
na Romanaich. Thuit ballachan na h-
Impireachd l^idir. Agus air son nan
Romanach dheth ca bheil iad a nis ? Ach
dh'fhag sin an Roinn-Eorpa fad iomadh
ginealach agus a leor mor de mhi-rian agus de
ghorachadh aice innte fhein. Bhruchd na
borbanaich a steach agus ghlac iad oigh-
reachdan is rioghachdan ; agus am measg
gach ceist bha a' cheist mhor ce mar a
chuirte suas ballachan leagte na Criosdal-
achd ? Ach dh'fhuaisgleadh a' cheist, agus
choisinn an soisgeul an Roinn-Eorpa gu leir
agus ghuidh an Roinn-Eorpa an soisgeul.
Ach chain a' Chriosdalachd cuid mhor de a
coirichean anns an Aisia Bhig agus air feadh
na h-Afraic. Gheibhear gu ruige an latha
an diugh beag-aireamh an sud 's an so san
Airde 'n Ear aig a bheil an soisgeul, sluagh
bochd, anmhuinn agus an-shocrach a rinn
Criosdalachd na h-E6rpa fhagail gu maslach
fo chasaibh naimhdean a bha gun bhaigh
's gun ice. B'e am muir-baithte a rinn an
long-bhristeadh air Criosdalachd na h -Airde
'n Ear an crabhadji tir agus am mosgladh
mor a rinn na sloigh Arabach an deigh
dhaibh _gabhail ri riaghailt Mhuhamaid.
Thainig na treubhan sin gu bhith 'nan a on
sluagh " uamhasach fo bhratach " agus
choisinn iad daibh fein duthaich fharsuinn
eadar Babailion agus Cuan Atlantaig. Rinn
iad sgrios air Criosdalachd na h-Afraic.
Choisinn iad an Spainn. Thainig iad a
steach do'n Roinn Eorpa o'n taobh an ear
agus choisinn iad Cathair-Chonstantain agus
tha i aca riamh o'n uair sin, agus chi, mhor
nach do choisinn iad lar na h-Eorpa.
B'fhurasda dhaibh sid Palaestin a chur fo
chis. Rinn ridirean agus gaisgich na Criosda-
lachd an deigh-laimhe ionnsaighean euchdach
a thoirt air lerusalem. a thoirt bhuapa fo
mheirg na croise deirge. Bidh an eachdraidh
buan ged nach robh am buaidh buan.
Ghleidh na Muhamadaich Palaestin agus
gu ruige an latha so againn is iad na h-
Arabaich le creud Mhuhamaid an seorsa as
lionmhoire san tir.
Is ann fo Impireachd na Tuirc' a bha
Palaestin an uair a thoisich Cogadh a'
Cheusair an 1914, agus chaidh an Turcach
comhla ris a' Ghearmailteach 'nar n-aghardh.
Cha robh iochdarain na Tuirce sna diithch-
annan Arabach ro shona dheth, agus le
bhith gealltainn saorsa dhaibh agus fein-
riaghladh dheargadh orra gus an do rinn
iad ar-mach an aghaidh na Tuirc, agus bha
lamh aca san Chuairt-chatha leis an tug an
Sineilear Allenby a mach lerusalem. Chaidh
muinghin a thoirt do Arabaich Phalaestin
an uair a chuirte amach an tighearna
Turcach gum biodh am fonn uile leotha
fhein. Is e sin a bha san amharc aca-san.
{Ri leantuinn)
Aireamh lo
1946
An Geata iaruinn
Leis an Urramach Tormod Mac Dhdtnhnuill, B.D., an Dyke.
Agus air dhaibh dol troimh 'n cheud agus an dara faire, thaiiiig iad chum a'
gheata iaruinn a tha 'treorachadh do'n dh' bhaile, a dh'fhosgail dhaibh leis fhein.
— Gniomharan nan Ahstol xii.
10.
AN uair a ghlac Herod Peadar agus a thilg
e 's a' phriosan e, bha duil aige a chur gu
bas an deidh na Caisge. Cha robh moran
coltais gu'n robh dol as aig Peadar, oir bha
e air a ghleidheadh gu te^ruinte anns a'
phriosan a b'fhaide a stigh. Bha e air a
cheangal ri dithis shaighdearan, agus bha
sia saighdearan deug a' deanamh faire as a
chionn, agus a thuilleadh air sin bha geata
iaruinn a' glasadh na slighe roimhe. Cha
robh ann ach dochas caol gu'm faigheadh
Peadar as. Gidheadh cha do chuir sin geilt
air, oir tha sinn a' leughadh air an oidhche
so gu robh Peadar 'na chadal am feadh 's
a bha Herod a' feitheamh gu chur gu bas
an la'r-na-mhaireach. Cha do chuir an
cunnart 's an' robh e luasgan ann am Peadar,
oir bha fios aige gu'n robh e ann an lamhan
an Tighearna.
Am feadh is a bha e 'na chadal thainig
aingeal an Tighearna far an robh e, agus
dh' iarr e air Peadar a leantuinn. Rinn
Peadar sin, agus threoraich an aingeal Peadar
ceum air cheum seachad air na saighdearan,
ach an sin thainig iad a chum a' gheata
iaruinn a bha a' treorachadh chum a' bhaile.
Agus faodaidh e bhith gu'n do stad Peadar
air son tiotan, 'nuair a chunnaic e an geata
romhpa, oir ciamar a gheibheadh iad
troimhe, oir bha e glaiste agus duinte. Ach"
ma stad Peadar, cha robh an stad fada ;
chiim e air aghaidh ann an creideamh, agus
'nuair a thainig iad a dh' ionnsaigh a' gheat
iaruinn dh' fhosgail e dhaibh leis fhein, agus
bha Peadar saor.
lomadh trioblaid agus teinn
Chan 'eil aon againn nach urrainn a dhol a
steach ann an tomhas beag no mor ann am
faireachduin Pheadair, oir bha sinn uile
uaireigin air ar dimadh a steach ann am
priosan air chor-eigin ; priosan duilghideis—
uallach, amhghar, eu-dochas, briseadh-diiil,
teagamh, trioblaid, tinneas, no bron. Is
docha gu bheil cuid againn an diugh 's an
t-suidheachadh sin, mothachail air a bhi
air ar glasadh a stigh le geatachan iaruinn
de 'n t-seorsa sin ; cuid air an slainte a
chall, cuid agus an neart is na buadhan a
bha aca aon uair 'g an dith, cuid an iomguin
mu luchd an graidh, cuid fo eagal roimh
nithean diomhair na beatha, cuid eile le
mothachadh air an seacharan air an teannach-
adh le peacadh, cuid eile ann am priosan
aonranachd, do bhrigh is gu bheil aitichean
falamh 'n an dachaidhean. Ach tha a
dhoighean iongantach fhein aig Dia air a
bhi a' fosgladh nan geatachan iaruinn,
agus a bhi leigeil nam priosanach fo sgaoil.
Air uairean f osglaidh e an geata iaruinn le
earrann as an Fhirinn a chur do ar n-ioiin-
saigh, earrann a threoraicheas sinn gu
casan Chriosd. Uairean eile thainig aingeal
an Tighearna do ar n-ionnsaigh an uair a bha
sinn a' feitheamh air Dia 'n ar seomar
uaigneach, no- 'n a thigh fein. Tha an
Salmadair ag innseadh dhuinn gur ann
mar sin a fhuair e fhein troimh na geatachan
iaruinn a bha 'g a dhimadh a steach. Bha
e a' faicinn an aingidh a' soirbheachadh,
feadh is bha iomadh ni cruaidh a' tachairt
ris na fireana. " Nuair," ars esan, " a
smuainich mi air so a thuigsinn bu chruaidh
an gnothach e ann am shuilibh, gus an
deachaidh mi steach do naomh-ionad Dhe,
an sin thuig mi." Dh' fhosgail an geata
iaruinn roim.he agus fhuair e saorsa. Tha
fhios aig gach neach ciamar a rainig saorsa
air anam fein.
Ach ma tha thu fhathast air do dhunadh
a steach 'n ad phriosanach, tha aon doigh
air a chur f ' ar comhair an so anns am faod
an geata fosgladh dhuit — ^troimh chumhachd
iirnuigh. Am feadh 's a bha Peadar a' dol
cho furasda troimh gheatachan a' phriosain
bha an eaglais a' deanamh faire ann an
urnuigh as a leth. Cha robh meadhon eile
a b' urrainn daibh a chleachdadh an aghaidh
Herod ach so, agus fhuair iad a mach gu
robh cumhachd air an cul na bu treasa na
Herod le fheachdan.
AN GEATA lARUlNN
An c^s cruaidh
An 1940 an uair a bha an t-arm Breatun-
nach air a dhunadh a stigh an Dunkirk,
ghairm an righ an rioghachd gu iirnuigh,
Is de a thachair an t-seachduinn sin, corr is
tri cheud mile saighdeir Breatannach, a bha
an cunnart a bhi air an sgrios leis na Gear-
mailtaich aig Dunkirk, a shaoradh. Chaidh
iad as arm am briathran am t-Salmadair
mar eun a ribe an eunadair, agus co a ghabh-
abh air fhein a radh nach e urnuighean na
rioghachd a shabhail an t-arm.
Ma tha thu ag r^dh, de a ni m' iirnuighean
beaga bochda-sa ? Tha aon ni a ni iad co
dhuibh ; cumaidh iad ann an co-chomunn
ri Dia thu, agus an ceangal ri a ghras, agus
bheir sin thu troimh gheata iaruinn air bith.
A thuilleadh air sin faodaidh gu 'n doirt
iad ola air liidagain a tha air meirgeadh los
gu bheil an geata iaruinn a' fosgladh na 's
fhasa do neach air chor-eigin eile. Tha
aon ni cinnteach, gus an tig daoine gu bhi
a' lubadh an gluin do 'n Tighearna chan
fhosgail na geata chan iaruinn a tha 'g
an teannachadh agus 'g an glasadh a stigh.
Ni eile a tha ri fhaicinn anns an earrann
so. 'Nuair a thainig Peadar aghaidh ris
a' gheata iaruinn cha d' thuirt e, chan 'eil
e gu feum a dhol na 's fhaide. Ma thuirt
Peadar ni sam bith ris fhein thuirt e, gu
ruige so chuidich an Tighearna mi, agus
is e an aon Dia a tha agam fhathast, theid
mi air m' aghaidh ag earbsadh ris.
Creideamh
Chan e mhain gu bheil feum againn air
iirnuigh fa chomhair nan geatachan iaruinn,
ach tha feum againn mar an ceudna air
creideamh. Anns an t-Seann Tiomnadh
tha sinn a' leughadh gu 'n do threoraich
Dia clann Israel a mach as an Eiphit. An
deidh an saoradh bho bhraighdeanas, is
bho na plaighean bha iad a' smaoineachadh
gu 'n robh iad ceart gu leor tuilleadh. Ach
an sin thainig iad aghaidh ri aghaidh ris
a' gheata iaruinn. Bha na naimhdean air
an toir, is romhpa bha am Muir Ruadh.
Ciamar a gheibheadh iad thairis air an
duilghideas sin. Bha Israel 'n an eigin,
is thoisich iad air iirnuigh. Car son, arsa
Dia ri Maois, a tha thu a' glaodhach riumsa,
abair ri clann Israel a dhol air an aghaidh.
Aig a' cheart am ud is e am feum bu mhotha,
creideamh ann an Dia. Air aghaidh ! Dh'
fhaodadh iad a radh cionnus is urrainn
duinn a dhol air ar n-aghaidh. A bheil
thu faicinn de a tha romhainn ? An ann
as do chiall a tha thu ? Ach an uair a gheill
iad do aithne an Tighearna, dh' fhosgail a'
mhuir romhpa. Chi sinn iad a' dol air an
aghaidh a reir focal is aithne an Tighearna,
agus thug iad buaidh air an duilghideas a
bha rompa. " Tre chreideamh," arsa an
sgriobhaiche chum nan Eabhruidheach,
" chaidh iad tre 'n mhuir ruaidh."
" Co a charaicheas a' chlach," arsa aon
de na mnathan air an rathad a chum na
h-uaighe air maduinn na h-aiseirigh, " tha
cho math dhuinn tiUeadh dhachaidh." Ach
chaidh iad air an aghaidh, agus nuair a
rainig iad blia a' chlach air a gluasad bho
dhorus na h-uaighe.
Gr^s agus neart
Gl^ thric, a dh' aindeoin iirnuigh is a dh'
aindeoin creideamh, chan 'eil an duilghideas
air a thoirt air falbh. Ach air a shon sin
tha an geata air fhosgladh ann an seagh
eile, tha gras is neart air a thoirt seachad
air son buaidh fhaotainn thairis air an
duilghideas. Bha a gheata iaruinn fhein
aig Pol, is e an t-ainm a thug e air "spealg
's an fheoil." Ged a ghuidh e air Dia gu 'n
toireadh e air falbh e, cha d' fhuair e freagairt
anns an doigh a bha diiil aige. Gidheadh
dh' fhosgail an geata iaruinn dha 's an t-
seadh so, fhuair e fiosrachadh gu' m bu
leor gras Dhe air a shon, Anns na nithean
sin uile bha e a' toirt buaidh, seadh tuilleadh
is buaidh, tridsan a ghrMhaich e, agus a
thug E fein air a shon.
Tha so f ior mar an ceudna mu dheidhinn
a' gheata iaruinn mu dheireadh a tha
seasamh romham-sa is romhad-sa. Math
dh' fheudte gu bheil an geata so a' cur
eagail is geilt air do chridhe. Ach ma tha
creideamh agad ann an Dia cha leig thu
leas eagal a bhi ort, oir tha e ag radh, " na
biodh eagal ort ; feuch tha mise maille riut."
Bha Mghr Eagalach ann an Turns a' Chrios-
duidh Ikn eagail nach faigheadh e thairis
nuair a thigeadh e dh' ionnsaigh na h-
Aibhne. Ach 'nuair a thainig e an sin bha
an Abhainn cho iosal is gu 'n deachaidh e
thairis gun dad a bharrachd air buinn a
chasan am bogadh. Is ann mar sin a
thachras ris a' Chriosduidh nuair a thig e
dh' ionnsaigh a' gheata iaruinn a tha
treorachadh chum a' bhaile neamhaidh,
fosglaidh e dha leis fhein. Agus air dha
sraid a' bhaile a ruighinn their e maille ri
Peadar, " a nis tha fhios agam gu firinneach
gu 'n do chuir an Tighearna aingeal uaith,
is gun do shaor e mi."
Duthaich Phalaestin
Leis an Urramach Galum MacQilleathain, M.A.
{air a leantuinn)
Ach ri linn a' chogaidh cheudna bha feum
air na h-Iudhaich. Cha deanar cogadh gun
airgead, agus cha deanar airgead-cogaidh a
thrusadh guji cuimJine dheanamh air na h-
ludhaich agus gun taghal aca. Dh'iarradh
cobhair air na h-Iudhaich agus rinn na
daoine gleusda sin bargan,* gun tugadh iad
gach cobhair a b'urrainn iad nan geal-
ladh Breatainn gum biodh " Dachaidh "
aig na h-Iudhaich an deidh a' chogaidh am
Palaestin. Bha dream eudmhor nam measg
air an robh na Sionaich aig an robh an
rim so mar am priomh-dhicheall gum faigh-
eadh na h-Iudhaich, aon uair eile, Tir a'
gheallaidh dhaibh fein. Fhuair iad an
gealladh, agus bu ghealladh a leth !' Bha
fear air an Teairbeart sna Hearadh a reic
trosg ri dithis, an aon latha, agus rinn e
crois!' Ma ta, rinn Breatainn Mhor i fhein
crois nach beag, oir tha nis an dilthaich so,
Palaestin, air a lamhan agus da chinneach
innte agus gach aon aca lan-chinnteach gur
h-ann leotha fhein a tha an tir. Sin ni
nach 'eil furasda a dheanamh, dithis nach
taobh a cheile a chumail reidh mu'n aon
cathair. Chan 'eil ann ach aon chreathail
agus tha naoidheanan air fas nam balaich
chomh mor agus nach cum i sona le cheile
iad !
Daoine deanadach
Eadar 1918 agus so fhein th^ imrich aig
na h-Iudhaich 'ga deanamh gu Palaestin.
Tha iad a' deanamh gu maith ann. Is mor
an t-atharrachadh a thainig orra fhein innte,
agus, is mor am piseach a thug iad fhein
oirre. Thog iad tighean snasail agus bail-
tean iira, agus chuir iad lorg air gach
meadhon coitchionn a tha aig an t-saoghal
Eorpach, no aig an Domhain Shiar, air
ctiisean a leasachadh. Chaidii iad ri tiath-
anachas is ri malairt, ri eilain is ri ceaird,
ri sgoil is ri foghlum, ri ionnsachadh is ri
innealtaireachd air chor agus gu bheil
Palaestin an nis 'na dhuthaich eile aca.
Tha bailtean lira mar a tha Tel Abhibh
agus Haifa mor agus maiseach. Tha an
t-sibhealtachd Eorpach a nis air a steidh-
eachadh gu maith laidir annta. Air ttis cha do
chuir na h-Arabaich cus umhail orra. Thug
(* Ged tha am fear-deasachaidh a leigeil
leis an fhacal so seasamh, chan 'eil e a'
creidsinn gu'n do rinn Breatunn bargain
de 'n t-seorsa ris na h-Iudliaich.)
iad airgead do'n dtithaich is cosnadh is
comhnadh is leasachadh de iomadh seorsa.
Thug iad prisean a bha na h-Arabaich a
meas mor air fearainn as nach robh iad
fhein a' toirt moran maith agus gun iad ach
aig ire cois-chruim. An uair a chunnaic
iad mar a thug na h-Iudhaich na fearainn
gu rathad agus gun tainig ' ' am f asach f o
bhlath mar an ros," agus buanachd mhaith
aig na h-Iudhaich a measan, thuig iad an
call. Agus cha robh ann ach an t-iasg bu
lugha dheanamh mar a b'fhearr a rachadh
aige air. Thoisich am farmad is am buair-
eadh, agus tha an da sheorsa riamh o'n
uair sin an rim nam biodag do chach a cheile.
Ged nach 'eil Arabaich Phalaestin ro
chomasach air an saoghal a chur fo cheannsal
(tha iad tapaidh ach chan 'eil eolas no
innleachdan aca) is fheudar duinn fhios a
bhith agaiiin gu bheil an saoghal Muhamad-
ach air an ciil. Tha loslam mor agus cha
choir do dhaoine corraich gun aobhar a chur
air. Tha loslam, no muinntir Mhuhamaid,
am measg iomadh seorsa dhaoine, ach is
ann d^ a bhuineas an t-Arabach anns gach
aite agus tha mar sin neart aca eadar
Babailion agus Cuan Atlantaig de aon
aidmheil agus le aon teanga, an Arabaig.
Tha luchd-leanmhainn Mhuhamaid IMdir san
Impireachd againne gu h-araid thall an Ind.
Tha, a ris, diithchannan saora aca mar a
tha lorag agus an Eiphit ged a tha iad sin
fein am bannaibh againne. Agus do bhrigh
agus gu bheil seol aig muinntir eile air gach
roinn aca bhrosnachadh nar n-aghaidh
buinidh e dhuinn a bhith curamach, cionda.
Sgiiob liath an Eanaich
Gun ta, tha na h-Iudhaich bhochda 'nan
eiginn agus tha iad 'nam fior chulaidh-
thruais. Gha b'e Muhamad 'na aonar aig an
robh creud is crabhadh iir. Bha sin aig na
Nasaich iad fhein, agus so aon cheann deth,
" Sgriosamaid na h-Iudhaich." Rinn iad
oidhirp chronail air sin a dheanamh. Mhill
an cogadh m6ran ach is iad na h-Iudhaich a
chaidh a liodairt builleach. Thainig " sgriob
liath an Earraich " orra anns gach 4ite san
d' fhuair N^sachd greum orra. Chaidh mu
5,000,000 aca chur gu b4s gun trocair, urrad
's a tha dhaoine an Albainn o'n bheag chon
a' mhor. Naraich na Gearmailtich an stoc
as an robh iad a' deanamh uaill (agus de
ANNS A' CHATHAIR
an do rinn iad dia) na Nordaich, no fior-
dhaoine geala na h-Eorpa, leis aii an-
cneasdalachd agus leis a bhuirbe leis an do
phronn iad na h-Iudhaich gun chridhe gun
ioc. Fhuair an saoghal taisbeanadh air de
nidh duine geal gun Chriosd — if rinn air
thalamh. Bha an gniomharan cho borb
agus gu bheil iad duilieh an creidsinn. Tha
e do-chreidsinn do dhaoine gun truailleadh
gun t&inig a leithid de olc an cridheachan
dhaoine. Ach thainig. Mbill iad na h-
ludhaich leis gach milleadh a ruigeadh air
corp is inntinn; agus an uair nach b' urrainn
iad an corr a thoirt asda chuir iad gu bas
iad, mar gun deanadh iad air na rodain.
Tha an cinneach millte so ag asluchadh
air an t- saoghal aon chomraich fhagail aca,
Palaestin. Is cruaidh an cridhe nach iarradh
fasgadh fhaotainn dhaibh. Tha iad a' sior-
bhrughadh a steach do'n tir a' teachd as
a' Ghearmailt, a Polainn, a Astria, as an
Ruis, a Danmarc, as a' Bheilg, as an Olaind,
a3 an Fhraing, a Seice-Slabhachd, a lugo-
Slabhachd, as an Eiphit, as an Eadailt, as
an Rumainn, as a' Bhulgaireachd agus a
Sasuinn. Diobaraich is fogaraich is fuidheal
na h-E6rpa ! Ach stad ort. Tba canain
is eolbs is oilean is oideas gach naision aca.
Chan 'eil tir bheag san domhain uile sa'
bheil a leithid de shluagh le eolas agus le
eud, agus tha saibhreas an luchd-cinnidh air
feadh an t-saoghail an urras orra. Nidh am
measgan so meall cunbhalach, comasach ri
uine.
Buan agus ruighinn
Is e na h-Eabhraich a bha aon uair orra
mar ainm. Is i an Eabhra an canain a
bha aca air tus. Tha iad a nis a' togail na
cainnt sin as hr. Chan 'eil cainnt san Roinn
Eorpa nach 'eil aca (ohunnaic rri dithis aig
an robh deagh Ghaidhlig Albannach) ach so
teanga tha gu bhith aca coitchionn. Chunnaic
mi iad a' sgriobhadh an cuid litrichean san
Eabhra. Chuala mi an oige a' bruidhinn ri
cheile innte. Agus, anns an Eiphit an
culaidh odhar an airm Breatannaich, san
treinne chuala mi gillean is nigheanan a'
gabhail nan oran innte a cheart chomh
laghach, saor agus a chuala mi gillean is
nigheanan Leodhais a' seinn eadar an Caol
agus Inbhir-Pheofharain. Agus tha mo
bheannachd aca le cheile !
Tha e air aithris gun do chuir neach ceist
air Napoleon, " de an dearbhadh a bha aige
gun robh am Biobull fior," agus g.un do
fhreagair e gun robh " na h-Iudhaich a
bhith buan ! " Buan, abair a bhith ruighinn
buan. Agus tha fios aig a Chruthaidhear
car son. Agus bidh fhios aig an t-saoghal
uile air fhathast.
Anns a' Chathair
THA iomadh sgir agus Manse an Albainn
a bha air an deanamh ainmeil leis na minis-
tearan a bha annta, ach chan 'eil ach aon
sgir agus aon Mhanse a bha air a dheanamh
ainmeil le bean a' mhinisteir, sgir agus
Manse an Lagain, am Baideanach.
An uair a thug an t-Urramach Seumas
Grannd dhachaidh Anna Nic-a-Bhiocair mar
mhnaoi an 1779 thug e dhachaidh companach
a dh' ioc maith dha re uile laithean a
bheatha, agus a thug . barr air uile
mhnathan na Cleire. Ma bu mhaith leat
a Ian chliu a chluinntinn chan 'eil agad ach a'
chaibideal mu dheireadh de Leabhar nan
Gnath-fhacal a leughadh, far a bheil a dealbh
air a tharruing cho cothromach 's gu'n
saoUeadh tu gur ann uimpe a bha na briath-
ran ud air an sgriobhadh.
larraidh i olannagus lion, agus oibrichidh
i gu toileach le a lamhan . . . eiridh i mar
an ceudna an uair is i an oidhche a tha
fathast ann, agus bheir i Idn d' a teaghlach ;
agus cuibhrionn d'a maighdeanaibh.
Taobh ri taobh ris na briathran sin cuiridh
mi sios air an duilleig so litir a bha air a
sgriobhadh le Mrs Grannd gu ban-charaid'
ag innseadh dhi mar bha a laithean a' dol
seachad ann am Manse an Lagain.
" Na'm b'e aon rud a bha'ri dheanamh
dh' fhaodainn suidhe uair-eigin, ach tha
fichead rud a dh' fheumas mi smuaineach-
adh air agus a dheanamh o mhoch gu
dubh. Te air bith a tha air son a bhi
'n a bean-tighe mhaith dh' fheumadh i gach
rud eile a leigeil seachad ach sin fhein,
agus gun dad eile a bhi air a h-aire ach
biadh agus aodach agus slainte a teach-
laich.
Tha a' chuid as motha de bheoshlaint a'
Mhanse a' tighinn as a' ghliob, ach far
a bheil obair tha seirbhisich, agus far a
bheil seirbhisich tha dragh is riaghladh.
Anns a' chearn so de'n diithaich bha
an t-saighdearachd cho diithchasach
dhaibh 's nach fhiach leis na fir an lamhan
a shalachadh le obair. Eadar uabhar
agus leisg cha chuir iad lamh ann an car
mur toir iad greis a' treabhadh, oir tha
iad an dull gur ann do bhoirionnaich a
bhuineas biathadh bheathaichean agus
ANNS A' CHATHAIR
gach obair shalach mu thigheaii no niu
bhathaichean. Tapaid agus sealgaireachd,
bardachd agus ceol — ^sin obair nam fear,
agus a bhi 'g an grianadh fhein anns a'
ghrein !
Tha an crodh daonnan air churam nam
ban, agus gu sonruichte anns an t-samh-
radh an uair a chuirear a mach iad air
an airigh.
Is e bean-an-tighe a dh' fheumas ceann
a chur anns a h-uile gnothuch, a bhiadh
a chur a dh' ionnsuidh a' chiobair ann an
aon ghleann, agus biadh is cuinneagan is
measraichean a chur a dh' ionnsuidh na
banaraich ann an gleann eile, air chor
agus nach 'eil i 'n a tamh aon mhionaid.
An diugh fhein thainig Domhnull leis
an each aig ceithir uairean agus an t-im
agus an caise agvis am bainne aige ann an
cleibh air muin an eich, agus an anail 's
an uchd aige ag . innseadh dhomh gu 'n
do rug a mhuc, agus gu robh dusan
uircean aice, agus gu 'm feumainn biadh
a thoirt dha a bheireadh e dhi. Bha
plaide a dhith air cuideachd air son na
cloinne, brat air a shon fhein, cuinneag, da
mhias, agus spainn ; da chloich de mhin,
salann, agus da phunnd de lin. Bha
agam ris na goireasan so fhaotainn dha
an taobh a stigh a dh' uair an uaireadair,
agus m'an gann a dh' fhalbh e air ais,
thainig an ciobair a dh' iarraidh tearr,
agus min, agus siosaran-chaorach, agus
boirionnaich a rachadh comhla ris do 'n
mhonadh a lomadh nan caorach. Tha
na h-eich aige air a' mhonadh comhla
ris na caoraich, agus -bha sunnd ana-
barrach air ag innseadh dhomh gu bheil
searrach aig an lair dhuibh ach gu bheil
i cho bochd 's gu'm feum sinn a toirt
dhachaidh agus a cur air feixrach as
fhearr.
Cho luath 's a fhuair mi Domhnull agus
an ciobair air falbh leis na bha dhith orra,
b' fheudar dhomh luim a chur air biadh
do na daoine a thainig 'g ar cuideachadh'
a ghearradh connaidh anns a' Choille-
dharaich. Tha iad ri bhi innte da latha
agus feumaidh iad aran agus caise agus
leann a bhi air a chur thuca.
A thuilleadh air a' chabhaig so bha
agam ri biadh an tcaghlaich a chur air
doigh, cuideachadh le Seonaid snath a
thachras, agus bascaid dheth a chur a
dh'ionnsuidh an fhigheadair. Ach cha
ruig thu leas, a bhan-charaid ghaolaich,
truas air bith a bhi agad rium oir tha
solas agus toil-inntinn an cois gach latha
'n am bheatha."
An duthaich agus na daoine
A bheil fhios gu de a bhiodh an t-Urramach
Mghr Grannd fhein a' deanamh an uair a-
bhiodh a bhean 'n a cabhaig ? Tha- fhios
air sin cuideachd ; bhiodh e a' spaisdearachd
aig ceann an tighe, a' call fhaidhidinn nach
robh i a' tighinn, agus diiil aige gu'n gabhadh
iad sraid comhla ris ri taobh na h-aibhne o na
bha an latha cho maith. Nach coltach sin
ris na fir ! - Tha diiil aca nach 'eil dad aig
na mnathan ri dheanamh.
Cha robh an tigh anns an do chuir Mrs.
Grannd seachad a chuid a b'fhearr d'a
beatha cho riomhach ri Mansaichean na
h-Alba an diugh, ach mur robh an tigh-tugha
mor, bha e blath agus seasgar, agus furasda
sgonn iir a chur ris mar bha an teaghlach a'
fas. Ged thubhairt mi gu robh iad a'
faotainn cuid mhaith d'am beoshlaint as
a' ghliob, chan ann air a' ghliob a bha iad
idir, ach air baile-fearainn a ghabh iad air
mhal, Gaisg-beag, a bha na bu fhreag-
arraiche do'n mhinistear agus do'n t-sluagh
na Ceann-Loch-Lagain, far an robh an t-
seana ghliob, a bha air a suidheachadh air
croitearan agus coitearan.
Gus an do thoisich an cogadh an 1939
bhithinn a' dol uair no dha a h-uile samh-
radh o Bhlar gu Loch-Lagain, troimh
mhonaidhean farsuing fraoich cho briagha
's a chi do shiiil an aite air bith a dh' Albainri ;
suas seachad Dail-chuinnidh, a null gu
Caitleag far am faic thu air a' mhonadh os
a chionn sealladh air beanntan Bhaideanach
a bheir air do chridhe leum le aoibhneas,
an sin seachad Druim-ghaisg, Dail-chiiilidh,
;agus Srath-mathaisidh, gu Loch-Lagain,
far am faod thu suidhe ri taobh an locha an
sealladh a' Bhinnein, ag radh riut fhein.
Cia gldrmhor t-oibre-sa gu leir!
Cia treun thu fein an neart.
Air na sgrioban sin bithidh e air uairean
a tighinn 'n am inntinn gu'm biodh e gle
thaitneach bliadhna a chur seachad am
measg nan daoine a bha ann an sgir Lagain,
an uair a bha Mrs Grannd innte, uaislean
agus luchd-fearainn agus oifigich-airm ann
an dusan tigh, agus sgaoth de dhaimhich
a bu bhochda na iad fhein mu'n cuairt gach
aoin dhiubh, agus iad 'n an saoghal beag
dhaibh fhein, gun mhoran eolais no uidh
aca anns an t-saoghal eile mu'm biodh an
t-Urramach Seumas Grannd a' labhairt
riu.
Ged nach saoileadh tu gu'n gabhadh an
seorsa dhaoine ud gu toileach ri leithid Mrs
Grannd, bean-uasal aig an robh sgoil agus
eolas agus modhanna na b'fhearr na bha
aeasan, bha i gu nadurra cho grinn agus cho
6
SLUAGH D' AM B' AITHNE DIA
laghach, cho tuigseach agus cho abhachdach,
's gu'n d'fhosgail iad an cridheachan agus
an dorsan dhi a dh' aon ruith, agus aig
na pearrtis a bhiodh aca cha robh fear no
te eile a dheantadh am beatha air thoiseach
air bean a' mhinisteir.
Bha ealadhain anabarrach aice air sgriobh-
adh, a thuilleadh air a bhi 'n a bana-bhard,
agus cha mhor leabhraichean a bha air
an sgriobhadh anns an ochdamh linn deug
as taitniche 'g an leughadh an diugh fhathast
na Litrich ean o na beanntan a sgriobh i an uair
a gheibheadh i cothrom am measg driop
gach la air suidhe a sgriobhadh litreach gu
aon d'a cairdean.
Pdsadh an t-Siorraim
So an litir a sgriobh i an uair a phos an
Siorram. Cha b'e aon de mhaithean an
lagha a bha anns an t-Siorram ach treabh
aiche d'am b'ainm Alasdair Ceannaideach
a bha aca seachd bliadhna, seirbhiseach
dileas, agus duine glic curamach grunndail
's gu'n d'thug na coimhearsnaich an t-ainm
" Siorram " air mar fhar-ainm. Bha an
te a phos e ochd bliadhna 'n a searbhanta
anns a' Mhanse, agus chuir bean a' mhinisteir
roimhpe gu'm biodh banais aca a b'fhiach
banais a radh rithe. Bha sin aca.
Ged bha fear-na-bainnse cho coimhlionta
's nach leigeadh e am bonn-a-sia as a laimh
gun a thionndadh tri uairean gu gaolach air
a bhois, bha e gu maith air a dhoigh, agus bha
ceithir muilt reamhar air am marbhadh air
son na bainnse.
" La roimh 'n bhanais bha pearrti mhor
againn air son nan seirbhiseach agus daimhich
is caidrean bean-na-bainnse, dannsadh fad
na h-oidhche, agus a cheart chuideachd aig
an dinnear an ath latha. A thuilleadh air
na ceithir muilt bha sithionn againn, gu
leoir de chearcan, mart-fheoil roiste, fead-
agan agus cearca-fraoich. Shuidh corr agus
ceud pearsa aig na biiird anns an t-sabhall
mhor, am Ministear agus Caiptean DomhnuU ;
maithean nam bailtean a tha mu'n cuairt
oirnn agus am mnathan ; piobairean, fidh-
learan agus clann; Catriona agus Searlot
agus Donnchadh, agus iad uUe cho ceolmhor
sona ris na h-eoin. Cha robh am ministear
cho sunndach 's a bu mhaith leam ach cha
robh e 'ga fhaireachduin fhein gu maith,
agus theagamh gur e sin a thug air a bhi
diombach dhiom-sa agus de'n t-Siorram
air son banais cho mor a dheanamh. Ach
cha robh ann ach rud nach tachair ach
annamh ann am beatha dhaoine, agus chuir
mi romham gu'n tugainn aon la air am biodh
cuimhne aca do oigridh na dilthcha agus
do choimhearsnaich ghaolach a tha gun
mhoran cothroim air cruas agus bochdainn
am beatha a dhichuimhneachadh, ged tha
eompanas agus caidreamh agus aighear
an co-chreutairean cho caomh leo 's a tha
e le uaislean agus daoine eile a tha na's
fhearr air an doigh. Ged nach bi mise mi
fhein a' dannsadh bha mi toilichte a bhi
a' faicinn dhaoine eile agus an aodainn a'
lasadh le sonas anns an ruidhle."
Fhuair Mrs Grannd a cuibhrionn fhein
de thrioblaidean an t-saoghail. Bha dha
dheug de theaghlach aice ach shiubhail
iad uile roimhpe fhein ach aon mhac. Shiubh-
ail an duine aice an 1801, gu maith 6g, is
bha i air a fagail le ochdnar dhilleachdan, lorn
'n a crannchur ach measail agus ion-
ghrMhaichte le moran dhaoine. Chuir i
seachad na bliadhnachan mu dheireadh d'a
beatha an Dun-eideann far an robh iomadh
dorus air fhosgladh dhi a steach do chomunn
dhaoine ionnsaichte aig an robh meas oirre
fhein agus air a bardachd agus air na leabh-
raichean a sgriobh i, urracha mora mar
bha Sir Walter Scott.
Sluagh d' am b' aithne Dia
THUBHAIRT am fear nach maireann
H. G. Wells, a shiubhail o chionn ghoirid,
nach robh e ceart a bhi a' teagasg do chloinn
gur ann mar tha am Biobull ag innseadh
a bha an saoghal air a chruthachadh. Thubh-
airt e nach robh anns na naidheachdan a
gheibhear ann an Genesis mu'n doigh anns
an do rinn Dia an saoghal agus na tha
air uachdar ach sgeulachdan leanabail,
agus nach b'urrainn iad a bhi ach leanabail
agus faoin a chionn nach robh anns na h-
ludhaich ach sluagh beag bochd aig nach
robh fhios nach bu mhotha Palestin na
fride bheag anns a' chruthachadh mhor.
Gun teagamh chan 'eil Palestin mor air
map an t-saoghail, ach faodaidh rud nach
'eil mor a bhi maith, agus saoilidh mi nach
diithaich shuarach a tha ann an diithaich
as an d' thainig am Biobull agus anns an do
rugadh Slanuighear an t-saoghail.
Bho chionn corr aguB fichead bliadhna
sgriobh H. G. Wells e fhein leabhar mor
tiugh anns a bheil e ag innseadh mar thainig
an saoghal am bith. Ach ged bha e cinn-
teach gu robh na sgriobh e anns an leabhar
sin mu thoiseach an t-saoghail na b'fhire
na na seann naidheachdan a gheibhear ann
an Genesis tha am miighadh m6r so eadar
SLUAGH ir AM B' AITHNE JDIA
am Biobull agus H. G. Wells, gu bheil am
BiobuU ag innseadh c6 a chruthaich an
saoghal. " An toiseach chruthaich Dia na
neamhan agus an talamh."
Saoilidh mi gur e na facail sin cridhe na
ciiise an uair a thoisicheas duine air innseadh
mar thainig an saoghal am bith, agus nach
abradh tu seanachaidh maith ri seanachaidh
air bith a dh' fhagadh a mach as an naidh-
eachd a bha e ag innseadh an aon ni a
b' fhiachaile uile gu letr. Ma bha fhios aig
H. G. Wells CO a chruthaich na neamhan
agus an talamh chum e sin aige fhein, agus
cha d' innis e do dhaoine eile e. Bu ghorach
dhuit, ma ta, geill a thoirt dha air thoiseach
air Genesis.
Anns na laithean so tha uiread sarachaidh
air a dheanamh air na ludhaich 's gu 'm
bu choir dhuinn uile na fiachan a chuir iad
oirnn a chuimhneachadh, oir is ann bhuapa
a fhuair sinn eolas air an Dia bheo agus
fhior. Cha robh iad air an cunntas cho
geur, no cho cumhachdach, no cho fada air
an aghaidh ann an eolas, ri Eiphitich agus
Greugaich agus Romanaich, ach an uair
a bha feallsanaich agus baird agus sgoil-
earan-mora na Greige agus na Roimhe
fhathast ag aoradh do iodhalan agus a'
creidsinn ann an gr^isg de dhiathan nach b'
fhearr na ceaird is blaigeartan bha na h-
ludhaich ag aoradh do 'n Dia bheo, Cruithear
nan neamhan agus an talaimh, iomlan 'n-
a naomhachd, 'n a chumhachd, 'n a ghliocas,
agus 'n a choibhneas-graidh.
Sluagh air bith a thug eolas an De bheo
do'n t'-saoghal, co a theireadh nach b'
airidh iad air an ainm " pobull Dhe " no
" sluagh taghta Dhe " !
Ciamar a fhuair iad an t-eolas iongantach
a bha aca air Dia 1 An ann 0 'n geiread
nadurra a fhuair iad e ? An ann o 'm
beachd-smuaineachadh fhein ? Chan ann
idir ; o cheann gu ceann de 'n Bhiobull chan
fhaigh thu facal de 'n t-seorsa so, " Air
dhomh a bhi a' smuaineachadh o chionn
uine fhada so an co-dhimadh a thainig mi
thuige." Cha b' ann mar sin a labhair
f^idhean Israeli. " Feuch, labhair an Tigh-
earna rium, ag radh." " Cluinnibh, 0
neamhan, agus tabhair eisdeachd, 0 thal-
aimh, oir tha an Tighearn a' labhairt."
" Guth an Tighearna ag eigheach, an ti
aig a bheil cluas, eisdeadh e ri m' fhocal-sa."
Sin mar bhiodh na faidhean Eabhrach a'
bruidhinn agus a' sgriobhadh, mar nach
robh annta-san ach Radio leis an robh Dia
a' labhairt ri chloinn air thalamh. Agus
CO thusa no mise gu'n gabhamaid oirnn
fhein a radh gu robh iad air am mealladh,
no nach b' aithne dhaibh ciamar no cia as
a fhuair iad an teachdaireachd ? " Labhair
daoine naomha Dhe mar a sheoladh iad
leis an Spiorad naomh."
Ceist Mhor
Bho thainig e gu mothachadh duine tha
mac an duine a' feoraich, c6 ris a tha Dia
coltach ? Sin agad ceist ris an abair thu
ceist, oir chan fhaca siiil dhaonna Dia riamh,
agus chan fhaic gu brath, an Dia neo-
chruthaichte, neo-chriochnaichte, gun
chaochladh staid. Nach mor, ma ta, a'
chomain a chuir na faidhean Eabhrach air
an t-saoghal uile an uair a thug iad dhuinn
an t-eolas ard so air Dia. Cha robh teagamh
air bith aca-san c6 ris a tha Dia coltach.
An uair a dhit Isaiah a luchd-diithcha a
chionn gu 'm b' fhearr leo iobairtean a thoirt
do Dhia, agus laithean feill a chumail, seach
a bhi iriosal agus naomh agus coibhneil agus
truacanta, tha sin ag innseadh gu soilleir
ciod an seorsa De anns an robh e a' creidsinn.
" Na tugaibh," ars esan, " tabhartas diomh-
ain uaibh na 's mo ; tha tixis 'n a grainealach
dhomh; . . . bhur gealaichean ura agus 'ur
feillean suidhichte, is fuath le m' anam, agus
an uair a shineas sibh a mach 'ur lamhan,
folaichidh mise mo shiiilibh uaibh ; seadh
an uair a ni sibh iomadh urnuigh, chan
eisd mi : tha 'ur lamhan Ian fola. Nighibh,
glanaibh ; cuiribh air falbh olc 'ur deanadais
as mo shealladh ; sguiribh de 'n olc ; fogh-
lumaibh maith a dheanamh ; iarraibh
breitheanas ; deanaibh fuasgladh air an
fhear a tha saruichte ; cumaibh coir ris an
dilleachdan ; tagraibh ; ged robh 'ur pea-
caidhean mar an sg^rlaid, bithidh iad geal
mar an sneachd ; ged robh iad dearg mar
chorcur, bithidh iad mar olainn."
An uair a leughas tu sgriobhaidhean nam
faidhean Eabhrach anns a' Bhiobull tha e
f urasda dhuit fhaicinn gu bheil am Biobull
cho fada air thoiseach air gach leabhar eile,
no sgoil eile, no tobar eile, anns am bi daoine
ag iarraidh eolas Dhe 's nach gabh iad
coimeas ris.
Cha ruig thu leas fharraid de na scientists
CO ris a tha Dia coltach oir chan urrainn iad
innseadh dhuit ; chan ann ri Dia a tha an
gnothuch. Tha an gnothuch ri nithean
faicsinneach a ghabhas tomhas agus a
dhearbhadh le troigh agus meidh. Cha mho
a ruigeas tu leas fharraid de na feallsanaich
CO ris a tha Dia coltach, oir chan ann ris
an Dia a dh' fhoillsich e fein a tha an gnoth-
uch-san ach ri Bith dhiomhair agus neo-
aithnichte, air nach 'eil ainm agus aig nach
'eil buadhan no faireachduinn, Bith air nach
biodh feum aca idir na 'm b' urrainn iad a
thuigsinn as 'eugmhais co aca as sine, an
t-ubh no an t-eitn.
CEANN-LOCH GILB AIR DDL DO PHARIS
Chan 'eil ach aon aite anns am faigh thu
freagairt a riaraicheas inntinn agus cridhe
mhic an duine do 'n cheist, Co ris a tha Dia
coltach ? — am Biobull, agus anns a' Bhiobull
fhein gheibhear an teagasg as airde anns na
faidhean agus o losa Criosd. Sheulaich
Criosd 'n a theagasg fhein a h-uile facal a
labhair na faidhean mu Dhia.
" Dia a labhair o shean ris na h-aithrichean
leis na faidhean, labhair e anns na laithean
deireannach so ruinne tre a Mhac."
Ceann-Loch-Gilb air dol do Pharis
Co shaoileadh gu'n do leugh na daoine a
tha a' deanamh na sithe am Paris dad a
dh' eachdraidh an t-saoghail riamh, oir
ma's fior na tha sinn a' cluinntinn tha e 'n
am beachd nithean sonruichte a dheanamh
aig nach bi crioch eile ach cogadh ann an
gineal no dha. Ged nach 'eil mise a'
creidsinn gu'n cuir . an rud ris an abrar
Collective Seciirity crioch air cogadh (oir
chan 'eil anns na briathran ach mealltair-
eachd) is maith dochas a bhi againn ri
cogadh a chumail air ais da ghineal fhein.
Ach ma tha Ruisia agus an Fhraing an diiil
gu'm faod iad a' Ghearmailt a roinn 'na
criomagan mar gu'm biodh da thaillear
air an daoraich a' gearradh aodaich agus
gun fhios aca gu de a bha iad a' deanamh,'
tha an t-am aig Mghr Bevin no Mghr Attlee
innseadh dhaibh nach bi cuid no pairt aig
Breatunn ann an cumhachan-sithe nach 'eil
glic agus cothromach. Tha seasamh aig
Ruisia anns an t-saoghal an diugh bach buin
dhi air bonn air bith eile ach gu bheil i cho
laidir ri math-ghamhainn. Ach ann an
cuirt-lagha, no ann an gnothuichean spior-
adail agus moralta cha bu mhaith dhuinn
am facal mu dheireadh fhagail aig math-
ghamhainn.
Cumha do Choinneach MacAsgaill
Bearnaraidh na Hearadh
La Eachann MacFhionghuin, bard an eilein.
Air fonn : " Tha Sion a' seinn."
0 SEINNIDH mi dan 's a' Ghaidhlig bhlasda
'S cha nar leam aithris mo sgeul,
A dh'innse do chach mu'n t-sar Mac Asgaill
'S e bhas a chuir mi air ghleus.
Nach faic sinn gti brath air sraid a' bhaile
Air Sabaid, seachduinn, no feill,
Bho'n chriochnaich e la 's a chearn so againn
Far an d'dhearrs' e thairis mar reult.
Chan e iomhaigh no blath rinn t' fhagail
maiseach
'S an fhasach 'gabhail do cheum,
Ach maise nan gras bhi fas 's air fhaicinn
Le each 'n a d' phearsa gu leir,
Mar lili fo dhriichd bu chiibhraidh sealladh
Bha ghiulan uile 's a bheus,
'S 'n am tagradh a chuis ri Cixirt na Flaitheas
Bhiodh tirnuigh bhlasda 'n a bheul.
Bhiodh cuimhn' aig' air each gach la 'n a
thagradh
Gach nabuidh 's caraid 'n am feum,
'kS a mhuinntir a bha gun ghras gun fhasgadh
'S na bha air leabaidh fo leigh,
Bhiodh fallus bho ghniiis mar dhruchd ri
frasadh,
Le tirnuigh chathrannach reidh,
Le aghaidh gach uair. air Uan na cathrach
Bho'n d'fhuair e beannachd dha fein.
Tha'n teaghlach fo dheoir, fo leon, 's fo
airsneul
'S na h'eol d'am b'aithn' e gach la,
Le eideadh a' bhroin 'g an comhdach thairis
'S le'n deoir a' frasadh gu lar ;
Tha caochladh ro mhor air seol na dachaidh
Nach leor a chathair bhi fas,
'S nach faic iad le'n stiil a ghnuis air thalamh
'G a ionndrainn tuilleadh gu brath.
Nach duilich ri sheinn nach cluinn sinn
tuilleadh
Uo chomhradh mills bha blath,
Nach faic sinn a gheUg bha feumail dhuinne
'N a dhreuchd 's 'na oifig a b'fhearr,
Bidh 'n Eaglais 'g a chaoidh 's an linn againn
Gu'n sinn uile fo'n lar
Gu'n criochnaich ar cuairt mar shluagh na
cruinne
\S e dualchas dhuinne bhi gearr.
Tha thu nis ann an sith an Tir nan Aingil
Le clarsaich mhaireann de'n or,
Cha lagaich a fuaim chur suas ar molaidh
Dh'an Uan do'n toir sibh gach gloir.
Bi trusgan geal iir 'g a ghiulan tuilleadh
'S an crtm nach d'rinneadh le meoir
Bidh Coinneach 'n a pairt, an sar Mac Asgaill
Bha 'm Bearnaraidh fantuinn bho oig.
Aireamh ii
946
Cluasag fo cheann
Agus dh' fJian lacob an sin an oidhche sin, a chionn gun rohJi a' ghrian
air luidhe ; agtis ghabh e aon de chlachaibh an aite sin agus chuir e fo a
cheann i, agus liiidh e slos 's an aite sin a chadal. — Genesis xxviii. 11.
Agus bha losa ann an deireadh na luinge, 'n a chadal air cluasaig. — Marc iv. 38.
THA cluasagan air an ainmeachadh amis
a' Bhiobull ; aon naidlieachd anns an t-
Seann Tiomnadh agus te eile anns an Tiom-
nadh Nuadh. Anns an t-seann Tiomnadh
tha e air innseadh mar dh' fhag lacob tigh
athar agus a rainig e Betel, far an do chuir
e seachad an oidhche, agus clach 'n a chiasaig
fo cheann.
Ach bha clach a bu truime 'n a chridhe,
oir cha robh a choguis aig fois. An oidhche
ud chunnaic e ann am bruadar faradh a bha
ruigheachd gu neamh, is sheas an Tighearn
OS a chionn, is thubhairt e ris gu'n tugadh
e dha fein agus d'a shliochd am fearann air
an robh e 'n a laighe. An uair a chual lacob
am facal sin dhuisg e, is thubhairt e, " Chan
aite air bith so ach tigh Dhe, agus is e so
geata neimh."
Is ann mar sud a rinn Dia ciimhnant ri
lacob, agus a gheall e a bhi maille ris anns
gach aite an rachadh e (Genesis xxviii).
Anns an Tiomnadh Nuadh, far a bheil e
air innseadh mar chaidh Criosd thairis air
Muir Ghalile ann am bata beag ann an
stoirm,, tha sinn a' leughadh gu robh eagal
air na deisciobuil an uair a chunnaic iad an
cunnart anns an robh am bata, agus gu'n
do dhiaisg iad Criosd, ag radh ris, " A
Mhaighstir, nach 'eil suim agad gu'n caillear
sinn ? "
Bha esan an deireadh na luinge 'n a chadal
air cluasaig. Theagamh nach robh anns a'
chluasaig sin ach crioman fiodha, no pasgan
aodaich, air neo ni-eigin eile a bha socrach.
Ach bha ceann an t-Slanuigheir air cluasaig
eile, agus b'e a' chluasag sin, Dia. A chionn
gu robh earbsa laidir aige 'n a Athair, agus
ann an gradh neo-chaochlaideach Athar,
cha do chuir a' ghaoth no na tonnan eagal
air (Marc iv. 37-41).
Tha mi cinnteach, a leughadair, "nuair a
bhios thusa sgith air do thurus anns an t-
saoghal so, gu'm bi thu ag radh iomadh uair
riut fein, " O, nach robJi cluasag agam air
an leagainn mp cheann ! " " 0, gu'n tigeadh
cadal gun dusgadh orm fad seachduin, los
gu'n dichuimhnichinn sud no so ! "
A bheil cluasag ri fhaotainn air an leag
thu do choann ?
Tha cluasag aig Dia air do shon anns gach
suidheachadh anns am bi thu.
Cluasag a Mhaitheanais
Ma tha an saoghal searbh do chuid de
dhaoine is e an amaideas fein a. tha 'g
dheanamh searbh. Rinn iad an leabaidh,
is feumaidh iad laighe innte, gun chluasag
fo'n ceann ach clach chruaidh. B'e clach
chruaidh a bha fo cheann Iain Bunyan, gus
an d' fhuair e a' chluasag shocrach so ann
an cuireadh agus ann an gealladh losa
Criosd, " An ti a thig am ionnsuidh-sa,
cha tilg mi air chor air bith a mach e." Sin
cluasag bhog is cluasag mhin do'n pheacach,
Maitheanas Dhe. Chuir Iain Bunyan a
cheann oirre, is fhuair e fois. Ach ma
fhuair, cha b'ann gun spairn, oir dh' fheuch
Satan ris a' chluasaig ud a thoirt bhuaith.
" Dh' fheuch e," ars Iain Bunj^an, " ri
toirt as mo lamhan, ach dh' fhairtlich air ;
chum mi greim-b^is oirre."
Nach e so a' chluasag bheannaichte I
Faodaidh an saoghal cixl a chur ri duine ;
faodaidh an eaglais ainm a dhubhadh a mach
as a leabhracihean ; faodaidh athair a chur
a mach air an dorus, ach cha chuir Dia ctil
ris a' pheacach, is cha dtiin e an dorus air.
Cha duinear dorus Dhe air a' pheacach mur
duin am peacach fein e.
An uair a thainig priosanach araidh a
mach as a' phriosan bha dorsan tighean a
sheana chairdean uile diiinte air. Shuidh
e taobh an rathaid, is ghuil e gu goirt. Bha
searbhadas 'n a chridhe. An uair a chuala
duine-eigin a bha dol seachad ciod a bha
cearr air dh' fhaighnich e dheth an deachaidh
e a dh' ionnsuidh dorus an Easbuig, agus e
a' comharrachadh an doruis dha le laimh.
" Cha deachaidh," ars am priosanach.
" Rach thusa thuige ma ta," ars an duine,
" agus cha chuir an t-Easbuig air falbh
thu."
Chaidh am priosanach a dh' ionnsuidh
an doruis ; fhuair e biadh agus blaths, agus
CLUASAG FO CHEANN
o'n la sin thoisich obair mhaith ann a chaidh
air aghaidh gu la a bh^is.
A leughadair, tha fhios agam gu'n do
ghabh thu dhuit fein iomadh cluasag ach
cluasag an t-soisgeil. Nach gabh thu i so !
Tha Criosd ag radh, " Is mise an dorus;
buailibh, agus fosgaUear dhuibh." Choisinn
e saorsa dhuinn le fhuil fein, agus glanaidh
full losa sinn o ar peacaidhean uile.
'S beannaicht' an duine sin a fhuair
'Na pheacadh maitheanas ;
A fhuair le trocair foluch air
A chiont' is easaontas.
Cluasag Sithe
An uair a ni duine cron no peacadh tha
e a' cur bior 'n a chluasaig fein a theid an
sas ann la air chor-eigin. " An ti a dh'
fholaicheas a pheacaidhean, cha soirbhich
leis " (Gnath-fhocail xxviii. 13).
Cha do dliichuimhnich an t- OUamh
Mac Iain riamh an fhreagairt eas-umhail
a thug e d'a athair 'n a bhalach ; n'a sheann
aois chaidh e air ais a dh' aon ghnothuch do
Lichfield, is sheas e air an t-sraid fad an la,
agus an dile uisge ann, 'g a pheanasachadh
fein air son 'eas-umhlachd. Bha a' chlann-
bheaga a' magadh air, ach bha e coma ;
bha 6 ag iarrajdh sithe d'a choguis.
A bheU cuimhne air chor-eigin, a leugh-
adair, a' toirt bhuat-sa do shith ? ni-eigin
a tha tighinn eadar thu agus Dia. Ma tha,
aidich do chionta, agus aidich e gu luath.
Faodaidh thu cluasag-itean a cheannach
le airgiod, ach cha cheannaich airgiod sith
do choguis leonte.
Chan fhaigh anam an duine sith ach ann
an Dia.
Sith, lanachd sith, an saoghal aingidh,
truagh ?
Tha full an Uain a' labhairt sith bhith-
bhuan.
Is e dileab as fhearr a dh' ihkg Criosd
aig an t-saoghal, a shith. " Mo shith tha
mi a' toirt dhuibh ; chan ann mar bheir an
saoghal a tha mise a' toirt dhuibh."
Thug an saoghal dhasan crann-ceusaidh,
ach is ann le a' chrann-ceusaidh a tha esan
a' toirt dhuinne sith, sith a bha air a cosnadh
le fuil.
Sith, lanachd sith, is bron mar thuiltean
ard
' Tha feath fo fhasgadh Carraig mhor
= nan Al.
Cluasag na foise
Bha bana-charaid ghaolach agam a bha
cho dona leis an 16inidh 's nach b' urrainn
dhi a ceann a leagail air a' chluasaig. Thea-
gamh, a leughadair, nach e an loinidh ach
am peacadh a tha 'g ad chumaU-sa 'n ad
dhiisgadh ; a' tionndadh bho thaobh gu
taobh fad na h-oidhche gun fhois. Ma's
e, cuimhnich nach 'eil ann ach aon doigh
air fois fhaotainn. Cha ghabh i ceannach
le airgiod ; cha ghabh i ceannach le obair
dhichioUach ; ged bheireadh tu do mhaoin
uile do na bochdan ; ged dheanadh tu
seirbhis do'n eaglais anns an sgoil Sh^baid,
cha tugadh sin fois dhuit ma tha do choguis
ag innseadh dhuit gu bheil thu ciontach.
Chan fhaigh thu fois gu brath gus an gabh
thu ri cuireadh an t-S14nuigheir, " Thigibh
am ionnsuidh-sa, sibhse uile a tha ri saothair
agus fo throm uallach, agus bheir mise
suaimhneas dhuibh."
Tha e air a rkdh gur e sin am facal as
milse anns a' Bhiobull. Tha e mar gu'm
biodh mathair ghaolach a' gairm a cloinne
'g a h-ionnsuidii.
Dh' fheuch Augustine ri leon anama a
leigheas leis gach iocshlaint a bha an saoghal
a' tairg-sinn dha ; dh' 61 e a abhainn ris
an abrar, " solasan an t-saoghail " ; dh'
61 e a abhainn ris an abrar, " tobar an
e61ais," ach cha robh annta uile ach diomh-
anas agus ruagadh na gaoithe. Ach mu
dheireadh ghabh e ri facal Chriosd gu h-
iriosal mar leanabh ; dh' 61 e de'n uisge
bheo, agus an sin cha robh tart air anam
tuilleadh. " Tha cridhe mhic an duine,"
ars' esan, " gun fhois gus am faigh e fois
annad-sa."
Tha maitheas agus tr6cair an Tighearn
a' coinneachadh pheacach ann an losa
Criosd ; tha gliocas agus cumhachd Dhe
'n a chrann-ceusaidh. " Feuch, Uan Dhe
a tha toirt air falbh peacadh an t-saoghail. '^
Bheir e air falbh do pheacaidhean-sa, a
leughadair, ma dh' eisdeas tu ri ghuth agus
ma thig thu 'g a ionnsuidh.
Nis cluinnean, 'Dhe, do ghuth
a ghairmeas thugad mi
'G am ionnlaid ann ad fhuil
thar pris
a shruth air Calbhari.
Tha mi 'tighinn, Dhe,
thugad fein mo Righ,
Nigh mi, glan mi anns an fhuil
a shruth air Calbhari.
Loch Boidheach
Le Eachann Mac Dhughaill
LOCH BOIDHEACH! Is e sin an t-ainm
a bu mhath a thoill e, ge 'r bith c6 a thug
dh^ e, agus an uair a dhearc mo dha shuil-sa
air latha grianach samhraidh am bliadhna
fhein, is mi a dh' fhiosraich nach robh esan
no ise a bhuilich an t-ainm ud air an toiseach
idir cli, oir is boidheach da-riridh an loch
fein, agus is Muinn is aillidh an sealladh a
chithear bho a bhruachan, araon am fonn a
tha mu 'n cuairt air is an lionadh-sula fada
as a tha air an luigheasachadh do 'n aon a
ruigeas a thaobh. Thug mise trian de latha
grianach, samhraidh an uiridh a' feuchainn
ri Loch Boidheach fhaotainn, oir ged a
chuala mi gu leor m' a dheidhinn, cha do
lorgaich mi riamh a bhruachan. Fhuair
mi lochan eile an latha ud, ged tha, lochan
boidheach cuideachd, agus nach ann mar
a bh4 gur ann a shaoil mi gu 'm b' e an
sg4than-uisge a bha an so a fhuair mi, an
fhior Loch Boidheach air an robh mi an toir ;
agus mar sin, an deidh dhomh a chuid
uisgeachan a bhlaiseagan — deagh bhurn gu
pathadh teis samhraidh a chasg — is an
deidh sin mo chasan sgithe a shliobadh an
ceann a' chaochain sruithe bhig a bha a'
ruith as a cheann, nach ann a thug mi suas
an siubhal is thug mi m' aghaidh air an
tigh. Ach fathast, bha teagamh agam anns
a' chtiis, is leis gach beachd a thugadh
dhomh an deidh l^imhe leosan nach robh
cho deas gu sin a thoirt seachad mu 'n do
thog mi am mach, thuig mi gur e an loch
ce^rr, co-dhiubh, nach b' e an loch air an
robh mo chion-fath, a fhuair mi idir ! Bha
mi mar sin caran coltach riusan a bha a'
ruagadh a' Phrionnsa Tearlach an uair a
rug iad air fear a bha coltach ris, is a leig
leo am beachd altrum gur e am Prionnsa
e fein a bha aca ! Fhuair am Prionnsa, mar
sin, as orra ; ach chuir mise romham nach
robh mi a' dol a chall mo Loch Boidheach
fein air aobhar cho faoin sin, agus ma fhuair
e as air mo shuil an uiridh, chuir mi romham
nach robh a' chuis a' dol a bhith mar sin
am bliadhna.
Siubhal monaidh
Latha an sud, ged nach robh a' cheud
chuid dhe idir ro ghealltanach gu teannadh
ri siubhal monaidh, gle eadar-dhealaichte
bho 'n latha ghrianach, theth a thog mi
am mach an uiridh, sheol mi mo cheum ris
a' mhonadh, Monadh Choire Chaineasgaig,
is mi an geall " thigeadh i thall mar a
thigeadh " gu 'm faighinn Loch Boidheach.
Bha mi am beachd gu 'n robh mi 'ga shiubhal
ro fhada tuath a' cheud latha, agus air an
turns so lean mi an rathad mor gus an do
rainig mi Lub Aondairigh. Chuir mi an
sin dhiom na brogan iosal a bha orm an uair
a thog mi am mach, agus chuir mi orm
paidhir de bhrogan mora, troma, dionach
gu leth na teanga, a thug mi leam a dh' aon
ghnothach : bha cuimhne agam mar a
thubhairt seann Iain Maclain — " uisge
Choire Chaineasgaig! " arsa esan, " theid e
troimh an ' natural bend ' fh^in ! " Ghlac
mi mo dheagh bhata calltuinn 'nam dhorn
is thog mi ri bruthach, le Beinn Hogh
direach romham ris an airde an iar. Bha
mi a' direadh 's a' sireadh. Bha loch thall
is loch a bhos a' tighinn am fradharc mar
a bha mi a' dol air aghaidh, lochan boidheach
cuideachd, ged nach b' e an " Loch Boidh-
each "a bha anns an amharc agamsa. Loch
an Diiin, Loch Chliad, Loch Airigh Mhaoil
Bhrighde, Loch na Garbhaird, Loch Mio-
laird, Loch Roineard is lochain bheaga eUe
air nach 'eil ainm agamsa, ach c' ^ite an
robh ceann mo sheid 's mo shiubhaU-sa ?
Dh' innseadh dhomh gu 'n robh Loch
Boidheach, cha mhor, air muUach an droma
air an t-slighe air an robh mi an nis ag
inntreachadh, agus bha mi ionnas cinnteach
an uair a bheirinn am mach am mullach a
bha an nis romham nach gabhadh e bhith
gu 'm bithinn fada bhuaithe. Dhirich mi
am bruthach so le fiughair 'nam chridhe 's
'nam bhonn, agus an uair a bhuannaich mi
mu dheireadh am bearradh ris an do sheol
mi mo cheiim, bha an sud mo Loch Boidheach
ris an robh mo dhuil cho fada sgaoilte fa
m' chomhair!
Togail-cridhe
Cha mhor nach dannsainn leis an toileach-
adh! Loch Boidheach! B' esan da-riridh
sin an loch boidheach, agus an loch maiseach.
Bha an latha an nis air tighinn na b' fhearr ;
bha a' ghrian air tighinn ris, is i a' dealradh
air a chuid uisgeachan 'na dian theas an uair
a sheas mi aig a cheann, is gun ach deothag
bheag, fhann gaoithe, gaoth an iar-thuath,
a' seimh-phogadh a bhilean. Sheas mi
aig a cheann, an ceann a tha ris an airde
tuath, ged is ann mar a tha gu bheU an ceann
so a' sgoltadh 'na dha gheodha ghrinn, le
beagan de ruith uisge bho aon dhiubh,
ruith a tha ag cinntinn is ag cinntinn le
sruthain eile a' dol ris gus a bheil e a' dol am
mach air a' chladach a tuath aig GriseabuU,
LOCH BOIDHEACH
an deidh ruith troimh Leum ainmeil a'
Ghille-riabhaich. Ach tha ruith bheag —
agus ruith mhor an uair a tha dortaidhean
uisge ann — aige ris a' chladach a deas mar
an ceudna, agus anns an t-seagh so, tha Loch
Boidheach eadar-dhealaichte bho loch sam
bith eile is aithne dhomhsa, oir tha e ag cur
'uisge gu dk thaobh an eilein. Chan 'eil
sruth idir a' ruith a steach ann, agus mar
sin, tha mi an duil gu bheil e dearbhte, mar
a bha na seann daoine ag cumail am mach,
gur e fuaran, no fuarain 'na ghrunnd no fo 'n
uisge an ait-eigin, a tha ag cumail ris air chor
is gu bheil e ag cur thairis air a dha cheann
eadhon an am samhraidh ; tha feart an uisge
fein 'ga dhearbhadh sin. Chuala mi riamh
ainm aig uisge Loch Boidheach mar uisge
oil ; agus chuir mise dearbhadh air sin
cuideachd. Cha robh iadsan a mhol e cearr.
Is mi a tha cinnteach gur e a dheanadh an
tea mhath, theagamh, a' cheart cho math ri
uisge Tobar Airigh nan Sgitheag, agus cha
d' fhiosraich mise riamh na b' fhearr na a'
cheart uisge sin fein. Is e sud tobar a tha
am mach far am biodhmaid a' buain na
monadh, agus is ann as daonnan a bha
uisge na tea air a tharruing an uair a phaisgte
gach troidhsgeir, spaid, sluasaid, is forc-
monadh, is am na dinnearach am fagus.
Ach is e a tha an sin sgeul eile : is ann air
Loch Boidheach a tha mo sheanachas an
dr4sd.
Tha tri eileanan beaga anns an loch so,
is iadsan ag cur am maise fein ris le an cuid
fais is beo-thaomadh an uisge m' am bilean.
Agus am fas a bha mu'n cuairt ; an gabh
ctmntas toirt air ! Air a chneas fein bha
ro-chinneas de 'n rafagaich, is i a' briseadh
am mach fo bhlath, duilleagan-baithte anns
na geodhachan a bu taine is a b' fhasgaiche,
an tri-bhileach mar an ceudna, is i mar nach
biodh i cinnteach co-dhiubh a bu choir dhi
a freumh a bhith aice anns an fhonn thiorail
no fo uisgeachan an locha. Taobh ri taobh
rithe bha leapannan cuilce, luachair is
.^all-luachair — ro-fhas domhail — is os a chionn
sin, le cuid de a chroma-bhadain air uairean
ag godadh ri barr an uisge, is iad sin n;i,
bu truime anns an dath is na bu dheirge,
bha an da fhraoch, fraoch mo chinnidh fein,
fraoch-meangain nam bruach, is fraoch
badanach nan Domhnallach, cinneadh mo
dha sinn-seanmhar, ag cur sgaile air gach
fas eile, is a' toirt fasgaidh dhoibh mar an
ceudna, eadhon mar a bha an cinneadh
aghmhor do an suaicheantas e ag cur dion
air na treubhan a bu luige 's a bha ag cur
an earbsa annta. Bha e an nis air briseadh
am mach fo bhlath, is rinn mi tagha air
na badan a bu luraiche gus cuibhrionn a
bhith agam dhomh fein is do chairdean a
bha fios agam a dheanadh toileachadh ris
an uair a dh' fheumainn tilleadh air ais do'n
bhaile-mhor.
Sealladh dirdhearc
Mata, an uair a dh' 61 mi mo shath de
dheagh uisge Loch Boidheach, mar Eliah
an uair a dh' ith e na breacagan is a dh' 61
e an t-xiisge a chuireadh is, chomhair, tha
mi an duil gu 'n coisichinn deagh astar leis
an urachadh a thug e dhomh. Shuidh mi
far an robh mi car tacain, ged tha, an deidh
dhomh mo phathadh a riarachadh, oir cha
robh an t-suil fathast lan-shasaichte. B' e
an loch fein a bha sgaoilte aig mo chasan,
le lainnir na greine air gach faoin-bhriseadh
no builgein a dh' eireadh air aobhar sam
bith air a chneas, an ceud lan-stila. Leumadh
breac an sud, thumadh eun beag a ghob an
so gu casg a chur air a phathadh fein,
bhuaileadh osag chitiin a stigh air a fiaradh
bharr sUos fraochach a' chnuic, no gluasad
nadurra sam bith eile, is bha iad uile ag cur
ri drUlseadh na greine air cneas an locha,
uile gu leir dealbh aluinn nach iarrainn
caochladh a thighinn oirre 'nam mheomhair.
Bha uisgeachan an locha mar gu 'm biodh
iad a' failteachadh gach crutha no gatha a
thilgte orra, is iadsan a' failteachadh an
locha fein — uile gu leir, sealladh 6irdhearc !
Colla uile fo m' shuil
Cha robh ach gle bheag de eilean m' arach,
co-dhiubh, a' chuid a b' airde dhe, nach robh
'nam shealladh bho 'n druim monaidh air
a bheil Loch B6idheach. Thall gu fada
ris an ear-thuath bha Monadh Eillearaig
is an Carnan Mor, an cnoc bho am facas an
sealladh mu dheireadh de luing a' Phrionnsa
an uair a thug e a chul gu brath ri fearann
is crim athraichean da cheud bliadhna air
ais, an Carnan Mor bho 'n d' fhuair mise
(a reir mo bheachd 'san am) mo cheud seal-
ladh air an t-saoghal mhor am mach : Mon-
adh mo ghr^idh is Carnan mo ghaoil, far
an iarrainn an tarruing mu dheireadh a
thoirt air anail mo bheatha, na'm biodh
sin air a cheadachadh dhomh. Na b' fhaide
ris an deas bha Meall na h-Iolair, Dim
Lorachain, Meall nan Uan is gach garbh-
mheall eile gus an ruigeadh an t-sttil Maol
Ithiuirne, 'na seasamh mar gu'm biodh i air
a cruthachadh gu dion a chur air an loch
laimh rithe is air a bheil an aon ainm rithe
fein (cho math ris an eilean bheag a tha
'na bheul) . An nail bhuaithe sin bha am f onn
na b' isle ris a' chladach a deas, gu ruig
MATH AS AN OLC
Breacachadh, an Traigh Deas, is an Caolas,
t/hall gu fada ri aghaidh a' Bhuirn-duibh.
Ris a' chladach an iai'-tluiath bha Beinn
Feall, Beinn Ghriseabuill, is Beinn Hogh,
giomanach nam meall is nam monadh uile
gu leir, is i a' toirt dhiom Bharraidh thall
fada siar 's an iar-thuath. B' e Barra an
t-aon a mhain de na h-eileanan mu 'n cuairt
nach faicinn bho Loch Boidheach, oir' mar
a thubhaii't mi, bha Beinn Hogh ag aiclieadh
an t-seallaidh sin orm.
Bho Uidhist gu Diura
Bha tri beaniitan mora Uidhist a Deas,
]e sliosan eile na b' isle, maille ri Eiris-
geadh is eileanan beaga eile mar gu 'm
biodh iad air flod ciil nan astar. Na
b' fhaide sear is na bu dliiithe dhomh
bha Heisgeir nan Ron, le thigh-sohiis geal
anns a" ghrein. Tha e air a radh gu'm
faicear beanntan na Hearadh bho Bheinn
Hogh le latha fior shoilleir, ach cha do thog
mise riamh iad, is cha robh mi cinnteach
eadhon a Uidhist a Tuath, ged a tha e gu
math na's dliiithe dhuinn. An cridhe na
h-airde tuath bha Cana, an sin Riim, eilean
cuid de m' shinnsir, ach anns nach 'eil an
diugh no bho chionn iomadh latha eadhon
aon de'n t-seann tuath, masladh mor
Bhreatann air a riochdachadh ann fein
a mhain! 'Na dheidh tha Eige is Eilean
nam Muc, far an do rugadh mo sheanair,
le Cuilthionn garbh Eilean a' Cheo, is
monaidhean eile bho Bhracadal gu Sleibhte
mar gu'm biodh iad a' togail fath air an cid.
Fada thall a rithist bha na Garbh- chriochan
is Mriideart, far an deach e fein, ar Prionnsa
dligheach, air th- is an do thogadh bratach
dha air cuairt a' mhi-rath ud a rinn a leithid
de mhilleadh air na finneachan. Na bu
dliiithe dhomh bha Ardnamurchan, tir mo
shinn-seanmhar, Beul a' Chaoil, Loch Suain-
neart, Muile nan Craobh is nam Fuar-
bheann Arda, Eileanan Threisnis, T (Jhahnn
Chille, agus shios gu fada air a cid na tri
(Tiochan Diin'aeh.
Tir iosal na gr^ine
An d' fhag mi eilean no ploc fuinn sam bith
eile gun ainmeaehadh ? 0, gu dearbh dh'
fhag ; ach cha b' ann mar dhearmad a dh^
fhag mi gu deireadh e. Cha b' ann dhomh a bn
choir, eilean cuid de m' dhaoine, an t-eilean a
thug breith is firach do m' athair, Tir Iosal an
Eorna, fhagail ; ach gach dileas gu deireadh,
is chan e an t-suaraichead a thug orm
fhagail mar sin gu deireadh. Bha a' ghrian
direach os cionn Beinn Haighnis orm,
thall ann an cridhe na h-airde an iar-dheas,
agus b' aluinn a' bheinn i fein is an t-eilean
uile. Bu mhath is b' fhior a sheinn am
bard an uair a rinn e a rannan do'n " Tir
Iosal, Lurach," oir is sin i, ged bu mhor a
ghabhainn is a cur air thoiseach air eilean
m' arach fein anns a bheil Loch Boidheach
mar aon de ha deich locha fichead, mor
is beag a tha ann. Chan e as motha dhiubh ;
ach chan 'eil aon dhiubh a bheir barr air
am maise.
Math as an 01c
Leis an Urramach Iain Mac-a-Phearsain, Ph.D., an Deibhidk.
BHA mi bho chionn beagan tim air ais aig
banais, agus 'nuair shuidh a' chuideachd
mu'n chuirm aig a' bhord, bha fonn math
air gach neach a bha lathair, agus gu son-
ruichte air a charaid oig. Bha iad le cheile
ann an seirbhis a' Chriiin agus sin mar
chomhailich iad a cheile air tiis.
'S ann do Shasunn a bhuineadh fear-na-
bainnse agus bha a' bhean nuadh-phosd a
Srath aluinn air a' Ghaidhealtachd. Mar
thuirt an seanfhacal e, " b' fhada bho cheile
crodh laoigh an da sheanar." Nuair bha a'
chuirm aig a h-airde agus daoine 'g 61 air
slainte a cheile, chuir fear na bainnse cagar
'n am chluais agus thuirt e, 's e deanamh
gaire, " cha do choinnich sinn riamh mur
biodh Hitler."
Air an rathad dhachaidh bho'n chuirm
shoghmhor ud far an robh gean math air
gach neach a bha lathair thoisich mi au-
smuaineachadh air mar thig iomadh uair
math a olc mor. Is iomadh fear is te air
aghaidh an t-saoghail an diugh a tha a' toirt
am mallachd air Hitler, oir chaill iad luchd-
gaod is daimhich a bhios iad a' caoidh cho
fad 's a bhios iad bed. Tha cuid dhiubh
sin 'n an suain 's a' chadal bhuan air raontan
sgaoilte fada thall, agus tha cuid eile dhiubh
air an tonn-luasgadh air grinneal na fairge,
agus piobairean a' chuain a' cluich oidhche
is la OS an cionn.
Ach ged tha na miltean ann an diugh mar
thuirt mi, tha toirt am mallachd air Hitler,
tha miltean eile ann tha toirt am beannachd
buan air, oir mur biodh esan cha bhiodh iad
idir cho sona 's a tha iad an drasda. Tha
cuimhne agam a bhi a leughadh bho chionn
ghoirid mu na miltean de mhnathan oga a
MATH AS AN OLC
tha feitheamh an aiseig do America, do
Chanada, do Astralia, do Newfoundland,
agus do Pholand, agus tha dearbh fhios
again mur biodh Hitler gum biodh. moran
dhiubh fhathast a' niireag ris a' chat agus
iad gun duine, gun dachaidh, gun leanamh
beag.
Bha mi a' comhradh ri bodach bho chionn
ghoirid agus dh' innis e dhomh gu robh e
fein a' gabhail beachd air gach seorsa
dhaoine aig an robh an cairtealan, an am
a' Chogaidh, dluth air an tigh aige, agus gu
robh e de 'n bheachd gu robh cumhachd talaidh
bhan aig na Poles nach robh idir aig an
fheadhainn eile. A reir a bheachd-san
chrim iad each uile gu suirghe is suigeartaich.
"Bha iad," ars esan, "oho dana ris na cait
agus mur biodh na b' fhearr rompa nuair
thigeadh iad dh' fheuchadh iad ri ' granny '
fein a bhreugadh a mach feuch am faiceadh
i Calum na gealaich is sgleo air a shiiil."
Is iongantach mar rachadh aca air comh-
radh a dheanamh 'nuair nach robh Beurla
no Gaidhlig aca agus bha an cainnt fein
cho duilich a togail le sluagh na diithcha so.
Ach ged bha an teanga rag an cainnt a
thuigeadh sluagh na duthcha bha cainnt
no dha eile aca a thuigeas sluagh an domhain
gu leir — cainnt nan suil, nan lamh 's nam
bilean blath. Phos moran dhiubh nigheanan
boidheach as an duthaich so, agus tha cuid
dhiubh a cheana air dol do Pholand. Nuair
chluinneas mi iomradh air cho trie 's a
choinnich 's a phog an aird an ear is an
iar a cheile, re a' Chogaidh, their mi rium
fein briathran fear na bainnse, " cha do
choinnich iad riamh mur biodh Hitler."
Seallaidhean an tirean c^in
A nis smuainich air iomadh fear is te a
chaidh a bhreith is arach anns na glinn,
chan fhac iad an sin ach beannta arda a'
falaeh an cinn 's na neoil, feidh is fraoch is
rainneach, ach an uair a thoisich an Cogadh
chaidh an gairm gu seirbhis a Chruin, agus
chaidh iad air chosg na rioghachd a null
thar chuantan do iomadh ce^rn, agus
chunnaic iad iomadh sealladh is ionghnadh
an sin. An diugh 'nuair thachras iad ort
ni iad sgeul dhuit air Jerusalem, air an
Roimh air Baile na h-Aithne agus air
iomadh aite eile far an robh iad eolach.
Chan fhaiceadh duine na seallaidhean sin
roimh am a' Chogaidh gun airgiod mor a
chosg, ach an ^m a' Chogaidh chunnaic na
miltean iad gun sgillinn ruadh de'n cuid
fein a chosg. Cha robh sud air tachairt
mur biodh Hitler.
Nuair chaidh Hitler a mach le fheachdan
cumhachdach gus an saoghal uile air a'
cheann mu dheireadh a chur fo a chasan,
bha fhios aig na h-eolaich agus aig ceannardan
an Airm nach biodh e idir soirbh a thilgeil
bun OS cionn agus a chumhachd a bhriseadh ,
agus gu feumamaid gach duine a b'urrainn
cuideachadh a dheanamh leinn, mar sin
bha feum air na daoine dubha cho math ris
na daoine geala. Chaidh iad an sas 's an
namh an iomadh aite far am freagradh iad,
agus a reir fianuis chaich, bu mhath na
dhail iad.
Mun do thoisich an Cogadh gheobhadh
tu duine dubh a dheanadh obair dhuit na
dhuthaich fein air gle bheag paighidh cho
fad agus a lionadh tu a bhalg le "rice,"
ach an diugh tha sin seachad, feumaidh e
Ian duals fhaotainn, oir an uair a bha e air
falbh bho na criochan aige fein chunnaic e
mar bha daoine eile a' tighinn beo, agus an
duals a bha iad a' faotainn gach la, uime sin,
bhoidich e nuair thilleadh e dhachaidh
nach deanadh e idir an t-seann obair aig
an t-seann phris. Feumaidh e a nis paigh-
eadh math fhaotainn air son obair sam bith
a ni e. Cha robh e air eolas fhaotainn cho
luath idir air luach a shaothrach mur biodh
Hitler, Thainig math as an olc-
Na Tuathanaich
Nuair thainig crioch air Cogadh a' Chesieir
bha dull aig na tuathanaich fein agus aig
daoine eile nach di-chuimhnicheadh luchd-
riaghlaidh na rioghachd gu brath na rinn
iad an am na teanntachd mhoir sin a chum
gum biodh biadh gu leor aig duine agus aig
ainmhidh nar tir. Cha b' ann mar sin idir
a bha. Nuair bha gach cunnart seachad
agus sith air an t-saoghal aon uair eile thuit
prisean air beathaichean is air biadh, agus
cha robh iomadh tuathanach ach a' tighinn
bed air eiginn. Bha moran ann d' am b'
eudar an tuathanais thoirt suas, an cuid a
reic, agus an cul a thoirt ri dachaidhean a
bha aig an daoine re iomadh bliadhna.
An diugh tha a chilis na's fhearr ; tha an
tuathanach a faotainn cothrom na corach,
agus tha car de fhios aige roimh laimh cia
mar bhios prisean, agus ciod an cuideachadh
a gheobh e bho'n St^t. Cha bhiodh cor an
tuathanaich idir cho math an diugh mur
biodh Hitler.
Amis na laithean a dh' fhalbh bha sgalagan,
ciobairean is buachaillean air paigheadh
bochd, agus iad a' comhnuidh an droch
thighean, a bha neo ghoireasach agus neo
fhallain, ach an diugh tha car eile ann an
adharc an daimh, agus tha cuisean dol a bhi
m6ran na's fhearr.
An diugh tha duals aig gillean nan tuath-
anach nach robh aca riamh roimhe, agus
AIG AN UINNEIG
is geal a choisinn iad sin. An uine ghe^rr,
ma tha gach sgeul fior, bidh tighean ura
aca leis gach goireas mar tha uisge agus
solus agus bidh meas orra fein agus air an
obair mar bu choir. Faodaidh ri tim an
deidh stri mhor a dheanamh gun tigeadh
na rudan sin uile gu teachd. Ach se Hitler
a ghreas iad. Thainig math as an olc.
Crann na Ceusda
Smuainich a nis a leughadair gu de
thachair air Calbhari bho chionn corr agus
naoi ceud deug bliadhn air ais nuair bha Mac
Dhe air thalamh, agus e naomh agus neo
lochdach, ach ged a bha, bha naimhdean
gu leor aige agus iad 'g a fheitheamh' mar dh'
fheitheas cat luch, feuch am faigheadh iad
coire dha, agus an toireadh iad cuis dhitidh
na aghaidh. Mu dheireadh fhuair iad a
ni bu mhiann leo, rinn iad casaid air agus
bha e air a dhiteadh is binn a bhais air a
toirt a mach. Chuir iad gu hks air Calbhari
e. Nuair thug e suas an deo shaoil iad
nach cuireadh e dragh tuille orra, agus a
chionn gu robh e an sas aig an eug nach
eireadh e tuille a nios as an uaigh. Cha b'
ann mar sin a bha. Air an treas la dh'
eirich e le buaidh thairis air an uaigh agus
air a' bhas, agus chunnaic moran e thog
fianuis gu robh e beo.
Chunnaic na deisciobuil e an deidh dha
eiridh, arms an t-Seomar Uachdrach agus
nochd 6 dhaibh a lamhan agus a thaobh,
'n a lamhan bha aile nan tairngean, agus na
thaobh bha lot na sleagha. Thuig iad air
ball gur e fein a bh' ann.
Bha fear de na deisciobuil nach robh idir
an lathair anns an t-Seomar Uachdrach
air an fheasgar ud, agus cha chreideadh e
idir gu robh Criosd beo, ged thuirt an deich-
near eUe gu robh. Thuirt e, " mur faic
mise aileadh nan tairngean na lamhan agus
mur cuir mi mo mheur ann agus mur cuir
mi mo lamh na thaobh cha chreid mi."
Ochd l^ithean an deidh sin thainig Criosd
a ris far an robh na deisciobuil, nuair bha
iad cruinn 's an t-Seomar Uachdrach agus
bha Tomas maille riu. Ghairm Criosd e air
ainm agus thuirt e ris, " cuir an so do mheur
agus feuch mo lamhan agus cuir am thaobh
i agus na bi mi-chreideach ach creideach;
Agus an uair a chunnaic Tomas a choslas
agus a chual e a ghuth cha d' iarr e an corr
dearbhaidh, thuirte, " Mo Thighearn agus
Mo Dhia."
'S ann is math do na Criosduidhean an
diugh gu robh Tomas cho mi-chreideach
oir tha e na dhearbhadh ur dhaibh gu bheil
Criosd beo, agus gu bheil e a' deanamh
eadar-ghuidhe air an son anns na h-ardaibh.
Nuair bha e dliith air crioch a thuruis
air an talamh gheall e do na deisciobui[
gum faigheadh e buaidh thairis air an uaigh
agus air a' bhas agus gum bi iad maille ris
ann an gloir nuair bhriseas an la agus a
theicheas na sgailean air falbh.
" Tha mi, ars esan, dol a dh ullachadh
aite dhuibh, ma theid mi agus gun ullaich
mi aite dhuibh thig mi a ris agus gabhaidh
mi sibh am ionnsaigh fein chum far a bheil
mise gum bi sibhse mar an ceudna.
Tha na briathran so a toirt comhfhurtachd
mor do n dream ata ri bron, oir tha an
dochas aca gum faic iad a ris luchd an gaoil
a chaidh a sgaradh uatha an so air an taobh
thall de n uaigh, far nach bi bron no bas
agus far an slab Dia fein gach deur bho an
siiilean.
Uime sin, chan eil eagal orra dol an
coinneamh a' bh^is, oir tha fhios aca gum
bi an uaigh dhaibh mar dhorus neamh.
" FaUt ort, mata, O Uaigh !
'S tu dorus neamh dhomh fein.
Thug Criosd troimh bhas ort buaidh
'S shaor mi bho thruaigh 's o phein."
Thainig solus as an dorchadas, beatha as
a' bhas, agus math as an olc. "^
Gailair a' Bhuntata
Tha mi 'g a sgriobhadh so ann an toiseach
August, a cuimhneachadh gur ann ceud
bliadhna an ama so a thoisich galair a'
bhuntata, rud a thug barrachd sgrios air
a' Ghaidhealtachd agus na h-Eileanan na'n
da chogadh mhor mu dheireadh.
Thoisich an galair an Eirinn an 1845,
ach cha do rainig e Albainn gu 1846. Mu
mheadhon July bha daoine a' faicinn gu
robh e air toiseachadh an sud agus an so,
ach mu mheadhon August bha na h-achaidh-
ean agus na h-iomairean buntata dubh
leis, air chor agus nach b' fhiach iad an
togail agus nach gabhadh am buntata
itheadh aig an t-Samhuiim.
Aig margadh na h-olann an lonar-nis
an 1846 b'e galair a' bhuntata toiseach
is deireadh an t-seanchais aig gach oisean
sraide. Bha prisean uan is chaorach na
b' fhearr, uain dhubh-cheannach a' deanamh
ochd no naoi tasdain, crogaichean deich
tasdain gu tri deug, agus tri-bhliadhnaich
mhuilt tri deug gu ceithir tasdain fhichead.
AIG AN UINNEIG
Bha gainne dheistiimeach anns na Hearadh
anns an t-samhradh. Bha an sluagh gun
bhuntata, . gun mhin, a' tighinn beo air
maorach a' chladaich agus air siolagan a
bhiodh iad a' buain as an traigh air traigh-
mhor Scarasta.
A mach o'n bhuntata bha am barr eile
gle mhaith an 1846 ach cha robh de shiol
a' fas air a' Ghaidhealtachd na bheathaich-
eadh a' cheathramh cuid de'n stoe dhaoine
a bha oirre. Rainig an galair Machair
Rois agus taobh shear na dtithcha air fad,
ach cha robh e oho dona an sin 's a bha e
anns a' Ghaidhealtachd, agus cha mho a
bha muinntir na h-aird an ear ag itheadh
uiread buntata ri muinntir na Gaidhealtachd.
Chiiir tighearnan-fearainn agus daoine
eile an cinn ri cheile a dh' fhaotainn cuideach-
do'n t-sluagh. Fhuair iad sin gu toileach
agus gu fialaidh, as na bailtean-mora, a
Sasunn, agus o'n Riaghaltas. Sin mar
thainig " min nam bochd " do'n Ghaidh-
ealtachd.
Bha a' chuid mhor de na h-uachdarain
faireachdail a,gus coibhneil ris an t-sluagh
a bha 'n an eigin, agus rinn iad dealbh air
obair a thoirt dhaibh leis an coisneadh iad
airgiod a cheannaicheadh min, gun bhi
air an narachadh le deirc a ghabhail.
Anns an leabhar air an robh mi a' bruidhinn
anns an aireamh mu dheireadh tha Evander
Mac lomhair ag innseadh ciod a rinn Diuc
Chataibh an uair a bha a thuath fhein ann
an droch staid. Chuir e suim mhor airgid
an laimh a' bhaillidh, gus obair agus biadh
a thoirt do na croitearan agus do na coitearan
air an oighreachd, ag earalachadh air gun
an t'-acras a leigeil air neach air bith. Cha
robh e furasda an t-airgiod a riaghladh gu
ciiramach agus gu cothromach ann an
sgireachdan farsuing far nach b'aithne dha
gach duine agus teaghlach, ach rinn e a
dhichioll. Ach a dh'aindeoin fialaidheachd
na duthcha,' agus coibhneas is dichioll nan
Comunn a bha ag oibreachadh gun sgur a
leasachadh cor na Gaidhealtachd, bha cor
na Gaidhealtachd cho deistinneach 's gu'n
goirtich e do chridhe a bhi a' euimhneachadh
air — -daoine laidir a' faicinn am mnathan
agus an clann ruisgte agus acrach, gun
chomas air biadh no aodach a thoirt dhaibh —
agus mu dheireadh cha b'urrainn iad an
crannchur bhronach fhulang na b' fhaide is
chuir iad romhpa dol thar chuan an dochas
gu'm faigheadh iad dachaidh a b' fhearr
an Canada no an Astralia.
Leirsgrios Shenacherib-2 Righ xix 35.
Thainig Aisireach sladach mar mhadadh air
trend.
Is a chathan le purpar is or m,ar an send.
Is lainnir a shleaghan mar reultan air cuan
Far 'eil dubh-thonn an Galaili bualadh gu
buan.
Mar dhuilleach na coille san t-samhradh fo
bhlath
Chunnacas feachd od nam bratach 's a"
ghrian dol mu thamh ;
Mar dhuilleach san fhoghmhar crion 's gaoth
air a chul
Bha 'n lan-fheachd am maireach ri charadh
san iiir.
Sgaoil aingeal a' bhais sgiathan ard 's e 'n
a dheann,
Thuu-ling anail mhain air gach ban-ghnuis
a bh' ann,
Dh' fhas siiilean a' chadalaich rag-fhuar sa'
chas
'S rinn a chridhe le aon-aomadh claonadh
gu brath.
An sid bha 'n t-each leumnach, closach
bhreun 's e gun deo.
Gun uamhar 'n a cheum is gun seitrich na
shroin,
Bha cobhair a bhas-spairn laighe ban air
an fheur
E cho fuar 's a nidh stuaghan air cruaidh-
chreagan cein.
Sid am maraich leis sinte, sgeunach millte
gun dail.
An driuchd air a ghuius, a' mheirg iir air
a mhail ;
Tha 'm biithan gun siigradli, am brataichean
trom,
Air sleagh chan 'eil sealladh 's tromp nan
sgal air an tom.
Tha bantraichean Aisir gu tais le ran
craidht',
Teampul Bhaail le iodholan briste 's gach
ait,
Agus mor-neart nan cinneach nach tilleadh
roimh bheum
Air leaghadh mar shneachda fo smachd
amharc Dhe.
[Air a tharruinn o'n Bheurla aig a' Mhorair MacAmhlaidh
' leis an Urramach Calum Mac Gilleathan, Conan.)
Aireamh 12
1946
Seomar an righ
Le G. F. Barbour, D.Phil.
D'a shedmraichibh threoraich an Righ mi. — Dan Sholaimh i. 4.
(Ri taobh an rathaid am Fonn-chaisteil tha
tigh beag grinn a tha air uisneachadh air
laithean na seachduin mar thigh-sgoile,
agus air feasgar na Sabaid mar thigh- coin-
nimh. Tha an tigh-coinnimh so air a
chumail suas leis an uachdaran, an t-OUamh
G. F. Barbour, duine aig a bheil uidh anns
gach aobhar maith air thalamh agus aig a
bheil uidh gu sonraichte ann an rioghachd
Dhe. Tha an duine-uasal so 'n a fhoirbheach
anns an Eaglais, agus gle bhitheanta bithidh
ministearan foghluimte a' fuireach leis mar
aoighean. Bidh na ministearan sin air
uairean a' searmonachadh air feasgar na
Sabaid anns an tigh-choinnimh ud, air
chor agus gu bheil cothrom aig muinntir
Fonn-chaisteil air eisdeachd ri cuid de na
diadhairean as ainmeile anns an tir. Am
measg na feadhnach eile a shearmonaich
innte bho na's cuimhne leam fhein, shear-
monaich Eanruic Drummond ; agus Seoras
Adam Smith ; agus Raibeart Rainy ; agus
an t-Ollamh Alasdair Whyte nach maireann.
Ach an drasd 's a rithist. bithidh an t-uach-
daran fhein a' dol air cheann na seirbhis,
agus bu mhaith leam fear de na searmoin
aige a chur sios air an duilleig so, a dh'
fheuchainn am brosnaich sin cuid de na
foirbhich eile gu oibrichean maithe. Bha
coir aig foirbhich dol air cheann seirbhis
na's trice na tha iad a' deanamh.
Bha an searmon so air a liubhairt am
Beurla ach chuir mi fhein an Gaidhlig e.
B'e an ceann-teagaisg ; D'a shedmraichibh
threoraich an Righ mi (Dan Sholaimh i. 4) ;
briathran a tha air an sgriobhadh os cionn
ard-dorus am tighe bhig ud.)
A h-uile feasgar Sabaid a thig sibh a
steach do'n tigh so, ma thogas sibh 'ur
siiilean, chi sibh na .briathran so ; chi a'
chlann iad cuideachd air laithean na seach-
duin. Is rud soluimte e briathran mar so
fhaicinn air an sgriobhadh air na ballachan
oir tha iad a' togail fianuis gu bheil fiughair
againn ri nithean mora anns an tigh bheag
so. Chan ann air sgath am fuaim no am
maise a chuireadh na briathran so os cionn
an doruis ach a chionn gu bheil iadsan a ni
aoradh do Dhia an spiorad agus am firinn
a' dol a steach an da rireadh do sheomraich-
ibh an Righ,
1. Sedmar an R^gh
Ann an aon seagh tha e d^na dhuinn
seomar an Righ a radh ri tigh beag gun
sgiamh gun mhaise mar tha an tigh so, ach
chan e meudachd no maise tighe a bhios a'
ceangal cridheachan dhaoine ris, ach ni-
eigin eile nach buin do'n t-suil idir.
Faodaidh tigh no eaglais a bhi gun eireach-
das o'n leth-a-muigh, ach fathast a bhi cho
ainmeil 's gu'n tig coigrich 'g am faicinn a
ceithir ranna ruadha an domhain.
Tha Betlehem agus Nasaret an diugh gun
mhaise gun eireachdas o'n leth-a-muigh, ach
tha greim aca air cridheachan dhaoine a
chionn gur ann annta a rugadh agus a tho-
gadh losa. Chan 'eil ann an I-Chalum-
Chille ach eilean beag lom, ach air sgath an
duine naoimh a las coinneal an t-soisgeil ann,
agus a thug an tiodhlac beannaichte sin do
Albainn, tha eilean I an diugh 'n a ionad
naomh an suilean dhaoine. Bha fhios aig
Calum-cille fein gu'm biodh sin mar sin ;
" Ged is beag agus bochd an t-aite so," ars
esan, " gidheadh gheibh e urram mor fhath-
ast, chan ann a mhain o righrean na h-Alba
ach o righrean choimheach is chinneach a tha
fad as." Thug Calum-cille agus a chompan-
aich ainm agus inbhe do eilein beag I nach
d' fhuair luchairt righ riamh an Albainn.
Mar so chan e a' cheist as prionnspalaiche
mu thogail air bith, A bheU i maiseach ?,
ach ciod a gheibhear innte ? Agus c6 a
choinnicheas ruinn innte ? Ma thachras
neach mor oirnn innte tha sin fein a' deanamh
na togalach mor is maiseach ; ma thachras
caraid oirnn innte tha sin a' deanamh na
togalach blath dhuinn mar gu'm bitheamaid
aig an tigh. Ach ma bhios comhdhail againn
ri Dia innte, ni sin an togail 'n a thigh Dhe
agus 'na gheata neimh dhuinn, air cho beag
iosal agus 'gu 'm bi i.
Ma's e an tigh so, mata, agus gach 4ite eile
anns an cruinnich daoine a dheanamh
SEOMAR AN RIGH
aoraidh do Dhia, seomar an Righ, ciamar a
bu choir dhuinn sinn fein a ghiulan ann. Bu
choir dhuinn tighinn ann le urram agus
eagal diadhaidh. Bidh daoine a tha air an
gairm an l^thair an righ 'g an ullachadh
fein an doigh fhreagarrach roimh laimh,
los nach toir iad eas-urram do'n righ a
ghairm iad. Chan e mhain gu'm bi iad
ciiramach gu'm bi an t-aodach ceart orra,
agus gu'm bi na modhanna ceart aca o'n
leth-a-muigh, ach bidh iarrtus aca, ma's
daoine iad a tha dileas do'n righ, air an
dilseachd a tha 'n an cridhe a nochdadh dha
le an gitdan.
Ma tha sinne a' creidsinn gu fior an ni a
tha sinn ag aideachadh, gu bheil sinn a' dol
a steach an lathair an Righ gach uair a thig
sinn do'n tigh so a dheanamh urnuigh, an
lathair Righ a tha glormhor os cionn uile
righrean . na talmhainn, nach bu choir
dhuinn a nochdadh le ar giulan an fhaireach-
duinn a tha againn 'n ar cridheachan air
morachd agus naomhachd an Ti ghlormhor
sin!
B'e so an cuspair air an do rinn an diadh-
air Newman fear de na searmoin a bu
drtiidhtiche a shearmonaich e riamh, Urram
a' sruihadh o chreideamh an lathaireachd
DM. Thubhairt e gur e an luasgan, agus
an an-fhois, agus an sgiths, agus an cion-aire,
a bhios air daoine ann an tigh an Tighearna,
comharran cinnteach nach 'eil faireachduinn
no dtiil aca gu bheil Dia maille riu no dliith
dhaibh. Na'n robh iad a' faireachduinn no
a' creidsinn an da rireadh gu robh Righ nan
righrean maille riu nochdadh iad e le
soluimteachd agus mor-urram an giulain.
An diugh fhathast, gach uair a thig sinn
dltith do Dhia, tha an seann fhacal a'
labhairt ruinn, " Cuir dhiot do bhrogan
bharr do chosa, oir an t-aite air a bheil thu
ad sheasamh is talamh naomh e."
Ach a thuilleadh air tighinn an lathair an
Tighearna le urram bu choir dhuinn tighinn
'n a lathair le diiil ri nithibh maithe. Tha
Dia an da chuid comasach agus deonach air
nithibh maithe a thoirt dhuinn. Tha ar
fiosrachadh arms na laithean a dh' fhalbh ga
innseadh so dhuinn ; ach ma thug Dia bean-
nachdan mora agus priseil dhuinn cheana
tha beannachdan is mo agus is priseile aige
a' feitheamh oirnn fhathast. Tha cuimhne
aig cuid agaibh air na searmoin a bhiodh an
diadhair urramach, Alastair MacGille-bhain
a' toirt dhuinn arms an tigh so, gu sonraichte
na searmoin a bhiodh e a' toirt dhuinn mu
urnuigh ; tha cuimhne agaibh mar a bhiodh
e a' tighinn thairis air an laoidh ud a, rinn
Iain Newton, 0 m'anam thig le d' chitis gu
Dia ; laoidh anns ar bheil Newton ag iarraidh
oirnn iarrtusan mora agus rioghail a chur
an lathair Dhe, a chionn gur Righ Dia.
" larraibh agus gheibh sibh ; buailibh agus
fosglar dhuibh."
Ma tha sinne a' creidsinn, mata, an uair
a thig sinn a dheanamh aoraidh anns an
tigh so gu bheil sinn a' dol a steach do
sheomar an Righ ghlormhor so, cha tig sinn
'n a lathair mar dhaoine a tha dol ann air
sgath an fhasain, ag uisneachadh bhriathran
naomha mar nach robh annta ach briathran
aotrum gun bhrigh ; thig sinn 'n a lathair
le iarrtusan anama cho ard ris an speru" agus
cho domhain ris a' chuan. Thig sinn thuige
mar chloinn gu athair caomhail a tha feith-
eamh gus na nithean as fhearr a thoirt
daibh.
Ach chan ann a dh' iarraidh thiodhlacan
uile gu leir a bhios daoine a' dol a steach an
lathair mhaithean agus righrean ; tiodh-
lacan air a thoirt dhaibh gun teagamh ach
tha cumhachan is Mtheantan air a thoirt
dhaibh mar an ceudna. Tha sinne a' dol
do sheomar an Righ an nochd a chluinntinn
ciod a tha aige ri r^dh ruinn agus ciod a tha
e ag iarraidh oirnn a dheanamh. An lathair
an R,gh tha fiughair againn ri aoibhneas,
ach tha fiughair againn cuideachd gu'm
foillsich e a ruintean agus a thoil dhuinn.
A h-uile feasgar Sabaid a bhios sinn a' fagail
an tighe so bu choir dhuinn fhoighneachd
dhinn fein, an d' fhuair mi an tuilleadh
colais an nochd air, toil Dhe d'am thaobh,
agus a bheil iarraidh a'm' chridhe air an
t-solus iir sin a leantuinn ? Ma tha, bha an
tigh so gu firinneach 'n a sheomar an Righ
dhuinn.
2. Na h-aoighean
Dh' fhaodainn moran a radh mu'n t-seorsa
dhaoine a theid a steach do sheomar an Righ ;
ciamar a fhuair iad cuireadh agus car son a
fhuair iad e. Thubhairt mi ni-eigin cheana
mu'n staid inntinn agus cridhe a tha
freagarrach dhaibhsan a theid a steach do'n
t-seomar, ach ged tha e fior gur maith leo
a bhi airidh, chan ann a chionn gu bheil
iad airidh a theid gin dhiubh a steach ach
a chionn gu'n tug an Righ cuireadh dhaibh,
cuireadh flathail uasal.
An ceart da rireadh, cha bhiodh aon idir
againn anns an ionad so a nochd mur b'e
gu'n robh lamh laidir agus Ikmh. chaomh an
Tighearna 'g ar treorachadh ann. Cia
meud neach agus ni a bha a' comh-oibreach-
adh r'a cheile, ann am freasdal an Tighearna,
gus an cothrom so a thoirt dhuinne air
cruinneachadh an so comhla an nochd. An
leabhar naomh as an do leugh sinn ; na
laoidhean a sheion sinn ; an t-saorsa a tha
ANNS A CHATHAIR
againn aoradh a dheanamh do Dhia a r^ir
ar toile ; — cha sinne a rinn no choisinn gin
de na nithean sin. Fhuair sinn iad mar
dhileab ; tiodhlacan beannaichte o l^imh an
Tighearna.
An luchd-aoraidh a tha cruinn anns an
tigh so an nochd, tMinig iad ann a iomadh
kite agus air iomadh rathad, agus fheum is
urnuigh fein an cridhe gach neach. Ach is
e an Righ fein a thug ann sinn uile, agus
is e a l^mh a threoraich sinn d'a sheomar.
Car son a thug e ann sin ? Thug, a chum
gu'n deanamaid seirbhis dha, agus a chum
gu'm fanamaid maille ris.
An lathair an Righ anns an t-seomar tha
a sheirbhisich a' faotainn aitheantan an
Righ ; an uair a thig iad a mach as tha e
iomchuidh gu'm biodh an casan agus an
lamhan luath a chur toil an Righ an ceill.
Ach ciod a tha air a chiallachadh le bhi fan-
tuinn maille ris ? An gabh sin deanamh ?
Ann an tiine ghoirid bidh ar coinneamh an
nochd uUamh ; gabhaidh gach aon againn a
rathad fein dhachaidh ; an sin fois na h-
oidhche, agus am m^ireach theid sinn air
cheann ar gnothuichean saoghalta mar is
abhaist. Th^inig sinn do'n tigh so air son
uair a dh' iiine ; theagamh gu bheil sinn
toilichte gu'n t^inig, ach ciamar a dh' fhanas
sin an seomar an Righ, no an lathair an
Righ, an uair a dh' fhagas sinn e. Fanaidh
a chionn gu bheil l^thaireachd Dhe gu
spioradail chan ann ann an tighean a tha
air an togail le clach is aol ach ann an
cridheachan a shluaigh. " Is sibhse team-
pull Dhe, agus tha spiorad Dhe a' comhnuidh
annaibh."
Aon ni a mhiannaich mi o Dhia ;
Gu minic iarram e :
A bhi a'm' chomhnuidh feadh mo la
An tigh 's an an kros Dhe.
Anns a' Chathair
BHO chionn ghoirid, ann am paipear son-
raichte, bha litir air a sgriobhadh le athair
teaghlaich, a' foighneachd an tugadh duine
air bith dha ainm sgoile a bhiodh freagarr-
ach air son a mhic. Chuir e sios air ghad na
nithean a dh' fheumadh am balach fhaotainn,
a' toiseachadh aig a' bhiadh agus a' crioch-
nachadh aig leas anama. Am measg nithean
eile a thubhairt e thubhatrt e gu'n do
shiubhail e Breatunn agus nach do thachair
an seorsa sgoile air a bha dhith air.
Bha moran a dhith air an duine. A
thuilleadh air corp a bhalaich a dheanamh
sl^n agus laidir, bu mhaith leis gu'n deanadh
na maighstirean- sgoile duine dheth ; duine
a smuainicheadh air a shon fein, a bhiodh
misneachail is firinneach, mothachail air
gloir agus maise an t-saoghail. Bu mhaith
leis na maighstirean- sgoile a bhi 'n an
daoine spioradail, comasach air inntinn a'
bhalaich fhosgladh do na feartan diomhair a
tha teachd o'n t-saoghal neo-fhaicsinneach,
— bha sin agus moran eile a dhith air an
duine.
Tha moran de ph^rantan an t-saoghail so
ag iarraidh air na sgoilean miorbhuilean a
dheanamh nach urrainn cumhachd air tha-
lamh a dheanamh. Tha iad a' toirt cloinne
a steach do'n t-saoghail air am puinnsean-
achadh le droch dhuthchas ; an uair a
ruigeas fear de na seotachan sin coig no se
bhadhna a dh' aois beiridh iad air chaol-
dtiirn air agus litibhraidh iad e do na maigh-
stirean-sgoile, is their iad riu, " Deanaibh
duine dheth."
Na'n robh na maighstirean - sgoile cho
onarach agus neo-eisiomaileach 's a bu choir
dhaibh dh' innseadh iad do na parantan
nach gabh an rud deanamh. Ach cha dean
iad sin. Tha a' mhor-chuid dhiubh fein
de'n cheart bheachd ris na parantan ; tha
iad an dull gu bheil buaidh aca thairis air
inntinn is gne na cloinne nach 'eil aca idir.
Anns na laithean deireannach so tha barr-
achd de chainnt gun chiall agus de ghloramas
faoin air a labhairt mu obair nan sgoUean
agus mu ionnsachadh na cloinne na tha air
a labhairt mu chuspair air bith eile. Tha
daoine an dtiil nach 'eil aca ach a' chlann a
liubhairt thairis do'n luchd-teagaisg is air-
giod gu leoir a chosd gus an ionnsachadh,
agus an sin gu'm bi frith-rathad air fhos-
gladh a steach do thir a' gheallaidh. Ach
chan 'eil an sin ach beachd diomhain ;
ruagadh na gaoithe.
(1) Is treasa diithchas na oilean.
(2) Cha chuir sgoil barrachd tuir ann an
duine na tha ann gu n^durra.
(3) Chan 'eil a' chuid mhor de chloinn comas-
ach air dad ionnsachadh nach fhaodadh
a bhi aca aig deich bhadhna.
(4) Chan 'eil e idir cho soilleir 's a bha sinn
aon uair an dull gur buannachd do'n
rioghachd gu'm biodh ionnsachadh air a
chothachadJi air daoine aig nach 'eil
iarraidh air.
BUIDHEACHAS AIR SON AN FHOGHAIR
(5) Mar is m6 a thatar a' cosd air na sgoilean
is ann is mo a tha ciobaireachd an t-
sluaigh a' f^s, agus is cinntiche a tha an
luchd-riaghlaidh nach urrainn daoine
sealltuinn as deidh an gnothuich fhein.
Tha othail is goileab gu leoir a' dol air
aghaidh mu oileanachadh na cloinne ; tha
togalaichean mora 'g an cur suas anns a bheil
foghlum air a dhortadh annta le ladar, ach
ma's e is deireadh do'n obair sin uile gu'm bi
ciobair air fhichead air an fhichead duine
anns an rioghachd, nach bu cho maith dhuinn
leigeil leis a' chloinn a bhi mar bha iad!
Nach bu cho maith dhuinn leigeil le6 f^s
suas mar gu'm biodh na h-asailean-fiadhaich
air na raontan.
Tha e na aobhar-ghearain an aghaidh
obair nan sgoilean an diugh nach 'eil iad
a' dearbhadh an aineolais air a' chloinn.
Tha a' chlann a' fagail na sgoile agus iad
an diiil nach 'eil dad air an t-saoghal nach
aithne dhaibh, agus nach 'eil diomhaireachd
air an t-saoghal nach 'eil iad a' tuigsinn.
Ach is e tus a' ghliocais agus tus an eolais
gu'm biodh aineolas fein air a dhearbhadh
air duine.
Buidheachas air son an Fhoghair
Le Colla Ddmhnullach, D.D.
IS maith buidheachas agus moladh a
thabhairt do Dhia, a chionu gu 'm bheil
" gach uile dheadh thabhartas agus gach
uile thiodhlac iomlan o 'n airde a' teachd a
nuas o Athair na soillse."
Nach e ar dleasnas air an aobhar sin
buidheachas agus moladh a dhioladh Dhasan
a tha frithealadh le laimh shaibhir do
na h-uile dhaoine. Chan 'eil mi ag radh no a
ciallachadh gur e buidheachas a mhain
priomh aobhar ar cruinneachaidh ann an
tigh Dhe. Ach tha aon staid inntinn o 'n
tionndaidh Dia a ghniiis agus is e sin. spiorad
gearanach, mi-thaingeil. 'Nar measg fein
cha toil leinn luchd cithein is canrain, am
fear a tha sealltainn air a chruaidh-chas
gus nach leir dha aon trocair 'na chrannchur.
Is lionmhor failinn a tha 'g ar leantuinn,
cuid dhiubh air bheag lochd 'n ar suilean
ach bha mi-thaingealachd am measg gach
cinneach agus anns gach linn gun lethsgeul,
gun dion.
Is trie a ghabhas daoine lethsgeul luchd
na h-eucoir, ach cha labhair neach facal as
leth an fhir a tha mi-thaingeil. Am fear
a thionndas air a charaid, a leonas lamh na
scire agus a phaigheas cairdeas le naimhdeas,
tuitidh buille gach neach air, agus crioch-
naichidh e a thurus gun ch^irdean. Ma iiha
taingealachd anns a' chridhe thig dearbhadh
air ged a bhitheas briathran a bhuidheachais
gann. Ged a bhitheas sinn gle bhalbh ann
an lathair ar cairdean, faodaidh sinn a bhi
taingeU gu leoir, ach tha tiodhlacan Dhe cho
lionmhor agus cho comharraichte agus gu'n
tig sinn fo amharus mur an teid sinn d'a
chtiirtibh le moladh.
Am bheil e ceart buidheachas a thoict do
Dhia mur leir dhuinn a mhaitheas agus a
throcair ? Tha sinn da-rireadh dall mur
an leir dhuinn trocairean Dhe. Ciod air
bith ar suidheachadh chan 'eil sinn gun
chomaine do Dhia.
Fianuis an diadhair
An uair a chaill an diadhair ainmeil,
leremiah Mac-an-tailleir a chuid agus a
dhachaigh agus a bha na maoir ann an
seilbh a thigh e, sgriobh e na briathran so —
" tha mi air tuiteam ann an lamhan nam
maor agus nam meirleach agus thug iad
bhuam gach ni a bh' agam. Ciod mata ?
Seallam mu'n cuairt orm. Cha d' thug iad
bhuam a' ghrian agus a' ghealach. Tha
bean hio ghraidh agam agus cairdean a
nochdas caoinahneas rium agus cuid a ni
comhnadh leam. Theid agam fathast air
searmonachadh, agus mur togair mi, cha
chaill mi mo chridhealas. Is leam fein mo
chogais. Dh' fh^g iad agam freasdal an
Tighearna agus geallaidhean an t-soisgeil,
mo chreideamh, agus mo dhochas ri ne^mh.
Theid agam air cadal, air itheadh agus air 61,
Tneid agam air leughadh agus air breith-
neachadh. Agus am fear aig am bheU a
liuthad aobhar g^irdeachais agus a tha
agamsa, tha e ann an gaol air mulad agus
gearan, ma shuidheas e air I^n na diiirne
de na drisean a tha 'na chrann-chur."
An uair a shuidheas sinn air na drisean,
ag altrum ar mi-fhortain agus a' caoidh nan
laithean a dh' aom, teichidh mulad air
sgiathan na gaoithe cho luath agus a ni sinn
aireamh air na sochairean a tha air fhagail.
Tha iad os cionn aireamh agus os cionn ar
toillteanais.
Obair Dhe
Theid aig muinntir nam baUtean air an
comaine do Dhia a dhi-chuimhneachadh. Air
BUIDHEACHAS AIR SON AN FHOGHAIR
sraidean nam bailtean le 'n upraid agus le 'n
cabhaig, chan 'eil cothrom breithneachaidh
aig duine agus fa chomhair nan stil chan
'eil ni aeh obair dhaoine. Ach is mall agus
dorcha inntinn an fhir a tha caitheadh a
l^ithean air an duthaich mur 'eil eolas aige
air freasdal Dhe. Tha sinn ann an co-
chuideachd ris an talamh, ag eirigh o'n
duslach air tiis, an crochadh rithe airson ar
beo-shlainte agus a' tiUeadh g'a h-ionnsaidh.
Tha sinn a' cur failt le ard urram agus miagh
air a' ghrein agus air na frasan, teachdairean
Dhe, a tha co-oibreachadh maille ruinn ann
an toradh na bliadhna. Tha sinn a' faicinn
nach tig toradh gun saothair dhaoine,
agus nach dean saothair toradh gun bhean-
nachadh Dhe. Tha obair Dhe follaiseach
dhuinn. Chan 'eil ana-creidmhich lionmhor
air an duthaich. Faodaidh nach 'eil sinn
gu riaghailteach a' tighinn le moladh agus
buidheachas do chuirtibh Dhe, ach chan
urrainn dhuinn a dhi-chuimhneachadh.
Anns an fhoghar an uair a tha Dia a'
crtmadh saothair dhaoine le mhaitheas tha
sinn a' tighinn cruinn ann an tigh an Tigh-
earna a bhrosnachadh spiorad a' bhuidh-
eachais agus a dh' aideachadh trocair
agus dilseachd Dhe. Bu bhochd am foghar
nach gairmeadh daoine do chuirtibh Dhe
le buidheachas, ach an uair a thilg am fonn
brigh-mhor, mar a rinn e am bliadhna, b^rr
saibhir agus a fhuair daoine aimsir fhrea-
garrach 'ga thional, is fuar agus gnu an
cridhe nach tionndaidh ann an gairdeachas
ri Dia.
Ma bheachdaicheas sinn air suidheachadh
bochd an t-saoghail aig an km so, nach ann
againne a tha aobhar a bhi taingeil. Tha
corr agus seachd bliadhna bho 'n a thoisich an
cogadh mor, ach aon namhaid cha do leag
cas air fearann Bhreatuinn. Tha duth-
channa eile air an sgrios agus air an rtisgadh,
na daoine a bha ag 4iteachadh an fhearainn
air an iomain air falbh agus tirean torach
air am f^gail 'nam fasaichean lom. Tha
miltean de shluagh ann an tir nan coimheach
agus moran a bha aon uair saibhir a' sireadh
an arain. Tha moran de 'r co-chreutairean
a' fulang cruadail agus acras agus sinne
le cupan Ian.
Fo stiuradh an Fhreasdail sheas ar saigh-
dearan eadar sinn agus fearg an-iochdmhor
na namhaid agus bha ar maraichean gaisgeil
mar sgiath agus balla-dion mu'n cuairt ar
cladaichean. Buidheachas do Dhia air son
nan laoch air muir agus air tir. Chan e a
mhain gu'n d' fhuair sinn cothrom ^iteach-
aidh ann an sith ach tha saibhreas an t-
saoghail uile a' tighinn thar chuantan g'ar
n-ionnsaidh. Le comhnadh luchd-na-mara
tha saibhreas ar rioghachd fein agus riogh-
achdan eile a' dortadh a stigh do gach
acairseid. Is sinne a dh' fhaodas a radh,
" dheasaich Thu bord fa'r comhair am
fianuis ar naimhdean." Is gle bheag an
aireamh de shluagh Bhreatuinn a tha
teannachadh an crios-meadhoin le gorta.
Tha sinn a' toirt buidheachas do Dhia a thug
dhuinn toradh fialaidh ar duthcha fein agus
a rinn sinn 'nar co-oighreachan air saibhreas
an t-saoghail. Tha am foghar 'na fhear-
teagaisg maith ach chan 'eil dine air uile
leasain ainmeachadh. Foghnaidh aon no
dha.
(1) Tha e 'cur 'nar cuimhne, mar nach
dean ni eile, ar comaine do Dhia.
(2) Tha am foghar a' teagasg gu'm bheil
sinn ann an daimh chairdeil ri cheile. Tha
an tuathanach a' toirt arain as an talamh
air son mor-shluagh nam bailtean, ach tha
iadsan a' deasachadh na h-acain a tha ag
oibreachadh an fhearainn, agus tha iad a'
ceannach toraidh a shaothrach. Chan fhaod
an dara aon tair a dheanamh air an aon
eile.
(3) Tha am foghar 'gar gairm gu geataibh
Dhe le buidheachas agus d'a chiiirtibTa le
moladh. Ach chan ann air aon Sabaid de
'n bhliadhna ach air gach Sabaid a thig e
dhuinn buidheachas a' thoirt do ar n-Athair
neamhuidh. Tha a Fhreasdal neo-chadal-
ach, gun sgios, gun chrioch. Tha dearbhadh
againn air trocair Dhe gach maduinn agus
gach feasgar air a dhilseachd.
(4) Tha aran na coluinn a' togail na h-
inntinn gu beachdachadh air an aran
neamhaidh a tha aig daoine ann an losa
Criosd, " Is mise aran na beatha " thubhairt
losa. Cha do dhichuimhnich Esan a tha a'
frithealadh le laimh fhial do 'n choluinn
an t-anam neo-bhasmhor. Mar a tha
spiorad an duine luachmhor seach a
cholunn, is ionnan a tha aran na beatha
priseil seach toradh an fhoghair. Tha an
cridhe taingeil a' deanamh gairdeachais
ann am maitheas agus trocair Dhe anns an
fhoghar. Deanadh an cridhe gairdeachas
air son an arain neamhaidh a tha sasuchadh
acras ar n-anama agus a' toirt neirt agus
slainte shiorruidh do dhaoine.
Anns a' Choille Bheithe
An Giogaldrum
AN aithne dhuit, a leughadair, an creutair
ris an abair iad an giogalorum 1 Tha e cho
beag biodach 's gu'n teid aig ceud mile
dhiubh air iad fein fholach ann am bac-
iosgaid na fride, is tha an fhride cho beag i
fein 's gu'n teid aig ceud mile dhiubh air iad
fein fholach ann an ctil cluaise na f ineig, is
chan 'eil an fhineag mor.
A uair a bhios sinn a' coiseachd air an
talamh saoilidh sinn gu bheil an talamh
marbh fo ar casan agus nach 'eil creutair bed
ann ach na chi sinn air uachdar, ach an aite
an talamh a bhi marbh tha e Ian beatha ;
na'n cunntadh tu an ^ireamh ghiogal6rum is
fhridean is fhineagan air a bheil tu a' saltairt
a h-uile uair a leagas tu do chas air an talamh
chitheadh tu gu bheil barrachd ann na tha de
dhaoine anns an Roinn-Eorpa. SaoU thu cia
meud creutair beo a tha ann an Ian spainne
de'n talamh a bhios tu a' ruamhar anns an
Earrach ? Ann an Rothamsted far a bheil
daoine ionnsaichte a' cur seachad am beatha
gus gne an talaimh a thuigsinn agus doighean
iu-a fhaotainn a mach a bhios gu feum do
thuathanaich ann an oibreachadh agus ann
am beathachadh a' ghruimid, chunnt iad gu
ctiramach cia meud creutair beo a bha ann
an Ian spainne-tea de'n talamh. Bha e cho
duilich dhaibh so a dheanamh 's gu'n do
ghabh an obair coig daoine a bhi rithe fad
bliadhna, ag oibreachadh ochd uairean a h-
uUe latha. Theagamh gu'n abair cuid gu'm
feumadh nach robh dad eile aca ri dheanamh,
agus gu'm bu leanabail an obair e do dhaoine
glic bliadhna d' an saoghal a chur seachad a'
cunntas na bha de ghiogalorum ann an Ian
spainne a dh' uir. Ach sud agad mar tha
eolas dhaoine air obair a' chruthachaidh a'
fas, agus tha eolas 'na ni cho luachmhor 's
gur fhearr aon ghrainne beag dheth na luchd
soithich de'n or.
An ceathramh na h-uarach
Bha e duilich dhaibh na creutairean beaga
ud a chunntas a chionn gu robh iad cho
biodach 's nach fhaiceadh iad cuid dhiubh
gun ghloinneachan, ach bha e na bu duiliche
dhaibh a chionn gu robh iad a' siolachadh
cho paUt. Cha ruigear a leas clann-daoine a
chunntas ach uair 's na deich bliadhna oir
chan 'eil ach tri ginealan aca ann an ceud
bliadhna. Ach am measg nan giogalorum tha
gineal hi ag eirigh suas ann an ceathramh na
h-uarach, dltith air ceud gineal ann an ceithir
uaire. fichead. Bha coig is d^ fhichead
muillein dhiubh ann an l^n na spkinne ; an
uair a chuir iad air a' mheidh iad gus an
cudthrom a thomhas rinn iad a mach gu bheil
mu thuaiream da fhichead punnd dhiubh
anns gach acair fearainn.
Theagamh gu bheil cuimhne agad, a
leughadair, air facal deacair a tha air a
sgriobhadh an leabhar Shamueil mu anam
duine a tha air a cheangal suas ann an
ceanglachan nam bed ; ged tha mac an duine
cho uaibhreach 's nach aidich e gu bheil
daimh air bith aige ris a' ghiogalorum is ann
as an aon tobar beatha a th^inig iad, agus
tha iad air an ceangal r'a cheile ann an
ceanglaichean cho dltith 's na'm b^saicheadh
an giogalorum gu'm basaicheadh mac an
duine cuideachd. Gun an giogalorum cha
tigeadh b^rr no biadh as an talamh.
An ionghnadh, mata, ged theireadh an
naomh Frannsaidh a bhrathair ris a' chreut-
air bheag so, agus an ionghnadh ged
ghluaiseamaid uile gu f^ilidh air an talamh
an uair a chuimhnicheas sinn gu bheU sao-
ghal mor agus saoghal beo fo ^ir casan air
nach 'eil eolas air bith againn, saoghal anns
a bheU breith is bas, f^s is searg, obair is stri
a' dol air an aghaidh gun sgur ann an
umhlachd do thoU a' Chruithfhear a thug
dhaibh deo na beatha as an aon tobar as an
d' fhuair sinn fein i. 0 ddimhne saoibhreis
araon gliocais agus edlais Dhe !
Dol air ais do'n sgoil
Thug mi iomradh air a' ghiogalorum a
chionn gu bheil e cho feumail do dhuine fhios
a bhi aige ciod a tha dol air aghaidh ann
an saoghal a' ghiogalorum 's a tha e dha fhios
a bhi aige ciod a thubhairt Iain Calvin, ma bu
mhaith leis riiintean Dhe anns a' chruthach-
adh a thuigsinn. Tha da Bhiobull ann anns
am faodar smuatntean agus rtiintean Dhe a
leughadh ; am Biobull a bha air a sgriobhadh
leis na naoimh agus am Biobull a bha
agus a tha air a sgriobhadh le l^mh
Dhe ann an obair a' chruthachaidh.
The aithreachas gu leoir orinsa a nis
nach do thoisich mi na bu traithe air eolas
fhaotaixm air obair a' chruthachaidh. oir tha
mi a' faicinn gu bheil beathachadh ri fha-
otainn anns an doigh sin do inntinn agus
do chridhe duine, ach bha mi uile l^ithean
mo bheatha cho dion a' leughadh agus a'
meomhrachadh ann an leabhraicheen dhiadh-
airean is fheallsanach 's nach robh iiine
agam suil a thoirt air na miltean ionghnadh a
tha mu'n cuairt orm anns a' chruthachadh,
as am faodainn gliocas is eolas a tharruiug
Bho chionn mile bliadhna chan 'eil na
CLADH NA MARAIRNE
diadhairean agus na feallsanaich a' deanamh
dad ach a' cagnadh bhriathran ; a' cheart cho
luath 's a chailleas tu tlachd is call ann am
briathran gheibh thu a mach nach 'eil an
corr aca ri thoirt dhuit ; ach fad na h-uine
tha Tearlach Darwin agus Louis Pasteur agus
daoine ciuin iriosal de'n t-seorsa sin a'
fosgladh dhorsan dhuit a bheir a steach do
shaoghail iu-a thu, saoghail anns am faod thu
cumhachd agus gliocas agus rtiintean Dhe
fhaicinn mar nach fhaic thu iad air dhoigh
eile.
Na'n cluinninn-sa, mata, iomradh air
sgoil-shamhraidh no sgoil-gheamhraidh,
anns am biodh saoghal a' ghiogalorum, no
saoghal nan rionnagan, no saoghail nan
creutairean eile a tha sealbhachadh na
talmhainn maille rium, air fhosgladh dhomh
ann an doigh shimplidh a b' urrainn mi
a thuigsinn cha bu cheum air ghaig leam
dol innte, ged tha mi air f^s car sean. Neo-
ar-thaing nach 'eil gu leoir de sgoilean
samhraidh ann an diugh ; tha iad cho tiugh
's nach mor nach tachair te dhiubh ort air a
h-uile cnoc, ach ma tha, b'e sin na sgoilean
gun ionnsachadh! Chan 'eil anns an
sgoUearachd a tha dol air aghaidh annta ach
an t-ainm ; is e an fhior ghnothuch a tha an
riln nan sgoilearan, aighear is leannanachd
is dibhearsoin de'n t-seorsa sin.
Ledghann agus coinnean
Mur biodh agam ach am Biobull a sgriobh
na naoimh bhithinn 'n am Phacifist a muigh
's a mach, ach tha mi a' faicinn nithean
sonraichte anns a' BhiobuU eile a sgriobh
Dia anns a' chruthachadh nach 'eil a reir
an teagaisg sin, agus a tha dxlsgadh amharuis
'n am inntinn. Chan 'eil mi dol a dheanamh
argumaid mu'n ghnothuch air an duilleig
so, ach faodaidh mi naidhea,chd bheag
fhior innseadh.
Uaireigin de'n t - saoghal, o chionn
fhada nan cian, thachair leoghann agus
coinnean air a cheile. Bha an coinnean
an deidh ail a bhi aice, is thoisich i air
boilich ris an leoghainn gu robh ise a'
breith fada barrachd cloiime na bha an
leoghann. Cha b' urrainn do'n leoghainn so
aicheadh, ach thubhairt i, An uair a bheireas
mise chan e coinnean a bheireas mi ach
ledghann.
Bu leor an fhreagairt sin aims na laithean
ud, o chionn fhada nan cian, an uair a b'e
lagh na coille agus lagh na machrach gu'n
itheadh am beathach a bu mhotha am
beathach a bu lugha. Cha ruigeadh na
leoghann a leas farmad no eagal a ghabhaU
a chionn gu robh na coinneanan a' siolachadh
na bu lionmhoire na iad fhein ; mar bu
phaUte a dh' fhasadh iad is ann bu phaUte
agus bu reamhra na leoghainn cuideachd.
Ach an diugh cha leor an fhreagairt idir e
do'n leoghainn a radh gur leoghann a bheir-
eas ise agus nach e coinnean ! An uair a tha
tapaid is marbhadh air an toirmeasg ; innean
na leoghainn air an gearradh agus a fiaclan
air an tarruing le binn an lagha, ciod is
fhearr leoghann na coinnean ? Chan fhearr
dad. An uair a bhios ciiisean air an socruch-
adh le cuhntas cheann theid an latha daonnan
leis a' choinnean. Cuirear na leoghainn air
chill is sealbhaichidh na coinneanan an
talamh. Tha so a' togail cheistean mora a
dh' fhagas mi agad fein, a leughadair, gu bhi
a' cnuasachadh orra, ach co dhiu chan fhaic
mise comharradh air bith anns a' chruthach-
adh gur fhearr le Dia coinnean na leoghann.
Cladh na Marairne
Le Alasdair Gamshron, Bun-allt- Eachainn, an Aird-ghobhar.
"CIOD an tairbhe," their cuid a tha a'
tadhall air chuairt ann an cladh, gun ni ri
fhaicinn ach clachan-cinn is leacan-laighe,
cuimhneachain bhronach do mhoran nach
'eU an so " baile a mhaireas." Ach chan
'eU so fior, oir ge^rrte air clar-aodainn nan
leac sin tha earrann de eachdraidh na h-
aimsir a dh' fhalbh.
Bho chion ghoirid thadhaill mi air son
tacan beag ann an cladh na Marairne,
Cill Chaluim-cille, os cionn Loch-^luinn.
'S e sean chladh tha 'n so, agus ged nach
biodh ann ach gur e aite-adhlaic Cloinn 'Ic
Leoid na Marairne, iadsan do 'n tug an sluagh
gr^dh, an Eaglais urram, agus an teaghlach
Rioghail speis, bu leoir e air son a dheanamh
iomraiteach.
Cho dltith air a' chaol sin do 'n tug esan
gr^dh bho laithean a leanabais is oige 's
a leigeas balla a' chlaidh tha am " Ministear
Mor " 'n a laighe fo 'n fhoid. Mor 'n a
phearsa, ard ann an cumhachd 's am fogh-
lum, dhealraicheadh e le oirdheirceas ann
an priomh-ionadan na h-eaglais an Alba
na'n do roghnaich e, ach b' annsa leis tamh
an cois a' chaoil a b' aite leis riamh, ged
bha a bhuaile farsuinn agus a bhuachailleachd
saothrach,
Chunnaic e moran atharachaidh air a'
Mharairne ghjeannach, agus sgapadh doUgh-
NAIDHEACHD MU SPURGEON
easach air an t-sluagh, moran air am fuadach
thar s^Ue a dheanamh dachaidh iir daibh
fein anns a' choille ghruamaich, cuid de
bhaile na daorsa far an robh iad gun maoin
is gun loinn, is iadsan a dh' fhuirich fhuair
iad fasgadh mar thuirt DomhnuU Ruadh
Mac Fhionghuin " fo sgiathan an eoin
Lvnnainich an doire dubh Loch-41uinn."
Am fagus da gun chlach, gun leac 'n a
chomharadh tha ise an tiodhlacadh do'n
tug, 'n a goinne chorporra am miaistear
coir le larohan fein a biadh bharr bord a
sheomair ; agus esan 'nuair sgaoil long
mhor nan eilthireach na siiiil gheala, a'
giiilan na b' ionmhuinn leis gu duthaich
chein, ghlaodh 'n a anmhuinneachd 's 'n
a bhron, " Co nis a thogas leamsa laoidh
an anmoich 's a Itibas a ghltm ann 's an
iirnuigb mhaidne."
Air an taobh eUe de 'n chladh tha carragh-
cuimhne Marairneach measail eUe, an lighiche
Iain MacLachunn, no " Dotair Rathuaidhe "
mar is fearr a thuigeas daoine e.
Bha eadar-dhealachadli mor 'n an caithe-
beatha eadar e fein is am " Ministear Mor,"
act bba esan mar an ceudna fo mhor mheas aig
an t-slaugh. An ni bha am Ministear do 'n
anam chlaoidhte bha 'n Dotair do 'n choluinn
bhreoite, agus a thuUleadh air a sin luaidh
e ann an dan a cor aimsireil. Dh' fhag
fasachadh nan gleann fo mhulad e, lion
bochdainn an t-sluaigh le bron e, agus ciod
an t-ionghnadh ged dheir e na aonarachd —
" Tha mulad orm, tha mulad orm,
Tha cudthrom air mo chliabh."
Far am bheil lighichean anama agus a'
chuirp 'n an sineadh fo 'n fhoid uaine is
dual gu'm bidh gaisgeach a chatha cuid-
eachd ; b' ann diubh so, " Domhnull
MoUach" a shabhail bratach Stiubhardaich
na h-Apunn aig blar Chtiilfhodair.
Rinn feachd Diuc Uilleam air an la
challdach so oidhirp ghramail air a' bhratach
a ghlacadh. Bu dhian a ghe^rd na Domh-
nuill i, 'nuair thuiteadh fear leumadh
Domhnull eUe 'n a aite, gus an do thuit
na h-ochd de'n' ainm agus nach robh air
fhagail ach " Domhnull Mollach."
Bha an ruaig air gach taobh dheth, cha
robh seasamh aigc na b' fhaide ach faoineas,
spion e a' bhratach bharr a' chrainn is shuaiti
e mu theis-meadhon i, is tharr e as is r^inig
e tir a dhuthchais, a Mharairne, gun bheud
gun mhUleadh, far an robh e am falach
gus an tainig laithean a b' fhearr. 'S ann
de'n dream so bha an duine aiameU, Daibh-
idh Mac-an-leigh, a rinn obair chliuiteach
a' craobh-sgaoileadh an t-soisgeil am measg
chinneach dhubh agus bhorb ann an Africa,
a mhaireas air chuimhne gu brath.
Ged nach 'eil ciad bliadhna fhathast
bho'n chaidh Domhnull a ghiulan air na
carbaid a Sabhairidh do'n Chill-Mharair-
neach chan' 'eil moran aig a bheil fios c'
aite a bheil an uaigh aige, 's mar sin chan
fhaca mise i, agus co-dhiu bha an uine a'
ruith is dh' fheum mi falbh, a' f^gail duslach
ri duslach, an t-olc an sud 's an t-ionraic
an so, agus mar sin a bhios a' chtiis gus a'
chrioch, ach mar thubhairt Donnachadh
Ban cha bu chas " Talamh ri talamh " na'n
robh bas 'n a bhas glan.
Naidheachd mu Spurgeon
BHA nighean og anns a' choimhthional
aige a bha cur air mhanadh dhi fein gu
robh i dol a bhasachadh. Cha robh a' bheag
cearr oirre, ach stad i de itheadh a bidh,
agus bha i a' dol sios le cion beathaohaidh.
" Chaidh mise," arsa Spurgeon, " ga h-
amharc ; dh' innis i dhomh mu'n ni a bha
anns an dan dhi agus thubhairt i nach
biodh ann ach cur-a-dholaidh air biadh na'n
itheadh ise e, a chionn nach robh a saoghal
a' dol a bhi fada. Dh' fharraid i dhiom
an robh mi a' creidsinn ann am mana-
daireachd ; thubhairt mi gu robh ; gu robh e
air a chur air mhanadh dhomhsa uaireigin
gur e asail a bha annam, agus gu'n do thionn-
daidh an rud a mach f ior. Thubhairt mi gu
robh manadh de 'n cheart sheorsa agam
uimpe-se, gur e asail bheag a bha innte agus
nach b'e boirionnach idir mar bha daoine an
dull. Chuir so ionghnadh oirre ; dh' iarr mi
air a cairdean biadh a thoirt dhi, ach chan
itheadh i e. An sin thubhairt mi rithe gu'n
ainmichinn i air a h-ainm aig a' choinnimh-
urnuigh ; gu'n innsinn do'n choimhthional
gu robh i a' cur lamh 'n a beatha agus gur e
fein-mhortair a bha innte, agus gu'n iarrainn
orra a' cur a mach as an eaglais a chionn
nach robh e freagarrach dhuinn bana-mhor-
tair a bhi againn air ar leabhar-comanach-
aidh. An sin thoisich i air itheadh is chaidh
i na b' fhearr. "^
Aireamh i
1947
Aran-Gridhe Dhe
Searmon-comanachaidh leis an fhear nach maireann, an t-Urramach. Calum MacLeoid,
am Both-chuidir,
" Cupan a' bheannachaidh a tha sinne a heannachadh, nach e comunn fala Chriosd e ;
An t-aran a tha sinne a briseadh, nach e comunn cuirp Chriosd e ? " — 1 Corr. x. 16.
'SE latha comanachaidh latha comunn ri
Criosd ann an doigh is an seadh 4raidh—
nuair a tha co-chomunn shonruite agus air
leth aig a shlnagh ri Criosd agus ri each a
cheile — nuair a tha sinn a'^r ar deanamh 'nar
luchd-comp^irt de thoraidhean bais is fulan-
gais Chriosd agus sin tre'n t-s^cramaid
bheannaichte. Se an cupan agus an t-aran
samhlaichean is seula a chomanachaidh so
ri Criosd agus ris an Athair agus ri each a
cheile. So am meadhon tre am beil sinn a
gabhail a chomanachaidh — •samhlaichean na
fala a chaidh a dhoirteadh agus na feola
chaidh a reubadh — an cupan agus an t-aran.
,Tha cuimhne mhaith againn air an aoibhneis
spioraid agus an t-s61ais anama a bha againn
iomadach uair aig Bord an Tighearna ann
an comanachadh a bh^is is fhulangais, solas
is beannachd is beathachadh air an robh
sinn a ruighinn tre na samhlaichean priseil a
tha an so. Ctipan a' bheannachaidh a tha
sinne a' beannachadh nach e comunn fala
Chriosd e ?
Fhaic thu, ma tha, an toiseach :
Cupan nam beannachd
1. Cupan nam beannachd a tha againn
ann an so. Is iomadh beannachd agus
buadh a tha ann. Tha cuimhne agad an
uair a chaidh aingeal an sgrios a mach 'san
Eipheit gu robh an fhuil air na h-ursannan
'na meadhon dion air na bha a stigh. Tha
fml a' chupain so — ^gradh bMs Chriosd—
*na dhion dhuinne bho 'n n^mhaid agus
bho gach ni mi-naomha a dh' fhaodas a bhi
an toir oirnn. Tha beannachd dion agus
gleidhidh anns an chtipan so ; agus aig a
Bhord fhein tha sinn mothachaU air a bhi
tearainte 'na ghradh a nochd e do'n t-saoghal
ann a bhi doirteadh a mach fhtiil phriseil air
an chrann. Bha dion aig ar rioghachd agus
againn fhein, aig kxa a chogaidh mhou' tre 'n
fhuil a chaidh a dhoirteadh anns an Fhraing,
'san 4itean eile — ^fuil nam beannachd ! Tha
an cupan so a leigeil fhaicinn dhuinn na rinn
esan air ar son, an dion is an tearainteaohd a
tha againn tre a bh^s-san ; tha beannachd
dion ann dhuinne ann an tim agus troimh
an t-siorruidheachd.
Faisg air far na thogadh mi tha seann
l^rach ^it-aoraidh, ris an canar " Tigh-a'-
bheannachaidh." Anns an t-seann aimsir
bha an tigh-aoraidh so 'na bheannachd air
iomadach doigh, ach gu h-^raidh bha e 'na
dhion do neach a bha a' teicheadh bho
n^mhaid ; bha e 'na chomraich do neach
a bhetar an tou" air a bheatha. Aon uair
agus gu robh neach an taobh a stigh do
gharadh-criche a " Bheannachaidh " bha
e tearainte, chan fhaodadh n^tmhaid, no
neach eile, Ikmh a chur ann ach le coir is
ceartas. Tha an tearainteachd so dhuinne
ann an cilpan nam beannachd, agus coman-
achadh Chriosd a' riarachadh dhuinn coir
is ceartas, gach c6ir is ceartas a tha air
nfeamh is air thalamh. Tha beannachd dion'
sa' chtipan so dhuinne.
Beannachd glanaidh
Thk, agus beannachd glanaidh. B'e cleach-
dadh na h-aoigheachd 'san aird an ear cho
luath is a thigeadh duine gu tigh gun tugaist
uisge dha gus e -fhein ionnlaid. Mus teidh-
eadh biadh. a chur 'na thairgse no a naidh-
eachd a ghabhaU b'e am modh 's an aoigh-
eachd uisge a thoirt dha gus e-fhein a
ghlanadh. An deidh sin bha glaine is
comhfhurtachd aige, agus tlachd ann an
carthannas na aoigheachd,. Agus is ann
againne tha fDios gu bheil glanadh arms
a chupan so — 'gun glan fuil losa Criosd sinne
bho ar n-uile pheacainnean . Agus tha sinn
mion-eolach air a' chomhfhurtachd a tha an
cois sin. Ciipan nam beannachd anns am
beU buaidh glanaidh.
Beannachd leighis
Rud eile a tha anns a chupan ghlormhor so,
'se sin beannachd leighis. Tha iomadh laigse
agus ammhumneachd air an anam ; tha
iomadh bochdainn is galair is tinneas. Rinn
am peacadh sin. Ach tha beannachd leighis
am fuil losa. Tha cuimhne agam a bhi
ARAN-CRIDHE DHE
cluinntinn mu dheidhinn Fionn na Feinne,
gu robh Cuach Leighis aigs, agus an uair a
bha aon de dhaoine air a dhochunn is air a
l^on anns a bheinn shithinn is sheilg nach
robh aige ach deoch a thort dha as a Chuaich-
sa agus gu robh e slkn fallain air ball. Ge
b'e de seorsa creuchd no le6n a bha air,
lelghiseadh deoch as a' Chuaich e. Bha
beannachd leighis an Cuach Fhinn. Tha
cuimhne agam cuideachd a bhi leughadh
an seann eachdraidh gu robh amar leighis aig
Dian Cecht, lighiche m6r nan G^idheal, agus
ann an ^m cogaidh is c6mhraig is m6r eigin
nan G^idheal, gum biodh e a tomadh gaisgich
fhann is fir l^onta 'san amar so, agus gu robh
iad air ball sl^n fallain agus a rithist deas
gu comhrag. Bha beannachd leighis ann
an amar Dhian Cheacht an lighiche bean-
naichte ; agus tha beannachd leighis anns
a Chiipan so dhuinne.
Aig Lighiche na gloir tha'n t-eolas barraicbt'
Air le6n is galairean sluaigh ;
Gu'n glan e bho chreuchdan breun an t-anam,
Tha eifeachd fhala do-luaidht ;
Tha chridhe la i baigh 's gu br^th cha chuj" e
A lathaj duine le gruaim.
Gu saor bheir e slMnt do thraillean fallamh
Le gradh a shaallas ris suas.
" Cupan na slainte glacar learn " ; cupan
nam beannachd a leighis a phobull fhein.
Is iomadh buadh agus beannachd a tha an
cois na slainte. Tha tobair an" a h-Iort ri^
an canar Tobair nam Buadh agus bha na
h-Iortaich de 'n l^n-bheachd gu robh feartan
leighis air leth ann an uisge na tobrach so,
seadh a,gus iomadh buadh eile an cois sin —
gu robh sonas agus soirbbeachadh, sith
agus solas. -
Beannachd toraidh
Tha beannachd toraidh anns a chupan so
cuideachd. Is ann nuair a tha sinn a gabhail
de'n chupan so ann an spiorad agus ann am
firinn a tha m6r thoradh a tighinn air ar
beatha ; tha buadhan na beatha nuaidh an
uair sin a' f^s. Ann an grMh Chriosd bidh
mor thoradh oirnn. Tha cuimhne agam a
bhi cluinntinn mu dheidhinn ministeir a bha
ann an Cille-Mh^ilidh bho chionn fhada an
t-saoghail. Th^inig eildeir coir a bh' aige
far an robh e latha agus thuirt e ris a mhinis-
teir gum b'fhearr dha bo a cheannach a bha
fear Ghleann-Neamhais a reic, o'n, ars esan,
tha iad ag radh nach 'eil crodh eile 'san
diithaich a tha cho maith air bainne ris a'
chrodh d'am buin i, Agus a mhinisteir bu
mhaith leinne te aca a bhi agaibhse. Ma
ta, ars' am ministeir, theirig fhein agus
ceannaich a bhd agus p^ighidh mise o^re na
cbi thu-fhein iomcbaidh. Rinn e so agus
thug e a bho chun mhinisteir. An ceann
beagan sheachdainnean dh' fhaighnich an
t-eildeir de'n mhinisteir de mar bha a bh6
a cordach riu. Ant^, ars' am ministeir,
tha a bho maitn gun teagamh, a Dhomiinaill,
ach chan 'eil i idir idir cho maibh ris an ainm
a bha dhith. 0 t^, a mhit-Isteir, arsa
Domhnf 11, feumaidh sibh se a chuimh-
neachadh ged a cheannaich sibh a bh6 nach
do cheannaich sibh Gleann-Neamhais ; tha
toradh na b^ a reir a h-inghUt. Caireadh
sibh-se a bho do Ghleann-Neamhais agus
bxth.db i pailt cho maith ris an ainm. Sin e,
a chairdean, tha an toradh a reir na h-inghilt
- — olaibh de'n chtipan so, ctipan nam b3an-
nachd, agus deanamh so mar chuimhneachan
oirm-sa, agus bidh mor thoradn oirbh.
Aran-cridhe Dhe
A nise tha samhla eile anns an t-sacramaid,
an t-aran. Scallamaid, ma ta, air :
2. Aran-cridhe Dhe. An t-aran a tha sinn
a briseadh nach e comunn cuirp Chriosd e ?
Nuair a bha mi 'nam bhalach bha feill air a
gleidheadh a mach air braighe baile Steor-
nabhaigh uair sa bhliadhna mu ^m na
Limasdal. Ge b'e c6 a rachadh chu na feille
bhiodh diiil againne agus sinn 'nar cloinn ri
tiodhlac as a bhaile-mhor agus bho na feille
nuair a thilleadh iad. Ach bha aon ni os
cionn gach ni eile ris an robh dilil againn
daonan agus mur a faigheadh sinn e cha
robh feum ann an ni sam bith eile, 'se sin,
aran cridhe. Cha robh aon ni air an t-
saoghal air an robh sinne agus sinn nar
cloinn cho deigheil ris an aran chridhe. An
t-aran so tha sinn a briseadh nach e comunn
cuirp Chriosd e ? Aran cridhe Dhe, aon
Mhac a ghr^idh-san a thug e dhuinn agus
a chaidh a bhriseadh air ar son-ne. So aran
mills Dhe. Bha e air a radh mu dheidhinn
a mhana 'san fh^sach gur h-e bias a bhidhidh
a b' fhearr leis a bha a' h-uile duine a faotainn
air nuair a bha e ga ithe ; agus tha sin fior
a thaobh aran-cridhe Dhe ; tha e b]a3da
dhuinn a reir ar feum is ar suidheachaidh.
Tha e blasd agus mills do'n chaileig oig ;
tha e blasd agus mihs do'n t-seana-bhean
leith ; th^, agus do fhear an tinneis agus do
fhear na slainte, do'n bhochd is do'n bhear-
tach. An t-aran so tha sinn a briseadh nach
e comunn cuirp Chriosd e ? Aran-cridhe
Dhe!
So an t-aon ni nach dean neaeh sam bith a
chuis as aonais. Is iomadh ni a thig sinn
beo as aonais ach cha tig sinn beo as aonais
an arain. So ar beatha — an t-aran. Tha
beatha, ma tha, 'san aran nuair a ghabhas
sinn dheth, tha beatha mhilis agus mhaireann-
DUTHAICH NEOI^ACH
ach an aran-cridhe Dhe. " Gabhaibh
ithibh is e so mo chorp-sa a tha air a bhris-
eadh. air bhur son-sa ; deanaibh so mar
chuimbneachan orm-sa."
Neart anns an aran
Tha neart anns an aran cuidoachd. 'Se
biadh a neartaicheas sinn nuair a tha simi
fann is feumach. Agus mar a tha fhios
againne a ghabh dheth, tha neart anns an
aran mhihs so, neart chan ann a mb^in gu
bhi beo ach gu seirbhis is gu gniomh, gu
feum iS gu obair. Gabhaibh ithibh an t-
aran so aig a Bhord fhein, agus esan a' cur
feum air luchd-oibreach 'na eaglais is 'na
fhion-Uos. Air 'ur bsathachadh air an aran
so bidh dreach 'ur bidhidh oirbh agus bidh
sibh laidir ^'s comasach gu feum a dheanamh
dhuibh-fhein is dhasan. Tha neart is treoir
'san aran. 'S an t-s^cramaid bheannaichte
tha sinn air ar beathachadh air corp losa
a chaidh a bhriseadh air ar son-ne air aran-
cridhe Dhe.
Dh' fhaodadh sinn a radh gu bheil riarach-
adh anns an aran cuidiachd, nach fhaodadh 1
Tha mi-riarachadh an cois an acrais, ach tha
suaibhneas is sith an cois a bhidhidh. So,
ma tha, a charaid an t-aon aran a bheir
riarachadh do'n anam — aran cridhe Dhe.
Chan 'eil ni no neiach eile ann, a bheir lan-
riarachadh do'n anam ach C'*iosd agus esan
air a cheusadh air ar son-ne. An t-aran
so tha sinn a' briseadh is e comunn cuirp
Chriosd e, a tha toirt Ian -riarachadh do
a shluagh uile air neamh is air thalamh.
Tha e a nis air neamh ach tha e againn gu
soUleir is gu sonruite anns an t-sacramaid
bheannaichte so air thalamh.
Duthaich Neonach
BU mhaith leam, a leughadair, naidheachd
innseadh dhuit mu dhuthaich neonach,
naidheachd a dh' fhaodas iongantas a chur
ort, ach cuimhnich nach sgeul gun urrainn
i idir. Is e m' urrainn air son na leanas
duine creideasach a tha a nis marbh, Somh-
airle Butler. Bha Somhairle 'n a dhuine
f u-inneach ; bha feusag liath air, agus c6
a chreidc'ar mur creidsar duine air a bheil
feusag liath! Theireadh a mhathair gu
robh seangan 'n a bhriogais, ach is fhearr do
dhuine seangan a bhi 'n a bhriogais seach
seillean a bhi 'n a bhoineid. Is e a bha
a mhathair a' ciallachadh, nach b' urrainn
dha suidhe no seasamh mionaid anns aon
^ite ; gu robh e luasganach sitibhlach, ag
iarraidh seallaidhean tira is ionaltradh hr
gach latha.
An uair a bha e 'n a dhuine 6g chaidh e
thairis do dhtithaich chein. Bha e ris a'
chiobaireachd, ach gle bhitheanta an uair a
rachadh e a mach air cheann a ghnothuich
cha b' ann air na caoraich a bha a shtiilean
ach air sreath de bheanntan mora a bha
ag eirigh anns an airde deas air. Thoisich e
air smuaineachadh ciod a bha air chul nam
beann sin ; bhruidhinn e ri ciobairean agus
ri iomadh duine eile umpa, ach cha b'urrainn
iad fiosrachadh air bith a thoirt dha, oir tha e
coltach gu robh abhainn chas a' ruith aig
bun nam beann, agus gu robh e air a mhon-
mur am measg dhaoine nach deachaidh
duine riamh anns an abhainn sin a th^inig
aisdd beo. Cha do rinn sin ach Somhairle a
dheanamh na bu diorrasaiche na bha e
riamh ; dh' fhan e gus an d'fhuatr a mhaigh-
stir na caoraich a rtisgadh, ach an sin thug
e suas 'aite agus chuir e 'aghaidh air an
airde deas gus fhaotainn a mach ciod a bha
air chW nam beann.
Air chilli nam Beann
Th^inig Somhairle as an abhainn bad agus
chaidh e thairis air na boanhtan, ach ma
chaidh, cha b 'ann gun saothair agus cruadal
fhulang a theab a bhodhig a mharbhadh ged
nach do bhris iad a thoil. An deidh i^imhe
cha bu toigh leis moran a radh mu'n chuid
so d'a chuairt ; rachadh fheoil air chrith
an uair a bheireadh e tarruing idir air na
g^bhaidhean anns an robh e, agus mar sin
faodaidh mise leum thaiirs orra cuideachd
agus tighinn gu toiseach mo sgeoil.
An uair a dhtiisg e anns an dtithaioh hr a
bha air taobh thaU nam beann (tha e oolbach
gu'n deachaidh e ann am paiseanadh le
buUle a fhuair e) b'e a' cheud rud a chunnaic
e gobhair ag ionaltradh r'a thaobh agus da
chaileag cho boidheach 's a chunnaic e riamh
'g am buachaillea'chd. An uair a chunnaic
na caileagan e chuir iad na buinn rithe agus
theich iad mar gu'm biodh teine air an
craicionn, no mar gu'm faiceadh iad tamh£ sg.
Ann an tiine ghoirid thainig iad air an ais agus
seachdnar fhear comhla riu, agus bogha is
saighead an laimh gach fir. Shaoil Somh-
airle gu robh iad a' dol 'g a mharbhadh, ach
an uair a chunnaic iad nach robh olc air
bith 'n a bheachd bha iad c^irdeU gu leoir.
An Coigreach
Chuir coltas Shomhairle ionghnadh mor
orra, agus an uair a thug iad a s teach do'n
bhaile cha robh duine anns a' bhaile nach
DUTHAICH NEONACH
robh a mach aig na dorsan, a' spleuchdadh.
le iongantas air coltas a' choigrich. Thug
iad air beulaibh a' bhreithimh e agus dh'
iarr am breitheamh a chumail greis anns a'
phriosan gus am faiceadh iad ciod a dhean-
adh iad ris. Bha e air a dheagh bhiathadh ;
dh' fhas e fein agus nigheannan an fhir a
bha a' gleidheadh a' phriosain anabarrach
mor aig a cheile, agus dh' ionnsaich e bhuapa
doighean agus cleachdanna na duthcha.
An ceann greis leig iad mu reir e, ach dh'
fhas e cho gaolach air na daoine agus air
an ^ite 's gu'm b' fhearr leis fantuinn ann
seach dol air ais am measg a dhaoine fern.
Fhuair e aoigheachd ann an teaghlach
gasda ; duine coir aig an robh bean cho coir
ris fhein agus ditJiis nighean. Ann an cuid
de rudan bha iad fada lir dheireadh oirnne,
ach ann an rudan eile bha iad fada air
thoiseach oirnn. Theab iad tuiteam as an
seasamh le gaireachduinn an uair a chunnaic
iad Somhairle a' gabhail toit de'n phiob,
agus a reir choslais, cha chual iad iomradh
riamh air la an Tighearna.
Ged nach robh Somhauie Butler a' gabhail
air a bbi diadhaidh bha urram aige do'n
t-Sabaid, agus bhiodh e a' cur seachad an
1^ gu samhach soluimte a reir gn^ths 'aith-
richean. Bha e a' cur ionghnadh m6r orra
gu de a bha toirt air sin a dheanamh, ach
mu dheireadh chomh-dhuin iad gu robh
crosdachd air chor-eigin a' tighinn air uair
's an t-seachduin agus gur e sin a bha toirt
air stad d'a obair.
Daoine gun iochd
Uair a bha an cnatan air agus droch casd
aige chuir e ionghnadh m6r air nach robh
nigheannan an tighe idir cho faireachdail
ris agus a shaoil e a bhitheadh iad, agus iad
'n an creutairean b^igheil coibhneil gu
nMurra. An ^ite a bhi mtiirneach uime
agus e tinn, is ann a ghabh iad fearg, agus
thuirt iad ris gu robh e dalma dha iomradh
a dheanamh air cnatan 'n an eisdeachd-san.
Chuir so iongantas nach bu bheag air,
ach chuir e iongantas na bu mho air an uair
a dh' innis te dhiubh dha gu robh a h-athair
a' fulang gu mor le droch ghalair ; gu'm
biodh droch ghreisean de shannt a' tighinn
air.
An toiseach cha b' urrainn Somhairle na
nithean sin a thuigsmn, ou" cha robh ach
prabadh dona aige de chainnt na diithcha,
ach mu dheireadh thuig e gu robh doighean
nan daoine ud calg dhireach an aghaidh ar
doighean-ne a thaobh easlainte a' chuirp
agus a' chridhe. Bha iad a' cunntas eas-
lainte cuirp 'n a ni narach, toUlteannach air
peanas cruaidh, agus mar sin chan innseadh
duine air bith gu robh e tinn, air eagal gu'n
rachadh a chur anns a' phriosan. Air an
laimh eUe ch? robh naire air bitb orra nithean
diomhair an anama (nithean a cheileas
sinne) innseadh do coin an adhair.
Cha robh e modhail do dhuine fheoraich
de dhuine eile ciamar a bha e, agus an
^ite a cheile fhaUteachadh mar a ni sinne,
so mar a labhradh iad an uair a thachradh
dithis dhiubh air a cheile : —
A. — Tha mi an dochas gu bheil thu maith
an diugh ?
B. — Chan 'eil mi ach gle mheadhonach ;
tha teumannan a' tighinn fodham breugan
innseadh.
A. — Tha mise duilich, a laochain, air do
shon ; c'uin a dh' fhairich thu an donas a'
dol annad.
B. — Tha e annam a nis o chionn seach-
duinn ; Di-mairt theab mi poca buntata a
ghoid ; Di-ciadaoin bha mi na bu mhiosa
agus th^inig e 'n am chridhe fear de mo
choimhearsnaich nach toigh leam a mhort,
ach chuir a' bhean a luighe mi agus chuir
i fios air an dotair-chridhe, agus tha mi a
nis na's fhearr ; chan 'eil cearr orm ach
gaol nam breug.
A." — ^Agus ciamar a tha do bhean 1
B. — ^Tha ise, an truaghan, a' fulang le
droch ghreim de fharmad, ach tha i dol a
chumail a sealladh dhaoine gus an teid i
na's fhearr.
Fasain na ddthcha
A h-uile latha bha moran dhaoine tighinn a
dh' fhaicinn Shomhairle, agus 'g a cheasnach-
adh mu'n dtithaich as an d' thainig e, ach
leis nach robh e furasda dha an tuigsinn bha
e a' f^s car sgith dhiubh, agus aon latha an
uair a dh' fheortich boirionnach reamhar
dheth an robh gean maith air thuirt e gu
cas crosda nach robh.
Cha luaithe a bha am facal a mach as a
bheul na bha aithreachas air, oir chunnaic
e gu robh e miomhail dha bruidhinn ri
boirionnach gu neo-shiobhalta, eadhon ged
a bha i reamhar fhein, ach an aite fearg a
ghabhail no a bhi a-xr a goirteachadh le caise
a' choigrich, is ann a thionndaidh i ris gu
caomhad faireachdail, a' tairgsinn dha flur-
aichean a chuireadh e r'a shroin agus rudan
mUis a chuireadh e 'n a bheul, agus gach
rud eile a bha i a' saoilsinn a dh' fhogradh
gruaim agus a mheudaicheadh gean.
Tha e coltach gu'n d' innis am boirionnach
gu robh droch shunnd air, oir an ath mhad-
uinn m'an d' eirich e bha seachd no ochd de
na coimhearsnaich aig an dorus a' feoraich
an d' fhalbh an droch ghean a bha air.
DUTHAICH NEONACH
Bud nkvach
An aite a bhi faighidinneach is truacanta
ri daoine tinne mar a tha sinne tha e air
a chunntas 'na rud narach agus 'na chionta
mor ann an Tiraluin (b'e Tir^luin ainm na
diithcha) gu'm biodh neach tinn. Ma
tbuiteas duine ann an droch shlain^"e no ma
chailleas e a chail 's a neart m^r ruig e tri
fichead 's a deich, tha a choimhearsnaioh.
a' m'an sealltainn sios air, agus is maith
a dh' eireas da mur cuirear anns a' phriosan
e.
A reir nan laghannan a tha aca, tha
peanasan sonruichte air an cur a mach air
son gach seorsa galair, direach mar a tha
sinne a' peanasachadh gach seorsa cionta ;
tapaid, is daorach, is meirle, is mort. Gun
fhios nach ann a theid thu fein, a leughadair,
do Thiraluin fhathast, faodaidh mi cuid de
na peanasan a tha iad a leagail air daoine
tinne a chur sios air an duilleig so, los gu'm
bi thu 'n ad earalas : —
An Tinneas
Greim-loinidh.
Cnatan no Fuachd
An Triuth no Ghri-
uthach.
GalajT-cleibh, Beul-a-
mhaothain,
Greim - mionaich ,
Losgadh - braghad,
no droch ghrtithan.
Na Fiabhruis, a'
Bhreac, a' Bhuidh-
each, agus an Tinn-
eas-tuiteamach.
Am Peanas
Tri miosan priosain.
Deich tasdain de
ch^in.
Crtin c^in air p^isd-
ean agus deich tas-
dain fhichead air
daoine mora a th^i-
nig gu aois.
Seachduin priosain.
Bliadhna priosain is
ckin a reir inbhe
an duine thinn.
deachaidh aig an fhear-lagha air so a dhearbh-
adh agus toirt air an Diuraidh a chreidsinn
gur e an fhirinn a bha anns na thubhairt e,
gheibheadh an duine mu reir gun smal air
bith air a' chliti. Ach cha do chreid an
Siorram agus an Diuraidh na thuirt am fear-
lagha as a leth ; bha sin duilich dhaibh, oir
bha an duine a' casdaich gun sgur agus neul
mha-easlainte air 'aodann. Fhuair an Diiiraidh
an duine ciontach, agus an uair a thug iad
a stigh a' bhinn sin, labhair an Siorram ris
a' phriosanach mar so : —
" A dhuine oig, fhuair thu an diugh
deuchainn chothromach air beulaibh Diur-
aidh d' ad luchd-dtithcha air son a' chionta
oillteil a bha air a chur as dc leth, agus tha
an Diuraidh gvt h-aon-sgeulach de'n
bheachd gu bheil thu ciontach. Sin binn
a tha ceart, agus ged a bu mhaith leam-sa
trocair a nochdadh dhuit agus thu cho
6g, tha eagal orm nach gabh ceartas an
lagha a riarachadh gun thu bhi air do
pheanasachadh gu trom. Chan e so a'
cheud uair a thainig tu air mo bheulaibh ;
an uiridh bha thu dona le cuing is cion
analach ; roimhe sin bha leum-droma
is fiabhrus-loinidh ort, agus ged nach 'eil
thu ach coig bliadhna fichead bha thu
cheana deich uairean anns a' phriosan
air son thinneasan a ghabh thu. Na'n
leiginn do leithid-sa mu reir, bhithinn a'
toirt gniiise do sheorsa dhaoine a tha a nis
a' togail an cinn 'n ar measg, droch dhaoine
ris an abrar lighichean, ^daoine a tha ann
an co-bheinn ri cumhachdan an dorch-
adaia, agus a tha a' mealladh an co-
chreutairean le stuthannan nimheil nach
'eil criosdail. Mar sin bidh tu air do
chumail ann am priosan an corr d' ad
bheatha."
Ma ruigeas duine coig is tri fichead m' an
toisich a leirsinn no chlaisteachd air dol air
an ais chan 'eil iad cho trom air 's a bhitheadh
iad na'n do chaill e iad na b' oige, ach tha iad
anabarrach trom air daoine air a bheil siataig
no aillse, no tinneas-critheanach, no caith-
eamh.
Bha Somhairle Butler anns a' chuirt 1^
a bha duine truagh air an robh a' chaitheamh
air fheuchainn air beulaibh Siorram is
Diuraidh. Thugadh dha deuchainn cho
cothromach 's a b' urrainn priosanach
fhaotainn ; bhruidhinn fear-lagha as a leth,
ag r^dh nach robh a' chaitheamh air an
duine idir ach gu robh e a' leigeil au- gu
robh a chionn gu robh e a' feuchainn ris
a' char a thoirt a maor a' pheansoin agus
airgiod fhaotainn bhuaith le ceilg. Na'n
Na blanndairean
Ach mur bheil muinntir Thir^luinn a'
fulang dhotairean tha iad a' fulang seorsa
eile a tha gabhail an aite, daoine ris an abair
iad blanndairean. Cha ghabh na blann-
dairean gnothuch ri eucailean a' chuirp, oir
IS e an dreuchd-san aingidheachd a' chridhe
a chumail sios. Theagamh gu'n cuu' duine
a tha buailteach do bhreugan no do mheirle
fios air a' bhlanndaire uair no dha 's an t-
seachduin, agus tha e coma ged a bhiodh
fhios aig na coimhearsnaich gu bheil e ann
an lamhan a' bhlanndaire, oir chan 'eil sin 'n
a thamailt air bith ann am Tiraluinn. Chan
'eil e air a chunntas tamaUteach gu'm biodh
am blanndaire a' tadhall tighe na's mo
na tha e air a chunntas 'n ar measg-ne an
dotair a bhi 'g a thadhall.
AM FACAL AGUS AN SAOGHAL
Ma thachras gu'n gold duine cuid a
choimhearsnaich, no gu'n cuir e tigh a
choimhearsnaich air theine, no gu'n dean e
rud-eigin eile de'n t-seorsa sin, a tha sinne
anns an duthaich so a' cunntas 'n a rud
narach agus 'n a' chionta, bheirear air falbh.
e do thigh -eiridinn far an seallar as a dheidh
gu caomhail agus gu gradhach, agus far am
faigh e gach comhfhurtachd air chosdus na
dtithcha gus an teid e na's fhearr.
Ma tha e ann an suidheachadh maith
theagamh nach teid e am measg nan cuman-
tach do'n tigh-eiridinn, ach gu'n cuir e fios
air blanndaire d'a thigh fein, agus gu'n
innsear an sin d'a choimhearsnaich gu'n d'
fhairich e droch spang de neo-mhoraltachd,
agus nach bi e s^bhailte a leigeil am measg
dhaoine gus am bi an donas air a chur a mach
as. An sin theid a chairdean 'g a amharc
agus feoraichidh iad dheth car de na ceart
cheistean a bhios sinn a' ci r air daoine tinn ;
feoraichidh iad a bheil fada o thoisich na
droch ana-miannan ann ; ciamar a nochd iad
iad fein an toiseach ; an robh an neo-
mhoraltachd dtithchasach dha, agus ceistean
eile mar sin.
Blanndairean
Tha muinntir Thiraluinn a' paigheadh
nam blanndairean direach mar a tha sinne a'
paigheadh nan dotairean ; bheir iad dhaibh
gini oir gach uair a chuireas iad fios orra.
Chan e sin a mhain ach fosglaidh iad an
inntinn 's an cridhe dhaibh agus cha cheil iad
eucailean an anama orra na's mo na cheileas
sinne air an dotair c' ^ite a bheil sinn goirt.
Mar so tha na blanndairean a' %otainn
cothrom air na daoine a leigheas nach 'eil
ministearan a' faotainn anns an diithaich so,
oir is annamh duine a dh' innseas do'n
mhinistear gu bheil iarrtus aige dol a ghoid
no gu bheil sannt aige air cuid a choimhear-
snaich. Tha na, blanndairean air an teagasg
fad choig bliadhna ann an Oil-tnigh na Mi-
cheill agus an uair a thig iad a mach as a sin
tha ainm aca air gach galair is urrainn tighinn
air cridhe no anam mhic an duine, air chor
agus gur h-urrainn daibh ainm a chur air
rud air bith a tha cur ort. Leanaidh
muinntir ThirMuinn riaghailtean is comh-
airlean nam blanndairean a cheart cho
curamach 's a leanas sinne ordugh an
dotair.
Am Facal agus an Saoghal
SIN an tiotal aig leabhar beag a bha air a
chur a mach o chionn beagan bhliadhnachan
le Emil Brunner, ard fhear-teagaisg ann an
Oilthigh Gearmailteach ; leabhar a tha cho
Ian de nithe maithe 's a tha ubh de bhiadh.
Tha Pol ag radh gu bheil m6ran de ghne
ghuthan anns an t-saoghal agus nach 'eil
aon dhiubh gun seagh. Tha mi an dtiil nach
abradh Pol sin mu na leabhraichean a
chithear ann am buthan-leabhraichean an
diugh. Tha gu leoir dhiubh gun seagh ;
tha iad air cho beag seagh 's nach fhiach
dhuit feadhainn dhiubh fhosgladh.
Tha Emil Brunner a' deanamh obair
fhiachail anns an t-saoghal an diugh air
taobh nan Sgriobturan agus mar shearmon-
aiche a tha creidsinn ann an cumhachd an
t-soisgeil. Tha nithean 'n a theagasg nach
'eil mise a' tuigsinn, agus nithean eile nach
'eil furasda gabhail riu, ach air a shon sin
tha mi cinnteach gur guth o Dhia guth an
duine so, agus gu bheil ^ileadh beatha 'n
a theagasg.
Tha aon phuing shonruichte air a bheil e
calg-dhireach an aghaidh smuaintean is
beachdan an t-saoghiil anns a' ghineal so ;
tha e a' teagasg gu bheil an Eaglais air a
puinnseanachadh an diugh leis an ddigh-
smuaineachaidh aig speuradairean agus feall-
sanaich mu'n t-saoghal, daoine a tha lean-
tuinn solus an reusoin fein a mh^in an ^ite a
bhi toirt geill do Fhacal an Tighearna.
Am Facal beo
Tha e cinnteach gu'n do labhair Dia o
shean facal bed ; tha e cinnteach gu bheil
Dia a' labhair t an diugh fhathast, agus gur
e ceud dbleasdanas na h-EaglaxS ^isdeachd
ris an fhacal bhed sin. Tha e ag r^dh nach
e litir an Sgriobtuir am facal bed so, ach
chan 'eil e idir soilleir ciod an daimh a tha
eadar briathran a' Bhiobuill agus am facal
bed, c' ^ite a bheii an dara aon a' toiseachadh
agus an t-aon eile a sgur.
Chan ann le rannsachadh na h-inntinn a
ruigear air firinn an t-soisgeil, is cha mho a
dh' fhaodas reuson mhic an duine breith a
thoirt air an fhirinn sin ; tha i air a foill-
seachadh le Dia. Labhair Dia o shean anns
na f^idhean agus ann an losa Criosd, is tha
e a' labhairt annta fhathast. An taobh a
mach de'n Bhiobull agus de'n chreideamh
Chriosdiudh chan 'eil soius fior iir bith ri
%aicinn ; chan 'eil anns an eolas spioradail
air an teid aig daoine air ruighinn le an
tuigse no an eanchainn ach solus a chuireas
AM KARGAICHE
air seachran iad. Na'n robh so air a r^dh
le searmonaiche G^idhealach ann an Giidhlig
theireadh daoine gu robh an cuthach air,
ach tha e air a r^dh le sgoilearan agus
diadhairean a tha cleachdadh a bhi tomhas
am briathran, air chor agus gu'm feumar na
beachdan so a ghabhail an da rireadh, na
ceart bheachdan a bha aig Pol o chionn nan
ceudan bliadhna. " An uair nach b' aithne
do'n t-saoghal, tre ghliocas, Dia, bu toil
le Dia le amaideachd an ni a bha air a shear-
monachadh, iadsan a the^rnadh a ta creid-
sinn " (1 Corint. i. 21).
Ma th6isicheas tu air firinnean a' Bhiobuill
a mhineachadh do dhaoine ttirail tha a'
cheist so 'n an inntinn fad na h-tiine, ciod
an dearbhadh a tha agad gu bheil so fior ?
Theireadh Emil Brunner nach urrainear
gu br^th dearbhadh fhaotamn o'n taobh a
muigh, no dearbhadh a riaraicheadh reuson
an duine ; " chan 'eil fios aig neach sam bith
air nithean Dhe, ach aig Spiorad Dhe."
" Cha ghabh an duine n^durra ri nithibh
Spiorad Dhe ; oir is amaideachd leis iad ;
agus chan 'eil e an comas da eolas a ghabhail
orra, do bhrigh gur ann air mhodh spioradail
a thuigear iad." " Ach bheir an duine
spioradail breith air na h-uile nithibh,
gidheadh chan 'eil e fein fo bhreith duine
sam bith, oir c6 d'am b' aithne inntinn an
Tighearn, agus a theagaisgeas e ? ach tha
inntinn Chriosd againne."
An solus 0 shuas
Cha riaraich an fhreagairt so an saoghal,
oir tha mujnntir an t-saoghail ag iarraidh
gu'm biodh an creideamh Criosduidh air a
dhearbhadh anns a' cheart d6igh anns a
bheil firinnean eile air an dearbhadh, le*slat-
thomhais na h-inntinn. Ach ciod a tha
sin a' ciallachadh ach gu bheil iad an dtiil
gu bheil edlas spioradail coltach ris gach
gne eile de eolas, agus gu'm faigh mac an
duine a mach Dia le bhuadhan fein, direach
mar a fhuair e a mach diomhaireachdan
an dealanaich agus a' chruthachaidh uile.
Daoine a theid aca air na reultan a chur air
mheidh ; air a' ghr^in agus air a' ghealaich
a ohuartachadh, agus air gille-frithealidh a
dheanamh de 'n d3alanach, agus a dhearbhas
na nithean a bhios iad ag r^dh mu oibreach-
adh a' chruthachaidh cho cinnteach 's nach
gabh teagamh cur annta, — 'tha e duilich do
na daoine sin eisdeachd le faighidinn an
uair a theirear riu nach gabh firinnean
spioradail a bhi air an dearbhadh.
An uair a labhrar air Facal Dhe thatar a'
ciallachadh, anns a' cheud ^Ite, Facal a'
Bhiobuill. Is e am Biobull an cearcall-
mullaich agus an cearcall-m^is a tha cumail
rl cheile gach eaglais anns an t-saoghal, an
eaglais Phapanach agus an eaglais Phros-
tanach ; is e am Biobull an tobar as a bheil
iad a' tarruing am beatha, linn an deidh linn.
Gun am Biobull chan 'eil anns an eaglais
ach coinnlear gun solus. Tha am Biobull
'n a fhianuis aii- an fhoillseachadh a rinn
Dia air fein ann an losa Criosd. Chan ann
anns an Leabhar a gheibhear am foillseach-
adh sin ach ann an Neach a tha bed. Chan
fhaodar na Sgriobturan a chur ann an ^ite
Chriosd ; chan 'eil annta ach fianuisean
airsan.
Am Marcaiche
AN" diugh tha ministearan a' saoilsinn nach
urrainn dhaibh obair na sgireachd a dheanamh
gu ceart mur bheil motor car aca, ach cha
robh motor car aig Iain Wesley ged rinn
6 leis fein barrachd d3 obair shoisgeulach na
tha a h-uile C16ir an Inbhir-Nis a' deanamh
an diugh.
A h-uile 1^ bhiodh e air a chois aig ceithir
uairean 's a' mhaduinn ; bha a h-uile
mionaid de'n Ik agus a h-uile la de'n t-seach-
duin air an cur gu feum is bull, air chor agus
nach robh mionaid air a call. Fad bhliadh-
nachan bha e a' marcachd c5ig mile de mhil-
tean 's a' bhliadhna, agus air uairean a'
searmonachadh tri fichead uair 's an t-seach-
duin. Uile gu leir mharcaioh e da cheud
mile de mhiltean, mar gu'n raohadh e ochd
uairean mu'n cuairt an t-saoghail, Chaidh
e the iris air iomadh aiseag is abhainn is
cuan ; chaidh e thairis air a' Chuan ELrion-
nach d^ fhichead uair ; chaidh e thairis a"r
an Atlantic do America amis na laithean anns
an gabhadh an t-aiseag dliith air ceithir
miosan ; is chaidh e thairis air a Chuan-a-
Taath do'n Olaint an uair a bha e ceithir
fichead bliadhna a dh' aois.
Gu bull mhaith
Ann an eachdraidh an t-saoghail chan
aithne dhomh duine eile a bu dilse agus a bu
dichiollaiche 'na obair na Iain Wesley, no
duine eile a leig seachad cho beag d'a tiine
gun a cur gu bull cheart. An uair a
sheasas sinn air beulaibh ar Breitheamh gus
ounntas a thoirt air ar beatha tha mi an dtiil
gur e sin an dlteadh as mo a db' fhaodas?
8
AMMARCAIOHE
eagal a chur air a' mh6r-chuideachd againn,
gu'n do leig sinn uiread d'ar n-tiine seachad
gun feum a dheanamh dhith. Ach cha do
leig an duine ud aon mhionaid seachad. A
thuilleadh air an astar a shitibhail e, agus an
obair shoisgeulach a rinn e, sgriobh e leabh-
raichean-eachdraidb, is foclairean, is leabh-
raichean-gr^mair, agus dh' ionnsaich e c6ig
c^nainean. Anns an diollaid bhiodh leabhar
'na l^imh ; ma dh' fheuinadh e feitheamh ri
aiseag bheireadh e a mach a pheann is dh' ath
cheannaicheadh e an tiine, a' sgriobhadh
searmoin air son dhaoine naqh b' urrainn a
ghuth a chluinntinn, Bhiodh e a' searmon-
achadh air a' bhl^r na bu trice na bhiodh e
a' searmonachadh ann an eaglais oir dhiult
moran de mhinistearan na h-eaglais Shasun-
naich a leigeil a steach d' an ctibaidean. Ach
dheanadh Iain Wesley ctibaid dha fein ann
an kite air bith am faigheadh e daoine a dh'
^isdeadh ris ; ann an se6mraichean, ann an
saibhlean ; air an rathad mh6r,
Dh' eisd an sluagh ris le tlachd
Bha na ceudan agus na miltean air an diis-
gadh agus air an iompachadh fo shearmon-
achadh an duine bheannaichte so. Chuir an
Tighearn a sheula gu foUaiseach agus gu
cumhachdach air a shaothair, agus rud xon-
gantach ann an stiUean dhaoine nach 'eil a'
creidsinn ann an dtisgaidhean de'n t-se6rsa
ud, lean is mhair obair Wesley, chan e
bliadhna no dhk ach r^ a bheatha uile, a sior
dhol air a h-aghaidh ann an doigh shamhach.
Ach ged dh' eisd a' mhor-chuideachd ris le
tlachd bha feadhainn eile ann nach eisdeadh
ris idir; daoine aig an robh barrachd grkin
air na bha aca air Satan. Bhiodh iad sin a'
feuchainn ri stad a chur air ; uair is uair
bha e ann an cunnairt bhuapa, aodach air a
stialladh agus clachan is pluic air an tilgeadh
air, ach bha gealladh an Tighearn air a
choimhlionadh dha is thug e kithne d'a ain-
glibh m'a thimchioll chum gu'n gleidheadh
iad e 'n a shlighibh uUe.
A mach o'n eud dhiadhaidh a bha 'n a
chridhe b'e a' bhuaidh sh6nraichte eile a bu
chomharraicbte ann an Iain Wesley an ttir
nkdurra a bka ann. Bha gliocas an t-saogh-
ail so fein aige cho maith ris a' ghliocas a
tha o shuas. Chan 'eil mi an dtiil gu'n do
chuir e feum air dotair riamh ; ged nach robh
e m6r no Ikidir bha e slan is fallan ; beothail
is deas 'n a phearsa, agus cho maith air a'
chadal ri Mghr. Gladstone. A dh' aindeoin
gach ctiram agus ro-chilram a bha e a' givilan
cha do chaUl e riamh uair chadail air an
tkilHbh.
Coslas diadhaidh
An uair a rkinig e aois bha fhalt cho geal
ri canach an t-sleibhe, is tha e air a rkdh gu
robh maise agus cumhachd na diadhaidh-
eachd cho soilleir air aodann 's gu'm biodh
iad a' cur s61uimteachd agus eadhon eagal
ann an cridheachan dhaoine aotrum a
rachadh do na coinneamhan aige a mhagadh.
Cleas dhaoine eile aig a bheil m6ran ri
dheanamh, agus a bhios a' cur m6ran obair
as an deidh, cha robh Iain Wesley uair air
bith 'na chabhaig, is cha mh6 a chuireadh e
an t-each a bhiodh e a' mareachd 'n a chabh-
aig. Ach air a shon sin bha e daonnan air
ceann a dhleasdanais aig a' mh'onaid.
Bha e ochd is ceithir fichead an uair a
shiiibhail e ; seachduin m' an do chaochail e
bha e a' searmonachadh. Uile gu l^ir liubh-
air e suas ri da fhichead mile searmon, rud
nach do rinn duine eile riamh.
Fad a' bheatha bha e a' gleidheadh leabhar-
latha 'n a ph6ca anns am biodh e a' sgriobh-
adh gach ni a bha tachairt air, na smuain-
tean agus na faireachduinnean a bhiodh a
tighinn 'n a chridhe a thaobh nithean spior-
adail, agus a thaobh nithean eile cuideachd.
Gabhaidh an leabhar sin ceannach ann am
btith air bith a bhios a reic leabhraichean,
agus is fhiach e a leughadh.
Thug na leabhraichean a sgriobh e deich
mile fichead punnd Sasunnach a steach,, dha,
ach thug e seachad sin uile ; an uair a shiubh-
ail e cha d' fhkg e ach se fichead punnd
Sasunnach, agus an t-eaoh, agus deannan
spkinnean. Ach dh' fhag e oighreachd a b'
fhekrr, an eaglais Mhethodach, te de na
h-eaglaisean Prostanach as motha air an
t-saoghal. .
Aireamh 2
1947
Searrag Anns An Deathaich
Leis an Urr. Calum MacLedid, M.A., Nach Maireann.
" Oir tha mi mar shearraig ann an deataich." — Salm cxix. 83.
" OIR tha mi mar shearraig aim an death-
aich," arsa an Sahnadair. Smaoinich air
puta crochte ann an caochan na deathaich,
agus tuigidh tu an ni a bha an Sahnadair
ag ciallachadh. Is e craiciorai a bha san
t-searraig. Bha feannadh builg air a dhean-
amh air caora no air gabhar, agus an craicionn
air a chleachdadh 'na shoitheach gu btiith
cumail fiona no ola no ni sam bith de 'n
t-se6rsa sin. Cha robh 4ite bu fhreagarraiche
gus an t-searrag a chur as an rathad na a
crochadh ris an tallan no air an sparr. Agus
cha bhiodh i fada an so gus am biodh dreach
na deathaich oirre.
Is ann, ma thk, ri searrag de 'n t-seorsa
so a tha an Salmadair 'ga shamhlachadh
fhein. Bha e air a sh^rachadh le geur-
leanmhuinn, agus air a chuairteachadh le
luchd mi-ruin ; bha daoine mora a' deanamh
dimeas is t4ire air, air son a chr^bhaidh 's
a chreidimh. Bha n^imhdean o 'n taobh
a muigh, ann an iomadh riochd, a' deanamh
nia b'urrainn iad 'na aghaidh a chionn gu
robh e a' leantainn lagh is reachd lehobhah .
Bha, a rithis, teagamhan o 'n taobh a stigh
'ga sh^rachadh, air eagal gun gabhadh e
nkire de aobhar an Tighearna. Bha an
saoghal is daoine a' feuchainn ri a thoirt a
thaobh, agus bha peacadh is anmhuinneachd
a chridhe fhein 'ga sh^rachadh. Bha e an
droch shuidheachadh — suidheachadh a bha
an-fhoiseil agus duihch a ghitilan do neach
air an robh eagal Dhe.
" Air fantuinn dhomh gu fad am thamh,
Laigh air mo chnamhan aois :
Laigh dusd is sgleo ro mh6r is b^s,
Laigh duibhr' a ghnath is daors' ;
Laigh tosd is bron air iomadh fath,
Laigh cuing an aite saors' ;
'S mur faigh mi fuasgladh nuas o 'n aird,
Dhomh 's dualach smaig an aoig."
" Tha mi," ars esan, " mar an t-searraig
anns an deathaich ; eadar a h-uUe ni a
th 'ann cha mhor gu bheil tarruing analach
agam." .. ■ ■
Agus nach e61ach air an t-suidheachadh
a tha an so m6ran de shluagh an Tighearna ?
Air an cuairteachadh le ^mhghairean is
trioblaidean is n^imhdean o 'n taobh a
muigh, agus air an s^rachadh le teagamhan
is eas-creideamh o 'n taobh a stigh ; nithean
agus muinntir a bu chdir a bhith 'nan neart
do an creideamh agus 'nam beathachadh
do an ddchas, is ann a tha iad 'nan aobhar
taire is maslaidh. Nam b 'ann a reir coltais
a bhiodh a' chilis is ann a theireadh tu gu
robh freasdal Dhe fhein 'nan aghaidh. Agus
seach gu bheil mothachadh spioradail is
faireachadh be6 air an siubhal tha iad ml-
riaraichte is an-fhoiseil. Tha iad direaoh
mar neach 'na shuidhe anns an deathaich.
Ach is maith nach ann a reir coltais a tha
an cuis — • " gur ann a tha gach ni ag
oibreachadh chum maith do 'n dream aig a
bheil gradh do Dhia " — do 'n dream a tha
cur am muinghmn ann an reachdan leho-
bhah.
I. — Seall, ma thk, air suidheachadh na
sear r aig.
Tha i crochte anns an deathaich, air a
cuairteachadh le ni a chanas an t-siiU nach
'en taitneach no maiseach no eadhon furasda
a ghiulan. Agus rud eile, cha bhi i fada
ann gus am bi dath is dreach na deathaich
oirre. So an suidheachadh anns an robh
an Salmaldh, agus anns am bi sluagb an
Tighearna iomadach uair. Saoilidh iad fhein
agus muinntir eUe nach 'eU sgeimh no
grinneas orra. Tha trioblaidean is briseadh
cridhe 'gan s^rachadh, agus a' toirt an
aoibhneis air falbh. " Gidheadh cha do
dhi-chuinhnich iad reachdan Dhe." Agus
thug Dia dhaibh fuasgladh agus furtachd ;
agus thuig iad fa-dheoidh gun d'oibrioh
gach deathach is ceo chum maith dhaibh
seach gu robh a laithreachd fhein maiUe riii
fad an t-siubhail.
Ach tha iomadach ni ann an suidheachadh
na searraig a tha feumaU. Tha an deathach
fhein feumair air son iomadach ni. Is e
an deathach a ni stiidh, agus- tha an-s(iith
feumail air son tothair ; bheir e fas air gach
b^rr is p6r. Ma theid an deathach a stitiradh
anns an doigh as coir dhi 's ann a ni i feum —
ni i| suith, agus bheir an stiith fks air b^rr
is arbhar. Fhaic thu, ged is searbh an
stiith, ni e dath br^agha buidhe — buidhe,
an dath a tha 'na chomharra air s^sachadh
is s61as. Is buidhe, ma th^, do shluagh an
Tighearna ; agus tre thrioblaidean is ^mhgh-
atrean ni an Tighearna iad fa-dhe6idh l^n
bhuidheach le an suidheachadh 's le an
staid. 'S e an deathach a ghreidheas an
fheoil reiste ; agus tha bias is beathachadh
san fheoil reiste nach 'eil am feoil sam bith
eile. Agus an uair a tha gach ni eile gann
bheirear l^mh air an fheoil a tha greidhte
san deathaicb. Is minic a bheir an Crios-
daidh Ikmh air na thug Dia dha ann an
trioblaid 's ann an teinn, agus a tha gle
reiste ann an deathaich 's ann an ^mhghar.
Agus is e a ni an greim mills ; 's ann ann a
tha an sugh 's an s^sachadh.
Far am bi ceo bidh teine, agus far am bi
teine bidh births is tiormachd. Is ann a
chum 's gum bi iad tioram greidhte a th^tar
ag crochadh nam putan san deathaich. Cha
lobh 's cha ghrod iad anns an deathaich ;
cha bhi fliuchadh no fuarachd orra ann an
caochan ceothadh. Agus is iomadh blaths
naomh agus tiorachd grMdh spioradail a
rainig air sluagh an Tighearna tre dheathaich
amhghair is eigin an t-saoghail so. Ged a
bha iad anns an deathaich, bha teine graidh
an t-Sl^nuigheir air fhadadh, agus cha
b' fhada gus an do las e 'nan cridhe. Agus
tha iomadach blaths is coibhneas an cois
an teine. Far am bi teine dea.saichear
biadh. Is fhada bho chuala mi: " tigh
bochd, tigh gun teine gun tuar." Bidh an
tuar, no am biadh, an cois an teine ; agus
bidh coibhneas is cairdeas is fialaidheachd
an cois a' bhidh. 'S e tigh bochd tigh gun
ce6 as ; 's e fardaich thruagh tigh gun teine
gun tuar.
Tha, ma tha, a beannachd fhein an cois na
deathaich. Tha mi mar shearraig anns an
deathaich. Tha, agus tha an deathach
geur agus trom air na siiilean, ach ged tha
fhein, rinn i feum dhuinne. Chuir i sinn
a dh' ionnsaigh Facal Dhe agus las i an teine
so dhuinn : " Rinneadh am Facal 'na fhedil,
agus ghabh e comhnaidh 'nar measg-ne, agus
chunnaic sinn a ghloir mar ghloir aon-ghin
Mic an Athar, l^n gr^is agus firinn. Agus
as a lanachd-san fhuair sinne uile, agus grks
air son grais." " Tha mi mar shearraig
anns an deathaich, ach cha do dhi - cuimhnich
mi t' Fhocal-sa." " An Dia a fhreagras
le teine, biodh esan 'na Dhia."
SEARRAG ANNS AN DEATHAICH
/
II. Faic, a nis, anlan a hha san t-searraig.
Cha b 'ann falamh idir a bha an craicionn
nuair a bha e air a chrochadh air an t-
sioman. Nam b' ann, chruadhaicheadh e
agus reachadh e air a cheile air a leithid a
dh6igh agus gun teidheadh e dhith. Cha
robh maith searrag fhalamh a chrochadh
anns an deathaich, air neo cha b' fhada gus
an sgreidheadh 's an cruadhaicheadh i san
teas.
Rud eile, nam b' e bainne a bhiodh innte,
cha b' fhada gus an rachadh e dholaidh ;
ann am beagan iiine bhiodh e tiugh agus air
binnteachadh air a leithid a dhoigh agus
nach tigeadh e a mach as an t-searraig.
Nam b' e uisge fheia a bhiodh ann, mhilleadh
blaths na deathaich e gu maith obann. Ach
is e an l^n a bhiodh anns an t-searraig a
bh^thas ag crochadh anns an deathaich
fion no ola. Bha an da ni so air an gleidh-
eadh agus air an greidheadh ann an searraig
crochte ri sparr no air an t-sioman. Agus
b' e so beatha na searraig ; bha am fion
no an ola ag cumail a' chraicinn tir fallain.
Tha cuimhne agam fhein a bhith faicinn nan
iasgairean ag cur bith anns na putan mus
crochadh iad ris na taobhaia iad air son a'
gheamhraidh. Bha so 'gan cumail gun
chrionadh, gun sgreidheadh. 'S ann a
leaghadh an deathach 's an teas a' bhith
a bha am broinn a' phuta, agus dh' oladh
an craicionn na bha e ag cur feum air de
bheathachadh as a' bhithidh. 'S ann mar
so a bha na searragan anns an robh fion no
ola ; bha an l^n a bha 'nam broinn 'gam
beathachadh. 'S e an ni a ghleidh an
Salmadair, ma thk, gu robh ola nan gr^s 'na
anam, gu robh fion an Spioraid a' lionadh
a chridhe. " Tha mi mar shearraig anns an
deathaich," agus, mar a tha an t-searrag
Ian fiona, tha reachdan an Tighearna a'
lionadh m' anama-sa. Nam b' e Ian sam
bith eile a bhiodh ann, mhilleadh deathach
an t-saoghail 's an Namhaid anam. Ach
mar a bha, is ann a bha an deathach 's an
teas 'nam meadhon air a' chraicinn a bhith
ag 61 beathachaidh as an fhion no as an ola.
"Tha dear bhachd agam," ars an t-Abstol,
" gun oibrich gach ni chum maith do 'n
dream aig a bheil gradh do Dhia," an dream
aig a bheU fion a' ghraidh anns a' chridhe,
's ann a ni an deathach feum dhaibh. Is
iomadh puta a ghrod 's a lobh anns an luim
fo thobhta dheiridh a' bh^ta, a bhiodh
dionach fallain nan robh iad crochte san
deathaich.
lOMRADH AIR LEABHAR UR
III. Agus, a rithis, faic a' bhuaidh a bha
aig an deathaich air na bha am broinn
na searraig.
Bha an deathach ag abachadh an fhiona
a bha san t-searraig., 'S e am fion a bha
crochte san deathaich bu luaithe agus a b'
fhearr a dh' abaicheadh na fion sam bith
eile. Agus mar a b' fhaide a bhiodh e san
deathaich, 's ann a b' fhearr a bha am fion
a' f^s. Bha an ola air an doigh cheudna.
Bha e 'na chleachdadh aca-san a bhith
gabhail ola le am biadh mar a bhios sinne
ag gabhail ime ; b' e an ola an t-annlan
bu mhotha a bha agus a tha fhathast aca
ann an tir Phalestin. Agus bha an ola a bha
san t-searraig anns an deathaich ag abachadh
agus a' sioladh na b' fhearr na ola sam bith
eile. Bha an deathach a' deanamh so.
Nach iomadh anam a dh' abaich trioblaidean
agus amhghairean. Fhuair an Salmaidh
aithne air an so. " Bha mi," ars esan,
" mar shearraig anns an deathaich ; ach
ged bha sin saraichte air stiU 's air slugan,
dh' abaich e mi air son nithean spioradail
agus air son focal is fabhor Dhe agus air son
na siorraidheachd."
Agus, a rithis, bha bias air leth air an
fhion no an ola a bha crochte san deathaich ;
bha iad na bu mhUse agus na bu bhlasda na
fion no ola sam bith eile. Bha an deathach
a' deanamh so cuideachd. So am fion as
■fhearr, am fion a bhios air a chleachdadh aig
suipeir bainnse an Uain. So an ola a
gheibhear air sliabh nan crann-ola far an
robh garadh Ghetsemane. " Tha m'anam,"
ars esan, " bronach eadhon gu b4s." Tha
m' anam anns an deathaich. So an ola a
bha aig na h-6ighean glice 'nan soithichean
's 'nan lochrain — • ola l^n abaich agus air
a deagh shioladh ; ola blasda r 'a h-61 agus
maith a chum soluis ; ola a lasas gu dealrach
an uair a sgeadaicheas na daoine an lochrain
agus a theid iad a mach an coinneamh an
Fhir-nuadh-phosda. Agus is e Fear-an-
graidh a gheibh am bias mUis air fion graidh
an anama. 'S e ni an gairdeachas ann am
maise 's an deakachd a shluaigh, eadhon
iadsan a bha " mar shearraig anns an
deathaich."
lomradh Air Leabhar Ur
Comunn Gaidhlig Inbhir-nis, Leabhar XXXVII.
Leis an Urr. T. M. MacCalmain, M.A., Olaschu.
BU mhath leam iomradh a dheanamh air
leabhar hx a thainig a mach o chionn ghoirid.
Is e so leabhar-oraidean Comunn Gaidhlig
Inbhir-nis. Shuidhicheadh an Comunn so
an 1871, agus bha, is tha, e 'na chleachdadh
aig a' Chomunn a bhith trusadh ri cheile
agus ag cur an clo bho am gu am a' mhor-
chuid de na paipearan is oraidean a leughadh
aig coinneamhan a' Chomuinn geamhradh
an deidh geamhraidh.
Is e an leabhar iir so an seachdamh leabhar
deug thar fhichead a chuir an Comunn
Gaidhlig a mach. Anns na leabhraichean
sin tha saoibhreas eolais taisgte mu ch^nain,
ceol, litreachas, eachdraidh agus cleach-
daidhean nan G^idheal, agus is iomadh
neach foghluimte aig an robh lamh ann an
trusadh an eolais so. Tha mi 'gam mheas
fhein da-riribh fortanach gu bheil na leabh-
raichean sin uile (37) agam ; ged a gheibhinn
saoghal thar na tha duU ris, cha tig an latha
Snns nach amais mi air rud-eigin ur agus
feumail anns na leabhraichean priseil so.
Nan robh agam ris gach leabhar Gaidhlig
is Gaidhealach eile a th' agam a chur bhuam,
chumainn leabhraichean Comunn Gaidhlig
Inbhir-nis gus a' mhionaid mu dheireadh.
Is e leabhar tiugh tomadach a tha an
Leabhar XXXVII ; tha corr is ceithir cheud
taobh-duilleig ann. Agus tha e eireachdail
'na dhreach,
Tha an leabhar a' toiseachadh le dealbh
an Ollaimh Urramaich Gilleasbuig Domh-
nallach, agus a' toirt cunntais air a bheatha
agus a shaothair. Is e an t-OUamh Gillea-
buig Domhnallach " Athair Eaglais na h-
Alba," am ministear as sine a th' innte an
ceartair. Tha e ceithir fichead bliadhna
's a tri-deug a dh' aois, ach tha e fhathast
gu dichiollach ag cumail a phinn air ghleus
agus ag cur ri litreachas na Gaidhealtachd.
Mairidh a chliu mar tighdar (comhla ris an
Ollamh Aonghas Domnallach nach maireann)
eachdraidh Chloinn DomhnaiU, mar ughdar
an leabhair, Na Baird Uidhisteach, agus
leabhraichean eUe, 'Nam bheachd fhein chan
'eil neach ann a chuirinn air thoiseach air
mSr eadar-theangair o chanainean eile gu
Gaidhlig. Gheibhear anns An Laoidheadair
(1935) 4ireamh laoidhean Gaidhlig a dh'
eadar-theangaich e o'n Bheurla. Ach 's
docha leam fhein eadar-theangachadh a rinn
e air laoidh Thennyson {CMirch Hymnary,
No. 588 — " Sunset and evening star' ').
lOMRADH AIR LEAfeHAR UR
Chaidh an t-eadar-theangachadh aig an
Ollamh D6mhnallach a chuir an clo anns na
duilleagan so an 1930, agus tha mi an dochas
gun ceadaich an t-tighdar agus am fear-
deasachaidh dhomh a chur sios an so a
rithist, oir faodaidh feadhainn a bhith ann
nach fhaca riamh e :
" Reul feasgair 's laighe grein
Is aon ghairm ghlan bho 'n ^ird,
'S na cluiimtear g^ir nan oitir-thonn learn
fein
Nuair th^id mi- mach air skU ;
Ach seimh sheol-mara sithchail mar aig
clos,
Gun chobhar no gun fhuaim ;
Nuair ni e triall gu citiin bho chuairt a
bhos
Gu dhachaidh bhuan.
" Clag feasgair 's dubhar speur
'S an oidhche tuiteam balbh ;
'S na cluinntear dubhachas a' bhroin learn
fein
Aig am dhomh falbh ;
Oir, ged a ghiiilaiaeas an sruth mi null
Thar criph mo roid 's mo la,
M'Fhear-itiil gu faic mi fhathast gntiis ri
gnuis
An cala caomh an aigh."
Ach, gus tilleadh gu Leabhar XXXVII
Comunn Gaidhhg Inbhir-nis, tha tri oraidean
deug anns an leabhar, gach aon dhiubh
fiachail. Taghaidh gach neach a reir a
chkH, ach 's e mo cheud roghainn fhein a'
cheud oraid anns an leabhar, anns a bheil
Mgr. Donnchadh Domhnallach, maighstir-
sgoile an Leodhas, ag cur cruinn Ikn corr is
leth-cheud taobh-duilleig de fhacail is ghnkth-
asan-cainnte neo-chumanta a thrus e am
Be^rnaraidh Leodhais. Chan 'eil sinn idir
gann de fhaclairean G^idhlig, ged nach 'eil
sinn 14n-riaraichte le gin aca. Ach tha
m6ran fhacal fhathast air bilean an t-sluaigh
GhMdhealaich nach fhaighear ann am faclair,
agus is math gum biodh iad air an cruin-
neachadh agus air an an cur air paipear mus
teid iad a cleachdadh 's d cuimhne. Cia
meud de 'n luchd-leughaidh a thuigeas na
r^dhan 's na facaU so (cha d 'ritin mi ach an
togail an sud 's an so 4 paipear Mhgr.
Domhnallach) : " Thug e gorrathadh as " ;
" glutadh " ; " roUl ris a' bhus aige'" ;
" sgluis " ; " stiora " ; " doimhthearr " no
" deatharr "1
Tha Mgr. Niall R. Moireasdan 4 MuQe a'
toirt cunntais air " Clann DuUigh : " Piob-
airean Chloinn GhUleathain." Agus tha
paipear ann a sgriobh Mgr. Somhairle
MacGilleathain ann am Beurla mu " Realism
in Gaelic Poetry.'^ 'S e b^rd comasach a tha
an Somhairle MacGilleathain e fh^in, agus
tha e dol gu foghlaimte agus gu domhain a
steach ann am bardachd Gh^idhlig.
Tha Mgr. Seoras MacGhille-bh^in a'
sgriobhadh mu ealain-dealbhaidh nan CeU-
teach ('' Celtic Art "). Ann am feadhainn
eUe de leabhraichean Comunn Inbhir-nis
tha an Lighiche Mac a' Bhreatnaich k Inbhir-
pheofharain cheana air oraidean luachmhor
a chur an clo mu 'n chuspair so. Ach tha
Mgr. MacGhille-bh4in a' toirt am follais
m6ran de fhiosrachadh tir, agus gu sonraichte
tha e a' leigeil fhaicinn nan d6ighean is
innleachdan dealbhaidh a bh 'aig na CeU-
tich.
Tha Mgr. Murchadh Moireach a' sgriobh-
adh mu " Mhairi Nighean Iain Bh^in," no
" Mairi Mh6r nan Oran." Agus, mur 'eU
mi ag ainmeachadh nan oraidean 's nan
oraidearan eUe, cha dubhairt sin nach 'eil
na sgriobh iad, taitneach agus feumail.
Chan 'eil mi ag aiameachadh ach a' bheagain
a fhuair mi uine ri leughadh fhathast.
Theid mi am bad na feadhna eile aig a'
cheud chothrom.
Ach tha d^ phaipear eile aim air nach
tug mi iomradh fhathast, ach feumaidh mi
tarraing a thoirt orra, oir tha iad a' togail
cheistean cudthromach a thaobh seann
eachdraidh nan Gaidheal. Is iad sin oraid
leis an Ollamh MacBhatair air " Eachdraidh
na Gaidhlig an Albainn," agus oraid leis an
Ollamh Mall Ros nach maireann air *' Ceud-
thoiseachadh na Gaidhlig Albannaich." Tha
an d^ oraid sin am Beurla, agus tha iad an
aireamh dhoighean a' nochdadh bheachdan
a tha gu tur an aghaidh a cheUe.
Tha e air a r^dh gu robh coille dhomhail
ag cdmhdach na mor-chuid de Albainn aig
tiis eachdraidh na diithcha so. Tha eagal
orm gu bheil na sgoUearan mora againn air
chall anns a' choille sin fhathast, agus iad
a' lorg sinnsireachd nan Gaidheal. Chan
e coire nan sgoilearan a tha sin, oir is e
gle bheag a tha maireann an diugh gu solus
a chur air na linntean dorcha o chian.
An uair a theid luchd-eachdraidh am bad
seann-eachraidh duthcha sam bith a' sgriobh-
adh, tha Aireamh chuspairean aca ris an
amhairc iad an dochas gum faigh iad criomag
eolais an sud 's an so a chuidicheas leotha
ann a bhith deanamh iomraidh choimhlionta
air sluagh agus tachartasan nan aimsireaii
cian.
Gheibhear cuideachadh ann an seaim
l^mh-sgriobhainnean (ach mar as fhaide
theid neach air ais, 's ann as teirce iad so),
ann an seann ainmean-aitean, ann am
AN T-URRAMACH ALASDAIR MAC-AN-T-8AGAIRT, M.A.
beul-aithris, ann am fuighleach a dh' fhag
sluagh nan seann l^ithean anns na h-^itean
anns an do thuinich iad. Is e gle bheag de
sgoilearan, ma tha gin idir ann, as urrainn a
bhith l^n-eolach air na cuspairean sin uile :
foghnaidh a h-aon de na cuspairean sin mar
chtiis-sgrudaidh do aon neach fad a bheatha.
Mar sin, tha gach sgoilear buailteach cus
taic a chur anns an eolas a choisinn e bho 'n
sgrtidadh a rinn e fhein, agus a bhith dearmad
buil-rannsaehaidh sgoilearan eile ann an
oisnean eile de 'n raon fharsaing.
Chan 'eil rtim an so, 's ged a bhiodh chan
'eil sgoilearachd agamsa, gu bhith dol
domhain anns na ceistean so, ach faodaidh
mi 4ireamh cheistean ainmeachadh a thaobh
a bheil sgoilearan de chaochladh bheachd.
Gu de an daimh a bha eadar na G^idheil
agus na Breatannaich 1 C6 iad na Cruith-
nich agus na Piocaich, agus am b' iad sin
an t-aon seorsa ? An e Calum-cille no
Naoinean a bu mhotha aig an robh buaidh
ann an craobh-sgaoileadh an t-soisgeil an
Albainn ?
0 chiorm ^ireamh bhliadhhachan a nise
is e beachd a' mhor-chuid de na sgoilearan
Ceilteach gu bheil dltith-cheangal eadar
sluagh na h-Eireann agus sluagh na h-
Albann, agus gu sonraichte eadar a' Ghaidh-
lig Eireajinach agus a' Ghaidhlig Albannach,
Anns an oraid a sgriobh an t-011. Niall
Ros tha e ag aicheadh gu bheil an ceangal
eadar Alba is Eire cho dluth 's a bha moran
a' saoUsinn, agus tha e toirt aobhair air son
a bheachd. F^gaidh mi aig feadhainn eile
a radh co-dhiubh tha no nach 'eil steidhean
a chuid argumaid cothromach.
Tha e air a rkdh nach 'eil an litir "p "
r'a fhaighinn an Gaidhlig a mach o fhacail-
iasaid a thugadh bho 'n Laidionn no bho 'n
Chuimrich ; ach bha an Dotair Ros ag
radh gu bheil facail anns a' Ghaidhlig nach
do ghabhadh an iasad ach aig a bheil " p "
annta, mar " puinndreadh," " piutharan,"
" peidealan," " pliacais," " priach."
A rithist, anns a' Ghaidhlig mu thuath,
tha na facail " sruth," " srian," " sron," is
feadhainn eile a tha toiseachadh le " sr,"
air am fuaimeachadh mar " struth,"
" strian," " stron." Bha an t-011. Roe
de 'n bheachd gu bheil an fhuaim so nas
sine na linn nan GMdheal a thighinn 4 Eirinn
do Albainn. Tha na Gaidheil mu thuath ag
radh "fiar," " ciad," "Had," " siad," far
an can Gaidheil mu dheas " fear," " ceud,"
" lend," " seud." So fuaim, a r^ir an Oil.
Ros, nach t^inig a Eirinn.
A rithist, a thaobh rian-beatha an t-
sluaigh agus am beul-aithris, bha an t-011.
Ros a' faotainn 4ireamh eadar-dhealach-
aidhean eadar Eire is Alba. Tha eadhon
cedl na h-Eireann eadar-dhealaiohte an
caochladh dhoighean bho che61 na G^idh-
ealtachd againne.
Tha de cheistean air an togail an draid
an Oil. Ros na chumadh cagnadh ruinn
fad iiine mhoir.
Tha deagh-aithne aig a' mh6r-chuid aig
a bheil tiidh anns na cuspairean sin air
beachdan an Ollaimh MacBh^tair. Chan
'eil neach ann aig an fhe^rr eolas air brigh
is eachdraidh seann ainmean-aitean na h-
Albann. Anns an oraid aige an Leabhar
XXXVII tha e ag cur sios gu soilleir an
dearbhaidh a th' ann gu robh a' Ghaidhlig
aon uair air a labhairt air feadh a' mh6r-
chuid de Albainn, agus tha e toirt iomraidh
air a' bhuaidh a bh' aig Eirinn air Albainn.
Bidh gach Gaidheal aig a bheil tiidh 'na
chanain 's an eachdraidh a shluaigh fo mh6r
chomain do Chomunn Gaidhlig Inbhir-nis
au' son an leabhair thaitnich tiir so. Gu
robh mile taing aig an Rtmaire aca, Alasdair
N. MacNeacail, agus an Runaire Urramach,
an t-OUamh MacBh^tair. Is bochd nach
urrainn do 'n Chomunn na paipearan aca
a chur an eld nas luaithe. Tha Leabhar
XXXVII a' ruigheachd na bliadhna 1936,
ach anns na deich bliadhna mu dheireadh
tha fhios gur iomadh oraid luachmhor eile a
dh' ullaicheadh dhaibh a bu choir a bhith
an clo, agus bhiodh iad an clo nan robh fada
barrachd sluaigh ag cuideachadh a' Chomuinn
le bhith 'nam buill agus le bhith a' toirt
cuideachaidh-airgid dhaibh, oir anns na
laithean a th' ann tha e gle chosgail leabhar
mar so a chur an clo, agus chan ann nas
saoire a bhitheas e.
An t-Urramach Alasdair Mac-an-t-sagairt, M.A.
Nach Maireann
An t-Urr. Tomas M. MacCalmain, M.A.
BITHIDH iomadh neach duilich a chluinn-
tinn gun do chaochail an t-Urramach Alasdair
Mac-an-t-sagairt, M.A., air a' 15mh de'n
t-Samhuin.
Bha Mgr. Mac-an-t-sagairt ceithir ficHead
bliadhna agus a dh^ a dh'aois. Rugadh
e agus fhuair e a cheud oileanachadh anns a'
Bhogha-Mh6r, an He, agus thug e mach
AM FACAL MU DHEIREADH
fhoghlum an Ard-sgoil Rioghail Dhun-
eideann agus an Oil-thigh a' bhaile sin.
An deidh dha bhith treis 'na mhisionaraidh
an Cnoideart agus an Cill-Bhrighde (Cill-
Fhionain), chaidh a shuidheachadh mar
mhinistear sgk Ghlinn-Eilge an 1890, agus
an sin chuir e seachad a bheatha uile. Leig
e dheth uallach na sgne an 1931, ach lean e
air anns an t-seann Mhansa gus an d'eug e.
Mar sin bha e 'na mhinistear-sgire san aon
sgire fad dk fhichead bliadhna 's a h-aon,
agus bha e d^ fhichead bliadhna agus a
sia-deug uile gu leir ann am Mansa Ghlinn-
EHge.
Tha sinn beo an laithean cabhagach,
l^ithean anns am miann le daoine bhith
trie air ghluasad o ^ite, agus is ainneamh
an diugh na ministearan a tha fuireach
fad sam bith an aon ^ite. Tha moran ri
r^dh an aghaidh gum biodh ministear, no
neach eUe a tha an seirbhis an t-sluaigh, a'
fuireach ro fhada san aon aite ; ach tha
m6ran ri radh cuideachd air taobh an t-
seann chleachdaidh. 'S e ni mor agus
taitneach a tha ann gum biodh am fear
a th^inig do sgir 'na mhinistear 6g a' fuireach
ann cho fada gus mu dheireadh gu bheil
e air aon dhiubh-san as sine anns an sgke.
Tha e an uair sin da-rireabh 'na athair am
measg a shluaigh ; agus is ann mar sin a
bha ar caraid nach maireann. A' chlann
a bhaist e 'na cheud laithean an Glinn-Eilge,
phos e iad, agus bhaist e an cuid cloinne.
Bha uidh aig Mgr. Mac-an-t-sagairt do
gach ni a bhuineadh do leas agus maith na
sgire, araon an nithean spioradail agus an
nithean aimsireil. Bha e 'na mhinistear
dileas agus 'na dheagh shearmonaiche an
G^idhlig agus am Beurla. Bha dreach na
sgoUearachd air gach ni a labhair e, ged a
chanadh feadhainn air uairean gu robh cuid
de a shearmonan os an cionn.
Chuireadh Mgr. Mac-an-t-sagairt e fhein
thuige gus gach ni a dheanamh do neach
air bith a dh' iarradh cobhair bhuaith, ciod
air bith eaglais d' am buineadh iad. Is
iomadh saothair a rinn e, eadhon dhaibh-san
nach abradh fiii aon fhacal taing.
Bha Mgr. Mac-an-t-sagairt gu, math fios-
rach mu lagh na h-eaglaise, agus cha b'
ionghnadh sin, oir bha e corr is da fhichead
bliadhna 'na Chleireach aig Cleir Loch
Carrain agus faisg air fichead bliadhna 'na
Chleireach aig Seanadh Ghlinn-Eilge. Bha
e cuideachd 'na bhall de chomhairlean an
Ard-Sheanaidh, gu sonraichte Comhairle
na Gaidhealtachd agus nan Eilean. Anns
na seann laithean bha e 'na cheann-suidhe
air Bord na Sgoile agus air Bord-riaghlaidh
na sgire, agus an deidh sin thug e treis air
Comhairle na Siorrachd agus air Comhairle-
foghluim na Siorrachd. Agus iomadh ni
eile a bharrachd air sin rinn e. Cha robh
e soirbh dha cuireadh no dleasdanas a
dhiultadh.
Thachair gur mise a lean e mar mhinistear
sgir Ghlinn-Eilge. Bha e eolach orm bho
m'oige, agus bu choibhneil agus bu ghlic
a stiuir e mi ann an ceud bhliadhnachan mo
mhinistrealachd ; ach, ged a bha e fhathast
a' fuireach san sgir, cha do ghabh e gnothach
ri ni nach buineadh dha ; ach, an uair a
dh' iarrte air, bheireadh e a chomhairle agus
a chobhair gun d4U.
Chaochail a bhean choir mu choig miosan
air ais. Bha iad le cheile aoibheil, coibhneil.
Is iomadh diol-deirce agus truaghan a fhuair
biadh is aodach is fasgadh bhuapa.
Bhuineadh bean Mhgr. Mhic-an-t-sagairt
do 'n ^ird an ear-thuath, ach cha b' aithne
dhomhsa neach a b' fhiosraiche na i air
seann eachdraidh is sgeulachdan na Gaidh-
ealtachd. Is iomadh comhradh toilichte a
bha agamsa agus aig iomadh aon eUe ann an
seann Mhansa Ghlinn-Eilge.
Bithidh cuimhne chiibhraidh air an dithis
nach maireann fad iomadh latha, agus gu
sonraichte anns an sgir sin far an do shaoth-
raich iad cho dileas agus cho fada.
Am facal mu dheireadh
O CHIONN bhliadhnachan dh' iarr Sir
Seumas Marchant, K.B.E., LL.D., duine
aig a bheU ealadhain anabarrach air gach
seorsa treathlaich a chrninneachadh, air
ministearan sonraichte an searmon sin a chur
thuige a bu mhaith leo a liubhairt mur biodh
aca ach aon searmon ri shearmonachadh.
Tha na searmoin sin air an cur a mach
ann an leabhar, is phaigh mise seachd is
se sgillinn air, ach tha aithreachas orm gu'n
do phaigh, oir bhithinn fada na b' fhe^rr
dheth na'n d' fhuair mi Almanac Whitaker
'n a aite.
Chan 'eil so a' ciallachadh nach 'eil
na searmoin maith ; tha na searmoin
maith gu leoir ; tha iad cho maith ris na
daoine urramach a sgriobh iad. Is e a tha
mi ciallachadh nach 'eil eadar-dhealachadh
air bith eadar riu agus na searmoin eUe a
bhios ministearan a' searmonachadh a h-uile
S^baid. An uair a chunnaic mi an tiotal,
Mur biodh ogam ach aon searmon ri liubhairt,
DUBH-FHOCAIL
shaoil mi gu'm faighinn beachd nan daoine
ud air a' cheist, Ciod e cridhe an t-soisgeil,
ach tha amharus agam a nis nach do rinn
iad ach a' cheud shearmon a dh' amais orra
a shineadh do Shir Seunias Mar chant. Shiab
e am maodhar fo an sronan ach cha do ghlac
na h-eisg an dubhan. Is e an rud a chuir
farran orm uile gu leir gu'n do ghabh mi
fein am maodhar no a' chuileag a shiab
shochd Bharabbais thairis orm ; gu robh
mi oho gorach agus gu'n do leig mi le tiotal
an leabhair mo mhealladh, a dh' aindeoin
iomadh leasan a fhuair mi o thoisich mi air
leabhraichaen a cheannach. A thaobh an
dara leth de na leabhraichean a tha air
an cur an clo tha e fior gur e an tiotal a'
chuid as fhearr dhiubh. Dtiisgidh an ciotal
dochas annad ach an uair a thoisicheas tu
air na duilleagan a thionndadh chan 'eil
agad ach brochan tana is meug.
Chan e brochan tana no meug a tha anas
na searmom so ; bhiodh lad buannachdail is
freagarrach aig am air bith agus an kite air
bith, ach na 'm biodh Easbuig Lunnainn a'
bruidhinn ri coimhthional m6r agus fhios
aige nach cluinneadh iad a ghuth gu brath
tuilleadh, no nach cluinneadh iad teachdair-
eachd an t-soisgeil gu br^th tuilleadh tha
amharus agam nach gabhadh e an ceann-
teagaisg, Shuidh lehobhaK 'n a righ air an
tuil ; seadh suidhidh lehobhah 'n a righ gu
siorruidh.
Dubh-fhocail
Leis an Urramach Iain Domhnullach, M.A.
0 CHIONN ghoirid bha iomradh anns na
duilleagan so air dubh-fhocaU a bha soUleir
do mhuinntir Ghlascho, ach a bha dorcha
air an fhear-dheasachaidh. Faodaidh e bhith
gum bheU feadhainn ann an Eilean nam
Muc a thuigeadh iad a cheart cho maith
ris an fheadhainn a bhitheas a' dol gu
" Carntyne " no " Shawlands." Biodh sin
mar a bhios e, ach thug na briathran smuain
no dha fa chomhair m' inntinn.
Air an t-Samhradh so, chleachd mi an
t-saorsa a thug luchd an Airm dhomh ann
a bhi a' gabhail sgriob air feadh na G^idheal-
tachd agus nan Eilean. Bha mi a' dol do
na h-uile seorsa eaglais a bha anns gach
^ite anns an robh mi, air Sh^baid is sheach-
duinn. Chuir e ioghnadh orm cho beag de
'n oigridh a bha a' dol do 'n eaglais, ach
cha b' fhada gus an do thuig mi aon aobhar
airson sin. O dh' fh^gas balaich na GMd-
healtachd an sgoil gus am pos iad, tha iad
a' cur an cul ris an eaglais, Tha na cail-
eagan am bitheantas na 's deidheUe air a
bhith a' leantuinn cleachdadh am parantan.
Bha mi a' dol a dh' iasgach agus do 'n
mhonadh comhla ris na h-6ganaich so — •
ministeir ann an riochd duine-uaisil ! Cha
robh iad a bheag na b' eolaiche ormsa na
bha iad air duine na gealaich. Bha mi
a' cur cheist orra an trathsa is an rithist.
C 'arson nach robh iad a' dol do 'n eaglais ?
Eaodadh mi a r^dh gur e so am freagradh
a fhuair mi gu aona-sgeulach. "Tha
briathran is doigh smuaineachaidh an t-
searmonaiche nan dubh-fhocail duinn — chan
'eil'sinn 'g an tuigsinn." Seadh direach!
Ach rachadJi iad do 'n eaglais na 'n tuigeadh
iad cainnt an fhir-labhairt ! Tha moran
de mhinistearan anns a' Gh^idhealtachd
a tha a' cur an cul an t-soisgeil ann an
diadhachd is an ddigh smuaineachaidh
Leabhar Aithghearr nan Ceist. Chan 'eil
an oigridh an diugh ag ionnsachadh an
leabhair sin mar a bha iadsan 'nan oige, agus
tha e duilich dhaibh an searmon a' leantuinn.
Dh' eisd mi ri seann mhinistear agus
duine cho foghluimte is a tha tuath air
Peart, a' deanamh searmon air cuspair
sonruichte. Bha moran anns an eisdeachd
nach robh trie ann an eaglais. Rinn am
ministeir searmon domhainn cudthromach
ach thug e suas ri uair an uaireadair a'
teagasg. Bha mi ann an suidheachan as am
faicinn aghaidhean a' mh6r-chuid de 'n
choithional agus mun do sguir e, a' chuid
nach robh nan cadal diubh, bha an inn-
tinnean cho fada o dhoigh smuaineachaidh
an fhir-labhairt is a bha an cat-mara 'o an
luch-fheoir ! 'Na ghabh na " hardy annuals"
bias a' chnagain dheth ?
'S e am beachd a ghabh sinn anns an Arm
gum bheil oigridh na Rioghachd anabarrach
aineolach air eadhoin teagasgan simplidh
an t-soisgeul agus air cho simplidh soUleir
's a labhras duine gur e 's fhearr, Na
bitheamaid a tha a' searmonach mar am
bodach as na h-Earadh agus an soisgeul-
aiche. Cha robh am bodach a dol do 'n
eaglais — bha e gun eagal De is gun urram
do dhuine. Bha e a stri ri fearann 'n uair
a thainig an soisgeulaiche a chumail coin-
neamh do 'n bhaile anns an robh e a' fuir-
each. Choinnich e fhein 's am bodach aig
m^s an fhearainn agus chain am bodach
an t-side. Thubhairt an soisgeulaiche nach
dad a dheanamh sin ach aingidheachd an
8 COINNEACH MACLEOID, NAOH MAIREANN— AR CORP DIBLIDH
t-sluaigh — -a, tilgeil air an fhear eile a mhi-
churam mu nithean spioradail. 'S e am
freagradh a fhuair e, " Nach th. fhein an
duine gun ttir, 's a tha as do rian ma tha
thu a' creidsinn sin,is far am bheil na daoine
dona is gum bheil iad ag itheadh a cheile,
tha an talamh a' cur da bh^rr as a' bhliadhna
dheth," Nam biodh G^idhlig aig "Mark
Twain' ' is e 'g an eisdeachd an canadh e
ris, " Diadhachd a' phuill mhonaidh ? "
Coinneach MacLebid, Nach Maireann
Leis an Urr. Tormod Moireasdan.
CHAOCHAIL COINNEACH MAC LEOID
ann an Stedrnabhagh air an 13mh 1^ de
October, agus bithidh m6r ionndrainn air
mar dhuine agus mar Chriosdmdh soilleir
agus dileas.
Rugadh e ann am baUe Charishader, an
Uig, an Le6dhus, agus dh' aidieh e an
Tighearna tr^th 'n a bheatha, agus thog e
dreuchd na b-eildearachd 'n a dhuine og,
ann an eaglais BhaUe na Cille, an Uig, far an
do shaothraich e fad bhliadhnachan 'n a
mhissonaraidh . Shaothraich e mar an
ceudna ailn an cearnaidhean eile de 'n
eilean, agus anns an eilean Sgitheanach.
Bha e ro mheasail aig an t-sluagh anns
gach ^te anns na shaothraich e, ach b' eigin
dha toirt suas a thaobh dith sl^inte — -ni a
th^inig air ann an lorg a' Chogaidh Mhoir.
Tha muinntir na sgire uUe duilich 'g a
ionndrainn, ach gu s5nraichte a bhanntrach
agus a theaghlach, agus m6ran ch^irdean
leis an robh e ro-ionmhuinn.
Latha an adhlacaidh, chruinnich m6ran
sluaigh as gach cearnaidh de 'n eilean a chum
an speis a nochdadh do dh-aon air an robh
iad cho gr^dhach. Bha ceathrar mhinis-
tearan an l^thair, agus ^ireamh mhor
sluaigh. Bithidh cuimhne air Coinneach
Mac Ledid mar fhior charaid agus mar
sbeirbhiseach dileas ann am fion-lios Chriosd.
Bha a chrioch air a dheanamh aithnichte
dha, agus dh' innis e do oheile gu robh e dol
a dh' fhalbh air latha na S^baid, 13mh de
October — ^an ni a thachair,
Bha a' chrioch gu sitheil sona. ladsan a
choidll ann an Criosd, bheir Dia maille ris.
Ar Corp Diblidh
CHA dean e mtghadh m6r co dhiu a their
sinn ris ar corp diblidh no corp ar n-irioslach-
aidh, mar tha e air eadar-theangachadh
anns a' BhiobuU Gh^idhlig mu dheireadh,
tha an corp 'n a 6iie thruim dhuinn uile,
agus do chuid tha e 'n a chrois uile laithean
am beatha, Anns an linn so gu sonraichte
tha an corp a' faotainn aire agus curam nach
d' fhuair e riamh roimhe, ach mar is mo a
tha e a' faotainn is ann is m5 a tha e ag
iarraidh, gus mu dheireadh a bheil e an
impis ar toil agus ar spiorad a riaghladh
gu buileach. Ach bu bhochd an rud na'n
tachradh sin. An uair a cheangail Dia an
spiorad agus an fhe5il ri cheile ann an n^dur
Eohic an duine bha e a' ciallachadh gu'm
biodh an spiorad 'n a mhaighstir agus an
corp 'n a sbeirbhiseach ; gu'm biodi tigh-
darras aig an spiorad thairis air an fheoil,
ach an diugh tha an spiorad, bitheanta gu
leoir, 'n a thraill do 'n chorp.
An uair a thoisicheas daoine air ro-churam
a ghabhaU d' an cuirp agus air smuaineach-
adh air na cunnartan a tha mu'n cuairt
orra anns an t-saoghal so, cha'n 'eil ceann
no crioch aig an amaideas aig am faod iad
sgur. Aft Mte smuaineaohadh air na nithean
a tha urramach is ceart is f ior^hlan, mar tha
an t-abstol ag iarraidh oirnn a dheanamh,
tha moran dhaoine anns an t-saoghal an
diugh nach 'eil a' smuaineachadh air dad
eile o dh' fhosglas iad an stiUean anns a'
mhaduinn gus an dtiin iad an suilean anns
an oidhche ach air germs, na germs a dh'
fhaodas am posta fh^gail air na litrichean
aca le chorragan, na germs a dh' fhaodas
buidsearan is fuineadairean ~ is p^isdean is
cuUeagan a chur anns a' bhiadh aca. Air
neo tha iad usaideach mu'n bhiadb fein ; cia
meud tr^th is coir dhaibh a ghabhail, no co
dhiu is fhekrr dhaibh tighinn beo air cnothan
no air iasg ; no ciod an tomhas ceart de uisge
teth a dh' olas iad an ^m dol a laighe, no
ciod an doigh anns an fhearr dhaibh am
biadh a chagnadh m' an leig iad sios e.
An uair a thoisicheas an ro-chtiram sin air
aite fhaotainn ann an smuaintean dhaoine
tha an t-am aca an corp diblidh a cheannsach-
adh, agus a cheannsaohadh anns an aon
doigh anns an gabh sin deanamh, gun smuain
no aire a thoirt da idir. " Air an aobhar sin,
tha mi ag radh ruibh," arsa Criosd, " Na
bitheadh ro-churam oirbh mu 'ur heatha,
ciod a dh' itheas no a dh' dlas sibh] no mu
'ur corp, ciod a chuireas sibh umaibh. Nach
md a' bheatha ria am bia4h] agus nn cmp-na
an f-fwdoch." ....
Aireamh 3
1947
Tobraichean Naomha
Leis an Urr. Iain MacAoidh, Glaschu.
ANNS gach cearnaidh de'n t-saoghal tha
ionadan 4raidh a tha air am meas mar
ionadan naomha ; mar a tha beanntan is
aibhnichean is uamhan is tobraichean, co-
cheangailte ris a bheil eachdraidh no beul-
aithris air chor-eigin tre am bheil iad air
an sonrachadh a mach mar chuspairean
naomha o linn gu linn. Anns na tirean
GMdhealach agus CeHteach tha moran aca
sin air an cuimhneachadh gus an la an
diugh.
Is ann mu nia tobraichean naomha a bu
mhath leam rud-eigin a sgriobhadh aig
an am. Tha cunntas againn a leithid sin
de thobraichean anns an Sgriobtur — tobar
lacoib is tobar Bhetleheim is lochan Bhet-
esda ; agus mar an ceudna ann an crabhadh
an t-seann saoghail, am measg nan Qreugach
agus nan Romanach.
Is e an ni araidh air son an robh na
tobraichean sin ainmeil a' chumhachd leighis
a bha anns na h-uisgeachan aca. Tha tobair
mhor ann an Hiort ris an canar " Tobair
nam Buadh." Tha e air a radh, ma dh'olas
tu aisde anns a' mhadainn, gum bi thu slan
air son la tha is bhadhna. Chunnaic mi i
agus dh'61 mi aisde — anns a' mhadainn
cuideachd — agus feumaidh mi aideachadh
nach t^inig euslaint air bith orm air son na
h-uine a ghealladh.
Bha na tobraichean gu trie air an ain-
meaehadh air aon de na Naoimli, mar a tha
seann te ann an Srath-Fhaolainn, anns am
bithist a' tomadh muinntir a bha air mhi-
cheill, an deidh do'n c^irdean car " deiseil "
a chur mun cuairt oirre, a chum gum faigh-
eadh iadsan a bha bochd an sl^tnte air ais.
Agus tha tobraichean eile ann an sgir na
h-Apainn aig a bheil na buadhan ceudna,
a reir beul-aithris an t-sluaigh.
Tha fios aig moran de'n luchd-dtithcha
gu bheil tobair aig Cdil-fhodair a dh'ionn-
saigh am bi daoine ag cruinneachadh aig
fior thoiseach an t-samhraidh air son gum
faigh iad slainte. Air a' cheud Sh4baid
de'n Cheitein bha e 'na chleachdadh aig
aireamh mhor sluaigh dol a mach thuice
agus 61 de'n uisge, ag iarraidh aig a' cheart
am gvim biodh ^rd-riin an cridhe air a
choimhlionadh dhaibh a' bhliadhna sin.
Bha e eadhon air a rkdh. gu robh an t-uisge
innte a' dol 'na fhiona air son iiine ghoirid
aig meadhon oidhche air a' cheud latha de'n
t-samhradh. Tha seann daoine ag cumail
a mach gu bheil uisge na tobrach so da-
rireadh eifeachdach a chum leigheis ; tha
e coltach gum biodh iadsan a bha tighinn
thun na tobrach a' leigeil sios innte bonn
airgid nuair a bhiodh iad ag iarraidh an
guidhe, agus gu robh iomadh c^raid 6g
aig an robh suil ri posadh a' tighinn bliadhna
an deidh bliadhna.
Tha tobair eile aig Loch Ma Ruibhe mu'm
bheil beul-aithris. Tha i air a h-ainmeach-
adh air an Naomh Maol Rubha, agus tha
an eifeachd cheudna anns an uisge, a chum
slainte aiseag do dhaoine lag agus breoite
a bhithist a' tomadh innte air son iomadh
latha gus am faigheadh iad leigheas fa
dJieoidh. Bha e air a ghabhail mar chomh-
arra math nam biodh an tobair Ian, ach,
ge b'e air bith de mar a bhitheadh i, bha
ereideas mor ann am buaidh an uisge.
Tha tobair ainmeil shios anns a' Chorn
( Cornwall) — ann am fior cheann an iar-dheas
Shasainn — tobair an Naoimh " Keyne."
Bha sluagh na roinne so de Shasann ann an
dltith ch^irdeas do na G^idheil. Tha e air
aithris, nuair a ph6sas dithis, gur ann aig
a' cheud neach aca a dh'61as de dh 'uisge
na tobrach so an d^idh posadh a bhitheas
uachdranachd an tighe gu br^th tuilleadh,
agus tha sgeul air innseadh mu dhithis
de'n t-seorsa so. Cho luath agus a phos iad,
dh'fh^g an duine a bhean aig dorus na h-
eaglaise agus ruith e 'na dheann gus an
tobair, ach cha robh e sgiobalta gu leoir
air son na mnatha. 'S esan a thug turus
diomhain, oir bha bean na baumse air botul
de dh'uisge na tobrach a thoirt leatha do'n
eaglais — agus mar sin rinn i a' chtiis air!
Tha e air a radh nach 'eil e gUc rud sam
bith a tha fagus do na tobraichean so a
thoirt air falbh. Bha tuathanach ann a
tharraing mias chloiche air falbh bho aon
tobair anns an diithaich a dh'ainmich mi,
agus, a reir na h-aithris, thuit an dk dhamJi
leis an do tharraing e i, agus chaidh-e fhein
AN T-TTRRAMAOH RAIBEART CIORC, AM,
fhagail bacach agus gun chainnt. Thill a'
mhias air a h-ais, tha an sgeul ag innseadh,
car mu char, gus an do stad i anns an dearbh
kite as an tugadh i. .
Tha d^ thobair aig Cill-Fhinn an Siorram-
achd Pheairt — Creideag Bheag agus
Creideag Mh6r — anns an robh eifeachd
mar so, agus fagus orra tha tobair eUe anns
am bithist a' tomadh na cloinne air latha
Bealltainn, a chum 's gum biodh iad sl4n,
fallain air son bhadhna.
Ann an Giogha tha Tobair Da-Bheathag.
Nan tugaist clach air falbh aisde dh'eireadh
uspag l&,idir de ghaoth an ear. Bha so ro-
dheiseil de na h-eUeanaich nuair a bhiodh
iad a' deanamh an uisge-bheatha anns na
seann l^ithean agus a bhiodh iad air son na
g^idsearan a chumail o thir. Tha e air
innseadh gu robh duine anns an eUean a
chaidh thun na tobrach air son clach a
thoirt leis, a chum agus gun glacaldh droch
aimsir sgiobair ^raidh nach bu chaomh
leis ; ach nuair a chuimhnich e gu robh
caraid dha fhein air b^ta eile am fagus thill
e dhachaidh gun a' chlach a charachadh.
Sin, mat^, p^irt de'n bheul-aithris mu
thimchioll nan tobraichean naomha, agus
tha sinn ag creidsinn gu bheil eachdraidh
fhein an cois gach fuarain as aithne dhuinn,
nam biodh fhios againn air.
An t-Urramach Raibeart Ciorc^ A.M.
Leis an Urr. Calum MacLedid, Nach maireann.
TUIGIDH sibh an gn^ dhuine a bha ann an
uair a dh'innseas mi dhuibh gur h-e a
bha 'na mheadhon air am BiobuU a chur
an toiseach an l^imh nan Gaidheal 'nan
cS-nain fhein ; agus gur h-e cuideachd a
chuir a mach na Sailm uile am meadarachd
dain an Gaidhlig gu bhith 'gan seinn. 'S
e bh'ann duine air leth foghluimte agus
Criosdail.
Rugadh, ma th^, Rob Ciorc o chionn corr
is tri cheud bliadhna, anns a' bhliadhna
1644, ann an Obar-Phuill far an robh a
athair 'na mhinistear. Thog e ^rd-fh5ghlum
an toiseach ann an Oilthigh Dhtm-^ideann,
agus as an sin chaidh e do Oilthigh Chille-
rimhinn, far an tug e mach foghlum na
ministrealachd.
Cha bu luaithe a fhuair e cead searmonach-
aidh na bha e air a shuidheachadh ann an
sgire Bhoth-chuidir, agus gun e air an
fhichead bliadhna a dhtmadh. Bha so anns
a' bhliadhna 1664. Shaothraich e gu dileas
an so corr is fichead bhadhna ; ach, an uair
a chaochail athair, fhuair e gairm do Obar-
PhuUl anns a' bhliadhna 1685. Bha e an
sin 'na mhinistear seachd bliadhna gus an
do chaochail e sa' bhHadhna 1692, agus gun
e ach d^ fhichead bliadhna 's a seachd a
dh'aois.
Bha Rob Ciorc 'na sgoilear barraichte,
agus gu h-^raidh 'na sgoilear mor G^idhhg ;
agus bha e cho ealanta anns na seann
ch^nainean eile, mar tha Laidionn is Greu-
gais, 's gun deanadh e b^rdachd annta.
Ach is ann air son a ghaoil air a' Gh^idhlig
agus air son a shaothrach a chum agus gum
biodh na Sgriobturan aig na GkidheU 'nan
c^nain fhein, a bu ch6ir cuimhne a chumail
air ainm Roib Chiorc.
Ach, an deidh sin, is ann am measg luchd
na Beurla as motha gu m6r a gheibhear
cuimhne air ainm Roib Chiorc na am measg
nan Gaidheal, ged is m6r na rinn e as an
leth.
Is e as aobhar dha sin gun do dh'fh^g e
leabhar beag sgriobhainn 'na dheidh ann am
Beurla, leabhar mu dheidhinn sidhichean
is fiosachd is faidheadaireachd is da-fhradh-
arc agus cuspairean diomhair de'n t-seorsa
sin — leabhar air a bheU an t-ainm " The
Secret Commonwealth of Elves, Fauns, and
Fairies," 's e sin, " Coimhfhlaitheachd
Diomhair Th^charan, Shiochairean agus
Shidhichean." Ged nach deach an leabhar
so a chur an clo gus an do chuir Sir Walter
Scotaeh, an sgriobhaiche ainmeU, a mach
e anns a' bhliadhna 1812 — corr maith is
ceud bliadhna an deidh bas Chiorc — ^tha an
leabhar air a mheas mar an t-saothair as
tuigsiche agus as fiosraiche agus as tigh-
darrail air na nithean domhain agus diomhair
so a chaidh riamh a sgriobhadh. Tha sin
a' fagail ainm Roib Chiorc aithnichte am
measg luchd Beurla a tha fdghluimte ann an
seann bheul-aithris agus seann oideas
dhaoine.
Ach is ann air son a shaothrach as leth na
G&,idhhge agus a chum leas spioradail nan
Gaidheal as coir do na GMdheil cuimhne
is iomradh maith a chumail air an duine
dhiadhaidh so.
Nuair a chaidh a shuidheachadh am Both-
chuidir, cha robh aon mhlr de'n Bhiobull
aig na G^idheO 'nan Gaidhlig fh^in, agus
chuir Rob Ciorc roimhe gun leasaicheadh e so.
Rud eile : cha robh gin de na SaUm aea a
sheinneadh iad an G^idhhg, agus cha ruig
mise leas itinse a' bhochdainn a bha sin air
AN T-URRAMACH RAIBEART CIORC, A.M.
sluagh sain bith. Ach aims a' bhliadhna
1659 chuir Seanadh EarraghaidJieal a mach
a' cheud leth-cheud de na Sailm an G^idhlig
ann am meadarachd d^in chum an seinn^
"An Caogad," mar a theirte ris an leabhar
nrramach so.
Chuir Ciorc, ma thk, roimhe gun cuireadh
e fhein an ceud eile de na Sailm an cruth
b^rdachd Ghiidhhg, agus gun cuireadh e an
clo an leabhar Shalm gu leir — " An Caogad "
mar a bha e, agus an ceud eile a chuir e
fhein am meadarachd G^idhlig comhla
riutha — agus fhuair e tighdarras bho'n
Riaghaltas so a dheanamh, agus cumha
nach fhaodadh duine sam bith eile Leabhar
nan Salm a chur an clo re aona bhhadhna
deug.
Bha a leithid a dh'iarraidh -aig Ciorc air
na Sailm Gh^idhhg fhaicinn aig na GMdheil
agus gu robh e air aithris gu robh e ag
caithris na h-oidhche ag cur nan Salm an
G^idhlig. Chuir e, ma th^, a mach an leabhar
anns a' bhliadhna 1784. B'e so a' cheud
leabhar Shalm a bha riamh aigna G^idheil
'nan c^nain fhein, agus fad aona bhliadhna
deug cha robh fear eile aca ach e.
Aim am facal ris an leughadair an toiseach
an leabhair tha Ciorc coir ag radh so :
" Ataid na Psalma taitneamhach, tarbh-
ach : beag nach mion-fhlaitheas Ian
d'ainglibh Cill fhonmnhar le ce61 naomhtha.
Mar abholghort Eden, lionta de luibh-
ennibh ioc-shldinteamhail, amhluidh an
leabhar Psalm-so Dhaibhioth, ata 'na
Haghais air uile anshocair na n-anma."
Is ann dha a b'fhior!
A nis, cha robh am BiobuU an Gaidhlig
aig na G^idheil fhathast, ach an ath bhliadh-
na an d^idh do Chiorc an leabhar Shalm
a chur a mach — anns a' bhhadhna 1685 — •
bha ministear diadhaidh ann an Eirinn, an
t-Easbuig Uilleam Beddell, agus bha e 'na
mheadhon air am Biobull gu leir a chur a
mach an Gaidhlig na h-Eireann. Bha an
Tiomnadh Nuadh air a chur a mach an
Gaidhlig na h-Eireann anns a' bhliadhna
1603 le easbuig diadhaidh eile, Uilleam 0'
Ddmhnaill, agus chuir an t-Easbuig Beddell
a nis a mach am Biobull gu h-iomlan — an
Seann Tiomnadh agus Tiomnadh Nuadh 0'
Dhomhnaill — ^anns a' bhliadhna 1685. Chuir
Beddell, an duine beannaichte so, da cheud
de na Biobuill Gh^idhlig so a nail do Albainn
chum leas G^idheil Albann. Ach is ann anns
a' chorra-litir — no litir bhiorach chorrach
na hTEireann — a bha na Biobuill so air an
cl6-bhualadh, agus mar sin cha robh e coma-
sach do na GMdheil agaitme an leughadh,,
ach do ghl^ bheag. Ni sam bith a bha an
old ann an G&idhUg na h- Albann is ann san
litir mhin R6manaich a bha e, agus mar sin
cha robh na G^idheU againne cleachdte
air leughadh na corra-litir, ged a bhiodh
cuid aig an robh beagan ionnsachaidh 'na
srgiobhadh.
Ach is e a rinn Rob Ciorc a rithist, chuir
e roimhe gun cuireadh e a mach Biobull
Bheddell anns an Utir Romanaich air an
robh na G^idheil eolach, agus le beagan
atharrachaidh eile sa' Ghiidhlig a bhiodh
feumail. Thug e 14n bhliadhna ris an obair
so gun sgur, agus mu dheireadh chuir e mach
am Biobull sa' bhliadhna 1690.
Is fhiach a' bhliadhna sin cuimhne a
chumail oirre (1690), o'n is e so a' cheud
uair a bha am Biobull aig na G^idheil 'nan
c4nain fhein ; agus so an cruth anns an robh
an Tiomnadh Nuadh aig na Gaidheil suas
ri ceithir fichead bliadhna, agus an Seann
Tiomnadh fad corr is ceud bliadhna an
Gaidhlig. Agus is e am Biobull so, Biobull
Chiorc, bonnchar is steidh Gaidhlig a'
Bhiobuill mar a tha e againn an diugh.
A leigeil fhaicinn dhuibh cho beag athar-
rachaidh 's a tha air cainnt an Tiomnaidh
Nuaidh an diugh agus mar a chuir Ciorc i,
so dhuibh cosamhlachd na caorach caiUte
mar a tha i ann an Soisgeul Lticais (caib. v) :
" Cia agaibhsi duine aga bhfuil cead
caora, agus do leigfeadh aon diobh a
mugha, nach bhf^gann na naoi caoraich
deug agus ceithre fichead ar an bhfasach
agus nach dteid an diaigh na caorach ud
do chuaidh a mugha, no go bhfaghann se
i ? Agus ar na faghail do, cuiridh se gu
luathghaireach i ar aghuaillibh. Agus ag
dteachd do thigh dh6, goiridh se a ch^irde
agus a choimhairsain a gceahn a ch^ile,
ag r^dh riu : deanuidh luathghaire leamsa;
oir fuair mi mo chaora do chuaidh a mugha.
A deirim ribh, gur ab mar sin bhias
forbhailte ar neamh ar son ein pheacthach
do ni aithrighe ni is m6 na ar son naoi
bhfirein deg agus ceithre fichead ar nach
bhfhil riachdanas aithrighe."
Is e mar sin Gaidhlig 0' Dhomhnaill is Roib
Chiorc bonnchar is steidh Gaidhlig a' Bhio-
buill mar a tha i againn an diugh.
Is finn an Lunnaninn a chaidh Biobull
Chiorc (mar a theirear) a chlo-bhualadh,
agus chuir e fh^in geamhradh na bliadhna
1689 seachad an Lunnainn ag ceartachadh
a' chlo agus a' tional airgid gu seasamh
ri cosdais an leabhar a chld-bhualadh.
Dh'fh^g e leabhar-sgriobhainn as a dheidh
mu a thurus an Lunnainn, leabhar a tha
an dr^sda an gleidhteanas ann an Oilthigh
Dhtin-eideann. Tha e ag innse san leabhar
so mu dheidhinn Lunnainn aig an dm ud,
RIAGHLADH A' BHUIRD
mu dheidhinn nan daoine mora a chunnaic
e agus ris an robh e a' bruidhinn, na togal-
aichean a bha ainmeil, agus na searmon-
aichean a chuala e. Bhiodh e dol a dh'eisd-
eachd tri tiu-uis a h-uile Sabaid. Tha sin,
agus ceud rud eile, san chnap maith leabhair
so. Cha deach riamh a chlo-bhualadh ;
tha e an sud ann an sgriobhadh reidh,
soilleir, mar a dh'fhag l^mh Chiorc choir e.
Cha robh, ma th^, duine 'na linn, no a'
bheag bho an latha sin, a rinn barrachd air
son leas is maith spioradail nan G^idheal
agus air son a h-^ite fhein a thoirt do'n
Ghaidhlig an litreachas nan G^idheal, na
rinn an duine foghluimte agus diadhaidh
sin, Rob Ciorc.
Tha an clag a bha san eaglais aige am
Both-chuidir an l^thair fhathast. Th^inig
sgaineadh innte, agus mar sin tha uinQ
rahor bho nach robh i an cleachdadh, ach
tha i air a gleidheadh gu ctiramach anns an
eaglais. Is e fhein a thug m'an airidh a
deanamh, agus tha an t-ainm aige gearrte
innte, agus a' bhliadhna a rinneadh i — 1684
— a' bhliadhna a chuir e mach leabhar nan
Salm. Tha am facal-suaicheantais a bhiodh
e ag cleachdadh sgriobhte sa' chlag cuideachd,
's e sin " Love and Live " — " Gradhaich
agus Bi Beo." Sin mar a chaith an duine
beannaichte so a bheatha air sg4th nan
Gaidheal.
Sin agaibh, ma tha, eachdraidh beatha
agus saothair an Urramaich Raibeart
Chiorc ; agus cha bu mhath gun di-chuimh-
nicheadh na Gaidheil an t- saothair ionmholta
a rinn e as an leth. Agus faodaidh mi sgur
leis an fhacal a sgribbh e fhein do'n leugh-
adair aig toiseach leabhar nan Salm : "A
leughadair," ars esan, " Sith agus Sl^inte
dhuit."
Riaghladh a' Bhiiird
Ciod a dh'iocas mi do Dhia air son uih thiodhlacan dhomh ?
Glacaidh mi cupan na slainte." — Salm cxvi. 1,213.
" CIONNAS a ph^idheas mise an Tigh-
earna," deir an Salmaidh, "air son na rinn
e dhomh de mhaith ? " Mhaith e dhomh
mo chionta is m'easontas, agus dh'ionnlaid
e mi bho mo thruaillidheachdan uile. Rinn
e r^idh ris fh^in sinn tre bh4s an t-S14naigh-
eir. Dhtiisg e gr^dh bed agus spioradail
'nar n-anama ; agus sgeadaich e sinn le
trusgan na f ireantachd ; agus bheathaich
e sinn le Ion neamhaidh agus siorraidh.
Thug e dhuinn ^ite-t^imh agus dtithaich
thorach, agus tigh is dachaidh maille ris
fein. " Cionnas," ars an Salmaidh, " a
ph^idheas mi e air son na rinn e dhomh
de mhaith ? "
Tha gach ni aige a cheana. Tha e Ian
agus coimhlionta ann fhein, beannaichte gu
siorraidh. Chan 'eilfeum aige air ni. Ciod
a dh'iocas mi do Dhia air son uile thiodh-
lacan dhomh ? " Ah," ars an Salmaidh,
" tha fhios agam a nise mar a ph^idheas mi
Dia. Theid mi dh'iarraidh tuUleadh air."
'S e doigh iongantach, a ch^irdean gr^dhach
a tha so air paidheadh. Cha chualas cean-
naiche riamh a bhiodh riaraichte agus
p^idhte ma bhios sinn ag iarraidh 's ag
gabhail bhuaithe daonnan, saor agus an
asgaidh. " Thigibh is ceanniachibh gun
airgiod agus gun luach fion agus bainne."
" Glacaidh mi cupan na slainte." Tha
sl^inte sa' chupan so, b^s an t-Sl^naigheir, a
tha sinn ag glacadh agus ag 61. Tha an
t-Athair riaraichte is p^idhte le bhith faicinn
na cloinne slan fallain agus ceart, a' deanamh
feum de'n bhiadh a dheasaich e 's de'n
trusgan a dh'ullaich e dhaibh. Le bhith
'gam faicinn naomh agus toiHchte, daonnan
an crochadh air fhein air son am feuman
uile ; ag glacadh a' chupain a tha \kn de
fheartan beannaichte agus cumhachdach.
Agus tha obair an cois na slainte agus
an eireachdais so. Gairmidh sinn air ainm
an Tighearna. Ni sinn aoradh dha agus
togaidh sinn fianuis air a thaobh ; ni sinn
saothair 'na fhion-Iios. So, a charaid, an
ni a ph^idheas Dia.
Tha sith agus sdlas sa' chupan cuideachd —
sith na cloinne 's a' ghr^idh bhr^ithreil.
Agus tha an t-Athair a' deanamh aoibhneas
annainne. Tha uaill air air son na cloinne.
Tha e p^idhte leis an so. Agus tha a h-uile
ni a th'ann a' dtisgadh grMh bl^th agus
beannaichte 'nar n-anam dh^-san a rinn so
tre chupan iongantach a bh^is. Thigeamaid,
mat^, agus glacamaid am barrachd agus
am barrachd deth fhein 's de ghr^dh. Dean-
amaid so cia minic 's a dh'olas sinn e mar
chuimhneachan air Fear-ar-gr4idh, agus
p^idheamaid e air son uile thiodhlacan
dhuinn.
" Cha treig mi thu chaoidh, a riiin,
Ach gr^dh as tir a' sir-fh^s,
Mar mheanghanaibh maoth nan
craobh,
Le teas ghr^dh nach traoigh gu bratli."
Staid nan naomh
A THAOBH staid nan naomh tha Leabhar
Aidmheil a' CJireidimh a' teagasg gu bheil
anmanna nan creidmheach, aig uair am bais,
air an deanamh foirfe, agus a' dol a steach do
ghloir, ged chaidleas an corp anns an uaigh gu
la na h-aiseirigh. An uair a bhios seanchas
reidh samhach agam ri daoine mu nithean
soluimte na beatha so agus mu staid nam
marbh, mar a bhitheas air uairean, agus gu
sonraichte ri seann daoine, chan 'eil ceist
eile as bitheanta a chaidh a chur orm na
cheist so, An tachair sinn a ris ri ar luchd-
gaoil ann an neamh ?
Do dhaoine aig a bheil gaol air a cheile is e
gath a' bhais gu bheil e a' deanamh sgaraidh
eat orra, agus b'e an sgeul a b'fheirr leo a
chluinntinji gu'n coinnich iad ann an neamh
agus nach bi dealachadh ann na's mo. Tha
an dochas so air a thoirt duinn ann an te de
na laoidhean, ged tha mi an dtiil gu bheil e
air a chur na's l^idire anns an laoidh na tha
e anns an sgriobtur air a bheil i air a steidh-
eachadh.
Fos tamull beag, is ruigidh sinn
An caladh ait fadheoidh,
'S an coinnich sinn na sgaradh uaimi
'S cha dealaich finn na's mo.
Bu mhaith leam a r^dh a dh' a on ruith gur e
so ceist nach urrainn mise no duine eile a
fhreagairt. Chan 'eil foillseachadh soilleir no
cinnteach againn anns a' Bhiobull air a'
chtiis ; ged nach 'eil dad anns a' Bhiobull
air an urrainn cridheachan leonta greim a
dheanamh cha mh6 a tha dad ann a tha
toirt bhuapa an d6chais gu'n coinnich iad
r'an c^irdean air taobh thall na h-uagha,
agus gu'm bi caidrearah eatorra anns an
t-siorruidheachd.
A dh' innseadh na fu-inn, is e so ceist nach
t^inig riamh a steach air inntinn nan abstol.
Ann an l^ithean nan abstol, b'e Criosd a
mh^in dochas na gloire, agus b'e uile aoibh-
neas nan naomh gu'm biodh iad maille ris-
san ann an n^amh, Anns an Tiomnadh
Nuadh chan 'eil aon fhacal mu ar luchd-gaoil
am measg aoibhneas is solasan na siorruidh-
eachd, ach a h-uile facal mu Chriosd. Is e
esan a mhain solus is gloir neimh ; tha
aoibhneas nan naomh a co-sheasamh ann
a bhi maille ris-san. Sin teagasg an Tiom-
naidh Nuaidh, agus sin an doigh anns an
robh na h-abstoil a' sealltuinn air a' chilis,
air chor agus gu'm faod e bhi fior gu bheil
daoine a 'call tomhas de'n fhior dhdchas a
thug Dia dhaibh, mar is motha a tha a'
cheist so a' lionadh an cridheachan, An
coinnich sinn ri ar luchd-gaoil ?
Bha ministir ainmeil ann an siorramachd
Rois a cha ill a bhean, agus iad le cheile gle
og. Bha i dha mar a nail a bheatha, agus an
deidh a bais bhiodh e a' guidhe gu'n tigeadh
am has air fhein gus faotainn comhla rithe.
An ceann greis mhothaich e gu robh so a'
tighinn ead^ e agus Criosd ; nach anu idir
air comunn is lathaireachd Chriosd ann an
neamh a bha e a' smuaineachadh, ach air
companas is caidreamh a mhnatha.
Ach chan e sin a gheibhear anns an Tiom-
nadh Nuadh ; is e an dochas ait a tha air a
thoirt do shluagh an Tighearna anns an
Tiomnadh Nuadh gu'm bi iad gu br^th
maille ris an Tighearna, chan e, gu'm bi
iad gu br^th maille ri luchd an gaoil.
A mach o'n fhacal a tha air a dheachdadh
leis an Spiorad Naomh chan 'eil urrainn eile
as cinntiche na fianuis dhaoine diadhaidh
a thug dhuinn am beachd air a' cheist so,
agus bu mhaith leam leigeil le aon no dha
dhiubh sin am beachd innseadh do luchd-
leughaidh na duilleig so, gun fhios nach toir
e dhaibh comhfhurtachd anns an sgaradh
a rinn am b4s 'n am beatha.
'Na sheann aois sgriobh Tomas Carlyle gu
mhathair, " a h-uile uair a smuainicheas mi
gu'm feum mi fhein agus sibhse dealachadh,
thig crith is fuaohd orm ; chan 'eil comh-
fhurtachd dhomh ann an rud air bith ach
ann a bhi creidsinn gu'n ceadaich Dia dhuinn
coinneachadh anns an t-saoghal eile."
Ann an 1881 sgriobh Iain Ruskin gu Iain
Brtm, an lighiche glic is caomhail, " Tha m'
athair, agus mo mhathair, agus mo bhan-
altrum ghaolach, d'feithea/mh orm ann an
tir Immanuel Shuas."
An uair a chuala Tomas Chalmers mu bh^s
caraid sonraichte air an robh meas mor aige
sgriobh e, " Bha caidreamh mills eadaruinn
air thalamh, agus tha mi ag altrum a mheud
's a tha an soisgeul a' toirt dhomh de dhochas
gu'm bi caidreamh mUis eadaruinn ann an
n^amh cuideachd."
Ann an aon d'a litrichean sgriobh PhUHps
Brooks mar so, " Chan urrainn mi gun a bhi
smuaineachadh air uairean ciod an seorsa
eolais a bhios aig daoine air a cheile anns an
t-saoghal eile, agus ciamar a bhios iad a'
cumail suas an cMrdeis. Tha mi an dtiil
gu'm faic sinn smuaintean diomhau a cheile
cho soilleu' 's ged bhiodh iad m' ar coinneamh
ann an leabhar. Theagamh gu'n cuir so
eagal is uamhas oirnn an toiseach, ach ri
nine fasaidh sinn cleachdta ris, agus bidh
6
STAID NAN NAOMH
e 'n a fhaochadh dhuiim fhaii-eachduinn
gur h-aithne d'ar c^irdean a' chuid as miosa
annainn cho mhaith ris a' chuid as fhe^rr,
agus nach bi eagal oirnn gun sgur gu'm bi
sinn air ar faotainn a mach."
Ged tha daoine a' cnuasachadh air staid
nam marbh bho thoiseach an t-saoghail chan
aithne dhuinn a bheag uime sin fhathast ;
chan aithne dhuinn dad barrachd air
Socrates, a thubhairt bho chionn da mhile
bliadhna " Biodh deagh mhisneach agad agus
greimich air an aon ni so, nach eirich olc
do dhuine maith, co dhiu a tha e beo no
marbh."
Tha a' bheachd fhein aig a h-uile duine mu
neamh ; ach ged dh' fhaodas nach 'eil fois
shiorruidh nan naomh cho ion-mhiannaichte
ann an siiilean na gineil so 's a bha e ann an
siiilean an aithrichean, tha mi an dtiil gur e
sin am facal as fhe^rr a chaidh riamh a
labhairt mu staid nan naomh, dh' fhagadh
fois fa chomhair sluagh Dhe.
Ann an neamh tha fois is sith is aonachd is
s61as siorruidh maille ri Criosd. Dh'aithnich
na deisciobuil air beinn a' chruth-atharrach-
aidh Maois is Eliah ged nach fhaca iad riamh
iad anns anfheoil, agus faodaidh e bhith nach
e a mhain gu'n aithnich sinn anns an ath
shaoghal na cairdean a b' aithne dhuinn anns
an t-saoghal so, ach gu'n aithnich sinn na
naoimh nach fhaca sinn riamh, faidhean is
martaraich is abstoil. Cha bhi oidhche an
sin, agus chan 'eil feum aca air coinnil no air
solus na grdine, oir bheir an Tighearna Dia
solus daibh agus rloghaichidh iad gu saoghal
nan saoghal.
Gala na sith
Le Alasdair Mac Fhrain^, am Bail-a-chaolais.
NACH gl6rmhor an sgeul ud th'air innseadh Tha sluagh cho caoin-shuarach 's chan 6isd
do'n t-saogh'l iad ri guth
Gu'n d'th^inig ar Sl^n'ghear a dhearbh Ar Sgiobair, ach 's fhe^rr le6 bhi falbh leis
dhuinn a ghaol, an t-sruth,
'S a dh' fhuiling 'n ar n-^ite, Mac Glormhor Fos bidh siime le dtirachd ag tirnuigh le tith
an Righ, Gu'm pill iadsan gu fasgadh an Cala-na-sith,
Bheir E sinne gu sabhailt gu Cala-na-sith.
Ma's ^ill leat a charaid tighinn leiime air
b6rd,
Rach direao'i a dh'ionnsaidh ar Sgiobair is
c5rd,
Agus bheir 11 dhuit gealladh 's cha t^id thu
a dhith,
Oir bidh subhachas mor ann an Cala-na-sith.
Ged sh6ideas na gaoithean le corruich ro-
gharg,
Chan atharraich E chtirs' air son onfhadh na
fairg',
Ach stitiraidh E 'n luingeas le e61as is cli
Gus an acarsaid bheannaichte, Cala-na-sith.
, Na cladaichean cunnartach f^g as do dheidh,
Bidh sgeirean is sruithean is brolainn a jg ^uir d' earbs' as ar Sgiobair tha c^irdeil
chuam is reidh,
A' feuchainn r'ar b^thadh 's ar beatha thou-t ^g^g i;^^^ E sinn comhla troimh stoirmean
uamn, g^j^ g^ri,
Ach seasaidh smn daingean le aoibhneas n q^ fior-thearainteachd sh61asach Cala-na-
ar cridh', ^ g^th.
'S ruigidh sinne gu tearainte Cala-na-sith.
'S na linntean neo-chriochnach 's gu saoghal
Cha bhi euslaint air b6rd 's cuingidh-leigheis nan saogh'l,
gu leoir Bidh sinne 'g ^rd-mholadh a nochd a ghaol,
Aig sgiobair na luing' 's cha bhi duine gun 'S bidh na h-ainglean 's 4rd ainglean an
treoir, Itichairt an Righ
No farm air an t-sUghe le acras is sgios, A' toirt frithealaidh gu saor dhuinn an Cala-
Oir tha annlann is fois ann an Cala-na-sith na-sith.
An teid na h-eileanan fas ?
Leis an Ollamh Urramach Golla Ddmhnullach.
Ma tha do chas air tir-mor agus aig do
IMmh, gach goireas a bheir carbad-ola agus
b^ta-smuid 'g ad ionnsuidh, tha e furasda
cor nan eileanach. a dhi-chuimhneachadh,
ach anns a' gheainhradh an uair a sheideas
a' ghaoth agus a theid an cuan gu mire-
chatha tha eileanan beaga mun cuairt ar
cladaichean eho iomallach ris na tighean-
soluis.
Beagan sheachduinean air ais dh'fhag
ceann-teaghlaich le mhac eilean Heisker
ann an sgoth air son iir-m6r Uidhist. Bha
an dachaigh ann am feum mine, tea, siiicar,
salann, agus goireasan eile. Choisinn iad
acarsaid gu h-aithghearr, ach ma choisinn,
dh'eirich an soirbheas agus thoic an cuan.
Ged bu dednach air tilleadh iad, bha fairge
throm agus gaoth an ceann. Cha I'obh
air ach fuireach gus an tuiteadh a' ghaoth
agus an sioladh an caol. Cha robh doigh
air fios a chur gu Heisker. Bha a bhean agus
an teaghlach ann am fiabhrus iomagain.
An diugh chan 'eil ach aon teaghlach air
Heisker ach, mur bheil mo chuimhne 'g am
mhealladh, b'abhaist ceo a bhi ag eirigh o
ochd luidhearan. Bha iad sunndach sona
agus fallain. Cha robh am beoshlaint saibhir
ach bha iasg ri ghlacadh air carraig is air
cruaidh. Shaoilinn gu'm bitheadh deagh
chosnadh aca ag iasgach ghiomach.
Ach tha cheist so a' dusgadh — agus
freagradh esan i a thogras — an teid Heisker
f ^s ?
Mur nach bu leou- so, leugh mi litir a
sgriobh fear de mhuinntir eilean Foula.
Tha fichead mile eadar an t-eilean so agus
tir-mor na Sealtainn. Bha an litir ag
irmseadh gu'm bheil crannchur an eilein
cho cruaidh, agus ann am beachd moran
nach 'eil leigheas air an suidheachadh ach
an t-eilean fh^gail aig na roin, na sgairbh,
agus na h-asain.
'S e so a thachair do eilean Hirt. Ged a
fhuair na Hirtich tighean seasgar air tir-mor
agus seol air cosnadh na bu chinntiche na
chleachd iad, bha an cridheachan goirt an
uair a chaidh Irt as an t-sealladh anns an 4ird
an iar. Ged bha Hirt 'na phriosan do bhean
uasal mhi-fhortanach aon uair, cha robh
biadh no annlan gann cho fad' agus a bha
an sluagh lionmhor. Bha iasg mu'n clad-
aichean, eoin le oirleach blonaig orra anns
na stallachan, oaoraich agus gobhair feadh
nan creag. G^ a bha adhaireean air na
caoraich Irteach mar chabair-feidh, cha
robh cloimh nan caorach fada no trom. Bha
na nmathan trang ri calanas, ag armadh,
a' cireadh, agus a' sniomh nan rtisg. Bha
figheadaran gu finealta a' tilgeadh clo
agus ctiirinn thar nam beairtean. Car son
a threig na Hirtich an t-eUean ? Direach an
eiginn. Cha robh acarsaid aca a chumadh
sgoth no geola tearuitite o'n ghaoth agus
ataireachd a' chuain. Bha feum air feachd
a chur bata air s^ile, agus nuair a thUleadh
maraichean gu cladach feachd eile a shlao-
dadh eithir air lunnan os cionn a' mhuir-14in.
Ach chuala an oigridh mu shaibhreas tir-
mor agus a ghoireasan iongantach agus
th6isich iad air eilean iomallach a' chuain
a threigsinn. Gu trie shoirbhich na h-
eileanach agus thalaidh fathunn an soirbh-
eachadh tuilleadh de'n oigridh 'n an deidh.
Mu dheireadh cha robh ach seann daoine
air fhagail. Cha streap seann daoine creagan
agus stixcan a chladaich. Cha mho a
chuireas iad b^ta air sn4mh no thairngeas
iad i gu fasgadh. Chan 'eil ann an cas-
chrom ach inneal mall a thionndadh an
fhuinn, agus gu de an obair fhearainn a ni
bodaich a chaill liith agus cli na h-6ige ?
Gun Mteachadh cha bheathaichear bo agus
gun bho cha bhi bainne. Sin mar a bha
na Hirtich air an teannachadh agus a
b'fheudar dhaibh an ciilthaobh a thoirt
air Hirt.
An uair a dh'fhalbhas an oigridh agus
a dh'fhanas an aoismhor, tha an latha dluth
anns am bi e air a chunntas 'na ghniomh
trocaireaeh an liubhairt o shuidheachadh
nach 'eil saor o chunnart. Ged nach aobhar
farmaid muinntir Fhoula, tha an suidh-
eachadh fabharach seach Hirt. Tha Foula
tri mile air fad agus d^ mhile air lend.
Ann an toiseacb na linn so bha da cheud
pearsa air an eilean. Tha mu cheithir
fichead air fhathast. Tha am fearann
brighmhor. Tha iasg pailt anns a' chuan
gle dhluth dhaibh. Ach gun bh^taichean
mora agus beairt iasgaich hr, cia mar a
bheir iad an cuid o thr^lairean le lion-
sgriobaidh nach ihkg iasg beag no mor
air tirlar a' chuain ?
Is e daoine calma gleusda a tha ann am
Foula, daoine coimhlionta air muir 's air
tir, daoine a dhearbh an cruadal agus an
dilseachd ann an latha na deuchainn. Is e
gle bheag a chuireas air an casan iad agus
ann am bheaohd-sa cha bhi an dtithaich
AN T=URR. IAIN MACGHILLEATHAIN, LOCH AILLSE
gun tamaiit ma bhitheas iad air am fogradh
le dlth beagan cuideacbaidh. Saoil eibb
nacb fhiacb eilean a bba air ^iteacbadb leis
na maraicbean tuatbacb o cbionn mile
bliadbna beagan dragb agus cosgais ?
An Uid Foula fas ? Cba teid ma gbeibb
na b-eileanaicb acarsaid, ratbad-mor, agus
b^ta a bbeir iad gu tir-mor agus dbacbaigb
gu riagbiilteacb ann an sid cbumanta.
Cban 'eil fasgadb aig b^ta o onfbadh na
mara acb geodba air taobb an ear an eilein.
Bbiodb e cosgail acarsaid a dbeanamh acb
cba chuireadh ceitbe beag moran fbiacban
air an riogbacbd. Ma's eudar dol gu btitb
no margadb, feumaidb iad le neart gb^irdean
am bata a cbm: air sMe agus air a' mbodb
cbeudna air a tilleadb a cur os cionn muir-
l^n. Tba am b^ta so da fbicbead bliadfma,
agus thogadb i mar bbata seolaidb. Tba
engine air a brosnacbadb le paraffin innte
a nis. Tba naoi troigbean deug ann an
druim a' bb^ta agus tba i ocbd troigbean
air leud. Na'n robb i na bu mbotba cban
'eil seol aca a cur gu muir. Tba an oigridb
a' fas gann agus doigb is cinnticbe air batbar
agus litricbean aiseag, tba an latba dlutb
anns an eiricb a' cheist — an Uid Foula fas ?
Tba croit air fbicbead air an eilean acb
cban 'eil ratbad mor acb gu sia dbiubb. An
dean an staid cobbair air eileanan anns an
t-suidbeacbadb so ? Mur dean, is ann
do'n staid a bbitbeas an call. Nacb 'eil
ar creideamb ag iarraidb air an laidir uallacb
nan lag a gbiiilan ? Is beag a' cbosgais a
db'fboghnas a thoirt goireasan tir-mor chum
nan eileanacb. Cban 'eil fiutbair aca no
iarraidb air tigb-dbealbban, acb b^ta le
cl^r-uacbdar agus long-pbort beag fasgach.
Cban 'eil fiutbar no iarraidb air ratbadan-
m6ra air son carbadan-ola. Fogbnaidb
sligbe a leigeas le coisicbe a dbacbaigb
fbagail agus a ruigbeacbd gun dol tbar na
broige ann am boglacb. Is airidb Foula
agus iomadb eilean eile air sin, agus mur
faigb iad sin tbeid Foula agus a leitbid fas.
A cbosgais ! Mo n^ire ! Coig muillion
punnd Sasunnacb anns an latba air milleadb
agus marbbadb anns a' chogadb mbor. An
leig sinn leis na b-eileanan a db'^raicb na
seoid a cboisinn buaidb dol a dbitb le
crionadas suaracb ? Cban 'eil am fear
a leigeas le bb^ta dol a dbolaidb le cion
sgriob de pbeallan-tearraidb glic.
Tba an fbuil glan anns na b-eileanan agus
is e fuil nan eilean a tba o bbliadbna gu
bliadbna ag uracbadb nam bailtean mora
agus 'g an cumail beo. Tba an inntinn cbo
fallain ris an fbuil. Tba miorbbuilean a'
cbrutbacbaidb mu'n coinneamb o laitbean
na b-6ige, agus tba urram, iimblacbd,
aoradh agus irisleacbd dutbebasacb dbaibb.
Tba ana-creidmbich lionmbor anns na
bailtean mora acb, ged a tba mi a nis aos-
mbor, cba do tbacbair ana-creidmbeach orm
am measg nan eileanacb. Is e creideamb
slainteil Cbriosd a tbogas an saogbal as a'
cblabar anns am bheil e 'g a aolagan fein
anns na laitbean so. Cumadb urramaicb
agus maitbean na riogbacbd cor nan eilean
'n an ambarc, agus mur d'fb^g gliocas an
saogbal, cba leig iad leis na h-eileanan
dol fas.
An t-Urr. Iain MacGhilleathain, Loch Aillse
BU mb6r an dubbacbas a bba an Sgire
Locb Aillse a'st t-Fogbar an uair a cbualas
gun do sbiubbail an seann mhinistear
gradbacb air an t-sligbe bbuain. Rinn Mgr.
MacGbilleatbain seirbheis dbileas do Dbia
agus do dbuine an seo fad coig bliadbna
deug tbar fbicbead. Is maith a b'aitbne
dba comhairle gblic sbolasacb a tboirt do
neacb fo imcbeist agus briathran ttirail
doigbeil a cbleacbdadb ann an cur an ceil
Sbgbe na Firinn agus ann tairgseadb Aran
na Beatba do a lucbd eisdeacbd. Aig
amanna broin no aoibhneis bba e truasach
cartbannacb le focal freagarracb do sbuidb-
eacbadb gacb neacb, agus is cinnteacb gum
bi ionndrainn air fad iomadb latba. Rugadb
agus db'araicbeadb Mgr. MacGbilleatbain
an Uidhist a Tuatb agus thug e mach am
fOgblum an Glaschu is an Abaireadban.
'Na dige chuir e greis sea chad an Sratb
Chonnan, agus thainig e as an sin gu taobb
siar na dutbcha. Bba e eudmbor mu ehor
na cloinne agus thug e fada ann an combair-
lean an fboghluim anns an sgire agus anns
an t-siorramacbd. Cba do dbiult e riamb
a dbicbioU a dbeanamh gu cotbrom a tboirt
do bbalach no nigbsan ghealltanacb agus
bu shona e an uair a chluinneadh e gun
robb iad a' deanamb gu maith. Leig e
dbeth a dhreucbd a's t-Earrach agus thais-
bein an comh-thional an speis da fhein is da
phiuthar aig cruinneachadh aig an d'fbuair
e sporan tomadach le deagh dhhrachd an
t-sluaigb. Bu shonas m6r da anns na
laitbean mu dheireadh de a chuairt air
thalamh an cordadb 41uinn leis an do
thaghadh am fear a bba gu a aite a thogail,
an t-Urr. Aoughas MacLeod. Tba cuimbne
chtibhraidh ah Mgr. MacGbilleatbain an
Locb Aillse.
Aireamh 4
1947
Sith is coimhliontachd
Leis an Urr. Calum MacLedid, M.A., nach maireann.
" A nis gun deanadh Dia nd slihe, a thug air ais o na marbhaibh ar Tighearna
losa, ard-hhuxichaill nan caorach, tre fhuil a' choimhcheangail shiorraidh, sibhse
coimhlionta anns gach idle dheagh obair, chum sibh a dheanamh a thoil-san, ag
oibreachadh annaihh an ni tha taitneach 'na lathair-san, tre losa Criosd :
Dhasan gu robh gloir gu saoghal nan saoghal. Amen.'' — Eabhr. xiii. 20-21.
CLUINlSriDH sinn aig cuid de dhaoine an
dr^sda 's a rithist bho sguir an cogadh agus
a th^inig an t-sith, gu bheil cuisean cho
cruaidh agus cho dona 's a bha iad ri linn
a' cbogaidh fhein. -Chan 'eil an sin ach
cainnt amaideach.
Gun teagamh tha riaghailtean is reachdan
fhathast ag cumail iomadach ni is goireas
gun a bhith cho pailt agus cho saor is a bu
mhaith le daoine. Ach tha na riaghailtean
sin agus na reachdan sin a chum leas a'
chumantais agus m.aith na rioghachd gu
h-iomlan. Tha atharrachadh mor a nis
air ciiisean ri am na sithe seach mar a bha
iad ri linn cogaidh. Cha robh ann an uair
sin ach sgrios agus milleadh agus leon agus
marbhadh dhaoine. Sin gne cogaidh —
marbhadh agus sgrios. Agus mar is motha
a mharbhar agus a sgriosar, is ann as soirbh-
eachail an cogadh.
Ach an uair a thig an t-sith tha sgrios is
marbhadh a' sgur. Tha caradh is leasach-
adh a' toiseachadh. Thatar a' toiseachadh
ri glanadh air falbh an t-salachair agus an
sgtiilich a dh' fhag an cogadh ; tha, agus air
leasachadh agus air sl^nachadh a' mhlllidh
agus an leotn a rinn an cogadh. Tha e
soilleir do na h-uile a nis — agus an t-sith
aig an t-saoghal — gu bheil am milleadh is
am briseadh a rinn an cogadh ri ghlanadh
air falbh mus toisichear eadhon air caradh
agus air togail na chaidh a bhriseadh 's a
leagail.
Tha, ma tha, mar sin cogadh is aisith a'
briseadh agus a' mUleadh, ag cur as is a'
leon is a' marbhadh. Tha an t-sith, air an
laimh eile, ag glanadh is ag caradh, a'
steidheachadh is a' togail is a' deanamh
coimhlionta. Tha so soUleir dhutnne agus
do 'n t-saoghal, an deidh a' chiogaidh oUlteil
a tha air tighinn gu crich, agus a nis an t-
sith againn, agus ar rioghachd agus riogh-
achd agus rioghachdan eile an domhain ag
caradh agus a' leasachadh agus a' togail a'
mhillidh a rinneadh mus tMnig an t-sith.
So, m.a tha, mar a bha agus mar a tha an
saoghal gun Chriosd — ^ag cogadh an aghaidh
Dhe, agus a' briseadh agus a' milleadh gach
ni a tha maith agus maiseach agus feumail.
Tha an Namhaid agus am peacadh ag
cogadh an aghaidh Dhe agus an aghaidh
sluagh Dhe, agus a' deanamh milleadh is
leon is marbhadh.
Ach thainig Criosd do 'n t-saoghal, agus
thug e buaidh air an Namhaid agus air a'
pheacadh, agus thug e sith, tre a bhas air
a' chrann, do 'n t-saoghal agus do gach
anam a tha ag gabhail ris-san.
" Le a bhas air a' chrann
Thug e naimhdean gu teann fo chis ;
'S thug e talamh is neamh
Gu bhith an caidreimh a cheil' a rist."
Neo mar a chuir an Salmaidh e :
" Tha trocair agus firinn ghlan
air comhlachadh a cheil' ;
Tha ceartas agus siochaint mhaith
a' pogadh beul ri beul."
Tha, mar sin, sith aca-san a ghabh ri
Criosd ; agus tha iad direach mar a tha an
saoghal an drasda an deidh a' chogaidh —
tha aca ri glanadh air falbh, agus leigeil le
Dia a ghlanadh air falbh, am milleadh a rinn
am peacadh 's an N4m.haid 'nan anamaibh.
Tha aca ri togail — agus is e Dia a dh'oibrich-
eas annta, araon ann an toil agus ann an
gniomh ; tha aca ri togail an ni a bhris agus
a leag naimhdean an anama. Tha iad fo
riaghailtean agus fo reachdan so a dheanamh
— ^riaghaUtean is reachdan Dhe. Tha so
aca an cois na sithe — sith bheannaichte
Dhe.
Is ann air an t-sith so, sith cloinne Dhe,
agus air na tha leantahm na sithe so, a bu
mhaith leam leudachadh car tiotain. Beach'
daicheamaid an toiseach air :
SITE LS COIMHLIONTACHD
I. Ughdar 7ia Sithe.
Is c Dia fhein ughdar na sithe so. Chog
osan ri naimhdean anani an duine. Bha
na naimhdean sin a' sgrios agus ag cur an
t-saoghail fodhpa fhein, ach chuir Dia Aon
Mhac a ghraidh do 'n t-saoghal agus chog
e an aghaidh a' pheacaidh agus an Namhaid,
agus thug e buaidh. Mar anns gach uile
chogadh, cha b'ann gun fhulangas agus leon
agus gun mharbhadh a thug e buaidh, agus
a fhuair a phobull sith. Is iomadh neach a
dh' fhuiling leon agus creuchd agus has air
tailleamh a' chogaidh ghrannda niu dheireadh
mus tainig an t-sith. Agus sheas esan,
Gaisgeach treun nam Buadh, an aghaidh an
Namhaid air ar son-ne, agus chog e ris, agus
thug e buaidh a mach, agus dh'aisig e sith
do gach h-aon a ghabhas ris. Ach cha
b'ann gun fhulangas. " Lotadh e air son
ar peacaidh-ne, bhriithadh e air son ar
n-aingidheachdan ; leagadh airsan smach-
dachadh ar sith, agus le a chreuchdan-san
shlanaicheadh sinne."
So, a ch^irdean, an t-sith a tha againn
ann an Criosd — sith a tha dol thar gach
uile thuigse — sith shiorraidh, a tha e a'
toirt dhuit-sa agus dhom.hsa a ghabh ris mar
Fhear-saoraidh. Is e.Dia. a h-iighdar, egus
tha i seasmhach agus siorraidh mar e
fhein.
II, Seal! a nis, san dara h-aite, ri
Aobhar na Sithe.
Is e sin, an t-aobhar air an tug e dhuinn
an t-sith bheannaichte so. " Chum sinn a
dheanamh coimhlionta anns gach uUe dheagh
obair, chum gun deanadh sinn a thoU-san."
Fhad 's a bha an cogadh ann cha robh
ann ach milleadh is sgrios is leon is marbhadh,
ach an uair a thiinig an t-sith 's a chaidh
na naimhdean a chur fo smaig, chaidh
toiseachadli air nithean a reiteachadh 's a
ghlanadh agus a thogail. Sin mar a rinn
Dia nuair a thug e buaidh ann an Criosd
air Namhaid an anama agus a thug e dhuinn
sith tre fhuil a' choimhcheangail shiorraidh ;
thoisich e air reiteachadh agus air glanadh
air falbh salachair is truilleis a' pheacaidh
's an Namhaid. Tha e deanamh so, chan
ann a mhain san t-saoghal o'n leth a muigh,
ach ann an anam an duine a ghabh ris an
t-sith so ann an Criosd.
So, ma tha, a chairdean, aobhar a' chogaidh
agus na sithe a choisinn Criosd dhuinn—
chum 's gum bitheadh sinn coimhlionta.
A nis, anns a' cheud chanain, anns a'
Ghreugais, is e facal gle shonraichte agus
gle thorach a tha san fhacal so, " coimh-
lionta." Tha cuimhne agaibh gur h-ann ag
cai'adh an lion sa' bhata a bha Seumas agus
Eoin mic Shebede nuair a ghairm an Tigh-
earna an toiseach iad. Is e, ma tha, am
facal a tha air a chleachdadh air son caradh
nan lion a tha an so air a chleachdadh air
son "coimhlionta." Cha do ' dhiochanaich
mi riaiinh bho chunnaic mi an toiseach, 's
mi 'nam bhalach, iasgairean an sgadain
ag caradh an lion aig Ceidhe Mor Steorna-
bhaigh. Chunnaic mi fichead uair bho'n
uair sin e, eadar Barraidh is Yarmouth, ach
ged nach robh mi air fhaicinn ach an aon
uair ud cha robh mi air a dhiochanachadh
fhad 's bu bheo mi. Bha aon fhear de'n
sgioba, le a shnathaid 's le sgithinn, 'na
shuidhe an cliathaich a' bhata ag caradh nan
lion mun rachadh iad gu s^. Far an robh
toll no sracadh, ghearradh e glan as na
fuighill snatha a bh'ann, agus le a shnathaid
chuireadh e moguil ura ean t-sracadh.
Chlthinn e rithist a' deanamh greim chruaidh
air mir de'n lion le a dh^ laimh agus 'ga
tharraing bho cheile dh'fheuch an robh e
laidir, fallain. Uaireannan a reubadh e an
lion as a cheile leis an tarraing a bha e toirt
air ; uaireannan eile a sheasadh an lion ris
an tarraing a bheireadh e air ; agus bha
sin a' leigeil fhaicinn dha gu robh am mir
sin de'n lion slan fallain. Ach far an
reubadh an lion, bheireadh e air a sgian,
agus ghearradh e air falbh na bha lag no
grod dheth, agus chuireadh e ann an tiota
moguil ura ann.
So, ma tha, aobhar sith is gradh Dhe
dhuinn — chum ar caradh ; chum gach pea-
cadh is uireasbhaidh a th'annainn a thoirt
air falbh, agus a chum beatha nuadh a chur
'nan aite. So aobhar na sithe — 'gun dearbh
Dia sinn dh'fhuech an seas sinn ri buaireadh,
agus a dh'fheuch a bheil sinn laidir a chum
feuma dh^san ; agus, ma sheasas, fagaidh e
sinn mar a tha sinn, ach, mur a seas, bheir
e air falbh an ni a tha lag agus anmhann,
agus cuiridh e ni e tha laidir 'nan aite.
Caraidh e sinn ; ni e sinn coimhlionta mar
lion 'na laimh fhein, coimhlionta chum a
thoil-san a dheanamh.
III. A nis, san treas aite, faic
Toradh iia Sithe so.
Is e toradh na sithe so gu bheil daoino
air an ath-nuadhachadh, air an deanamh
slan fallain ann a;n Dia, uidheamaichte chum
toil Dhe a dheanamh. Chan e mhain gu
bheil iad air an caradh — tha iad sin —
ach tha iad air am beothachadh le beatha
nuadh agus naomh — beatha na h-aiseirigh
aig Criosd. Thug Dia na sithe esan air ais
o na mairbh, tre fhuil a' choimhcheangail
shiorraidh, chuniviadsan a dheanamh coimh-
lionta. Sill toradh mor na sithe so.
AN DE 'S AN DIUGH
3
Ach tha toraidhean eHe an cois na sithe.
Is ann a chum 's gun glac e iasg a tha lion
air a ohur. An lion-sgadain nach glac
sgadan chan 'eil feum ann. Ma tha na
moguil ro mhor no ro bheag tilgidh an t-
iasgair a thaobh e. Agus a' mhuinntir nach
'eil 'nam meadhon air a bhith cumail suas
agus a' beathachadh eaglais is rioghachd
Dhe, cha bhi Dia fada 'gan cleachdadh, agus
caillidh iad an sith fhein. Tha lion a chum
feum agus a chum cosnaidh, agus tha sinne
a fhuair an t-sith so — air chosg cho mor —
tha sinn a chum feuma agus a chum cosnaidh
dh^san a shaor sinn agus a bhuilich an
t-sith so oirnn.
Rud eile. Chunnaic mi gu bheil seorsa
lion ann a tha a chum 6rdugh is eireachdais.
Bidh na mnathan ag cur lion air am fait,
a chum gun gleidh e am fait an ordugh
ceart, agus mar mheadhon eireachdais dhaibh
fhein agus 'na thoileachas do mhuinntir eile.
So, ma tha, aon eile de thoraidhean sith
Dhe dhuinne, gun cum i sinn an ordugh
ceart agus gum bi i 'na h-eireachdas oirnn
fhein agus mar sin air an aite sam bi sinn.
Chunnaic mi cuideachd lion 'ga chur air
craobhan-measa chum na dearcan 's na
measan a dhion bho'n eunlaith a mhilleadh
iad 's a sgriosadh iad mur a b'e an lion.
Tha sith Dhe a chum 's gun dion luchd-na-
sith gach ni a tha maith agus maiseach agus
feumail am measg dhaoine — seadh, agus
nithean mora agus cudthromach Dhe, mar
a tha Soisgeul Chriosd agus Facal Dhe
agus Latha Dhe agus Eaglais Dhe.
Tha cuimhne agam cuideachd gu robh,
ri linn a' chogaidh, lion st^ilinn air a thar-
raing fo'n mhuir eadar dk thaobh beul
B^gh Chluaidh. Bha an lion iarainn so
bho dhara cladach na Cluaidhe gus a'
chladach eile fo'n fhairge, chum nach
fhaigheadh submarine Grearmailteach a
steach a dheanamh sgrios am measg luingeis
is shoithichean a bha stigh an abhainn
Chluaidh. Bha an lion so 'na dhion bho
ar naimhdean.
Tha so 'na thoradh air sith Dhe — -dion
is gleidheadh bho'n N^mhaid. Agus ged
a tha an t-sith air uaireannan folaichte an
cridheachan sluagh Dhe, mar a bha an lion
stailinn san fhairge, tha i 'na meadhon
dion air eaglais is rioghachd Dhe air thalamh,
Tha mar sin, a chairdean, Dia na sithe,
a thug air ais o na mairbh ar Tighearn losa,
Ard-bhuachaiU nan caorach, tre fhuil a'
choimhcheangaU shiorraidh, 'gar deanamh
coimhlionta anns gach uile dheagh obair,
chum sinn a dheanamh a thoil-san, ag
oibreachadh annainn an ni sin tha taitneach
'na lathair-san tre losa Criosd.
Agus seach gu bheil an t-sith bheann-
aichte so a nis againn, Ian oibricheamaid a
mach ar slainte le h-eagal agus ball-chrith
oir is e Dia tha ag oibreachadh annainn
araon ann an toil agus ann an gniomh. Agus
coimhididh sith Dhe, a tha thar gach uile
thuigse, ar cridhe agus ar n-inntiin ann an
losa Criosd. Dhasan gu robh gloir gu
saoghal nan saoghal. Amen.
An de 's an diugh
Smuaintean air Eachdraidh nan Gaidheal
Leis an Urr. T. M. MacCalmain, M.A., Glaschu.
THA cor na G^idhealtachd an diugh 'na
chviis-smuain do mhoran, agus is math gu
bheil. Tha sinn a' faicinn dara leth na h-
Albann air a shior-fh^sachadh, agus gun
neach ag amas air doigh-leasachadh. Tha
Rhnaire na Staite air son Albann an deidh
comhairle iir a shuidheachadh gu bhith dol
an car obair-leasachaidh, ach tha cuid againn
a' saoilsinn nach 'eil tighdarras aig a' chomh-
airle iir so gus na nithean as feumaile a chur
an gniomh. Chan 'eil anns a' chomhairle
so ach comhairle-earalach, agus chualas
earail gu leoir mu'n Gh^idhealtachd o chionn
bhliadhnachan. 'S e tha dhith oirnn gniomh
agus chan e earail no comharile.
Anns an t-suidheachadh a th'ann, tha e
iomchuidh chan e mh^in gun gabhamaid
beachd air cor na duthcha 's an t-sluaigh
an diugh, ach mar an ceudna gun toireamaid
stiil air ais air na h-aobhair bho'n d'fh^s
cor ar latha ne. Gus so a dheanamh,
feumaidh sinn dhol air ais da cheud bliadhna,
agus anns an d^ cheud bhadhna sin chi
sinn na tachartasan anns an am so fhein.
Ann an eachdraidh, mar anns a' chruinne-
ce gu leir, chan 'eil ni sam bith a' seasamh
leis fhein. Tha a h-uile ni an d4 chuid 'na
thoradh air rud-eigin a chaidh roimhe agus
'na aobhar air rud-eigin eile a lean. Tha
suidheachadh an latha an diugh air a
fhreumhachadh anns na l^ithean a dh'aom,
agus a reir mar a th^tar ag cur a nise nithear
buain anns na bliadhnachan ri teachd.
Chan 'eil eachdraidh idir air a deanamh
AN DE 'S AN DIUGH
suas de dheanadasan righrean is luchd-
cogaidh, morachd na Roimhe is greadh-
nachas na Greige, cathan na h-E6rpa, agus
nithean mar sin. Is i an eachdraidh an
sgeul a tha luaidh air cor an t-sluaigh
chumanta anns gach duthaich, agus gu
sonraichte na sarachaidhean a dh'fhuiling
iad ann a bhith ag cosnadh choraichean is
saorsa dhaibh fhein.
Bu mhath learn, mar ain, feuchainn an
so ri iomradh a dheanamh air cuid de na
nithean, a reir mo bheachd-sa, aig am bu
mhotha a bha buaidh air cor nan Gaidheal ;
agus feuchaidh mi ri nochdadh mar a bha
aon rud a' treorachadh gu rud eile, ceum
air cheum, gus an tainig cuisean gu bhith
mar a tha iad a nis.
Cluinnear daoine gu trie ag radh gur e
BHadhna Thearlaich an garadh-criche eadar
a' Ghaidhealtachd a bha ann o shean agus
a' Ghaidhealtachd as aithne dhuinne. Tha
tomhas de'n fhirinn anns a' bheachd sin,
oir b'ann ri linn Cogadh a' Phrionnsa agus
nan nithean a lean bhuaithe a dh'aobh-
araicheadh na h-atharraichean mora (cuid
dhiubh a chum maith agus cuid a chum call)
a bhean cho dluth ri cor nan Gaidheal anns
an da cheud bhadhna bho'n am sin. Ach
feumaidh sinn a thuigsinn gu robh moran
de na h-atharraichean sin ri tighinn co-
dhiubh, oir thainig iad ann an eachdraidh
gach sluaigh san Roinn-Eorpa aig am air
chor-eigin. Thigeadh iad co-dhiubh anns
a' Ghaidhealtachd, ged nach biodh aramach
a' Phrionnpa idir ann ; agus thigeadh iad,
ged a bhiodh Tearlach Ruadh air Blar
Chuil-lodair a bhuidhinn agus ged a bhiodh
na Stitibhartaich a rithist air righ-chathair
Bhreatainn. Ach, ged b'eigin do na h-
atharraichean sin tighinn, cha dubhairt
sin gu robh aca ri tachairt anns an dearbh
dhoigh anns do thachair iad.
Bha dk bhuaidh shonraichte aig Blar
Chuil-lodair agus na lean 'na dheidh air cor
na Gaidhealtachd. Ghreas e caochlaidhean
is atharraichean a thachradh co-dhiubh,
ach thug e orra tachairt air mhodh eile
seach an doigh sam faodadh iad tachairt
mur b'e gun d'rinneadh an t-aramach so.
Agus, anns an dara aite, dh'atharraich e an
d^imh a bha eadar na triathan agus an tuath,
agus bha buaidh aige cuideachd air spiorad
nan Gaidlieal.
Is e mo bheachd fhein gum faod sinn a
h-uile atharrachadh a thainig air a' Ghaidh-
ealtachd anns an da cheud bliadhna mu
dheireadh a chur am beagan fhacal le bhith
ag r^dh so : gu robh na Gaidheil — -a dlaeoin
no dh'aindeoin — a' sior ihks Gallda. Bha
a' Ghaidhealtachd a' tighinn nas motha
agus nas motha fo bhuaidh nan Gall. Coma
de an cuspair air am beachdaich sinn, chi
sinn gu bheil gach buannachd agus gach call
a dh'fhiosraich sluagh na Gaidhealtachd air
an aobharachadh leis an so, gu robh agus gu
bheil spiorad an t-saoghail mh6ir a' sior-
ghreimeachadh air na Gaidheil.
Bha uair ann agus bha Alba gu ire mhoir
'na duthaich Ghaidhealaich, agus aig an
am sin bha a' Ghaidhlig air a bruidheann
fad is farsainn eadhon gu criochan Shasainn.
Ach ri uine thoisich na Goill agus na Sasan-
naich air barrachd agus barrachd ^ite
fhaotainn dhaibh fhein ann an Albainn, gu
sonraichte an taobh a deas Albann ; agiis
an sin thainig an rioghachd gu bhith 'na da
leth — Gaidhealtachd agus Galldachd. Bha
na Gaidheil fad iomadh linn air an dealachadh
bho'n chuid eile de dh'Albainn. Bha iomadh
ni 'gan dealachadh bho cheile. Bha mon-
aidhean mora gruamach Dhruim-Albann
agus lochan an taoibh siar 'gan dealachadh.
Bha iad dealaichte 'nan canain agus 'nan
cleachdadh. Agus air son uine mhoir bha
na Deasaich gu tur aineolach mu na Tuath-
aich, agus na Tuathaich a cheart cho
aineolach mu na Deasaich ; agus bha
aineolas ag aobharachadh naimhdeis agus
aimhreit eatorra.
Ach ri tide thoisich an dealachadh eadar
Gaidhealtachd is GaUdachd ri briseadh sios.
Is iomadh rud a rinn beam anns a' bhalla-
dhealachaidh a bha eadar Tuath is Deas.
Ged a b'e Blar Chuil-lodair a' bhe^rn a bu
mhotha a rinneadh, cha b'e sin idir an aona
bhearn. Bha, mar sin, doighean is clesch-
daidhean is canain nan Gall ag ealadh a
steach do'n Ghaidhealtachd uidh air n-uidh,
agus an lorg sin thainig an da chuid buan-
nachd agus call, agus cha ghabh mise orm
a radh c6 dhiubh a bu chudthromaiche, a'
bhuannachd no an call. , Bithidh a bharail
fhein aig gach neach.
B'iad na triathan agus na cinn-fheadhna
Ghaidhealach a thoisich air fas Gallda an
toiseachd. Anns a' bhliadhna 1609 rinneadh
lagh an Albainn gum feumadh gach duine
uasal Gaidhealach a mhac a bu shine a chur
do'n sgoil air a' Ghalldachd a chum 's gun
ionnsaicheadh e Beurla a labhairt agus a
leughadh. Anns an linn sin — an seachdamh
linn deug — mar thoradh air aonadh an da
rioghachd, Alba is Sasann, thoisich na
cinn-fheadhna Ghaidhealach air dol gu deas
nas bitheanta, agus eadhon gu Lunnainn,
agus dh'ionnsaich iad doighean is fasana
Shasainn, agus cha b'fhada gus an d'aobhar-
aich sin atharraichean 'nan doigh-beatha
mar thriathan agus 'nan giulan am measg
an tuatha fhein.
AN DE 'S AN DIUGH
Togaidh mi aon eisimpleir air an so.
Bha Iain Breac MacLeoid, Triath Dhun-
bheagain, ainmeil mar shar-Ghaidheal agus
measail aig a shluagh. Bha MacCruimein
aige mar phiobaire, Mairi Nighean Alasdair
Ruaidh mar a bhana-bhard, agus Ruairidh
Dall MacMhuirich mar a chlarsair ; agus
'na latha-san, mar ann an laithean athraich-
ean, b'e Caisteal Dhun-bheagain " talla nan
cuach, far am biodh tathaich nan truagh
daimheil," " teach farsaing 's e fial fail-
teach." Ach an deidh Iain Bhric thainig
a mhac, Ruairidh Og, agus gu grad " chaidh
a' chuibhle mu'n cuairt, grad thionndaidh
gu fuachd am blaths." Bha latha ur air
tighinn air Dim-bheagain, agus bha doighean
nan Gall a nis ag gabhail aite seann chleach-
daidhean nan Gaidheal. Cha robh feum
tuilleadh air clarsair, agus dh'fhagadh an
Dim gun cheol agus gun iomadh rud eile.
Am measg nan nithean ura a dh'fhoghluim
na triathan .Gaidhealach 'nan tadhal am
measg nan Gall bha so — gu robh luach
oighreachd sam bith ri bhith air a thomhas,
chan ann a reir aireamh an t-sluaigh a dh'
araicheadh i, ach a reir an airgid a gheibhte
aiste. Mar sin thoisich am m^l air f^s nas
truime air an tuath ; agus thoisich sin mus
robh iom.radh riamh air a' Phrionnsa Tear-
lach. Bha na triathan Gaidhealach beag
air bheag a' f^s 'nam morairean mora Gallda.
Agus an uair a bhriseadh air an cumhachd
agus air an iighdarras mar chinn-fheadhna
an deidh Blar Chuil-lodau-, chvim iad orra
nas deine na bha iad riamh roimhe — moran
dhiubh co-dhiubh — a' fasgadh gach sgilhnn
a ghabhadh faotainn as an cuid fearainn,
agus iad ceart coma mu'n tuath.
Is e rud math a bh'ann gun do chaill na
triathan an t-ughdarras a bha aca thuige
so, oir fhuair lagh na rioghachd cothrom a
nise air tomhas nas motha de cheartas a
shuidheachadh anns a' Ghaidhealtachd ;
ach is e olc m6r a bha ann gun do cheadaich-
eadh do na tighearnan-fearainn a bhith
deanamh mar a thogradh iad ris an tuath
agus gu bhith gabhail gach doigh a thoilich-
eadh iad gus airgiod a thoirt as an cuid
oighreachdan. Dh'ardaich na h-uachdarain
an toiseach am m^l air an luchd-taca, agus
thug sin air moran de'n luchd-taca togail
orra thar sail. Ach, air do phris mhor a
bhith air ceilp, leig na h-uachdarain an sin
leis an tuath fas lionmhor a chum 's gum
biodh am pailteas de luchd-oibre aca fhein
a chum a' eheilp a chruinneachadh.
An sin, an uair a chunnacas gum paidheadh
e dhaibh tuathanaich an taoibh deas a'
leigeil a steach do'n Ghaidhealtachd, dh'fhu-
adaich iad an tuath air falbh. Cha b'fhada
an deidh sin gus an t^inig an latha anns an
d'fhuaradh a mach gum paidheadh frithean-
seilge na b'fhearr na tuathanasan-chaorach,
agus chaidh na caoraich fhein fhogradh an
tomhas mor agus laigeadh leis na feidh fas
lionmhor.
Anns an am so fhein anns a bheil sinne
beo, chan e tuath no caoraich jio feidh as
fhearr a phaidheas ach obair-choille, agus
chi sinn cho mianna ch agus a tha uachdarain-
fearainn a nise air na monaidhean a chur
fo choille.
Anns an linn so tha beartas eile r'a fhao-
tainn air fonn na Gaidhealtachd, ach an
ann a chum maith nan Gaidheal a- thatar
a' stri ris ? Tha srian 'ga cur air uisgeachan
ar tir mu thuath, lamh is innleachd an duine
a' trusadh uisgeachan nan lochan agus 'gan
cruth-atharrachadh gu cumhachd-dealain,
cumhachd an eileactrachais. Bheir so, tha
iad ag gealltainn, solus is blaths is cumhachd
do mhuinntir na Gaidhealtachd, eadhon
sluagh nan aite an iomallach ; ach thuige
so tha a' mhor-chuid de'n chumhachd-
dealain air a ghiulan sios do ceann-a-deas
na h-Albann agus gu Sasann.
Chan 'eil mi idir ag caineadh nan uach-
daran-fearainn agus nan daoine aig a bheil
ard-ughdarras anns na cuisean air an tug
mi iomradh. Tha fhios againn gu robh
feadhainn de na h-uachdarain Ghaidhealach
a chosg na bh'aca is iad a' deanamh cobhair
air an tuath. Is ann a tha mi a' toirt am
foUais doigh an t-saoghail mhoir, tre am
bheil barrachd speis air a nochdadh do
dh 'airgiod na do chor an t-sluaigh, agus tre
am bheil cead cho m6r aig cuid de dhaoine
gu bhith a' deanamh saidhbhr^is dhaibh
fhein, coma de an doigh agus coma de
thachras do chreutairean eile. Ann a bhith
leantainn fasanan nan GaU, bha ard-dhaoine
nan Gaidheal ag ionnsachadh dhoighean an
t-saoghail mhoir a tha ag ardachadh oir
is airgid os cionn leas is maith an t-sluaigh.
Dh'fh^s doighean-aiteachaidh nan Gaidheal
Gallda mar an ceudna. An uair a. thainig
na tuathanaich mhora bho'n deas, le'n cuid
chaorach mhora mhaola, de bha sin ach
eisimpleir eile an a' Ghaidhealtachd a'
leantainn mhodhannan nan Gall. Ann an
seagh, bha deagh bhuaidh aig sin air a'
Ghaidhealtachd, ach bu mhotha buileach
an droch bhuaidh a bha aige. Nan ceadaich-
eadh uine, dh'fhaodamaid a cheart ni a
thoirt am foUais mu'n iasgach. Ma tha na
cladaichean an diugh lorn de dh'iasg seach
mar a b'^bhaist, faodaidh e bhith gur ann
a chionn 's gu bheil doighean-iasgaich Gallda
air lar a' chuain a sgriobadh.
6
IAIN MAG CORMAIG NACH MAIREANN
Ach chan e a mh^in na triathan no obair-
^iteachaidh no obair-iasgaich na GMdheal-
tachd a th^inig ceum air cheum fo bhuaidh
nan Gall. Th^inig an sluagh Gaidhealach
fo'n bhuaidh sin cuideachd, agus an diugh
fhein tha a' Gh^idhealtachd anns gach
oisinn dith a' sior-fhas nas Gallda, a' Ghaidh-
lig a' seargadh as agus moran de na seann
chleachdaidhean a' dol a fasan.
Is iad an rathad mor agus ati sgoil ann an
tomhas mor a tha r'an coireachadh air son
so. Anns an ochdamn linn deug rinneadh
na rathaidean mora an toiseach a chum 's
guin biodh e na b'fhasa do'n Riaghaltas rian
a chumail^ir a' Ghaidhealtachd . Ach chaa
e mhain laghan tu"a agus dghd arras Ard-
riaghladh Bhreatainn a mharcaich a steach
air na rathaidean lira sin. Thainig mar
an ceudna fasanan an taoibh d3as, agus cha
b'fhada cuideachd gus an robh na rathaidean
sin trang le G^idheil a' togail orra gu iomall
na talmhainn a shireadh am fortain no a
dh'fhaotainn na saorsa nach fhaigheadh iad
'nan dtithaich fbein.
Bha buaidh mar sin aig an sgoil orra
cuideachd. Ged is coir moladh a dieanamh
air na meadhonan tre an do mheudaicheadh
foghlum anns a' Ghaidhealtachd, agus a
bhith cuimhneachadh le urram orra-san
a bha dileas anns a' chuis so, bha taobli eile
air a' ghnothach. Fhuair oigridh na Gaidh-
ealtachd eolas a dbtiisg iarrtas air an tuilleadh
eolais, agus mar bu mhotha a bha a' tadhal
nan colaisdean is ann bu lugha a bhe dconach
fuireach anns na glinn agus anns na h-
eileanan. Gle thric bha e air a theagasg
dhaibh san sgoil nach b'fhiach ach an t-
oileanachadh Beurla ; agus dh'fhdghluim
morah dhiubh t^ir a dheanamh air pn
c^nain agus an libreaebas fhein, Chan 'eil
chc fada idn o'n bha an canam fhem au a
toirmeasg dhaibh taobh a stign de gn^radh
n& sgoile.
Dh'athirraich Bliadhna Thearlaich an
d^imh eadar na triathan agus an tuath ;
dh'fhosgail an rathad mor slighe a steach
do'n Ghaidhealtachd do na nosan Gallda
agus slighe a mach do na Gaidheil. An uair
a fhuaradh 14mh-an-uachdair air a' bhric
agus galairean eile a bha sgrios an t-sluaigh
o shean, agus an uair a thugadh a steach
am bunt^ta mar bhiadh a bha math agus
pailt, shiolaich na Gaidheil agus dh'fhas iad
lionmhor, agus chuidich malairt a' chruidh
dhuibh agus na ceilpe leotha. Ach an
sin thainig na caoraich mhora ; ghrod am
bunt^ta ; dh'eirich gainne is gort ; rinneadh
foirneart air an t-sluagh, lionadh na bataich-
ean le eilthirioh, dh'fh^saicheadh na glinn ;
agus dh'fhagadh againn Gaidhealtachd an
latha an diugh le corr is ceud mile pearsa
nas lugha na bha innte ceud bliadhna air
ais, agus an ^ireamh a tha innte an diugh
a' seargadh as.
Cha dubhairt sin gu bheil truaighe agus
doruinn anns a' Ghaidhealtachd. Chithear
barrachd eigin ann an seachdain an Glaschu.
na chithear ann an deich bliadhna sa'
Ghaidhealtachd. Ann am moran dhoighean
tha G^idheU an latha an diugh fada nas
fhearr dheth na bha an sinnsearan. Ach ma
tha coraichean is ceartas is leasachadh aig
Gaidheil an latha an diugh, tha iad aca
mar thoradh air an t-sabaid a rinn an
athraichean ; cha b'ann gun spairn chruaidh
a chosnadh iad. Agus ma tha tuilleadh
adhartais ri tighinn, is eigin duinn fhein
oibreachadh air a shon. Chan fhaigh sinn
mur iarr sin ; agus cha sealbhaich sinn mur
saothraich sinn.
Iain MacCormaig nach maireann
Le a sheana charaid, Colla Ddmhnullach.
CHA b'e ministear agus cha b'e foirbheaeh
a bh'ann an Iain Mac Cormaig ach duine
citiin c^irdeil caomh a thug e fein suas o
oige do bheul-aithris agus litreachas a
dhtithcha. Cha robh a shaothair gun toradh
agus dh' fhag e 'n a dheidh eachdraidh,
ursgeulan, b^rdachd, agus dealbh-chluiche.
Is e Muileach a bha ann an Iain Mac Cormaig.
Thogadh e ann an Fionnphort ri taobh
caol Ithe. Ri oige bha obair agus cosnadh
aig an Tor-mh6r. Bha granit dearg boidh-
each 'ga sg^ineadh agus 'g a sgoltadh, agus
is e granit an Tor-mh6ir a tha ann an dealbh-
snaidhte ceile ban-righ Victoria ann an
Lunnainn.
Thog Iain sgoil gun dragh ann an sgoil
Chreich far an robh maighstir-sgoile math,
Maighstir Camshron.
Chuir athair Iain do oil-thigh Ghlaschu,
ach gu mi-fhortanach stad obair agus
cosnadh an Tor-mh6ir, agus cha robh
comhnadh airgid air son fdghlumaiche 6g
geur-inntinneach saibhir anns na IMthean ud,
agus thionndaidh Iain gu obair eile. Ann
an cuideachd agus ann an cdmhradh
" Fhinn " (Henry Whyte) agus Chalum
MI FHEIN AGUS NA H-BOIN
7-
Mhic Pharlain dh' oileanaich Iain e fein,
agus fo'n ainm " Fraoch " thoisich e air
sgriobhadh.
Thuit rosg agus rannan fo pheann. Bha
beul-aithris agus seann eachdraidh Mhuile
'n a chluasan bho oige. Sgriobh e each-
draidh Mhuile ann am Beurla agus mheud-
aich an leabhar so a chhu. Cha do leig
e le pheann ruith leis. Chaidh gach sgeul
a sgrudadh gu curamach agus gun iighdaras
cha deachaidh facal ann an clo.
Thainig an sin a' cheud ursgeul ann an
Gaidhhg — " Gu'n d'thug mi gaol do'n
armunn." Choisinn an leabhar so aite air
leth dha. Bha a' Ghaidhlig cho reachdmhor
reidh, dhearbh e gu'm bheil againn, fo laimh
maighstir, 'n ar canain fhein inneal freagar-
rach lir gach gne litreachais.
Thug Moid a' Chomuinn Ghaidhealaich
cothrom do Mhac Cormaig a sgil a dhear-
bhadh ann an comh-fharpais, agus sgriobh
e sgeulachdan, oreaidean, deilbh-chluiche
agus bardachd a choisinn gach priomh
dhuais a bha fosgailte dha. Bu mhath a
sgriobhadh Niall Ross, Aonghas Mac
Dhonnachaidh, Iain Mac Leoid agus beagan
eile Gaidhlig, ach ann an gnaths cainnte,
grinneas, agus saibhreas, bha Iain Mac
Cormaig de'n chuideachd. Mar sheanach-
aidh cha tugadh aon b^rr air, agus ged
ghabhadh e fein gu h-iriseal kite air ctil-
thaobh Aonghais 'Ic Dhonnachaidh agus
Iain 'Ic F^idean, bha esan cuideachd airidh
air cleoca a' bh^ird mu ghualainn.
Bha f^iteas ann am Mac Cormaig. Chan
fhaca agus cha chuala mi e riamh air clar-
uachdar tirlair, ach 'n a thigh fein bu togar-
rach agus bu torach oidhche air cheilidh
leis. Bithidh ionndrainn air Iain Mac
Cormaig. Bha e cho glan 'n a chainnt agus
'n a ghniomh ris a' ghaoth anns a' Ghleann
mhor Mhuileach.
Mi fhein agus na h-eoin
An t-Ollamh Colla Domhnullach
AN deidh geamhradh fada fuar agus earrach
greannach tioram bha fadal cianail orm
gus an cluinninn a' chuthag.
Bha am por 's an talamh aig an am
ghnathaichte agus an t-sobhrach bhuidhe
bhoidheach gu diuid ann am fasgadh nam
bruach. Bha na h-uain a' mireadh fo
thom gu tom mar gu'n robh iad a' deanamh
deas air son reis nan ciobairean aig p^irce
nan saighdearan. Bu bheag an duil gu'n
robh am feoladair air an lorg. Bha an
smeorach agus an lon-dubh agus fear beag
a' bhroillich dheirg a' ceilearadh mar a
b'abhaist, ach tha leam nach robh an orain
cho binn, agus cha robh 'n an duan ach aon
cheathramh.
Chunnaic mi na geoidh ghlasa a' seoladh
ard le guileag sunndach agus gach gob ris
an airde tuath. Chuala iadsan guth 'g
an gairm anns na lochain luachrach anns
na h-Innsibh, agus gun chombaist,
gun chairt-iuil sheol iad thar muir
agus monadh,. ach ged a tharruing an
cuinnein-sa faileadh an t-samhraidh is beag
de choltas is leir dhomhsa. Air ceud la tha
mios a' cheitinn sheid gaoth mhaoth bhlath
o'n iar agus anns an fheasgar chuala mo
chluas sgreach trean-ri-trean ann an acha
beag aig clais-an-deoir.
Cha robh de chinneas anns an fheur na
dh' fhalaicheadh i o shhil bhiorach, ach
le gleadhar farumach bha i a' cur failt' air
an t-samhradh. Rinn mo chridhe gaird-
eachas ris an eun shitheil so agus thug mi
orm fein a chreidsimi gu'm bu taitneach
fuaim a cinn.
Is ann agamsa a bha sgeul iir annasach
an oidhche ud, agus mi ag radh ri 'm cheile —
" eisd ri trean-ri-trean."
" Failte ort eoin," ars ise, " nach tu a
tha tapaidh. Chaidh a' chuthag air seachran
agus tha an gobhlan-gaoithe mall ged a tha
a sgiathan cho fada laidir ri ramh bata
meirlich a' bhradain.
Mhol sinn an t-eun agus ghuidh sinn Ion
saibhir dha agus feur fada 'g a dhion. Ach
ma mhol, bu trath a thainig an t-aithreachas.
Chuala mi a' chuthag 's a' mhaduinn agus
mar fhior theachdaire an t-samhraidh
chliuthaich mi am Freasdal a stidir i aon
uair eile do'n choille bheithe.
Cha bu lugha a rinn nai a beatha le durachd
gu'n robh greim 'n am bhroinn an uair a
chuala mi i. Tha ciall agus measarrachd
aig a' chuthag mar gu'n robh fhios aice
nach 'eil innt' ach piobaire an aon phuirt.
Bheir i gug-gug aisde an drasda agus a
rithist agus an sin bithidh i samhach. Ach
an trean ! Is fhearr leatha an oidhche na
latha. Is sona am fear air an tuit cadal
trath agus trom. Bha am bliadhna comh-fh-
arpuis eadar trean a' bhaile iochdar agus
trean a' bhaile uachdar. Thoisich iad air
gleusadh an ribbeid thiicanach mar a ghleusas
ceaird dois na piob-mhoir.
Ghabh eoin na criosdachd uile mu thamh.
Ach ma bha iadsan mar a bha mise bu neo-
8
SIOLAGAN
shocrach an leaba. Bha an oidhche oillteil
le sgreuch agus le sgread. Bu luaineach
mo charadh agus na h-eoin gun naire a' cur
nan smtiid dhiubh. Mhort iad mo chadal.
Is iomadh oidhche 's an 6g-mhios a dh'eisd
mi le tlaichd ri coisir bhinn nan riabhagan.
B' e sin an solas inntinn ach cha b' fhearr
gaoir nan trean na tathunn chon mu
thimchioll faing. Uair an deidh uair lean
an rkcail. Cha mhor nach d'thug iad mo
chiall bhuam. Leum mi air an urlar agus
ghlaoidh mi thar na h-aimhne riu — " tha
mi a' toirt duais na comhfharpuis do'n te
iochdrach : is binne ceol ria coisir an Obain.
Bi thusa samhach agus f^saidh an te uach-
drach sgith." Cha do chuir moladh stad
orra agus dh' fheuch mi diomoladh.
" Ma's ceol ur gleadhraich, foghnaidh
sin," arsa mise. Bu choma leo moladh
no caineadh. Cha robh ceannach orra,
agus cha robh cadal dhomhsa. Ann am
briseadh an latha thoisich na h-eoin bheaga
air seinn an laoidh maidne agus thuit mi
ann ,an cadal trom. Mo mhile mallachd
air trean -ri-trean ! b' fhasa learn cadal
air faiche Fhrangach agus gunnacha mora
na namhaid a' frasadh am peilearan nimheil
oirnn.
Tha an samhradh a nis sea chad agus tha
na h-eoin uile balbh. Chan 'eil cuthag no
trean ri chluinntinn, no gobhlan-gaoithe
ri fhaicinn. Turus math dhaibh uile, agus
tilleadh sl^n do'n chuthag, ach cha d'thug
mi maitheanas fhathast do'n trean.
An deigh sin agus air fad; is maith a tha
fios agam gu'n dean mi gairdeachas am
bliadhna fhathast an uair a chluinneas mi a
guth garbh a rithisd. Chan 'eil maith gun
olc agus cha tig an samhradh gus an goir
an trean-ri-trean.
Siolagan
IS minic, an uair a bhios neach a leughadh
a' Bhiobuill, a leumas earrann ri aire agus
greimichidh i air an inntinn. 'S docha gur
iomadh uair a leugh sinn an dearbh earrann
sin roimhe, ach an troth so sheas i mach
mar ann an solus ilr. Is glic earrannan mar
mar sin a sgriobhadh sios an leabhran beag.
Mar sin, cruinnichidh tu ri tide am paUteas
de shiolagan as am fas iomadh smuain
feumail. Is maith do'n t-searmonaiche aig
am bi leabhran l^n de na siolagan a chruin-
nich 6 fhein san doigh sin, oir mar sin bheir
e mach as ionmhas nithean nuadha agus sean
{Mata xiii. 52), agus chan ann falamh a
sheasas e anns a' chubaid.
Is mor an cuideachadh a gheibhear bho
bhith leughadh caibideil ann am barrachd is
aon chanain agus ann am barrachd is aon
eadar-theangachadh. Is mor an t-sochair
dhaibh-san a leughas G^idhHg is Beurla gur
urrainn dhaibh am Biobull a leughadh ann
an da chanain. Gle thric chit hear ni nas
soilleire le bhith coimeas an da eadar-
theangachadh Ti cheile. Agus, mar i n
ceudna, tha aireamh de eadar-theangach-
aidhean air a' Bhiobull Bheurla fhein, mar
a tha "Am Biobull Ath-cheartaichte "
{Revised Version), an t-eadar-theangachadh
a rinn Seumas Moffatt, an Tiomnadh Nuadh
bho 14imh Weymouth, agus Aireamh eile.
Anns na beagan bhliadhnachan mu dheireadh
chuireadh a mach ceithir- eadar-theangach-
aidhean ura ; eadar-theangachadh le sgoil-
earan Americanach air an Tiomnadh Nuadh
(American Revised Version), an Tiomnadh
Nuadh an Gekrr-Bheurla shimplidh [New
Testament in Basic English), an Tionanadh
Nuadh air eadar-theangachadh le RaonuU
Kjiox, agus am Biobull air eadar-theangach-
adh le Powis Smith is Goodspeed (da sgoilear
Americanach). Cha ruig neach sam bith
a leas an diugh a bhith gearan nach urrainn
dha am Biobull Beurla anns an eadar
theangachadh ghnathaichte ( Authorised Ver-
siln) a thuigsinn. Faigheadh e aon no
dh^ de na h-eadar-theangachaidhean a
dh'ainmich mi, agus cuiridh iad solus ur
dha air iomadh ni a bha dorcha;
So, mata, dioghlum de earrannan a leum
ri m'aire fhein o chionn ghoirid, agus tha
mi 'gan cur sios an so an dochas gun cnua-
saich cuid-eigin orra agus gum bi iad dha
'nan soluis ina.
Breith xviii. 24— " Thubhairt esan, Mo
dhiathan a rinn mi thug sibh leibh . . . agus
ciod a th'agamsa tuilleadh ? "
Tha so gu trie a' tachairt. Daoine a'
deanamh dhiathan dhaibh fhein, ag aoradh
do na nithean a chruthaich an lamhan fhein.
Ach tha na diathan a chruthaich sinn fhein
air an toirt air falbh, 's tha sinn air ar f^gail
falamh. Tha an duine air a dheanamh air
a leithid de dhoigh 's gu feum e Dia air
chor-eigin a bhith aige anns an cuir e a
thlachd. Mur 'eil aithne air an Dia bheo
agus fhior, ni e diathan beaga breuga dha
fhein ; nach lionmhor na diathan beaga d'am
bheU daoine ag aoradh an diugh. Ach
falbhaidh na diathan sin, sgriosar iad ;
agus gu de a tha air fhagail ach falamhachd
mhor. Is beannaichte iadsan a Honas an
fhalamhachd sin le lathaireachd an De
bheo.
(Ri leantuinn).
Aireamh 5
1947
An Uair
(Searmon Comanachaidh)
Leis an Urr. Calum MacLedid, M.A., Nach Maireann.
" Athair, thainig an uair ; gloraich do Mhac, chum gun gldraich do Mhac ihusa
mar an ceudna." — Edin xvii. 1.
THA an Searmonaiche ag radh : " Aig
gach ni tha trath, agus am aig gach run fo
neamh." Tha uair araidh aig gach ni,
am anns a bheil gach ni 'na aite fein, agus
aig a bheil gach ni aig 4irde 's aig Ian inbhe.
Tha uair ann aig a bheil gach luibh a tha
fas as an talamh aig inbhe. An deidh sin
's ann a bhios i a' seargadh agus a' dol as.
Tha uair aig a' ghealaich gu bhith l^n ;
an deidh sin 's ann a bhios i a' dol as an
t-sealladh. Tha uair ann aig am bi an
duine aig ard-inbhe agus neart, ach an
deidh sin is ann a bhios e fas lag am bodhaig
's an inntinn.
" Athair, thainig an uair '' ; an uair anns
an robh gach ni aig airde gu bhith glorachadh
an Athar ; an uair anns am biodh gach ni
air a choimhlionadh air son an tainig Esan
a chum an t-saoghail. Bha gach ni abaich ;
bha airde an lain ann ; bha an uair air a
thighinn— an uair uamhasach agus iongh-
antach a dh'ionnsaigh an robh gach ni ag
oibreachadh bho chruthaicheadh an saoghal ;
an uair a b'uamhasaiche agus a b'eagalaiche
a bha no a bhitheas air thalamh. Bha,
ma tha, nithean mora agus ionghantach
air am fUleadh a steach san uair so. Beach-
daichidh sinn air cuid de na nithean so,
fa chomhair Bord Comanachaidh.
I. An toiseach, bha uair an Namhaid ann.
Bha uair ann anns am biodh an Namhaid
agus cumhachd an dorchadais aig aird an
neirt. B'i so i ! Bha an Namhaid agus a
chumhachdan a' fas agus a' fas ann an
neart agus ann an aingidheachd gus a nis
nach b'urratnn dha a dhol na b'fhaide.
So an uair ris an robh Slanuighear nam
buadh a' feitheamh. Cha bhiodh aig an
Namhaid ri radh anns a' chath mhor a
bhathas a' dol a chur nach d'fhuair e Cothrom
na Feinne agus Ian cheartas. Thainig an
uair. Tha cumhachd an dorchadais aig
a h-kirde. A reir a' cheartais, so an uair.
Tha so, ma tha, air fhilleadh a steach san
uair mhoir agus eagalaich a bh'ann — uair
an Namhaid, uair airde a chumhachd agus
morachd a neirt.
II. Bha rud eile air fhilleadh a steach san
uair agus b'e so e : coimhlionadh obair
Chriosd air thalamh.
Chriochnaich e an obair a thug an t-
Athair dha r'a dheanamh ; thainig an uair
anns a bheil an obair a nis criochnaichte.
Seall, ma tha, mar a chuir e an obair so air
adhairt, agus mar a thug e gu crich i.
An toiseach, le a theagasg. Chuir e an
ceill briathran na beatha maireannaich.
Theagaisg e do dhaoine 's do'n t-saoghal
gne is nadur Dhe an t -Athair. Chuir e
an ceill, am briathran beo agus siorraidh,
na bha feumail do na h-uile dhaoine. Chuir
e smuaintean Dhe a thaobh dhaoine ann am
briathran simplidh, fior, agus fallain. Cha
robh ni a bha feumail chum slainte shiorraidh
nach do theagaisg e do dhaoine. Thainig
an uair anns a bheil teagasg Dhe gu tur is
gu h-iomlan air a thoirt seachad do'n t-
saoghal — uair coimhlionaidh a theagaisg.
Tha ni eile anns an do choimhlion e an
obair mhor ud ; 's e sin le ghiillan agus
le chaithe- beatha. Chaidh e mach 's a
steach am measg dhaoine mar nach deach
neach sam bith eile. Nochd e 'na ghiiilan
laithreachd is maise Dhe. " Rinneadh am
Facal 'na fheoil agus ghabh e comhnaidh
'nar measg-ne, agus chunnaic sinn a ghloir
mar ghloir aon-ghin Mic an Athar, Ikn gr^is
agus firinn." 'Na ghiulan bha e coimh-
lionta ; 'na chaithe -beatha bha e iomlan.
Thainig an uair anns an robh obair-san
criochnaichte a thaobh a chaithe -beatha 's
a ghiulan air thalamh.
Agus cuimhnich air a dheanadasan ; mar
a chaidh e mach 's a steach a' deanamh
AN UAIR
maith ; mar a leighis e a' mhuinntir a bha
euslan '; roar a shlanaieh e luchd an tinneis ;
mar a thug e comas imeachd do na bacaich
agus glaine do na lobhair ; mar a thug e
solas dhaibh-san a bha ri bron agus aoibhneas
dhaibh-san a bha fo dhiobhail misnich.
Thainig an uair anns an robh a dheanadasan
air an coimhhonadh.
Agus, a ris, tha obair-san criochnaichte
tre a mhiorbhuilean. Is iomadh miorbhuile
a rinn e. Cha robh ni sam bith eu-comasach
dha. Nochd e cumhachd Dhe agus gradh
an Athar tre a mhiorbhuilean. Cha robh
doigh anns nach do chriochnaich e a obair.
Thainig an uair, uair coimhlionadh obair
air thalamh.
III. Ach tha ni eile air fhilleadh a steach
anns an uair uamhasaich a bha so :
is e sin, coimhlionadh a bhais.
Is ann a chum na criche so a thainig e
do'n t-saoghal — ^gus am hks fhulang air
son pheacach. Uair b^is Dhe ! Uair a'
chath mhoir ! An uair anns a bheil e ag
giiilan uile pheacaidhean dhaoine ; an uair
anns an do rinneadh esan do nach b'aithne
peacadh 'na iobairt-pheacaidh air ar Son-
ne ; uair reubadh feola Mhic Dhe agus
dortadh na fola neo-chiontaich agus briithadh
an Spioraid ionraic is naoimh ; uair airde
cumhachd an dorchadais, agus peacaidhean
a' chinne-daonna a' laighe air aon Mhae
Dhe. An uair a b'uamhasaiche a bha no
a bhitheas air thalamh. Agus bu cho
uamhasach an uair 's an sealladh agus gun
do thionndaidh an t-Athair fein air falbh
a ghndis leis nach b'urrainn dha a bhith ag
amharc air fulangasan Mac a ghr^idh.
A charaid agus a bhana-charaid, agus so
uile air mo shon-sa 's air do shon-sa ! An
dubhairt Iain MacGhille-bhra san laoidh :
" Faic na saighdearan briiideil,
'S iad gun suim dheth, 'ga rusgadh gu
lar ;
Faic ri crann e 'ga sgiixrsadh,
'S iad gu naimhdeil 'ga dhiiitadh le tair.
Seall an fheoU 'na trom lotan,
'S i air bocadh 'na tosgaibh bho'n
chn^imh :
Cuim' nach cianail leat osnaich ?
'S e do ghniomh-s' thug an
goirteas ud dha."
Uair coimhlionaidh a bh^is — b4s maslach
a' chroinn-cheusaidh. An uair anns an
d^huiling q air ar son-ne ; uair f ulangas
Mhic Dhe air son pheacach caillte. An
duirt Dughall Bochannan diadhaidh :
" 'S e f ulangas mo Shlanuigheir
A bhios mo dhan a' luaidh ;
Mor irioslachd an ard-Righ sin
'Na bhreith 's 'na bhas ro chruaidh ;
'S e 'n t-iongaintas bu mhiorbhuilich
Chaidh innse riamh do shluagh.
An Dia bha ann o shiorraidheachd
Bhith fas 'na chiochran truagh."
Bha so, ma tha, air fhilleadh a steach
san uair uamhasaich a bh'ann.
IV. Ach bha tuUleadh innte — san uair so :
bha coimhlionadh miann an Athar a
thaobh a shluaigh innte.
B'e so an uair anns am biodh sluagh Dhe
air an deanamh reidh ris an Athair neamh-
aidh. Bha fadachd air an Athair gus an
tigeadh an uair anns am biodh e comasach
do dhaoine caillte bhith reidh ris fhein ; anns
am biodh slighe air fhosgladh a steach
do'n ionad as ro naomh do a chlainn chaillte
fhein. Seadh, an uair anns am robh ceartas
Dhe air a riarachadh agus miann an Athar
air a choimhlionadh, a thaobh dhaoine a
bhith reidh ris-san agus esan riii-san.
Bha fadachd air an Athair gus am biodh
e comasach do dhaoine bhith air an glanadh
bho am peacaidhean 's bho an truaillidh-
eachdan. So an uair anns am biodh miann
so an Athar air a choimhlionadh, anns am
biodh peacaidhean a' chinne-daonna air
an toirt air falbh.
Agus, ouideachd, bha daoine a' dol aog
a chion biadh is beathachadh. So an uair
ris an robh an t-Athair ag amharc, nuair a
bhiodh a chlann air an Ian bheathachadh
le aran na beatha. B'e an uair i ! Is
iomadh rud a bha air fhilleadh a steach
innte.
Agus b'e uair toirt buaidh air an namhaid
dheireannaeh, am bas, i. Tre a bhas-san
thug e buaidh air an uaigh 's air a' bhas.
So an uair anns an robh esan a' dol a ghlo-
rachadh an Athar, le bhith nochdadh gum
b'e gaisgeach treun nam buadh e. Bha am
Mac gu bhith air a ghlorachadh le bhith
deanamh 's a' fulang nan nithean so, agus
bha an t-Athair gu bhith air a ghlorachadh
leis a' Mhac a bhith toirt moran mhac gu
gloire. Agus b'e so an uair air son sin —
uair uamhasach agus iongantach.
Thainig an uair, agus tha i nise crioch-
naichte. So, a chairdeanj brigh Bord Coma-
AM FASGADH
nachaidh. " Deanaibh so mar chuimh-
neachan ormsa." Tre shamhlaichean a'
chuirp a chaidh a bhriseadh agus na fola
a chaidh a dhoirteadh, theid sinn, san
spiorad agus tre chreideamh, a steach do
theis-meadhon na h-uarach uamhasaich is
ghlormhoir a tha so, a chum 's gum bi simi
'nar gloir do'n Mhac agus 'nar solas do'n
Athair, ag cumail cuimbne air a' Ghradh
Shiorraidh a rinn an uair so, gus an tig e.
" 'S airidh Mac Dhe air geill is urram,
'S e fein a dh'fhixiling am bas ;
'S e chunnaic ar feum 's ar n-eigin uile,
'S leis fein bu duilich ar cas ;
'S ann ghmlain e fein gu leir na buillean
O'n dh'eirich dhuinne bhith. sl^n ;
'S tha a lotan 's a chreuchdan 'g eigheach
uile,
Gach creutair urram thoirt dha."
Amen agus Amen.
Am Fasgadh
Leis an Urramach Aonghus Mac-a-Bhiocair, M.A.
losa thug do m'anam gradh,
Teichidh mi gu d'ionnsaidh fein
'N uair tha uisgean brath mo bhath',
'N uair tha'n doinnean dobhaidh breun,
SIN agaibh a chiad earrann de'n laoidh a
dh'ionnsaidh am bheil mi a' dol a tharruing
'ur n-aire. Chaidh a sgriobhadh le Tearlach
Wesley, brathair do Iain Wesley, air an
deachaidh iomradh a thoirt anns na duil-
leagan so o chionn ghoirid ; agus tha i
r'a faotainn ann an Leabhar Nuadh nan
Laoidhean (Eaglais na h-Albann), aireamh
414. Chaidh a h-eadar-theangachadh gu
Gaidhlig le A. MacDhtighaill, agus gheibhear
i anns an Laoidheadair cuideachd, aireamh
111. 'S e mac ministeir de'n Eaglais
Shasunnaich a bh'ann an Tearlach Wesley.
Rugadh e 's a' bhliadhna 1717, agus chaochail
e anns a' bhliadhna 1788.
Anns an ochdamh- linn-deug bha a' chuid
mhor de shluagh Shasuinn gun churam
m'an anmnan no mu chor dhaoine eile,
agus mar sin bha an eaglais fuar ann an
creideamh, gun eud 's gun bhlaths spioradail.
Ach fo laimh Dhe agus 'n a fhreasdal diomh-
air thoisich dusgadh ath-bheothachadh am
measg an t-sluaigh troimh shearmonachadh
Iain Whitefield agus na Wesley s, Iain agus
Tearlach. Bha cridheachan nam minis-
tearan sin air theine le eud grasmhor. Cha
d'fhan iad ris an t-sluagh a thighinn do na
h-eaglaisean ; chaidh iad a dh'ionnsaidh an
t-sluaigh far an robh iad, agus an aite sam
bith anns am faigheadh iad daoine cruinn,
air sleibhtean, taobh nan rathaidean mora,
no ann an sraidean nam bailtean, chuir iad
mu'n coinneamh beatha is bas, a' tairgsinn
dhaibh slainte gu saor ann an Criosd ; agus
rinn iad sin chan ann a mhain air Di-D6mh-
aich ach o Dhi-Luain gu Di-Sathuirne. Bhean-
naich Dia gu pailt searmonachadh agus
saothair nam ministearan sin. Mar a thub-
hairt mi cheana bha an cridheachan fhein
air an lasadh le teijie bho altair Dhe, agus
Dion mi, O mo Shlan'ghear, dion,
Fhad 's a mhaireas gaillionn fhuar,
Anns a' chaladh aghmhor shior,
Gabh-sa m'anam thugad suas.
las iadsan cridheachan dhaoine eile ; agus
bha a bhuil ann, thainig atharrachadh air
daoine, air an caitheamh-beatha 's air an
giulan fo bhuaidh an Spioraid.
Marbhantachd Spioradail
Tha rud-eigin cearr air an t-saoghal an
diugh, agus tha m6ran 'n ar measg de'n
bheachd nach 'eil ungadh ann a leighiseas
sluagh an t-saoghail ach ungadh an t-
Soisgeil Shiorruidh, an Soisgeul a ghluaiseas
's a dh'ath-bheothaicheas 's a leighiseas
clann nan daoine.
Nis 'n ar measg fhein de tha bacadh an
dusgaidh 's an leighis so 1 Co aige tha a'
choire ? Tha Esan cho ullamh agus cho
deonach searmonachadh agus saothair
dhaoine matha a bheannachadh 's a bha e
riamh, agus tha an Spiorad cho saor do
dhaoine an diugh 's a bha e ri linn nan
Wesleys, 's a bha e air Latha na Caingis.
'N ann aig na ministearan no aig an t-
sluagh tha a' choire ? Chan 'eil na minis-
tearan gun choire. Bu toigh leo daoine
fhaicinn a' tighinn do'n eaglais agus a bhith
frithealadh meadhonan nan gras. Tha iad
a' feitheamh air a' mhor-shluagh tighinn
d'an ionnsaidh-san, ach chan 'eil am mor-
shluagh a' tighinn. Feumaidh iad, tha an
t-eagal orm, anns na laithean a tha air
thoiseach oirnn a dhol as deidh an t-sluaigh,
mar ' a rinn Whitefield agus na Wesleys,
agus an Soisgeul a shearmonachadh dhaibh
an aite sain, bith 's an eisd iad ris, 'n an
dachaidhean, no aig an obair, no air na
sraidean, no air a' bhlar a muigh. Chan
'eil an sluagh gun choire. 'N ar duthaich
fhein cha robh daoine riamh cho math dheth
gu h-aimsireil 's tha iad an diugh. Ach
ged a tha iad na's fhearr dheth a thaobh
SEUMAS NA BANTRAICH
bidh is aodaich na bha an sinnsear chan
'eil iad toilichte no riaraichte le'n staid ;
tha tuilleadh is tuilleadh a dhith orra agus
so an aon rud- air am bheil iad a' smaoin-
eachadh, ciamar a gheibh iad barrachd
airgid agus barrachd de na nithean a chean-
naicheas airgiod. A reir coslais chan 'eU
acras air an anmnan air son Aran na Beatha.
Tha an t-Aran o Neamh air a thairgsinn
dhaibh ach ch^^n 'eU iarraidh aca air, 's
chan 'eil iad a' faicinn feum aca air. Chan
'eil tart air an cridheachan air son Uisge na
Beatha. Tha an Tobar sin Ian agus saor
dhaibh ach chan 'eil iarraidh aca air, 's chan
'eil iad ag 61 as.
Glaisean agus Seobhag
Tha sin 's an dol seachad. Leigidh sibh
dhomh a nis bruidhinn air an laoidh agus
mar a chaidh a sgriobhadh. Bha Tear la ch
Wesley aon mhaduinn gheal Earraich 'n
a sheasamh air beulaibh a' Mhanse aige.
Agus de a chunnaic e ach glaisein ag itealaich
air ais 's air adhart agus seobhag as a dheidh.
Bha an t-eun ann an cunnart, oir bha an
n^mhaid guinea ch 's an geall air a bheatha.
Bha e 'n a eiginn 's 'n a bhoU an impis dol
a eochull a chridhe. Agus siiil 'g an tug
am ministeir coir chunnaic e an t-eun beag
a' deanamh direach air fhein, agus mu'n
robh fios aige c'aite an robh e 'n a sheasamh
bha an glaisein 'n a achlais fo sheacaid,
's a chridhe 's a choluinn air chrith le eagal.
Chuir an rud a thachair fo smaointinn
Tearlach Wesley, oir aig an am bha a
shuidheachadh fein agus cor anma agus
suidheachadh agus cor anma dhaoine eile
a' cur dragh air. Chaidh e stigh do'n tigh,
rug e air peann 's air paipeir, agus shuidh
e sios agus sgriobh e an laoidh so.
losa thug do m'anam gradh,
Teichidh mi gu d'ionnsaidh fein
Didean eile chan 'eU ann,
'N crochadh riut tha m'anam truagh,
0 na fag mi 's mi cho fann,
Thoir dhom.h solas 's cum mi suas.
M' uile dhochas th'annad fein,
M' uile chomhnadh uat-sa teachd,
Comhdaich mi fo sgail do sgeith,
Cum mo cheann fo d' dhion gu beachd.
Bha Tearlach Wesley 'na bhard a thuil-
leadh air a bhith 'n a mhinisteir agus sgriobh
e ceudan de laoidhean, ach 's i so an t-aon
as ainmeile 's as fiachaile dhiubh uUe, agus
an t-aon a bha agus a tha agus a bhitheas
arms gach cearn de'n t-saoghal air a bean-
nachadh le Dia do mhiltean.
Tha moran dhaoine an diugh air an
luasgadh le doinnean, agus air an tilgeil
a null agus a nail air tonnan trioblaideach
na beatha so. Chan 'eil fhios aca c'aite
an tionndaidh iad air son fois no fasgadh.
"Co a nochdas dhuinn maith ? " so an
glaodh a tha ag eirigh o iomadh cridhe, agus
c'aite am faigh iad fasgadh no sith ? Ann
an uchd agus fo achlais Chriosd, fo sgaile
a' Chroinn-cheusaidh. Chan 'eil didean eile
ann ach an didean a roghnaich Dia, no aite
eile ann 's am faigh ar n-anmnan neo-
bhasmhor fasgadh agus sith agus sonas.
" Agus bithidh duine mar ionad-fasgaidh
o'n ghaoith agus mar dhidean o'n doinnean."
Tha Criosd 'n a ionad-fasgaidh, o ghaoith
a bhuairidh 's na trioblaid, 'n a dhidean fo
dhoinnean a' pheacaidh agus a' bhroin ;
agus tha a chuireadh a seasamh gu brath —
" Thigibh am ionnsaidh-sa, sibhse uile tha
ri saothair agus fo throm uallach, agus bheir
mise suaimhneas dhuibh."
Seumas na bantraich
Le Eachann MacDhughaill.
AN diugh fhuair mi paipear-naidheachd de'n
ainm am " Messenger " bho charaid thaU
am Melbourne, an Astralia, anns am faca
mi gu'n robh urram air "a chur air mo
sheann mhaighstir-sgoile, Seumas Noble
MacCoinnich, o chionn ghoirid, Seumas na
Bantraich, a Ploc Loch Aillse. Cha do
rirmeadh mearachd an uair a bhaisteadh e
fo'n ainm ud, " Seumas Noble MacCoinnich,"
oir cho math ri bhith " Noble " 'na ainm
bha e allail 'na bheus is 'na bheatha.
Ach mu'n toir mi cunntas air an urram a
chuireadh air, bu mhath learn innseadh c6 a
tha ann an " Seumas na Bantraich " so.
Thugadh an t-ainm ud dha, mar a tha furasda
gu leor a thuigsinn, a chionn gu'n d'fhagadh a
mh^thair 'na bantraich an uair a bha a clann
gle 6g. B'ann a mhuinntir a' Phluic a
bha iad, agus b'ann an Eilean liibh a rugadh
Seumas.
B'aithne dhomhsa triiiir de'n teaghlach,
Seumas, cuspair mo sheanachais an so an
drasd, Eoghan, an t-aon a b'oige, agus Anna.
Bha Seumas tri no ceithir a shamhraidhean,
is Eoghan da no tri bhliadhnachan 'na
dheidh, 'nan oidean-teagaisg an Sgoil Comunn
Gaidhealach nam Ban-uasal anns a' cheann
shear de ChoUa an uair a bha mise bho
sheachd gu dusan bliadhna a dh'aois. Bha
am piuthar, Anna, . a' cumaU tighe leotha,
SEUMAS NA BANTRAICH
is mar an ceudna a' cumail air aghaidh
deagh obair a da bhrathar an uair a dh'fhos-
gladh an Colaisde an toiseach a' gheamh-
raidh, gus an tilleadh iad a rithist aig
deireadh an t-seisein. Is ann mar sin a
b'aithne dhomhsa iad. Chaidh dorsan na
sgoile ud a dhimadh (mar sgoil) anns an
Og-mhios, 1892, agus b'e Eoghan an t-
oide-foghluim mu dheireadh a bha innte.
Gha bheo esan an diugh, oir thuit e air raon
a' chatha, chan e an cath a bhitear a' cur
le gunna is lann, ach cath na trocair, cath.
an aghaidh uilc, peacaidh, aineolais, is
buirbe, a' craobh-sgaoUeadh an t-Soisgeil
am measg nan cinneach.
Cha bheo Anna na's mo, oir shiubhail i
an Steornabhagh bho chionn da no tri
bhliadhnachan. ' Tha leabhar beag agam
fathast a thug i dhomh an am do'n sgoil ud
a bhith air a dunadh, agus cha bu mhath
leam dealachadh ris.
Lighiche cuirp agus anama
Thug Seumas na Bantraich am mach
dreuchd ministrealachd is dotaireachd, is
shaothraich e air achaidhean farsuing
tirean cein, a' cur gu buil an orduigh
a thug an Slanuighear d'a dheisciobuill an
uair a bha e 'g am fagail : " imichibh air
feadh an t-saoghail uile, agus searmon-
aichibh an Soisgeul do gach dtiil." Tha
beagan is leth-cheud bhadhna bho'n a chuir
e ceaim-finid air fhoghlum, agus b'ann ris
na Hebrides Ura a thog e aghaidh an tois-
each, agus bha e corr is ceithir bhadhna
deug an sin. Anns an iiine sin rinn e obair
mhor, agus ged nach deanadh e dad eilc
ach am Biobull uile gu leir eadar-thean-
gachadh gu canain nan eilean sin, bu mhor
an t-saothair sin fein.
Chaidh e an sin air imrich fhada suas gu
ruig Corea, an Tir Shinim. Bha Corea
an uair sin air a toirt a steach fo riaghladh
Nipon, oir b'e sin cuid de thoradh na buadha
a thug Nipon am mach 'na cogadh ri Sinim
(China). Fhuair e an sin 'n a Ard-cheann
air ospadal lobhar am baile Fusan, an taobh
deas na duthcha. Bha anns an am sin,
ciod air bith mar tha ciiisean an diugh, bho
she gu seachd mile lobhar anns na mor-
roinnean air taobh deas Chorea, agus bhatar
am beachd gu'n robh fichead mile anns an
duthaich uile gu leir. Rinn Seumas obair
mhor ann an leigheas an da chuid, bodh-
aigean is anamannan nan lobhar. Bhatar
aon uair am beachd nach robh leigheas ann
air an luibhre, ach chan ann mar sin a
tha idir. Chan e so, ged tha, an t-aite gu
buntainn ris an taobh sin de'n obair, eadhon
ged a bhiodh an lan-eolas agamsa gu sin
a dheanamh, an ni nach 'eil. Ach a leigeil
ris cho tabhacach, feumail 's a bha an obair
a rinneadh anns an ospadal so fo riaghladh
Sheumais MhicCoinnich, chuir Impire Nipon
urram mor air, is chrochadh cuinneadh-meas
air a bhroilleach nach d'fhuair ach gle bheag,
ma fhuair aon eile riamh e taobh am mach
de dhuthaich Nipon fein. Bha e bliadhna
air fhichead air ceann an ospadail so, eadhon
gus an d'thug e suas a dhreuchd, agus nis a'
tarruing air aghaidh am bliadhnachan.
Urachadh aii seann edlas
Bho chionn beagan is dusan bliadhna air
ais, air dhomhsa tadhal an Aitreabh nan
G^idheal an Glaschu, far a bheil mi gle
bhitheanta, bha litir an sud a' feitheamh
orm. B'ann a Nipon a thainig i, rathad
Shiberia. Is ann bho Sheumas MacCoinnich
a bha i ! Bha e a' faicinn m'ainme-sa anns
na paipearan-naidheachd Gaidhealach bho
^m gu am : " ani bu mhise an t-Eachann
MacDhughaill a bha ann an Sgoil an t-Sruth
Fhrogaich, an Colla, an uair a bha esan a'
teagasg innte ? " Bha e an dull gu'm
feumadh gur mi ; agus a rithist, gu sgeul
ghoirid a dheanamh de sgeul fhada, dh'uraich
sinn ar seann n-eolas, agus bu toradh do
na sgriobhaidhean a bha eadaruinn gu'n
do chuir e seachad roinn mhath de sheach-
duin fo dhruim mo thighe-sa an Glaschu
air dha tighinn an nail air forlach beagan
'na dheidh sin.
Bu bhliadhna an Fhoillseachais Mhoir
an Glaschu a bha ann (1938), agus is math
mo chuimhne, is sinn le cheile anns a'
Chlachan an sin, air tachairt ris an fhear-
nach-maireann, Calum MacLeoid. B'aithne
dhaibh le cheile c6 cach-a-cheile, ach cha do
thachair iad riamh gu sin, agus bu mhise
an t-eadar-mheadhonar a thug cuideachd
iad ! Is ann aca a bha an comhradh tait-
neach, is mise ag eisdeachd! Tha cuimhne
agam gu gasda an uair a thug iad tarruing
air an aois a bha iad le cheile aig an am
gu'm bu cho-aoisean iad : bha iad le cheile
tri fichead bliadhna 's a ceithir a' bhliadhna
ud. Agus dh'fhaodainn ainmeachadh co-
cheangailte ri sin gu'm bu cho-oileanach
dha anns a' Cholaisde an t-OUamh Ruairidh
MacLeoid, a bh^ is a tha cho mesaail anns an
Eaglais. Bha iad moran de'n uine a bha
Seumas an Albainn a' bhliadhna ud an
cuideachd a. cheile. B'ann gle ghoirid an
deidh sin, direach an uair a thill e do Chorea
a rithist, a thug e suas a dhreuchd, is rinn e
a dhachaidh ann am Melbourne. B'ann fo
Mhision Astralia a bha e anns na dreuchdan sin
Sin agaibh, mata, an deagh Ghaidheal
mu'n robh an iomradh anns a' phaipear ud
6
SEUMAS NA BANTRAICH
a thainig chugamsa an diugh a Astralia is
a dh' uraich na seann chuirahnea chain
so dhomh. Ciod an t-iomradh a bha ann,
mata ?
Moderator Eaglais Chl^ireach Bhictoria
A chum is gu'n tuigear na's fearr an
gnothach, is coir dhomh ainmeachadh gu'n
do ghitilain ar caraid dreuchd Moderator
air Eaglaisean Cleireach Bhictoria an deidh
dha a dhachaidh a dheanamh am Melbourne.
-Chaidh seirbhis a shonrachadh 's a ghleidh-
eadh an Eaglais Thtirag anns a' bhaile sin
air latha feille an Naoimh Anndra, an
latha mu dheireadh de'n t-Samhuinn so
chaidh, is bha an t-seirbhis anabarrach
drtiridhteach.
Ar leam, ged nach 'eil ctmntas air sin
anns an iomradh so, gu'n d'thugadh mar an
ceudna, agus co-cheangailte ris a' chilis,
a. dhealbh fein an eideadh a dhreuchd, ann
an ceis-chearnaig, mar thabhartas-meas dha.
Thoisicheadh air an t-seirbhis leis an t-
salm-so ris an fhonn, " Balerma " :
" Togadh gach tir ard-iolach glaoidh
do Dhia, lehobhah mor ;
Thigibh is deanaibh seirbhis ait
'na 14thair-san le ceol."
Thogadh am fonn so 'na loinn is 'na
dhuthchasachd an canain mhilis nan Gaidh-
eal, is a reir aithris na tuath. Is e Latha
Feille an Naoimh Anndra a bha ann, agus
bha Comunn Gaidhealach Albannach Bhic-
toria a lath air aig an t-seirbhis Ghaidhlig
so an Eaglais Chleireach Thiirag, a' deanamh
seirbhis do an Dia, agus a' cur urram air
am Moderator-a-bha (ex-Moderator), an t-
ard Urramach, Seumas Noble MacCoinnich.
Chuireadh crioch air seinn na sailm, agus
sheas esan air an robh urram 'ga chur is
bhriathraich e urnuigh. Bha fhalt liath, is
feusag fhada, ghlas, 'ga chomharrachadh
am mach mar aon de na seann athraichean ;
sgoUear, foghlumach chanainean, leigh is
misionaraidh, mac dileas do Ghaidhealtachd
na h-Albann : mac dileas do Dhia !
Thog a' choisir fonn nan salm a rithist,
an uair so an treasa Salm thar an fhichead,
agus Calum Ruairidh Dhaibhidh, a Liurabost
an Leodhas, air cheann na seinn. Leughadh
an sin earrann de'n Sgriobtur, as a' cheith-
reamh caibideal deug de'n t-Soisgeul a reir
Eoin. 'Ann an tigh m'Athar-sa tha iomadh
kite comhnuidh : mur bitheadh e mar sin
dh'innsinn-sa dhuibh' ; agus a rithist sheas
an coimhthional suas, is chaidh an seann
aoghair an ceann urnuigh, agus 'na dheidh
sin shuidh iad sios gu salm eile a sheinn.
An uair a thainig briathran driiidhteach
na sailm gu orich :
" Oir chaidh mi leis a' chuideachd mhoir,
dol leo gu teampull Dhe,"
bha iomadh Gaidheal de na ceithir cheud de
choimhthional a bha anns an eaglais le an
smuaintean fada air falbh an astar is am
bliadhnachan, seadh, fada shuas an sud air
Gaidhealtachd na h-Albann, ag cuimh-
neachadh is a' meomhrachadh air laithean
an oige.
Sheas an sin Ceann-suidhe a' Chomuinn,
is liubhair e f^ilte chubhaidh, a' leigeil
fis aig a' cheart am gu'm feumadh a
bhriathran a bhith stuama, mar a bha
freagarrach leis gur ann an Eaglais Dhe a
bha e 'na sheasamh. " A Sheumais Noble
MhicCoinnich," thubhairt e ; "a Sheumais,
a mhic na Bantraich, faodaidh nach do
thuig sibhse gu so gu'n robh an t-seirbhis
a tha air a gleidheadh an drasd air a sonrach-
adh a chilm 's gu'n leigeadh bhur cairdean
ris an gradh agus am meas oirbh, agus a
chum 's gu'n toireamaid buidheachas do
Dhia 'nur lathair fein gu'n do luigheasaich
e dhuinn, gu'm biodh bhur leithid-se de
dhuine an so 'n ar measg, duine a tha 'na
eiseamplair . dhuinn air gach uile shubhailc
as ^irde anns a' bheatha Chriosdail, duine
a chuir urram oirnn ann a bhi an so leinn
agus a' giiilan air aghaidh obair lathail mar'
aon dhinn fein, fear-teagaisg agus fear-
iiiil."
" Tha ceithir fichead bliadhna is corr air
triall bho laithean bhur leanabais an Eilean
lubh, an Sgire Ghearrloch, an tn 4ghmhor
ud mu'n do sheinn iomadh bard, tir a tha
ainmeil a thaobh na tuath is na h-iomadh
uasal allail, bean bheusach, mhaiseach,
mUidh curanta, maraiche gleusta, is fear-
teagaisg dileas ann an searmonachadh nan
Sgriobturan Naomha a dh'araich i ; agus
ribhse, a Sheumais Noble MhicCoinnich,
tha sinn ag radh gu bheil sinn dearbhte
gu'm bi bhur n-ainm 'na aite measail fein
an sgeul-iomraidh na sgire a thug breith is
arach dhuibh, re nam bliadhnachan a tha
air thoiseach oirnn is am measg an ^U a tha
fathast gun bhreith."
" Bhriathraich sibh bhur cliii air an
Tighearna an uair a bha sibh 6g am bliadh-
nachan, lean sibh air sin mar a bha sibh a'
cinntinn suas agus air aithne an Tighearna
a chur gu buil fad bhur n-uile laithean is
bhur beatha chliuitich. Annaibhse, a Sheu-
mais ghradhaich, tha sinn a' faicinn 'nar
mac-meanmna na dilil shona mu'n do sheinn
an Salmadair :
' Le mhaitheas is le thiodhlacaibh,
sar lionaidh e do bheul,
'S tha t'oige air ath-nuadhachadh
mar iolair luath nan speur.'
UAN DHE
Cedl Gaidhealach
Car tiota bha an coimhthional samhach ;
agus an sin bhris an t-6rgan an t-samhchair
le fonn is ceol Gaidhealach ; is sheinn Anna
Osborne le a guth-cinn oirdhearc 'na mhil-
sead, eadhon mar a' ghrian ag eirigh air
Rainneach no a' dol fodha thall ciil an Eilean
Sgitheanaich ; agus bha an coimhthional
mor ud mar aon duine air aiseag air sgiath-
aibh na h-ionndrainn gu tir a' cheo air an
robh an cuimhne cho maireann.
Liubhair an sin an t-Urramach Ailean C.
MacBhatair oraid Bheurla, aig a' cheart am
a' leigeil ris a theachd-gearr fein a thaobh
nach robh e 'na chomas labhairt an cainnt
nam beann, agus gu'm feumadh e teanga
nan comhnard a chleachdadh.
Thog Donnchadh MacDhonnchaidh Mhic
Fhionnlaigh, a Ailligin, an Sgire Ghearrloch
fonn na h-ath sailm, an treasa salm thar ^'
cheud, ris an fhonn ' Coleshill ' ; 'na dheidh
sin bha am beannachadh ann an Gaidhlig,
agus gu stolda, ciuin, ghluais an coimh-
thional am mach gu reidh, ordail as an
eaglais. Bidh cuimhne air na thachair am
feasgar ud taobh a stigh a ballachan re
iomadh latha.
Chaidh a' ghrian fodha an Astralia am
feasgar ud, ach ceithir mile deug mile de
astar air falbh, shuas an Tir nam Beann,
bha a' cheart ghrian ag eirigh anns an ear.
Bha an sneachd geal air fraoch nam mull-
aichean a b'airde, bha an teine monadh air
fhadadh, le ceo gach teallaich ag eirigh ri
cop nan speur, agus shios anns a' ghleann
tha clag na h-eaglaise bige le buille reidh a'
gairm na tuatha gu aoradh na S^baid.
Uan Dhe
Leis an Urramach Aonhghus Mac-a-Bhiocair, M.A.
Ceart mar a taim, gun ni am l^imh
Ach toilltinneas do bh^is a mh^in,
Air cuireadh fialaidh saor do ghrais
Uain Dhe. dhuit thigeam dluth,
GHEIBHEAR an laoidh so ann an Leabhar
Nuadh.nan Laoidhean (Eaglais na h-Alba),
aireamh 411, air a h-eadar-theangachadh
le Alasdair Camshron. Tha i r'a faotainn
cuideachd 's an Laoidheadair, aireamh 79.
Sgriobhadh i le boirionnach 6g, ban-
Sasunnach, d'am b'ainm Charlotte Elliott,
aig an robh a comhnuidh dltxth do bhaile-
mor Lunnainn. Rugadb agus dh'araicheadh
Charlotte Elliott ann an dachaidh dhiadhaidh
far an robh ainm Chriosd air a luaidli 's
air a chliuthachadh, agus air a ghlorachadh
gach latha.
Bha tigh a parantan 'n a aite-coinneamh
do na Criosduidhean uile 's a' choimh-
earsnachd. An uair a chruinnicheadh na
fir 's na mnathan sin a bha da-rireadh de
theaghlach Dhe bha an comhradh daonnan
a' tionndadh air na rinn Criosd air an son,
agus air an aoibheas a tha co-cheangailte
ri slainte. Cha robh Charlotte a' deanamh
dimeas no dearmad air aoradh-teaghlaich,
no air aoradh follaiseach an Tighearna, no
air leughadh a' Bhiobuill. Bha i a' gabhail
tlachd annta uile. Ach an uair a bhitheadh
cairdean a h-athar 's a mathar a' bruidhinn
air nithean diom.hair an Spioraid cha robh
i 'g an tuigsinn. Bha i 'n am measg, ach
cha robh i de'n chuideaehd, agus bha so a'
cur iomaguin oirre, agus air uairean bhith-
eadh i a' dol fo smuaintean, agus a' cur na
ceist rithe fhein : " Am bheil mise fhathast
'n am Cbriosduidh ? "
Bha na h-Elliotts beairteach, agus bha
iad fialaidh aoibhneil cairdeil ; agus bha
tigh mor farsuing aca, agus b'abhaist do
Chriosduidhean as gach cearn taghal orra.
Aon samhradh thainig ministear ainmeil
soisgeulach a Geneva, d'am b'ainm Malan,
'g am faicinn 's a dh'fhuireach leotha. Bha
baigh mhor aig an t-seann duine ri nighinn
oig an tighe, agus bha truas aige rithe
cuideachd oir thug e fainear an uair a
bhitheadh a' mhuinntear eile a' bruidhinn
air creideamh 's air diadhachd 's air eifeachd
full an Uain, gu'm bitheadh ise a ghn^th
'n a tosd. Cha bhitheadh i a' gabhail pairt
anns a' chomhradh idir. Chuir so ionghnadh
air agus rinn e suas inntinn 'n uair a gheibh-
eadh e cothrom gu'm feoiricheadh e dhith
de a bha cearr.
Ceist phearsanta
Aon latha 'n uair a bha iad c6m.hla 's
gun duine eile a lathair chuir e a' cheist
oirre : " An deachaidh d'impeachadh fhath-
ast ? " Cha do fhreagair i idir e. A reir
coslais ghabh i an gnothach gu dona, agus
thionndaidh i air a sail le ardan, agus dh'fhag
i e 'n a sheasamh far an robh e.
Thuig an t-Urramach coir gu'n do ghor-
taich e a bhana-charaid 's gu'n d'thug e
oilbheum dhith, agus cha robh e toilichte.
Chuir an gnothach a thachair dragh orra le
.cheile, agus, ged nach dubhairt iad facal
timchioll air ri duine eile no ri c&ch-a-cheile,
UAN DHE
air a shon sin dheth cha b'urrainn dhaibh
a chur as an smaointean.
'S iomadh doigh a tha aig Dia air deil-
eachdainn r'a chloinn agus air daoine a thar-
ruing 'g a dh'ionnsaidh fhein, agus chan 'eil
teagam.h sam bith, air, bha an Spiorad a'
stri ri Charlotte is bha a chumhachd 'g a
tarruing. An ceann seachdain no dha
thaehair an dithis aca 's a' gharadh, agus
'n uair a chunnaic i nach robh duine eile 's
an eisdeachd thubhairt i : " Tha 'n t-eagal
orm nach robh mi modhail ruibh an latha
roimhe, agus tha mi duilich is tha mi an
dochas gu'n gabh sibh mo leisgeul. Bu
toigh learn tighinn a dh'ionnsaidh Chriosd,
ach chan 'eil fhios agam ciamar a thig mi."
"A ghradhag," thubhairt am ministear
's e a' cur a laimh gu baigheil a,ir a gualainn,
" na cuireadh sin dragh ort ; thig mar a tha
thu agus gabhaidh Criosd riut agus cuiridh
e failte chridheil ort."
Mu dheireadh thall dhealraich an solus
o Neamh a,ir a h-anam ; thainig i gu Criosd
agus chuir i a h-earbsa anh agus fhuair i
sith. Dh'eirich Grian na Fireantachd 'n
a cridhe agus theich sgailean an dorachdais
's an teagaimh, 's bha i sona.
" Thig mar a tha thu," thubhairt an t-
Urramach Malan. " Tha mi tighinn mar
a tha mi," thubhairt Charlotte ; agus gu'n
dubhairt i rithe fhein cuideachd mar tha
an seann laoidh ag radh :
An crochadh ri craoibh
Tha cuspair mo ghaoil,
A chridhe fosgailt' le faoilt
'S a ghairdeanan sgaoilt
Gu rn'fhalach 'n a thaobh ;
Sud ceann-uidhe nan naomh
Te^rmunn 's dachaidh an taobh-sa
'Fhlathanas.
Dileab phriseil
Sgriobh Charlotte Elliott an laoidh fhiach-
ail so anns a' bhli dhna 1834. Dh'fhag i
gun teagamh dileab phriseil eireachail - aig
an t-saoghal, agus bithidh i aic a seinn ann
ar n-eaglaisean cho fad 's a bhitheas Criosd
air a shearmonachadh.
Bha brathair aig Charlotte a bha 'n a
mhinistear, agus tha e air a iMh gu'n
dubhairt e aon uair gu'n do tharruing an
laoidh so am barrachd dhaoine gu Criosd
na rinn esan fad a laithean le shaothair 's
le shearmonachadh. 'S iomadh cruinneach-
adh mor d'an do shearmonaich D. L. Moody
'n a latha ann am bailtean America agus
Bhreatuinn agus na Roinn-Eorpa ; agus
b'abhaist dha bhith ag radh nach " robh
laoidh eile a ghluaiseadh daoine no a dhruidh-
eadh orra no bheireadh gu faireachadh iad
mar a dheanadh an te so. Agus car son ?
Tha, a chionn gu bheil brigh an t-Soisgeil
innte. Cha ruig thusa no mise leas an t-
aite 's am bheil sinn a' comhhuidh fhagail,
no ar n-obair no ar nadur fhagail, a thighinn
a dh'ionnsaidh Chriosd. Ma tha sinn
deonach tighinn thigeamaid direach mar a
tha sinn agus far am bheil sinn. 'S e a'
cheist am bheil sinn deonach 1 Ma tha,
tha an cuireadh saor agus an dorus fosgailte
do na h-uile leis am miann tighinn is dol a
steach.
" Agus an ti a thig g'am ionnsuidh cha
tilg mi air chor sam bith a mach e."
" Agus dh'eirich e agus chaidh e a dhHonn-
suidh athar. Ach air dha bhith fathast fada
uaith, chunnaic athar e agus ghabh e truas
mor dheth agus ruith e, agus thuit e air a
mhuineal, agus phog se e."
Durachd
Leis an Urr. Calum Mac Gilleathain, M.A., Condn.
I.
II.
NOLLAIG a' teachd oirnn as iir,
Nochdainn mo dhiirachd duit gun dail :
Buaidh agus sonas mais' is cliu.
Is call ;
III.
Aoibhneas na NoUaig thall,
Aoibhneas bliadhn' uir gun dith,
Duit fein is do d' chuid gun chall
Le sith ;
IV.
Fasgadh is tiarachd dheas, Furtachd an tigh 's an tir,
Fuasgladh 6 lot 's 6 leon, Caithreim an Righ ro-naomh,
Slainte is rath is leas Dochas is maitheas min
Le deoin ; Gu caomh.
Bliadhna 'na ruith gu ceann,
Samhradh is geamhradh mar chleachd,
Blaths is fas is reothadh teann
Gu beachd ;
V.
Aireamh 6
1947
Air an t-slighe gu Emmaus
Nach robh ar cridhe a' lasadh annalnn am feadh a bha e a' labhairt ruinn air an
t slighe, agus an uair a dh'fhosgail e dhuinn na sgriobturan ? — Lucas xxiv. 32.
AN uair a choinnich Criosd ris an da
dheisciobul ud tha sinn a' leughadh gu robh
iad trom dubhach, ach m'an do dhealaich
e riu bha an cridhe a' lasadh an taobh a
stigh dhiubh. - -
Mar sin ni deahadh gnuis ar De
Ar n-an'ma aoibhinn ait ;
Fograidh e duibhre 's doilgheas uainn,
Is ni sinn uaill gun aire.
Tha moran de bhuill na h-eaglais an diugh
mar dhaoine a tha am beatha dhiadhaidh
cho fann iosal 's gu bheil an teine air bheul
dol as. Ach chan e toil Chriosd gu'm biodh
iad ag imeachd gu dubhach air an t-slighe
gun cheol 'n an cridhe.
Mur bheil ar creideamh agus ar dochas
ann an Criosd a' cur ceol agus blaths 'n ar
cridhe tha ni-eigin cearr, oir is e toiseach
agus meadhon na beatha dhiadhaidh an
taingealachd agus an gradh do Dhia agus
d'a mhac a tha air an diisgadh anns a'
chridhe le fianuis an Sgriobtuir " gur ann
mar so a ghradhaich Dia an saoghal, gu'n
d'thug e aon-ghin, mhic f^in, chum 's ge b'e
neach a chreideas ann, nach sgriosar e ach
gu'm bi a' bheatha shiorruidh aige."
Bha mi 6g agus tha mi a nis sean ; leugh
mi agus dh'eisd mi ri iomadh seorsa teagaisg,
ach cha d'thug diadhair no searmonaiche
riamh air mo chridhe lasadh an taobh a
stigh dhiom ach a mhain le Facal Dhe —
fosgladh nan Sgriobturan. Oir chan 'eil
facal no leabhar eile air an t-saoghal a tha a'
coinneachadh ri t'fheum mar tha am Biobull
a' deanamh, no a bheir dhuit dearbhachd
gu bheil- do pheacadh air a mhaitheadh
dhuit agus gu bheil sith agad ri Dia tre losa
Criosd. An uair a chreideas tu so bithidh
a' cheart fhiosrachadh agad a bha aig Iain
Wesley an uair a chual e litir Phoil chum
nan Romanach air a fosgladh 'n a eisdeachd ;
" dh'fhairich mi blaths iongantach 'n am
chridhe."
Tha am blaths so, no an lasadh so anns a'
chridhe 'na chomharadh cinnteach air
creideamh slainteil, agus air an taingesalachd
a tha a' leantuinn creidimh. Anns an
Tiomnadh Nuadh is e am facal leis am
biodh na ceud chreidmhich a' labhairt mu'n
bhl^ths iongantach a chuir Criosd 'n an
cridhe aoibhneas. Sin, tha mi an dull, an.
ceum anns an lugha a tha sinne an diugh
coltach ris na ceud Chriosduidhean — tha
sinn air ar n-aoibhneas a chall; chan 'eil ar
cridheachan a' lasadh annainn leis na nithean
mora a rinn Criosd air ar son.
Meadhonan nan gras
0 chionn nan ceudan bliadhna thugadh
an t-ainm " Meadhonan nan gras " do na
nithean sonraichte so, na Sgriobturan, aoradh
foUaiseach, tirnuigh, agus na sacramaidean,
agus thugadh dhaibh e a chionn gur e
fiosrachadh coitchionn na h-eaglais gur e
sin na nithean as eifeachdaiche gus a'
bheatha spioradail a dhiisgadh agus a chumail
beo ann an daoine, agus toirt air ah cridhe
lasadh le taingealachd do Dhia.
Ma tha so fior ciod am blaths no an, t-
aoibhneas spioradail ris am biodh fiughar
agad ann an daoine nach bi a' moladh an
Tighearna ann an co-chomunn nan creidmh-
each, agus nach bi a' cluinntinn a' Bhiobuill
air a leughadh no air a mhineachadh ach
uair annamh, ma bhios iad 'ga chluinntinn
idir.
Tha miltean agus miltean de dhaoine an
dull gu bheil e comasach dhaibh fas ann an
eolas Dhe agus anns a' bheatha dhiadhaidh,
gun dad a dheanamh ; gun teagasg, gun
oidhirp, gun aoradh, gun iirnuigh. Ach
chan 'eil an sin ach fein-mhealladh ; beachd
cho faoin agus cho leanabail 's nach toir
duine turail geill dha.
Chan 'eil teagamh nach 'eil Dia a' labhairt
ruinn air iomadh doigh ; doighean cho
lionmhor 's nach gabh iad cunntas, ach is e
an doigh as soilleire agus is cinntiche agus
as eifeachdaiche anns a bheil e a' labftairt
ruinn tre Fhacal. Mur bheil am Biobull,
ma ta, air a theagasg agus air fhosgladh do
dhaoine ciamar a gheibh iad eolas air Dia,
no air a thoil, no air a rixintean, no ciamar a
thuigeas iad a' chainnt anns an do labhair
Dia o shean tre fh&idhean agus tre abstoil.
2 ■
DUBH-FHOCAIL IS CAINNT SHIMPLIDH
An uair a their daoine oga riut an diugh
gu bheil cainnt ■ a' Bhiobuill agus cainnt
mhinistearan anns a' chubaid cho fada air
falbh o shaoghal nam bed 's nach gabh iad
tuigsinn cha bu choir dhuit gabhail romhpa
ach an fhirinn innseadh- dhaibh, gur ann
aca fhein a tha tomhas mor d'a choire sin a
chionn gu bheil iad 'tur aineolach air a'
Bhiobull.
Theagamh gu bheil tomhas mor 'le'n
choire aig an eaglais fhein cuideacbd a
chionn gu bheil ministearan na's gaolaiche
air a bhi labhairt mu chor an t-saoghail
ho air a bhi teagasg a' Bhiobuill. Ach cha
toir an seorsa searmonachaidh sin air
cridheachan dhaoine lasadh an taobli a
stigh dhiubh, no fas aoibhneach le dearbh-
achd gu'n do rinn Dia nithean mora agus
miorbhuileach air an son.
" Agus air dha tdiseachadh o Mhaois,
agus o na faidhean uile, dh'eadar-mhinich e
dhaibh- anns na sgriobturan uile na nithean
rria thimchioll fiin."
Nach bu mhaith an gnothach na'n robh
sin air a dheanamh anns a' h-uile ctibaid
an Albainn fad an t-samhriidh ; na'n robh
fas an t-soluis agus rim siorruidh Dhe air a
lorgachadh, ceum air cheum, o leabhar gu
leabhar, o fhaidh gu faidh, o aon fhianuis gu
fianuis eile, anns a' Bhiobull. Na'n robh
sin air a dheanamh, agus na'n eisdeadh an
sluagh, cha bhiodh am Biobull 'n a leabhar
dtiinte no 'na leabhar dorcha dhaibh.
Chan 'eil dad a thachair anns a' Bhiobull
nach faod tachairt a ris, agus so te de
naidheachdan a' Bhiobuill a tha cho tir an
diugh 's a bha i an de, agus a bhios iir gu
brath.
" Chuala Philip an caillteanach a' leughadh
an fhaidh Isaidh, agus ruith e d'a ionnsuidh,
agus thubhairt e, Am bheil thu a' tuigsinn
nan nithean a tha thu a' leughadh ? Agus
thubhairt esan, Cionnus is urrainn mi mur
sedl neach-eigin mi ? Agus dh'iarr e air
■ Philip teachd a nios, agus suidhe maille ris.
B' e so a' chuibhrionn de'n sgriobtur a bha e
a' leughadh. " Thugadh e mar chaora chum
marbhaidh, agus mar uan a tha 'n 'a thosd am
fianuis an fhir-lomairt, mar sin cha d'fhosgail
e a bheul. . . . " Thubhairt an caill-
teanach ri Philip, Co uime tha am faidh ag
radh so ? uime fein, no mu neach digin
eile ? An sin dh'fhosgail Philip a bheul
agus a' tdiseachadh o'n sgriobtur sin shear-
monaich e losa dha."
'S e crioch na naidheachd so gu'n do
chreid an caillteanach agus gu'n robh e
air a bhaisteadh. Nach robh ar cridhe a'
lasadh annainn an uair a dh'fhosgail e
dhuinn na sgriobturan ?
Gun am Biobull chan 'eil anns an eaglais
ach tigh gun solus, gun bhlaths.
Dubh-fhocail is cainnt shimplidh
Leis an Urr. T. M. MacCalmain, M.A., Glaschu
BU mhath learn tarraing a thoirt air cuspair
a thugadh am foUais leis an Urr. Iain
Domhnallach'ann an Aireamh a' Ghearrain.
Bha e sgriobhadh mu aon de na h-aobhair
a tha cumail na h-6igridh o bhith frithealadh
na h-eaglaise. Chan e mhain an oigridh
a thachair air ri Hnn a' chogaidh agus
gnothach aige riutha mar mhinistear-airm,
ach mar an ceudna balaich nan sgkean
Gaidhealach — ^air G^idhealtachd agus air
GaUdachd, gu ire mhoir, tha an oigridh an
taobh a mach de'n eaglais. Chan e mhain
an oigridh, ach roinn mhor de'n t-sluagh
gu h-iomlan. Ciod as aobhar ?
Tha barrachd is aon aobhar air an so.
Tha saoghal ar latha-ne Ian de bheachdan
meaUta a tha an deidh draoidheachd a chur
air a' mhor-shluagh ; tha na seann bhun-
aitean air an crathadh gu mor leis gach
deuchainn is ^mhghar a thainig air an t-
saoghal san hnn' so fhein ; tha tomhas de
choire r'a chur as leth nan eaglaisean agus
nam ministearan fhein ; agus, os cionn gach
ni eile, tha an naimhdeas nadurra a tha an
cridhe an duine an aghaidh Dhe agus na
bhuineas do Dhia. Is e an t-aobhar mu
dheireadh so a chuirinn-sa air thoiseach,
agus ma ni sinn sin chi sinn nach 'eil anns
a' mhor-chuid de na h-aobhair eUe ach
leisgeulan.
Teagasg simplidh
Dh'fhaodamaid da thaobh-duilleig a lion-
adh le na h-aobhair is na leisgeulan a tha
tighinn eadar an duine agus a dhleasanas
d'a Dhia, ach dh'iarrainn an drasda beagan
a radh mu'n aobhar shonraichte a thog
ar caraid a sgriobh mu " Dhubh-fhocaU."
Is e sin, gu bheil motan de'n oigridh a'
seachnadh na h-eaglais a chionn 's nach
'eil iad a' tuigsinn cainnt na ctibaid.
Thuirt feaUsanach uair-eigin, ma tha cus-
pair sam bith doirbh r'a thuigsmn, gum
DUBH-FHOCAIL IS CAINNT SHIMPLIDH
faod dk aobhar a bhith air sin. Air an aon
l^imh, tha e do-thuigsinn a chionn 's gun
d'fhkilnich air an neach a tha labhairt no
sgriobhadh a dheanamh simpKdh ; no, air
an laimh eile, tha e do-thuigsinn a chionn
's gu bheil an cuspair ann fhein cho diomhair
agus cho dorcha agus nach gabh a dheanamh
simpKdh. An deidh na h-uile, cha ruig sinn
a leas duil a bhith againn gun tuig inntinn
chriochnach thahnhaidh an duine ruintean
neo-chriochnach agus siorruidh an Ti as
ro-^irde. " An urrainn thusa le rannsach-
adh Dia fhaghail a mach ? an urrainn thu
an t-Uile-chumhachdach fhaghail a mach
gu h-iomlan ? (lob xi, 7).
Chan 'eil teagamh sam bith nach bu choir
luchd-teagaisg agus searmonaichean barrachd
oidhirp a dheanamh gus an cuid teagaisg
a dheanamh cho simplidh 's is urrainn.
Tha eagal orm gum bi sinne gu h-ard sa'
chrannaig ro thric a' dorcha chadh comhairle
le briathran gun eolas. B'fhada bhuaith
sin doigh is cleiachdadh an Tighearna losa
mar fhear-teagaisg. Chan e mh&in gu robh
a theagasg le iighdarras agus le cumhachd
ach bha e air a chur an ceill air a leithid
de dhoigh 's gun d'eisd an sluagh cumanta
ris le toileachas. Bha e comhradh mu
nithean diomhair, ach chuir e dreach na
simphdheachd orra. Is e sin sar-chomh-
arradh an deagh shearmonaiche.
Cuid an t-sluaigh
Ach, fhathast, tha taobh eile air a' chuis.
Feumaidh an sluagh iad fhein, agus an
oigridh gu sonraichte, oidhirp a dheanamh
ma tha iad dol a ghreimeachadh air an t-
se6rsa chuspairean a tha e mar fhiachaibh
air an eaglais a bhith teagasg. Bithidh
m^thair air uairean ag cagnadh a' bhidh
a tha i ag cur am beul an leinibh bhig, ach
tha 6 moran nas fhe^rr do'n leanabh mas e
biadh a fhreagras air a theid a chur fa
chomhair, agus deanadh e cagnadh air a
shon fhein. Bu choir dhuinne a bhios a'
searmonachadh ar teagasg uUachadh air
a leithid de dhoigh 's gum freagair e air
feum is c^il is comas an t-sluaigh, ach
feumaidh an sluagh a chagnadh agus a
chnuasachadh air an son fhein.
Chaidh Leabhar Aithghearr nan Ceist a
thogail mar eisimpleir air an t-seorsa thea-
gaisg a tha 'na thur dhorchadas do shluagh
ar latha-ne. Is fior sin, ach mo thruaighe
gur fior ! Chan abrainn-sa gu bheil Leabhar
Aithghearr nan Ceist iomlan agus gun smal,
ach is math an duine a dh'fheuchas ri
leabhar nas fhearr de'n t-se6rsa a chur ri
cheile. Fad linntean bha an Leabhar-
Cheist air meomhar sluagh na h-Albann,
agus cha bu mhisde iad sin. Tha Leabhar
nan Ceist a nis air an sgeilpidh, agus cha
d'fhuaras dad eile a chuireamaid 'na ^ite.
Dh'fhag e beam nach deach fhathast
a lionadh.
Car son a tha Leabhar nan Ceist 'na
leabhar dtiinte do shluagh ar latha-ne ?
Nach ann a chionn 's gu bheil am BiobuU
fhein 'na leabhar diiinte do'n chuid mhoir
aca ? Is ann air bunait nan Sgriobturan
agus, gu ire mhoir, ann am briathran a'
Bhiobuill, a chuireadh Leabhar nan Ceist
ri cheile, agus chan 'eil moran feum ann
an Leabhar nan Ceist mur 'eil eolas againn
an toiseach air a' BhiobuU fhein. Agus
ma tha eolas againn air a' Bhiobull, chan
'eil nas fhearr na Leabhar Aithghearr nan
Ceist gu bhith cur far comhair gu gearr agus
gu h-6rdail priomh-steidhean a' Chreidimh
Chriosdad.
Aineolas air Facal Dhe
Is e, mar sin, aineolas air Facal Dhe
fhein an cnap-starradh mor. Agus ciamar
a theid againn air so a thogail as an rathad ?
Sin a' cheist mhor. Faodaidh sinn comh-
airle a thoirt air an t- sluagh am Biobuli a
leughadh, ach 's e gle bheag dhiubh a bhios
an lathair gus a' chomhairle t chluinntinn,
agus dhiubh sin 's e gle bheag a theid do'n
dragh an leabhar naomh fhosgladh. Na
daoine a tha gu tur aineolach air a' Bhiobull
chan fhosgail iad e gus an tig e gu laidir
a steach orra gu bheil rud-eigin anns an
leabhar so air a bheil iad ag cur feum a.
Bhiodh e 'na chuidej chadh mor, saoilidh
mi, nan robh searmonaichean ag cumail
nas dltiithe na tha moran dhiubh ris a'
Bhiobull mar steidh an teagaisg agus ri
cainnt a' Bhiobuill mar ' mheadhon an
teagaisg.
" Gun ta," arsa feadhainn, " nach 'eil
am Biobuli Ian de fhacail mar a tha difeadh
is maii^eanas is fireanachadh is naomhachadh
is uchd-mhacachd ? " Nach bu choir dhuinn
ainmean tira fhaighinn an aite nan seann
fhacal do-thuigsinn sin ? Ach tha na facail
sin a' seasamh air son fhiosrachaidhean
sonraichte, agus, ma bheir thu ainmean eile
orra, chan 'eil mise idir cinnteach gum bi an
gnothach dad nas soilleire do'n luchd-
eisdeachd. Is iomadh leabhar a leugh mise
anns an d'rinneadh oidhirp air fiosrachaidh-
ean diomhair an anma a chur fo ainmean
"briagha ura, ach 's fhearr leam fhein na seann
ainmean, na h-ainmean a tha Facal Dhe
fhein a' toirt orra. Bhiodh e moran na
b 'fhearr, saoihdh mi, nan gleidheamaid na
DUBH-FHOCAIL IS CAINOT? SHIMPLIDH
seann ainmean sin (ainmean a' Bhiobuill
agus Leabhar nan Ceist), agus nam feueh-
■ amaid ri am mineachadh agus an soilleir-
eachadh, mar a tha am Biobull fhein 'gan
soilleireachadh agus 'gam mineachadh. Anns
an doigh sin, cha bhiodh na facail sin
tuilleadh 'nan dubh-fhocail ; bhiodh iad
mar fhacail Dhe, facail a tha beo agus
cumhachdach agus a' toirt breith aj: smuain-
tean is rilintean a' chridhe.
Cosmhalachdan Chriosd
Cha dubhairt sin nach fhaodamaid iomadh
rud a thogail o chainnt agus o bheachdan
sluagh ar latha-ne gu bhith cur soluis air ar
teagasg. Is ann bho ghnothaichean na
beatha laitheil a thog Criosd fhein a' mhor-
chuid de na cosamhlachdan agus na samh-
laidhean a chleachd e 'na theagasg —
fuinearain is lasadh lampaichean, obair-
chaorach, obair-iasgaich, a' chlann bheag ag
cluich air an t-sraid, boirionnach ag cur
tuathaig air seann aodach. Sin nithean
air an robh daoine eolach, agus troimh na
nithean sin theagaisg Criosd mu nithean
diomhair Dhe. Nam b'ann an diugh a bha
Criosd san fheoil air thalamh, tha mi gle
chinnteach gun togadh e iomadh cosamh-
lachd is iomadh samhladh a cleachdaidhean
is a doighean-oibreach ar latha-ne, Ann a
bhith labhairt ri meinnearan-guail no ri
luchd-togail bh^taichean no ri luehd nan
treanaichean 's nan carbadan-ola 's nan
itealan no ri luchd-oibreach gach acfhuinn
is beairt innleachdaich a th'ann, is cinnteach
gum faigheadh e ann an obair laitheil gach
seorsa nithean a chuireadh e gu feum ann
a bhith foillseachadh do dhaoine riin Dhe.
lonnsaicheamaid bhuaith-san, '
Sin, mata, doigh anns am faod an sear-
monaiche nithean domhain Dhe a dheanamh
nas simphdhe dhaibh-san a tha san
eisdeachd.
Oidhirp ri dheanamh
Ach feumaidh an sluagh fhein oidhirp
a dheanamh, mar a thuirt mi. Ma tha agam
ri dhol do'n Fhraing agus ma tha dhith orm
cainnt na Frainge a thuigsinn, feumaidh
mi oidhirp a dheanamh air na dh'fhoghnas
de'n Fhraingeis ionnsachadh. Ma tha^ mi
ag ionnsachadh na dota,ireachd, thig mi
tarsainn air moran fhacal iira a bhios doirbh
dhomh an toiseach, ach feumar an ionnsach-
adh agus an tuigsinn. Tha e doirbh dhomhsa
a thuigsinn ciamar a rachadh aig ar sinn-
searan an Albainn, eadhon an sluagh cumanta
aig nach robh leth-uibhir sgoile 's a tha aig
sluagh cumanta ar latha-ne, air a' BhiobuU
agus Leabhar Aithghearr nan Ceist a thogail
air am meomhar, ma tha e failneachadh air
sluagh an Unn so sin a dheanamh. 'S e as
aobhar, chan e nach urrainn do shluagh ar
latha-ne ach nach 'eil toil aca. Tha a'
mhor-shluagh air fas leisg 'nan inntinnean.
Tha moran de na paipearan-naidheachd
agus tighean-nan-dealbh agus eadhon caob
mor de na chluinnear air an radio air inn-
tinnean dhaoine mhiUeadh gus nach 'eil de
luths 'nan inntinnean a leughas leabhar
as fhiach a leughadh.
Cluinnear gu trie an gearan gu bheil
cainnt a' Bhiobuill 'na cainnt dhorcha do
shluagh ar latha-ne. 'S docha gu bheil so an
tomhas fior mu'n Bhiobull Bheurla, ach
cha chanainn gu bheil e fior mu'n BhiobuU
Ghaidhlig, agus a thaobh a' Bhiobuill
Bheurla tha am pailteas de dh'eadar-
theangachaidhean tira againn a chuireas
solus ur air iomadh earrann.
Dearmad air a' Bhiobull
Is e gnothach truagh a th'ann gu bheil
a' mhor-chuid a' deanamh dearmaid air a'
Bhiobull, agus is iomadh neach a dh'fhuiling
priosan is masladh is plan is bas anns na
linntean a dh'aom ann a bhith cosnadh cead
is saorsa Facal Dh^ a leughadh agus a
leantainn. Ach nach ann mar sin a tha!
Tha moran de shochairean is de bheannach-
dan an t-sluaigh chumanta an diugh an
cunnart a bhith air an call le dearmad is
cion-smuain, ach b'ann le luach fa la a
cheannaicheadh 's a chosnadh na sochairean
agus na beannachdan sin an toiseach. Chan
e mh^in. gu bheil daoine an diugh, an tomhas
mor, aineolach air a' Bhiobull, ach tha iad
aineolach air iomadh ni eile a tha luachmhor.
Is e am BiobuU an leabhar os cionn gach
leabhair, ach chan e an t-aon leabhar
luachmhor a th^tar a' dearmad an diugh,
Agus, ma tha na h-eaglaisean, no moran
dhiubh, gu math falamh, tha iomadh
coinneamh eile ann a tha chum maith
dhaoine ach nach 'eil idir a' tarraing dhaoine
d'an ionnsaigh.
Tha tri dleasanasan mora fa chomhair
gach neach : dleasanas do Dhia, dleasanas
d'a dhuthaich, is dleasanas d'a chomh-
chreutariean. Ma tha an oigridh gu ire
mhoir a' seachnadh an dleasanais do Dhia,
chan fhaic mise comharradh gu bheil iad dad
nas dichiollaiche 'nan dleasanas do'n diith-
aich no do'n comh-chreutairean. An cun-
nart cogaidh bha a' mh6r-chuid daingean
'nan dleasanas d'an diithaich, cuid d'an
deoin agus cuid air an comh-eigneachadh.
Tha an cogadh seachad, ach tha na dleas-
anasan fhathast far comhair. Tha oigridh
EILEAN MO GHAOIL
ann a tha dileas do'n na dleasanasan sin,
ach am bitheantas is iad an oigridh a tha
cuimhneachail air an dleasanas do Dhia
a tha saothrachaU 'nan dleasanas d'an
dtithaich agus d'an comh-chreutairean.
Tha oidhirpean 'gan deanamh an ceartair
air sluagh na duthcha a chur 'nam faireach-
adh a thaobh eigin na rioghachd againn,
ach 's e tils a' ghliocais eagal Dhe agus 's
e fireantachd a mh^in a dh'ardaicheas
rioghachd ; agus gus an toisich a' mhor-
shluagh air rioghachd Dhe agus fhirean-
tachd-san iarraixUi air tiis, is truagh a bhios
sinn. Cha robh riamh linn ann amis an
robh a leithid de dhearbhachd againn 's a
tha againn an diugh gur e a th'anns a'
BhiobuU Facal Dhe agus gur ann a gheibhear
fuasgladh gach ceist as diomhaire. Ciod
air bith an seorsa meabanachaidh a tha
sinne, mar shearmonaichean, 'nar laige agus
'nar n-aineolas agus 'nar n-uabhar a'
deanamh air an t-Soisgeul, cha robh e riamh
cho soUlier no cho freagrach 's a tha e air
cor an t-saoghail agus cor gach duine fa leth.
Feuchamaid ris na dubh-fhocail a dhean-
amh 'nam briathran beothachaidh .
Eilean mo ghaoil
Eilean mo ghaoil,
Is caomh learn eilean mo ghraidh.
AON eilean agus aon sluagh, sluagh uasal
agus sluagh laidir ; laidir 's a' cheann ach
a cheart cho laidir 'n am misneach agus 'n
an ceartas agus 'n an gaol air saorsa, sin
agad Breatunn. Ged tha crioch eadar
Sasunn agus Alba, is aon sluagh iad mar
nach bi America no Ruisia gu brath 'n an aon
sluagh. An uair a thachras ni-eigin anns
an t-saoghal a chuireas inntinn is coguis
dhaoine air ghluasad is e an aon bhreith
no an aon bhinn a bhios air a tabhairt le
ciobair ann an Cataibh, iasgair an Obar-
eadhain, gualadair am Fiobh, geamair an
Cumberland, seoladair an Liverpool, tuath-
anach an Devon, no marsanta an Lunnainn.
Gun co-bheinn air bith a bhi eatorra thig iad
a dh'ionnsuidh an aon cho-dhimaidh a
thaobh chuisean is cheistean anns a bheil
moraltachd agus «uairceas agus ceartas air-
am filleadh a steach. Co dhiubh a tha annta
Diuc no drobhair, saor no cleireach no maigh-
stir-sgoile, fear-Parlamaid no fear-teagaisg,'
no bean-tighe, is ann leis na h-aon toimhsean
a bhios iad a' tomhas, agus is e na h-aon
nithean a tha ceart agus urramach 'n an
stiilean. Is e an t-aobhar, gu bheil ceudan
bliadhna de dh'eachdraidh uasal air an cul
agus ceudan bUadhna de'n Chreideamh
Chriosduidh.
Chan 'eil an aonachd so ann an America
no ann an Ruisia. A mach o'n stoc mhaith
a chaidh do America as an diithaich so chan
'eil eachdraidh no Creideamh aig America
a tha 'g an tathadh ri cheile, agus cha mho
a tha an aon fhuil annta. Tha barrachd
sheorsachan dhaoine air tuineachadh agus
siolachadh an America na bha ann an
Jerusalem air la na Cuingis ; Suainich,
Ruisianaich, Polaich, Gearmailtich, Eadaii-
tich, ludhaich, daoine as gach dtithaich air
thalamh, gun cheangal eatorra ach gu'n
d'fhuair iad ann an America obair agus
dachaidh, beo-shlaint agus saorsa. Ach chan
urrainn dhuit a bhi cinnteach gur e an aon
''nntinn agus an aon choguis a thaobh cuis
air bith a bhios aig fear-lagha ann am
Pennsylvania, fear-spreidhe ann an Colarado,
osdair ann an Chicago, no buachaille ann an
Texas.
Ach ma tha full America measgta agus
freumhaichean an eachdraidh agus an
cleachdaidhean ann an ceud aite eile seach
ann an America ciod a theirear mu Ruisia,
far a bheil uiread threubhan agus uiread
sheorsachan dhaoine 's gu'm feumar na
leabhraichean-sgoile aca a bhi air an sgriobh-
adh ann an ochd fichead canain. Ged a
bhios sinn a' bruidhinn mar gu'm b'e aon
sluagh no aon rioghachd a tha ann an
Ruisia tha treubhan ann an Ruisia cho
eadar-dhealaichte o cheile 's nach 'eil an
aon iomhaigh orra idir, Ruisianaich gheala,
Ukrainaich, Mongols, agus stuic eile nach
buin idir do'n Roinn-Eorpa ach do'n Asia.
Chan 'eil aonachd inntinn no coguis ann an
Ruisia ach an inntinn a tha air a chur innte
le bata buidhe Stalin.
Diithaich gun saorsa
Chan 'eil eachdraidh aig Ruisia mar tha
aig Breatunn ; o'n treasa linn deug bha
Parlamaid is cuirtean-lagha is sgoilean is
eaglaisean air an steidheachadh ann an
Sasunn, a' cothachadh air son ceartais agus
saorsa, agus uidh ar n-uidh a' daingneachadh
anns an tir na nithean a tha sinn a' cunntas
priseU an diugh ann am beatha dhaoine.
6
EILEAN MO GHAOIL
Ach cha robh sin ann an Ruisia ; cho
dluth d'ar latha fhein ri 1860, an uair a
bha Banrigh Victoria air a' Chrun, bha a'
mhor-chuid de mhuinntir Ruisia 'n an
traillean, gun fhonn, gun fhearann, gun
sgoil, gun eolas, gun saorsa. Bhuineadb iad
do'n uachdaran a bha iad air an fhearann
aige mar a bhuineadh crodh is eich is caoraich
dha. Chan fhaodadh iad fhagail gun a
chead, ach dh'fhaodadh esan iadsan a reic
gun an cead-san iarraidh. An uair a bha
iad air an saoradh b'fheudar do'n lompaire
pris a phaigheadh do aon uachdaran air son
corr agus da rahiiillean traill.
Tha iomadh ceum aig Ruisia ri choiseachd
fhathast m'an ruig i an aonachd no an
t-saorsa a tha ann am Breatunn o chionn
iiine fhada, no m'an ruig i an ire ann an
ealain-riaghlaidh air an do rainig Breatunn.
Chan ann a chur sios air Ruisia a tha mi ag
radh so, ach a chur an cuimhne mo luchd-
duthcha nach 'eil aobhar aca amharus a
bhi aca gur e Breatunn a tha cearr agus
rioghachdan eile a tha ceart an uair nach
urrainn iad cordadh mu Chiimhnant-sith
na h-E6rpa. Coma leam daoine a bhios a'
cur sios air an duthaich fhein, co dhiubh
is e Mghr Attlee no Mghr Churchill a tha
air a ceaim.
Eilean mo ghaoil,
Is caomh leam eilean mo ghraidh.
Tha de dh'earbsa agamsa ann an ceartas,
ann an gliocas, ann an suairceas Bhreatuinn,
's nach biodh eagal orm nach deanadh i
Cumhnant-sithe leatha fhein a bhiodh na
b'fhearr na'm fear a bhios air a dheanamh
air a cheann mu dheireadh.
Briathran, briathran, briathran ; bruidhinn,
bruidhinn, bruidhinn ; coinneamh an deidh
coinneimh, agus gun dad a' tighinn asda ach
gu bheil an saoghal a' faicinn cho duilich 's
a tha e do dhaoine nach 'eil de'n aon inntinn
no de'n aon choguis, no de'n aon ghne,
cordadh mu chuis air bith anns a bheil
ceartas agus moraltachd agus gean-maith
air am filleadh a steach.
Chan 'eil dochas air bith agam gu'm bi
Bann-sithe air a dheanamh ris a' Ghearmailt
a mhaireas na's mo na mhair an te mu
dheireadh, oir tha e furasda gu leoir fhaicinn
gu bheil e an inntinn agus an cridhe nam
Polach, nan Ruisianach, agus nam Frangach ,
gioUachd a dheanamh air a' Ghearmailt
nach deanadh Breatunn oirre na'n robh
saorsa a toile aice.
Chan e nach do thoill a' Ghearmailt a
bhi air a peanasachadh gu trom, ach ma's e
is deireadh do'n pheanasachadh sin gu'n
aobharaich e cogadh eile an da fhichead no
leth-cheud bliadhna, am biodh e glic dhaibh
a' Ghearmailt a reubadh agus a sptiileadh
agus a narachadh gus nach biodh dad eile
air a h-aire ach dioghaltas air a naimhdean
agus aicheamhail a thoirt a mach.
Tha na GearmaUtich 'n an sluagh lionmhor
agus laidir agus chan ann le'n cumaU sios
a ruigear air sith mharsainneach ach le
reite a dheanamh riu. Chan e magadh
dhaoine eile orra, no trod dhaoine eile riu,
no comhairle no smachd dhaoine eile, a
chuireas a mach asda an droch spiorad a
chuir Hitler agus na Nasis annta ach meomh-
raehadh an inntinn fhein air an sgrios agus
an tamailt a leig iad air an dtithaich a
chionn gu robh iad cho faoin 's gu'n d'eisd
iad ri Ceann-iuil a bha ion 's as a chiall le
fuath is farmad is uaill, duine d'an d'thug
iadsan ughdarras is cumhachd, ged bha '
amharus aca fad na h-tiine nach d'thug
Dia gliocas dha.
Chan 'eil e furasda do rioghachd air bith
saorsa a toile agus a coguis a ghleidheadh
an uair a theid i ann an co-bheinn ri riogh-
achdan 6ile. Sin an t-aobhar nach toigh
leam gu'm biodh an duthaich so air a ceangal
gu teann le Alliances ri rioghachdan eile
nach 'eil coltach ruinn fhein 'n am breith-
neachadh no 'n an gne, no 'n an coguis.
Theagamh nach gabh Alliances seachnadh
anns na droch laithean so, ach ma tha
seorsa de thearuinteachd annta tha cunnart
annta cuideachd, is tha cuimhne agam nach
b'urrainn do Bhreatunn, uair no dha, eadar
1920 agus 1932, lamh chairdeil a shineadh
do 'n Ghearmailt mar bu mhaith leatha a
dheanamh, a chionn gu robh i ann an
co-bheinn ris an Fhraing.
Eilean mo ghaoil,
Is caomh leam eilean mo ghraidh.
B' olc an airidh gu'm biodh Breatunn air
a cuing-cheangal gu neo-chothromach ri
rioghachd no rioghachdan nach 'eil coltach
rithe. Tha America agus i fhein a.' tuigsinn
a cheile a chionn gu bheil tomhas maith a
dh'aonachd eatorra 'n an duthchas, 'n an
eachdraidh, 'n an cleachdaidhean, agus 'n an
cainnt, ach c6 a theireadh gu bheil Breatunn
agus Ruisia a' tuigsinn a cheile, no gur ann
a dh'ionnsuidh an aoin cheann-uidhe a
tha iad ag iarraidh ?
Si6lagan
{air a leanfuinn)
lob iv. 4— " Esan a bha tuiteam chtmi
do bhriathran suas."
Tha Moffatt 'ga chur : " Chum do bhriath-
ran daoine air an casan no 'nan (seasamh)."
Is mor a' bhuaidh a th'aig facal. Bheir
facal misneach agus ni facal aimhreit. Tha
facail ann a tha mar ghathan soluis, agus
tha facail ann a tha mar phuinnsean. " Mar
uisgeachan fuara do'n a nam thartmhor,
mar sin tha deagh sgeul k tir chein " {Gnath-
fhocail, XXV. 25). Ciod air bith ar beachd
air Mgr. Churchill, cha ghabh aicheadh gu
robh misneach is tirachadh spioraid 'na
bhriathran. Ann an laithean dor cha is
cunnartach chtim a bhriathran daoine 'nan
seasamh ris an namhaid ; chtim e sinn air
ar casan. Ach 's ann mu Fhac^-l Dhe fhein
is fu-inniche so. Am briathran Dhe tha
neart is spionnadh, a' togaU an deoiridh o'n
dusd agus am bochd o'n otrach bhreun.
Eoin, V. 13— " Cha robh fhios aig aa ti
a shl^naicheadh c6 e ; oir chaidh losa as a
sheaUadh, air do mhor-shluagh bhith anns
an aite."
Tha an saoghal an diugh Ian de na bean-
nachdan agus de na sochairean a shruth bho
Chriosd agus bho a Shoisgeul, ach tha moran
dhiubh-san a tha sealbhachadh nan soch-
airean sin aineolach air c6 as ughdar dhaibh.
Tha daoine ann ag Aicheadh Dhe agus cuid
a' sabaid 'na aghaidh, ach aig a' cheart am
tha iad a' sealbhachadh nam beannachdan
nach biodh Idir ann mur b'e gun tainig
Criosd a dh'ionnsaigh an t-saoghail.
" Chaidh losa as a shealladh," no, air
dhoigh. eile, " dh'fhalbh losa hhuaith gun
fhios da." " Comhla ri so dti'fhaodamaid
aireamh earrannan eile a thogail. Breith
xvi. 20— " Mhosgail Samson as a chadal
agus thuirt e, Theid mi mach mar air uairibh
eile agus crathaidh mi mi fhein ; oir cha
robh fhios aige gun •d'imich an Tighearna
uaiih." 1 Righ xx. 40 — " Am feadh a bha
mi a' bith-dheanamh (trang) an so agus
an sud, theich e bhuam." Lucas ii. 44 —
" Air dhaibh a shaoUsinn gu robh lose sa'
chuideachd, dh'imich iad," ach bha losa
air chall orra. 'S e fiosrachadh duilich a
tha an so : gum biodh daoine le cion-ciiraim
agus le cion-faicUl ag call lathaireachd is
companas Chriosd, agus gun fhios aca gun
d'fhalbh e bbuapa. Ann an drip agus
traingead na beatha laitheil bitheamaid
faicilleach nach caill sinn lorg air ar
Slanaighear.
lerem xxxvii. 17 — " Dh'fheoraich an righ
de'n fh^idh, Am bheil facal sam bith ann
bho'n Tighearna ? Agus thubhairt leremiah,
Tha."
Tha moran dhaoine an diugh ag cur na
ceiste so a bha am beul an righ. " Am bheil
facal sam bith ann bho 'n Tighearna ? "
Tha sinn an so measg iipraid is ceo ; cha
leir dhuinn an t-slighe, 's tha uibhir nithean
ann a tha do-thuigsinn leinn. A bheil
dad aig Dia ri radh ruinn a bheir treorachadh
dhuinn ? Agus so an fhreagairt : THA.
Rinneadh am Facal 'na fheoU agus ghabh
e comhnaidh 'nar measg, agus chunnaic
sinn a ghloir, Ian grais agus firinn.
Genesis xl. 6-7 — 'Th^inig Joseph a steach
do'n phriosan sa' mhadainn agus chunnaic
e gu robh buidealair agus fuineadair Pharaoh
dubhach, agus dh'fheoraich e dhiubh,
" Carson a tha bhur gnuis cho muladach
an diugh 1 " Agus thuirt iad ris, " Chunnaic
sinn aisling agus chan 'eil neach ann a
dh'eadar-mhmicheas i." Agus thuirt esan,
"Nach ann o Dhia a tha gach eadar-mhin-
eachadh ? "
Is lionmhor iad an diugh a tha fo dhragh a
chionn nan aislingean is nam bruadaran
a tha cur iomagain orra. Tha sinn a'
faotainn seaUaidh air saoghal iir a th^tar a'
feuchainn ri c^radh ri cheile a mach a
bristidhean cogaidh, saoghal anns am bi
ceartas agus fireantachd agus deagh-ghean.
Ach chan 'eil an aisHng soilleir ; chan 'eil
daoine cinnteach de thig as gach oidhirp
is ionnsaigh, agus mar sin tha iad dubhach.
Is e dleasanas na h-eaglaise a bhith a'
mineachadh aisHngean na beatha ann an
solus Firinn Dhe, a bhith deanamh soilleir
rian nithean a tha dor cha, a bhith toirt
solus -itiil do dhaoine.
lob xxiii. 3— Thuirt lob, " Och gu robh
fios agam caite am faighinn esan (Dia),
agus gun tiginn a dh'ionnsaigh a aite ! "
Tha an fhreagairt do iarrtas lob ann an
gealladh Chriosd, " Ge b'e aite am bheil
dithis no triuir air an cruinneachadh an
ceann a cheile am ainm-sa, tha raise an sin
'nam meadhon " {Mata xviii, 20). Chan
'eil an Tighearna cho fad as agus a bha lob
an dtiil. ladsan a dh'iarras e, gheibh iad e.
Agus dhearbh lob fhein sin air a' cheann
tliall. T. M. M.
Marbh-rann do dh'aon nighean mathar
Tha doilgheas mo chxidh' a' sior dhol Bho'n thugadh tu bhuam tha gruaim air
tharum gach 1^, aghaidh gach ait',
'S cha ruig mi a chaoidh air an t-sith 's air 'S aite-falamh 'n am chridh' nach lionar
an t-sonas a bha, tuilleadh gu brath,
Oir chaill mi mo ghaol 's chan aotromaich 'Nuair 'bhios mi leam fein 's mi reubta 's
m'ealach gu brath, m'anam 'ga chradh,
Gus an teid mi do'n chill 's an sinear mi mar Cha tuig ach, mo Dhia am pian a th'agam
riut a ghraidh. gach trath.
'S ann falamh is fuar tha'n saoghal dhomhsa Is duUich bhi luaidh air an stuamachd a
a ghnath bh'annad ri fas,
Bho'n thugadh thu bhuam, mo luaidh, do'n Bha thu cho sitheil, finealt, is geanail a
d'thug mi mo ghradh, ghnath,
'S ged bhithinn 'ga innse le sgiths a Trom bbuailte tha mi 's mo chri' tha nis air
dh'oidhche 's a la, a sgain'
Do'n an neach nach tuig mi cha bhi brigh 'S gus an duinear mo shtiil bidh thu ghaoil
air bith dha 'n am chas. air m'aire gu brath.
'S iomadh oidhcheieam fein 'bhios eigimi mo 'Nuair th^id mi an null a ghaoil far 'm
chridh© 'g am chradh. bheil thusa a' t^mh,
'S aite-falamh ri m'thaobh nach lionar Mar lili 's a' chiiirt gu ctibhraidh maiseach
tuilleadh gu br^th, ri fas,
Far am b'abhaist do m'ghaol a bhi daonnan Bithidh sinne mar aon 's cha sgaoUear sinn
mar rium a ghnath, - tuilleadh le bas,
Tha 'n a lot dhomh tha ciurta, oir 's e 'n iir Ann an comunn a' ghaoil nach caochail idir
an diubh leabaidh do thaimh. 's nach traigh,
Ceud soraidh gu buan le fuachd is doinnean
an t-saogh'l,
Cha bhi an so bron no leon na mulad na
caoidh,
'Nuair a theicheas gach sgail 's a bhristeas
an la le mor-shoills',
Bithidh an leanabh 's a m^thair a' t^mh an
comunn nan naomh.
Mathair an Scalpaidh na Hearadh.
Laoidh o'n Bheurla
Eiribh an aird, 0 chlann an Righ,
Is cuiribh uaibh bhur ciiisean f aoin ;
Thugaibh gach uile bhuaidh fo chis
Do Righ nan Righ bhur Ceannard caomh.
Eiribh an aird, tha rioghachd Dhe
A' feitheamh gus an tig an la
'S an coinnich braithrean ann an sith
'S gu'n claoidhear olc le cumhachd graidh.
Eiribh an aird, 0 chlann an Righ,
Tha eaglais Dhe 'cur feum air neart
An obair trom, 'sibh fein gun chli
Eiribh — -an ainm Ard-Righ nam Feart.
Eiribh an aird, 0 chlann an Righ,
Is leanaibh ann an cos-cheum Chriosd
A bhraithrean sibh 's a chairdean f ior
Eiribh le buaidh gu treun 's gu fial.
Ruairidh Ddmhnnllach, Stedrnabhagh .
Aireamh 7
1947
Ar Fear-Coimhead
Cha tuit eld cadail air t'fhear-coimhead.
Is e an Tighearna t'fhear-coimhead.
Coimheadaidh an Tighearna thu o gach olc ; coimheadaidh e fanam,
Coimheadaidh an Tighearna do dhol a mach agus do theachd a steach.
— Salm 121.
NACH bu mh6r agus nach bu bheannaichte
an t-sith a thigeadh a steach d' ar cridheachan
na'n deanamaid greim 14idir air an fhacal
so, t'fhear-coimhead ! Sia uairean ann an
aon salm ghoirid tha an Salmadair ag rkdh
gur e Dia ar fear-coimhead. An ionghnadh,
ma ta, ged bhiodh earbsa laidir acasan a
tha creidsinn gu bheil iad air an coimhead
le Dia 'n an dol a mach agus 'n an teachd a
steach, oir tha sin a' ciallachadh " do
bheatha uile."
Thoir an aire mar tha an t-salm a' toiseach-
adh : Togaidh mi mo shuilean chum nam
heann o'n tig mo chabhair ; thig mo chabhair
o'n Tighearna. Seall suas, mata. Chan
'eil feum ann dhuit do shiiilean a bhi air an
talamh, oir ma leanas tu air do shuilean a
chumail air an talamh chan fhaic thu na
neamhan, agus fasaidh tu de'n talamh
talmhaidh. Ach tha an Criosduidh ag
eirigh le bhi a' seaUtuinn suas, " ag amharc
air losa." Chan ann uapa fhein a tha na
beanntan a' labhairt ri daoine ach a chionn
gu bheil iad a' cur an Cruitheir'n an cuimhne
agus gu bheil ni-eigin aiuita a tha 'g an
toirt na's dltiithe do Dhia.
Suidhe Artuir
B'^bhaist do mhinistear an Dun-eideann
a bhi ag innseadh d'a bhraithrean a liuthad
uair a thug na beanntan a tha air chul a'
bhaile togail-cridhe dha an uair a bha e
feumach air cabhair o shuas. " An uair a
bhithinn," ars esan, " fo bhuaidh cumh-
achdan an t-saoghail, agus meata gun
mhisneach, sheallainn suas air a' Chreig
Mhoir ud mar leoghann, is chluinninn i ag
r^dh rium mar thuirt an Salmadair ris
fhein, " Car son a tha thu air do thilgeadh
sios o m'anam : coimheadaidh Dia thu."
Sin mar bha Suidhe Artuir a' labhairt
ris : " bhithinn a' faireachadh," ars esan,
" nach robh aobhar eagail agam na'n
leiginn mo thaic le creideamh ris an Dia
uile-chumhachda ch, oir "mar tha na beann-
tan mu thimchioll Jerusalem, mar sin tha
an Tighearna mu thimchioll a shluaigh."
Thig f 4s agus b^s air mac an duine ach chan
atharraichear na beanntan as an 4ite. Cha
mho a thig atharrachadh air Dia. Air
uairean cha bhiodh Suidhe Artuir ri fhaicinn
idir, an uair a bhiodh i air a folach le ceo,
ion 's gu'n saoileadh tu nach robh i ann idir,
ach cha robh sin 'na chiiis eagail dha oir
bha fhios aige gu'n togadh an ceo agus
gu'n tigeadh a' bheinn 'n a sheaUadh a ris
Sin mar tha an creidmheach agus Dia.
Tha Dia air chill nan neul, agus ged nach
leir dhuinn a l^mh ag oibreachadh tha e 'g
ar coimhead fad na h-tiine. Seall suas, ma
ta, tog suas do chridhe, oir is e Dia t' fhear-
coimhead.
Cha tuit cadal air Dia
Theagamh nach tuig daoine a tha luath
laidir a' chomhfhurtachd a tha anns an
fhacal so, " Clia tuit eld cadail air t'fhear-
coimhead." Ach tha comhfhurtachd mh6r
ann do dhaoine a tha ann an droch shl^inte
no air an claoidh le eagal na h-oidhche.
Aig am sonraichte an uair a bha anam
Chriosd fo thrioblaid agus a bu mhaith leis
gu'm fanadh iad 'n an dtisgadh c6mhla ris,
thuit na deisciobuil 'n an cadal. Tha e
furasda fhaicinn gu robh fiughair aige ri
rud a b'fhe^rr, oir thubhairt e ri Peadar,
" An ann mar sin nach b'urrainn sibh faire
a dheanamh aon uair a mh^in." Ach tha
Dia 'n a dhtisgadh agus dltith dhuinn
daonnan ; co dhiubh a tha thusa 'n ad chadal
no 'n ad dhtisgadh, co dhiubh a tha thu air
muir no tir, tha Buachaille Israeli 'n a
dhtisgadh ; cha sgithich e anns an fhaire
a tha e a' deanamh air a shluagh. Nach
laidir agus nach blath an daimh a tha eadar
Dia agus a shluagh !
An uair a theid sinn air cheaim obair an
la, theagamh gu'n saoil cuid againn nach
'eil feum againn air Dia a bhi gabhail
ctiraim dhinn no 'g ar coimhead. Tha feum
againn air Dia gun sgur ; mur bi Dia air
do Ikimh dheis 'n a t'uile mhalairt, mo
thruaighe do mhalairt, " Mur tog Dia an
tigh, gu diomhain saothraichidh a luchd-togail."
ANNS A' CHATHAIR
Direach mar bha am fion a b'fhe^rr air a
ghleidheadb, gu deireadh ghleidh an Salm-
adair an gealladh as farsuinge agus as
priseile gu deireadh. " Coimhididh an
Tighearn thu o gach olc ; coimhididh e
fanam ; coimhididh an Tighearna do dhol a
mach agus do theachd a steach o'n am so
eadhon gu broth J"
Nach arm againn a tha am fear-coimhead !
Sgith agus airtneulach agus air do bhuair-
eadh, ach gUidhte. Gleidhte air son tim
agus siorruidheachd !
An uair a bha duine diadhaidh a' tarrUiug
dltith do'n hhks dh'iarr e air a theaghlach
gun ach aon fhacal a chur air a' chlach-
chinn aige, am facal, OUidhte. Choimhead
Dia 6 'n a dhol a mach agus 'na theachd a
steach ; do Dhia biodh a chhti.
Anns a' Chathair
GIAMAR a chaidh aig an naomh Flann no
Flannan air a bh^" beo leis fhein fad bhhadh-
nachan air eilean lom a mach anns a' Chuan
Shiar gun chompanach ach eoin-mhara agus
smuaintean peacach a chridhe fhein ? No
ciamar a fhuair e idir air tu- air an Eilean
Mhor, aon de na Seachd Sealgairean nach
'eil furasda faotainn air tir ann 1^ air bith de'n
bhliadhna le stoth a' chuain agus briseadh
na fairge air na stallachan a tha ceudan
troigh a dh'^irde. Ged is ainmeil na seola-
dairean gUlean Leodhuis cha bu toigh le gin
aca a bheatha a chur an geall a dhol a
mach leis fhein do na h-Eileanan Flannach
ann an ge61a bhig, ged tha geolachan agus
eithrichean aca ann an Leodhus as fhe^rr
na'n currach a bha aig Flann anns an
t-seachamh linn.
C'^ite an d'fhuair Flann biadh, agus
aodach, agus teine ,agus solus ; agus goirea-
san eile a dh'fheumas eadhon duine naomh
a chuma^'l anail na beatha ann fhein. Cha
ghabh sin innseadh an diugh ach co dhiubh
cha seasadh ar ciaU-ne ri onrachdas an eilein
agus glaodh eagallach na mara a' briseadh
air na stallachan air oidhchean fuar fada
geamhraidh.
Manach a Eirinn thainig e cho fada
tuath ri Le6dhus air ghaol a bhi fas ann an
naomhachd le teicheadh air falbh o'n
t-saoghal, agus s^mhchair fhaotaum ann an
eilean iomallach far am faigheadh e cothrom
air fein-cheasnachadh agus beachd-smuain-
eachadh. Tha aon ghinealach a' siubhal
agus ginealach eile a' teachd, ach fanaidh
an talamh gu brath, fasain a' chrabhaidh
agus diadhaidheachd ag atharrachadh ach
an diadhaidheachd fhein a' fantuinn anns
an t-saoghal gu br^th, a chionn gu bheil
tart an anam mhic an duine an geall air
Dia ; Flann a' teicheadh o'n t-saoghal ag
iarraidh anam a shaoradh gu h-6nrachdach,
agus an t-Ollamh Mac Leoid agus a dheis-
ciobuU a' dol do dh 'eilean eile, ag iarraidh
an anam fhein a shaoradh le co-chomunn
agus compauas agus horo-gheallaidh.
Tha an tigh-aoraidh anns am biodh
Flann ag aoradh 'n a sheasamh fhathast,
tigh beag bochd le clachaireachd nach ctim
a mach a' ghaoth, Teampull Beannachaidh
mar theirear ris.
Tha bothagan -eUe no l^raichean bhothag
air an eilean ach tha mi an dtiil nach 'eil
annta ach bothagan a bha air an togail le
muinntir Leodhuis a dh'fhuireach annta
beagan oidhchean an uair a bhiodh iad a'
dol a mach do na h-Eileanan Flannach a
ghlacadh eun. Anns na Ikithean so bu
mhaith an t-annlan sgarbh fhein, na'm
b'aithne do mhnathan-tighe a chocaireachd.
Chan ann air an naomh Flann a chuimh-
nicheas daoine an diugh an uair a chluinneas
iad iomradh air na h-Eileanan Flannach ach
air call an tigh-Sholuis.
Ged tha tighean-soluis eile air taobh Shiar
nan eileanan G^idhealach tha na ceithir
soluis so a' seasamh a mach o ch^ch a thaobh
neirt agus feumalachd, Buta Leodhuis, na
h-Eileanan Flannach, Ceann Bharraidh, agus
an Sgeir Mh6r, ceithir ainglean-dion nam
maraichean a bhios a' falbh agus a' tighirm
air a' chuan shiar ri ce6 no sneachd no
stoirm no ri sid dhorcha.
Ciod air bith failing a dh'fhaodas a bhi
anns an obair eile anns am bi Ikmh aig
Riaghaltas na dtithcha chan 'eil failing anns
na tighean-soluis a bhios iad a' cur suas,
no caomhnadh airgid orra. Cha bu mhaith
nach biodh na toglaichean sin l^idir agus
gun mheang oir tha aca ri seasamh ri
gaUlion agus fearg eagaUach na fau-ge. Ach
is ann iior annamh a bhios tubaist ag eirigh
dhaibh, no aon chlach air a carachadh as
a h-^ite, cho annamh 's nach 'eU aite air an
t-saoghal as tearuinte dhuit a bhi ann air
oidhche gh^bhaidh na tigh-soluis air sgeir
mhara.
Bha tigh-soluis an Eilein Mhoir, aon de
na h-Eileanan Flaimach no " Na Seachd
Sealgairean " air a chriochnachadh ann an
AIG AN UINNEIG
1899 agua an solus air a lasadh an December.
Bh^tar ceithir bliadhna 'g a thogail, oir ri
dxoch shid cha b'urrainn do na clachairean
seasamh air na ballachan, agus cha mho a
b'urrainn bata a h-aghaidh a thoirt air an
eilean fad sheachduinean, no idir idir stuth-
togail a chur air tir. Ann an stoirm bithidh
an fhairge ag eirigh agus a' briseadh air na
stallachan le gaoir agus nuallan eagallach
corr agus ceud troigh a dh'airde. Chan
ionghnadh ged a dh'eiress fairge air a
chladaichean oir chan 'eil dad eadar an
t-eilean agus America a chuireas stad oirre.
Tha Tiur an tigh-sholuis mu thri ceud
troigh OS cionn na fairge agus tha an solus ri
fhaicinn seachd no ochd mile fichead a
dh'astar. Tha ceathrar dhaoine a' fritheal-
adh do'n t-solus, tritiir air an eilean agus am
fear eile air tir ann an Leodhus, ag athar-
rachadh air a cheile aig amannan suidhichte.
Tha b4ta an tigh-sholuis a' tadhal air an
eilean uair 's a' mhios, ach an uair a r^inig
an Hesperus la an deidh Nollaige (1900),
agus a sheid i an fhideag cha d'fhuair i
freagairt o'n tigh-sholuis. An uair a chun-
nacas so bha geola air a cur a mach anns a'
mhionaid agus sgioba air an cur gu tir,
ach ged shiubhail iad a h-uile oisean anns
an tigh-sholuis agus a h-uile ciiil anns an
eilean cha robh sgeul bheo no mharbh an-
na 'daoine ; bha iad mar gu'n sluigeadh an
talamh iad. Bha gach seomar anns an
tigh-sholuis air fh^gail gu h-6rdail, grinn
agus glan, a' phrais agus an gloineachan
cho sgurta 's gu'm faiceadh tu t'fhaileas
annta, agus bord na braiceas air a shuidh-
eachadh mar gu'm biodh iad a' dol a shuidhe
aige. Bha na leabhraichean air an deanamh
suas gu uair shonruichte air la sonruichte,
ach 'n a dheidh sin cha robh fhios aig duine
beo ciod a thachair agus cha bhi gu br^th.
Sin diomhaireachd a bhuineas do'n chuan.
Aig an Uinneig
An t-Urramach Tomas Mac-a-Phearsoin
AN deireadh a' Mh^irt chaocbail Tomas
Mac-a-Phearsoin a bha anns an Eaglais
Gh^idhealaich an Ceann-Loch-Cill-Chiarain.
Chan 'eil fada bho leig e dheth uallach na
sgire, agus a chaidh e a dh'fhuireach do
Langholm, an Dtm-fris. Th^inig a' chrioch
air gu h-aithghearr.
Bhiodh meas agus cuimhne chiibhraidh
agam-sa air Tomas Mac-a-Phearsoin ged nach
biodh aobhar eile agam ach an gaol a bha aig
m'athair agus mo mhathair air an uair a
bha e 'n a mhinistear an Tiriodh. Bha
iomadh ministear againn an Tiriodh o
chionn leth-cheud bhadhna, ach cha robh gin
idir ann- air an robh uiread gaoil aig a h-uile
duine 's a bha aca air T6mas Mac-a-Phearsoin.
Bha e 6g agus laghach, dreachmhor 'n a
choslas ; agus rud-eigin 'n a ghuth agus 'n
a aodann a th&,irngeadh daoine 'g a ionn-
suidh a' cheud uair a chitheadh no chluinn-
eadh iad e. A thuilleadh air sin bha e 'n a
shearmonaiche maith, maith eadhon o'n
cheud la a sheas e anns a' chubaid, agus
air a' cheann mu dheireadh 'n a aon de na
searmonaichean a b'fhearr anns a' Ghaidh-
ealtachd.
Bhuineadh e do Chille-Chomhghain an
Aird-na-murchann ; mac maighstir-sgoile,
air oileanachadh an Oilthigh Dhun-eideann,
'n a fhear-cuideachaidh an eaglais Chalum-
Chille an Glaschu m' an robh e air a shuidh-
eachadh an Tiriodh ; a Tiriodh chaidh e
do'n Tair heart ; as an Tairbeart chaidh e do
Yoker ; a Yoker chaidh e do'n eaglais air
Sraid an Naoimh Vincent an Glaschu ; agus
a Glaschu chaidh e do'n eaglais Gh^idhlig
an Ceann-Loch.
Mar a thubhairt mi cheana bha e 'n a
shearmonaiche f ior mhaith ; bha Gaidhhg
cho tlachdmhor aige agus guth cho mills
do'n chluais 's gu'n robh e 'n a ionghnadh
leam nach robh muinntir an Radio 'g a
chumail air an Radio gun sgur. Na'm
b'ann agam-sa a bha an taghadh ri dheanamh
's e Tomas Mac-a-Phearsoin a' cheud
mhinistear Gaidhealach a bu mhaith leam a
chluinntinn air an Radio. Chan 'eil ball no
buaidh a bhuineas do chorp mhic an duine
as luaithe a dh'innseas dhuit ciod an seorsa
duine a tha ann na ghuth, co dhiubh a tha
e 'n a dhuine laghach no nach 'eil. Gu
cinnteach bha Tomas Mac-a-Phearsoin 'n a,
dhuine laghach.
Cha robh e fada an deidh a sheana charaid
Dilghall Mac Eacharn a bha 'n a mhinistear
6g an Colla an uair a bha esan an Tiriodh.
Ged nach robh Dughall Mac Eacharn fada
an Colla chuir e suas eaglais \xr ann an
Airigh-nan-gobhar. Bha e 'n a sgoilear
maith, agus gus an la mu dheireadh d'a
bheatha bha iiidh aige ann an sgoilearachd
agus ann an litreachas Gaidhlig is Beurla.
Bhiodh e a' sgriobhadh gun sgur ; sgriobh e
leabhar mor tiugh mu na saighdearan
Gaidhealach anns a' chogadh (1914-18).
Bha e 'n a Bhard do Chomunn Gaidhlig
AIG AN UINNEIG
Inbhir-nis fad iomadh bliadhna. Bha ceol
agus abhacas agus grinneas anns an teagh-
lach d'am buineadh e ann an tomhas neo-
chumanta ; bha iad maith air seinn agus
maith air cluich ; chluicheadh iad gach
seorsa inneil, o thromb gu fidheall is organ,
agus tha e air a radh gu'n d' thubhairt an
athair, an uair a dh'fhoighnich cuideigin
dbeth an robh e fior gu'n rachadh aig a'
chloinn aige air fichead inneal a chluich
eatorra, — gu'n do fhreagair e nach robh e
fior; gur e naoi deug an 4ireamh.
Bha iad uUe 'n an daoine laghach grinn ;
bha an t-athair agus a thriiiir mhac 'n am
ministearan aig an aon am.
Dh'fhag D^ghall Colla a, dhol do Bhower
an Gallaibh far an robh a bhr^thair Iain
roimhe.
Maithean na tire
Ged is riomhach am baile Dun-eideann
agus ged is beartach a shluagh tha gu
leoir de mhaithean Dhtm-eideann 'n an
suidhe an diugh ann an seomar fuar le
cotaichean mora orra 'g an cumail fhein
blath a chionn nach 'eU gual aca.
Tha nithean iongantach a' tachairt anns
na l^ithean so, airgiod gu leoir aig daoine
agus gun chomas aca air tomhas reusonta
de bhiadh, no dh aodach, no de chonnadh,
fhaotainn. Daoine a b'^bhaist a bhi ag
itheadh da no tri dh'uibhean agus suas ri
leth gallain bainne agus feoil a reir sin,
feumaidh iad a nis cur suas le aon ubh 's
an t-seachduin, pinnt bhainne 's an la, agus
crioman cho beag a dh'fheoil 's an t-seachd-
uin 's gu'n itheadh da bhalach fhoghainteach
e air aon tr4th. Chan e mh^in gu bheil am
biadh gann ach tha na plaideachan fhein
gann, agus aodach cho duilich fhaotainn 's
gu'm bi naire ort dol am measg dhaoine.
Ach ma tha muinntir nam bailtean-mora
air an droch dhoigh anns na laithean so, chan
'eil tuathanaich agus croitearan mar sin.
Tha na tuathanaich gu maith dheth ; tha
na fearainn aca a' paigheadh ; chan 'eil
gainne bidh orra, agus a mach o'n ghrain a
tha aca air na ciobairean a tha a' sealltuinii
as an deidh 'g an cumail ag obair los barr
maith a thoirt as an talamh cha robh iad
riamh cho soirbheachail. Ach is e croit-
earan na G^idhealtachd agus gu sonraiehte
croitearan nan EUeanan daoine a b'fhearr
crannchur aims an rioghachd ri linn a'
chogaidh.
A mach o'n spreidh as abhaist dhaibh a
bhi reic 's an Oban, an Sruidhla, agus an
Inbhir-pheofharain chan fhiach e ainmeach-
adh na chuir iad ri biadh na rioghachd.
Tharruing iad an cuibhrionn bidh a bha air
a luigheasach dhaibh leis an lagh a stor na
diithcha, ach ged a dh'fheumadh muinntir
nam bailtean mora a bhi toilichte leis a'
chuibhrionn lom sin cha robh gainne bidh
no connaidh air croitearan na G^idhealtachd,
oir bha gu leoir de bhuntata aca, im is caise
is bainne is uibhean a thuilleadh air na chuir
am Morair Woolton a mach air an son. An
ionghnadh gu robh farmad aig muinntir nam
baUtean-mora riu ?
Tir an aigh ; tir far nach 'eil obair trom
no biadh gann, tir far nach ruig guth an
fhir-sharuchaidh, far nach 'eil iochdarain
idir a chionn gu bheil iad uile 'n an uachd-
arain. Tir an ^igh ; ciod a' chrannchur a
bu sholasaiche do dhuine ciallach nach 'eU
air a mhealladh le faileasan diomhain an
t-saoghail na croit ghrinn ri taobh a' chlad-
aich, far am biodh fonn agus fairge a'
taomadh am beannachdan air a cheann,
an t-annlann a' snamh a steach gu ceann
an iomaire bhuntata. Chan 'eil aite air an
t-saoghal anns a bheil e cho duilich do
dhuine dol bas leis an acras ris na h-Eileanan
an lar. Tha e a' dol os cionn mo thuigse
car son nach 'eil daoine na 's gaolaiche
air fuireach anns an tir ^ghmhor so na tha
iad. Chunntainn-sa mi fhein sona ann an
deireadh mo laithean na'n deachaidh agam
air croit fhaotainn an aite air bith air a'
Ghaidhealtachd, ach dh'fhairtlich e orm.
Chaidh do stuadhan agus do thonnan tharum
Cha robh gin idir de luchd-riaghlaidh ar
dtithcha anns an linn so a b'fhearr cliu no
bu mheasaile an suilean an t-sluaigh na am
Morair Edward Grey.
Uasal 'n a bhreith is arach, uasal 'n a
phearsa agus 'n a n^dur, companach dhaoine
mora o oige bha e air a chomharrachadh gu
maith tr^th mar dhuine a bhiodh 'n a chean-
nard air an t-sluagh,
Bha gach ni aige a tha daoine an dilil a ni
sona iad ; slainte, saibhreas, dachaidh shona.
Bha e fhein agus a bhean anabarrach com-
panta agus gaolach, ach bha i air a marbhadh
ann an carbad-iaruinn m'an robh e fada
posda. An ceann bhliadhnachan phos e a
ris, ach an iiine ghoirid shiubhail ise cuid-
eachd. Ged nach gabhadh duine faotainn
a bha na bu fhreagarraiche air a bhi 'n a
athair teaghlaich, oir bha e gaolach air
cloinn, bha e gun teaghlach.
Bha da bhrathair aige ris an robh a chridhe
an ceangal, ach bha fear dhiubh air a mharbh-
adh le leomhann agus am fear eile le buffalo
an Africa.
Bha an tigh-m6r aige ann am Fallodon
air a losgadh le teine, agus tigh eile cuid-
eachd far am biodh e a' dol a dh'iasgach.
AIG AN UINNEIG
Rinn e na b'urrainn dha a dheanamh a
chumail sith na h-E6rpa an 1914, ach
dh 'f hairtlich e air fhein agus air Asquith an
cogadh a sheachnadh, is chunnaic e obair a
bheatha a' dol 'n a smiir.
An deireadh a laithean dh'fh^ilnich a
fhradharc, agus air a' cheann mu dheireadh
bha e dall uile gu leir, ach ged chaidh na
tonnan sin thairis air cha do chuir am
freasdal searbh searbhadas 'n a chridhe,
agus cha mho a chualas riamh e a' gearan
air a chrannchur.
Sin an seorsa giiilain a bheir buaidh air an
t-saoghal.
Ma bha a' chitiine agus an fhaidhidinn so
'n a chridhe bha iad 'n a ghluasad corporra
cuideachd pir ghluaiseadh e cho faihdh 's
nach robh eagal aig eoin no coineanan roimhe,
is thigeadh eoin-mhara agus eoin mhonaidh
is sheasadh iad air a ghualainn a dh'itheadh
as a laimh.
Nach bu shona~ thu fhein agus mi fhein, a
leughadair, na'n robh ar beatha agus ar
crioch dheireannach mar so.
"Gidheadh"
An cual tliu riamh balach Gaidhealach a'
cleachdadh an fhacail " gidheadh " ? Cha
-chuala mise ged a bhios mi air uairean 'ga
chluinntinn o mhinistearan agus o luchd-
labhairt eile leis nach toil a bhi bruidhinn
ann an doigh shimplidh nadurra, an duil
gu'n ciiir cainnt atmhor. cudthrom agus
soluimteachd 'n an seanchas.
An uair a gheibh thu balach leis fhein chan
'eil creutair air an t-saoghal as laghaiche na
e, ach an uair a theid bannal dhiubh comhla
tha iad mar gu'n rachadh am mac-mallachd
annta, deamhain bheaga a bheireadh an
car as an fhear mhor fein. An uair a chi thu
l^n suidheachain dhiubh anns an eaglais
cho samhach stolda ris na foirbhich, their
thu riut fhein. O ! na balaich ghaolach, nach
grinn iad, agus nach maith is aithne dhaibh
iad fhein a ghiulan gu freagarrach ann an
tigh an Tighearna ?
Ach ged tha iad cho samhach, agus
coslas nan ainglean air an aodainn, is
docha gu bheil iad a' bruidhinn ri cheile
fad na h-uine le'n stiilean, le'n casan, le'n
uilnean, a' tuigsinn a cheile cho maith 's
nach 'eil feum air cainnt.
Bhiodh an t-Urramach Theodore Boanerges
Theophilus Pom-Pom, D.D., a' boilich gu
robh ealain anabarrach aige-san air labhairt
ri oigridh, agus air aire bhalach a tharruing
agus a chumail an uair a bhiodh e a' sear-
monachadh. Bha sin f ior, ach cha b'ann anns
an doigh a bha esan an dtiil.
Thug na balaich an aire gu'm biodh am
ministear ag uisneachadh an fhacail " gidh-
eadh " gu maith trie arms an t-searmon,
agus cha luaithe a thug iad an aire dha na
chuir iad romhpa gu'n aotrumaicheadh iad
sgithealas na h-eaglais le " cluich " dr.
B'e so a' chluich ; bheireadh fear dhitibh
leis orainsear 'n a phoca ; cho luath 's a
chluinneadh e am ministear ag r4dh
" gidheadh," shineadh e an t-orainsear gu
samhach agus gu folachaidh do'n fhear a
bha 14imh ris, is shineadh am fear sin e
do'n fhear a bha l^imh ris fhein an ath uair
a dh'abradh e gidheadh, agus mar sin gus an
ruigeadh an t-orainsear am balach a bha aig
ceann an t-suidheachain. Chuireadh esan
air ais e an rathad eUe, agus am fear aig am
biodh an t-orainsear an uair a sguireadh am
ministear bu leis fhein e, agus dh'fhaodadh
e itheadh gun dad a thoirt do ch^ch. Ach
dh'fheumadh e orainsear eile fhaotainn air
son na h-a,th Shabaid. " 0 ! na balaich lagh-
ach," theireadh bean a' bhancair, " tha e a'
deanamh feum do m'anam a bhi sealltuinn
air na h-aodainn neo-chiontach aca."
" A Theo a luaidh," arsa bean an OUaimh
Pom-Pom air feasgar S^baid, nach miorbhuil-
each a' ghibht agus an ealain a tha agad air
labhairt ri cloinn ? Bha mi a' sealltuinn an
diugh air na balaich a bha 'n an suidhe mu
choinneamh na ctibaid, agus cha do bhriob
iad rosg stila ach a' diir amharc ort, ag 61
a steach a h-uile facal a bha thu ag radh.
Bu choir dhuit leabhar de shearmoin a chur
a mach gus am faiceadh ministearan eile
ciamar a chumas an eaglais aire na
h-6igridh."
Sdlasan an t-sleibhe
Air uairean bheir rud beag barrachd
solais do chloinn, agus math dh'fhaoite do
dhaoine mora, na bheir rudan mora. Tha
cuimhne agam, an uair a bha mi 'n am
bhalach, nach tugadh muilleanan Charnegie
uiread solais dhomh 's a bhithinn a' faotainn
an uair a gheibhinn nead uiseig anns an
fheur, no nead glaisein no bigein-baintigh-
earna ann an sgor creige, no nead clacharain
ann an toll garaidh. B'e an t-am anns am
biodh na h-eoin a' neadachadh an t-^m a
b'fhe^rr leam de'n bhhadhna, am a bha a'
sineadh o'n Mhart gu Feill Eoin, an uair a
dh' fhaodadh tu nead anmoch steairneil
fhaotainn fhathast. Chan 'eil eun anns an
ealltainn as boidhche air an iteig na'n
stearneal, bean-uasal na mara mar is e am
Beithe bean-uasal na coille. Tharruing
Edward Wilson (companach Chaiptein Scott
do'n Antarctic) is chuir e ann an leabhar
6
AIG AN UINNEIG
dealbh ste^irneil a tha cho lurach 's gu'n
suidhiim m'a choinneamh gun sgiths leth
latha.
Cha robh sinn a' saoilsinn gu'm bu
pheacadh e neadan nan eun-mora a chreach-
adh, mur robh an gur anns na h-uibhean,
oir ghabhadh na h-uibhean aca-san itheadh,
currachdagan, faoileanan, lach-bheag, lach-
mhor, gille-Brighde, luacharan, agus feadh-
ainn eile mar sin, ach is e f ior dhroch bhalach
a chreachadh neadan nan eun beaga, agus
balach le Satan a chreachadh nead uiseig.
Bha sinn a' cunntas na h-uiseig 'n a h-eun
naomh, eun Muire. Gheall duine durbhaidh
a bha a' fuireach leis fhein, agus deich no
dusan cat aige, ceithir sgilhnnean dhuinn
aon la, agus sinn a' dol seachad do'n sgoil,
na'n tugamaid chuige ceithir coin uiseig
nach d'fh^g an nead. Ged a cheannaicheadh
ceithir sgillinnean g^d maith de shiticar-
dubh anns na laithean ud cha do ghabh sinn
ris an tairgse, agus theich sinn as a l^thair mar
gu'm bu chreutair mallaichte e — rud a b'e.
Ach air ar tilleadh dhachaidh as an sgoil
ghabh sinn do na cait aige leis na clachan.
Na cait neo-chiontach !
'S 6 na h-eoin creutairean as sine air
thalamh agus eadhon an uair nach 'eil sinn a'
toirt an aire dhaibh idir tha iad a' toirt dhuinn
solais. An uair nach 'eil sinn mothachail gu
bheU iad a' seinn tha an ceol mar iocshlaint
d'ar cridheachan, 'g an cumail sitheil agus
ciuin. Nach dluth do mhac an duine na
nithean a tha 'n an aile beatha d'a spiorad,
^ileadh na machrach 'n a chuinnlean, oran
a' choilich-smeoraich ann am preas air
latha gaothar fuar anns a' Mhart, piobair-
eachd an loin-duibh air Ih frasach, agus
guileag thiamhaidh na feadaig air monadh
no sliabh. Tha an roinn as motha d' ar
solas a' tighinn chugainn o nithean beaga
de'n t-seorsa sin nach 'eU a' cosd dad.
G^in an tombaca
An uair a chuir a' Ph^rlamaid cain throm
air an tombaca agus air cigarettes bha
caoidh anns an diithaich nach robh a leithid
ann o chualas " Gaoir nam ban Muileach "
no o'n la anns an do rinn Hadadrimmon
cumha ann an gleann Mhegidoin. Bhith-
eamaid a' cluinntitm uaireigin nach lu'rainn
dhuit daoine a dheanamh stuama le Achd
P^rlamaid, ach tha a' Pharlamaid air a
dhearbhadh dhuinn gu'n teid aice air sin a
dheanamh, oir ged tha muinntir na dtithcha
so ag 61 barrachd 's a tha maith dhaibh chan
'eil iad ag 61 uiread 's a dh'oladb iad 'n an
robh ciin a bu lugha air an deoch. Agus
ma theid aig fir air sgur de'n phiob, agus aig
mnathan air sgur de cigarettes, mar tha iad
a' maoidheadh a dheanamh, no co dhiubh a
bhi na's aotruine orra, sin ceum eUe anns an
dean a' Pharlamaid stuama iad.
Thug Hitler an roghainn do mhuinntir
na Gearmailte, " gunnachan no im," agus
c6 aige a tha fhios nach 'eU an la a' tighinn
anns am bi an roghainn air a thoirt dhuinne
" cigarettes agus films no fe6il is aran-
cruithneachd."
Chan 'eil teagamh air bith nach 'eil lucJid-
oibre na dtithcha so a' cosd tuilleadh 's a
ch6ir d'an tuarasdal air deoch agus tombaca
agus tighean-dhealbh, na tri tobraichean-
s61ais nach urrainn djiaibh deanamh as an
eugmhais.
Psychology
Gu de Gh^idhlig a tha air psychologi/ ?
Chan 'eil fhios agam, ach mur h-aithne
dhomh a' Gh^idhlig air, faodaidh mi naidh-
eachd bheag innseadh dhuit a chuireas solus
air an rud fhein, naidheachd a fhuair mi an
iasad o dhuine eile, air chor agus ma's breug
bhuam i gur breug chugam i.
Bha e 'n a chleachdadh aig grunnan de
dhaoine 6ga, gillean agus nigheanan agus
triiiir no cheathrar de dhaoine p6sda, am
baile-mor fh^gail aig deireadh na seachduin
Na chur seachad na Sabaid air an duthaich.
Bha iad 6g agus mear, gaolach air dannsadh,
cuid dhiubh gaolach air diar beag agus cuid
dhiubh air diar a bu mhotha, ach daonnan
daonnan bhiodh an dannsadh a' dol air
aghaidh gu uairean 's a' mhaduinn agus gus
am biodh iad cho sgith 's gu'n caidleadh
iad gu d4-uair-dheug air maduinn na Sabaid,
no gus an dtiisgeadh clag na h-eaglais iad
agus an eaglais l^imh riu.
Bhiodh iad a' gearan gu robh clag na
h-eaglais a' milleadi an la orra, 'g an dtisgadh
ro thrath, agus chuir iad fios a dh'ionnsuidh a'
mhinisteir ag radh ris gu'm biodh iad
'n a chomain na'm biodh e cho maith agus
uair na seirbhis atharrachadh, air neo stad a
chur air bualadh a' chluig. Sin agad an rud
ris an abrar psychology, treathlaich agus
ne6nachas agus diomhaireachd ann an cridhe
mhic an duine a tha air fholach leis a' bhrat
thana a tha air a sgaoileadh air. Tha ainm
eile air cuideachd, miomhadh.
An Naomh Aindreas
Leis an Urr. Iain MacAoidh, Olaschu.
IS e an 30mh latha de mhios na Samhna
latha an Naoimh Aindxeas, an latha a bhios
Albannaich. a ghn^th ag cumail a chionn agus
gur e Aindreas an Naomh air a bheil sluagh
Alba 'gan ainmeachadh fein.
Tha fios againn c6 e — ^gum b'e aon de na
deisciobuil a bha ann ; gur h-e iasgair
a bh'ann ; gur h-ann do Bhetsaida a bhuin-
eadh e ; agus gur h-e br^thair do Shimon
Peadair a bha ann. B'e ainm athar lonas
(no Eoin), agus ainm a mh^thar (a reir beul-
aithris) loanna. Tha e air a radh gun
tugadh cuid de na cn^mhan aige do dh'Alba
anns a' cheathramh linn A.D., agus gun do
dh'adhlacadh iad ann an Cill-rimhinn, agus
o'n am sin gu robh an t-aite sin air ainmeach-
adh air — Baile Naoimh Aindreas — agus o'n
am sin cuideachd gun do ghairmeadh Naomh
sonraichte na h-Alba dheth.
Tha e coltach gu robh ainm an Naoimh
so a' seasamh air son nithean ^raidh a
tharraing inntinn nan Albannach thuige —
cuid c6-dhiubh de na nithean a rinn Alba
mor, agus tha sinn an dochas a ni mor i
fhathast. De tha ainm Atndreis ag ciallach-
adh dhuinne ? Carson a tha sinn fhathast
'gar n-ainmeachadh fein air, agus carson a
tha sinm os cionn gach comuinn agus
cruinneachaidh Albannaich de sheorsa sam
bith thairis air cuan ? Faodaidh sinn sin
a fhreagairt — ann an tomhas, co-dhiubh.
I. — Tha Aindreas a' seasamh a mach gu
follaiseach agus gu l^idir air son na dach-
aidh ; agus gu h-^raidh gum bi crabhadh
agus sith anns an dachaidh, agus gum bi
eolas air Criosd anns an dachaidh.
Fhuair Aindreas a mach air a shon fhein
mu'n eolas sin, agus cha do chaill e a' bheag
de dh'uine ann a bhith 'ga chur an ceill
d'a bhrathair, Simon, agus b'e Simon a
th^inig 'na dheidh sin gu bhith cho iomrait-
each ann an eachdraidh na priomh-eaglaise.
Co a dh'aicheadh an diugh gur e aon aobhar
air morachd Alba gu robh uiread de speis
air a thoirt, anns na l^ithean a dh'fhalbh
co-dhiubh, do chr^bhadh agus do dh'aoradh
anns an teaghlach ? Cha b'ann a mhain
anns a' Gh^idhealtachd, ach mar an ceudna
air a' Ghalldachd a bha an speis so. Nach
'eil Raibeart Burns fhein ag innseadh dhuinn
ann a bhith toirt cunntais air aoradh ann
an tigh a' chroiteir air oidhche Shatharna,
gur ann a cleachdadh de'n t-se5rsa sin a
dh'eirich morachd na h-Alba ?
II. — Rinn Aindreas • a' chuid a b'fhe^rr
de na nithean a bha aige.
Rinn e a' chuid a b'fhekrr a ghabhadh
deanamh gle thric le nithean beaga. Co
rinn di-meas air latha nan nithean beaga ?
Sin latha a bha aig a' Ghaidheal, agus aig
an Albannach cuideachd, gu math trie.
Bha latha nan nithean beaga aig Aindreas ;
ach rinn e feum dhiubh, beag is mar a bha
iad. Bha aon uair coig mile pearsa r'am
beathachadh, agus cha robh fios aig Peadair
de a ghabhadh deanamh ; ach fhuair Ain-
dreas lorg air oganach aig an robh coig
builionnan eorna agus da iasg. Cha robh
moran ann an sin, ach ghabh Aindreas air
adhairt leis. Thug e na nithean beaga a
dh'ionnsaigh a Mhaighstir, agus air ball
dh'fhas iad m6r. Duine ciuin, gasda, foidh-
idinneach, glic — b'e sin Aindreas. Chan 'eil
cunntas againn gun deach e riamh 'na
chabhaig no 'na bhreislich ann an c^s. Cha
robh mor fhoghlum aige, bithidh e coltach,
ach bha e neo-chumanta glic agus curamach
agus seimh, agus bha fhios aige gum b'fhiach
nithean beaga an deanamh agus gum f asadh
iad gu bhith 'nan nithean mora.
III. — Bha inntinn agus cridhe farsainn
aige.
Bha Aindreas coibhneil, co-fhaireachdail,
agus c^irdeil. Bha e ro dhileas as leth
a dhaoine fhein, ach cha do ehtim sin e gun
a bhith cairdeil ri muinntir eile. Cha do
ghleidh e a ghrasan agus a chaomhalachd
dha fhein, no d'a dhaoine fhein, ach nochd
e iad do mhuinntir eile.
Thainig Greugaich a nuas gu lerusalem
agus dh'iarr iad losa fhaicinn. Is e Aindreas
a thug air adhairt iad. Bha e an comhnaidh
deiseil air son daoine a chuideachadh air
an t-slighe, agus cha d'rinn e tarcuis air
duine sam bith a bha ag iarraidh cobhair, ciod
. air bith comunn no buidheann d'am buin-
eadh e ; agus nach e sin cliu an Albannaich
agus a' Ghaidheil — gu robh iad a ghn^th
ullamh gu bhith toirt aoigheachd do choig-
rich ; gu robh an cridhe air a ghluasad fa
chomhair feuman chaich ?
Tha mi a' smaoineachadh gu h-e sin cuid
de na h-aobhair gu bheil sinn air ar n-
ainmeachadh air Aindreas, agus gur h-e
crois gheal Aindreis air grunnd gorm bratach
na h-Alba, agus mar an ceudna gur h-e a
chrois-san comharra luchd na h-eiridinn
8
COIMHTHIONAL DILEAS
aim an Alba. Agus nach 'eil e f ior cuideachd
gur h-e crois an Naoimh Aindreas suaich-
eantas cuid de ar reisimeidean Gaidhealach
agus Albannach an diugh. ? Tha i aig na
Camshroi;iaich mar aon bhuidheann, agus,
tha mi an duil, aig aon no dh^ eUe.
Chan ann gu diomhain a tha sinn air ar
n-ainmeachadh air Aindreas.
Coimhthional dileas
Le D. I. MacCuish.
CHUIREADH sluagh Shollais, an Uidhist-
a-Tuath, gu ruige Loch-euphort, sia ceud
pearsa 's a tri, ann an 1850, agus cha ghabh
e innseadh na dh' fhuUing iad mas d'fhuair
iad tighean a chur suas ann am mointich fad
o dhaoine, ach rinn dichioU e.
Ann an uine gun a bhi ro fhada, chuir iad
fein le cuideachadh math bho " Chomunn
nan Ladies " ann an Diin-eideann suas tigh
sgoile ann, car faisg air meadhon an Mte, a
chionn gu robh moran de chloinn oig ann,
agus mar an ceudna, bha an tigh so aca mar
thigh-aoraidh gus am blia.dhna.
Bha ministear a' choimhthionail Mghr
Mac Aoidh, a' Chlachain, a' gearan cho
fada 's a bha an tigh-aoraidh so bho'n
Eaglais, agus 's e thainig as an so gu'n
deachaidh " Committee " a shuidheachadh,
a chur air doigh tigh-aoraidh tir a thogail,
a bhiodh 'n a bu deiseile do'n t-sluagh agus
do'n Eaglais.
Is airidh Mghr Iain Boyd air urram agus
cHti air son gu'n d'thug e dhaibh larach an
tighe air a' chroit aige, agus chaidh Mghr
Iain Mac Guaidhre, mac an deagh athar, a
shuidheachadh mar fhear-gleidheadh an air-
gid, agus Mghr Niall Mac Phail mar chleireach
gu tional atrgid anris an sgir mu'n cuairt,
agus bho ch^irdean dq mhuinntir an aite a
bha mach as an sgir. Mar an ceudna bha
Mghr GiUeasbuig Domhnullach anns a'
" Chommittee."
Thoisich an t-airgiod air tighinn a steach
gu maith, agus thainig sineadas airgid
eadhoin a Ceap Breatunn. 'S e bh'ann gu'n
do thoisicheadh air togail an tighe, agus
cha b'ann mall nuatr a fhuair an luchd-
ceairde na goireasan a bha dhith orra.
Chaidh a' chlachaireachd gu snog. Air dha
a bhi ullamh chuir Mghr Eoghan Fear-
ghustan an saor an ceann air, agus 'g a
chuideachadh ris an t-saorsuineachd, mar
dhuine 's mar dhithis, bha Mghr Aonghas
Moireastan, Cladach-a-Bhaile Sear.
Dh'fh^g an dithis ud an obair aca cho
math 's cho grinn ri dealbh. Thainig an
uair sin an seann laoch coir, maraiche agus
peantair nan luingeas, Mghr GUleasbuig
Stiiibhard, le peant, is varnish agus bruisean
agus pheant is varnisich e na h-uile ni am
muigh 's a stigh, gu dearrsach lainnireach,
air chor 's nach gabhadh e bhi na b'fhe^rr.
Mar an ceudna rinn Mghr Stiiibhard leis
fein rathad grinn gu dorus an tigh-aoraidh,
a ghabhas na tha de shluagh an Loch-
euphort agus corr. A thaobh suidhea chaidh,
tha e moran na's deiseile na'n seann tigh.
A bharrachd air sin, tha e 'na chomharra
air son iomadh linn agus ginealach, air
dilseachd agus eud sluagh Loch-euphort
air son an t-soisgeil agus aobhar Chriosd.
Is airidh an t-Urramach Mghr Tormod
Domhnullach, ministear Loch-nam-madadh,
agus na h-Eildearan aige air taing mhor
fhaotainn air son iad a chur aiteachan-
suidhe gle chomhurtachail anns an tigh-
aoraidh iir ud, agus mar an ceudna, tha
taing agus cliu mor air a thoirt do Mghr Mac
DhomhnuiU agus a bhean a Sidinish, air
son d4 lamp ghrinn (Tilley) a chur ann air
son mac gradhach a chaidh a dhith anns a'
chogadh ann an 1943. Chuir air an doigh
cheudna, Mghr Robistan agus a bhean, tigh
a' Chinn Aird," lampa grinn eile ann (Tilley)
mar chuimhneachan air Ceit Nic Leoid
urramacb nach maireann oir chan 'eil a
leithid eile an diugh ann.
Chaidh an tigh-aoraidh fhosgladh L^
Nollaig le Ministear Loch-nam-madadh agus
shearmonaich Mghr Mac DhornhnuUl, minis-
tear Phaibil, agus Mghr Mac Aoidh, ministear
a' Chlachain, do choimhthional mor.
An Laoidheadair
Gu'm b'e mor-mhiann mo chridh,
Bhi faicinn gntiis mo Dhe ;
Gu'm b'e mor-mhiann mo chridh,
Bhi c6mhnaidh leis gach re.
Gu'm b'e mor-mhiann mo chridh.
An deidh gach ni fo'n ghrein;
Gu faighinn miann mo chridh,
'S gu faicinn gntiis mo Dhe.
Aireamh 8
1947
Ard-Cheannas
Diotrephes, leis am miann ard-cheannas a hhi aige. — /// Eoin. I, 9.
CHAN 'eil am facal ard-cheannas air
uisneachadh ach da uair anns an Tiomnadh
Nuadh — (1) leis an abstol Pol a' labhairt
mu Chriosd, agus (2) leis an abstol Eoin a'
labhairt mu Dhiotrephes. Chan 'eil ard-
cheannas maith no dona ann fhein ; tha
e maith no dona a reir an duine aig a bheil e,
an doigh anns an d'fhuair e e, agus a' bhuil
gus a bheil e 'ga chur.
Bha gach seorsa dhaoine anns an eaglais
abstolach, mar tha gach seorsa dhaoine
anns an eaglais an diugh ; daoine coir agus
daoine cumhann ; daoine gradhach agus
daoine greannach ; daoine iriosal agus
daoine Ian dhiubh fhein ; leithid Ghaiuis
agus leithid Dhiotrepheis. Chan 'eil fhios
CO dhiubh a bha Diotrephes scan no 6g ;
CO dhiubh a bha e leasg no easgaidh ; chan
aithne dhuinn dad uime ach a mhain an aon
fhacal so a tha an t-abstol ag radh uime,
gu'm bu mhaith leis ard-cheannas a bhi
aige am measg chaich, no a thoil fhein
fhaotainn daonnan.
Cha chualas riamh e air a radh air La-
ceiste, gur e aon de chomharraidhean a'
Chriosduidh miann a bhi aige air ard-
cheannas, no miann a bhi aige air gloir dha
fhein. Cha chuala a chionn nach biodh e
fior. Mur bheil tomhas aig neach de spiorad
Chriosd agus de'n inntinn a bha ann an
Criosd cha bhuin e dha, agus tha fhios aig
an t-saoghal uile nach do mhiannaich Criosd
riamh a ghloir no a thoil fhein, no tighearnas
thairis air a bhraithrean. An uair a bha na
deisciobuil neo-thoileach frithealadh do
chach a cheile, no uisge a chur air casan a
cheile, dh' eirich esan agus ghlac e soitheach
agus searadair, agus nigh is thiormaich e an
casan.
Tha ard-cheannas 'n a fhacal uasal agus
soluimte, cho uasal agus soluimte 's gu
bheil e a' folach orra fhein an droch f hailing
a tha ann an daoine a tha miannach air.
Ach ma chuireas tu e anns an doigh anns am
bi sinn 'ga chur an uair nach 'eil sinn ag
uisneachadh cainnt a' Bhiobuill chi thu anns
a' mhionaid gur droch fh^iling e ann an
duine air bith. Oir is droch chomharradh
e air duine, e bhi gaolach air a bhi mor, e
bhi Ian dheth fhein, gaolach air a' cheud
chathair fhaotainn anns a h-uUe cuideachd,
agus cho dannarra agus cho gaolach air a
bheachdan agus a thoil fhein a chur an
gniomh 's gur coma leis agus gur beag aige
ciod a tha daoine eUe a' smuaineachadh no
a' faireachduin. Saltraidh e air faireach-
duinean dhaoine ciuin mar nach robh annta
ach daolag no caUleach-cheosach fo chasan.
Sin agad an duine a tharruing an t-abstol
Eoin a dhealbh leis an aon fhacal so, duine
a bha cho eu-coltach ri Gains gradhach 's
a tha blaths ri fuachd. Cha robh duine a
rachadh an coir na h-eaglais far an robh
Gains a' riaghladh nach biodh ag innseadh
an deidh laimhe gu'm bu duine dileas agus
gaolach a bha ann, bl^th agus baigheil ri
bhraithrean agus ri coigrich.
Ach chan abradh iad sin mu Dhiotrephes,
agus cha mho a tha an t-abstol Eoin 'ga
radh ; cha robh esan blath no gaolach ; ann
an cainnt a Bhiobuill bhiodh e a' bith-
labhairt an aghaidh a bhraithrean le briath-
ran aingidh, agus a' bacadh dhaibh gabhail
ri daoine nach bu toigh leis fhein, agus 'g
an tilgeadh a mach as an eaglais — ^rud a tha
a' ciallachadh ann an cainnt an t-saoghail
nach robh ann ach br^thair bochd, Crios-
duidh air nach 'eil coslas a Mhaighstir, duine
durbhaidh gun bhlaths a bhiodh eagal air
luchd-comanachaidh oga dol air a bheulaibh
gu bhi air an ceasnachadh aig an ceud
chomanachadh.
Is aithne dhuit fhein, a leughadair, an
duine so gu maith ; tha e ri fhaotainn am
measg mhinistearan, agus am measg fhoirbh-
each, anns a' Chleir, anns an t-Seanadh,
agus anns gach comunn no coinneamh anns
an eaglais, agus tha an seorsa eadhon am
measg nam ban ; daoine a tha cho gaolach
air an toil fhein, agus cho miannach air
ughdarras agus ard-cheannas a bhi aca 's
gu'n cum iad suas canran agus dranndan
gus an toirear dhaibh an doigh fhein air
ghaol sithe agus air ghaol faotainn dhach-
aidh. -
Thugamaid an aire, ma ta, thu fhein agus
mi fhein, a leughadair, nach 'eil freumh de'n
nadur so annainn fhein, air eagal gu'm bi
sinn a' toirt oilbheim do dhaoine eile agua
do aobhar an Tighearna,
ANNS A' CHATHAIR
"A bhrathair ghradhaich," ars an t-
abstol, " na lean an ni a tha olc, ach an ni
a tha maith."
An neach a tha miannach air ard-cheannas
a bhi aige, chart airidh e air ard-cheannas a
bhi aige, agus cha bhi aige gu brath ach a
shamhladh.
Ard-cheannas Chriosd
Dh'fhag mi am fion as fhe&rr gu deireadh ;
an uair a thoisicheas tu air smuaineachadh
air krd-cheannas Cbriosd tha thu a' dol a
steach do shaoghal eile. Tha a' bhuaidh
sin aig Criosd thairis oirnn daonnan ;
socraich t'aire agus do smuaintean coig
mionaidean air, agus bheir e t'inntinn agus
t' fhaireachduin air falbh o nithean a
bhuineas do'n t-saoghal so gu Dia agus
gu ruintean Dhe agus crioch araidh do
bheatha fhein — cia as a thainig mi ? car
son a tha mi an so ? agus c'^ite a bheil mi
a' triall ? Tha guth Chriosd mar dhruma
anns an t-saoghal, a' cumail nan ceistean
sin 'n ar cuimhne.
A reir teagasg Phoil tha ard-cheannas aig
Criosd cheana, oir is e iomhaigh an De neo-
fhaicsinnich leis an do chruthaicheadh na
h-uile nithe agus trid a tha na h-uile nithean
a' co-sheasamh ; ceann na h-eaglais, neach
is e an toiseach, an ceud-ghin o na mairbh,
a rinn na h-uile reidh ri Dia tre fhuil a'
chroinn-cheusaidh. Sin ard-cheannas nach
urrainn sinne a thoirt dha no thoirt bhuaith,
oir thug Dia dha cheana e. Ach theid
againn air a thoirt dha le ar creideamh.
Sin an aon doigh anns an urrainn clann-
daoine ard-cheannas a thoirt do Chriosd,
an t-^ite a tha am BiobuU agus na naoimh
a' toirt dha, " Co a tha sibhse ag rada is
mi? " "Mac an De bheo," arsa Peadar.
An aite a bhi l^n dheth fein dh'fhalmh-
aich Criosd e fein, agus chuir ,e sgaU air a
ghloir am fianuis dhaoine, agus bha e
umhail gu bas. " Air an aobhar sin dh'ard-
aich Dia e, agus thug e dha ainm os cionn
gach uile ainme, chum gu'n lubadh gach
glun dha, agus gu'n aidicheadh gach teanga
gur e losa Criosd an Tighearna chum gloire
Dhe an Athar."
Mar a thubhairt mi cheana, dutne a tha
miannach air ^rd-cheannas a bhi aige agus
air a bhi mdr, chan airidh a air a bhi m6r,
ach tha ^rd-cheannas Chriosd air a st^idh-
eachadh air na puist sheasmhach so, iimh-
lachd, agus irioslachd, agus a ghradh iongan-
tach, gradh a bha toileach peacadh an t-
saoghail a ghiulan 'na chridhe agus 'na
chorp fein.
" Dhasan a ghradhaich sinn, agus a
dh'ionnlaid sinn o ar peacaidhean 'n a
fhuil fein, agus a rinn righrean dhinn agus
sagartan do Dhia dhasan gu robh gloir
agus cumhachd agus 4rd-cheannas gu saoghal
nan saoghal."
Cha bhi ard-cheannas iomlan aig Criosd
gus am bi an saoghal uile a' creidsinn ann,
agus am bi rioghachdan uile a' geilltinn d'^a
thoil. Tha Dia a' gairm air luchd-aideach-
aidh feuchainn ri ainm Chriosd ardachadh
agus a dheanamh aithnichte gu iomallaibh
'n a talmhainn le'm fianuis agus le'm maoin.
BeannaichV gu robh gu siorruidh buun
ainm gldr-mhor uasal fiin.
Anns a' Chathair
IS beag a shaoil mi aon uair gu'm bithinn
a' cur seachad feasgar mo laithean ann an
Loudie, air m'aineol am measg choigreach.
Ged is maith port air bith ri droch uair, agus
ged dh'fhaodadh am port a bhi na bu mhiosa
na tha e, tha e duilich do dh'Eileanach a bha
cleachte 'n a oige ri gainmhich thioram ghlan
e fhein fhaireachduin aig an tigh ann an
criadh bhuidhe as a bheil e duilich dha a
chasan a tharruing air la fliuch, no ann an
kite far a bheil a' ghaoth an ear na's blaithe
na a' ghaoth an iar, rud neo-n^durra.
Bha mi eolach air an ainm Loudie 'n am
bhalach, fada m'an cuala mi riamh iomradh
air Athbll, oir bha dol agus tighinn eadar
a' Ghkidhealtachd agus Loudie ri linn mo
sheanar, agus theagamh na b'anmoiche na
sin> Bhiodh fir agus mnathan as a h-uile
ce^rn de'n Gh^idhealtachd, oho fada tuath
ri Cataibh agus cho fada siar ris na Eileanan,
a' dol a dh'ionnsuidh an fhoghair gu Loudie,
agus an uair a thigeadh na buanaichean sin
dhachaidh bhiodh iad ag innseadh nan ceart
sgeulachdan mu fhearann Loudie, a bhiodh
Banrigh Sheba ag innseadh ann an Abysinnia
mu ghloir Sholaimh. Bhiodh iad ag inns.-
eadh mu dhailtean bunt^ta anns an robh
d^ fhichead acair, agus gun 14n-an-duira
de shalchar annta ; mu choirce a bha
seachd troighean anns a' chois, agus'^ a^
bhuaileadh sia bagaichean fichead an t-
acair, agus mu thuirneap a bha gach te
dhiubh na bu mhotha na do cheann. Bhiodh
croitearan Gaidhealach nach faca riamh dad
a b'fhearr na na cleoban beaga aca fhein^
riomhach 'n an dath le neoineanan buidhe
agus neoineanan geala, feanntagan cuiseagan
is buaghallain, fliodh is mac-an-dogha is
ANNS A' CHATHAIR
diogain — bhiodh iad ag osnaich le ionghnadh
agus farmad, a' cluinntinn mu fhearann agus
mu thuathanaich Loudie. " An uair a
shealladh. tu air a' chxoit aige shaoileadh tu
gur aim an Loudie a bha thu," b'e sin am
moladh a b'^irde air obair croiteir an Tiriodh
'n am 6ige-sa.
Chan 'eil na h-achaidhean cho glan ann
an aite air bith an diugh 's a bha iad an
uair a bha tuarasdal sheirbhiseach beag,
ach tha mi an duil gu bheil na tuathanaich
as fhearr an Albainn ann an Loudie fhathast,
agus ged nach cuala mi guth na cuthaig ann,
tha cronan agus torman an tractoir 'n am
chiuais o mhoch gu dubh. Ach chan 'eil an
tractor agus grinneas a'cordadh ri cheUe.
An uair a bha drobhan de bhoirionnaich
as a' Ghaidhealtachd a' tightnn a dh'obair
do Loudie fad choig ^afiosan no uime sin a
h-uUe bHadhna b'e tasdan 's an latha an
tuarasdal a bha aca, agus choisicheadh iad
a h-uUe ceum o mhachair Rois a dh'fhaotainn
a' chosnaidh sin. Ged is maith gu'n d'fhalbh
na droch laithean ud thug iad air falbh
iomadh rud maithj^ jtf^ sinn ag ionndrainn
an diugh ; thug iad air falbh an sprachd
agus a' mhisneach agus an fhoghainteachd
agus an fhein-earbsa a bheireadh air daoine
lub-a-gheoidh fhagail, agus dol a mach mar
rinn Abraham a dh'iarraidh an fhortain
agus beo-shj^tnt ann an diithaich a b 'fhearr.
An de fhein leugh mi ann am paipear-
naidheachd gu'n do dhiiilt nigheanan ann an
Lanark dol a dh'obair do Shasunn a chionn
nach robh an obair aig an tigh, a' tagradh
gu robh cdir aca air aran an diomhanais
fhaotatnn, agus cuid mhaith dheth, gus am
faigheadh an Riaghaltas obair dhaibh aig
an ursainn. Tha am facal sin cdir an deidh
eanchaijmean dhaoine a chur air ghlagadaich.
Chan 'eil cuimhne agam air boirionnaich
a Tiriodh a bhi dol a dh' ionnsuidh na buana
gu Loudie, oir bha obair eile air fosgladh
romhpa 'n am latha-sa, ach tha cuimhne
agam air aithrichean-teaghlaich, gun sgoil
gun Bheurla, a rachadh as an ceann fhein
agus air an cosdas fhein, cho fada tuath ri
Sealltainn a dh'iarraidh eosnaidh an am an
iasgaich. Ged nach robh boinne de fhuil
Abrahaim annta, sin an seorsa dhaoine ris
an abrainn-sa sliochd Abrahaim (air nach
robh eagal lub-a-gheoidh fhagail agus dol
a mach gun fhios aige ciod a bha roimhe) ;
daoine aims an robh misneach agus sprachd
agus earbsa arms an Fhreasdal agus annta
fhein. Gu de as fhearr duine gun mhisneach
na coinean ?
Tha aon tuathanachas anns an t-siorr-
amachd so a bha ainmeil o'n is cuimhne leam,
Fentonharns, far an robh an aon teaghlach
corr agus ceud bUadhna ; an seanair, a mhac,
agus an t-ogha, agus far am bitheadh ,an
t-iar-ogha cuideachd mur bitheadh gu'n do
chuir an t-uachdaran a bha 'n a Thory. a
mach iad a chionn gu robh Seoras Hope 'n
a Liberal. Theagamh gu robh rud beag a
dh'fharmad ann cuideachd, oir ged nach
robh Seoras Hope cho usaal ris an uachdaran
'n a bhreith, bha e a cheart cho uasal ris
aims gach doigh eile, anns an t-seasamh a bha
aige anns an diithaich, agus air na Comuinn
air an robh e daonnan air a chur anns an
t-Siorramachd agus an Dtm-eideann a chionn
gu robh gliocas agus ughdarras 'na fhacal.
Ghabh an seanair Fentonharns ann an
1770, duine Ikidir cruaidh a fhuair air mh^
iosal (cha b'fhiach e an corr) agus air aonta
naoi bliadhna deug, baile fuar fliuch mu
thri ceud acair, gun feadain no pioban uisge
ann, agus am barr air a thacadh le lusarnach
is salchar. Ach le dichioU agus a shaothair
fhein chuir e dreach ur air an aite, agus lean
a mhac agus ogha air a mhathachadh, a'
taomadh aoil agus innear agus guano ann,
gus mu dheireadh an robh am mal tri puinnd
's a crim an t-acair.
Bha coig sgalagan fichead air an fhearann,
agus a cheart uiread bhoirionnach, agus aig
amannan de'n bhliadhna d^ fhichead, agus
bhiodh muinntir Loudie ag radh, an uair a
bhiodh na Hielanders a' tanachadh tiiirneap,
deich no coig deug dhiubh 'n an sreath 's
iad a' goileab ri cheiie ann an Gaidhlig, gu'n
saoileadh iad gu robh iad a' cluinntinn mile
faoUeann a' sgriachail air a' Bhass Rock,
Bhiodh iad a' magadh air cainnt c^ch a
cheiie, na Deasaich ag r^dh nach robh an
Gaidhhg ach gorrachdail a dh'ionnsaich iad
o na h-eoin, agus na Tuathaich ag radh nach
e Beurla idir a bha aig muinntir Loudie ach
cainnt a dh'ionnsaich iad o na ceaird.
An uair a bha Seoras Hope ann an Fenton-
harns bha e air a radh gur e baile fearainn
a b 'fhearr a bha air oibreachadh am
Breatunn. Bhiodh moran uachdaran a
Sasunn agus gach dtithaich de'n Roinn-
Eorpa a' tighinn 'g a fhaicinn, agus chuireadh
iad dhiubh an adaichean an uair a chitheadh
iad am barr gun salchar a bha fas air ach-
aidhean mora ceithir-chearnach, anns an
robh an treabhadh a' tighinn cho dluth ri
troigh do'n gharradh, agus anns nach robh
geata gun Itidagan, no oisean air fhagail gun
tionndadh. Ach an diugh is e stoc- de
chrodh-bainne a tha air Fentonharns, is
theagamh gu bheil sin na's buannachdaile
'n an tuathanachd uasal a bha Seoras Hope
a' deanamh. Ma dh'eisdeas tu ri A. G.
Street a' bruidhinn air an Radio bheir thu
an aire gu bheil seann daoine a tha an
AIG AN UNINEIG
tuathanachd 'n an nadur agus 'n am full 'g
a chunntas 'n a sheorsa de thamailt a bhi
a' reic bainne an aite cruithneachd.
Air an t-seachduin a chaidh dh'iarr mi
air coimhearsnach a thomhas gu de a' cheud
rud a rinn mi an deidh dhomh mo chairtealan
a shuidheachadh ann an Loudie ann an
toiseach a' Mtiaigh. Theagamh gur e colair
ministeir a bhi orm a thug air a radh, an
d^idh dha a bhi leth-mionaid 'n a thosd, An
deachaidh thu a dh'fhaicinn far an do
rugadh Iain Knox "? Chan e mhain nach
deachaidh mi air an turns sin, ach feumaidh
mi aideachadh nach do bhuail e idir air
m'inntinn gu'm bu choir dhomh mo bheic
do Iain Knox a dheanamh gun uine a chall.
An sin dh'fheuch e a rithist agus thubhairt e,
" An deachaidh thu gu Prestonpans a dh'
fhaicinn an aite far an do liodair Prionns
Te^rlach agus na Gaidheil Sir Iain Cope."
Cha deachaidh na's mo ; is e a' cheud rud
a rinn mi an leabhar a sgriobh Sir Walter
Scott " Bean-bhainse Lammermuir " a
leughadh as iir, ged a leugh mi e cheana sia
no seachd a dh'uairean. Chan ann air a'
cheud leughadh as fhearr leabhraichean
Scott ach air an leughadh mu dheireadh, an
uair nach mor nach 'eil iad agad air do
theangaidh.
Ged tha meas gu leoir agam-sa air Iain
Knox agus air an obair a rinn e an Albainn
tha fada barrachd gaoil agam air Sir Walter
Scott, agus ged dhealaich mi ris a' chuid
mhor d'am leabhraichean agus de m'airneis
tha a dhealbh os cionn an dasc agam fhath-
ast. Duine mor, agus duine uasal, a
thug uiread solais do dhaoine eUe 's nach
paigheamaid ar fiachan dha ged leanamaid
air tuis a losgadh dha mile bliadhna.
Is suarach an t-astar a tha e as a so, an
t-aite anns an do shuidh Ravenswood agus
Lucy Ashton aig an tobar, agus an do dh'ioc
iad am boidean d'a cheUe, agus tha mi an
dochas, uair no uaireigin, dol a dh'61 dibhe
as an fhuaran sin.
Am measg gach beannachd eile a dhoirt
Dia air mo cheann thuit mo lion anns an
laithean so ann an sgireachd far a bheil
ministear cho maith 's gu'm bi fadachd
orm gus an tig la na Sabaid, agus an teid
mi do'n eaglais 'g a eisdeachd le ro-aire agus
buannachd agus tlachd.
Aig an Uinneig
AN la roimhe bha caraid sonruichte agus
mi fhein a' sraideamachd anns a' gharadh,
agus cia dhiubh is e na chunnaic e ann de
lus-an-easbuig agus de luibhean eile nach
bu choir a bhi idir aig gairnealair maith a
chuir 'n a cheann e, dh'innis e dhomh mar
thuirt duin-eigin ri duin-eigin eile a mhol
an garadh aige agus e air m thighinn a
dh'fhuireach do'n tigh. " Cha robh thu
fada," ars esan, " 'g a fhaotainn air doigh ;
cha robh thu fhein agus Dia 'n 'ur tamh ;
rimi sibh obair mhaith."
" Tha e a nis meadhonach glan co dhiubh,"
ars an duine, " ach na'm faiceadh tusa na
bha ann de shalchar an uair a bha e aig Dia
dha fhein! "
Cha robh e 'n a inntinn a bhi toibheumach,
ach cha bu mhaith leis gu'n dichuimhnich-
eadh a charaid a shaothair fhein.
Gu de a Ghaidhlig a tha air tidy ? Grinn,
no sgeanail, no sgiobalta, no sgiolta,
no ciod eUe ? Ach ciod air bith a' Ghaidhlig
a tha air, chan iirrainnear a r^dh gu bheil
N^dur, ar m^thair-thalmhainn, tidy. Cha
b'fhianuis-bhreige e a r^dh uimpe nach 'eil
innte ach luid, agus ma's duine thu a tha
gaolaeh air crioman de'n talamh a chumail
reidh agus glan agus snog, gu'm feum thu
bhi air a s^il agus sguab 'n ad laimh gun
sgur.
Tha fichead rud maith eile a dh'fhaodar
a radh uimpe ; tha i maiseach, tha i firinn*
each, tha i fialaidh ; chan 'eil claon-bhaigh
aice ri neach seach a cheile, ach chan e
mhain nach 'eil i tidy ach tha i suarach ged
nach 'eil, agus is beag aice an sguabadh agus
sguradh leis am bi mnathan-tighe sgoinneil
'g am pianadh fhein agus a' pianadh dhaoine
eile. Siolachadh agus breith agus pailteas, sin
as motha a tha air a h-aire, agus cho fad 's
a bhios gu leoir dhiubh ann is coma leatha
CO dhiubh a tha a clann diolain no nach 'eil.
Chan e mhain gu bheU i rti-r^, ach theid i
air an ran- dan ; fosglaidh i a broilleach
agus bheir i bainne do na feanntagan, is do
chopagan, is do na diogain a bhios sinne a'
mallachadh, cho suUbheara 's a bheir i e do
chraobhan iibhlan a bhios sinn a' beannach-
adh. Chan 'eil i a' cur crioch eile roimhpe
ach beatha, agus beatha am pailteas, a bhi
air an talamh.
Tha am BiobuU ag radh gur e Dia a thug
air craobhan agus preasan agus luibhean
iks air an talamh ; car son a chuir e lus-an-
easbuig ann ? Tha feum air choreigin ann
an grunnasg a bheir siol do na h-eoin, agus
ann am buaghaUain-bhuidhe a bheir mil
do na seUleanan, agus a dh'itheas na caoraich
anns an earrach, ach chan 'eil feum ann an
lus-an-easbuig ach a bhi a' briseadh do
CINN-TIE-E
dhroma 'g a spionadh, agus a' toirt cothroim
do'n fheadhainn sin d' ad chairdean mu'n
dubhairt Solamh, " Is dileas lotan caraid,"
air a rkdh. riut, " Nach l^idir na luibhean
a tha agad anns an oisean ud thall ; c'uin
a thig am fliir orra ? " mar nach robh fhios
aca gle mhaith gur e lus an Easbuig a bha
ann.
An uair a thubhairt mi nach. 'eil feum ann
an lus-an-easbuig labhair mi ro chabhagach
oir b'ionann e ri amaideas a chur as leth
Dhe a radh nach 'eil feum ann an rud air
bith a rinn e. Tha mile diomhaireachd
anns a' chruthachadh air am folach oirnne
fhathast, agus bhiodh e dana dhuinn a radh
nach. 'eil feum ann an luibh. air an do chuir
Dia a mach uiread d'a ghliocas, d'a chumh-
achd agus d'a ghradh. Thug Dia air
luibhean na machrach. fas a chur maise air
an t-saoghal anns a bheil an dachaidh. aig
a chloinn air son iiine bhig, agus ma nochd
e an ciiram agus an gradh sin a thaobh ar
tigh-talmhaidh anns nach. 'eil ar comhnuidh
againn ach. re sealain, nach faod thu a bhi
cinnteach gu bheil e ag uUachadh nithean
as fhearr air ar son anns an t-saoghal eile,
agus gu bheil maise agus gloir do-labhairt
a' feitheamh oirnn 'n ar dachaidh bhuan.
Ged bha mi air mo thogail agus air mo
theagasg gu maith ann an l^ithean m'oige
bha aon ni sonruichte anns nach d'fhuair
mi teagasg, agus a bha 'n a chall dhomh
nach d'fhuair, eolas air na nithean cumanta
a bha mu'n cuairt orm anns a' chruthachadh.
Ged bu bheag an t-eolas a thogadh balach
o sheanchas a theaghlaich agus nan coimh-
earsnach agus dhaoine eile mu aghaidh na
speur agus mu uachdar an talaimh, bu
mhaith am beagan sin fhein, ach cha d'fhuair
mi e 'n am dhachaidh no anns an sgoil.
Bha mo mh^thair 'n a sgoilear maith, fiosrach
ann an doighean eile, ach chan 'eil mi an
dull gu'm b'aithne dhi an t-ainm ceart an
G^idhlig air fichead fltir, no gu'n aithnich-
eadh i moran dhiubh o cheile.
Bha sinn uile mar sin ; an tuathanach,
an ciobair, an croitear, am maighstir-sgoil,
balaich agus caileagan, tur aineolach air
na nithean a bha mu'n cuairt oirnn, agus
as an robh sinn a' deoghal solais le suil agus
sron gach latha. Bha mise a' leughadh
bardachd Homer, no a' feuchainn ri leugh-
adh, 'n am cheithir bliadhna deug, ach cha
b'urrainn dhomh ainm aon lus as an fhichead
innseadh dhuit a thachradh oirnn an uair a
bhitheamaid a' glanadh a bhunt^ta. Coltach
ris an amadan bha ar stiilean an iomall na
talmhainn, air Nebuchadnesar agus Napoleon
agus Prionns Te^rlach, agus gun faigh-
neachas no feorachas idir 'n ar n-inntinn
mu na nithean a bha aig an dorus.
Aon uair bha mi an dtiil, agus bha nkire
orm air a shon, gu robh mi fhein na b'aineo-
aiche na mo cho-aoisean eile anns a' cheum
so, ach an uair a dh'fhag mi eilean m'araich
agus a thoisich mi air tachairt ri gillean a
ce^rnaibh eile de'n Ghaidhealtachd agus
na h-Eileanan, chunnaic mi, ma bha mise
dona, gu robh a' chuid mhor dhiubh-san na
bu mhiosa. Agus mar is farsuinge a tha
m'fhiosrachadh a' dol bhuaith sin is ann
is cinntiche a tha mi nach 'eil daoine eile an
Albainn a tha cho fada air an ais a thaobh
eolas Naduir ri muinntir nan Eileanan an
lar. Agus ged tha iarraidh air fearann anns
na h-Eileanan, agus ged tha a' chuid mhor
de'n t-sluagh a' toirt am beo-shlaint a
croitean, tha mi an dull nach 'eit fior ghaol
na talmhainn 'n an cridhe, agus nach 'eil
e 'n a sholas dhaibh a bhi ag oibreachadh
air.
An uair a bha mi 'n am bhalach bhithinn
air mo ghluinean a' glanadh buntata, agus
is e an aithne a bhiodh air a toirt dhomh
gun dad fh^gail ach b^rran a' bhuntata ;
gach luibh eile a thachradh orm anns an t-
sreath a spionadh as an talamh a chionn
nach robh annta ach salchar. Nach b'e
'n t-ainm e air luibhean is fliiraichean a rinn
Dia cho riomhach ri cleoca Sholaimh!
Uair a bha mi ann an Gleann Moireasdan
spion mi buaghalan as an talamh is dh'fhaigh-
nich mi de leth-sheann duine aig an robh
Gaidhlig mhaith, Gu de a Gh^idhlig a tha
agaibh air an lus sin ? " Cha chuala mise
riamh Gaidhlig eile air ach Stinking Willie,"
ars esan. Co an duine no na daoine gun
naire a thug an t-ainm sin air an toiseach ?
Bu choir am facal stinking fhagail aig na
chemists, agus ainmean boidheach a thoirt
do na nithean a rinn Dia maiseach 'n an
dreach agus ctibhraidh 'n am f^ileadh.
Cinn-tire
Lets an Urramach Aonghus Mac-a-Bhiocair, M.A
CHAN 'eil da dhoigh air nach e dtithaich
^illidh fhallain a th' ann an Cinn-tire ; tha
am fearann torrach, agus a' mhuir a tha,
cha mhor 'ga chuartachadh, 14n de gach
seorsa eisg, agus mar bu dual do dhaoine a
tha a' toirt am beo-shl^inte as an talamh is
6
CINN-TIRE
as a' chuan, tha an sluagh tuigseach,
dichiollach, stuama 'nan cleachdannan agus
cairdeil, coibhneil anns gach doigh. Nis,
mar a bhios fios agaibh, cha mhor nach
'eil Cinntire 'na eilean, ach a dh' aindeoin
sin ghabhadh ris aon uair mar eilean. 'S
ann mar so a thachair :
Anns na seann laithean bho cMonn fada,
bha na h-EHeanan an lar for riaghladh
righrean Xochlainn re ceithir cheud bliadhna
co-dhiubh. Thug aon de na righrean sin,
Manus, ordugh aon uair d' a chuid fhearaibh
na h-eithrichean aca tharruing bho'n Tair-
beart Shear a dh' ionnsuidh na Tairbeart
Siar car mu mhile dh' astar, agus mar sin
a' deanamh eilean de Chinntire. Riamh
bho'n uair sin bha Cinntire air a chunntas
ann an rioghachd nan Eilean.
Mu'n d' thainig na tuathanaich agus na
ciobairean Gallda do'n dtithaich, b' i Gaidhlig
canaiti coitcheann an t-sluaigh, agus bha na
cleachdannan Gaidhealach air an cumail
mar a tha iad fhathast far a bheil a' Gbaidhlig
air a bruidhinn air an taobh an ear agus air
an taobh an iar agus anns na glinn.
'Nuair a thainig raise do'n sgireachd so
o chionn seachd bliadhna deug ar fhichead
bha seann teaghlaichean 's an aite bh' ann
o shinnsearachd — Clann 'lo Aoidh, Clann
'Ic NeUl, agus Clann 'Ic Eacharna — daoine
coire, modhail, tuigseach, aig an robh cuimhne
mhath, agus 's ann aca-san a chuala mi na
naidheachdan a tha mi dol a dh' innseadh
dhuibh air an duUleig so.
Calum-cille
Tha aon ni a tha muinntir Chinn-tire mor
as, agus chan ionghnadh e ! Tha e air a
bheid-aithris 'nam measg, o linn gu linn,
gur ann an Ceann Siar Chinn-tire a thainig
Calum Cille agus a chompanaich 'nuair a
dh' fhag iad Eirinn, gu tir an toiseach an
Albainn. Chan 'eil an rud eu-coltach, oir
chan 'eil an caol eadar Ceann-a-tuath Eirinn
agus Maol Chinn-tire ach mu dheich mile
mara air leud ; agus air uairibh, tha barrachd
earbsa ri chur ann am beul-aithris an t-
sluaigh na an leabhraichean-eachdraidh, gu
h-araidh an leabhraichean-eachdraidh nan
sgoiltean. Tha larach na h-eaglaise a thog
Calum ri fhaicinn fhathast, agus a' chlach
ghlas air am b' ^bhaist dha seasamh 'nuair
a bha e searmonachadh 's an sluagh 'nan
suidhe mu choinneamh air leanaig , chais,
uaine, ris an abrar gus an la 'n diugh
" Gualann a' Phobuill." Da cheud slat an
iar air an eaglais tha an uamh far an d'
fhuirich Calum agus a mhanaich.
Tha Cnoc na h-Eaglaise os cionn a' chlad-
aich, agus mu mhile an taobh an ear dheth
tha Caisteal Dhun Abhartaidh air rudha
greannach, ard, am freadharc a' chuain.
B' e so an liichairt a bu treasa a bha aig
Clann Iain Mhoir an Cinn-tire. Na 'm b'
urrainn clachan a' ChaisteU bruidhinn 's
iomadh rud a dh' fhaodadh iad innseadh.
Ach tha aon ni nach dichuimhnichear gu
brath, fhad 's a bhios duine beo an Cinn-tire,
agus 's e sin mar a mharbh 's a mhort
Gilleasbuig Gruamach agus Seanalair Leslie
's a' chuid shaighdearan a h-uile duine a
bha an Gearsadan Dhim- Abhartaidh — corr
agus tri cheud anam, sean is 6g, beag is
mor, fir is mnathan is clann — anns a'
bhliadhna se ceud-deug da fhichead 'a a
seachd. Gnothach oillteil air am bi cuimhne
fhad' 's a bhios clach air muin cloiche 's a'
Chaisteal. Cha do theich duine beo as ach
aon bhoirionnach, Fionnaghal Nic Ambrois,
agus an leanabh a bha i 'g altrum, mac agus
oighre Ghilleasbuig Oig Eilean Amhuinn.
Aig an Fhreasdal tha fhios cia mar a fhuair
i as leis na creagan agus a' mhuir air an aon
laimh, agus an Seanalair Mor agus a shaigh-
dearan cruaidh-chridheach air an laimh eUe.
C6-dhiubh fhuair i air falbh le Raghnall
Beag 'na h-uchd, agus thog i oirre do dh'
uamh Bhorrgadail. Ann an sin dh' altruim
agus chum i beo am p^isde le bainne gobhair
agus le brochan de bh^rr na min-choirce a
rinn i ann an sgileid bhig. B' aithne dhomh
seana bhean anns an sgireachd agus dh'
innis i dhomh gu'm fac a m^thair an sgUeid
iomadh uair an tigh coimhearsnaich ann an
Carragh Sgeith.
Dh' fhas Raoghnall suas 'na dhuine gasda,
treun, fearaU, agus fhuair e air ais oighreachd
athar 's a shinnsearachd. Chaochail e
'nuair a bha e 'na dhuine gu math 6g, agus
tha e an- a thiodhlacadh an Cill Chaluim-
Chille. Bho chionn fichead bliadhna air ais
bha 'm fear mu dheireadh de theaghlach
Eilean Amhuinn agus a bhean air chuairt 's an
diithaich so a Africa-a-Deas, agus thadhaU
iad orm 's chaidh sinn sios do'n chladh.
'Nar seasamh aig uaigh Raoghnaill dh'
innis mi dhoibh an naidheachd mar a dh'
innis mi dhuibh-se i, agus thachair dhomh a
radh gu'n robh e posda ri te de Stiubhartaich
Bhoid, Shin a' bhean uasal am mach a
l^mh chli is thubhairt i : " Sin agaibh air
mo mheur-sa am fainne a thug Raoghnall
dhith."
Theagamh gu'n cuala sibh gu'n d' fhuair
Righ Raibeart Brus fasgadh aon uair an
Caisteal Dhun Abhartaidh, ach mar thubh-
airt Lachlainn coir, a dh' innis an naidh-
eachd dhomh, 's e sgeul eile tha 'n sin.
'Nuair chuir Clann Dtighaill a Lathurna
ruaig air armailt a' Bhruis, bha an Righ
CIMC-TIRE
'na fhogarrach air feadh Earra-Ghaidheal,
is fa dhe6idh. rainig e Cinntire. Oidhche
de na h-oidhchean an toiseach a' gheamh-
raidh, 's e flinch, fuar, sgith agns acrach,
th^inig e dh' ionnsuidh tigh Fhearchair
Mhic Aoidh, a bha 'na thuathanach 's a'
bhaile ris an abrar Uigeadail lochdarach
Thug Fearchar aoigheachd dha agus cuid
na h-oidhche. 'S a' mhaduinn dh' iarr e
air Fearchar dol greis de'n rathad leis, oir
bha e deanamh air Caisteal Dhun-Abhart-
aidh. Cha robh fios aig Fearchar co bh' ann,
ach mu'n do dhealaich iad dh' innis an Righ
dha CO bh' aige. 'Nuair a sheall Fearchar an
t-shghe dha thug e taing dha agus thubhairt
e : " Ma gheibh mise an Crtin, bu toil learn
rud-eigin a dheanamh air son a' chaoibhneis
mhoir a nochd thu dhomh. Gu de b' aill
leat 1 " " Na 'm faighinn-sa," thubhairt
Fearchar, "an da bhaile Uigeadail agus
Airnigil, bhithinn cho sona ri righ." " Gheibh
thu sin," arsa am Brus, " de dh' fhearann
na stocas ceud ceann cruidh, ceud ceann
caora, agus ceud ceann goibhre." Tha crois
'na seasamh far an do dhealaich iad air
sliabh monaidh ris an abrar " Crois Mhic
Aoidh."
'Nuair a bha e 'na righ air Albainn chuir
e fios air Fearchar agus thug e dha, mar a
gheall e, oighreachd Uigeadail agus Airnigil
agus broidse briagha. Bha am broidse so
'na bhall-sinnsearachd ann an teaghlach
Uigeadail o linn gu linn. Thainig an la tha
anns nach robh aig Fear Uigeadail de theagh-
lach ach an aon nighean agus phos ise
Torcull MacNeill 'san Losaid, agus fhuair
i mar thochradh an oighreachd is broidse a'
Bhruis. Riamh o'n uair sin, tha am broidse
air a shealbhachadh le teaghlach na Losaid,
agus air a chumail gu curamach 's an tigh
mhor aca gus an la 'n diugh.
Rinn mi iomradh cheana uair no dha air
Eilean Amhuinn. Chan 'eil seoladair a tha
f^gail Chluaidh do nach aithne an t-eilean
beag so. Tha tigh-soluis air an taobh-a-
deas dheth, agus acarsaid mhath air an
taobh-a-tuath. 'S iomadh bata fhuair
fasgadh 'na achlais an am droch-shide mu'n
togadh iad gu Sruth na Maoile. Tha leac
ann an cladh Eilean Amhuinn, agus tha e
air aithris na'm biodh sgioba bata ann an
cunnart, na'n rachadh duine a dh' ionnsuidh
na lice so agus a ghlun a Itibadh is uisge
glan a dhortadh oirre agus na facail so a
labhairt tri uairean :
" Thusa tha 'nad shineadh fo'n lie so,
dean trocair agus cobhair air na feadhainn
tha 'nan eigin" — ^tha e air aithris gu'm
biodh iad air an sabhaladh. Aig an Agh
tha brath c6 tha fo'n lie !
An sgireachd Cill Sheathain tha cnoc air
an abair iad Dun Dhomhnuill agus faisg
air an Dun tha uamh ris an abrar " Cos an
Fhamhair Mhoir." Bha sud uair agus bha
famhair m6r an Cinn-tire agus famhair mor
an He. 'Nuair a bhiodh iad am mach air
na monaidhean a' sealgaireachd, a' spaid-
searachd air ais 's air adhart, b' abhaist
dhoibh a bhi glaodhaich " Fiiidse " ri cach-a-
cheile. Latha de na IMthean, chunnaic
famhair Chinn-tire famhair He a' tighinn.
Ghe^rr e sinteag a He gu Eilean Ghiodha,
agus sinteag eile a Eilean Ghiodha gu
Rudha-na-h-Aoirinn'. Chaidh am famhair
a stigh d' a chos agus dh' innis e d' a mhnaoi
gu'n robh Famhair Mor He a' tighinn. " Gu
de ni sinn ? " ars esan, 's e air chrith.
" Leig thusa leamsa," ars' a bhean ; " laigh
thusa sios ann an so agus leig ort gu'm bheil
thu 'n ad shuain chadail." Thainig Famhair
He agus dh' fheoraich e an robh Famhair
Chinn-tire aig an tigh. " Chan 'eil," ars a
bhean, '■ tha e a' sealgaireachd 's a' mhonadh,
ach thig e dhachaidh leis an fheasgar."
Sheall an t-Heach Mor mu'n cuairt dha agus
thuirt e : "Co tha 'na shineadh an so ? "
An sin fhreagair a' bhean : " An leanabh as
oige a tha againn." Thuirt Famhair He ris
fhein " Ma's e so an leanabh as oige a tha
aca gu de an seorsa duine a dh' fheumas a
bhi 'na athair," agus thill e dhachaidh mar
a thainig e. Nach bu teoma bean an Fhamh-
air, agus coltach ri iomadh fear eile bha
feum aige -san oirre.
Dh' innis mi an naidheachd so do dhuine
m'an do thoisich an cogadh. " 'S truagh,"
ars esan, agus snodha beag gaire air aodann,
" nach robh famhairean mora laidir mar sin
ann an diugh feuch an cuireadh iad an
t-eagal air Hitler agus air Mussolini."
Sin agaibh cuid de na naidheachdan a b'
abhaist a bhi air an innseadh bho shean
timchioll nan cagailtean ann an glinn agus
an srathan Chinntire air oidhchean fada a'
gheamhraidh, agus aig gach cruinneachadh
eile bhiodh aca — -air a' pholl-mhona, aig
na faing, an am Iomadh nan caorach, agus
anns na tighean-smearaidh.
Na 'n do rugadh Iain MacCodrum ann an
Cinn-tire dh' fhaodadh e radh.mar a thubhairt
e mu Uidhist-a-Tuath :
" An tir choirceach, eornach, phailt ;
An tir bhuadhach, cUluanach, ghartach ;
An tir chruachach, sguabach, ghaisneach ;
Dluth ri cuan, gun fhuachd ri sneachda."
Eilean Fhionain
Alasdair Camshron, Bun-allt-eachainn, Airdghobhar.
BHA mi aig tiodhlacadh sean bhoirionnach
a Aird-na-murchan 's an eilean so air an
earrach so.
Chan 'eil moran a taobh Earra-gh^idheal
de Loch SeUe 'g an tiodhlacadh ann a nis.
Tha mi direach a' creidsinn gur e seorsa
a'bhoirionnaich ud fhein an dream mu
dheireadh de na Murchanaich a bhios ag
gabhail coir air.
Chan 'eil fios cinnteach c'uin a thoisich
iad air daoine adhlac ann. Tha mi fein
de'n bheachd gu bheil mu thimchioU air
mile bliadhna ann.
'S ann air a h-aon de na naoimh Cheilteach
tha e air ainmeachadh. Bha na h-uibhir
de Fhionain ann, ach tha sgoilearan mora
agus luchd-rannsachaidh na ceist so gu math
aonaichte gur e Fionain an Luibhre bho'n
dh'fhuair an t-eilean an t-ainm. Air a
thurus a Eirinn do Albainn thainig e do
Aird-na-murchann, agus bho chnoc faisg
air a' Ghoirtean-fhearna ris an abair daoine
Suidhe Fhionain chunnaic e a' chiad sealladh
de'n eilean, agus bha an sealladh cho tait-
neach 's gu'n d'aontaich e comhnuidh ann
air son seal. Co-dhiu rinn e dad de chraobh-
sgaoileadh agus brosnuchadh an t-soisgeul
as a so, chan 'eil moran cunntas againn,
ach tha e air a radh gur ann an Cill-
fhionain aig lonar-gharadh a chaidh a
thiodhlacadh ; ach ged tha sin mar sin cha
robh an t-^it-adhlacaidh aige riamh cho
iomraiteach am beul-aithris dhaoine ris
an eilean.
Chan 'eil e cho Ian de chlachan agus de
leacan-laighe ri iomadh cladh, agus chan
'eil e soirbh an aois aig cuid dhiubh a dhean-
amh a mach, oir ged tha clachan ann air
an gearradh a mach mar chrois air taobh
Mhuideart de'n eilean a shaoileas neach air
a' bheil neul na h-aoise chan 'eil iad idir cho
sean, oir 's e fear ris an abradh iad Domhnall
Mor Mac Bharish a bha fuireach ann am
Mingairidh, ciad bliadhna air ais a rinn iad.
Ach ged nach 'eil an cladh so beartach
ann an sean lea can maiseach tha aon rud
ann a tha aosda agus luachmhor a thaobh
na sean aimsir, 's e sin h-aon de na Cluig
Cheilteach. Tha e an sud 'n a shuidhe
air an altair ann am balla an t-sean chaibeil
a tha air an eilean mar bha e o thtis. Tha
da sheorsa de na clagan Ceilteach ann,
iarunn agus umha. 'S ann de'n stuth mu
dheireadh a tha am fear so. Chan 'eil
iomradh agamsa ach air tri ann an Albainn,
fear " Thom-Eunan " am Baideanach, fear
Fhaolain an Gleann dochairt, agus fear
Eilean Fhionain.
Chan 'eil litreachas air gin dhiubh ag
innseadh an aois aca, ach tha cunntas
againn gu'n robh iad an Eirinn corr is mile
bliadhna air ais. Bha e 'n a chleachdadh,
ciod an t-aobhar cha d'fhuair mi mach, gu'n
robh aig torradh, an clag air a ghiulan air
thoiseach air a ghiulan deiseal mu thimchioll
an eUein.
Ged 's e sgir Eilean Fhionain a theirte
ris a' mhor chuid de sgir Aird-na-murchan
's na sean laithean cha chuala mi aon ghin
de mhuinntearan Eaglais na h-Alba a bhi
air an adhlacadh ann. Tha e coltach gur
ann a chaidh am ministear ainmeil sin a
bha an Ard-na-murchan Maighstir Alasdair.
'S e Uidhisteach a bh'ann de theaghlach
Mac mhic Ailean, agus mar sin bha full
uaislean 'n a phoraibh. Tha dealbh an
Aoig air a ghearradh air an leac tha iad a
radh a bha comhdach na h-uaighe aige.
Bha e laidir gu corporra agus cumhachdach
gu nadurra.
Tha e air a radh gu'm biodh e a' coiseachd
h-uile Sabaid bho Dhaililea ann am Mtiideart
far an robh e a' fuireach gu ruige eaglais
ChUl-Chomghain, agus an deidh na seirbhis
a' coiseachd air ais. Cia meud ministear
a dh'fheuchadh ri dheanamh an diugh ?
Tha e duilich leam ri aithris gu bheil
beagan de choltas dol a dholaidh air a'
chladh so. Tha e car mar dhilleachdan
gun duine gun daoine, oir chan 'eil Inbhir-
nis no Earra-Ghaidheal a reir forbhais
domhsa a' gabhail coir air. Their cuid
gu bheil e fathast car an ceangal ri eaglais
na sgire.
Bu choir lamh a thoirt air, oir a mach
bho Reilig Oran an I, agus theagamh Eilean
Mhunna an Loch Liomhan chan 'eil gin
cho iomraiteach na cho aosda ris an Albainn.
Tha iad an so 'n an cadal-suain bho'n
fhoid a Suaineart, Ard-na-murchan, Muid-
eart, Aird ghobhar, agus a' Mharairne. Chan
'eU frith-rathad a shiiibhlas neach air gach
taobh Loch Seile nach tachair ctiirn air,
cuimhneachain air buaidh a' bhais air an
duine gu corporra, agus comharradh gun
deachaidh moran a thoirt gus an leabadh
bhuan do Eilean Fhionain.
Aireamh 9
1947
Criosd ar Slanuighear
Giod a ghne dhuine so ? — Mafa v. 23-27
UAIR a bha mi anns an eaglais Shaoir,
an Tairbeart na Hearadh, bha an duine
grinn agus an duine smachdail, Iain Mac
Ghill-eathain nach maireann, a' searmonach-
adh air ceann-teagaisg a te de litrichean
Phoil, agus thuirt e aig deireadh an t-
searmoin (agus cha b'e sin an searmon
goirid), " Leanaidh mi air a' cheann-teagaisg
so Sabaid no dha eile ; chan abair mise mar
thuirt ministear Moderate ann an Uidhist,
agus e a' sgur, " Thug mi as a sud na
bh'ann."
Theagamh gu'm b'fhe^rr le cuid de'n
choimhthional gu'n gabhadh e ceann-
teagaisg hv an ath Shabaid, clann Fhelics
a tha furasd an sgitheachadh le searmoin
fhada, ach tha mi cinnteach gu robh moran
eile anns an eaglais a dh'eisdeadh ri Mghr
Mac Ghill-eathain le aire agus buannachd
dhaibh fhein ged leanadh e air an aon cheann-
teagaisg fad mios.
Thainig am facal ud a chuala mi ann an
eaglais an Tairbeart air ais gu m'inntinn
an raoir, agus mi a' leughadh na naidheachd
a tha an soisgeulaiche Mata ag innseadh
mu'n stoirm a rug air losa agus a dheisciob-
uU air an loch, naidheachd a tha cho Ian
de theagasg 's nach tugadh Iain Mac Ghill-
eathain fhein aisde na tha innte ged bhiodh
e a' meomhrachadh oirre fad bhadhna. Tha
Dia innte, agus Criosd, agus an Eaglais,
agus cumhachd Dhe, agus gach ni a bhuineas
do shlainte, ged dh'fhaodas iad a bhi air
am folach o dhaoine nach 'eil a' faicinn le'n
siiilean, no a' cluinntinn le'n cluasan, no
a' tuigsinn le'n cridhe.
Far a bheil Criosd an sin tha an Eaglais,
Aire na Slainte a tha a' cothachadh anns
gach linn ri doinionn is fairge cho baithteach
's gu'm bi eagal air daoine gu'n teid i fodha.
Ach cha teid i fodha gu brath a chionn gu
bheil Criosd air bord. Faodar a radh mu
Long an t-Soisgeil mar thuirt an Salmadair
mu Chathair Dhe,
Tha Dia 'na meadhon innte stigh.
Mar sin cha ghluaisear i ;
Oir cuideachadh is comhnadh leath'
'S e Dia gu moch a ni.
Mur biodh Criosd anns an Eaglais cha
mhaireadh i beo anns an t-saoghal aon linn.
Chan e na tha sinne a' deanamh a tha 'g
a cumail beo ach na tha esan a' deanamh.
Mar thubhairt mi cheana tha an naidh-
eachd so Ian de'n t-soisgeul ; tha m6ran
teagaisg innte a thaobh na beatha dhiadh-
aidh ; an fhois inntinn a tha aca-san aig
a bheil earbsa ann. an Dia ; daoine a' tois-
eachadh air iirnuigh an uair a chi iad an
cunnart ; tighdarras agus ard-cheannas
Chriosd thairis air cumhachdan N^duir ;
esan am Maighstir agus iadsan na seirbh-
isich ; oibrichean Chriosd a' togail na
ceiste daonnan, " Co a tha sibh ag radh is
mi ? " — ^sin agus iomadh spUgean eile de
shiol na rioghachd tha an naidheachd so
a' cur 'n ad inntinn mar a bhios fear-cuir
maith a' cur sil, ach tha mi an duil gur e an
teagasg as feumaUe a tha innte dhuinn uile,
nach 'eil aobhar eagail againn ma tha
Criosd dliith dhuinn, cho dluth 's gu'n eirich
ar n-tirnuighean chuige gach la agus anns
gach suidheachadh, co dhiubh a tha ann
feath no doinionn. Criosd a bhi againn agus
maille ruinn, siti ar slainte agUs ar sonas.
An t-iongantach
Ciod a ghne dhuine so ? Sin ceist a bha
ann an inntinn nan deisciobul daonnan o'n
cheud 1^ a b'aithne dhaibh e, ceist d'an
d'fhuair iad freagairt uidh ar n-uidh 'n
am fiosrachadh fhein, agus d'a bheil freagairt
anns an naidheachd so cuideachd, oir tha
daonnachd agus diadhachd Chriosd a' coinn-
eachadh innte. Cha b'ann a nochdadh gu
robh earbsa aige ann an Dia a chaidU e,
ach a chionn gu robh e sgith ; sgith le obarc
a sharaicheas daoine na's luaithe na obair
le'n lamhan, a bhi gabhail air fhein uallaich-
ean agus peacaidhean a bhraithrean, agus a
leigheas creuchdan an cuirp agus an anama.
A chionn gu'm bu duine e coltach ruinn
fhein, fann agus sgith le obair an 1^, chaidil
e, agus thainig an cadal chuige na bu luaithe
agus na bu mhilse a chionn gu'n do riim e
obair an la le uile chridhe agus uile neart,
agus gu robh earbsa aige ann an Dia.
Ach tha tuilleadh is sin anns an naidh-
eachd, agus tuilleadh is sin anns a' bhuaidh
Aims A' CHATHAIR
a bha aig Criosd air na deisciobuil an laair
a ghabh iad an t-eagal, agus a ghlaodh iad
ris, " Teasairg sinn, tha sinn caillte." Co
dhiubh is e a' ghaoth agus an fhairge a
chronaich e, no na deisciobuil fhein agus an
t-Eagal, cha luaithe a labhair e na bha
ciiiine mhor ann. 'S e Eagal aon de na
naimhdean as miosa aig clann-daoine, agus
aon de na nithean a bu trice a chronuich
Criosd. Cho luath 's a labhair e bha ciiiine
mhor ann. Sin a' bhuaidh a bha aig Criosd
air na deisciobuil, agus a tha aige air daoine
an diugh fhathast, an uair a tha esan maille
riu agus a chluinneas iad a ghuth, is leor sin ;
tha teine beo a' chreidirah air a lasadh 'n
an cridhe, agus feuch, ciiiine far an robh eagal.
B' abhai'st d'ar. n-aithrichean a bhi a'
deanamh moran bruidhne mu " innleachd
na slainte " mar gu'm bu riin-diomhair e a
dh'fheumadh a bhi air a thuigsinn agus air
a leantuinn ceum air cheum m'am b'urrainn
duine a bhi cmnteach gu robh e air a shaor-
adh. Ach chan 'ail innleachd no ainm eile
ann a shaoras an t-anam ach Criosd a mhain,
chan e Criosd anns an oifig ud no anns an
oifig ud eile, 'n a dhaonnachd no 'n a dhiadh-
achd, 'n a theagasg no 'n a eisiomplair no
'n a bhas, ach Criosd an iomlanachd a
bhuadhan agus a mhaise mar bha e agus
mar bhitheas e gu siorruidh. Sin an Slanuigh-
ear a tha cunihachdach gu tearnadh, Criosd
'n a uile bhuadhan mar tha e ri fhaicinn
anns an Tiomnadh Nuadh, 'n a theagasg,
'n a naomhachd, 'n a ughdarras, 'n a mhi-
orbhuilteachd, an Dia -duine a tha cho fada
OS cionn ar n-eolais agus ar tuigse 's gu'm
bi am facal so gu brath air ar bilean, Ciod a
ghne dhuine so. ?
Criosd a bhi maille ruinn gach la, 'n ar
smuaintean agus 'n ar coguis, 'n ar gaol
agus 'n ar n-ionndrainn, sin ar slainte, ar
dion, agus ar sonas.
Anns a' Chathair
FAD da no tri bhliadhnachan bha mi 'n
am aon de Chomunn beag anns an eaglais
a bha ag uUachadh an Leabhar Urnuigh
(am Beurla) a tha a nis air uisneachadh cho
farsuing. Ged nach robh mi riamh gaolach
air Leabhar- Urnuigh, no air urnuighean a
bhi air an leughadh, tha fhios agam gu bheil
e ceart agus feumail gu'm biodh cuideachadh
air a thoirt do mhinistearan oga a thaobh
forrm agus cainnt nan urnuighean a tha
freagarrach ann an aoradh follaiseach na
h-eaglais an uair a bhios iad a' cur iarrtusan
a' choimhthionail an lathair an Tighearna.
Naomh, naomh, naomh, tha an Tighearna
Dia Uile-chumhachdach ; agus is naomh
a bu choir dhaibhsan a bhith a thigeadh
'n a lathair ; is mor an Tighearna agus is
ro airidh e air cliii.
Tha miighadh mor eadar iirnuigh dhiomh-
air agus urnuigh fhollaiseach, eadar urnuigh
an t-seomair agus iirnuigh na h-eaglais.
Ann an aoradh na h-eaglais tha e iomchuidh
gu'm biodh ar briathran soluitnte agus
ordail agus freagarrach agus maiseach, ach
chan 'eil moran mhinistearan as urrainn
briathran freagarrach agus maiseach fhao-
tainn as an seasamh, gun dad tuathall 'n
an cainnt. Mar sin tha e 'n a chuideachadh
dhaibh fein agus 'n a bhuannachd do'n t-
sluagh gu'm biodh eisiomplair aca ann an
leabhar air an doigh anns an robh an Eaglais
Choitchionn troimh na linntean a' cur a
h-aoraidh agus a h-iirnuighean an lathair an
Tighearna. Ged nach 'eil briathran tuathall
freagarrach no boidheach aig am air bith,
no ann an aite air bith, cha bu rud toibh-
eumach no narach e gu'n abradh duine
as a sheasamh (agus theagamh a ghluinean
air chrith) ni-eigin tuathall no gun ttir ann
an searmon no ann an seanchas r'a cho-
chreutairean, ach is rud eile e gu'm biodh
cainnt thuathall no amhlaireachd air bith
air an ceadachadh ann an iirnuigh ri Dia.
Chan 'eil teagamh nach 'eil cuimhne aig an
luchd-leughaidh air iomadh rud neonach
agus tuathall a chual iad ann an iirnuigh
anns an eaglais, mar tha agamsa mi-fhein,
ach cha bu mhaith leam tighinn thairis orra
air an duilleig so.
Ach CO dhiubh a tha iad 'g an aithris
no 'g an leughadh bhiodh a buannachdaU
do'n eaglais na'n robh ministearan ag
uisneachadh nan aon iirnuighean daonnan
ann an seirbhisean sonruichte, Baisteadh,
Posadh, Comanachadh, Tiodhlacadh nam
marbh, far a bheil teagasg a' Chreidimh
Chriosduidh air a chur sios cho soilleir agus
cho laidir 's nach urrainn an luchd-eisdeachd
gun fhios a bhi aca air. Anns na seirbhisean
sin chan e beachdan aon duine a tha dhith
oirnn ach Creideamh na h-Eaglais Choit-
chinn.
A' bheatha mhaireannach
Is e a thug orm tarruing a thoirt air a'
chuspair so, gu robh mi aig da thiodhlacadh
anns nach robh iomradh idir air a dheanamh
air dochas na baatha maireannaich. A
ma eh bhuaith sin cha robh dad tuathall
no neo-loinneil anns na h-iirnuighean a bha
air an cur suas, oir b'aithne do'n fheadhainn
AIG AN UINNEIG
a ohuir suas iad briathran fceagarrach agus
grinn a tliaghaclh. Ach nach be sin fhein
clach-nihullaich na li-anihlaireachd, nach
robli an dochas a tha an Creideamh Crios-
duidh a' toirt dliuinn uiread agus air
aimneachadh aig bruach na h-uaighe! Bha
buidheachas air a thoirt do Dhia air son
maise an t-saoghail, an gaol a tha uig daoine
air a eheile, an solas a tha iad a' faotainn
o'n obair agus o chompanas am braithrean,
agus air son beannachdan eile a tha a'
deanamh ar beatha air thalamh aoibhneach ;
bha luchd-a-bhroin air feadh an t-saoghail
uile air an cuinihneachadh gu caomhail
agus gu faireachdail ann an athchuingean
durachdach a bha air an cur suas air an son,
ach cha robh aon lide air a radh mu shaoghal
eile no mu dhochas na beatha maireannaich.
Cha b'urrainn so tachairt na'n robh na
h-aon earrannan de'n Bhiobull agus na h-
aon urnuighean air an uisneachadh daonnan
aig an uaigh, agus na briathran so annta,
mar tha e cheana 'n a chleachdadh aig a'
mhor-chuid de mhinistearan — " Tha sinn
a' tiomnadh corp basmhor ar brathar do'n
uaigh, agus a' tiomnadh anama dhuitse,
ar Dia agus ar n-athair, a7in an dochas
cinnteach na beatha maireannaich, tre losa
Criosd ar Tighearna."
An diugh tha dochas na beatha mair-
eannaich a' fas fann arms an t-saoghal,
agus mur ciim an eaglais an creideamh
agus an dochas so ann an cluasan agus ann
an cridheachan dhaoine c6 eile a ni e ?
Their daoine riut gu bheil gach gineal de
chloinn-daoine mar dhuilleach nan craobh,
a' tuiteam gu lar anns an fhoghar agus a'
basachadh, ach a' fantuinn beo anns t-
seagh gu bheil na duilleagan a chaidh air
ais do'n talamh a reamhrachadh an talaimh air
chor agus gu'n tig duilleach ilr air a' chraoibh
anns an earrach. ' Tha sin uile fior, agus 'na
dheagh shamhladh air taobh shonruichte
de bheatha dhaoine air thalamh, ach chaji
e sin an Creideamh Criosduidh, agus mur
bheil air a theagasg ach sin, ciod a tha agad
nach robh aig Homer ?
Aile an fhearainn
Tha fuaim na siorruidheachd daonnan 'n
ar cluasan anns an t-saoghal so mar gu'm
biodh glaodh na fairge air a' chladach, a'
cur 'n ar caiiinhiie nach 6 so ionad ar taimh.
An uair a bha Pol air an luing a thug do
Mhalta e, agus iad air an saruchadh le
doinionn is fairge is dorchadas, gun fhios
aca c'aite an robh iad, tha sinn a' leughadh
gu'n d'fhairich na mairichean gu robh iad a'
tarruing dluth do fhearann air choreigin. Cha
robh iad a' faicinn an fhearamn, agus cha
b'urrainn iad a dhearbhadh do dhaoine
eile gu robh e idir arm, ach bha iad a'
faotainn aileadh an fhearainn, agus bha
iad cinnteach gu robh iad a' tarruing dltith
dha. Bha sinn fhein uair is uair eile anns
a' cheart shuidheachadh anns an robh na
seoladairean, cinnteach gu robh rud-eigin a'
dol a thachairt ged nach b'urrainn dhuinn
a dhearbhadh, roimh-fhaireachadh air rud
nach fhaca no nach cuala sinn.
Tha creideamh ann an cridhe duine car
coltach ri aileadh an fhearainn ; tha ah
creidmheach cinnteach gu bheil e a' tarruing
dliith do'n diithaich a tha e a' sireadh, ged
nach 'eil i 'n a shealladh fhathast, " Is e
creideamh brigh nan nithean ri'm bheil
dochas, dearbh-chinnt nan nithean nach
faicear."
An uair a ruigeas duine tri fichead 's a
deich bu choir gu'm biodh glaodh a' chladaich
agus aileadh an fhearainn a' fas gu maith
laidir 'n a chluais agus 'n a phoraibh uile, a'
toirt air a radh ris fhein mar thuirt Socrates
ri chairdean, " Tha mi a' dol a dh'aite eile,
agus bu choir dhomh a bhi smuaineachadh
agus a' bruidhinn mu'n turns air a bheil mi
a' dol." Tha e na's fhasa dhuinn comh-
arraidhean na h-aoise fhaicinn ann an
daoine eile na annainn fhein, ach tha Dia
'na choibhneas a' toirt dhuinn iomadh
cagar 'n ar feoil fhein gu bheil an oidhche a'
teachd ; ar cuimhne a' f ailneachadh , ar
meuran a' fas cho cliobach 's gur gann a
theid againn air putain na leine a dhunadh ;
ar ceum a' fas na's maille agus na's truime ,
sgleat an deidh sgleat a' tuiteam far ceann
an tighe thalmhaidh, gus mu dheireadh am
bi coimhearsnaich ag radh umainn, mar
thuirt sinn fhein mu dhaoine eile, gu'n cuir
an geamhradh so crioch orra.
Aig an Uinneig
EADAR sgoil agus Colaisde riaraich mi
luchd-ceasnachaidh ann an Algebra iomadh
uair, ach ma riaraich, b'e an t-aobhar gu
robh iad furasd an toileachadh, oir chan e
mhain nach robh eolas agam air Algebra
a b'fhiach eolas a radh ris, ach cha robh
fhios agam, agus chan 'eil gus an la'n diugh,
gu de am feum a tha ann an Algebra, no
ciamar a bhios sgoilearan ag oibreachadh
leis, agus a' faotainn a mach leis diomhair-
AIG AN UINNEIG
eadidan agus eolas mu 'n chruthachadh a
tha folaichte air daoine do nach aithne
Algebra.
Tuigidh tu uaith so, a leughadair, gu
bheil mughadh mor eadar eolas agus a
choslas. Cha robh barrachd eolais agam-sa
air Algebra na dli'fhaodadh tu a chur ann
an ceann bigein-baintighearna, agus cha
robh anns a' chunntais neonach ud dhomh
ach leumartaich gun chiall a bhiodh litrichean
na h-Aibideil a, b, c, agus x, y, z, a' deanamh
air paipear, mar gu'm biodh iad a' dannsadh
ruidhle Thulachain. Ach bha deagh chuimhne
agam, is rachadh agam air seatadb an ruidhle
agus leumartaich a, b, c, agus x, y, z,
ionnsaohadh air mo theangaidh, agus. a
dhealbh a tharruing air paipear, agus bhiodh
an appeasement theoma so a' toirt air luehd-
ceasnachaidh a shaoilsinn gu robh prabadh
beag air choreigin agam a dh' eolas air
Algebra. Ach cha robh agus chan 'eil na's
mo na tha aig Bodach na gealaich.
Cuimhnich, a leughadair, nach ann a'
cur sios air Algebra a tha mi, no air meur
no meanglan eile de chraobh an Eolais, oir
is e Eolas tobar na tuigse agus gach bean-
nachd a tha a' sruthadh bhuaipe. Agus
anns na linntean deireannach so chan 'eil
seorsa eile as feumaile ann a bhi meudachadh
eolais agus a' tuigsinn obair-laimhe Dhe anns
a' chruthachadh na Algebra agus Mathe-
matics. Chan ann le gloineachan, no air
dhoigh eile ach le Mathematics a mhain a
fhuaradh a mach a' phlanaid Neptune an
1846 ; c'aite a bheil i agus ciod a coslas ;
dearbhadh cinnteach air cumhachd inntinn
mhic an duine, cumhachd a rainig a leithid
a dh'airde 's gu bheil an smuain ag eirigh
ann an inntinn dhaoine eagallach, gu'm faod
e la air choreigin an saoghal so a chur 'n
a smtir. Ach tha Dia^ air a Righ-chathair,
agus ailm na Cruinne 'na laimh.
Neo-bhanail
Tha cuimhne agam air na laithean anns
nach robh e air a shaoilsinn banail do
bhoirionnach a bhi ag ionnsachadh Mathe-
matics, ach an diugh tha mi an dtiil gu bheil
barrachd dhiubh aig a bheil beagan eolais
air Algebra na tha aca air banachas-tighe.
Tha na bealaich anns a' gharradh-chriche
eadar fir agus boirionnaich a' fas na's
lionmhoire, agus chan 'eil rud eile as cinn-
tiche na nach bi iad air an togail gu brath.
Chan 'eil obair no dreuchd nach bi ceadaichte
dhaibh an gabhail os laimh, agus cha bhi
iad fada a' dearbhadh nach 'eil dad a ni
na fir nach dean iadsan cho maith riu.
0 chionn tri fichead bliadhna th^inig
barrachd atharrachaidh air beatha agus
obair bhan na th^inig air rud eile anns an
dtithaich so, agus is ann troimh gheata na
h- Algebra a rainig iad air an' oighreachd
bhreagha a tha aca. Tuigidh tu, a leugh-
adair, nach 'eil ann an Algebra ach facal,
facal leis a bheil mi a' ciallachadh gu'n
d'fhuair boirionnaich an saorsa agus cothrom
air am buadhan a dhearbhadh an 1^ a bha
dorsan nan Oilthighean agus saoghal an
Eolais air fhosgladh dhaibh.
B'e Anna lemima Clough, piuthar a'
bhaird A. H. Clough, aon de na cinn-iiiil a
choisinn do bhoirionnaich na sochairean a
tha aca an diugh a thaobh ionnsachaidh.
Bha ceann maith oirre agus ceann glic, agus
ged bha duilgheadsan gu leoir aice m'an
d'fhuair i Colaisde Newnham a chur air a
chasan, chunnaic i toradh a saothrach m'an
do chaochail i. An uair a bha i bliadhna
ar fhichead sgriobh i 'n a leabhar-la, " Chan
'eil urram no moladh a dhith orm ach bu
mhaith leam a bhi gu feum do dhaoine eile
anns an t-saoghal. Na'm b'fhear mi chan
ann air son airgid a dh'oibrichinn ach air
son maith mo dhuthcha."
An 1890 bha Miss Fawoett 4 Colaisde
Newnham, agus gun i ach da bhliadhna
ar fhichead, air a cur air thoiseach ann am
Mathematics air uile shar-sgoUearan Cham-
bridge, rud a shaoileadh ar seanairean neo-.
nMurra.
An uair a bha Mrs. Somerville, boirionnach
foghluimte a rainig aois mhor, 'n a caileig
anns an sgoil am Musselburgh, cha robh
Mathematics air a theagasg dhaibh ach
dh'fheumadh iad taobh-duilleig de Fhoclair
an Ollaimh Mhic Iain ionnsachadh air an
teangaidh a h-uUe latha. Bha i gaolach
air leughadh, agus dh'ionnsaich i Laideann
leatha fhein, ach cha robh a daimhich
buidheach dhi. Uair a chunnaic i ann am
paipear dealbh agus litrichean mu 'n cuairt
air, a, b, c, x, y, z,. chuir e ionghnadh oirre
gu de bh'ann. Dh'fhaighnich i de the eile
an robh fhios aice-se 1 " Chan 'eil," ars
an te sin, "mur e Algebra a th'ann ! " "Agus
gu de a tha ann an Algebra ? " " Tha mi
'n dtiil gur e seorsa de chunntas a th'ann,
ach ma tha thu air son tuilleadh fiosrachaidh
fhaotainn feumaidh tu cuideigin eile a cheas-
nachadh oir chan aithne dhomhsa dad m'a
thimchioU."
Goirid 'n a dheidh sin chuala i fear de na
maighstirean-sgoile a' bruidhinn air EucHd
agus Geometry, ach ged bha i air son sealladh
fhaotainn air Euclid bha fhios aice gu'm
biodh e air a shaoilsinn dalma dhi dol a
stigh do bhiith a dh'iarraidh an leabhair sin.
Mar sin b'fheudar dhi feitheamh gus an
d'fhuair i e air dhoigh eile. Gu fortunach
COLLACH FOGHLUIMTE
faodaidh boirionnaich an diugh leabh-
raichean as toibheumaiche na Euclid a
cheannach gun an cliu no an n^ire a chall,
leabhraichean mu'n Atom ma thogras iad.
Is maith gu'm faod, agus gu bheil cothrom
aea a nis air na h-uile bhuadhan a thug Dia
dhaibh a chur an cleachdadh.
An uair a phos i sgriobh a piuthar-cheile
chuice, " Tha mi an docha's gu 'n leig thu
seachad a nis do dhoighean amaideach agus
do leabhraichean, agus gu'm bi thu 'n ad
mhnaoi sgoinneil agus respectable do m'
bhrathair." Ach cha ruigeadh a piuthar-
cheile a leas eagal a bhi oirre nach d'fhuair
a brathair bean mhaith ; bha i cho maith
air cocaireachd is fuaigheal is figheadh 's
a bha i air eanainean is Algebra, agus an uair
a rainig i ceithir fichead 's a dha dheug,
aois aig nach bi a' mhor-chuid a ruigeas i
comasach air dad eile a dheanamh ach a bhi
boilich m'an aois, agus ag innseadh d'an
oghachan gu bheil an saoghal a' fas na's
miosa agus na's miosa o bha iadsan 6g,
bhiodh i ag obair air Mathematics ceithir
no coig a dh' uairean a h-uile latka, agus a'
leughadh mu na nithean ura a bha speurad-
airean agus scientists a' faotainn a mach.
Bha urram mor air a thoirt dhi le ard-
sgoilearan agus Comuinn Fhoghluimte, agus
bha e air a radh gur e facal ann am fear de
na leabhraichean a sgriobh i a thug air Iain
Couch Adams toiseachadh air an rannsachadh
sin leis an d'fhuair e mach le Mathematics
a mhain a' phlanaid Neptune, rud a bhios
air a chunntas gu brath 'n a ionghnadh
agus 'n a aobhar-uaill. Chan 'eil eanchainn
mhic an duine ach beag, ach tha teine beo
o'n airde ann, agus cuiridh e a' ghrian agus
a' ghealach agus na reultan air a' mheidh.
Shiubhail am boirionnach ionnsaichte so
an uair a bha i ceithir fichead 's a tri deug,
gun failing 'na buadhan no caochladh air
a gaol air eolas. Thuirt i gu'm bu mhaith
leatha a bhi beo gus am biodli barrachd
eolais aice air lionadh is traigheadh na mara
agus mar tha na sruthan a' gluasad 's a' chuan ;
air an astar a tha an talamh o'n ghrein ;
agus air an fheith-lair as a bheil uisge na
h-aibhne Nile ag eirigh.
"Tha fhios agam," ars ise, "gu bheil am
has dliith dhomh, agus gu bheil mi a' dol
air turus soluimte, ach chan 'eil eagal no
fiamh orm, oir neo-airidh 's mar tha mi,
tha mi ag earbsadh ann an trocair Dhe agus
mo Shl^nuigheir."
Eanchainn bhoirionnach
Tha moran dhaoine a' creidsinn nach 'eil
eanchainn boirionnaich cho maith ri ean-
chainn fir, agus mar dhearbhadh, their iad
riut nach 'eil aon bhoirionnach air a h-
ainmeachadh ann an eachdraidh a chuireadh
tu anns an aon t-sreath ri Homer agus
Plato agus Pol agus Newton agus Shakes-
peare. Theagamh nach 'eil, ach ged tha
miltean bhliadhnachan o thoisich Homer
air seinn chan 'eil ach ceud bhadhna o fhuair
na boirionnaich cead is cothrom am beul
fhosgladh. Chan ann 's an Eiphit a thainig
clann Israeli gu he ach ann an saorsa Th
a' Gheallaidh.
Tha e air a radh na'n robh a h-uile genius
a bha riamh anns an t-saoghal air an cur
'n an sreath comhla, gur e Sir Isaac Newton
a bhiodh air cheann na sreath !
Co a bhiodh air cheann sreath nam
boirionnach ?
Laigh air a' chruinne duibhre thiugh,
thuirt Dia, Biodh Newton ann ;
Ghrad-las an solus dealrach glan
's an duibhre theich air falbh.
Chlisg Satan 's mhallaich e le feirg,
thuirt e, Biodh Einstein ann.;
'S an sin bha 'n ceo air fonn is cuan
Cho tiugh 's a bha e riamh.
CoUach Foghluimte
CHAN 'eil teagamh, a leughadair, nach
tug thu an aire dha iomadh uair 'n ad
fhiosrachadh fhein, mar a thachras an aon
fhacal no an aon smuain ort tri no ceithir
no coig uairean anns an aon la ged nach do
thachair iad ort o chionn bhliadhnachan
roimhe sin.
Oidhche Di-sathuirne thug mi greis air
leughadh leabhair nach robh 'n am laimh
o chionn corr agus fichead bliadhna, agus
air nach robh cuimhne agam gu robh e idir
agam, an leabhar a bha air a chur a mach
an 1857, fo'n ainm Adhamh agus Eubh
le Lachlann Mac Ghill-eathain, no mar
theirteadh ris an Glaschu, Lachlann nal
Gaidhlig, no Lachlann nam Mogan. Tha
mi an diiil gu'n tugadh an t-ainm mu
dheireadh dha a chionn gu robh buth-
aodaich aige.
Bha e 'n a chleachdadh aig na seann
sgoilearan urrainn a thoirt dhuit air gach
ni (mor no beag, fiiighail no faoin) a chuir-
eadh iad sios air an duilleig, air chor agus
gu'm faiceadh tu aig bonn na duilleig
ainmean a chuireadh uiread fiamh ort 's
nach cuireadh tu 'n an aghaidh air son an
t-saoghail, Plato, Aristotle, Pliny, Eusebius,
losephus, agus urracha mora eile mar sin.
Cha chuala mi riamh gu robh Lachlann
Mac Ghill-eathain ann an Colaisde no
6
COLLACH FOGHLUIMTE
Oilthigh, ach shaoileadh tu o'n leabhar so
gu robh e cho eolach air Eabhra agus
Greigis 's a bha e air Gaidhlig, agus air a'
cheud duilleig far a bheil a 'g a fhireanachadh
fhein agus a shaothair fhein leis na briathran
so a Salm cxviii. 22, " A' chlach a dhiiilt
na clachairean rinneadh i 'n a cloich-chinn
na h-oisinn,'" chan ann an Gaidhlig idir a tha
e 'g a cur sios ach ann an Eabhra, litrichean
mora Eabhra air nach 'eil agamsa an diugh
ach aithne gun chuimhne. Tha e a' tighinn
thairis air Laideann, Arabic, Syriac, Chaldee,
a thuilleadh air Gaidhlig Eirinn, agus
Gaidhlig Mhanainn, agus Gaidhlig nan Cuim-
reach, agus iomadh canain eile, a dhearbh-
adh nam puingean so, (1) gur i a' Ghaidhlig
a' cheud chanain a bha air an t-saoghal, air
a labhairt le Adhamh agus Eubh ; mathair
na Laideann agus na Greigis, air a sgriobhadh
le Maois agus le daoine eile mu thuaiream
da mhile bliadhna roimh theachd Chriosd,
agus (2) gu'n. tug Dia uile bheathaichean
na machrach agus uile eunlaith nan speur
gu Adhamh a dh'fhaicinn cionnus a dh'ain-
micheadh e iad, agus gu'n tug Adhamh ainm
dhaibh uile, as am beul fhein.
Oganach sgiamhach
Tha e ag radh (ach gun urrainn o Hero-
dotus no Pliny no Psammeticus) gu robh
Adhamh, an uair a bha e air ur-chruthach-
adh, 'n a oganach sgiamhach, calma ; fhalt
dubh-dhonn cuaicheannach a' ruigheachd
sios gu shlinneanan leathann, le inntinn
thuigseach agus teanga fhuasgailte, ag amh-
arc mu'n cuairt air agus os a chionn, mar
gu'n abradh e, Co mi, cia as domh ? Ach
chaidh e an caraibh a dhleasdanais gu
pongail, a' toirt an ainmean do na creutairean
as am beul fhein, mar so, " Leomhann ;
chan 'eil e furasda guth a' bheathaich
rioghail so a sgriobhadh : feumaidh sinn
a riochdachadh leis a' chich-shlugainn, o
bhun an sgornain, mar so, Leo -n, mar gu'n
cluinneadh tu famhair a' grocadh. 'S e'n
leomhann beathach as uaisle nadur agus
as misneachaile de uile bheathaichean na
fridhe ; uaith so theirear leomhann ri
Criosd, oir chan 'eil seasamh 'n a aghaidh.
Leis an dealbh-chainnt cheudna theirear
rioghachd Leon ri cearn de Ghalicia, ann
an Tir-choinnein 's an Spainnt, a chionn
gu robh an luchd-aiteachaidh leomhanta.
Uaith so cuideachd fhuair Clann 111' Leoin
an sloinneadh, agus Sierra-Le-one 'ainm."
Ach tha sgoilearachd de'n t-seorsa so
coltach ris an uisge bheatha ; is fhearr Ian
meurain dheth na Ian gloine. An uine
ghoirid sgithich mi dheth, agus chuir mi
bhuam an leabhar. Thog mi fear eile a bha
laimh rium, agus air a' cheud duilleig a
dh'fhosgail mi bha ainm Lachlainn Mliic
Ghill-eathain oirre, agus e air a mholadh
mar sgriobhaiche maith Gaidhlig.
Duine nach robh 'n am inntinn o chionn
corr agus fichead bliadhna a' tachairt orm
le tuiteamas da uair anns an aon fheasgar !
An sin chaidh mi a' laighe agus anns a'
mhaduinn chaidh mi do'n eaglais. Leugh
am ministear an dara caibideil de Leabhar
Ghenesis far a bheil so sgriobhta, Agus
dhealbh an Tighearna Dia as an talamh uile
bheathaichean na machrach, agus uile eunlaith
nan speur, agus thug e iad gu Adhamh, a
dh'fhaicinn cionnus a dh'ainmicheadh e iad :
agus ge b'e ainm a thug Adhamh air gach
creutair bed, Ve sin a b'ainm dha. Agus
thug Adhamh ainmean do'n spreidh uile,
agus do eunlaith nan speur, agus do uile
bheathaichean na machrach.
Tri uairean as deidh a cheile, an aon rud
a' tachairt orm agus gun fiughar ris, ach tha
mi cinnteach, a leughadair, gu'n rachadh
agad-sa air clach dhuit fhein a chur anns a,
charn so, an earn ris an abrar coincidences
anns a' chainnt bhriste agus mheasgta nach
bu toigh leis an sgoilear ChoUach.
B'e seirbhis-fhliiraichean na cloinne a bha
anns an eaglais an la ud ; , o thoiseach gu
deireadh bha an t-seirbhis fhein cho cubh-
raidh 's ged bhiodh a' ghaoth an lar a'
seideadh o na h-Eileanan, a' giiilan air a
sgiathan tlath aileadh na's fhearr na gheibh
thu o na garraidhean mora a tha riomhach
le rosan agus fluraichean uasal eile — aileadh
a' mhachaire luim air nach 'eil na caoraich a'
fagail dad gun itheadh ach a mhain an t-
aileadh. Na'm faiceadh tuathanaich Loudie
am brat stuic a chuireas croitearan nan
Eileanan air sleibhtean creagach agus mach-
raichean lom thuiteadh iad as an seasamh
le ionghnadh.
Oibrichean Dhe
Leugh am ministear ann an soisgeul
Mhata (vi. 25-34) an earrann anns a bheil
Criosd ag iarraidh air daoine gun ro churam
a bhi orra mu thimchioll an la maireach,
teagasg do nach 'eil eadhon na Criosduidhean
as fhearr a' toirt moran geill. Cha do ghabh
€ ceann-teagaisg, ach labhair e ruinn mu
Dhia agus mu oibrichean Dhe ann am
briathran simplidh a thuigeadh a' chlann
cho maith ris na parantan, agus bha shean-
chas uile cho pongail agus cho nadurra 's
nach sgithichinn dheth ged leanadh e air
uair a dh'uine. Tha e 'n a ghairnealair
maith e fein, agus am bitheantas tha ealain
aig gairnealairean air bruidhinn ri'n co-
chreutairean mu nithean spioradail nach
'eil aig golfers. Tha mi cinnteach nach
FO CHRAOIBH SHEUDAIR
robh a bheag de dhaoine arms an eaglais an
la ud nach robh an cridhe air a thaiseachadh
le seanchas a' mhinisteir, agus leis na
samhlaidhean beaga laghach a thug e
dhuinn, a' moladh dhuinn gradh agus
cumhachd Dhe. Ged nacb. biodh inntinn
duine fo bhuaidh an t-saoghail neo-fhaic-
sinnich ach coig mionaidean is fheairrd e
am plathadh sin fhein.
Chan 'eil am Biobull no an sgoilear Collach
ag innseadh dhuinn c6 a thug ainmean do
luibhean agus do chraobhan, ach ma's e
Adhamh a rinn an obair sin ann an Gaidhlig,
cha robh aobhar aige a bhi mor as fhein
no uasal as a chuimse, oir tha ainmean lusan
agus fhliiraichean an Gaidhlig cho coltach
ri cainnt Bhabeil 's nach tuig sinn each a
cheile an ilair a bhruidhneas sinn umpa.
Tha so fior a thaobh ainmean Beurla cuid-
eachd, ged tha iad mar is trice na's boidhche
na na h-ainmean Gaidhlig.
Co dhiubli a tha ann flur, no bata, no
boirionnach, is fhiach rud maiseach ainm
boidheach a bhi air.
Fo Chraoibh Sheudair
Anns a' hhliadhyia 's an d'fhuair righ Usiah has .
ANNS a h-uile duthaich bha an doigh so
aca air tim a chunntas, agus anns an diith-
aich as fhearr as aithne dhuinn (Gaidheal-
tachd na h-Alba) tha an doigh so againn
fhathast.
Bhiodh cinn-fheadhna nan Innseanach
Ruadh a' cur an comhairle ri cheile aig
deireadh na bliadhna agus a' dol thairis air
na nithean a thachair, agus ma bha rud air
bith innte a' seasamh a mach 'n an cuimhne
OS cionn thachartasan eile, bha a' bhliadhna
air a h-ainmeachadh air an rud sin — •
bliadhna na tuil, bliadhna na gorta, agus
mar sin.
Cha robh an gnothuch air a shocruchadh
cho laghail no cho riaghailteach 'n ar measg-
ne, ach an uair a thoisicheadh duine air
cheilidh air naidheachd innseadh agus a
theireadh e, a' bhliadhna a dh'fhalbh am
buntata, no bliadhna an eorna-ghoirid, no
a' bhliadhna a chaidlx an Ness-More air tir
an CoUa, bha fhios aig a h-uile duine ciod
a bha e a' ciallachadh cho maith 's ged
theireadh e 1842, no 1872, no 1946.
Chluinneadh tu daoine a' dol air an ais
air seann chuimhneachain gun uiread agus
aireamh bhliadhnachan a bhi air an ain-
meachadh aon uair, ach 'g an comharrachadh
mar so,
A' bhliadhna a shiubhail Maighstir Niall
A' bhliadhna a thogadh an tigh-sgoil
A' bhliadhna a bha an Commission mu'n
cuairt
A' bhliadhna a thainig an Vivo air traigh
Bhail-a-mhuilinn.
A' bhliadhna a phos Mor Eachainn
A' bhliadhna a ghabh Calum Caimbsul an
daorach mhor
A' bhliadhna a thainig na tosgaidean rum
air a' chladach.
Cha riiig mi leas a radh nach e Mor Each-
ainn agus Calum Caimbeul na h-ainmean
ceart ; chan 'eil annta ach ainmean fuadain,
ach cha bhiodh tim air a chunntas o bhanais
Moire no o dhaorach Chaluim mur biodh
rudeigin neonach m'an timchioll. B'e an
neonachas a bha mu dhaorach Chaluim,
■ gur e fhein a rinn ainmeil i le bhi a' toiseach-
adh air na naidheachdan a bhiodh e ag
innseadh, "a' bhliadhna a ghabh mi an
daorach mhor " — Cha b'e drongair a bha 'n
Calum ach duine stuama ; b'e 'n daorach
ud a' cheud te agus an te mu dheireadh.
Na laigheadh a' ghrian air bhur feirg, agus
na tugaibh aite do'n diabhol. — Ephes.
iv. 26.
Tha droch nadur ann am boirionnaich
mar tha e anns na fir, agus air uairean tha
e 'g a nochdadh fein m'an gann a tha iad
bliadhna a dh'aois. An uair a chi thu
paisde a' diiiltadh a bhrochain a ghabhail
agus sgraing air a' caoineadh le droch
nadur agus a mhathair a' glaganaich sp^in-
nean agus gach rud eile a tha aig laimh
leis an dean i fuaim neonach a' feuchainn ri
saod a chur air a' chreutair chrosda feuch
an gabh e a bhiadh, b'fhearr dhi deiseagan
a thoirt air a mhas agus leigeil leis caoineadh
gus an sileadh e a mach as fhein a dhroch
nadur.
Ann an Colaisde bhoirionnach an Sasunn
bha te de na caileagan aig an robh a leithid
de dhroch nadur 's na'n robh i beo an linn
an Tiomnaidh Nuaidh, gu'n abradh daoine
gu robh deamhan innte. Bha i 'n a sgoilear
maith, ach air maduinn ceasnachaidh ris
an robh m.6ran an crochadh, chuir rudeigin
bharr a siiiil i, agus leis an dannarrachd agus
an droch nadur cha ghabhadh i a braiceas.
Cha robh na maighstirean-sgoile agus na
ban-mhaighstirean-sgoile air son gu'n rach-
adh i a stigh do'n t-seomar-cheasnachaidh
air stamaig fhalamh, agus chuir iad fios gu
ard-cheann a' Cholaisde a dh 'innseadh dhi
8
AN T-ARD SHEANADH
mar bha ; bean-uasal a bha an da chuid glic
agus smachdail.
Chuir i fios air a' chaileig (mu aois seachd
bliadhna deug) tighinn 'n a lathair, ach an
aite iarraidh oirre gloine bainne a ghabhail
CO dhiubh, mar bha dochas aig each a dhean-
adh i, is e a thuirt i rithe gu reidh ciuin,
" Tha mi a' cluinntinn gu bheil thu a'
trasgadh an diugh, doigh ghlic gun teagamh
air droch nadur mar tha agad-sa a cheann-
sachadh."
Cha robh an corr air a radh, ach aig uair
na dinnearach shuidh a' chaileag gu samhach
am measg chaich aig a' bhord.
Tha cuimhneachadh air m' amhghar 'na
shearbhadas agus 'na dhomblas.
— -Tuireadh leremiah.
0 chionn bhliadhnachan bha cor truagh
nan ludhach a' laighe gu trom air cridh-
eachan dhaoine caomhail anns gach diithaich
air an t-saoghal ; daoine gun duthaich, gun
dachaidh, gun saorsa ; air an iomain o
champ gu camp, gun fhios aca co an la no'n
oidhche a dh'fhaodadh iad a bhi air am mort.
Chuala an saoghal uile mu bhriiidealas na
geur-leanmhuinn a rinn Hitler agus Himm"ler
orra, ach eadhon ann an diithchannan far
an d'fhuair iad ceartas is cothrom na
b'fhearr na thug a' Ghearmailt dhaibh cha
robh an coimhearnsaich ro chairdeil riu.
A mach o America chan 'eil duthaich eile
air an t-saoghal anns an robh barrachd
gean-maith air a nochdadh dhaibh na fhuair
iad anns an duthaich so, agus a dh'aindeoin
cho neo-reusonta agus cho duUich a bhi
suas riu 's a tha buidhnean dhiubh ann am
Palestin tha Breatunn agus eaglaisean
Bhreatuinn daonnan cuimhneachail gu bheil
a' Chriosdachd uile fo fhiachan cho trom do
na h-Iudhaich 's nach biodh e uasal dhuinn
mur feuchamaid ri 'm paigheadh. Thug
an sluagh so Criosd dhuinn, agus ciod an
doigh a b'fhearr air ar fiachan a phaigheadh
na Criosd a thoirt dhaibh a ris ged chuir iad
ciil ris, agus a ghlaodh iad, Beir uainn e,
Ceus, ceus e.
An uair a bhios sinn a' leughadh anns na
paipearan-naidheachd mu shaighdearan
Breatunnach air am mort le bombs ludhach
tha e nadurra gu'm biodh eadhon daoine
aig an robh uidh ann an obair shoisgeulach
am measg nan ludhach roimhe so a' fas
goirid 'n an nadur, agus toileach dioghaltas
a dheanamh orra le'n tabhartas do'n Cho-
munn ludhach anns an eaglais a chumaU
air ais. Ach chan 'eil sin ceart no criosdail ;
chan 'eil ann ach droch spiorad an t-saoghaU,
a tha air a dhiteadh anns a' Bhiobull agus
le ar coguis. " Na toirear buaidh ort leis an
olc, ach thoir-sa buaidh air an olc leis a'
mhaith."
Tiodhlac nan ludhach dhuinne — Am Bio-
bull, agus Criosd, agus Pol, agus Peadar,
agus Eoin — agus sinne a' meas nach fhiach
an dileab sin ach tri sgillinean is bonn-a-sia
's a' bhliadhna.
An t-Ard Sheanadh
,.GED nach 'eil paipearan na sgUlinn a'
gabhail moran suim do'n eaglais chan 'eil
aobhar-gearain aice an aghaidh nam paip-
earan mora, an t- Alhannach agus Herald
Ghlaschu. Eadar an cunntas a tha iadsan
a' toirt air obair an t-Seanaidh gach la, agus
na gheibhear uimpe ann am Miosachan
Beurla na h-eaglais chan 'eil aobhar a
bheag a radh air na duilleagan Gaidhlig.
Ged nach tuiteadh na speuran ged nach
coinnicheadh an Seanadh feumaidh e coinn-
eachadh a thoirt ughdarrais do na Cleirean
agus do gach Comunn eile a tha cur ceann
ann an gnothuch air bith an ainm na h-
eaglais. Tobar an uile ughdarrais an t-Ard
Sheanadh.
Ach ged dh'fhaodas e iarraidh air an eaglais
leth-cheud mile a bharrachd a thoirt do aobhar
an t-soisgeU an diithchannan cein am bliadhna
na thug i an uiridh faodaidh an eaglais a
bhi fialaidh no spiocach mar is aUl leatha
fhein. Tha tiodhlacan an t-sluaigh an
earbsa ris na tha annta de dh'eud agus de
ghean-maith an t-soisgeil.
Cluinnidh tu daoine ag radh nach 'eil
aite an suidh ministearan, an Cleir no an
Seanadh, nach e airgiod an aon seanchas
aca — airgiod, airgiod, airgiod ; thoiribh
dhuinn, thoiribh dhuinn, thoiribh dhuinn ;
Ciod eile a bu choir dhaibh iarraidh air buUl
na h-eaglais ach a h-obair a chuideachadh
anns an aon doigh anns an teid aca air a
dheanamh, oir is e an fhirinn gur ann le'n
tiodhlacan airgid a tha a' mhor-chuid de
Chriosduidhean a' faotainn cothroim an
diugh air larnh a bhi aca ann an obair
spioradail.
Aireamh lo
1947
Glaodh a' chridhe
Tha mo chridhe agus m fheoil ag digheach gu h-ard air son an De bhed. — Salm Ixxxiv. 2.
CHAN 'eil salm eile anns a' Bhiobull as
trice a tha air ar Mean ann an aoradh na
h-eaglais na'n t-salm so, a chionn gu bheil
i a' cur ann am briathxan simplidh agus
maiseach an ionndrainn air Dia a tha ann
an cridhe mhic an duine, agus an sonas a
tha daoine a' faotainn ann an co-chomunn
Dhe an uair a bhios iad 'g a mholadh 'na
theampuU naoroh. " Is fe^rr 1^ 'n ad chilirt-
tibh na mile ; b' fhe^rr leam bhi ri dorsair-
eachd ann an tigh mo Dhe na bhi 'm ch5mh-
nuidh ann am p^illiunaibh aingidheachd."
Chan urrainn mi innseadh c6 sgriobh i,
no c'uin a bha i air a sgriobhadh, ach is
beag an call sin, oir chan e guth aon duine a
tha sinn a' cluinntinn innte ach guth na
h-eaglais agus guth a' chinne-daonna, a'
labhairt chan ann ri aon ghineal a mh^in
ach ris na ginealan uile gu deireadh an t-
saoghail.
Tha an t-salm 'g a roinn fhein 'na tri
earrannan :
(1) Rannan 1-4, far a bheil an salmadair ag
innseadh mu'n ghaol a tha aige air
tigh an Tighearna, gaol cho m6r 's
gu bheil a chridhe agus fheoil a'
fannachadh leis. Dh'fhaodadh e a
radh mar thubhairt Solamh, " tha
mi tinn le gaol."
(2) Rannan 5-8, far a bheil e ag innseadh
mu'n t-sonas agus mu'n neart a tha
Dia a' toirt d'a shluagh aig a bheil
suim d'a lagh agus d'a aitheantan.
Tha tobraichean dluth dhaibh daonnan
air an turns as am faod iad uisge
fionnar 61.
(3) Rannan 9-12, far a bheil e ag ardach-
adh nam beannachdan a gheibhear
ann an tigh an Tighearna os cionn
uile bhaoth-shtigradh an t-saoghail.
Chan 'eil aig clann an t-saoghail so
ach na plaoisg ; tha biadh anns na
cnothan a tha Dia a' toirt d'a shluagh.
" Cha chiim e maith air bith uapa-san
•a ghluaiseas gu h-ionraic."
Ionndrainn aii Dia
Is maith an comharradh e air duine air
bith gu bheil iarraidh aige air dol do'n
eaglais, agus toil a bheir innte e, ach is dona
an comharradh e gur fhe&,rr leis ceihdh na
Sabaid na bhi ag eisdeachd ri facal Dhe agus
a' seinn a chliii an comunn a shluaigh. Bha
gaol aig an t-salmadair air tigh an Tighearna
a chionn gu robh ionndrainn air Dia 'n a
chridhe. " Tha tart air m'anam an geall
air Dia, an geall air an Dia ta beo." Is
e an fhior aobhar gu bheil uiread dhaoine
an diugh a' tuiteam air falbh o'n eaglais,
agus a' leigeil aoradh Dhe agus Dia fhein
as an cuimhne, nach 'eil an ionndrainn so
idir 'n an cridhe. Ma bha i ann uaireigin,
shiolaidh i as, air a mtichadh le iarrtasan
eile a bu l^idire.
Tha moran dhaoine anns an t-saoghal a
tha dall, no bodhar, no bacach, no troich-
eanta, ach chan lu'rainnear na daoine sin
a ghabhail mar shamplairean air fior n^dur
mhic an duine, ach mar shamplairean air
am mi-nadurrachd fhein. Chan 'eil an
troich coltach ri daoine eile a chionn nach
'eil ann ach an-duine no leth-duine. Is ann
mar sin a tha na daoine aig nach 'eil ionn-
drainn 'n an cridhe air Dia, oir tha an
cinneadh-daonna uile a' togail fianuis gu
bheU e nadurra do mhac an duine a bhi ag
iarraidh co-chomunn a bhi aige ri Dia.
ShaoHeadh tu gu bheil gu leoir de nithean
maithe anns an t-saoghal a riaraicheadh
cridhe an duine a mach o Dhia, agus
theagamh gu'n riaraich na nithean sin a
chridhe car greis, ach luath no mall thig
e thuige fhein, agus cuimhnichidh e air Dia.
Mar dubhairt Augustine, " Cha bhi cridhe
an duine aig fois gus am f aigh e f ois ann an
Dia." " Tha cridhe an duine," arsa fear
de na seann diadhairean, " tri-oisinneach
agus an saoghal cruinn, agus ged chuireadh
tu an saoghal uUe ann an cridhe an duine
bhiodh falamhachd ann." Bhitheadh, a
chionn nach robh Dia ann. " Pill, 0 m'
anam, gu d' shuaimhneas."
Dia ann an Criosd
Anns a h-uite duthaich fo'n ghrein tha
daoine a' sineadh a mach an lamhan anns an
dorchadas feuch am faigh iad eolas air an
Ti Mhor a tha 'g a fholach fhein anns an
duibhre, agus an glaodh agus an iirnuigh so
GLAODH A' CHRIDHE
'n an cridhe, " Och gun fhios agam c' aite
am faighinn esan, agus gu 'n tiginn a dh'
ionnsuidh 'aite." Tha e maith do dhaoine
gu'm biodh iad a' deanamh aoraidh do
Dhia eadhon ged nach biodh eolas aca air,
oir is e Dia ar n-athair, a rinn an saoghal,
Tighearna neimh agus na talmhainn, a tha
toirt beatha agus anail do na h-uile, agus
nach 'eil fada o gach aon againn, oir annsan
tha sinn beo, agus is sinn a chlann, a chruth-
aich e chum cliii a ghloire fein.
Dh' fhoUlsich an t-Athair siorruidh e fein
'n a Mhac, a shonraich e a thoirt breith air
an t-saoghal ann am fireantachd, a tha nis
air a shearmonachadh leis an eaglais, a
ghairm e gu bhi 'n a fianuis dha, air chor
agus nach 'eil lethsgeul againn a bhi aineolach
air Dia, no a' deanamh aoraidh do Dhia
Neo- Aithnichte mar rinn muinntir na h-
Aithne, do bhrigh gu'n do rinn e a nadur,
agus a riltntean, agus a chumhachd, agus a
ghradh, follaiseach ann an losa Criosd.
Is e Criosd, ma ta, aran na beatha agus
an t-uisge beo, a chionn gur ann trid-san a
fhreagair Dia glaodh agus iirnuigh a' chinne-
daonna, agus a riaraich e an ionndrainn
air fein a tha ann an cridheachan dhaoine.
Ma bu mhaith leinn an t-sith agus an
fhois agus an sonas a bhi againn a tha sinn
ag iarraidh agus a' gealltainn dhuinn fhein,
feumaidh siim ar cridhe a shuidheachadh
air na nithean as fhearr agus is airde anns an
t-saoghal, agus is e an aon ni no neach as
fhearr anns an t-saoghal so, losa Criosd,
maiseach agus iomlan 'n a dhaonnachd,
maiseach 'n a bheatha, maiseach agus
rioghail an uair a chuir iad an crim-droighinn
air a cheann agus a dh' fhuiling e bas a'
chroinn-cheusaidh air son peacadh an t-
saoghail. Am facas no an cualas riamh air
thalamh rud eile no sgeul eile cho iongantach
no cho glormhor ri beatha Chriosd agus ri
sgeul an t-soisgeil, Dia a' dearbhadh a
ghraidh do dhaoine le bas a mhic, agus 'g
am beannachadh leis gach uile bheannachd
spioradail, — reite ris fhein, maitheanas
peacaidh, sith nach urrainn an saoghal a
thoirt dhaibh no a thoht bhuapa, agus
dochas nach sgarar iad gu brath o'n t-
Slanuighear anns an do chreid iad ?
Le Dia agus le Criosd a bhi againn bidh
gach uile ni maith eUe againn, ach gun Dia
agus gun Chriosd bidh sinn mar a' mhuir
bhuairte nach urrainn a bhi aig fois. Na'n
robh tuigse againn air an t-sonas a tha Dia
a' tairgsinn dhuinn ann an Criosd ghabh-
amaid ri tiodhlac a ghraidh le ar da laimh,
oir is fhearr a choibhneas-graidh-san na'n
t-6r, " Is beannaichte an sluagh d' an Dia
an Tighearna." Tha ulaidh aca as fhearr
na sonas, fois as naoimhe agus as maireann-
aiche na aoibhneas, agus ni-eigin de lanachd
na beatha a tha anns an Ti Uile-bheannaichte
fhein.
Aoibhneas an luchd-turuis
Bha uiread gaoil aig an fhear a sgriobh
an t-salm so air tigh an Tighearna 's gu
robh farmad aige ris na gobhlain-gaoithe
agus na h-eoin bheaga eile a bhiodh a'nead-
achadh anns na tuill os cionn an ard-doruis
agus fo'n anainn. Chan fhaigheadh esan
dol ann ach aig amannan agus uairean
sonruichte, ach dh' fhaodadh iadsan f antuinn
ann fad na h-tiine. " Is beannaichte iadsan
a tha 'n an cdmhnuidh 'n ad thigh-sa," Ach
leis an ath sgriob d'a pheann tha e ag
radh nach e mhain gur daoine sona iadsan
a tha 'n an comhnuidh ann an tigh an
Tighearna, ach gur sona cuideachd iadsan
aig a bheil iarraidh air dol ann agus a bha
a' deanamh oidhirp air dol ann.
Chan 'eil teagamh nach ann air na daoine
a bhiodh a' dol suas gu lerusalem as gach
cearn de'n diithaich a choimhead laithean-
feille a bha e a' smuaineachadh. Air uairean
bha rathad Ghlinn-Bhaca cunnartach agus
sgitheil, ach bu bheag aca sgiths no cunnart
an uair a chuimhnicheadh iad gu robh iad
a' dol suas do'n teampuU naomh, agus
thigeadh neart ur 'n an casan agus sprachd
'n an ceum an uair a chitheadh iad beanntan
lerusalem a' tighinn 's an t-sealladh.
Sior-ghluaisidh iad mar sin gun sgiths,
A' dol o neart gu neart ;
An Sion nochdar iad fadheoidh,
An lathair Dhe ham feart.
So aon de na Sailm anns a' bheil am BiobuU
Gaidhlig a bha air a cheartachadh an 1902
air thoiseach air an t-seana Bhiobull Gaidhlig.
Tha e 'g a chur mar so — " aig am bheil na
rathaidean-mora gu Sion 'n an cridhe
a' dol troimh ghleann Bhaca. ni iad e 'n a
aite thobraichean ; seadh comhdaichidh an
t-uisge trath e le beannachdan." B' fhearr
learn a bhi aig an stairsnich ann an tigh mo
Dhe . . . ."
Gleann nan deur
Cha mhor nach 'eil uiread ainmean air a'
ghleann ud 's a tha air an naosg ; Gleann
Bhaca, Gleann a'chaoinidh, Gleann nan deur,
agus is ann o'n fhear mu dheireadh a dh'
ionnsaich daoine an droch chleachdadh, a bhi
bruidhinn air a bheatha^-so agus air an t-
saoghal so mar ghleann nan deur. Chan 'eil
teagamh nach 'eil deoir agus bron agus
trioblaid ann an crannchur dhaoine air
A^NS A' CHATHAIR
thalamh, ach tha sonas agus solas agus
aoibhneas ann cuideachd, agus bhiodh e
cearr djiuinii a bhi ag osnaich agus a' sileadh
dheur nuair bu choir dhuinn a bhi moladh
Dhe . An uair a thig camadh 'n ad chrannchur
tha ar n-Athair caomhail dluth dhuit, agus
comh-fhulangas aige riut 'n ad uile amhghar,
aoh chan e toil Dhe gu'n suidheadh tu uile
laithean do bheatha ag ochanaich agus a'
caoidh ; is e toil Dhe gu'n tugadh comh-
fhurtachd Fhacail neart d'ad chridhe; gu'n
tiormaicheadh tu do dheoir, agus gu'n
rachadh tu air t' ais gu d'obair agus gu
companas do bhraithrean mar neach a bha
maille ris fhdin.
Aon ni a mhiannaich mi o Dhia,
gu minic iarram e,
A bhi a'm' chdmhnuidh feadh mo la
an tigh 's an aros Dhe.
Anns a' Chathair
ANN am feasgar mo laithean tha aithreachas
orm gu'n d'fhag mi gun deanamh rud no
dha a bha aon uair 'n am inntinn a dheanamh,
ach anns an do chuir mi dail cho fada 's
gu bheil e nis ro anmoch t6isea.chadh orra,
ged nach biodh e duilich dhomh na clachan-
togail a tharruing as mo chuimhne. Tha
aithreachas orm nach do sgriobh mi ann an
Gaidhlig leabhran beag boidheach agus
dealbhan ann, a bhiodh air a leughadh le
balaich agus oigridh eile anns a' Ghaidh-
ealtachd, ag innseadh dhaibh mu dhaoine
gaisgeil agus cruadalach air nach.robh eagal
am beatha a chur an cunnart, no am bodhaig
a , sharuchadh.
Sin an seorsa dhaoine as fhiach dhuit
eolas a chur orra, oir is iad salann na talmh-
ainn, daoine a tha ,an gniomharan agus an
gaisgealachd a' cumail beo anns an t-saoghal
an creideamh agus an dearbhachd gu bheil
ni-eigin ann am mac an duine a tha os cionn
an t-saoghail so.
Ged nach do sgriobh mise an leabhran so,
nach maith a dh'fhaodadh an Comunn
Gaidhealach ceann a chur anns an obair !
Tha gu leoir a dh'airgiod aca, tha gu leoir
a dh'oigridh aca fo an sgiathan, agus tha
gu leoir de dhaoine aca a b'urrainn an obair
a dheanamh. Tha iad daonnan a' caoidh
gu bheil aobhar na Gaidhhg air a chumail
air ais leis nach 'eil leabhraichean againn 'n
ar cainnt fhein a bheathaicheas inntinn na
h-6igridh. Gu de is motha le balaich
Ghaidhealach an diugh ciod a thuirt Alasdair
Gearr, no Mac Rath Mor, no DomhnuUach
na Toiseachd, no Tormod Mac Leoid ; is
fhearr leo, agus is fhearr dhaibh, a bhi
leughadh mu Nansen, agus Caiptean Scott,
agus Amundsen, agus Eideard Wilson, agus
daoine eile de'n t- seorsa sin, a dh'f hulling
cruad,al air ghaol ni-eigin a dheanamh a bha
iad an diiil a b 'fhiach a dheanamh. Ann am
fear d'a leabhraichean sgriobh Comanndair
Peary mar so, " Lean mi orm gun sgiths
a chionn gu robh mi daonrian cinnteach
'n am chridhe fhein gu robh mi air cheann
gnothuich a b'urrainn dhomh a thoirt gu
crich, agus nach biodh m 'inntinn aig fois
gu brath mur gabhainn os laimh e."
Saothair agus stri
Tha uiread astair eadar duine gaisgeil
agus gealtaire 's a tha eadar an solus agus
an dorchadas, eadar beatha agus bas. Cha
robh gealtaire riamh 'n a dhuine maith,
agus cha mho a gheibhear gaisgealachd ann
an droch dhaoine. Cuimhnich, a leughadair,
nach 'eil saighdearan no tapaid air m' aire
anns an t-seanchas so ; tha fhios agam gle
mhaith gu bheil euchdan gaisgeil air an
deanamh ann am full theth le daoine nach
b'urrainn dhuit a radh umpa gur daoine
maith iad. Chualas mu dhuine a choisinn
V.G. a bhiodh a' baaladh na mnatha. Ach
tha cogadh is tapaid, agus an saoghal d'am
buin iad, an taobh a muigh d'am sheanchas
an drasd, oir is ann air a' ghaisgealachd a tha
ri fhaicinn ann am beatha dhaoine a tha
'g an smachdachadh fein air son aobhar
uasal air chor-eigin a bu mhaith leam
bruidhinn.
Ged nach urrainn sinne a radh le cinnt
(oir is ann aige fein a mhain a tha fhios)
car son a chuir Dia do'n t-saoghal sinn,
no car son a thug e dhuinn ar beatha, tha
aobhar againn a bhi creidsinn gu bheil ar
laithean air thalamh 'g ar n-oileanachadh,
agus 'g ar n-ullachadh, agus 'g ar dearbhadh,
air son an ath cheum d'ar beatha ann an
saoghal eile. Agus gus an t-oileanachadh
sin a thoirt dhuinn, agus an dearbhadh sin
a chur oirnn, shonraich Dia gu'm biodh
saothair agus stri agus fulangas a' tachairt
oirnn gach ceum d'ar beatha. Buinidh
saothair agus stri do bheatha mhic an duine
cho cinnteach ri eirigh is laighe na greine,
agus an aite bhi duilich gu'm buin is ann
bu choir dhuinn Dia a mholadh air an son,
oir tha iad a' criathradh dhaoine agus a'
dealachadh dhaoine gaisgeil o na boganaich.
ANNS A' CHATHAIR
Is eigin gu'm bi seotachan agus boganaich
agus gealtairean agus luimdairean anns an
t-saoghal, ach is an-aoibhinn do'n t-saoghal
ma dh'fhasas iad na's lionmhoire na tha iad
cbeana, oir tha feum aig an t-saoghal an
diugh air daoine laidir cruadalach aig a
bheil earbsa annta fhein agus air nach 'eil-
eagal roimh fhuachd, no roimh obair, no
roimh chunnart, no roimh bheachdan am
braithrean ; daoine nach teid a null no a
nail o'n chtirsa a tha 'g an toirt a dh'ionnsuidh
a' chinn-uidhe a chtiir iad romhpa, ach a
leanas orra, biodh an t-slighe reidh no cas,
cho seasmhach ri Creag Ealasaid ; faidh-
idinneach, sunndach, coibhneU.
Turus Chaiptein Scott
Anns na laithean so, 'nuair tha nithean
a bha sinn a' saoilsinn maireannach air an
crathadh mar nach robh annta ach faoin-
sgeul, bhiodh e maith do dhaoine oga eolas
a chur air leithidean Chaiptein Scott, agus
Eideard Wilson, agus an companaich, a
bhasaich anns an t-sneachd air an turus
air an deachaidh iad a dh'iarraidh cridhe
na h-Airde Deas, daoine a chaidh le'n toil
fhein troimh ghabhaidhean eagaUach gun
ghearan, gun mheatachadh, gun bhoilich.
Am b'urrainn balach air bith dealbh a
b'fhearr a chumail 'n a iimtinn 'n a oige
na'n tigh-beag-canabhais ud 'n a sheasamh
anns an t-sneachd air beanntan onrachdach
na deigh, agus ceathrar dhaoine gaisgeil
ann a' feitheamh ris a' bhas, fann le acras
agus meilichte le fuachd, ach gun fhacal cas
no crosda eatorra, no gearan, no ciiichran.
Ann an aon seagh bha iad mi-shealbhach,
oir cha do sheas sgioba dhaoine air clar
luinge riamh a b'fhearr na na daoine a sheol
le Caiptean Scott anns an Discovery an 1901
agus anns an Terra Nova an 1910, iad uile
laidir 'n am bodhaig agus. uasal 'n an n^dur
agus cuid dhiubh aig an robh sgoil agus eolas
a bha cho comharraichte ris na t^lantan
eile a bha aca. Bha Caiptean Scott fhein
air uidheamachadh air son na h-oibre a bha
e air a ceann na b'fhearr na duine eile am
Breatunn, oir b'aithne dha cuantan na h-
Antarctic mar is aithne do Seton Gordon
beanntan agus monaidhean an Eilein Sgith-
eanaich, agus bha gach ceum de'n turus,
agus gach car de'n obair a chuir e roimhe a
dheanamh air a chur an ordugh roimh laimh
cho curamach 's ged bu chomanndair airm
e ag uUachadh air son baiteil. B'e Eideard
Wilson fear a dheis-l^imhe, duine anns an
robh uaisle nadurra, agus aig an robh a
bhuaidh so air daoine eile, nach b'urrainn
dhaibh rud leibideach a radh no dheanamh
'n a lathair.
Am agus tuiteamas
Ach bha an turus mi-shealbhach o'n 1^
a bhuail stoirm ghabhaidh iad an deidh
dhaibh New Zealand fh^gail, stoirm a theab
an Terra Nova a chux do'n ghrinneal. Chan
'eil mi a' ciallachadh gu'n deachaidh ctiisean
'n an aghaidh gu buileach ; chan 'eil idir,
oir rinn iad obair rohor agus obair mhaith ;
chruinnich iad eolas agus fiosrachadh mu
Thir agus mu Chuan an t-sneachd a lionadh
moran leabhraichean, eolas a bha ur do
luchd-ealain agus do luchd-sgil, agus a tha
nis air a chunntas fiachail. Ach an drasd
's a ris bha tubaistean beaga a' tachairt
dhaibh, nach robh iad a' saoilsinn gu'm
b'fhiach iad a bhi bruidhhm umpa aig an
am, ach a bha 'g an cumail air an ais, agus
ann an reis ri uine agus ri sid cha mhaith
dhuit leth-latha, no idir idir seachduin a
chall.
Mar tha am fear a sgriobh leabhar Eccles-
iastes ag radh, " Chan ann do na daoine
luath tha an reis, no do na daoine treun an
cath, ach tachraidh am agus tuiteamas
dhaibh uile." Aig an am anns an robh
Caiptean Scott a' cothachadh ri droch shid
agus ri sneachd ag iarraidh gu Maide-cirin
na h-^irde deas, bha Amundsen agus sgioba
Lochlannach air a' cheart thurus. Ach ged
nach robh Amundsen agus a dhaoine na
b'fhearr na Scott agus a dhaoine fh^in bha
an Sealbh fabharach riu agus dh'fhosgail
e rathad reidh romhpa. Rainig iad an
ceann-uidhe air an t-seathamh la de Decem-
ber agus thill iad air an ais gun duine a chall,
an deidh dhaibh bratach Lochlainn a chur
suas air slat-chaoil.
Cha do r^inig Scott agus a chompanaich
gus an t-seachdamh la deug de lanuari,
la a bha a' ghaoth cho ard agus cho biorach,
agus am fuachd cho searbh, 's gu'n do reoth
an sronan agus "an lamhan ged bha iad air
an deagh chomhdach.
Ach ged bha Amundsen air thoiseach orra,
chan ann air Amundsen no Shackleton a
chuimhnicheas daoine an diugh an tiair a
bhios iad a' bruidhinn air an Antarctic ach
air Caiptean Scott, oir is e an obair chtiramach
a rinn esan fad d^ gheamhradh air beanntan
an t-sneachd a thug do chach eolas a bha
feumail dhaibh. Ma's maith mo chuimhne
bu shuarach an t-astar a bha eadar an
rathad a ghabh Amundsen agus an rathad
a ghabh Scott gu muUach na h-airde-deas,
ach ged thachair deagh shid air Amundsen
agus a bha Dia fabharach ris, dhealbh e
inneal-bais an aghaidh ch^ich, gaoth gharg,
agus cur sneachd, agus tiugh-dhorchadas,
agus clach-mheallain. Sin agad mar tha ar
beatha ; dithis dhaoine air a' mhachair,
NA H-AINGLEAN—
aon diubh air a ghabhail agus am fear eile
air fhagaU.
Pailliun dnrachdach
An uair a bha Scott agus a chompanaich
mar aona mhile deug do'n phollaig anns an
d' fh^g iad tunna bidh a bhiodh romhpa
air an tilleadh, sheid doinionn eagallach le
cur agus cathadh sneachd a mhair naoi
laithean. Chuir am. fuachd agus an t-acras
crioch orra, agus naoi miosan 'n a dheidh
sin fhuair an fheadhainn a chaidh a mach
'g an siubhal an cuirp fo'n chanabhas, air
a thiodhlacadh fo'n t-sneachd.
So an litir mu dheireadh a sgriobh Eideard
Wilson dhachaidJi (tha mi cinnteach gur
h-aithne dhuibh uile na facail mu dheireadh
a sgriobh Scott).
" A bhean ghaolach,
0 chionn sheachduinean cha do sgriobh
mi dad 'n am leabhar-la, oir tha ciiisean
air dol 'n ar n-aghaidh, is chan 'eil e furasda
dhomh sgriobhadh. Tha an aimsir searbh ;
tha Scott 'n a shineadh agus a chasan reota.
Tha Bowers agus mise a' dol a dh'fheuchainn
ri cothachadh ris an stoirm feuch an ruig
sinn a' Phollag anns am bbeil am biadh.
Tha amharus agam gu'n tuit mi agus gu'n
caidil mi anns an t-siieachd. Ach cum
thusa, a luaidh, do chridhe agus do mhisneach
suas. Dia a bhi maUle riut an uair a bhios
mise air falbh. Coinnichidh sinn fhathast,
oir mar tha ar gaol do chach a cheile laidir
agus mUis tha ar gaol do Dhia laidir cuid-
eachd. Thug sinn oidhirp air nithean mora
a dheanamh, ach ged nach teid againn air
ar beatha a thoirt as an tir so, rainig sinn
ar ceann-uidhe, agus chan 'eU aithreachas
orm ach a mhain gu'm bi thusa, a luaidh,
'g am ionndrainn agus gu'm bi thu fo bhron
an uair a bu mhaith leam thu bhi sona.
Beannachd leat, a luaidh, tha mo ghaol
dhuit 'n a theine bed 'n am chridhe."
Na h-ainglean
Cuideachd mhor a dh' armailtean n^imh, a'
moladh Dhe
A THAOBH nan ainglean tha a' mhor-chuid
de dhaoine an diugh mar bha na Sadusaich
nach robh a' creidsinn gu bheil aingeal no
spiorad ann. Tha iad a' smuaineachadh
umpa mar bhios iad a' smuaineachadh air
na sithichean, nach 'eil annta ach creideamh
boidheach leanabail a bha aig daoine ann an
6g-mhaduinn an t-saoghail, ach as a bheil
iad a nis air tks a mach mar a dh'fhasas
balaich a mach as an aodach. Tha iad
cinnteach gu'n do chuir an sgoil agus luchd-
ealain agus Mathematics crioch air na h-
ainglean mar a chuireas eirigh na greine
crioch air dorchadas na h-oidhche. Ach
CQ aige a tha fhios nac]|. bi an stiilean fhein
air am fosgladh fhathast agus nach bi cho
beag fiamh orra roimh 'n fhacal Aingeal
's a tha aca roimh na facail Tangent, Co-
secant, Cosine ? — ^facail a tha dhomhsa mar
fhaoin-sgeul (ged nach 'eil mi uile gu leir
gun ttir) ach a tha dhaibh-san naomh a
chionn gu bheil iad air an treorachadh led
a dh' ionnsuidh na firinn. Chan 'eil de
mhughadh eadar na h-Ainglean agus Mathe-
matics ach gu'n toir creideamh anns na h-
ainglean gu Dia thu, Cruithear neimh agus
na talmhainn agus gu'n toir creideamh
ann am Mathematics a dh' ionnsuidh na
firinn thu, an fhirinn thioram agus lom.
Anns a' Choncordance a bhios mise ag
uisneachadh tha Aingeal no Ainglean air
an ainmeachadh corr agus da cheud agus
ceithir fichead uair, agus ged nach 'eil mi a'
tuigsinn no a' leth-thuigsinn na tha am
BiobuU ag radh umpa tha mi a' creidsinn
nach do sgriobh na daoine naomh a sgriobh
am BiobuU aon fhacal nach robh air a thoirt
dhaibh le spiorad naomh an Tighearna a bha
'g a fhoillseachadh fein dhaibh. Mar sin
cha bhiodh ainglean air an ainmeachadh da
cheud agus ceithir fichead uair anns a'
Bhiobull mur biodh iad ann^ agus mur biodh
iad da-rireadh 'n an spioradan - frithealaidh
do Dhia anns an fhoillseachadh a tha e
a' deanamh air fhein troimh na Hnntean.
An riochd duine
Chan 'eil iomradh anns a' Bhiobull gu'n
do chruthaich Dia ainglean, agus cha mho
a tha iad air an samhlachadh mar chreutair-
ean air a bheil sgiathan ged bhios na baird
agus na dealbhadairean a' cur sgiathan orra,
agus ged bha sgiathan air na seraphim a
chunnaic Isaiah anns an teampuU. Ach
cha robh an sin ach sealladh, no taisbeanadh,
a dh'fhiosraich e 'n a inntinn fhein. Mar
is trice tha ainglean air an riochdachadh
mar dhaoine agus tha fhios againn gle
m-haith gu'n d' thainig spioradan-frith-
ealaidh Dhe thugainn ^air tiairean ann an
riochd duine, duine glic agus bl^th aig an
robh co-fhaireachduijm ruinn 'n ar n-
anmhuinneachd. Tha na h-ainglean air
labhairt umpa anns an t-Seann Tiomnadh
mar gu'n labhradh tu mu dhuine, a' cois-
eachd, a' bruidhinn, a' breith air laimh air
daoine, ag itheadh agus ag 61. Ged nach
'efl am Biobull 'g a radh air a cheann tha
6 '
A' BHAN-PHRIONNSA AGUS AN GUILBNEACH
e coltach gur e an t-aingeal fhein a' bhruich
air a' ghriosaich, a' bhreacag a thug e do
Eliah. No an e ise a bh'ann ?
Ach is e an t-aingeal as trice a thachras
ort anns a' Bhiobull " aingeal an Tigh-
earna." Tlia e duilich an da rud a chumail
dealaichte, teachdaire an Tighearna ann an
riochd duine, agus teachdaire an Tighearna
ann an riochd creutair neamhaidh (cho
duilich 's nach gabh e deanamh) ach an uair
a leughas tu rud mar so, " Thubhairt aingfeal
an Tighearna ri la cob ann an aisling, Is mise
Dia Bheteil, far an do bhoidich thu dhomh
boid, imich as an tir so, agus pill gu tir do
dhilsean," tuigidh" tu gur e aingeal an
Tighearna Dia fhein, Dia 'g a fhoillseachadh
fhein agus a' labhairt ri daoine ann am
bruadar, no ann an taisbeanadh, no ann an
aon de na doighean eile anns an d'fhoillsich
e e fein do'n t-saoghal roimh theachd
Chriosd.
Feachd neimh
Tha seorsa eile a dh'ainglean a' tachairt
oirnn anns a' Bhiobull, do nach 'eil e furasda
ainm no coslas no cumadh, a thabhairt ;
ciiirteirean neimh, gillean-frithealaidh leho-
vah, airmailtean naomh a ni a thoil. Tha
iad so air an ainmeachadh los gu'm faiccadh
agus gu'n tuigeadh daoine oirdhearcas agus
cumhachd agus morachd agus gloir an Ti
Naoimh air a Chaithir Rioghail.
Chan 'eil co-ionannachd air neamh na's
mo na tha air thalamh ; tha ainglean agus
ard-ainglean ann. Gabriel agus Michael agus
feachd gun ainm, ach co dhiubh a tha iad
ann an sreath iosal no anns an t-sreath as
^irde, tha fhios aca gu bheil iad cho fada
gearr air Dia ann an naomhachd 's gu'n
crom iad an cinn agus gu'm folaich iad an
gnuis 'n a lathair. Naomh, naomh, naomh,
tha an Dia a chruthaich sinn agus a shaor
sinn ; tha neamh agus an talamh uile Ian
d'a ghloir.
M'an sguir mi, bu mhaith leam an aon
fhacal so a radh, chan ann o ughdarras a'
Bhiobuill ach o m' fhiosrachadh agus o m'
fhaireachduin fhein, gur e na nithean a
chum creideamh anns na h-ainglean bco ann
am chridhe, na neoil, na reultan, agus mo
mh^thair ; ainglean nan speur agus aingeal
an teallaich. Ma tha e leanabail do dhuine
a bhi creidsinn ann an ainglean tha mi
fhathast cho leanabail 's a bha mi 'n am
sheachd bliadhna agus chan'eU de Mhathe-
matics ann an ceann Einstein na dheanadh
Sadusach dhiom.
Ma tha thu eolach anns a' Bhiobull theid
agad air na ceistean so a fhreagairt.
1. Gu de thuirt an t-aingeal ri Peadar an
oidhche a thug e mach as a' phriosan
e ? Agus gu de thuirt Peadar an uair
a thainig e 'g a ionnsuidh fhein ?
2. Co an t-aingeal a rinn deasboireachd ri
Satan agus a chathaich 'n a aghaidh ?
• 3. Co r is a thuirt aingeal Dhe, Gabh an
fheoil agus na breacagan neo-ghoir-
tichte, agus cuir iad air a' charraig so,
agus taom a mach an siigh ?
4. Gu de an coslas a bha air an aingeajl a
charuich a' chlach o dhorus na h-
uaighe air maduinn na h-aiseirigh ?
5. Co ris a thuirt aingeal, Tha an Tighearna
maille riut, a dhuine threin ann an
neart ?
6. C'aite an robh Pol an uair a thuirt
aingeal Dhe ris, A Phoil, na biodh
eagal ort ?
7. Gu de na turusan air an an do chuir
Dia an t-aingeal Gabriel ?
8. Co na boirionnaich d'an d' innis aingeal
gu'm biodh leanabh mic aca ?
9. C'aite a bheil e sgriobhta, Bheir e aithne
d'a ainglibh mu d' thimchioll ?
10. C'uin agu-i c'aite a fhritheil ainglean do
Chriosd ? Agus co ris a thubhairt
Criosd, 'Na dheidh so chi sibh neamh
fosgailte agus ainglean Dhe a' dol suas
agus a' teachd a nuas air Mac an
duine ? •
11. Ciod an sgeul o'n talamh a bheir aoibh-
neas do na h-ainglean air neamh ?
12. Ma thuirt aingeal an Tighearna ri
Philip, Eirich agus imich .chum na
h-airde deas, agus ma tha am facal
a la-bhrjodh le ainglean seasmhach
nach 'eil an t-am againne ann an
eaglais na h-Alba aithne Chriosd a
ghabhail gu cridhe agus an' soisgeul
a shearmonachadh anns gach tir.
A' bhan-Phrionnsa agus an guilbneach
GED a chunnaic mi a' bhana»Phrionnsa
Ealasaid an uair a bha i ann an Dun-eideann
o chionn ghoirid, cha chuala mi i a' bruidhinn.
ach tha iad ag rcidh nach bi i ua-r air bith
a' leughadh oraidean a bha air an sgriobhadh
le seirbhisich no cleirich a h-athar agus air
AIG AN UINKEIG
an cur 'n a laimh, ach gxi'm bi i a' bruidhinn
as a ceann fhein agus 'n a cainnt fhein. Tha
so furasda a chreidsinn, oir ann an te de na
h-6raidean beaga laghach a thug i seachad
thaihig i thairis air an toileachadh a bheir-
eadh guileag thiamhaidh a' ghuilbnich dhi
air an t-sliabh. Tha eun no dha aig a bheil
guileag thiamhaidh air an t-sliabh, ach chan
'eil gin eile a dh' fhanas an guileag aca cho
fada 'n ad chluais agus 'n ad chridhe ri
glaodh muladach a' ghuilbnich, no na
cnotaig mar a theirear rithe ann an cuid a
dh'aitean. Ann an eilean Samoa air taobh
thall an t-saoghail, far an robh faile blath
is ciibhraidh na Pacific 'g a chur 'n a chadal,
bhiodh R. L. Stevenson 'n a bhruadair a'
dol air ais a dh' Albainn, a' cluinntinn guileag
thiamhadh a' ghuilbnich, agus a' faireach-
duinn gaoth ghlan a' mhonaidh air aodann,
" An sin dhiiisg mi agus bha fhios agam gu'm
bu bhruadar a bha ann."
Sgriobh Albannach eile, duine a b'fhearr
agus a bu ghaolaiche na R. L. Stevesnon,
Raibeart Burns, " Gach uair a chluinneas
mi fead a' ghuilbnich air la samhraidh, no
sgiathalaich is feadaireachd buaile fheadagan
air maduinn Fhoghair, tha m'anam a' leum
an taobh a stigh dhiom mar gu'm biodh
e air a sheideadh suas le teine beo na
b^rdachd."
Gu ma fada a bhios an guilbneach a' toirt
solais do nighean an righ an uair a bhios
i fhein agus JVtghr Mount batten a' teicheadh
air falbh o'n chuideachd eile am Baile-
mhoireil, a dhol suas do'n mhonadh a dh',
eisdeachd ris na h-eoin, agus a' bruidhinn ri
cheile anns a' chainnt as sine air an t-
saoghal, cainnt a tha aig na h-eoin cho math
ris na daoine.
Anns an duthaich bheannaichte so tha
am monadh agus am margadh dltith d'a
cheile ; ann an uine ghoirid f aodaidh tu
margadh an t-salainn agus iipraid an t-
saoghail fhagail agus a bhi leat fhein air a'
bheinn no air an t-sliabh no air a' mhonadh,
cho onrachdach 's ged nach biodh duine eile
anns an t-saoghal ach thu fhein. Chan 'eil
agad ach mile no dha a choiseachd, no coig
ceud troigh a dhireadh, is tha thu ann am
Parras, far am faod thu guth do Chruitheir
a chluinntinn, chan ann a mh^in ann am
fionnarachd an fheasgair ach air a' mheadhon-
1^. Tha gaol aig cuid de dhaoine air samh-
char agus onrachdas a chionn gu'n toir e
dhaibh cothrom air smuaineachadh, ach tha
gaol aig daoine eile air a bhi ann an cuideachd
dhaoine, a chionn gu'n ciim e iad o bhi a'
smuaineachadh .
Tha e maith do dhuine leigeil 'n a shineadh
air a dhruim air an talamh gus am fairich
e gur ann as an talamh a th^inig e, agus gur
ann de chuideachd nan creutairean eile a
tha e. Tha sinn a' deanamh uaill as an
tighearnas a tha aig mac an duine thairis
air na creutairean a smachdaich e agus a
cheannsaich e gu buannachd dha fhein.
Ach CO aige tha fhios ciod a tha ann an
ceann eich ? No ciod a tha mart a' cnuas-
achadh air an uair a bhios i a' cnamh a cir.
Ged nach urrainn cii Laideann a sgriobhadh
(ach a mhain Laideann nan con) theid aige
air rudan eile e dheanamh a tha os cionn
ar n-eolais-ne agus ar tuigse. Tha buadhan
aige as airde na gin a tha againne ach tha
an d^ sheorsa bhuadhan de'n aon ghne,
air chor agus gur braithrean sinn uile, clann
an aon Athar, a' tarruing ar beatha agus ar,
solais as an aon tobar. Bu bheag a shaoil
an guilbneach ud gu'n rachadh fuaim a
feadaireachd a mach air feadh na tire uile,
agus gu'm biodh nighean an righ a' cuimh-
neachadh oirre air sr^idean cruaidh Dhtm-
eideann.
Aig an Uinneig
An t-Urramach D. I. MacDhonnchaidh.
CHAOCHAIL am ministear dileas agus an
duine laghach so ann am meadhon an t-
samhraidh. Rugadh e an sgir an t-Sratha
's an Eilean Sgitheanach ; bha e air oilean-
achadh an Oilthigh Ghlaschu, agus an deidh
dha a bhi greis 'n a fhear-cuideachaidh an
Cill-Bhrianain, an Inbhir-gharaidh, an
Ceann-Ghearrloch, agus an Alexandria, bha
e air a shuidheachadh ann an Ditira an 1903,
far an do chriochnaich e a mhinistrealachd
agus a l^ithean. Cha chuala mi riamh gu
robh iarraidh aige air Diiira fhagail. Bha
e tri fichead 's a seachd deug.
Aig aon am bha Ditira 'n a sgir mhor ;
aireamh mhor a dh'eileanan innte, agus
daoine ann an naoi dhiubh ; Sgarba, Col-
bhasa, Lunga, Giogha, Cara, na h-Eileacha
naomh. Anns na h-eileanan sin tha iomadh
cuimhneachan air Calum-cille ri fhaicinn
agus ri chluinntinn fhathast, agus tha e air
a radh gur ann air Eileacha Naomh. a tha a
mh^thair tiodhlaichte. Cha robh sgir Cholb-
hasa air a dealachadh ri Ditira gu 1861.
Ged tha He mor maith tha muinntir He an
eisiomail Dhiura, oir is e beanntan Dhiura
a tha cur maise air He. 0 thaobh no dhk
thig iad ort mar gu'm b'ann do He a bhuin-
eadh iad.
Ceithir duine deug teaghlaich
Anns an aon 1^ o chionn ghoirid chunnaic
mi d^ rud anns na paipearan-naidheachd
8
AIG AN UINNEIG
(chan ann 's an aon phaipear a bha iad) as
fhiach an cur sios aix an duilleig so taobh
ri taobh — (1) iomradh air duine a dh'fhag
cuid mhaith airgid ach a shiubhail gun a
thiomnadh a dheanamh. Cha robh bean
no teaghlach aige, agus ma b'fhior na bha
anns a' phaipear bha e gu maith onrachdach,
oir chuir e fhein agus a dhaimhich a mach
air a cheile, agus cha robh dol no tighinn
eatorra. Ach a cheart cho luath 's a'
thoisich laghaireachd nau'n tiomnadh
thainig ceitMr deug dhiubh am follais, a'
tagradh cairdeis ri duine ris nach do bhruidh-
inn cuid dhiubh riamh ; (2) iomradh air
croitear ann an Torr an Eas an Srath Fhari-
gaig aig a bheil ceithir deug de chloinn, a'
chuid mhor dhiubh fhathast anns an sgoil.
Bha dealbh an teaghlaich so anns a' phaipear,
clann ghrinn air a bheil coslas na slainte,
agus am parantan a' sealltainn cho ogail
's nach cuireadh e ionghnadh ort ged bhiodh
ceithir no coig eile aca fhatliast.
Tha an teaghlach uile slan fallain ; cha
robh dragh air bith aca mu chowpons ann am
bliadhnachan a' chogaidh oir bha iad a'
toirt cuid mhaith d'am biadh as a' chroit,
bainne agus im agus uachdar agus uibhean
agus buntata. Ach cha robh e cho furasda
dhaibh a' chlann a chumail ann an aodach
agus ann am brogan an uair a bha na coupons
gann agus nach maireadh aodach no brogan
leth na h-uine a b'abhaist dhaibh marsainn.
Co as buannachdaile do'n diithaich am
fear a rinn an t-airgiod no a' charaid a thog
ceithir deug de chloinn, naoi balaich agus
coig caileagan ? Tha triuif de na gillean
cheana ag oibreachadh le tuathanaich, tha
te de na nigheanan posda, tha te eile a'
cuideachadh a h-athar anns an tigh-phos-
tachd a tha aige a thuilleadh air a' chroit,
agiis tha an corr 's an sgoil. Is beag a
leigeas togail a' bhuntata a leas ctiram a
chur air an duine so aig a bheil sgioba dha
fhein as fhearr na Polaich.
Mo thruaigh 'n tir 's an cinn na daoine gann,
Ged 's maith an t-or, is suarach or seach clann.
Mathair Raibeart Burns
Ged tha tomhas reusonta a dh' eolas-
leughaidh agam air beatha agus bardachd
Raibeart Burns chan 'eil eolas-sgoilear agam
orra, agus na'n robh e air fhoighneachd
dhiom an de cha b'urrainn dhomh ainm a
mhathar innseadh dhuit, no c'aite a bheil
i air a tiodhlacadh. Ach an diugh chaidh
mi steach do'n chladh a tha mu'n cuairt air
eaglais Bholton, an Loudie, mar mhile gu
leth do'n tigh agam, a sheanchas ris an fhear
a bha a' gearradh an fheoir, agus am measg
gach rud eile air an d 'thainig e thairis
thuirt e gur ann anns a' chladh ud a bha
mathair Raibeart Burns air a tiodhlacadh.
Sheall mi air a' chloich a tha os cionu
na h-uaighe agus so an sgriobhadh a tha
oirre :
Air a cur suas le
Gilbeart Burns, B^illidh am Br^igh-a-Ghranndaich,
Mar chuimhneachan air a chloinn ;
Iseabal a shiubhail air an treas 1^ de July 1815,
'na seachd bliadhna a dh' aois.
Agnes, a shiubhail air a' cheathramh 1^ deug de
September 1815,
'n a coig bliadhna deug.
Seonaid, a shiubhail air an deicheamh \k fichead de
October 1816.
'n a h-ochd bliadhna deug.
Agus mar chuimhneachan air a Mh&,thair,
Agnes . Bhrunach, a shiubhail air a' cheathramh la
deug de lanuari 1820
'n a ceithir is ceithir fichead a dh' aois.
Agus dithis eile d'a chloinn,
Sine, a shiubhail air a' cheathramh \k de lanuari 1827,
'n a fichead bliadhna agus
Iain, a shiubhail .air an t-s^athamh 14 fichead de
Februari 1827
'n a choig bliadhna fichead.
Gilbeart Burns, ajQ athair a shiubhail air an ochdamh
' la de April 1827
'n a thri fichead 's a seachd, agus
Anabla, a phiuthar, a shiubhail air an dara \k de'n
Mh4rt 1832
'n a tri fichead 's a seachd.
B'e Gilbeart Burns brathair a' bhaird ;
duine gasda a bha coibhneil ri dhaimhich,
ach mi-fhortanach 'na theaghlach fhein,
oir chaill e coignear 'n an oige, gle dltith
d'a cheile, ach 's e b^s a mhic, an uair a bha
e deas air son na ministrealachd, a' bhuille
bu ghoirte air fa,d, cho goirt 's gu'n do chuir
i crioch air.
Mar a thubhairt mi cheana chan 'eil e61as-
sgoilear agam air beatha Raibeart Burns,
ach tha e 'n am inntinn nach robh ceangal
eadar e fhein agus a mliathair ach a mh^in
gu'n do rug i e. Chan 'eil cuimhne agam
gu'n do sgriobh e riamh litir chuice, mar
bhiodh Carlyle a' sgriobhadh gu mh^thair
fhein, no gu'm biodh e a' bruidhinn uimpe,
no gu bheil i air a h-ainmeachadh ann an
gin d'a dhain.
Bha companas-inntinn eadar e fhein agus
athair, agus is ann o athair a thug e a
thalantan, ach a mh^in a' chuid sin dhiubh
nach robh o fhuil no o fheoil ach o'n teine
bheo a tha Dia a seideadh far an ^Ul leis.
Dh' fhag Gilbeart Burns leth-cheud not
aig Seisean na h-eaglais am Bolton a chumail
na h-uaighe grinn glan, agus tha an Seisean
a' coimhlionadh gu ciiramach an dleasdanas
a ghabh iad os l^imh. Tha an uaigh agus
a' chlach ann an ordugh maith, am feur air
a chumail ge^rrte, gun luibheanach no
feanntag ri fhaieinn.
Aireamh ii
1947
Ar n-aran laitheil
Thoir dhuinn o la gu la ar n-aran laitheil. — Lucas xi. 3.
THA moran dhaoine an diugh an dull gur
ann ri America a bu choir dhuinn an urnuigh
so a chur suas agus nach ann ri Dia. Chan
'eU Dia ann an gin d'an smuaintean, ach tha
am biadh agus na tha ann an America de
bhiadh 'n an iiile smuaintean. Ach air cho
innleachdach 's 'g a bheil muinntir America
is e Dia a tha a' toirt an arain laitheil dhaibh
fein, agus tha iad 'n a eisiomail mar tha
gach neach agus gach duthaich air an t-
saoghal.
An toiseach an Fhoghair am bliadhna
bha moran bruidhne am measg dhaoine
agus anns an paipearan-naidheachd mu
dhroch shuidheachadh na rioghachd ; eagal
orra gu'm feumamaid ar crios a theannachadh
agus deanamh leis na bu lugha de bhiadh.
Ach bha an t-sid cho maith agus na h-
achaidhean cho buidhe aig an dearbh am
anns am bu mhotha ar n -eagal 's gu robh
e furasda dhuinn ciod a bha sinn a' leughadh
's a' cluinntinn a dhichuimhneachadh.
Cho fada 's is aithne dhuinn tha deagh
bharr air feadh an t-saoghail am bliadhna,
ach CO dhiubh a tha e trom no aotrum is e
gliocas agus cumhachd agus feartan Dhe a
thug as an talamh e, agus is ann dhasan
bu choir dhuinn buidheachas agus moladh
a thabhairt.
Bha am BiobuU air a sgriobhadh le daoine
diadhaidh, agus ged nach biodh ughdarras
eUe ann ach sin fhein, b'fhiach dhuinn na
tha iad ag radh ann mu bhiadh a chumail
air chuimhne. Tha iad ag radh gur e Dia
a tha toirt am bidh do gach feoil ; gu bhed
e a' toirt fas air na luibhean chum seirbhis
an duine, a' toirt arain as an talamh agus
fion a ni cridhe an duine subhach. Bha na
ceud chreidmhich ag itheadh am bidh le
gairdeachas, a' moladh Dhe, ach bithidh
gu leoir de clireidmhich an la so 'g a itheadh
gun uiread agus altachadh a dheanamh,
no eadhon an comhdach-cinn a chur dhiubh.
Ach bhiodh e na bu mhiosa dhaibh air fad
na'n itheadh iad an aran 'n an aonar gun
ghreim a thoirt do'n fheumach no do'n
dilleachdan. Ciod a theireadh tu ri tuath-
anach mor a bha air a chur air a cha§an
leis a' bharr mhaith a thug Dia dha, tri
bliadhna as deidh a cheile, agus na subsidies
a thug a' Pharlamaid dha, a chaidh do'n
eaglais ann am motor-car a chosd coig ceud,
an la a bha seirbhis-bhuidheachais aca air
son an Fhoghair, agus aig deireadh na
seirbhis a chuir da thasdan anns an tabhartas-
bhuidheachais do Dhia a bha an coimhth-
ional a' toirt do Dhachaidhean Quarrier ?
Ciod air bith a theireadh tusa no mise ris
theireadh Criosd ris, Cia deacair dhaibhsan
aig a bheil saibhreas dol a steach do riogh-
achd Dhe ! Agus theireadh an t-abstol
Seumas ris, Ma bhios brathair no piuthar
lomnochd, agus a dh'uireasbhuidh teachd-
an-tir laitheil, agus gu'n abair neach agaibhse
riu, Imichibh ann an sith ; bithibh air bhur
garadh agus air bhur s^suchadh, gidheadh
nach toir sibh dhaibh na nithean sin a tha
feumail do'n chorp, ciod an tairbhe a tha
ann ? Tha creideam.h, mur bi oibre aige,
marbh, air dha bhi leis fhein.
Chan 'eil da rud eUe 'n ar beatha-ne as
dluithe a tha air an ceangal ri cheUe na
biadh agus airgiod, no as trice a bhios sinn
a' bruidhinn umpa, agus is e suim agus
brigh na bruidhne sin daonnan gu'm bu
mhaith leinn an tuUleadh dhiubh a bhi
againn fhein agus aig daoine cumanta eile
na tha againn. Tha ar n-inntinn agus
innttnn an t-saoghail uile an diugh cho fada
an falbh o inntinn Chriosd a thaobh airgid
's a tha an and an iar o'n aird an ear ; cho
dealaichte o Chriosd 's gur ion do'n Eaglais
eagal a bhi oirre gu bheU i a' fiaradh a theag-
aisg. Cha do thachair duine riamh orm,
beartach no air a dheagh dhoigh, air an robh
eagal gu'n cumadh na bha aige de'n t-
saoghal e o Dhia agus o neamh. Agus air
an laimh eile tha daoine bochd agus luchd-
oibre Ian chinnteach gu'm biodh iad na bu
shona agus 'n an daoine a b'fhearr na'n
robh barrachd airgid aca. Tha sinne a'
smuaineachadh air a' chomhfhurtachd a
bheireadh airgiod dhuinn, ach bha Criosd
a' smuaineachadh air a' chunnart anns an
cuireadh e sinn.
Anns a' BhiobuU tha an da fhacal
"biadh" agus " aran " a' ciallachrxlh an
aon ni, ach is e " aran " as trice a tha air
uisneachadh, a chionn gur ann air a' m.hin
EILEAN MO GHAOIL
a bha air a deanamh de'n t-siol a bha a'
fas as an talamh a bha na h-Iudhaich ann
an tomhas mor a' tighinn beo, eorna, agus
cruithneachd, agus ponair, agus peasair.
Cha robh iad ag itheadh uiread feola ruinne,
ach air uairean an am cogaidh bhiodh iad
a' gearan mar a bhios sinn fhein gu robh
an aran air a thomhas dhaibh agus air a
thruailleadh.
A' cheud uair a tha aran air ainmeachadh
anns a' BhiobuU tha obair air ainmeachadh
cuideachd, " Apa f alius do ghniiise ithidh
tu aran." Biadh agus Obair, chuir Dia a
charaid sin comhla o thus ; " an ni a cheangal
Dia na sgaoileadh duine." " Thug sinn
an aithne so dhuibh," tha Pol ag radh,
" mur aill le neach obair a dheanamh, gu'n
e dh'itheadh bidh." Aran an diomhanais
an t-aran as miosa a tha ann, air a' cheann
mu dheireadh cha tig a diomhanas ach
gloine fhiacal agus goinne arain.
Tha Dia a' toirt iomadh seorsa arain d'a
chloinn air thalamh, agus co dhiubh is e
aran aoibhneis, no aran airce, no aran broin,
a tha ann, tha iad uile maith ma's e Dia
a dh'uUaich air ar son iad, oir chan 'eil e os
cionn a chumhachd-san milseachd agus
beathachadh a chur ann am fiosrachadh
searbh. Ach chan e Dia a tha ag ullachadh
dhuinn an seorsa arain ris an abradh Solamh
aran na h-aingidheachd, chan ann o neamh
a tha an t-aran sin ach o'n chridhe thru-
aiUidh, aran air a bheil bias na luaithre.
Ach ma tha an t-aran a thig as an talamh
maith tha an t-aran a thainig a nuas o
neamh na's fhearr ; " ma dh'itheas neach
air bith an t-aran so bithidh e beo gu
siorruidh." Aran na beatha ! ciod an t-
ainm eile as freagarraiche do'n Dia-duine
na ainm a tha a' tathadh ri cheile neamh
agus talamh, an t-anam agus an corp, agus
'g an deanamh 'n aon chum gloire Dhe.
Chan ann le aran a mhain a bheathaichear
an duine oir tha ni-eigin anns an duine
nach buin do'n t-saoghal so, ni-eigin nach
gabh sasuchadh le biadh no le airgiod ach
le Dia a mhain, Dia air fhoillseachadh ann
an Criosd, am Brathair a bha cho gaolach agus
cho uasal agus cho naomh 's gu'm faca
daoine gloir Dhe 'n a aodann. An aithne
dhuit aon duine am measg do luchd-eolais
a chuireas Dia 'n ad chuimhne ? An uair
a shealladh daoine air Criosd ann an laithean
fheola thigeadh Dia 'n an cuimhne, agus
nuair a thig Dia 'n ar cuimhne bidh ar n-
anam fo bhuaireas gus am faic sinn e ann
an Criosd. Chan 'eil anns an Dia a tha
sinn a' faicinn le ar n-inntinn no le ar tuigse
(no a' saoilsinn gu bheil sinn 'g a fhaicinn)
ach sgaile no faileas nach urrainn dhuinn
greimeachadh air. Is ann a mhain ann an
Criosd a tha daoine peacach a' faicinn
seallaidh air Dia a bhriseas agus a leighseas
an cridhe. A bhi a' smuaineachadh air
Criosd, agus a' fantuinn 'n a chompanas,
sin aran laitheil an anma.
Buidheachas do Dhia air son an arain" a
thainig as an talamh am bliadhna, ach
buidheachas dha gu sonruichte air son an
arain a thainig a nuas o neamh, aran, ma
dh'itheas sinn e, a bheir beatha dhuinn a
nis agus gu siorruidh.
Eilean mo ghaoil
Eilean mo ghaoil
Is caomh learn eilean mo ghraidh.
THA ar m^thair ghaolach, Breatunn, an
diugh mar bha Pol an uair a sgriobh e gu
eaglais Chorint, " fo amhghair air gach
taobh ; an leth am muigh tha comhraig,
an leth a stigh tha eagal," — eagal gu bheil
an rioghachd a' dol air a h-ais, agus gu'm
faod i tuiteam o'n inbhe a bha aice anns
an t-saoghal o chionn nan ceudan bliadhna.
B' olc an airidh gu'n rachadh Breatunn sios,
oir a dh'aindeoin miorun rioghachdan eUe
aig a bheil farmad rithe, bhiodh e 'na chall
do'n t-saoghal uile na'n cailleadh i a h-
tighdarras agus a neart.
Tha na rioghachdan coltach ris na daoine ;
tha farmad aig each ri te air bith eile a tha
laidir agus mor agus soirbheachail. Air
uairean bithidh e a' cur ionghnaidh oirnn
nach 'eil barrachd gaoil aig sluagh na h-
Eorpa air Breatunn na tha aca, agus sinn
fhein an diiil nach do rinn sinn eucoir orra
agus nach do mheall sinn iad, ach is e aobhar
an gamhlais, ann an tomhas co dhiubh, gu
bheil Breatunn mor agus beartach, agus
gu'n do shealbhaich i oighreachd fharsuinn
leis a' mhoch-eirigh a rinn i m'an do dhiiisg
iad fhein. A thuilleadh air sin " tha fhios
aca gu'm faod iad coire fhaotainn do Bhrea-
tunn, agus rud air bith a thoilicheas iad a
radh uimpe, gun eagal a bhi orra gu'n
tionndaidh i orra le feirg. Ach co dhiubh
a tha gaol aca air Breatunn no nach 'eil
cha bu mhaith le' rioghachdan beaga na
Roinn Eorpa gu'n cailleadh i a h-aite no
a cumhachd anns an t-saoghal, oir tha fhios
EILEAN MO GHAOIL
aca gle mhaith gu bheil gaol aice air sith, agus
air ceartas, agus air saorsa, agus gu'm faod
iad earbsa a chur 'n a facal.
Ged. chaidh Breatunn air seachran air
uairean leis a' ghaol a tha aig ar daoine air
airgiod, agus air soghaltachd, agus air
beatha iosaidh-osaidh, tha coguis chriosdaU
daonnan beo ann an cridhe an t-sluaigh
air chor agus nach leasg led am maoin agus
am beatha a chur an cunnart a sheasamh
na corach agus a dhion saorsa dhaibh fhein
agus d'an coimhearsnaich. Tha fhios aig
an t-saoghal uile nach 'eil daoine eile air
thalamh as diorrasaiche na Breatunn an
uair a ghabhas i 'n a ceann gu bheil eucoir
no lamhachas-laidir 'g a dheanamh oirre
fhein no ak diithchannan a tha ann an co-
bheinn rithe. Ciod air bith aite anns an
Roinn-Eorpa anns an tog Fear-mUlidh a
cheann is ann air Parlamaid Bhreatuinn
agus air paipearan-naidheachd Bhreatuinn
a sheallas na rioghachdan beaga an toiseach
a dh'fhaicinn ciod a tha iadsan ag radh.
Impireaehd mhor.
Bho chioiin bhliadhnachan bha e air a
thUgeadh air Breatunn, mar gu'm b'e inisg
a bh'ann, gu'n do sgaoil i a sgiathan thairis
air duthchanna cein, agus gu'n do tharruing
i iad a steach d'a h-iompaireachd fhein mar
nach robh annta ach leanaban do nach
b'aithne iad fhein a riaghladh. Ciod eile
a bha annta ach leanaban a thaobh riagh-
laidh ? No c6 an duthaich anns nach do
leig i leis an t-sluagh dol air thigheadas
dhaibh fhein an uair a thainig iad gu ire
agus a rachadh aca air an tigh fhein a chur
an ordugh.
Chan 'eil ann am facal ach facal fhein ; chan
'eil ann an imperialism Bhreatuinn an
diugh ach facal gun bhrigh gun chiall,
hochdan leis am bi a naimhdean a' feuchainn
ri eagal roimhpe a chur air daoine agus
rioghachdan eile. Is e an fhirinn nach e
cron ach maith a rinn riaghladh Bhreatuinn
do na h-uile diithaich anns an deachaidh
i riamh a steach, agus cha mho a dh'fhan i
aimta na b'fhaide na bha feum aca oirre.
An uair a theid duine air cheiHdh, air cho
furanach 's 'g an dean muinntir an tighe a
bheatha, is maith led gu'm bi fhios aige
c'uin is coir dha falbh. Sin mar tha Breatunn
agus na h-Innsean an Ear an diugh. Tha
Breatunn a' falbh as na h-Innsibh le a toil
fhein ; a' falbh gu h-uasal ann an sith is
reite ris an dtithaich d'an robh i 'n a mathair-
oide o chionn da cheud bliadhna.
Chan 'eil ann ach an fhirinn lom gu bheU
ealain-riaghlaidh aig Breatunn nach 'eil
aig rioghachd eile fo'n ghrein, agus gur i a
thug do chach Parlamaid agus pobullachd.
Ma tha na h-Innsean agus Burmah agus an
Eiphit an diugh comasach air seasamh air
an casan fhein, a' bhuidheachas sin do
Bhreatunn a chuir air an casan iad. Gun
teagamh bha e buannachdail dhi fhein a
bhi 'n a mathair-oide do na duthehannan
anns an robh i a' riaghladh, ach bha e
buannachdail dhaibhsan cuideachd, agus
chan aobhar-naire e do dhuine no do riogh-
achd buannachd fhaotainn as an obair
mhaith a tha iad a' deanamh.
Bannan ura.
Ach is e an rud sonruichte a bu mhaith
leam a radh air an duilleig so, nach 'eil
aobhar againn a bhi fo dhiobhaU misnich,
no eagal a bhi oirnn gu bheil Breatunn a'
call a cumhachd no a seasamh am fianuis
an t-saoghaU, le bhi a' leigeil leis na diith-
channan a bha fo a riaghladh dol air an urra
fhein, ach 'n a aite sin gu bheil e 'n a chomh-
arradh air a gliocas agus air an earbsa a tha
aice ann an tiir na poblachd. Bha Breatunn
mor agus laidir m'an deachaidh i riamh do
na h-Innsibh no do'n Eiphit, agus bidh i
naor is laidir an deidh dhi am' fagail, agus
theagamh gu'm bi bannan ura 'g a tathadh
fhein agus nan Innsean ri cheile. Chan e
margaidhean no malairt nan duthehannan
sin a rinn mor i, ach a gliocas agus a misneach
agus a ceartas fhein, innleachd-laimhe a
sluaigh, an gaol a tha aca air saorsa agus
air soirbheachadh, agus an gaol a tha aca
air a' mhuir agus air siubhal an t-saoghail.
An leth a stigh tha eagal.
Tha cho beag de thalamh-aitich ann am
Breatunn 's nach urrainn dhuinn ach roinn
bheag d'ar biadh a thoirt as an talamh agus
feumaidh sinn biadh a cheannach a America
agus a diithchannan eile aig a bheil e ri
reic ; cruithneachd, feoil, ham, caise. Feum-
aidh sinn cuideachd cotan agus petrol
agus iomadh seorsa acfhuinn nach 'eil againn
fhein a cheannach bhuapa a dheanamh an
aodaich agus an obair-iaruinn agus a'
bhathair eile a bhios sinn a' cur thuca-san,
a phaigheadh ar fiachan. Ann am bliadh
nachan a' chogaidh chosd an rioghachd na
bha aice a dh' airgiod air a chur mu seach
air chor agus gu bheil sporan na rioghachd
an diugh falamh cho maith ris a' ghiornalair.
Chan 'eil ann ach amaideas a bhi ag radh,
mar bhios moran dhaoine ag radh, gu bheil
gu leoir a dh'airgiod ann am Breatunn. Chan
'eil gu leoir a dh'airgiod am Breatunn ;
m'an do thoisich an cogadh bha Breatunn
beartach ach an diugh tha Breatunn bochd,
cho bochd 's gu'm b' fheudar dhi iasad
ANNS A' CHATHAIR
airgid iarraidh air America (mile muillion).
Ach ruigidh dail dorus, agus f eumar America
a phaigheadh, air neo ar naire a chall.
Clian 'eU ach da dJioigh aig Breatunn air
i fhein a thogail as an t-slochd anns an do
thuit i, obair agus caomhnantaclid, an
sluagh uile a biii ag obair na's dichiollaiche
na tha iad a' deanamh, agus an sluagh uile
a bhi na's caomhnantaiche air airgiod na
tha iad.
Tha an rioghachd a' cur a mach barrachd
's a tha i a' cosnadh, ag iarraidh beo-shlaint
shoghail os cionn a tighinn-a-steach. Cha
bhi ach aon chrioch aig a sin. Ach ann an
teanntachd nan laithean so, agus leis a'
bhruidhinn a tha dol air aghaidh mu chor
na diithcha, chan 'eil teagamh nach 'eil
daoine ag ionnsachadh leasain air a bheil
feum againn uile, agus a' faicinn nach ruig
sinn a leas dull a bhi againn gu'm mair
tuarasdail mhora agus uairean goirid mur
bheil an t-oibriche a' cur barrachd oibre
as a dheidh na bha e a' deanamh roimhe.
A h-uUe la d'ad bheatha chi thu triiiir
dhaoine ag oibreachadh taobh ri taobh air
an aon tuarasdal ; fear dhiubh as fhiach sia
tasdain deug,* fear as fhiach deich tasdain,
agus fear nach fhiach ach mu shia, ma's
fhiach e sin fhein. Ciamar a ghabhas sin
atharrachadh no a cheartachadh, chan
aithne dhomhsa, agus co dhiubh chan e mo
ghnothuch e.
Chan 'eil urras air bith againn gu'n
gleidh Breatunn an t-aite a choisinn i dhi
fhein anns an t-saoghal ach ann an gne
agus ann an ghocas agus ann an stuamachd
an t-sluaigh. Is eigin gu'm bi gaotharain
agus leisgetnan agus siiil-sheirbhisich ann,
ach mo thruaighe an diithaich anns am fas
iad lionmhor. Tha e duUich do mhaigh-
stirean no do Pharlamaid an seorsa sin a
dheanamh riaghailteach agus dichioUach ;
cha ghabh e deanamh mur faic iad gu bheil
an companaich fhein 'g an diteadh.
Chan ann aig an luchd-riaghlaidh anns a'
Pharlamaid a tha a' choire gu bheU biadh
agus aodach agus gual agus fiodh agus
bathar eUe gann agus daor ; sin an dileab
a dh'fhag an cogadh againn. Ach bhiodh
e 'n a chilis -dhitidh dhaibh mur faigh iad
dealbh ann an iiine reusonta air barrachd
guail a thoirt dhuinn. Is bochd an gnothuch
Breatunn a bhi gun airgiod agus gual gu
leoir aice fo'n talamh, bataichean gu leoir
a bheireadh thairis e, agus iarraidh gu leoir
air agus pris mhaith anns gach port 's an
t-saoghal.
Ach ged tha na bliadhnachan so teann
agus cruaidh, cha leig sinn a leas eagal a bhi
oirnn gu'n teid Breatunn sios, no gu'n
caill i a cliii am fianuis an t-saoghail. An
uair a thig muinntir Bhreatuinn thuca
fhein tha tiir, agus misneach, agus deanadas,
agus diorras, agus neo-eisiomaUeachd annta,
a chumas air an casan iad.
Eilean mo ghaoil,
Is caomh ham eilean mo ghraidh.
" Mar sin thug an saor misneach do'n
6r-cheard ; esan a mhinicheas leis an ord
do'n fhear a bhuaUeas air an innein." —
Isaiah xli. 7.
" Obair fhein do gach neach." — Marc.
xiii. 34.
" Thog sinn am balla, oir bha toil aig an
t-sluagh obair a dheanamh." — Neh. iv. 6.
" Bi misneachail, agus bitheamaid gaisgeil
air son ar sluaigh, agus air son bhailtean
ar De. — II Samuel x. 12.
Anns a' Chathair
ANNS an t-saoghal mhiorbhuileach so chan
'eil rud eile cho sith, no cho diomhair, no
cho do-thuigsinneach ri Gaol. Thig e, gun
fhios cia as, agus falbhaidh e, gun fhios car
son. Chan 'eil duine nach d'fhairich e,
no do nach aithne e, ach chan 'eil duine air
thalamh as urrainn innseadh gu de a th'ann,
CO dhiubh is dia no deamhan e, oir ma bheir
e aon duine do neamh, cuiridh e duine eile
a dh'ifreann. Cuiridh e falach air moran
pheacaidhean, ach is e fhein mathair an dara
leth de na peacaidhean air am bi e a' cur
falach. Sgiiraidh agus glanaidh agus taisich-
idh e aon chridhe, ach ann an cridhe eile
cuiridh e searbhadas agus domblas. Ach
air a shon sin is e Gaol an rud as fhearr agus
as maireannaiche air thalamh, an t-acair
agus an dochas cinnteach a tha againn gur
laidire Dia na Satan, a chionn gur gradh
Dia.
Cha robh caileag an CiUe-sgumain a bu
ghrinne 'n a nadur, agus 'n a pearsa, agus 'n
a doighean uUe, na Mairi Ghreumach,
nighean a' mhuilleir. Ged bha a h-athair
air ainmeachadh air a' mhuUeann, bha
rudan eile anns an robh lamh aige a thuilleadh
air a' mhuilleann ; bha croit aige, agus
tigh-postachd, agus marsantachd-guail, agus
tigh-saorsainneachd. Leig e dheth a bhi
a' cumail shaor ach a mhatn aon seann duine
ANNS A' CHATHAIR
a bhiodh a' deanamh chisteachan-inairbh,
agus trealaich blieag eile a bhioclh feumail
dha fheiji no do na coimhearsnaich. Chuir
e sgomi as an tigh-shaorsainneachd, a
ghleidheadh ceithir carbadan-uilidh, agus
eadar a bhi toirt sgoilearan do'n sgoil agus
a bhi dol air feadh na dtithcha le Inspectors
o Bhord an Fhearainn, bha na caraichean
aige cho trang 's gu'm feumadh bean a'
bhancair air uairean coiseachd o'n Station.
An uair a ghearaineadh i ris a' mhuilleir
cha deanadh e ach an ad a thoirt dheth agus
a bhathais a shuathadh le neapaicin-poca
dearg, ag radh le guth soluimte, Priority,
Madam, Priority, do'n sgoil agus do Bhord
an Fhearainn.
Cha robh duine-cloinne aig a' mhuilleir
agus aig a mhnaoi ach Mani, nighean cho
laghach agus cho boidheach 's gu'n cukeadh
i as do chuimhne t-olcas fhein agus olcas
an t-saoghail, agus gu'n tugadh i ort (gun
aon fhacal a radh) toiseachadh air thu fhein
fhaicinn mar ghaisgeach a' dol a mach air
cheann airm a thoii't cobhair agus saorsa
do gach creutair lag is dibhdh nach urrainn
iad fhein a shaoradh o na ceanglaichean a
chuireadh orra. Tha an seorsa bhoirionnach
sin ann, boirionnaich a thaii'gneas a mach
asad le seaUtuinn ort gach aigne duineil no
glan no uasal a tha 'n ad chridhe, aii' chor
agus gu bheil iarraidh agad air ni-eigin as
airde agus as urramaiche na na nithean air
an do rainig thu cheana. B' ann de'n t-
seorsa so Mairi Ghreumach.
Mar na leomainn
Aig na bail agus na coiimeamhan-ciuil
a bhiodh aca an CiUe-sgumain bhiodh na
gillean oga a' dol mu'n cuairt oirre mar
bhios na leomainn ag iarraidh an t-soluis,
ach bha Mairi cho laghach agus cho coibhneil
agus cho glic 's nach do leig i le gin dhiubh
riamh an sgiathan a losgadh no dhathadh,
mar is trie a bhios a' tachairt do na leomainn.
Rud a b'iongantaiche, ged bha uiread
iarraidh oirre aig na gillean oga cha do
choisinn sin dhi miorun nam ban no nan
nighneanan eile, ach a mhain gu robh grain
uamhasach aig nighean a' bhaiUidh oirre,
Eilidh Lawson. Bha an teiae sin ann an
cridhe Eilidh ah* a sheideadh suas le gaoth
an eagail gus mu dheireadh an d'fhas e cho
teth agus cho naimhdeil 's gu'm ^biodh i a'
guidhe bas-sgiorraidh do nighean a' mhuil-
leir, agus eagal oirre gu'm faodadh i Edgar
Notman a thoirt bhuaipe fhein.
Bu mhaith dhise na'n d'thug cuideigin
Edgar Notman uaipe, oir cha robh ann
ach dill nan gillean, ramailear aig nach robh
cliii no coguis, a bha na bu ghaolaiche air
dannsadh na bha e air obair, ach air an robh
feill aig na boirionnaich a chionn gu robh
a choslas agus a chraicionn agus a shiiilean
agus fait a chinn mar bha Absalom, dreach-
mhor OS cionn chaich, agus e daonnan air
dheagh chur uime.
Bha gaol aig Eilidh Lawson air Edgar,
gaol teth teinnteach anns an robh eagal
agus iadach agus amharus air am measgadh
le faireachduinean a b' fhearr. Air uairean
bhiodh teas a gaoil a' cur eagail air, ged
nach robh e furasda eagal a chur air a
bhathais stailinn, ach bha seorsa de ghaol
aige oirre, na's urrainn droch dhuine a
thoirt do neach air bith eile. Is ann dha
fhein a tha gaol an duine dhona. Ach co
dhiubh bha e air a thuigsinn eadar Edgar
agus EUidh gu'n rachadh iad uaireigin
comhla.
Aig bal nan tuathanach anns a' gheamh-
radh 1904 dhanns Mairi Ghreumach comhla
ri Edgar Notman, agus o phlathadh a chun-
naic e 'n a h-aodann thuig e nach bu mhi-
thoigh leatha gu'n dannsadh iad comhla
a rithist. Sin mar thoisich an gnothuch,
agus o'n bheag gus am mor chaidh e air
aghaidh gus an do gheall i a phosadh. Cha
b'ann an aghaidh a toile a rinn i e, ach le
a h-uile chridhe, oir bha i mar gu'm biodh
i ann an neamh le sonas agus neochiontas
a gaoil. Ged bha esan air son a posadh cha
robh gaol aige oirre a b'fhiach gaol a radh
ris, agus cha robh dad eile 'g a tharruing
gu nighean a' mhuilleir ach diiil agus dochas
gu'm biodh tochar maith aice, agus gu'n
cumadh a h-athair an dithis aca ann an
comhfhurtachd uile laithean am beatha.
B' aithne do'n mhuillear Edgar Notman
agus a dhol-a-mach gu maith ; bha fhios
aige nach robh e firinneach no stuama no
uasal 'n a dhoighean, agus sheas e gu laidir
an aghaidh a'phosaidh. Ach an uair a tha
da bhoiiionnach an aghaidh aon fhear cha
ruig thu a leas fharraid c6 a dh'fheumas
striochdadh. Ghabh a mathair taobh Mairi,
air a mealladh le modhanna corporra a'
ghille, an aoibh a bha daonnan air aodann,
luathas agus abhacas a sheanchais, agus an
t-eolas a bha aice gu robh a chuideachd 'n
an daoine cothromach cliiiiteach. Theireadh
i nach robh anns na naidheachdan a bhiodh
a ruighinn Chille-sgumain mu na daoraichean
a bhiodh e a' gabhail, agus a' ghraisg dhaoine
a bhiodh e 'n am measg an uair a bhiodh
e air an ran-dan ann an Sruidhla no anns
an Oban, ach droch thuaileas a bhiodh- a
naimhdean a' togail air o fharmad.
Gaol an airgid.
An uair a chuala nighean a' BhaiUidh gu
6
ANNA A' CHATHAIR
robh Edgar agus Mairi Ghreumach air
cordadh a dheanamh ri cheile, cha do
lughdaich. e a gaol fhein air ; bha e na bu
laidire agus na bu teinntiche na bha e riamh,
air a sheideadh leis a' chuthach a chuir am
fuath agus an t-eud a bha aice ris an te eile
'n a ceann, agus an tamailt a chuir Edgar
oirre am fianuis an t-saoghail le dol an cois
fhacail.
Chan 'eil fhios aig duine eUe ciod a bha
eatorra, an uair a dh'innis e dhi mar bha
cuisean (an aon uair 'n a bheatha a bha
coslas diiiid is narach air) ach co dhiubh
bha iad le cheUe cinnteach gu robh barrachd
gaoU aige air an te a bha e a' tilgeadh bhuaith
mar luideig na bha aige air an te a bha e dol
a phosadh. Cha robh e 'n a chleachdadh
aig aon seach aon aca a bhi dol do'n eaglais,
ach na'n robh iad anns an eaglais air an
t-Sabaid chluinneadh iad am facal so air
a leughadh anns a' mhaduinn a Leabhar
na firinn, " Is e gaol an airgid freumJh gach
uilc," agus anns an fheasgar am facal so
eile, " An-iochdiuhor mar an uaigh tha
an t-eud."
An uair a phos a charaid 6g cha d'fhag
Mairi Ghreumach tigh a h-athar, oir cha
robh tigh aig Edgar d'an toireadh e i, no
obair aige leis am faigheadh iad beo-shlaint.
Cha do ghearain am muilleir, ach cha mho
a thuirt e aon fhacal mu'n tochar ris an robh
fiughair aig fear-na-bainnse ; leig e leo an
toil fheiii a dheanamh agus an rathad fhein
a ghabhail, ach a mhain gu robh biadh agus
leaba cinnteach dhaibh. An uair a rachadh
iad a laighe bhiodh a bhean ag iarraidh air
agus a' guidhe air, Mairi agus Edgar a chur
air thigheadas dhaibh fhein, ach theireadh
e rithe gu'm biodh e trath "gu leoir dha a
cuid a thoirt do Mhairi an uair a chitheadh
e Edgar a' lubadh a dhroma agus a' truiseadh
a mhuilchinnean.
, Chaidh da bhhadhna seachad mar sin,
ach is iomadh atharrachadh a dh' fhaodas
tighinn air aite beag ann an da bhliadhna.
Shiubhail am BaUlidh agus a bhean agus
gun dad aca air chul an cinn ach a mhain gu'n
do phaigh an earnais na fiachan a bha orra,
agus cosdus an tiodhlacadh anns a' bhaUe
bheag, fada o ChUle-sgumain, anns a bheil
uaighean an sinnsir. B'fheudar do EUidh
an tigh-ban anns an do thogadh i fhagail,
gun airgiod, gun ealain, gun sgil, no gun
dad eile foidhpe ach an dubh-chosnadh.
Chaochail am muillear agus a bhean cuid-
eachd, mar sheachduin d'a cheile, ach ged
is e bas aithghearr a thainig air, bha a
thiomnadh agus a shealbh saoghalta air an
cur an ordugh gu diongmholta roimh laimh
le fear-lagha anns an Oban, agus triiiir
cheileadaran no luchd-urrais air an ainmeach-
adh, am fear-lagha fhein, agus ministear,
agus bancair Chille-sgumain. Leugh mise
an tiomnadh sin iomadh uair, agus feumaidh
mi a radh nach robh dad eile am beachd a'
mhuilleir ach nach laimhsicheadh agus nach
froiseadh Edgar Notman an t-airgiod a bha
e a' fagail aig Mairi agus aig a teaghlach,
na'm biodh teaghlach aice.
Gompanas peacach.
Cha robh teaghlach aice, ach mur robh,
bha mac aig Eilidh Lawson, ged nach robh
fear aice, Edgar beag neo-chiontach a bha
cho coltach ri athair 's gu'n abradh tu gur
ann as an aon mhoUdair a thainig iad, rud
a bhiodh fior. Gu fortunach bha am
Baillidh agus a bhean, agus am muillear
agus a bhean, marbh m'an do thog an
naidheachd bhronach so mu Eilidh ceann
an Cnie-sgumain. A reir seanchas nan
coimhearsnach bhiodh Edgar a' fagail Mairi
m'an robh iad sia miosan posda agus a' dol
air ais gu Eilidh gu falachaidh anns an
dorchadas. Rud iongantach, mar bu mhotha
a bha a gaol teinnteach-sa a' fuarachadh is
ann bu mhotha a bha a ghaol-san a' biiirich
'n a fheoil agus 'n a chnamhan. Lean iad
air a cheile fhaicinn gu h-uaigneach gus
am bu deireadh d'an companas peacach
gu robh bias na luaithre air gach greim
toirmisgte a dh'itheadh iad. Aon oidhche
agus e air an deoch ann an Sruidhla thuishch
e air an t-sraid, bhuail carbad anns a' cheann
e, is bha e air a mharbhadh gun sgrid.
Le toil agus cead a mhathar thug Mairi
Ghreumach am paisde dhachaidh agus thog
i e mar gu'm b'e a mac fhein a bha ann.
Ged nach robh i ach da bhliadhna ar fhichead
an uair a bha Edgar air a mharbhadh cha
do phos i a ris, ach lean i oirre ag abuchadh
ann an gliocas agus ann am faidhidinn, agus
cho laghach gaolach 's a bha i riamh.
Sin an naidheachd, gun dad a bhi air a
chur rithe no dad air a chleith, ach chan 'eil
fhios agam ciod a bheir mi aisde ach a mhain
so, gu robh beatha nan dithis nigheanan ud
air a milleadh leis a' ghaol a bha aca air
duine dona. Bha beatha agus nadur Eilidh
Lawson air am milleadh, ach ged mhill a
gaol beatha Mairi Ghreumach, cha do mhill
e an nadur" laghach grinn a bha innte o
thiis.
Traigh bhan nam Manach
Leis an Ollamh Golla Domhnullach.
BHA mi a' feitheamh ri m' dhinneir ann an
seomar-aoidheachd ann am baile Dhun-
eideann, agus mu m' choinneamh bha balla
riomhach le dealbhan. Ghlac dath na
speur, na machair, agus a' cbuain m' aire,
agus air sgiathan na cuimhne thug mi
sgriob do na h-eileanan iar. Sheall mi na
bu dltiithe agus dh'aithnich mi " Tra ban
nam manach " ann an eUean I. Ann an
dithis de na dealbhan bha tigh Airdionra
le thugha bhuidhe bhlath agus na saibhlean
le'n cinn ruadha ; an tigh-comhnuidh, an
t-achadh buana, an traigh de'n ghaineamh
shligeach bhan agus eilean annradh — -tharru-
ing agus ghleidh iad m'aire tacan, an sin
thog mi mo shuil agus dh'fhailtich mi a'
bheinn mhor Mhuileach, an Aird-mheadh-
onach, agus Gribunn, Loch nan Ceall agus
an Innis 'n a bheul, Gometra agus Ulbha
ann am fasgadh a' mhonaidh iosal a tha
ruith gu saUe aig Rudha na Caillich. Eadar
eilean annradh agus Gometra bha cuan cho
gorm ris an speur agus li uaine na tanalach
a bha an cois na traghad.
Tha mise a' tadhall gu trie ann an aitreabh
nan dealbh 's na bailtean mora, agus is e
mo bheachd nach robh mi ann aon diubh
riamh gun dealbh " Tra ban nam manach "
fhaicinn. Thog mo chridhe ris ann an
seomxaichean mora Uallas agus Tait ann an
Lunnainn, ann an Liverpool, agus ann am
Birmingham. Agus ged is mor an tipraid
agus a' mhalairt ann an Glaschu, tha tigh
dealbhan anns a' bhaile cho eireachdail
agus a tha 's an rioghachd. Ach car son
a tha dealbh " Tra ban nam manach "
crochte ann an tighean riomhach nam
bailtean mora ?
Tha muir cho gorm, traigh cho ban,
beanntan cho rioghail ri fhaicinn o chlad-
aichean Cholasa, Thiriodh, Bharra, taobh
an iar Uidheist, agus na h'Earradh. Ach
ged a tha am machraichean cho ditheineach
agus an traighean cho ban is ainmig a chi
sinn an dealbh air canabhas. Ma tha
teomachd aig fear no te air tarruing, cuiridh
iad " Tra ban nam manach " air canbhas
Car son ? Direach a chionn gu'n d' rinn
Calum Cnie a dhachaigh ann an I agus gu'm
bheil gach sealladh a lion a shuil agus a thug
solas d'a chridhe a' gairm dhaoine fhathast.
Ciod an daimh a tha eadar dealbhan agus
creideamh agus grinneas-laimhe luchd tarru-
ing ■? Chan 'eil teagamh idir nach 'eU
cairdeas eatorra. Is ann ri hnntean a tha
dol fo'n ainm " linntean a' Chreidimh " a
bha ealdhain luchd-tarruing aig airde. Air
an Roinn-Eorpa, agus gu sonruichte anns
an Eadailt, an Spain, an Olaind, agus anns
an Fhraing bha meas air luchd-tarruing
ceudan bliadhna mu'n d'fhuair iad urram
ann an Sasunn, no idir ann an Albainn. Is
e cuspairean crabhach a b'aill leo. Noah
agus an tuil, Abram ag iobairt a mhac
gradhach air sliabh Moriah, Samuel, Saul
agus Daibhidh, an oighe agus an leanabh
naomh, losa agus na h-abstoil.
Car son a bha sinne cho anmoch mu'n do
thoisich sinn air obair fhinealta a dheanamh ?
Bha e air a thUgeadh mar innisg oirnne nach
robh siiil ghlan no lamh ghrinn aig Alban-
nach. Ach chan 'eil sin furasda a chreidsinn
an uair a tha fhios againn gur e na daoine
againne a chuir dreach air duUleagan nan
seann leabhraichean.
Feumaidh sith agus saibhreas a bni ann
an diithaich mu'n bi meas air obair luchd-
tarruing, agus cha robh sith no saibhreas ann
am Breatunn gus an naoieamh liiin dheug.
Cha robh beartas anns a' Ghaidhealtachd
agus cha robh stiil na dheidh. Cha robh meas
air fear-tarruing, no iarrtas air obair. Cos-
gaidh dealbh math moran airgid ; agus is
beag dhealbh a ni fear-tarruing anns a'
bhliadhna. Ma bhitheas an t-sid fuar,
fliuch, tha am fear-ealadhain 'n a thamh.
Chan 'eil aige air ach feitheamh gu foigh-
idneach gus am bi a' ghrian agus na neoil
a' comh-chordadh. Bha dealbhan gann ann
an tighean nan Gaidheal, ach theid sinn
fada air seachran ma chomhdhuineas sinn
nach 'eil tlachd aig GaidheU ann an dealban.
Co a chuireas muir agus machair agus
cladach creagach air canabhas na 's fhearr
na Mac Griogar 'Ic Gille-bhain ? Co chuir-
eadh air la fuar geamhraidh ciobair agus
a choin ag iomain caoraich dhubh-cheannach
air canabhas coltach ri Mac Fhearchair ?
Nach bu ghasda an dealbh a dheanadh an
Greumach air crodh Gaidhealach 'n an
dachaigh mhonadaU am measg fraoch agus
luachair ri taobh locha ! Nach e Mac-an-t-
sagairt a bhriseadh dealbh na mara ri latha
ciuin no latha gruamach mur coinneamh !
Bu teoma agus bu ghrinn a chuir Mac
Eoghainn, Mac-an-Tailear, Mac Bhrighde,
Mac Ghilliosa agus Mac Adhamh "Tra
ban nam manach " ann an dealbhan le
daithean a reir a cheile.
An deidh nan diulnach a dh'ainmich
AIG AN UINNEIG
mi thainig Cadell, agus Peploe, agus bu
bhoidheach a tharruing iad " Tra ban nam
manach " agus Muile nam morbheann.
Roimhe so bha airgiod gann feadh na
Gaidhealtacbd agus cha robh tighean dubha
toiteach freagarrach air son dhealbhan, ach
tha tighean tira eireachdail feadh na dtithcha
an diugh, agus is airidh iad air dealbh maiseach
no dha ann an seomar mor nan cuirm agus
a' chomhairle.
Aig an Uinneig
THA mi 'g a sgriobhadh so air feasgar na
Sabaid, a' cheud Sabaid de October, latha
cho citiin blath 's a bha ann am bliadhna,
latha a chuireadh as do chuimhne gu bheU
a leithid de ni ann agus sid fhuar no fhliuch.
Anns an eaglais d'am bi mi a' dol bha
seirbhis-bhuidheachais againn air son an
Fhoghair, agus eadar blaths is soilleireachd
na greine, agus maise nam fltiraichean agus
nam measan a bha air an carnadh air
beulaibh bord a' Chomanachaidh (gu bhi air
an cur gu Tighean-eiridinn an deidh laimhe),
agus na laoidhean a sheinn sinn agus na
h-urnuighean agus an searmon a chuala
sinn o'n mhinistear, tha mi an duil nach robh
mi riamh aig seirbhis-bhuidheachais a dhiiisg
moladh agus taingealachd 'n am chridhe mar
a rinn i. Cha robh cearr ach aon ni, nach
robh ach gle bheag de thuathanaich anns an
eaglais. Ciod a theireadh tu ri daoine a
bhios an suilean a' faicinn miorbhuilean an
Tighearna air na h-achaidhean, ach nach
'ell a' toirt fainear, ach gu bheU an cridlie
air fas reamhar, agus an cluasan mall chum
eisdeachd, agus gu'n do dhruid iad an
suUean air eagal gu'm faiceadh iad le'n
sixUean agus gu'n tuigeadh iad le'n cridhe,
agus gu'm biodh iad air an iompachadh.
Labhair am muiistear ruinn mu na
doighean anns a bheil Dia a' labhairt ris
an anam agus anns a bheil e'g a fhoUlseach-
adh fhein do dhaoine, gu sonruichte leis
na plathaidhean a tha iad a faotainn air
Maise, agus steidhich e a shearmon air na
tri earrannan so anns a' BhiobuU,
(1) Rinn e gach ni maiseach 'n a am. fein. —
Ecclesiastes iii. 11.
(2) Thugaibh do'n Tighearna a' ghloir as
cubhaidh d'a ainm ; sleuchdaibh dha
ann am maise na naomhachd.^-
Salm xxix. 2.
(3) Biodh maise an Tighearna ar Dia oirnn,
agus daingnich thusa obah ar lamh
dhuinn. — Salm xc. 17.
Maise an t-saoghail, maise na naomhachd,
maise Chriosd, — ciod an cuspair-seanchais
a b'fhearr a bhi aig ministear, chan e mhain
air aon Sabaid de'n bhliadhna ach a h-uUe
Sabaid, agus ciod an tirnuigh a b' fhearr
ann an cridhe dhaoine aig crioch na seirbhis
na'n tirnuigh, gu'm biodh maise an Tighearna
ar Dia orra.
An inntinn thoilichte
Duine air bith aig a bheil inntinn thoilichte
agus inntinn dhochasach tha saibhreas mor
aige, saibhreas as fhearr na or nan Innsean.
Ma tha thu toUichte leis na tha agad ciod
a b'fheairrd thu an corr a bhi agad ? Is
aithne dhuinn uUe daoine aig nach 'eil
moran de'n t-saoghal ach a tha cho aotrum
sona ris na h-eoin a chionn gu bheil teine-
sith an t-sonais 'n am broUleach fhein.
Mur bheil thu a' faheachduinn gu bheU >
rud 'g ad dhith, agus mur bheil thu 'g a
shanntachadh, cha lughdaich e do shonas
a bhi as eugmhais. An uair a bhios tu a'
coiseachd air an t-sraid, a' dol seachad air
biith as deidh btith, agus na h-uinneagan
aca Ian de gach seorsa ghnothaichean is
bathair, tha mi cinnteach gu'm bi a' cheart
smuain ag eirigh 'n ad inntinn a bhios 'n
am inntinn- sa — na tha de rudan anns an
t-saoghal air nach 'eil feum agad, agus air
nach 'eil iarraidh agad.
Saoihdh sinne nach b'urrainn do dhaoine
anns na Mnntean a dh'fhalbh a bhi toilichte,
agus gun gin aca de na rudan nach dean
sinn fhein feum as an eugmhais. Ach chan
'eil e duUich tighinn as eugmhais rud air
bith ris nach robh sinn cleachdte. Bha an
criiisgean dubh maith gu leoir nuair nach robh
na b'fhearr ann, ach cha riaraich an lochran
as gile agus as gloine daoine an diugh o na
dh' fhas iad cleachdte ri solus -dealain. Chan
fhaca Maois no Socrates riamh cnap buntata,
agus cha do bhlais iad tea no coffee ; cha do
leugh Shakespeare paipear-naidheachd riamh,
agus cha mho a bhiodii botul teth air a chur
's an leabaidh aige. Ach air a shon sin
bha iad cho toilichte le'n staid ruinne, aig
am bi ceann goirt mur faigh sinn cupan-
maidne mu'n eirich sinn. Chan aim ann an
goireasan a tha beatha no sonas duine.
Aireamh 12
1947
An t-Iongantach
'S e'n t-iongantas hu niMorbhuilich'
Chaidh innseadh riamh do shluagk,
An Dia bha ann o shiorruidheachd
Bhi fas 'n a cMochran truagh.
So am mios anns a bheil cuimhne air a
chumail leis a' Chriosdachd. uile air la-breith
an Leinibh Naoimh ann am Bethlehem,
an la as aoibhniche a bha riamh air thalamh
ged nach robh moran aig an robh fhios aig
an am gu'n do rugadh dhaibh Slanuighear.
Ach bha fhios aig na h-ainglean air, agus aig
Muire, agus aig na buachaillean, agus aig
iarmad beag de dhaoine naomh agus iriosal
a bha a' feitheamh ri solas agus saorsa
Israeli. Agus chuir sgeul aoibhneach an
t-soisgeil ceol 'n an cridhe agus oran nuadh
'n am beul. " Tha m'anam ag ard-mholadh
an Tighearna, agus tha mo spiorad a' dean-
amh gairdeachais ann an Dia mo Shlanuigh-
ear." " Gu ma beannaichte an Tighearna
Dia Israeli air son gu'n d'fhiosriach e, agus
gu'n d'thug e saorsa d'a phobuU." " Gloir
do Dhia anns na h-ardaibh, agus air talamh
sith, deagh-ghean do dhaoine."
Anns an duthaich so tha sinn a' sealbhach-
adh gu pailt beannachdan an t-soisgeil o
chionn nan ceudan bliadhna, agus bu choir
dhuinn Dia a mholadh gach la d'ar beatha,
ach gu sonraichte aig an am so an uair a tha
an Eaglais Choitchionn uile a' cumail
cuimhne air teachd Chriosd agus a naoi-
dheanachd ann an staid losal.
A thaobh teachd an t-Slanuigheir dp'n
t-saoghal tha da smuain shonraichte a bhios
ag eirigh ann an inntinn dhaoine — •(!) Ma's
e Criosd Mac gradhach Dhe d'an d'thug an
t-Athair iighdarras agus cumhachd a riogh-
achd a chur air chois, car son nach 'eil
rioghachd Dhe a' deanamh barrachd adhar-
tais na tha i a' deanamh ? (2) Ma bha
peacadh anns an t-saoghal o linn Adhaimh
car son nach d'thainig an Slanuighear na bu
luaithe a shaoradh pheacach ?
(1) Tha e fior nach 'eil an saoghal air a
chosnadh do Dhia fhathast, no a thoil air
a deanamh air thalamh, ach chan ann aig
Criosd no aig a' Chreideamh Chriosduidh
a tha a' choire ach aig an nadur pheacach a
tha air a bhreith le mac an duine. Tha e
ceart gu'm biodh iomgutn agus naire oirnn
a chionn gu bheil eaglais agus aobhar
Chriosd cho anfhann anns an t-saoghal 's
a tha iad, ach tha e ceart gu'n cuimhnich-
eamaid cuideachd air na rinneadh cheana
anns an t-saoghal 'n a ainm agus le a chumh-
achd. Cha mhor gu bheil aite anns an t-
saoghal anns nach 'eil an soisgeul air a
shearmonachadh ; tha muilleanan 'g a
aideachadh mar an Tighearna agus an
Slanuighear, agus tha muilleanan eile nach
'eil ag aoradh dha a' creidsinn nach fhacas
riamh air thalamh duine cho maith ris, no
duine a b'fhearr leo iad fhein a bhi coltach
ris. Tha cuid de na rioghachdan as toisiche
air an t-saoghal a' gabhail a theagaisg mar
iighdarras air na laghanan a tha iad a'
deanamh. Tha Tigh nan Cumantan a'
toirt uiread geill do theagasg Chriosd 's a
tha Ard-Sheanadh na h-eaglais. Ged nach
'eil sith air thalamh fhathast tha e cho fior
's a bha e riamh gur e Criosd Dochas an t-
saoghail, agus nach 'eil doigh eile air crioch
a chur air an olc agus an aimhreit agus an
eucoir a tha anns an t-saoghal, agus 'n ar
cridheachan fhein, ach a chuing-san a ghabh-
ail oirnn agus esan a leantuinn.
(2) Ged nach urrainn neach air bith a
radh le cinnt car son nach d'thainig Criosd
do'n t-saoghal na bu traithe (oir is ann aig
Dia a mhain a tha fios) tha mi an diiil gu
bheil an tiodal a bha air a sgriobhadh air
a' chrann-cheusaidh ann an tri canainean,
Eabhra, Greigis, agus Laideann, a' tilgeadh
soluis air a' chilis. Bha an saoghal ri bhi
air uUachadh air son Chriosd, agus anns na
laithean ud b'e an saoghal uUe, an Roimh,
a' Ghreig, agus na h-Iudhaich. Rinn an
Roimh slighe Chriosd reidh le lagh agus
riaghailt agus ceartas agus sith a thoirt do
gach cearn d 'a h-iompaireachd -air chor agus
gu'm faodadh teachdairean an t-soisgeil
dol o bhaile gu baile gun eagal gun fhiamh ;
rinn a' Ghreig a shlighe reidh le aon chanain
a thoirt do'n t-saoghal, canain a thuigeadh
a' mhor-chuid de dhaoine a fhuatr beagan
sgoil, CO dhiubh a bhruidhneadh iad i no
nach bruidhneadh. Aig teachd Chriosd bha
Greigis mar tha a' Bheurla an diugh, dhean-
AN T-IONGANTACH
adh tu do rathad leatha ann an aite air bith.
Bha an Tiomnadh Nuadh air a sgriobhadh
ann an Greigis, agus an soisgeul air a shear-
monachadh ann an Greigis. Cha ruig mi
leas dad a radii mu'n uUachadh a bha air
a dheanamh air son Chriosd anns a' Chreid-
eamh ludbach agus le teagasg nan aith-
richean agus nam f^idhean, oir tha fhios
agaibh gur ann as a' chraoibh ludhaich sin
a bhris a mach am faillean ur a dh'fhas
gu bhi 'n a craoibh a bu mhotha 'n an stoc
as an d'thainig i. Fad mile bliadhna bha
Dia ag ullachadh an t-saoghail air son
teachd an t-Slanuigheir le oibre a fhreasdail
an tir ludea, anns a' Ghreig, agus ann an
iompaireachd na Roimhe, agus a nis ann an
lanachd na h-aimsir dhealraich an Solus
f ior agus rugadh ann am Betlehem an leanabh
naomh as aithne dhuinn an diugh mar
Mhac Dhe, Slanuighear an t-saoghail.
Mac Dhe
Anns an Tiomnadh Nuadh goirear do'n
leanabh so a rugadh ann an staid iosal
Mac Dhe agus Facal Dhe. Ciod a tha
na briathran sin a' ciallachadh ? A bheil
iad a' ciallachadh gur e Criosd am mac as
fhearr agus as airde am measg uUe mhic eUe
Dhe ? Chan 'eil ; chan e sin idir a tha iad
a' ciallachadh. Tha iad a' ciallachadh gu
bheil Criosd 'n a mhac do Dhia ann an
seagh agus ann an daimh nach urrainn
neach eile a bhi aige ri Dia, gur e Criosd an
Dia-duine anns a bheil an da nadur a'
coinneachadh anns an fheoil, daonnachd
agus diadhachd. Sin creud agus teagasg
na h-Eaglais Choitchinn troimh na linntean,
agus ged nach deachaidh gineal riamh
seachad anns nach do thog cuideigin a ghuth
'n a aghaidh tha a" bhunait so air an do
thog na h-abston an eaglais cho seasmhach
an diugh fhathast 's a bha i riamh. Tha
Dia OS cionn ar tuigse-ne, agus ged tha
deacaireachd am;i an teagasg a' Bhiobuill
mu'n daimh a bha agus a tha eadar Criosd
agus Dia, 's e teagasg a' Bhiobuill a tha a'
cumail 'n a h-eaglais beo, agus a tha a' cur
ainm agus uachdaranachd Chriosd os cionn
gach ainm agus uachdaranachd eUe, air
chor agus gu bheil muilleanaij d'a bhraith-
rean air thalamh a' lubadh an gltin dha agus
aa aoradh dha mar Dhia.
A' cheud theagasg feall
Anns na laithean deireannach so is e
Diadhachd Chriosd an cnap-starra as trice
a tha a' cumail dhaoine gun a bhi a' gabhail
ri creud na h-Eaglais Choitchinn, ach anns
a' cheud linn b'e a dhaonnachd a b'aobhar-
oilbheim do chuid de na br^ithrean. Bhiodh
iad a' leughadh ann an leabhraichean Greug-
ach, no a' cluinntinn o dhaoine a bha a'
gabhaU orra a bhi 'n an sgoilearan, gur ann
anns an fheoil a tha freumh an uilc, agus
gu bheil an nadur daonna olc a chionn gu'm
buin e do'n fheoil. Mar sin thoisich cuid air
teagasg nach do ghabh Criosd air fheia full
agus feoil agus daonnachd an da rireadh idir,
ach mar gu'm Veadh, direach mar a chi thu
play-actor 'g a chur fhein ann an riochd
Hamlet no Lear. Bha iad a' teagasg gu'n
d'fhag a dhiadhachd an corp feola m'an
do thogadh suas e air a' chrann-cheusaidh,
agus nach d'thug e leis do neamh a n^dur
daonna idir. Gu de na nithean neonach
nach tig ann an inntinn dhaoine a tha Ian
gaoithe agus feallsanachd !
Chan 'eil feum aig daoine air dearbhadh
fhaotainn gu'm bu duine Criosd, coltach
ruinn fhein anns gach car agus ceum ach a
mhain gu robh e gun pheacadh. Bhiodh e
ag obair agus ag aoradh, ag itheadh agus ag 61
agus a' cadal, dh'fhairich e fuachd agus acras
agus sgiths, b'aitjine dha bronagus buaireadh ;
fhuair e coibhjiieas is oairdeas o chuid agus
ana-cainnt is miomhadh o chuid eUe. Chan
e mhain gu'm bu duine e, ach bu duine maith
e ; duine caomhail agus duine naomh ;
duine anns an robh cho beag dbeth fhein
's nach robh airgiod, no comhihurtachd,
no buannachd shaoghalta, no eadhon moladh
a dhith air, ach a mhain a bhi a' cuideachadh
dhaoine eUe agus gu som'aichte daoine a bha
aineolach air Dia. B'e sin a' bhochdainn
ris am bu mhotha a bha truas aig Criosd.
Chan e mh^in gu'm bu duine e ach bha a
dhuinealas cho l^idir 's gu'n seasadh e gun
eagal an lathair shagartan agus uachdaran
a dhiteadh eucoir no ana-ceartas agus a
chronachadh chealgairean.
Feuch an duine ! an seorsa duine a bha
ann an cridhe Dhe an uair a thubhairt e,
Deanamaid an duine 'n ar dealbh fein,
gaisgeach gun mheang.
Tha sgeul aoibhneach na Nollaige a'
toiseachadh aig Betlehem ach is ann aig
Righ-Chathair nan neamh a tha i a' crioch-
nachadh, far an do ghiWain an Neach uasal
so a dhaonnachd cho maith ri dhiadhachd
air chor agus gu bheU creidmhich a nis
dearbhta gu bheil co-mhothachadh aig Dia
riu 'n an uUe chradh.
Co a tha sibh ag radh is mi ? Co ach
Mac Dhe, agus mac an duine, an Dia-duine
a tha 'n a eadar-mheadhonair siorruidh eadar
Dia a tha neo-fhaicsinneach agus clann-
daoine.
CORRA-CHAGAILTE
Oe h-ard e nis 's na neamhaibh shuas
Tha shiiil a' dearcadh oirnn a nuas,
Lan sgeadaichte le nadur dhaoin',
Tha e mion-edlach air an saoth'r.
Co-fhulangas tha aige ghnath,
'S co-mhothachadh ri 'r n-uile chradh ;
Tha cuimhn' aig' air a thrioblaid fein,
A dhedir, a ghoinih, is 'osnaich gheur.
Corra-chagailte
SIN an t-ainm Gaidhlig a thug Cailean
Domhnullach, a sgriobh " Mactalla nan
Gleann'' agus " Siiil air ais," do'n leabhar
mu dheireadh a chuir e a mach. Is e an
t-ainm Beurla a thug e dha, Croft and
Ceilidh, da rud a tha a' dol comhla daonnan,
agus da rud a tha barrachd dhiubh anns a'
Ghaidhealtachd na ann an aite eile de'n riogh-
achd. Tha coig mile fichead agus seachd ceud
gu leth croit anns na sia siorramachdan, Earra-
Ghaidheal, Inbhir-Nis, Ros agus Crombagh,
Cataibh, Gallaibh, Arcaibh agus Sealtuinn,
air chor agus gu bheil ceud mile duine no
suas ris a' faotainn.am beoshlaint a croit.
O'n bhruidhinn a bhios Gaidheil a' bhaile-
mhoir a' deanamh mu na glinn agus na
h-eileanan a dh'fhag iad, shaoileadh tu gu
bheil an duthaich a' dol fas le cion dhaoine.
Chan 'eil anns a' bhruidhinn sin ach bruidh-
inn fhein, fasan a tha daoine a' leantuinn o
na, laithean anns an robh droch ghioUachd
air a dheanamh air an tuath agus moran
dhiubh air an iomain thar saile an aghaidh
an toile. Tha e duilich do dhuine caomhail
an t-iomradh a chuala no a leugh e mu
fhogradh nan Gaidheal a leigeil as a
chuimhne, no eisdeachd ri oran fior agus
tiamhaidh mar so gun fearg agus mulad a
bhi 'n a chridhe, fearg ris na riaghlairean a
chuir a mach na daoine, agus mulad air son
na dh'f hulling an fheadhainn a bha air an
cur air falbh.
Gur e mise tha tursach,
A' caoidh cor na dtithcha,
'S na seann daoine fiughail
Bha cliiiteach is treun ;
Rinn uachdarain am fuadach
Gu fada null thar chuantan,
Am fearann chaidh thoirt uapa
'S a thoirt suas do na feidh.
Ach dh'fhalbh na laithean dona sin, agus
chan 'eil feum ann dhuinn an diugh a bhi
leigeil leo ar breith no ar comhairle a
dhorchachadh, oir chan e uachdarain a tha
a' tanachadh an t-sluaigh anns a' Ghaidh-
ealtachd an diugh ach an sluagh iad fhein
a tha 'ga dheanamh le'n toil fhein agus
le comhairle shuidhichte. Chan 'eil gainne
bidh no airgid air muinntir na Gaidhealtachd,
gu sonraichte air na croitearan ; chan 'eil
eucoir air a dheanamh orra le uachdarain
no le duine eile, agus cha mho a tha gearan
aca, ach a mhain na bhios iad a' deanamh
air an t-sid, air bataichean Mhac Brayne,
agus air na maoir aig Bord an Fhearainn,
oir tha Achd nan Croitearan 'n a gharradh-
dion mu'n timchioll, a' toirt dhaibh saorsa
agus sochairean agus beatha shocrach nach
'eil aig daoine eile an Albainn. Bha cho
maith dhuit feuchainn ris a' Chuilionn
Sgitheanach no ri ministear de'n Eaglais
Steidhichte a charachadh as an aite ri
croitear a chur a mach as a chroit. Is maith
gu'n do chuir a' chuibheal an car so dhith
o laithean Sellar agus fasachadh Srath
Nabhuir. Ach tillidh mi thuige so a ris,
an uair a dh'innseas mi dhuibh mu'n leabhar
aig Cailean DomhnuUach.
Saoitidh mi gur h-aithne dhomh na daoine
air a bheil e a' deanamh seanchais, Seoras
Frocan, duine laghach a bha gaolach air an
uisge-bheatha, ach a bhiodh a' dol le
Comunn an Tur-Sheachnaidh, an deidh
nan daoraichean mora a ghabhadh e, agus
aig am biodh ribein gorm air fhuaigheal air
a bhroilleach gus an gabhadh e an ath te,
an uair a thigeadh an ribein a nios greis
bheag ; luchd-siubhail an rathaid, ceaird agus
bana-cheardan ; fidhlearan, drobhairean
agus treabhaichean ; sealgairean, geamair-
ean, agus meirlich, — agus sgeulachdan air
an innseadh umpa mar a chluinneas tu
aig ceilidh fhathast. Ged a bhios daoine
ag radh " ceilidh " ris na cruinneachaidhean
a bhios aca anns a' bhaile-mhor chan 'eil
annta ach coinneamh-chiuil, no concert,
a dh'fhaodadh a bhi aig Goill ann an Tranent,
neo-choltach ris an t-seann cheilidh aig an
cluinneadh tu Domhnull a' glanadh a chleibh
agus ag radh, " Nach 'eU sin a' toirt 'n am
chuimhne! " agus an sin a' toiseachadh air
innseadh do'n chuideachd mar a dh'eirich do
Ruairidh Mor, an drobhair, an uair a choin-
nich na robairean no na spiiinneadaran
ris anns a' Bhealach Gharbh, air a thilleadh
dhachaidh o'n Eaglais Bhric agus pris sia
fichead ceann cruidh lann an crios m'a
mheadhon. Bu bheag an call do'n oigridh
nach robh leabhraichean R. L. Stevenson
agus Clark Russel aca cho fad 's a bha
Domhnull beo. Rugadh e an 1836 ; rugadh
a mhathair, a bha a' fuireach comhla ris
gus an do shiubhail i an 1904, an 1814 ;
CORRA-CHAGAILTE
rugadh a h-athair-se inu'n bhliadhna 1760 ;
bha a seanair 'na sgonn-bhalach mor an
am a' Phrionnsa agus blar Chuil-fhodair,
agus fhuair e saoghal cho fada 's gu robh
cuimhne aig mathair Dhomhnuill air a
seanair agus air a sheanchas cho maith 's
a bha aice air a coimhearsnaich. Bha
cuimhne mhaith aig an teaghlach ud uile,
agus mar sin bha Domhnull 'n a fhear-
ceihdh gasda agus 'n a sgeulaiche barraichte
an uair a thoisicheadh e air nithean nuadh
agus sean a tharruing a stor a chuimhne.
Bruadaii agus aislingean
Air cho teann 's 'g am bi daoine air an
ceangal le cuibhrichean an t-saoghail so agus
le cuibhrichean na feola, tha an saoghal ede
a' briseadh a steach orra an uair nach saoil
iad, agus ged nach b'ann air son plathadh
fhaotainn air saoghal eile a bhiodh daoine
a' dol air cheilidh, tha mi Ian chinnteach
gu'm biodh fiamh orm, agus gu'm biodh
m'inntinn air a tarruing fo chumhachd an
t-saoghail neo-fhaicsinnich na'n cluinninn
duine stolda agus creidmheach ag innseadh
mu na bruadair a chunnaic e 'n a chadal
mar tha Cailean Domhnullach ag innseadh
anns an leabhar so mu na bruadair a chunnaic
e fhein, agus gu sonraichte am bruadar a
chunnaic fear a bha ann am America air
an nighinn a chaidh air chall an siorramachd
Rois, agus far am faighteadh a corp. Cha
chuir mi gin de na h-aislingean sin sios air
an duilleig so ; leughadh agus minicheadh
a h-uile duine iad air a shon fhein, ach ged
tha fhios agam nach 'eil anns na bruadair
a bhios mi fhein a' faicinn ach treathlaich
gun bhun gun bharr, cha bu mhaith learn a
radh gu bheil sin fior mu uile bhruadair
dhaoine eile. Tha mi a' creidsinn gu'm
faod daoine spioradail co-chomunn a bhi
aca ri Dia 'n an cadal, agus iirnuigh a dhean-
amh 'n an cadal, agus ma tha duine ag
iirnuigh ri Dia agus ann an co-chomunn Dhe,
CO a ghabhadh air fhein a radh nach toir
Dia dhaibh 'n an cadal an ni a tha deacair
dhaibh . 'n an dusgadh. Co thusa no mise
gu'n gabhamaid oirnn a radh nach do
labhair Dia idir ann am bruadar rds na
daoine a tha am BiobuU ag radh gu'n do
labhair e riu air an doigh sin.
Obair na croite
Is e an t-eolas a tha aige air croitearachd
o laithean oige, agus an t-eolas a fhuair e o
dhreuchd air beatha agus obair chroitearan
anns gach cearn de'n Ghaidhealtachd agus
anns na h-Eileanan an lar, a tha a' cur bias
air a sheanchas anns an leabhar so agus
anns an da leabhar eile a sgpiobh e. Chan
e mhain gu bheil an t-eolas sin a' cur bias
ail' a leabhraichean ach tha e a' toirt cudth-
rom d'a fhacal nach 'eil aig facal dhaoine
eile a bhios a' bruidhinn mu chroitearachd.
Tha an t-siiiste air a h-uisneachadh a bhual-
adh arbhair anns na h-eileanan fhathast,
ach cia meud croitear a b'urrainn innseadh
dhuit gu de an iiine a bu choir dhuit a ghabh-
ail a bhualadh deich adagan eorna agus
deich sguaban 's an adaig ? No an tiine
a ghabhadh spealadair maith a spealadh
acair de choirce-beag, le gaoth fhabharach,
an coirce trom ach 'n a sheasamh, agus
sgioba 'n a dheidh nach cumadh air ais e ?
No an iiine a ghabhas duine a tha suas ri
ghnothuch a' tanachadh acair ttiirneip, no
a' treabhadh acair de thalamh laidir. A
thaobh nithean beaga feumail de'n t-seorsa
sin cha mhor nach 'eil Cailean Domhnullach
cho maith ri Primrose M'Connell. B'aithne
dhomh duine a ghabh seachduin a' treabhadh
leth acair de thalamh aotrum anns an robh
buntata, ach b'e an t-aobhar gu robh an
rathad-mor ri taobh an iomaire, agus uiread
dhaoine a'dol seachad air 's nach b'urrainn an
duine laghach gun smog agus seanchas a bhi
aige ris a h-uile duine a stadadh a mholadh
an treabhaidh.
Bha Tomas Carlyle cho taireil air daoine
eile an uair a bhiodh e a' toirt seachad a
bharail orra 's gu'n islicheadh e a shron
na'n cual e barail nan geamairean an Ceann
Loch Liachairt agus muinntirr ede an t-
Sratha air fhein, " Bodach beag stuirgeach
gun chron no gun fheuni. Bhiodh a' bhean-
uasal, bean a' Mhorair Ashburton 'g a thoirt
do Cheann Loch Liichairt far an robh frith
fhiadh aca, ach cha b'ann a' sealgaireachd
a bhiodh e a' cur seachad an latha ach a'
smadadh an t-saoghail. Nach bu mhairg
a choimeasadh duine canranach citichranach
mar bha Carlyle ris an dithis eile, Scott agus
Burns !
Ach mur do mharbh Carlyle fiadh mharbh
Cailean Domhnullach gu leoir dhiubh ;
is aithne dha frithean nam fiadh anns a'
Ghaidhealtachd o Bheinn Dorain an Earra-
Ghaidheal gu Clibric an Cataibh, agus o
Bheinn Uamhais, an Ros, gu Pairc Leodhais,
air chor agus gur fhiach a bheachdan mu
chroitean 'agus mu fhearann chaorach, agus
mu fhrithean fhiadh eisdeachd riu.
Is e an fhirinn a thaobh cor agus ath-
leasachadh na Gaidhealtachd gu bheil sinn
uile ann an ceo, gun fhios againn clod an
fhior rud a tha cearr no ciamar a ghabhas
e a chur ceart. O chionn deich bliadhna
fichead bha Comhairle an deidh Comhairle,
Comunn an deidh Comuinn, Commission an
deidh Commission, air an cur air chois,
EAGLAISEAN GUN MHINISTEAR
a rannsachadh mu chor na Gaidhealtachd
,agus a thoirt am follais innleachd air
bith a tha iad an dull a chuireadh cuisean
ceart. Bha na Reports a sgriobh iad car
coltach ri cheile agus iad uile a' criochnach-
adh mar so, gu'm bu choir do'n Ghovernment
airgiod a chosd a thoirt obair do'n t-sluagh,
agus a chur suas factories bheaga iira, agus
frithean nam fiadh a chur gu feum eile
seach mar tha iad. Car son nach 'eil sin
air a dheanamh ? Chan 'eil fhios agam,
ach tha amharus agam gu bheil amharus
aig a' Ghovernment nach tigeadh moran
atharrachaidh air a' Ghaidhealtachd ged a
dheanamh iad na tha air iarraidh orra.
Ged nach 'eil uiread sluaigh air uachdar
na Gaidhealtachd 's a bu mhaith leinn chan
'eil an stoc cho iosal 's a bhios daoine ag
radh, na'n robh iad air an roinn na b'fhearr.
Co a theireadh nach eile barr-suime dhaoine
ann an Leodhus ?
Ma tha aireamh na cloinne a' dol sios
gu muladach leis na fasain iira a tha tighinn
a steach c6 aige a tha a' choire ach aig an
t-sluagh fhein ? Chan urrainn Mghr West-
wood breith air amhaich air croitear agus a
radh ris, " Feumaidh tu posadh," no " Feu-
maidh tu clann a bhi agad."
Is e na sgoilean agus Achd nan Croitearan
a cliuir a' Ghaidhealtachd air a casan, agus
a thug misneach agus saorsa agus cothrom
do 'n t-sluagh, ach tha da thaobh air a h-uile
rud, agus tha sinn a' faicinn an diugh gu
bheil an sgoil agus Achd nan croitearan a'
tanachadh an t-sluaigh. Chan 'eil e furasda
do mhac bean a thoirt a steach do thigh
athar, agus cha mho a tha e furasda dha
posadh ma tha piuthar a' fuheach leis agus a'
tuiteam air a sgath no air sgath am parantan.
Anns an sgoil anns an robh mise air mo
theagasg bha tri fichead 's a coig deug
sgoilear, ach an diugh chan 'eil innte ach
se deug, agus dhiubh sin chan 'eil ach ceithir
a bhuineas do'n aite. Tha an fheadhainn
eile a Glaschu no a Go van. Tha uiread
chroitearan agus thighean anns an aite 's
a bha ann riamh, seann daoine annta agus
seana fhleasgaich is seana mhaighdeanan,
a' tighinn beo gu saorail comhfhurtachail
gun ghainne gun ghearan. Tha a h-uach-
daran fhein air gach croit, agus cha bhi
gin dhiubh falamh gu brath, oir cuiridh an
seann uachdaran 'na aite daimheach air
choreigin a tha air son tigh is dachaidh
fhaotainn air an diithaich. Tha muinntir
na Gaidhealtachd an diugh a' faotainn eisg
a Obar-eathairi, bainne o'n Mhachair Ghallda,
agus clann a Glaschu, a' cur fios air a'
chloinn gu Maor- cloinne le litir mar a chuireas
iad fios air tea gu Cooper.
Bruidhinn, bruidhinn, bruidhinn, agus mi
fhein a' bruidhinn am measg chaich, ach gun
fhios againn ciod a tha cearr, no ciamar a
ghabhadh e ceartachadh. Is e an aon ni
a thatar aonsgeulach uime, gu'm bu choir
do'n Ghovernment rudeigin a dheanamh,
ach cha chluinn mi duine idir ag radh gu'm
bu choir do'n t-sluagh fhein rudeigin a
dheanamh. " Mo chruadhas, mo luathas, mo
laidireachd fhein " — sin na tri luirg as fhearr
do dhuine bochd a bhi aige anns an t-saoghal
so.
Eaglaisean gun mhinistear
THA na sgirean so anns a' Ghaidhealtachd
gun mhinistear, CoUa, Diura, Giogha, Na'h-
Eileanan (Eige, Riim, agus Cana) Cill-a-
rubha, Cill-daltan, Cill-chomain, Cill-mean-
aidh (ceithir cheallan He), Tunga, Mealainis, ■
Bracadal, Steiseall, Bearnaraidh Leodhuis,
Barabhas, Manais, Tairbeart na Hearadh,
Bearnaraidh na Hearadh, Cill-mhartainn.
Tha na h-aitean so eile gun mhisionaraidh,
Cill-Mhoire agus Peaball, Loisgantir, Cairinis,
Sgonnsar agus Geshader.
Tha cuid dhiubh gun mhinistear o chionn
greis mhaith, agus mar is fhaide a tha
coimhthional ban (mar theireadh na seann
daoine) is ann na's duiliche a tha e dhaibh
ministear fhaotainn.
Tha ministearan aig a bheil Gaidhlig gann,
ach a thuilleadh air a' ghainne sin, tha an
fheadhainn aig a bheil Gaidhlig a' seachnadh
aitean iomallach anns nach 'eil na goireasan
no an companas a bu mhaith leo a bhi aca.
Aig aon am bha gach seorsa dhaoine anns
a' Ghaidhealtachd, uachdarain agus iochd-
arain, uaislean agus islean, agus iomadh
seorsa eile eatorra, air chor agus robh beatha
dhaoine inntinneach agus ceolmhor ged bha
iad 'n an cuideachd bheag dhaibh fein.
Ach an diugh dh'fhalbh an class ard agus an
class meadhoin agus chan 'eil air fhagail
ach an aon seorsa, agus far nach 'eil ach aon
seorsa dhaoine, agus an seorsa sin fhein
a' fas sean agus gann, is diith gu 'm biodh
tromadas agus sgithealachd ann do dhaoine
oga agus nach biodh iarraidh aca air am
beatha a chur seachad ann. Cia dhiubh
a tha iad ceart no cearr is ann mar so a tha
daoine oga a' sealltuinn air a' chtiis.
Tha e duilich a radh le cinnt car son nach
'eil oUeanaich Ghaidhealach an diugh a
roghnachadh a bhi 'n am ministearan mar
6
AIG AN UINNEIG
bha iad a' deanamh roimh so. Chi mi
anns na paipearan-naidheachd gu bheil
ceathrar de dhaoine cothromach ann an
Diura a' tairgsinn ceud not a chur ri tighinn-
a-stigh a' mhinisteir, rud a tha a' ciallachadh
gu bheil iad am beachd gur e cho beag 's
a tha an tuarasdal is coireach gu bheil e
duilich dhaibh ministear fhaotainn. An
coimeas ri luchd-dreuchd eile, agus ^ gu
sonruichte ri seirbhisich a' Ghovernment,
chan 'eil teagamh nach e beo-shlaint lorn
a tha aig da thrian de mhinistearan na
h-eaglais an diugh. A thuilleadh air sin
tha e na's fhasa do bhalaich bhochd cuideach-
adh fhaotainn, ma. tha iad a' dol a bhi
'n am maighstirean-sgoile, na bha e riamh
roimhe. Aig aon am bha barrachd bhur-
saries ann do ghillean a bha 'g an ullachadh
fhein air son obair na ministrealachd na
bha ann air son dhreuchdan eile, ach a nis
tha bursaries no grants air arf toirt seachad
air son a h-uile dreuchd no ceaird a thoilicheas
balaich dol thuca, teagasg, obair-fearainn,
saorsainneachd, clodh-bhualadh, air chor
agus gu bheil roghainn as farsuinge aig
gillean Gaidhealach an diugh.
Ach ged a dh'fhaodas aobharan beaga
de'n t-seorsa sin a bhi cumail ghillean oga
air falbh o'n mhinistrealachd is e an t-
aobhar as motha agus as truaighe gu bheil
marbhantachd spioradail agus iom-chomh-
airle spioradail air tuiteam air an diithaich
uile, air chor agus nach 'eil an creideamh
agus a mhisneach aig gillean oga a dh'fheu-
madh a bhi aca m'an seasadh iad air beulaibh
dhaoine a shearmonachadh an t-soisgeil
agus a ghabhail ri creud na h-eaglais mar
an creud fhein.
Chan 'eil leigheas air a' mharbhantachd sin
ach gu'n seideadh Dia anail bheo o'n airde.
An deidh gach dusgaidh air a bheil. eolas
no cuimhne agam bha gillean oga 'g an
tairgsinn fhein gu toileach air son na minis-
trealachd.
Aig an Uinneig
Moderator Gaidhealach
THUG e toileachadh mor dhuinn uile a
chluinntinn gu'n do shonraich an eaglais
an t-OUamh Alasdair DomhnuUach, minis-
tear Eaglais Chaluim-cille, an Glaschu,
gu bhi 'n a cheann-suidhe air an Ard-
Sheanadh an ath bhliadhna ; toileachadh
gu sonraichte d'a choimhthional fhein, do
mhinistearan Gaidhealach, do mhuinntir
Uidhist, agus do na Gaidheil a tha air an
sgapadh air feadh Ghlaschu, cia dhiubh
is fior Israelich iad no thuit iad air falbh o
theagasg agus o chleachdaidhean an aith-
richean agus a tha iad a nis 'n an cinnich.
Na'm biodh tu dol a dh'innseadh do neach
eile ciod an seorsa duine a tha ann an
Alasdair DomhnuUach tha iomadh rud
maith a dh'fhaodadh tu a radh uime ;
dh'fhaodadh tu a radh gu bheil e 'n a shear-
monaiche maith agus 'n a aodhair maith,
freasdalach agus baigheil ris a h-uile duine
aig a bheil gnothuch ris, no chuireas feum
air ; eudmhor air taobh a dhiithcha agus
cainnt a dhiithcha agus cor na h-eaglais anns
na h-Eileanan, ach an uair a dh'innseadh
tu dha uime sin agus mu'n obair a rinn e an
lonar-Gliaraidh, an Cill-Mhicheil, am Baile-
Stephein, an Alloa, an Glaschu, agus anns
na Committees an Dun-eideann, thigeadh
tu air t'ais a dh'ionnsuidh an fhacail a bha
'n ad inntinn fad na h-tiine, agus theireadh
tu ris gu bheil meas aig daoine air ministear
Eaglais Chaluim-cille a chionn gu bheil e
fhein cho laghach agus cho blath agus cho
caomhaU. Tha mi an dull gur e a' cheud
fhacal a chuala mi e ag radh riamh, " 0,
Ghraidhein," agus o'n doigh anns an dubh-
airt e e bha mi cho cinnteach 's ged bu leir
dhomh a chridhe gu'm bu duine gaolach e.
Ma tha obair throm aige cheana cha lugh-
daich an t-urram iir so an cudthrom a tha air
a ghuaillean, ach tha e 6g (tri fichead 's
a dha), ceud bhadhna na's oige na bha lared
an uair a ghin e Enoch. Fad bliadhna co
dhiubh cha bhi moran iiine no fois aige air
son obair air bith eile ach an obair a tha
an eaglais a' cur air a' Mhoderator, air
chor agus gu'm biodh e glic do'n choimh-
thional a leigeil mu reir fad na h-iiine sin
o uallach a' choimhthionail.
Tha da rud eile a bu mhaith leam ain-
meachadh air an duUleig so, (1) gu bheil
Gaidhlig aig a thriiiir mhac, ged bha iad air
an togail anns a' bhaile-mhoir, rud a tha a'
dearbhadh nach ann ri boilich no bostruinn
a bhios an athair an uair a bhios e a' moladh
nan Gaidheal agus an canain aig cuirmean
agus ceilidhean an Glaschu, agus (2) gu bheil
dithis d'a mhic 'n am ministearan, teisteanas
maith do bheatha agus do obair an athar,
agus do ghne nan nithean ion-mholta a
chunnaic agus a chuala iad 'n an dachaidh
'n an oige. Ach buinidh roinn de'n chliu
so d'am mathair, nighean do DhomhnuU
Mac Amhlaidh, Uidhisteach a bha 'n a
mhinistear an sgir Meaghrath, an Gallaibh,
agus aig an robh seisear nigheanan. Phos
triuir dhiubh ministearan, agus dithis dhiubh
ministear a bha no bhitheas 'n a Mhoderator.
Beannachd is deagh-ghean dhaoine maithe
do'n charaid ghaolaich so, Alasdair Domh-
nuUach agus a bhean, 'n an dachaidh agus
AIG AN UINNEIG
'n an obair anns a' bhliadhna a tha air
thoiseach orra.
An t-Urramach Niall Ros, B.D.
Bha ionndrainn agus duilichinn ann an
cridhe ioniadh duine air feadh na Gaidh-
ealtachd, ach gu sonraichte an He agus anns
an eilean Sgitheanach, an uair a chual iad
gu'n do shiubhail Niall Ros, ministear cho
gasda agus cho turail 's a bha againn ann an
gin de na Cleirean Gaidhealach. Shiubhail
e an Dun-bheagain, an eilean a dhuthchais,
gu maith aithghearr. Bha e air a thiodh-
lacadh 's an Ath-leathann.
Rugadh e 's an t-Srath anns an eilean
Sgitheanach ; bha e air oileanachadh an
Cinn-ghiuthsaich agus an Oilthigh Ghlaschu,
far an do choisinn e M.A. agus B.D. Bha
e air a shuidheachadh ann an Bhatarnis an
1899 ; a Bhatarnis chaidh e do Ghleann-
Comhann an 1902 ; a Gleann Comhann
chaidh e do Thobar-Mhoire an 1908, agus
'n a dheidh sin do Chill-a-rubha an He an
1913, far an do shaothraich e gus an do leig
e dheth obair o chionn ghoirid. 0 chionn
da no tri bhliadhna chan cha robh a shlainte
ro mhaith.
Duine seimh ciallach 'n a bhruidhinn agus
'n a obair agus 'n a dhol a niach ; searmon-
aiche turail a b'fhiach aire a thoirt dha ;
agus comhairliche glic ann an ciiisean
saoghalta, bha meas mor air mar dhuine
reusonta agus taiceil anns am faodadh
daoine eile earbsa a chur. Bha sith agus
rian 'n a ghuth agus 'n a aodann.
Bha e 'n a sgoilear maith ; tha comharra-
idhean na sgoUearachd furasda an aith-
neachadh, agus bha na comharraidhean
sin air an obair a thigeadh o lamh Neill Rois,
beag no mor 'g am bitheadh i. Bha e maith
air sgriobhadh GaidhUg ; cha robh gin de
na ministearan Gaidhealach a bhios air
uairean a sgriobhadh anns na duiUeagan so
d'am b'fhearr a b'aithne an smuaintean
agus am briathran a chur air paipear gu
soilleir, agus gu h-6rdail, agus gu blasda.
Bha inntinn ordail aige nach biodh a leum-
artaich a null 's a nail ach a chumadh
direach daonnan air a ciirsa, agus dh'fhao-
dainn a r^dh mu na sgriobhaidhean a
bhiodh e a cur thugam ro annamh mar
thuirt an t-OUamh Mac Iain mu bhiadh
a fhuair e air a thurus do'n Ghaidhealtachd
agus a thaitinn ris, " nach biodh e 'na chiiis-
ghearain leis an seorsa bidh ud fhaotainn a
ris gu luath."
Cha trom leis an loch an lach,
Cha trom leis an each an t-srian,
Cha trom leis a' chaora a h-olann,
'S cha truimid a' cholunn a ciall.
Is maith an rud ciall, agus is maith an
rud ciuine, agus is maith an t-srian sgoil-
earachd, tri tiodhlacan a thug Dia do
Niall Ros.
Na duilleagan Gaidhlig
SO an t-am de'n bhliadhna anns am bi
ministearan agus foirbhich agus deacoin a'
cur chuisean an ordugh air son obair na h-ath
bhliadhna, agus tha mi an dochas gu'n cuir
iad an cviimhne an t-sluaigh gu bheil na
Duilleagan Gaidhlig so a' tighinn a mach a
h-uile mios, agus gu'm faod neach air bith
am faotainn anns a' Mhiosachan, Beatha
agus Obair, ma thogras e an iarraidh, gun dad
a bharrachd a phaigheadh air an son. Tha
cho beag Gaidhlig air a sgriobhadh an diugh
's nach bu choir do dhaoine a thuigeas agus
a bhruidhneas i dearmad a dheanamh air
a leughadh an uair a gheibh iad cothrom.
Mur dean na leughas iad air na duilleagan
so maith dhaibh, tha mi an dochas nach dean
e cron dhaibh.
Bhithinn an comain neach air bith a
chuireadh thugam seanchas a bu mhaith
leis a thoirt am foUais air cuspair air bith
a bhuineas do'n bheatha djiiadhaidh, no
do'n BhiobuU, no do ni air bith eUe, eolas,
no eachdraidh, no fiosrachadh, anns am
biodh iiidh aig daoine ciallach. Ach cha
gheall mi gabhail ri rud air bith a tha ann
an droch lamh-sgriobhaidh. Chan 'eil facal
Gaidhlig aig an fheadhainn a bhios a' cur
nan duilleagan Gaidhlig an clodh, agus cha
bu ghniomh Criosduidh e rud a chur 'n an
laimh a bheireadh orra dol a mhionnachadh.
" Chan fhaodar nach tig oUbheuman, ach
is an-aoibhinn dhasan troimh an tig iad."
Bu mhaith na'n robh na briathran so air
an sgriobhadh air a' bhalla anns a h-uile
tigh-sgoil anns an diithaich. *
Tha iomadh bliadlma o nach do sgriobh
mi m'ainm fhein air na duilleagan so, air
chor agus gu'm faod e bhith nach 'eU fhios
aig moran an diugh c6 a tha 'g an deasachadh
no c'aite am faigh litir am Fear-Deasachaidh.
Ged a leig mi dhiom eaglais Bhlair AdhoU
cha do leig mi dhiom a bhi a' deasachadh
nan duilleagan so,
DOMHNULL MacLaOMUINN,
Old Manse of Pilmuib,
Haddington .
Eiridh tonn air uisge balbh
Cha do bhruidhinn mi riamh ris an
sgriobhaiche ainmeil, Niall Mac-an-Rothaich,
agus tha mi an diiil nach fhaca mi riamh e,
ach bhithinn a' cluinntinn o dhaoine a bha
AIG AN UINNEIG
eolach air gu'm bii duiiie e a bha anabarrach
seimh agus ciuin, faicilleach agus curamach
nach goirticheadh e duine eile, agus cho
fiata agus narach ri maighdinn. Ach an
raoir chuir rudeigin a sgriobh e am facal so
'n am chuimhne, Eiridh tonn air uisge balbh,
facal a tha a' ciallachadh gu'm faod daoine
samhach ciuin mothar a thoirt asda le feirg
ma dhiiisgear iad, agus ionghnadh a chur
ort gu robh an teine agus a' chorruich ud
annta.
An uair a bha am fear nach maireann,
Cosmo Gordon Lang, Ard-easbuig Chan-
terbury, a' liubhairt oraid ann an Dun-
eideann mu Sir Walter Scott, thuirt e so,
" Na'n ga;bhadh tn Leabhar Aithghearr nan
Ceist, na Sailm, agus Sir Walter Scott,
agus na'm measgadh tu iad ri cheile ann
am brochan, dh'araicheadh tu stoc de
dhaoine laidir."
Sin na briathran a chuir an fhearg air
Niall Mac-an-Rothaich ; chuir iad a leithid
a dh'orrais air 's nach robh. cail aige d'a
bhraiceas. Agus 'n a chorruich ghabh e
do'n Ard-easbuig le buailtean daraich, ag
radh na'n robh Mod ann aig an robh duaisean
air an toirt seachad air son amhlaireachd
no bumailearachd, gu'm faigheadh Cosmo
Gordon Lang a' cheud duals. Eiridh tonn
air uisge balbh.
Gun teagamh cha do thagh an t-Ard-
easbuig a bhriathran le grinneas no finealtas,
ach air a shon sin thuigeadh an luchd-
eisdeachd gu maith ciod a bha e a' ciallach-
adh, agus cha saoileadh iad gu robh an rud
a thubhairt e cho maol no cho neo-ealanta
's a bha e ann an cluais Mhic an Rothaich,
a bha cho ailleasach mu fhacail agus mu
chainnt 's gu'm feumadh a h-uile facal a
sgriobhadh e a bhi cho liomhta ri claidheamh
tir.
B'fhearr leam an aon bhuille a thug Niall
Mac-an-Rothaich do Chosmo Lang le farach-
an air a mhala na na thug e dha leis a'
bhuailtean, oir bha buille an fharachain cho
cuimseach agus cho glan agus cho laidir
's nach leigeadh e a leas te eile a thoirt dha.
" Ciod a theireadh Sasunnaich," ars esan,
" na'n rachadh Moderator Eaglais na h-
Alba suas do Lunnainn a' liubhairt oraid aig
cruinneachadh a bha a' cumail cuimhne
air Iain Ruskin, agus gu'n abradh e so,
" Na'n gabhadh tu Leabhar-ilrnuigh na h-
Eaglais Shasunnaich agus Laoidhean Sean
agus Ur, agus Iain Ruskin, agus na'm
measgadh tu iad ri cheile le feoil-daimh air
a roisteadh agus plum pudding, dh'airich-
eadh tu stoc de dhaoine laidir orra,"
— ciod a theireadh na Sasunnaich 1
Leanabh an Aigh
Agiis rug i a ceud-ghin mic, agus phaisg i
i 'n a laighe ann am prasaich e, do bhrigh
Leanabh an aigh
x\n leanabh bh'aig Mairi
Rugadh 's an stabull
Righ nan dril :
Thainig do'n fhasach
Dh'fhulang 'n ar n-Taite
Son' iad an aireamh ■
Bhitheas dha dluth !
e ann am brat-speilidh, agus chuir
nach robh aite aca 's an tigh-dsda.
• — Lucas ii. 7.
Cha b'ionnan 's an t-Uan
Thainig 'g ar fuasgladh
Iriosal stuama
Ghluais e 'n ttis
E naomh gun truailleachd
Cruithfhear an t-sluaigh
Dh'eirich e suas
Le buaidh o'n tiir.
Ged a bhios leanaban
Aig righrean na talmhainn
'N greadhnachas garbh
'S anabarr miiirn
'S gearr gus am falbh iad
'S fasaidh iad anfhann
An ailleachd 'san dealbh
A' searg' 'san iiir.
Leanabh an aigh
Mar dh'aithris na faidhean,
'S na h-ainglean ard
B'e miann an siil
'S e 's airidh ar gradh
'S ar n-urram thoirt dha
Sona an aireamh
Bhitheas dha dluth.
Mairi Nic Dhomhnaill.
i^n 'S$
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11