iSw't^:!'
,i"#'. '■':■.■■■
llii'':|:ii'fe- '' ■■■■ .
(.iv/i"':;
m.
I'iShi;--,!'!''/
wfi^t:;i^i
'llill''
iSt;;':/:.';;
MeoORQUOOALE & CO. LTD.
Oaxton Works • Ciasgrow
Kef. No. I Datt j 1 ^
(i).!*!....' iO-.:.-- u^CiAwViJy jQSS
Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
internet archive
http://www.archive.org/details/lifework1948195000chur
Aireamh i
1948
Neach a b'aithne do'n Tighearna,
aghaidh ri aghaidh
Tha m'dglach Maois marhh — loshua i. 2.
Air dha bhi marbh, tha efathast a', labhairt — Eabh xi. 4.
CIOD air bith an t-slat-thomhais leis an
toimhsear e tha Maois a' seasamh a mach
am measg dhaoine eile naar aon de Mhaithean
an t-saoghail, Urra Mor-Mor ma bha e riamh
ann. Ged tha e marbh na miltean bliadhna
tha lamh aige an diugh fhathast ann an nith-
ean a tha a' dol air aghaidh air thalamh cho
cinnteach 's a bha aige a' bhliadhna a chaoch-
ail e ann am fearann Mhoaib gun dol a
steach do thir a' gheallaidh.
Tha iomadh ainm agus tiotal a bhiodh
freagarrach a thort dha ; Gaisgeach, Diadhair,
Saighdear, Ard-riaghlair, Fear-lagha, Com-
anndair, ach faodar a chliii agus a bhuadhan
fhigail mar dh' fhag a shkiagh fhein e, " Cha
d'eirich faidh 0 sin ann an Israel cosmhuil
ri Maois, neach a b'aithne do'n Tighearna,
aghaidh ri aghaidh." — Deut. xxxiv. 10.
Ann an leabhraichean an t-Seann Tiornn-
aidh anns a bheil eachdraidh Mhaois, agus
mar a choisinn e saorsa d'a shluagh, air
innseadh, tha na daoine naomh a sgriobh i,
agus gun dad air an aire ach an fhirinn a
rannsachadh a mach gu curamach, a' toirt
dhuinn beul-aithris nan ginealan a thaobh
Mhaois agus aithrichean eile agus eachdraidh
Israeli fada fada an deidh do Mhaois agus
do na h-aithrichean sin a bhi marbh. Co
a theireadh gu bheil te as an deich de na
naidheachdan a tha air an innseadh mu
Mhaighstir Lachlainn, Loch Carrann, fior
anns an litir luim, no co a theireadh gu
bheil aon as a' cheud de na naidheachdan a
tha Adamnan ag innseadh mu Chalum-cille
fior gu litireil, ach air a shon sin tha iad
uile fior anns an t-seagh cheart oir b'e
sud an doigh a bha aig luchd-eachdraidh an
t-seann t-saoghail air innseadh dhuinn ciod
an seorsa dhaoine a bha anns na h-Urracha
Mora air a bheil iad a' deanamh iomraidh ; a'
cuartachadh am breith agus an leanabachd,
am beatha agus an obair agus am bas le
miorbhuilean is ionghnaidhean. Cha bhiodh
na naidheachdan sin air an innseadh umi
idir mur biodh eflor gu'm bu daoine mor-i
iad, a bha air an sonruchadh gu obair mhrnffa
dheanamh arms an t-saoghal. lu»l
Cha ruig mi a leas, ma ta, dad a radh mu
leanabachd Mhaois, mar bha e air fholach
le mh^thair ann am bascaid chuilce aig
bruach na h-aibhne, mar a fhuair nighean
Pharaoh e, mar bha e air altrum le mhathair
— sin uile a' nochdadh gu robh freasdal an
Tighearna gu miorbhuileach 'ga chaomhnadh
los a rtiintean a choimhlionadh.
Sliabh Horeb
Ged tha e air a radh ann an aon aite gu
robh Maois 'na dhuine ro chiuin, thar nan
uile dhaoine air aghaidh na talmhainn, chan
e sin idir am beachd a tha cuid eile de'n
eachdraidh a' toirt dhuinn uime, ach gu robh
a nadur cas agus fhuil teth agus gu robh e
deas gu dol 's an eadarginn an uair a chi-
theadh e ana-ceartas no eucoir air an dean-
amh. Sin a chuir a,s an Eiphit e gu Midian,
far an do thoisich cor a bhraithrean anns an
Eiphit air burbanachadh 'n an inntinn gus
mu dheireadh an robh glaodh an gearain 'n
a chluais a la agus a dh'oidhche, agus an
robh e air ullachadh air son na h-oibre gus
an robh Dia 'g a ghairm.
Thainig a' ghairm thuige air sliabh Horeb
far an d'fhoillsicheadh dha aingeal an
Tighearna a meadhon pris. " Is mise Dia
t'athar, Dia Abrahaim, Dia Isaaic, agus Dia
lacoib, chunn'aic mi amhghar mo shluaigh a
tha 's an Eiphit agus an doilgheas, agus a
nis cuiridh mi thu a dh'ionnsuidh Pharaoh,
a chum agus gu'n toir mi a mach mo- shluagh
as an Eiphit."
Cha b'ionghnadh gu'n do mheataich cridhe
Mhaois an uair a chuimhnich e air neart agus
cumhachd Pharaoh agus air laigse agus cor
truagh nan daoine a bha esan ri liubhairt as
a laimh. Ach ma tha Dia leinn, c6 dh'
fhaodas a bhi 'n ar n-aghaidh ; chiuinich Dia
an t-eagal a bha ann an cridhe Mhaois, ag
radh ris, " Sinidh mise a mach mo lamh, agus
Jaidh mi an Eiphit le m' iongantasan
ras an deidh sin leigidh e dhuibh im
eacH^'^S
Cha\d'|huair duine riamh air an t-saoghal
obair ilLAheanamh a bu sgitheile agus a bu
m.'
ANNS A' CHATHAIR
deuchainniche 'n an obair a bha Maois air a
ceann. An diugh chan 'eil anns an Eiphit
dhuinne ach " Tir na daorsa," agus tha sinn
daonnan a' smuaineachadh air Clann Israeli
mar " phobull taghta Dhe " alg an robh
eolas sploradall a bha glan agus dealrach.
Ach anns na l^ithean ud cha robh ann an
Clann Israeli ach meall mor thr^illean, daoine
gun smear gun smuals gun smachd, briste 'n
am bodhaig le obair ghoirt, agus briste 'n
an spiorad le foireigin Pharaoh, daoine gun
dbthaich gun dochas gun sgoinn. Sin an
sluagh a bha aig Maois ri theagasg agus ri
smachdachadh agus ri thre6rachadh gus am
biodh aonachd 'n am measg mar aon naisinn,
agus creideamh aca gu robh fearann agus
oighreachd a' feitheamh orra a gheall Dia
d'an aithrichean. Sluagh ceannairceach agus
clann rag-mhuinealach, ach fad d^ fhichead
bliadhna anns an fh^sach ghitilain Maois
le'n leanabalachd agus le'n eas-timhlachd
agus le'n neo-thaingealachd gu glic agus gu
faidhidneach, a' cumail roimhe daonnan gu
'm b'e an obair a thug Dia dha ri dheanamh
naisinn l^idir a dheanamh de'n mheall
sgaoilte agus luaineach ud, creideamh agus
gaol-diithcha agus aonachd a dhtisgadh 'n
an cridhe, agus fearann is dachaidh a thoirt
dhaibh mar chinneach saor.
Geannard uasal
Bha an obair trom agus an t-shghe fada,
agus gle thric cha b'e an duals a b'fhearr a
thug lad dha air son a shaothrach agus a
dhilseachd, ach cha do lixghdaich sin an gaol
a bha aige air a dhaoine fhein, agus cha mho
a dh'fh^s e sgith dhiubh. An d'thug thu an
aire, a leughadair, cho trie 's a tha am facal
so a' tachairt ort ann an eachdraidh Mhaois,
" Agus dh'eigh Maois ris an Tighearna."
An uair a bhiodh e ann an c^s no ann an
iom-chomhairle, dheanadh e iirnuigh, agus
chan 'eil ni air an t-saoghal as cinntiche na
gu'n toir Dia solus agus stiuireadh do dhaoine
treibhdhireach a bhios ag urnuigh.
Ach ciod tuilleadh a their mi mu'n Chean-
nard uasal so a bha a' seasamh a mach ann
an dorchadas an t-seann t-saoghail mar
Thigh-soluis, oir ghabhadh e 1^ as »deidh 1^
agus oidhche as deidh oidhche a dh'innseadh
nan nithean eile a rinn e, am foillseachadh
ur a rinn e air Dia do Israel, na cleachd-
aidhean aoraidh a chur e air chois, na
smuaintean naomha agus na faireachd-
uinnean diadhaidh a chuir e 'n an cridhe
le samhlaidhean agus deas-ghnathan, ^irc
a' chiimhnanta, pailliun a' choimhthionail,
cathair na trocair, eifeachd fala, agus ro-
naomhachd an ionaid ro-naoimh. Ann an
aoradh Israeli, b'e a' chrioch ^raidh a bha
aig gach dealbh no samhladh, no ball-
earnais, no ^ideadh nan sagartan, gu'm
foghluimeadh an sluagh gu bbeil Dia naomh.
" Naomh, naomh, naomh, an Dia uile-
chumhachdach, tha an talamh uile Ian d'a
ghloir." Chuir Maois Creideamh ur air
chois anns an t-saoghal mar rinn Criosd agus
Mohammed, agus is ann a mach as an stoc
a shuidhich esan a th^inig an dithis eUe.
Chan e mh^in gu'n do thog e Eaglais agus
Creideamh air bunait nuadh ach chuir e
beatha mhoralta an t-saoghail air bunaitean
cbo seasmhach 's nach d'fhaUnich lad
fhathast. Tha na deich aitheantan cho
airidh air iimhlachd a thoirt dhaibh an diugh
's a bha lad o chionn d^ mhile bliadhna, agus
seasaidh iad gu br^th. An uair a leughas tu
laghannan agus reachdan Mhaois, na riagh-
ailtean a rinn e mu chuideachadh nam bochd,
banntraichean agus dilleachdain, ^na riagh-
ailtean a rinn e mu bhiadh agus mu ghloine, -
mu cheartas eadar duine agus duine, mu
fhiachan agus mu riadh, agus mu cheud rud
eile a tha an diugh an lamhan seachd no
ochd de Mhinistearan a' Chrtiin, their thu
riut fhein, Ciod a' ghne dhuine so, gu'n
gitilaineadh e cilram agus obair an t-sluaigh
uile air a ghuaillean ?
M' an do shiubhail e bheannaich e an
sluagh, agus ghuil clann Israeli air a shon
deich laitbean ar fhichead. Bha e sia fichead
an uair a shiubhail e, agus tha e air a rkdh
nach d 'f h^ilnich a shtiil agus nach mo . a
thr^ig a neart e. Laidir 'n a bhodhaig agus
'n a inntinn agus 'n a spiorad gus an Ik mu
dheireadh .
Anns a' Chathair
AN uair a leughas tu anns na paipearan-
naidheachd gu robh suas ri leth-cheud mile
caraid phosda air an dealachadh o cheile
ann am Breatunn an uiridh a chionn gu'n
do bh^saich an gaol a bha aca air a cheile
(oir is e sin as aobhar gu bheil uiread
phosaidhean gun sonas), tha mi cinnteach
nach misd leat an naidheachd bheag so a
chluinntinn mu charaid ghaolach ann an
aon de na h-Eileanan an lar, iasgair-ghiom-
ach agus a bhean nach do leig le teine an
ceud-ghr^idh dol as 'n an cridhe riamh.
Cha robh a bheag de'n t-saoghal aca, ach
bha tigh beag grinn aca ri taobh a' chladaich,
ANNS A' CHATHAIR
biadh agus aodach, sith agus sonas, agus
ciod an corr a dh' iarradh duine no bean
ach a mh^in gu'n tugadh Dia dhaibh sliochd.
Thug Dia sin dhaibh, triiiir chaileagan agus
aona mhac, ach ged a shiubhail na caileagan
m'an do rainig gin dhiubh dusan bhadhna
cha do rinn am bron agus an call a th^inig
orra ach cridheachan na caraid ud a ohean-
gal na bu dltiithe ri cheUe na bha iad
riamh.
Bhiodh an dithis eile a bha ag iasgach
comhla ri Lachlainn Mac Ph^idein ag radh
gur gann a dh'fhanadh e ris na giomaich
a chunntas, an uair a bhiodh iad a' ceangal
an spoga mora agu,s 'g an cur anns na
bocsaichean aig an Staca, an Loch Sgibinnis,
leis a' chabhaig a bhiodh air a dh'fhaotainn
dhachaidh gu Ceit agus fhios aige cho trom
's a bhiodh a cridhe fad an latha leatha
fhein, ag ionndrainn nan caileagan. Bha
Ceit mar sin uime-san cuideachd ; cha b'ann
oirre fhein no air a cor fhein a bhiodh i a'
smuaineachadh ach air Lachlainn, agus a
h-uUe feasgar, an uair a chitheadh i a'
gheola a' tighinn gu tir, rachadh i 'n a
chomhdhail agus aoibh air a h-aodann, a'
deanamh gach rud a b'urrainn i a dheanamh
a thogail 'inntinn o'n dubhachas a laigh
oirre le b^s na cloinne.
Droch bhalach
Tha iomadh rud as miosa na'm b^s ;
chuir am briseadh-duil agus an goirteas-
cridhe a thug an aona mhac dhaibh has
nan caileagan as an cuimhne. Cha robh
ann ach fior dhroch bhalach o 'oige, agus
mu'n d'fh^g e a bhliadhnacha-deug as a
dheidh bha e da uair ann am priosan an
Obain ; uair air son bicycle a ghoid, agus an
uair eile air son coig gallain phetrol a ghoid
o'n Cheidhe. Reic e am petrol ri fear-Gallda
anns a' Mhointich aig an robh seana mhotor-
car, agus an oidhche sin fhein dh'61 e na
fhuair e air a' phetrol ann an shebeen am
Baile-Mh^rtainn. Cha robh athair no m^th-
air riamh na bu ghaolaiche air am mac na
bha Lachlainn agus Ceit, ach cha bu mhotha
leis an gaol agus an saichar a bha air a
bhrogan. Am bitheantas tha rudeigin grinn
eadhon ann an daoine amaideach, ach cha
robh dad grinn no laghach anns an oganach
ud ; bha an t-olc anns an smior-caillich aige ;
bha e cho eu-coltach ri pharantan 's nach
b'urrainn daoine a thuigsinn co bhuaith a
thug e na ruidhleachan a bha ann agus
olcas a n^duir.
Uair a bha mi fhein agus boirionnach glic
anns a' choimhearsnachd a' bruidhinn
uime thuirt i gu robh fhios aice-se gle mhaith
CO bhuaith a thug e a dhroch stUean ; gu'n
d'thug e iad o shin-seanair Ceit, " Cha b'e
cheannach a rinn e," ars ise, " chan 'eil
ann ach na ceart ruidhleachan a bha na
shin-shin-seanair." An uair a thuirt mi
rithe gu robh an duthchas sin gu maith fada
mach, is e a thubhairt i, Ruigidh an dhthchas
gus an fhicheadamh gltm.
Bhiodh e a' maoidheadh air a pharantan
gun sgur gu robh e a' dol 'g am f^gail ; gu'm
bu mhaith leis an saoghal fhaicinn agus dol
a dh'Astralia. Chaidh moran d'a sheorsa
a dh'Astralia an aghaidh an toile, ach ged
nach b'fhe^rr esan na iad sin, is ann le thoil
fhein a bha e air son dol ann. Cha robh
Lachlainn no Ceit air son a leigeil air falbh,
ach mu dheireadh, air chomhairle da no tri
de dhaoine grunndail ris an do bhruidhinn
iad uime, dh'aontaich iad an cead agus am
beannachd a thoirt dha agus airgiod-aiseig
a bheireadh do Sydney e.
Eaglais an Naoimh Aindreas
Is ann ris a' mhinistear, Maighstir Uilleam,
duine glic agus duine pongail, a dh'earb
iad gach ni a bha ri dheanamh m'an rachadh
e air bord a' bhata anns an do sheol e a
Glaschu. Ach rinn am ministear tuilleadh
is sin ; sgriobh e gu ceithir no coig a b'aithne
dha ann an Sydney, ag iarraidh orra a bhi
coibhneil ri Calum Mac Ph^idein, Albannach
6g air aineol, agus gheall a sheana chompan-
ach ann an Oilthigh Ghlaschu, ministear
Eaglais an Naoimh Aindreas, an Sydney,
gu'n cuireadh e fios an dr^sd 's a ris gu
Maighstir Uilleam ciamar a bha a charaid
6g a' faotainn air aghaidh.
An uair a dh'fhalbh Calum chaill Lach-
lainn agus Ceit an sunnd, agus cha mhor
nach do chaill iad an catnnt, oir bha an
cridhe an ceangal ris. Bha iad mar dhaoine
ann an ceo, gun chairt gun chombaist aca
anns an dorchadas ach am macantas diadh-
aidh a bha annta gu nadurra agus an gaol
a bha aca air a cheile.
Ach an uair a thoisich htrichean air
tighinn a Astralia agus naidheachd mhaith
annta mu Chalum ; gu'n d'fhuair e obair
agus gu'n robh e a' toirt an aire dha fhein,
a' seachnadh tighean-oil is droch chompan-
aich thog Lachlainn agus Ceit orra agus
thainig iad bed as iir, mar gu'm biodh
fichead bliadhna dan aois air a thogail
dhiubh. "Mar uisgeacha fuar do'n anam
thartmhor, mar sin tha deagh sgeul 4 tir
chein."
Ach an ceann tri bliadhna thainig litir
a Astralia a dh'ionnsuidh a' mhinisteir, ag
iarraidh air innseadh do pharantan Chaluim
ANNS A' CHATHAIR
Mhic Phaidein gu robh am mac air a mharbh-
adh le Eadailteach a chuir an sgian ann, an
deidh dhaibh a bhi air an cm* a 'mach a
tigh-oil agus an dithis aca air an daoraich.
Cas cruaidh
Cha robh e furasda do Mhaighstir Uilleam
naidheachd cho searbh agus cho bronach
innseadh do pharantan gaolach, ach eadar
a' chaomhalachd n^durra a bha ann fhein
agus an truas a bha aige ris a' ch^raid uasal
agus mheasail ud, chuir e an dreach a b'fhearr
a b'urrainn dha air an fhirinn luim. Bhruidh-
inn e ri Lachlainn an toiseach leis fhein,
m'an innseadh iad le cheile an sgeul-bhroin
do Cheit, ach an uair a thainig Lachlainn
thuige fhein, an deidh dha a bhi balbh coig
mionaidean le goirteas na buUle a fhuair
e agus gujQ dull rithe, is e a' cheud fhacal a
thubhairt e, "A mhinisteir, am biodh e
cearr dhuinn so a chumail o Cheit. Chan
'eil i gu maith o chionn da mhios agus air
uairean bidh eagal orm nach bi i fada agam,
ach tha i cho sona mu Chalum agus mar
bha dol dha ann an Sydney 's gu'n cuireadh
e crioch oirre na'n innseamaid dhi gu bheil
e marbh."
'S ann mar sin a rinn iad ; cha robh fhios
aig a' mhinistear cia dhiubh a bha e ceart
no cearr dha bas a mic a chleith air a mha-
thair, ach ged is e " breug gheal " no " sgiol-
mag gun chron " a bhios aig daoine air an
t-seorsa bhreige so, cha b'fhada gus an
d'fhuair e a mach gu'm feum aon bhreug
breug eile a chumail taic rithe, agus gu'm
feumadh esan dtibailteachd a chleachdadh
nach robh idir nadurra dha. B'fheudar dha
litrichean a sgriobhadh mu Chalum agus
'g a mholadh, mar gu'm biodh iad air an
sgriobhadh le cudeigin de na h-eolaich a
bha aige ann an AstraKa.
Bhiodh Lachlainn air son an seomar
fhagaU an uair a thoisicheadh am ministear
air te de na litrichean ud a leughadh ach cha
leigeadh Ceit leis, oir cha bu mhaith leatha
gu'n cailleadh e aon fhacal de'n mholadh a
bha daoine olidteach ann an Sydney a'
deanamh air am mac.
Neul a' bhais
An sin dh'fhas Ceit na bu mhiosa, gun
fois a la no dh'oidhche o'n chasdaich a bha
a' sgaineadh a cleibh. Am feasgar a chunnaic
Lachlainn na cearcaill dhubha a bha m'a
siiilean, agus sg^Uean a' bh^is a' deanamh
a h-aodainn glas agus tana, chuir e fios
air a' mhinistear. Rinn am ministear
iirnuigh ri taobh a leapa, agus anns an t-
s^mhchair a thuit air an triiiir aca thainig
an smuainn 'n a inntinn gu'm biodh e 'n
a lorg dhi a' dol sios do'n ghleann dhorcha
na'n innseadh e dhi gu robh Calum air a
rathad dhachaidh a Astralia ; nach cumadh
rud air an t-saoghal bho athair agus bho
mh^thair e an uair a chlial e gu robh a
mh^thair ttnn.
Ach cha do leig Maighstir Uilleam a leas
an smuain sin a chur an gniomh ; ann an
guth iosal dh'iarr i air Lachlainn i fhein
agus am ministear fhagail leo fhein greis
bheag. An uair a chaidh esan a mach
as an t- seomar, sheall i air a' mhinistear gu
diir is thuirt i ris, " An toir Dia maitheanas
do bhoirionnach bochd peacach a' fagail
an t-saoghail agus breug 'n a siiilean agus
'n a gniomh agus air a h-aodann ged nach
'eil i air a bUean ?
Dh'fhan am ministear 'n a thosd, agus
gun fhios aige ciod a bha i a' ciallachadh,
ach chaidh i air a h-aghaidh is thuirt i ris
ann an guth a bu laidire, " Tha mi fada 'n
'ur comain," ars ise, " air son 'ur coibhneis ;
gu'n do chum sibh o Lachlainn naidheachd-
bais ar mic. Fad na h-iiine bha fhios agam-
sa gu maith gur ann a mhealladh Lachlainn
a bhiodh sibh a' leughadh nan litrichean
feall agus fuadain ud, ach bha mi cho
toilichte 'n am chjidhe air son an rud a
rinn sibh air sgath Lachlainn 's gu bheil mi
a' toirt dhuibh maitheanais agus mo mhile
beannachd, co dhiubh a gheibh mi fhein
maitheanas o Dhia no nach faigh."
Chaidh am ministear 'n a cheo agus 'n
a bhreislich, ach an ceann greis dh'fhoighnich
e ciamar a fhuair i fios mu Chalum. " O,
ghraidhean," ars ise, " Ciod nach 'eil fhios
aig cridhe mathar air mu mhac a cuim,
ach gun a bhi a' tighinn thairis idir air na
tha Dia a' toii't d'a shluagh 'n an cadal,
a bheU sibh an diiU gu robh mise gun charaid
a bhi agam an Astralia, caraid a bhiodh a
sgriobhadh gu caraid eUe an taobh so. Cha
b'ann thugam-sa a bhiodh na litrichean a'
tighinn, air eagal gu'n cluinneadh Lachlainn
e, na'm biodh Calum a' deanamh dad cearr.
Dh'fhas a h-anail goirid, agus chunnaic
am ministear gu robh i sgith leis a' bhruidhinn
a rinn i. Dh'eirich e is ghairm e Lachlainn
agus dh'fhag e iad leo fhein. An oidhche sin
fhein shiubhaQ i.
Tha an naidheachd so a' togail ceist
no dha air am faod an fheadhainn a leughas
i cnuasachadh, agus a fhjeagairt air an son
fhein mu fhirinn agus mu fhireantachd, mu
bhreugan agus mu mhealtaireachd, mu
ghaol agus nithean a bheir gaol air daoine
a dheanamh.
FO CHRAOIBH SHEUDAIR
Cia dhiubh as miosa dhuit breug innseadh
le d'bheul no le d'shtiil ?
A bheil a leithid de ni ann agus breug lorn,
no an fhirinn lorn, gun an dath a bhi an urra
ris na daoine a tha 'g an labhairt agus 'g
an cluinntinn ?
Ach ciod air bith binn a bhios daoine a'
toirt air each a cheile tha so fior, agus bidh
e fior gu br^th,
x\ir neamh is talamh, feadh gach cian,
sior rioghaichidh eaomh sheirc ;
Tr^th sguireas teangadh 's fiosachd F^idh,
buan-mhairidh Gradh gun cheisd.
Fo Chraoibh Sheudair
GED tha corr agus bliadhna o nach do
shearmonaich mi ann an ciibaid, leis a'
chleachdadh bithidh mi fhathast a' dol thairis
'n am inntinn fhein a h-uile seachduin air
cinn-theagaisg air am bu mhaith leam bruidh-
inn air an t-S^baid. Na'n robh mi ri bhi a'
searmonachadh air a' cheud Shabaid de'n
Bhliadhn' Uir tha mi an diiil gu'm bu
mhaith leam na briathran ud a labhair Pol
ris an eaglais aim an Philipi a chur an
cuimhne a' choimhthionaU, chan ann gu bhi
'g am mineachadh no a' leudachadh orra ach
mar dheagh chomhairle a tha feumail dhuinn
uile bho thoiseach gu deireadh na bliadhna —
"Fa dheoidh, a hhraithrexin, ge Ve nithean tha
fior, ge b'e nithean tha urramach, ge b'e nithean
tha ceart, ge b'e nithean tha fior-ghlan, ge b'e
nithean tha ion-ghradhach, ge b'e nithean tha
ion-mholta ; ma tha deagh-bheus air bith ann,
ma tha moladh air bith ann, smuainichibh air
na nithean sin." — Phihp iv. 8.
Ged nach 'eil briathran Phoil air an cur an
Gaidhlig cho snasmhor 's a dh' fhaodadh iad
a bhith tha e furasda gu leoir a thuigsinn
ciod a tha e a' ciallachadh ; tha e ag iarraidh
air muinntir na h-eaglais ud nithean salach
agus suarach a leigeil as an aire, agus an
cridhe a shocruchadh air na nithean a tha
urramach agus beusach.
Litreachas uasal
An am a' chogaidh chuir cuideigin leabhar
thugam mar thiodhlac-Nollaige anns an robh
smuain shonruichte air a cur sios mu choinn-
eamh gach la o thoiseach gu deireadh na
bhadhna, rann bardachd no facal briogh-
mhor as na sgriobhaidhean aig daoine ain-
meil ; Plato, Tomas a Kempis, Winston
Churchill, an t-Ollamh Mac Iain, Pascal, an
Deadhan Inge. Bha an leabhar air a chur
ri cheile a chumail misneach agus cridhe an
t-sluaigh laidir le bhi a' cur firinnean mora
seasmhach 'n an cuimhne am measg thach-
artasan laitheil a dh'fhaodadh a bhi dol 'n
an aghaidh.
Ann an stri ar beatha agus ann an saothair
an la tha cobhair agus solus a' tighinn
thugainn a iomadh aird, o shuas agus o shios
o Dhia agus o dhaoine, ach am measg gach
rud eile a bu choir dhuinn Dia a mholadh air
a shon bu choir dhuinn a mholadh air son
litreachas uasal ar dilthcha fhein (Beurla
agus Gaidhlig) anns a bheil dealbhan agus
smuaintean agus faireachduin a bheireadh
dhuinn togail- cridhe agus misneach agus
creideamh agus dochas an uair a bhiodh
feum againn orra, na'n robh sinn cho glic
agus gu'n d'ionnsaich sinn cuid mhaith
de'n litreachas sin 'n ar n-6ige. Ma tha inn-
tinn duine falamh ciod is urrainn Dia fein a
dheanamh ris ? oir is ann air na nithean a
tha cheana anns an inntinn a dh'oibricheas
an Spiorad Naomh ann an gnothuch air bith
a tha aige ri anam an duine. Is e aon de na
h-aobhair nach 'eil a', bheatha dhiadhaidh
cho laidir 's a bu mhiann leinn anns an eaglais
an diugh, nach 'eil Facal an Tighearna ann
an inntinn dhaoine, oir is e am BiobuU an
gual as am fadaidh an Spiorad Naomh an
teine beo.
An uair a bha mi anns an sgoil agus anns
a' Cholaisd dh'ionnsaich mi iomadh rud nach
robh gu moran feuma dhomh an deidh
laimhe (ach a mhain gu'm faod gu'n do rinn
liith-chleasan na sgoUearachd m'inntinn rud
beag na bu shubailte) ach cha d'ionnsaich mi
riamh litreachas uasal air mo theangaidh,
gu sonraichte bardachd, nach robh 'n a
sholas agus 'n a chtil-taic agus 'n a mheadhon-
grais dhomh uile laithean mo bheatha. A
mach o'n chobhair agus o'n neart a thig o
mhinistrealachd dhiomhair an Spioraid
Naoimh, no o ghaol agus o chompanas
dhaoine a tha a' fuireach comhla ruinn,
chan 'eil rud air an t-saoghal as cinntiche
a chumas daoine air an casan jia litreachas
uasal anns a bheU nithean urramach agus
maiseach agus beusach air an ardachadh,
agus air an cur fa chomhair na h-inntinn
ann an doigh a tha 'g an deanamh ion-
mhiannaichte.
Nach bu mhaith an gnothuch na'n robh a'
chuid as fhe^rr de na Sailm, agus Laoidhean
a' Bhiobuill uile, air meamhair gach balaich
agus caileig arms a' Ghaidhealtachd gu
gleidhteach m'am fagadh iad an sgoil ;
Na'n robh, bhiodh saoibhreas mor aca,
6
FO CHRAOIBH SHEUDAIR
companach 'n an cois daonnan a dheanadh
an t-slighe cho goirid agus an ceum cbo
14idir 's gu'm fasadh Gleann Bh^ca, no eadhon
Mointeaeh Mhor Bharabhais, mar Elim no
mar lotpat, fearann gorm anns an robh
sruthain agus tobraichean uisge. Is maith an
companach Daibhidh air oidhche dhorcha.
Ann an obair ar beatha, cia dhiubh a tha
ann ar cuisean saoghalta no ar beatha
dhiadhaidh, tha am fear a tha buan-leanailt-
each daonnan a' dol air thoiseach air an fhear
a sgithicheas, oir is e esan a bhuanaicheas
chum na criche a bhios air a chrunadh. Mar
sin chan fhaod sinn ar crioch 4raidh a leigeil
as an t-sealladh uair ar bith, oir ma bhios
sinn gun Dia bidh sinn gun dochas mar an
ceudna, no ma dh'fhasas sinn mi-churamach
m'ar treibhdhireas, no m'ar facal, no m'ar
n-onoir agus ar cKii, cha bhi an t-sith no an
neart againn 'n ar coguis a tha aig an duine
mhaith daonnan.
Guidheachan maithe
Aig an ^m so de'n bhhadhna bidh sinn a'
guidhe nithean maithe do chach a cheile, ach
tha fhios againn nach urrainn dhuinn na
nithean as fhearr a thoirt dhaibh ach ann an
tomhas beag, oir is e na nithean as fhearr
neart agus misneach agus faidhidinn agus
coguis bheo, nithean nach urrainn dhuit a
thoirt eadhon do na daoine as docha leat
air cho mor 's 'g am bheil feum aca orra.
Ach is urrainn dhuinn a bhi coibhneil agus
faireachail riu, a' leigeil fhaicinn dhaibh gu
bheil gaol agus meas againn orra, oir mar is
trice chan 'eil rud air an t-saoghal as luaithe
a chuireas misneach ann an duine na fhios
a bhi aige gu bheil meas aig daoine eile air
agus gu bheil earbsa aca ann.
An la roimh bhi mi a' leughadh an
leabhair a sgriobh am boirionnach banail,
Annie S. Swan, m'a beatha agus m'a h-
obair fhein, anns a bheil i ag innseadh
mu'n mhisnich a fhuair i o dhaoine son-
ruichte gu dol air a h-aghaidb a' sgriobhadh,
le facal coibhneil no moltach a thuirt iad
rithe mu fhear air choreigin d'a leabhraich-
ean. Nach trie a dh'fhaodamaid facal de'n
t-seorsa sin a radh ri cuid d'ar luchd-eolais
a bhiodh toilichte fhios a bhi aca gu robh
tiidh againn 'n an obair! Ach dh'fhan sinn
samhach is chaidh an cothrom seachad. Bha
uiread eagail oirnn gu'n saoileadh iad gu
robh sinn brosgulach 's gu'm b'fbearr letnn
gun dad a r^dh. Ach mar is sine tha mi a'
f^s is ann is cinntiche tha mi nach gabh
daoine mUleadh le moladh, agus misneach a
thoirt dhaibh. Faodaidh tu daoine diiiid a
mheatachadh le facal fuar, no cas, no magaU,
ach tha ni-eigin ann an nadur mhic an duine
cho glan agus cho fallain 's nach gabh e mil-
leadh le coibhneas agus moladh.
Anns na laithean anns an robh ciiisean a'
dol 'n ar n-aghaidh anns a' chogadh b'e
aon de na smuaintean a bha air an cur sios
anns an leabhar ud mar chuibhrionn freagar-
rach air son an ama am facal so a fear de na
leabhraichean eachdraidh a sgriobh Seumas
Anthony Froude, " Aon ni tha eachdraidh
an t-saoghail ag innseadh agus ag ath-
innseadh gun sgur gu bheil bunaitean an t-
saoghail air an suidheachadh air prionnspalan
moralta a tha buan-mhaireannach air chor
agus mar tha am Biobull ag radii, gur maith
a dh'eireas do'n ionracan air a' cheann mu
dheireadh, ach cha mhaith a dh'eireas do'n
aingidh." Chan 'eil crioch aig innleachdan
agus cuilbheartan an duine ach tha am facal
mu dheireadh aig Dia.
An inntinn fhalamh
Ann an aon de chosmhalachdan Chriosd
tha e ag innseadh mu thigh as an robh
spiorad neo-ghlan air a chur a mach, agus an
tigh air a sguabadh, ach a chionn gu robh e
air fh^gail falamh thainig an droch spiorad
air ais agus seachd eile a bu mhiosa na e
fhein comhla ris. Tha an inntinn fhalamh
luaineach, agus b'fhearr do dhuine fiabhrus
ping-pong fhein a ghabhail na bhi gun dad
aige a thiirngeas 'aire agus 'uidh. Tha
buaraidhean am bitheantas a' tighinn thug-
ainn an uair a tha a' bhodhaig diomhain agus
an inntinn falamh, ach is e an armachd as
fhearr 'n an aghaidh, obair agus gaol air
nithean urramach agus uasal.
Chan 'eil e glic dhuinn a bhi a' smuaineach-
adh tuilleadh 's a choir mu bhuaireadh no
mu pheacadh eadhon ann an iirnuigh ;
b'fhearr dhuinn ar n-aire a tharruing air
falbh uapa uile gu leir, agus ar smuaintean,
a shocruchadh air Criosd, oir cho luath 's a
chuimhnicheas sin airsan tha a dhealbh ag
eirigh fa chomhair ar n-inntinn, neach
naomh agus uasal a chuireas ainm agus
a dhealbh ruaig air smuaintean faoine, salach,
peacach. Ann a bhi a' smuaineachadh air
Criosd tha sinn a' cuimhneachadh air Dia,
agus a' smuaineachadh air na nithean a tha
maith agus urramach agus ion-mhiannaichte.
Companas Chriosd, sin an t-slighe gu Dia
agus beatha an anma.
Aig an Uinneig
Na DdmhnuUaich
ANNS an leabhar ghasda, Hail! Caledonia
a bha air a chur a mach o chionn beagan
bhliadhnachan leis a' mhnaoi-uasail, Mairi
Dhomhnullach, bean an Ollaimh Colla Domh-
nullach, tha i ag innseadh gu bheil seachd
fichead 's a naoi ainm air Carragh-chuimhne
a' chogaidh (1914-1918) ann an Uidhist a'
Chinn-a-Tuath, agus gu'm bu I)6mhnullaich
aon deug is d^ fhichead dhiubh.
Bha na Domhnullaich daonnan ri aghaidh
a' chatha, agus cha robh cinneadh eile anns
na h-Eileanan a bha air an cunntas cho
uasal riu. Bha e 'na fhasan aig na fineachan
Gaidhealach a bhi a' deanamh seorsa de
mhagadh laghach abhacach air each a
cheile, gun chron gun ghamhlas ann ; " Cam-
shronaich bhoga an ime," " foill nan Cuim-
eanach," "gaol nan Granndach air lite,"
" spagadagliog nan DomhnuUach is leom
nan Leathanach." Ach cha robh spaga-
dagliog nan DomhnuUach air a chunntas
riamh 'n a choire an siiilean nam fineachan
eile, a bha 'ga fhaicinn freagarrach gu leor
gu'm biodh cinneadh cho sean agus cho
uasal agus cho laidir ris na Domhnullaich
'g an gitilan fhein le morchuis agus spaga-
dagliog. Bha iomadh meur agus meanglan
de Dhomhnullaich ann, ach cha robh gin
dhiubh a b'uaisle no a bu teotha fuil na
teaghlach Mhic Mhic Ailein. Is e Uidhis-
teach de'n teaghlach agus de'n tuath so a
bhiodh ag innseadh, an uair a thill e dhach-
aidh as an Tigh-eiridinn an Glaschu, gu'n
deachaidh am permometer 'n a spealgan a'
cheud uair a chuir iad 'n a bheul e leis cho
teth 's a bha fhuil, agus 'n a dheidh sin,
gur ann fo achlais a bhiodh iad 'g a chur.
Anns a' phaipear-naidheachd, Tim an
Obain, bha iomradh am bliadhna air Cluich
agus Luth-chleasan am Barraidh, aig an
robh ochd deug de na Duaisean air an
cosnadh le Domhnullaich a Uidhist, Domh-
nullaich oga laidir a tha maith air ruith
is leum, agus air tUgeadh cloiche, is iiird,
is cabair. Anns a' cheart phaipear bha
iomradh air Cattle Show Uidhist a' Chinn-
a-tuath, aig an robh coig is da fhichead de
na Duaisean air an cosnadh le Domh-
nullaich, rud a tha a' dearbhadh nach 'eil
na DomhnuUaich a' call an aite no an
seasamh an Uidhist. B' olc an airidh gu'm
fasadh an seann stoc so agus an cinneadh
uasal so gann 'n an diithaich fhein, no gu'n
caUleadh iad anns na laithean odhar so an
neart agus an fhuil theth agus an t-aigne
n^durra a thug air an coimhearsnaich
spagadagliog a chur as an l^th.
Tha ainmean ura (agus air uairean ainmean
coimheach agus neonach) ri 'm faicinn ann
an rinntealan an fhearainn anns a' Gh^idh-
ealtachd an diugh. B' e Achd nan Croit-
earan lagh a b'fhearr a rinn Parlamaid
Bhreatuinn riamh air son na Gaidhealtachd,
ach fo'n Achd sin tha nithean'a' tachairt
ris nach robh dtiil againn, daoine a' sealbhach-
adh chroitean nach 'eil iad ag oibreachadh,
agus air nach 'eil iad a' fuireach, feurach na
croite air a shuidheachadh air mh^l dtibailte
air coimhearsnach air choreigin le marsanta
ann am Manchester d'an ainm Wilkins
Hanratty, a tha a' faotainn subsidy o'n
Riaghaltas air son a' chruidh a tha ag
itheadh an fheoir air a' chroit, ach nach
biodh iad ag itheadh idir na'n robh an lagh
no a' choir air an cumail.
An dilithchas.
Anns a' Cheannmhor ann an August bha
uinneag riomhach air a coisrigeadh mar
chuimhneachan air an ard-sgoUear, an t-
Urramach Iain Mac Neachdain, LL.D., a
chuir seachad a' chuid mhor d'a bheatha
a' teagasg Greigis an Canada. Tha an
uinneag mar chuimhneachan air a mhac
cuideachd, a bha air a mharbhadh ann am
Flanndrais an cogadh 1914-1918.
Tha ealain aig ministear na Ceannmhor
air sloinntearachd ; is aithne dha c6 na
teaghlaichean a bha fuireach air da thaobh
Loch Tatha o chionn da cheud bliadhna,
maith is dona, mar a b'aithne do'n fhear
a sgriobh leabhar Ghenesis sinnsearachd nan
aithrichean ludhach, agus anns an t-seirbhis
a bha e air a ceann an la ud dh'innis e do'n
choimhthional mu'n mheur de Chloinn Mhic
Neachdain o'n d'thainig am fear a bha an
uinneag air a cur suas mar chuimhneachan
air, tuathanach a dh'fhag sliochd de dhaoine
laidir deanadach as a dheidh, oir thainig a
mach as a leasraidh seachd ministearan,
deich dotairean, naoi Professors, deich
marsantan, seachd tviathanaich, deich aig
an robh muilnean dhaibh fhein, da engineer,
fear-lagha, agus Inspector sgoUean.
So an seorsa poir as fhiach a chumail air
an diithaich, agus gu fortanach chan 'eil
a' choslas air gu bheil e a' dol air ais, oir
bha deich duine fichead de shliochd an t-
seann tuathanaich ud aig an t-seirbhis.
B' aithne dhomh fhein feadhainn de'n teagh-
lach so, daoine laidir aig an robh eanchain-
nean agus bodhaigean maith.
Tha seotaichean am measg nan daoine
mar tha iad am measg nan caorach. Le
feur maith a thoirt dhaibh theagamh gu'n
AIG AN UINNEIG
tig beagan cinneis orra, ach cha bhi iad gu
brath cho maith ris na caoraich-stuic. Tha
moran dhaoine an diiil gu'n teid aca air
sar-dhuine a dheananxh. de sheota le sgoil.
Chan 'eil teagamh nach dean sgoil beagan
atharrachaidh air inntinnean dhaoine, ach
cha toir i dhaibh an rud nach d'thug Nadur
no Dia dhaibh. Sin an t-aobhar gu bheil
uiread sheotachan am measg nan uachdaran
's a tha am measg nan iochdaran, agus gu
bheil daoine aig a bheil foghlum gle bhith-
eanta gun tixr. Cha chuir thu tiir ann an
duine anns nach 'eil tiir gu nadurra ged
lionadh tu a cheann le Algebra agus Eabhra.
Is treasa duthchas na oilean.
An tuius sgith
An uair a chluinneadh an t-Albannach
uasal, Professor Blackie, an dara Laoidh air
a seinn, anns a bheil " weary pilgrimage "
(turns sgith), bhiodh e 'g an atharrachadh
agus a' seinn 'n an aite " turns aigh," no
facail air choireigin eile a leigeadh leis fhian-
uis a thogail nach e toil Dhe gu'm biodh an
saoghal so 'n a ghleann nan deur d' a chloinn,
ach gu'm biodh iad sunndach sona, a'
tarruing solais gach latha as na nithean
maith agus maiseach leis an do chuartaich
Dia iad air thalamh. Ged chuir e seachad a
bheatha ann am baile cho crabhach agus
cho fuar 's a tha an Albainn dh' fhairtlich
air crabhadh no gaoth 'n ear Dhiin-eideann
Blackie atharrachadh seach mar rinn an
Cruithear e, agus 'n a sheann aois dh'
fhaodadh tu fhaicinn air Sraid a' Phrionnsa
le chiabhan fada geal, ad bhog leathann,
agus a bhreacan air a ghualainn, a' mear-
sadh cho aotrum sunndach 's ged bhiodh
fichead piobaire a' falbh leis agus e a' dol
gu banais.
Ged bha a dhoighean fhein aige, doighean
a bhiodh a' toirt oilbheim do dhaoine do nach
b'aithne e, agus a bhiodh a' gabhail uamhais
an uair a chluinneadh iad gu'n seinneadh e
orain Bhurns cho deas ri sailm Dhaibhidh
air la na Sabaid, bha e 'n a dhuine maith,
agus 'n a dhuine diadhaidh, duine uasal
nach abradh agus nach deanadh rud leibideach
no gamhlasach.
" Duine 'n robh smear agus sgoinn,
duine nach robh foiU 'n a bheachd ;
nach buaileadh a' bhuille-chiiil
's nach gleidheadh mi-rim do neach."
Bha Professor Blackie a' creidsinn le uile
chridhe gur fhearr a bhi subhach na bhi
dubhach, rud a tha na ginealan oga a'
creidsinn cuideachd oir is e am facal as
trice air am bilean, " Cheerio."
Tha iomadh seorsa de dhaoine maith anns
an t-saoghal, oir chan 'eil Dia a' deanamh
da dhuine air bith ans an aon mhoUdair.
Tha cuid de dhaoine nach d'thug an aire
riamh gu bheil an saoghal maiseach ach tha
cuid eile d' am bheil maise an t-saoghail mar
anail am beatha. Eirigh agus laighe na
greine, samhchair na camhanaich agus na
glomanaich — cuiridh na nithean sin Dia 'n
an cuimhne le creideamh agus aoibhneas mar
gu'm biodh E 'n a sheasamh ri 'n taobh agus
a' bruidhinn riu. Ach ged is eu-coltach am
fiosrachadh sin no am mothachadh sin ris
an rud ris an abair sinn " iompachadh,"
chan 'eil iad idir cho fada o cheile 's a shaoil-
eadh tu, oir is e cridhe na cuise gu bheil Dia
'g a fhoiUseachadh fein dhaibh air atharrach-
adh doigh, a reir an naduir a thug e dhaibh
air tus, agus an dachaidh agus an eaglais
anns an robh iad air an togail.
Ach ged is maith an companach inntinn
shunndach agus cridhe aotrum tha ni-eigin
ann am beatha mhic an duine nach eil facal
eile as freagarraiche air a shon na "turus
sgith." Bha faidhean agus salmadairean
Israeli a' deanamh luaidh air maitheas an
Tighearna gun sgur, ach bha tuilleadh is
aon tend air an clarsaich-san, agus is e aon
dhiubh a sheinn mar so :
Oir bheathaich thu do shluagh gu leir
le aran deur is broin ;
Is tomhas saoibhir thug thu dhaibh
de dheuraibh goirt r' an 61.
losa Shlanuighear, gleidh an stiuir
'N trath thig onfhadh oirnn gu cas
Saor sinn bho gach cunnart bais
Sgeirean, tanalach, sruth bras,
Ar cairt-iuil tre fhatrg is chuan — •
losa Shlanuighear, gleidh an stiuir.
Gleidh an Stiuir
Mar a stoldas mathair chaomh
Leanamh beag a' gul gu goirt
Air d' fhacal-sa bidh tuinn 'n an tamh
Air cho ard 's gu'm bi an toirt,
Le ughdarras thar fairg is cuan —
losa Shlanuighear, gleidh an stiuir.
'N trath fadlieoidh a thig mi dltith
Do'n chladach thall is ataireachd aird,
Labhair thusa briathran ciiiin
Is tog mo shuil gu tir an 4igh,
Gu caladh ait na dachaidh bhuan —
losa Shlanuighear, gleidh an stitiir.
Ruairidh Ddmhnullach,
Stedrnabhagh.
Aireamh 2
1948
lonad diomhair an Ti as airde
AIG deireadh na bliadhna chuir duin-eigin
nach d'thug dhomh 'ainm leabhar chugam
a bha air a sgriobhadh leis an Ollamh Artur
I. Gossip, a bha 'n a Ard Fhear-teagaisg
an Colaisd na Trianaid, an Glaschu, fo'n
tiotal so, " Ann an ionad-diomhair an Ti
as airde."
Tha an leabhar air a choisrigeadh do
dhithis de na h-aithrichean o'n d' fhuair e
seoladh is solus anns a' bheatha dhiadhaidh
'n a oige, an t-Ollaroh Alasdair Mac 'Ille
Bh^in agus an t-Ollamh Marcus Dods, le
cheUe lochrain lasarach agus dealrach.
Tha feum againn uile air leithid an leabhair
.so an diugh, oir is ann mu iirnuigh a tha e,
agus chan 'eil rud air an t-saoghal as cinn-
tiche na gur ann aig daoine a bhios ag
urnuigh a tha an iuchair a dh'fhosglas
dhaibh Seomar an Righ. Chan 'eil ann ach
amaideas agus dochas feall do dhaoine a
bhi an dull gu 'm faod eolas a bhi aca air
Dia gun tirnuigh. 'S e cleachdadh na h-
urnuigh an dearbhadh as cinntiche as
urrainn a bhi agad gu bheil thu a' creidsinn
ann an Dia, chan ann le eisdeachd na cluaise
no le fasan an t-saoghail ach le faireachduin
agus comhairle do chridhe fhein. Tha mil-
tean agus miltean de dhaoine anns an
eaglais an dull gu bheil iad a' creidsinn
ann an Dia, ged nach 'eil iad a' creidsinn
ann idir, ach a mhain mar tha iad a' creidsinn
ann an sithichean. Ciod a tha ann an
urnuigh ach ionndrainn an anma air Dia,
agus gaol an anma air Dia, agus iarrtus an
anma air fuireach 'n a lathair ?
Tha cuid de dhaoine diadhaidh gu nadurra ,
agus an uair a tha an seorsa sin air an togail
gu diadhaidh is ann 'n am measg a gheibhear
mar is trice fior naoimh na h-eaglais, daoine
anns a bheil urram agus eagal diadhaidh
agus earbsa ann an Dia a' neartachadh an
ionracais agus a' choibhneis-graidh a tha
annta gu nadurra, air chor agus gu bheil
e cho furasda dhaibh bruidhinn ri Dia agus
co-chomunn a- bhi aca ri Dia 's a tha e an
anaU a th arming. Is sona an coimhthional
agus an sgir anns a bheil triiiir no ceathrar
dhiubh, oir gun fhios dhaibh fhein tha iad
a' cumail ann an cuimhne dhaoine eile nan
nithean nach 'eil duilich dhaibh a dhichuimh-
neachadh, Dia agus an soisgeul agus crioch
araidh am beatha. Mur bheil sinn 'g a
chuimhneachadh sin cha duth dhuinn solus
fhaicinn a bhios dhuinn 'n a snolus-iuil.
Tha mi a' creidsinn le m'uile chridhe nach
'eil a bheag de'n eagal agus de'n am.harus
spioradail agus de'n diobhail-misnich agus
de'n an-fhois a tha a' milleadh ar sonais agus
ar n-earbsa ann an Dia nach biodJb air an
aotramachadh no air an dubhadh as na'n
rachamaid leo gu Dia. An uair a theid
duine air a ghltiinean, ag r4dh, m' Athmr
ri Dia, tha e ann an saoghal eile seach mar
bha e air a chasan, a' feoraich de'n chruth-
achadh uile no d© Phrofessor Joad, "Ciod
aa tairbhe a tha aig duine 'n a uile shaothair
a ni e fo'n ghrein ? "
Ach chan 'eil sinn uile diadhaidh gu
nadurra, no air ar breith iriosal agus ionraic
agus m.othachail air ar fiachan do Dhia ;
fad a, fada, bhuaitn. Chan e mhain gu bheil
a' chuid mhor againn saoghalta agus peacach
agus neo-choltach ri Criosd ach tha sinn
uidh ar n-uidh a' fas dall, air chor agus nach
'eil sinn a' faicinn Chriosd idir ged tha e
'n ar measg agus a' tachairt oirnn air an t-
slighe a h-uUe latha. Eadhon an uair a tha
sinn a' dol a mach air a thurusan, a' toirt
bidh do'n acrach agus tighean tu*a dhaibh-
san aig nach 'eil dachaidh, tha ar suilean
air an cumail air chor 's nach aithnich sinn e.
Chan 'eil daoine na's miosa an diugh na bha
iad roimh so a thaobh an giulain no an
caitheamh-beatha, ach tha an stiilean air
an tionndadh air falbh o Dhia agus tha iad
a' fas daU gu spioradail, bochdainn as miosa
na bochdainn shaoghalta. Sin an seorsa
bochdainn ris am bu-mhotha a bha truas
aig Criosd, daoine a bhi aineolach air Dia,
neo-mhothachail air a fhreasdal, air a
ghr^dh, au" na tiodhlaca mora agus lionmhor
a dh'uUaich e dhaibh. Cia meud duine a
b 'urrainn an laoidh so a sheinn le iolach agus
gairdeachas, no cia meud a thuigeadh an
fhuaim acibhneach, na'n cluinneadh iad i.
Ail- fuUe throcair, 0 mo Dhia,
trath dhearcas mi gu dluth,
A' mosgladh suas tha m'anam bl^th
le h-ionghnadb, gradh, is cliil.
Sin an staid inntinn agus am fiosrachadh
spioradail as a bheil aoradh agus moladh
MAC IS MATHAIR
na h-eaglais ag eirigh, ach tha art inntinn
agus am fiosrachadh sin an diugh. ann an
tomhas mor air chall a chionn nach 'eil sinn
a' faireachduin gur peacaich sinn am fianuis
Dhe, no gu bheil sinn fo fhiachan dha. Ach
is ann mar pheacaich a labhair Dia ri cloinn
daoine o thus, agus gus an eisd iad ris ma?-
pheacaich cha chluinn iad gu brath 9 ghuth.
Daoine a tha gun mhothachadh air Dia
agus gun mhothachadh air peacadh, ciod
eile as urrainnear a radh umpa ach gu bheil
iad dall, cho dall 's nach leir dhaibh nithean
a tha cho soilleir do dhaoine eile ri solus na
greine. Anns a' bheatha dhiadhaidh chan
urrainnear a radh le cinnt gu bheil aon
locshlaint ann a leighseas an doille spioradail
so daonnan (ged is e Dia a tha toirt am
fradhairc do na doill) ach tha aon mheadhon-
grais leis am faod sinn uile cothrom a thoirt
do Dhia E fhein a dheanam.h aithnichte
dhuinn, 's e sin, a bhi ag iirnuigh. " A
Thighearna, teagaisg dhuinn iirnuigh a
dheanamh." Nach maith an urnuigh sin
fhein !
Chan 'eil ach aon doigh air cleachdadh
na h-urnuigh ionnsacQadh, urnuigh a dhean-
amh, agus cha mho a gheibh thu dearbhadh
gu br^th gu bheil feum ann ad urnuigh ach
an dearbhachd a gheibh thu 'n ad chridhe
fhein.
An uair a bha mi 6g tha cuimhne agam air
an fharmad a bhiodh 'n am chridhe an uair
a bhithinzi a' leughadh mu chuid de na
Piuritanaich agus naoimh na h-eaglais Choit-
chionn a bhiodh a' cur seachad tri no ceithir
no coig uairean a h-uile latha ag urnuigh,
ach an aite nan nithean sin a bhi 'n an
eisiomplair agus 'n am brosnuchadh do
dhaoine oga anns a' bheatha dhiadhaidh
is ann a tha iad 'n an cnap-starra dhaibh
agus 'g an cur air seachran. Ged is maith
a bhi ag iirnuigh gu trie, is maith cuideachd
iirnuighean goirid. Chan ann leis an uair-
eadair a thoimhseas Dia ar co-chomunn,
no gradh agus umhlachd a chloinne ach
leis an treibhdhireas leis an abair iad ris,
Athair ; urnuigh do naomh no do pheacach
ann an aon fhacal. Coma leat, ma ta, na
doighean a bhiodh aig Boston, no Uilleam.
Law, no Santa Teresa, no Samuel Rutherford ;
gabh do dhoigh fhein, agus mur leor an
riaghailt sin lean ort mar bhiodh an Salma-
dair a' deanamh, " a moladh an Tighearna."
" Mar is sine tha mi a' fas," arsa seana dia-
dhair, " is ann is mo tha mi a' giorrachadh
m'urnuighean los gu'm biodh tuilleadh uine
agam a sheinn molaidh do Dhia." Is e
taingealachd do Dhia agus iarraidh air Dia
a mholadh, a' cheud cheum anns an sgoil-
iirnuigh, agus os cionn ard-dorus na sgoile,
biodh am facal so sgriobhte ann an litrichean
teine —
" Ma bheir mi speis do euceart a' m' chridhe
Chan eisd an Tighearna rium.'"
Mac is mathair
Leis an . Ollamh Colla Ddmhnullach.
IS duine dona am mac nach seinn cliu a
mhathar, gu seachd sonruichte ma chuir am
Freasdal air mathair coltach ri bean Lloyd
George. Tha am mac as sine an deidh
leabhar a sgriobhadh mu mhathair mar
gu'n robh eagal air gu'n rachadh i air
dichuimhne. Bha fhios aige nach 'eil feum
aig Lloyd George air mac no nighean a
sheideadh a thrompaid. Ach ann an suilean
Riseart, an ceud mhac, mor agus mar a
bha 'athair, cha bu lugha a mhathair. 'N
a bheachd-san, ged nach do tha chair i riamh
air Lloyd George, b'airidh i air aite ann an
eachdraidh na diithcha. Tha amharus aige
nach bi an saoghal de'n aon bheachd ris
fein ach tha e coma. 'N a shuilean-san cha
robh a leth-bhreac anns an Roinn-Eorpa.
Fhreagradh e am fear a chuireadh 'na
aghaidh mar a fhreagair Donnchadh Ban
am peasan a thubhairt ris nach robh Mairi
Bhan Og cho boidheach agus a bha an t-6ran
ag radh — " nam fac' thusa i leis na suilean
agamsa."
Rugadh Lloyd George ann am baile-mor
Sasunnach ach cha robh ann ach an leanabh
maoth 'nuair a thug brathair a mhathar e gu
diithaich a dhaoine. Rugadh agus thogadh
Mairearad Owen ann an tir nan Cuimreach.
Bha an tir bheag so motha's cumhann air
son Lloyd George ach bha i mor ge leoir
air son Mairearad. Bha a gradh do dhuth-
aich a h-aithrichean cho laidir 's gu'n robh
gach latha agus bliadhna ann an Lunnainn
air an cunntas caillte. Labhradh esan agus
ise gu fileanta ann an seann chanain
nan Cuimreach.
Is i a labhair iad ri cheile agus ri'n cloinn.
Co dhiu a bha an comhnuidh ann an Lunn-
ainn no ann an Criccieth is e seirbhisich
Chuimreach a bha a' freasdal daibh, agus
na'n robh an dachaigh ann an Sasunn ann
am feum cobhair no ceartachadh ghairm-
MAC IS MATHAIR
eadh i fear-ceaird a Criccieth. Bha eolas
farsuinn aice air seann eachdraidh na
duthcha, air na baird agus air na gaisgich
a sheas gu duineil ann an aghaidh Romanach
agus Shasunnacb. Bba tlachd aice ann an
daoine coire gacb treubh agus cinneacb, ach
CO a bba coltacb ris na Cuimrich ann am
beachd Mairearad Owen !
Ged tbug an dtitbaich agus eachdraidb
buaidb mbor air inntinn agus beatha nan
Cuimreach, bbeireadh Daibbidh agus Mair-
earad a' cheud aite do'n eaglais Cbrios-
duidh,. Bha ise agus a parantan dileas do'n
eaglais cbleireach ; bba esan agus bratbair
a rahatbar daingean anns an eaglais Bhais-
ticb. Theap an eaglais tighinn eatorra, agus
rud eile a bha 'n a cbnap-starradh air an
t-slighe, bha parantan Mairearad nan tuath-
anaich air an deagb dboigh agus is e greus-
aiche a bh'ann am bratbair mathar Dhaibh-
idh. Bha luchd-fearainn uasal seach luchd-
ceaird am measg nan Cuimreach. Ach db'
fheumadh am fear a rachadh eadar Daibbidh
agus Mairearad moch-eirigb a dbeanamh.
Cha b'e fear-lagha a thaghadh na tuath-
anaich chotbromach mar chliamhuinn, ach
bha cairdean ciallacb air an da thaobh,
agus nach bu mhor agus nach bu mhath
gu'n robh Lloyd George ag aideachadh
Chriosd gu follaiseach ann an aghaidh an
t-saoghail.
Bha reiteachadh agus cordadh ann, agus
an sin dh'eirich a' cheist — c'ait am bi am
posadh ? Anns an eaglais Chleirich 1 Anns
an eaglais Bhaistich ? Is ann anns an
eaglais Chleirich a bha an t-seirbhis phos-
aidh, ach thug Daibbidh leis bratbair a
mbatbar, a bha 'n a shearmonaiche e fhein
a thuUleadh air a bhi 'n a gbreusaiche.
Thainig teaghlach orra ann an lanachd
na b-aimsir. Co a bhaisteadh an leanabh
mic, no an rachadh a bhaisteadh idir ?
Bha Mairearad 'n a boirionnach gaolacb,
ciallacb, agus cha do bhaisteadh an ceud
mbac gus an robh e seachd bliadhna deug;
Gun ghuth mor no droch fhacal lean a'
charaid so ri eaglaisean an oige. Tha a mac
a' moladh a mbathar gu'n robh i cho seasmh-
ach dileas ris an eaglais Chleirich, ach tha
leam gu'm faodadh Mairearad dol do'n
eaglais Bhaistich le Daibbidh gun chunnart
d'a h-anam no bruaillean d'a cridhe.
Tha aon ni soilleir, agus is e sin gu'n robh
buaidb laidir aig creideamb air a charaid so.
Bha iad fortanach 'n an diithaich, 'n am
muinntir, agus 'n an aimsir. Bha an sluagh
uUe a' dol do'n eaglais gu riaghaUteach,
agus b'e a' chanain Chuimreach canain na
h-eaglais. Bha am Biobull air eadar-tbean-
gachadh do'n chainnt Chuimrich leis an
Easbaig Morgan anns a' bbliadhna 1566. Is
fheudar gu'm bheil rudeigin dealaichte anns
a' Bhiobull o leabhraichean eile. Tha e
air eadar-theangachadh ann am Beurla, ann
an Gaidhlig, agus ann an Gearmailt na's
fhearr na leabhraichean eile. Rinn an t-
Easbuig Morgan obair gu math. Tha rosg
a' Bhiobuill Chuimrich a' seasamh cho
ard ann an gradh an t-sluaigb agus a bha
Biobull Luther ann an urram na Gearmailt.
Chan 'eil teagamb nach e am Biobull 'n an
c^innt fhein a chuir agus a chum a' Bheurla
chruaidh Shasunnacb 'n a h-aite fhein.
Na'n robh am Biobull againne ann an
Gaidhlig Albannach da cheud gu leth
bliadhna na bu traithe cha robh canain ar
diithcha cho lapach agus a tha i.
Is coir dhuinn a chuimbneacbadh cuid-
eachd gu'n robh Eisteddofod aig na Cuimrich
ceudan bliadhna mu'n do chuir sinne an
Comunn Gaidhealach air bonn. Choisinn
Lloyd George crim a' bhaird aig Eisteddofod
a dhuthcha agus ged a thainig iomadh m-ram
'g a ionnsuidh an deidh laimhe, air thoiseach
orra uUe ann an stiilean Mairearad bba crim
nam bard Cuimreach.
Chan 'eil teagamb nach robh i 'n a ciil-
taice do Lloyd -George, 'n a bean-tighe air
leth agus 'n a mathair chaomh. Agus leis
an so uile bha i sunndach aigbearach 'n a
tigh fein agus am measg eolaich. Is e dealbh
a mhathair a bha a mac a' tarruing ach chan
fhalaich an clodh athair uile gu leir.
Uair a bha moran aoidhean ainmeil aig
an tigh aca, an deidh na dinneir thoisich
Lloyd George air tagradh gu laidir gu'n robh
am fear a bha cumhachdach ann an gniomb
treun ann am briatbran cuideachd, agus
a dheanadh a mach na puinge so, thug e air
aghaidh ainmean a bha iomraideach 'n an
latha — lulius Caesar, Napoleon, Nelson,
Gladstone, Clemenceau, agus Churchill.
Sheall e mu'n cuairt a' bhuird mur gu'n robh
e a' cur na cuideachd gu diilain. Bha iad
uile balbh gus an cualas guth Mairearad ag
radh — " sin agaibb beachd cumanta a tha
nis marbh — an duine treun air bheagan
bhriathran."
Na'n robh cuideachadh 'g a dhith, bha
i daonnan aig laimh. Thainig bristeadh
air a shlainte agus e a' coinneachadh Eirean-
nach a shocracbadh cheistean cudthromach
ann an Ge^rr-locb. Bha e air curam
lighiche an righ, Dawson of Penn, agus bha
na h-Eireannaich cho geur agus deas-
bhriathrach ris fein. Bha cuisean a' cordadh
ris agus thog e a ghuth agus dhoirt e tuil
cainnte mu chluasan nan Eireannacb. Chuala
Mairearad a ghuth, agus db'fhosgail i an
ANNS A' CHATHAIR
dorus agus th'ubhairt i gu reidh anns a'
chainnt Chuimrich — am bheil dull agad gu
'm bheil thii a' bruidhinn ri coinneamh-
mhor!
Bha meas mor aig Michael Collins oirre.
" Bha an Druidh Cuimreach fortanach 'n
a mhnaoi " thubhairt Collins ; is ann aig
Dia a tha fios ciod a bhithinn-sa na'n robh
bean agam coltach ri bean Lloyd George."
"Bha meas aig righrean agus daoine
cumanta air mo mhathair. Bu gheal a
thoill i meas." "Cha do thachair leithid
eile mo mhathar orm." Mhol a mac i
agus tha sin mar is coir. " Eiridh a clann
agus beannaichidh iad i : a fear agus
molaidh e i."
Bha i eolach anns a' BhiobuU agus
thubhairt i " Na'n robh agam ri tri facail,
agus tri facail a mh^in a thaghadh, is e
so na briathran a thaghainn — ■" Is grkdh
Dia," oir is sona iadsan a thuigeas gur
gr^dh Dia."
Anns a' Chathair
UAIR a bha mi a' cuideachadh ministeir
eile aig seirbhis-phosaidh thug a' cheud
fhacal anns an t-seirbhis clisgeadh dhomh,
Who can find a virtuous woman ? Cha chuala
mi na briathran ceudna air na cleachdadh
riamh roimh aig posadh. Bha cuid mhaith
dhaoine anns an eaglais ; bha guth ana-
barrach laidir aig a' mhinistear, guth mar
gu'm biodh dudach, agus an uair a bhris e
an t-samhchair a bha anns an eaglais leis an
nuaUan ud, tha mi cinnteach gu'n do chlisg
daoine eile cho maith rium-sa, oir chan e
mhain gu'n robh na briathran car annasach
aig an am, ach thug a' chromag a tha 'n
an deidh air a 'mhinistear am fuaimneachadh
mar gu'n robh amharus aige nach gabhadh
i faotainn.
An sin leugh e an corr de'n chaibideal ud
(Gn^th-fhacail XXXI) rannan a bha frea-
garrach gu leoir aig seirbhis-phosaidh, ged
nach 'eilear 'g an leughadh ro thric, agus
bha a' chuid eile de'n t-seirbhis cho druidh-
teach agus cho soluimte 's a chuala mi
riamh.
Cuimlmich, a leughadair, nach ann a'
faotainn coire do'n mhinistear a tha mi ;
chan ann idir, agus na'm bithinn cho maol
agus gu'n d'thuirt mi dad ris fhein, dh'fhao-
dadh e a radh rium mar thuirt an t-OUamh
Seumas Cooper, an Oilthigh Ghlaschu, ri
ministear 6g a bha ris na Sgriobturan a
leughadh aig seirbhis aig an robh Cooper
a' dol a shearmonachadh. Anns an vestry
an uair a sheaU am ministear air na h-
earrannan a bha aige ri leughadh chunnaic e
gu robh te dhiubh air a toirt a Leabhar
Leviticus, caibideal mu riaghailtcan ludhach
a thaobh glanaidh a bhios ministearan a'
seachnadh am follais. Mar sin thuirt e gu
siobhalta agus gu diuid ri Cooper gu'm biodh
e 'n a chomain na'n atharraicheadh e an
leughadh a Leviticus a chionn nach bu toigh
leis nithean mar sud a leughadh air beulaibh
dhaoine. " A bheU na Sgriobturan naomh
'n an oilbheum dhuit," arsa Cooper, "no
an ann a' faotainn coire dhaibh a tha thu ?
Leugh facal an Tighearna mar tha e air a
sgriobhadh anns a' chaibideal ud de Levi-
ticus ; cha saoil neach air bith gur tusa a
sgrlobh e."
Bean-tighe mhaith
Tha ciall eile aig an fhacal virtuous an
diugh seach mar bha aige an uair a bha
am BiobuU air a thionndadh gu Beurla ;
uidh ar n-uidh tha e a' f^s na's cuimhne
agus na's cuimhne gus nach 'eil e a nis a'
ciallachadh ach moralta ann an aon seagh,
an seagh anns am bi ciiirtean-lagha a'
rannsachadh mu dhol-a-mach bhan. Chan
ann anns an t-seagh sin a bha e air uisneach-
adh leis an fhear a sgriobh leabhar nan
Gnath-fhacal, ach anns an t-seagh anns a
bheil an t-Ollarah Moffat 'g a eadar-thean-
gachadh,
A rare find is an able wife ;
She is worth far more than rubies.
Cha robh dad eile anns an t-sealladh aig
an fhear a sgriobh a' chaibideal so ach ciod
an seorsa boirionnaich ris an abradh e
bean mhaith, facal as fhearr na eadhon bean
shubhailceach. Cia dhiubh a tha an fheadh-
ainn mhaith tearc no duliich am faotainn,
tha an fheadhainn dhona lionmhor. Ach
chan ann riusan a tha ar gnothuch an drasd.
Thainig Hiorteach gu tir-mor uaireigin
a dh'iarraidh mnatha, agus b'e so na tri
nithean innte a bha e a' seaUtuinn air an son,
(1) i bhi soilleir anns a' chraicionn agus fait
ban oirre, (2) gun i bhi os cionn coig bliadhna
fichead, (3) i bhi 'na bean-chomanachaidh
anns an Eaglais Shaoir, ach chan ann air
gin de na nithean sin a bha siiil agus aire
an duine so, ach air sgoinn agus t^bhachd
agus taicealachd, air foghainteachd agus
gleusdachd, ealain air banachas-tighe agus
comas tigh agus seirbhisich a raighladh.
Bu choma leis co dhiubh a bha i dubh no
ban no donn ma bha i sgohmeil, agus ged
a tha e air a r^dh anns an rann roimh 'n te
ANNS A' CHATHAIR
mu dheii-eadh gur e bean air a bheil eagal
an Tighearna a mholar tha cuid de sgoilearan
am beachd nach esan a sgriobh sin idir ach
Sgriobhaiche air chor-eigin an deidh 14imh,e
a bha air son ^ileadh is dreach na diadhaidh-
eachd a chur air boirionnach laidir saogh-
alta. So mar tha an t-Ollamh Seumas
Moffat 'g a chur ,
TMg cnoch air taitneas, agus seargaidh
maise,
Ach mairidh agus molar Eanchainn ann
am mnaoi gu hrath, —
Eanchainn, chan ann anns an t-seagh
anns a bheil e aig daoine air a bheil malaidh-
ean arda, no anns na daoine a bhios a'
freagairt cheistean air an Radio, ach a'
ciallachadh tiir agus gliocas agus sgoinn.
an ttir agus an sgoinn a chi thu bitheanta
gu leoir ann am mathraichean a tha a' togail
ceithir no coig de chloinn air tuarasdal fir-
oibre, agus a' cumail an tighe na's gloine
agus na's grinne na boirionnaich eile aig
nach 'eil clann idir, agus aig a bheil a thri
uiread de thighinn-a-stigh riu. Sin an
seorsa ris an abair am Biobull Beurla
virtuous woman, agus am Biobull GaidhHg
hean shubhailceach, agus ris an abair an
saoghal uile bean mhaith.
Cion ttiir
Thainig iomadh atharrachadh air an t-
saoghal o bha Leabhar nan Gnath-fhacal
air a sgriobhadh agus dealbh a' bhoirion-
naich so air a tharruing, ach chan 'eil feum
an t-saoghail air gliocas agus sgoinn agus
eanchainn a' fas na's lugha ach na's motha.
An uair a tha cuisean a' dol ce^rr 'n ar
beatha, no 'n ar n-obair, no 'n ar dachaidh,
no 'n ar companas ri daoine eile, chan e
olcas no aingidheachd annainn fhein no
anntasan as coireach mar is trice, ach cion
tuir agus cion gliocais 'n ar teangaidh agus
'n ar giulan, gliocas leis am faodamaid fhios
a bhi againn ciod bu choir dhuinn a dheari-
amh. Tha barrachd dhaoine 'g an cur fhein
ann an dris no ann an cionta le stalcaireachd
'n a tha 'g a dheanamh le ruintean olc, a'
tuiteam ann an clabar agus ann an sluic
agus ann am buaraidhean a dh'fhaodadh
iad a sheachnadh na'n robh tomhas reusonta
de thiir aca. An uair a sheallas tu air ais
air na daoine a thachair ort no b'aithne dhuit
re do bheatha cha robh ach gle bheag dhiubh
a bha 'n an daoine olc no aingidh, trusdair
aig an robh inntinn shalach agus cridhe
naimhdeil cealgach, ach chan e aiream.h
bheag dhiubh ach aireamh mhor a bha gun
sgoinn, a' dol air seachran mar chaoraich
a' leantuinn a cheile, agus cho furasd an
glacadh ann an ribe an eunadair ris na h-
eoin bheaga aig dorus sabhail air la sneachd.
An aite a bhi ag aideachadh do Dhia ann am
briathran atmhor aingidheachd agus eucear-
tan nach do chuir sinn riamh an gniomh
b'fhearr dhuinn ar faoineas agus ar stalcair-
eachd agus ar goraiche a chur gu soilleir
far comhair fhein ann an uaigneas ar
seomair, agus iarraidh air Dia tur agus
sgoinn agus gliocas a thoirt dhuinn. " Tha
Ephraim fos mar chaluman amaideach, gun
eolas."
Companach gaolach
Tha e soilleir gur e bean-tighe a bha dhith
air an duine so agus nach e idir bean-chomuinn
no companach gaolach. Chan 'eil e uiread
agus ag ainmeachadh nan nithean a bhios
a' taladh gliillean oga an diugh an uair
a bhios iad ag iarraidh mnatha ; an coslas,
am boidhchead, an comhradh, an grinneas,
taitneas an companais, an guth cinn, fiamh
an gaire, agus fichead rud eile de'n t-seorsa
sin nach gabh cur air a' mheidh. Chan 'eil
gaol air ainmeachadh mar aon de chomh-
arraidhean na mnatha shubhailcich, ged
tha e air a radh gu bheil i fialaidh agus gu
bheil lagh a' choibhneis air a teangaidh, da
chomharradh mhaith. 'S e bha dhith air an
duine so boirionnach laidir, maith air obair,
maith air moch-eirigh, maith air banachas-
tighe, nach rachadh air cheilidh, agus nach
biodh mionaid 'n a tamh ; te a bhiodh a'
figheadh no a' sniomh an uair nach biodh
an corr aice ri dheanamh.
Tha mtighadh mor eadar an daimh agus
an companas a bha aig fir agus boirionnaich
ri cheile anns an t-seann t-saoghal ludhach
's a tha aca ri cheUe an diugh ann an duthch-
annan Criosduidh. Is e teagasg agus
eisiomplair Chriosd a rinn an t-atharrachadh
sin agus a thug dhaibh saorsa agus cothrom
air am buadhan banail a chur gu feum anns
an t-saoghal. Tha grinneas agus blaths agus
caomhalachd agus mineachd ann an nadur
bhoirionnach nach 'eil ann an nadur fhear,
agus is maith gu bheil riaghladh theagh-
laichean a nis ann an lamhan bhoirionnach
a tha 'n am mathraichean gaolach a thuil-
leadh air a bhi 'n am mnathan-tighe sgoin-
neil. Ged is maith sgoinn, is fhearr gaol,
agus mar is mo tha gaol agus companas agus
grinneas air an nochdadh anns an dachaidh,
an rioghachd thalmhaidh anns a bheil
mnathan a' riaghladh, is ann as luaithe a
bhios an rioghachd neamhaidh air a cur air
chois. Is sona am fear aig a bheil bean
mhath, agus seachd sona a' chlann a fhuair
an ceud smuaintean mu Dhia agus mu
Chriosd o bhUean am mathar, bilean nach
6' urrainn breug innseadh.
Rannsaichibh na Sgriobtuirean
BHIODH- e na b' fhearr dhonih a r^dh,
Ceasnaichibh sibh fhein a thaobh 'ur n-
eolais air a' Bhiobull, oir chan 'eil rud eile
'n am bheachd ach a mhain gu'm faiceadh
sibh air ar son fhein cia dhiubh a tha no nach
'eil an t-eolas agaibh air a' Bhiobull a bu
choir a bhi aig daoine a bha air am baisteadh,
agus a bha ann an sgoil-Shabaid agus ann
an sgoil-sheachduin naoi no deich no dusan
bliadhna. Cha ruig sibh a leas na ceistean
a fhreagairt ach 'n ur n-inntinn fhein, agus
cha mho a bhios iad duilich, oir cha bhiodh
e ceart ceistean beaga suarach a chur sios
nach b'urrainn daoine a tha gu maith
eolach anns a' Bhiobull a fhreagairt, ceistean
mar so, c'ainm a bha air athair losua, no air
mathair Mhaois, no c6 athair Maher-salal-
has-bas, no gu de 'n aois a bha Terah an
uair a shiubhail e.
(1) Co a thubhairt so, agus c6 ris a thubhairt
e e, " Bu tearc agus olc laithean
bliadhna chan mo bheatha."
(2) Gu de a thuirt Rut ri Naomi, a mathair-
cheile, an uair a dh'iarr i oirre fhein
agus air Orpah dealachadh rithe ?
(3) Gu de na tiodhlacan a thug na driiidhean
as an aird an ear do'n leanabh naomh
ann am Betlehem, agus gu de dh'iarr
Herod air na driiidhean a dheanamh ?
(4) Abair gu beag riut fhein Urnuigh an
Tighearna agus an dara Laoidh,
" Dhe Bheteil le d' laimh thoirbh-
eartaich . . . ."
(5) " 'S i so an diadhaidheachd fhior-ghlan
agus neo-shalach am fianuis Dhe
agus an Athar . . . ." Criochnaich
an rann sin, agus innis c6 sgriobh i.
(6) Ainmich coig nithean ris an do choimeas
Criosd rioghachd neimh.
(7) Gu de na nithean naomha a bha air an
tasgadh ann an aire a' Chiimhnant ?
(8) A bheil cuimhne agad air geallaidhean
anns an t-Seann Tiomnadh a bha
air an coimhlionadh ann an Criosd ?
(9) Ge de thuirt Criosd mu airgiod, mu
mhacantas, mu leanaban, mu chreid-
eamh, mu mhaitheanas, mu thigh
'Athar ?
(10) Co a thainig e a shireadh agus a thearn-
adh, agus c6 ris a theireadh e " anam
caillte " 1
(11) Co a shiolaidheadh a' mheanbh-chuileag
agus a shluigeadh an camhal, agus
ciod a tha sin a' ciallachadh ?
(12) Co a thuirt, Ciod is ciall duibh, a' gul
agus a' briseadh mo chridhe ,
agus CO ris a thubhairt eel
(13) Ainmich na tha cuimhne agad orra
de na nithean ris an abradh Pol
armachd Dhe.
(14) Co sgriobh an leabhar mu dheireadh
anns an t-Seann Tiomnadh, agus gu de
am facal mu dheireadh ann ? Gu de
am facal mu dheireadh anns an
Tiomnadh Nuadh ?
(15) " Tha an Spiorad agus a' bhean nuadh-
phosda ag r^h . . . ," criochnaich
so. Co i a' bhean nuadh-phosda ?
(16) Gu de a thachair ann an gleann Achoir,
agus air gleann Aialoin, agus c6 a
ghradhaich bean ann an gleann
Shoreic ?
(17) " Aon ni ghuidh mi air an Tighearna
. . . , Criochnaich so Co thubhairt e ?
(18) Co dh'iarr air Criosd imeachd as an
cr 10 chan, agus car son ?
(19) " Ge b'e neach a ghabhas naire dhiomsa,
agus de m' bhriathran . . . ," ; crioch-
naich so. Co thubhairt e ?
(20) Co dh'iarr air an Tighearna cead a
thoirt dha cromadh ann an tigh
Rimoin ?
(21) Ainmich oibre na feola mar tha iad air
an cur sios le Pol.
(22) Ainmich oibre an Spioraid ; c6 an
litir anns a' bheil e 'g an ainmeach-
adh?
(23) Cha d'thug sinn ni air bith leinn do
'n t-saoghal so . . . , ; criochnaich so.
(24) Rach thairis 'n ad inntinn fhein air
cuid de na nithean a tha am BiobuU
ag radh mu Fhacal Dhe, nithean mar
so, " Tha facal Dhe beo agus cumh-
achdach . . . ."
Aig an Uinneig
An " Loch Siphort"
AN uair a ehunnaic mi anns na paipearan-
naidheachd gu'n do thoisich am bata ur
agus am b^ta riomhach so air ruith eadar
an Caol agus Steornabhagh bu ghasda leam.,
na'n robh an t-sid na b'fhearr agus barrachd
airgid agam, togail orm agus an t-aiseag a
ghabhail innte do Leodhus, a dheanamh mo
bheic aon uair eile do Mhac Brayne agus do
na b&taichean a chum e a' dol am measg
nan Eileanan an lar o chionn tri fichead
bliadhna. Tha mi an duil nach 'eil lamh
aig an teaghlach an diugh. 'n an oibreachadh,
no roinn 'n am buannachd, ach b'olc an
airidh gu'n rachadh an t-ainm Mac Brayne
agus an Luidhear Dearg as an t-sealladh, ann
am puirt na Gaidhealtachd agus nan Eil-
eanan. Chan 'eil uair a chi mi te de na
bataichean aige nach toir mo chridhe leum
as mar a leumas e an uair a cbi mi bratach
Bhreatuinn a' crathadh anns an t-soirbheas,
oir tha iad a' diisgadh chuimhneaehan ann
am inntinn air laithean anns an robh Mac
Brayne 'n a Oide do'n Ghaidhealtachd uile
mar nach robh gin de na tighearnan-fearainn
riamh, a' deanamh air ar son a cheart rud
a rinn Sir Walter Scott air ar son na bu
traithe. Duine a thog agus a chuir air sal
bataichean uasal mar bha an Columba,
' an lona, an Claym.ore, an Clansman, agus
an Clydesdale, a dh'fhosgladh suas na
Gaidhealtach, an uair a bha a' Ghaidheal-
tachd bochd agus lom, cha bu duine e aig
nach robh an da chuid inntinn fhal"suinn
agus misneach.
Bha mi air mo thogail ann an eilean
iomallach, ach ged bhithinn a' sealltuinn a
h-uile la tha air a' Bheinn Mhoir Mhuilich
agus air Ciochan Dhiiira cha b'e Muile no
Diura a dhuisg an smuain 'n am inntinn an
toiseach gu robh saoghal a bu mhotha na
eilean m'araich thall air chul nam beann,
ach ^bataichean Mhac Brayne. An uair a
bhithinn 'n am shuidhe air cnoc a' faicinn
'n am bataichean a' dol as an t-sealladh aig
bun-bac na speur bhiodh m'inntinn Ian
smuaintean agus cheistean mu'n t-saoghal
mhor ud nach b'aithne dhomh, agus iarraidh
agam air eolas fhaotainn air. Mar sin is e
Mac Brayne a theagaisg dhomh an toiseach
cho beag 's a tha " Lub a' gheoidh."
Bha latha mor aca ann an Steornabhagh
a' cheud uair a chaidh an Loch Siphort ri
taobh a' Cheidhe ; dinnear anns a' cheabean
aig an robh maithean a' bhaile, iasg agus
feoU agus oraidean agus theagamh deur beag
de stuth leis an oladh iad deoch-slainte an
Sgiobair agus an sgiobaidh, deoch-slainte
Mhaighstir Leith agus Comunn Mhac Brayne,
agus agh is soirbheachadh do'n bhata iir.
Ach ged bha an Ceidhe dumhail le daoine
a' cur faUte air Ban-righ nan Eileanan,
brataichean a' snam.h os cionn thighean
agus bhuthan, agus f ideagan agus diidaichean
a' biiirich air gach bata beag no m.6r anns an
acarsaid, cha chuala mi (aig an am no bhuaith
sin) gu'n do rinn no gu'n do she inn duine
idir rann drain a chur failte air a' bhata
loinneil so, Graidheag an Taobh Tuath.
Ud, ud, mo naire ; c'aite a bheil baird
Leodhuis ? Bha la eile ann, la anns nach
rachadh geola no eathar ur air phlod gun
a cliii a bhi air a sheinn, gun tighinn air
leithid a' bhata rioghail so a bheir toileach-
adh agus comhfhurtachd do luchd-turuis
eadar Steornabhagh agus tir-mor nach robh
aca riamh. Na'm. bu bhard mise cha leiginn
leis an tamailt so laighe air mo luchd-duthcha
ach ged nach 'eil ealain agam air ranntachd,
agus nach urrainn dhom.h rannan iira a
dheanam.h, ni mi an ath rud as fhearr,
cuiridh mi sios air an duilleig so m.ar fhailte
do'n Loch Siphort raiin no dha a rinn posta
ann an Tiriodh do ghabart-guail d'am
b'ainm am Primrose, ag atharrachadh
shreathan nach 'eil freagarrach.
Horo mo bhata lurach, 'm bata loinneil iir,
Beannachd leis a' bhata 's aillidh chaidh air
cuan ;
Horo mo bhata lurach, dionach, laidir, luath,
Mac Brayne is Braithrean Denny gheibh gu
brath an cliii.
Tha i nis 'n a h-uidheam, ullamh le cuid
bhall,
lioram. ann am fairge ; o druim gu clar gun
mJheang ;
Liithor a cuid ghillean, 's iad gun ghiorag
cuain,
Mac Artuir air an Drochaid, fuireachail is
cruaidh.
A Dhia nan dul, seun thus' an iubhrach
lurach ghrinn,
0 dhosgaidh cuain le ceo, no sneachd, no
briseadJi bhall no stiuir ;
Thar sgioba sgairteil, treubhach, tapaidh,
sgaoil gach la do sgiath,
'S bidh aithris bhuan, o'n Chadl gu Cluaidh,
air path is luaths Loch Siphort.
Is learn fhein e
B' AITHNE dhomh gu maith an duine a
rinn an dan so, DomhnuU Domhnullach,
a rugadh anns a' Chaolas, an Tiriodh, an
1858, agus a shiubhail an Canada, an 1919.
Bha ceann maith air, agus mar a b'aithne
dhomhsa e, b'e 'n Contractor a theireamaid
ris, oir bhiodh e a' cur suas thighean air
thairgse. 'N a oige bha e ag obair ann an
Sasunn, an Canada, agus an America, agus
air a' cheann mu dheireadh chaidh e fhein
Le dichioU maith o la gu la,
Ag obair trath is anmoch,
'S a' cur mu seach gach peighinn bhan,
An aithn' a dh'fhag mo sheanmhair ;
An uair bhiodh each a' pasgadh lamh,
'S a' canran taobh a' ghealbhain,
Bha mise deanadach a ghnath,
Is sh^bhail mi suim airgid.
An uair bhiodh geocairean ri poit
An tighean-osd' 's air margadh,
A' cur an cuid an eirig stop
'S a' boUich mu na chaill iad,
Bha mis' air luing a' cosnadh stoir
'S a' toirt mo loin bharr fairge ;
Is uidh ar n-uidh le ciiram mor,
Gu'n d' rinn mi moran airgid.
Thig fear fiasagach le aoibh
Is foighnichidh e'n drasd mi,
Ag iarraidh orm mo chuid a roinn
Is leth a' chroinn thoirt dhasan.
Innsidh e dhomh mar bu choir
Mo st6ras chur a phaigheadh
Gach ainbhfhiach tha air daoine bochd
A tha gun chosnadh laitheil.
agus a bhean agus a theaghlach a null do
Chanada a ris, far an robh e 'n a Architect
an Ottawa fo Riaghaltas Chanada,
Bha grain eagallach aige air daoine leasg,
agus air daoine gun sprachd a leigeadh an
taic ri daoine eile, agus is e an t-aobhar gu
bheil mi a' cur sios nan rannan so air an
duilleig so, gu bheil mi a' creidsinn le m'uile
chridhe anns na prionnspalan a bha aig
mo sheana char aid.
'S e'n creud an diugh a th'aig gu leoir,
Bhi 'n toir air cuid an n^buidh,
Gach leisgean nach do rinn car riamh
Tha 'g iarraidh a bhi 'm pairt rium,
Ach abradh gach neach a thoU
Mu'n Ion a th'anns an t-seors' ud,
Chan abair mise ris na coin
Ach " Robairean is Meirlich."
Rinn mi treabhadh air cul seisrich,
Is leasaich mi buntata ;
Chuir mi seagal, coirc', is eorna,
Is rinn mi moran aitich ;
Chuir mi cearcan air ghur
A chuideachadh a' mhail dhomh,
Is iarrar orm mo chuid a roinn
Ri lunndairean gun naire.
Cho fad 's a dh'fhanas daoine glic
Bidh meas' air fear an dichill.
Is bidh an leisgean daonnan falamh,
Bochd, gun rath, gun direadh ;
Faodaidh am Bolshevic stad
D' a ch^nran is d' a mhiomhadh
Choisinn mi mo chuid gu ceart
'S na th'agam. Is learn fhin e.
Glbir is moladh
Gloir is cHu do Dhia an t-Athair,
Is do Dhia am Mac ro chaoin ;
Gloir is cliii do Dhia an Spiorad :
Righ is Tighearn, Tri an aon !
Gloir is moladh
Biodh do Dhia gu saogh'I nan saogh'l !
Gloir do'm ti a nochd a ghradh dhuuin,
Ghlan gach lochd is truailleachd uainn !
Gloir do'n ti thug fhuil g'ar tearnadh,
Thug dhuinn coir air rioghachd bhuain !
Gloir is moladh
locamaid do Chriosd an t-Uan !
Gloir is cliu do righ nan aingeal,
Ceann na h-Eaglais, righ a shluaigh
Moladh losa, righ nan cinneach,
Neamh is talamh biodh a' lua'idh !
Gloir is moladh
Biodh gu sior "do righ nam buadh !
HOBATIUS BONAR.
Ead. le Iain Mac Ghillbbhain.
Aireamh 3
1948
Danachd naomh
Leis an Urramach Ruairidh Moireasdan, Steornabhagh.
Thigeamaid uime sin le danachd gu righ-chaithir nan gras, chum gu faigh sinn
trdcair, agus gu'n amais sinn air gras chum cabhair ann an am feuma. — Eabh. iv. 16.
BEACHDAICH an toiseach air An Cleachd-
adh spioradail a dh'ionyisuidh am bheil sinn
air ar gairm : " Thigeamaid. gu righ-chaithir
nan gras."
'Sea' chaithir tha so cathair Dhe, air am
bheil an t-Athair 'n a shuidhe agus a Mhac
aig a dheas laimh, cathair moralachd agus
gloir Dhe a bhitheas la eigin 'n a caithir
breitheanais. Theirear caithir grais ris a'
chaithir so an diugh a chionn agus gur e so
linn nan gras ; tha Dia nan gras 'n a shuidhe
air a' chaithir so ; tha e feitheamh ri bhi
grasmhor, agus tha an t-slighe fosgailte
do neach sam bith a tha a' cur feum air
trocair a thighinn a steach a dh' ionnsuidh
lathaireachd Dhe. Tha Dia 'n a shuidhe
air caithir grais a' feitheamh ri neach sam
bith a thig 'n a eiseamail.
Tha sinn air ar cuireadh a thighinn dliith.
Tha am facal a' gabhail a stigh gur coir
dhuinn a thighinn ann an spiorad aoraidh.
'S ann gu caithir grais tha sinn a' tighinn.
Tha an Dia a tha 'n a shuidhe air a' chaithir
sin 'n a Dhia naomh agus gloirmhoir. Chan
'eil e iomchuidh gu'n ruith sinn gu h-aotrom
mi-churamach a steacli 'n a lathair. Tha
aoradh agus urram dligheach dha. Tha
na h-ainglean a' comhdach an aghaidhean 'n
a lathair. Bhiodh e buileach mi-chiatach
gu'n tigeadh daoine peacach 'n a lathair
ann an doigh sam bith eile ach le urram agus
le aoradh.
Thainig naoimh an t-Seann Tiomnaidh
'n a lathair le iobairt. As eugmhais iobairt
cha robh rian air tighinn dlixth do an Dia
naomh. Tha an dearbh ni fior do ar taobh-
ne. Feumaidh sinne cuideachd a thighinn
dluth le ar n- iobairt. Ach ciod e an iobairt ?
Cridhe briste, briiite, a' taiceachadh air
eifeachd iobairt Chriosd. Feumaidh sinn
tighinn gu caithir grais le beo-mhothachadh
air ar neo-airidheachd fhein agus le creideamh
ann an eifeachd iobairt-reitich Chriosd. Sin
an aon tabhartas leis an tig sinne gu soirbh-
eachail gu caithir grais.
Urnuigh agus moladh
Anns an rian aoraidh a th'againne saoilidh
neach gur h-e an searmon a' chuid as cudth-
romaiche de'n t-seirbhis. Gun teagamh tha
aite fhein aig an t-searmon ; is meadhon
beannaichte e air son oideachadh nan naomh
agus iompachadh nam peacach ; agus tha
Dia gu trie 'ga bheannachadh a chum nan
criochan sin. Ach tha an urnuigh agus an
t-seinn, ma tha sinne 'g an cleachdadh anns
an spiorad anns an coir dhuinn, a cheart
cho cudthromach, mur 'eil iad na's cudth-
romaiche. Anns an t-searmon tha Dia a'
labhairt ri daoine tre a sheirbhisich. Ann an
urnuigh agus seinn tha daoine a' labhairt
ri Dia aghaidh ri aghaidh. Tha searmon-
achadh a' gairm dhaoine a tha astar o Dhia
'g a ionnsuidh. Ann an urnuigh agus moladh
tha daoine ag aideachadh a bhi ann an
lathaireachd Dhe ag aoradh gu h-urramach.
Agus neach sam bith aig am bheil fein-
fhiosrachadh spioradail idir, is math tha
fios aige nach 'eil luach sam bith ann an
searmonachadh mur a gluais e daoine gu
cleachdaidhean spioradail na h-urnuigh agus
moladh, gu creideamh agus deiligeadh spior-
adail ri Dia.
Gu tighinn dluth ri Dia anns an fhior
sheagh feumaidh sinn chan e mhain .eisdeachd
agus a bhi air ar n-oideachadh, feumaidh
sinn ar smuaintean a thionndadh gu Dia,
feumaidh sinn labhairt ris agus aoradh
thoirt dha leis a' chridhe. Faodaidh cleachd-
adh an ?ioraidh, ann am follais no gu h-
uaigneach, a bhi 'n a chleachdadh fuar
marbh gun fheum. Ma tha ar n-aoradh gu
bhi 'n a fhior aoradh feumaidh an cridhe a
bhi togta suas ri Dia ann an irioslachd
mhuinghinneach a' chreidim.h. Is Spiorad
Dia agus is caithir spioradail caithir Dhe ;
agus tha sinne a' dlMhachadh ris a' chaithir
sin nuair tha sinn a' togail suas ar n-anama
ri Dia, ann an spiorad agus ann am firinn,
ann an aoradh urramach ; agus 's e sin an
DANACHD NAOMH
cleachdadh gus am bheil ar ceann-teagaisg
'g ar gairm. " Thigeamaid am fagus gu
righ-chaithir nan gr^s."
Beachdaieh anns an dara h-aite air an
spiorad anns an coir dhuinn tighinn dliith :
" Thigeamaid le danachd.'' ■
Cha ruig mi leas a radh gu bheil eadar-
dhealachadh mor eadar an danachd so agus
ladarnas. Tha a leithid de ni ann ri bhi
tighinn dluth do Dhia gu ladarna. Nuair
tha duine sam bith, agus e ag aideachadh
a bhi ag aoradh do Dhia, a' dichuim.hneach-
adh gu bheil e 'n a pheacach ; nuair tha e
anns a' bheachd gvi bheil coir na 's fhearr
aige-san tighinn an lathaireachd Dhe na
tha aig cuid eile d'e cho-chreutairean ; gu
bheil ni-eigin 'n a bheatha-san no 'n a
chliu-san a tha cosnadh dha fabhar son-
raichte, tha danachd an duine sin 'n a
pheacadh ; tha aoradh an duine sin mar
dheatach ann an cuinneanan Dhe ; tha
iirnuigh an duine sin mar urnuigh an Phair-
asaich 's an teampull ; chan 'eil f ior thighinn
dliith do Dhia anns a' chilis idir ; chan 'eil
f ireantachd air a shon-san.
Feumaidh an danachd gu bheil sinn air ar
gairm a bhi air a bhonntachadh gu buileach
air trocair Dhe ann an Criosd. Agus tha sin
a'giulan leis da smuain a chaidh ainmeachadh
cheana. An toiseach, beo-mhothachadh air
neo-airidheachd. Nuair a chailleas duine
lorg air gur peacach mor e fein tha danachd
an duine sin a' tionndadh gu ladarnas. Tha
mothachadh peacaidh 'n a elemaid do-
sheachnaichte ann an danachd shoisgeulach.
Tha sinn a' call urram do Dhia nuair tha
sinn a' call lorg air ar peacaidh. Danachd
gun urram, chan 'eil an sin ach ladarnas.
'S e mothachadh peacaidh, ma ta, a' cheud
eilamaid anns an danachd gu bheil sinn air
ar gairm.
Ach 's e an dara eilamaid agus an eilamaid
chudthromach mothachadh soilleir spioradail
air iuach iobairt Chriosd. 'S e so fior
ghrunnd ar danachd. Ma tha so a dhith
oirnn cha dean mothachadh peacaidh gu
brath dhuinn ach eagal trailleil a dhiisgadh
'n ar cridhe. Cha tig duine gu brath dluth
do Dhia mur 'eil aige ach mothachadh
peacaidh. Ach nuair tha peacach a' tuig-
sinn gu'n d'rinn Dia ann an Criosd reite air
son ar peacaidhean agus gu bheil Fear-saor-
aidh beo aig deas-laimh Dhe air a' chaithir,
gu bheil Dia air sgath Chriosd a' maitheadh
pheacaidhean agus 'g an cur gu brath as a
shealladh, tha danachd aig an duine sin ann
a bhi tighinn dluth.
An creideamh a thearnas
So far am bheil creideamh a' faotainn
cleachdadh. Feumaidh sinn tomhais son-
raichte de chreideamh chum fior mhothach-
adh peacaidh a bhi againn. Ach chan 'eil
am mothachadh sin a' toirt com.hfhurtachd
sam bith dhuinn no danachd. Cha dean e
ach ar eionta fhoillseachadh dhuinn agus 's e
eagal trailleil roimh Dhia a thoradh. An
creideamh nach 'eil a' toirt leis ach moth-
achadh peacaidh chan fhaigh sinn uaith ach
eolas ar ditidh. An creideamh a tha tearnadh
agus a bheir comihurtachd, sin an creideam.h
a tha faicinn Iuach iobairt Chriosd agus a'
socrachadh air. xlgus ged tha beo-mhoth-
achadh aige air na tha am peacadh a'
toilltinn tha e a' faicinn gu bheil trocair Dhe"
na 's mo na peacadh, agus tha e a' greimeach-
adh air trocair Dhe agus a' foiseachadh air.
'S ann an so a mhain a tha fior bhonn danachd
shoisgeulach. Chan urrainn an danachd a
tha a' socrachadh air a' bhonn so a bhi
ro-dhana : " larraidh sibh an ni as aill leibh
agus bheirear dhuibh e." Thig sinn le
danachd gu righ-chaithir nan gras, do
bhrigh, ged tha fios againn gu bheil sinn 'n
ar peacaich agus ged tha an t-eolas sin 'g ar
cumail iriosal, tha fios againn gu'n glan
full losa Criosd o na h-uile peacadh, agus
gu bheil againn danachd agus slighe gu dol a
steach ann am muinghin tre a' chreideamh-
san.
Sin, ma ta, an spiorad anns an coir dhuinn
tighinn dluth do Dhia.
Trocair agus gras
Beachdaieh anns an treas aite air Na
Beannachdan a shealbhicheas sinn tre bhi a'
tarruing dliith : " gu faigh sinn trocair, agus
gu'n amais sinn air gras chum cabhair ann
an am feuma."
'S e na beannachdan a gheibh sinn trocair
agus gras ; agus thig sinn 'g an iarraidh
agus gheibh sinn iad ann an am feuma. 'S
coir dhuinn a thuigsinn ciod a tha am
feuma a' ciallachadh. Chan 'eil e a' ciallach-
adh gu'm bheil amannan feuma 'n ar beatha
an - drasd agus a rithis agus amannan eile
anns nach 'eil feum idir againn air trocair
agus gras. Chan e sin smuain an abstoil
idir. Faodaidh e bhi fior gu'm bheil amannan
'n ar beatha anns am bheil sinn na's feum-
aiche na aig amannan eile ; agus tha gealladh
againn a thaobh nan amannan sin gu'm
fritheil Dia gras dhuinn a reir ar feum ; ni
e maille ris' a' bhuaireadh slighe gu dol
as tre am faigh sinn saorsa. Ach 's e an t-am
feuma 'n ar ceann-teagaisg an t-am a tha
FO CHRAOBH SHEUDAIR
lathair. Tha Dia air caithir grais a nis.
Tha feum againne air a ghras a nis. Chan
'eil barantas sam bith againn ciod e cho
fada 's a shuidheas e air caithir grais. 'S e
mhionaid a tha lathair am ar cothroim,
fhad 's a tha Dia 'n a shuidhe air caithir
grais agus chan ann air caithir breitheanais.
'Sea' mhionaid a tha lathair am ar feuma,
'sea' mhionaid a tha lathair am ar cothroim.
Agus 's e earail ar cinn-teagaisg gur coir
dhuinn tarruing dltith fhad 's a tha an t-am
agus na suidhichidhean fabharach.
'S e ar feum gu faigh sinn trocair agus
gu'n amais sinn air gras chum cabhair.
Am bheil an t-abstol a' ciallachadh gur coir
dhuinn eadar-dhealachadh a dheanamh eadar
trocair agus gras — ^eadar an ni a gheibh sinn
agus an ni air an amais sinn ? Chan 'eil e
furasd a bhi cinnteach uime sin. Chan 'eil
ann an trocair agus gras ach mar gu'm
b'eadh da thaobh de ghradh Dhe, taisb-
eanidhean sonruichte de glu-adh Dhe air am
frithealadh a reir feum an neach a tha 'g am
faotainn. Aig caithir grais tha sinn a'
dltithachadh ri Dia. Tha ar feum agus
gradh Dhe mu choinneamh a cheile, agus
tha ar cionta-ne agus ar n-anmhuinneachd
air an coinneachadh le foghainteachd Dhe,
agus tha an f hoghainteachd sin f o ar comhair
mar throcair agus gras.
Feum air maitheanas
Faodaidh e bhith gu'm bheil trocair ag
amharc ri ar feum air mathanas mar pheac-
aich chiontach, gu'm bheil gras a' sealltuin
ri ar feum air cuideachadh 'n ar beatha
chriosdail. Eadar gu'm bheil sin ann an
inntinn an abstoil no nach eil, tha fios
againne math gu leoir gu'm bheil sinne anns
an da sheagh so an com.hnuidh a' seasamh
ann am feum air cabhair o Dhia agus gur
h-e caithir -grais an t-aite anns am bheil
cabhair ri fhaotainn.
'S e tha ann an trocair gradh Dhe ann an
cruth truais agus co-fhaireachduin a' cuair-
teachadh beatha duine ann an doigh chleachd-
ail neartachail. Na beachdaich air trocair
Dhe ann an doigh fheallsanachail mar
bhuaidh ann an Dia fada fada os ar cionn
air am faod sinn sealltuinn o astar mor.
'S e tha ann an trocair lamhan gradhach
Dhe leagta air ceann a' pheacaich chiontach
a' buileachadh mathanais ; 's e th'ann guth
Dhe a' labhairt sith ri coguis chiontach, a'
toirt fois do chridhe leointe. 'S e th'ann an
trocair gairdeanan an Athar timchioll a'
mhic stroghail, guth a' mhathanais air a
chluintinn leis an truaghan. ann an aith-
reachas aig caithir grais, pog na reite air
bathais a' pheacaich. 'S ann aig caithir
grais tha a' bheannachd so ri shealbhachadh ;
's a,nn an sin tha dorsan d'anama a' fosgladh
suas agus a' ceadachadh do chumhachd
ghrasmhor naomhachaidh Dhe doirteadh a
steach le bhuaidhean beannaichte, Grian na
Fireantachd a' dealrachadh air d'anam, a'
soillseachadh, a' leigheas, agus a' t.oirt fas.
Thigeamaid am fagus a chum gu faigh sinn
trocair.
Feum air cuideachadh
Faodaidh gu'm bheil gras a chum cabhair
a' sealtuinn ri caithe-beatha chriosdail agus
seirbhis. Tha an Criosdaidh a cheart cho
cinnteach ris a' pheacach a' cur feum an
comhnuidh air cabhair Dhe. Feumaidh e
sealltuinn ri Dia chan e mhain air son
mathanas nam peacaidhean tha seachad,
ach mar an ceudna air son cuideachadh 'n a
sheirbhis o mhionaid gu mionaid 'n a bheatha.
" As m'eughmhais-sa chan urrainn sibh ni
sam bith a dheanamh." Agus 's e caithir
grais an t-aite-coinnichidh eadar anmhuin-
neachd a' chreidmhich air an aon laimh
agus cumhachd Chriosd air an laimh eile.
Tha ar n-obair far comhair : anam ri
thearnadh agus obair ri dheanamh do Dhia
ann an saoghal a tha a' cur feum mor air :
" Thigeamaid am fagus le danachd gu
caithir nan gras, a chum gu faigh sinn
trocair, agus gu'n amais sinn air gras a
chum cabhair ann an am feuma."
Fo Chraobh Sheudair
Cia sona 'n ti do theagasg Dhe
bheir eisdeachd gach aon uair,
'S ri gliocas neimh, le mdran tlachd
philleas gu moch a chluas.
BHA Alasdair Greumach air a thogail ann
an dachaidh dhiadhaidh anns nach robh an
diadhaidheachd air a deanamh 'n a h-uallach
no 'n a h-eagal do'n chloinn a chionn gu
robh am parantan 'n an daoine glic agus
tuigseach, d' am b' aithne ciamar a riaghladh
iad an teaghlach mar bu niJiaith le Criosd.
Bha gaol agus sonas agus aoibhagus blaths
anns an dachaidh daonnan, ach air an ciil
agus OS an cionn, bha urram do Dhia agus
4
FO CHRAOBH SHEUDAIR
d'a fhacal, air chor agus nach robh teagamh
aig gin de'n chloinn o'n oige gur e facal Dhe
a tha anus a' Bhiobull, agus gur e ceud
dhleasdanas an duine an soisgeul a chreidsinn
agus toil Dhe a dheanamh.
Bha Alasdair Greumach air a chunntas
leis na coimhearsnaich (agus leis fhein
cuideachd) 'n a " bhalach maith,"a' coirD.head
nan aithntean o oige agus air a dhaingneach-
adh ann an creideamh athar agus a mhathar
leis an teagasg a fhuair e bhuapa, agus anns
an eaglais agus anns an sgoil Shabaid.
Ach ged bha e 'g a chunntas fhein 'n a bhalach
maith, cha b'ann mar bhiodh na Phairisaich
uaibhreach a' deanamh uaill as am fireant-
achd, oir bha fhios aige gu 'm bu pheacach
e, agus nach fireanaichear duine beo am
fianuis Dhe ach a mhain le creideamh ann an
Criosd. Bha e cinnteach nach e gaol beag
ach gaol mor a bha aige do Chriosd 'n a
chridhe, agus bhiodh e ag radh ris fhein gu
'm feumadh gu robh " creideamh " aige
cuideachd o na bha gaol aige air Criosd, ach
air uairean bhiodh teagamh a' tighinn 'n a
chridhe, agus amharus gu robh daoine eile
ann an daimh dhluth do Chriosd nach b'
aithne dhasan.
Bhiodh e ag urnuigh a h-uile latha, agus
a' cleachdadh meacUionan nan gras cho
riaghailteach 's nach robh teagamh aig
duine d'am b' aithne e gu robh e air a
sheulachadh m.ar mhac do Dhia. Ach cha
robh inntinn fhein uile gu leir aig fois ;
bhiodh e a' cluinntinn sheann daoine ag
innseadh anns a' choinneamh-iirnuigh gu
bheil mtighadh mor eadar creideamh " na
cluaise agus na h-inntinn " agus creideamh
" slainteil " ann an Criosd, ach bha sin fhein
'n a dheacaireachd cho mor dha 's nach
robh e a' faotainn aon cheum na b'fhaide
air aghaidh ged bhiodh e a' meamhrachadh
air a la 's a dh'oidhche.
La samhraidh a bha e a' cruinneachadh
chaorach, agus athair a' dol 'g an rhsgadh,
thainig teine-adhair agus tairneanach, agus
dile uisge cho trom 's gu'm b'fheudar dha
ruith gu fasgadh fo chreig mhoir a bha dluth,
far nach ruigeadh an t-uisge air, ged bha fuaim
an tairneanaich os cionn na creige a' cur
crith air fheoil. Thug e a mach as a phoca an
Tiomnadh Nuadh beag a bhuineadh d'a
bhrathair a bha air a mharbhadh aig Neuve
Chapelle anns an Flu:-aing, a dhol 'g a leugh-
adh gus an rachadh an fhras seachad. B' e
an earrann a leugh e ann an soisgeul Eoin,
The a' ghaoth a' seideadh far an aill leatha,
agus tha thu a' cluinntinn a fuaim, ach chan
'eil fhios agad cia as a tha i teachd, no c'aite
a bheil i dol ; is ann mar sin a tha gach neach
a tha air a bhreith o'n Spiorad-.
" A Thighearn losa," thuirt e gu beag ris
fhein, mur bheil mise air mo bhreith o'n
Spiorad gu'm b'e so an la agus an t-aite
anns . . . Cha d'fhuair e am facal a
chriochnachadh, no an t-iarrtus a bha 'n a
chridhe a chur am briathran m'an robh
Criosd maille ris. Cha b'esan a thainig gu
Criosd, ach Criosd a thainig thuige-san.
Thainig e thuige mar thainig e a dh' ionn-
suidh nan deisciobul agus na dorsan diiinte,
gun fhios ciamar. Ach o'n la ud bha Alasdair
Greumach ann an saoghal iir, oir dli'fhalbh
an t-eagal agus an t-amharus a bha 'n a
chridhe a thaobh na daimhe anns an robh e ri
Criosd, agus bha e cho cinnteach gu robh
ceangal siorruidh eadar Criosd agus e fhein
's a bha e gu robh a' ghrian anns an speur.
Mar gu'n tuiteadh lannan bho shiiilean bha
a shiiilean air am fosgladh agus chunnaic e
nach ann le bhi ag iarraidh a bhi 'n a " bhal
ach maith " a dh'fhasadh e maith, ach le e
fhein a thoirt do Chriosd gu buileach agus
gu toileach mar a Shlanuighear agus a
Thighearna. Bha e cinnteach nach ann as
na smuaintean a bha 'n a cliridhe fhein a
thainig am fiosrachadh ud thuige, ach mar
fhoillseachadh o Dhia, Dia ann an Criosd
a' labhairt ris mar a labhair e o shean ris
na faidhean agus ri daoine eile.
An ceann greis stad an tairneanach is
chaidh an t-uisge as, agus chaidh Alasdair
Greumach sios leis na caoraich, ach bha
oran nuadh 'n a bheul agus am facal so
anns a' Bhiobull 'n a chuimhne, Bha a'
ghrian air eirigh air an talamh an uair a
chaidh Lot a steach do Shoar.
Coig bliadhna deug ar fhichead 'n a
dheidh sud, agus e nis ceithir deug is da
fhichead, bha e fhein agus triiiir eile ann an
co-roinn mu bhtithan-marsantachd a bha cho
mor 's gu'n robh os cionn da mhiile de
luchd-obair aca, eadar cleirich, agus luchd-
frithealaidh, agus cairtearan. Bha iad cho
soirbheachail anns a' mhalairt a bha
aca ri China agus lapan agus na h-
Innsibh an Ear 's gu'n. do thoisich iad air
bataichean a cheannach agus a thogail
dhaibh fhein, a ghiulan a' bhathair a bha
iad a' reic. A h-uile bliadhna bha iad a'
sgaoileadh an sgiathan na b'fharsuinge agus
na b'fharsuinge, gus mu dheireadh an robh
biithan agus factories aca ann an China
agus atm an Rangoon, a thuilleadh air
fearann ann an Astralia agus tobraichean-
tiilidh ann am Persia.
Ged bha roinn aig Alasdair Greumach
anns a' Chomunn-mharsantachd ud cha robh
aige ach roinn bheag, roinn a thug an triiiir
eile dha mar dhuais air son na seirbhis a rinn
FO CHRAOBH SHEUDAIR
e dhaibh mar ard-chleireach agiis mar
lonmhasair o na chaidh e thuca 'n a bhalach
6g. Bha riaghladh ghnothuichean arm an
lamhan na triuir eile a chuir an airgiod
fhein anns na btithan an uair a thoisich iad
air marsantachd, agus gu sonruichte ann an
lamhan Isaac A. Margoliouth, air an robh
ceann cho maith agus aig an robh siiilean
cho furachail agus sealladh cho fada ann an
ciiisean-malairt 's gu robh each toilichte gu
leor a thoil fhein a thoirt dha agus Amen
a radh ri rud air bith a chomhairlicheadh e
dhaibh. B'e Coinneach Odhar an t-ainm a
bha aig Alasdair Greumach, 'n a dhachaidh
fhein agus am measg a chairdean, air Isaac A.
Margoliouth, agus bhiodh e ag radh eadar
fealla-dha is da-rireadh, gu robh " fiosachd "
aige ann am malairt airgid.
An uair a chaidh Alasdair Greumach do
Ghlaschu an toiseach sheachain e na h-
eaglaisean mora riomhach agus bhiodh e a'
dol do'n eaglais bhig Ghaidhlig anns an robh
ministear a bha a' creidsinn agus a' teagasg
gur e facal Dhe a tha anns a h-uile rann agus
lide de'n Bhiobull agus nach e idir smuaintean
agus fiosrachadh agus faireachduinean a
tharruing daoine naomh as an inntinn agus
as an cridhe fhein. Bha aobhar eile 'g a
tharruing do'n eaglais bhig ud, gur e searbh-
antan as a' Ghaidhealtachd a' chuid mhor
de'n choimhthional fheasgair, an seorsa
nigheanan as am faod duine glic bean
mhaith fhaotainn daonnan, oir chan 'eil na's
grinne no na's beusaiche na iad air thalamh.
Is ann 'n am measg a fhuair Alasdair
Greumach a bhean fhein, ban-Hearach a
bha a companas 'n a sholas dha uile laithean
a bheatha.
An deidh dha posadh bha e a' fuireach
fada o'n eaglais Ghaidhlig ach lean e air dol
innte, oir bha a nis ceangal iir aige rithe,
class Biobuill a bha e a' teagasg anns an
robh mu dheich ar fhichead de ghillean oga.
B'e bunaitean a theagaisg gu bheil am
Biobull neo-mhearachdach, agus gur e a'
cheud cheum anns a' bheatha dhiadhaidh,
facal Dhe a thuigsinn, agus an ath cheum
toil Dhe a dheanamh.
Aon la anns a' chlass, an deidh dhaibh a'
choigeamh salm deug a leughadh, anns a
bheil comharraidhean an duine mhaith air
an cur sios, " duine ceart agus firinneach,
nach dean cul-chaineadh . . . agus nach cuir
airgiod a mach air ocar, no mar their sinn
an diugh, air riadh,'' dh'fhoighnich fear de
na gillean dheth (oileanach a bha a' leughadh
sgriobhaidhean Iain Ruskin aig an am) an
robh e cearr do dhuine riadh a ghabhail air
son airgid a thug e do'n Ghovernment, no
do bhanca, no do gharradh-iarruinn, no do
chomuinn - marsantachd. Bha Alasdair
Greumach balbh, oir chaidh a' cheist mar
shaighead an sas 'n a choguis agus 'n a
inntinn, agus fhios aige gur ann o riadh
'airgid a bha e fhein a' faotainn a' chuid
bu mhotha d'a bheoshlaint. Thuirt e riu
nach do smuainich e riamh air a' cheart
cheist, agus nach b'urrainn dha a freagairt.
Dh'fhag e an gnothuch mar sin aig an
am, ach thoisich buaireas ann an inntinn
Alasdair Ghreumaich nach do shiolaidh fad
leth-bhliadhna. A la agus a dh'oidliche
bhiodh e a' rannsachadh a' Bhiobuill agus
a' rannsachadh leabliraichean dhaoine diadh-
aidh a mhinich na tha am Biobull ag radh
mu riadh, ach ged bha a' chuid mhor de na
diadhairean ag radh nach 'eil e cearr do
dhuine riadh a ghabhail air son 'airgid, cha
do chiviinich sin am buaireas a bha 'n a
inntinn, agus cha mho a chuir e crioch air an
iom-chomhairle agus an deasbud a bha dol
air aghaidh innte. Cha b'e ciod a bha
ceart no ce^rr do dhaoine eile a bha 'g a
riasladh ach ciod a bu choir dha fhein a
dheanamh.
Oidhche a bha e a' tionndadh a null agus
a nail anns an leabaidh gun chadal, a' deasbud
ri Dia agus ri chridhe agus ri Isaac A.
Margoliouth agus ris an Ollamh, Easbuig
Jewell, las an seomar le solus dealrach agus
chunnaic e 'athair 'n a sheasamh ri taobh
a leapa agus a chorrag sinte ris na facail so a
bha sgriobhte air a' bhalla m'a choinneiamh
ann an litrichean mora,
Is e gaol an airgid freumh gach uilc : ni
amfeadh a mhiannaich dream araidh, chaidh
iad air seachran o'n chreideamh, agus
throimh-lot iad iad fhein le iomadh cradh,
ach thusa, 0 oglaich Dhe, teich o na.
nithean sin : agus lean fireantachd, diadh-
aidheachd, creideamh, gradh, faidhidinn,
ceannsachd. Cdmhraig deagh chdmhrag a'
chreidimh ; gabh greim den bheatha mhair-
eannaich chum an do ghairmeadh thu, agus
dh'aidich thu deagh aidmheil an lathair
mhor an fhianuisean.
An sin chaidil e gu seimh socrach ann am
beagan mhionaidean, agus fhios _ aige gu
robh a' cheist air a fuasgladh agus air a
socruchadh dhasan gu brath tuilleadh, agus
bha fhios aige cuideachd nach esan a
shocruich i ach Neach eile a tha fhalbh agus
a thighinn mar a' ghaoth. Am maireach an
uair a dh' innis e do'n bhancair agus do
Isaac A. Margoliouth ciamar a bha e a' dol
a chur a chiiisean saoghalta an ordugh sheall
iad air gu dur mar neach a bha air a reuson a
chall.
*****
6
FO CHRAOBH SHEUDAIR
Tha an sgeul' so a' togail cheistean air
am faod an luchd-leughaidh am buadhan
spioradail a chleachdadh, oir is ann le bhi a'
cleachdadh. ar buadhan spioradail agus ar
coguis a dh'fhasas sinn ann an eolas air Dia
agus air a thoil ; ceistean mu'n Bhiobull, mu
tighdarras a' Bhiobuill, agus mu mhineach-
adh a' Bhiobuill ; ceistean mu choguis an
duine, a tha cho neo-mhearachdaeh ris a'
Bhiobull fhein, ged a cheadaicheas do choguis
dhuit-sa rud a dheanamh a tha mo choguis-sa
a' toirmeasg dhomhsa.
Anns an t-Seann Tiomnadh tha e air
uairean air a thoirmeasg riadh a ghabhail
idir, air uairean tha e air a cheadachadh a
ghabhail o choigreach ach gun a ghabhail o
choimhearsnach no o bhrathair. Ach c6 e
mo choimhearsnach agus c6 e an coigreach
ann an suilean Chriosd ? Ann an cosmhal-
achd nan talannan tha Criosd a' bruidhinn
mar gu'ni biodh e ceart gu leor riadh a
thogail, ach air a shon sin chan 'eil anns
a' chosmhalachd ud ach cosmhalachd fhein.
Chan 'eil am facal interest air uisneachadh
anns a' Bhiobull Bheurla (1611) ach daonnan
usury ; anns a' Bhiobull Ghaidhlig tha an
da fhacal ocar agus riadh air an cleachdadh.
Ciod am miighadh a tha eadar ocar agus
riadh, ma tha mtighadh idir ? A bheil am
facal ocar air uisneachadh ann an cainnt
chumanta an t-sluaigh ? Ma tha, 's e a'
Ghaidhlig cheart air money-lender ocaire,
facal a tha cho granda ris a' cheaird. ■
Ma's e gaol an airgid freumh gach uilc
naeh maith gu bheil ar Riaghlairean a' toirt
bhuainn uiread dheth, 'g ar saoradh o
bhuaireadh ! An e gaol an airgid a tha
deanamh a' chlabair chriadha thiugh as
nach urrainn na rioghachdan an casan a
tharruing ?
Cia dhiubh a tha e ceart no cearr riadh a
ghabhail air son an airgid a choisinn thu, bu
choir do bhuill na h-eaglais an aire a thoirt
nach cuir iad an airgiod ann an gnothuch
no obair air bith a tha a'sgriosadh an co-
chreutairean. Ach tha a leithid a dh'amladh
ann am malairt an t-saoghail an diugh 's
nach 'eil e furasda do dhuine a thrusgan a
chumail glan.
Aig an Uinneig
An t-Ollamh Gilleasbuig B. Scott, Cill Donnan.
CHAOCHAIL e ann an deireadh December,
duine foghluimte agus an sgoilear a b'
fhearr ann an Eaglais na h-Alba 's an Taobh-
Tuath.
Bha e ceithir fichead 's a tri, agus shaoth-
raich e tri deug is da fhichead bliadhna anns
an aon sgir, urramach am meas an t-sluaigh
gus an la mu dheireadh. Bha e air oilean-
achadh an Oilthigh Ghlaschu, agus an deidh
dha a bhi greis 'n a fhear-cuideachaidh an
Eaglais Mhor Ghlaschu, bha e air a shuidh-
eachadh an Cill-Donnan, an 1894.
Ged bha uidh aige ann an iomadh cuspair-
eolais b'e eachdraidh na h-Alba, agus gu
sonruichte eachdraidh na h-eaglais an Al-
bainn, an t-achadh air an do rinn e an obair
a b'fhearr. Sgriobh e moran mu na Naoimh
a thug an creideamh Criosduidh do'n
duthaich so an toiseach, Ninian, Calum-cille,
Moluag, Drostan, agus an companaich, agus
b'aithne dha laraichean cheallan agus sheann
eaglaisean, croisean agus clachan-cinn, agus
na dealbhan agus na litrichean a tha sgriobhte
orra, o'n chrich Shasunnaich gu Tigh Iain
Ghreota, cho maith 's is aithne dhuinne an
eaglais agus an cladh againn fhein.
Cha ruig mi a leas na leabhraichean agus
na paipearan a sgriobh e ainmeachadh fa
leth, ach b'e an rud sonruichte a bha e air son
a dhearbhadh annta uile gu'n d'fhuair
Cruithnich (Picts) an Taobh Tuath an Sois-
geul o Ninian fada m'an cualas iomradh air
Calum-cille no air manaich I. Theagamh
gu bheil a' ghloir sin searbh an cluasan
dhaoine afig a bheil meas air Calum-cille
nach 'eil aca air gin eile ds na Naoimh,
ach m.a thug Ninian an Soisgeul do na Picts
Thuathach, faodaidh e bhith gu'n deachadih
an lochran as, agus gu'n robh e air a lasadh a
ris le Calum.-cilie. Tha e iongantach nach
'eil larach eaglais mu'n cuairt baile Inbhir-
Nis air ainmeachadh air Calum-cille. Bha
aite-aoraidh an Urchardan, ri taobh Loch Nis,
air a choisrigeadh do Ninian, ceall agus
team.pull agus tobar agus croit.
Is e so cuspair air nach 'eil eolas agam-sa
as fhiach eolas a radii ris, ach faodaidh mi
facal a thuirt mo sheana mhaighstir, an t-
Ollamh Alasdair Mac Bheathain, a chur sios
air an duilleig so, " gu'n d'fhuair Calum-cille
cliii air son na h -obair a rinn Naoimh eile a
thainig roimhe agus 'n a dheidh." Tha sin
daonnan a' tachairt, ach tha grunnan beag
de luchd- eachdraidh, agus am fear nach
maireann air an ceann, a' feuchainn a nis ri
obair fhiachail Ninian a chumail air chuimhne
gun i bhi air a cur ri cliu agus creideas
Chaluim-cille.
An t-Urramach Uisdean Friseal Mac Neill,
M.A.
CHAOCHAIL ministear Chinn-chardainn,
an Cleir Bhaile Dhubhthaich, an deireadh
AIG AN UINNEIG
lanuari, anns an t-seana Mhanse anns an
robh e a' fuireach an deidh dha ua]la6h a'
choimhthionail a leigeil dheth. Bha e
ceithir ficliead 's a sia a dh'aois.
Mac maighstir-sgoile a bha ann an Tung,
an Ca,taibh, bha e air oileanachadh an Oil-
thighean Chill-rimhinn agus Obar-Dheadh-
ain ; an deidh dha a bhi greis 'n a fhear-
cuideachaidh an Stroma, agus an Canasbagh
an Gallaibh, agus am Blar Atholl, bha e air
a shuidheachadh ann am Fas an Cleir Uaimh,
am Peairt, an 1899. Dh'fhag e Fas an 1919,
is chaidh e do Chinn-chardain. Cha robh
e posda ; bha a phiuthar a' fuireach comhla
ris, agus 'n an dithis bha iad cho coir agus
cho aoigheil 's a gheibheadh tu ann am Manse
an Albainn. Bha brathair dhaibh 'n a
mhinistear an Gleann Moireasdan an Cleir
Inbhir Nis.
Shaothraich e uile laithean a bheatha
ann an eaglaisean beaga, far nach robh
m.6ran dhaoine aige, ach bha meas m.or air
aig a' bheagan sin agus b'fjiiach dhaibh,
oir bha e 'n a choimhearsnach anabarrach
maith agus sonruichte coibhneil. Bha coslas
a dhreuchd air daonnan, agus cha bhiodh fear
no bean no paisde anns an sgir tinn gun
fhios a bhi aige air, no gun e a dhol 'g am
faicinn. Fear -diith cha maith agus duine
laghach freasdalach, m.ar is maith a tha
fhios agam, o'n ionndrainn a bha air,- an
uair a dh'fhag e Fas ; agus gad nach aithne
dhomhsa muinntir Chinn-chardainn tha
mi cinnteach gu'm bi a' cheart ionndrainn
air an sin euideachd.
" Athair na h-Eaglais "
BHA mi 6g is tlia mi nis sean, ach o m'oige
gu m.'aois, cha b'aithne dbomh ministear
eile air an robh uiread meas agam 'n am
chridhe 's a bha agam air an Ollamh
Gilleasbviig Domhnullach, seana mhinistear
Chill-Talorgan, an Cleir Inbhir-nis. Bha e
'n a sgoilear cho m.aith agus 'n a sgriobhadair
cho maith, am Beurla agus an Gaidhlig, 's
gu'n coisneadh sin fhein dha mor-mh^as o
dhaoine aig a bheil gaol air foghlum agus air
ealadham, acb cha b'e 'a sgoilearachd no a
sgriobhadh a mhain a choisinn do Gbill-
easbuig Domhnullach an t-urram. a thug sinn
uile dha, ach an uaisle agus am flath agus
a chiiiine a bha ann gu nadurra. Ged
bhiodh iad air an cur air am mionnan tha
mi Ian chinnteach aach b'urrainn duine air
thalamh a radh gu'n cual e e ag radh aon
fbacal su9rach no taireil no neo-choibhneil
mu neach eile. Fior dhuin-uasal, mar bu
dtith dha a bhith, a thaobh a dhuthchais
agus a thogail.
Mac do Mhaighstir Ruairidh a bha 'n a
mhinistear ann an Uidhist-a-Deas, bha e
air oileanachadh an Oilthigh Ghlaschu, agus
air a shuidheachadh ann an sgir Hinipoil, an
Tiriodh, 'n a cheithir bliadhna fichead ; a
Tiriodh chaidh e do Steornabhagr, ; a
Steornabhagn do Lagaidh, air Machair Rois ;
a Lagaidh dc'n Eaglais Ghaidhlig an Grian-
aig ; agus a Grianaig do Chill-Talorgan, an
1892, far an do rinn e a dhachaidh gus an do
leig e dheth obair na sgire an 1929. Anns a
h-uile sgir anns an robh e riamh choimhlion
e a dhreuchd gu gradhach agus gu sitheil, a'
cosnadh dha fhein gean-m.aith agus fabhar
o mhithean agus o mhaithean.
Phos e nighean do Uilleam Tolmach a
bha 'n a mhinistear an Cunndainn, te a
b'fhearr a chluicheadh ceol Gaidhealach air
piano de na chuala mi riamh. Shiubhail i an
1931. Bha triiiir nighean aca, agus is e an
te bu shine a bha 'n a bean-tighe leis o
shiubhail a mathair. Thainig e o dhaoine a
bha fallain is fad-shaoghalach ; bha e
fhein ceithir deug is ceithir fichead an uair
a thainig a' chrioch air. Tha d^ich is tri
fichead bliadhna o bha e air a choisrigeadh
do dhreuchd na m.inistrealachd, agus mar
sin, b'e " Athair na h-Eaglais." Thug
Oilthigh Ghlaschu D.D. dha an 1924.
Bha chionn bhliadhnachan bha a dhach-
aidh an Dim-eideann ; tri no ceithir de
sheachduinean m'an do shiubhail e chaidh
mi do Dhiin-eideann a dh'aon ghnothuch 'g
a fhaicinn. Bha e 'n a shuidhe aig an teine,
a' leughadh bardachd Raibsart Browning,
cnothan air nach bu mhaith leam.-sa
m'fhiaclan fheuchainn an diugh. Bha a
bhuadhan uile air dheagh ghleus, a mheamh-
air agus a chuimhne, a fhradharc agus a
chlaisteachd, agus a mach o choslas na
h-aoise agus crionadh is seacadh a chuirp,
cha robh atharrachadh air seach mar bha e a'
cheud uair a chunnaic mi riamh e ; a cheart
uaisle agus ciiiine, agus urramachd, gun
mhiighaclh. Ged chuir e uiread oibre as a
dheidh chan fhaca mi riamh ann an cabhaig
e, no ann an ireapais, no cas, no fiiisanach,
agus an uair a thoisicheaclh braithrean
iipraideach anns a' Chleir no aig Committee
air eagal a chur oirnn gu 'n rachadh an Eaglais
agus an Creideamh a dhith mur biodh sud
no so air a dheanamh air ball, chuireadh e
an ruaig air t-eagal na'n sealladh tu air Cill-
Talorgan, mar theireamaid ris, 'n a shuidhe
cho ciiiin agus cho neo-ghluasadach ris na
planaidean, gun mhaoim gun chlisgeadh,
mar nach robh e 'g an cluinntinn. Chan
'eil ach aon leigheas air ireapais is inntinn
hpraideach, a bhi a' cuimhneachadh gu bheil
mile bliadhna ann an sealladh an Tighearna
mar fhaire anns an oidhche.
AIG AN UINNEIG
Is ann mar fhear-eachdraidh a mhaireas
ainm is cliu an Ollaimh Dhomhnullaich.
Bha eolas aige fhein agus aig a choimh-
earsnach, Aonghus Domhnullach, an Cill
lurnan, air eachdraidh nan teaghlaichean a
bha anns na h-Eileanan an lar, agus gii
sonruichte teaghlaichean Chloinn Domhnuill,
nach robh aig duine eile 'n an linn, agus is e
na tri leabhraichean mora tiugh a chuir iad
a mach ann an co-bheinn mu Chlann
Domhnuill a chumas an ainm air chuimhne.
Cha do thuit an leabhar so riamh ann am
pris, comharradh cinteach gu bheil iarraidh
air. Paighidh tu tri no ceithir gineachan air
seann fhear dhiubh. Cha mhor gu'n creid
dacine an t-saothair agus an rannsacbadh a
chosd an leabhar so dhaibb.
Ged dh'fheumas an t-iomradh so a bhi
goirid, cha bhiodh e ceart dhomh gun a
radh nach 'eil duine eile an diugh beo
a sgriobhadh rosg Gaidhlig na b'fhearr na 'n
t-Ollamh D6m.hnullach, no a thionndadh
bardachd Bheurla gu Gaidhlig cho snasmhor
ris. Ged nach robh e na b'fhearr na'n
cum.antas aniT am. meanbh-sgoileara'chd
Ghaidhlig (sloinntearachd fhacal agus biorain
agus sliseagan de'n t-seorsa sin) b'aithne dha
Gaidhlig mar nach b'aithne do chuid do na
sgoilearan-mora a bhios a' toirt deachamli a
mionnt agus anise agus cuimin a' ghramair,
agus bha e cho furasda dha Gaidhlig a
sgriobhadh le eireachdas 's a bha e dha anail
a tbarruing.
An t-Urr Alasdair M. MacLeoid, M.A.
Cha robh diiil aig a luchd-eolais idir ris an
naidheachd dhuilich a fhuair iad mu Alasdair
MacLeoid. Ged sharuich e e fhein le saothair
dhian an Dim-eideann, bha e gu math 'n a
shlainte o'n ghabh e coimhthional bu lugha
air an dtithaich ; bha e fhathast beothail,
calm_a, agus cha robh e ach tri fichead
bliadhna dh'aois.
Rugadh e an Garrabost, ann an sgir an
Rudha an eilean Leodhais, far an robh
athair 'n a mhinistear. Fhuair e oileanach-
adh an Sgoil Mhor Steornabhaigh, an Oil-
thigh Obar-eadhain, agus an Collaisd na
h-Eaglais Shaoir Aonaichte 's a' bhaile sin.
Bha e air a shuidheachadh ann an Sgir Cnoc
Mhoire, an Cleir Inbhir-nis, an 1914. Re
am a' cheud chogaidh bha e air son corr is
bliadhna 'n a Chaplain anns an arm. Chaidh
e gu Rudha 'nach Breacaidh (Invergordon)
an 1920. A sin thainig e gu Dim-eideann, gu
Eaglais Braid, an 1927, agus an 1941 chaidh
e gu Ruadhainn (Ruthven) ann an Siorram-
achd Pheairt. Ged shaothraich e cho fada
's an taobh deas, cha robh aobhar, a mach o
a choimhthional fhein, a bha cho faisg air a
chridhe ri obair na h -eaglais 's a' Ghaidh-
ealtachd. Aig am a bhais agus air son corr
is da bhliadhna roimhe sin b'e Ceann-Suidhe
Comunn Gaidhealach na h-Eaglais.
Duine suilbhir, easgaidb, coir ; searmoa-
aiche math, a ghlacadh agus a ghleidheadh
aire a shluaigh, agus sin gu nithean a b'fhi-ach
aire thoirt dliaibh. Mar aodhair, bha e 'n
a dhuine air leth. Bha e air a chois gun
tamh agus bha doigh aige a bheireadh misne-
ach do'n anfhann agus comhfhurtachd do
spiorad ciiirrte. Air cho dorcha 's gu'm
biodh an latha, chuireadh e sunnd is spionn-
adh annad a choinneachadh air an rathad
mhor.
Ann an iomadh seagh bha e coltach ri'
athair, an t-Urr. Seoras MacLeoid, ministear
an Rudha, a bha aithnichte am measg a
bhraithrean air son an iiidh a bha aige ann
an cor a shluaigh, ann an oileanachadh na
cloinne, agus gu h-araidh ann a bhi a'
cuideachadh ghillean oga a bha freagarrach
air son obair na ministrealachd. Ri a linn
thainig as an Rudha timchioll air fichead
ministear, agus dhiubh sin rainig dithis inbbe
ard a' Phrofessor. Tha sinn a' caoidh an
diugh deagh mhac an deagh athar.
{Ddmhnull MacGilleathain)
An te nach maireann
Tha mi a' sgriobhadh so mar chuimh-
neachan air mathair an Urramaich, Domhnull
Mac Fhionghain, ministear Bhatarnis, 's an
Eilean Sgitheanach.
Bha a companach 'n a eildear ann an
Coimhthional na h-eaglais Shaor Aonaichte
an Sgir an t-Sratha. Is iomadh teachdaire a
fhuair aoidheachd 'n a tigh, is cha shaoileadh
neacli gur ann air aoidheachd a bhiodh e.
Bha e tlachdmbor a bhi 'n a comhluadar.
Bha i anabarrach cridheil cairdeil ; bheir-
eadh an rud bu lugha gaire oirre. " Cha
b'ann de luchd an fhuar chrabhaidh a bha i."
Chuir a gradh d'a Fear-saoraidh a dhreach
fhein oirre. Rainig i aois mhor, ceithir
fichead 's a tri deug. Bha a gluasad agus a
saothair ann am beat ha nan gras, gach la
'g a togail suas na b'fhaisge air an dachaidh
shuas. Bha i 'n a sguaib Ian abuich air son
an Tigh-thasgaidh, agus 'nuair a thainig a'
ghairm cha robh fada aice ri dhol.
Bha i 'n a neart 's 'n a misnich d'a mac
agus d'a cheile fad nam bliadhnachan a bha
i comhla riu an Uidhist-a-Deas agus ann an
Bhatarnis.
Tha ar co-fhaireachadh ri a mac agus ri
bhean chaoimh a bha cho laghach baigheil
rithe anns na bliadhnachan a bha i 'n an
tigheadas. Co riamh a chaill air caoibhneas
a nochdadh do aon de oighreachan nam
flaitbeas.
{Ddmhnull Mac Leoid)
Aireamh 4
1948
Dh' 6irich e
Chan 'eil e an so, oir dh' eirich e, mar a thuhhairt e. — Mata xxviii, 6.
losa Criosd ar Tighearna, a dhearbhadh a bhi 'n a rnhac do Dhia le cumhachd,
a reir iSpiorad na naomhachd, tre an aiseirigh a na' mairbh. — Roman i, 4.
CHAIDH Criosd as an t-sealladli air thalamh,
gun uiread agus fios a bhi againn le cinnt
c'aite an robh an uaigh aige. Chan 'eil bad
d'a aodach no d'a fhalluinn, no duilleag de'n
Bhiobull a bhiodh e a' leughadh, no ni air
bith a bhuineadh dha air an gleidheadh gu
curamach ann am Museum, ach a mhain
criomagan beaga de fhiodh a' chroinn-
cheusaidh, a bhios daoine dalma a' reic
ri daoine socharach air ghaol buannachd a
dheanamh as an diadhaidheachd, ged tha
fios aca gu maith,nach e fiodh a' chroinn-
cheusaidh a tha .ann.
Ged theirear am " Baile Naomh " ri
Jerusalem, chan 'eil baile eile air thalamh
an diugh anns am faicear na's lugha de
chomharraidhean gu'n d' eirich Criosd le
cumhachd agus buaidh, oir tha ludhaich
agus Arabaich a' mortadh agus a' marbhadh a
cheile, mar nach robh annta ach beathaichean
fiadhaich. Ciod an t-ionghnadh na'n abradh
an coigreach a bha seachduin ann an Jeru-
salem, Chan 'eil e an so.
Tha dearbhachd na h-aiseirigh ri fhaotainn
anns an Eaglais, an Eaglais a tha a' gabhail
a steach an t-saoghail uile ; ann an aoradh
na h-eaglais, agus anns a' cho-chomunn a
tha aig daoine ri cheile innte ; ann an Criosd
fhein a tha maille riu agus na h-oibrichean
a tha e f hathast a' deananih anns ' an t-
saoghal. Riamh o'n la a dh'eirich e tha
sluagh mor nach gabh aireamh, d'an d'thug
e creideamh agus dochas, a' seinn laoidhean-
molaidh dha gun sgur, 'ga aideachadh agus
'ga chrunadh mar an Righ agus an Tigh-
earna, " Dha-san a ghradhaich sinn, agus
a d¥ion7ilaid sinn o' ar peacaidhean 'n a
fhuil fein, agus a rinn righrean dhinn agus
sagartan do Dhia, dha-san gu robh gloir agus
cumhachd gu saoghal nan saoghalJ'
Is e aon de fhior chomharraidhean ar
creidimh nach ann a' sealltuinn air ais
a tha e, air an ^ite anns am facas losa ann
an laithean fheola, ach a' sealltuinn roimhe
air an t-saoghal uile, agus air a' bhuaidh a
choisneas e an uair a bhios uile rioghachdan
an t-saoghail ag aideachadh a thighearnais.
Ged rachadli tu air t'ais do Ghalile, chan
fhaiceadh tu e, oir chan 'eil e an sin, ach tha
e ri fhaicinn le siiil a' chreidimh cho cinnteach
's a chunnaic Peadar agus Tomas e. Is
beannaichte iadsan nach fhaca, ach a chreid ;
a chunnaic gloir Dhe ann an aodann losa
Criosd. Sin an sealladh aig nach 'eil
buintealas ri Tim. no ri aite no ri eachdraidh,
no ris na chuala sinn o dhaoine eile mu
Chriosd, ach anns an dearbh mhionaid anns
am faigh an t-anam an sealladh sin, tha
fios agad gun d' eirich e, agus gu bheil e bed gu
siorruidh.
Sin mar tha creideamh air a dhiisgadh
anns an anam, agus far a bheil creideamh
tha gradh agus moladh agus ionghnadh air
an dusgadh mar an ceudna, faireachduinean
agus buadhan spioradail a bheir ort aoradh
a thabhairt do Dhia' ann am firinn.
Is thugaibh dha mor bhuidheachas,
'ainm beannaichibh gu binn
Oir Dia tha maith, tha throcair buan,
is fhirinn feadh gach linn.
Ach tha Facal an Tighearna ag innseadh
dhuinn gu bheil an creideamh marbh mur
bheil toradh aige. Ciod, ma ta, an toradh
a tha Criosd ag iarraidh bhuainne, creidmhich
an la 'n diugh. Tha, lamh a ghabhail anns
an obair a tha e fhein a' deanamh, a' cur
rioghachd Dhe air chois anns an t-
saoghal. Chan ann a mhain -anns na h-
Innsibh agus an Africa a tha sin ri dheanamh
ach aig an tigh, oir is e ar ceud dhleasdanas
an aire a thoirt air ar garradh-cail fhein
agus a chumail glan. An uair a bha an
soisgeul air a shearmonachadh an toiseach,
thoisich na h-abstoil aig lerusalem, ach an
sin chaidh iad a mach gu Sam.aria, agus mu
dheireadh gu criochan na talmhainn.
Dh'earb Criosd a shoisgeul agus a riogh-
achd ris an eaglais, agus chan 'eil dearbhadh
as fhe^rr air a creideamh agus a dilseachd
agus a dochas na'n dealas agus an dichioll
leis a bheil i a' cur a mach m.hissionaries do
dhuthchannan cein. Mur dean an eaglais
obair shoisgeulach a muigh 's a stigh bidh
DH' EIRICH E
a bhuil oirre fhein ; thig fuachd agus
marbhantachd innte mar tkainig air cuid a
dh'eaglaisean na h-Asia.
An uair a chunnaic na h-abstoil na b'fheu-
dar do neach gradhach agus naomh mar bha
Criosd fhulang, agus a chunnaic iad e mu
dheireadh air a cheusadh, chaill iad an
dochas, agus shaoil iad gu'n d'fhuair olcas an
t-saoghail buaidh air an fhirinn agus air a'
cheartas, ach an uair a dh' eirich e o na
mairbh, thoisich iad air a thuigsinn nach
gabh an fhirinn muchadh no marbhadh a
chionn gur ann o Dhia a tha i, agus mar
sin gu bheil i cho neo-bh^smhor ris fhein.
Tha feum againn anns na laithean so air
greimeachadh air an dochas so mar acair
ar n-anama, nach ann aig an olc agus an
eucoir a bhios a' bhuaidh air a' cheann mu
dheireadh ach aig firinn agus fireantachd
agus gradh. Mur bheil an dochas sin
againn chan 'eil annainn ach daoine truagh,
daoine nach urrainn cothachadh gu laidir
agus gu misneachail an aghaidh uilc.
Cha tig dichuimhne gu brath air ainm
Chriosd, no air a bheatha is obair, no air
a ghradh ; tha sgeul aoibhneach 'n a h-
aiseirigh 'n a h-urras air a sin. Gu deireadh
an t-saoghail cha stad an eaglais de bhi a'
seinn laoidhean-molaidh gu'n d'thug Fear-
a-Graidh buaidh air a bhas agus air an
uaigh ; gu'n d'eirich e ann an cumhachd a
Dhiadhachd, agus gu bheil e a nis air ardach-
adh mar Righ agus mar Shlanuighear, Righ
nach cuirear bharr a cliruin gu brath agus
Slanuighear a tha uile-fhoghainteach gu
tearnadh.
Chan e an uaigh ach an aiseirigh dochas
an t-saoghail, agus crioch ar turuis. Thug
esan an gath as a' bhas agus thug e dhuinn
dochas cinnteach na beatha naaireannaich
an uair a dh' eirich e o na mairbh. Ged is
buan gach olc, chan 'eU an t-olc neo-
bhasmhor, ach Dia agus a' bheatha uasal
agus naomh a tha e a' seideadh le anail a
Spioraid annta-san aig a bheil gradh dha.
Dh'eirich solus is agh oirnn,
Dh' eirich losa ar Slanuighear o'n uaigh ;
Dh'eirich grian agus gloir oirnn,
Dh'eirich Criosd ann a mhorachd le buaidh ;
Dh'eirich lathana slaint oirnn,
Dh'eirich Prionnsa na sith o gach truaigh ;
Dh'eirich Ceannard ar slainte,
Dh'eirich teachdaire grasmhor d'a shluagh.
Cobhair
Leis ayt, Urramach Calum MacGilleathain, M.A., Conan.
" 'na do shuilean dhaibhsan a bha daU."
CE de cho doirbh agus a tha e do neach
buaidh agus aite a latha fhein, an each-
draidh nan linntean, a thuigsinn, An gabh
e deanamh ? Co is urrainn innse de a thig,
fhathast, as na bliadhnaichean duilich so ?
Chan fhag iad an saoghal idir, gu buileach,
mar a fhuair iad e. Agus an uair a sheallas
duine mu na casan aige chidh e rudan araid
a thogas na leagas inntinn ; agus ma thogas
6 a shtiilean gu seaUtainn fada as chidh e
nithean a nidh a chaochladh dha.
Is trie a tha u,allach air daoine mu chor
na Criosdalachd anns na h-Eileanan Breatan-
nach. Chan ann gun adhbhar. Chan 'eil
nithean mar a bha iad. Ach an robh iad
riamh ann ? Nach e caochladh is dol
bhoidhe is tighinn chuice, ordugh nan
ciiisean daonda. Chan ann anns a' chuan
mh6r a mhain a tha lionadh is traghadh.
Chan ann an aon ni tha oidhche is latha,
agus geamhradh is samhradh. An uair a
thig fras is dortadh uisge anns an Eilean
Sgitheanach, agus duine as an eilean air a
dhol air ceann a' ghnothuich a dh'Inbhear
Nis, canaidh bodach am Bracadal, " Tha i
gle fhiuch aig Domhna|ll bochd an Inbhear
Nis." Mar is trice is e a bhios aig Domhnall
an Inbhear Nis brod an latha, le grian is
turadh. Ma tha i fliuch air taobh an ear na
Hearadh faodaidh i bhith tioram gu leoir
an Tuisinis air an taobh an lar.
Chanadh cuid, gun soradh, ag amharc
air cuid de na gnothuichean an Albainn gu
bheil sinn bed an " latha na nithean beaga."
" Co a rinn di-rueas air latha nan nithean
beaga ? " Nach ann a tha mi an deigh mo
shiiil a thogail 6 dhuilleag bhig le naidheachd
mhor. Nach e mo chridhe a thug an leum
as ! Tha 2000 {da mhile) misionaraidh air
a dhol gu ruige Asia d Staitean Aonta
Amairioga is a Canada o chionn sia miosan.
De a chanadh tu fhein ri a leithid de latha
fhaicinn air an t-saoghal so, fo do chasan,
ri da mhile duine dol a Ceann Tuath Am-
airioga— an talamh iir — a chraobh-sgaoileadh
an t-soisgeul anns an t-seann shaoghal a tha
aca, o chinn corr is tri mile bliadhna, an
Aisia 1 Am b'ioghnadh ged a chanamaid
ri ni eile an rud a thuirt Churchill, an uair
a bha coltas oirnn a bhith fodha dheth ri
linn a' chogaidh mu dheireadh so againn,
" Ach feuch!
neart ! "
san lar tha ghrian 'na
COBHAIR
Agus sin mar a bha. Bha neart is cobhair
pailt a' dol an uidheam air taobli thall a'
Chuain Siar ! Agus tha a leithid eile ta chair t,
a nis, an ciiis na dha eile.
Saoghal beag
Nach mor an t-adhbhar molaidh e, agus
nach mor an togail cridhe e, gun tachradh
a Ceann-tuath Amairioga, aig luchd leanmh-
ainn Chriosd, air sgath an t-soisgeul ? Bha
bodach, uair anns na Hearadh a thuirt ri
mhac, " a bheil thu fhein an duil a bheil
Criosdaidh idir air taobh thall a Chuain
Sgitheanaich ? Nach i Chriosdachd a bha
a' fas beag aige ! Tha daoine m.ar sin
againne anns na Hearadh fhathast, agus
clian ann anns na Hearadh a mhain a tha
an seorsa. Cuin a thigeadh solus gu Aisia
nam b'ann ris an t-seorsa a bhiodh a theachd
an crochadh ? Seall air cor ar diithcha fhein.
Is aithne dhomh aoil aite anns a bheil mu
thuairim 200 pearsa o'n bheag chon a' mhor
agus air son na h-aireamh sin tha aca da
mhinistear agus misionaraidh. Is e sin ri
radh, tha tri eaglaisean a' comhstri am
measg da cheud duine — da eaglais, seadh
a tri air ainm, agus da mhinistear : agus
tha gach seorsa do'm buin iad a' gearain
air cho gann agus tha ministearan is mision-
araidh aca ! Mu choinneamh sin tha ionadan
farsuinn an t-saoghail chein le a mhuilinnain
sluaigh, agus iad 'nan cinnich 'nan suidhe
an dorchadas." Is ann a tha comhstrithean
agus roinnean anns an t-saoghal a tha ann,
'nan cuis naire dhuinn uile. Ach c6 is
urrainn daoine, nis, a thoirt gu chaochladh ?
Chan 'eil e furasda. Theid ministearan
thairis o eaglais gu eaglais. Saoilidh an
eaglais a dh' fhag iad gur e " dhol chon nan
con " a rinn iad ! B' fhearr dhaibh, gu mor,
an ceannas a tha aca a chleachdadh gu bhith
teagaisg dhaoijie agus gu bhith 'gan cur air
bealach an leas choitchionn. " Tha," arsa
fear ri duine eile, " ministearan as an eaglais
agaibh air a dhol gu a leithid so de eaglais."
" Tha fios agam.," arsa an duine, " gu bheil :
ach chart fhaca tu mise dol innte ? " " Nan
deigheadh na ministearan agaibh uile innte
an deigheadh tu innte ? " " Gu dearbh,
cha deigheadh, ged a bhithinn gun mhinistear
a chaoidh."
Nithean iongantach
Tha mi faictnn nithean ioghantach a'
gabhail aite, daoine nach pos an co-chreut-
airean an sgirean ciiileach air a' Ghaidheal-
rachd, a chionn nach buin iad do'n eaglais
aca fMin, fagaidh iad Polla h-Ochd agus
posaidh iad Goill, cuid aca sin 'nam buill de'n
Eaglais Shasannaich, cuid 'nam buill de'n
Eaglais Romanaich ; agus cuid agus gun
iad 'nam buill de rud air bith. Agus tha
Polla h-Ochd sona gu leoir. Seall, a ris,
air ministearan nach seasadh an eaglais eile,
an cubaid, air moran, agus seasaidh iad, air
a' Ghalldachd anns an Eaglais Easbuigich !
Chan 'eil mi fhein a' faicinn moran duinealais
anns an dol a mach sin co dhiubh, co dhiubh.
Cha dean e chilis ro mhaith. Agus an deigh
sin, is eile, chan 'eil ciiisean ach maith an
taca ri mar a dh'fhaodadh iad a bhith air a
bhith.
Tha moran de nithean a dhith air Gaidh-
ealtachd na tire so. Tha daoine a' faicinn,
gu soilleir, ma ruitheas ciiisean gu ceann mar
tha iad a' dol nach bidh Gaidhealtachd idir
ann. Tha gach duine a tha diirachdach a'
sparradh oirnne sinn a bhith gniomhach
agus sinn a theachd an ceann a cheile agus
ar dicheall a dheanamh air son an ni a
bhuineas duinn mar Ghaidheil. Agus, fos,
tha an aon ni as fhearr agus as motha againn
'gar cumail o cheile, a chuile latha a dh'eireas
sinn ! Fagaidh sin sinn lag aig baile ; agus
sinn gun comas againn lamh mhor chuideach-
aidh a shineadh gu daoine a tha feu mach
" fada, fada thall."
Gandhi
Leis an Ollamh Colla Ddmhnullach.
DE do bheachd air Gandhi ? Chuu' mi a'
cheist so air fear a bha moran bhliadhnachan
anns na h-Innsibh, ach cha robh e furasda
dha, a bharail a thoirt air duine nach robh
e a' tuigsinn. Bhiodh Gandhi 'na dhuine
naomh an diugh agus am maireach 'na fhear-
lagha fada fada thall ; duine simplidh
neo-chiontach an diugh agus am maireach
dill nam peacach. Thuig mi nach fhaighinn
moran soluis o'm charaid agus cha robh
agam ach eachdraidli a bheatha a rannsach-
adh mar a b 'fhearr a b 'urrainn domh.
Thainig Gandhi do Lunnainn 'na dhuine
6g a dh'ionnsachadh lagha agus gun moran
dragh fhuair e cead eolas air lagh a chleach-
dadh. Chaidh e do thaobh deas Africa a
dhion fear d'a luchd -diithcha fein, agus
chunnaic e nach robh e furasda ceartas
fhaotainn d'a luchd-dMhcha. Shaoil leis
gu 'n robh aon lagh do'n Bhreatunnach agus
GANDHI
lagh eile do'n Innseanach. Dhuisg na chun-
naic agus na chuala e anns an Afric fearg
an aghaidh Bhreatuinn. Thill e d'a dhuth-
aich agus gu mhuinntir fein agus chuir e
roim.he gu'm bristeadh e uachdranachd
Bhreatuinn anns na h' Innsibh, agus sin gun
saighdearan no gunnacha mora. Rinn e
cogadh ann an doigh iir.
" Na co-oibrichibh le Breatunn agus na
paighibh cisean dhaibh " — thubhairt Gandhi
ri shluagh fein.
Na'n do thog e feachd airm bhiodh fhios
aig Breatunn mar a chiosnachadh i e, ach
eiod a dheanadh iad ri duine nach glacadh
bogha no claidheam.h mar iimeal-cogaidh.
Thionndaidh e a chul-thaobh air Breatunn,
air an Roinn-Eorpa agus Am.erica, agus an
oibribh uile gu leir. Bu leoir leis cuibhle-
shnioiuha agus heart laim.he, driighag bheag
de bhainne agus luibhean as a' gharadh.
Creutair faoin ann an diiil gun dubh e mach
na linntean agus gu'n tig daoine beo mar
rinn an sinnsir mile bliadhna air ais. Dean-
amaid fanoid air. Cuireamaid a dhealbh
anns na paipearan naidheachd — -duineachan
beag caol agus stiall de chotan m.u theas-
meadhoin ! Cha d'thug so tilleadh a Gandhi.
Rachadh e do phriosan ach bha fhios aige
nach robh so ach a' meudachadh iompair-
eachd thar nan Innseanach. Cha robh ach
an aon phort aig Gandhi— fagadh Breatunn
India, fo riaghladh nan Innseanach.
B'fhearr leis saorsa agus droch. riaghladh
na daorsa agus riaghailt choigreach. Chan
eisdeadh Breatunn ris, ach bha e cinnteach
gu'n robh an t-am a' tarruing dluth anns
am faiceadh am faidh beag riiisgte a mhuinn-
tir fhein a' riaghladh na diithcha.
Cha bu toil leis Breatunn no a doighean
ach bha meas mor aige air daoine glice
agus luchd-teagaisg na h-Eorpa. Bhiodh
e a' leughadh an Tiomnaidh Nuaidh agus
bha meas mor aige air teagasg Chriosd, ach ged
bha meas aige air a theagasg cha do lean
e riamh E mar dheisciobul ; dhliith-lean e
ri Creideamh nan Hindiiach.
M' an robh e air a mharbhadh le aon d'a
dhaoine fhein chunnaic Gandhi a dhuthaich
fo riaghladh a luchd-diithcha, ach cha robh
iad aonsgeulach 'n am measg fhein, is bha
i air a roinn eadar India agus Pakistan, no
eadar Hindiiaich agus Moharo.m.edanaich.
Mhill so a shonas agus a shuaimhneas ann
an deireadh a laithean, ged bha dochas aige
fad na h-uine gu'm faigheadh 'iirnuighean
eisdeachd, gu'n deanadh an sluagh aith-
reachas, agus gu'n deanadh an da thaobh
reite ann an sith agus ann an spiorad a'
ghraidh.
Bha meas cho mor aig a dhaoine fhein
air 's gur beag nach robh iad ag aoradh dha,
agus ehoisinn e urram agus cliu o'n t-saoghal
uile mar thoradh a dhiadhaidheachd agus
a ghaol air sith is saorsa. Cha robh a
bheachdan no a chleachdaidhean a' cordadh
ruinn daonnan. Chan 'eil e fursada do
'n aird-an-iar an aird-an-ear a thuigsinn,
ach bha moran a' faireachduinn gu'n robh
againn ann an Gandhi seorsa faidhe. Chun-
naic sinn faidhidinn, fein-aicheadh, gradh,
trdcair, sith agus co-fhulangas air am
meudachadh, agus tha na beusan sin maiseach
ann an sealladh a' Chriosdaidh.
Tha trasgadh air dol a cleachdadh, anns
an linn so ach tha fhios againn gu'n do
chleachd losa trasgadh agus tha am.harus
againn nach bu mhisde a' ghinealach so
beagan fein-aicheadh a chleachdadh. 'Na
dhoigh fein liubhair Gandhi a theachdair-
eachd, soisgeul na sith agus a' ghraidh.
Tharruing e aire dhaoine a dh'ionnsuidh
na firinn mhaireannach, gur treise an spior-
ad neo-fhaicsinneach na innleachdan nan
cumhachdach.
Uilleam Iain Mac Bhatair
M.A., LL.D., D.LITT. CELT., F.S.A. (SCOT.), HON.F.E.I.S.
LE bas an Ollaimh Uilleam Mac Bhatair
chain sinn an sgoilear Gaidhlig a b'fhearr
a bha againn an Albainn, agus an ciil taice
a bu laidire a bha aig sgoilearan oga. Ann
an sgoilearachd na Gaidhlig bha e mar bha
an t-OUamh Mac Iain ann an litreachas na
Beurla, chuireadh fhacal crioch. air gach
uile chonnsachadh.
Ann an iolnradh a rinn am Fear-Ceasnach-
aidh, Domhnull Sime, air obair nan Sgoilean
an 1881-2, thuirt e " gu'n do thachair an
sgoilear Greigis a b' fhearr a chunnaic e
riamh air ann an sgoil bhig os cionn Alanais
air Machair Rois." B'e Uilleam Mac Bhatair
am balach sin, agus an uair a chaidh ^ do
Oilthigh Obareathain bha e cho maith
air Laideann is Greigis 's gu'n do ehoisinn
e an Seafield Gold Medal agus am Black Prize
aig deireadh a' chursa, an t-urram as airde.
An deidh dha anail a leigeil fad bliadhna
mar fhear-cuideachaidh le Sir Uilleam
Ramsay, Professor na Laideann, chaidh e
dh' Oxford, far an do chliuthaich e e fhein
mar a rinn e an Obar-eathain, a' cumail air
UILLEAM IAIN MAC BHATAIR
cheann na sreatha daonnan, agus a' cosnadh
Honours Dhuhailte chan ann a mhain ann
an canainean ach ann an tilgeadh uird
agus cloiche. Bha a bhodhaig cho laidir
ri inntinn ; 'n a cheithir bliadhna fichead
bha e 'n a mhac-mathar cho calma direach
dreachmhor 's a chitheadh tu ann an seachd
siorramachdan .
Bho 1894 gu 1909 bha e 'n a Ard-cbeann
air an Royal Academy an Inbhir-Ms, agus
bho 1909 gu 1914 'n a Ard-cheann air an
Royal High School an Diin-eideann, ach
an uair a shiubhail an sgoilear urramach,
DomhnuU Mac Fhionghuin an 1914, bha e air
a chur 'n a aite anns a' Chathair GhaidhHg an
Oilthigh Dhun-eideann le aonta gach duine
an Albainn aig an robh meas air Gaidhlig,
oir bha^ fhios aca nach robh sgoilear eile an
Albainn cho maith ris. Agus lean e air,
ag ionnsachadh agus a' cur ri stor an eolais
a bha aige air GaidhKg Albannach is Gaidhlig
Eirionnach gus mu dheireadh am b'e bu
chuirt agus bu bhritheamh anns a h-uile
ceist a bhuineadh d' arcanain agus d' ar
htreachas.
Cha bhiodh feum ann dhomh na leabh-
raichean agus na paipearan a sgriobh e
ainmeachadh air leth air an duUleig so,
oir is aithne do'n luchd-leughaidh aig a
bheil iiidh ann an sgoilearachd GhaidhHg
na leabhraichean agus na paipearan sin
cheana, agus a thaobh a' chorra de'n luchd-
leughaidh cha bhiodh ann dhaibh ach Idrum
agus Odrum, Giogalum agus Giogalorum.
Ach tha mezid na obrach a rinn e 'n a iongh-
nadh iir dhomh gach uair a smuainicheas
mi air. Cha bhiodh e mionaid n a thamh ;
eadhon an uair a bhiodh e a' seanchas riut
bhiodh e a' rannsachadh agus a' ceasnachadh,
a' toirt dhuit barrachd 's a b'urrainn thu a
thoirt dha, agus bha a chuimhne cho niaith
's nach fhaca, 's nach cuala, 's nach do leugh
e rud riamh nach robh air a chur air an sgeilp
'n a inntinn cho ordail 's gu'n rachadh aige
air a lamh a chur air uair bith a bhiodh e
dhith air. La a bha mi a' bruidhinn ri fear
d'a mhic, Seumasnach maireann, mu chuimhne
'athar thuirt e gvi robh e 'n dtiil gu robh
cuimhne aige air a h-uile facal Greigis ann
an Foclair Liddel agus Scott. Facal mor!,
ach cia dhiiibh a bha e f ior gu litireil no nach
robh, bha cuimhne aig an Ollamh Mac
Bhatair nach robh aig duine eile a b' aithne
dhom.h riamh, agus is e cuimhne mhaith
da thrian de sgoilearachd chanainean.
Is e Oilthigh Obar-eathain as mathair-qide
do'n chuid m.h6r de na sgoilcaran Gaidhlig
as fhiach sgoilearan a radh riii ; an t-Ollamh
Eoghan Mac Lachlainn ; an t-Ollamh Alas-
dair Mac Bheathain ; an t-Ollamh Uilleam
Mac Bhatair, an t-Ollamh Iain Strachan ;
an t-OUamh Seoras Calder ; an t-Ollamh
Iain Friseal, agus aon no dha eile nach
ainraich mi a chionn gu bheil iad beo
fhathast. Cha robh gin dhiubh sin ann an
class Gaidhlig riamh, ach bha iad 'n an
sar-sgoilearan an Laideann agus an Greigis,
agus is e Laideann agus Greigis a bha 'n
an lochrain dhaibh an uair a thionndaidh
iad an aire gu Gaidhlig.
Tha Mac Bheathain agus Mac Bhatair a'
seasam.h os cionn chaich uile, agus cha
bhiodh e ro mhor dhomh a radh gur iad a
theagaisg do'n ghineal so na's aithne dhaibh
mu GhaidhHg ach a mhain na fhuair iad o am
mathraichean. Bhiodh na linntean a thainig
'n a dheidh ag radh gur e an lighiche Greugach
Ipocrait, "tobar an uile eolais," agus faodar an
ni ceudna a radh mu Alasdair Mac Bheathain
aims an t-seagh gu'm b' esan a leag na bunait-
ean air an do thog an fheadhainn a thainig 'n
a dheidh, agus a theagaisg dhaibh ciamar
a thogadh iad. Ged bha barrachd eolais
aig Mac Bhatair air Gaidhlig air a' cheann
mu dheireadh na bha aig Mac Bheathain,
gu sonraichte air Htreachas na Gaidhlig, is
ann o Mhac Bheathain a dh' ionnsaich e an
toiseach acfhuinn na sgoilearachd a laimh-
seachadh, agus an doigh cheart ah dol an
caraibh oibre mar fhear-ceairde agus chan
ann mar phrabaire groigeach.
Is e sgoilear anns a' mhile, no ann an
deich mile, a bha ann am Mac Bheathain ;
an uair a chuimhicheas tu air an obair throm
agus sgitheil a bha aige ann an Sgoil Rain-
ing's, air cho 6g 's a bha e nuair a chaochail
e, agus air an obair fhiachail a rinn e leis fhein
(cha b'e asbhuainn no dubh-thalamh a
threabh e ach riasg laidir ruighinn anns
nach deachaidh crann riamh gus an do
chuir esan ann e) gun chuideachadh, gun
chompanas, gun chomhairle o dhuine air
bith a b' fhearr, no bha cho maith ris fhein,
tuigidh tu ciod a ghne dhume a bha ann,
sgoilear mor-mor, o'n d' fhuair each an siol-
cuir a chuir iad 'n an achaidhean fhein.
Chan e mhain gu robh an t-Ollamh
Uilleam Bhatair 'n a sgoilear ainmeil ach
bha e cho maith air ceann a chur ann an
gnothuichean 's gu robh e daonnan a leigeil
a sholuis agus eolais a mach gu daoine eile,
gun a chumail dha fhein fo shoitheach.
Cha robh boinne de'n leisg ann ; cha bu
dragh leis iiine a chosd a thoirt cuideachaidh
do dhuine air bith no do chomunn air bith
a bha a' feuchainn ris a' GhaidhHg a chumail
beo is laidir, agus cha b'ann air ghaol airgid
no buannachd no cliii dha fhein a chuir e a
mach a' chuid mhor de na leabhraichean a
sgriobh e, ach mar leabhraichean-teagaisg a
6
UILLEAM IAIN MAC BHATAIR,
bhiodh feumail do sgoilearan Gaidhlig, sean
is 6g. Anns a' cheum so bha e fhein agus
Calum Mac Pharlain gle choltach ri cheile ;
b'e teagasg a bha daonnan aca anns an
amharc agus cha b' uallach leo leabhraichean
uUachadh air son oigridh. Ghaidhealach.
Fad bhliadhnacban bha e 'na sheorsa de
ard-chomhairHche do'n Chomunn Ghaidh-
ealach a thaobh teagasg na cloinne, agus
is e a chuir ceann ann an rud feumail no
dha a rinn an Comunn.
B'e an cul-taice a bu laidire a bha aig
an Celtic Review, a bha air a dheasachadh
le mhnaoi, Ella C. Mc GhiUe-Mhicheil
agus is e a chuir ceann anns an
Scottish Gaelic Texts Society a rinn obair
mhaith agus a bha a' geaUtainn obair a bu
mhotha a dheanamh gus an do chuir an
cogadh mu dheireadh sgur oirre. B'esan
cuideachd an cul-taice a bu laidire aig
Comunn . Gaidhlig Inbhir-Nis bho shiubhaU
Alasdair Mac ^ Bheathain agus Uilleam Mac
Aoidh, agus ann an iomadh doigh eile a
dh' fhaodainn ainmeachadh b'e an Ceann-
iuil a b' fhearr agus a bu laidire a bha againn
anns a' Ghaidhealtachd o chionn deich
bliadhna fichead. Cha robh ann am Mac
Bheathain no ann an Domhnull Mac
Fhionghuin ach sgoUearan aig nach robh
gaol no sgU air riaghladh no air propaganda,
ach a thuilleadh au- a bhi 'na sgoilear bha
an t-OUamh Mac Bhatair maith air gniomh-
achas agus air riaghladh, agus bha e easgaidh
gu ceann a chur ann an gnothuichean feumail
le sgoinn agus foghainteachd. Ann an
laithean a neirt bha buaidh aig fhacal agus
a chomhairle nach robh aig facal neach air
bith eile a thaobh ar canain agus cor ar
duthcha, agus gheibheadh e eisdeachd a
chionn gu robh fhios aig daoine gu robh a
thur agus a thuigse cho comharraichte r'a
sgoUearachd.
Cha mhor nach lionadh e taobh-duilleig
na'n ainmichinn na leabhraichean agus na
paipearan a sgriobh e, ach ged nach tig mi
thairis orra an drasd, cha bu mhaith leam
gun an leabhor-mor a sgriobh e mu Ainmean-
aite Ceilteach an Albainn ainmeachadh ;
leabhar as fiachaile a thainig a mach a
OUthigh air bith an Albainn o chionn iomadh
bliadhna. Tha obair anns an leabhar so a
mhaireas, agus a chumas ainm an Ollaimh
Uilleam Mac Bhatair air chuimhne bhuan.
Chan 'eil lamh eile an Albainn an diugh a
b'urrainn an obair so a dheanamh ach an
lamh a rinn i.
'Na ghne agus 'n a dhoighean cha d'ath-
arraich e riamh' seach mar bha e 'n a bhalach
ann an teaghlach 'athar ; gus na bliadh-
nachan mu dheireadh cha robh dad a b'
fhearr leis na sheacaid a chur dheth a dh'
obair greis air achadh buana. Cha robh
meud-mhor ann, no uaill, no boUich, agus
b'e an seorsa dhaoine a bu toigh leis a bhi
'n am measg (a mach o leithideaa fhein)
tuathanaich is geamairean is ciobairean,
gu sonraichte ma bha iad 'n an daoine
beachdail aig an robh Gaidhlig, agus cuimhne
air ainmean chnoc is sheana laraichean.
Bha e anabarrach coir 'na thigh fhein,
agus 'na charaid maith ; ged bu mhor na
bha 'na cheann de Ghaidhhg agus de Ghreigis
bu mhotha na bha 'na chridhe de choibhneas,
chan e coibhneas-facail no gean-gnuise ach
an coibhneas gniomhach sin a bheir air
duine dragh a ghabhail agus uine is saothair
a chosd a' cuideachadh dhaoine eUe. Fhrea-
gradh e 'n a laimh-sgriobhaidli fhein litrich-
ean o choigrich a bhiodh ag iarraidh eolais no
comhairle air mar gu'n robh coir aca dragh
a chur air gus dragh a shabhaladh dhaibh
fhein, is cheartaicheadh e air son a' chlodh
obair dhaoine eile cho ciiramach 's ged
bhiodh an leabhar a' dol a mach fo ainm
fhein.
Bha e ceithir fichead 's a tri. Bha e 'n
a thoileachadh mor dha gu robh a mhac
Seumas a' gealltuinn a bhi 'n a sgoilear cho
maith ris fhein, agus gur e a chaidh 'n a
aite anns a' Chathair Ghaidhlig an uair a
leig e dheth a dhreuchd. Ach bha Seumas
air a chall anns a' chogadh, agus tha aobhar
na Gaidhlig is sgoilearachd Ghaidhlig an
Albainn an diugh gun Cheann, gun chomas.
Aig an Uinneig
I Chaluim-cille agus Giogha.
Da eaglais agus da eilean a tha na's
ainmeile na eaglaisean agus eileanan as
motha na iad a chionn gu bheil iad air an
gealachadh le aois agus eachdraidh, le Calum-
cille agus a dheisciobuil, agus leis a' ghaol a
tha aig daoine air dol a dh'eileanan beaga a
dh'fhaodas iad ruighinn orra gun tinneas-
mara, agus far am faigh iad saorsa, agus
biadh maith, agus comhradh ri daoine as
fhearr na iad fhein. Bha an da eaglais so
gun mhinistear, ach tha ministearan aca a
nis, Eoghan A.Mac Gill-eathain, M.A., an I,
agus Aonghus Mac Gille-mhaoil, D.S.O.,
M.C., Leg. Hon., C. de G., an Giogha,
daoine a dhearbh iad fhein cheaha mar
dheagh shaighdearan losa Criosd. anns an
arm agus anns an eaglais. Bha Mghr Mac
AIG AN UINNEIG
Gill-eathain 'n a nihinistear-feachd, agus mu
dheireadh bha e 'n a Assistant-Chaplain-
General.
Chaidh Aonghus Mac Gille-mhaoil do'n
arm a Leodhus an 1904, an uair a bha e
ochd bliadhna deug. Bha e sia bliadhna
deug le reiseamaid Ghaidhealach Siphort,
agus 'n a dheidh sin seachd bliadhna leis na
Caineronianaich. Bha e anns a' chogadh
(1914-18) fad na h-iiine ; dh'eirich e o'n ranc
gu bhi 'n a Mhaidsear, agus 'n an d'fhan e
anns an arm chan 'eil fios gu de cho ard
's a dh' fhaodadh e dol. Ach bha a chridhe
suidhichte air e fhein ullachadh air son na
ministrealachd. An 1928 chaidh e do sgir
Chill-eathain an Cinn-tir, agus an 1931 do'n
eaglais Ghaidhlig an Dim-eideann, eaglais an
Naoimh, Calum-cille. Tha mac dha 'n a
mhinistear ann an aite air choreigin air nach
'eil cuimhne agam. Tha e air a radh gu
bheil e maith air luingearachd agus air
iasgach, da chleachdadh abstolach a fhreagras
air Giogha.
A bheartan iongantach 's an doimhne
Ann an te de na saihn tha e air a radh
gu'm faic iadsan a theid a mach air an
fhairge gniomharan an Tighearna agus a
bheartan iongantach 's an doimhne. Ma
chunnaic seoladairean ludhach moran de
mhiorbhuilean Dhe air an fhairge chunnaic
seoladairean Bhreatuinn barrachd dhiubh,
chunnaic iad tighean-soluis nach fhaca ludh-
aich no Greugaich riamh, agus ciod a tha
ann an tighean-soluis ach beartan iongantach
anns a' chuan leis a bheil Dia a' nochdadh a
choibhneis dhaibhsan a theid a mach air
an fhaii'ge, agus 'g an saoradh o chunnartan
agus o sgrios ? Ma thug Dia gliocas agus
tur do Bhesaleel agus Aholiab a dheanamh
gach gne oibre nach b'urrainn daoine eile
a dheanamh an uair a bha iad a' cur suas an
ionaid naoimh, nach ann o Dhia a fhuair na
daoine a chuir suas tigh-soluis Eddystone
agus tigh-soluis na Sgeire-mdire an tur agus
an sgil leis an do rinn iad an obair dhuilich
sin. Bu mhaith gu'n deachaidh uiread thigh-
ean-soluis a chur suas roimli so, an uair a
bha clachairean an Albainn a b'fhiach clach-
airean a radh riu, oir bhiodh e duilich an
diugh an seorsa chlachairean f haotainn a bha
aig Stevenson agus Telford. B'e clachairean
Obar-Dheadhain clachairean a b'fhearr an
Albainn, agus thug Stevenson da fhichead
dhiubh do Thiriodh a dh'obair aig an tigh-
sholuis air an Sgeir-mhoir. B'e an tuarasdal
a bha aca tri tasdain 's an latha eadar toiseach
November agus deireadh lanuari, agus tri
is deich sgillinn eadar toiseach Februari agus
deireadh October, an uair a bhiodh iad ag
obair deich uairean. Bha aca ri 'm biadh
a thoirt as a sin.
An Sgeir mhor
Cha ghabh e innseadh am feum a rinn
tigh-soluis na Sgeire-moire, no aireamh nam
bataichean agus nan daoine a shabhail e o
sgrios. Siar agus deas air Tiriodh tha an
grunnd gu maith tana agus salach, Ian roc
agus bhoghaichean agus sgeirean, boghaich-
ean a tha samhach ri sid mhaith agus airde-
mhara, ach a bhriseas aig isle-mhara, agus a
bhriseas gu h-eagallach an uair a tha gluasad
's a' chuan ri stoirm. Air uairean chi thu mu
ochd no deich mile de'n fhairge mu'n
Sgeir-m.h6ir 'n a caoraibh geala mar gu'm
b'e aon bhogha-lair a bha a' briseadh. Is
suarach an t-astar a tha eadar an Sgeir-
mhor agus Eirinn, agus an uair a chuimh-
nicheas tu gur e sin an t-seolaid aig bataichean
o Chluaidh, a' dol agus a' tighinn thairis
air an Atlantic, tuigidh tu cho cunnartach
's a bha an t-seolaid so m'an deachaidh na
tighean-soluis so a thogail, Innistrahull,
Ceann Bharraidh, An Sgeir mhor, an Rinn
Ileach.
Bha solus na Sgeire-moire air a lasadh air a'
cheud oidhche de Februari 1844. B'e
Maighstir Niall a bha 'n a mhinistear an
Tiriodh aig an am, is tha e dhomh mar gu'n
cluinninn e o chuid-eigin de na seann daoine
gur e an ceann-teagaisg a bha aige air an
ath Shabaid, Iadsan a theid sios do'n fhairge
air longaibh, a ni obair air uisgeachan mora,
chi iadsan gniomharan an Tighearna, agus
a bheartan iongantach 's an doimhne. Cia
dhiubh a tha so fior no nach 'eil, bha baigh
aig Maighstir Niall ri seoladairean agus
diirachd gu'n cuireadh Commissioners nan
Tighean-soluis solus air an Sgeir-mhoir, oir
chiim e cuimhne air na bataichean a bha air
an call air Ceann Shiar an eilein ann an da
fhichead bliadhna, agus thug e am paipear
sin do na Commissioners, le ainm a' bhata
agus ainm an sgiobair. Bha aon deug air
fhichead air an call.
Ged nach 'eil am facal Tigh-soluis air
ainmeachadh anns a' Bhiobull tha e air a
radh ann trie gu leoir gu'm bu choir do
dheisciobul Chriosd a bhi mar thighean-
soluis anns an t-saoghal. Ma tha iad a'
comharrachadh na slighe do luchd-turuis
eile tha iad 'g an saoradh o chunnart agus o
chall. Nach maith an cliu a thug Eoin do
Eoin Baiste, B'esan an solus lasarach agus
dealrach !
Is sibhse ^olus an t-saoghail.
AIG AN UINNEIG
Lios-mor
MA'S ann o bha e air a shuidheachadh an
Lios-mor an 1945 a chruinnich an t-Urramach
Iain Mac Ghille-xnhicheil, D.S.O., M.C.,
M.A., am fiosrachadh a chuir e anns an
leabhar so cha robh e 'n a thamh. Ach is
ann do sheann stoc an eilein a bhuineas e
fhein, is theagamh gu robh e 'n a inntinn o
chionn iom.adh bliadhna leabhar a sgriobhadh
m.u eilean a dhuthchais, an t-eilean tiorail
a tha thall mu choinneam.h an Obain, air
a chuartachadh le fonn is fairge is seallaidhean
sho maiseach 's a tha an Albainn.
Gheibh m.uinntir Lios-mor iomadh rud
anns an leabhar so a chumas seanchas riu
air oidhchean fada geamliraidh air cheilidh,
sgeulachdan mu Dheirdre agiis Clann Uisne,
mu Fhionn Mac Cum.hail agus an Fheinn
(ged is ann air an taobh eile de'n Linne
Lathurnach a bha iad) ; mu easbuigean
agus mu dhiadhairean agus mu thighearnan-
fearainn ; m.u bheatha agus m.u bheoshlaint
an t-sluaigh, agus fichead rud eile a bhuineas
do'n t-seann t-saoghal. Tha e ag innseadh
m.u dhaoine agus m.u theaghlaichean ainm.eil,
Cloinn Mhic Am.hlaidh, an Deadhan Seumas
Mac Griogair, D6m,hnull Mac Neacail, agus
feadhainn eile nach ruig mi a leas ainmeach-
adh. Ach b'e an Naom.h Moluag an duine
a b'ainm.eile a bha riam.h an Lios-m.6r agus
tha e freagarrach gu'n leudaicheadh Mghr
Mac Ghille-Mhicheil air a bheatha agus
obair-san m.ar nach do rinn e air obair
chaich.
. Chunnaic Caol Muile iom.adh seorsa regatta
troimh na linntean, ach thug an regatta a bha
eadar Calum. Cille agus Moluag, fevich c6
aca a ruigeadh Lios-m.6r an toiseach, barr
orra uile. Nach saoil thu gu bheil thu 'g
am. faicinn, Calum-cille ann an deireadh na
curaich aige fhein (an Dubh Ghleannach) 'g
a dhu-eadh 's 'g a chromadh fhein, agus
iorram brosnachaidh aige 'g a sheinn do'n
sgioba a bha air na raim.h,
Sin sibh, 'illean, tulgadh laidir,
Hogan ! air cuan, nuallan gairich,
Heig air chnagaibh !
Farum le bras-ghaoir na bairlinn
Ris na maidibh.
Mur robh iorram aig Moluag bha seoltachd
ann; an uair a chunnaic e bata Ohaluim a'
buannachd air an te aige fhein, leum e do'n
toiseach, rug e air tuagh, le aon bhuille
ghearr e an liidag dheth fhein, is thilg e i
gu tir m.ar gu'm biodh spitheag, agus
ghlaodh e cho ard 's gu'n cualas anns an
Apuinn e, " Le mfhuil agus m'fhedil tha
m,i a' gabhail seilbh anns an eilean so, agus
'g a bheannachadh an ainm an Tighearna.
Cha bu toigh le Calum-Cille riamh duine
eile a dh'fhaotainn na buadha air, is tha e
air a radh gu'n do ghabh e an fhearg agus
gu'n do mhallaich e Moluag. Ach c6 aige
tha fhios ? Chan 'eil anns an sgeul so ach
an seorsa ris an abrar " seann saighdearan,"
agus tha fhios aig an t-saoghal nach tig
bas idir air seann saighdearan.
Cha mhor sgirean no eileanan an Albainn
a tha an eachdraidh air innseadh cho maith
's a tha Mghr Mac Ghille-Mhicheil ag innseadh
eachdraidh Lios-mor anns an leabhar so,
agus leugh mi e le iiidh is tlachd o thoiseach
gu deireadh. Chan 'eil ach aon choire air,
gu bheil e ro dhaor (coig tasdain fhichead),
ach theagam.h nach sor muinntir Lios-mor
agus daoine eile aig a bheil gaol air an eilean
a' phris sin a thoirt air, a chionn. gur ann a
chuideachadh na h-eaglais a tha e air chur
a mach.
Ma levighas Mac Cailean Mor an leabhar
so, agus is docha gu'n leugh, c6 aige tha
fhios nach toir e air ais do'n eilean am
Bachull Mor a tha nis air a glileidheadh gu
ciiramach an Caisteal lonar-Aora. An sin
dheanadh Lis-mor fuidse air I. Ach is e
a' bhochdainn air fad, m.ar is motha a thatar
a' deanamh de Chalum.-cille agus de Mholuag
an Albainn an diugh, de na Naoimh agus de
ghloir an t-seann t-saoghail, gur ann is motha
a tha an da eilean a bheannaich na Naoimh
sin a' dol sios, air chor agus nach 'eil ann
an Lios-mor agus ann an I a nis ach eileanan
gun chloinn gun sgoilearan gun cheol-gaire ;
eileanan anns a bheil fearann agus feurach
m.aith ach daoine a dh'oibricheas e a' fas
gann. Ri mo cheud chuimhne bhiodh de
Liosaich aig an Fhaidhir Mhuilich, a' reic
agus a' ceannach each, 's gu'n saoileadh
tu gu'n cuireadh iad an Fhaidhir fodhpa
fhein, ach ged tha ochd deug ar fhichead a
dh'eich ann an Lios-mor fhathast, agus tri
fichead geadh, agus ochd deug de choilich
Fhrangach, cha do rugadh aon leanabh ann
ann an 1946.
Aireamh 5
1948
lomadh Crun
Leis an Urr. Calum Mac Gilleathain, M.A., Conan.
Air a cheann bha mdran chrun. — Taish. xix. 12.
AN uair a bha losa Criosda air an talamh
chaidh a chrunadh. Riim daoine culaidh-
mhagaidh dheth amis an latha anns an do
dh'iath cumhachd an dorchadais uime.
Cbuir iad crun draighinn air a cheann gloir-
mhor agus iad a' deanSmh taire air, slatag
'n a laimh agus falluinn uime ; agus cluinn
an sgeig, " Failte ort fhein, a Righ nan
ludhach." Caithreum nan Ifrinneach : agus
anns an uair ud bha na h-ainglean 'n an tosd.
Car son a rinn iad a leithid ? B' e a' chasaid
gun robh e a' deanamh righ dhetb fhein,
no a' gabhaU air a bhitb 'n a righ. Agus
thuirt iad ri Pilat, " Ma leigeas tu am fear
so fa sgaoil cha charaid do Cheasar thu ;
ge b' e neach a ta a' deanamh righ dheth
fhein tha e a' labhairt an aghaidh Cheasair."
"Ar-mach!" "Ar-mach!"
Thuirt PUat ri losa, " A bheO. thu 'n a do
righ uime sin ? " Agus thuirt losa ris,
" Thuirt thu e," na " tha thu aige ! "
Cheus iad e ma ta, agus so air a sgriobhadh
OS a chionn an Greigis an Laidinn agus an
Eabhra,
"Is e so Righ nan ludhach."
Gidheadh, mar sin fhein, chuireadh an
fhirinn suas. Sheas sud agus seasaidh e.
" Feuch an duine," arsa Hlat, agus seasaidh
sin cuideachd. Is maith an fhirinn " ged
a b' ann a beul bruid."
Ach de a nis a thug air daoine bhith de
'n bheachd gun robh e a' deanamh righ
dheth fhein ? Agus de thug air fhein an
uair a bha e aig cathair-breitheanais dhaoine
gun a dhol as aicheadh ? Tha an t-aobhar
so air. Dh'iarr Clann Israel righ agus fhuair
iad Sal. Fhuair iad an sin Daibhidh. Agus
an uair a fhuair iad Daibhidh fhuair iad
togail. Shaor Daibhidh iad a lamhan an
naimhdean. An deigh sin, bha iomadh
righ aca, cuid maith agus cuid olc, agus cuid
mar a chanar, gun moran maith no olc*
Ach thainig so chuca mar dhochas agus mar
dhtiil a dh'altruim na faidhean, a chuir an
Tighearna do 'n ionnsaigh, gum faigheadh
iad, fa dheireadh, righ Mor, an dara Daibh-
idh, de shhochd Dhaibhidh ach ard os cionn
Dhaibhidh 'n a bhuaidh is 'n a bheannachd.
Mar sin, bha coimhlaitheachd Israel ag
amharc air son " oglach an Tighearna "
agus " an Righ Mor " agus " am Mesias.
Cha robh losa gun fhios aige air sin. Ach
is e a chi sinn a' tighinn as gun do ghabh
losa sin uile chuice fhein agus gun do ghabh
e coimhlionadh na faisneachd sin air fhein."
'' An tusa," arsa Eoin, " an ti a bha ri
teachd na am bi stiU againn ri neach eile ? "
" Falbhaibh agus innsibh a dh' Eoin."
Agus is e an sin, mar an ceudna, an ni a bha
an cridhe nan deisciobail, " Bha diiil againne
gur h-e a bha gu Israel a shaoradh."
An deigh na h-aiseirigh, agus gu ro araidh
an deigh latha na Caingeis, fhuair na deiscio-
bail fradharc is stiilean. Co ach Peadar a
b' urrainn a radh, " Air dhomh a bhith aon
uair dall tha mi nis a' faicinn." " Uime sin
biodh fhios gu cinnteach aig tigh Israel uUe
gun do rinn Dia 'n a Thighearna agus 'n
a Chriosd an t-Iosa so fhein, a cheus sibh."
Bha losa 'n a Chriosd agus e air ardachadh,
air dol a steach do a ghloir. Bha ainm air
a thoirt dha a bha os cionn gach ainm. Agus
latha de na laithean a bha ann bha aon de a
sheirbhisich anns an spiorad agus chunnaic
e " Righ nan righrean agus Tighearna nan
tighearnan," agus ma chunnaic, bha e cinn-
teach CO a chunnaic e, losa ! Agus comhla
ri gach ni eile bha airidh air innse (de na
chunnaic e maille ris) bha " iomadh crim,"
" agus air a cheann bha iomadh criin."
Morachd os cionn morachd ; cumhachd os
cionn cumhachd ; gloir os cionn gloir ;
beatha os cionn beatha.
Chan e aon chrun a tha air righ Bhreat-
ainn. Chan e aon oighreachd na aon inbhe
a bhuinneas da. Aig aon am thig e am
follus agus, feuch, Ard-admioral na Neibhi ;
d ris, so chugainn Ard-chomanndair an Airm ;
a nis, a ris, righ Shasainn ; agus a ribhist
eile, righ Albann. Agus cha bheag do aon
duine, air a mheud, eadhoin a h-aon aca sin.
Ach bha an t- Urramach Mall Moireaston a
bha an Leodhas latha deanamh searmon air
a' cheann so, agus thoisich e air innse mu
'n chrun Bhreatannach le a neamhnaidean
luachmor is oirdhearc, le an eachdraidh is
am maise, agus arsa esan, " ach an taice ris
a' chriin a tha so chan 'eil ann ach mar gum
lOMADH CRUN
faiceadh tu seann chliabh ri taobh an rathaid
is a mhas os a chionn ! " Agus tha sin fior.
Ged a bhiodh a chuile criin a chaidh riamh
troimh lamhan a chuile or-cheard a chuir
crun an uidheam air son righ talamhaidh o
chuireadh a cheud lubag oir 'n a choran air
righ, air an cur an ceann a cheile cha deanadh
iad maoin an coimeas ris a' chrun as lugha
tha air ceann losa.
I. — Tha Cnin a' ChruitMhear air
Bha e 'n a shaor an Nasaraet, agus, mar
a thuirt Niall Moireaston, " Saor maith
cuideachd." Chaidh na lamhan gu feum.
Chan 'eil aon ioneal am measg dhaoine cho
iongantach agus cho innleachdach agus cho
comasach ri lamh an duine. Is iomadh
beairt a dhealbh agus a thog an duine ach
cha do chuir e fhathast gin ri cheile cho
smaointinneach ri a laimh fhein ! Ach feuch
lamhan Chriosda ! De an comas agus an
gleusachd, mar lamhan ? Chruthaich iad
an saoghal is a' ghrian is a' ghealach agus
na reultan a tha fada nis mo na iad sin.
Cruithfhear a' chruthachaidh gu h-iomlan.
Tha fhios agam gun do rinneadh oidhirp
air ar fagail le cruthaidheachd gun cruith-
fhear! "Ach CO a chruthaich iad so"?
"Co," arsa an Tiomnadh Nuadh, " ach
losa Criosd." Ciiis a' smaoinich.
II. — Tha Criin an t-Slanuighear air
Sin an soisgeul, nach e ? Agus chan 'eil
ach aon slanuighear ann. Chan 'eil ainm
eile fo na neimhan am measg dhaoine trid
an tearnar duine. Ma bhios aon pheacach
a chaoidh an gloir bidh e ann air sgath
Chriosd. Chan 'eil e gu muthadh c6 dhuibh
a bha e 'n a pheacach ri linn Noa na ri linn
Eoin ; c6 dhuibh a bha e an Aisia na an
Hiort. So an t-eadar-mheadhonair ; agus
so an eiric ; agus so an t-slainte. Mur 'eil
so agairm " Far nach ruig an rodan air "
chan 'eil eolas againn air ciod is soisgeul ann.
Aon Slanuighear. Aon chrun air son sin.
Chan 'eil feum air a' chorr. Tha e comasach
air na h-uile a thig a dh'ionnsaigh Dhe
tridsan a shaoradh chon a' cheum as fhaide
mach. 0 ! nach maith agus nach ro-mhaith
an naidheachd i ? Righ na saorsa.
III.— Tha Crun D6 air Ipsa
Na daoine a chuir a' cheud eaglais air chois,
ri linn an Tiomnaidh Nuaidh, bu daoine iad
a bha creidsinn ann an Dia — aon Dia a mhain.
Cho fada agus is fiosrach sinne is iadsan —
Clann Israel a reir na feola — a' cheud sluagh
air talamh a fhuair eolas De mar an aon
Dia beo agus fior. Cha robh anns a' chorr
ach iodhalan agus neo-ni. Is ann uapa-san
a fhuair sinne, talamh na Criosdachd, agus,
mar an ceudna, talamh Mhuhamaid, an
creud — ■" Aon Dia a mhain." Agus bha
Clann Israel air an smachdachadh gu trom
ri linn iad a bhith an sgoil na diadhachd,
troimh nan ginealaichean, a chum agus nach
biodh rian na aite aca, fa dheireadh, beachd
a chaochlaidh a bhith aca — " An Dia beo."
Agus thainig losa ; agus thogadh suas e.
Agus de a nis ? Cha robh aite anns na
neimhean ach meadhon na righ-chathrach
air a shon! " Agus rinn iad aoradh dha.''
Tha meur ann a tha a' gabhail aite na h-
eaglais dhi fhein nach lean iad 's a' cheum
sin. Ach tha an corr, an eaglais gu coitch-
ionn, 'g an leantainn gu furasda, reidh anns
a' cheum so. An uair a sheinnear na sailm
's an eaglais is e losa a thatar a' moladh.
Agus nach trie na naoimh a' gairm air
ainm ?
IV. — Tha Crun na Fireantachd air
Bha an t-abstol Pol a' sireadlx fireantachd.
Tha maith is olc ann. Sin ni a tha daoine,
anns gach aite anns an d'fhuaradh daoine
riamh a' creidsinn. Chan e gu bheil daoine
de an aon bharaU mu de a tha maith agus
de a tha olc. Ach tha daoine deanamh
criochan, agus ni-eigin aca de sgaradh 'g a
dheanamh, mar a tha eadar latha is oidhche.
Agus bha daoine glice riamh a' deanamh
dheth gur maith am maitheas agus gur
dorainneach truagh an t-olc. Is e beannachd
an duine mhaith gu bheil e maith. Is e am
maitheas a bhuanachd. Faodaidh e call air,
an atrgead is eile, ach is e an duine an ni.
Ma tha thu 'n a do dhroch dhuine de a ni
an saoghal gu. h-iomlan duit aig a cheann
mu dheireadh ? Caite, ma ta, an d'fhuair
Pol fireantachd ? Fhuair an Criosd. Tha
e ag radh nach dean duine beo a' chuis le
fhireantachd fhein. Tha ar cuid fhein dhi,
mar a bha i ri linn an fhaidh, " 'n a luideagan
salach." Gu dearbh fhein tha. Chan 'eil
eachdraidh gach duine ach aig Dia. Ach
ma is e eachdraidh Pheadair e, eadhoin an
latha nan gras, cha robh e gun lochd gun
choire. " Chronaich mi anns an aghaidh e,"
arsa Pol. Agus de mu Phol e fhein ? An
duine beannaichte ! De a chanadh e a
nis ach e bhith dol troimh Leabhar Gniomh-
aran nan Abstol cuide ruinn ? A! seadh,
chaidh mi cearr. Ach is e cliu Chriosd
an cliu iomlan. " losa Criosd am firean."
An ti naomh. Tha feum aig Maois air siii.
Tha feum aig Daibhaidh is aig Solamh air,
aig Eoin is aig Pol. Sin an sealladh is
miorbhailiche de an iomlan — " As eugmhais
peacaidh." " M' oglach fireanach." " Anns
a bheil mo mhor-thlachd."
lOMADH CRUN
V.^Tha Criin a' Ghr^idh air losa
Is maith dhuinne, do ar ciall agus do ar
n-aignidhean, gu bheil fhios againn gu bheil
Dia idir ami. Ach cia mor am maitheas gu
bheil Dia ann 'n a sholus is naomJi, tiile-
ghlic iis uile-chumjiachdach, agus gur gradh
Dia ? Agus is e Criosd a rinn sin soOleir
duinn, a rinn an Dia sin a chur fa ar comhair.
Agus is ann do bhrigh gu bheil sinn a'
creidsinn gu bheil an t-Athair mar am Mac
a tha sinn munghuineach ann. Sgriobh Pol
a chum nan Corintianach agus m.hol e gr^dh.
Tha am moladh sin anns an XIII Caib. de
'n cheud litir an riochd laoidh. Agus ciod
a tha cho airidh, mar ni, air a mholadh ri
gradh ? Gun ta, an uair a leughas tu a'
chuid sin, de a tha agad ann ach cliu an
Tighearna losa Criosd ? " An so tha gradh."
" Is ann mar a gradhaich Dia an saoghal
..." " Gr^dh is mo na so chan 'eil aig
neach air bith . . ."
De an gne graidh leis an do gradhaich Dia
sinne an losa Criosd ? Tha aon ni maith
air. Tha e buan. Tha e siorruidh. Sin
an teagaisg a tha aig Pol anns an litir chum
nan Romanach VIII. 38 — " Oir tha dearbh-
bheachd agam nach bi bas na beatha, na
aingil, na uachdranachdan na cumhachdan,
na nithean a tha lathair na nithean a tha ri
teachd, na airde, na doimhne, na creutair
sam bith eile comasach air sinne sgaradh o
ghradh Dhe a tha ann an losa Criosd ar
Tighearna."
Agus feuch fialaidheachd is farsainneachd
gradh Chriosd! Thuirt e,
" An ti a thig 'g am ioi>nsaigh-sa cha tilg
mi air chor sam bith a mach e."
Anns a' Chathair
THA iomadh facal againn leis am bi sinn. a'
toirt breith air daoine eile ; their sinn mu
dhuine gur duine maith e, no gur duine ceart
e, no gur duine laghach e, no gur duine
diadhaidh e, no gur duine naomh e, no gur
duine e aig a bheil gras, no air an do shaoth-
raich gras, facail a tha uile a' ciallachadh gu
bheil sinn a' moladh an duine. Ach tha
facail coltach ri teaghlaichean, a' dol sios
agus suas anns an t-saoghal, a' tuiteam no
ag eirigh 'n an seann aois seach mar bha iad
'n an oige, air chor agus nach urrainn thu a
bhi cinnteach cia dhiubh a b'fhearr le d'
choimhearsnach gu'n abradh tu uime gur
duine laghach e, no gu'n abradh tu gur duine
diadhaidh e. Tha daoine diadhaidh ann
nach 'eil laghach, agus daoine laghach nach
'eil diadhaidh. Cia dhiubh is fhearr ?
Ma dh'fhaodas mi an coimeas atharrach-
adh dh'eirich e do mhoran de na facail a
bhios sinn ag uisneachadh anns a' chubaid
mar dh'eirich do'n phunnd Shasunnach,
nach fhiach an diugh ach mu'n dara leth de
na b'fhiach e an 1914. Aig aon am cha
b'urrainn thu dad a radh mu dhuine na
b'fhearr na gu'm bu duine e aig an robh
gras, ach an diugh tha fichead rud eile a
b'fhearr le a choimhearsnaich a chluinntinn
mu dhuine na gu'n do shaothraich gras air ;
b'fhearr leo a chluinntinn gu robh e coibhneil
no laghach no truacanta. A bheil so a'
ciallachadh gur e " gras " aon de na facail a
tha air dol sios anns an t-saoghal, air chor
agus ged tha a sheann luach aige fhathast
ann an cluasan cuid de na bhios a' dol do'n
eaglais nach 'eil ann do chuid eile ach rud
nach 'eil iad a' tuigsinn no a' miannachadh.
Agus ma tha so fior, an e comharradh maith
no comharradh dona a tha ann 1
Cainnt taobh an teine
Ged is e coibhneas-graidh aon de na facail
as boidhche agus as blaithe anns an t-Seann
Tiomnadh, gu sonruichte anns na Sailm,
chan ann do chainnt a' BhiobuUl no do
chainnt na cubaid a bhuineas na facail
"laghach" agus "coibhneil"; buinidh iad
do thaobh-an-teine. Ach o'n staid iosal sin
tha iad air eirigh gu inbhe ard is urramach
gus a nis nach 'eil cliti as fhearr air fear-
aideachaidh no pearsa-eaglais fhein na gur
diiine laghach agus duine coibhneil e. Tha
mi an dtiil gu bheil so a' ciallachadh gu
bheil daoine an diugh a' cur barrachd
cudthrom agus barrachd meas air grasan
agus subhailcean daonna na tha iad a' cur air
grasan agus subhailcean creidimh agus eaglais.
Tha aon fhacal arm nach caraichear gu
br^th as aite, am facal " maith," oir tha e a'
fas mar tha sum fhein a' fas, air chor agus
ged nach e an fhior rud a tha e a' ciallachadh
dhuinne a bha e a' ciallachadh d'ar seanair-
ean, chan 'eil facal eile againn air son nan
daoine no nan nithean as fhearr agus as
urramaiche ach gu bheil iad " maith." Ma
tha rud maith ciod an corr a tha ri radh ?
Their sinn Ni-maith ri Dia fhein. Tha
facal eile ann nach caraichear as kite gu
br^th, am facal " gradh." Cha tig an la
anns nach bi duine gradhach no duine
gaolach air a chunntas mar dhuine maith.
'S e gr^dh cridhe na Diadhachd fhein cho
maith ri cridhe maitheas an duine. Is
gradh Dia, agus cha bhi neach air bith
ANNS A' CHATHAIR
maith mar tha Criosd ag iarraidh oirnn a bhi
maith mur bheil e 'n -a dhuine gaolach,
caomhail, truacanta, mar bha e fhein. Is arm
air a toradh a dh'aithnichear a' chraobh ;
sin. an t-aobhar nach toir daoine breith air
duir.e eile ged a dhea^iadh e aidmheil " gu
bheil gras aige," no " gu'n do shaothraich
gras air," no " gu robh e air iompachadh,"
gus am faic iad a bheil e 'n a dhuine maith
agus criosdail 'n a dhoighean agus 'n a obair.
Anns an Tiomnadh Nuadh
Theagamh gur e an t-aobhar gu'n do
chain am facal so, " tha gras aige " an
t-urram agus an cliu a bha aige aon uair,
nach 'eil e air uisneachadh ach gle annamh
anns an t-seagh so anns an Tiomnadh
Nuadh, ma tha e air • uisneachadh mar so
idir. Cha b'ann ann an cainnt nan diadh-
airean a bhiodh Criosd a' bruidhian agus a'
teagasg ach ann an cainnt taobh-an-teine ;
cha do bhruidhinn e riamh mu dhuine no
mu dhaoine " aig an robh gras," no air an do
shaothraich gras. Cha d'uisnich e am facal
" gras " idir. Buinidh am facal gu sonruichte
do Phol agus do theagasg Phoil, a tha 'g a
uisneachadh mar is trice chan ann mu dhuine
ach mu Dhia, gradh agus coibhneas agus
trnacantas ar n-Athar neamhaidh ann a bhi
toirt maitheanas do pheacaich agus a' cur
impidh orra gabhail ris a' bheatha shiorruidh
a tha 'n a Mhac losa Criosd.
Cha robh duine riamh air thalamh a
dh'ardaich gras Dhe mar a dh'ardaich Pol e ;
o'n la anns an d'fhoillsich Dia e fein dha air
an t-sHghe gu Damascus cha robh seanchas
no soisgeul eUe aige ach gras Dhe, agus cha
mho a bha e eadar-dha-bheachd ciod a bha
gras Dhe a' ciallachadh. Cha bu tiodhlac
e a choisinn e no thoill e, no air an robh coir
aige, no b'urrainn dha a cheannach, ach
fabhar agus gean-maith Dhe a' tighinn a
mach as a chridhe uasal fhein. Ann an
teagasg agus ann an searmonachadh Phoil
tha gras Dhe mar gu'm biodh craobh mhor
air a bheil iomadh meanglan agus moran
mheasan air a h-uile meanglan, ach iad
uile a' tighinn as an aon stoc. B'ann mar
sin a bha gras Dhe ; air uairean bhiodh e a'
bruidhinn uime mar chumhachd leis a bheil
peacaich air an saoradh agus aii' an gleidh-
eadh o thuiteam ; air uairean eile bhiodh e
a' bruidhinn uime mar thoradh an Spioraid
Naoimh anns an anam ; ach daonnan bhiodh
e a' dol air ais gu Dia mar an tobar as an
robh gras a' tighinn a mach, fabhar is saor-
thoil Dhe, coibhneas agus truacantas Dhe.
'N a bheatha fhein agus ann an eachdraidh
an t-saoghail bha e a' faicinn iomadh comh-
arradh air coibhneas Dhe do chloinn- daoine,
ach is ann ann an Criosd, agus gu sonruichte
'n a bhas agus 'n a aiseirigh, a chunnaic e
dearbhadh cinnteach gur ann tre ghras Dhe
a mhain a tha peacaich air an saoradh agus
air an naomhachadh.
Uasal agus maith
Tha gras Dhe a' gabhail a steach gach
ni ann an nadur Dhe a tha uasal agus
maith ; a thruacantas agus a throcair,
fhaidhidinn agus fhad-fhulangas, agus an
gradh nach gabh miichadh leis a bheil
e a' sireadh pheacach mar a shireas ciobair
caoraich a tha air chall. Tha e a' gabhail
a steach cuideachd nam meadhonan sin
'n a fhreasdal tre am bheil daoine air an
toirt gu Criosd, air an daingneachadh ann an
creideamh, agus air an neartachadh anns a'
bheatha dhiadhaidh. Is ann tre ghras Dhe a
tha an soisgeul agus uile bheannachdan an
t-soisgeil a' tighinn gu daoine oir tha gras
Dhe agus gradh Dhe a' ciallachadh an aon
ni, gu'n tug e aon-ghin Mhic a chum gu'm
biodh an saoghal air a shaoradh trid-san.
Ma chaUl am facal " tha gras aige " roinn
de'n mheas agus de'n iighdarras a bha aige
aon uair is e an t-aobhar gu robh daoine a'
deanamh diomhaireachd de nithean nach
'eil 'n an diomhaireachd idir, no gu robh iad
toUichte le foirm agus ainm na diadhaidh-
eachd gun a cumhachd agus a toradh. Chan
'eil am facal " criosdail " cho scan ri cuid
de na facail eile a bhios sinn a' cleachdadh
mu dlaaome maith, ach tha e a' sior dhol
suas arm am meas.
Ach cha chaill gras Dhe a mheas, no a
mhaise, no fhirinn, no a phailteas, no a
chumhachd gu brath, oir buinidh e do
nadur Dhe, a bhiodh air fholuch o shiiilean
agus o aithne dhaoine gu brath, mur bitheadh
a run grasmhor fein. " An uair a dh'fhoillsich-
eadh coibhneas agus gradh Dhe ar Slanuighear
do dhaoine chan ann o oibre fireantachd a rinn
sinne, ach a rdir a throcair fein shaor e sinn,
■chum gu'm bitheamaid air ar deanamh 'n ar
n-oighreachan a rdir ddchas na beatha
maireannaich."
Fo Chraobh Sheudair
AN uair a thainig mi do'n tigh bheag so arms
a bheil mi a nis a' fuireach b'fheudar dhomh
dealachadh ris a' chuid mhor d'am leabh-
raichean a chiorm nach robh aite agam anns
an cuirinn iad. Bha cuid mhaith de leabh-
raichean GaidhHg 'n am measg agus bha
FO CHRAOBH SHEUDAIR
iarraidh gu leoir orra-san, iarraidh cho teth
's gu'n saoileadh tu gur e biadh no uisge
beatha a bha 'ga reic anns a' mhargadh-
dhubh. Ach cha robh meas idir air leabh-
raichean nam feallsanach no air leabhraichean
nan diadhairean. Gheibheadh tu Ian cleibh
dhiubh air leth-chrun, a' dearbhadh gu
bheil ginealan iira ag iarraidh guthan ura a
chluinntinn 'n an catnnt fhein. Tha ainm
agus cuimhne dhiadhairean diombuan.
Aig a' cheart ^m ud bha mi a' leughadh
leabhair anns an robh e air innseadh mu
chruinneachadh mor a bha ann an Lunnainn
de dhaoine a bha uile a' faotainn am beosh-
laint as na leabhraichean a sgriobh iad. Bha
mu cheud dhiubh anns an t-seomar-mhor , agus
a choslas orra uile a bhi gu maith air an doigh.
Bha Robertson NicoU 'na shuidhe laimh ri
Anna S. Swan, agus anns an t-seanchas a bha
aca thuirt e rithe, " Cia meud de na tha an so
an nochd air am h\ cuimhne ceud bhadhna
'n a dheidh so ? " Gun feitheamh ri frea-
gairt, fhreagair e fhein a' cheist ; " aon
duine," arsa esan, " Tomas Hardy." 'S
6 Tim a bheir breith air gach obair agus
gach neach, agus am bitheantas breith
chothromach.
An Seann Duine
An deidh dhomh an leabhar a chur bhuam
anns an leabaidh chaidil mi, agus 'n am
chadal chunnaic mi seann duine ard caol
'n a sheasamh ri taobh na leapa, cho coltach
ri Santa Claus 's a chunnaic mi riamh ach
a mhain nach robh e cho ruiteach no cho
tiugh ri Santa Claus. Bha aodann Ian
phreasaicliean, agus gun roinneag fuilt no
feusaig air ach badan beag fo smigead.
Bha speal 'n a laimh dheis agus gloine-
gainmhich 'n a laimh chli.
An uair a chunnaic mi an speal, shaoil
mi gur e an duine a bhios a' gearradh an
fheoir anns a' gharradh agam a bha ann, agus
bha mi dol a radh ris gu robh e ro thrath an
uair a chuala mi guth an t-seann duine, " A
bheil thu idir 'g am aithneachadh ? " ars
esan. " Chan 'eil," thuirt mi ris, " tha
mi'n duU nach fhaca mi riamh sibh."
" So, so," ars esan, " 's iomadh uair a
bhruidhinn thu ri muinntir Bhlair umam-sa,
ag iarraidh orra a bhi curamach umam, agus
ag aithris rannan bardachd umam d'an robh
mi seachd sgith. Is mise TIM, agus is ann as
mo leasraidh a tha na timeannan agus spiorad
nan timeannan a' tighinn a mach, agus is e
mo ghnothuch riutsa an nochd do thoirt air
falbh leam chum 's gu'm faic thu na nithean
a tha ri teachd ann an uine ghearr.
Teampuill an Fhdghluim Uir
Chan 'eil fhios agam ciamar a thachair
e ach ann an leth mionaid bha sinn ann am
baile mor nach fhaca mi riamh roimh, Ian
de thogalaichean riomhach agus uiread uin-
neagan orra 's gu'n saoileadh tu gu'm bu
tighean-gloine iad an uair a bhuaileadh a'
ghrian orra. Chunnt mi tri ar fhichead
dhiubh o'n ^ite anns an robh sinn 'n ar
seasamh. " Sin agad," ars esan, " na team-
puill agus na h-Oilthighean a chuir mo
chlann-sa, na timeanan agus an spiorad a
tha annta, suas, ach ged nach robh lamh
agam-sa annta, is mi a bheir breith orra an
uair a thig an t-am. " Cia fhad," thuirt
mi ris, " a bhios gu crioch an ama." Thog
e a lamh dheas agus a lamh chli gu neamh,
agus mhionnaich e airsan a tha beo gu
siorruidh, gu'm bi e gu aimsir agus aimsirean
agus leth aimsir, agus an uair a sguireas iad
de sgapadh feachd an t-sluaigh naoimh
crioch naichear na nithean so uUe.
"Co na creutairean beaga a tha mi a'
faicinn a' dol a stigh 'n an ceudan do na
teampuUl, agus iad a' ruith mar gu'm biodh
trilleachain .air an traigh ? "
" Sin agad," arsa Tim, " na . . . . gabh
mo lethsgfeul, theab mi sgoilearan a radh riu,
facal nach 'eil a nis air a cheadachadh idir — ■
sin agad na h-6ganaich a tha an Staid ag
oileanachadh gu bhi 'n an sar-dhaoine agus
'n an ceannardan thairis air an t-sluagh,
planners mar their iad riu ann an Sasunn.
Tha na planners a nis na's urramaiche na na
Morairean Dearga, no Professors, no uach-
darain-fearainn, no ministearan a' Chriiin,
a chionn gu bheil an da chuid iighdarras
mor agus paigheadh mor aca. Aig aon am
bha daoine a' faotainn 'n an ceannardan an
uair a thoisicheadh daoine eUe air an lean-
tuinn le'n toil fhein a chionn gu'm b'fhiach
iad eisdeachd riu agus geUl a thoirt dhaibh,
ach bha an doigh sheann fhasanta sin a'
toirt cothroini do'n leomhainn nach robh
aig a' choinean, agus a nis tha ealain ceannar-
dais air a theagasg anns na teampuill ura
do'n chloinn anns a bheil full Dhiotrepheis,
duine a tha air ainmeachadh ann an seann
leabhar nach do leugh na planners riamh.
'S e am bonn air a bheil na planners air an
taghadh 'n an oige, gu bheil dotairean na
Staide a' toirt fala asda, a dhearbhadh cia
dhiubh a tha an seorsa fala a bha ann an
Diotrephes annta no nach 'eil. Ged nach e
sgoilean ach teampuill a theirear ris na
togalaichean mora a tha thu a' faicinn, chan
'eU creideamh air a theagasg annta no
aoradh air a thairgsinn do Dhia ; oir shearg
an Creideamh Criosduidh as gu buileach ach
a mhain ann an aitean iomallach am measg
6
FO CHRAOBH SHEUDAIR
sheann daoine. Ach ged tha na b-eaglaisean
falamh, is maith leis na planners a chur mar
fhiacliaibh orra fhein agus air an t-sluagh gu
bheil an diithaicJi cho diadhaidh 's a bha
i riamh, agus mar sin thug iad teampull
mar ainm air sgoil, a chionn gu bheil fuaim
naomh aig an fhacal."
" Gu de na nithean a tha air an teagasg
aim an curriculum nan teampull ? " thuirt
mi ris.
" Sh — Sh — •," arsa Thn, " feuch nach
cluinn na planners thu ag radh an fhacail
sin ; tha fhios agad gur e facal Laidionn a
tha ann, canain a tha air a toirmeasg anns na
teampuill. Tha Greigis air a toirmeasg
cuideachd agus Logic agus Bardachd ; Laid-
ionn agus Greigis a chionn gu bheil iad
duilich an ionnsachadh, agus nach robh
anns na daoine a bha 'g an labhairt ach
daoine leanabail do nach b'aithne an saoghal.
Gu de 'n t-eolas a bha aig Homer air coupons,
no aig Plato air tractors ? "
Logic agus Science
" Chan 'eil ionghnadh orm nach biodh
gaol aig planners air Laidionn agus Greigis,
ma's e an seorsa dhaoine a tha annta a
bhios Sanbalat agus Tobiah agus Gesem ag
radh, ach ciod air an t-saoghal a tha aca an
aghaidh Logic a bhi air a teagasg anns na
team.puLll V '
" Cha robh dad aca 'n a aghaidh an
toiseach," fhreagair Spiorad nan timeannan,
" ach thug iad an aire nach robh Logic agus
Cluich air an robh iad anabarrach gaolach
a' freagairt air a cheile idir, cluich a bhios
aca ri cheile o sheomar gu seomar ann an
seomraichean-gnothuich a' Ghovernment le
peansail rahora ghorm, cluich ris an abair
iad fhein, ' ' cluich an tuill agus na cnaige ; "a'
cheud fhear a' deanamh tholl ann am plan
an fhir eile, agus an ath fhear a' cur chnagan
anns na tuill sin, agus mar sin o sheomar gn
S36mar, gus mo dheireadh, an uair a ruigeas
e an t-ard phlanner, nach bi fhios aige air
uairean cia dhiubh a tha air a bheulaibh bord
dambrod, no paipear o Bhord a' ghuail.
Tiiug so orra riaghaUt ur a dheanamh nach
robh Logic ri bhi air a teagasg anns na
teampuill."
" Shaoilinn," thuirt mi ris, " gu'm biodh
Logic gle fheumail do cheannardan agus do
phlanner s ; 's e mo chuimhne-sa air a
bheagan dhi a dh'ionnsaich mi 'n am oige
gu'n do theagaisg i dhuinn na tri nithean so,
(1) an aire a thoirt air ar gnothuch fhein,
(2) a h-uile rud a sgriobhamaid a dheanamh
cho soilleir 's nach biodh feum aig duine
air bith a leughadh e air peansal gorm.
agus (3) srian agus smachd a chur air ar
smuaintean agus air ar briathran fhein
an aite a bhi a' smachdachadh agus a'
ciobaireachd dhaoine eile."
Ach cha do leig Tim air gu'n cual e mi ;
" anns na teampuill agus anns na h-oilthigh-
ean a tha thu a' faicinn," ars esan, " tha
meas aig na h-6ganaich a tha dol a bhi 'n
am planners air Science nach 'eil aca air
meur air bith eile de'n Eolas, agus tha
Science a nis air a theagasg cho coimhhonta
anns na h-Oilthighean 's gu bheU Professor
annta air son gach cnaimh 'n ad chorp agus
gach dill d'ad mhionach, agus Professor air
son gach cuibheal is cnag is udalan a tha ann
an engine. A thuUleadh air sin tha na h-
oganaich air an teagasg le ard-sgoUearan ann
an psychology, economics, propaganda, agus
anns an doigh-beatha a tha aig na seilleanan
anns an sgeap."
Bha amharus aige
Cha d 'thuirt mise diog, ach air dha fhein
a bhi greis 'n a thosd, sheall e orm gu dtir
is thuirt e rium, " Tha mi a' faicinn rudeigin
air t'aodann agus 'n ad shtiilean mar gu'm
biodh michreideamh ; an e nach 'eil thu a'
creidsinn ann an science ? "
" Chan e, chan e," thuirt mi ris gu luath,
" cha bu mhaith leam dad cearr a radh mu
bhan-dia a thug dhomh uiread de chomh-
fhurtachdan na feola, ach air uairean bidh
e a' tighinn 'n am inntinn gu'n d'fhuair mi
barrachd sonais agus solais 'n am bheatha
o nithean eile na fhuair mi riamh o'n bhotul
theth, no o'n t-solus gheal, no o ghin eile
de na goireasan a thug Science dhorah. Neo-
ar-thaing nach d'fhoUlsich Science dhuinn
iomadh rud diomhair nach b'aithne d'ar n-
aithrichean, nithean as fheairrd sinn eolas
a bhi againn orra, ach chan e mhain nach
d'fhoillsich i dhuinn an t-aon eolas a tha
mac an duine a' sireadh o bhreith gu bhas
ach tha i ag radh nach e a gnothuch-se
sin a dheanamh. Ma dh'fhoighnicheas tu
de'n bhan-dia so, Ciod i crioch ^raidh an
duiae ? no ciod is ciall do'n chruthachadh ?,
cha dean i ach a ceann a chrathadh."
Thug mi an aire gu robh a' ghainmheach
anns a' ghloinne-uarach air ruith gu maith
iosal, agus air eagal gu'm falbhadh e ann
an cabhaig dh' fhoighnich mi dheth car son
a bha na planners agus riaghlairean nan
teampull a' toirmeasg bardachd.
" Tha," arsa Tim, " a chionn gu bheil iad
ag r^h nach 'eil ann am baird ach
lunndairean agus spivs a tha a' faotainn
coupons gun obair a dheanamh, no dad a chur
ri biadh na rioghachd."
FO CHRAOBH SHEUDAIR
" Tha e a' cur iongantais orm," thuirt mi
ris, " gu'n abradh sibh. aon fhacal taireil mu
bh^ird no mu bhardachd, oir tka e air a
radh ann an seann leabhar a bhios mise
a' leughadh gu maith trie, " Anns na h-
aosda tha gliocas, agus ann am fad laithean
tuigse."
" Thog thu cearr mi," fhreagair Tim,
" cha mhise a tha a' deanamh tair air na
baird ach mo chlann, na timeannan a
thainig a mach as mo ieasraidh, ach chan
ann aca-san a bhios am facal mu dheireadh
ach agam-sa ; bheir mise breith orra-san
an uair a thig a t-am, agus a chi mi ciod a'
chrioch a bhios aig na nithean so."
Fear a' chinn mhoir
Mu'n robh am facal mu dheireadh a mach
as a bheul bha duineachan beag air an robh
ceann mor 'n a sheasamh ri thaobh. "Sin
agad," arsa Tim, am planner a tha ri bhi
OS cionn na diithcha agus nan daoine d'am
buin thusa ; bu mhaith leam eolas a bhi
agaibh air a cheile."
Rinn mi mo bheic do'n duine gu siobhalta,
agus thoisich e air innseadh dhomh mu chuid
de na h-innleachdan a bha aige a leasachadh
cor na Gaidhealtachd, ach an uair a fhuair
mi cothrom thuirt mi ris, " An abradh tu
gur e spiv a bha ann an Domichadh Ban ? "
Ciod eile a bha ann ach spiv,"' ars esan,
" duine a bhiodh a' deanamh oran, ag
aoireadh thaillearan (a bhios ag obair) agus
a' moladh shealgairean agus shaighdearan
(a bhios diomhairi), agus a' cur seachad
uine a' seinn mu bheul agus mu fhalt agus
mu ghruaidhean agus mu chiochan bhoirean-
nach ; duine nach robh dad air aire ach
feidh agus sealgaireachd, bardachd agus
siubhal shleibhtean."
Dhuisg mi as mo chadal leis an fheirg a
chuir briathran toibheumach an duine orm.
An uair a dhuisg mi bha aodach na leapa air
tuiteam air an iirlar agus mo chasan ruisgte
cho fuar ri bota sneachd, ach bha mi toilichte
gu'n deachaidh fear a' chinn mhoir as mo
sheaUadh.
An Abhainn
Leis an Urr. Galum Bothchanan, M.A., Marnoc
TRI bliadhna air ais rinn am Freasdal tre
ghairm coimhthionail dachaidh a thoirt
dhomh a tha dliith do'n Abhaimi. B'eolach
riamh mi air uisge ; air loin is lochan, air
uillt is sruthain, air muir traigh is muir Ian,
is air caiu'an a' chuain ri creig is air cladach
Ach cha robh eolas sam bith agam air sruth
cas aibhnp moire. Mar sin cha robh cairdeas
no daimh no dualas sam bith eadaraion
'nuair a thuit sinn mar so air a cheile. Bha
deireadh an fhogharaidh ud flinch, fliuch ;
bha an geamhradh ceothach, gruamach,
diibh laidh, agus bha bulge na h-aibhne is
nan speur a' lionadh a' ghlinne so. 'Nuair
a bhiodh burn trom ann 's a thuiteadh
tuil air na beannaibh bhiodh an abhainn 'na
leum is 'na beisd, a' goil 's ag onfhadh, 's
a' ruith sios seachad mar chreutair air bhoUe,
is dath odhar a' phuill air a gnuis. Mo
thruaighe air an glacadh an sruth ud greim.
Bha seorsa de eagal orm dol ro dhluth oirre,
ach 's ann a bha mo mhallachd buileach
oirre tre'n oidhche. Co a dh'fhaodadh
cadal fhaotainn 's a' bhuirich aice ri toll
a chluaise. Eadhon ri am reothaidh is
bodach na gealaich a' seoladh gu seimh 's
na h-ardaibh is gun ghruaim idir air aodann,
bhiodh toit gheal mar a thig a srupa coire
tea ail" cagailte a' comhdach leud na h-
aibhne.
Teachd an Earraich
Ach mar a thachras do na h-uile ni a tha
timeil is aimsireil theich na sgothan grugach,
thainig sineadh 's an latha agus thoisich
blathas crion lom an earraich a' deanamh
dusgaidh air feur agus air lus. Bha dath
iir ri aithneachadh an sluic 's am bruthaich.
Air feasgar balbh socair is gun dad eile
eisiomaUeach agam r'a dheanamh chuir mi
orm mo bhotanan glu is chaidh mi cuairt ri
oir nan uisgeachan. A dhuine, sin far na
thachair orm sealladh a thug tlachd do m'
chridhe. Bha an t-earrach air moch-eirigh
a dheanamh an so. Bha na bruthaichean
ud 'n an aori bhlar le sobhrach bhuidhe ;
bha brog na cuthaige 'n a blath 's na
cosaibh, is bha de lusan gorma so na bheir-
eadh bias an t-samhraidh air im na ba brice !
Riamh o'n latha ud tha daimh is eadhon gaol
agam ris an aite ud. Tha mi fhein is mo
choimhearsnach air cordadh dltith a dhean-
amh agus a nis is annamh latha nach 'eil
mo shiiil thuice uaireigin. Oir ged a theid
i 'n a ciiis-eagail 's ann an uair a theid a
brosnachadh ; 's maith is aithne dhith a
bhi caomh. laghach is faite gaire an sud 's
an so air a h-aodann. Fad an earraich 's
an t-samhraidh tha a bruaichean mar
bhruaichean abhainn Phisoin an Eden.
Far am bheil fasgadh is fliuchadh is blathas
AN ABHAINN
de cho fasail, siolmhor, torrach an talamh !
Tha fichead flur an so is aithne dhomh,'
is ceud air nach urrainn mi ainm no sloin-
neadh a thoirt. 'S an fhogharadh. tha
dearcan de gach seorsa r'am faotainn air
dris is preas. 'N a gharadh-fasgaidh mu'n
cnairt tha droigheann is caorunn is seileach,
ninnsean is leamhan. Aite tlachd-mhor da
rireamh far an eirich smuaintean caomhail,
cairdeil 'n ad chridhe is ceol na h-aibhne
daonnan maille riut. Aite nam beannachd !
's iomadh smuain air son seirbhis na Sabaid
a chuir e 'n am rathad. Nach 'eil a Ghuth
mar fhtiaim mhoran uisgeachan.
Na h-ealachan
'S iomadh beo a tha faotainn beathachaidh
tre m' Abhainn-sa, oir ged a tha i iomadh
fichead mile air fad tha mise a' gabhail mo
choir air mo chnid dhith. Tha ennlaith an
adhair a cheart cho lionmhor is cho eadar-
dhealaichte ri hisan a bruachan. De a
liughaid seorsa eoin a tha ri fhaicinn an so.
'N an am, thig iad 'n an sgaothan as gach
cearnaidh. An de fhein thug mi cairteal
na h-uarach a' coimhead seachd ealachan,
gun iad ach fichead slat nam is gun dad
a dh'fhios aca gu'n robh mi am fagus. Bu
bhoidheach an sealladh iad, te an deidh te,
geal mar chanach an t-sleibhe, " sgiamhach
mar bhean bainnse air a sgeadachadh fa
chomhair a fir." Cho aotram, guanach,
loinneil, 's a shnamhas iad ; sinidh iad an
amhaichean cho fada, direach ri bata ciobair ;
is liibaidh iad. i cho crom ri cromadh mo
sheanmhar 's i a' tomhas na plangaid. Tha
eoin mhara is eoin thire r'am faicinn gu
trie ; trileachan a' chladaich, guUbneach a'
ghuib fhada, fidhleir bord an locha, crann-
lach, is cearc-locha, is lachain bheaga is
mhora, is de gach seorsa. Am faca duine
riamh dad cho aighearach ri tunnag fhiadh-
aich is dusan no tri deug de h-al air a sail
Cho snasail 's a dh'fhalbhas iad, an sgiath-
alaich 's a' phlumadaich 's an dol a mach a
ni an tunnag 'nuair a chi i cunnart ; cho
aithghearr 's a theid na rudan beaga as an t-
sealladh. Is iongantach gliocas a' chreutair,
CO dhiu air son an t-al a dhion.
Is lionmhor a' bheatha a tha timchioll
na h-aibhne so. Tha facal an fhaidh Eseciel
fior mu'n linne so " Mairidh gach ni beo
far an tig an abhainn'"
Sdlas an iasgair
Ach ma tha beo os cionn an uisge, tha
beo is beatha cuideachd, gu h-iosal. Tha
iasg anns an abhainn — dubh-breac is easgann,
banag is bradan, agus am fear cuUbheartach
ud nach buineadh a sheann-sinnsire idir
do'n uisge is nach iasg fathasd — a' bhiasd-
dubh, dobhran nan earn. Ann an anmoch
an t-samhraidh 'nuair nach bi an eubha orm
taobh eile 's miann leam a bhi le slait aig
oir na h-aibhne. Leis an aineolas tha mi
call moran a bharrachd air na tha tighinn
a chum an tighe. Abraidh iad gur e sud
seanchas a h-uile iasgair. Ach chan 'eil
sin gu difir. Tha mo thlachd 's mo sholas
an so is chan 'eil a dh'eagal air an te a tha
eomhla rium 'nuair a bhios mi fada gun
tighinn ach gur ann air tuiteam do'n abhainn
a tha mi fhein. A leughadair, am bheil
dad idir a thainig 'n ad rathad n'as solasaiche
is n'as tlachdmhoire na slata chrom 'n a
do dhorn, driamlach teann, roth na cuibhle
a' dol mu'n cuatrt le sgread, is bradan dhusan
puhnd le d' dhubhan 'n a pheirceall !
Bha seann seoladair ann roimhe, is chuir
e gruaim air so a leughadh 's an Fhirian,
" Cha robh fairge ann n'as mo." Tuigidh
mise agus sibhse fhir-deasachaidh na duilleig
so, agus iadsan uile do'n aithne gaol na mara
car son a bha gruaim air.
Tha Dia 'n a meadhon
Ach an Abhainn ! cho trie 's a thachras
ise ort eadar da bhord an Leabhair, agus
cho saoibhir le biadh is deoch 's a tha i,
smaointich air an liughaid aite 's an Sgriob-
tur anns am beil an abhainn air a h-
ainmeachadh. 'S maith an cur seachad
dhuit e air feasgar Sabaid, agus bithidh
do shith mar abhainn. Na dean dearmad
air na dha so co dhiu. " Agus dh'fheuch
e dhomh abhainn fhior-ghlan de uisge
na beatha, a' teachd a mach a righ-chaithir
Dhe, agus an Uain. Agus air gach taobh
de'n abhainn, bha craobh na beatha, agus
bha duiUeach na craoibhe chum leigheas
nan cinneach." So agad am fear eUe — ■
'Ta abhainn ann, le sruthaibh seimh
ni caithir Dhe ro-ait
Fior aite naomh an ti as aird ;
am beil sior-chomhnuidh aig'.
Tha Dia 'n a meadhon innte stigh ;
mar sin cha ghluaisear i ;
Oir cuideachadh is comhnadh leath'
's e Dia gu moch a ni.'
Aireamh 6
1948
Fialaidheachd agus farsuingeachd
Tha an spiorad agus a' bhean-nuadh phdsda ag radh, Thig. Agus abradh
an U a chluinneas, Thig. Agus an neach air am bheil tart, thigeadh e.
Agus ge b'e leis an aill, gabhadh e uisge na beatha gu saor. — Taisbeanadh xxii. 17.
SIN da fhacal nach. bu choir dhuinn a
dhichuimhneachadh an uair a bhios sinn a'
smuaineachadh air Dia, fialaidheachd agus
farsuingeachd a mhaitheis agus a ghrais.
Chan 'eil cumhannachd no spiocaireachd
ann an Dia, ach uaisle gun cheann gun
chrioch. Tha farsuingeachd a throcair mar
fharsuingeachd a' chuain.
Bha facal aig daoine coire anns a' Ghaidh-
ealtachd an uair a bhiodh an t-aoigh no an
coigreach a' fagail beannachd aca aig an
dorus, " B'fhearr leinn thu bhi a' tighian na
bhi a' falbh." Tha am facal " tighinn " na's
blaithe na " falbh," agus a chionn gu bheil,
dh'fhaodadh tu bhi cinnteach gu'n tachair
e ort na's trice anns a' BhiobuU. Anns a'
BhiobuU Bheurla tha na facail " thig," no
" a' tighinn " no " thainig " air an uisneach-
adh suas ri ceithir mile uak. Facal blath
agus caipdeil air bilean neach air bith, ach
na's blaithe air bilean an t-Slanuigheir an
uair a thubhairt e, " Thigibh a m'ionnsuidh-
sa, sibhse uile a tha ri saothair, agus fo
throm uallaich, agus bheir mise suaimhneas
dhuibh.
Cuireadh an t-soisgeil
Thoisich cuireadh agus geaUaidhean an
t-soisgeU fada fada roimh latha Chriosd ged
is ann ann an Criosd a tha iad air an coimh-
lionadh agus air an daingneachadh. Tha
Criosd anns an t-Seann Tiomnadh cho cinn-
teach 's a tha e anns an Tiomnadh Nuadh,
oir is e Criosd Facal Dhe a bha ann o shior-
ruidheachd, air a labhairt ris na h-aithrichean
leis na Faidhean agus daoine naomh eile,
agus air a labhairt na bu shoUleire anns na
laithean deiceamiach so anns an fhoiUseach-
adh a bha air a dheanamh air Dia ann an
Criosd, foillseachadh air nadur agus ruintean
Dhe a tha toirt dearbhachd do pheacaich
nach d'fhag Dia iad gun chobhair no gun
dochas ach gu'n do rinn e air an son gniomh
is obair nach b' urrainn dhaibh a dheanamh
air an son fhein,
Gred bha na h-Iudhaich gu nadurra 'n an
daoine eumhann, agus a bu mhaith leo gach
sluagh is crnneach eile a bhi air an diinadh
• a mach o na sochairean agus na geaUaidhean
a thug Dia dhaibh fein, tha guthan anns an
t-Seann Tiomnadh o thiis a' cronachadh na
cumhannachd sin agus a' deanamh beatha
nan uUe do chomh-fhlaitheachd Dhe. Mar
gu'm biodh abhainn mhor air a' cumail 'n a
leabaidh le bruachan arda gus an d'eirich an
tuil, agus an do bhris i na bruachan, agus
an do bhruchd an t-uisge thairis air na h-
achaidhean air gach taobh, mar sin tha gras
Dhe air fhoillseachadh anns a' BhiobuU, an
toiseach mar ghairm do aon sluagh taghta
ach fuaim an t-soisgeil a' fas na bu laidire
agus na bu shoilleire mar bu dluithe a bha
Criosd a' teachd, gus mu dheireadh nach 'eil
rud air bith a' seasamh eadar Dia agus peac-
aich ach a mhain am michreideamh fhein agus
an droch thoU fhein.
Ma tha duine air bith anns an t-saoghal
cho aingidh agus cho mallaichte 's gu'm
faodadh tu a radh uime gur e duine as miosa
air thalamh, tha an duine sin priseil do
Dhia agus air a ghabhail a steach ann an
cuireadh an t-soisgeil,
Tha an Spiorad Naomh a' stri ris
Tha facal Dhe 'g a ghairm
Tha an eaglais 'g a tharruing le meadhonan-
grais
-Tha an tart a tha 'n a anam fMin 'g a
tharruing
Ge b'e neach leis an aill, gabhadh e tiodhlac
Dhe.
Nach 'eil sin farsuing agus fialaidh gu
leoir ! Tha an tiodhlac saor, gun airgiod
agus luach. 0, dhuine tha thu gun lethsgeul
agad.
Cha robh ann an Eoin ach iasgair, ach
rirm companas Chriosd caraid do Dhia dheth
agus f aidh, agus chan e mhain f aidh ach bard,
air chor agus gu'm b'aithne dha bruidhinn
mu nithean spioradaU ann an cainnt uasal
agus le samhlaidhean maiseach. Uisge na
beatha ! Ciod an tiodhlac a b'fhearr do
neach a bha a' basaohadh le tart na deoch
uisge
Na'm b'aithne dhuit tiodhlac
FIALAIDHEACHD AGUS FARSUINGEACHD
Dhe, dji'iarradh tu air-san agus bheireadh e
uisge bed dhuit," agus is e coraharradh an
uisge bheo gu'n riaraich agus gu'n uraich e
an neach a dh'olas e, agus nach bi tart gu
bfath aif .
Tha a dheoch f hein aig Satan 'g a thairgsinn
do dhaoine, ach ma dh'olas iad i fagaidh i
droch bhlas 'n am beiil. Tha fichead rud
leis am bi daoine a' feuchainn ri tart an
anma a shasuchadh ach gus am faigh iad an
t-uisge beo so o Dhia bidh iad coltach ris
an fhear mu'm bheil Isaiah ag radh, " duine
tartmhor a chunnaic aisling, agus feuch,
bha e ag 61, ach air diisgadh dha, bha e
fann agus anam a' miannachadh."
Toil an duine
Ach ged tha soisgeul Chriosd agus gairm
Dhe farsuing tha aon ni as urrainn bacadh
a chur orra, toil an duine. Tha an saor
thoU fhein a' cur dhaoine trie gu leoir a dh'
ifreann ach ann an sealladh a' Chruitheir is
fhearr gu'n rachadh moran a dhith na gu'n
cailleadh mac an duine saorsa a thoile. Mar
sin thug e dha cumhachd leis am faod e
a ruintean grasmhor fhein a chur an suar-
achas agus cuireadh an t-soisgeil a dhiiiltadh.
Thainig Criosd do'n t-saoghal a bheannachadh
a bhraithrean ach ghuidh cuid dhiubh air,
" imeachd a mach as an criochan." " Chan
aill leibh teachd a'm ionnsuidh-sa chum
gu'm faigheadh sibh beatha."
Ciod e creideamh ? Ciod a tha sinn a'
ciallachadh le bhi a' toirt geill do chuireadh
an t-soisgeil ? Tha so, Dia a ghabhail aig
fhacal. Tha cuimhne agad gu bheil Pol ag
radh gu robh e air a mheas do Abraham mar
fhireantachd gu'n do chreid e Dia. Sin a'
cheud cheum, facal Dhe a chreidsinn, oir
gun am facal sin chan 'eil soisgeul ann ;
no an t-eolas as lugha againn air Dia, air a
nadur, no air a thoU, no air a riiintean.
Tha a' chuid mhor de'n bhochdainn agus
de'n anfhannachd a tha anns an eaglais an
diugh ag eirigh o'n aobhar so, nach 'eil
daoine a' creidsinn 'n an cridheachan gur e
guth agus facal Dhe a tha sinn a' cluinntinn
anns a' Bhiobull. Co eUe ach Dia a b'urrainn
cuiridhean agus geallaidhean an t-soisgeil
a dheanamh cho fialaidh agus cho farsuing
agus cho saor ? Is righ Dia, uasal 'n a uile
ghniomharan agus rioghail 'n a uile shligh-
ean ; an uair a mhaitheas e tha e a' maith-
eadh gu paUt ; an uair a bheir e tiodhlac
grais dhuit bheir e dhuit e gu saor ; an uair
a bheannaicheas e beannaichidh e gu saoibhir,
a' lionadJi do chupain gus an cuir e thairis.
Tha iomadh bliadhna eadar an da facal so
ann an tim, facal Isaiah, " Thigibh a nis,"
deir an Tighearna, " ged robh 'ur peacaidh-
ean mar an sgarlaid bidh iad geal mar an
sneachd," agus facal Eoin anns a' chaibideal
mu dheireadh de'n Bhiobull, " Ge b'e neach
leis an aill gabhadh e uisge na beatha gu
saor," ach is e an aon ghuth a tha annta,
guth an Ti a tha a' labhairt ruinn an diugh
fhathast, agus ag radh, " Dearbhaibh mi
nis," tha Tighearna nan sluagh ag radh,
" mur fosgail mi dhuibh uinneagan nan
nearmh a dhortadh a mach beannachd oirbh,
gus nach bi aite ann 'ga chumaU ! "
Cd is Dia ann cosmhuil riutsa, a mhaitheas
aingidheachd agus a ghabhas seachad air
easaontas iarmaid do shluaigh, a chionn gur
toigh leat trdcair ? A' bheil thu 'g a chreidsinn
sin?
As " Cbmhradh Ltitair aig a' bh6rd "
Leis an Urramach Calum Mac Gilleathain, M.A., Conan
AN uair a sgriobh sibh mu Mhaois agus an
larach a rinn e an eachdraidh a' chinneadh-
daonna thug sibh Lutar a steach orm !
Chan 'eil teagamh nach do rinn Liitar, mar
fhear, cumadh ur a chur air an t-saoghal
Eorpach, gu h-araid air an t-saoghal thuath-
Eorpach agus air an t-saoghal iar-Eorpach.
An uair a bhios daoine, an diugh, a' tighinn
air ' an t-Sibhealtachd larach ' tha iad a'
tighinn air ni a bha air tus Greugach is
Romanach agus a thainig fo bhratach na
Criosdalachd, ach ni, mar an ceudna a thainig
fo chaochladh cumaidh ri linn ath-leasachadh
araid a thainig air dara leth na h-E6rpa aig
aimsir Ltitair. Gun teagamh, cha b'e Lutar
'na aonar a bu mhathair-aobhair air sin.
B'fhada bhuaidhe e ! Ach aig am araid
thainig esan gu bhith 'na fhear de na daoine
comasach a ghabh ceannas an leasachaidh
air fhein. B'ann anns a' GhearmaUt bu
mhotha a bhuaidh. Gun tighinn air buaidh
eile, is e Liitar a rinn an canan Gearmailteach
a chur air aon rian sgoUe is ealdhatn mar
chainnt choitchionn, thorrach, shiiibhlach,
sgriobhte. Cha ruig mi leas laighe a thoirt,
an so, air a bhuaidh an ciiisean eaglais is
crabhaidh, tha roinn de sin cuide ri ar daoine
mar dileab ar breith is ar n-arach.
Tha mi an diiU ma bha an creud a bhith
a' creidsinn an cinnt aon duine beo riamh
AS "COMHRADH LUTAIR AIG A' BHORD."
'nar measg-ne — agus tha fhios gun robh
sinne sinn fhein aig amannan a' toirt aite
mor do dhaoine araid — tha fhios nach 'eil
moran de sin air fhagail an diugh 'nar
creideamh. Is e an ni as an cinntiche sinn
gu bheil e buailteach do'n duine, air fheabhas,
a bhith deanamh mearachd agus nach 'eil
iomlanachd ann, mar a chuid 's a chuibh-
rionn, san daonachd.
Agus is docha learn gun dean na bliadh-
naichean, agus nuoneolas, gu minic, soilleir-
eachd a chur air sin. Tha fhios maith agam
nach robh a luchd comhaimsir a' cur iomlan-
achd no cion mearachd as leth Liitair, ce
b'e air bith de a rinn cuid air dha dhol as
an t-seaUadh. Ma bha luchd an Ath-
leasachaidh cho saor agus gun cuireadh iad
lochd is coire as leth a' Phap cha shoradh iad
an dearbh ni a dheanamh air a cheile ! Agus,
rud eile dheth, faodaidh duine bhith gle
chinnteach an aon aite, le aon ni, agus
faodaidh e bhith gle mhi- chinnteach an aite,
an comh-cheangal eile. Faodaidh Liitar,
mar sin, a bhith soilleir agus cuimseach
agus ceart a' roinn cuibhrionn de na sgriob-
turan, agus faodaidh e bhith mearachdach
gu leoir 'na bheachdan air cuisean eUe. Ged
is e na h-aon sgriobturan a bha aca, cha
b'e idir an aon bhrigh a thug luchd leanmh-
ainn Lutair agus Chalbhainn asda an car
coir is dleasdanais nan iochdaran fo righ,
no fo iighdaras catharra ; agus chaidh iad
le cheile caran maith air leth o'n t-seorsa
beachd a bha aig daoine san Roimh air sin !
Is e sin, gun teagamh, is mathair-aobhair,
a ris, air tomhais de'n eadar-dhealachadh
a tha, agus a bha, abair, eadar Spainneach
is Gearmailteach is Albannach. Nach can-
adh an Spainneach, gu minic, de is toigh
leis " an Eaglais "1 de facal a' Phap ?
Nach canadh an Gearmailteach de is toigh
leis " an Uachdaran." an t-Iompaire no
am Fiirair ? Agus nach canadh an t-
Albannach — de nach canadh e ! " Is e an
duine an duine."
Chan 'eil duine gun comh-cheangal cruaidh
aige ri a linn agus ri aois fhein. Tha gach
duine, mar sin, 'na oighre air fiosrachadh
agus solus a latha, air cho cearbach agus
gum \)i am fiosrachadh agus air cho dorcha
agus gum bi an latha. Agus an uair a
ruigeas sinn air nithean a thuirt Liitar mu
chtiisean agus mu chiim nach buineadh do
na sgriobturan is ann is luaith thuigeas sinn
a liuthad caochladh a thainig eadhoia air
taobh an iar na h-E6rpa o chaochail esan
an Eisleben an 1645. Cluinneamaid e, ma ta,
a' labhairt air na deamhnan :
" Tha na deamhnan paUt anns na coUltean,
an uisgeachan, am fasaichean, an ionadan
dorcha, glumagach agus iad air bhiod gu
bhith mUleadh dhaoine agus gu bhith 'gan
cur cli ; tha cuid aca, mar an ceudna, anns
na neoil thiugha, dhorcha a' deanamh
clachan-mealain is teine-adhair agus torrain
agus iad a' puinnsionachadh an adhair agus
an fheoir agus na talmhainn." Obh ! Obh !
Ceol-gaire.
Tha fhios gu maith againn gun robh an
saoghal Eorpach Ian de'n dearbh bheachd
aon uair, agus ro an-barrach Ian deth mu'n
tainig an soisgeul. Ach nach neonach leibh
gun robh a' Ghearmailt, is Liitar, Ian deth
o chinn ceithir ceud bliadhna air ais ? Chan
ann bhuaidhe a chaidh eolas o'n uair sin!
Ban-bhuidseach Endor
Am bu mhiann leibh beachd Lutair air
na chunjiaic Sal an righ, an uair a bha e
cuide ri ban-bhuidseach Endoir a leughadh ?
Chuir cuideigin a' cheist so air, An e Samuel,
an ceart da riribh, a chunnaic Sal ? " Chan
e," arsa Lutar, " ach taibhse, droch spiorad,
'na chruth. Is e an dearbhadh air gun do
dh'aithne Dia trid lagh Mhaois gun an duine
bhith ceasnachadh nam marbh ; mar sin,
is eiginn gur e deamhain a nochd e fhein an
riochd an duine le Dia. (Cha robh a chuimhne
air Sliabh a' ehruth-atharrachaidh.)
Air a'mhodh cheudna, rinn Aba Spanheim,
buidseach, na h-iompairean uile chaidh
roimhe a nochdadh do'n lompaire Macsi-
mihan agus gaisgich mhora nan linntean
eile, a chaidh seachad air a bhialaibh dha
gach aon an trusgan a chomh-aimsir fein.
Nam measg bha Alasdair Uaibhreach agus
luilius Ceusar .... ach cha robh anns na
taibhsean sin ach obair an deamhain."
Is iomadh rud a ghabhadh a sgriobhadh
mu'n chuid sin, a nis ! Bha Lutar a' creid-
sinn gun do sparr buidseach araid cabar-
feidh air ceann Fhreudruig athair Mhacsi-
milian (rud a bha, cheart da riribh, a' fas
as a' cheann aige ? !)
" Tha mi," arsa Lutar, " air mo dhoigh
an uair a bhios aon deamhan a' sgrios
deamhain eUe." Bha e de'n bheachd gun
robh cuid aca " na bu treise na cheile."
" B'aithne dhomh," arsa Liitar, " fear am
Magdelburg a chuir an ruaig air an t-Satan
le smugaid a thilgeil air." Ma ta, tha gu
leoir san linn so a chanas riut nach 'eU,
agus nach robh, taibhse ann. Cha choir
do dhuine a bhith cinnteach a ni nach do
rinneadh cinnteach dha. Tha cuid ann a
chumas a chaochladh a mach. Agus chan
e idir an dearbh bheachd a bha aig Liitar
air taibhsean a tha aca san orra.
Bu mhaith leam an rud a thuirt Lutar
mu cheol a chur sios :
AS " COMHRADH LUTAIR AIG A' BHORD.
Mu chedl
" Bha gr^dh, riamh agam air ceol ; tha
gach fear a tha ealdhanda air so de n^dur
maith agus e deas air son gach ni. Feumaidh
sinn ceol a theagaisg anns na sgoUean ;
mur biodh ceol aig maighstir-sgoile cha
bhiodh raeas agam air ; cha rohotha na sin
a bheirinn ord do dhaoine oga, mar luchd-
searmonachaidh mur biodh iad air an
deagh chleachdadh ri ceol." Uel! Uel!
is leoir dhomhsa so a radh, Ma chaidh
eaglais an Ath-leasachaidh an aghaidh LUtair
an chis air bith, air Gaidhealtachd Albann,
gun deachaidh i 'na aghaidh an car a' chiuil.
Chan fhaigheadh Lutar, 'nar latha-ne, cead
a bhial fhosgladh an cuid de na h-eaglaisean
againn a tha oho mor as ! Nam f aiceadh
iad e, aon uair, agus an fhidheal bheag aige,
CO aca a chreideadh gun robh gr^s riamh
aig an duine bhochd ? Is e cion eolais
air ceol aineolas cho trom agus a tha air an
eaglais air Gaidhealtachd na tire so, agus
chan 'eil e 'na aonar oirre. Chan arm air
Martainn Lutar a tha a' choire. Agus
biodh a bheachd aig an fhear a thogras.
daoine bhith an toir air deamhnan far an
togair iad. Chan ann am measg nan uiseag
a bhios suil agam fhein an lorg. Fhuair
Aonghas nam Beann ceol an torman an uUlt
a' moladh an Tighearna. Chuir cuid
againne as do ar ceol fein gu leithid de ire
agus gur gann gur h-aithne dhuinn raim de
na saUm a sheinn gun mhearachdan. Am
measg dhaoine a bha, a reir n&,duir, comas,ach
air ceol a thogail is ceol a sheinn chuireadh
glas-ghuib air " luchd seinn nan oran."
Tha daoine air a' Ghaidheaitachd air an
dalladh cho mor agus gun tugadh a chreidshm
orra gur rud peacach a tha an " EUean an
Fhraoich," eadar fonn is facal! Chan 'eil
dad aca, gun ta, an aghaidh " God save the
King," na "Ye Mariners of England." Is
e an ceol GMdhealach a' chreach! Tha
an ceol Gaidhealach cho maith ri ceol!
Chaidh fuinn a theagaisg do dhaoine o
chionn ceud bliadhna, meall maith aca.
Cha do rinneadh moran teagaisg, eadhoin
air an t-seorsa sin fhein, on uair sin ; agus
tha na fuinn sin, a nis, aig daoine mar a
thuirt Niall Moireasdan mar " spainn mheir-
geach a bha aig an seanair." " Teirigidh
Cruachan Beann gun rud a chur na cheann."
Is i an smeorach is fhe^rr leis an oigridh na
an rocais, agus tha na h-aobhair aca. Is
ann le Lutar a rachainn fhein, ceum fada,
agus mo chill ris an t-seorsa a chaidh 'na
aghaidh san ni so. Di-meas is dearmad
air ceol!
Ach cabar-feidh, mar thoradh buid-
seachd, a' f^s a ceann an lompaire Freu-
druig ! Chan 'eil mi creidsinn facal dheth.
Anns a' Chathair
ANNS na l^ithean so tha barrachd dhaoine
a' diirachdainn sith a bhi air thalamh agus
reite eadar rioghachdan na bba riamh ann ach
air a shon sin tha barracJid eas-aonachd
agus aimhreit agus maoidheadh cogaidh
anns an t-saogbal an diugh na bha ann riamh.
Ciod is ciall da ? Tha e duilich a radh ; tha
ctiisean air an amladh mu cheUe anns na
laithean so air a leithid de dhoigh 's gu bheil
e duilich do dhuine tachartasan an la a
thuigsinn mur bheil eolas aige nach urrainn
a bhi aig aon duine, agus mur h-aithne dha
ciod a tha daoine ag radh agus a' smuaineach-
adh ann am Moscow, am Paris, an New York,
am Prague, cho maith 's is aithne dha ciod a
tha paipearan-naidheachd Lunnainn agus
muinntir Dhun-eideann agus Mghr Bevin
agus Mghr Churchill ag radb. Tha seorsa a
dh'aonachd anns an t-saoghal an diugh, ach
's e aonachd mhealltach a tha ann, aonachd
nach 'eU a' ciallachadh dad ach gu bheil an
t-astar eadar rioghachdan air a lughdachadh
le Radio agus bataichean-adhair agus inn-
ealan eile, agus gu'n cluinn iad naidheachdan
agus goileab each a cheile na's luaithe na
chluinneadh iad e aon uair. Ach tha an
saoghal cho mor, agus an aonachd as fhiach
aonachd a radh rithe cho beag, agus daoine
anns a h-uUe rioghachd cho cinnteach asda
fhein agus cho danarra, 's nach 'eil ann ach
diomhanas a bhi'n duU gu'n gabh iad ri
reachdan a cnuirear orra le Ughdarras
Coitchionn air bith. Is maith ma ni iad sin-^
ann an coig ceud bhadhna eile, ach theagamh
roimh sin gu'm bi eachdraidh an t-saoghail
a' ruith ann an claisean ura, agus doigh-
beatha a' chinneadh-daonna air atharrachadh
air mhodh nach urrainn dhuinne a thuigsinn
no a roimh-fhaicinn.
Tha mi 'g a sgriobhadh so air Di-haoine na
Ceusa, la cho grianach 's a thainig am
bhadhna. Fad a' Mhairt bha aimsir mhaith
againn anns an t-saoghal nadurra, ach an
aimsir a bu mhiosa air a bheil cuimhne agam
ann an doigh eile. A h-uile maduinn bha
eagal orm am paipear-naidheachd fhosgladh,
gun fhios nach robh cogadh ceum na bu
dluithe na bha e an de. Gu h-onorach cha
robh mi a' creidstnn 'n am chridhe fhein gu
robh cunnart cogaidh ami, oir cha bu leir
ANNS A' CHA,THAIR
dhomh aobhar gu'm bitheadh, ach bha
caiimt nan Ceannardan agus nan Riaghlair-
ean a' cur eagail orm, cainnt cho coltach ri
cainnt nan ceard 's naeh 'eil fhios agam
c'aite an d'ionnsaich iad i mur ann o na
. ce^ird fhein. Sin an t-atharrachadh as
motha agus as miosa a thainig air riaghladh
nan rioghachdan ri m' chuimhne, am miomh-
odh agus an teas agus a' bhuirbe leis am
bruidhinn luchd-riaghladh. ri cheile am
fianuis an t-saoghail, a' cur bhreugan as leth
each a cheile agus a' glaodhach air na cnuic
gu bheil America no Breatunn no Ruisia
ag iarraidh cogaidh. Cia dhiubh a bha an
seann luchd-riaghlaidh (anns na rioghachdan
uile) na b'fhearr no na bu ghhce na'n fheadh-
ainn oga bha iad na by mhme agus na bu
mhodhaile agus na b'uaisle 'n an cainnt. Is
maith an rud modh agus ciiiine an uair a
tha thu a' danamh gnothuich ri duine eile.
Comhairle clag Scain
Ach is e a bha 'n am bheachd a r^dh air
an duilleig so nach 'eil dochas air bith agam
gu'm bi an saoghal na's sitheile na tha e gus
an toisich daoine agus rioghachdan air an
aire a thoirt air an gnothuch fMin, gun bhi
a' cur an corragan ann an gnothuch dhaoine
eile no rioghachdan eile. Ach sin an dearbh
rud nach dean iad, oir is e creud agus paidir
na gineil so nach 'eil saorsa no tearuinteachd
ri fhaotainn ach arm an Collective Security,
co-bheinn a tha na 's naoimhe agus na's
criosdaile an stiilean mhoran dhaoine na'n
Eaglais Choitchionn. Bha e furasda do'n
dochas so, gu bheil tearuinteachd ri fhao-
tainn ann an co-bheirm ri each a cheile, greim
laidir a ghabhail air inntirmean dhaoine a
chionn gu bheil an teagasg cho fasanta anns
an eaglais an diugh gur e an doigh as cinntiche
air t'anam fhein a thearnadh daoine eUe a
chiobaireachd. Mar sin tha cleoca na
diadhaidheachd air a sgaoileadh thairis air
Collective Security, ged is e an fhior fhreumh
as am bheil e a' fas, eagal, an t-eagal sin anns
a bheil pian a choinn gu bheil droch amharus
aig aon choimhearsnach air coimhearsnach
eile.
An uair a tha rioghachdan a' dol ann an
co-bheinn an aghaidh a cheile, tha gach aon
dhiubh a' call saorsa an coguis ann an
tomhas mor, agus faodaidh iad a bhi air an
tarruiug a steach do chogadh gun aobhar air
bith ach gu bheil an onoir a' toirt orra am
facal a sheasamh. 'S e na co-bheinnean no
jia h.- Alliances a bha anns an Roinn-Eorpa
an 1914 agus an 1939 a b'aobhar do'n da
chogadh sgriosaU mu dheireadh, air chor
agus nach e dion no te^ruiateachd a tha annta
ach cunnart. Cha bhiodh cunnart cogaidh
na bu mhotha na tha e na'n robh a h-uUe
innleachd is acfhuinn a thatar a' cur suas
an ainm Collective Security air an sguabadh
as, agus gach riogHachd, mor agus beag,
air a f^gail gu bhi a' seasamh air a casan
fhein. Tha de cho-bheinnean agus de
chomhdhailean aig na rioghachdan an diugh,
uiread bruidhne agus deasbud a' dol air
aghadh ann an Conferences agus Committees
's nach 'eil de litrichean anns an aibideal na
bheir ainm dhaibh, ach ciod a thainig asda
ach droch nadur agus droch cainnt agus
tuasaid agus inisgean 'g an tUgeadh air
each a cheile.
Is e an fhirinn gu bheil sinn uile ann an
tuilleadh 's a choir de chabhaig a chur an
t-saoghail ceart, agus gu bheU dull aig na
daoine dochasach a bhios sinn a' cur do na
Conferences A.B.C. no U.Y.Z. gu'n teid
aca fhein air a dheanamh ann am beagan
bhliadhnachan agus air bheagan cosduis.
Och, och ; ann an sealladh Dhe chan 'eU
mUe bhadhna ach mar fhaire anns an
oidhche ; tha mac an duine cheana a' stri
agus a' tapaid air son a shaorsa agus a
thearuinteachd, le fhallus agus le fhuU,
coig mile fichead bliadhna no na's fhaide,
agus theagamh gu'm bi e leth-cheud muillean
bliadhna eUe air an talamh, a' saothrachadh
agus a' stri air son aonachd agus braithrea-
chas agus tearuinteachd agus sith air thalamh .
Chan 'eU cabhag air Dia ; is leir dha crioch
gach ni o thoiseach, agus a reir choslais,
is e a thoil gur ann ri iiine agus le cosdus,
fallus is fuil is fulangas, a shealbhaicheas
daoine saorsa agus tearuinteachd.
Tha nithean sonraichte a bu choir a bhi
air a radh gu trie ann an eisdeachd a' phobuill,
agus is e so aon dhiubh, nach 'eil e comasach
do shluagh geal sluagh geal eile a riaghladh an
diugh ach le'n aonta agus le an gean-maith.
Faodaidh iad feuchainn ris ach cha teid aca
air. Ged bha Breatunn na bu chearta agus
na bu chaomhala mar uachdaran na na
Fir-mhora, Hitler agus Mussolini agus Stalin,
b'fheudar dhi air a' cheann mu dheireadh
riaghladh Eirimi. a thoirt do na h-Eirionnaich
fhein agus Eirinn fhagail. Tha i a nis a'
fagail nan Innsean an Ear agus Burmah,
chan ann a chionn nach 'eil neart 'n a
gairdean a chumadh smachd orra, ach a
chionn gur e aon de na nithean a tha i a'
teagasg do'n t-saoghal o chionn fhada,
iighdarras agus riaghladh a liubhairt thairis
do'n iochdaran, cho luath 's a tha e deas air a
shon, agus a chionn gu robh muinntir Bhrea-
tuinn fhein a' fas sgith de ghearan nan
Emonnach agus nan Innseanach. Bu choir
gu'm fosgaileadh sin stiilean dhaoine air
ANNS A' CHATHAIR
feadh an t-saoghail uile agus gu'm foghluim-
eadh iad, gliocas uaith, ach tha an suilean
air U.N.O. agus air Lake Success, ainm as
fhearr agus aite as fhearr na dad a thainig
asda fhathast.
Cha robh e duilich do Hitler Czecho-
slovakia a chiosnachadh agus a chur fo
uachdranachd na Gearmailte, ach ciod a
bhuannachd a bhiodh ann do'n Ghearmailt
air a' cheann mu dheireadh ? Gun teagamh
bhiodh uabhar an t-sluaigh ann an Czecho-
slovakia air isleachadh agus tamailt orra gu'n
do chaill iad an uachdranachd agus an
saorsa am fianuis an t-saoghail, ach cha
bhiodh iad na bu mhiosa na bha iad ann an
doighean eile oir riaghladh a' Ghearmailt an
diithaich oho maith ris na Czechs fhein, no
maith dh'fhaoite na b'fhearr. Na'm biodh
na Czechs toileach air an tamailt a dh'fhuiling
iad a dhichuimhneachadh an ceann iiine agus
measgadh ris na Gearmailtich mar gu'm b'e
an aon naisinn agus an aon sluagh a bha
annta chan e cron ach maith a bhiodh anns
an rud a thachair, oir bhiodh aon rioghachd
na bu lugha anns an t-saoghal, a' tagar
ard-uachdranachd, agus mar sin aonachd a'
chinne daonna ceathramh-an-6irlich na bu
dliiithe. Agus mur dichuimhnicheadh na
Czechs an naisinneachd, agus na 'n leanadh
iad orra, gineal as deidh gineil, a' tagar an
saorsa agus an uachdranachd, 'n an sluagh
canranach agus neo-thoilichte agus dealaichte
o'n t-sluagh a thug am braighdeanas iad,
ciod a thachradh air a' cheann mu dheireadh
ach gu'm bu bhuidhe leis a' Ghearmailt
leigeil leo dol air thigheadas dhaibh fhein,
chan ann air ghaol nan Czechs ach air ghaol
sith dhi fhein agus sgolb a thoirt as a feoil
fhein, no a chionn gu'n d'ionnsaich i an
leasan a dh'ionnsaich Breatunn cheana,
nach urrainn aon sluagh sluagh eile a riagh-
ladh ach le aonta an toile. Faodaidh gu'n
teid aca air a dheanamh coig, no fichead,
no leth-cheud, no ceud bliadhna, ach thig e
gu crich uaireigin.
Chan 'eil teagamh nach 'eil Ruisia an
diiil gu'm bi e 'n a neart dhi Poland agus na
rioghachdan beaga eile air taobh shear na
h-Eorpa fhaotainn fo a spogan, ach fanadh i
ri dheireadh. Ma tha baigh aca rithe agus
meas air a modh-riaghlaidh is maith mar tha
a' tachairt, ach ma's ann an aghaidh an
toile a tha i 'g an cumail sios, chan e neart
ach laigse a bhios annta dhi, neasgaidean a
phuinnsicheas a feoil fhein.
Rioghachd air bith a tha a' seasamh gu
laidir air a h- ard-uachdranachd ach nach
urrainn i fhein a dhion chan 'eil coir aice
diaU a bhi aice gu'n dion rioghachdan eile i.
Ma dh'fheuchas iad ri dheanamh, biodh i
cinnteach nach ann air a sgath-se a tha iad
'g a dheanamh ach air son aobhair air
choreigin dhaibh fhein. Mur bheil a saorsa
a' cosd dad do rioghachd chan fhiach i
saorsa a radh rithe ; chan 'eil anns an t-
saorsa a tha air a cumail do rioghachd
le saothair agus fallus agus ciobaireachd
rioghachdan eile ach teine-sionnchain, saorsa
mhealltach anns nach 'eil buannachd do'n
t-saoghal uile, no do 'n chinne-daonna uile
ged a dh'fhaodas i sineadh beag laithean a
thoirt do staidean gun aigne gun sgoinn.
Chan 'eil frith-rathad gu saorsa no sith
Cuimhnich, a leughadair, nach 'eil mi am
beachd gu bheil doigh no innleachd agam
air na nithean a tha troimh-cheile anns an
t-saoghal an diugh a reiteachadh. Chan
'eil, chan 'eil ; ach coltach ri aireamh mhor
dhaoine eile tha mi a' call mo dhochais ann
an eifeachd nan Alliances agus nan Confer-
ences leis an robh sinn an dtiil gu'm biodh
sith agus tearuinteachd air an steidheachadh
air thalamh. Tha amharus agam nach e
mhain gu bheil iad gun toradh siochail no
buan, ach gur iad fhein trian mhaith de'n
aobhar a tha deanamh buaireis anns an
t-saoghal. Ceithir no coig de dhaoine aig
nach 'eil an aon chainnt, no an aon chreid-
eamh, no na h-aon bheachdan mu shaorsa
no mu riaghladh ; fichead no deich ar
fhichead rioghachd a' suidhe mar chuirt air
each a cheile, an diugh mar shiorram, an de
mar fhear-tagraidh, am maireach mar
fhianuis, agus uiread rdinnean agus cuilbh-
eartachd 'n am measg 's a tha de dhathan
ann am bogha-frois — ciod as urrainn tighinn
as a' phoit sin ach toit agus Tophet.
Mar sin tha mi a' cur sios air an duilleig
so rud no dha a bhios air uairean a' dol
troimh m'inntinn mu chiirsa an t-saoghail.
(1) Nach e mhain nach 'eil co-bheinnean
eadar rioghachdan 'g ar saoradh o chogadh
ach gur iad as aobhar ann an tomhas mor
do na cogaidhean mosach. Ach ged tha mi
cinnteach gur e droch fhasan a tha annta,
fasan gorach agus cunnartach, chan 'eil
fhios agam ciamar a ghabhadh e cur as.
(2) Cha bhiodh e 'n a oilbheum air bith do
m'choguis tulgadh cogaidh fhaicinn eadar
da rioghachd na'n seasadi each a mach
gun dol 's an eadraginn agus na'n leigeadh
iad leo fhein tapaid gus am bu bhuidhe le
aon dhiubh stad. Bhiodh cogadh eadar
dithis goirid agus glan ; is e na cogaidhean
mora a tha air fas briiideil is mosach. Bhiodh
naire air aon rioghachd rud leibideach a
dheanamh nach cuireadh naire air bith air
sia no seachd de rioghachdan ann an co-
bheinn. Na'n robh Breatunn leatha fhein
ANNA A' CHATHAIR
chan 'eil mi a' creidsinn gu'n gabhadh i
oirre fhein am bomb ud a thilgeadh air
Hiroshima, ach bha i ann an co-bheinn agus
rinn i e, a.ch tha a cionta cho mor 's ged
b'ann air a comhairle fhein a mhain a rinn
i e. Am peacadh a ni paidhir comhla
p^idhidh iad air a shon fa leth. Na h-earb
a coguis duine air bith a tha ann an co-
bheinn.
(3) Tha e mar fhiachaibh air a h-uile
rioghachd agus a h-uile sluagh a tha a'
seasamh air an coirichean agus an ard
uachdranachd iad fhein a bheathachadh
agus iad fhein a dhion, agus mur teid aca
air sin a dheanamh, biodh a chall agus a
bhuil orra fhein.
Cha do bhruidhinn mi riamh ri gin d'am
chairdean no d'am chompanaich mu na
beachdan so nach e a thuirt iad rium, " Obh,
obh, gu de a thigeadh as a sin ach gu'n cuir-
eadh Hitler no Stalin an saoghal fodhpa
fhein." Feuchadh iad ris. Chan 'eil ann ach
facal a bhi ag radh gu bheil an duine ud no
an rioghachd ud ag iarraidh an saoghal a
chur fodhpa fhein ; bochdan leis am hi eagal
air a chur oirnn. Ach ged dh'iarradh iad e
chan fhaigheadh iad e, a chionn gu bheil
spiorad agus sprachd anns an duine nadurra
agus anail an Uile-chumhachdaich. Ach tha
cho beag faidhidinn aig daoine agus tha iad
CO cinnteach gu'n teid aca air an t-saoghal a
chur ceart ann aon ghineal le bruidhinn 's
nach leig iad le Tim no le tapaid-dithis
ctiisean a shocrachadh, no le fear-foirneirt
an droch shiol a chuir e a bhuainn, no idir
idir leis an fhear-lag a dhearbhadh le mhis-
neach agus a dhiorras agus fhulangas,
theagamh fad da cheud bliadhna, gur h^
airidh e air saorsa agus uachdranachd.
Dealbhan Cuimhne
Leis an Urramach Uilleam E. K. MacFhraing, B.D., Gill Rimhinn.
AN latha mi-shona 'nuair a thuit mi
c6m.hla ri fir eile de'n Highland Division a-n
lamhan nan GearmaUteach mar phriosan-
aich, chaidh sinn, no bha sinn air ar giiilan,
oir is e sin an fhirinn, do bhaile beag Frangach
ris an canar St. Laurent.
An sin sparr iad mi-fhein maille ri mu
fhichead duine eile anns an eaglais a chur
seachad na h-oidhche.
Latha no dha roimhe sin bha car comhraig
ann mu thimchioll a' bhaile, agus bha
comharraidhean di air an eaglais fhein.
Chaidh slige troimh a muUach agus urch-
raichean troimh na ballachan. Bha na-h-
uinneagan uile briste agus bha an lar air
a chomhdachadh le spruileach chlach agus
le stiir.
Ach bha f ard ach againn ann co dhiubh,
fardach a cheart cho socrach 's a fhuair
sinn iomadh uair eile, agus b'eiginn deanamh
mar a b'fhearr a dh'fhaodamaid dhuinn.
Chaidh mise do'm laighe air an lar marmorach
direach fa chomhair altarach ;Si^. Laurent
fhein, agus ge cruaidh an leabaidh, le'm
chota mor mu'm thimchioll fhuair mi cadal
seimh, tlachmhor, agus dhichuimhnich mi
mulad gotrt an latha a chaidh seachad.
Aig glasadh an ath-latha chaidh sean
sagart a steach agus balach beag 'ga chois.
Bha e os cionn ceithir fichead bliadhna
dh'-aois agus air a chrathadh 'na chorp
agus air a bhuaireadh 'na chridhe leis a'
chogadh a chuir eagal agus sgrios air a 'bhaile
agus an eaglais. Bha coslas air gu dearbh a
bhi teannachadh ri crioch an turuis shaogh-
alta so.
Chuir an dithis falluinean grinne orra,
agus is cuimhne learn gun robh te lan-dearg
aig a'ghille bheag, agus ghabh iad orra
aifrionn ath-aithris.
Aig deireadh na seirbhise bha sinne air ar
diisgadh, agus ghabh an sagart beach d
oirnn. Thionndaidh e 'aghaidh mu'n cuairt
oirnn agus thuirt e " Cha teid focal Dhe
thairis a chaoidh."
Is trie a bhios mi a'cuimhneachadh air an
sean duine sin cho dleasnach dileas, agus bu
trie a chuir cuimhne air brosnachadh orm
anns na bliadhnacha fada, sgitheachail a
thainig 'na dheidh sijd.
Tha cuimhne agam mar an ceudna air na
Gearmailtich a bha am muigh, 'nan spagluin-
neachd le lan-dearbhachd buaidh.
Co iadsan a nis a thug aoradh do Hitler 1
Ach tha an duine diadhaidh ud a'deanamh
aoraidh do Dhia, mur bheil air an talamh,
ann an gloir neamhaidh.
(Dh'ionnsaich ministear Chill-rimhinn
Gaidhlig a leughadh agus a sgriobhach
agus a bhruidhinn an uair a bha e 'na
phriosanach anns a' Ghearmailt, agus dh'
ionnsaich e i cho maith 's gu'm bi Cinn a'
Chomuinn Ghaidhealaich toilichte ma thig
Clann an Fhraoich air an aghaidh cho maith
an Arasaig. Am Fear-deasachaidh.)
Aig an Uinneig
Cnd anns a bheil biadh
BHO chionn bhliadhnachan bha moran
leabhraichean mu'n Ghaidhealtachd agus
na h-Eileanan air an sgriobhadh le luchd-
turuis ris an do thaitinn an duthaich cho
maith 's nach b'urrainn dhaibh gun an
solas fhein a roinn ri daoine eile. Anns a'
chuid mhor de na leabhraichean sin chan
fhaigh thu dad a tha ur dhuit, agus chan ann
air son na tha annta a dh' eolas a bhios sinn 'g
an leughadh, ach a chur seachad na h-Mne
gun fadal, agus a shealltainn air na dealbhan
boidheach a tha annta am bitheantas. Ach
chan ann de'n t-seorsa so a tha an leabhar
a chuir F. Fraser Darling, D.Sc, F.R.S.E.,
a mach an uiridh ; tha dealbhan ann cho
maiseach 's a gheibhear ann an each, ach
tha uiread eolais agus fiosrachaidh ann pau
thir ar diithchais 's gu'm b' fhiach dhuit a
cheannach ged bhiodh e a thri daoiread 's
a tha e, se tasdain deug.
Chan e mhain gu bheil eolas mionaideach
ann mu'n Ghaidhealtachd ; mu na creagan,
na beanntan, agus na coilltean ; mu'n
fhearann, an t-sid, agus na daoine ; mu
fheidh, mu chaoraich, agus mu roin ; mu
iasg, mu coin, agus mu mheanbh-bheatha
eUe na diithcha, ach tha an t-eolas sin air
a chur mu d' choirmeamh cho soilleir agus
cho ordail 's gu bheil e furasda dhuit a thogail
agus cuimhtxe a chumail air. Tha e furasda
fhaicinn gur e fior sgoilear agus duine
aig a bheil inntinn gheur agus bheachdail
a sgriobh an leabhar so. Chan 'eil duine
an diugh beo d'an aithne a' Ghaidhealtachd
agus na creutairean a tha innte cho
maith ri Fraser Darling. Theid aige air
innseadh dhuit as a sheasamh, c'aite a bheil
an t-eun so a' neadachadh, agus c'aite nach
'eil am fear ud eile ; c'uin a tha na roin.
a' breith air eileanan Threisinnis, agus car
son a tha druideachan a' fas lionmhor, gu
de an airde aig a bheil an luibh so no am
feur so a' fas, agus am mtighadh a tha
eadar craobhan is fraoch Earra-Ghaidheal
agus craobhan is fraoch a' Mhonaidh Leith
no Pheairt — -sin agus ceud rud eile air nach
'eil fhios agad (cha robh fhios agam-sa orra
CO dhiubh) mu sgadan, mu chearbain, mu
fheamainn, mu mhaorach, mu shionnaich,
mu mhuca-mara, gheibh thu anns an leabhar
so. An robh fhios agad gu'm faod deich
mile " ubh " no iu chair a bhi air an glaodh-
adh ri casan giomaich ?
Chan e mhain gu'm faigh thu anns an
leabhar so eolas a bha ur dhuit, ach gheibh
thu ann beachdan ciallach agus cothromach
o dhuine turail mu chroitearachd, mu
fhearainn-chaorach, mu fhrithean fhiadh,
agus mu choiUearachd, nithean nach 'eil
furasda do Ghaidheal air bith bruidhinn
umpa gun teas.
Thoir Itiil A Sholuis Aigh
Eadar -theangachadh air an Laoidh aig an Ollamh Newman : "Lead Kindly Lights
A SHOLUIS Aigh tre'n duibhre dh'iadh Cha robh mi ghnath mar so, 's cha d' dh'iarr
mu'm shligh' mi fos
Treoraich mi ; Gu'n stiiurte mi,
^ , 1 , -Ji, v' • • > J u -ji. B'e m' itiil 's mo threoir fein m' earbsa thar
Gur dorch an oidhch is cian o n dachaidh , v
a chorr,
' O t ' fl' h ■ • ^^^ stiiiir-sa mi,
' . ^ Cha d'fhuair mi annta sl^int' 's a dh'aindeoin
Ctim cothrom rium is na foillsich gu leir fiamh
Na tha an dan dhomh, 's leoir learn ceum Riagh'l uabhar mi ; na cuimhnich dhomh gach
air cheum. bHadhn'.
Gu so bha d' chomhnadh learn sior dhol
am meud,
'Se m' urras chaoidh
Thar creag is tuil gu'n gleidh e mi gu'n bheud
Gu'n treig an oidhch' ;
Aig ceann an roid tha'n fhois air 'bheU mi'n
ge^U,
Is luchd mo ghaoil a tha 'g am fheitheamh
thaU.
TOEMAD DoMHNUIiLAdH:.
Aireamh 7
1948
Duine crabhach
Duine crabhach, air an robh eagal Dhe maille r^a thigh uile, a hha a' toirt mdran
ddirce do'n t-sluagh, agus a' deanamh iirnuigh ri Dia a ghnath. — Gniomharan x. 2.
ANNS an ^ireamh mu dheireadh bha mi a'
bruidhinn air facail a tha air dol sios arms
an t-saoghal, a chionn gu'n do chaill iad a'
bhrigh no an seagh a bha annta an toiseach,
agus nach 'eil am meas orra a bha orra
aon iiair. A bheil am facal " crabhach "
am measg nam facal sin 1 Tha mi an duil
gu bheil; gu bheil daoine a' tuigsinn leis
an fhacal " duine crabhach " duine de
sheorsa nam Pharasach, le aodann fada
air agus aogas bronach mar gu'm biodh a'
bheatha dhiadhaidh 'n a h-eire thruim.
Mar sin bhiodh e na b'fhearr dhuinn am
facal so a thilgeadh bhuainn, agus am facal
" diadhaidh " a chur 'n a aite, oir is e sin a
tha air a chiallachadh, gu robh Cornelius 'n a
dhuine diadhaidh agus gu robh cleach-
daidhean na diadhaidheachd air an cumail
suas 'n a dhachaidh. Dachaidh shona,
dachaidh air bith arms a bheil urnuigh air a
deanamh gach latha, anns a bheil tiodhlacan
an Fhreasdail air an roinn ri daoine uireasbh-
uidheach, agus anns a bheU eagal Dhe air
na parantan agus air a' chloinn.
Tha iomadh rud a dhith oirnn anns na
laithean so ; biadh agus gual agus dolair
agus tighean agus sith na h-Eorpa, ach tha
rud eUe a dhith oirnn na 's motha na gin
dhiubh sin, dachaidhean diadhaidh anns a
bheil a' chlann ag ionnsachadh gu nadurra
eagal Dhe a bhi orra. Cia meud dachaidh
anns a' cheud a dh' fhaodadh tu sin a radh
umpa an diugh ?
Ann an sgoU bheag as aithne dhomh anns
an robh clann a seachd teaghlaichean deug
dh' fhaighnich a' bhan-sgoUear a bha 'g an
teasgasg de'n chloinn am biodh an athair a'
leughadh a' Bhioboill dhaibh, no a' deanamh
iirnuigh comhla riu air la seachdain no
Sabaid. Cha robh ach dithis de'n chloinn a
chunnaic no chuala an athair a' leughadh
a' Bhiobuill, agus cha robh gin idir a chun-
naic an athair air a ghluinean ag urnuigh.
Ach thuirt a' chlann a deich de na teagh-
laichean gu'n robh iad a' dol do'n sgoil
Shabaid, agus gu'm biodh am mathair ag
innseadh naidheachdan dhaibh mu Dhia
agus mu Chriosd agus mu loseph, agus a'
toirt orra a bhi samhach an uair a bhiodh
urnuigh no searmon air an Radio. Thuirt
balach beag laghach rithe, aois sheachd
bliadhna, gu robh esan 'n a " bhalach
maith " a chionn gu'm biodh e a' cur. dheth
a bhoineid an uair a bhiodh Duine-an- Radio
a' bruidhinn ri Dia.
Ach b' fhearr do'n bhan-sgoilear na'n
d' fhan i gun an rannsachadh ud a dheanamh,
oir ghabh cuid de na parantan an cuthach
dearg, ag radh nach b'e a gnothuch-se
ciod a bha iadsan a' deanamh 'n an dachaidh
fhein, no cia dhiubh bha no nach robh iad a'
leughadh a' Bhiobuill le 'n cloinn.
An dachaidh, an sgoil, an eaglais, agus an
staid, sin na ceithir mathraichean-oide aig a'
chloinn an diugh, ach ged bhios daoine a'
gearan air an eaglais agus air na sgoilean
agus air an staid, agus ag radh nach 'eil
iad sgoinneil no coimhlionta 'n an obair,
tha barrachd gearain air a dheanamh air
parantan agus dachaidhean na tire. Ciod
air bith a' chomhdhail a bhios cruinn, ma
tha iomradh air a dheanamh air cloinn agus
air oigridh, cluinnidh tu nach 'eil iad air an
teasgasg 'n an dachaidhean fhein ann an
eolas na firinn no ann an cleachdaidhean
diadhaidh. Aig a' chotnneamh mhoir a
bha aig boirionnaich na h-eaglais ann an
Talla Usher, an Dun-eideann, aig am an
t-Seanaidh, thuirt iad anns an iomradh
bhhadhnail a rinn iad air obair nam ban,
" gu'm faodadh tu a bhi cinnteach anns na
seann laithean gu 'n d'fhuair a' chuid mhor
de'n oigridh a bheag no mhor de theagasg anns a'
Chreideamh Chriosduidh o'm parantan, ach an
diugh gur h-annamh a tha sin a' tachairt,
agus nach e mhain gu bheil iad aineolach air
a' Bhiobull ach gu bheil mdran dhiubh nach
faca Biobull riamh." Och, och ; Alba bochd,
agus dachaidhean truagha ; ach cha robh
leigheas aig na boirionnaich fhein air tinneas
na h-Alba ach barrachd de dhealbhan maith
agus sgriobturail a chur mu choinneamh na
cloinne ann an tigh-nan-dealbh !
Cha bhi beatha no fallaineachd gu brath
anns an eaglais mur bheil beatha agus
diadhaidheachd ann an dachaidhean an
DUINE CRABHACH
t-sluaigh, no mur bheil a' chlann air an
teasgasg ann an cleachdaidhean diadhaidh
le 'm parantan. Is rud diomliain e do'n
eaglais no do mhinistearan a bhi 'n dull
gu'n teid aca air cothachadh an aghaidh
na dachaidh. Is e am blar air a bheil
baiteal 'g a chur an diugh eadar Dia agus
Mammon air son anam Bhreatuinn dach-
aidhean an t-sluaigh. Abradh ministearan
agus foirbhich, ma ta, riu fhein, " air ar son
-ne agus air son na tha air ar taobh anns a'
Chogadh Naomh leigidh sinn seachad gach
treathlaich eile ann an obair na h-eaglais
los gu'm bi uine againn dol do dhachaidhean
an t-sluaigh a Luan 's a Shathurna agus
gach la eile de'n t-seachduin."
Ged tha aingidheachd agus dimeas air
lagh agus aithntean Dhe air eirigh gu airde
eagalach anns an dtithaich so o chionn
bhliadhnachan, agus goid is neo-bheusalachd
agus ain-diadhaidheachd a chuireas naire
ort, feumar a chuimhneachadh gu bheil
muilleanan de dhaoine anns an duthaich so
fhathast air a bheil eagal Dhe agus a tha a'
deanamh tirnuigh le'n cloinn a ghnath. Sin
na dachaidhean as fhiach "dachaidh" a
radh riu ; chan 'eil anns an t-seorsa eile
ach tighean-comhnuidh no tighean-fasgaidh
far am bi daoine ag itheadh agus ag ol
agus a' cadal.
Air cho bochd agus lom 's 'g am bi an
dachaidh anns a bheil clann air an togail
bidh i 'n a dachaidh shona ma tha gaol agus
urnuigh innte agus parantan diadhaidh.
Tha e nadurra do chloinn creideamh a bhi
air a lasadh 'n an cridheachan oga ma tha
parantan diadhaidh aca, oir chan ann le
teagasg-bhriathran no le leasan-cinn a tha
sinn air ar tarruing gu Dia ach le gaol agus
urram agus iimhlachd, an gaol agus an
t-urram agus an umhlachd a tha sinn a'
toirt do pharantan a tha gaolach agus
diadhaidh iad fhein.
Theid aig mathair ghaolach gun sgoil air
a mac a chur air oheann na slighe gu neamh
mar nach urrainn na Professors ann an
Talla na Diadhachd a dheanamh.
Nach sona an dachaidh anns a bheil
leithid Chorneliuis, ach nach truagh a'
chlann nach faca an athair riamh air a
ghliiinean !
Mu Chalum-Cille
Leis an Urramach Calum MacGilleathain, M.A., Conan
B' e Aindreas br^thair Pheadair, agus bha iad
le cheile 'nan abstoil. Thainig Aindreas
gu bhith air ainmeachadh san Eaglais an
comh-cheangal ri Alba ; agus tha ainm air
aon de bhailtean ar dtithcha air an robh
Cill Riomhainn aig na Gaidheil, St. Andrews
gu cumanta nis. Ged nach 'eil fhios buileach
ce mar, tha fios na's fhearr car son a thainig
cliii an abstoil so gu bhith an taice ri Alba.
Is e tha sin ceum de eachdraidh na Eaglaise
'nar tir. Ach is e an ni tha air m'aire an
nochd gum b'e Calum-CiUe an naomh a bha
an tus eachdraidh 'na " Patron " an Alba.
Agus is ann mu Chalum-Cille bu mhaith
leam beagan a sgriobhadh.
Ged a bhios ar caraid foghluimte, an t-OU.
CoUa Domhnullach, gu minic, a' toirt
iomradh air Ithe tha fhios aige fhein gur
beag lorg a dh'fhag na linntean deireannaoh
air Calum-Cille san eilean bheag ^luinn a
rinn e 'na ionad ion-mhiannaichte anns a'
Chriosdachd. Thug feadhainn a mhuinntir
Ithe aiseag do chuairtear araidh, o nach
'eil ro-fhada, agus thuirt fear de'n sgioba
ris nach robh e fhein a' creidsinn gun robh
a leithid de dhuine is Calum-Cille riamh ann !
0 nach 'eil fada, rithist, bha coinneamh
popuUl am baile an Leodhas, agus iad a
taghadh teachdaire Parlamaid. " De," arsa
a' bhean ri fear de na fir, "a bha e ag
radh ? " " Is coma sin. Bha e bruidheann
air bodach a bha am Muile, o chionn tri
ceud bliadhna, air an robh Calum-Cille."
Rugadh Calum-Cille an Eirinn anns an
linn anns an do dhealraich solus mor san
tir sin, " Solus eolais an De Ghloir-mhoir
ann an gnuis losa Criosd." Rugadh e
uasal is thogadh e uasal, oir is ann de
shliochd nan Ard-righrean Gaidhealach a
bhuineadh e, agus, gun amharus, bha a
bhuil sin riamh air. Thainig e gle og fo
chilram agus chuir e aghaidh air seirbhis
an Tighearna. Agus o'n uair sin fhuair
e ainm ur, no leus-ainm, no far-ainm, a lean
riamh ris agus a chuir gach ainm eile bha
air air chiil, Colum-Cille no " caluman (an
t-eun coir sin) na h-eaglaise." Ach ged a
tha deagh fhios gun robh ni-eigin 'na nadur,
no ni-eigin ann a thainig air mar ghras, a
dh' fhag an t-ainm sin air bha tuilleadh ann.
Is ann anns an sgoil aig Finnein a fhuair
e trian de oilean, oir b'e beachd nan Gaidheal
o thus,
" Cha deanar ministear gim fhoghlum,
'S cha dean foghjum ministear."
Bha iomadh sgoil mhor mhaith air ur-dhol
suas an Eirinn san linn, ach bha sgoil Chluain
MU CHALUM-CILLE
lorard ro-aiBmeil agus thugadh " Oide
Naomh na h-Eireann " air Finnein. (Cha
nar do Chlann Ghille-Fhinnein an sloin-
neadh !) Ach mu'n robh Colum-Cille deich
bliadhna fichead a dh'aois bha muinntir
is sgoil aige dha fhein agus sin an Doire,
no Doire Choluim-Cille, arms an aite air
a bheil Londonderry aig luchd-Beurla nis.
Ach cha bu leoir sin leis, agus chuir e suas
, a' Bhratach an caochladh aitean eile an
Eirinn. Agus mu dheireadh dh'fhag e
Eirinn agus sheol e gu ruige Ithe far an do
chuir e aobhar air chois a b'iomraidiche na
each eile aige uile.
De a thug air Eirinn fhagaU ? Is docha
nach b'e aon rud a rinn sin, no eadhoin da
rud ; ach tha da aobhar ann is aithne dhuinn.
Bha rioghachd bheag air taobh siar Alba a
bhuineadh do dhaoine Eireannach, Gaidlieil
a thainig, o nach robh fada, a nail thar
Sruth na Maoile. Cha robh Calum-Cille
gun daimh agus gun cheangal riubha. Bha
iad, 'na latha, an seorsa de chruaidh-chas
agus na h-Albannaich 'gan cumail fo smachd.
Is docha gun do shaoU Calum-ciUe nach bu
nihisde iad ceann is comhairle. Agus bha
iad gun colas an t-soisgeil. Ehuair iad an
soisgeul ; agus fhuair iad ceann -iiiil a bha
foghainteach an latha rainig an duine so
Ithe. Ach is e an t-aoghar eile as trice a
thug na sean-seanchaidhean air an iomraich
so. Dh'eirich comhstri eadar Finnein agus
Calum-Cille mu leabhar, De a bha ann
ach coipi a rinn Calum-CUle, gun chead,
air leabhar a bu le Finnein. Bha an t-urra,m
aig Calum-CUle 'na Hnn mar an lamh bu
ghrinne sgriobhadh. Thagair Finnein a
choir air an leabhar agus dhiult am fear
eile an leabhar a thoirt dha, eadhoin an
coipi. Thugadh sgoilear so fainear. Cha
b'ann gu Pap no gu Ard-easbuig a thogadh
a' chuis, a nis, ach gu Ard-righ Eireann air
an robh Diarmaid! Agus b'i breith Dhiar-
maid gum bu le Finnein an coipi ; agus so
mar a chuir esan e,
" Is le gach bo a bothain " (laogh).
Dhiult Calum-CUle gabhail ris a' bhinn
agus dh' iarr e cuideachadh o a luchd-daimh
a reir na feola agus dh'eirich iad sin fo
armaibh air a sgath ; agus chuireadh cath
fuilteach an Eirinn air an tugadh Cath Ciiil
Dreimhne. Ghabh Calum-CiUe an t-aith-
reachas ; agus dh'fhag e Eirinn a' cur
roimhe gun cosainneadh e urrad eile de
dhaoine agus a chaidh a dhith latha chatha.
Ann an uine ghearr dhealraich solus air
taobh siar Alba agus sgaoil an solus air
feadh Alba uUe, an aitean anns an robh
solus a cheana agus an aitean anns nach
robh leas idir dheth. Agus chaidh an solus
sin a deas air a' chrich Shasannaich agus
air feadh Ceann an Ear-thuath na tir sin.
Cha toigh le luchd eachdraidh a bhith 'ga
innse, nan leabhraichean sgoile, ach is ann
as a' Gh^idhealtachd, eadar Eirinn is Alba,
a thainig an soisgeul gu iomadh baile is
buidheann, anns an linn so, an Sasairm,
agus eolas is sgoil is beus is beannachd nach
b 'aithne dhaibh roimhe. Chaidh prionnsa
aca, Edwin, a thogail an Ithe agus thainig
crun Northumbria air an deigh-laimhe !
Thug e Gaidheil a Ithe le " muinntir " agus
chaidh an suidheachadh an Landisfarne,
no "an t-Eilean Naomh," air oirthir an Ear-
thuath na tire sin. Chaidh prionnsa eile
as an dearbh roinn sin gu ruige Eirinn. Thog
e fhein a' GhaidhHg agus a reir seanchais,
is e Alfred so a thuirt,
Fhuair mi na h-aoisean an onair,
Eirinn aig luchd an t-seanchais ;
Gach maith, gach tairbhe gu mo leas
Is ann air Banbha a tha ainm air !
Bha Eirinn cho ard an cUii ajins an linn
so agus gun tugadh oirre " Eilean nan
naomh agus nan oUamh." Rainig am
buaidh agus am beannachd air Alba agus
air Sasainn agus air lar-thir na Roinn-Eorpa
gu leir. Bha a' Ghaidhealtachd 'na bean-
nachd an uair sin. De an seorsa duine a bha
an Calum-CUle ? Duine ard, fearaU, fin-
nealta, le stiUean gorma agus le fait buidhe,
direach air an alt, agus, mar a chanas iad
sa' Bheurla, " Every inch a king."
Agus cha bu mhisde e sin, anns an latha
anns an amhairceadh duine ri a leithid sin.
Bha e furasda is nadurrach dha a bhith air
a lan-dhoigh, agus aig an tigh, cuide ri
righrean de gach seorsa. Bha e cho maith
ri fear air bith aca ! Agus air son na codach
eile dheth, mar dhuine, bha e air leth
Gaidhealach. Bha e Ian de ghradh do a
dhaoine fhein. Bha e 'na bhard barraichte,
agus is ann air a dh'fhagadh na facaU so,
"Gaidheal! Gaidheal! ionmhainnainm."
Agus, ni Gaidhealach eUe, bha ceangal
laidir aige ri Aitean 4raid. Bha aite mor na
bheatha aig cr^bhadh. B' e seirbhis Chriosda
a bhiadh is a dheoch. Bha meas mor aige
air oUean is foghlum. Bu toigh leis a' choir
agus ceartas, agus bha fuath aige do'n eu-
ceartas. Bha e fearaU, bha e duineU ; agus
bha e cho soUleir anns an diadhachd agus
gu bheU e air aireamh an triuir is mo cHu
a thog na G^idheU riamh.
Fhad agus a bhios lorg air eachdraidh
na h-Eaglais an Alba bidh, aite cinnteach
aig EUean Ithe san t-seanchas, agus aig ,
" Aba High mor gr^s."
Anns a' Chathair
BHA m' athair agus mo mhathair 'n am
parantan glic agus caomjiail, curamach
mu theagasg agus mu thogail an teaghlaich
amis an eolas Chriosduidh, agus am measg
gach rud eile a dhearg iad air ar n-inntiimeau
oga, dhearg iad so orra, gu bheil peanas
uamhasach a' feitheamh air droch dhaoine
an deidh am bais. Bha iad fhein 'g a chreid-
sinn so le'n uile chridhe, bha na coimh-
earsnaich uile 'g a chreidsinn, agus na
ministearan uUe 'g a shearmonachadh ;
Eachann Mac Fhionghuin agus D. T. Mac
Aoidh 'g a shearmonachadh cho dtirachdach
agus cho laidir 's gu'm feumadh duine a
bhi gu maith cruaidh mur tigeadh crith air.
Tha cuimhne agam fhathast air searmon a
chuala mi 'n am bhalach o Mhgr Mac Aoidh
air a' cheann-theagaisg " Tha an daidheamh
air a gheurachadh agus tha e air a Uomhadh,
gu thoirt do laimh a mharbhaiche. Eigh
agus nuallaich, a mhic an duine, oir bidh e
air mo shluagh-sa, air uile mhdr-uaisUbh
Israeil ; bidh uamhasan do thaobh a' chlaidh-
eimh air mo shluagh : buail, uime sin, air
do leis." (Eseciel xxi. 11-12), a chuir uiread
eagail orm 's gu'n deachaidh mi a mach an
deidh dol dhachaidh as a' choinneamh a
shealltainn air an speur feuch an robh a
choslas oirre gu'm biodh la a' bhreitheanais
ann o mhaduinn.
Ged bhitheamaid a' cluinntinn an fhacail
ifreann anns an eaglais tha mi 'n diiil nach
cuala mi riamh e anns an tigh againn fhein ;
's e an teine-mor no an loch-theine, no an
t-aite dona, a bhiodh aig mo mhathair air,
nuair a bhiodh i ag innseadh dhuinn ciod a
thachradh do chloinn a bhiodh ag innseadh
bhreug, no nach biodh laghach ri cloinn
eile, no bhiodh a' salachadh am bilean le
droch chainnt, no bhiodh a' magadh air
truaghain no a' goirteachadh chreutairean
air bith a chruthaich Dia, no a' deanamh
dad eile nach robh Criosd agus Facal Dhe a'
ceadachadh. B'e a' bhuaidh a bha aig an
teagasg so oirnn, gu robh Dia ann an cuid d'
ar smuaintean co dhiubh ; gu robh sinn
furachail, agus 'n ar doigh leanabail fhein
a' faireachduinn gu robh sina fo lagh, agus
a' striochdadh do lagh agus do Neach a
b' airde na sinn fhein. Cha chuimhne leam
an t-am nach robh mothachadh peacaidh
agam, a chionn gu robh e air a theagasg
dhomh o m'oige gu bheil Dia naomh, naomh,
naomh, agus gu bheU e a' toirt breith air
droch dhaoine agus 'g am peanasachadli.
Agus cha mho a bha teagamh air bith agam
nach robh mi toOltinneach ar peanas, no gu 'n
robh Dia an-iochdmjior ann a bhi a' cur
cloinne do'n loch-theine a chionn gu'n
d'innis iad breug. Cha do shocruich m'
inntinn air laghaireachd de'n t-seorsa sin gu
iomadh bliadhna an deidh dhomh an sgoil
fhagaU.
A' puinnseachadh na h-inntinn
Ach tha moran dhaoine an diugh (pro-
fessors agus daoine eagnaidh, luchd-tea-
gaisg, agus gu sonraichte psychologists) a'
cumail a mach gu bheil e a' deanamh cron
do chloinn agus a' puinnseachadh an inntinn
a bhi a' teagasg dhaibh gu'n teid iad do'n
droch aite a chionn gu'n do rinn iad gniomh
olc, no cealgach, no leibideach, agus nach
tig as ach gu'n gabh iad grain air Dia, agus
nach creid iad anns a' chuid eile de theagasg
na h-eaglais an uair a gheibh iad a mach an
deidh laimhe nach 'eil na theagaisgeadh
dhaibh mu'n loch-theine fior. Tha sin
reusonta gu leor, agus theagamh gu bheil bun
de'n fhirinn ann, ach air a shon sin, an uair
a sheallas mi air m' ais air cursa mo bheatha
fhein agus air na ceumannan a chaidh m'
inntinn agus m' fhiosrachadh spioradaU
troimhe o m' oige gu m' aois, tha fhios agam
cho cinnteach 's a tha am peann 'n am
laimh nach do rinn an t-eagal a bha agam 'n
am oige roimh 'n loch-theine an cron a bu
lugha dhomh, agus an aite mo ghratneachadh
air Dia, gu'n do dhuisg e 'n am chridhe
eagal diadhaidh nach do dhealaich riamh
rium.
A thaobh nam beachdan a tha agam mu
fhas na h-inntinn agus mu fhas an anama,
tha mi fada fada o bhi cho cinnteach asam
fhein "s a tha na psychologists no na daoine a
bhios a' cur chugainn o 121 Sraid Sheorais
duilleagan beaga snog mu theagasg na cloinne
anns an sgoil Shabaid, mar gu'm biodh
eagal orra gu'n cuireamaid cogal agus
carran agus diogain ann an ceann na cloinne
an aite sil, agus mar sin gu'm puirinseanaich-
eamaid an inntinn. Ach is e an fhirinn nach
'eil e furasda inntinnean anns a bheil tlus
nadurra a mhilleadh, oir tha stuth diomhair
annta fhein a mharbhas am puinnsean a
chuir ear annta, mar a thilgeas tunnag an
t-uisge bharr a droma. Theid aig an t-seillean
air mil a thoirt a luibhean a tha sinne a'
cunntas searbh is cunnartach, agus is maith
an gnothuch gu bheil a cheart ni fior mu
chlann-daoine ; gu'm faigh clann Homeir
(an sliochd anns a bheil fallaineachd gu
nadurra) biadh agus mil ann an teasgasg
agus ann am beachdan a bhiodh 'n a phuin-
ANNS A' CHATHAIR
nsean do na daoine aig a bheil inntinn-mhaol
ach a tha maith air tomhas le troigh agus
meidh.
Chan 'eil mi an duil, ma ta, gu'm biodh
e 'n a bhuannachd air bith do'n eaglais,
no do'n diadhiadJieachd, no do bheatha
mhoralta dhaoine, na'n stadadh math-
raichean de bhith ag innseadli d' an cloinn
mu'n aite eagallach a tha a' feitheamh air
daoine olc agus air clann eas-umhail anns
an ath shaoghal, no na'n stadadh luchd-
teagaisg anns an sgoil Shabaid de naidh-
eachdan a' Bhiobuill a theagasg grw litireil,
an cunntas a gheibhear ann an Genesis
air a' Chruthachadh, air Adhamh agus
Eubh, an comhradh a bha eadar Eubh agus
an Nathair, Noah agus an Tuil, agus naidh-
eachdan eile mar sin. Thig an t-am anns
an toisich na seann searragan air briseadh,
agus am feumar am fion a chur ann an
soithichean as laidire, ach gus an tig e cha
dean naidheachd air bith no dealbh air
bith anns a' Bhiobull cron dhuit a ghabhail
gu litireil, mar a rinn moran de na daoine a
bu diadhaidhe a bha riamh air thalamh. Bu
bhochd agus bu chumhann agus bu lom an
saoghal e mur faiceadh daoine an drasd
agus a rithist Dia a' dol a mach ann am
morachd a neirt, a' marbhadh agus a'
toixt beo ; mur faiceadh iad a' ghrian a'
seasamh os cionn a' ghlinne, na beanntan a'
leumartaich agus a' bualadh am basan,
feachd ainglean a' seinn anns an iarmailt,
agus ainglean eile a' cur cabhaig air Lot
agus e a' teicheadh a bailtean a' Chomhnaird
gu Soar.
Tosdachd na h-Eaglais
Anns na laithean. so cha chluinn thu ach
gle bheag air a radh mu ifreann ann an
cubaidean na h-eaglais, ma chluinneas tu
dad idir, agus bhiodh e duilich a radh ciod
a tha muinntir na h-eaglais a' creidsinn
uime. Ach chan 'eil so a' ciallachadh nach
'eil iad a' creidsinn ann an ifreann, ged nach
'eil e furasda dhaibh na beachdan a tha
aca mu thuarasdal a' pheacaidh no mu'n
pheanas a tha a' leantuinn a' pheacaidh anns
an ath shaoghal a dheanamh soilleir dhaibh
fhein no do dhaoine eile. Chan 'eil e a'
ciaUachadh ach nach 'eil iad a' smuaineach-
adh air ifreann air mhodh talmhaidh agus
litireil mar kite anns am bi cuirp dhaoine
air an losgadh agus a' fulang piantan
eagaUach gu siorruidh ann an slochd no
amhuinn-theine agus pronnuisc, gun dochas
ri faochadh no faotainn as gu brath. Chan
'eil an t-ifreann sin 'n a chreideamh beo
aig moran dhaoine an diugh ; ged nach bi
iad ag radh dad 'n a aghaidh am fbllais ri
daoine eile, chuir iad a mach as an inntinn
fhein e a chionn gu bheil e a' toirt oilbheum
d' an reuson, d' am faireachduinn, d' an
coguis, agus gu sonraichte do na beachdan
a tha aca mu Dhia.
Tha iomadh aobhar a' comh-oibreachadh
le cheile anns an atharrachadh a thainig air
beachdan dhaoine a thaobh ifrinn, ach is e an
t-aobhar as laidire gu bheil iad a' smuaineach-
adh air ' Dia mar Athair caomhail agus
truacanta nach tugadh air creutair truagh
piantan uamhasach fhulang gu siorruidh
air son peacadh timeil. Tha iad cinnteach
nach deanadh duine maith sin, agus cha
chreid iad gu'n deanadh Dia rud an-iochd-
mhor nach deanadh duine maith. Theagamh
gu bheil cuimhne aig ar luchd-leughaidh
air an fhacal a thuirt Iain Stiubhart Mill,
" Chan abrainn gu bheil Dia maith mur
bheil e maith anns an doigh anns am bi
sinn a' bruidhinn mu dhuine maith, agus
ma chuireas e dh'ifreann mi air son so a
radh, cuireadh e ann mi."
Ach chan 'eil an so ach guth arfaireachduin,
bunait a tha cho neo-sheasmhach 's nach
h-urrainn dhuit togail oirre. Co bu chaomh-
aile no bu truacanta na Criosd, an Dia-dume,
ach is esan a labhar na, briathran as eagala-
iche anns an Tiomnadh Nuadh mu ifreann.
Na biodh eagal na muinntir sin oirbh a
mharbhas an corp, ach aig nach 'eil comas
an t-anam a mharbhadh, ach biodh eagal
an Ti sin oirbh as urrainn an corp agus
an t-anam a mhilleadh ann an ifrinn.
Fhuair e bas, agus ann an ifreann thog
e suas a shuilean, agus air dha bhi ann
am piantan, ghlaodh e agus thubhart e,
Athair Abrahaim, dean trdcair orm, agus
cuir Lasarus chum gu'n tiim e barr a'
mhedir ann an uisge, agus gu'm fuaraich
e mo theanga, oir tha mi air mo ro
phianadh anns an lasair so.
An sin their e riusan air an laimh chll,
Imichibh nam, a shluagh mallaichte, dh'
ionnsuidh an teine shiorruidh a dh' ullaich-
eadh do'n diabhol agus d'a ainglean.
Diomhaiieachd mhor
Faodaidh tu na briathran sin a locrachadh
agus a. liomhadh gus an dean thu iad cho
min agus cho tana 's is maith leat fhein,
faodaidh tu a radh nach 'eil annta ach
samhlaidhean agus dealbhan, ach ma tha
sradag bheag 'n ad chridhe de chreideamh
ann an Criosd, no earbsa 'n a fhacal, chi thu
annta agus cluinnidh tu annta uamhas
nach gabh toirt asda. Co a ghabhadh
air fhein a radh gu bheil na beachdan a tha
aig a' ghineal aotrom is luaineach so a thaobh
6
ANNS A' CHATHAIR
ifrinn (an aon ghineal as toilltinniche air
ifreann a bha riamh ann) na's cothromaiche
na beachdan agus teagasg Chriosd!
Is diomhaireachd mhor a tha anns a'
bheatha shiorruidh agus anns an t-saoghal
eile, ach air a shon sin dheth, tha an Creid-
eamh Criosduidh air a ghineamhuin ann am
miorbhuil agus ann an diomhaireachd o
thoiseach gu deireadh ; agus ma bu mhaith
leat ifreann a chur as ach neamh a' ghleidh-
eadh, cuimhnich gu bheil thu 'n ad sheasamh
air cloich shleamhain, oir chan 'eil ann an
neamh is ifreann ach an da thaobh de 'n
aon fhirinn, firinn a tha cho buan-mhairean-
nach ri righ-chathair Dhe.
Chan e an reuson no an coguis a thug air
daoine an cluasan a dhunadh an aghaidh
teagasg na h-eaglais mu ifreann ach na
nithean fiadhaich agus borb a bhiodh cuid
de mhinistearan ag radh uime los peacaich a
ghluasad gu aithreachas. .
Bu mhaith an duine Tomas Aquinas,
agus bu shoilleir agus laidir an inntinn a bha
aige, ach thuirt e so, " Los gu'm biodh
cupan sonais nan nfiomh Ian agus a' cur
thairis, bithidh sealladh aca air piantan
agus fulangas nan aingidh ann an ifreann."
Nach fhada sin o inntinn Walter C. Smith
anns an dan a rinn e, " Agus bha na h-aing-
lean uile 'n an tosd."
Buinidh eagal agus ifreann do theagasg a'
Bhiobuill cho cinnteach 's a bhuineas
neamh agus gradh. " Uime sin air dhuinne
rioghachd fhaotainn nach faodar a ghluasad,
biodh againn gras, leis an dean sinn seirbhis
gu taitneach do Dhia, le urram agus eagal
diadhaidh. Oir tha ar Dia-ne, 'n a theine
dian-loisgeach."
An t-Ard-Sheanadh
THAINIG agus dh' fhalbh Ard Sheanadh
no bliadhna so, a bha cruinn an Dim-eideann
o'n ochdamh la deug gus an t-siathamh la
fichead de'n Mhagh, agus ministear Gaidh-
ealach anns a' Chathair, an t-Ollamh
Alasdair Domhnullach, an Eaglais Chaluim-
cille an Glaschu.
Thainig moran ghnothuichean air beulaibh
an t-Seanaidh a thaobh obair na h-eaglais,
ach ged tha an obair sin a' dol air aghaidh
gun sgur chan 'eil sinn a' faicinn miorbh-
uilean no comharaidhean 'g a leantuinn, agus
chan urrainnear a radh ach gu bheil an
eaglais le eigin a' cumail a h-aite-seasaimh.
Bha Seoras Mathers, M.P., air ais am
bhadhna a rithis mar theachdaire o'n righ,
agus mar is fhearr is aithne do'n t-Seanadh
e is ann as motha am meas air. Chuir e
seachad cuid mhaith d'a iiine a h-uile latha
ag eisdeachd ris an iomradh a bha air a
dheanamh air obair na h-eaglais aig an
tigh agus anns na diithchanna thall. Tha
e 'n a aon de fhoirbhich na h-eaglais e
fhein.
Tha uiread iomraidh air a dheanamh air
na gnothuichean a bha air beulaibh an
t-Seanaidh aims na paipearan-naidheachd
agus aims na duilleagan Beurla aig " Beatha
agus Obair " 's nach ruig mi a leas an ath
iomradh a dheanamh orra anns na duilleagan
Gaidhlig so.
Bha e air innseadh anns an t-Seanadh
nach 'eil ach aon no dha de ghillean oga
anns an t-sealladh air son na ministrealachd
ann an eaglaisean Gaidhealach, agus chuir
an Seanadh Commission air chois a rannsach-
adh ciod a ghabhas deanamh anns a' chuis so.
Bha bruidhinn anns an t-Seanadh air
an obair a tha an t-Ollamh Mac Leoid
agus a Chuideachd a' deanamh ann an
eilean I, agus thug an Seanadh a bheannachd
dhaibh agus misneach dol air an aghaidh.
Rinn an t-Ollamh Alasdair Domhnullach
a chuid fhein a dh' obair an t-Seanaidh gu
pongail agus gu h-uasal, a' fireanachadh
meas a sheana chairdean air, agus a' cosnadh
dha fhein cairdean tira.
B'e Aonachd na Ji- Eaglais an cuspair
air an do labhair e ri buill an t-Seanaidh an
oidhche mu dheireadh a bha iad cruinn.
Tha e 'n a chleachdadh oraid a' Mhoderator
a bhi air a cur an clodh, ach tha mi an
dochas gu'n cuirear oraid na bhadhna so an
Gaidhlig cho maith 's ann am Beurla, los
gu'n leugh muinntir Uidhist i 'n an cainnt
fhein.
Aig an Uinneig
Gainne mhinistearan
MA sheallas tu air na paipearan so. An
UAlhannach agus Herald Ghlaschu, la air
bith de'n t-seachduin chi thu annta aon de
na h-aobharan nach 'eil barrachd dhaoine
oga a' gabhail orra fhein dreuchd na ministre-
alachd, oir a h-uile seachduin tha cuireadh
air a thoirt do fhicheadan de dhaoine oga
cur a stigh air son puist-riaghlaidh no obair-
riaghlaidh an seirbhis a' Ghovernment aig
AIG AN UINNEIG
an tigh agus thar chuan, no ann an seirbhis
Comhairlean nan Siorramachdan, no ann
am Factories agus Buthan-malairtj no
iomadh gnothuch eile, agus paidheadh maith
agus pensions mhaith (o choig ceud gu mile
gu leth) air a thairgsinn dhaibh, a thuil-
leadh air uairean goirid, inbhe agus iighdarras,
agus gu leoir de chleirich. An ionghnadh
gu'm biodh tarruing aig Riaghlaireachd
de'n t-seorsa sin air gillean oga nach 'eil aig
obair na ministrealachd ? Ged nach ann air
ghaol airgid a bu choir do dhuine dreuchd
uasal na ministrealachd a ghabhail air
fhein feumaidh ministearan beoshlaint fhaot-
ainn mar dhaoine eile, agus comas a bhi
aca tigh agus bean agus teaghlach a chum.ail
suas mar a b'abhaist do Mhansaichean na
h-eaglais a bhi air an cumail.
Ach na's miosa na'n t-astar a tha eadar
Riaghlairean agus ministearan a thaobh
tuarasdail tha an t-astar a tha eatorra a
thaobh ughdarrais. Tha facal agus seasamh
agus cumhachd aig Riaghlairean anns an
duthaich so an diugh nach 'eil aig ministear
no maighstir-sgoile, agus is toigh leis a
h-uile duine iighdarras a bhi aige am fianuis
an t-sluaigh.
Sin aon de na h-aobharan a tha a' tarruing
dhaoine oga air falbh o'n eaglais, gur fhearr
leo a bhi a' riaghladh na bhi a' teagasg. Tha
iomadh aobhar eile ann cuideachd ach chan
'eil rud eile as cinntiche na gur e so aon
dhiubh, gu bheil a' mhinistrealachd air dol
sios an inbhe agus an iighdarras an coimeas
ri dreuchdan iira a tha fosgailte do bhalaich
Ghaidhealach an diugh.
Gnothuch bochd
Ann an Tigh nan Cumantan o chionn
ghoirid chutr fear de na buill a' cheist so
air aon de mhinistearan a' Chriiin, " An
urrainn thu innseadh dhuinn na chaidh a
ghoid air Companies an Rathaid-iaruinn an
1946 ? " B'e an fhreagairt a fhuair e,
" eadar am bathar a bha air a ghoid no air
a chaU b'fheudar do na Railways £2,441,023
(suas ri da mhuUlean gu leth) a phaigheadh
mar eiric."
Tha fhios aig an t-saoghal gu bheil meirle
uamhasach a' dol air aghaidh an diugh anns
a h-uile aite far a bheil bathar air a laimh-
seachadh, ach cha do shaoU mi gu robh
ctiisean oho dona 's a tha iad, Tha e air
a radh nach 'eil anns na tha air a ghoid air
na railways ach faoineas an coimeas ris na
tha air a ghoid anns na docks, agus gu'm
feum ciobairean a bhi air sail an luchd-oibre
gach mionaid de'n latha.
Ciod is ciall dha ? Na'm b'e acras a bha
totrt orra a dheanamh bhiodh lethsgeul aca,
ach chan 'eil daoine anns an diithaich so a'
fulang le acras an diugh. Uaireigin de'n
t-saoghal cha robh da thamailt a bu sheirbhe
le duine a bhi air an tilgeadh air, na gu
robh e breugach, no gu'm bu mheirleach e.
Aig aon am chan 'eil teagamh nach robh
eagal ifrinn a cumail dhroch dhaoine o
mheirle agus o bhreugan foUaiseach. Ach
a nis chaUl iad eagal ifrinn gun eagal Dhe
fhaotainn, agus tha fasain is cleachdaidhean
an t-saoghaU a' toirt misnich dhaibh an toil
fhein a dheanamh, agus rud air bith a tha
a' freagairt orra fhein.
Tha cogadh daonnan a' truailleadh
dhaoine ; tha call ann as miosa na call
dhaoine no call codach, an call a thig air
dtithaich an uair a dh' fhasas coguisean
dhaoine maol. Anns an arm tha gach ni
aig na saighdearan an cornaidh. Chan 'eil
garradh-criche eadar mo chuid-sa agus do
chuid-sa ; tha iad ag itheadh as an aon
phoit, agus a' tarruing gach ni a tha dhith
orra as an aon stor, agus an uair a thig iad
dha chaidh, tha e furasda dhaibh leantuinn
air a' chleachdadh sin.
A thuilleadh air sin, tha ni-eigin anns an
teagasg a tha fasanta anns an Eaglais agus
anns a' Pharlamaid anns na bliadhnachan
so a' toirt gnuise do'n bheachd nach ann
leat fhein a tha do chuid gun ag, agus gur
coir a h-uUe ni a bhi air a roinn. Cluiimidh
tu daoine ag radh nach 'eil e uasal no
criosdail dhuit obair a dheanamh air ghaol
buannachd dhuit fhein no dad eile a bhi
anns an t-seaUadh agad ach dol an comaidh
ri daoine eile. Tha boinne de'n fhirinn anns
an teagasg so, ach 'nuair a thuiteas e air
cluasan dhaoine sanntach agus dhaoine
leasg tha iad gu bitheanta 'g a chur gu droch
bhuU. Tha daoine air fas cleachte ri bhi
a' cluinntinn gu bheil " coir " aca air rud
air bith a tha 'g an dith, air chor agus nach
toir e oUbheum d'an coguis iad fhein a
chuideachadh, gun chead an duine leis an
leis e iarraidh.
Cleachdadh maith
Mur tog an Tighearna an tigh gu diomhain
saoithrichidh an luchd-togail ; mur gleidh
an Tighearna am baile, gu diomhain ni am
fear-coimhead faire. — Salm cxxvii, 1.
Is e Tigh na Cumantan cridhe agus cuisle
na rioghachd, agus tha Tigh nan Cumantan
ag aideachadh na firinn so, oir a h-uile la,
m'an teid e air cheann gnothuich, tha aoradh
air a dheanamh do Dhia agus urnuigh air
a cur suas, ag iarraidh a bheannachd agus
a stiuiridh. Is maith gu bheU an cleachdadh
diadhaidh so air a leantuinn anns a' Pharla-
maid, cleachdadh a tha dol air ais gu linn
8
AIG AN UINNEIG
Banrigh Ealasaid, agus ged nach bi an Tigh
cho Ian aig uair na h-urnuigh 's a bhitheas
e air uairean eile ; tha aireamh shonruichte
de na buill daonnan 'n an ^ite aig an aoradh.
An uair a thoisich an cleachdadh so 's
e Fear-na-Cathrach a bhiodh a' deanamh
na h-tirnuigh, ach a nis tha Chaplain aige,
ministear de'n Eaglais Shasunnaich. Ged
nach 'eil an t-seirbhis ach goirid tha i
freagarrach agus soluimte ; tha na dorsan
air an dtinadh, an t-seachdamh sabn thar
an tri fichead air a leughadh, Urnuigh an
Tighearn air a h-aithris, urnuighean air son
an Righ agus an Teaghlaich Rioghail, agus
urnuighean freagarrach eile, a' criochnach-
adh leis an te so,
" A Dhe Uile-chumhachdaich, is ann
leatsa a tha righrean a' rioghachadh agus
prionnsachan a' socruchadh ceartais, agus
is ann bhuait-sa a mhain a thig comhairle
agus gliocas agus tuigse ; mar sin tha
sinne do sheirbhisich neo-airidh, a tha a nis
cruinn ann ad ainm, a' guidhe ort gu'n
tugadh tu dhuinn an gliocas a tha o shims,
chum ar sedladh agus ar treorachadh anns
na ciiisean anns a bheil lamh againn.
Cuidich leinn ar n-obair a dheanamh le
treibhdhireas agus eagal diadhaidh, agus
saor sinn o chlaon-bhaigh agus o chlaon-
bhreith agus o ghaol-buannachd, chum agus
gu'n gldraich sinn t-ainm Tuxomh-sa, agus
le ar saothair agus ar comhairle ri cMile
gu'm bi ceartas agusAiadhaidheachd air an
daingneachadh anns an tir, urram agus
tearuinteachd agus sonas aig an Righ,
sith agus samhchair agus soirbheachadh
aig an rloghachd, agus aonachd agus gradh
do chach a cMile am measg an t-sluaigh uile,
tre losa Griosd, ar Tighearn agus ar
Slanuighear."
A h-uile la a tha Tigh nam Morairean
cruinn tha na h-urnuighean ceudna air an
aithris le fear de na h-Easbuigean, rud a tha
'n a chomharradh follaiseach gu bheil an
rioghachd ag aideachadh a' Chreidimh
Chriosduidh.
An tombaca
Tha an tombaca air fas cho gann agus
cho daor 's gu bheU chemists agus luchd-
sgil eile a' feuchainn ri luibh air choreigin
fhaotainn a bheireadh do dhaoine tomhas
de'n t-s61as a tha tombaca a' toirt dhaibh.
Thiormaich iad feamainn agus duileasg agus
linearach ; duilleagan cail agus rhubarb ;
barr a' bhuntata agus barr a' churrain ;
cairteal agus earr-thalmhainn agus seorsach-
an eile, ach cha d'amais iad fhathast air dad
a ghabhas cur an aite an tombaca. 'S e an
da luibh a bu dluithe do'n rud a bha iad ag
iarraidh, rhubarb agus fliir na greine, ach
ged bha bias maith gu leoir orra sin,
dh'fhagadh iad corp duine goirt mar gu'm
biodh e air burgaid a ghabhaU.
Chuir e ionghnadh orm nach d'amais iad
idir air an luibh leis am biodh balaich ann
an eilean mo dhixthchais ag ionnsachadh
smogaidh, barr a' bhrisgein. So an luibh
ris an abrar curran earraich ; tha am bun
aice maith ri itheadh anns an earrach, agus
am barr aice maith ri smogadh anns an
fhoghar, air a thiormachadh. Sin agad
luibh as fhiach luibh a radh rithe ; luibh
an aigh, biadh agus tombaca, agus tha uiread
dhi anns na h-eileanan an lar 's gu'm faodadh
factory a bhi air a cur suas ann an aite
freagarrach a dheanamh seorsa ur tombaca.
Ajx am cogadh America anns an ochdamh
linn deug dh'eirich pris an tombaca cho ard
's gu'n do thoisich tuathanaich an Albainn
air a chur. Anns a' bhliadhna 1782 bha
miltean a dh'acraichean eadar Dun-eideann
agus a' Chrioch Shasunnach fo thombaca ;
bha ministear ann an ledburgh aig an robh
coig acraichean dheth air a' ghliob. Ach
cha robh am freasdal fabharrach ; bha an
t-earrach agus an samhradh fuar, am foghar
fliuch, agus cha d'fhas an tombaca ro mhaith.
A thuilleadh air sin thug an luchd-lagha a
mach a' bhinn nach robh e laghail tombaca
a chur ann m Albainnn, a reir Achd Parla-
maid a rinneadh ann an linn Thearlaich II.
Chuir sin crioch air tuathanachd an tombaca.
Gleann na h-irioslachd
'S e sin an gleann as fearr tha
'San fhasach so gu leir ;
Na naoimh bidh ann a' sraidimeachd.
Is pairt diubh sileadh dheur ;
Bidh bron air son am peacaidh orr',
'S iad beachdachadh gu geur ;
Air gradh do-inns' an t-Slanuigheir,
Is grain an cridhe fein.
A Thighearna deonaich dhomhsa,
Ri m'bheo bhi fuireach ann •
Cum m'anam o fhein-fhireantachd,
Is leanam los' gu teann
0 ghathaibh namhaid miorunach,
Dean m'dhion gach oidhch' is la ;
Gach freumh dhe'n pheacadh spion asam.
Is glan mo chridh 'n ad ghradh.
Iain Mac Ghilleathain.
Aireamh 8
1948
Tichicus
Leis an Urramach Calum Mac Gilleathain, M.A.
Foillsichidh Tichicus, hrathair gradhach, agus ministear dileas, agus comh-sheirbhiseach
's an Tighearn, gach ni dhuibh mu'm thimchioll-sa. — Colos. iv. 7.
ANNS an earrainn mu dheireadh de'n litir
seo tha Pol air am peann a ghabhail 'na
laimh fhein agus tha e criochnachadh mar
seo, " failte uamsa Pol le mo laimh fein.
Cuimhnichibh mo chuibhreacha. Gras gun
robh maille ribh. Amen." Tha an litir
airson muinntir Cholosae criochnaichte ;
agus is i cheist ce mar a chuirear ann i. Tha
turus fada aice ri dhol air tir is air muir agus
chan 'eil a' phostaireachd as aithne dhuinn a
nis, aca-san ann. Ach is ceist i a tha air a
fuasgladh aig Pol a cheana ! Is e Tichicus
a tha gu bhith 'na Phost, is ann air-san a tha
uallach na litreach, 'na siubhal is 'na ruigh-
eachd, gu bhith. Agus cha b' ann ri duine
gun earbsa a chaidh a cur an urra. Anns an
Htir tha chii maith aig Pol 'ga thoirt air
Tichicus. Agus cha robh Tichicus gu falbh
'na aonar ; bha Onesimus gu bhith 'na chuid-
eachd, agus a gnothuich araidh fhein an
crochadh ris (mar a tha fhios againn).
I. Brathair gradhach
Sin a cheud innse air Tichicus. Nach
oirdhearc an cliii e sin ? Tha am facal
brathair maith, agus tha e ro-mhath an uair
a leasaichear e le " gradhach." Is e comunn
bhraithrean is pheathraichean a tha anns
an eaglais. Aithnichear sin orra, aig am-
annan ; agus, aig amannan eile, tha iad nas
coltaiche ri coigrich is luchd-catha na ri
luchd aon bhaile ris na naoimh is clann an
aon Athar. Bhuinneadh Tichicus do'n
chearn an robh an litir a' dol. Bha e, mar
sin, cairdeach do dhaoine an Colosae air da
dhoigh. Ach, a mach o'n daonachd choitch-
ionn, cha bu bhrathair na co-ogha e do
Phol, ach air son sin, is ann anns a' cheangal
a bha eadar e fhein is Tichicus, an Criosd, a
bha e soilleir do Phol gum bu bhrathair de'n
fhior sheorsa cheart Tichicus. Is ann agus
duine 'na eiginn agus an cunnart, am
bochdainn, an teanntachd agus an iomacheist
a tha feum aige air brathair. " Agus tha
caraid ann as dltiithe leanas na brathair air
bith." Is ni mor gun robh sin air a choimh-
lionadh gu h-iomlan, do Phol, agus cha
b'ann aon uair ! Ach so aige fear a thug
gradh dha agus a thaisbean sin gu foghainte-
ach, fritheilteach, fitighail. " Na brath-
rean," nach maiseach an inbhe, agus nadi
luachmhor an cuid daimh is sochairean le an
cuid saorsa an coimhcheangal ri an saothair,
an comhrag agus an adhbhar ? Faodaidh,
ma ta, ar luchd-daimh, san eaglais, a bhith
'nam iomadh beannachd duinn, agus
faodaidh am fear od a bhith 'na sholus, agus
am fear seo 'na bheairteas, agus am fear seo
eile 'na bheul, agus am fear mu dheireadh
'na ghliocas, ach ciim, an comhnuidh, do
shuil air an fhear bheag nach 'eil a' gabhail
air a bhith a h-aon aca sin ach a tha, gu
cinnteach, 'na bhrathair gradhach. Is e an
t-aite bhios fuar an latha nach bidh e ann !
Agus is i an eaglais a bhios fuar agus falamh
an latha a bhios a chuUe seorsa eile pailt
agus a bha a sheorsa-san gann! Is e cho
pailt agus a bha a sheorsa ri linn nan abstol
a chuir a leithid de bhlaths agus de bhuann-
achd agus de bheannachd anns an eaglais
agus gun robh i 'na sochair agus 'na socair,
agus 'na dachaidh aluinn ion-mhiannaichte,
aig daoine sgithe claoidhte, an saoghal
cruaidh crosda, anns gach aite anns an do
nochd a ballachan. Is e am brathair gradh-
ach am f ior-Chriosdaidh !
II. Ministear dileas
Is docha, nis, gur fheudar duinn a dhol gu
priomh-sheagh nam briathran seo. Tha e
ro dhualach duinn gun dean sin pearsa-
eaglais, agus gu h-araidh aodhaire air ceann
coimhthionail, de'n fhacal " ministear," oir
is e sin an neach ris an canar ministear an
diugh. Ach is e a tha againn san fhacal
" fear-frithealaidh." Maor aig mor-uasal,
agus gille aig ' duine eile. (Is e am facal
diahonos, no " deacon," a tha sa' Ghreigis ;
agus is e sin fear-frithealaidh do na naoimh."
1 Cor. xvi. 15.)
Is e a bha an Tichicus seirbhiseach a ghabh
air fhein a bhith frithealadh do Phol. Tha e
coltach gur e bha ann duine a chuir roimhe
gun leanadh e Pol agus nach fhaiceadh e eis
TICHICUS
air cho fada agus a bhiodh an comas aige-san
sin a leasachadh. Is docha gun tainig sin
'na chridhe cho luath agus a chaidh iompach-
adh. Air cho maith agus gan robh Pol tha e
soUleir gun robh daoine eile tachairt ris a
bha tuigsinn nach robh a chuile rud aige !
Cha robh dachaidh aige. Bhiodh a shiiilean
aig amannan cho gann de fhradharc agus
gun robh a bhith falbh o aite gu aite 'na
churam nach bu bheag. Cha robh a chuimhne
air nithean beaga na beatha cho maith ri
chuimhne air nithean mora na beatba mair-
eannaich. ' Ma tha,' arsa Tichicus, ' Is
sona dha ! ach ma bheir Dia dhomhs' e cha
bhidh e gun chiil-taice aige, far an dean
mo lamhan is mo chasan dhomhs' e'. Ro-
mhaith an gUle thu fhein, a Thichicus ! Cha
robh droch fheum ort, a dhuine chridhe ;
agus nach bu tu fhein mo laochan glan a'
deanamh seirbhis, gun duais, do phriosanach
bochd an Tighearn anns a' phriosan, anns an
Roimh ? Amadan an t-saoghail is duine
taghta Dhe ! Gu f irinneach cha chaill thusa
do dhuais. " Falbh thusa, a Thichicuis, a
bhodaich, agus thoir leat an litir agus thoir
dPaibh aig an tigh i. Is maith is aithne
dhuit do cheann-uidhe ; agus is maith a
dh' aithnichear thu an uair a ruigeas tu ;
agus cha mhisde an teachdaireachd fhein gur
tusa an teachdaire." (Agus chan 'eil guth,
ann no as, oir chan 'eil fhios ce mar a bhios
mise as d' aonais ; agus nach mi bhios 'gad
ionndrainn.)
III. Comh-sheirbhiseach 'san Tighearn
Seo, a nis ! " Na smaoinichibh oirnne idir
mar maighstir is ministear, no fear-fritheal-
aidh. Is e tha annainne dithis a tha anns
an aon seirbhis." A! tha e dol nas fhaide
na sin. Is e a bhiodh aig Pol air fhein
doulos, no " traill." Neach a bha, gu
h-iomlan air a cheannach aig a' Mhaighstir
agus a bu leis le coir bhuilleach. Chan ann
leinn fhein a tha sinn! Is e tha annainne
dithis a bhuineas do'n aon Mhaighstir, agus,
mar sin, na deanaibhse dol-iomrall eadar
mor is beag, shuas is shios, inbheach is air
bheag inbhe, anns an obair seo a tha eadar an
dithis againne. Is e tha an Tichicus sun-
doulus, direach mo dhearbh sheorsa agus
mo dhearbh-chompanach, san aon obair,
anns an aon Tighearn. Chan 'eil e 'na
ioghnadh ged a leanadh leithid Thichicuis
leithid Phoil. Is docha gu bheil e 'na
ioghnadh air daoine araidh, ann an saoghal
araidh gu leoir a tha fas nas cumanta againne
nis, gun leanadh duine dad idir ach sporan
fada, trom. Buidheachas do Dhia, tha a
leithid de rud is uaisle am measg dhaoine,
agus tha a leithid de rud agus dilseachd am
measg dhaoine ! Canaidh an duine saoghalta,
" Chan 'eU againne an diugh ach saoghal
ur ; dean d'obair agus gheibh thu do phaigh-
eadh ; seo, agus bi falbh — nidh sinne chilis
gun uaisle agus gun irioslachd agus gun
ceangal daimheil, duineil ; domhain, diamh-
air eadar na daoine, no eadar na Criosdaidh-
ean fhein mar sin." Ach, stad ort e, cha
dean ach bochd, briste, leipideach, pronn.
A, a Phoil, mo roghainn thu, am post,
agus an teachdaire, an gille agus a chuile
fear eile de'n t-seorsa air son an aon adhbhair
anns an aon seirbhis, agus sin Anns an
Tighearn !
Anns a' Chathair
THA cothrom aig muinntir Dhim-eideann
a bhi a' cluinntinn mhinistearan ainmeil
ann an eaglaisean mora a' bhaile an drasd
's a ris, oir ma chluinneas an t-Ollamh
Tearlach Warr, no an t-Ollamh Seumas
Black, no an t-Ollamh Tearlach Taylor, no
ministearan Eaglais an Naoimh Cuthbert,
gu bheil Easbuig no Deadhan a Sasunn no as
an t-Suain, no Guth Mor a America, ri bhi
anns a' bhaile, faodaidh tu a bhi cinnteach
gu'm bi iad air an sail, agus gu'n iarr iad orra
searmonachadh air an t-Sabaid, oir a
dh'aindeoin na bhios daoine ag radh mu
thinneas na h-eaglais agus mu shuidheachain
f halamh, chan 'eil comhdhail eile a bheir a
mach uiread dhaoine ri searmonaiche o'm
bheil fiughair aig an t-sluagh gu'n cluinn
iad facal beo. Uair a chluinnear am facal
sin o na h-Urracha mora, ach da uair nach
cluinn. Faodaidh guth a bhi cho mor agus
cho labhrach ri torman Eas Niagara, agus
gun ann ach guth fhein.
Is e a thug orm toiseachadh air an t-
seanchas so gu robh mi air m'ais o chionn
gh<)irid ann an CUle-sgumain, sgh'eachd a
tha cho farsuing 's gu bheil an t-Ollamh
Ruairidh MacLeoid a' cur da mhissionaraidh
(fad na bliadhna) agus oileanach (anns an
t-samhradh) a chuideachadh an Urramaich,
NiaU Mac Pharlain, B.D. Am bitheantas
chan 'eil an aon oileanach ann ach aon
samhradh, agus tha na missionaraidhean air
an atharrachadh a h-uile tri bliadhna, ma
tha sin freagarrach. Mar sin tha muinntir
Chille-Sgumain a' faotainn cothrom air
uiread ghuthan a chluinntinn ri muinntir
Dhtm-eideann fhein, agus thuirt feadhainn
dhiubh rium gu'm b'fhearr leo an t-oUeanach
ANNS A' CHATHAIR
a bha aca an uiridh fada cian na gin de na
daoine ainmeil a bhiodh a' searmonachadh
an eaglais na sgire an uair a bhiodh. iad a'
fuireach an tigh a' Choirneil aig am na
seilge.
'S ann aig bean Iain Mhic Phail a bhiodh
na h-oileanaich a' fuireach, agus a thaobh
's gu'n robh cridhe blath aice gu nadurra
agus nach robh teaghlach aice fhein, bha i
mar mhathair dhaibh ; cho muirneach umpa
agus cho fritheilteach dhaibh 's gu'm biodh
Iain ag radh gu'n robh i 'g am milleadh,
ach air uairean eile cho smachdail orra 's
gu'm biodh Iain air a narachadh.
" Bha coig ar fhichead dhiubh agam air
fad, ach ged bha cuid dhiubh gu maith
neonach, agus cuid eile cho aotrum neo-
shuidhichte ris na luacharain, bha iad uile
'n an gillean beusach, ach a mhain dithis,
da cheard anns nach robh modh no onoir,
agus a dh'fhag mi air a' cheann mu dheireadh
gun mo phaidheadh. Ach chuir an t-Ollamh
Mac Leoid sin ceart, agus chuala mi o Niall
Mac Pharlain nach deachaidh iad air an ais
do'n Cholaisde, agus gun 'n d'fhuair iad
obair ann an garage."
A tobar a cuimhne
Cha robh dad a b'fhearr le bean Iain
Mhic Phail na bhi a' tarruing chuimhneach-
ain a tobar a cuimhne air na h-oileanaich a
thoisich air obair na ministrealachd ann an
Cille-Sgumain ; na cinn-theagaisg agus na
searmoin a bhiodh aca ; na rudan neonach
a bhiodh iad ag radh agus a ' deanamh ; a'
ghrain a bha aig cuid dhiubh air Eabhra,
agus an gaol a bha aig cuid eile dhiubh air
iasgach agus air golf ; an ireabais anns an
bitheadh iad air Di-sathuirn agus gun sgeul
air searmon an la maireach ; agus an
t-eagal a bhiodh air cuid dhiubh nach robh
maith air Gaidhlig gu'm biodh cuideigin a'
cunntas nam mearachdan a bhiodh iad a'
deanamh.
Cha do chain i sealladh air gin dhiubh an
deidh dhaibh an Colaisde fhagail agus a
bhi air an suidheachadh ann an eaglais
dhaibh fhein, agus mar a b'airde a bha iad
ag eirigh 'n an comas agus 'n an cliu anns
an eaglais is ann bu mhotha a bha aice de
naidheachdan agus de chuimhneachain air
na ceud shearmoin a liubhair iad. Bhiodh i
ag radh nach d' thainig atharrachadh air
gin aca seach mar bha iad an uair a thoisich
iad ach a mhain gu robh iad air an daing-
neachadh na bu laidire agus na bu ruighne
anns na doighean agus na fasain a bha aca
gu nadurra.
" An aithne dhuit," ars ise, " Mghr.
A.B.C. a tha aim an te de dh'eaglaisean
mora Ghlaschu, a bhios a' tarruing dhaoine
'g a eisdeachd leis na cuspairean neonach
air am bi e a' bruidhinn, agus cinn-theagaisg
nach saoileadh tu gur ann anns a' Bhiobull
a tha e 'g am faotainn idir. An samhradh
a bha e againn an Cille-sgumain, agus gun
ann ach balach 6g, bha na ceart innleachdan
ud aige, agus a h-uile Di-haoine bhiodh e a'
cur paipear ann an uinneag an tigh-phostachd
agus air craoibh aig Crois an rathaid a
dh'innseadh do'n t-saoghal ann an litrichean
mora dearga ciod a bhiodh e a' labhairt uime
air an t-Sabaid. Cha robh ceist no toimh-
seachan air am b' urrainn inntinn luaineach
smuaineachadh nach biodh aige anns an
uinneig agus air a' chraoibh, ach cha b'ur-
rainn dha na toimhseachain a bhiodh e
fhein a' cur fhuasgladh dad na b'fhearr na
na gillean laghach eile a bha roimhe agus
'n a dheidh.
" Aon seachduin bha so aige air a' chlar,
Dia as a leine agus cabhag air " ; seachduin
eile bha so aige, " Satan aig Faidhir-
shamhraidh Ghlaschu agus portmanteau
aige " ; agus seachduin eile, " Am measg
nam bancheardan." Cha robh anns na ban-
cheardan ach tiotal a thug e do shearmen a
bha aige air a' mhac struidheil. Ma's maith
mo chuimhne cha robh gin de na h-oUeanaich
oga aig nach robh searmon uime-san, ach ged
dh'fhag each an sgeul mar tha i a' crioch-
nachadh ann an soisgeul Lucais chuir esan
sgonn eile rithe as a cheann fhein, is thuirt e
ruinn nach robh am mac a b' oige fada aig an
tigh an uair a thoisich e air fas sgith de
chomunn a bhrathar, sgith de'n chuing agus
de'n bheatha riaghailtich a chuir crionnachd
agus gliocas saoghalta a bhrathar m'a
amhaich ; an sin gu'n do thoisich e air aighear
agus sunnd agus meadhrachas a sheana
chompanach ionndrainn, a' faireachduinn 'n
a fheoil agus 'n a fhuil agus 'n a fheithean
anail bhlath na gaoithe, cagartaich nan
craobh, agus feartan diomhair na h-oidhche
agus nan reultan agus na camhanaich anns
an duthaich thall, Innsean nam banach-
eardan, far an do reic iomadh duine a bu
ghlice na'm mac struidheil a choir-bhreithe
air ghaol bhilean dearga. An sin chaidh e
air ais troimh fhasach agus troimh dheatach
agus troimh dhroighinn gu nigheanan dubh
agus sgiamhach a' chiuil.
" A h-uile feasgar Sabaid bithidh sreath
fhada de dhaoine a' feitheamh aig an eaglais
aige an Glaschu gus am fosgailear an dorus
mar a chi thu aig tighean-nan-dealbh, ach
cha do tharruing e aon duine a bharrachd
do'n eaglais an samhradh a bha e againne
leis na sanais neonach a bhiodh e a' cur
anns an uinneig agus air a' chraoibh. Ach
ANNA A' CHATHAIR
tha muinntir Ghlaschu cho gorach ris na
h-eoin co dhiubh ; tha iad cho lionmhor
agus cho cabhagach agus tha uiread. nithean
a' tachairt orra agus a' tachairt dhaibh a
h-uile latha d'am beatha 's nach 'eil uine aca
fas ghc. Tha gHocas ag iarraidh athais agus
samhchair laimh ri uisgeachan ciuijie.
" Air a shon sin bu toigh leinn Mghr.
A.B.C. a dh'aindeoin nan nithean neonacb
a bhiodh e ag radh agus a' deanamh, oir cha
robh dad cearr air ach nach do thuig e
riamh gu'n tilg naisinn nan gleann dhiubh
propaganda agus rabhard mar a thilgeas
stallachan a' chladaich air ais an fhuaim a
ni diidach no fideag bata.
Eric Gdrdon
" Ach de na h-oileanaich oga a chuir an
eaglais chugainn b'e Eric Gordon am fear
a bu docha leinn, gille cho laghach agus
cho neo-chiontach agus cho narach 's gu'n
taisicheadh a shearmoin do chridhe ged nach
biodh tu a' cluinntinn no a' tuigsinn an dara
leth de na bhiodh e ag radh. Bha e diuid
agus guth iosal aige, agus an la a bhiodh e
a' teagasg mu nithean domhain cha robh
e furasda a thuigsinn, ach bha fhios againn
nach e moll no smodan a bha e a' toirt
dhuinn, agus bha uiread de'n BhiobuU 'n a
shearmoin 's gu'n deanadh sin fhein feum do
d'anam ged nach greimicheadh tu air dad
eile annta.
" Tha srulag bheag uisge laimh ris na
preasan sgithich a tha aig bonn a' gharraidh
againn. Tha e coltach gu'n d'thug e an aire
do'n t-sriilaig sin, am feasgar a thainig e, oir
anns a' mhaduinn an uair a bha mi a' cur a
bhraiceis air a' bhord agus a dh'fhaighnich
mi dheth an do chaidil e gu maith, thuirt e
gu'n do chaidil, agus dh'innis e dhomh cho
solasach 's a bha e leis a bhi a' cluinntinn
gluganaich na sriilaig an uair a bha e a' cur
uime aodaich. An toiseach cha robh fhios
agam ciod a bha e a' ciallachadh, oir bha
fhios agam nach robh fuaim no glugan aig an
t-srulaig aig an am, ach anns a' mhionaid
chuimhnich mi gu de a bha ann, is thuirt mi
ris, a' gaireachduinn, " 0, chan e an t-srtilag
a bha ann idir ach an duine agam ag 61 tea."
Tha an droch fhasan aig Iain an uair a
bhios e ag 61 tea, no brot, no rud teth air bith,
a bhi a' sriibadh agus a' sriibalaich le 'anail,
air chor agus gu'n cluinnear e an ceann eile
an tighe.
" Bha aithreachas orm an deidh laimhe
gu'n d'innis mi sud dha, oir dh'fhas aodann
cho dearg ris an teine, agus thuirt e rium
cho iriosal agus cho diiiid 's ged b'e fhein a
rinn cron, "gabhaibh mo lethsgeul, a Mhrs.
MacPhail, agus thoiribh maitheanas
dhomh." Gille cho maith agus cho laghach,
agus air cho beag go no lochd 's nach
b'urrainn dhomh sealltuinn air anns a'
chiibaid gun na deoir a thighinn 'n am
shiiilean, a' cuimhneachadh air a mhathair,
agus ag ionndrainn a mhic nach d'thug Dia
dhomh fhein 's do Iain.
Tha Eric Gordon a nis 'n a Phrofessor ann
an aon de Cholaisdean Chanada, agus tha
cliii a sgoilearachd cho ard an Albainn agus
an Sasunn 's nach bi an tiina fada gus am bi
e air a thoirt air ais thar chuan. Agus ma
thig e air chuairt do Chille-sgumain, agus
gu'n searmonaich e air an t-Sabaid, cha bhi
feum air tiotal a shearmoin a chur ann an
uinneig no air craoibh.
Bhiodh e a' leughadh gun sgur oir bha e
'n a sgoilear anabarrach, agus cha mhor
Shabaidean nach biodh rudeigin aige anns
an t-searmon mu Arius no mu Athanasius,
oir bha e cho eolach orra 's a tha mise agus
Iain air na daoine a tha 's an ath dhorus
ruinn. Ach cha chuala mi riamh e ag radh
diog mu'n Cheasar no Hitler, no mu Alasdair
Gearr no Mac Rath Mor."
Fo Chraobh Sheudair
" THUG mi mo chridhe," arsa Solamh, " a
shireadh agus a rannsachadh le gliocas, mu
thimchioll gach ni a nithear fo neamh ;
an t-saothair ghoirt so thug Dia do chloinn
nan daoine." Saothair ghoirt da rireadh,
agus saothair a mhaireas gu latha do bhais !
Anns an rannsachadh so tha tri ceumanna
no tri riaghailtean a dh'fheumas tu a lean-
tuinn, (1) a bhi iriosal, (2) a bhi onorach,
agus (3) do shiiilean agus t'inntinn a chumail
fosgailte.
Cha sinne na ceud dhaoine a dh'fheuch ri
freagairt fhaotainn do'n cheist, Ciod is ciall
do'n chruthachadh agus do bheatha mhic
an duine ? cia as a thainig iad ; car son a
tha iad ann ; agus ciod is crioch dhaibh.
Chnuasaich daoine a bu ghlice na sinne
agus aig an robh tuigse a bu shoilleire agus
a bu laidire, air na ceistean sin gun fhreagairt
fhaotainn a riaraich iad fhein, no idir idir
daoine eile. Ach mur bheil t'inntinn uile gu
leir marbh leanaidh i air na ceistean so
fhaighneachd.
Cuimhnich, a leughadair, nach robh
Solamh, no c6 air bith a sgriobh leabhar
Ecclesiastes, a' smuaineachadh aig an am air
FO CHRAOBH SHEUDAIR
an fhreagairt a gheibhear anns a' Bhiobull
do na ceistean sin, no air an fhoillseachadh a
rinn Dia air fhein agus air a thoil agus air a
riiintean do shluagh taghta Israel. Cha b'e
sin idir a bha air aire, ach gu'm feuchadh e
le solus a reusoin fhein agus le a thuigse agus
a bhreithneacliadli fhein an rachadh aige air
a dheanamh a mach ciod is ciall do bheatha
mhiorbhuileach a' chruthachaidh, do bhreith
agus do bhas, do shaothair agus do amhghar
mhic an duine, agus gach ni eile, sona agus
dona, milis agus searbh, a tha a' tachairt fo
neamh.
Dh'fhairtlich e air Solamh le solus a
reusoin fhein bun no barr a dheanamh de
bheatha dhiomain an duine air thalamh,
agus air a' cheann mu dheireadh cha robh
dad a b'fhearr aige ri radh na so, Diomhanas
nan diomhasan, is diomhanas na h-uile
nithean.
Toimhseachan nach gabh fuasgladh
A mach o'n Bhiobull chan 'eil anns an
t-saoghal so agus ann am beatha is saothair
mhic an duine ach toimhseachan nach
urrainn dhuinn fhuasgladh, glas nach 'eil
iuchair againn dhi. Ged bu mhor eolas
Sholaimh thainig ceudan as a dheidli aig an
robh barrachd eolais, daoine a bu chomas-
aiche agus a bu leirsinniche, o Phlato agus
Heraclitus agus Spinoza agus Newton gu
treubh nan deasbudairean Giffordach. Ach
ged mheomhraich agus ged labhair iad tha an
ceo cho dumhail 's a bha e riamh agus ah
dorchadas cho tiugh. Na nithean a labhair
iad agus a bha ilr dhuinn aig an am, tha iad
a nis air fias sean, agus nithean tira eile air
an cur 'n an aite. Eolas a' fas, ach diomh-
aireachd a' fas cuide ris. Beachdan dhaoine
mu Fhirinn, mu Mhaitheas, agus mu Mhaise,
ag atharrachadh gun sgur, ach gaol dhaoine
air an Fhirinn agus air Maitheas cho laidir
's a bha iad riamh, cho laidir 's gu'm basaich
iad air an son, ged nach 'eil cinnt air bith
aca gu bheil na nithean a thug iad seachad
am beatha air an son, fior no maith no
maiseach. Biadh aon duine puinnsean do
dhuine eile ; Dia an duine ghil ban agus
min 's a' chraicionn agus fait donn air, ach
Dia an duine dhuibh is bilean tiugh air agus
ceann cruinn dubh mar gu'm biodh peallan-
tearraidh. Ma tha Firinn agus Maitheas
agus Maise an taobh-a-muigh do dhuine
cha sealbhaich e iad gu brath, agus ma's
ann an taobh a stigh dheth a tha iad ciod a
tha annta ach an lasair bheo 'n a chridhe
fhein a tha a' dearbhadh nach ann o'n ilir
no o'n chnuimh a tha a dhuthchas ach o
Dhia.
An t-Uile chumhachdach
Cha luaithe a thoisicheas daoine air reuson-
achadh mu Dhia agus mu'n t-saoghal na chi
iad nach 'eil dad a their iad umpa nach
gabhadh aicheadh, air chor agus ma their
thu gu bheil Dia uUe-chumhachdach, gu'm
faod neach eile a radh nach 'eil Dia maith no
caomhail. Ma tha Dia air fhoillseachadh
ann an oibre a laimhe anns an t-saoghal a
chruthaich e, a bheil e comasach gu'm
biodh e air fhoillseachadh anns a' Bhiobull
cuideachd ? Ma tha, chan e an aon ghuth leis
a bheil e a' labhairt no an aon fhoillseachadh
air fein a tha e a' toirt dhuinn.
Ma chumas tu sgathan ri aghaidh Naduir
chan e iomhaigh Athar ar Tighearn losa
Criosd a chi thu ann ach iomhaigh eile a
chuireas uamhas agus eagal ort. Nach
duilich dhuit a chreidsinn gur e an Dia a
bhath muillean duine anns an abhainn mhor
an China an 1931 a tha a' labhairt ruinn le
guth Chriosd anns an Tiomnadh Nuadh ?
Tha sinne ag aideachadh gur creutairean
amaideach peacach sinn, ach tha naire agus
aithreachas oirnn air son a ghniomha
bhruideil a rinn sinn ann an Hiroshima. A
bheil naire no aithreachas air Dia air son
gniomh a b' oillteile a rinn e ann an
Krakatoa ? Bha cionta Hiroshima air a
roinn am measg aireamh dhaoine nach
biodh furasda an cunntas, ach is e Dia a
mhain a tha a' deanamh an tairneanaich
agus an teine-adhair, tuiltean is beanntan
teinnteach, gaoth is sneachd is crith-thalmh-
ainn.
Tha am foillseachadh a rinn Dia air fhein
ann an Criosd a dh'aon phios, agus is e an
aon aodann Diadhachd a chi thu ann ;
aodann blath agus cairdeil agus truacanta,
air a bheil sgail a' bhroin a' laighe mar
fhianuis shiorruidh air obair na saorsa. Ach
chan e an aon aghaidh no an aon ghuth a
chi no chluinneas tu anns a' chruthachadh
ach fichead aghaidh agus fichead guth,
cuid dhiubh 'g ad thaladh agus cuid dhiubh
'g ad ghraineachadh ; cuid ag innseadh
dhuit mu mhaise agus mu shaibhreas agus
mu oirdhearcas do mhathar-thalmhainn ach
cuid eile ag innseadh dhuit nach motha
leatha thu na'n ite no ani moll a tha a'
ghaoth ag iomain. Chan 'eil feum ann
dhuit a bhi a' riasladh t'inntinn, no a'
feoraich dhiot fhein cia dhiubh a tha i
firinneach no mealltach no coibhneil no
moralta ; tha gaol agad oirre agus is leor sin.
Da ghuth
Thubhairt an diadhair, an t-Easbuig
Tearlach Gore uaireigin, " Mar tha m 'eolas
air an t-saoghal so a' fas tha m 'eolas air Dia
FO CHRAOBH SHEUDAIR
a' fas cuideachd." An cuireadh tu t'aonta
ris an fhacal sin ? Ged is dalma dhomh a
radh. chan e mhain nach cuirinn-sa m'aonta
ris, ach chuirinn tri cromagan mora 'n a
dheidh. ? ? ? agus theirinn gu bheil uiread
eagail oirnn roimh mhoran de na guthan a
tha sinn a' cluinntinn arms an t-saoghal
nadurra 's gu'm bi sinn a' seachjiadh. a bhi
ag eisdeachd riu no a' bruidhinn umpa idir,
air eagal gu'n cuir iad sinn air seachran o
Dhia, an Dia a tha sinn a' faicinn ann an
Criosd.
Tha clann-daoine ag aoradh do dhiathan
o chionn mhiltean bliadhna, air an treor-
achadh le solus fann an reusoin agus le guthan
a bha iad a' cluinntinn o bheul agus o
bhroUleach Naduir, ach fad na h-iiine sin
cha d' thainig e riamh a steach orra gu robh
na diathan d'an robh iad ag aoradh uasal
no maith no baigheil, gus an d'eirich grunnan
beag de dhaoine ann am Palestin a thoisich
air a theagasg gu'n do labhair Dia riu le
Fhacal, agus gu robh Dia naomh agus
ceart agus gradhach. Sin an stoc o'n d'
thainig Criosd, agus b'e sin ceud-thoiseacha
an fhoiUseachaidh a tha againn 'n a theagasg-
san agus 'n a bheatha uUe o Bhetlehem gu
Calbhari, agus o aiseirigh gus an deachaidh
e as an t-sealladh.
Co a rannsaicheas Dia le solus a reusoin ?
Bha cho maith dhuit faradh a chur ris an
speur agus feuchainn ri sealltuinn ann an
siiil na greine. Tha run-diomhair a chiiiil
aca-san aig a bheil cluas. Tha eagal an
Tighearna 'g a fhireanachadh fhein, gun
feum aige air fianuis eile ach an fhianuis
a tha ann fhein. Ma dh'fhiosraicheas tu gu
bheU na smuaintean a tha agad mu Dhia
a' toirt misnich agus solas do d' anam, no
gu bheil thu a' faotainn neart agus faochadh
ann an urnuigh agus ann an aoradh ciod an
dearbhadh eile a tha dhith ort ? Chan e
Dearbh no Rannsaich a' cheud aithne anns
a' bheatha dhiadhaidh ach Creid.
Dain do Eimhir
CHAN 'eil fhios agam c6 i, ach ma tha cluas
is ciall is cridhe aig Eimhir, is ion dhi a bhi
mor aisde fhein a chionn gu'n do leag
Somhairle Mac Ghill-Eathain an iobairt-
ghaoil so air a h-altair, agus is ion dha fhein
a bhi 'n a comain-se a chionn gur i a thug
dha " eolas nan dan."
A nighean a chiiil ruaidh dir,
fada. bhuait, a luaidh, mo thoir ;
a nighean a chuil ruaidh dir,
gur fada bhuait-sa mo bhron.
Fhuair mi a' cheud shealladh de'n leabhar
so o'm charaid caomh, DomhnuU Mac Ghill-
Eathain, agus mi 'n am shineadh air an
leabaidh gu maith iosal, agus gun iarraidh
agam air dad a leughadh ach criomain bheaga
de na sailm an Gaidhlig, agus criomain bheaga
de leabhar cubhraidh a bha air a sgriobhadh
le Tomas Traherne, duine naomh.
Ach mar bha mi dol na b'fhearr bhithinn a'
toirt lamh air an leabhar so an drasd 's a
rithis, agus mar a b'fhaide a leughainn e, is
ann bu laidire an greim a bha e a' deanamh
orm, gus an do leugh mi e a nis deich no
dusan uair agus a bheil mi cinnteach gu
bheil anail bheo na fior bhardaehd ann.
Tha rud no dha ann nach toigh leam, gu
sonraichte aon rann a tha mi an dochas a
bhios air a fagail a mach anns an ath chlodh-
bhualadh. Chan abair mi gur toigh leam na
dealbhan a tha ann, oir chan 'eil mi 'g an
tuigsinn, agus cha tuiginn iad ged chuirinn
seachad an corr d'am bheatha a' sealltuinn
orra, ach tha Douglas Young ag radh ann an
toiseach an leabhair gu'm bi iad air chuimhne
coig ceud bliadhna 'n a dheidh so. Faodar a'
chilis fhagail mar sin.
Chan fhiach na rannan aig deireadh an
leabhair an cumail air chuimhne na's fhaide
na coig mionaidean, na rannan ris an abair
Mghr Mac Ghill-Eathain Eisgeachd, oir tha
nimh annta, agus chan 'eU nimh maith ann
am bard no ann an duine air bith. Nach
fhada bhuapa, agus nach fhada os an cionn,
an t-6ran ceolmhor so,
Bu tu camhanaich air a' ChuUthionn
's latha suilbhir air a' Chlaraich,
grian air a h-uilinn anns an 6r-shruth
agus ros geal bristeadh faire.
Lainnir sheol air linne ghrianaich,
gorm a' chuain is iarmailt 6r-bhuidh
an 6g-mhaduinn 'n a do chuaOean
's 'na do ghruaidhean soilleir alainn.
Mo leug camhanaich is oidhche
t'aodann 's do choibhneas gradhach
ged tha bior glas an dolais
troimh chliabh m'og-mhaidne sathte.
Anns na dain -agus na luinneagan so uile
chan 'eil dad de'n aithlis sgitheil a gheibh
thu cho trie ann an orain-ghaoil na Gaidhlig,
ranntachd mhaol gun bhlas gun seagh anns a
bheil na ceart b|iriathran agus na ceart
shamhlaidhean air an cleachdadh, gineal as
deidh girieil, mu shronan agus mu bhilean
agus mu dheudan bhan, agus mu oisinnean
DAIN DO EIMHIR
eile d' an tigh-talmhaidh nach bu choir a
bhi air an ainmeachadh idir. Chan 'eil
Mghr Mac Gill-Eathain a' leantuinn a'
chleachdadh so, cleachdadh a dh'eirich o
ghainne smuaintean agus pailteas bhriathran,
oir tha gu leoir de smuaintean agus de
shamhlaidhean ura aige dha fhein.
Ma's maith mo bharail, is e an rud as
comharraichte anns an leabhar so uile gu
leir, gu bheil bardachd Mhic Ghill-Eathain a'
briseadh a mach as na seana chlaisean a
thug dealbh agus cumadh do bhardachd
Ghaidhlig, agus a' deanamh chlaisean ura dhi
fhein. Chan e guth piorraid a tha thu a'
cluinntinn anns an leabhar so, no eadhon
gug-giig na cuthaige, ach guth eoin air chor-
eigin nach 'eil thu ag aithneachadh, ach a tha a
cheol a' toileachadh agus a' togail do chridhe.
An uair a tha mi ag radh gu bheil guth ur
anns an leabhar -so chan e a tha 'n am
inntinn gu bheil Mghr Mac Gill-Eathain a'
buntainn ris na ceistean a tha a' deanamh
troimh-cheile anns an t-saoghal an diugh,
" siursachd na h-E6rpa," mar tha e fhein ag
radh ; gaisgealachd nan daoine a chaidh a
thapaid do'n Spainnt, agus baothalachd nan
daoine nach deachaidh,
Cornf ord agus lulian Bell
agus Garcia Lorca
marbh 's an Spainn 's an aobhar naomh.
De dhuinne iompaireachd na Gearmailt
no iompaireachd Bhreatuinn,
no iompaireachd na Frainge,
's a h-uile te dhiubh sgreataidh ?
Ach 's ann dhuinne tha am bron
am breoiteachd a' chinne,
Lorca, lulian Bell is Cornf ord
nach d'fhan ri gloir nam filidh.
'S ann agaibh-se a tha an uaigh
tha cruaidh le gloir socrach !
Bu sheachd fearr leam-s' bhur n-eug
seach eiginn mo thoirchairt !
Chan e a' bhaigh a tha aige ri Bolsheabh-
aich, agus ri anraich is truaghain, agus
gobhair na laimhe clithe, a tha ur ann am
bardachd Mhic Ghille-Eathain, ach an
comharadh a tha air a h-uile rann dhi gur
ann as a chridhe agus o fhiosrachadh fhein a
thainig i, agus nach b'urrainn neach eile a
sgriobhadh ach e fhein, Gaidheal 6g fogh-
luihite aig nach 'eil sith ris fhein no ris an
t-saoghal. Ach is maith a dh'eireas dha mur
bi dad as miosa air a choguis aig uair a
bhais na nach deachaidh e a thapaid do'n
Spainnt.
Chan 'eil uair a thogas mi an leabhar so
nach fhaic mi rudeigin ur agus boidheach
agus fiiaealta ann nach fhaca mi roimh, ach
'sea thug orm a bhi 'g a mholadh air an
duilleig so gu bheil eanchainn agus breith-
neachadh ann, agus smuaintean air an
greimich t'inntinn. Sin an rud a tha ur
ann, gu'n d'fhag Mghr Mac Ghill-Eathain an
tanalach anns am b'abhaist do bhaird eile a
bhi a' luingearachd an Lub a Ghedidh, agus
gu'n do sheol e a mach do'n chuan mhor agus
fharsuing air an robh gaol nam fior bhard
riamh.
Ma dh'fhaodas mi a radh gun bhi air mo
thogail cearr, chan ann o na baird Ghaidh-
ealach a tha a dhiithchas aige idir, ach o
cho-chomunn uasal nam bard de gach tir
agus teanga " d'am b'eol seirbheachd gheur
an spioraid na's fhearr na aoibhneas luath
a' chridhe."
Rud eile a tha ixr ann am bardachd Mhic
Ghill-Eathain, nach robh i air a deanamh gu
bhi air a seinn. Chan ann ri seann seisd no
fonn a bha 'n a chluais a chuir e briathran ;
thug na smuaintean a bha 'n a chridhe
dealbh is cumadh d'a chainnt. Tha na
h-orain-ghaoil furasda gu leoir an tuigsinn,
ach tha cuid de na dain eile gle dhuilich, chan
ann a chionn gu bheil duilgheadas air bith
anns na briathran (tha a' Ghaidhlig anabarr-
ach maith) ach a chionn gu bheil cridhe
baird mar chaoch-shruth ; faireachdail is
luasganach, a' gleachd ri stri is cas an
t-saoghail.
Am bardachd Ghaidhlig is e an leabhar so
leabhar as fiachaile a thainig a mach o
chionn iomadh bliadhna. 0, Eimhir, Eimhir,
nach ann 'n ad uchd-sa a bha na rosan
maiseach air an cur le Mac Ghill-Eathain,
agus an crim fhliiraichean air fhigheadh mu
d' cheann! Ged tha mo chridhe-sa cho
cruaidh agus cho ruighinn leis an aois 's nach
cuireadh tusa no. Deirdre fhein bior no
sgiighead ann, tha na Dain a rinn am bard
dhuit cho mills agus cho taitneach 'n am
chluais agus 'n am chridhe 's nach 'eil uair
a leughas mi iad nach duisg iad 'n am
chridhe gaol-eanchainn air a' ghaol.
Ach ged is fhad o cheile Eimhir agus a
Chorra-Ghritheach, tha na dain a rinn am
bard do eun nan casan fada, do Ghleann
Aoighre, agus do Choilltean Ratharsair, a
nochdadh a bhuadhan agus 'ealdhain na's
fhearr na na piosan as giorra.
Mise mar riut 's mi am onar
a' cluinntinn onfhaidh air faoUinn
bristeadh air leacan loma an t-saoghail.
Am onar, onfhadh, leaca loma, sin agad
ealadhain a' bhaird.
Aig an Uinneig
Oideas na Cloinne
So leabhar fiachail a bha air a chur a mach
le Alasdair Mac Neacail, anns a bheil comh-
chruinneachadh de nithean nuadh agus sean
a bha air an cumail air chuimhne le gineal
as deidh gineil de chloinn anns a' Ghaidh-
ealtachd, rannan mu eoin agus mu ainmhidh-
ean, drain bheaga agus toimhseachain,
sgeulachdan agus cluichean, agus fichead
rud eile a bheir air t' ais thu gu laithean t'
oige. Cha chuimhne learn c'uin a leugh mi
leabhar a thug uiread toileachaidh dhomh,
no a chuir uiread uiseagan gu seinn 'n
am cheann, oir chan 'eil aon duilleag ann
air nach 'eil rudeigin a tha a' dilsgadh
rudeigin eile 'n am inntinn fhein, guthan a
saoghal a b'aithne dhomh 'n am oige ach
air an do chaill mi sealladh agus cuimhne
a nis ann an tomhas mor. Ach buidheachas
do Mghr Mac Neacail a chruinnich uiread
de'n t-seorsa litreachais so leis an robh
inntinnean na cloinne air am fosgladh agus
air an geurachadh anns na seann laithean,
agus eolas agus aithne air a thoirt dhaibh
mu na creutairean a bha timchioll orra,
eoin is eich is crodh is sionnaich. Cha robh
diiil agam gu robh duine an diugh beo aig
an robh uiread de na rannan so 's a tha aig
Mghr Mac Neacail ; feumaidh gu robh e
'g an cruinneachadh o chionn • iomadh
bliadhna. Bha cuid dhiubh air an sgriobh-
adh agus air an cur an clodh cheana, ach tha
moran nach cuala mi riamh gus am faca
mi iad anns an leabhar so. Ach ged is
maith an obair a rinn e bhiodh i na b'fhearr
na'n d'thug e dhuinn Notes, no mineachadh
fo gach rann is sbruileach eile a chruinnich e,
ag innseadh c'aite an d' fhuair e iad, ciod
an urrainn a tha aige air a shon sud no air
a shon so, agus ciamar a thainig iad chugainn,
no CO rinn iad. An e baird, no manaich,
no bodaich, no banaltruman a rinn iad ?
B' aithne do'n chloinn air feadh na
Gaidhealtachd uile a' chuid mhor de na
cleasan a tha air an ainmeachadh anns an
leabhar so, ach cha b'e an aon ainm a bha
orra anns a h-uile aite. Ann an eilean mo
dhuthchais b'e " Am Mart " an t-ainm a
bha againn air a' chluich ris an abair Mghr
Mac Neacail " Crom an Fhasaich."
" Cia as a thainig thu ?"
" Thainig mi a m' fhonn is m' fhearann is
m' fhasach fhein."
" Gu de chuir fonn is fearann is fasach
agad-sa, agus mise gun fhonn
gun fhearann gun fhasach ?
" Mo chruadhas, mo luathas, mo laidir-
eachd fMin."
Sin agad teagasg fallain agus turail ;
an seorsa freagairt a bu choir a bhi air a
thoirt do dhaoine sanntach agus farmadach
a tha an dtiil gu bheil eucoir air a dheanamh
orra ma tha dad aig duine eile nach 'eil
aca fhein.
Maorach Cailleach Mhic Artair
Thainig am facal so gu m' chuimhne an
uair a leugh mi anns na paipearan-naidh-
eachd, uair-eigin 's an Earrach, mu fhaoghaid
a bha as deidh shionnach an Ceann-a-tuath
Earra-Ghaidheal, uachdarain agus geamair-
ean, tuathanaich agus croitearan, sealgairean
agus ciobairean, osdairean agus coillearan,
spivs agus gach duine eile aig an robh gunna
eadar Aird-ghobhar agus Sron an t-Sithein
agus Muideart. Bha aon deug is da fhichead
gunna aca, gunnachan a b' fhearr na bha
aig feachd a' Phrionnsa an uair a chruinnich
iad an Gleann Fhionghuin, agus shaoileadh
tu nach biodh aon sionnach air fhagail
beo anns na criochan ud mu'n tigeadh an
oidhche. Ach an uair a thainig an oidhche
bha na sionnaich uile beo ach a mhain aon
fhear. " Maorach Cailleach Mhic Artair,
partan is dafhaochaig."
Chan 'eil so a' ciallachadh nach robh na
sealgairean cuimseach leis a' ghunna ; theag-
amh gu robh suil agus lamh cho cinnteach
aig cuid dhiubh 's a bha aig clann Bheniamin
a thilgeadh clach a crann-tabhuill air leud
roinneige agus nach mearachdaicheadh e.
Ach tha am madadh-ruadh cho carach
seolta 's a bha e riamh ; chan, 'eil e furasda
faotainn dluth dha gun fhios da.
Ged bu chall e an sionnach a bhi air a
chur as uile gu leir an Albainn, cha bu
mhaith'' gu'm fasadh e ro lionmhor mar dh
fhas e am bliadhnachan a' chogaidh. Bha
cho beag de na monaidhean agus de fhrithean
nam fiadh air an suidheachadh air mhal
am bliadhnachan a' chogaidh, agus uiread
gheamairean air falbh anns an arm, 's
nach robh meanbh-bheistean a' mhonaidh
agus nam frithean air an cumail sios mar
b'abhaist, air chor agus gu bheil a nis
stoc tribilt anns an dtithaich de shionnaich,
de fheannagan, agus de fhaoileannan. 0
chionn bhliadhnachan tha na balgairean a'
deanamh cron mor aig am breith nan uan,
a' marbhadh air uairean tri fichead uan air
aon tuathanach. B' abhaist e bhi furasda gu
leoir dhaibh maigheach no coinean no
cearc-fhraoich fhaotainn air an son fhein
agus air son nan cuileanan, ach tha iad sin
air fas cho gann 's gu bheil an eigin a' toirt
air na sionnaich uain agus cearcan a mharbh-
adh.
Aireamh 9
1948
Am Buachaille Maith
Leis an Ollamh Colla Ddmhnullach.
Is mise am buachaille maith." — (Eoin X.
BHA a' chromag air thoiseach air a' chrann.
Bha am buachaille air thoiseach air an
treabhaiche. Bha treudan mora aig seann
sluagh Israeli fada mu'n do bhris iad fearann
agus an do chuir iad siol. Bu mhath am
buachaille Abram, agus cha bu mhiosa
'ogha, lacob.
Bha a' chiobaireachd 'n an diithchas
suidhichte an uair a chaidh iad sios do'n
Eiphit. Is e sin a thug air loseph comhnuidh
a thoirt d' a mhuinntir fein ann an tir
Ghosein. Ged nach robh laimhseachadh
chaorach no ghobhar aca iomadh bliadhna
anns an Eiphit, cha do chaill iad riamh an
duthchas. Is ann o'n mhonadh agus o
chaoraich a ghairmeadh Daibhidh gu righ-
chathair Israeli.
Bha na Gaidheil coltach ri clann Israeli
anns an ni so, — bha tlachd aca ann an
crodh dubh agus meanbh-chrodh. Cha
dheanainn idir tair orra mar thuathanaich
air fearann iosal, ach is ann an uair a ghlacas
e a' chromag agus a thogas e ris a' mhonadh
le paidhir chon aig a shailtean a thig aoibh
air a ghniiis agus farum. 'n a cheuman. Air
Galldachd, air Gaidhealtachd, agus ann an
tirean cein co a bheir barr air na Gaidheil
mar bhuachaillean ! Tha curam cruidh
agus chaorach 'n am fuU agus 'n am feithean.
An uair a chluinneas iad briathran an
t-salmadair anns an eaglais — " Is e an
Tighearna mo bhuachaille," agus an Tigh-
earna fein ag radh " Is mise am buachaille
math " nach beag mineachaidh a tha a
dhith orra seach m.uinntir nam bailtean
mora.
Seallam.aid air a' cheann-teagaisg so gu
dluth agus faisgeamaid e gus an tig a bhrigh
I. Tlachd 'n a obair
Gu de a tha a' comharrachadh a' bhua-
chaille mhath 1
Anns a' cheud aite, tha tlachd aige 'n a
obair. Chan e a thuarasdal a tha air uachdar
'inntinn gach maduinn agus feasgar. Am
fear a tha gun tlachd 'n a obair, tha mor-
thlachd aige 'n a thuarasdal. Is coma leis
suidheachadh nan caorach. Aig beul an
anmoich, biodh a chuid aige no bhuaith,
glan no air an garnachadh leis a' chuileig,
tha esan coma. Tha latha eile seachad co
dhiubh a bhios fois aig caoraich a mhaighstir
no nach bi, gabhaidh esan mu thamh agus
cha chiim. ciiram 'n a dhtisgadh e.
Thuirt losa " is mise am buachaille
maith." Ghabh e os laimh ciiram nan
caorach. Is e an cinneadh-daonna a threud
agus is ann a meud a ghraidh a ghabh e
air fein a' bhuachailleachd. Ann an saorsa
a thoUe fein thainig e do'n t-saoghal ann
an riochd buachaille. Cha d' thug e suas
obair, ged a bha e air a sharachadh agus 'n
a dhuine doilgheasach agus eolach air
bron. Ach fhuair e sealladh an drasd
agus a rithist air toradh a shaothrach agus
rinn e gairdeachas.
Shil e na deoir gu frasach an uair a chun-
naic e gort spioradail baile mor lerusalem,
agus a smuaintich e air an truaighe a bha
fagus da.
Ach an uair a thainig Anndra agus a
thuirt e ris, — tha na Greugaich an toir
ort, rinn e gairdeachas agus chunnaic e
ann an suU na h-inntinn sluagh gun aireamh
air an cul-thaobh.
II. Dileas gu bas
Anns an ath aite, bha am buachaille
maith cho dileas agus gu'n leigeadh e sios
a bheatha air son nan caorach. Ann an
am Chriosd air thalamh, is iomadh namhaid
a bha aig na treudan anns na coilltean,
agus am measg nam beann. Bha feum air
buachaille laidir, furachaU, na'm biodh na
caoraich tearuinte.
Bhiodh e 'n a shineadh aig dorus an
fhaing a' dion nan caorach, o mheirlich, o
shionnaich, agus gach namhaid eUe. Gun
am buachaille a m.harbhadh, cha ruigeadh
namhaid air caora. Na's fhaide na so chan
urrainn gradh agus dilseachd dol.
Nach e an Slanuighear a choisinn an
gradh an uair a leag e sios a bheatha air
ar son-ne !
AM BUACHAILLE MAITH
Bha fhios aig Israel agus aig treubhan
eile gu'n robh cumhachd agus gliocas Dhe
thar tomhais, ach cha robh eolas no earbsa
aca ajin an gradh Dhe gus am faca iad
losa air a' chrann.
Nach b'e sin an gradh ; chan e gu'n do
ghradhaich sinne Esan ach gu'n do ghradh-
aich Esan sinne, agus gu'n do leag e sios a
bheatha air ar son. 'Na fhad, 'na leud,
agus 'na dhoimhneachd c6 a thuigeas
gradh Dhe ?
Chuala sinn uairean gun aireamh gur
gradh Dia, ach is e an t-aon dhearbhadh
cinnteach a tha againn air gradh Dhe—
gu'n do dh'fhuiling an Slanuighear bas
craiteach a' chroinn air son pheacach.
Na'n do ghabh losa comhairle nan abstol
sheachainn e baUe lerusalem aig deireadh
a laithean an so, agus dh' fhaodadh e dol
as air a nainihdean anns a' bhaile, ach ann
an lanachd a ghraidh dh'61 e an .cupan a
thainig 'ga ionnsaidh, searbh agus mar a
bha e.
'Thainig, e chum an t-saoghail a nochdadh
gradh Dhe agus cha robh doigh eile anns
am foillsicheadh e gradh Dhe ach trid bas
Chalbhari. Is e so an gradh a leagh cridh-
eachan dhaoine anns gach linn agus a tha
cho eifeachdach an diugh agus a bha e
riamh, a' leaghadh cridheachan cruaidh na
linn so, agus 'g ar tilgeadh air ar gluinean
ann an aithreachas agus ann an irioslachd,
agus a' deanamh aoraidh do'n Athair agus
do'n Mhac a ghradhaich sinn agus a shaor
sinn o ar peacaidhean.
III. Is aithne dha a chaoiaich
Tha comharraidhean eile a;ir a' bhuachaille
mhaith ; is aithne dha a chaoraich fein.
Gun bheum gun bhacan air cluais, gun
dath dearg no gorm. air cul-cinn no air
caol-an-droma, is aithne do'n deagh bhua-
chaille mhaith a chaoraich fein.
Bha fear-teagaisg ann an oil-thigh Ghlas-
chu, agus leugh e le lan-aighear agus magadh
rud a sgriobh fear a bu bheachdaile na e
fein — gu'n aithnicheadh ciobair maith caora
choimheach am measg mile. Ghabh mi
cothrom air facal fhaotainn dheth, agus
thug mi cuireadh dha sgriob a thoirt leam
air Di-sathuirne gu fearann-caorach agus
gu'n dearbhainn dha gu'n robh na facail
air an d' rinn e fochaid fior. Chan 'eil
teagam.h idir nach aithne do'n bhuachaille
mhaith gach caora air a chuid-san de'n
mhonadh. Is aithne dha an fheadhainn a
tha aige agus an fheadhainn a tha bhuaith,
an fheadhainn a tha air an sgriob abhaisteach
agus an fheadhainn a theid-thar na criche
agus a shanntaicheas ionaltradh nan coimh-
earsnach.
Ged a theid na caoraich air seachran,
theid am buachaille math 'n an deidh
agus taghaidh e a chuid fhein gun mhoille
agus gun mhearachd. Tha losa ag radh
gu'n aithnich na caoraich am buachaille.
Tha sin fior a thaobh nam piatan a tha
mu'n cuairt nan dorsan, ach chan 'eil so
fior a thaobh chaorach nan raointean. Ach
is e an cinneadh-daonna a tha am Buachaille
maith ag iarraidh. Tha daimh agus cairdeas
dluth eadar sinn agus Dia, agus an uair a
ghairmeas Dia sinn tha ar cridheachan 'g
a aithneachadh. Tha rud-eigin ann an
cridhe an duine a tha tagradh cairdeas ri
Dia.
Theid againn air Dia a leigeadh air di-
chuimhne fad iom.adh la tha agus bliadhna,
ach cha teid againn air fianuis Dhe an
taobh a stigh dhinn a mhuchadh uile gu
leir. 'N ar cunnart agus 'n ar teanntachd
tionndaidh sinn ri Dia agus is math a tha
sinn a' tuigsinn gur e Dia fein a tha 'g ar
gairm.
An uair a chi sinn an teachdaire dana a'
gairm caraid gradhach, tha an dearmad
a' tionndadh gu dusgadh, agus tha ar
cridhe ag aideachadh Dhe.
Tha am buachaille maith ag aithneachadh
a chaorach fein agus tha na caoraich ag
aithneachadh guth a' bhuachaille. Air" a
shon sin, tha am buachaiUe maith na's
eolaiche air na caoraich a tha fuireach aig a'
bhaile. Is aithne do Dhia a shluagh fhein.
Nach e sin sgeul an aigh, gu'm bheil sinn
ann an suil Dhe o'r n-6ige gu ar n-aois.
Tha a shuil oirnne re ar slighe, ach nach e
an t-aobhar eagaU dhuinn gu'n leir dha ar
gniomhan uile, agus gu'm bheil ar smuain-
tean uile soilleir dha. Chaidh sinn air
seachran gun teagamh, ach tha am buachaille
maith a' siubhal nam beann agus nan gleann
an toir oirnn. Tha am. buachaille neo-
sgitheil agus ruigidh e sinn ciod air bith
cho fad air falbh agus a tha sinn. Ruigidh
a ghuth sinn, agus bheir a' chromag sinn
as na stallachan agus na boglaichean. Tha
a ghradh gun chrioch agus a neart gun
fhannachadh. Tha a ghradh gun tomhas
agus fhoidhidinn cho saibhir ri a ghradh.
Cha tug am buachaille maith thairis sinn.
Is cruaidh agus mi-thaingeil ar cridheachan
mur an eisd sinn ri a ghuth, agus mur a
lean sinn e, ag radh, — Is tusa am buachaille
maith agus is sinne do chaoraich.
Anns a' Ghathair
AIR a' mhios a chaidh seachad, bha Comh-
dhail mhor aig Comunn nan Cairdean an
Dun-eideann, no na Quakers, mar is trice a
theirear riu. 'S e so a' cheud uair a bha an
Cruinneachadh Bliadhnail aca an Albainn o
chionn tri cheud bhadhna, agus bha eadar
seachd agus ochd ceud dhiubh ann as gach
cearn de Shasunn agus a duthchannan eile
•thar chuan. Tha iomadh seorsa dhaoine,
agus iomadh seorsa Comuinn a' tadhall an
Dtin-eideann anns na bHadhnachan so,
ach 's 6 na Cairdean aoighean as uaisle a
thadhaill ann o chionn fhada ; daoine cho
ciuin agus cho sitheil 's gu'n naomhaicheadh
seachd ceud dhiubh baile a bu mhiosa na
Dun-eideann.
Chan 'eil iad laidir no lionmhor ; chan
'eil an Albainn dhiubh ach mu thri cheud
uile gu leir, agus mu fhichead mile am
Breatunn. Chan 'eil doighean nan Quakers
agus nadur nan Albannach a' freagairt
air a cheile idir. Ann an cuisean eaglais
agus creidimh tha na h-Albannaich labhrach
agus laghail, connspaideach mu phuingean
teagaisg, agus deas gu dol a thapaid, ach
tha na Quakers sitheil agus samhach agus
m.acanta, ag earbsadh ri cumhachd an
Spioraid na's motha na ri tuasaid is tapaid.
An t-ainm Quakers
Chan 'eil anns an'ainm so ach far-ainm a
thugadh dhaibh gu taireil a chionn gu'm
biodh cuid dhiubh a' dol air chrith an uair
a bhiodh iad a' togail am fianuis no a'
bruidhinn mu Fhacal Dhe. Cha bu naire
dhaibh an guth a bhi critheanach, no an
gltiinean a bhi air chrith, an uair a bhiodh am
Facal sin 'n am beul, oir tha am Facal sin
fhein ag radh, " air an fhear so amhaircidh
mi, eadhon air-san a tha bochd agus leonta
'n a spiorad, agus a chriothnaicheas roimh
m' fhacal."
B'e an t-ainm a' bha aca orra fhein an
toiseach, Clann an t-Soluis, ach leig iad
an t-ainm sin a cleachdadh gu maith trath,
agus ghabh iad ris an ainm Cairdean, no
Comunn nan Cairdean, theagamh a chionn
gu robh cuimhne aca air an fhacal a thuirt
Criosd ris na deisciobuil, " Ghairm mi
cairdean dhibh."
Tha e buaUteach do'n Eaglais daonnan a
bhi a' fas saoghalta agus neo-spioradail le
bhi air a h-amladh ann an riaghlajreachd
nach urrainn i a sheachnadh, agus anns a
h-uile gineal troimh na linntean tha cuid
d'a cloinn, an sud agus an so, a' miannachadh
arain no biadh d'an anam nach 'eil iad a'
faotainn o am mathair, agus a' feuchainn ri
fhaotainn ann an co-chomunn bhraithrean
eile air a bheil a' cheart acras spioradail a
tha orra fhein.
Sin mar thoisich Comunn nan Cairdean,
daoine maith aig an robh inntinn spioradail
ag iarraidh an t-soluis o Dhia. Cha robh e
idir 'n am beachd creud ur a dheanamh
dhaibh fhein, no eaglais hr a chur air chois,
no dad eile a dheanamh ach na ceud chreid-
mhich a leantuinn, an dochas gu'n ath-
bheothaicheadh sin an Eaglais, agus gu'n
toireadh e air ais do'n t-saoghal a ris cum-
hachd agus aoibhneas nan Abstol. Bha
iad am beachd gu'n do chaill an Eaglais a
cumhachd agus an t-eolas soilleir a. bha
aig na h-abstoil air Dia goirid an deidh
do na h-abstoil a bhi marbh, agus gu'n do
thuit i cho iosal ri linn Chonstantin agus
anns na linntean dorcha 'n a dheidh sin 's
nach robh an Spiorad Naomh a' labhairt
innte 'idir. Gun teagamh thainig atharra-
chadh oirre aig am an Ath-leasachaidh,
ach cha robh iad a' creidsinn gu'n d' aiseig
e air ais dhi anail, no spiorad, no cumhachd
na h-eaglais abstolaich. Cha do leig na
Cairdean an rtm so riamh as an sealladh,
an Eaglais Abstolach a leantuinn gu dluth
'n an creud, 'n an cleachdaidhean, agus.'n
an doighean aoraidh, agus tha an diadhair
beachdail, Deadhan W. R. Inge, ag radh
nach 'eil Criosduidhean eile air thalamh cho
coltach ris na h-abstoil agus ris na ceud
chreidmhich ris na Quakers.
Na Sacramaidean
Bhiodh e duUich a radh le cinnt cia
dhiubh a tha so fior no nach 'eil. Chan
'eil teagamh nach 'eil e fior anns an t-seagh
gu bheil iad de fhior theaghlach nan abstol
ann an ionracas agus naomhachd an caith-
eamh beatha, an cudthrom a tha iad a'
cur air spioradalachd anns a' bheatha
dhiadhaidh, agus an gaol a tha aca air
sith agus air samhchair agus air oibre
truacanta is trocaireach. Ach tha e duilich
a chreidsinn gur ann o na h-abstoil a dh' •
ionnsaich iad am fasan a tha aca a thaobh
nan Sacramaidean. Chan 'eil iad a' frith-
ealadh nan sacramaidean idir a chionn nach
'eil iad a' creidsinn gu bheil eifeachd air
bith annta. Tha iad a' cur a leithid de
chudthrom air spioradalachd agus air cum-
hachd an spioraid, agus air an t-solus a
tha anns an anam 's nach 'eil feum aca air
samhlaidhean, no air meadhonan grais, no
air rud air bith o'n taobh a muigh, 'g an
cuideachadh. ^
ANNS A' CHATHAIR
Na'n abradh tu riu gu'n robh iad a'
cur aithne Chriosd an suarachas le bhi
a' deanamh dearmaid air Sacramaid na
Suipearach dh'abradh iad riut nach do
labhair Criosd am facal ud riamh, " Deanaibh-
sa so mar chuimhneachan ormsa." Ged
tha iad 'n an daoine faiceallach agus iriosal
ann an doighean eile chan 'eil iad idir
iriosal an uair a thoisicheas iad air na
Sgriobturan fhosgladh agus a mhineachadh.
Gabhaidh iad ris an fhacal agus ris an
teagasg anns a' BhiobuU a tha a' freagairt
orra fhein, agus cuiridh. iad cul ri facail
nach 'eil a' freagairt orra. Chan 'eil teagamh
nach 'eil sinn uile a' deanam.h so ann an
tomhas, ach tha mi an duil gur e na Quakers
ciontaich as motha anns a' cheum so.
Buidheann dhaoine nach 'eil a' creidsinn
ann an sacramaidean, no ann am ministearan,
no ann an eaglais, bhiodh e duilich dhaibh
iad fhein fhireanachadh o litir an Tiomnaidh
Nuaidh, no o eachdraidh na h-eaglais
abstolaich.
Is e an fhirinn nach robh uiread dhiadh-
airean no uiread sgoilearan aig Comunn
nan Cairdean 's a bha aca de naoimh, ach
ged is fhearr naomh na sgoilear, tha feum
air an sgoilear aig na naoimh, ged nach
biodh ann ach gu'n teid aige air cuideachadh
leo am Biobull a thuigsinn. B'e Seoras Fox
priomh-athair nan Cairdean, agus is esan
a leag na bunaitean air a bheil iad 'n an
seasamh gus an la 'n diugh, ach ged bha e
'n a dhuine maith aig an robh inntinn
gheur is onorach is laidir, cha bu sgoilear
e agus chan urrainnear gabhail ri cuid
mhaith de'n teagasg a bhiodh e a' tarruing
as a' Bhiobull, gu sonraichte a Soisgeul
Eoin.
Abstol lonmhuinn
Cha mhor nach faod thu a radh gur e
Eoin abstol ionmhuinn nan Cairdean, oir
is e an soisgeul a sgriobh e as biadh agus
deoch dhaibh, agus is e an fhior aobhar
nach 'eil iad a' coim.head Suipear an Tigh-
earna nach 'eil Eoin ag ainmeachadh gu'n
do chuir Criosd air chois an t-sacramaid
so idir. Ann an Soisgeul Eoin tha iad a'
faotainn diadhaidheachd an Spioraid gun
bhuintealas a bhi aice ris an fheoil, no ri
foirm orduighean, no ri deas-ghnathanna,
no ri lagh no riaghailt o'n taobh a muigh,
ach an Spiorad 'n a Sholus 'n an anam
fhein, a' toirt beatha dhaibh agus gradh
agus aoibhneas.
Ged tha meas mor orra air feadh an
t-saoghail uile mar dhaoine maith, chan
'eil iad na's lionmhoire an diugh na bha
iad o chionn nan ceudan bliadhna, agus
cha mho a tha a choslas orra gu bheil an
aireamh a' dol am meud anns an linn so.
Is e an fhirinn nach gabh eaglais togail
air na puingean beaga a tha a' dealachadh
Comunn nan Cairdean o eaglaisean mora
na Criosdachd. Chan 'eil prionnspal no
cleachdadh aca nach faodadh iad leantuinn
riu anns an Eaglais Shasunnaich, no an
Eaglais na h-Alba, no anns an Eaglais
Shaoir. Ma tha naoimh 'n am measg,
agus Pacifists, agus daoine spioradail agus
qlann an t-soluis a tha a' creidsinn ann an
treorachadh an Spioraid Naoimh, agus
daoine aig a bheil gaol air simplidheachd
'n an cainnt, 'n an aodach, 'n am biadh,
'n an aoradh, agus 'n am beatha uile, tha
an seorsa dhaoine sin anns na h-eaglaisean
uile, agus aireamh as mo dhiubh na tha
anns an t-saoghal uile de na Quakers. Mar
so bhiodh e duilich dhaibh iad fhein fhirean-
achadh ann a bhi a' briseadh air falbh
o'n eaglais, agus a' seasamh a mach mar
fhior luchd-leanmhuinn nan abstol. Cha
rachadh a bheag de na sgoilearan as fhearr
leo anns a' mhineachadh a bhios iad a'
deanamh air an Tiomnadh Nuadh.
Pacifists
Is e na Quakers an aon bhuidheann am
measg uile Chriosdaidhean an t-saoghail
a tha aon-sgeulach 'n am measg fhein
gu bheil e cearr do Chriosdaidhean cuid
no pairt a bhi aca ann an cogadh. Theagamh
gu bheil so rud beag na's laidire na chuireadh
iad fhein e, ach tha e cho follaiseach do'n
t-saoghal gu bheil iad gu coguiseach a'
creidsinn gu bheil cogadh 'n a ni toirmisgte
dhaibh 's gu'm bu leor do dhuine a bha air a
ghairm do'n arm an 1914-18 no an 1939-45
a radh gur e Quaker a bha ann, is gheibheadh
e as gun an tuilleadh ceasnachaidh a bhi
air a dheanamh. Tha iad cho dileas agus
seasmhach anns an fhianuis a tha iad a'
togail an aghaidh cogaidh o chionn tri
cheud bliadhna 's nach robh cuirt lagha
no Oifigeach airm a ghabhadh orra fhein a
radh gur e eagal no gealtachd a bha toirt
orra seasamh a mach o'n chogadh, agus
nach e an coguis.
Cia dhiubh a tha iad ceart no cearr a
thaobh cogaidh, cha bu mhisd an saoghal
grunnan beag a bhi anns a' h-uile dtithaich
fo'n ghrein de dhaoine tiirail agus diadhaidh
a tha suidhichte air cogadh a sheachnadh
agus sith a dheanamh, ciod air bith an
call saoghalta no an tamailt a bheir sin
orra fhein no air an rioghachd d'am buin
iad, agus a tha deas gu dol gu bas ma's
fheudar e air son an creidimh. Ged nach
teid na Quakers do'n arm tha iad anabarrach
ANNS A' CHATHAIR
iochdmhor agus dichiollach ann an oibre
graidh agus trocair ri truaghain air an d'
thainig call no briseadh-cridhe an lorg
cogaidh.
Moran ghuthan
Mar a tha Pol ag radh tha moran ghuthan
anns an t-saoghal, agus chan 'eil a h-aon
dhiubh gun seagh. Mur bheil barrachd de'n
Fhirinn aig na Quakers 's a tha aig na h-
eaglaisean mora, tha doighean agus cleach-
daidhean aca a bu mhaith dhuinn uile a
leantuinn, agus gu sonruichte, tha inntinn
chiuin is iriosal annta agus gradh braithreil a
thairngeas do chridhe chuca. Ma bu mhaith
leat leabhraichean a leughadh a ni feum
do d'anam leugh an Journal a sgriobh
Seoras Fox, an Journal a sgriobh Iain
Woolman, an leabhar a sgriobh Uilleam
Perm, Fruits of Solitude, agus B^rdachd
I. G. Whittier, ceathrar Chair dean air am
bi cuimhne bhuan.
Fear nan euchdan
GED bhiodh an t-ainm Admirable Crichton
a' tachairt orm an drasd 's a ris ann an
leabhraichean agus ann am paipearan naidh-
eachd, cha mhor nach 'eil naire orm innseadh
nach do chuir mi riamh de dhragh orm
fhein 's gu'n d' fhuair mi a mach ciod an
seorsa duine a bha ann, no car son a thugadh
dha an t-ainm. Bha mi a' tuigsinn maith
gu leor gur ann a' moladh duine a bhiodh
leabhar no paipear an uair a theireadh
iad uime gur e fior Admirable Crichton a
bha ann ; gu'm bu duine e a b'urrainn
lamh a chur ann am fichead rud aig nach
robh buintealas ri cheile, agus a b'urrainn
a h-uile rud dhiubh a dheanamh na b'
fhearr na dheanadh daoine eile iad. Ach
cha robh dad a dh' fhios agam ciod iad
na nithean anns an robh lamh aig Crichton,
no na nithean anns an d'thug e barr air
a chomh-aoisean.
Ach an la roimhe ann an Dtm-eideann,
ann am fear de na bocsaichean aig dorus
buth leabhraichean, chunnaic mi seann
leabhar tiugh a bha air a chur a mach an
1823 aig pris naoi tasdain, ach a bha a
nis air a thairgsinn air sia sgUlinnean,
mu'n duine ainmeil ud. Anns na laithean
so chan 'eil e mor na gheibh thu air sia
sgillinnean de rud air bith, agus smuainich
mi gu'm biodh e narach dhomh bealach
fhagail 'n am eolas a ghabhadh caradh air
son sia sgillinnean, agus tamaUteach do m'
fhear-diithcha a bha aon uair cho ainmeil
ann am Paris agus ann am Padua 's a bha
6 an Albainn a bhi air a thilgeadh ann am
bocsa nan sgilleannan 'n a dhiithaich fhein.
Mar sin thug mi leam an leabhar agus
leugh mi e m'an do chaidil mi an oidhche
ud, ach a mhain a' chuid sin dheth a bha
air a sgriobhadh an Laideann. B'e aon
de thalantan Chrichton gu'n sgriobhadh e
bardachd an Laideann.
Rugadh e an August, 1560, mac do Raibeart
Crichton a bha 'n a Lord Advocate aig
Bajirigh Mairi agus aig Righ Seumas VI.
B'i a mhathair Ealasaid Stiiibhard, nighean
do'n Ridire Seumas Stiiibhard, tighearna-
fearainn an lonar-ar. Mar so bha e 'na
dhuin-uasal a thaobh a dhuthchais agus a
bhreith cho maith ri bhi uasal 'na choltas
agus 'na ghne. Air taobh a mhathar bha
full rioghail ann.
Aig aois dheich bliadhna chaidh Seumas
Crichton do Oilthigh ChiU-rimhinn, an sgoil-
fhoghluim a b'ainmeile an Albainn 's an
am, is bha e cho furasda dha canainean
ionnsachadh agus gach gne eolais agus
ealain a thogaU 's gu'n do chuir e an luchd-
teagaisg 'n an cabhaig a chumail suas ris.
Chaidh a chliii an CUl-rimhinn am fad 's
am farsuingeachd, ach bu shuarach an
t-urram a thugadh dha 'n a dhiithaich
fhein an coimeas ris an urram a thugadh
dha ann an oUthighean air tir-mor na Roinn-
Eorpa, far an deachaidh e an deidh dha
Cill-rimhinn fhagail.
Bearradaireachd sgoilearan
Anns na laithean ud bha e 'n a chleachdadh
aig sgoilearan agus feallsanaich a bhi a'
deasbud gu follaiseach ann an comhraig-
bhriathran, feuch c6 aca a bheireadh a'
bhuaidh air each le gheiread agus 'eolas,
direach mar tha oigridh an t-saoghaU a'
raiteachas ri cheile an diugh fhathast aig
Wembly. Chan 'eil miighadh eadar na
luth-chleasan a chunnacas an Lunnainn
air a' mhios a chaidh sea chad agus an deasbud
a bhiodh aig ceatharnaich an Eolais am
Paris, am Padua, agus anns an Roimh,
ach a mhain gu bheU dearbhadh air a
chur air anail agus feithean a' chuirp ann
an Wembly agus gu robh dearbhadh air a
chur air neart agus geiread na h-inntinn
ann am Paris. Bha so ann o thoiseach an
t-saoghail, agus theagamh gu'm bi e ann
gu brath, oir chan 'eil seorsa naidheachdan
as fhearr le sliochd Adhaimh na bhi a'
cluinntinn mu euchdan Shamsoin agus
mu'n chomhraig' a bha eadar Goliath agus
6
FEAR NAN EUCHDAN
Daibhidh. Cha bu mhisd an saoghal na'n
cnuasaicheadh, na riaghlairean air a' cheist
so, " Car son a tha seachd ceud Quaker
cruinn ann an Dun-eideann agus sia mile
de cheatharnaich na feola cruinn ann an
Wembly ? " Aonachd anns an t-saoghal
so ! Och, Och ; Am faod dithis imeacM
le cheile mur bi iad reidh ?
Ann am Paris
Cha robh Seumas Crichton ach beagan
uine ann am Paris an uair a chuir e sgoilearan
agus feallsanaich agus luchd-ealain na Frainge
gu'n dulain, a' tairgsinn dhaibh deasbud
a dheanamh riu gu follaiseach air cuspair
air bith a thoilicheadh iad, agus a' tairgsinn
dhaibh cuideachd gu'm freagradh e ceist
air bith a chuireadh iad air. Chuir an sanas
so o sgoilear cho 6g ionghnadh nach bu
bheag air daoine f6ghluim.te na Frainge,
ach cha robh e 'na fhasan riamii aig a'
choileach Fhrangach caonnag a sheachnadh,
agus sia seachduinean 'n a dheidh sud
chaidh an deasbud air bhonn ann an Colaisde
Navarre, an lathair uiread mhiltean de
dhaoine 's ged b'e tapaid bhocsairean a
bha ann.
Ann an cainnt nan sealgairean cha d'thug
sgoilearan mora agus feallsanaich na Frainge
ite as an Albannach 6g, agus dh' aidich
Ard-cheann a' Cholaisde agus ceithir de
na Professors gur ann aige a bha a' bhuaidh
gun teagamh. Ged chuir e farran air na
feallsanaich aosda thaitinn e gu h-anabarrach
ris an luchd-eisdeachd cho furasda 's a
bha e dha cnag a chur anns gach toll a
dheanadh iad, agus freagairt a thoirt dhaibh
do na ceistean domhain a chuir iad air,
mar gu'n robh an fhreagairt deas aige air
barraibh a mheoir. Bha e fileanta agus
deas-bhriathrach agus luath 'n a inntinn
a thuilleadh air colas farsuing a bhi aige,
air chor agus gu'm bu dana do neach aig
nach robh ach da thalann no eadhon coig
dol ann an argumaid ris.
An deidh dha a' chuid a b'fhearr fhaotainn
de sgoilearan na Frainge bha urram air
a thoirt dha ann am Paris m.ar gu'm bu
mhac righ e, agus cha robh club no camp
no Colaisde no luchairt nach deanadh a
bheatha, agus nach biodh m.6r asda fhein
na'n gabhadh e . aoigheachd bhuapa.
Thachair a' cheart rud do sgoilearan
na h-Eadailt a thachair do na Frangaich
an uair a chaidh Seumas Crichton 'n am
measg, ma's fior an sgeul. Chuir e a' ghlas-
ghuib orra uile mar nach robh annta ach
paisdean. Chan 'eil e air innseadh anns an
leabhar ciod an doigh deasboireachd a
bha aige, ach a reir choltais bha e a' faotainn
na buadha cho reidh 's gu'm bu mhath
leam a chluinntinn ann an argumaid ri
Socrates no ris an Ollamh Maclain.
Uasal 'n a choltas
Ach bha am miighadh so eadar Seumas
Crichton agus an dithis sin, nach do sheinn
bard mu dhreachmhorachd am bodhaig-san,
no mu mhaise am pearsa agus an aodainn,
ach an uair a thoisicheadh na baird air
seinn mu choslas uasal Chrichton shaoileadh
tu gur e Mairi Nighean Alasdair Ruaidh a
bha a' moladh fear de Chloinn MhicLeoid
Dhim-bheagain.
Bha e laidir agus liithor, cumadail agus
direach ; maith air marcachd, maith air
dannsa, agus cho maith air ceol 's gu'n
cluicheadh e air ceithir no coig a dh' innealan.
Bha e 'n a fhear-claidheimh cho maith
's nach robh hully air tir-mor na h-E6rpa,
eadar Calais agus Venice, nach rachadh
air chrith an uair a chluinneadh iad gu
robh e a' tighinn do'n bhaile. Sin agad
an seorsa duine a bha anns an Admirable
Crichton ; duine a bhiodh a' dol sios is
suas, ag isleachadh uabhar bhragairean
agus gun fhios aige gur e ceann-feadhna
nam bragairean a bha ann fhein. Na'n
robh e beo an diugh (co aige a tha fhios
nach 'eil, oir chan 'eil seann saighdearan a'
basachadh idir) chan ann am measg nan
Quakers an Dim-eideann a gheibheadh tu
e ach ann an Wembly. Na'n robh ealain
agam-sa air a dheanamh, dh' innsinn mu
reis anns nach robh dtiil no dochas aig
Breatunn gu'm biodh a Caoilte fhein air
thoiseach. Ach stad ort ! An uair a tha
Diiitseach agus Suaineach, agus duine dubh
a Carolina, a' dluthachadh ris a' Chomh-
arradh, gualann ri gualainn, agus cas ri
cois, cinnteach gur ann aig fear dhiubh a
bhiodh a' bhuaidh, faic Albannach 6g a
bha a' cumail air dheireadh 'na cheart
deoin gus a' mhionaid mu dheireadh, a nis a'
luathachadh a cheum agus a' dol seachad
air an Duitseach agus air an t-Suaineach
agus air an duine dhubh mar a' ghaoth,
no m.ar theid yacht seachad air sgeir mhara.
Ho re, Ho re, o leth-cheud mile beul ; tha
aon ite am boineid Bhreatuinn co dhiubh.
Co an t-Albannach 6g a choisinn an duals
cho furasda 's nach robh uiread agus fallus
no cion analach air ? Co ach an t- Admirable
Crichton, air tighinn air ais ?
Aig an Uinneig
An t-Ollamh Iain MacLedid
CHA mhor nach 'eil uiread caoidh air an
Ollamh MacLeoid ann an Eaglais na h-Alba
's a tha air anns an Eaglais Shaoir, oir bu
duine cho maith agus cho Criosdail e 's
nach b' ann mar mhinistear de'n Eaglais
Shaoir a bhithinn-sa co dhiubh a' smuain-
eachadh air ach mar aon de naoimh na
h-Eaglais choitchinn.
Cha robh e furasda eolas a chur air, oir
ged thachair sinn air a cheile iomadh uair,
bha e cho seanchasail mu leabhraichean
Gaidhlig, mu bheul-labhairt nan aithrichean,
agus mu sgoilearachd Ghreigis, 's gu'n
cumadh e air, a' bruidhinn umpa gun sgur
aon mhionaid eadar Dim-eideann agus lonar-
nis, gun tighinn thairis idir air gin de na
nithean eile air am bu mhaith leam a
bheachdan a chluinntinn, agus a bhreith-
neachadh agus fhiosrachadh a chur taobh
ri taobh ri m' bhreithneachadh agus ri m'
fhiosrachadh fhein. Dh' fhanadh e daonnan
an taobh-a-muigh de bhallachan Shioin,
gun sealladh a thoirt dhuit air an altair,
no au" an teine a bha beo air.
Anns a' bheagan eolais a bha agam air
cha d'fhairich mi riamh gu robh solus
no doimhrieachd 'n a inntinn os cionn a'
chumantais, no gu'n robh breithneachadh
geur is laidir aige nach robh aig moran eile
an Albainn 'na linn, ach thogadh e eolas,
agus gu sonraichte canainean, mar a thogas
sponge a Ian a dh'uisge gun oidhirp gun stri.
'Na choig bliadhna deug b' e sgoUear Laid-
eann is Greigis a b' fhearr anns an sgoil
ainmeil, Sgoil Ghramair Obar-eathain ; agus
'n a ochd bliadhna deug b' e sgoilear a
b' fhearr am measg nan oileanach a fhuair
M.A. an Obar-eathain a' bhliadhna sin.
Fhuair e M.A. leis an urram a b' airde,
agus duaisean airgid agus medals nach ruig
mi a leas ainmeachadh. Bha na Professors
an Oilthigh Obar-eathain air son gu'n
rachadh e do Chambridge no dh'Oxford,
ach cha do ghabh e an comhairle, oir b'
fhearr leis dol gu comhnadh an Tighearna an
aghaidh nan cumhachdach, agus an ceann
beagan bhliadhnachan dol leis an dithis
no triuir de mhinistearan a dhealaich ris
an Eaglais Shaoir aig am an Declaratory Act
agus a chuir air chois an Eaglais Shaor
Chleireachail. Fhuair e a' chuid mu dheir-
eadh d'a fhoghlum anns a' Cholaisde Nuadh
an Dim-eideann agus ann an Colaisde an
t-Seanaidh am Belfast.
An uair a bha e 'n a bhalach agus 'n a
ghille 6g bha connsachadh agus deasbud
agus roinnean anns an Eaglais Shaoir anns
a' Ghaidhealtachd nach aithne dhuinn an
diugh idir, cuid a' dol le Rainy agus le
beachdan ilra agus fasain iira, ach cuid
eile a' dliith-leantuinn ris na beachdan agus
na fasain anns an do thogadh iad o'n oige.
Ged bha Iain MacLeoid 'na sgoilear Greigis
cho maith, a thaobh eud diadhaidh agus
f ireantachd an lagha bha e 'n a Eabruidheach
de na h-Eabhruidhich, agus cha do leig e
riamh le litreachas na Greige no le fasain-
smuaineachaidh nan Greugach a dhiithchas
Eabhruidheach a thruailleadh, no buaidh air
bith a bhi aca air a bheachdan no air a
chleachdadh. Bha greim a bu laidire aig
na nithean a bha air an teagasg dha le a
chuideachd fhein 'n a leanabachd air inntinn
na bha riamh aig Plato no Socrates. Bha
gaol mor aige air Plato agus Socrates, agus
air Aristophanes cuideachd, ach chiim e
riamh iad glaiste ann an aon seomar d' a
inntinn, dealaichte o na seomraichean eile
anns an robh a bhith agus a bheatha aige
gu spioradail. An uair a chriochnaich e a
chursa an Obar-eathain agus a bha an
ceasnachadh-mdr seachad, is ann anmoch
Di-sathuirne a bha fhios aig na Professors
fhein c6 de na h-oileanaich a rinn gu maith
agus CO a rinn gu dona, air chor agus nach
cluinneadh iad am binn gu maduinn Di-
luain. Ach air maduinn na Sabaid chaidh
fear de na Professors aig an robh meas agus
gaol air Iain MacLeoid, agus anns an robh
innigh trocair, a dh' aon ghnothuch a
dh' innseadh, dha gur e esan a bha air
thoiseach, ach chunnaic e gu'm b' fhearr
le Iain MacLeoid nach deachaidh e ann, a
chionn nach ann a bhruidhinn air ceasnachadh
no obair shaoghalta a bha an t-Sabaid.
Sin an seorsa duine a bha ann ; cuimhne
nach gabhadh tomhas, ionracas nach gabhadh
truailleadh, dilseachd do theagasg sonraichte
nach gabhadh Itibadh, agus fileantachd
bhriathran a bha mar abhainn, — b' e sin na
nithean a chunnaic mise ann an Iain
MacLeoid, anns a' bheagan eolais a bha
agam. air. Companach air turns fada cho
uasal agus cho inntinneach 's a thachair
8
AIG AN UINNEIG
riamh orm ; bha e eho furasda dha nithean
nuadh agus sean a tharruing a mach a
tobar a chuimhne 's nach ruigeadh tu a
leas dad eile a dheananh ach eisdeachd
ris.
Ged a bha e anns an Eaglais Shaor
Chleireachail beagan bhliadhnachan, is ann
do'n Eaglais Shaoir a thug e a' chuid a
b' fhearr de sheirbhis a bheatha, a' teagasg
nan oileanach oga, agus a' giiilan roinn
mhaith de'n uaUach a bhuineas do riaghladh
eaglais agus Colaisde. O 1913 gu 1930 bha e
'na mhinistear anns an Eaglais Shaoir an
lonar-nis ; o 1925-30 bha e 'n a fhear-
cathrach aig Comhairle an Fhoghluim anns
an t-Siorramachd. Thug Oilthigh Obar-
eathain D.D. dha an 1927, agus rinn an
Eaglais Shaor fhein Ard-cheann a' Cholaisde
dheth.
Bha meas mor air ann am baile lonar-nis
agus anns a' Ghaidhealtachd mu Thuath,
meas nach robh air pearsa eaglais eile bho
na dh' fhalbh Tormod MacLeoid.
Fad iomadh bliadhna bha na h-OUaimh
Iain MacLeoid, agus Domhnull Mac Ghill-
eathain agus Alasdair Stitibhard anns an
Eaglais Shaoir mar bha an triuir dhaoine
treuna a bha aig Daibhidh.
Cha do sgriobh Iain MacLeoid dad a
mhaireas ; snip bheaga agus trealaich mu
na " Daoine " agus mu chuisean eaglais a
tha air an sgapadh cheana leis a' ghaoith.
Ach bidh cuimhne air fhein mar dhuine
ciuin agus gaolach, duine ionraic air am
biodh gaol aig Calum Cille a chionn gu'n
do ghleidh e o 'oige gu 'aois a mhaitheas
nadurra.
An t-OUamh Edghan Gilleasbuig MacFhraing
Bha e da fhichead 's a h-aon de bhliad-
nachan ann an sgir Chill-mhorac far an do
choimlion e a dhreuchd gu h-uasal agus gu
sitheil, agus far an do choisinn e gean-maith
agus meas a choimhthionail fhein agus
muinntir na duthcha uile. Bha e 'n a
sgoilear maith agus 'n a shearmonaiche
maith, agus cha do chaill e riamh an gaol
a bha aige air deasbud nan diadhairean
agus nam feallsanach. A' bhliadhna mu
dheireadh d'a bheatha bha e a' cur creud
goirid an eagaibh a cheile a bhiodh freagar-
rach do dhaoine oga.
Rugadh e an Cinn-tir, far an robh athair
'na mhaighstir-sgoil ; bha e air oileanachadh
an Ard-sgoil Ghlaschu, agus an uair a
chriochnaich e a chiirsa an Talla na Diad-
hachd fhuair e an t-urram a b'airde am
measg nan oileanach uile a thainig a mach
a' bhliadhna sin, am Black Theological
Fellowship. Bha e treis 'n a fhear-cuideach-
aidh an Aird-ghobhar, agus 'n a dheidh sin
an Eaglais Chaluim-Cille an Glaschu, ach
an 1891 bha e air a shuidheachadh an
CUl-mhorac, far an do shaothraich e gus an
do leig e dheth a dhreuchd ann an 1932.
Thug Oilthigh Ghlaschu D.D. dha an 1919.
Shiubhail a bhean o chionn dusan bliadhna,
ach dh'fhag e as a dheidh aon nighean agus
da mhac. Bha an nighean a' gleidheadh
an tighe leis an Dun-eideann ; tha fear
de na mic 'n a lighiche ann an Sasunn, agus
an fear eUe 'n a mhinifetear an Eaglais na
Trianaid Naoimh, an Cill-rimhinn. Anns
a' chogadh mu dheireadh bha e anns an
Fhraing 'n a mhinistear-airm leis an 51 st
Division, i(na reiseamaidean Gaidhealach)
ach am f lor thoiseach na tapaid bha iad uUe
air an glacadh leis na GearmaUtich agus
air an cumail 'n am priosanaich gus an do
sguir an cogadh. Gus an uine a chur seachad
gun sgiths, agus cianalas a chumail air
falbh, thoisich Mghr MacFhraing air Gaidhlig
ionnsachadh, agus chaidh leis cho maith
's gu'n teid aige a nis air Gaidhlig a leughadh
agus a sgriobhadh gu gasda. 0 chionn
ghoirid thug mi am foUais air an duUleig so
crioman Gaidhlig a sgriobh e nach cuireadh
naire air Leodhasach fhein.
Cha do leig Eoghan MacFhraing le
'inntinn no le sgoUearachd fas meirgeach
ann an Cill-mhorac, agus cha robh rud air
an t-saoghal a-b' fhearr leis no seanchas a
bhi aige ri daoine aig an robh uidh anns na
ceistean agus na ctiisean mora nach gabh
fuasgladh, ged a shaoileas sinn gu bheil
sinn 'g am fuasgladh. Ach air a' cheann
mu dheireadh leig e dheth a bhi a' riasladh
inntinn le deasbud nam feallsanach, agus
thug e 'iiine agus 'aire do riaghlaireachd ;
riaghladh na sgire agus riaghladh na h-
eaglais. Cha robh Comhairle anns a'
Mhanchainn nach robh e oirre ; bha e 'n
a Chleireach aig Cleir lonar-Pheofharan
sia bliadhna deug, agus 'na Chleireach aig
Seanadh Rois coig bHadhna fichead. Bha
e 'na aon de na Trustees air maoin Eaglais
na h-Alba. 'N a chreud agus 'n a chreideamh,
'n a bheatha agus 'n a bheachdan (an
ctiisean na h-eaglais agus an ciiisean na
rioghachd) b' e Liberal a bha ann. Bha e
sunndach agus laghach agus companta,
agus bha meas mor aig a bhraithrean uile
air.
Aireamh lo
1948
Ar dtithaich air neamh
Oir iha ar caithe-beatha-ne air neamh, an t-ionad as am bheil diiil againn fds ris an
t-Slanuighear, an Tighearn losa Criosd, a chruth-atharraicheas ar corp diblidh, chum
gu'n deanar e comh-chosmhuil r'a chorp glormhor fdin, a rdir an' oibreachaidh leis am
bheil e comasach air na h-uile nithean a chur fo cheannsal f4in. — Philip ui, 20-21.
CHAN 'eil gin de na daoine a sgriobh an
Tiomnadh Nuadh cho duilich a thuigsinn ri
Pol ach a rahain Eoin anns na dubh-fhacail a
sgriobh e an leabhar an Taisbeanaidh. Tha
e anabarrach duilich criomain shonruichte
d' a litrichean a thionndadh gu G^idhlig, no
gu canain air bith eile. Tha ar caithe-
beatha-ne air neamh. Ciod a tha sin a'
ciallachadh ? Anns a' cheartachadh mu
dheireadh a rinneadh air a' BhiobuU
Ghaidhlig tha e air a chur mar so, Tha ar
diithaich-ne air neamh.
Anns a' Bhiobull Bheurla aig Righ Seumas
gheibh thu e mar so, Our conversation is in
heaven, agus ann an eadar-theangachadh
eile a bha air an deanamh 'n ar linn fhein
tha do roghainn agad diubh so.
Our citizenship is in heaven. (R. V.)
We are a colony of heaven. (Moffat.)
The commonwealth to which we belong is
in heaven. (Goodspeed.)
Ged tha a chomhnuidh aig a' Chriosduidh
anns an t-saoghal so an drasd chan e an saogh-
al so a dhuthaich no a dhachaidh ; tha fhior
dhachaidh aige ann an saoghal eile, an saoghal
far a bheil Dia agus na nithean a tha 'n an
ionmhas d'a anam. Tha e mar bha na h-
Eileanaich a chaidh a null do Chanada, a'
saothrachadh air son an loin ann an tir
choimhich, ach fad na h-iiine ag ionndrainn
duthaich an gaoil air taobh thall a' chuain.
Sin mar tha an Criosduidh ; chan ann air
nithean talmhaidh a tha 'aire, ach air a
bhaile neamhaidh aig am bheil bunaitean,
air am bheil Dia 'n a fhear-dealbhaidh agus
'n a fhear-togail.
Tha ar diithaich-ne air neamh.
Uair a bha an t-Ollamh Dughall Mac
Ph^rlain a' cur seachad oidhche leam agus
e air tighinn air ais a Tiriodh, dh'innis e
dhomh mu fhacal a thoirt seann duine ris a
thachair ris air an rathad-mhor. Bha seana
larach-tighe ri taobh an rathaid, fas gun
duine ann o chionn tri fichead bliadhna.
" Am b'aithhe dhuibh-se " thuirt an t-
Ollamh Mac Pharlain, " am fear mu dheir-
eadh a bha anns an tigh so ? "
" 0, b'aithne," ars an searm duine, agus
an sin thug e dha 'ainm agus shloinneadh
agus na daoine a bha c^irdeach dha.
" Gu de an seorsa duine a bha ann fh^in ? "
dh'fhoighnich am ministear.
Bha an seann duine mionaid 'n a thosd m'
an do fhreagair e, " Is e a' chuimhne a tha
agam-sa air, gu'm bu duine e a bha inntinn
daonnan air an t-siorruidheachd."
Sin an smuain a bha ann an inntinn
Phoil an uair a sgriobh e na briathran so ;
bha e a' smuaineachadh air na Criosduidhean
anns an eaglais mar dhaoine a bha an inntinn
daonnan air an t-siorruidheachd, a chionn
nach b'e an saoghal so ceann-criche an
turuis no ionad an taimh. Nach bu bhochd
an gnothuch e na'n cuireadh daoine a tha 'n
an luchd-aon-bhaile ris na naoimh agus 'n
am muinntir teaghlaich Dhe, — nach bu
bhochd an gnothuch e na'n cuireadh iad an
suar^ehas an inbhe ard a thug Dia dhaibh,
agus na'n dichuimhnicheadh iad crioch
araidh am beatha air ghaol nithean talmh-
aidh. Ach tha gu leoir de dhaoine a' tighinn
beo mar gu'm b'e an uaigh an crioch dheir-
eannach, agus mar nach robh saoghal eile
ann ; daoine m' am bheil Pol ag r^dh gur
dia dhaibh am brii, agus gu bheil an aire air
nithean talmhaidh. " Tha na daoine sin,"
tha Pol ag radh ris na creidmhich an Eaglais
PhUippi, " fo dhaorsa, ach tha sibhse a
bhuineas do'n Jerusalem a tha shuas, saor,
oir is e lerusalem a tha shuas 'ur duthaich
agus 'ur mathair."
Cha robh teagamh air bith aig P61 nach
robh na creidmhich a bha beo 'n a latha
fhein, a bha am beatha folaichte maUle ri
Criosd ann an Dia, cheana ann an comh-
fhlaitheachd a b'airde, ged bha am beatha
agus an obair aca anns an t-saoghal so.
Bha an aire agus an ionndrainn air tir an
duthchais, an duthaich-neamhaidh as am
bheil dtiil aca ri teachd Chriosd mar
Shlanuighear, a chriochnaohadh na h-oibre
annta air an do thoisich e, agus a thoirt saorsa
dhaibh o anfhajinachd agus o chuing na
feola.
AR DUTHAICH AIR NEAMH
Teampull an Spioraid
Cha d'thug Pol rianah gnuis do theagasg
nan daoine a bhiodh a' bruidhinn mu'n
chorp mar nach robh ann ach rud truaillidh,
agus cha mho a rinn e an dealachadh a
bhios searmonaichean a' deanamh eadar
corp agus anam. " Nach 'eil fhios agaibh "
tha e ag radh, " gur e 'ur corp teampull an
Spioraid Naoimh a tha agaibh o Dhia." A
reir a theagaisg tha an corp ri bhi air a
shaoradh cho maith ris an anam le cumh-
achd Chriosd, oir cha dithis iad ach aon,
da bhall de nadur daonda mhic an duine.
Mar sin cha bhi an obair shaoraidh a
thainig Criosd a dheanamh anns an dutne
criochnaichte no coimhlionta gus am bi an
corp air a shaoradh agus air a naomhachadh,
agus air a dheanamh comh-chosmhuil ri
corp gloire Chriosd (Chan e corp glormhor
Chriosd ach corp Chriosd ann an staid a
ghloire). Is diomhaireachd mhor so, ach
tha Pol a' labhairt mu Chriosd, agus mu'n
chruth-atharrachadh a thig air corp diblidh
a shluaigh an uair a chuireas e uime neo-
bh^smhorachd, agus ciod eile ach diomh-
aireachd a their thu ri nithean air nach riaig
do reuson 1
Cionnus a dh'eireas na mairbh ? agus ciod
a' ghne cuirp leis an tig iad ? Sin ceistean
nach urrainn neach air bith fhuasgladh le
cinnt ; ceistean air nach 'eil am Biobull a'
cur soluis, acn a mhain na tha Pol ag radh ri
eaglais Chorint, agus na dh' fhaodas sinn a
tharruing le ar n-inntinn fhein o'n atharr-
achadh a thainig air corp Chriosd an deidh
dha eirigh o na mairbh. Bu dana dhomhsa no
do neach eile feuchainn ri dealbh a' chuirp
neamhaidh a chur ann am briathran (chan
e mhain gu'm biodh e dana ach cha bhiodh
ann ach tulla na h-uipearachd), agus mar sin
leigidh mi leat-sa, a leughadair, t' inntinn
agus do mhac-meanmain spioradail fhein a
chleachdadh air cainnt Phoil.
Cha robh Pol a' teagasg, agus cha mho a
tha an eaglais a' teagasg, gu'n eirich a' cheart
chorp a bha air a chur anns an uaigh, ach
gu'n eirich an fhior dhuine ann an lanachd
agus iomlanachd a naduir daonda. Chan 'eil
e furasda an creideamh agus an dochas sin a
chur ann am briathran cho soilleir 's nach
gabh iad fiaradh, mar tha na briathran
" Creideam ann an aiseirigh a' chuirp " air
am fiaradh le moran dhaoine.
Cuirear e 'n a chorp nadurra ; eiridh e 'n
a chorp spioradail.
Chan fhaodar le fuil agus fedil rioghachd
Dhe a shealbhachadh ni mo a shealbh-
aicheas truaillidheachd neo-thruaillidh-
eachd.
An uair a chuireas an corp hasmhor neo-
hhasmhorachd uime an sin coimhlionar
am facal a tha sgriobhte, Shluigeadh
suas am has le huaidh.
Nach fhada air falbh o inntinn Phoil an
inntinn a tha ann am moran dhaoine an
diugh, esan a' creidsinn gur e neamh ar
duthaich agus ar dachaidh, gur e an saoghal
siorruidh agus spioradail an saoghal fior,
agus iadsan gun smuain aca ach ar nithean
aimsireil agus saoghalta, biadh agus aodach
agus comhfhurtachd na feola, agus ceart
coma ged nach 'eil ionndrainn no eolas aca
air Dia no dochas ri beatha mhaireannach.
Co aca a tha air mhi-cheill, Pol no na daoine
aig a bheil an tiidh agus an ionmhas uUe anns
an t-saoghal so ?
Anns a' Chathair
CHA robh Seumas Fowler, M.A., B.D., ach
se deug is d^ fhichead an uair a leig e dheth
obair na sgire, ach bha e deich bliadhna
f ichead ann an Cill-asgaig, is bhiodh e ag
radh ris na foirbhich agus ri cuid de'n
choimthional nach bu mhisd iad guth ur a
chluinntinn. Ach chan e sin a bhiodh e ag
radh ris fhein ; bhiodh e ag radh ris fhein
nach criochnaicheadh e gu brath obair eile
a bha air a lamhan, agus leis an robh diiil
aige gu'm faigheadh e Ph.D. o Oilthigh Chill-
rimhinn, na'm fanadh e na b'fhaide an Cill-
asgaig, far an robh obair na sgire cho trom
's nach robh uine aige air an obair-sgoilear-
achd a bha 'n a bheachd a dheanamh. Mar
sin thug e sanas do'n Chleir, agus do'n
choimhthional, agus d'a ch^irdean fhein,
gu'n robh e dol a leigeil dheth na sgire aig a'
Bhealltainn.
An taobh a stigh de sheachduin bha a thri
peathraichean anns a' Mhanse, agus amharus
aca gu'n robh rudeigin cearr, an dara cuid gu
robh a shlainte dona agus a' cur cilraim air,
no gu robh e a' dol as a chiall. Ach bha e
furasda gu leor dha an cur as am beachd a
thaobh a cheille agus a shlainte. An uair a
chunnaic iad nach robh dad cearr dh' fhalbh
iad gu h-aoibheil toilichte, ach coltach ri
Neach eile cha d'fhalbh an te bu shine uaith
ach re tamuilL boirionnach laidir saoghalta
a bha a' riaghladh a h-uile duine a bhuineadh
dhi o bha i f ichead bliadhna. An ceann
seachduin bha ise air a h-ais, agus an sin
thoisich gleachd-na-caraid as hx.
ANNS A' CPCATHAIR
Ged dh'fheuch a phiuthar iomadh uair ri
toirt air Seumas Fowler posadh, dh'fhairtlich
e oirre, oir bha cnaimh de'n dannarraehd ann
a bha innte fhein, ach an uair a cheasnaich. i e
mu'n phension a bhiodh aige, agus mu'n
airgiod a chuir e mu seach, agus mu'n
chosdus a bha roimhe, agus na bliadhnachan
a dh'fhaodadh e a bhi beo fhathast air tigh-
inn-a-stigh lorn, chuir i fiamh 'n a chridhe
nach d'fhairich e riamh roimh, agus aith-
reachas gu'n d' iarr e air a' Chleir a leigeil mu
reir. Ach bha e a nis ro anmoch tarruing air
ais.
Chunnaic Ceit (b'e sin ainm a pheathar)
am fiamh a chuir ceasnachadh m'a chiiisean
saoghalta 'n a shuil, ach bha i cho seolta 's
nach d'thug i an tuilleadh iomraidh air
posadh, no air cosdus tighe, ho air tighinn-a-
stigh lorn. Ach mar eunadair no mar shean-
ailear airm sgaoil i an lion. Thug i air a
ghealltainn dhi gu'n rachadh e a dh'fhuireach
comhla rithe fhein agus ris an duine aice
anns an Oban mios no dha gus am faigheadh
e tigh, agus gu'm biodh seomar samhach aige
dha fhein far am faodadh e a leor sgriobhaidh
a dheanamh. Ach cha d'innis i dha mu'n
bhantraich a roghnaich i cheana dha mar
mhnaoi, boirionnach beadarrach mu leth
cheud aig an robh tigh maith agus pailteas
airgid.
Cha luaithe a chaidh Seumas Fowler do'n
Oban na thoisich a phiuthar, agus bean a'
chemist, agus te no dha eile air pearrtaidhean
a bhi aca, agus aig a h-uile pearrtaidh bhiodh
am ministcar agus a' bhantrach am measg
nan aoighean. An Di-luain nach biodh
pearrtaidh aig gin dhiubh, no aig a' bhan-
traich fhein, rachadh deich no dusan dhiubh
air turus-mara do Chearara, no do Liosmor,
agus mur biodh pearrtaidh aca air la eile
de'n t-seachduin bhiodh cuirm-chnuic aca
do'n Apuinn, no do Mheadar-loch, no do'n
Chonghaill.
Ach car son a bhithinn a' cur seachad uine
ag innseadh mu na nithean sin ; ged is ann
ann an inntinn laidir shaoghalta a pheathar
a thoisich an rud, tharruing a' bhantrach
agus an t-Urramach Seumas Fowler, M.A.,
B.D., ri cheile gu toileach, agus an deireadh
an t-samhraidh bha iad air am posadh
leis an Urramach Eachann Camshron, anns
an Eaglais Ghaidhealaich 's an Oban. Aig an
dinneir an deidh a' phosaidh rinn Eachann
Camshron oraid a bha cho Ian de dhubh-
fhacail, agus de chosmhalachdan, agus de
naidheachdan laghach abhachdach, 's gu
bheil cuimhne aig muinntir an Obain fhathast
air banais na bantraich. Ged bha piobaire a'
cluich Gu de chuireadh mulad ort latha do
bhainnse, an uair a bha iad a' dol suas do'n
eaglais, cha robh Seumas Fowler gun mhulad
'n a inntinn, oir bha fhios aige 'n a chridhe
nach criochnaicheadh e gu brath am paipear-
mor a rimaich e a chur gu Oilthigh Chill-
rimhinn mu'n deasbud a bha eadar Pelagius
agus Augustin. So, ma ta, a' cheud chaib-
ideal de naidheachd bhronach.
Tha an dara caibideal a' toiseachadh an
uair a chaidh a charaid phosda air sgriob
do Dhun-eideann. Bha Show chon ann am
Margadh Waverley aig an am, agus la de na
laithean an uair a chual iad comhfhartaich
nan con anns an dol seachad, agus gun dad
a b'fhearr aca ri dheanamh, chaidh iad a
steach do'n Mhargadh. Obh, Obh, b'e sud
an sealladh ; cha robh fhios aca gu robh
uiread sheorsachan chon air an t-saoghal 's
a bha am Margadh Waverley ; coin mhora
agus coin bheaga ; cuid dhiubh cho mor ri
ponaidh Sealtainneach agus cuid dhiubh cho
beag 's gu'n cuireadh tu 'n ad phoc-achlais
iad ; coin de gach seorsa datha agus cum-
aidh ; cuid air an robh fionnadh fada agus
cuid eile cho lom 's a' bhian ri fathach-
thalmhainn ; cuid dhiubh air an robh am
fionna air fhagail mar dh'fhas e orra gu
nadurra, agus cuid dhiubh air an Iomadh air
criomain d' an cuirp mar gu'm faiceadh tu
fraoch air a losgadh 'n a chearnagan beaga.
Cha robh gin dhiubh aig nach robh gille-
frithealaidh no bean-fhrithealaidh 'n a chois,
am bitheantas bean-fhrithealaidh aig an
fheadhainn bheaga, agus chitheadh tu
mnathan-uaisle a' cireadh dosan measain mar
nach do chir iad riamh dosan an leinibh nach
robh anns a' chreathaill aca.
Chan fhoghnadh le Iseabal Fowler ach
gu'm biodh cu aice, agus cheannaich i
Pekingese air an robh an t-ainm Ko- Kai-
Lung, agus air an d'thug i coig notaichean
fichead, ged nach bu mhotha e na cat, agus
nach robh sron idir air, ach lag phreasach 'n
a aodann far am bu choir do'n t-sroin a
bhith. An uair a chaidh iad dha chaidh bha
i cho mor as a' chu bheag agus gu'n do rinn
i pearrtaidh a leigeil fhaicinn Ko-Kai-Lung,
agus nan cleasan a dheanadh e, do phiuthar
Sheumais, agus do bhean a' chemist, agus
do choimhearsnaich eile aig nach robh ach
coin mhora chumanta, coin-chaorach no
coin-sheilg.
Na'n robh mi ag innseadh na naidheachd
so ann an cainnt a' Bhiobuill theirinn gur
ann aig a phearrtaidh ud a chaidh Satan ann
an Seumas Fowler, oir bha e cho ciar leis a
bhi leis fhein am measg comhlan bhan, a'
cur a' Phekingese troimh na cleasan agus
na ruidhleachan a b'aithne dha mar gu'm
ANNS A' CHATHAIR
biodh maighstir-dannsa, 's gu'n do ghabh e
uiread gr^in air 's gu'n dtiraichdeadh e
a bh^thadh.
Aon uair d'a bheatha bha e 'n a dhuine
saor agus sona, a dh'fhaodadh a chasan a
sgaoileadh aig a theine fhein, gun aileadh
chon no gleadhar bhan a bhi 'n a chluais no
'n a shroin, ach a nis thoisich e air e fhein
fhaicinn mar dhuine air nach robh feum eile
anns an t-saoghal ach a bhi 'n a thraill agus
'n a ghille-frithealaidh do mheasan coin, a'
cireadh a dhosain la as deidh la, a' toirt
sraid dha anns a' mhaduinn agus sraid eile
anns an fheasgar, agus moch agus anmoch a'
dol a mach leis air thaod a dheanamh a
dhileig. Sin mar bha Seumas Fowler 'g a
fhaicinn fhein, laithean is bliadhnachan a
bheatha a' dol seachad gu sgitheil, air a
cheangal gu neo-chothromach ri Pekingese,
mar gu'm biodh aig priosanach ris a h-uile
ceum de'n t-slighe fhada a choiseachd eadar
El Alan.ein agus Tunis.
Ghabh e a laithid de ghr^in air Ko-Kai-
Lung 's gu'n deachaidh e eadar e 's a chadal,
agus eadar e 's a shonas, agus mu dheireadh
eadar e 's a choguis, oir bhiodh e a' guidhe
gu'n tigcadh ba^-sgiorraidh air; gu'n lach-
adh cairt-bhainne thairis air, no gu'n
tugadh fear de na daimh Ghaidhealach aig
Morair Trent buille d' a adhairc dha a chuir-
eadh as dha. Aon 1^ a bha e a mach leis,
leig e mu reir e an uair a chunnaic e bus a'
tighinn, is rinn e fead ris, feuch an rachadh e
fo'n bhus. Ach bha barrachd tuir anns a'
chti bheag 's a shaoil Seumas Fowler, is
sheachain e am bus. Bhiodh esan ag radh
gu robh am Pekingese cho maol 's an eanch-
ainn 's nach do thuig e riamh car son a tha
craobhan a' fas, agus nach do thog e riamh a
cfeas ri craoibh. Sin an dara caibideal anns
an sgeul bhr6nach so.
Chaidh bliadhna seachad m'an do thoisich
an treasa caibideal, ach ah uair a thoisicheas
fuath agus fuachd agus droch amharus air
tuineachadh ann an cridhe duine faodaidh
tu bhi oinnteach nach e toradh siochail na
fireantachd a thig as an t-siol sin. An uair
a rachadh Seumas Fowler a mach agus
Ko- Kai- Lung air lomhainn aige, na'n seall-
adh aon de mhuinntir an Obain air anns an
dol seachad bha e cinnteach gu robh iad a'
magadh air. Na'm faiceadh e am Probhaist
agus Cleireach an t-Siorraim a' bruidhinn
coig mionaidean ri cheile bha amharus aige
gn robh iad a' bruidhinn uime fhein, a bha
aon uair 'n a dhiiine neo-eisiomaileach agus
'n a sgoilear maith, ach a bha nis 'n a
ghocaman aig cu gun sron.
Air la na Sabaid anns an eaglais, ciod air
bith na h-earrannan de'n Bhiobull a bhiodh
air an leughadh, chan e na bha an Spiorad
ag radh ris na h-eaglaisean a bhiodh e a'
cluinntinn ach rudeigin uime fhein agus
mu'n Phekingese. La a shearmonaich am
ministear air a' cheann-theagaisg, " Shuidh
na daoine sios, ann an aireamh timchioll
choig mile," cha b'ann air an t-sluagh a
dh'ith an t-aran a bha air a bheannachadh a
shocruich 'innttnn idir, ach air aireamh nam
Pekingese a bha anns an t-saoghal, agus
aireamh nam mnathan gun chlann a bha a'
cleasachd riu, agus aireamh nan gillean-.
frithealaidh a dh'fheumadh dol a mach leo
air lomhainn. Coig mUe ! bha e cinnteach gu
robh barrachd is coig mile dhiubh ann ;
gu'm bu choltaiche e ri coig fichead mile de
choin chrion gun fheum eadar an t-Oban
agus Prague agus Shanghai. An ath mhion-
aid thoisich e air e fhein fhaicinn a' tuiteam
o neamh, reul dhealrach agus mac na maidne,
air a ghearradh air falbh o chomunn ard agus
uasal nan aithrichean, Pelagius agus Augustin,
agus air a thoirt gu taobh an t-sluic le piuthar
shaoghalta agus bantrach mhireagach agus
measan coin.
A' mhaduinn a thainig Ko- Kai- Lung
dhachaidh agus gun Seumas Fowler comhla
ris, chaidh maoir a' bhaile agus feachd de
bhalaich an Obain a mach 'g a shiubhal.
Am beul na h-oidhche fhuair iad e 'n a shuidhe
agus a dhruim ri craoibh ann an toman coille
aig Airigh-ogan, a' seinn laoidhean.
'S an uaigh 'n trath luigheas duine sios,
caidlidh e 'n dion a' bhais ;
'S cha diiisg e tuilleadh gus an teid
an cruinne-ce 'n a smal.
Bha da litir air a ghltiin, a bha e air an
sgriobhadh le peansal dearg, te dhiubh gu
Stalin agus an te eile gu Ard-Cheann Oilthigh
Chni-rimhinn. Rud gle neonach, ged ghabh
e gr^in air a Phekingese a chionn nach robh
sron cheart air, is e am Pekingese a fhuair e
air 'aUeadh an Airigh-ogan, agus a threoraich
na balaich do'n aite anns an robh e 'n a
shuidhe.
Bha da lighiche comhla ris an oidhche sin
gus an do chaidil e, agus anns a' mhaduinn
bha e air a thort air falbh do Cheann-Loch-
Gilb.
Fuaran Sldbh
SIN an t-ainm a thug Deorsa Caimbeul Hay
do'n leabhar a chuir e a mach an uiridh,
ainm boidheach agus ainm freagarrach, oir
tha bardachd anns an leabhar so a bheir do'n
luchd-leughaidh am bias maith, agus an
fhionnarachd, agus an t-urachadh neirt, a
gheibh luchd-turuis ann am fuaran sleibhe.
Is e an t-aobhar gu bheil mi a' bruidhinn
uime air an duUleig so, gu'n d'61 mi deoch
as uair no dha, agus gu'n robh e mills do
m' bhlas.
Chan aithne dhomh dad mu'n fhear a
sgriobh e ach a mhain gu'n d'thubhairt
cuideigin rium nach robh Gaidhlig aige an
toiseach a laithean, agus gur e a h-ionnsach-
adh a rinn e. Ma tha sin fior, tha e 'n a
chliu dha gu'n teid aige a nis air a smuaintean
agus fhaireachduinean a chur an ranntachd
le grinneas agus snas a chuireas ionghnadh
ort. Am bitheantas theid agad air rudeigin
tuathall a lorgachadh ann an cainnt dhaoine
a dh'ionnsaich a' GhaidhKg, ach tha bardachd
Mhgr Hay cho maith, agus e fhein na dhuine
cho suairce, 's nach bu lugha na uipear gun
mhodh a dh'fheuchadh ri coire fhaotainn
do'n fhacal ud no do'n fhear ud eile.
Brlodal Mathar
Mo luran thu,
mo dhuinein thu,
eh, m'ultachan is m'eallach cleibh ;
's tu luchd saibhir
nan long Spainteach
Siod an aird riu 's lion fo ghreis.
M' Osgar mor thu,
m' usgar oir thu,
mo mhogul chno a chromas geug ;
lionadh cupain,
riarach' guidhe,
crioch mo shiubhail, freagairt m'fheum.
Leabaidh eirigh
do mo ghrein thu
itil mo cheum thu thar gach reul ;
cuUean suairc thu,
faillean uain thu
fearan cruaidh thig gu bhi treun.
Faodaidh tu a radh, ma thogras tu, nach
'eil an so ach aon Ian beoil air fad, ach mur
bheil, tha e mUis; cronan ceolmhor a tha le
sgriob no dha de pheant-cainnte a' cur dealbh
boidheach fa chomhair do shul; mathair
ghaolach agus an teine-graidh 'n a siiilean
agus 'n a cridhe a' briodal ris an leanabh a
tha air a gltiin, no 'n a h-uchd. Feuch
thusa, a leughadair, ris an dealbh sin a
chur 'n ad bhriathran fhein ann an rosg
Gaidhlig agus chi thu gle luath gu bheil
ealain agus grinneas anns na rannan so
nach 'eil agad-sa no agam-sa.
Anns na bliadhnachan so tha grunnan
beag de dhaoine oga (agus seann daoine
cuideachd) a' seasamh a mach air son
coirichean Albann, ach chan 'eil e furasda
a thuigsinn air uairean ciod a tha iad a'
ciallachadh le coirichean Albann, no ciod
an ceann-uidhe a tha iad ag iarraidh. Tha
mi'n diiil gu bheil Deorsa Caimbeul Hay 'n
a aon de na daoine sin, ach ma's e a dhurachd-
san agus a ghuidhe-san do Albainn an
durachd-san agus an guidhe-san cuideachd
CO nach guidheadh dhaibh " turns maith is
cala reidh."
Tha gaol aige air a dhtithaich, agus air a
dhaoine, agus air an canain, ach chan' eil
fuath no farmad aige ri daoine no ri duth-
channa eile, agus is e aon de na nithean as
comharraichte agus as fhearr 'n a obair uile
gu leir gu bheil a lamhan air an nigheadh ann
an neo-chiontas, inntinn air a glanadh o
fhuath agus o fhoUl, agus a bheul air a
sheunadh o aitearachd cainnte. Cha do
chaUl mi riamh mo ghaol air simplidheachd
nan Greugach, agus is e an t-simpHdheachd
a tha ann am bardachd Mghr Hay (cia
dhiubh is e Nadur no Ealain a chuir innte e)
a theoigh mo chridhe rithe. Ma bu mhaith
leat an gaol a tha aige air tir a dhuthchais a
chluinntinn leugh Ginntire.
Is daor a cheannaich mi mo bheoshlaint
ma's e mo storas fanachd uait,
crom gach la os cionn mo leabhair
gun amharc ort, mo ghoirtein uain'.
Talla rioghail cruadhlach t'aonach,
cluasag shioda fraoch do chos,
is mils' an deoch e, deur o d' shruthain
na f ion tir eile an cupan oir.
Leannan mo shugraidh is mo shuirghe,
fearann mo ruin, cro nan sliabh,
leug is ailleagan gach tire,
seunadh ort is sith o Dhia.
No ma bu mhaith leat fhaicinn ciod a
ghuidheadh e do'n ghineal dig anns a' Ghaidh-
ealtachd, no an ceann-reis a chumadh e an
suilean air, leugh Dleasnas nan airdean
A oigridh mo dhuthcha,
an e ciuine nan reidhlean,
fois is clos nan gleann iosal,
air an dion o'n gharbh sheideadh ?
Biodh bhur ceum air a' mhullach,
is bhur n-uchd ris na speuran,
Dhuibh srac-ghaoth nam bidean
mu'n tig sgrios 'n a bheum-sleibh oirnn.
FUARAN SLEIBH
Chan 'eil mughadh aim c'aite am fosgail
thu an leabhar, oir gheibh thu rudeigin air
gach duilleig a thaitneas riut, agus an uair a
thionndas tu an duilleag, chi thu rud eile a
tha cho maith ris, mur bheil e na's fhearr.
Ma tha simpHdheachd an cainnt Mghr Hay
chan 'eil gainne smuaintean air, agus
theagamh gur e an gluasad a chuireas e ann
an inntinn an leughadair leis na smuaintean
a tha 'n a inntinn fhein am mtighadh as
motha eadar e fhein agus cuid de bhaird
Ghaidhealach eile.
Tha e 'n a chomharradh air ciall agus
rian-cainnte nan Dan a tha anns an leabhar
so gu'n gabh iad tionndadh gu rosg Beurla
gun choslas na baothaireachd a bhi orra.
Chuir Somhairle Mac Ghill-eathain Cinntire
ann am Beurla shimplidh ghrinn, ach car
son air an t-saoghal a tha Dan cho driiidh--
teach ri Grunnd na mara air a chur ann an
Lallans, ma's e Lallans a tha ann, cainnt
gun snas gun loinn do chluas Gaidheil, agus
'n a coigreach as fhaide bhuainn na Beurla
Shasunnach.
Moch Di-luain ghabh i 'n cuan
lubhrach nan guaillean geala ;
Moch Di-luain ghabh i 'n cuan,
GUlean gasd' againn air bord innt,
Sparradh a cuid sheol ri crannaibh.
Co an lubhrach sin ach long na Gaidhlig,
agus CO na gillean gasda a*thog na siilil ach
triiiir no ceathar de fhior bhaird a tha beo 'n
ar linn fhein, baird nach robh riamh air an
criinadh aig Mod no Feill (ma's maith mo
chuimhne) ach a sheulaich a' Cheolraidh mar
bhaird leis an teine bheo a thug i dhaibh ?
Sin na daoine a tha ag ath-bheothachadh na
Gaidhlig, agus a' cur smuais agus subail-
teachd ur innte.
Fo Chraobh Sheudair
THA a' mhor chuid de dhaoine 'g am
faicinn fhein agus cearcall soillseach oir
m'an ceann mar gu'm b' e naoimh a bha
annta. Tha iad 'g am faicinn fhein mar
ghaisgich a' gleachd ri uachdaranachdan,
ri cumhachdan, ri riaghlairean dorchadais
an t-saoghail so, ri aingidheachd spioradail
ann an ionadan arda. Och, och ; bu mhaith
na'm b'fhior, ach chan iad sin idir na
^naimhdean a tha a' maoidheadh ar sgrios
anns a' Chogadh Naomh, ach na sionnaich
bheaga d'a bheil sinn a' toirt fasgaidh 'n
ar fion-lios fhein, iarrtusan agus peacaidhean
leibideach a tha ag eirigh 'n ar fuil agus
'n ar feoil fhein, ach nach 'eil sinn a' faicinn
a chionn gu bheil ar suilean air an dalladh
le fein-speis. Tha am brosgul a ni ar cridhe
fhein ruinn na's cunnartaiche na'm brosgul a
ni ar namhaid no neach eile ruinn.
A mach o bhi a' deanamh dichuimhne
air Dia, tobar ar beatha agus ar fallaineachd,
is e am peacadh as trice agus as fhasa a
tha ag iadhadh umainn a bhi a' tighinn
beo dhuinn fhein, a' sireadh sonais agus
buannachd agus comhfhurtachd dhuinn fhein,
gun aon smuain againn air cor no air faireach-
duin dhaoine eile a tha air an ceangal ruinn
ann an ceanglaichean na beatha.
Na'n robh mnathan-posda air an ceas-
nachadh, agus na'n innseadh iad gu saor
ciod an camadh 'n an crannchur a bu truime
a ghiulan, tha mi cinnteach gu'n abradh
a' mhor chuid dhiubh, feinealachd an duine
agam. Gabhaidh fir ri seirbhis agus saothair
am mnathan gu neo-smaointeachail mar
gu'm b'e an dlighe e. Tha a' cheart fhaUing
so anns na boireannaich mar tha i anns na
fir, ged a tha barrachd mine agus graidh
annta gu nadurra, agus barrachd ttiir ann
an gnothuichean dachaidh agus teaghlaich.
Air cho driopail 's 'g am biodh obair
an earraich no an fhoghair, rachadh Domhnull
MacFhionnlaidh as an Eilean Sgitheanach
gu orduighean ann an Cataibh agus air
Machatr Rois, agus dh' fhagadh e a bhean
leatha fhein fad seachduin no ceithir-la
deug, 'ga saruchadh fhein le obair na croite.
Air Di-haoine bhruidhneadh e air a' cheist
agus dh' innseadh e mu'n ghleachd a bha
aige ri dheanamh ri cumhachdan agus ri
uachdarachdan agus ri aingidheachd ann an
ionadan arda, gun smuain idir aige air an
te a bha 'g a sarachadh a' giiilan cliabh
feamann air a druim, no air a gluinean air
achadh-buana, a' buain eorna le corran.
An uair a chuimhnicheas tu air baothalachd
de'n t-seorsa so, agus air a' chion toirt-
fainear d'a bheil sinn uUe ciontach air ^
uairean, a' cur uallach air daoine eile a bu M
choir dhuinn fhein a ghiiilan, bheir e faochadh I
do d' chridhe agus taiseachadh, ma chuireas M
mi sios air an duilleig so na rannan druidh- ^
teach a rinn Somhairle Mac Ghill-eathain
mu'n Bhan-Ghaidheal.
Am faca tu i, ludhaich mhoir,
ri an abrar Aon Mhac Dhe ?
Am fac thu a coltas air do thriall
ri stri an fhion-lios chein ?
FO CHRAOBH SHEUDAIR
An cuallach mheasan air a druim,
fallus searbh air mala is gruaidh ;
's a mhios chreadha trom air ciil
a cinn chruibte, bhochd, thruaigh.
Cha n-fhaca Tu i, Mhic an t-saoir,
ri an abrar Righ na Gloir,
am measg nan cladach carrach, siar,
fo fhallus cliabh a loin.
An t-earrach so agus so chaidh,
's gach fichead earrach bho an ttis
tharruing ise an fheamainn fhuar
chiim biadh a cloinn is duals an tiiir.
Is gach. fichead foghar tha air triall
chaill i samhradh buidh nam blath ;
is threabh. an dubh chosnadh. an elais
tarsuinn minead ghil a clair.
Agus labhair T' eaglais chaomh
mu staid chaillte a h-anama thruaigh ;
agus leag an cosnadh dian
a corp gu samchair dhuibh an uaigh.
Is thriall a tim mar shnighe dubh
a' drudhadh tughaidh fardaich bochd ;
mheal ise an dubh chosnadh cruaidh :
is glas a cadal suain an nochd.
Mar tha an seann fhacal ag radh, tha
daoine a' dol air seachran na's trice le
cion toirt-fainear na le cion deagh-dhurachd.
Tha feum againn air gliocas saoghalta
cho maith ris a' ghliocas a tha o shuas,
ach cha robh na naoimh riamh comharraichte
air son gliocas saoghalta.
Uair a chaidh aon naonih a dh' fhaicinn
naomh aosda a b' onrachdaiche na e fhein,
cha robh aig an fhear aosda ach aon bhreacag
arain anns an tigh, breacag a bha ro bheag
do dhithis, ged dh' fhoghnadh i do aon aca.
Fad ceithir uaire fichead dh' fheuch an
da naomh ri toirt air an fhear eUe a' bhreacag
itheadh, ach theireadh an coigreach gur
ann aig an Aosda a bha coir air an aran,
a chionn gu robh e na bu naoirohe na esan,
ach fhreagradh an t-Aosda nach robh
annsan ach peacach truagh a bha toilltinneach
air ifreann. Lean iad orra mar sin gus an
d' thainig boireannach beag sgairteil a
steach. An uair a chuala ise iad a' bruidhinn
mar sud, thog i a' bhreacag air a bois, rinn i
da leth oirre, is thug i dhaibh leth an t-aon,
agus an urchair so anns an dealachadh;
chan fhearr sibh na Niall Gorach.
Leig thusa, a leughadair, le Pol agus le
Iain Bunyan a bhi gleachd ri cumhachdan
am T>-^«/T,l---3--« Qrrnc »>- - -— ^J JU -, „ -1- J -.ViV\
iA.-± a^<JJ.0U.<:<<u,fcllO cigjUO 1.1 ajWlgJLU,U,Ca.OJJ.U. dillll diH
ionadan arda, agus ctim do shiiil air na
sionnaich bheaga, ach lionmhor, a tha 'n ad
fhuil agus 'n ad fheoil fhein, uabhar, sannt,
fuath, farmad, agus fichead rud leibideach
eile a chumas a mach thu a rioghachd Dhe.
Laoidh
Le Iain Moireasdan, Ascarnais, Daliborg, d'a
nighinn, d chaochail aig toiseach na bliadhna.
Nochd gur luaineach tha m'aigne,
'S mi gun suaim.hneas bho acaid a'bhroin ;
Ged a theid mi do'n leabaidh,
Cha tig cluaineas a'chadail 'n am choir ;
Tha mo chridh' air a sgoilteadh,
Cur saighdean geur-loisgte 'n am fheoil ;
'S cruaidh an lot thug do bhas dhomh,
'S cha dean lighiche sta dhomh ri 'm bheo.
B'e so bliadhna chruaidh-fhortain,
Dh'fhag mi onranach, osnanach trom ;
A dh'fhag m'inntinn cho luaineach,
Ri slaistearachd bhuan-ruith nan tonn ;
Tha mo chridhe bho sprochdan,
Chan 'eil leigheas do m'lotan-sa ann ;
Bho 'n 's e aobhar mo bhochdainn,
Thu bhi d'shineadh 's a' chnocan ud thall.
Sud an sealladh a leon mi,
Chuir saighdean geur-bhroin ann am chom ;
Bhi 'g ad fhaicinn 'n ad shineadh,
'S dion-rixith do thim tigh 'n gu ceann ;
Thainig geUleadh na'm chridhe,
Dh'eirich bruaUlean buan-ruighinn na'm
cheann ;
'S thu ri fiachainn rium bruidhinn,
A ghaoil, 's gun a bhruidhinn ud ann.
Och ! nan Och ! mar a tha mi,
'S mo chridhe trom fhaisgte le bron ;
Theirig Samhradh mo laithean,
'S chaidh a' ghrian bha cho dealrach bho
sgleo ;
Chaill a' mhaduinn a h-ailgheas,
Dh'fhalbh gach maise 's gach blath bho na
neoil ;
Tha'n oidhche 'na ghrain leam,
Seach mar bha i, nuair bha thusa beo.
Mo ghradh, mo ghradh air a choluinn,
Tha sinte tosdach an nochd anns an uaigh ;
CoUunn mhaiseach ro chiibhraidh,
Bha fas gu flaitheil mar fhluran nam bruach
Bha cho geal ris an eala,
No cobhair air bharraibh nan stuadh ;
No mar reul chiiiin na maduinn.
Gun smuran, gun smal air a snuadh.
Gur e leon mi gu'm airnean,
Bhi fhaicinn 'g ad charadh air bord ;
'S thu gun ghluasad, gun mhanran,
Un OxAilSgOclUiX, guxl Uaj.xchjjj.^3 a.4i.ii dU lilcUll ,
Chan fhaic thusa mo chas-sa,
Cha chluinn thu osna throm-chraiteach mo
bhroin ;
'S truagh nach robh mi 'n ad aite,
'S thus' air d'fhagail ri aireamh nam beo.
Aig an Uinneig
0 CHIONN ghoirid bha mu thri ceud
Easbuig de'n Eaglais Shasunnaich cruinn
ann an Canterbury as gach cearn de'n t-
saoghal, ach ciod air bith na cuisean cudth-
romach. a bha air am beulaibh anns na
coinneamhan a bha aca, thubhairt Ard-
Easbuig Chanterbury gur e na roinnean a
tha anns an Eaglais as coireach nach 'eil
comas aice air creuchdan an t-saoghail a
leigbeas.
Air an t-seachduin so tha Crninneachadh
mor aig diadhairean agus pearsachan eaglais
ann an Amsterdam, a ochd deug ar fhichead
duthaich, an Eaglais Shasunnach, Eaglaisean
Cleireachail, Eaglais Luther, Wesleyans,
Baistich, Independents, Eeachd na Slainte,
agus iomadh seorsa eile, agus is e aon de na
h-aobhair a tha 'g an tarruing ri cheile gu
bheil iad an dull gu 'm biodh an saoghal na
b' fhearr na tha e na'n robh barrachd
aonachd am measg nan eaglaisean.
Tha Comhdhail eile cruinn ann an Geneva
agus iadsan cuideachd a' feuchainn ri eaglais-
ean na Criosdachd a tharruing ri cheile.
O'n is cuimhne leam tha Urracha mora nan
eaglaisean a' cluich air an fhidhill so, ach tha
an saoghal ag eisdeachd riu gun a bhi 'g an
cluinntinn, agus 'g an cluinntinn gun aire
no umhail a thoirt dhaibh.
Chan 'eil ach aon eaglais anns a' Chriosd-
achd a' seasamh a mach o chach anns a'
chuis so, gun fiamh no cabhag oirre, an
Eaglais Phapanach.
Tha aonachd agus aonachd ann, aonachd
o'n leth-a-muigh agus aonachd spioradail.
Tha barrachd a dh'eas-aonachd anns an
t- saoghal an diugh na bha ann riamh roimh,
eas-aonachd na h-inntinn agus eas-aonachd
a thaobh creud agus creideimh, a tha cho
mor agus cho domhain 's nach 'eil daoine an
diugh cinnteach ciod a tha an Creideamh
Criosduidh a' ciallachadh. Ma their thu nach
'eil so fior, leugh leabhraichean nan diadh-
airean, agus faic air do shon fhein ciod an
tomhas aonachd a tha 'n am measg a thaobh
Chriosd, a bhreith agus a dhiadhachd agus a
bhas agus aiseirigh.
Ach chan e an eas-aonachd so a tha 'n a
chuis -bhroin do Chinn nan eaglaisean ach
nach 'eil an Eaglais 'n a h-aon o'n taobh-a-
muigh, oir tha iad an dtiil gu'm biodh
lianuis na u-sagiais hSj uU i8/iu,ir6 agus na bu
shoilleire, agus gu'm biodh an saoghal na bu
chriosdaile na tha e, na'n robh aon eaglais
mhor chumhachdach againn an aite nam
buidhnean a tha againn an diugh, Eaglais
Shasunnach is Eaglais Albannaeh, Baistich is
Quakers, Unitarians is Feachd na Slainte,
agus ceud seorsa eile.
A bheil fianuis na h-eaglais mhoir na's.
fiachaile no na's druidhtiche anns an t-
saoghal na fianuis na h-eaglais bhig ?
A bheil a' bheatha dhiadhaidh a' fas agus
a' cinneachadh an Albainn na's fhearr o
bhliadhna an Aonaidh na bha i roimh 1929 ?
Chan 'eil dad a' tachairt gun aobhar aige.
Chan 'eil teagamh nach 'eil aithrichean nan
eaglaisean treibhdhireach anns an dichioU
leis a bheil iad a' sireadh Aonachd, agus
cinnteach gu'n soirbhicheadh aobhar Chriosd
na b' fhearr na'n rachadh na h-eaglaisean
Prostanach comhla, ach faodaidh e bhith gu
bheil aobhar eile 'g an cur air ghluasad, gun
fhios dhaibh fhein, an t-eagal a tha aig a
h-uile creutair roimh 'n bhas. Nach fhaod
e bhith gur e na comharraidhean a tha iad a'
faicinn gu bheil an saoghal a' fas cho suarach
umpa air fad a tha a toirt orr tarruing ri
cheile an dochas gu'n toir sin sineadh
laithean agus neart ur do'n Eaglais, direach
mar is e eagal a' bhais (an t-eagal a tha aca
roimh Ruisia) a tha toirt air an Fhraing
agus Breatunn agus Belgium agus Luxemburg
agus an Olaind teannachadh ri cheile ann an
Aonadh na h- Aird an lar, agus mar is e a'
cheart eagal (an t-eagal a tha aca roimh 'n
Ghearmailt) a tha toirt air Ruisia agus
Poland agus na rioghachdan eile ri'n taobh
dol comhla ri cheile ann an Aonadh na
h- Aird an Ear. " Craicionn air son craicinn ;
gach ni a tha aig duine bheir e air son
'anama." Tha sin cho fior mu'n Eaglais
's a tha e mu dhaoine ; ni i na ghabhas
deanamh gus i fhein a chumail beo.
Aonachd ; chan 'eil ann an aonachd ach
teine-sionnachain. Tha corr agus d^ mhile
gu leth muillean duine air thalamh agus
gach aon dhiubh sin 'n a shaoghal dha
fhein. FeaUsanaich agus scientists agus
diadhairean ag iarraidh iad a bhi air an cur
anns an aon mhoUdair, chum Aonachd
fhaotainn, ach Dia a' magadh air an oidhirp-
ean agus air an innleachdan, agus a' cruth-
achadh dhaoine eu-coltach ri cheile, air chor
agus a broinn na h-aona mhathar gu'n tig
mac a tha a dhachaidh spioradail aige anns
an Roimh, mac eile a leanas na Quakers,
nighean a, chuireas oirre eideadh gorm is
boinneid Feachd na Slainte, agus piuthar
dhi nach 'eil innte ach nighean Shatain, agus
Gallio, am mac a b'oige, gun suim aige de ni
sam bith eile ach airgiod a dheanamh agus
a chur mu seach.
Aireamh ii
ii&
1948
Am Foghar
Crunaidh tu a' bhliadhna le d' mhaitheas. — Salm Ixv. 11.
ANNS a' cheartachadh mu dheireadh a
rinneadh air a' Bhiobull Ghaidhlig tha e
air a ehur mar so, " Chrtin thu a' bhliadbna
le d' mhaitheas." Ach ma thogras tu faod-
aidh tu a ehur ann an doigh eile cuideachd,
" Tha thu a' crunadh na bliadhna le d'
mhaitheas," oir chan 'eil tim no aois ann
an obair no ami am beatha Dhe, an Ti
a tha, agus a bha, agus a bhitheas. Tha
a mhaitheas-san an de, agus an diugh, agus
am. maireach.
Chan 'eil salm as freagarraiche na'n
t-sahn so aig seirbhis-bhuidheachais air
son an Fhoghair.
An talamh tha thu fiosrachadh,
's 'ga uisgeachadh gu reidh ;
Le abhainn Dhe ta Ian de'n uisg'
trom beartach ni thu e.
Dhaibh arbhar tha thu deasachadh,
le d' fhreasdal caomha fein ;
'S ag uisgeachadh le pailteas mor
nan iomairean gu min.
A sgrioban leagaidh tu a sios,
le frasaibh ni thu tais ;
A chinneas agus fhochann fos,
beannaichidh tu le mais'.
Mu'a bhliadbna coron tha thu cur,
le d' mhaitheas fein a Dhe ;
Tha saill a' sileadh anns gach ait'
o d' cheumannaibh gu reidh.
Nach maith do dhuine cuid mhaith de
na sailm a bhi aige air a theangaidh ? Cha
bhi e uair air bith gun chompanach, no
gun cbaraid-anama, no gun cheol. Chan
'eil ann an duine aig nach 'eil na sailm
air a mheom.hair agus cuid mhaith eile
de'n Bhiobull, ach aran nach deachaidh
a thionndadh ; ait a leth-bhruich, no air a
leth-theagasg.
Tha an t-am so de'n bhliadhna ag iarraidh
oirnn gairm air ar n-anam an Tighearna
a mholadh, oir is esan a tha toirt dhuinn
toradh na talmhainn. Theid againne air
cur is buain a dheanamh, ach cha teid
againn air toirt air an t-siol ihs. Is e Dia
a mhain a bheir am fas. A dh'aindeoin
gach inneal agus acfhuinn a tha againn a
dh'oibrea chadh an fhearainn nach robh
aig Jacob no Abraham, tha sinn an urra
ri toil agus freasdal Dhe air son an Fhoghair
agus air son ar bidh a cheart cho buileach
's a bha iadsan.
Eadar gaoth is uisge is tuil ann an August
agus ann an September bha e duilich am
barr fhaotainn a stigh am bliadhna, agus
leis na bha 'n a laighe agus air a fhroiseadh
dheth cha bhi e cho maith 's a bha e aon
uair a' gealltainn a bhith. Thuirt tuathanach
anns a' choimhearsnachd ann an Loudie
rium gu'n do chaill e suas ri da mhile not
le tuil August, a thuiUeadh air an diol a
rinn gaoth is uisge air a' bharr m' an do
ghearradh e agus anns an adaig.
Ach cha bhiodh e ceart dhuinn cunntas
a chumail ri Dia, cunntas buannachd is
call, no ar n-pfrail-bhuidheachais a thomhas
gu ctiramach a reir an t-soirbheachaidh a
thug e dhuinn. Och, och, na'n cumadh
Dia cunntas ruinne, bu bhochd ar cor!
Bhitheamaid uile mar bha am fear air an
robh coig ceud peighinn agus gun aon
pheighinn. aige leis am paigheadh e fhiachan.
Na'n comharraicheadh Dia aingidheachd
CO a sheasadb 'n a latbair ?
Ach chan ann air bhonn lagha, no a reir
doighean an t-saoghail, no cleachdaidhean
na marsantachd, a tha Dia a' buntainn
ruinn ach a reir a mhaitheas agus a mhor-
throcair, a' buileachadh oirnn tiodhlacan
nach do choisinn sinn agus beannachdan
nach do thoill sinn.
A h-uUe la tha d'ar beatha tha tiodhlacan
nach gabh aireamh a' tighinn 'g ar n-
ionnsuidh ann an doighean diomhair nach
'eU sinn a' tuigsinn, ach ma thoisicheas tu
air rannsachadh ciamar a thainig iad, no
cia as a thainig iad, feumaidh tu dol air
d'ais mu dheireadh gu Dia.
Rinn an gobba crann,
Rinn an crann treabhadh,
Rinn an treabhadh barr,
Rinn am barr biadh.
Ach CO a rinn an t-iarunn a rinn an crann,
agus CO a chuir uisge as na neoil air an
treabhadh ? Tha mile agus deich mile
dh'ainglean frithealaidh aig Dia, gaoth is
AM FOGHAR
uisge, fuachd is teas, earrach is foghar,
grian is gealach, eoin an adhair is cuileagan
is cnuimheaa na talmliainn ; tha iad uile
'n an comh-luchd-oibre maille ruinne agus
ri Dia. Ged tha iomadh seirbhiseach
samhach eadar an siol agus an t-aran a
tha air a' bhord, tuathanaich is muillearan
is marsantan, neoil is fridean na h-iirach,
air an cul uile agus os an cionn tha Dia,
an Dia a chruthaich na neamlran agus
an talamh ach a tha e fhein neo-cbruthaichte,
neo-chriochnaeh, bith-bhuan, agus neo-
chaochlaideach, 'n a bhith, 'n a ghliocas,
'n a chumbachd, 'n a naomhachd, 'n a
cheartas, 'n a mhaitheas, agus 'n a fhirinn.
Nach b'e sin an cliabh de mheasaa samh-
raidh ! ro.easan a tha milis do'n bhlas agus
'n a bhiadh do'n anam, oir is e cridhe an
t-SQisgeil gu bheil Dia neo-chaochlaideach
'n a bhuadhan a^us 'n a chliu, agus gur
firinneach an ti a gheall. " Am feadh a
mhaireas an talamh, cha sguir am an t-sil-
chur agus foghar."
Is uasal obair air bith anns a bheil thu
a' comh-oibreachadh le Dia, ach tha obair
an fhearainn nadurra do dhuine cho maith
ri bhi feumail agus uasal, oir is e sin an
obair a thug Dia do'n duine air ttis. Duine
air bith a tha a' toixt deagh thoradh a
crioman gruinnd, agus 'g a chum ail glan
o fheanntagan, o chopagan, o fhliodh, agus
o shalchar eile, is comh-oibriche e maille
ri Dia. Ach ma leigeas e le salchar f^s
far am bu choir biadh a bhith, tha e ann
an co-bheinn ri neach eile nach ainmich mi.
Chan ann le aran a mhain a bheathaichear
duine :— Criosd.
Deanaibh saothair chan ann air son a'
bhidh a theirgeas ach air son a bhidh
a mhaireas chum na beatha shiorruidh :
Criosd .
Air dha aran a ghlacadh thug e buidheachas
do Dhia '% an lathair uile : — Am
Biobull.
Dh'ith iad am biadh le gairdeachas, a'
moladh Dhe : — Am Biobull.
Beannaichear esan aig a bheil siiil fhial,
oir bheir e d'a aran do'n bhochd : —
Am Biobull.
Tha Dia a' cur mheilbheagan (poppies)
anns a' chruithneachd a theagasg do'n
duine nach ann air son itheadh a tha a
h-uile ni a' fas : — ^lain Ruskin.
Ma tha da bhuilionn arain agad reic aon
dhiubh agus ceannaich lili : — Moh-
ammed.
Dun cruithneachd, cuairtichte le lilidhean
{feumalachd agus eireachdas a' pogadh
beul ri beul) : — Solamh.
Eilean mo Ghaoil
Eilean mo ghaoil.
Is caomh leam eilean mo ghraidh.
" AM bi thu ag iirnuigh air son an luchd-
riaghlaidh anns a' Ph aria maid ? " arsa fear-
turuis ri croitear anns a' Ghaidhealtachd.
" Gu'n gleidheadh Ni-maith thu! car
son a bhithinn-sa ag iirnuigh, air son dhaoine
nach aithne dhomh, agus nach. fhaca mi
riamh, agus ris nach 'eil gnothuch agam."
" Ris nach 'eil gnothuch agad ! " ars
am fear-turuis, " nach ann riu a tha do
ghnothuch o dh'eireas tu anns a' mhaduinn
gus an teid thu do'n leabaidh anns an
oidhche. Gun na naoi coupons a thug
iad dhuit bhiodh tu gun bhrogan a chuireadh
tu mu d' chasan, agus gun na cairtean-bidh
a thug iad dhuit bhiodh tu gun siiicar a
chuireadh tu anns a' chupan-mhaidne. Ach
gun a bhi tighinn thairis air na nithean sin
idir, tha cuimJine agad gu bheil e air iarraidh
oirnn anns a' Bhiobull athchuinge, tirnuigh-
ean, eadar-ghuidlie, agus breith-buidbeachais,
a dheanamh air son nan uile dhaoine ;
air son righrean, agus air son nan uile a
tha ann an ughdarras."
" Tha fhios agam gu bheil sin air iarraidh
oirnn, ach bha mise agus m' athair agus mo
sheanair, 'n ar Liberals o linn Ghladstone,
agus cha bhiodh e furasda dhomh toiseachadh
a nis air Socialists a bheannachadh, agus
iirnuigh a dheanamh air an son. Deanadh
an fheadhainn a chuir a stigh iad iirnuigh
air an son."
Sin prionnspal iir ann an eaglais, gu'm
biodh i air a roinn 'n a buidhnean agus
nach deanadh gin de na buidhnean urnuigh
ach air son na pe^rrtaidh aca fhein. Cha
b'fhearr sin ni eaglais Chorint, ach ann am
Breatunn aon uair 's gu'm faigh te air
bith de na pearrtaidhean a' mhor chuid
de na buill ann an Tigh nan Cumantan
air an taobh, sin Riaghaltas Bhreatuinn
leis gach tighdarras a bhuineas dha, agus
tha e mar fhiachaibh air an t-sluagh uile
EILEAN MO GBAOIL
urram agus umhlachd a thoirt dha agus
tirnuigh a dheanamJi air a shon.
Chan 'eil teagamh air bith nach 'eil e 'a
a chleachdadh maith a bhi ag urnuigh
anns an eaglais air son an Righ agus na
Parlamaid, oir tha e a' cumail fa chomhair
inntinn an t-sluaigh gur coir dhuinn an
riogbachd a chiir air thoiseach air buidlieann
air bith, Tory, no Liberal, no Sociahst.
Bha agus tha agus bithidh roinnean anns
an rioghachd a thaobh chuisean riaghlaidh,
c'a dhivbh is fhearr sud no so, ach tha
aonachd anns an rioghachd as laidire na
na nithean a tha 'g ar dealachadh, agus am
measg nan aobharaa gu bheil an aonachd
so ann am Breatunn tha an t-aobhar so
gu bheil Breatunn fo bhuaidh a' Chreideamh
Chriosduidh o chionn mile bliadhna. Chan
'eil dixthaich anns an Roinn Eorpa anns an
deachaidh teagasg a' Bhiobuill sios cho
domhain 's a chaidh e ann am Breatunn,
air chor agus gu robh inntinn an t-sluaigh
uile air a riaghladh leis, agus fasain na
beatha Chriosdail a' fantuinn 'n an cnamhan
agus 'n an cleachdadh, cia dhiubh a dh'fhan
an Creideamh 'n an eancbainn no nach
d'fhan. Cha toigh leo gamblas no ana-
ceartas no an-iocbdmhorachd ; an t-saorsa.
a tha iad ag iarraidh dhaibh fhein bheir
iad do diiu^'ne eile, agus cho fad 's a tha
duine suairc agus ceanalta 'n a ghiiilan,
agus nach 'eil e aimbreiteach no 'n a sgolb
am feoil dhaoine eile, cha chuir e eagal
no fearg orra ged bhiodh beachdan aige
a tha calg-dhireach an aghaidh am beachdan
fhein.
Eilean mo ghaoil,
Is caornh learn eilean mo ghraidh.
Tha ealain aig muinntir Bhreatuinn air
iad fhein a riaghladh nach 'eil aig sluagh
eile air thalamh, oir tha iad de'n aon stoc,
air an gearradh as an aon charraig, agus cho
coltach ri cheile 'n an gne agus 'n an doigbean
's ged bu chlann na h-aona mhathar iad.
Tha aon ghloir aig Diuc, agus gloir eile
aig marsanta, agus gloir eile aig gualadair,
ach is Breatunnaich iad uile, agus faodaidh
tu daonnan dol an urras orra a thaobh an
dilseachd do'n rioghachd, agus an diorras
leis an lean iad air am beachdan agus an
coiricbean a sheasamh.
Tha buaireas agus aimhreit anns an
t-saoghal an diugh a tha a' bagairt bunaitean
rioghachdan a bha aon uair rianail agus
l^idir a thilgeadh bun os cionn ; muilleanan
de dhaoine mi-thoilichte le'n staid, agus
an dhil nach 'eil dad eile a' seasamh eadar
iad agus a' bheoshlaint mhaith a tha dhith
orra c(,ch maighstirean agus daoine mora
a tha a' deanamh buannachd as am boch-
dainn-san. Tha oiteagan laidir de 'n ghaoith
sin a' seideadh ann am Breatunn mar tha
i a' seideadh ann an duthchannan eile,
ach cha dean i milleadh anns an eilean so a
chionn gu bheil aonachd agus ciall agus.
seasrphachd anns an t-sluagh, agus ealain
aca air iad fhein a riaghladh.
Ap3. bitheantas ma tha Revolution a'
tachairt ann an diithchannan eile thig i le
toit agus teine agus full, ach tha Revolution
a' dol air aghaidh gu samhach ann am Breat-
unn o chionn bhUadh'nachan a rinn barracbd
atharrachaidh agus barracbd leasachaidh
air cor an t-sluaigh na rinn an toit agus an
teine a chunnacas air tir-mor na h-E6rpa.
Bha lamb aig na pearrtaidhean uile anns
an atharrachadh sin ann an, tomb as mor no
beag, oir bha ciall agus coguis na diithcha
'g am putadh air an aghaidh agus cha robh
de mhughadh eatorra ach gu robh cuid
dhiubh ann an cabhaig na's motha na
each, agus na bu chinntiche gu'n rachadh
aca le laghannan lira agus innleachdan iira
air a' mhor shluagh a dheanamh saorail
agus toilichte agus comhfhurtachail, le
beosblaint mhaith. Tha an duthaich uile
a dh'aon inntinn anns a' chilis so, gu'm
biodh e ceart tighean comhfhurtachail, agus
tuarasdal maith, agus beoshlaint fhreag-
arrach a bhi aig an luchd-oibre, cia dhiubh
a tha iad ag obair air muir no air tir, fo'n
talamh no os a chionn, agus chan 'eil dad
a' seasamh eadar na Socialists agus na
Tories ach gu bheil na Socialists cinnteach
gu'n teid aca air linn an aigh a chur air
bhonn, agus Breatunn a dheanamh soirbh-
eachail agus an luchd-oibre na's saoraile
agus na's fhearr air an doigh, leis an Staid
a ghabhail obair na rioghachd 'n a laimh
fhein, agus gu bheil na Tories de'n bheachd
gu'm. bris iad an rioghachd ann am beagan
bhliadhnachan ma leigear leo dol air an
aghaidh a' froiseadh maoin na rioghachd
gun chaombnadh.
Co a tha ceart, am fear a their riut,
" Tha gu leoir a dii'airgiod anns an diithaich,"
no am fear a their riut, " Cia as a thig an
t-airgiod air a shon so," no " Chan urrainn
so mairsinn." Tha e duilich a radh c6 aca
a tha ceart. Ach tha duine dona a bhios
air uairean a' bruidhinn agus ag radh rud
a tha cho leibideach ris fhein, " Mairidh e
ri m'latha-sa co-dhiubh." Co air bith a
tha ceart no cearr, chan e mhain gu bheil
esan cearr, ach tha e 'g a chur fhein a mach
a comh-fhlaitheachd dhaoine dileas aig a
bheil gaol air an duthaich mar tha aca air
am math air.
EILEAN MO GHAOIL
Eilean mo ghaoil,
Is caornh learn eilean mo ghraidh.
Teirgidh sinne, ach mairidh thusa, agus a
chuid sin de d' chloiim aims a bheil do
djbuthchas agus d' fhior fhuil uasal fhein,
agus cuiuaidh iad locbran na saorsa bed
anns an t-saoghal,' agus cuimhne air na
nithean grinn agus laghach ann am beatha
dhaoine as fhe^rr na'n t-6r. Agus cumaidh
iad do dhorsan fosgailte a thoirt fasgaidh
do ^nraich agus do fhogarraich gun dachaidh
a tha teicheadh o fhoirneart agus o'n
chruaidh-fhortan 'n an' dtithaicli fhein.
Bha mi cearr cho trie ann am bheachdan,
agus bha daoine as fhaide sealladh na tha
agam-sa cho cearr cuideaehd, 's gu'm bu
mhaith learn a nis Mghr Attlee fhaicinn air
cheann na rioghachd cuid mhaith bhliadh-
nachan fhathast, gus am biodh e air a
dhearbhadh cia dhiubh is e maith no cron a
dheanadh e do'n rioghachd Innleachd nan
Socialists a' chur an cleachdadh. Tha
gach ni ri fheuchainn agus ri dhearbhadh
m'an gabhar ris gu buUeach no gu toileach,
agus o'n a chuir sinn ar cas air a' cheum
so idir bu mhaith dhuinn leantuinn oirnn
greis na's fhaide, a dh'fhaicinn cia dhiubh
a tha an ceum tioram agus cruaidjx fo'r
casan, no tha e a' criochnachadh ann am
boglaich agus ann an siiU-chritheach.
Aon ni a dh'fhaodas tu a bhi cinnteach
as, gur e Breatunnaich a tha annta uUe,
agus gu bheil a' cheart ghaol aig Attlee is
Cripps is Bevin air an diithaich agus an
daoine fhein, a tha aig Churchill is Eden.
Eilean mo ghaoil,
Is caomh leam eilean mo ghraidh.
Fo Chraobh Sheudair
MAR chuimhneachan air rudeigin a sgriobh
mi anns na duUleagan so mu'n Admirable
Crichton chuir caraid coir ann an Tobar-
Mhoire leabhran beag chugam anns a
bheU dusan dealbh, agus dealbh Chrichton
'n am measg, air a sgeadachadh gu riomhach
ann an eideadh saighdeir agus falluinn
sgoUeir m'a ghuaUlean, leabhar 'n a 14imh
chli agus claidheamh 'n a laimh dheis,
mar gu'm bu choingeis leis cogadh no sith.
Bha na dealbhan so uile air an deanamh
le Iain Duncan, R.A., nach maireann, air
iarrtas agus fo sheoladh Professor Padraig
Geddes nach maireann na's mo, agus tha
iad a nis air an crochadh ann an aon de
na seomraichean ann an Ramsay Lodge,
an Dtm-eideann, togail thurraideach ard
air do laimh dheis an uair a bhios tu a'
dol a steach air geata a' CbaisteU.
Ged nach robh dh'eolas agam-sa air
Professor Gedd-es agus Iain Duncan agus
a' bhean-uasal Sine Hay agus deisciobuil
eUe ach an t-eolas a tha aig isean geoidb
air a' ghrein (rud mor iongantach a tha
fada bhuaith) bha mi uair no dha aig coin-
neamhan a bhiodh aca ann an Ttir an
Fhradhairc aig Ramsay Lodge, an uair a
th^inig mi an toiseach 'n am bhalach 6g do
Dhim-eideann. Is e a chuimhne a tha
agam air Professor Geddes gu robh gaol
aige air nithean maiseach agus uasal, sith
agus ciall agus grinneas, agus gu 'm bu
mhaith leis daoine de'n aon inntinn ris
fhein a tharruing timchioll air, a dheanamh
oidhirp air Alba ur a thogail. Alba anns am
biodh tighean is togalaichean is baUtean
boidheach, agus sluagh ealanta is gniomhach.
Bha e 'n a phlanner ma bha duine riamh
ann, ach ged bha uiread innleachdan 'n
a cheann cha d'thainig a bheag asda riamh,
oir cha robh e cho maith air ceann a chur
ann an rud 's bha e air bruidhinn uime.
Anns na laithean ud dh'fheumadh tu
fhein airgiod a thogail, ma bha thu air son
t 'innleachdan a chur air bhonn, ach an
diugh bheir an luchd-riaghlaidh dhuit na
tha dhith ort a dh 'airgiod. Ciod a theireadh
Padraig Geddes na'm faioeadh e na bocsaich-
ean-bathair ris an abrar Prefabs ? Chan
'eil fhios agam cia dhiubh a bha ann Tory
no Liberal, ach tha mi an duil gar esan
aon de'n cheud fheadhainn a thog bratach
Albann ri barr a' chroinn. Bu duine e a
bha daonnan a' faicinn 'n a bhruadair
saoghal a b' fhe^rr na'n saoghal air an
robh e a' sealltainn 'n a dhiisgadh, ainglean
Dhe a' direadh agus a' tearnadh air staidh-
richean dubha Dhiin-eideann.
Am measg nan dealbhan eile anns an
leabhran so tha " Dusgadh Chuchullin,"
" Comhrag Fhinn," " Turns an Naoimh
Mungo," "Aisling Eoin Scotus Erigena,"
" Michael Scot," " Iain Napier, Fear Mher-
chiston," " Seumas Watt," " Sir Walter
Scott," " Te^rlach Darwin," agus am " Morair
Lister," daoine a rinn euchdan agus obair
cho ainmeil agus cho buannachdaU do'n
t-saoghal 's gu'm bi cuimhne orra gu br^th.
Ma their thu nach bu chall m6r e do'n
t-saoghal ged nach biodh cuimhne bhuan
air ainm Fhinn Mhic Cumhail, ceadaich
dhomhsa a radh riut gu siobhalta gu bheil
FO CHRAOBH SHEUDAIR
thu ce^rr, oir tha Fioim, 'n a bheatha agus
'n a phearsa fhein, a' cumail m'ar coinneamh
dealbh an fhior dhuin-uasail. Agus nach
bu mh6r an call e na'n cailleamaid ar n-
aithne agus ar meas air duin-uasal.
Cba do shir agus cha do sheachain Fionn
eaoTinag riamh, ach cha do rinn e riamh
rud salach no leibideach air a namhaid ;
bheireadh e dha " Cothrom na Feinne," an
rud ris an abair na Sasunnaich fair play,
agus an uair a bhiodh an tapaid uU^mh
dheanadh e ris mar a rinn e ri Suaran,
righ Lochlainn.
Bha blar eadar an da fheachd a chaidh
air aghaidh fad eheithir laithean ; air a'
cheathramh 1^ bha Suaran agus Fionn an
s^s 'n a cheUe an comhrag-dithis, comhrag
a bha cho searbh 's gu'n do stad an da
fheachd, a dh' fhaicinn ciamar a rachadh
dhaibh. Bha Fionn na bu laidire, agus
b' fheudar do Shuaran geUltinn, ach bha
Fionn cho uasal agus cho nior 'n a inntinn
's gu'n d' iarr e air na clarsairean cliti
Shuarain agus morachd Lochlainn a sheinn.
Anns an fheasgar shuidjb an dithis comhla
aig cuirm mhor, dh' 61 iad air sl^inte c^ch
a cheUe, is bhoidich Suaran nach tigeadh e
gu brath tuiUeadh a chogadh ris na h-
Eireannaich no ris na h-EUeanaich. An sin
leig Fionn mu reir e, is sheol Suaran air
ais do Lochlann.
Nach bu mhaith do fheachdan nan
rioghachdan agus do'n chinne-daonna uile
na'n robh dealbh Fhinn air a chrochadh
ann. am meadhon a' champa anns a h-uile
camp 's an Roinn-Eorpa, agus air ballachan
nam Parlamaidean, a chur an cuimhne
chomanndairean agus shaighdearan agus
luchd-riaghlaidh nach fhiach do dhuine no
do rioghachd an saoghal uile a- chosnadh no
chiosnachadh ma chaUleas iad an uaisle
nMurra 'g a dheanamh.
Chan 'eU cogadh a' toirt oUbheum air
bith do m' choguis-sa, oir mur bheil e air
fhilleadh cho teann ann an comh-shuidh-
eachadh a' chruthachaidh 's nach gabh e
cur as tha na h-innleachdan a tha aig daoine
air cur as dha cho faoin agus cho diomhain
's nach 'eil annta ach ruagadh na gaoithe.
Ach is e a' chilis -naire gu bheil cogadh
an diugh air fas cho briiideil agus cho
oHlteil 's gu'n cuireadh e sgreamh air leithid
Fhinn. Shaoileadh tu nach e daoine a
bhios a tapaid idir ach uilbheistean agus
deamhain. Ach ciod eile a tha ann an duine
ach deamhan an uair a ehailleas e 'uaisle
nadurra ?
Is fhada an glaodh o Fhionn Mac Cumhail
gu Joseph Lister, an lighiche ainmeil a
shabhail beatha barrachd dhaoine o'n bh4s
leis an doigh vlt a fhuair e air creuchdan
a chumail o lobhadh na duine eile a bha
riamh ann. Gun dol air ais na's fhaide
na ceithir fichead bliadhna bha moran de
na gearraidhean a bhiodh dotairean-na-sgtue
a' deanamh air cuirp dhaoine a lionnachadh
agus a' grodadh, air am puinnseachadh le
ni-eigin nach robh iad a' tuigsinn. Ach
leis an tur iongantach a thug Dia dha bha
amharus aig Lister gur e na fridean a tha
anns an adhar agus na midrobes a tha anns
gach smtiirnean duslaich mu'n cuairt orrnn
a bha faotainn a- steach do'n lot agus ag
aobharachadh a' bhais, agus cha do stad e
riamh gus an do dhearbh e a phuing agus
an d' fhuair e doigh air na creutairean
biodach sgriosail a chumail o'n lot anns na
h -operations a bhiodh e a' deanamh,
Bha an saoghal uile 'n a aghaidh an
toiseach, saoghal na dotaireachd, ach seasaidh
an fhirinn daonnan oir cha ghabh i miichadh,
agus an diugh tha a h-uile surgeon air an
t-saoghal a' gabhail ri teagasg Lister agus
a' leantuinn a dhoighean.
Sasunnach uasal a bha cho fada os cionn
lighichean eUe, 'n a thalantan, 'n a irioslachd,
agus 'n a nadur reidh caomhail, 's a bha
Saul OS cionn an t-sluaigh. M' an do shiubh-
aU e ann an 1912 cha robh urram no onoir a
b'urrainn an rioghachd agus oilthighean
Albann agus Shasuinn a thoirt dha nach
d' fhuair e. Air tir-mor na Roinn-Eorpa
bhiodh maithean nan Oilthighean agus
lighichean ainmeil a' tighinn 'g a choinneach-
adh agus a dheanamh a bheatha mar gu'm
bu Righ no Prionnsa e.
An uair a thug Righ Eideard onoir
shonruichte dha thuirt e ris. " Cha bhithinn-
sa bed an diugh mur bitheadh an obair a
rinn thusa."
Tha mi an diiil nach aithne dhomh aodann
eile anns a bheil dealradh gloire Dhe na's
soiUeire na ann an aodann Lister.
Cuairt an Eirinn
Le M4iri Sine DhdmhnuUach, a sgriobh an leabhar "Hail Caledonia I "
theid mi air m' ais, bha mo dhaoine G^idh-
ealach agus mar sin tha beagan de'n innil
Eireanach a' ruith anns na feithean agam.
BHA e 'n am inntinn air son iomadn bliadhna
sgriob a thoirt do dh' Eirinn. Buinidh mi
do dh' Earra Ghaidheal agus cho fada agus a
6
CUAIRT AN EIRINN
Mu dheireadh ann an toiseach an fhoghair
ghabh mi bata bho Ghlaschu. B' e sin am
feasgar briagha a' dol sios abhainn Chluaidh ;
a' ghrian a' dol fodha 's a' sgaoileadh a
gathan dearg air na cnuic, agus na tuinn a'
dannsadh agus a' mireag ri cheile. Moch 's
a' mhaduinn rainig sinn Eirinn agus chaidh
sinn air tir aig Derry, no mar a dli'abras na
h-Eireannaicb ris, Doire Chalum-chille. Ach
bha sinn deich agus tri fichead m.ile o'r
ceann-uidhe aig Burtonport, no AUt-na-
corran, agus an t' astar so chaidh sinn ann
an carbad-ola. Tha Allt-na-corran air a'
chladach arms an iar-thuath de Dhonegal.
An deidh Doire fhagail, tha coltas an
fhearainn brighmhor agus na bailtean air
an cuartachadb le callaid gus an ruig sinn
Letterkenny, arn baile as mo ann an Donegal
le thairis air da fhichead mile de shluagh.
Cha mhol mi tighean-comhnuidh no tighean-
osda- a' bhaile so ach is ann a chunnaic mi
an Ard-eaglais cho briagha agus air an do
laigh mo shiiil. Chosd i £300,000 ann an
1900, agus thug iad deich bliadhna 'g a
togail. Bha an rathad-mor math, ach bha
e suas agus a nuas agus is iomadh car cam
a ghabh e. Bho Letterkenny gus an d'
rainig sinn Burtonport bha na croitean
bochd agus beag. Ach thig crioch eadhon
air rathad fada agus rainig sinn Allt-na-
corran le gaoth agus uisge 'g ar dalladh.
Rathaidean maith
Chuir e iongantas mor orm cho lionmhor
agus cho math agus a bha na rathadan-mora
anns an oisinn so de Dhonegal. Tha bailtean
beaga lionmhor agus rathad maith 'g an
ceangal ri cheile. Rinn Sasunn moran
tuUleadh cu idea chaidh le Eirinn na rinn i
riamh do dh' Albainn. Tha an t-Eireannach
math, le piocaid agus spaid ; tha clachan
saibhir agus goireasach air son togail ; le
uisge agus creag ghranit agus m.6ine gu
leoir agus crioman beag fearainn chan 'eil
iad gun innleachd air beo-shlaint. Chuir e
iongantas orm na bha de thighean beaga
sgapta feadh na tir. Cha robh iad idir 'n
an clachain. Bha crioman beag fearainn
a' dol leis gach tigb, agus bha buntata
coirce, feur-gearraidb agus feur-ionaltraidh
aca. Bha m.art agus C3arcan aig gach
teaghlach, ach bha na h achaidhean cho
beag, is e an corran agus an speal a bha
iad a' cleachdadh. Bha garadh de chlachan
granit mu'n cuairt gach criom.an beag
fearainn coltach ro Galloway Dyke anns an
diithaich so. Bu ghasda an sealladh na
clachan-granit fhaicinn a' de^rsadh ann
an solus na greine agus a' bheinn mhor
eireachdail Errigol, le ceann anns an speur
a riaghladh thairis orra uUe. Bha na tighean
ag eirigh as an talamh mar gu'n do dh'fhas
iad coltach ris na craobhan.
Tha a' mhor-chuid de na tighean fo
sgliatan ach is e cement a tha a' cumail nan
sghatan 'n an aite agus chan e tairngean
mar a tha sinn ag cleachdadh. Tha sin ag
innseadh cho laidir agus a bhitheas gaoithean
a' gheamhraidh. Tha tighean ann comh-
daichte le tubba agus is iad a tha snasmhor.
Mu'n ruig balla an tighe Ian airde tha
clachan caola fada air an togail anns a'
bhaUa agus is ann ris na speicean so a
tha na siomain ceangailte. Tha so moran
na's fhearr na na clachan agus na h-iaruinn
a bhitheas a' cum.ail an tubha na h-aite
agamne. Tha rud priseil anns a' mhoine
dhubh chruaidh, ach beag cho math ri
gual. Bu bhoidheach an sealladh asail
bheag fhaicinn anns an fheasgar le cliabh
air gach taobh, a' giiilan dhachaidh na
moine. Tha asailean lionmjior ann an
Eirinn, agus is e sin an creutair aotrom
sgiobalta. Air mo rathad do thigh-na-
litrichean thachair orm sean-duine agus
ropa fada aige an crochadh ri asail bheag.
" Tha i tuilleadh agus luath air mo shonsa,"
thubhairt esan. So a' cheud duine agus
an aon duine a chuala mi riamh a' gearan
gu'n robh asail a' gluasad tuilleadh agus
luath !
Na h-Eileanan Arannach
Bha moran eileanan mu'n cuairt a'
chladaich agus is ann beag a bhiodh iad
da rireadb mur biodh sluagh an comhnuidh
orra. Bha aon fhear na's motha na each,
agus b' e sin Aran-mor. Tha e mu mheudachd
Eige ach tha sia ceud deug sluaigh air,
agus an uair a thilleas an oigridh a tha 'g
an cosnadh ann an Albainn agus ann an
Sasunn aig deireadh na bliadhna bithidh
da mhile air an eilean so. Tha da shagairt a'
frithealadh dhaibh agus tha feum air
seachdnar a theagasg na cloinne. Chan
fhaic sinn idir mu'n cuairt cladach Eirinn
eileanan fas no air gle bheag sluaigh mar a
tha Rvim agus Ulbha agus iomadh eilean
eile ann an Albainn.
Chan fhaca mi Prostanach ach coigrich
mar a bha sinn fhein anns an sgir, agus cha
b'urrainn domh gun aideachadh gun robh
muinntir na h-eaglais Shasunnaich fada
fada cearr an uair a thug iad eaglais Eirinn
mar ainm air na h-eaglaisean easbuigeach
aca fein. Chaidh mi air an t-Sabaid do'n
eaglais phapanach ; cha robh eaglais eile
anns an kite. Bha an eaglais Ian — mu thri
ceud innte agus mu fhichead 'n an seasamh
aig an dorus. Bha moran a thainig astar
CUAIRT AN EIRINN
fada, cuid a' coiseachd agus mu thri fichead
air bicycles. C ait am faic sinn eaglais Ian
ann an sgir djiuthchail anns an tir so ! Gu
dearbh bha farmad orm. Chuala mi beagan
a ciiord rium agus chunnaic mi beagan a
thainig 'n am. aghaidh. Bha moran cloinne
le 9 m parantan, agus bu thaitneach an
sealladh sin. Bu toigh learn cuideachd mai-
a bha moran de na mnathan air an sgeadach-
achadh. Bha earrasaid dhubh mu'n guailleam
m.6ran diubh de chashmere. Bha mu throigh
de fhraoidhneas sioda mu'n cuairt gach
earrasaid. Bha iad a' toirt nan cailleachan
dubha 'n am chiiimhne, a bhitheas a'
teagasg anns na sgoiltean papanach agus a'
freasdal do na bochdan. _
Feasgar na Sabaid
Bha latha na Sabaid seachad aig a'
mheadhon-la. Anns an fheasgar bha regatta
aig Ceanncaslough, agu« b'e sin, a reir
coltais, a chord riutha. Chuir ceithir gillean
l^idir reis, gach aon ann an curach leis
fein. Bha reis air. son gheolachan ann agus
r^is air son sgothan eadar coig deug agus
fichead troigh anns an druim.
Ciamar a tha daoine a' tighinn bed an-
na croitean beaga bochda ? Bithidh seann
ch^raid le 'pension a' fuireach le caraid og
agus iad a' cuideachadh a cheile. Tha an
oigridh a' dol 'g an cosnadh anns an t-sam.h-
radh ; tha iad curam.ach agus coibhneil
agus ro mhaith do na seann daoine anns an
dachaidh.
An uair a bha Donegal fo riaghladh
Shasuinn bha tri togalaichean mora a' dean-
amh brait-iirlar, ach bho na fhuair Eire fein-
riaghladh sguir dithis dhiubh. Is e Sasunn a
bhitheas iad a' ca^neadh daoronan ach chan
abair iad idir Breatunn. Ach is e cainnt
Shasuinn a tha a' mhor-chuid a' bruidhinn,
agus tha e dol a bhi gle dhuilich an t-seann
chaimat ath-bheothachadh. Tha fios aig
an oigridh, ma dh'fhagas iad Eirinn, gu'm
feum iad Beurla. Chi thu amm a' bhuth
ann am Beurla agus ann an G^idhlig mar
so — Burtonport Post Office, Oifis a' phuist
aig Allt-na-corr&n. Tha iad ag ionnsachadh
beagan Gaidhlig anns an sgoil ach chan
'eil iad a' bruidhinn Gaidhlig anns an dach-
aidh. Chan abair an oigridh gu'm bheil
iad a' dol air cheilidh ach gu'm bheil iad a'
dol gu " hooley " no " dance." Tha iad air
na scan chleachdaidhean Eireannach a
leigeil air di-chuimhne, agus tha feum mor
air luchd-teagasig a dh' fhoillseachadh dhaibh
gu'n caill iad rudeigin fiachail an uair a
threigeas iad an drain, an sgeulachdan,
agus an cleachdaidhean fhein.
Calum-Cille
Chaidh sinn a dh' fhaicinn Ghartan far
an do rugadb Calum-cille agus chunnaic
sinn an t-seann eaglais agus an eaglais iir
a tha air a h-ainmeachadh air. Anns an
t-seann tobhta cha bhiodh e duilich leam
mo bhrogan a chur dhiom., a' faireachduinn
gu'n robh an talamh naomh mu'n cuairt
orm. Air gach taobh de'n eaglais bha
uaighean Chloinn-Neill agus Chloinn Domh-
nuill, gach cogadh agus aimhreit seachad
agus sith Dhe ag iathadh mu'n cuairt.
Dh'61 smn a tobar Chaluim-chille agus
sheall sinn air an loch agus air na cnuic air
an do laigh a shuil le tlachd, agus ann an
stiil na h-inntinn lean sinn e a dh'Albainn
agus thug sinn buidheachas gun fhacail
air son tiodhlac Dhe do'n t-saoghal ann an
Calum-cille. Thug sinn carbad leinn la
eile agus chunnaic sinn Tir Chonaill gu
ruige Eilean an Tuir (Tory Island). Chunnaic
sinn tighean-gloine anns an robh tuatb-
anaich a' togail " Tomatoes " air son a'
mhargaidh. Is e Bord an fhearainn a thog
na tighean so agus bidh fiughair againn gu'n
dean an tuathanachas iir so gu math ann
an tir anns am bheil fuchsia agus ra.nneach
rioghail a' fas air bheag curam. Bha ni
eile a chuir iongantas orm. Chan fhaca mi
rainneach a sgrios na duthcha mar a tha e
arms an tir againne.
Ann an roinn Ulaidh de dh'Eirinn, tha
ceithir fichead agus deich m.ile de ghabhail
fhearainn, eadar bheag agus mhor, agus
ceithir fichead as a' cheud dhiubh fo leth-
cheud acair. Is e sin ri radh — -tha ann an
aon roinn de dh'Eirinn tuilleadh bhailtean
fearainn na tha ann an Albainn air fad.
Aig an Uinneig
An t-Aran Odhar
CO dhiubh a dh'itheas no dh'olas sibh,
deanaibh na h-uile nithe chum gloire Dhe.
Chan 'eil seanchas as trice aig daoine anns
na l^ithean so na bhi a' talach air a' bhiadh.
Tha gearan as cruaidhe aca na bha aig
clann Israeli anns an fhasach, a' cuim.hneach-
adh air poitean-feola na h-Eiphit agus aran
gu'n sath. Ach ged nach 'eil an t-aran no
an fheoil a tha againn o chionn bhliadhnachan
a' freagairt ach air stam.agan laidir, chan
'eil e maith dhuina a bhi ag ochanaich
umpa tuilleadh 's a choir. Cho fada 's a
dh'fhanas an luchd-riaghlaidh gun a bhi a'
8
AIG AN UINNEIG
feuchainn ri chur mar fhiachaibh oirnn gu
bheil sinn air ar biathadh na's fhe^rr na
bha sinn roimh 'n chogadh, giulainidjb. sinn
leis an aran odhar agus le gainne annlainn
mar is fhe^rr as urrainn duinn, oir tha
fhios againn gu maith nach ann aig an duine
ud, no aig an duine ud eile, a tha a' rboire am
biadb a bhi dona agus gann ach aig a'
chogadh. Chaith sinn ann an sia bliadhna
na chuir ar n-athraichean mu seach ann
an leth-cheud, agus tha uiread ainbheich
oirnn a nis 's gu bheil sinn a' ceannach ar
bidh air dail.
Chan 'eU doigh eile, ma ta, air itheadh
agus 61 chum gloire Dhe ach a bhi taingeil
leis a' bheagan a tha age inn, a bhi stuama
agus caomhantach air a' bbiadh, agus gun
a bhi 'g ar caoidh fhein thar tomhas a
chionn nach fhaigh sin na criomain mhilis
a bu mhaith leinn. Agus chan 'ail doigh
eile air gu leoir de bhiadh fhaotainn ach
obair a dheanamh. " Mur aill le neach obair
a dheanamh, na h-itheadh e biadh."
Ge6caireachd agus drongaireachd
Tha sinn a' cur seachad cuid mhaith d'ar
beatha ag itheadh agus ag 61. Ma bheir thu
leth-uair thar-a-cheile do gach trath bidh
a ghabhas tu, agus ma ghabhas tu tri
trathan a h-uile latha, agus ma ruigeas tu
tri fichead 's a deich, cuiridh tu seachad
c6rr is ceithir bliadhna de d' shaoghal ag
itheadh, caob mhaith de d' bheatha. A
thuilleadh air sin is ann an uair a bhios
sinn 'n ar suidbe aig a' bh6rd a tha an caid-
reamh as dliiithe againn ri muinntir an
teaghlaich againn fhein, air chor agus gu
bheil an uine sin anabarrach buadhach
gu bhi 'g ar daingneachadh ann an d6ighean
grinn agus gaolach, no ann an droch fhasain
agus ann an cleachdanna peacach. Nach
laghach agus nach imitinneach a bhi a'
cluinntinn bhraithreaa agus pheathraichean
aig a' bhord, a' tarruing as a cheile uime
sud no uime so, ach air an laimh eUe nach
ann aig a' bhord a tha daoine ag ionnsachadh
ge6caireachd, aon de na's miosa de pheacaidh-
ean na fe61a.
Tha an eaglais ,Phapanach a' cur ge6cair-
eachd am measg nam peacaidhean graineil
ris an abair i " peacaidhean basmhor,"
ach tha mi an duil nach cuala mi riamh
searmon ann an eaglais Phrostanach mu'n
chleachdadh mhosach so, no ministear a'
maoidheadh air coimhthional gu'n teid
ge6cairean a dh' ifreann. Maith dh'fhaoidhte
gur e an t-aobhar ai? sin gu bheil iad 'g a
fh^gail aig lighichean rabhadh a thoirt do
dhajOine mu gheocaireachd, ach tha fhios
aig na lighichean gu bheil am beoshlaint
an crochadh ri neo-mheasarrachd an comh-
chreutairean, agus air ghaol sith agus reite,
leigidh iad an siubhal le6.
Tha sinn uile trom air a' mhisgeir, ach ann
an seagh fior chan 'eU miighadh eadar an
drongair agus an ge6caire ach a mhain
gu robh an geocaire na bughlice (no theagamh
na b'fhortanaiche) ann an taghadh an ni
anns a bheil e ana-measarra. A thaobh
moraltachd a' ghnothuich chan urrainn
an dara fear clach a thilgeadh air an fhear
eile, cia dhiubh is e fe6il, no iasg, no piob,
no leami, no uisge-beatha a thug orra
tuisleachadh, oir Is e an cron agus an cionta,
gu'n do bhris iad lagh na stuamachd agus
nach do cheus iad an ana-miannan.
Ach air a shon sin chan abair mi gu'm
bu cho maith leam duine fhaicinn air an
daoraich ri geocaire a' dinneadh bidh 'n
a bhru le f alius a ghniiise, oir ged nach 'eil
anns an da ni, a thaobh m6raltachd agus
ann an stiLlean Dhe, ach b6 mhaol odhar is
bo odhar mhaol, tha na peanasan a tha
leantainn na misge anns an t-saoghal so
moran na's truime na na peanasan a tha
leantainn geocaireachd, agus a' tuiteam
gu trie air daoine neochiontach, air mnathan
is clann. Sin rud a tha gle iongantach ann an
saoghal a tha air a riaghladh le gliocas an
UUe-chumhachdaich, gu bheil peanasan cho
aotrum a' tuiteam air aon pheacadh agus
peanasan cho trom a' tuiteam air peacadh
eile, ged tha iad coltach ri cheile cho fad 's is
leir dhuinne.
Laoidh Fhoghair
Na raointean threabh is chuir sinn,
Le siol ro phriseil caoin ;
Ach thainig dealt is dh'fhas e,
0 Dhia tha gr&smhcr caomh :
'S a' gheamhradh bheir e sneachda,
'S 'n a am an samhradh blath ;
Le osaig chiiiin is grian-gheal,
Is frasan cubhraidh tlath.
Chan 'eil maith mu'n cuairt duinn,
Nach 'eil o Dhia nan gras ;
0 cliu do Dhia ! 0 cliu do Dhia !
Thug gr4dh cho l^n.
'S e fein a mhain a chruthaich,
Gach ni tha bhos is thall ;
'S e Dia thug mais' do'n ne6inein,
'S do'n reult, a gloir 's gach ball :
Tha sian is tuinn fo smachd-san,
'S e lamh a bhiadh na h-eoin ;
Nach m6 bheir Dia ar n-Athair,
Dhuinn fein gach 1^ ar Ion.
Chan 'eil maith, etc.
Matthias Claudius.
Bad le Calum Mac GHiLLrNKEiN.
Aireamh 12
1948
Sgeul aoibhneach na NoUaige
" Agus thubhairt an t-aingeal riu, Na biodh eagal oirbh ; oir feuch, tha mi ag innseadh
dhuibh deagh-sgiil mhor-aoibhneis, a bhitheas do'n uile shluagh ; oir rugadh dhuibh an
diugh ann am baile Dhaibhidh, Sldnuighear as e Criosd an Tighearna."— Lucas ii, 10.
SO am mios de'n bhliadhna air a bheil a'
Chriosdachd uile a' cumail cuimhne air
teachd Chriosd do'n t-saoghal, air a bhreith
ann an st^bull am Betlehem, Mac gaolach
Dhe a' tighinn a steach do shaoghal fuar nach
do rinn a bbeatha. Ach ged bha muinntir
Bhetlehem 'n an cadal an oidhche ud, agus
gun smuain no umhail aca do'n longhnadh
shiorruidh a bha cho dluth dhaibh, bha na
h-ainglean 'n an dtisgadh, a' toirt gloir agus
moladh do Dhia :—
" Gach gloir do Dhia 's na neamhan shuas,
sith bhuan air thalamh tk ;
Nochd Dia 'dheagh-thoil do'n chinne-
daonn'."
Cha b'ann gun aobhar a chuir Lucas sios
'n a leabhar na laoidhean molaidh a gheibh-
ear ann an toiseach an t-soisgeil a sgriobh e,
oir chan e mh^in gu robh teachd Chriosd 'n
a sgeul aoibhneach do'n iarmad bheag de
dhaoine ciutn agus diadhaidh a bha a'
feitheamh ri solas Israeli, ach bha soisgeul
Chriosd 'n a sgeul mh6r-aoibhneis do na
deisciobuil a lean e ann an Galile, agus' do
na ceud chreidmhich. Agus tha an soisgeul
'n a sgeul mhor-aoibhneis arms an eaglais
an diugh fhathast.
O chionn oidhche no dhk, an uair a bha
mi a' leughadh ann an Gniomharan nan
Abstol mu'n aonachd agus mu'n aoibhneas a
bha ann an cridheachan nan creidmheach
anns a' cheud linn, a' briseadh arain o thigh
gu tigh le gairdeachas, chuimhnich mi air an
tiotal aig leabhran beag a bha air a chur a
mach o chionn cuid mhaith bhliadhnachan
le Fear-deasachaidh an Hibbert Journal
" Mor-aoibhneas a' Chreidimh Chriosduidh
air a chall." Co is urrainn an Tiomnadh
Nuadh a leughadh gun an smuain so a dh'
eirigh 'n a inntinn, gu robh ni-eigin aig na
ceud chreidmhich a tha sinne an diugh air a
chall, no mux do chaill sinn e gu buileach,
nach cluinnear ann am fianuis na h -eaglais
ach gle fhann, aoibhneas na slainte.
PTiill na deisciobuil gu Jerusalem le gaird-
eachas mor. (Lucas.)
Thug an sluagh aire do na nithean a labhradh
le Philip, agus bha gairdeachas mor
anns a' bhaile sin. [Lucas.)
Ghabh iad am facal d'an ionnsuidh leis an
uile thogradh. (Lucas.)
Bha na deisciobuil air an lionadh le
aoibhneas agus leis an Spiorad Naomh.
(Lucas.)
Pailteas an aoibhneis agus doimhne am,
bochdainn (Pdl).
Tha moran dhaoine an diugh an dilil nach
robh l^ithean riamh ann cho trioblaideach
ris na laithean anns a bheil sinn beo, ach
chan fhiach teanntachd no amhghar air bith
a tha sinne a' fulang a bhi air an ainmeachadh
IMmh ris na dh'fhuiling na ceud Chriosduidh-
ean, a bha air an deanamh mar shalchar an
t-saoghail. Ach cha do rinn iad gearan no
ciuchran, agus cha mho a chaill iad am
misneach no an dochas, oir bha sith Dhe
agus aoibhneas a shlainte 'n an cridhe.
Bha na ceud Chriosduidhean lorn agus
bochd a thaobh moran nithean a tha againne
am pailteas, nithean a tha sinn 'g ar cunntas
fhein sona iad a bhi againh, ach bha iad
pailt a thaobh nithean eile leis an d' thug
iad buaidh air an t-saoghal nach 'eil sinne
a' toirt. Cha robh an t-airgiod aca a tha
againn an Eaglais na h-Alba an diugh, no
na h-eaglaisean, no na ministearan fogh-
luimte, no fichead rud eile a tha sinn an
dull nach maireadh an Creideamh Criosduidh
beo as eugmhais, agus idir idir cha robh dad
aca coltach ris an tigh-chuspuinn a tha air
121 Sraid Sheorais, an Dun-eideann, ach an
uair a chuimhnicheas tu air na nithean mora
agus miorbhuileach a rinn iad, agus air an
aireamh dhaoine a chuir iad ris an eaglais
ann an ixine ghoirid, gun airgiod, gun togal-
aichean, gun chleirich, gun chommittees,
gun phropaganda, chi thu nach e sin na
meadhonan as fhe^rr a chraobh-sgaoileas an
Creideamh Criosduidh, ach aoibhneas Tia
SGEUL AOIBHNEACH NA NOLLAIGE
slainte a bhi ann an cridhe nan daoine a
tha a' searmonachadh . Mur do chuir deagh-
sgeul mhor-aoibhneis a tha iad ag innseadJi
oran nuadh 'n an cridhe fhein cha ruig iad
a leas duil a bhi aca gu'n gabh daoine eile
rithe le gairdeachas air an teisteanas-san.
Bhiodh an diadhair urramach, an t-Ollamh
Seumas Denny, ag radh gu bheil an Creud
agus aa Soisgeul cho aoibhneach 's nach ann
'g an aith'ris a bu choir dhuinn a bhith ach
'g an seinn. Tha an Tiomnadh Nuadh air
theine leis an aoibhneas a bha ann an
cridheachan nan creidmheach. Dh'ith iad
am biadh le gairdeachas, a' nioladh Dhe. An
uair a bha an duine bacach a bha ag iarraidh
deirce aig dorus an teampuill air a leigheas,
tha Lucas ag radh gu'n deachaidh e a steach
do'n teampull, a' leumnaich, agus a' toirt
cliu do Dhia. An uair a bha Pol agus Silas
air an tilgeadh am priosan, goirt leis na
buillean agus an droch ghioUachd a fhuair
iad, sheinn iad air a' mheadhon-oidhche
laoidh-mholaidh do Dhia. 'S e na Phairisich
na h-aon daoine mu'm bheil e air a radh anns
an Tiomnadh Nuadh gu robh an aodainn
gruamach agus dubhach.
Chan 'eil aobhar-gairdeachais air an t-
saoghal a ghabhas coimeas ri eolas fhaotainn
air Dia, agus is ann ann an Criosd a thug
Dia dhuinn eolas air fnein. Tha iomadh
facal agus iomadh samhladh air uisneachadh
anns a' Bhiobull mu'n fhiosrachadh-anama
a thug aoibhneas do dheisciobuil Chriosd,
creideafnh, maitheanas-peacaidh, saorsa, rdite,
iompachadh, an Spiorad Naom,h, breitfCa ris,
ach tha iad uile a' ciallachadh an aon ni,
eolas air Dia, an t-eolas a tha peacaich a'
faotainn air ann an Criosd, an Slanuighear a
rugadh ann am baile Dhaibhidh.
Deagh-sgeul mhor-aoibhneis : an e sin
cliu an t-soisgeil a tha sinn a' searmonachadh
an diugh ? A bheil facal 'n ar beul a ni
cridhe an luchd-eisdeachd sona, agus a bheir
orra an Tighearna a mholadh ? A bheil sinn
ag eigheach fuasgladh do na braighdean ?
Chan 'eil ann an searmonachadh ach obair
dhiomhain mur bheil deagh sgeul aig an
t-searmonaiche ri liubhairt. Acn buidh-
eachas do Dhia tha sin againn, agus tha gach
Nollaig a thig a' cur 'n ar cuimhne as ur,
nach d'fhag Dia sinn gun chabhair no gun
dochas, ach gu'n d'thainig e dluth dhuinn 'n
a Mhac gradhach, an leanabh naomh a
rugadh ann an staid iosal am Betlehem.
A bheil sgeul eile air an t-saoghal cho
iongantach no cho aoibhneach ri gras an
Tighearna losa Criosd a bha saibhir, ach a
rinn e fhein bochd air ar son-no, a chum tre
a bhochdainn-san gu'm bitheamaid-ne
saibhir ? longantas nan longantasan gu'm
biodh Mac Siorruidh Dhe agus Dealradh
gloire Dhe, Righ nan naomh, agus Maise nan
neamh, air a dheanamh bochd air ar son-ne ;
air a bhreith ann am prasaich mar nach robh
ann ach urra-gun-iarraidh ; gun chrun aige
ach an crim droighinn a chuir daoine gu
magail air a cheann, agus eadhon gvm uaigh
aige air a' cheann mu dheireadh ach uaigh a'
choigrich .! Sin agaibh gras agus irioslachd an
t-Slanuigheir bheannaichte leis a bheil Dia
a' briseadh chridheachan cruaidh nach
gabhadh briseadh le breitheanas no le
buillean ilird.
An doighean diomhair gluaisidh Dia.
Eilean mo Ghaoil
Eilean mo ghaoil,
Is caomh learn eilean mo ghrdidh.
NA'N robh fhios agam c'aite am faighinn
duine d'an aithne na Communists gu maith,
an teagasg agus an doighean agus an ceann-
uidhe a tha iad ag iarraidh, agus a dh'irtn-
seadh dhuinn gu ciallach agus gu cothromach
agus gun aitearachd cainnte ciod an seorsa
dhaoine a tha annta, dh' iarrainn air sgriobh-
adh umpa air" an duilleig so, oir tha na
Communists an diugh 'n am ball-seanchais
anns a h-uile aite an suidh daoine ; am
Parlamaid, an Cleirean na h-Eaglais, aig
ceilidhean, agus anns na paipearan-naidh-
eachd, agus anns na comhdhailean sin uile
chan 'eil air a radh umpa ach gur droch
dhaoine iad agus daoine cunnartach. Ach
ma theid thu ann an seanchas ri fear no ri
te dhiubh fhein, no ma leughas tu am
propaganda a tha iad a' cur a mach ann an
leabhrain-bheaga agus air duilleagan air
feadh na dtithcha, shaoileadh tu gur iadsan
na cairdea(n as fhearr a tha aig luchd-oibre
an t-saoghail, agus gu bheil iad a' le'antuinn
teagasg Chriosd a thaobh gradh braithreil
na's dliiithe na tha an Eaglais a' deanamh.
Their naimhdean nan Communists riut nach
'eiliad a' creidseiim ann an Dia no ann an
saoghal eile, agus nach 'eil dad 'n am beachd
ach an cuid a thoirt o dhaoine mora agus o
dhaoine beairteach, agus a roinn 'n am measg
fhein, an diiil gur e sin an doigh as luaithe
BILEAN MO GHAOIL
air Linn na Saorsa a thoirt a steach ; obair
aotrum, uairean goirid, paigheadh maith,
cadal fada, agus toil-inntinn gun sgur.
Na'n robh fhios agam c'aite am
faighinn duine a b'urrainn an fhirinn, an
fhirinn uile, agus gun dad ach an fhirinn, a
thoirt dhuinn mu na Communists, bhithinn
taingeil iarraidh air a dheanamh air an
duilleig so, ach gus an tog an duine sin a
cheann, chan 'eil fodham ach cuid de na
nithean a bhios a' tighinn 'n am cheann
fhein a chur sios, ged nach 'eil mi a' gabhail
orm gu bheil mi a' tuigsinn nan daoine so.
Ged nach 'eil baigh air bith agam ri
Communists tha mi cinnteach gu bheil
moran air a radh umpa nach 'eil fior, agus
gu bheil olc air a chur as an leth nach do
rinn iad. Na'n creideadh tu na paipearan-
naidheachd cha mhor gu bheil dad a' dol
cearr anns an t-saoghal nach e na Communists
as aobhar dha. Ah de fhein leugh mi an
oraid a bha air a liubhairt ann an Lunnainn
leis an Ard-Riaghlair, Calum DomhnuUach
(Socialist e fhein agus mac Socialist) mu
chor na diithcha ann am Malaya, an diiil
gu'n cuireadh e solus na bu ghlaine na
gheibh sinn o phaipearan-na-sgillinn air na
nithean a tha a' tachairt anns ai> diithaich
mhor agus fharsuing ud anns a bheil iorghuill
agus mort a' dol air aghaidh fhathast, ach
cha robh dad aige ri radh ach gu robh
muinntir na diithcha siochail gu leor agus
dileas do Bhreatunn, agus gur e buidheann
de Chommunists a China a bha deanamh
an uilc. Theagamh gu bheil Sinich ann am
Malaya a tha 'n an dearg Chommunists,
agus leis am bu mhaith uiread uilc agus
mUhdh a dheanamh 's a b'urrainn dhaibh,
ach chan 'eil mi a' creidsinn gu bheil a
chilis cho simplidh 's a tha Calum Domhnul-
lach ag radh. Tha amharus agam gu bheil
a' cheart ghaoth a' seideadh ann am Malaya
a tha a' seideadh anns a h-uile cearn eile
de'n t-saoghal, na h-iochdarain ag iarraidh
a bhi 'n an uachdarain. Sin an galair gabhailt-
each a tha a' sgaoileadh air feadh nan
rioghachdan uile mar gu'm biodh influenza,
na h-iochdarain ag iarraidh a bhi 'n an
uachdarain ; na coineanan ag iarraidh a
bhi 'n an leomhainn, agus na seotaichean
ag iarraidh a bhi 'n an reitheachan agus
'n an caoraich-stuic ; rud mi-nadurra.
Ged nach 'eil ann an Communism agus
ann an Socialism ach an t-aon ni a reir
teagasg an Ard-shagairt a tha aca le cheile,
Carl Marx, theagamh gu'n d'thug sibh an
aire o chionn ghoirid gu bheil barrachd
grain, agus barrachd eagail cuideachd, aig
na Socialists air na Communists na tha aca
air na Tories fhein. Chan 'eil mi a' tuigsinn
gu ro mhaith ciod is ciall dha so, oir anns an
leabhar-mhor aig Carl M^arx, a leugh mi
anns a' gheamhraidh an uiridli, chan 'eil e a'
deanamh dealachadh air bith eadar Socialism
agus Communism, no eadar Sociahsts agus
Communists ; tha e a' cleachdadh an da
fhacail mar gu'n robh iad a' ciallachadh an
aon ni. Ach chan 'eil Mghr Attlee agus na
cinn eile anns a' Pharlamaid de'n bheachd so,
agus na'n gabhadh e deanamh gun dragh,
gun bhuaireas, dh' iomaineadh iad na Com-
munists a mach as gach dreuchd a tha aca
ann an Comhairlean ghualadairean agus
luchd-oibre eile.
Mar a thubhairt mi cheana chan 'eil mi a'
tuigsinn gu ro mhaitn car son a tha na
Socialists cho fada. an aghaidh am fior
bhraithrean, na Communists, ach co dhiubh
tha iad ann, agus tha am fuath a tha aca
dhaibh air a chunntas dha'bh fhein mar
fhireantachd, oir tha moran dhaoine a'
gabhail misnich nach dean na Socialists
cron do'n diithaich o'n a tha iad cho trom
air na Communists. Am faod e bhith gu
bheil cridhe mhic an duine cho domhain
agus cho cealgach 's gur e so aon de
na h-aobharan gu bheil aon bhrathair a'
tionndadh a chuil air a bhrathair eile ?
Ach tha aobhar as fhearr na sin a' cumail
nan Socialists agus nan Communists o
cheile ann an Eilean ar gaoil, an ealain a tha
aig muinntir Bhreatuinn air riaghlaireachd.
Chan 'eil dtithaich air an t-saoghal anns am
biodh e cho duilich Revolution a chur air
bhonn 's a bhiodh e ann am Breatunn, ach
cha mho a tha diithaich air an t-saoghal
anns am biodh e cho furasda do Revolution
dol air aghaidh gu reidh aon uair 's gu'n
toisicheadh e. Cha d'thainig e riamh ann an
inntinn Carl Marx gu'm b' urrainn na h-
iochdarain an cumhachd agus an ughdarras
agus am maoin a thoirt o na h-uachdarain,
agus iad fhein a chur 'n an aite, gun mhort
agus m.arbhadh. Sin an teagasg a thug an
t-Ard-shagart d'a luchd-leanmhuinn, agus tha
an teagasg sin air a thoirt do na Communists
anns a' ghineal so fhein, gu'm feum iad a
bhi laidir agus dol troimh theine agus full a
ghearradh sios an duine no na daoine a tha
a' seasamh eadar iad agus a' chathair-
riaghlaidh. Ach fhuair na Socialists ann am
Breatunn a mach nach ruigeadh iad a leas
tapaid a dheanamh no fuil a dhortadh ;
gu'n deanadh bocsa-an-taghaidh na bha
dhith orra. gu reidh samhach, a chionn gu
bheil, agus gu'm bi gu brath, na h-iochdarain
na's lionmhoire na na h-uachdarain. Cho
fad 's a tha bocsa-an-taghaidh air a chumail
ann an urram agus ann am meas an t-
sluaigh cha tig calldachd air an diithaich
EILEAN MO GHAOIL
nach gabh leasachadh, a chionn gu bheil ttir
agus misneach. agus rian agus aeo-eisiomail-
eachd aim am muintir Bhreatuinn, agus
ealain aca air iad fhein a riaghladh. Chuir
iad a stigh Gladstone agus chuir iad a mach.
e ; chuir iad a stigh Lloyd George agus chuir
iad a mach e ; chuir iad a stigh Winston
Churchill agus thilg iad a mach e le plub a
chualas o Mhoscow gu New York ; agus
ma tha Mghr Attlee cho ghc 's a tha mise
a' creidsinn a tha e, tha mi cinnteach gu'm
bi e air uairean a' smuatneachadh air a
ehrich dheireannaich fhein. Ach c6 a
chu'reas a mach Stalin ?
EUean mo ghaoil,
Is caomh leam eilean mo ghr^idh.
Tha mi a' faicinn anus na paipearan-
naidheachd gu bheil deasbud aca ann an
cuid de Chleirean na h-eaglais mu na Com-
munists, ach chan 'eil iad a dh'aon inntinn
ciod a ghabhas deanamh. Bu d^na dhomhsa
a chuir dhiom mu chuing agus m' acfhuinn
bruidhinn air a' chtiis sin ri daoine a tha fo
theas agus uallach an latha, ach tha mi an
dull nach urrainn an eaglais dad a dheariamh
ach leantuinn oirre air teagasg an Tiomnaidh
Nuaidh gu tuigseach, agus air Criosd a
shearmonachadh 'na ciibaidean, agus dol
'n a ainm do dhachaidhean an t-sluaigh gun
sgur gun sgitheachadh.
Tha droch fhasan air tighinn a steach
do'n eaglais o chionn bhhadhnachan, a bhi
roinn dhaoine 'n am buidhnean, 'g an cur
ann am fang dhaibh fein, agus an sin ag
radh, Ciod a ni sinn riu, no ciod a bheir
sinn dhaibh ?
Ciod a ni sinn ris an 6igridh ? :
Ci©d a ni sinn ri giUean a' chogaidh ?
Ciod a ni sinn a nis ris na Communists ?
Cha b'urraihn an eaglais dad as miosa a
chur 'n an cinn na gu bheil iad dealaichte o
dhaoine eile, no gu bheil iad feumach no
airidh air biadh, no aire, no ciobaireachd,
nach 'eil an trend uile a' faotainn. Mar sin
cha bhiodh ann ach cosd cainnte agus call
hine a bhi dealbh innleachdan agus ribeachan
a dh'fhaotainn greimair na Communists, oir
mm" faigh ministear ann an daimh dhliith
agus chairdeil riu 'n an dachaidhean fhein
chan fhaigheadh e greim orra ged thigeadh
caraid de Mhuinntir I 'ga chuideachadh, no
Commando de mhinistearan a Glaschu, no
duilleagan agus dealbhan o 121 Sr^id
Sheorais.
Tha fhios agam nach 'eil na. Communists
gaolach air an eaglais agus nach bi mofan
dhiubh a' dol innte, ach chan iad an aon
fheadhainn nach bi a' dol do'n eaglais anns
na l^ithean so, agus cha. bhiodh e ceart a
r^dh gu bheil iad uile 'n an luchd-aicheadh
Dhe. Bidh cuid dhiubh ag r^dh rium gur
e iadsan a tha a' leantuinn teagasg Chriosd
agus nach e sinne. Tha te dhiubh a bhios a'
feuchainn ri m'iompachadh agus Communist
a dheanamh dhiom, agus is ann daonnan air
bhonn a' bhrMthreachais agus na criosdal-
achd a bu choir a bhi anns an eaglais a bhios
i 'ga chur. Tha sinn a' dol do'n aon eaglais,
agus chan 'eil duine eile anns an eaglais as
dichioUaiche ann an oibre maithe agus ann
an saothair a ghraidh na bhan-Chommunist
ud. Tha fhios agam nach dean aon uiseag
samhradh, ach na'n rachadh tu a mach do
na h-EUeanan an lar gheibheadh tu gu
leor a dh'uiseagan a tha 'n an Communists,
daoine laghach agus daoine diadhaidh oach
deanadh cron no foill air duine eile, ach a
sheasadh air taobh nan Communists a chionn
gu bheil iad a lan-chreidsinn no a leth-
chreidsinn an fhacail mheaUtach a tha
daonnan air am bilean agus air am brataich-
ean, gur iadsan cairdean an duine bhochd.
Tha creud gun onoir gun iochd aig Cinn
nan Communists, agus dh'innis iad uiread
bhreugan, agus rinn iad uiread uile anns an
t-saoghal cheana, 's gu'm bu choir do dhaoine
aig a bheil gaol air an duthaich cur 'n an
aghaidh mar a chuireadh iad an aghaidh
Shatain. Ach tha ear ball de dhaoine
socharach 'g an leantuinn anns gach tir,
nach 'eil olc no ain-diadhaidh, nach. 'eil a'
smuaineachadh air an creud no air an creid-
eamh no air rud air bith eile, ach am hochdainn
fhdin. Tha iad a' faicinn uiread chomh-
arraidhean air saibhreas is soghaltachd naii
uachdaran 's gu bheil am bochdainn fhein 'g
an cur ion 's air a' chuthach ; a'dtisgadh 'n
an cridhe farmad, agus sannt, agus miorun,
agus naimhdeas, na ceithir nithean as luaithe
a thruailleas cridhe duine agus a chlaonas a
thuigse.
Chan 'eil doigh as fhe^rr air tilleadh a
thoirt do na Communists na'n doigh a tha
Breatunn a' gabhail, cor an t-sluaigh a
mhathachadh.
Eilean mo ghaoil.
Is caomh leam eilean mo ghraidh.
Leabhar Aithghearr Nan Ceist
Leis an Urramach T. M. MacCalmain, M.A., Glaschu.
TRI cheud bliadhna air a is, ann an 1648,
chuireadh a mach an toiseach " Leabhar
Aithghearr nan Ceist," leabhran aig an
robh barrachd buaidh na leabhar sam bith
eUe (a mach o'n Bhiobull fhein) air.beachdan
is beusan sluagh na^h-Albann suas gus an
linn seo fhein. Is cubhaidh cuimhne tirach-
adh air an leabhran iomraideach seo agus
orra-san a thug dhuinn e, araon am Beurla
agus an Gaidhlig.
Gred a fhuair Leabhar Aithghearr nan
Ceist aite is urram an Albainn nach d'fhuair
e an duthaich sam bith eile, agus ged a
tha an saoghal uile (dh'fhaodamaid a radh)
ag amjiarc air mar leabhran Albannach,
b'ann an Sasainn agus le Sasannaich a
chaidh a chur ri cheile.
Is e linn tipraideach, buaireasach, a bha
anns an t-seachdamh linn deug, chan ann
a mhain anns an diithaich seo ach air feadh
na h-E6rpa gu h-iomlan. B'ann anns an
linn roimhe a tha chair Ath-leasachadh m6r
na h-Eaglaise fo threorachadh nan eeann-
iuil ainmeil, M^rtainn Luther anns a'
GhearmaOt, Iain Calvin ann an Switzerland,
agus Iain Knox ann an Albainn, is feadhainn
eile. Ach cha robh obair an Ath-leasachaidh
criochnaichte no coimhlionta ann an aon
ghinealach no ann an aon linn. Chuireadh
ctil ri smachd is mearachdan na Roimhe,
ach bha moran cheistean cudthromach
fhathast ri am fuasgladh, agus ann am
fuasgladh nan ceistean sin agus ann an
reiteachadh nan eu-c6rdaidhean sin, chleach-
dadh chan e mh^in deasbud beoil ach
faobhar claidheimh. Anns an Roinn-Eorpa
bha cogadh sgriosail a mhair deich bliadhna
fichead, agus ann am Breatainn bha iomadh.
cath is comh-stri — Righ is Parlamaid an
aghaidh a cheile, a' mhuinntir chleireil an
aghaidh na muinntir easbuigich, agus iomadh
seorsa eile a' togail an guth 's ag cur ris an
\ipraid.
Thachair anns a' bhliadhna 1643 gu
robh moran dhaoine am Breatainn de'n
bheachd gum b'fheairrde na tri rioghachdan
— Sasainn, Alba, is Eirinn- — -nam biodh
an aon rian-riaghlaidh agus an aon aidmheil
aca air feadh nan tri. Bha e air a shaoilsinn
gun gabhadh aontachadh air comh-bhonn
coitcheann a chuireadh crioch air na h-
aimhreitean agus a neartaicheadh na h-
eaglaisean ath-leasaichte fa chomhair cumh-
achd is innleachd Eaglais na Roimhe, agus i
a nis air eirigh air a casan a rithist an deidh
nam buiUean agus nam brisidhean a dh fhuU-
ing i anns an linn roimhe.
Mar sin, anns a' bhliadhna ud, rimaich
Parlamaid Sliasaijan gum biodla comh-thional
de dhiadhairean foghluimts ag cruinneachadh
air a' cheud latha de'n luchar gus beach -
dacbadh air rian-riaghlaidh is doigh-aoraidh
is aidmheil na h-eaglaise ann an Sasainn.
Chaidh ceud is da fhichead is a h-aon
deug de dhaoine foghluimte agus diadbaidh
a ghairm do'n choinneamh, mhoir seo, ach
thachair gti robh an Righ (Te^rlach a
h-Aon) agus a' Pharlamaid a mach air a
cheile aig an am agus dh'fheucb esan ri
bacadh a chur air a' choinneam.h. Ach, a
dh'aindeoin toirmeasg The^rlaich, chruinnicb
iad mar a dh'iarradh orra. Dh'fhan na
" Rioghalaich " (iadsan a bha air taobh an
righ) air falbh, 'nam measg an diadhair
ainmeil Ard-easbuig Ussher.
Cha robh na diadhairean fada cruinn an
lar-mhinster an uair a chuir iad fios gu
Ard-sheanadh Eaglais na h-Alba a dh'iarraidh
orra riochdairean a chur sios g'an cuideach-
adh anns an obair chudthromaich a bha
rombpa. Rinneadh sin, is thaghadh coignear
mhinisteran agus triiiir eildearan gu bhith
'nam buill de chomh-thional nan diadhairean
an lar-mhinster {Westminster Assembly of
Divines, mar a theireadh riutha anns a'
Bheurla). B'iad seo na riochdairean Alban-
nach : Alasdair MacEanraig (Ard-cheann
Oilthigh Dhiin-eideann), Raibeart Bailidh
(Ard-cheann Oilthigh Ghlaschu), Somhairle
Rutherford (Ard-cheann Colaisde na Diadh-
atreachd an Cille-Rimhinn), Ssoras MacGill-
easbuig (ministear Ard-eaglais Dhim-eideann)
Raibeart Diibhghlas, agus comhla ris na
ministearan sin triuir eUdearan — larla
ChassUis, am Morair Maitland, agus an
Ridire Gilleasbuig Maclain, Warriston.
An taobh a stigh de bhliadhna an deidh
do'n Ard-sheanadh gabhail ri Leabhar Aith-
ghearr nan Ceist rtmaich Seanadh Earra-
ghaidheal a. chur an GaidhHg agus thagh
iad seachdnar mhinistearan a bha 'nan
sgoilearan maithe Gaidhlig a chum sin a
dheanamli. An ceann da bhliadhna eile-
. cha robh fathumi air an obair a bhith deanta,
agus mar sin dh'iarradli air dithis mhinis-
tearan— Eoghann Camshron (Miroistear Dhiin-
Obhainn) agus Dughall Caimbeul (Ministear
Chnapadail) — dol an ceann na h-oibre. Rinn,
6
LEABHAR AITHGHEARR NAN CEIST
iad sin gu sgiobalta, agus am beagan uine
chriochnaicheadli an t-eadar-theangachadh
agus ghabhadh ris ann an 1652.
Aig an am ud bhuineadh Cleir an Eilein
Sgitheanaich do Sheanadh Ean:a-gh aid heal,
agus bha a' Chleir sin ag gabhail a steach
Innse-Gall. Thachair nacJi robh gin de
mhinistearan na cleire sin an lathair aig
coinneamh an t-Seanaidh an uair a ghabhadh
ris an eadar-theangachadh a rinn an Camsh-
ronach agus an Caimbeulach. Ach an ath
bhliadhna rainig triuir dhiubh ccinneamh aa
t-Seanaidh, agus nach ann a bha dithis dhiubh
(Aonghas MacCuinn, ministear Uibhist a
Tuath, agus fear Niall MacCuinn) air eadar-
theangachadh Gaidhlig an urra a dheanamh
air Leabhar Aithghearr nan Ceist. Dh'aon-
taicheadh an da eadar-theangachadh sin a
choimeas ri eadar-theangachadh an t-
Seanaidh, agus dh'earbadh ri Eoghann
Camshron, Niall MacFhionghuin agus
Aonghas MacCuinn sin a dheanamh. 'S e
bheuil a bh'ann guj e eadar-theangachadh
a' Chamshronaich agus a' Chaimbeulaich,
le bsagan ceartachaidh a reir na dha eile,
a ghabhadh, agus mar sin chaidh Lsabhar
Aithghearr nan Ceist ann an Gaidhlig a
chlo-bhualadh an Dim-eidoann anns a'
bhliadhna 1653. Bha da mhile leth-bhreac
anns a' cheud chlo-bhualadh ach cha b'fhada
a bha an aireamh sin 'gan sgapadh air
feadh na G^idhealtachd agus nan Eilean.
Ann an ochd miosan deug cha robh aon
air fhagail, agus chan aithne dhomhsa gu
bheil lorg an diugh air fiii aon leth-bhreac
de'n cheud chlo-bhualadh sin. Nam faighte
aon dhiubh, b'fhiach e suim mhor airgid.
Fad uine mhoir 's ann a bha teagamh anns a'
chilis CO dhiubh bha no nach robh Leabhar
Aithghearr nan Ceist an Gaidhlig air a
chur an clo roimh an bhliadhna 1659.
Tha e coltach nach robh ministearan
Cleir an Eilein Sgitheanaich idir idir toil^chte
nach do ghabhadh ris an eadar-theangachadh
aca fhein, agus a dh'aindeoin barrachd is
aon achmhasan o'n t-Seanadh lean iad
ag craobh-sgaoileadh eadar-theangachaidh-
ean an da MhicCuinn.
Ann an 1659 chuir Seanadh Earra-ghaidh-
eal a mach an dara clo-bhualadh de Leabhar
Aithghearr nan Ceist comhla ris A' Cheud
Chaogad de na Sailm am meadrachd Gaidhlig.
De'n chlo-bhualadh seo chan 'eil air forfhais
a nise ach a tri, agus de na tri tha aon an
leabhar-lann Eaglais na h-Alba an Dun-
eideann, agus aon eile an leabhar-lann na
h-Eaglais Saoire anns a' bhaile cheudna.
Is e seo an tiotal a bha air Leabhar nan
Ceist an Gaidhlig an toiseach, " Foirceadul
Aithghearr Cheasnuighe," agus b'e seo an
treas leabhar a chaidh a chur an clo anns
a' Ghaidhlig. B'iad a' cheud dha " Foirm
nan Urnuigh " le Iain Knox air eadar-
theangachadli le Eoin Carsuel (an 1567)
agus Leabhar-ceasnachaidh Chalvin air eadar-
theangachadh leis a' Charsalach mhor cuid-
eachd (an 1631).
F'am chomhair tha leth-bhreac a thainig
a mach an 1751 agus is e seo an Roimh-radh
no am Facal-toisich a tha ann (le beagan
atharrachaidh air an litreachadh a reir
gnaths an 1^ an diugh) :
" A Leughthora, Mar a rinn an gradh
a bha againn do phobuU an Tighearna, a tha
ag gnathachadh na teanga GaidhHg, sinne
a bhrosnachadh air tiis chum an Catachiosma
Aithghearr seo a tharraing as a' Bheurla
dhaibh ; is amhluidh a bhrosnaich an run
ceudna sini roimhe seo tuilleadh de na
leabhraibh sin a bhualadh an clo an dara
h-uair le caochladh beag air cuid de na
foclan a tha sa' cheud Translasion. Oir
chan e mhain gu robh na leabtiair an uair
sin, m.ar a tha iad a nise, ro ghann, ach mar
an ceudna dh'aithnich sinn le gnathachadh
nan leabhar a bha againn gu robh an ceud
Translasion sin cruaidh air a' phobull agus
do-thuigse, do bhrigh gun do lean sinn ro
theann ris a' Bheurla ; is amhluidh a nis
ataid air am bualadh an clo an seasadh
siathamh) uair agus nas " so-thuigse na
a' cheud uair gu mor le beagan caochlaidh.
Uime sin, a Leughthora Chriosduidh, gabh
misneach chum an leabhar seo a thainig
a nis a mach a ghnathachadh le dicheall
anns a bheil cinn araid a' Chreidimh Chrios-
duidh air an cur sios gu h-aithghearra iomlan,
oir ' Is i seo a' bheatha shuthain, eolas a
bhith againn air Dia is air a mhac, losa
Criosd ' (Eoin xvii. 3). Agus guidh thusa
air an Tighearna seo a bheannachadh mar
mheadhon araid chum eolas soisgeul Chriosd
a chraobh-sgaoileadh anns na criochaibh
Gaidhealacha. Gras m.aille^riut."
Is iomadh uair a chaidh Leabhar Aith-
ghearr nan Ceist a chlo-bhualadh as ur
anns a' GhaidhHg, agus is trie a rinneadh
tomhas ceartachaidh air an eadar-theangach-
adh agus gu sonraichte air litreachadh nam
facal. Aig deireadh an ochdamh linn deug
chuir an S.P.C.K. (A' Chuideachd Urramach
chum Eolas an t-Soisgeil a Chraobh-sgaoil-
eadh) a mach ceartachadh fo laimh an
Ollaimh Tomas Fleming, aon de mhinistearan
Dhun-eideann ; chuireadh a mach ceartach-
aidhean eile leis an fheadhainn a leanas—
Seumas Ma cGUle-mhoire '(maighstir-sgoile an
Drochaid MhicEoin) an 1800, Gilleabart
MacDhomhnaill (maighstir-sgoile an D^n
eideann) an 1816, an t-OUamh Tomas Ros
LEABHAR AITHGHEARR NAN CEIST
(ministear Sgir Loch-Bhraoin) an 1820,
an t-OUamh Alasdaix Beith (a bha 'na
mhinistear an Gleann-Eilge) an 1826, an
t-Ollamh Iain Donihnallach (" Domhnallach
Mor na Toisigheachad ") an 1829,
an t-Ollamh Iain Mac a' Ghobhann (a
bha an Ceann-loch Chill-Chiarain), agus
an t-Urramach Ailean Mac na Ceardaidh
(ministear na h-Eaglaise Saoire anns a'
Cheann-mhor) an 1881. Ann an cuid
dhiubh sin bha dearbhaidhean bho na
sgriobturan.
Bha comh-thional nan diadhairean cruinn
an lar-mhinster fad sbia bliadhna (1643
gu 1649), ach lean comhairle dhiubh air son
tri bliadhna eile (gu 1652). Ann an coig
gu leth bliadhna chriochnaich iad a' mhor-
chuid de'n obair, agus gu dearbh bu mhor
's bu chudthromach an obair sin, agus mar
thoradh air an saothair dh'fh^gadh againn
Leabhar Aidmheil a' Chreidimh, Leabhar-
seolaidh an Aoraidh FhoUaisich, an Leabhar-
ceasnachaidh Farsaing, agus Leabhar Aith-
ghearr nan Ceist, agus (faodaidh sinn a
r^dh cuideachd) na Sailm ann am meadrachd
Beurla.
Cha b'ann gun dragh 's gun chonnspoid a
rinn iad an obair sin uile, agus tha ounntas
mionaideach againn air na coinneamhan 's
na deasbudan a bh'aca. Bha aireamh
sheorsachan is bhuidhnean 'nan measg, ach
bha iad uile aonaichte ann a bhith gabhail
ri Facal Dhe mar an aon riaghailt air ciod
as coir a chreidsinn agus a dheanamh ann
an eaglais Chriosd.
{Ri leantuinn).
Aig an Uinneig
Aonghus Mac Dhonnchaidh
BHO thainig e as an Eilean Sgitheanach do
Ghlaschu 'n a bhalaoh 6g, a dh'iarraidh an
fhortain, mar a rinn iomadh balach Gaidh-
ealach a bha roimhe agus a bhios 'n a dheidh,
bha guth agus labhairt aig Aonghas Mac
Dhonnchaidh a bheireadh air daoine seall-
tuinn air da uair. Bha gaol aige air a
dhiithaich agus air a dhaoine agus air an
canain, agus fhuair e Ian chothrom ann an
Ceilidh nan Gaidheal air an deasboirea chd a
bha cho nadurra dha a chur an cleachdadh
ann an caonnagan-cainnte ris na seaun
laoich nach maireann, Niall Mac Ghill-
eathain, Eachann Mac Phaidein, Iain
Bannerman, Snodgrass, agus feadhainn eile
de'n ghineal sin air nach 'eil cuimhne agam.
Cha robh gin dhiubh a bu chuimsiche a
thilgeadh maghar os cionn an eisg a bha e
air son dubhan a chur 'n a shroin na Aonghus
Mac Dhonnchaidh ; na'm biodh an deas-
boireachd a' fas cadalach agus trom, cha
luaithe a dh'eireadh Aonghus na thigeadh
an ceilidh beo, agus leth-dusan dhiubh a'
leum air an casan, ag iarraidh chuige air son
rudeigin a thubhairt e. Bha salann agus
snaoisean 'n a sheauchas dionnan, agus ged
nach abrainn gu robh teine an t-soluis-
bhuain 'n a eanchainn bha srad^gan a' leum
as gun sgur, chan ann idir a tobar a chuimhne
air nithean a chuala no leugh e, ach a tobar a
mhac-meanmain fhein.
Tha mi an dull gur ann le sgriobhadh a bha
e a' faotainn a bheoshlaint ann an tiis a
laithean, ach chan 'eil ami an Litreachas ach
ban-mhaighstir chruaidh, agus feumaidh
gu'n robh a' bheoshlaint air uairean gu
maith lom. Ach ged bha am for tan fada
gun tighinn thainig e mu dheireadh, agus
chan e mhain gu'n d'thug e saorsa dha o'n
ramh, no o'n chuing a tha cosnadh ar n-ara:n
laitheil a' cur oirnn uile, ach thug e cothrom
dha air aobharan anns an robh e a' creidsinn,
agus daoifie a bu toigh leis, a chuideachadh ;
an toileachadh as buaine as urrainn airgiod a
thoirt do dhuine. Chuir e a mhaoin, a reir na
leugh mi anns na paipearan-naidheachd, gu
deagh bhuil.
Bha e 'n a Cheann-suidhe air a' Chomunn
Ghaidhealach fad choig bliadhna, ma's
maitn mo chuimhne, agus ged nach cuala
mi ach dha no tri de na h-6raidean a liubhair
e aig a' Mhod, b'e aon dhiubh sin oraid a
b'fhearr a chuala mi riamh aig a' Mhod, le
greis agus riomhadh 'n a chainnt nach
b 'urrainn neach eile a chur innte ach e fhein.
An uair a bhios daoine eile a' labhairt bidh
iad taingeil an casan a bhi air an talamh air
AIG AN UINNEIG
eagal gu'n tuit iad, ach bha Aongbus Mac
Dhonnchaidh cho cinnteach. as fhein. 's nach
robh eagal air an talamh fhagail, agus dol
air iteig suas do'n iarmailt air sgiathan a
mhac-meamain fhein ; rud cunnartach, ach
gu fortanach tha an iarmailt farsuing.
Bha lamh aige o thoiseach gu deireadb a
l^ithean anns gach oidhirp a bha Gaidheil a'
deanamh a chumail beo c^nain agus litreachas
ar duthcha, agus chan 'eil ionghnadh gu robh
^ite-toisich aige anns an obair sin, oir bha e
a' creidsinn le uile chridhe nach 'eil rud air an
t-saoghal as luachmhoire na'n dileab a
dh'fhag ar n-athraichean againn ann an
seana-litreachas, sean-fhoghlum, agus sean-
oilean nan Gaidheal. An uair a bhiodh. e
a'bruidhinn uime so aig a' Mhod no cruinn-
eachadh eile chan ann ri boilich no bostruinn
a bhitheadh e, mar a bhios cuid eile de
Ghaidheil ghlagadach, ach a' labhairt le
eud agus eolas a pailteas a chridhe.
Thug an saoghal dha ciiid mhaith de na
nithean a riaraicheas cridhe an duine, bean
agus teaghlach a dh'ioc maith dha re uile
laithean a bheatha, dachaidh shona, beosh-
l^int phailt, gean-maith a luchd-diithcha,
agus deagh-sheasamh am fianuis an t-
saoghail, ach mur bheil mi meaUta 'n am
bharail, tha mi an dtiil nach biodh cupan a
shonais Ikn mur biodh dochas aige gu'm bi
cuimhne bhuan air mar bh^rd.
Sgriobh e cuid mhaith an rosg agus an
ranntachd, agus cha do sgriobh e riamh a on
sreath air nach 'eil dath na h-inntinn aige
fhein, air chor agus nach 'eil dad 'n a obair a
tha maol no breoite. Bha lasair 'n a inntinn
nach leigeadh leis a bhi sgitheil no baoghalta,
agus tha cuid de na h-orain agus na luinn-
eagan a sgriobh e anns a bheil, chan e mhain
grinneas agus ceol, ach f ior anail na bardachd.
Tha fhios agam gle mhaith nach robh am
meas a tha agamsa air simplidheachd aig
Aonghus Mac Dhonnchaidh, agus mar sin
chan abair mi dad mu Chnoc an Fhradhairc,
ach an uair a chuireas na sgoilearan oga
ceann ann am Faclair G^idhlig iir, gheibh
iad anns an Ogha Mhor agus ann an Cnoc
an Fhradhairc meinn oir.
Lachlann Caimbeul
Duine glic agus duine gaolach agus duine
iriosal a bha daonnan air cheann a ghnoth-
uich, a' deanamh maith gu samhach, agus
'ga chumail fhein as an t-sealladh.
Shiubhail e ann an October an taobh a
mach de Lunnainn, far an robh e ag obair o
bha e 'n a ghille og. Tha mi an dtiil gur ann
do Bhaile-chaolais a bhuineadh e, ach co
dhiubh bha Gaidhlig aige, agus bha e 'n a
charaid maith do Ghaidheil a bha 'n an
coigrich ann an Lunnainn, scan is 6g. Ach
is e an t-aobhar gu bheil mi a' deanamh
iomraidh air anns na duilleagan so, gur
h-esan an cW-taice a bu laidire a bha aig
an t-seirbhis Gh^idhlig a tha air a cumaU
suas an Eaglais Cuirt a' ChrtiiQ, an Lunnainn,
uair 's a' mhios. Chruinnich e airgiod a
chumas na seirbhisean sin air aghaidh an
deidh dha fhein a bhi marbh. Tha gu leoir
de dhaoine a bhios a' toirt Gh^idheal comhla
do Cheilidh, no do Chuirmean ciiiil, no do
Chruinneachadh eile de'n t-seorsa sin, ach
's e Lachlann Caimbeul an aon duine a
b'aithne dhomh a bha cur dragh air fhein 'g
an toirt do'n eaglais.
Bha na ministearan air an taghadb as a
h -uile eaglais, as an Eaglais Shaoir cho maith
ri Eaglais na h-Alba ; bha sanas air a thoirt
do na Gaidheil cuin a bhiodh an t-seirbhis
ann, agus thigeadh iad rstar fada do'n
eaglais. An deidh na seirbhis rachadh iad
uile sios do ThaUa na h-eaglais, far am
faigheadh iad cupan tea agus cothrom air
seanchas a bhi aca ri cheile, agus eolas
fhaotainn air daoine a bha as an aofl aite,
no as an aon eilean riutha fhein. Agus fad
na h-iiins an Criosduidh maith agus an
duine laghach ud, Lachlann Caimb3ul, a' dol
sios is suas 'n am measg, 'g an deanamh
aithnichte d'a cheile. Bha bean aige cho
laghach ris fhein.
Fhuair e fois o shaothair, agus leanaidh
oibre e.
Moderator na h-ath bhliadhna
A bheatha agus ar deagh ghuidhe do'n
Mhoderator ur, an Ro-Urramach, G. S.
Duncan, O.B.E., D.D., LL.D., Ard-cheann
Colaisde Muire Naomh, an Cill-rimhinn,
sgoilear maith agus duine iriosal, a dhearbh
a dhuinealas an cogadh 's an sith. Ged
nach biodh de mholadh air ach gu bheil e
maith air Greigis bu mhor am moladh sin
fhein, oir tha a' Ghreigis agus an inntinn
chiaUach a' dol comhla am bitheantas. Bho
chionn bhliadhnachan tha e air a chunntas
mar aon de sgoilearan an Tiomnaidh Nuaidh
as fhe^rr a tha againn, agus chuir an leabhar
mu dheireadh a sgriobh e ri chliu gu mor.
Tha bMgh aige ri,oileanaich Gbaidhealach
agus tha e anabarrach coibhneil riu, mar a
bhithinn a' cluinntinn gu trie o fheadhainn
dhiubh air an robh mi eolach. Ma's maith
mo chuimhne bha e 'n a mhissionaraidh-
samhraidh anns an Apuinn an uair a bha e
'n a oileanach 6g, agus c6 aige a tha fhios
nach cuir a dhleasdanas mar Mhoderator an
ath-bhliadhna air ais e do'n ghleann anns an
do thoisich e air an Fhacal a labhairt le
eagal agus ball-chrith.
Aireamh i
1949
A Bhliadhn' tir
Ar boid 's ar n-urnuigh nis a ta
an lath'r do chaithir ghrkis ;
Bi leinn, 0 Dhia ar n-aithrichean,
's na dlohair sinn gu brath.
AIG an am so de 'n bhliadhna bidli sinn a'
guidhe Bliadhna Mhaith Ur do chach a
cheile, acli 'sea thuirt Rabbi Duncan,
Ollamh na h-Eabhra, ris na h-oileanaich oga
an Dun-eideann, Siorruidheachd shona
dhuibh ! Sin an guidhe agus am beannachadh
as fhearr, oir tha an t-siorruidheachd fada
agus buan ; air cho cruaidh 's 'g am bi
latha no bliadhna thig iad gu crich, ach cha
tig crioch air an t-siorruidheachd.
Ged dh'aireamhainn uile reultan neimh,
Gach feur is duilleach riamh a dh'fhas,
Mar ris gach braon a tha 's a' chuan,
'S gach gainneamh chuairticheas an
traigh ;
'S ged chuirinn mile bliadhna seach
As leth gach aon dhiubh sud gu leir,
Cha d'imlch seach de'n t-siorruidheachd
mhoir
Ach mar gu'n toisicheadh i 'n de.
Clod a ghne dhaoine a bu choir a bhi
annainn aig a bheil ar duthchas agus ar
dachaidh anns an t-saoghal shiorruidh !
Ar boid agus ar n-urnuigh, da ni a tha
freagarrach dhuinn a chur an lathair an
Tighearna gach latha d'ar beatha, ach
freagarrach gu sonraichte aig toiseach na
bliadhna, an uair a tha an da chuid eagal
agus dochas 'n ar cridhe a thaobh na slighe
a tha romhainn. Air cho neo-smaoin-
eachail no mi-shuimeil 's 'g am faod duine a
bhith, tha laithean sonraichte 'na bheatha a
tha toirt 'na chuimhne nithean a bha e a'
dichuimhneachadh, agus guthan leis an do
labhair Dia ris, agus boidean a dh'ioc e do
Dhia 'n a chridhe. " Air la na Bliadhn'-uire,"
arsa seoladair ann an litir gu mhathair,
chuimhnich mi dha no tri dh'uairean air an
rud a thuirt sibh riura an uair mu dheireadh
a bha mi dhachaidh aig a' Bhliadhn'-iiir ;
thuirt sibh rium ' ' nach 'eil duine glic gus an
teagaisg Dia dha a laithean aireamh." Agus
an uair a dh'fhaighnich mi dhibh ciod am
feum a bha ann do dhuine a bhi ag aireamh
a laithean, is e thubhairt sibh, "chum 's
gu'n tuig e cho goirid agus cho neo-chinn-
teach 's a tha a bheatha." Cha do ghreimich
e riamh air m'inntinn gu bheil so fior gus
am faca mi, seachduin an deidh dhuinn
Grianaig fhagail, fear de'n sgioba againn air
a mharbhadh ri m 'thaobh, le gat iaruinn a
thuit air agus a sgoilt a cheann. Bha e 'n
a shuidhe laimh rium aig ar braiceas, ag
innseadh dhuinn mu na h-oidhchean
sunndach a bha aige an uiridh ann an Cork,
ach leth-uair 'n a dheidh sin bha e anns an
t-siorruidlieachd. Chan urrainn mi an rud a
chur as m'inntinn ; esan air a ghabhail agus
mise air m'fhagail. Duine cho laghach 's a
ehunnaic sibh riamh, tri bliadhna na b'oige
na mise."
Co dhiubh is ann ruinn fhein a tha sinn a'
deanamh boid no an lathair Dhe (tha
mtighadh eadar an da rud) tha mi cinnteach
gu'm bi a' mhor-chuid de dhaoine a' cur
bhoidean orra fhein aig toiseach na bliadhna,
boidean gu'n dean no gu'n seachain iad sud
no so nach do rinn agus nach do sheachain
iad an uiridh. An uair a sguireas duine de
bhi a' cur bhoidean air fhein tha sin 'n a
chomharradh cinnteach gu bheil a choguis
a' fas maol agus marbh. Faodaidh dochas
a bhi agad a thaobh an duine nach 'eil
toilichte leis an ire a rainig e cheana anns a'
bheatha dhiadhaidh, agus a bhios ag urnuigh
gu'n cuidicheadh Dia leis buaidh fhaotainn
thairis air a' pheacadh ud no air an droch
chleachdadh ud a tha 'g a cheangal mar
phriosanach. Ach chan 'eil dochas idir a
thaobh an duine a tha lan-riaraichte leis
fhein, socruichte air a dheasgainnibh.
Feumar a chuimhneachadh nach bi ar
boidean tarbhach mur bheil urnuigh agus
oidhirp a' dol comhla riu ; is ann anns an
iirnuigh agus anns an oidhirp a tha an
.eifeachd uile gu leir. Their cuid riut gur
fhearr dhuit gun boid a dheanamh idir seach
do bhoid a bhriseadh, agus bheir iad sgriob-
tuir dhuit 'g a dhearbhadh, no theagamh 'g
am fireanachadh fhein air son nam boidean
nach do ghabh iad orra fhein. Ach ged nach
biodh ann ach cealgaireachd is fein-mhealladh
boid a dheanamh mur robh run durachdach
A BHLIADHN' UR
'n ad chridhe air a' bhoid sin a cliumail, ma
rijin thu oidhirp agus urnuigh, a' feuchainn
ris an rtin mhaith a bha 'n ad chridhe a
choimhlionadh, chan e peacadh a bha ann
dhuit do bhoid a thabhairt, eadhon ged nach
d'thug thu gu crich, tre laigse do thoile
no neart agus aireamh nam buairidhean a
thachair ort, an ni maith air an do thoisich
thu agus an rim maith a bha 'n ad chridhe.
Chan 61 mi deur tuilleadh, deur tuilleadh,
deur tuilleadh,
Chan 61 mi deur tuilleadh, deur tuilleadh
de'n dram,
Chan 61 mi deur tuilleadh, cha dean mi ris
fuireach,
'S mi cinnteach gu'n cuireadh e 'n tuhaist
am cheann.
An abradh tu nach robh buannachd ann
do'n duine ud a' bhoid so a dheanamh a
chionn nach do ghleidh e i ach ochd miosan,
agus gu'n do ghabh e an daorach a' cheud
uair a chaidh e do Thobar-mhoire. Nach
maith do dhuine ana-miannan na feola a
cheaimsachadh ochd miosan fhein ; stuam-
achd a bheir saorsa agus sonas dha. M' an dit
thu an duine, agus m'an abair thu nach biodh
feum ann dha a bhoid a dheanamh as iir, an
deidh na thachair ann an Tobar-mhoire,
cuimhnich air a liuthad duine anns a'
Bhiobull, agus am measg nan daoine as
aithne dhuit, a thuit ach a dh'eirich a ris ;
a pheacaich ach a fhuair maitheanas o Dhia
a chionn gu'm bu leir dha an diirachd agus an
oidhirp, agus gu'n cual e an urnuigh. Cuimh-
nich cuideachd air an t-sonas a tha e a' toirt
do theaghlach agus do chairdean agus do
choimhearsnaich duine a bha trom air an
deoch, an uair a chi iad e a' tighinn dhach-
aidh feasgar an deidh feasgair, seachduin an
deidh seachduin, agus mios an deidh mios,
le ceum nan Rechabach agus a chiall aige.
Tha fhios agaibh gur ann air a' bhoid a
bhoidich lacob ann am Betel, an uair a
chaidil e a mach air an raon, a tha an dara
Laoidh air a steidheachadh, " Ma bhitheas
Dia leam . . . agus ma bheir e dhomh aran
r'a itheadh, agus aodach r'a chur umam,
agus gu'n tig mi a ris ann an sith gu tigh
m'athar, an sin bidh an Tighearn agam 'n a
Dhia." The cuid de dhaoine an diugh aig a
bheil eoguisean cho usaideach 's nach toigh
leo an da shreath mu dheireadh de'n Laoidh
anns a Bheurla a sheinn, a chionn gu bheil
iad an diiil nach e bold ach ciimhnant no
bargain a bha lacob air son a dheanamh ri
Dia. Le bhi a' faotainn coire do lacob tha
iad a' feuchainn ri dhearbhadh nach robh
ann ach duine saoghalta a bha air son
buannachd a dheanamh as an diadhaidh-
eachd, duine nach robh cho spioradail riutha
fhein.
Air son na tha dh 'fhios agam-sa faodaidh
6 bhith gu robh lacob cho saoghalta ruinn
fhein, ach ma leughas tu Genesis xxviii, 10-32,
a ris chi thu nach e lacob idir ach Dia a
thoisich an toiseach air labhairt mu'n
chiimhnant no mu'n bhargain a bha ri bhi
eatorra, Dia a' labhairt ris ann am bruadar
(aon de na doighean anns an d'fhoillsich Dia
e fhein o shean). Ged gheall Dia nithe mora
do lacob cha do chuir lacob air a thaobh
fhein ach nithe beaga anns a' chtimhnant,
aran agus aodach agus sith air a thurus.
Ach gun a bhi a' leudachadh air an doigh
anns a bheil am Biobull a' labhairt mu'n
daimh a tha eadar Dia agus a shluagh mar
chiimhnant, chan 'eil rud eile as cinntiche na
gu'n d'fhuair lacob toradh maith agus
beannachd lehovah o'n bhoid a bhoidich e
aig Betel, agus e air dol air cheann turuis
nach robh fhios aige ciod bu chrioch dha.
Ann an driop an t-saoghail agus anns gach
malairt anns an robh lamh aige, cha do
dhichuimhnich lacob gu buileach am foills-
eachadh a rinn Dia air fhein dha aig Betel,
no a' bhoid a bhoidich e an lathair Dhe,
agus chaidh e air ais do'n aite ud a ris, agus
thuirt e ri theaghlach, " Eireamaid agus
r,achamaid suas gu Betel, agus ni mise an sin
altair do Dhia, a dh'eisd rium ann an la mo
chruaidh-chas, agus a bha maille rium 's
an t-slighe air an deachaidh mi."
Nach bu mhaith na'n abradh iomadh duine
ris fhein air ceud Shabaid na Bliadhn'-uire,
" locaidh mi mo bhoidean do'n Tighearna
a nis an lathair a shluaigh uile."
Leabhar Aithghearr Nan Ceist
Leis an Urramach T. M. MacGalmain, M.A., Glaschu
( Air a leantuinn)
CHA ruigear a leas iiine a chosg ag innseadh
ceum air cheum mar a chaidh na diadhairean
an sas 'nan saothair. Foghnaidh e a radh
gun do chuir iad ri cheile Leabhar Aidmheil
a' Chreidimh. an toiseach, agus an sin an
Leabhar-ceasnachaidh Farsaing, agus 'na
dheidh sin Leabhar Aithghearr nan Ceist.
Rinn iad da leabhar-cheist a chionn, mar a
LEABHAR AITHGHEARR NAN CEIST
thuirt iad fhein, " tha e doirbh biadh. is
baijiTie a mheasgadh aims aii aon mheis "
(faic 1 Corint. iii. 2), agus mar sin rimaich
iad leabhar mor ullachadh air son nan
inbheach agus leabhar beag air son na
h-6igridh. Faodar a r^dh — ag cur na ctiise
gu li-aithghearr agus gu simplidJi — gu bheil
an Leabhar-ceasnachaidh Farsaing air a
steidheachadh air Leabhar Aidmheil a'
Chreidimh, agus gu bheil Leabhar Aithghearr
nan Ceist 'na ghiorrachadh air an Leabhar-
cheasnachaidh mhor. Ach ann a bhith ag
ullachadh nan leabbraichean-cheist rinn na
diadhairean feum de leabhraichean eile.
Cha b'e Leabhar Aithghearr nan Ceist
idir a' cheud leabhar-ceasnachaidh a chuir-
eadh a mach anns an linn ud. Am m.easg
nan diadhairean a bha cruinn an lar-mhinster
bha corr is dusan a chuir a mach, gach fear
fa leth, leabhar-ceasnachaidh a dheasaich e
fhein. Ann an Alba inn fhein rounh an am seo
bha mor-fheum air a dheauamh de leabhar-
ceasnach lidh Iain Chalvin (a chuireadh a
mach an 1554) agus de leabhar-ceasnachaidh
eile a dh'uUaich an t-Urramach Iain Craig a
bha 'na mliinistear an Obar-dheadhain 's
an Dim-eideann mu na bliadhnaichean 1581
is 1591, agus ann an 1644 chuir Ard-sheanadh
Eaglais na h'Alba a mach leabhar-ceasnach-
aidh. Ann a bhith ag ullachadh nan leabh-
raichean-ceasnachaidh aca fhein rinn diadh-
airean lar-mhinster feum de leabhraichean a
bha mar sin cheana an clo.
Ged a choisinn Leabhar Aithghearr nan
Ceist urram an Albainn os cionn na fhuair
e an duthaich sam bith eUe, is e gle bheag a
rinn na riochdairean Albannach 'na dheasach-
adh. Chaochail MacEanraig mun do chuireadh
crioch air an Leabhar-aidmheil agus chaidh
Raibeart Bailidh dhachaidh an deidh do'n
Leabhar-aidmheil a bhith criochnaichte.
Thill MacGilleasbuig do Albainn am feadh
's a bha na diadhairean ag ullachadh an
Leabhar-cheasnachaidh Fharsaing, agus
dh'iarr Rutherford falbh cuideachdi agus e
de'n bheachd nach b'fhiach fuireach gus
cuideachadh leis an Leabhar Aithghearr.
B'abhaist e bhith air a chreidsinn gu
robh lamh mhor aig Seoras MacGUlea sbuig
ann an deasachadh an Leabhair Aithghearr,
agus bha e air a rkdh, an uair nach b'urrainn
do na diadhairean amas air mineachadh
cothromach air a' chuspair " Ciod e Dia ? "
gun deachaidh MacGilleasbuig a dh'tirnuigh
agus thoisich e air an tirnuigh leis na briathran
seo : " Dhe, a tha 'nad Spiorad neo-chrioch-
nach, bith-bhuan, agus neo-chaochlaideach,
ann am bith, gliocas, cumhachd, naomhachd,
ceartas, maitheas, agus firinn." Rinn na
briathran sin a leithid de dhrtiidheadh air na
diadhairean agus gun do ghabh iad riutha
mar fhreagairt do'n cheist, " Ciod e Dia ? "
Ach chan 'eil facal firinn anns an sgeul.
Bha MacGilleasbuig a^r tJleadh a dh 'Albainn
roimhe seo, agus chan 'eil ann am mineachadh
an Leabhair Aithghearr air ciod e Dia ach
giorrachadh air an fhreagairt do'n dearbh
cheist sin anns an Leabhar-cheasnachaidh
Fnarsaing. A dh'aindeoin sin, tna e coltacb
gun d'rinn Seoras MacGiUeasbuig cuideach-
adh mor ann an saothair nan diadhairean,
gu sonraichte ann an deasachadh an Leabh-
air-aidmheil. Is esan a b'oige de na diadh-
airean uile ; cha robh e ach deich bliadhna
fichead a dh'aois an 1643, ach bha e sonraichte
air son a dhiadhachd agus fhoghluim.
Chaoohail e an 1648.
Ged a tha Leabhar Aithghearr nan Ceist
air a steidheachadh air an Leabhar-cheasnach-
aidh mhor agus air an Leabhar-aidmheil^
fhathast tha e eadar-dhealaicbte bh.iapa
sin le cheile. Tha na tri air an cur sios
gu h-6rdail, doigheil, soilleir, ach tha snas
agus uaisleachd ann am briathran an
Leabhair Aithghearr agus gach ni mor
agus diomhair agus cudthromach air a
chur sios le cho beag de fhacail 's a ghabhas
deanamh. Tha e air a radh gur e ant-OUamh
Iain WaUis am fear aig am bu mhotha
bha lamh 'na dheasachadh. 'S e Sasannach
foghluimte a bha ann, le eola? air iomadh
cuspair, agus bha e 'na oide-foghluim an
Oilthigh Oxford. B'esan am fear a b'ainmeile
ann an eolas air cuspa'rean tomhais is
aireimh (no mathematics) roimh an Ridire
Isaac Newton. Tha comharradh ordalachd
inntinn an duine seo air Leabhar Aithghearr
nan Ceist.
II
An uair a chuir na diadhairean an lar-
mhinster crioch air leabhar Aithghearr nan
Ceist chaidh a chur fa chomhair Parlamaid
agus, an deidh dha bhith air beulaobh nan
cleirean air feadh Albann, riinaich Ard-
sheanadh Eaglais na h-Alba air an 28iuh de'n
luchar 1648 gum biodh e air a chraobh-
sgaoileadh air feadh na diithcha. Anns na tri
cheud bliadhna bho'n "am sin dh'eadar-
theangaicheadh e gu iomadh canain agus
rinneadh feum dheth an iomadh diithaich,
ach b'i a' Ghaidhhg a' cheud chanain anns
an deachaidh a thionndadh o'n Bheurla,
agus is e Seanadh Earraghaidheal d'an
dleas urram a^ thoirt air son a chur an
Gaidhlig, agus gu firinneach dleasaidh iad
urram air son gach saothair eile e rinn iad
gus Facal an Tighearna a thoirt do na
LEABHAR AITHGHEARR NAN CEIST
Gaidheil 'nan canain fain agus gus sgoil a
thoirt "dhaibh cuideachd.
Ged a rinneadh aireamh cheartachaidhean
air Leabhar nan Ceist, cha mhor an t-eadar-
dhealachadh a tha eatorra uile, oir is ann
as an aon Bheurla a bha iad uile air an
tarraing, agus (n).ar a thuirt mi cheana)
's ann an litreachadh nam facal agus (gu
ire bhig) ann an gnatbasan-cainnte a tha
eadar-dhealachadh eatorra.
Mar eisimpleir, seo Ceist 31 mar a tha e
ann an eadar-theangachadh Seanadh Earra-gh
aidheal agus a rithist mar a tha e aig an
Ollamh Ros.
Seanadh Earra-ghaidheal. " Creud is gairm
eifeachdach ann ? — Is gairm eifeachdach
ann, obair Spiorad De, leis an bhfuil se ag
bhfagbhail ris ionnain fein a bpeacadh
agus truaighe, ag soillsighadh ar ninntinn-
eadha a neolus Chriosd, ag athnuadhughadh
ar dtoile, agus air a lorg sin ag ar ndeenamh
deonach agus comasach ar losa Criosd a
dhlu-ghabhail chuguin, mar ata se ar na
thairgse dhuinne gu saor ann san tsoisgeul."
An Rosach. " Ciod i a' ghairm eifeachdach ?
— 'S i a' ghairm eifeachdach obair Spioraid
De, anns am bbeil e dearbhadh oirnne ar
peacanna agus ar truaighe, a' soillseachadh
ar n-inntinn le eolas air Criosd, ag athnuadh-
achadb ar toile, agus, air lorg sin, 'g ,ar
deanamh deonach agus ccmasach air losa
Criosd a. dhlti-ghabhail chugainn, mar a
tha e air a thairgse dhuinn gu saor anns an
b-soisgeul."
Tha Leabhar Aithghearr nan Ceist a'
toiseachadh leis a' cheist mhoir a bha riamh
'na ceist air daoine tuigseach, smaointinneach
" Ciod is crioch araidh do'n duine ? " Car
son a tha sinn ann idir ? " Is e as crioch
araidh do'n duine Dia a. ghlorachadh agus
a mhealtainn gu siorruidh," agus a chum
na criche sin tha Leabhar nan Ceist ag
cur an ceill gach ni as coir dhuinn a cbreidsinn
agus gach ni as coir dhuinn a dheanamh, a
reir 's mar a tha Facal an Tighearna 'gar
seoladh.
Thubhairt Tomas Carlyle uair-eigin : " Mar
is sine tha mi fas— agus tha mi nise air
bruaich na siorruidheachd— 's ann as motha
a tha ceud bhriathran Leabhar nan Ceist
a' tighinn air ais thugam — -briathran a
dh'ionnsaich mi 's mi 'nam leanabh —
agus 's ann as laine agus as doimhne a tha
an seagh a' dol."
Cha m.hath an latha e do dh'Albainn agus
do'n Ghaidhealtachd gu bheil a' mhor-
chuid de'n t-sluagh gu tur aineolach air aS"
leabhran phriseil seo. Nan robh aithne
aca air agus creideamh aca 'na theagasgan
sgriobtural, cha bhiodh iad air an luasgadh
a null 's a nail leis gach gaoith a sheideas.
Cliu deagh luchd-riaghlaidh
An t- Urrmnach Calum MacOilleathain, M.A.
BU mhath a' chomhairle a thug 'athair-
ceile, sagart Mhidiain, air Maois, an uair a
thuirt e ris nach robh e glic dha a bhi 'g a
chaitheamh fhein as gu tur, a' riaghladh an
t-sluaigh 'n a aonar, agus gu 'm bu choir dha
daoine a thaghadh as an t-sluagh a chuidich-
eadh leis, agus a dheanamh na b'aotruime
an t-uallaeh a bha e a' gitilan ; daoine
foghainteach, daoine air am hi eagal Dhe,
daoine firinneach, a dhjhvathaicheas sannt.
Ecsodus xviii, 21.
Am Breatunn tha taghadh an luchd-
riaghlaidh an lamhan an t-sluaigh, agus so
an seorsa dhaoine a bu mhath leinn fhaicinn
ann an Tigh nan Cumantan.
Daoine foghainteach
An uair a theid sinn a thogail thighean,
anns an linn seo, seallaidh sin a mach air son
clachairean is saoir agus cuiridh sinn an
obair sin orra-san. Tha iad coltach ris an
obair, air an ionnsachadh agus air an cleachd-
adh ris. Tha neart 'nan gairdeanan agus tha
eolas anns na claiginn aca, agus tha feum
orra le cheile. Nidh na fir sin na caistealan.
Cha dean an caochladh ach na bothagan,
agus cha bhidh na bothagan fhein ach cam,
grobach. An uair a theid sinn gu muir
seallaidh sinn a mach air son soithichean
mora air son turns fada, agus luchd iarraidh
agus luchd stiilraidh a bhios laidir, eolach,
earbsach. Car son a bhitheamaid de'n
bheachd gun dean daoine mi-fhoghainteach
a' chilis an gnothuichean as cudthromaiche
gu fada na na gnothuichean sin ? Car son a
shaoileamaid gun dean a chuile fear a
chanas " seo mise agus riaghlaidh mi riogh-
achd " a' chtiis am Parlamaid ? Is i a'
cheud cheist a bheil e foghainteach. Agus
is i foghainteach de sheorsa air leth a tha
dhith air. Chan e corp mor, no sporan mor,
no guth mor, no 61 mor, no geallanna mora
a nidh an fhoghainteach sin. Thainig
iasgair Leodhasach dhachaidh bliadhna a
Gallaibh agus chaidh e choimhead air a
dheagh mhinistear aig baile. " Am faca tu
Domhnall Grannd," arsa am ministear.
"Chan fhaca," thuirt am fear eile, "ach
CLIU DEAGH LUCHP-RIAGHLAIDH
chunnaic mi Alasdair Gearr." " Cha b'ion-
ann do'n dithis," thuirt am ministear.
" Roinneadh Alasdair Gearr an roineag ach
riaghladh Dom.hnall Grannd rioghachd."
Seadh, direach., chan fhuilear do dhuine a
bhith eolach air barrachd air sgoltadh
chudaigean agus air buain na monadh. mun
deanadh e lagh rioghachd. Is iomadh fear a
nidh a' cheud chuid doigheil gu leoir aig
nach 'eil lamh no ceann no ttir air son an
ni eile. Chuir feadhainn seachad an latha
ag iasgach an sgadain a bha air hichd
riaghlaidh a dheanamh ro-mhaith, ach an
cothrom a bhith aca ! Is lugha cunnart do
rioghachd duine anns a bheil, fo thuinn
ann fhein, na riaghladh rioghachd a bhith ri
sgadan ha daoine a bhith ag riaghladh do'm
b'fhearr a thigeadh a bhith aig an sgadan.
Bha Plato de'n bheachd gun robh ciiis seo
an riaghladh cho mor, cho trom agus cho
airidh air gabhail aice agus gum bu choir
gum biodh an luchd riaghlaidh air an sar-
thaghadh agus air an sar-oileanachadh air
son an dreuch. Ach aig amannan saoilidh
daoine gun dean " cailleach nan cearc " sin
cho maith ri Plato e fhein. Bithidh a bhuil
ann. Agus fa dheireadh canar seo, "An
rud nach d'fhuair Niall chan iarrar air e."
Daoine air am bi eagal Dhe
Nach canadh cuid gur e sin a' cheud ni ?
Thuirt Rabbi Duncan mar ' ' eil gras aig
neach gum faigh e sin le iarraidh, mar 'eil
Greugais aig neach gun gabh sin fhoghlum ;
ach mur 'eil tonaisg aig neach nach b'
aithne dha cait am faighte sin dha ! " Ach
is e eagal Dhe tils a' ghliocais. Agus mur
'eil Dia aig neach, agus comhla ri neach,
chan 'eil ann dha ach an seacharan ; agus
ma is e an dall a bhios a treorachadh nan
dall ! Seo direach cuid de challdachd a'
ghinealaich seo againn nach 'eil daoine
cinnteach, mar a bha iad aon uair, a crioch
araid an duine. Agus tha am Facal ag
innseadh dhuinn nach ann gun Dia agus gun
dochas a bhios na daoine a nidh solus do'n
t-saoghal. Cuir a' cheist, ma ta, ri duine
air nach 'eil eagal Dhe, agus tu 'ga thagadh
air son do riaghladh 's do riarachadh, " De
is crioch araid do'n duine ? " U tha sin agad
gu h-aithghearr !
Ach is e an t-iom.lan a tha aige-san an
duine a shasachadh le aran a mhain. Muc
cheart, mhaith a dheanamh de'n duine 1
A ! gun ta, cha dean sin a chiiis idir, idir.
Cha tog sinn le sin daoine o'n iiir ! Is fhada
o thoisich an duine air a bhith ag amharc
direach roimhe agus air a bhith ag amJiarc
beagan os a chionn. Cha- dean e a' chtiis,
an diugh, idir, a bhith^.ag iarraidh air mac
an duine bhi s^saichte agus a shtiilean air
sron nam brog aige. Seall suas ! Seall an
airde. Bha duine ann a thuirt ri anam e
bhith riaraichte le " buntata " (saibhlean
Ian!). " Amadain," An uair a bhios daoine
air an doigh le daoine an ceannas air nach
'eil eagal an Tighearna, a tha cur cul ri
ainm is ri aobhar sealladh iad a mach air
son tuil. Chaidh a leithid sin de thuil thar
ar cinn anns a' ghinealach seo ; agus tha
tuil eile a' bagairt tighinn air a ciil. Agus
CO a shtiilicheadh a chaochladh o an leithid-
ean ? Far 'eil righ is uachdarain 'nan luchd
treoir air a bheil eagal Dhe tha seorsa de
mhanadh ratha againn nach bidh e chaoidh
ann air a chaochladh. Ce mar a bhitheas ?
Daoine firinneach
Chunnaic sinne daoine nach robh firinn-
each 'nan luchd riaghlaidh. Bha Hitler bed
ri ar linn. " Mar as motha a bhreug a bhios
agad is ann as docha daoine do chreidsinn."
Siud am fear a rinn inneal de'n bhreig !
Agus thachair daoine ris a b'fhearr na e
fhein, " daoine geala." Cha do shaor sin
iad, no an daoine agus an tirean, o'n sgrios a
thug " maighstireadh nam breug " air an
t-saoghal. Seall ma ta, air cor na Gearm.ailt.
Nach mor a' chilis theagaisg i ? Agus seo
fhathast ceap-starra nan rioghachdan mora.
Chan 'eil an riaghladairean a' creidsinn a
cheile. Tha seorsa de bheachd bochd am
measg daoine, o chionn iomadh linn, gu
bheil da aite am measg nam feilltean far
nach bidh siiil ris an fhirinn ghloin, far am
bithear a' ceannach 's a reic each agus far
am bi cinnearan rioghachdan a' deanamh
cordadh. Tha sin, a nis, againn mar amharus
am measg dhaoine nach 'eil ann am " poli-
tician ' ' ach duine a chanas an rud as luaithe
a mheaias each. Mar nach biodh suil ri
firinn am measg an leithidean sin. Agus is
fheudar aideachadh gu bheil e aig amannan
doirbh gu leoir an fhirinn a thoirt a mach glan
a measg caigeann aca. Gun ta, is ann air
daoine a bha stri ri riaghladh ach a bha
direach, diirachdach agus firinneach nan
oidhirpean air son leas an diithcha a tha an
cliu boidheach, daoine mar bha Abraham
Lincoln an Amairioga, agus mar Gladstone
san tir seo fhein. Daoine treibhdhireach,
onarach.
Daoine a dh'fhuathaicheas sannt
Is e fior bhuaidh cheart a tha sin! Is e
sannt an droch fhriamh. Is e gaol an oir
agus chan e an t-or an t-olc. Tha daoine
ann a nidJi an dicheall, gu cich, air son an
co-chreutairean, gun ainm gun bheairteas,
6
CLIU DEAGH LUCHD-RIAGHLAIDH
gun bhuannachd. Tha daoiae eile ann a
nidh nithean air son an co-chreutairean air
sgath buanachd. Air a' Gh^idhealtachd seo
againn chunnaic sinn dochtairean (agus tha
feadhainn aca beo fhathast) a rinn euchdan
mora air son dhaoine bochda agus nach
togadh bhuapa an duais dhligheach (ged a
bha iad cho feumach air airgiod ri daoine
eile). Agus bha feadhainn eile ann aig an
robh an sporan cho l^n agus a dheanadh
sireadh e agus aig an robh beag-diu de
eiginn nam bochd. Tha urrad eadar an
dithis sin agus a tha eadar solus is dorchadas.
Thuirt fear de'n t-seorsa mhaith latha rium,
" tha tri nithean air nach dean daoine
taire. Is e a h-aon aca sin sporan mor
trom." (Cha robh e fhein a' cuir cus san
dearbh sporan, cha b'ann air a bha a shiiil ;
ach bha fhios aige air rud.)
Tha luchd-riaghlaidh 'nan seasamh far
am bheil ant-eolas a tha aca a fosgladh
dorsan cothrom air buanachd a dheanamh
nach 'eil idir aig a' ghnath-dhuine. Nach
trie a chithear daoine nach do rinn cosnadh
mor riamh ach a " bhith riaghladh " agus
iad mor an inbhe agus mor am banca 's am
fearann agus am maoin eile. Tha am fear-
obrach airidh air a dhuais ; ach tha am
fear nach 'eil a' riaghladh ach a chum gum
faigh e lamh air sporan rioghachd agus
sporan dhaoine eile nas cunnartaiche na am
meairleach bochd diblidh a chuirear, gun
truas, an toll a' phriosain. Bheir e barrachd
leis. Seadh, is e an duine gun sannt an
duine glan air son a' ghnothuich seo. 'S
esan nach reic an ceartas agus nach goid do
choir, agus nach toir bhuat do chuid. Tha
e mar an t-6r.
An Aird-na-murchann
Le Alasdair Camshron, Bun-allt-Eachainn, Aird-ghobhar,
NACH minig a thainig feasgar ciatach,
grianach, as deidh maduinn fhliuch robach ;
's ann mar sin a bha 'n uair dh'fhag mi
Cille-chomhghain feasgar anns an luchar, a'
cur mo chtu-sa ris an aird-an-ear.
Bha coltas tlachdmhor air gach ni, is
fonn gairdeachais air gach beo-chreutair. A
mach anns a' chaol bha bataichean fo sheol
mu'm choinneamh ; Beinn Shianta an trus-
gan maiseach an t-samhraidh. Ciod idir
air son an d'fhuair i an t-ainm, a' Bheinn
Bheannaichte ? oir 's e sin a tha h-ainm a'
ciallachadh.
Ma tha cairdeas aige ris an Laidionn
signum, comharradh na crois, saoil sibh an
robh cleachdadh saobh-chreideach fuaighte
rithe anns na h-amannan cian air nach 'eil
m6r eolas againn ?
Smaoinich mi gur iomadh atharrachadh
a chunnaic agus a ghabh i comhpairt ann
bho laithean Muchdragan fhein. Mu thimch-
ioU C3ud bhadhna air ais bha tuath-cheatharn
'g a h-aiteach ; ach thainig latha doilgh-
easach an fhograidh ; sgaradh chairdean is
bristeadh theaghlaichean a dheanamh aite
do na caoraich bhana. Ann an uine ghoirid
bha i mar thubhairt am bard, gun aiteach
air a b-uachdar. Thainig a' cbeist chudth-
romach a chuir e ris an luchd-foirneirt fa
chomhair m'inntinn ;
"An ceannaich thu le beartas trocair,
Nuair bheir Righ nan gras do dhuais dhut ? ' '
Agus an fhreagairt.
"B'fhe^rr dhuit beannachdan an fheu-
maich,
Gridhe deurach 'g an cur suas dhuit."
Suas ri leth-cheud bliadhna lean meas air
a' chaora, ach thainig uachdaran ilr leis am
bu mhiann an t-sealg, agus chaidh am fiadh
a chur 'na h-aite. Uaith sin chaidh car eile
an adharc an daimh, mar thubhairt an sean-
fhacal, is an diugh tha crodh is caoraich air
leacainn. Faodaidh na forsairean a radh mar
thubhairt Donnchadh B4n, gu'n tug an
saoghal car asda.
Ged nach robh ann ach an t-Iuchar samh-
raidh bha am fogharadh cheana air teachd ;
ruchdan feoir an Tbm-a-chrochair.
Tha an t-ainm so a' cumail air chuimhne
'n uair bu laid ire tignearna na tuath, agus a
bha moran de chumail an lagha an lamh an
Mhic Iain, Aird-na-murchann.
Bha iad air aghaidh gu math leis an fhiar
's a' Chaimp. Tha so an lamhan an uach-
darain, am Morair Trent ; is gu dearbh bha
coltas deagh bharr ann. 'S ann gu h-iosal
fodlia so tha Coire-MhuULuin far an robh
am bard ainmeU, Alasdair Mac Mhaighstir
Alasdair, 'na mhaighstir sgoUe. Cha robh
tuarasdal a shaothrach mor an ciiineadh.
'S e Allt Chohe Mhuillinn, AUt an t-
Siucair aig a' bhard, agus gu dearbh 's math
a mhol e i. ' Tha taladh aig torghan an uillt
air aigne an duine co-dhiu tJaa e 'na bh^rd
's nach 'eU.
Bho'n Chaimp gu ruige Bealach-a-Bhear-
nais cha robh fo m' chomhair ach monadh
lom, ach an sin thainig Loch Suaineart 's
an t-sealladh, is beanntan is glinn na
Marairne. Bha mi nis an tir nan camus 's
nan gleann, Camus-na-geall, Camus ban, is
AN AIRD-NA-MURCHANN
Camus fearna ; an Gleann Mor, an Gleann
beag, is Gleann-borradail.
Tba seann chladb beag far an robh
Caimbeulich Loch-nan-Eala air an tiodb-
lacadh nuair bba Aird-na-murchann aca
ann an Camus na geall*; ar leam gur e
Cladb Cbiarain a their iad ris. Eadar an
Camus so agus Aird-sliginnis tba tobar
Chaluim Chille, far, reir beul-aithris nan sean
daoine, an tug e uisge as a' chreig a choimh-
lionadh sacramaid a' bhaistidh.
Na'n do chuir sluagh an latba diugh uia,d
earbsa ann an cumbaohd a' Chruitheir agus
Slanuighear na beatha 's a chuir muinntir na
h-airde an lar so ann an latha Chaluim
Chille caomh, cha bhiodb a' ctreud mi-
chneasda Communism 's an Roinn Eorpa.
Air an fheasgar aluinn so bha gach sealladh
nuas ri taobh Loch Suaineart bho'n ghleann-
mhor da-rireadh taitneach do'n t-sMl. Laga
agus Dunghallain, Camus-aonghuis is Camus-
torsa, gu ruige an SaUean, agus an sin glacan
boidheach, monaidhean aluinn 's coilltean
ciibhraidh Shuaineart dubhghorm a' bharr-
aich. Dealbh maiseach, iomadathach, muir.
mointeach, monadh, coille agus fonn a' cur
ris an dreach 's an dealbh.
Nach bochd am measg gloir na speur 's an
t-saoghail gu leir gu'm feum sinn a bhi a'
connspoid 's a' stri ; nach b'fhearr gu mor
na'n dubhairt sinn ri cheUe
" Ged tha m'eideadh-sa molach,
Is t'eideadh-sa min,
Mise 'g 61 uisge agus thusa 'g 61 fion,
Cridheachan tairis tha againn a ghnath,
Is braithrean sinn uile
Fair dhomhsa do l^mh."
Aig an Uinneig
An t-Urramach Iain Meinnearach, Tobar-
Mhoire
BHA sinn duUich a chluinntinn gu'n do
chaochaU seana mhinistear Thobar-mhoire
ann an December, duine ciallach reidh air
an robh meas mor aig a choimhthional agus
aig a bhraithrean anns a' Chleir.
Bhuineadh e do sgir Dhul am Peairt ;
bha e air oileanachadh an Cill-rimbinn, agus
an deidh dha a bhi beagan bhliadbnachan
'a a fhear-cuideachaidh anns a' Cheannmhor,
ann an Lagan-mo-Choid, agus ann an
Wishaw, bha e air a shuidheachadh ann an
Cill-Bhrighde an 1906. Cha d'fhan e ann
an Cni-Bhrighde ach da bhliadhna ; chaidh
e do Sgibinnis an 1908, agus a Sgibinnis
chaidh e do Ste6rnabhagh an 1913. An sin
thainig an cogadh, agus bha e greis air falDh
leis an arm mar mhinistear-feachd, ach an
uair a bha an cogadh seachad, cha d'fhan e
ach bliadhna ann an Ste6rnabhagh, is chaidh
e do Thobar-mhoire an 1919, far an do
choimhlion e le tlachd dha fhein agus d'a
mhnaoi a chuid a b'fhearr d'a mhinistreal-
achd.
Bha e 'n a chleireach aig Cleir MhuUe,
agus eadar 1920 agus 1935, an uair a bha
bearnan a' tighinn gu trie ann an sgirean a
bha farsuing agus duilich faotainn chuca,
bha e 'n a chiil-taice laid ir do'n Chleir. An uair
a th6isich e air riaghlaireachd dh'abuich e
ann an uine ghoirid ; an neart, am misneach,
an gUocas.
Bha 6 p6sda is aon nighean de theaghlach
aige. Bha bean laghach aige, aig an robh
ealain sh6nruchte air sgriobhadh, agus a bha
dealasach is dichioUach ann an Guild nam
ban anns an eaglais.
Anns na bladhnachan mu dheireadh cha
robh an slainte le cheile ro mhaith, is leig e
dheth uallach a' choimhthionail na bu
traithe na bheireadh an fhior aois air a
dheanamh. Bha e tri fichead 's a seachd deug.
Bha Tobar-Mhoire daonnan fortanach
a thaobh nam ministearan a bha ann ;
ministearan a bha 'n an daoine-uaisle agus
air an robh coslas an dreuchd, agus aig an
robh talantan a dh'iomadh se6rsa ; cuid
dbiubh sgoilearachd, cuid dhiubh teagasg,
agus cuid dhiubh riaghlaireacnd, ach iad uile
OS cionn a' chumantais — -Uilleam Sutharlan,
Donnchadh Camshron, Paraig Mac Griogair,
Niall Ros, Iain Mac DhtighaUl, Iain
Meinnearach, agus a nis UUleam Mac
Mhathain, sgoilear Gaidhhg cho maith 's a
tha am measg nam ministearan 6ga ann
an Eaglais na h-Alba.
Eachann Uisdean Mac Coinnich, J.P., F.S.A.
(Scot.)
A thaobh a dhreuchd bha Eachann Mac
Coinnich de sheorsa dhaoine air nach robh
riamh meas mor anns a' Ghaidhealtachd,
no idtr idir gaol aig an t-sluagh orra, na
baUlidhean. Ach bha esan ann an sreath
dha fhein, agus dh' fhaodadh muinntir
Uidhist-a-Tuath a radh uime mar bha air a
radh mu Mhordecai, " gu robh e mor am
measg na tuatha, agus taitneach do mhor-'
chuideachd a bhraithrean, ag iarraidh maith
d'a shluagh, agus a' labhairt sith r'a shliochd
uile." Bha an da chuid meas agus gaol aig
AIG AN UINNEIG
daoine ann an Uidhist air Eachann Mac
Coinnich, oir bha e fhein 'n a dhuine ceart
agus 'n a dhuine iochdmhor agus 'n a
fhear-duthcka maith.
Mac do Iain Tolmach Mic Coinnich, a
bha 'n a bhaillidh air oighreachd MhicLeoid
anns an eilean Sgitheanach, rngadh e an
Diin-bbeagein, an 1867. Bha e anns an
sgoil an Diin-eideann, ach 'n a bhliadhna ar
fhichead fhuair e a bhi 'n a bhaiUidh air
Uidhist-a-Tuath, agus o'n la sin gus an do
leig e dheth a dhreuchd an 1934, b'e Uidhist
a dhachaidh agus muinntir Uidhist a diiaoine
fhein. Cha robh Bord ann an Uidhist no
anns an t-siorramachd air nach robh e, no
dad a' dol air aghaidh anns an eilean anns
nach robh lamh aige, oir^ha bu mhi-thoigh
leis riaghlaireachd, ach 'n a uile riaghlair-
eachd bha e anabarrach ceart agus coguiseach
agus curamach agus ghc. Bha e 'n a aon de
phuist'na h-eaglais an Uidhist-a-Tuath, agus
'n a charaid maith do Mhaighstir Domhnull.
Is ann an deidh dha tighinji a dh'fhuireach
do Dhiin-eideann a fhuair raise eolas air, mar
bu trice a' tachairt ri cheile aig na coinn-
eamhan a bhios aig Comunn Gaidhealach
na h-eaglais, agus anns an obair sin bhithinn
a' toirt an aire cho curamach 's a bha e 'n a
bhruidhinn, gun a bhi labhairt an cabhaig
no mu thuaiream uair air bith. Bha e 'na
sheanchaidh maith, agus eolas farsuing aige
air daoine agus nithean a bhuineadh do 'n
Ghaidhealtachd agus do na h-Eileanan, ach
b'e sloinntearachd fior thobar a sholais, agus
chuala mi o dhaoine eolach gu robh e aaa-
barrach fiosrach anns an t-saoghal thioram
agus mharbh sin.
Fior dhuin-uasal 'n a chainnt, agus 'n a
dhoighein, agus 'n a fnaireachduin, b'e sin
seana bhaillidh Uidhist.
Garradh a' Mhanse
B' AITHNE dhomh ministear a bhiodh a'
toirt cead do'n oigridh a bha anns a' choimh-
thional aige dol a chluich tennis ann an garradh
a' Mhanse da fheasgar 's an t-seachduin fad
an t-samhraidh. Bhiodh mu eheithir deug
dhiubh a' dol ann, balaich agus caileagan
eadar coig deug agus fichead.
La a bha mi a' bruidhinn ri Cleireach an
t-Seisein aige dh'fhaighnich mi dheth am
biodh oigridh an tennis a' tighinn do'n eaglais,
ach chrath e a cheann, is fhreagair e, " Chan
urrainn mi a radh nach fhaea mi aon no dha
djbiubh uair no uaireigin anns an eaglais,
ach chan fhaca mi a' chuid as motha dhiubh
an taobh-a-stigh a' gheata o bha iad 's an
sgoil Shabaid."
" Cha b'urrainn sin tachairt anns an
duthaich as an d'thainig mise, na h-Eileanan
an lar," thuirt mi ris, " oir ged nach biodh an
oigridh dad na bu ghaolaiche air aoradh no
searmon na'n fheadhainn agaibh-se tha de
mhodh agus de shuairceas annta gu nadurra
's nach deanadh iad rud cho maol no cho
neo-mhothachail 's a rinn 'ur n-6igridh-se.
Rachadh iad do'n eaglais ged b'ann a mhain
air son a leigeil fhaicinn do'n mhinistear gu
robh iad 'n a chomain."
" Dheanadh iad sin an so cuideachd
uaireigin de 'n t-saoghal, ach cha dean iad
a nis e," ars esan ; " gabhaidh an oigridh na
bheir thu dhaibh mar gu'n robh coir aca air,
agus nach robh feum annad-sa no annam-sa
ach a fhrithealadh dhaibhsan, agus a thoirt
dhaibh gach rud a bu mhaith leo a bhi aca,
gun saothair no dragh dhaibh fhein."
Cha do lean mi an seanchas na b'fhaide,
oir is e seana mhaighstir-sgoile a bha ann an
Cleireach an t-Seisein, agus bha eagal orm
gu'm faodainn a radh nach 'eil na sgoilean
fhein gun chionta anns a' chtiis so.
Cluicheachd
Ach ciod air bith mar tha na sgoilean, tha
fhios agam gu bheil cuid mhaith de na
ministearan a bhiodh a' bodhradh dhaoine
aon uair mu'n oigridh, agus na bu choir do'n
eaglais a dheanamh air an son, ag atharrach-
adh am beachd a nis, a chionn nach 'eil iad a'
faicinn gu robh buannachd spioradail do'n
eaglais ann an aon as an deich de na h-
innleachdan a bha iad a' pleachdadh a
thaladh na h-oigridh.
Gabhaidh an oigridh gu toileach ris na
cuirmean agus na luth-chleasan a thatar a'
toirt dhaibh, tennis agus badminton, dealbhan
agus dain-chluichean, abhacas agus dibh-
eajsoin, ach mur bheil iad a' faotainn agus
a' gabhail ri tiodhlac as fhearr na gin dhiubh
sin, bha cho maith de'n fheadhainn a tha
air an ceann a bhi 'n an cadal.
Cha chreutairean clann a tha dealaichte o
dhaoine eile ; chan 'eil mughadh air bith
eadar iad agus an corr de'n choimhthional
ach a mhain gu bheil iad na's oige agus
theagamh na's nadurra agus na's beachdaile.
Mar sin cha bu choir dhuinn a bhi 'g an
dealachadh o'n trend, no a bhi 'g an cur ann
am fang dhaibh fein, ach leigeil leo ruith
comhla ri am mathraichean, an comunn nan
inbheach agus ann an comh-fhlaitheachd na
h-eaglais. Is fhearr do'n oigridh saorsa na
ciobaireachd, leintean farsuing, agus cothrom
air an eanchainn fhein a chleachdadh air
cuairt an t-saoghail agus diomhaireachd agus
miorbhuilean a' chruthachaidh.
Aireamh 2
1949
Bann na foirbheachd
LeAs an Urraniach Calum MacGilleathain,M.A.
Agus thar na nithean so idle ndribh umaibh gradh." — Col. iii, 14.
IS e Dia a bhi 'na gradh. carraig ar dochais.
Is neonach leam mar a flxreagair diadliairean
Westminster a' cheist, " Ciod e Dia ? " an
" Leabhar Aithghearr nan Ceist," agus a
dh'f hag iad an dearbh ni seo gun aireamh anns
an fhosgladh. Chaidh iad cho dluth air ri
" maitheas." Is ann an gradh Dhe a tha ar
muinghin. Tha sin a' dol nas duimhne na
trocair agus nas airde na maitheas. Tha
gradh an nadur Dhe. Is e an gradh a bhi
an nadur athar a chum dorus fosgailte aig
" a mhac a b'oige." Is iomadh ni eile a
dh'fhaodadh a bhi aig athair ach siud an
dearbh ni a chum e gun dorus duinte air a
shroin. Cha b'e siud a thoill e ach a dhearbh
chaochladh. Tha e duihch do'n duine a
chreidsinn, no thuigsinn, gur ann air thailibh
ni a tha 'na nadur, na gne shiorruidh fein,
a tha Dia a' tearnadh. Lionadh spiorad is
anam is inntinn Phoil le ioghnadh, agus
lionadh a chridhe le buidheachas buan, an
uair a chreid is a thuig e sin. Seo an soisgeul
a reir losa Criosd. B'e creidimh Phoil gun
robh Dia cosmhuil ri a Mhac, aon-ghin Mic,
losa Criosd. Agus b'e sin teagasg an t-
Slanuighear, a reir Eoin.
Agu.s bu choir gum biodh gradh 'na comh-
arra san eaglais air a ceangal ri Criosd, air
gum buin i dha, agus air gu bheil a spiorad
innte, inntinn innte, a nadur innte, gu bheil
compairt aice an nadur na diadhachd. Tha
Pol, agus chan ann an aon aite, a' deanamh
soilleir duinn gu bheil e mar fhiachaibK oirnn
a bhi gradhach. Faodaidh moran a bhi
againn, creidimh, ilr-labhra, eolas, tabh-
artais, fein-aicheadh, agus fein-iobairt ach
as eugmhais graidh chan 'eil sinn ach gearr
air an ni bhuineadh dhuinn a bhi. Tha sinn
fada o bhi ceart. Tha sinn 'nar falamhachd.
Tha easbhuidh oirnn. Mur 'eil gradh aig
Criosdaidh do Chriosd is e binn Phoil, " biodh
e as." Air an taobh sin dheth tha an criosd-
aidh a' caoidh cho beag agus a tha a gradh
fein, agus is ann aige tha an t-aobhar. Is i
an aithne araidh a dh'fhag an Tighearna aig
an Eaglais, daoine bhi gradhach, daimheil
agus blath-chridheil ri gach a cheile. Sin- an
aithne air an tugadh " an t-aona aithne
deug." Agus CO is urrainn a radh gu bheil i
soirbh a coimhlionadh agus nach 'eil feum,
gach latha is uair, aig daoine, air a bhi
tou't geill dhi ? Tha Pol ag innseadh do na
Colosaich gur e an ni seo, anns na creidmhich,
ceangal no bann na h-iomlanachd. Is e
" coimhcheangal na foirfeachd " an t-eadar-
theangachadh a tha againn air a' Ghreugais
anns a' Bhiobull Ghaidhlig. Is e dual no
bann no ceangal no lino a tha ann.
Is iomadh sin rud a bhios a' deanamh
snaim is ceangal timcheall air daoine, a
chumas iad cuideachd. Rugadh is thogadh
mise an eilean mara agus bu mhor an cearcal,
agus bu bhuadhach an cuan e fhein! Nidh
an aon chainnt ceangal nach beag am
measg dhaoine. Nidh rudan eile an aon
seorsa dhinn, ach is e an gradh am bann as
fhearr a tha againn ann. Is e am bann as
buaine agus is e am bann as mine. Is e am
bann as cumhachdaiche agus is e am bann as
caoine. Tha mi an diiil gur h-e Seumas
Urramach Mac Naoimhein, agus e sear-
monachadh air Salm 118, 27, a thuirt gur e an
gradh cord, no dual, bu treise de na cord
aibh a cheangail Criosd ri adhaircibh na
h-altrach, crann-ceusaidh Chalbhari, agus gun
robh an ceangal sin cho eutrom is cho min ri
snathlain sioda. Far 'eil gradh chan 'eil ealach
'na uallach. Far 'eil gradh chan 'eil posadh
'na chuing ; agus far 'eil gradh cha ghearain
m athair, is i slan, air a leanabh a bhi 'na
ealach. Cha dean ni an obair a nidh gradh
anns an dearbh dhoigh anns an dean gradh i.
Ged a b'e diirachd e agus ged a b'e dleasdanas
e, agus is mor iad le cheile, agus is iomadh
gniomJi mor a rinn daoine leotha agus air an
sgath, cha tig iad a chaoidh suas ri gradh.
Tha iad uaireannan maith ak coiseachd, agus
aig amannan cho slaodach ris an t-seilicheig.
Ruithidh gradh, agus tha sgathan aige. Rinn
gradh do lacob bliadhnaichean nan laithean.
Theid na laithealn 'nam bliadhnaichean air
Durachd, Dicheall is Dleasdanas. Cumaidh
buanachd is cosnadh luchd-comuinn comhla,
ach faodaidh iad a bhi gle shearbh de gach
a cheile, agus gle choma, anns an dearbh
chro. Dh'fhag fear de na baird Shasannach
BANN NA FOIRBHEACHD
againn d^n agus pearsachan-eaglais cho
dluth do cheile agus a dheanadh tigh, is
bord e agus bha fear aca aige a' malachadh
do " bbr^thair " fo anail. Sealladh oillteil
an eadh ? Gu dearbh is eadh. Ach c6 an
eaglais as urraijin an cionta a chur a mach
air a dorsan ? Feuch an caineadh agus
an droch-cliti agus an sganal leis a bheil
daoine a' feuchainn ri daoine eile a mhilleadh.
An e sin moran as fhearr ? Chuala mi
Bantracb Aongbais Bhain, a bha am Marruig
anns na Hearadh, agus i aig aois a bhi
tighinn gu deugachadh air ceithir fichead,
tha mi an duil, ag radb. agus daoine bruidh-
eann 'na b-eisdeacbd gu taireil air duine eile,
" Chan 'eil e 'na ioghnadh na coin a bhi
bideadh a cheile ach is e rud neonach a
bhiodh ann nam biodh na h-uain a bideadh
a cheile." Na "h-uain" bhochda ! An
uair a bhios daoine anns an aon tigh-
aoraidh agus air an aon suidheachan agus iad
a' fuathachadh a cheile tha iad dltith gu
leoir do gach a cheile ach feuch cho sgapte,
briste sgaoUte, tearbte agus a tha iad air
son sin dheth. Gleidhidh an cruinne-ce na
h-eaglaisean uile ach tha cion graidh 'g am
fagail 'n an coigrich do chach a cheile, an
deigh sin, roinnte, amharusach, beag.
Cuiridh cuid eaglais an aite graidh. Tha
feum air tighean-aoraidh is teampuill. Ach,
mo thruaighe, nach bronach mar a chuir
coimhstri mu eaglaisean sgaradh eadar
braithrean ? Ceist nan ceist do chuid —
" eaglais ? " Agus mur 'eil thu anns an
eaglais agam-sa tha thu mach ! Fhuaradh
an creud sin anns an Roimh agus an Ronaigh !
Agus is eiginn aideachadh gu bheil toradh nan
coimhstrithean a rinneadh mu eaglaisean gu
minic searbh. Chan 'eil an toradh mills do'n
bhlas. Anns a' Ghaidhealtachd seo againne
rinn cathan is comhragan air sgath eaglaisean
rud a dh'fhairtlich air na Caimbeulaich a
dheanamh ri linn nan creach. Roinn iad
muinntir diithcha is bailtean nan luehd cur
catha air a cheile. Chuir iad eadar braithrean
is peathraichean, eadar athraichean is clann.
Ce lion eaglais a bha an eUean as aithne
dhuit agus a bha am baile air am b'eolach.
thu 1 Agus de an toradh a thaini^ asda 1
Cuid dheth, a dhuine, gun robh farmad is
fuath a' neadach far am bu choir gradh a
bhi. Droch mhanadh. Bu ledir a leth.
Tri eaglaisean far an deanadh a h-aon a'
chuis ro-mhaith, agus an gradh brathrail air
chall ! 0, cuin a thuigeas daoine an call ?
Ma tha dad agad an aghaidh do bhrathar
dean do reite ris, agus an sin rach air d'aghart
a dh'ionnsaich na h-altarach. " Bi air ttis
reidh ri do bhrathair." Tha daoine aig
amannan a' cur eaglaisean an aite na h-
Eaglais ; agus faodaidh teampull teachd gu
bhi 'na iodhol-aoraidh a cheart cho cinnteach
ri nathair-umha.
Tlia iad ann a bhios riaraichte le bhi
bruidheann mu ghradh an aite bhi da riribh
gradhach. Chunnaic sinn daoine agus a
" ghaoil 's a ghraidh " aca ri gach seorsa.
Bha cuid aca sin agus chan earbadh tu do
chruach mhona riutha. Bha fhios agad nach
robh aca ach cleas na teangann. Thachair
dhomh a bhi uair cuide ri ceann coimhthion-
ail. Sgithich e mi le bhi bualadh sios a
dhaoine fein. An deigh sin chunnaic mi e
a' seasamh air am beulaibh agus ag radh.
" Mo chairdean gradhach." Cha robh an da
rud a reir a cheile ceum, abair nach robh.
Chan 'eil teagamh nach teid aig fior-ghradh
air or an a dheanamh dhuit. ■ Ach is cinnte-
ach, mar an ceudna, gu bheil am fior-
ghradh, gu minic, mar a tha am bron samh-
ach, tosdach, balbh. Chuala sinn, " duine
coir ach na iarr a chuid." An uair a bhios an
gniomh gradhach a dhith de a tha an cainnt
mu gradh ach gaoth fhuar an an-moich ? Is
ann air a thoradh a dh'aithnichear gradh.
Is e a thoradh daoine gradhach, daoine
coire, daoine pailt-lamhach, daoine uasal
'nan deiligeadh ri daoine eile, daoine mor-
chridheach is daoine teo-chridheaeh. Is ann
de'n t-seorsa a bha athair nan creidmheach,
Abram. Is ann de'n t-seorsa bha Barnabas
agus is ann de'n t-seorsa bha Eoin, Tha e
iomchuidh a bhi reidh agus a bhi cairdeil,
daimheU, coir, uasal ; agus is e an gradh a
nidh daoine mar sin. " Biodh miann diirachd-
ach nan tiodhlacan as fearr oirbh : gidheadh
nochdaidh mise dhuibh slighe as ro-fhearr."
" Agus a nis, mairidh creidimh, dochas,
gradh na tri nithean seo ; ach is e an gradh
as motha dhiubh seo." Is motha na dochas !
Is motha na creidimh !
Is ann de'n t-seorsa bha Eoin ! Ach nach
e losa o Nasaret e fhein Righ na Ciiise ?
Anns a' Chathair
LE fabhar agus gean-maith mo charaid, an
t-Urramach Domhnull Mac Fhionghuin, Ard-
Sheanchaidh agus Ard-Shloinntear nan Eil-
eanan, fhuair mi iasad de leabhar-sgriobh-
aidh a bhuineadh aon uair do'n Urramach
Iain Mac Fhionghuin, M.A., a bha 'na
ANNS A' CHATHAIR
mhinistear an Sleibhte o 1812 gu 1825,
agus 'n a dheidh sin anns an t-Srath, far an
do chaochail e an 1856.
Cha mhor nach robh an teaghlach-
mhinistearan so cho ainmeil ri teaghlach-
mhinistearan na Morairne, agus cha b'e
Maighstir Iain am fear bu mhiosa dhiubh.
Ciod an com.harradh no an dearbhadii a
b'fhearr a dh'iarradh tu air a chliu mar
dhuine agus mar mhinistear, agus air an
t-seasamh a bha aige am measg an t-sluaigh,
na gu'n do chtim e coimhthional mor an
t-Sratha ri cheile ann an teas an Dealachaidh.
Bha dha dheug de theaghlach aige ;
seachdnar luhac agus coignear nighean ;
sgaoil na mic an sgiathan air feadh an t-
saoghail, is choisinn iad cliu dhaibh fhein
agus d'an teaghlach, agus do'n Eilean a
dh'araich iad.
Feumaidh gu'n deachaidh Maighstir Iain
do Cholaisd an Righ, an Obar-dheadhain,
gu maith 6g, oir bha M.A. aige 'n a ochd
bliadhna deug, is bha e air a shuidheachadh
an Sleibhte 'n a shia bliadhna fichead, an
1812. Bha e tri fichead 's a deich an uair a
shiubhail e.
Thoisich e air sgriobhadh anns an leabhar
so ann an 1815, bliadhna Waterloo, ach ged
nach do chuir e moran ann, chithear ann an
seorsa teagaisg a bhiodh e a' toirt do'n
t-sluagh, gu sonruichte an uair a bhiodh .e a'
frithealadh Sacramaid Suipear an Tighearna,
agus na h-urnuighean a bhiodh e a' deanamji.
Bha na searmoin agus seirbhisean na h-
eaglais ann an 1815 na b'fhaide na tha iad
an diugh, agus mar sin chan fhaod mi ach
criomain bheaga dhiubh a chur sios air an
duilleig so. Is ann le chluais a bhiodh
Maighstir Iain a' litreachadh na Gaidhlig,
ach ged tha e furasda gu leor na sgriobh e a
leughadh, cuiridh mi sios an so e anns an
litreachadh abhaisteach.
Aig a' Bhord
" Tha sinn a nis, a mhuinntir-chridhe, a' dol
air ar n-aghaidh gu bhi tairgsinn dhuibhse
an fhois agus an tamh sin a tha Criosd a'
geaUtainn dhaibhsan a thig 'g a ionnsuidh.
Agus tha sibhse a nis a' tarruing faisg air
tobar na beatha agus nan gras, a tha taisb-
eanta air mhodh corporra ann an Sacramaid
naomh na Suipearach, an aon ordugh as
soluimte agus as cudthrom.aiche a dh'fhag
Criosd ri f hrithealadh againn an taobh-sa de'n
uaigh, agus a tha ag iarraidh uainn gu leir an
ciiram agus am faiceall diadhaidh as mo.
Ach m'an teid mi na's fhaide air m'aghaidh
leughaidh mi dhuibh ann an / Corint xi,
23-27, chum 's gu'm. faic sibh an t-iighdarras
a tha againn gu bhi frithealadh an orduigh
naoimh so aig amannaibh araid. . . .
" Dh' fhag Criosd Sacramaid naomh na
Suipearach againn mar thaisbeanadh araid
air a ghaol dhuinn, an uair a bha e a' f^gail
an t-saoghail, agus 'g a liubhairt fhein
seachad gu bas air son peacaidhean a chinne-
daonna. Thoiribh fa near an t-am araid
anns an do dheonaich e an comharradh so air
a ghaol fhagail againn, eadhon an oidhche
sin anns an do bhrathadh e, an oidhche mu
dheireadh d'a bheatha air thalamh, 'nuair a
chunnaic e Neamh is Talamh is Ifreann ag
aontachadh le cheile 'n a aghaidh ; breith-
eanas dhaoine mallaichte agus dheamhnan
a' tuiteam air a mhuin, agus neoil dhorcha
fearg Athar ullamh gu bristeadh air mullach
a chinn ; an gluasad geur inntinn a dh'f hull-
ing e anns a' gharradh, agus piantan do-
fhulmgach a' chroinn-cheusaidh faisg air
laimh. O, meud a mhaitheis, iochd, agus a
throcair do chlann nan daoine ! gun iomradh
aige air fhein, ach a' smuaineachadh air na
creidmhich agus ag uidheamachadh feisd
carthannais agus gaoil dhaibh gu deireadh an
t-saoghail. 0, oidhche ghlormhor nach
dichuimhnichear am feasd ; oidhche ghoirt
do Criosd ach mills agus aoibhneach dhuinne,
an oidhche ghlormhor a bha gu obair mhor ar
sabhalaidh a chriochnachadh, agus as aonais
nach soillsicheadh solus aoibhneach an
t-soisgeil gu brath air a a t-saoghal.
" So an oidhche a dh'aithn' Criosd dhuinn
gun a dhichuimhneachadh am feasd, agus
air an aobhar sin dh'fhag e againn a' chuirm
so mar chtiimhneachan air a bhas agus air
fhulangas fhein air ar son, agus gu bhi a'
compartachadh de shochairean glormhor
Cimahnanta nan gras.
" 0, a Chriosduidhean, so an t-am as coir
dhuibh greim diongmhalta a ghabhail air
Criosd ; thighibh, ma ta, aim an aon-
fhillteachd creidimh, le dochas maith agus
earbsa air son maitheanas 'ur peacaidhean,
agus sonas is slainte trid fhulangas agus
toillteanas Chriosd. Thigibh le dochas agus
earbsa 'n a chumhachd, 'n a thoil, agus 'n a
ghealladh gu bhur sabhaladh, agus 'nuair
a tha sibh a' gabhail na Sacramaid smuain-
ichibh gu bheil sibh a' deanamh ctimhnanta
follaiseach soluimte ris an Tighearna losa
Criosd, an caraid as fhearr a tha agaibh anns
an t-saoghal, a chuimhnich oirbhse 'n 'ur
staid iosal thruagh, an uair nach robh neach
sam bith eile ann a ghabhadh truas ribh, no
b'urrainn furtachd a dheanamh oii'bh. . . .
" 0, a Chriosduidhean, thigibh air adhart
a dh'ionnsuidh a' Bhiiird le gradh agus
taingealachd do'n Ti bheannaichte a thainig
cho toileach 'g ar saoradh . Tha a h-uile ni
feumail uidheamaichte air son feisd na
4
ANNS A' CHATHAIE
bainnse ; tha Fear jia bainnse fhein deiseil,
tha Bord an aon I)ia bheo air a chuirigeadh ;
tha tobar na beatha fosgailte — tha a h-uile
ni deiseil mur bheil 'ur cridheachan fhein
mi-uidheamaichte, neo-iompaichte. ...
A' dion a' Bhuird
" Ceadaichibh dhorD.h a reir cleachdadh
riatanach agus iomchuidh rabhadh a thoirt
dhaibhsan nach 'eU air an cuireadh a dh'
ionnsuidh a' Bhuird, agus d'am biodh e
iomchuidh fuireach air an ais, a h-uile neach
aig nach 'eil eolas air Dia, no tha 'n an
naimhdean do Chriosd, no tha mi-thoilichte
le riaghladh an Fhreasdail agus leis an doigh
a dh' ordaich an t-UUe-chumhachdach an
cinne-daonna a shabhaladh ; a h-uUe neach
nach 'eil deonach air gabhail ri Criosd ; a
h-uile neach a tha caitheamh am beatha ann
an cleachdadh peacadh gnathaichte air bith,
a tha an aghaidh solus reusoin, iarrtus
coguis, agus creidimh, a h-uile neach a tha a'
leantuinn an ana-mianna fhein le srian
fhuasgaUte ; a h-uUe neach a tha gabhail
an t-saoghail a roghainn air Dia, gun ghaol,
gun eagal an Tighearna ; luchd-mionnach-
aidh, mallachaidh, ciiil-chainidh, agus bhreu-
gan ; cealgairean, daoine foirneartach gamh-
lasach, farmadach ; luchd adhaltranais is
luchd-striopachais ; drongairean, meirlich,
agus daoine ana-cneasda a mheallas an
t-ionracan, no sgaoileas lion roimJi chas an
coimhearsnaich, . . . na suidheadh iad
sin aig bord an Tighearna."
Litreachadh na Gaidhlig
Mar a thuirt mi cheana is ann le chluais
a bha Maighstir Iain a' litreachadh na
Gaidhlig, ach tha i furasda a leughadh, oir
bha lamh-sgriobhaidh gle mhaith aige, agus
ged tha na searmoin suas ri seachd fichead
bliadhna a dh'aois tha a' chainnt cho caomh
d'am chluais 's ged b'e Collach, no Itheach,
no Tirisdeach, a bha a' bruidhinn an diugh
fhein. Tha facail shonraichte aige, agus
doighean gramair agus litreachaidh nach 'eil
agam fhein, ach 'n a dluth is 'n a h-inneach
is e Gaidhlig Sgitheanach Mhaighstir Iain
cainnt choitchionn na ctxbaid an diugh
fhathast.
Thug mi an aire gur e Dhia a bhios aige
an aite Dhe ; dhe bheatha, dha bhas, dhe
throcair (h anns a h-uile aite anns an gabh i
cur) ; anns na bhrathadh e, anns na ghlacadh
e (anns an do) ; chuUe (neach), go (gu), seo (so) ;
lirigadh (liubhairt), indrigabh (enter), Chrios-
tiniti (Chriosduidhean), graitinn (ag radh),
coinnseas (coguis), asnachadh (aslachadh).
Tha e furasda a thuigsinn o'n litreachadh
ciamar a bhiodh e a' fuaimneachadh nam
facal, cui (cubhaidh), coni (comhnuidh),
Criosta (Criosd), Croisagh (Croise), giari (ag
iarraidh), anamiante (anamianna), cheanta
(cheudna), fulag (fulang), roideamh (rathad),
slatadh (slaite), niste (nis) cuideam (cud-
throm) " cuideam na peanaiste tha feith-
eamh orra."
Chan 'eil e a' deanamh dealachaidh eadar
diadhachd (divinity) agus diadhaidheachd
(godliness), agus tha e a' sgriobhadh ainme
fhein, Eoin Mac lonmhuinn.
Ann an soisgeul Lucais tha e sgriobhte,
" Biodh 'ur leasraidh crioslaichte mu'n
cuairt, agus 'ur lochrain air an lasadh," ach
's e tha Maighstir Iain ag radh, " Biodh 'ur
maigheanan air an crioslachadh mu'n cuairt
agus 'ur lampaichean laiste." So am facal
" meidhichean " no " meidhinnean " (hip-
Joints) ; " chaidh e as na meidhichean."
Bha tri buird aca an Sleibhte ; bhiodh
seii'bhis a' Chomanachaidh a' toiseachadh le
Salm no le Laoidh 26,
0 dhaoine tartmhor ! thigibh chum
sruth pailt nan uisge bed ;
agus a' criochnachadh le Salm 103,
0 m'anam beannaich thusa nis
An Dia lehovah mdr ;
Bhiodh iad a' seinn Laoidh 41 cuideachd,
' Nuair thogadh suas an nathair phrais
Le Maois 's anfhasach chruaidh.
agus b'e an t-Salm a bhiodh aca aig a'
Bhord, Salm 118, 20
So dorus Dhe air 'n teid a steach
na daoine cdire naornh.
Cor spioradail an Taobh Tuath
Leis an Urramach Iain MacAonghuis, Ph.D.
AIR an t-seachduin mu dheireadh de
October, chruinnich mu dha dhusan ministir
agus aon eildear ann an " Dunraven,"
Strath Pheo-fharain. Bhuineadh iad uile do
Sheanadh Rois, Chataibh agus Ghallaibh.
Cha b'ann air son dibhearsoin ach air
son beachdachadh aii- cor spioradail an
Taobh Tuath a chaidh iad an ceann a cheUc.
Bha an t-Ollamh Johnstone Jeffrey, ministir
ainmeil a Glaschu, maille ris a' chuideachd.
Labhair e air obair a' mhinistir, anns a"
chtibaid agus am measg an t-sluaigh. Labh-
COR SPIORADAIL AN TAOBH TUATH
air e cuideachd air vtrnuigh, agus air an
t-saibhreas spioradail a tha mar shealbh aig
gach Criosdaidh. ann an creideamh, dochas
agus gradh. Tha e eu-comasacli dhomhsa a'
nochdadh mar a ghluais briathran an duine
chaoimh so cridheachan na cuideachd.
Thug an t-Ollamh Donnachadh Friseal,
Inbhir-gordon, seachad paipear air " Craobh-
sgaoileadh an t-Soisgeil anns an Taobh
Tuath." Dh'aidich sinn uile gu'n robh a
bheachdan l^n de smior a' ghliocais. Feum-
aidh an searmonaiche ceithir dreuchdan a
choimhlionadh. Tha e 'na theachdaire o
Dhia ; a' giiilan sgeul an deagh aoibhneis ;
feumaidh e anma pheacach a ghluasad, agus
cuireadh a thoirt dhaibh gabhail ri Criosd ;
feumaidh e na Sgriobtuirean fhosgladli, agus
an ionmhasan fhoillseachadh do anama
dhaoine ; feumaidh e aidmheil agus teagasg
na h-Eaglais a mhineachadh gu soilleir,
ordail. Amis an latha 'n diugh, chan 'eil
eolas aig an t-sluagh air a' Bhiobull, eadhon
anns a' Ghaidhealtachd, mar a bha aig an
athraichean. Dh'fhalbh an Ceasnachadh,
agus dhichuimhnich an sluagh teagasg
Leabhar Aithghearr nan Ceist. Air an
aobhar sin, tha moran ann, gu h-araidh am
measg na h-6igridh, naeh urrainn cainnt an
t-sea];monaiche a thuigsinn. Tha e mar gu'm
biodh e a' labhairt ann an teanga choimhich.
De, mar sin, a dh-fheumas an soisgeulaiche a
dheanamh ? Am bheil e mar fhiachabh air
faclan iira fhaotainn agus a chleachdadh an
aite " gairm-eifeachdach," " uchd-mhac-
achd," " fireanachadh," etc.? Feumar an
Soisgeul a shearmonachadh ann an cainnt a
thuigeas an sluagh ; ach aig an aon am,
feumaidh e a dhearbh aire thoirt nach caill
e smior an t-Soisgeil ann a bhi 'ga chomhdach
ann an eideadh iir.
A' choinneamh-urnuigh
Am bheil a' choinneamh-urnuigh anns a'
Ghaidhealtachd an diugh cho beo 'sa bha i ?
Aon uair, bha cumhachd spioradail anns a'
choinneamh-iirnuigh. Bha i mar thobar de
dh'uisge beo am meadhon a' choimhthionail.
Ach dh' fhalbh na laithean sin. Nach tainig an
uair air son cum.adh ur, agus dreach iir a
chur air a' choinneamh-urnuigh ? Thug aon
m.hinistir dhuinn iomradh air an doigh a
ghabh esan air spiorad na h-urnuigh a
dhiisgadh agus arach am measg a shluaigh.
An aite na coinnimh, rinn e com.unn-urnuigh,
agus bha na buill uUe a' gealltainn a bhi
leughadh an aon earrann de'n Bhiobull,
agus a bhi ag ilrnuigh gach latha air son nan
aon tiodhlacan spioradail. Dh'innis minis-
tirean eile dhuinn mar a bha iadsan a'
deanamh oidhirp air spionnadh ur a bheoth-
achadh anns a' choinneamh-iirnuigh air an
t-seann mhodh.
Eildearan gann
Tha moran de choimhthionail an Taobh
Tuath ann an droch staid a thaobh eildearan
agus luchd-teagaisg anns an Sgoil Shabaid.
Chan 'eil obair anns na glinn no anns na
h-eileanan air son a' mhor chuid de'n
oigridh. 'Nuair a thig iad gu aois obrach,
feumaidh iad deanamh air Galldachd. Tha
na fir agus na mnathan a bu choir a bhi air
ceann ghnothaichean ann an sgireachdan an
Taobh Tuath an diugh anns a' bhaile mhor,
agus cha tig iad air ais. Is e gnothuch
duilich a tha ann, ach bha feadhainn 'nar
measg am beachd gu robh dochas air son na
Gaidhealtachd fhathast. Tha solus an
Hydro-Electric a nis anns an Eilean Sgith-
eanach, agus tha Bord nan Coilltean a'
deanamh ullaohaidh air son moran de na
monaidhean a chur fo chraobhan. Ma thig
againn air an t-sluagh a chumail anns na
glinn, bithidh dreach eile air a' Ghaidhealt-
achd ; agus is maith dh' fhaoidhte gu'n lean
ath bheothachadh spioradail an ceuman
gniomhachas saoghalta. Co dhiubh, tha e
fior, " far nach 'eil sluagh, cha bhi eaglais."
Mu na Sacramaidean
Labhair an t-Urr. Iain Levack air
Baisteadh agus air Suipear an Tighearna.
Shuidliich Criosd an da Shacramaid. Ach
tha moran de na Gaidheil a' deanamh eadar-
dhealachadh spioradail eatorra. Siridh iad
Baisteadh air son an cuid chloinne, ach chan
'eil iad 'g am meas fhein maith gu leoir air
son a' Chomanachaidh. Ann am Baisteadh,
tha neach ag aideachadh an Tighearna,
chan ann a mhain air a shon fhein, ach air
son anam eile. Anns an t-Suipeir, tha e ag
aideachadh an Tighearna air a shon fhein a
mhain. Ma's airidh neach air baisteadh
fhaotainn air son a chloinne, nach airidh e
air aite aig Bord an Tighearna.
Tha moran anns a' Ghaidhealtachd an diugh
a tha a' gradhachadli an Tighearna, agus ag
imeachd gu durachdach 'na shlighe ; ach tha
eagal orra tighinn chum a' Bhhird. A bharr
air sin, tha iad a' cur ceap-tuislichidh mu
choinneamh na h- oigridh. Abradh pearsa
og ri a pharantan, " Bha am ministir a'
bruidhinn rium mu dheidhinn na Sacramaid.
Tha mi a' smaointinn gur e mo dhleasdanas
tighinn air adhart chum a' Bhiiird." Is
maith dh'fhaoidte gur e an fhreagairt a
gheibh e, " Dean thusa mar a thogras tu.
Ach tha thu am beachd ceum a ghabhail
nach do ghabh t-athair no do mhathair
riamh." Mar is trice, is e sin crioch a'
COR SPIORADAIL AN TAOBH TUATH
ghnothuich air son an neach sin. Is doclia
gu'n ruig e sean aois ; is doclia gu ruig e
uchd a' bhais mus smaoinich e a rithist air
aithne an Tighearna, " Dean so mar chuimh.-
neachan ormsa."
Co dha a thug an Slanuighear an aithne
sin ? Nach ann dhaibhsan uile a ghradhaich
e, agus a chuir an earbsa ann air son beatha
agus bas ? Tha nioran sluaigh ann an
coimhthionail an Taobh Tuath a tha a'
creidsinn anns an Tighearna losa agus a'
leantuinn gu dileas 'na shlighe nach 'eil a'
tighinn chum Bord a' Chomanaichidh. Chan
'eil sin mar bu choir dha. Cha tig atharr-
achadh air beachdan an t-sluaigh ann an
latha no ann am bliadhna. Ach deanadh
gach ministir agus eildear deagh oidhirp air
an t-slighe a dheanamh comhnard, agus
teagasg fallain an Tiomnaidh Nuaidh a chur
fa chomhair an t-sluaigh.
Fo Chraobh Sheudair
AN uair a bha mi anns an sgoil an lonar-nis
bhiodh an t-Ard mhaighstir-sgoil, an t-
OUamh Alasdair Mac Bheathain ag radh
ruinn, an uair a bhiodh e a' toirt nam
paipearan air ais dhuinn a sgriobh sinn aig
Ceasnachadh, " Tha e air a radh gu bheil
iasg maith air son eanchainnean oga, ach
feumaidh gu'n d' ith cuid agaibhse muc-
mhara." 'S e bha e a' ciallachadh, gu'n
do sgriobh sinn aitearachd gun tur agus
briathran nach robh air an tomhas, an uair
a theirig eolas oirnn ; gu'n do leig sinn ruith
leis a' pheann agus le mac-meanmainn na
h-inntinn a dh'fholuch ar n-aineolais le
braise bhriathran. Ach gu de nach abair
balaich (agus daoine a thainig gu aois cuid-
eachd) ann an eigin Ceasnachaidh ?
Aig Ceasnachadh a bha aig an Admiralty
o chionn bhliadhnachan air son ghillean a
bha a' feucliainn ri faotainn do Chabhlach
Bhreatuinn 'n an oifigich b'e so te de na
ceistean a bha air fear de na paipearan,
" Gu de is aithne dhuit mu Daniell's Cell."
Bha fear de na gillean nach d'thug an aire
gu robh da 1 ann an Daniell, agus eadar sin
agus cion eolais, agus an crioman de'n
mhuic-mhara a dh'ith e aig a' bhraiceas,
fhreagair e a' cheist mar so, " Chan aithne
do na sgoilearan fhein moran mu'n gharaidh
anns an robh Daniel air a thilgeadh, oir tha
uine mhor o bha e ann, agus chan 'eil anns
an rud a nis ach seann eachdraidh, cho sean
's nach 'eil duine beo aig a bheil cuimhne
air. Tha na leomhainn marbh agus tha
Daniel fhein marbh cuideachd ; mar thuirt
am bard Greugach, Sic transit gloria mundi."
Ma gheuraicheas iasg no feoil muice-
mara eanchainn dhaoine bu choir gu'm
biodh a bhuil ri fhaicinn oirnn anns na
laithean so, oir tha sinn ag itheadh barrachd
dhiubh na bha riamh air itheadh anns an
duthaich roimh so. Anns na tighean-
ithinnich an Dun-eideann chan fhaigheadh
tu crioman de fheoil uain-duthcheannach,
ged bhiodh do chridhe an geall air, agus ged
nach 'eil am fearann air a bheil iad air an
arach fada air falbh. Ach gheibh thu annta
do leoir a dh'fheoil muice-mara a bha air a
marbhadh shuas aig Greenland, no shios aig
Georgia mu Dheas ann an cuan na h-Ant-
arctic. Rinn an cogadh uiread atharrach-
aidh oirnn a thaobh ar bidh 's a rinn e
oirnn ann an doighean eile, ach chan 'eil
e furasda dhomh fhein co dhiubh fas cleachdte
ri bhi a' faicinn dhaoine — agus sin daoine
air a bheil a choltas a bhi 'n an daoine glan
agus grinn — ag itheadh feoil muice-mara
mar gu'n robh i a' cordadh riu. Ma's feoil i
is ann -ann am biithan-eisg a tha i air a reic,
air leth-chrtin am punnd, agus air a cur air
an aon chlar ri eisg eile a tha nadurra ;
liabagan is truisg is adagan is caoiteagan.
Co dhiubh a tha e fior no nach 'eil, tha
moran dhaoine a' creidsinn gu bheil stuth
air choreigtn ann an iasg, ma dh'fhaoidhte
phosphorus no vitamins shonruichte, a tha 'g
a dheanamh 'n a bhiadh a tha maith do'n
eanchainn. Ach ged tha duthchannan ann
a tha a' tighinn beo ann an tomhas mor air
iasg, chan 'eil dearbhadh air bith againn gu
bheil iad air thoiseach air an coimhearsnaich
a thaobh thalantan no ealain. Agus air an
laimh eile tha luchd-eachdraidh a' cumail a
mach gur e na diithchannan as motha a tha
ag itheadh feola a shealbhaicheas an talamh,
a chionn gu bheil neart is smuais annta.
Bha Lloyd George a' creidsinn gur e na
dh'ith e ann an laithean oige de bhuntata a
bha air a leasachadh le feamainn a thug dha
an luathas agus a' ghehead agus a bheothal-
achd a bha 'n a inntinn, a chionn gu bheil
uiread iodine ann am feamainn. Na'n
cuala Alasdair Mac Bheathain e ag innseadh
mu'n fheum a rinn buntata na feamann d'a
eanchainn, thigeadh cridhealas anns na
silUean beaga aige, bheireadh e air fheusaig
air fhein, agus dh'abradh e ris, "An e
muc-mhara an t-annlann a bha agad leis a'
bhuntata ? " Da sheorsa inntinn cho fada
o cheile 's a tha an lar o'n Ear, inntinn
Lloyd George agus inntinn an ard-sgoUeir Mac
Bheathain ; an dara te clis agus cho beothail
FO CHRAOBH SHEUDAIR
agus cho luasganach 's gu'n tugadh, i sithich-
ean aisde a chuireadh air "Cnoc an t-
Seallaidh." e ; ach. air uairean eile a chuireadh
fodha e ann an suil-chrithieh, agus air
seachran anns a' cheo ; agus an te eile a'
gluasad cho cinnteach agus cho curamach,
ceum as deidh ceuma, agus gun cheum idir
mur robh an talamh a bha roimhe cruaidh f o
chasan ; a' dearbhadh agus a' diiblachadh
dearbhaidh anns na h-uile nithe a bhiodh e a'
sgriobhadh.
A mach o thaobh an lar Eirinn agus
Labrador agus Newfoundland agus Loch-
lann chan 'eil aite air an t-saoghal anns a
bheil an sluagh ag itheadh barrachd eisg
na air oirthir na Gaidhealtachd agus anns na
h-Eileanan. Ach c6 a ghabhadh air fhein a
radh gu bheil na tha iad ag itheadh de
bhuntata agus a dh'iasg a' cur smuais ann an
inntinn nan Gaidheal an diugh ? Obair,
sgoinn, agus smuais, — sin na tri nithean as
motha a tha 'g ar dith anns a' Ghaidhealt-
achd.
An uair a chuirahnicheas mi air na balaich
a bha ann an sgoil Raining an lonar-nis anns
a' ghineal romham fhein, Fearchar Mac Rath
(a dh'fhag a' chiobaireachd) ; Paraig Mac
Griogair; Tormod Mac Gill-eathain ; Eachann
Mac Fhionghuin ; Domhnull Mac Amhlaidh ;
Donnchadh Mac Coinnich; Seoras Mac
Eanraig ; Iain Foirbeis ; Iain Mac 'Illinnein ;
Calum Mac Aonghuis ; Seumas Stiilbhard ;
Coinneach Mac Leoid ; Ruairidh Mac Leoid ;
agus moran eile de'n t-seorsa sin, a chliuth-
aich iad fhein an dara cuid mar sgoilearan
anns na h-Oilthighean no mar dhaoine laidir
agus taiceil ann an obair am beatha, chan
'eil fhios agam c'aite am faigheamaid an
leithidean an diugh ; balaich bhochd anns
an robh smuais agus sgoinn, agus a bha
toileach cruadal fhulang 'g an ullachadh
fhein air son aon dreuchd no dreuchd eile.
Chan abrainn nach do thachair luchd-
teagaisg eile orm a b'fhearr a theagaisgeadh
litir agus gramar na Greigis agus na Laideann
na'n t-Ollamh Mac Bheathain, ach bha
ealain anabarrach aige air t-inntinn a chur
air ghluasad air chor agus gu'n tugadh i an
drasd 's a rithist leum aisde air aghaidh
mar bhios spag an uaireadair a' gluasad.
Cha mhor gu'n robh latha a' dol seachad
anns a' chlass Ghreigis nach abradli e rudeigin
a dheanadh barrachd feum dhuit na'n
leasan a bha e a' teagasg a chionn gu robh a'
cheart bhuaidh aige air t' inntinn a tha aig
treabhadh agus aig cliathadh aii' an talamh.
Bha e 'n a Righ anns an sgoil, ach ged
nach do rioghaich e ach mu thri bliadhna
deug uile gu leir, anns an uine sin chuir an
sgoil corr maith agus ceud balach do Oilthigh-
ean na h-Alba, cuid dhuibh a bha 'n am fior
sgoilearan. Chan 'eil teagamh nach robh na
balaich air an taghadh, oir bha an t-Ollamh
Coinneach Mac Coinnich, an Cinn-ghiubhs-
aich, a mach air feadh na Gaidhealtachd, a'
siubhal air son bhalach thapaidh mar gu'm
biodh geamair air lorg shionnach, no gaidsear
a' siubhal phoitean-dubha.
Bha a' chuid mhor againn gu maith maol
agus neo-thimchioll-ghearrte 'n ar n-eanch-
ainnean an uair a bha stnn air ar seoladh gu
fortanach do sgoil Raining, ach ma bha tiir
idir ann am balach, cha bhiodh e fad a fo
Mhac Bheathain gus an tigeadh 'inntinn
beo, agus an toisicheadh e air sinteagan a
ghearradh gu eolas is sgoilearachd is tuigse
ann an saoghal iir. Bha e 'g ar riaghladh
agus 'g ar teagasg ach beag leis fhein, gun
usaid no upraid ; gun stri gun smachd.
Chan fhaca mi riamh fearg air, agus chan
fhaca mi balach miomhail ris. Bha e cho
mor agus cho uasal e fhein (ged nach robh
ann ach duine beag 'n a phearsa) 's gu'n
rachadh miomhadh fo'n urlar 'n a lathair.
Aig an Uinneig
An t-Urramach Uilleam Mac Phail
SHIUBHAIL e ann an toiseach December
anns an Oban, far an robh e a' fuireach bho
leig e dheth cilram a' choimhthionail an
Ard-driseig, far an do shaothraich e mu
fhichead bliadhna.
Tiiisdeach a thaobh a dhiithchais, bha e
air oileanachadh an Oilthigh Ghlaschu, agus
air a shuidhea'chadh an Cill-Bhrianain an
1902, far an d'fhan e coig bliadhna fichead,
'n a mhinistear easgaidh sgoinneil agus 'n a
fhear-diithcha maith, a' cosnadh dha fhein
meas agus gean-maith an t-sluaigh. An
uair a chaidh e do Ard-driseig, cha b'e duine
nach b'aithne dhaibh a ghairm iad, oir cha
mhor m.hinistearan an Earra-ghaidheal a
b'fhearr a b'aithne do mhinntir na siorram.-
achd air fad. Bha gaol aige air riaghlair-
eachd, is ealain aige air sin a dheanamh,
agus bha e air iomadh Bord agus Comhairle
ann an obair nan Sgoilean agus ann an obair
eile na Siorramachd. Anns an obair sin
bha misneach aige seasamh gu daingean air
a bheaehdan fhein, agus cha leigeadh e
seachad cuiltearachd no rud air bith nach robh
air a thoirt am foUais gu direach onorach.
Ged nach robh e 'n a bhard cho maith ri
choimhearsnach, Eachann Camshron, bha e
'n a dheagh bhard air a shon sin, mar bha
'athair roimhe.
AIG AN UINNEIG
Leanabalachd
Ma theid, thu ceud, bliadhna air ais, cha
robh dad. ann am beatha no ami an obair na
h-eaglais niu'm faodadh tu a radh gu robh e
leanahail, ach tha moran de leanabalachd
anns an eaglais an diugh, air chor agus gu'm
feum ministear a bhi curamach agus 'n a
earalas ma bu mhaith leis an geamliradh
fhaotainn seachad gun play-actor a bhi air a,
dheanamh dheth, agus sin le daoine la^hach
gaolach 'n a choimthional agus 'n, a sgoil-
Shabaid fhein, daoine a tha air son an
oigridh a thoileachadh agus teagasg a
mheasgadh le abhacas is mireanachd. Ma
tha thu a' dol a bhruidhinn mu obair an
t-soisgeil an duthchanna cein cha saoil iad
gu bheil feuni air bith 'n ad bhruidhinn mur
bheil dusan no'n corr de chloinn aca air an
ard-urlar, cuid dhiubh air an sgeadachadh
mar Innseanaich, agus cuid eile le'n aodainn
agus an casan cho dubh ris a' phoit mar
gu'm biodh iad air ur thighinn a nail a
Africa.
Tha an leanabalachd so a' dol am meud
anns ah eaglais.
Dull ri maith agus feuch doilgheas
" Na dean uaill a thaobh an la maireach,
oir chan 'eil fhios agad ciod a bheir la
uaith."
Cha mhor dhaoine an uair a bhios iad a'
dol air thurus fada agus a' fagail beannachd
aig an teaghlach, nach bi iomguin agus eagal
'n an cridhe gu'm faod driodfhortan air
choreigin tachairt m'an coinnich iad a ris.
Bha an t -eagal sin ann an cridhe luliuis
Von Yelin, duine foghluimte ann am Bavaria,
d' an d'thug An Comunn Rioghail, an
Dun-eideann, cuireadh oraid a thoirt dhaibh
anns a' bhliadhna 1826.
Aig an am ud b'e Sir Walter Scott duine a
b'ainmeile an Albainn, agus bha bean Von
Yelin anabarrach deonach ah comhdhail a
bhi aig an duine aice ri Sir Walter, agus
seanchas a bhi eatorra, oir bha meas moj-
air bardachd Sir Walter ann am Bavaria.
Na'n robh cuisean gun chamadh a bhi
annta chuireadh iad eolas air a cheile gun
teagamh, oir bha Sir Walter 'n a bhall anns
a' Chomunn Rioghail, ach an oidhche ud
dh'fhan e aig an tigh agus cha daachaidh e
do'n choinneamh a chionn gii'n d'fhuair e
an la ud sgeul chruaidh mu chall a chodach
uile. Bhris Constable air an dsachaidh e an
urras agus chaill Sir Walter na bha aige
anns an t-saoghal.
Thairg moran d'a chairdean a chuideach-
adh, ach cha leigeadh e led, agus chuir e
roimhe gu'm paigheadh e a h-uile .sgillinn
d'a ainbheach le saothair a phinn fhein.
Gus an rud a dheanamh na bu mhiosa, an
uair a bha lulius Von Yelin a' liubhairt na
h-oraid dh'fhas e tinn, agus cha b'urrainn e a
criochnachadh, agus shiubhail e anns an
Royal Hotel, far an do ghiiilaineadh e. Bha
e air a thiodhlacadh ann an seami Chladh a'
Chaltoin, dliith do'n uaigh aig Daibhidh
Hume agus do'n uaigh aig Iain Playfair,
agus bha Sir Walter aig an tiodhlacadh
aige — a' cheud uair a chunnacas a mach e o
thainig an lom-sgrios ud air.
Bha diiil aca le cheile ri caidreamh agus
seanchas agus toilinntinn ach feuch doilgheas
agus amhghar gheur, uabhar an duin-
uasail Scott air a leon gu goirt, agus bean
agus teaghlach ann am Bavaria a' feitheamh
ri sgeul o'n fhear nach tilleadli dhachaidh
gu brath.
Marbhrann do Mhairi Nic Ghille-Mhaoil, Achchosnaich,
le Seumas a Brathair
'S e Mhairi luaidh thu bhith 'g ar dith
A dh'fhag ar cridh fo leon,
Oir chaidh do thasgadh anns a' chill
'S cha till thu ruinn na's mo ;
Is e do bhas a bhith cho clis
Gun dull bhith ris 'n ad choir,
Do spionadh bhuainn cho luath gun fhios
A mheudaich lios ar broin.
Tha ionndrainn ghoht ort anns an ait
'S an d'fhuair thu t'arach 6g,
'S an dachaidh chomhfhurtail a dh'fhag
'S a chuir do lamh air doigh
'S an d'fhoillsich thusa re do la
, Bhith gleusda lamhach coir :
Bhiodh agad pailteas aig gach trath
Dhuit fhein 's do chach de Ion.
Chleachd thu riamh bhith fial ri each,
Compairteachadh dhe d' stor.
Is cha b'ann fuar a bhiodh an fhailt'
Ach cridheil cairdeil beo ;
Is lionmhor iad bha sgith le triall
A shuidh gu biadh mu d' bhord,
'S le oidhche taimh an leaba bhlath
A shasaich thu gach seors'.
Is diomhain agus caochlaideach
An saoghal so gach am ;
Bu ghlic dhuinn a bhith smaoineachadh
Nach bi sinn daonnan ann ;
Ach gus an ruith ar n-aonta
A bheir ar n-aois gu ceann
Chan fhaod gu'n dean sinn diochuimhn' ort
Oir bha thu dileas dliuinn.
Aireamh 3
1949
Buaidh a' Chriosduidh
Leis an Urramach Calum MacGiUeathain, M.A.
Tuilleadh is buaidh trid-san a ghradhaich sinn."—Rom.. 8, 37.
SEO cliu a tha aig Pol air eaglais a linn fein,
air Criosduidhean a latha, daoine is mnathan
bochda gun moran aca de nxhorachd an
t-saoghail, de mhaoin an t-saoghail, de
eolas an t-saoghail. Bha cnid aca an
Cathair na Roimhe, ceann-bhaile mor an
t-saoghail, agus is ann chuca-san a bha e
sgriobhadh. Bha e duilich do dhuine aig
an robh eolas air an Roimh is a h-eachdraidh
gun cliii a cuid ghaisgeach is luchd-buadha
theachd 'na chuimhne. Agus, ged tha na
.ceudan bliadhna air triall, tha e duilich
dhuinne, mar an ceudna, gun a bhi cuimh-
neachadh air cliu euchdach na Roimhe,
am baile sin a bha cho beag air tris, agus
cho lom air tiis, a thog a leithid de dhaoine
cruaidh biiadhach, daoine iarainn. Chuir-
eadh bonn gu bean am Muile ri linn Cogadh
Napoleoin agiis " Maihair nan gaisgeach "
air. Is i a thog na fir a bha fearail fogh-
ainteach. Ach bi cathair na Roimhe baile
is niathair mhor nan curaidhean is nan
ceannardan mhiltean is ceannardan cheudan
air an robh a' chruaidh. Smachdaich iad
an saoghal agus chisnich iad na rioghachdan
is na fineachan, fad is farsuinn. Cha robh
mu" de a h-Impireachd anns nach faicte
luchd armailt is luchd-cogaidh agus iad.
mar gum biodh iad nan cinn is nan urrachan
mora os cionn gach seorsa eile, am measg
gach treubh anns gach duthaich. Bha iad
'nam full agus 'nam feoil, 'nan comharra
air neart agus treubhantas nan Romanach,
daoine nach fhaca an saoghal riamh romhpa
an leithidean eile mar shaighdearan do-
bhriste. Bha buaidh is an Roimh 'nan da
fhacal a bha furasda an labhairt agus an
tuigsinn an cuideachd a cheile.
Cha robh moran de'n t-seorsa dhaoine
sin an cridhe na h-Eaglais. Chan 'eil
teagamh againn nach tainig cuid de shaigh-
dearan na Roimhe gu bhi Criosdail, anns an
fior sheagh as airde, ri linn Phoil, agus
bha lam.h mhor aig Pol 'nan iompachadh,
ach is e seorsa eile a bha pailt air tiis, eadhoin
san Roimh seo fhein, luchd. obrach is cosan-
naich, luchd reio is malairt, an doigh bheag,
luchd dreuchdan beaga is ceairde nach robh
inbheach, agus eadhoin daorsannaich no
traillean is fuigheal sloigh. Is ann riubhasan
a tha Pol a' labhairt mar Romanaich agus
is ann riubha-san a tha a ghnothuich agus
e gabhail muinntir orra a tha buadhach
dha riribh, buadhach thar a chumantais,
'nan tuilleadh is luchd-buadha. Tha mi an
diiil gu bheil fhios againn uile de a bha
e ciallachadh. Chan 'eil sibhse gun cath
is gun chomhrag agus gun cogadh, ach is
ann leibh a tha dol gu breagha.
'' Tha cogadh oirnn a Mhic Dhe,
Agad fhein do b'ait leinn tamh."
Tha an cogadb mor agus tha e buan,
agus chan 'eil sos aige ach 'ga shior-chm\
Tha an namhaidh neart-mhor agus droch-
rimach agus cealgach agus tha a feachd
aige lionmhor agus gleusda, gidheadh cha
robh Romanaich riam.h clio cinnteach a
buaidh agus lamh an uachdar ri iochdarain
bhochd na Roimhe, na Criosdaidhean, na
naoimh, na creidmhich seo. Is e Criosd
a tha toirt na buadha daibh ! Tha i aca.
Tha iad a' deanamh a' chilis. Tha an latha
dol leotha gu h-aluinn ! Ach a leithid de
latha. Latha duilich is eiginneach. Cha
b'e saoghal sona suilbhir a bha ann daibh.
Cha b'e ni a bha mu'n cuairt daibh a bha
toirt togail cridhe dhaibh. Chan b'e blaths
an t-samhraidh a b'aithne dhaibh ach
fuachd an droch gheamhraidh. Tha sin
againn air ar beulaibh anns a' chaibideal
seo (Rom. 8) — trioblaid, amhghair, geur-
leanmhuinn, gorta, cunnart, claidheamh,
nithean a bha 'nan eile-thruim cho garbh
agus gu bheil Pol 'gan cur air aireamh nan
nithean a bha air an gealltainn, " A reir
mar a tha e sgriobhte. Air do shon-sa
mharbhadh sinn re an latha ; mheasadh
sinn mar chaoraich chum marbhaidh."
Bha gealladh Chriosd aca leis, " Anns an
t-saoghal-sa bidh am.hghair agaibh." Bha
iad air an cliathadh 's air an racadh 's
air an sgiilrsadh le deuchainn is dearbhadh.
Bha m.6ran 'nan aghaidh agus bha an cor
cruaidh bochd, an suidJieachadh o'n taobh
amuigh m.i-shona ; ach cha do mhill sin
BUAIDH A' CHRIOSDUIDH
iad. Is ann a thug e am follus boiune geal
na cruadhach a bha annta mar chreidmhich.
Is e seo a' bhuaidh a tha toii't buaidh air
an t-saoghail eadhoin an creideamh ! Maith
air son an uilc ; trocair an aite dioghaltais ;
coibhneas an aite corruich ; beannachadh
an aite mallachaidh ; firinn air son na
breige ; sith air son sabaid. Is ann aca
bha a' chomhrag neo-^bhaisteach san Roimh.
Nach boidheach i sin anns gach baile is tir
anns an dean daoine i ? Tha slanachadh
agus tha teagasg, tha leasachadh agus
togail is ath-thogail 'na luib. Tha i cur
an t-saoghail bun os cionn ! Sin a beannaehd.
Buaidh a' Chriosdaidh
Chan ann le claidheamh a choisinnear i
sin, agus chan ann le innleachdan cealgach
dhaoine a ruigear oirre. Is e crun gloire
a tha ann, uime sin is e ni gloir-mhor agus
ni nile gu leir glan, grinn uasal, ionnraic,
ceart a tha ann. Ni a tha tighinn troimh
Chriosd chan 'eil e gu brath air a chaochladh
sin. Anns a' chogadh seo, agus anns an
t-streup seo chan 'eil namhaid aig an duine
as truime air na e fhein, oir is ann ann
fhein a tha an cath as teinne 'ga chur.
Chan e nach 'eil naimhdean a muigh. Ach
is e nach ann ri full no feoil eile a tha a
bhuan-chath. B'e truaighe Alasdair Uaibh-
rich nach tug e buaidh air fhein. Cheannsaich
e na tirean, aCh cha do cheannsaich e e
fhein. Agus is fhearr am fear a cheannsaich
e fhein, na am fear a cheannsaicheas an
Roimh is Dun Eideann. Is fhearr am fear
a cheannsaicheas a theanga na am fear a
bhreugadh a' Ghearmailt, mar a rinn Hitler,
le a theanga. Nach 'eil e doirbh sin a
thuigsinn ? Nach 'eil e nas doirbhe gabhail
ris, agus cleachdadh a dheauamh dheth ?
Nach m6r a' bhuaidh a bha aig Criosdaidhean
bochda, am baile neo-ghlan na Roimhe,
an uair a bha an teanga aca air a glanadh
agus air a cixmail glan air chor agus nach
robh iarraidh aca air facal no fuam neo-
ghlan ? Sin an rud a rinn Criosd do Iain
Buinein a chuir an t-ioghnadh air, dh'fhag
an droch cainnt agus an toibheum e gu
tur. Agus seall air an fhear seo eile san
Roimh agus e cho firinneach, ceart agus
onarach, anns gach suidheachadh, mac-
daorsainne, coir beatha is bais aig maighstir
air, ach an ear firinne is fearalais, a nis, e
fada nas airde na a' mhaighstir! Daoine
bochda an t-saoghail is daoine taghta
Dhe, agus ainm Dhe aca 'ga chumail soilleir
mar Dia na fireantachd agus Dia na sithe,
Dia a chairdeis is Dia a ghraidh, is Dia na
trocair is an uile-mhaitheis. " Luchd-
buadha," nach e an Romanach uaibhreach,
an saighdear, an duine beairteach, am fear-
lagha, am feallsanach agus am marsanta
mor, a dheanadh gaire a' magadh orra ?
Co a thuirt a leithid de chainnt gun chiall ?
Ach stadaibh oirbh, a Romanacha mora,
rinn sibhse t^ire air " priosonach an Tigh-
earna " agus a luchd leanmhuinn ; ach
CO, nis, aig an robh a' bhuaidh, saoilibh ?
Tlia fhios aig an t-saoghal, a nis, air c6 a
thug buaidh a mach, buaidh a tha cho
iongantach rithe ! Ach cuimhnichibh is e
Criosd a thug buaidh dhaibh. Is ann trid-
san a rinn iad an ni nach deanadh armachd
na innleach-eachd dhaibh.
" Agus thuirt e rium. Is iad so iadsan a
thainig d amhghair mor ; agus nigh iad an
trusgain agus rinn iad geal iad ann am full
an uain."
Anns a' Chathair
GED nach biodh Beataidh Hislop, bean an
tuathanaich Cuthbert Hislop, no mar their-
eadh iad rithe. Bean a' Bhaile-mheadhonaich ,
a' dol do na coinneamhan-fuaigheil a bhiodh
aig mnathan a' Ghuild, cha robh boirionnach
eile anns a' choimhthional a bha deanamh
uiread oibre rithe air a shon. Bha i math
air fuaigheal agus air figheadh, agus a
h-uile bliadhna bhiodh i a' cur Ian bocsa
de gach seorsa aodaich gu bean a' mhinisteir
gu bhi air a reic aig Sale na h-eaglais ;
seallaichean-fighte ; tubhailtean-riomhach,
aodach-ph^isdean ; stocainnean ; agus iom-
adh rud eile, gu ruige meatagah-cloimhe
a bhiodh am ministear a' ceannach a chumail
a l^mhan blath air a' bhicycle.
Ach cha b'ann de'n t-seorsa i a bhiodh
a' dol gu coinneamhan bhan no ceilidhean,
no dh'ionnsuidh an W.R.I. ; eadar an duine
agus Ian an tighe de chloinn, a bha ri'n
riaghladh, ri'm biathadh, agus ri'n cur
do'n sgoil, cha robh mionaid aice dhi fhein
o mhoch gu dubh. Ach chan iarraidh i e
bhi air atharrachadh, oir b'e banachas-tighe
"n a dachaidh fhein agus riaghlaireachd
am measg a teaghlaich fhein an obair a
bu sholasaiche leatha air thalamh. Ged
nach robh i ach bliadhna ar fhichead an
ixair a phos i cha robh feum aice air dol
troimh chiirsa ann an AthoU Crescent oir
cha robh dad a bhuineadh do bhanachas-
tighe is togail-teaghlaich nach d'fh^s innte gu
ANNS A' CHATHAIR
nadurra ; eaiieha.iin, is sgoiiin, is grinneas,
is ordalachd, is lamhan maith. Ach a
thuilleadh air aji inntinii a dhealbhadh
agus na lamhaii ealanta a dlieanadji rud
air bith a bu mhaith leatha, bha tobar
gaoil 'n a cridhe a bha a' cur thairis le
blaths agus beannachadli, chan ann a
mhain air a cuideachd fhein, ash air a
h-uile duine eile d' am b'aithne i. Bhiodh
na, sgoilearan fhein aims an dol seachad,
mur faiceadh iad a mach aig an dorus i,
a' cur nioille 'n an ceum an dochas gu'n
coinnicheadh i riutha agus gu'm biTiidh-
neadh i riu ; dheanadh an aon fhacal
toilichte iad, agus dh'fhalbhadh iad na bu
shunndaiche don sgoil. " An uair a bhruidh-
neadh i riuni., arsa fear de na ciobairean,
an uair a bha a' chlann again amis an
leabaidh leis an fhiabhrus dhearg shaoilinn
gu'n robh an latha a" fas na -bu shoilleire
agus na bu bhlaithe."
Ach ma bha meas aig na coimhearsnaich
agus aig daoine eile oirre a chionn gu robh
uiread graidh agus coibhneis 'n a cridhe,
cha b'aithne dhaibh an fhicheadamh cuid
de g}irinneas agus de mhilseachd nadur a"
bhoirionnaich so. Is ann a mhain aig a
teaghlach fhein a bha fhios air sin. Bha i
dhaibhsan mar bhan-dia ; an uair a theireadh
iad mo mhdthair chhiinneadh tn "n an guth
agus chitheadh tu 'n an aodann an fhuaim
agus an teas-ghaol a chhiinneas agus a
chi thu ann an guth agus air aodann dhaoine
diadhaidh anns an Eaglais Naoimh Choitch-
inn an uair a bhios iad a' bruidhinn mu
Mhuire naomh, Mathair an Tighearna. B'e
facal am mathar a bu lagh agus a bu shoisgeul
dhaibh, agus bhiodh e cho furasda dhaibh
a chreidsinn gu'n tuiteadh an speur 's
gu'm failnicheadh gliocas no ceartas no
gaol am mathai'.
sonais cho Ian 's gu'm biodh fiamh is eagal
a' tighinn oirre air uairean. " Tha a h-uile
ni a' dol leinn cho maith 's gu'm bi mi 'g
a chur air mhanadh dhuinn gu bheil an
dubh-bhron a' feitheamh oirnn. Tha da
bhliadhna o nach robh doctair anns an
tigh, no cnead no casd air duine anns an
teaghlach ; tha an da bhalach as sine a'
deanamh gu maith an Oilthigh Dhun-
eideann ; tha an treas fear a' cuideachadh
athar leis na caoraich ; tha Iseabal a nis
air uiread a dh'uallach an tighe a ghabhail
oirre fhein 's nach "eil fhios agam gu de
a dheanainn as a h-eugmhais, agus tha an
corr dhiubh uile anns an sgoil ach a mhain
Derek a bhios a' dol innte an ath bhliadhna.
Ach, och, och, bidh an tigh so gun cheol-
gaire gun Derek ann ; creutair cho eibhinn
's nach urrainn e a bheul fhosgladh gun
gaire a thoirt orm, ach cho gaolach 's gu
bheil mile dual d"a ghaol air an snaim
m'am chridhe."
■■ Cha mhor mhnathan, a Bheataidh,
aig a bheil uiread aobhair "s a tha agadsa
air a bhi taingeil do Dhia."' " Tha mi sin,
arsa Beataidh ; cho taingeil agus cho sona 's
gu'm bi air uairean eagal orm gu'n atharraich
mo shonas mar bhios an t-sid ag atharrachadh,
agus nach 'eil anns a' bhliadhna so ach
feath roimh an stoirm."
Le fiamh gaire air a h-aodann, agus i ag
eirigh a dh'fhalbh, thuirt bean a' mhinisteir,
■' Ud, ud, chan fhearr thu na Manoah ;
a bheil cuimhne agad gu robh eagal air
Manoah gu'm faigheadh e fhein agus a
bhean bas a chionn gu "n do nochd Dia
dhaibh fcYbhar cho mor, ach bha a bhean
na bu ghlice na esan, agus thuirt i ris,
'■ Na'm bu toil leis an Tighearna ar marbhadh
cha nochdadh e dhuinn na nithean so uile."
Crannchur shona
Chan urrainn boirionnach air bith a tha
bogail teaghlaich agus a" cumail tighe a
bhi gun churam gun saothair, ach ma tha
i sona ann an companas a fir agus ann an
gaol a cloinne, bheir sin an gath as gach
fiosrachadh no faireachduinn a dh'fhaodas
a cur bharr a siiiil re sealain. Bha Beataidh
Hislop 'n a boirionnach sona, cho sona 's gum
biodh a sonas fhein a' toirt oirre dol a
chaoineadh an uair a chuimhnicheadh i
air crannchur bhochd agus bristeadh-duil is
bristeadh-cridhe mhnathan eile a bha dltith
dhi. La a bha bean a' mhinisteir a" tadhal
oirre, agus iad a' seanchas mu chiirsa am
beatha o"n a b'aithne dhaibh a cheile an
toiseach, thuirt i ritlie gu robh cupan a
Chaidh an samhradh agus am foghar
seachad mar sin ann an Tigh a' Bhaile-
mheadhonaich, la a" deanamh sgeoil do la
air obair shunndach, is oigridh mhireagach,
is parantan sona, agus oidhche a' foillseach-
adla eolais a dh' oidhche air maitheas an
T.ghearn, a bheannaich iad le slainte agus
toileachas agus gaol d'a cheile. Bha am
Foghar trath a' bhliadhna ud, agus chuir
am mathair roimhpe gu'm biodh an Deireadh-
bhuana aca m'an rachadh na balaich air
an ais do Dhim-eideann. Tha an Deireadh-
bhuana air dol as an fhasan a nis, ach bha
i air a cumail suas anns a' Bhaile-mheadh-
onach mar a b'abhaist i bhi air a cumail
suas air a h-uile tuathanachas a b' fhiach
Bade a radh ris.
ANNS A' CHATHAIR
An Deireadh-bhuana
B'e sud a' chuirm agus am fleadhachas,
o leth-uair an deidh seachd gu da uair 's
a' mhaduinn ; an Sablial Mor air a reiteach-
adh is buird is cathraichean agus fuirm
air an suidheadh a' chuideachd air an cur
air an da thaobh dheth o cheann gu ceann,
agus bord eile tarsainn aig an robh Fear a'
Bhaile 'n a shuidhe agus am ministear agus
a bhean, an Doctair Anderson agus a' bhean,
coig no sia thuathanaich eile agus am
mnathan, am. bancair agus sia no seaehd
de mharsantan a Baile-chloichridh, agus
feadhainn eile.- Bha na buird luchdaichte
le biadh de gach seorsa, feoil is sithionn is
coilich Qga, geoidh is tunnagan, maragan
*is taigeis, measan agus milsean agus iomadh
seorsa eile. Bha oigridh na duthcha cruinn
air fad, suas ri ceud ; an deidh na suipearach
bha na biiird air an cur gu ceann an t-sabhail,
agus biadh air fhagail orra air son na h-ath
shuipeir, agus an sin thoisich aighear agus
cridhealas agus sugradh na h-oidhche, ceol
agus drain agus dannsadh, piobaire agus
da fhidhleir agus Ailean Mac Ghill-eathain
le melodeon.
An oidhche ud shaoileadh tu gu robh
bean-an-tighe air spiris-mhuUaich a sonais
agus ann an treine a heirt, agus nach robh
dad eile air a h-aire no 'na h-inntinn ach an
oigridh agus na h-aoighean eile a riarachadh
agus a dheanamh sona. Ach fad na h-tiine
bha druma-mhulaid a' bualadh 'n a cluais
agus 'n a cridhe, agus an drasd 's a rithist
thigeadh am facal so mar gu'm biodh saighead
'n a h-inntinn, " Bithidh dithis bhan a'
meileadh anns a' mhuileann ; gabhar aon
diubh, agus fagar an aon eile."
Suas gu Nollaig cha do mhothaich an
duine, no Iseabal, no gin de na coimh-
earsnaich, gu'n robh dad cearr ohre, agus
cha mho a bha i fhein an dtiil nach robh i
ann an deagh shlainte. Cha robh plan
oirre, no dad a bheireadh oirre fios a chur
air an doctair, ged bhiodh i ag radh ri
Iseabal nach robh i a' tuigsinn car son a
bha i daonnan cho sgith, no car son a bhiodh
i a' dusgadh da no tri dh'uairean a h-uile
oidhche le clisgeadh agus an sac trom ud
air a h-inntinn.
"An ann a' bruadar a bhitheas sibh, a
mhathair," ars Isebal, no gu de an sac a
tha sibh a' faireachduinn oirbh fhein.
" Chan urrainn mi innseadh dhuit, a
luaidh, oir chan 'eil fhios agam fhein gu
ceart, mur e an sac a bha air inntinn lob
an uair a thubhairt e, An ni roimh an robh
eagal mor arm, thachair e dhomh ; agiis an ni
roimh an robh mi fo uamhitnn thainig e orm."
An gleann dorcha
Ach an toiseach an earraich bhuail plan
i anns an uchd agus anns a' bhroilleach,
air a beulaibh agus air a ciilaibh, agus
b'fheudar do na Doctairean innseadh dhi
fhein agus do'n duine agus do Iseabal, agus an
triuir aca anns an t-seomar, gur e cancer a
bha oirre an aite nach gabhadh e gearradh.
Ach ciod am feum a bhiodh ann dhomh
innseadh mar chaidh an galar mealltach
air aghaidh, mar gu'm biodh leomhann
acrach a' sealg gu samhach ag iarraidh
cobhartaich, ach ged nach robh Beataidh
Hislop sgith d'a beatha agus a bhiodh i
toilichte air sgath a teaghlaich na'm b'e
toil an Tighearna sineadh laithean a thoirt
dhi bha i ciiiin agus faidhidinneach agus
leagta ris an fhreasdal chruaidh o'n mhionaid
a dh'innis Dr Anderson dhi cho caomhail
's a b'urrainn e nach rachadh i na b'fhearr.
O'n la anns an d'fhuair i binn a bais
gus an do shiubhail i anns an t-samhradh
bha an seomar anns an robh an leaba aice
'n a ionad naomh anns an tigh, air a naomh-
achadh le aire agus faiceall agus gaol a
teaghlaich, agus air a chumail o bhi 'n
a sheomar broin is caoinidh le gliocas am
mathar, a bhiodh daonnan ag radh riu
nach robh dad a' tachairt dhise no dhaibhsan
air nach robh fhios aig Dia, an Dia beannaicht
agus gaolach nach do rinn riamh mearachd
'n a fhreasdal. Cheangail bas am mathar
cridheachan na cloinne ri 'm mathair agus
ri 'n athair agus ri cheile le cordaibh iira.
B'e am facal mu dheireadh as a' Bhiobull
a bha air a bilean (agus i ann am breislieh),
" Geatachan lerusaleim a' fas dorcha roimh
'n t-Sabaid," agus am facal mu dheireadh a
labhair i air thalamh, An d'thainig Derek
dhachaidh as an sgoil ?
Fo Chraobh Sheudair
CHAN e so am Bruadar a chunnaic Dughall
Bochanan ach bruadar a chunnaic Sasunnach
d'am b'ainm Eanruic Rogers, oidhche a
bha argumaid aige ri ana-creideach mu'n
Bhiobull. Bhruadair e gu'n d'eirich e
anns a' mhaduinn agus gu'n do thog e
p,m, Biobnll, a leughadh caibideil aig an
aoradh mhaidne a reir gnaths 'aithrichean,
ach an uair a dh'fhosgail e a,n leabhar
cha robh dad sgriobhte air na duilleagan ;
bha am paipear cho geal glan 's ged nach
robh facal air a sgriobhadh air riamh.
Chuir e bhuaith an leabhar is thog e Biobull
eile, ach cha robh dad sgriobhte ann-san
FO CHRAOBH SHEUDAIR
5
na's mo. An sin thainig an t-searbhanta a
dh'innseadh dha gu'n robh meirlich anns
an tigh, an raoir, meirlich a thug leo am
Biobull a dh'fhag i air a bhord, agus a
chuir 'n a aite leabhar eile air an robh
coslas Biobuill ach anns nach robh aon
fhacal sgriobhte air na duilleagan.
Dh'fhoighnich e dhith ciod eile a thug
iad leo a thuilleadh air a' Bhiobull. " Sin
an rud a tha cur ionghnaidh prm," ars ise,
" cha d'thug iad leo dad eile ; meirle neonach
a bhi a' goid Bhiobull agus Biobuill cho
pailt."
An uair a chaidh e a mach air an t-sraid
thainig caraid a dh'innseadh dha mu'n
rud iongantach a thachair dhasan an raoir ;
bha a h-uile Biobull anns an tigh air an
toirt air falbh agus leabhraichean coltach
riu air am fagail 'n an aite ach gun aon
fhacal 'n am broinn. An uair a dh'innis
e dha gu'n do thachair a' cheart ni dhasan
thoisich fiamh cho niaith ri ionghnadh air
eirigh 'n an cridhe. Cha robh duine a
thachradh riu aig nach robh a' cheart
sgeul ri innseadb, Biobuill gun dad annta
ach am brod, agus duilleagan geal, glan,
falamh. Mar a sgaoil an naidheachd agus a
sheall daoine air na Biobuill aca fhein bha
iad uile cinnteach, mu'n d'thainig am feasgar,
gu'n robh miorbhuil m.h6r air tachairt
'n am. measg ; gu'n robh an Lamh agus na
meoir neo-fhaicsinneach a sgriobh aon uair
Facal Dhe [Mene, Mene, Tekel, Upharsin)
air balla luchairt an righ Belsasar, a nis
air Facal Dhe a dhubhadh a mach gu
buileach as an leabhar naom.h anns an robh
e air a sgriobhadh, agus mar so a' toirt air
falbh o chloinn- daoine an solus agus an
tiodhlac luachmhor a thug e diiaibh, a
chionn gu'n do rinn iad dimeas agus dearmad
air. Chan 'eil tiodhlac a thug Dia do dhaoine
'lach 'eil e 'n a chomas a thoirt bhuapa.
A' cheud bhuil
B' e a' cheud bhuil a bha aig a' challdachd
mhor so air inntinnean dhaoine, gu'n do
thoisich iad air txidh a bhi aca anns a'
Bhiobull nach robh aca m'an do chaill iad
e, agus daoine a bha e 'n a laighe air an
sgeilp aca fad bhliadhnachan gun stiil air a
thoirt air, bha iad a nis a' gearradh roimh
cheile gu biithan leabhraichean 'g a cheann-
ach. Ach tha clann an t-saoghail so na's
deanadaiche agus na's gniomhaiche na clann
an t-soluis (co dhiubh a tha iad na's glice
no nach 'eil)agus cha b'e Pi^ofessors, no
sgoilearan, no kichd teagaisg a' Bhiobuill,
a' cheud fheadhain)i a thainig ehuca fhein
agus a chaidh air cheann gnothuich, ach
Tudhaich agus raarsantan a chuir romhpa
buannachd a dheanamh as an dosgainn a
thainig air an coimhearsnaich. An dtiil
gu'n eireadh pris an leabhair chuir iad
fios gu Comunn Naisinneach a' Bhiobuill,
an Dtm-eideann, agus gu Comunn Breat-
unnach a' Bhiobuill, an Lunnainn, a'
tairgsinn dhaibb a h-uile Biobull a bha aca
a cheannach. Dochas agus saothair dhiomh-
ain, oir dh'eirich do'n stoc a bha aca-san 'n
an tighean-tasgaidh mar dh'eirich do chach !
Thog a' mhiorhhuil so seanchas is argumaid
is connsacbadh am measg dhaoine air nach
d'thainig crioch fhathast, agus theagamh
air nach tig crioch gu brath, oir an uair
a bhios daoine a' bruidhinn air ni-eigin
nach 'eil aon aca a' tuigsinn tha gach aon
aca a' bruidhinn ann an cainnt dha fhein,
agus air a' cheann mu dheireadh bha iad
anns a' cheo anns an robh na daoine ud
ann an tir Shinair a thoisich air baile agus
ttir ard a thogail gus an do chuir an Tighearna
stad air an obair agus air an uabhar le
troimh-cheile a chur 'n an cainnt. Chan
'eil ann am briathran ach briathran fhein ;
c'uin a thig an latha anns am bi an aon
chainnt aig daoine, agus an -tuig iad a
cheile, daoine a tha gun ghaol gun cheol 'n
an cridhe ?
Breitheanas
Bha cuid d,e dhaoine a' cumail a mach
nach e miorbhuil a bha ann idir ach breith-
eanas, agus bha cuimhne aca air iomadh
rud anns a' Bhiobull a bha 'g am fireanach-
adh, ach ged dh'ainmich iad cuid dhiubh sin,
cha do rinn e ach fearg a chur air each,
agus an deanamli na bu dannarra 'n am
beachd fhein. Lean iad orra fad tiine mhor
a' deasbud agus a' connsacbadh mu mhiorbh-
uilean, mu laghannan Naduir, mu bhreith-
eanas Dhe, agus mu fhreasdal Dhe ; ciod
a tha iad a' ciallachadh, agus ciod an daimh
a tha eatorra, gun chordadh air bith 'n
am measg ach a mhain so, ,gur e am facal
mu dheireadh a bha aig a h-uile fear, an
uair a chuireadh each 'n a aghaidh, Chan
'eil sibh 'g am thuigsinn gu ceart ; chan e sin
idir a tha mi a' ciallachadh ach so. Agus an
sin thoisicheadh e as tu air an rud a thuirt
e cheana a radh a rithist. Tha a chainnt
fhein aig a h-uile neach, agus cha tuig e
ach a chainnt fhein ; tha a h-uile neach a'
tighinn beo ann an saoghal dha fhein, cho
dealaichte o dhaoine eile 's ged bhiodh e
leis fhein air eilean. Mar sin chan e briathran
no beachdan an tobar as a bheil uisgeachan
citiin agus milis ar creidimh agus ar dochais
Hg eirigh ; tha iad a' tighinn a mach a
tobraichean as doimime anns a' chridbe,
air nach urrainn mise no duine eile ainm a
chur leis an aithnich daoine eile iad.
6
FO CHRAOBH SHEUDAIR
Dearbhadh cinnteach
Bha- an sealladh a fhuair iad. le 'n suilean
fhein air na duilleagan falamh "n a dhearbhaclh
cinnteach do"n chuid bu mhotha de na
daoine d'am. buineadh na Biobuill gur e
miorhhidl a bha ann, ach bha aon seann
duine, ana-creideach a bha cho dannarra
'n a bheachd fhein nach robh e comasach
gu'n tachradh niiorbhuil ann an saoghal
reusonta a bha fo laghannan Naduir, 's
nach creideadh e a shiiilean fhein, no facal
a theaghlaich agus a choimhearsnaich .
" Nonsense," ars esan," rud gun tiir a
bhi creidsinn ann am miorbhuil ; eha ruig
sibh a leas a bhi feuchainn ri sgleo a chur
air mo shiiilean-sa, no bhi ag innseadh bhreug
dhomh, a chur mar fhiachaibh orm nach
urrainn dhom.h bhi cinnteach gu'n eirich
a' ghrian am maireach." " Co a tha cur
eadar thu agus a bhi cinnteach as a' ghrein ? "
arsa seann duine eile. " Tha, thusa agus
a h-uile amadan eile a tha creidsinn ann
an Dia, agus ann an seann sgeulachdan a'
Bhiobuill, agus ann an draoidheachd is
buidseachas."
Chuir sud stadv air an t-seanchas, oir
chunnaic iad gu'n robh an duine air fas
doirbh. Bha cuid dhiubh com.a co dhiubh
a bha e soirbh no doirbh, ach bha cuid
eile aig an robh truas ris, agus a bha duilich air
a shon, a chionn gu'n robh fhios aca gu
de a rinn ana-creideach dheth. 'N a dhuine
6g bha e coltach ri daoine eile, ach thug
foirbheach a bha laimh ris an car as agus
chaill e ceud punnd Sasunnach air. Chuir
sin searbhadas agus fuath 'n a chridhe
nach d' thainig riamh as, agus a nis 'n a
sheann aois thainig a shearbhadas eadar
e is Dia, agus an eaglais, agus am Biobull,
agus a choimhearsnaich, gus nach robh
ann ach ana-creideach agus duine truagh,
anns an do thiormaich agus an do shearg
naim.hdeas agus fuath am fochann 6g a
bha aon uair a' fas 'n a anam.
An ochanaich
Ged nach robh na daoine air an robh
fior eagal an Tighearna, agus aig an robh
gaol air a' Bhiobull, ag radh moran, bha
iad mar dhaoine a chaill ceile no companach
gaolach, a' dol a mach gu'n obair laitheil
le cinn chrom.a agus le cridheachan a bha
fo thrioblaid, a chionn gu'n robh amharus
aca gu'n robh iad air an smachdachadh le
Dia agus gu'n do thoill iad e. Is ann am
measg na feadhnach nach biodh a'- leughadh
a ' Bhiobuill idir ach a bhiodh "g a ghleidheadh
gu ciiramach ann an seotal ciste, air a
shiiaincadh aim aiu paipear mar sheud
naonih, gus an tigeadh feum air aig posadh.
no baisteadh, no tiodhlacadh, is ann 'n
am. measg-san a bha an ochanaich a bu
mhotha air son na calldachd a thainig air
an .t-sa,oghal ; caoidh nach cualas a leithid
o'n la a ghuil clann Israeli air son Mhaois
ann an comhnardan Mhoaib.
Thoisisch Papanaich air a radh gu robh
na Prostanaich a' deanamh iodhol de'n
Bhiobiill, ach air an son fhein dheth nach
biodh dith soluis no teagaisg orra, a chionn
gu'n robh an Eaglais Naomh Choitchionn
aca, agus gu 'm bu leor dhaibh anns a^
bheatha dhiadhaidh umhlachd a thoirt
dhise, Bean-ionaid Dhe.
Ann an uine ghoirid, chualas gu'n robh
an call na bu mhiosa na shaoil daoine an
toiseach, agus nach robh a' bheag de leabh-
raichean eile anns an robh Dia, no Criosd,
no am Biobull, air an ainmeachadh, a
bha air am fagail gun mhilleadh no gun
duilleagan a bhi air an dubhadh asda.
" Tha a h-uile leabhar as fhearr ann an
litreachas an t-saoghail anns a' bhiith
agam," arsa fear-reic leabhraichean, " ach
tha a' chuid as motha dhiubh a nis gun
loinn, oir tha iad Ian bhlotaichean ; .ball-
dubh cha mhor air a h-uile duilleig, agus
sia no seachd air cuid dhiubh. Leis an diol
a rinn an dubhadh so air an obair, tha
moran de na nithean as maisiche a sgriobh
Shakespeare, agus Milton, agus Sir Walter,
agus Sir Tomas Browne, agus an duine
caomh Tomas Traherne, air an garnachadh,
no air an call, no air am fagail gun seagh.
Ma's e Burns fhein, thug an dubhadh a'
nihil agus an gath as."
An Seanadh
An toiseach bha Urracha mora nan
Eaglaisean balbh, gun chainnt gun chomh-
airle, mar dhaoine gun chompaist ann
an ceo, ach an uair a thainig iad chuca
fhein bha na h -eaglaisean Prostanach uile
a dh'aon inntinn air a' phuing so, nach
robh ann an eaglais gun Bhiobull ach tigh
gun solus, gun dorus, gun uinneag, gun
bhunait, gun bhiadh, agus mar sin gu'm
feumadh iad feitheamh le irioslachd air
Dia, an dochas gu'n togadh e solus a ghniiise
oi"ra anns a' chomhstri a bha aige ri shluagh ;
gu'n eisdeadh e ri 'n athchuingean agus
gu'n tugadh e air ais dhaibh am Facal Beo
a thug e bhuapa.
Cha b'ann 's anlRoimh ach ann an lerusa-
lem a chaidh an Seanadh cruinn, Seanadh
a bu mhotha na Seanadh Nicea. Chuir
iad seachad seachd laithean ag urnuigh,
agus cho fad "s a lean iad air iirnuigh bha
iad a dhaon inntinn, ach cho luath 's a
stad iad a dhurnuigh agus a chaidh iad air
KO (UUIAOBH SllEllDAIi;
c'lieann a' ghnothuich, thoisich deasbud
agus eonnsachadh, ciiid dhiiibh a' cuinail
a mach nach robli e idir soilleir ciod an
run a bha aig Dia "s an amharc an nair a
thug e bhuapa am Biobull ; gu'm faodadh e
a bhith nach e breitheanas a bha anns a'
chalJdachd a thainig orra ach trocair, agus
gu'm be toil Dhe Facal iir a labhairt ris
an t-saoghal an aite an Fhacail a bha air
fas sean. Bha cuid eile de'n bheachd nach
bu choir dhaibh dad a dheanamh gun an
comhairle a chur ri speuradairean, agus ri
maithean an Fhoghhiim., agus ri kichd-
ealain a tha seolta agus innleachdach ann
an sgoltadh atoms. Ach thog so buaireas
cho mor anns an t-Seanadh 's gu'n do
dhiiisg am fear a bha 'n a chadal, agus,
feuch, cha robh ann ach bruadar a chuir
eagal air.
Chan 'eil meas air an tobar gus an traoigh
e. Tha am Biobull air fhigheadh agus air
a thoinneamh cho teann agus cho diong-
mholta ann am beatha agus ann an litreachas
an t-saoghail 's gu bheil daoine nach bi
'g a leughadh a' faotainn maith as, agus
air am beathachadh le sbruileach bidh
nach 'eil fhios aca cia as a thainig e, ach a
bhios iad a" togail an sud agus an so mar
bhios eoin bheaga na coille agus na machrach
a' deanamh.
Aig an Uinneig
Brathaii an Bigh
BHA muinntir na h-eaglais toilichte a
chluinntinn gu'm bi Diuc Ghloucester, brath-
air an Righ, aig an Ard-Sheanadh am
bliadJma, mar fhear-ionaid an righ. So
an treas uair o chionn beagan bhliadJinachan
a bha aon de'n teaghlach rioghail aig
coinneamhan an t-Seanaidh. Bha an righ
fhein ann, m'an d'thainig e dh'ionnsuidh a'
chrilin, mar Dhiuc York an 1929, bliadhna
an Aonaidli ; bha Diuc Kent nach maireann
ann, an 1935 ; agus a nis Diuc Ghloucester.
Tha so a' nochdadh gu bheil tiidh aig an
teaghlach Rioghail ann an obair na h-
eaglais agus gur maith leo gu'n soirbhicheadh
i chum 's gu'm biodh an Creideamh Crios-
duidh agus a' bheatha dhiadhaidh air an
cumail measail anns an tir. Cha mhor
theaghlaichean anns an rioghachd a tha
cho cuimhneach air dol do'n eaglais air
la an Tighearna ris an Righ agus a theaghlach.
Bidh a bheatha air a dheanamh do Dhiuc
Ghloucester anns an t-SeanadJi, agus toil-
eachadh dhaoine air a dhiiblachadh a
chionn gu bheil bean laghach Albannach
aige, a rinn maith, agus chan e olc, dha
uile laithean a bheatha.
Anndra G. Mac Dhiarmaid
Chaochail an duine maith agus an caraid
caomh so a' cheud sheachduin de'n bhliadhn'
uir. Bha e ag obair mar b'abhaist an la
a shiubhail e, agus bha mi greis a' bruidhinn
ris beagan iiine m'an do thuit e as a sheasamh.
Duine cho laghach agus cho criosdail 's
a bha ann an 121 Sraid Sheorais, far an
robh e a' sealltainn thairis air Seomar-mor
nan leabhraichean, agus air gach gnothuch
anns an robh lamh aig a' Chomunn a bhios
a' cur a mach a' Mhiosachain, Beatha agus
Obair, agus dviilleagan i^ leabhraichean
beaga eile a tha air an craobh-sgaoileadh
mu obair na h-eaglais, agus a tha nis air
fas cho tiugh ris an duilleach a tha tuiteam
o na craobhan anns an fhoghar. Ged nach
robh Gaidhlig aige bha baigh mhor aige
ris na duilleagan Gaidhlig so, agus is ann
dha a dh' fheumar buidheachas a thoirt
nach robh iad air an gearradh sios an am
a' chogaidh mar bha na duilleagan Beurla.
Bha e 'n a fhoirbheach ann an West
St. Giles, far an robh Iain M. Mac-an-
Rothaich m' an deachaidh e dh' Eaglais
Chaluim.-cille an Glaschu, agus cha robh
uair a thachramaid nach biodh e a' bruidhinn
uim.e le ionndrainn ghaoil.
Cha robh e riamh posda, ach bha e mar
an athair fhein do na caileagan a bha ag
obair comhla ris, caom.hail agus faidhidin-
neach agus glic 'n a chomhairle ; cho reidh
agus cho ionraic agus cho coibhneil e fhein 's
gu'n ruitheadh iad air an uisge dha. Na'n
cluinneadh e gu'n robh duine a' teagasg
ann an sgoil Shabaid bu leor sin a dh'
fhosgladh dorus a chridhe do'n duine sin.
Braithrean an Tighearna
'S e na daoine ris an abrar anns an
Tiomnadh Nuad.h braithrean an Tighearna,
Seumas, loses, ludas, agus Simon (Marc —
vi, 3). Tha sin cinnteach, ach chan 'eil e
idir cinnteach ciod an daimh anns an robh
iad dha. Chan ann an diugh no'n de a
thoisich daoine air a' cheist so a rannsachadh,
ach cha d'fhuair iad aon cheum na's fhaide
air an aghaidh an diugh fhathast na seann
aithrichean na h-eaglais.
Bha cuid dhiubhsan am. beachd gu'm
b'e Seumas agus loses agus ludas agus
Simon an teaghlach a bha aig loseph o'n
AIG AN UINNEIG
cheud mhnaoi, agus mar sin nach. robh
boinne annta de'n fhuil a bha ann an losa
Criosd. Bha iad ag radh gii'm b'e so an
t-aobhar gu'n do chuir e Muire, a mhatbair,
aiir churam Eoin an aite a cur air chiiram
gin de mhic loseiph.
Bba cuid eile dhiubh de'n bheachd nach
b'e braithrean a bha ann an losa agus anns
a cheathrar ud idir ach cousins, clann an
da pheathar.
Ach bha cuid eile de'n bheachd gu'n
robh seisear de theaghlach, ceithir mic
agus da nighean, aig Joseph agus Muire,
an deidh dhi losa bhi aice, air a ghineamhuin
leis an Spiorad Naomh. Chan 'eil teagamh
nach e so an doigh as nadurra dhuinn
briathran a' Bhiobuill a ghabhail, agus
nach e so an doigh anns a bheil a' mhor-
chuid de'n eaglais Phrostanaich 'g a ghabhail
an diugb, ach air a shon sin chan 'eil e
idir cho soilleir ri solus na Sgeire Moire,
agus tba facail anns a' BhiobuU nach 'eil
a' comh-chordadh ris, air chor agus gu'm bu
dan a do dhuine air bith a radh gu bheil
esan ceart agus daoine eile cearr a thaobh
an ni so anns an d' fhag Dia sinn anns an
dorchadas.
Na'n toisichinn air innseadh mu'n deasbud
a thog a' cheist so am measg sheann aith-
richean na h -eaglais, agus an dichioll agus
an sgoilearachd leis an do rannsaich iad i,
cha mhor gu'n creideadh an oigridh e,
agus is docha gu'n abradh iad nach robh
anns an deasboireachd sin ach faoineis
agus seanisan gun fheum. Och, och, nach e
duine a labhradh gu suarach mu lerome a
dh'fheumadh a bhi cinnteach as fhein !
B'e an t-aobhar gu'n do rannsaich na
h-aithrichean mu bhraithrean losa gu'm
bu mhaith leo a ch reid sinn . nach d'thainig
leanabh eile a broinn Muire ach an Leanabh
Naomh, mac an De bheo, Slanuighear an
t-saoghail. Bu mhaith leo a chreidsinn,
agus tha an eaglais Naomh Choitchionn
'g a theagasg le h-uile dhearbhachd, gu'm
bu mhaighdean neo-thruaillte an Oigh Muire,
o thus a laithean gu deireadh a beatha ;
naomh, naomh, naomh, an tim agus fad
saoghal nan saoghal.
Ach cha dean mi an corr seanchais air a'
chuspair so, oir is diomhaireachd mhor e,
agus chan 'eil eolas no cainnt agam air a
shon. An uair a smuainicheas tu air a'
chreutair naomh ud a bha g:u bhi 'n a
mathair an Tighearna, air a taghadh le
Dia gu bhi a' coimhlionadh a ruintean
siorruidh, air a ceangal ri bantrach de
bhodach aig an robh seisear chloinne cheana,
no aig an robh iad ri bhith rithe fhein,
ciod is urrainn dhuit a radh ach so.
An ddighean'diomhair gluaisidh Dia
Thoirt iongantais mu'n cuairt.
Ard Mheadhon-la
Na'n cuirte ainneart Tim fo cheanns',
'S gu'n caisgeadh Grian a turns cian
Tha,r bhith-bhuantachd nan speur ;
Na'n diiiltadh La do'n Oidhch' bhi triall,
Na'm paisgte toirm nan Dill an suain ;
Mur geilleadh blath ni's mo air geug
A dhuilleach maoth do lar na tuaim,
'S gu measgt' am boltradh an aon fhlur gun
eug— ^
Aon bhlath, aon bholtradh is aon chuairt —
An sin bhiodh aig Tra-noin,
Ar leusan luaineach, soills ar La
lomalan an aon lasair bheo.
Gun chuthach mealltachd ann ni's mo,
Neo ceuman crion na h-Uair,
Neo Tannasg Bais — Fear-iuil
Gu dubhar oidhch' gun sta.
An sin cha tugadh Aois,-no Bliadhn', no Uair.
An sanas dhuinn — •' Feuch tha mi triall ' ;
'N sin bhiodh ar bitheachd paisgt' an suain
Na samhchair tha gun Tim, 's ar smuain
Ar miann, ar 'n oidhirp is ar ceol
A' faotainn foirfeachd ann an nos
Na grein, na ga®ithe, is nan ros.
0 seas gu diongmhalta a Ghrein
Aig aird do chuairt ;
'S biodh do mhuir-lan, 0 Thim
Gun chaochladh anns a' chuan ;
Biodh Meadhon-La ar treoir
Is sgeul ar cuairt, gim chrich,
'N co-sheisd ri duan
Muir-lain air nach d'thig traigh,
'S an iomlanachd na gaoith', na grein', 's
nam por.
An t- Urr C. N. Mac Goinnich,
Uidhist-a-Deas.
Aireamh 4
1949
Di-domhnaich Casg
Ceud failt ort a mhaduinn
A mhaduinn an high
'S e La an Tighearna a tha anns a h-uile
Sabaid no Domhnach de'n bhliadhna ach
ann an seagh sonraichte is e La an Tighearna
a tha ann an Domhnach na Caisge, an la
anns an d' fhoillsieh Dia a mhor-chumhachd
ann an aiseirigh a Mhic, a' seulachadh na
buadha a fhuair e thairis air a' pheacadh
agu§ air a' bh^s agus air an uaigh, agns
a' toirt dearbhachd do'n t-saoghal nach
'eil an dochas a tha sinn a' cur ann an Dia
mealltach no diomhain.
Air Di-haoine na Ceusa bha na deisciobuil
tinn agus fann fo sgail a' bhais, agus ann
an geimhhbh an eu-dochais, ach ak maduinn
na h-aiseirigh sheid gaoth chubhraidh air
an anam an uair a dh' innseadh dhaibh
gu'n robh an uaigh falamh agus gu'n d'
eirich Criosd.
Dh" dirich Criosd a nios o'n uaigh,
Seinneadh na tha hhos is shuas ;
Seinn a thalaimh, seinn a neimh ;
Feuch a nis tha losa bed,
Ghabh e cdmhnuidh shuas an Gloir ;
Thug a bhas an gath o'n bhas,
'S chain an uaigh a buaidh gu brath.
" Rinneadh so leis an Tighearna, agus is
iongantach e 'n ar suilean-ne."
" Beannaichte gu robh Dia agus Athair
ar Tighearna losa Criosd, neach, a reir a
mhor-throcair a dh' ath-ghin sinn gu beo-
dhochas, tre aiseirigh losa Criosd o na
mairbh, a chum oighreachd neo-thruailHdh
agus neo-shalach, agus nach searg as, a
tha air a gleidheadh anns na neamhan
dhuibh-se."
Ged tha an t-ainm Fear-dion a' Chreidimh
air a thoirt do 'n Righ chan e an Righ a
tha a' dion a' Chreidimh, no am Papa,
ach am Biobull agus Laoidhean na h-Eaglais,
agus mar sin cha bu chall ach gu'm bu
bhuannachd dhuinn air Domhnach na Caisge
crioch a chur air reusonachadh agus air
argumaid mu'n doigh anns an do thachair
an t-Ionghnadh Mor so, agus mu fhianuis
nan daoine a chunnaic e, agus blaths agus
aoibhneas a chur as ur 'n ar cridheachan le
briathran simplidh a' Bhiobuill, agus le
bhi a' seinn le moladh agus tamgealachd
Laoidhean na h-aiseirigh an comunn chreid-
m.heach eile.
" Dh' eirich an, Tighearna da rkeadh
agus chunnacas le Simon e." — Liicas.
" Chunnacas 'na dheidh sin e leis an
da fhear dheug ; 'n a dheidh sin le tuilleadh
agus coig ceud br athair aig an aon am ;
chunnacas e le Seumas, agus a ris leis na
h-abstoil uile ; 'n a dheidh sin chunnacas
learn- sa e mar an ceudna." — Pol.
" An sin bha aoibhneas air na deisciobuil
an uair a chunnaic iad an Tighearna."
— Eoin.
" Buidheachas do Dhia a tha toirt dhuinn
na buadha tre ar Tighearn losa Criosd."
—Pol.
" Gloir do Dhia anns na h-4irdibh,
Tha'n Tighearn air eirigh le buaidh,
Tha 'm bas air a shaltairt fo shailtean,
'S a' chlach air a caradh bho'n uaigh ;
Lan dochais gach cridhe bha craiteach,
Gu bheil gradh a' cur folach air fuath ;
'S tha ainglean a' togail ceol-abhachd,
'S a' cur neamh agus talamh fo bhuaidh.
Aleliua, Aleluia, 's na h-Airdibh
Aleluia, Aleluia, gu buan."
" Failte do'n la 's an d' eirich Criosd
le cumhachd nios o'n uaigh ;
'S an d'fhuair e air gach uile namh,
air ifrinn 's bas lan-bhuaidh.
Do d' ainm ro-ard a thriath nam buadh
gach uair bheir sinne cliu ;
'S le'r n-ait Hosana failtichidh
an Ik 's an d' eirich thu."
" FaUte, failte, dh' aon mhac Dhe,
Thug e buaidh a mach leis fhein.
Seas fo bhrataich, sgaoil an sgeul,
Cuir an crun air righ nam buadh."
D6chas na Beatha-maireannaich
Mata 19, 29
Leis an Urramach Cahim Mac Gilleathain, M.A., Conan.
CHAN 'eil mir de thruagh-sgeul nan Saduis-
each anns a' chxiibhrionn seo. Is e triiagh-
sgeul nan Saduiseach aon aobhar de na
h-aobhair air gruaim is duainidheachd ar
n-aimsir. B'e am feallsanachd-san gur i a'
bheatha tha lathair an aon ni cinnteach, oir
bha iadsan an duil nach robh beatba eile
idir ann. Ge b'e de an t-ainm leis an sloin-
near an fheallsanachd sin tha basmhorachd
innte agus saoghaltachd 'na luib an cois an
eu-dochais. Agus ge b'e c6 a nidh dheth gu
bheil ni de sin anns an t-soisgeul nidh e cus
dheth ; oir is e an teagasg a tha o'n t-
soisgeul gur e an t-siorruidheachd an curam
mor, a' chrioch mhor.
Chan 'eil teagamh nach 'eil cuid de chiall
an ni a tha againne mar a' bheatha mhair-
eannach no a' bheatha shiorruidh no a'
bheatha shiuthain air a nochdadh san Fhocal
mar " barrachd " a tha againn anns a'
bheatha, san t-saoghal seo. Tiia tobar na
beatha aig Dia, tighdar ar bith is ar beatha,
agus tha sinne gabhail ri beatha mar ri ni
maith. Tha deuchainn is doruinn, tha call
is cr^dh, tha bron is bristeadh-cridhe againn
'na cois, ach, amach o dhaoine tha gruamach
agus uUamh gu bhi eu-dochasach agus gu
bhi cur gach ni an suarachas, is e is fior gur
priseil leis an duine a' bheatha, oir is mor
sin an dicheall agus an spairn a nidh e a
chum a cumail aige. Tha nithean ann a
tha deanam.h na beatha maith, moran aca,
agus cuid aca air am meas beag is cumanta ;
tha nithean ann a tha deanamh na beatha mor
is luachmhor is tarbhach ; tha nithean ann
a tha deanamh na beatha uasal is ard.
Thainig Criosd a chum gum biodh beatha
againn nis ro-phailte, a chum gun cuireadh
e barrachd an luib na beatha a tha againn.
Saoilidh cuid gur ann a chum agus gun dean-
adh e tana i, caol i, cumhann i a thainig e,
a chum agus gun tugadh e an ceol is a'
chail aisde a thainig e. Ach chan ann mar
sin a tha. Agus is e call a tha ann gum
biodh diiil aig daoine gur ann as aonais
Chriosd as fhearr beatha na leis, oir chan
'eil sin fior. Ach ged a tha sin mar sin is e
taobh eile an fhocail seo, agus a bhrigh a tha
air aghaidh nam briathran nach coir dhuinn a
chur air chtil " beatha mhaireannach,"
beatha air nach cuir has, ris an can sinne
b^s gu nadurra, crioch. Beatha tha buarj
agxis a tha air taobh thall a' bhais sin, ni
air nach 'eil bas a' cur crioch ; chan e sin
uile e ach ni a tha toiseachadh air taobh thall
a bhais 'na l^nachd cheart.
An uair a chanas na Criosduidhean anns
an eaglais " Tha mi creidsinn anns a' bheatha
mhaireannaich " is e an dara ni seo, a' chuid
mu dheireadh seo, a tha iad gu h-araid a'
togail fa chomhair a cheile is an t-saoghail
m.ar an ni a tha iad a' creidsinn. Car son,
ma ta, a tha sinne beo an saoghal lar-
Eorpach, fo'n ainm Criosdachd gu minic,
anns nach 'eil daoine toirt geill gu h-ullamh
is gu coitchionn do'n aidmheil seo ; agus
car son a tha an eaglais i f hein cho marbh agus
cho beag dochais mar mJiuinntir aig am bu
choir gum. biodh seo mar roinn ard is chudth-
romach de an Soisgeul ?
Tha mi an dtiil gun tainig cuid de sin
oirnn air caochladh rothaidean. Thainig
cuid de oirnn air slighe nam feallsanach.
Anns an linntean deireannach seo thainig
ath-bheothachadh mor san t-saoghal
Eorpach, air sgoil nam feallsanach, agus
thainig daoine gu bhi glacadh chuca aislingean
agus caistealan na feallsanachd mar nithean
aig an robh talamh cruaidh mar bhunait.
Faodaidh e bhi nach robh na feallsanaich iad
fhein an comhnuidh, air a' chuid a bu lugha
muinghin 'nan cinn fhein, agus gun robh iad
a' gabhail cinnt air ni nach robh ach 'na
amharus ! Am measg luchd-sgoile tha 'againn
an da sheorsa. Is toigh le aon seorsa a bhi
sgriobhadh agus a' labhairt mar dhaoine air
nach do chuir teagamh, no amharus eile,
bacadh riamh. Tha gach ni a bhios aca
cho cinnteach ris a' ghunna ! Tha an seorsa
eUe pailt cho eolach agus pailt cho fiosrach
ach tha iad Ian de teagamhan, agus de
shealladh air nithean eile agus taobhan eile,
a tha 'gam fagail fad a o bhi cur nan nithean
a tha 'nan inntinnean fhein an inntinnean
chaich mar facal-deiridh agus facal-finid na
firinne. Agus is e cuid de challdachd na
ctiise gu bheil an gnith-dhuine air leth uUamh
gu bhi toirt a Ian aonta agus creideas do
dhaoine ris an canar na h-urracha mora,
cinn an eolais is cinn an fhoghluim, na
h.-ex]}erts. Agus, mar a sgriobh mi, bha cuid
de na daoine sin ro dhana agus ro ullamh gu
bhi fagail dealbhan am mac-meanma fein
aig daoine eile mar iomlan na firinne ; agus
DOCHAS NA BEATHA-MAIREANNAICH
bu ro-bhochd siii mar chleas, agus bu
bhochd a thoradh. Bha, a ris, seo ann,
cha robh na feallsanaich sin a' deanamh
cudthrom de cheist na siorruidheachd ;
agus cha robh iad anns na linntean deireann-
ach seo, a' gabhail orra a bhi ag aideachadh
Dhe fhein. Is e bha aca-san ceistean eile,
"An Fhirinn," "Am Maitheas," agus "An
Ailleachd," agus sgriobhadh iad gu briosg,
briathrach, lan-eolasach, fad-chuimhneach
orra sin fad laithean ioralan am beatha, gun
dragh a bhi aca mar chuspairean, de Dia no
de dhiadhachd no de shiorruidheachd. Ciod
e ceartas ? Ciod e an dearbh ni a tha toirt
air daoine a bhi roghnachadh " maitheas,
firinn is aile 1 " An e buanachd, no solas ?
No an e gun robh ni-eigin annta siud mar
am buaidh, fhein a bha toirt air daoine a
bhi 'g an aideachadh agus 'g an sireadh air
an sgath fhein gun siiil idir ri buannachd no
sogh no sonas no mil a bheireadh daoine
asda ? Thainig m.6ran de luchd-eolais ar
linntean fo bhuaidh feallsanachd araid a
thainig for bhlath an inntinnean dhaoine
eagnaidh, araidh, do am bu chomh-dhunadh
gun robh na nithean seo, cuspairean na
feallsanachd air an sgath fhein ! Gun robh
ni-eigin de dhleasdanas air a leagail air
daoine o bhi taobhadh nan nithean sin gun
suil idir ri buannachd no cur-seachad no
milseachd a gheibheadh daoine 'nan luib.
Thainig sin gu bhi na Ard-fhoghlum anns na
h-oilthighean agus gu bhi aig oileanaich a
bha toirt ceum an airde gu colaistean na
diadhachd. Thainig ginealach is ginealach
gu bhi againn 'nan luchd-teagaisg a bha na
bu deimhine m.u na nithean sin na bha iad
as an t-soisgeul ! Ni h-eadh is e thainig as
gun robhas gu trie a' laimhseachadh an
t-soisgeul mar gun deanta oidhirp air a
reiteach air chor agus nach deanadh e labh-
airt an aghaidh ni a bha aig feallsanaich, oir
b'e sin an ni cinnteach ! ! Chaidh mar sin
dearm.ad a dheanam.h air a bhi deanamh
beagan de an t-saoghal a tha lathair is moran
de an t-saoghal a tha gu teachd. B'e an ni
mor gun tigeadh daoine gu bhi roghnachadh
" m.aitheis " air a sgath fein, gun siiil idir
ri buannachd air bith a bhi ann. Is ann a
bha daoine mar gum biodh naire orra gun
saoUte gur ann air sgath ni idir ach
" m.aitheas " a bha daoine a' sireadh na
nithean cearta.
Gre b'e air bith buannachd a thainig gu
luchd searmonachaidh an Fhocail trid an
" eolais " seo chan 'eil teagamh nach tainig
call leis cuideachd. Thainig e gu bhi furasda
a bhi ri feallsanachd an aite bhi ri soisgeul ;
agus thainig daoine gu bhi gabhail 'soisgeul'
air ni nach soisgeul ann.
Rud a tha gle neonach anns an t-saoghal
cheudna, anns an roinn deth air a bheil
gnothuich no feill is marsantachd no gniomh-
achas cha deachaidh am feallsanachd cheudna
cho domhain sios. Chan e nach robh daoine
an sas an obair an t-saoghail, agus maoin an
t-saoghail aca, a bha pailt-lamhach anns
gach rathad a bha aca air a bhi deanamh
maitheas, ach is e bha soillek gun robh na
daoine sin cinnteach gum bu ni ceart e do
dhuine air bith urrad de bhuanachd agus de
chosnadh a dheanamh agus a ghabhadh
deanamh, cho laghail is a ghabhadh sin
deanamh dha. Agus eadhoin an diugh fhein
tha iad ann a chumas a .mach gu bheil e
do-dheanta do dhaoine m,aitheas air bith a
dheanamh mur bi buannachd ann daibh fein !
Tha an saoghal lar-Eorpach anns an t-
suidheachadh neonach seo gun do thogadh
a m.huinntir air feallsanachd " maitheas air
sgath maitheis " ach gm- e bunait am
marsantachd is an gniomhachais buannachd
do duine, buannachd do'n chomh -luchd, no
buannachd do'n ddthaich ! Ach tha an da
roinn car eigin nas coltaiche ri chede ann a
bhi deanamh mor de'n aimsir a tha lathair
agus a bhi deanamh beag de'n t-saoghal a
tha ri teachd. Tha rothaidean ede ann,
ach, cha cheadaich Hine dhuinn, an drasda
dhol a mach orra. Ach seo a ni tha fior,
cho luath agus a theid sinn a dh'ionnsaidh
an Tiomnaidh Nuaidh gu bheil sinn a'
faotainn claidheamh a tha deanamh sgaradh
glan duinn troimh nan coilltean seo. Tha
solus eile againn. Tha binn ede againn.
An aite bhi deanamh cus de'n aimsir a tha
lathair, agus a' chuid sin de'n bheatha a
tha smeadh eadar sinn agus am has, tha
Pol a' sgriobhadh gur h-iad na Criosdaidhean
seorsa as truaighe tha ann ma is anns san
t-saoghal seo a mhain a tha an dochas !
De a chanadh Pol ri feallsanaich na linne
nuaidhe seo a chanadh ris, " Nach coma
dhuit mu shaoghal eile ? Is leoir dhuit e
seo fhein agus '' maitheas, firinn, is aile."
A ! Phoil, c'ait a bheil an trom-luchd gloire a
bha amhghairean na beatha seo ag obrachadh
dhuit ?
" An saoghal a tha ri teachd." Agus chan
'eil annainne ach luchd-cuairt ; agus tha ar
bade-diithchais-ne air neamh !
Thuirt Criosd ri Peadar " Gheibh e a
cheud uidhir, agus sealbhaichidh e a' bheatha
shiorruidh,"
Anns a' Chathair
AN drasd 's a rithist bithidh mi g am
thoileachadh fhein le bhi a' tionndadh
caibidealan de'n Bhiobull Bheurla aig Moffat
gu Gaidhlig gun sealltainn air BiobuU eile
(Eabhra, no Greigis, no Beurla, no Gaidhlig)
ach e' fhein, agus chuireadh e ionghnadh ort
cho eu-coltach 's a bhios a' Ghaidhlig sin air
uairean ris a' Bhiobull Ghaidhlig a bhios
sinn a' leughadh arms an eaglais ; cho fada
o cheile 's nach saoileadh tu gur e am Biobull
no cainnt naomh a tha ann idir. A dh'ain-
deoin na bhios daoine ag radh mu'n t-solus a
tha an t-eadar-theangachadh ud no an
t-eadar-theangachadh ud eile a' tilgeadh air
a' Bhiobull, tha amharus agam nach 'eil an
solus idir cho mor 's a tha sinn a' saoilsinn.
Tha fhios agam gu bheil a" chuid as motha
de mhuinntir na h-eaglais an diugh de'n
bheachd gu bheil e 'n a chnap-starra do'n
oigridh agus do'n ghineal so am Biobull a
bhi air a sgriobhadh arms a' chainnt anns an
do chuir sgoilearan Righ Seumas e an 1611,
agus gu'm biodh e 'n a bhuannachd do'n
eaglais na'n robh e air eadar-theangachadh
as ur agus air a chur ann an cainnt a thuigeas
a' ghineal 6g.
Cha bu mhaith learn cur an aghaidh
rud air bith a tha daoine eile an diiil
gu'm biodh e 'n a bhuannachd do'n
eaglais agus do'n Chreideamh Chriosduidh,
ach an uair a gheibh iad run an cridhe agus
a chuireas iad deise hi air Pol — am fear as
feumaiche oirre — tha amharus agam gu'm bi
sinn direach far an robh sinn roimh, gun a
bhi aon cheum na's fhaide air ar n-aghaidh.
Chan e cainnt a' Bhioduill a tha toirt air
daoine tionndadh air falbh o'n eaglais agus
o Dhia ach cion tuigse agus cion toile annta
fhein. Nach uamhasach an diteadh e air
doigh-theagaisg nan eaglaisean, agus air
eanchainn Shasunnach is Albannach, gu
bheil briathran an Leabhair Naoimh a tha
air a sgriobhadh arms a' chainnt as maisiche
agus as u aisle a bha riam.b air a sgriobhadh,
a nis air fas cho neonach 'n ar cluasan 's
nach 'eil anns a' Bhiobull dhuinn ach
toimhseachain is dubh-fbacail nach 'eil sinn
a' tuigsinn! Is an-aoibhinn dhaibhsan a
thug air falbh iuchair an eolais.
Mionnt agus cuimin
Is toigh leam a bhi a' leughadh a h-uile
eadar-theangachadh iir a thig a mach, agus
cha do leugh mi gin dhiubh riamh gun
bhuannachd dhomh fhein, facal an sud agus
an so air a dheanamh beo dhomh le bhi air
atharrachadh, air an deachaidh mi seachad
iomadh uair anns an t-seana Bhiobull gun
aire a thoirt dha, ach air a shon sin chan
'eil arms an atharrachadlx a rinn iad ach
sbruileach beag de cheartachadh — deachamh
as a' mhionnt agus as a chuimin — an
coimeas ris a chuid mhor agus chudthromach
de'n Leabhar a dh'fhag iad mar a fhuair
iad e. Chan 'eil gin de na Biobuill iira sin a'
deanamh Facal Dhe na's simplidhe no na's
fhusa a thuigsinn na tha e anns an t-seana
Bhiobull. Ciamar a dheanadh, oir an
uair a thoisicheas tu air litrichean Phoil a
thionndadh gu Beurla no gu Gaidhlig chan
e ciod a theireadh Pol an diugh na'n robh e
a' bruidhinn ri muinntir Albami, no ciod a
tha thu an diiil a bha e a' ciallachadh a
dh'fheumas tu a chur sios air an duilleig,
ach ciod a thubhairt no sgriobh Pol, Facal air
an fhacal. Chan 'eil e furasda leabhar air
bith a thonndadh o aon chanain gu canain
eile, ach an uair a tha leabhar agad ri
thionndadh a tha thu a' creidsinn gur e
facal agus foillseachadh Dhe a tha ann, air a
dheachdadh leis an Spiorad Naomh, leabhar
a tha e air a thoirmeasg dhuinn dad a chur
ris no dad a thoirt uaith, tha an obair sin
duilich da rireadh. Gu ma maith, ma ta, a
theid leis a' bhuidheann dhochasach a chuir
sinn air leth anns an Ard-Sheanadh a reiteach-
adh na slighe do'n ghineal oig nach 'eil a'
tuigsinn cainnt a' BhiobuUl.
Cion teagaisg
Cha tuig duine air bith am Biobull gun
bhi air a theagasg, "agus cha robh is chan
'eil am Biobull air a theagasg dhuinn cho
maith 's a bha leabhraichean eile air an
teagasg dhuinn anns an sgoil. An uair a
bha mi anns an sgoil bha Gramar Beurla air a
theagasg dhuinn as an leabhar aig Bain —
Professor tioram ann an Obar-eathain nach
leigeadh facal seachad gun a mhuieachadh
no roineag gun a sgoltadh — -ach na'n robh
an treasa cuid de'n tiine agus de'n t-saothair
a thug sinn do Ghramar Bhain air a thoirt
do'n Bhiobull Bheiu-la, chan e mhain gu'm
biodh Beurla mhaith againn ach bhiodh
eolas againn air na sgriobtuirean cho maith
ri ApoUos no ris na Rabbaidhean ludhach.
An uair a sheallas mi air m'ais air m'oige
fhein, air mo thogaU am measg dhaoine aig an
robk meas air a' Bhiobull, bithidh e a' cur
ionghnaidh orm cho beag teagaisg 's a bha
air a fiheanamh air a' Bhiobull anns an eag-
lais. Bha caibideal, no gle thric leth caibideil,
air a leughadh, ach b'e sin uile e ; gun
ANNS A' CHATHAIR
mhitieachadh, no iomradh air c6 sgriobh i,
no car son a bha i air a sgriobhadh, mur
robh an searmon air a steidheachadh oirre.
Bha an searmon agus na h-tirnuighean agus
an t-seinn cho fada 's nach robh nine aig a'
mhinistear air a' Bhiobtill a theagasg.
An sgoil Shabaid
Bhithrnn a', dol do'n sgoil Shabaid, a bha
air a teagasg le foirbheaeh beag aig nach
robh ealain air bith air teagasg, ach cha robh
dad air a theagasg dhuinn innte ach soisgeul
Eoin a leughadh ann an Gaidhlig, agus rann
de Shahn a bhi againn air ar teangaidh.
Tha cuimhne agam fhathast an 1^ a dh'
aithris mi dha, gun mJiearachd facail,
Car son a ghabh na cinnich boil,
's na sloigh le cheile cruinn,
A' smuaineachadh beairt dhiomhanaich
nach feudar chur an suim.
— nach robh fhios agam air an t-saoghal c6
iad na cinnich, no gu de bha na facail boil
agus sloigh agus beairt dhiomhanaich a'
ciallachadh, gus an d'fhaighnich mi d'am
mhathair an deidh dhomh dol dhachaidh.
Duine neonach a bha anabarrach fiosrach
anns a' Bhiobull e fhein, ach nach robh idir
freagarrach air a bhi air cheann sgoil Shabaid,
oir cha robh dad aige ri innseadh dhuinn
ach mu ghleachd fhiadhaich a bhiodh aige
ri Satan. Bha feadhainn de na balaich ris an
taitneadh na naidheachdan sin gu gasda,
ach cha bu toigh leamsa iad idir, agus a
dh'innseadh na firinn, cha robh mi 'g an
creidsinn.
La a bha simi a' leughadh mu Lasarus,
a bha air a thogail o na marbhaibh, sheall
e gu diir air a' bhalach a bha laimh rium,
agus thuirt e ris, " A bheil thu a' creidsinn
gu 'n eirich na mairbh a tha anns a' chladh
sin thall ? " "Chan 'eil," ars am balach gu
firinneach agus gu neo-chiontach. Dhtiin e
am Biobull le sgailc, thuit a ghnuis, ach is e
na thubhairt e, " Tha aobhar a bhi creidsinn
gu bheil Sadusaich an so fhathast." Ach
cha d'innis e dhuinn c6 iad na Sadusaich no
ciod an gnothach a bha aca ris na mairbh.
An uair a chaidh sinn a mach agus a bhruidh-
inn sinn am measg a cheile cha robh fhios
aig gin againn ciod an seorsa dhaoine a
bha annta, ach chom.h-dhtiin sinn gu'm bu
droch dhaoine iad, a chionn gu 'n robh iad
daonnan air an cur ak an aon ghad ris na
Pharasaich, agus cha chuala simi riamh
facal m.aith air a radh umpa-san. Cha
chuala mi riamh na Pharasaich air am
moladh ann an eilean mo dhtithchais ; cha
chuala mi aon diubh air a mholadh gus an
deachaidh mi do'n class aig Professor Ceann-
aideach, a bha teagasg Eabhra an Oilthigh
Dhim-eideann. Ach is e th^inig as an
fhreagairt a thug am balach ud do'n cheist
a chuireadh air, gu'n d'thug sinn am far-
ainm Sadusach air, peanas nach do thoUl e,
oir cha robh balach eile anns an sgoil a bu
mhodhaile no bu laghaiche na e.
Daorsa na litreach
Tha aobhar agam a bhi tauigeil air son
iomadh ni maith a thug mo mJi^thatr dhomh,
agus dileab mhaith a dh'fhag i agam, ach gu
sonraichte air son teagasg agus beach dan
agus smuaintean mu'n Bhiobull a chuir i 'n
am cheann m'an robh mi ceithir bliadhna
deug a dh'aois, teagasg a shaor mi o m'oige
o dhaorsa na litreach. Chan 'eil fhios agam
c'kite an d'ionnsaich i fhein e, no ciamar a
bha iiine aice a theagasg dhomhsa, agus
uiread aice ri dheanamh, a' togail ochdnar
de theaghlach, ach m'an d'fhag mi an tigh
a dhol do'n sgoil an lonarnis, bha an creid-
eamh so air a shuidheachadh gu diongmhalta
'n am inntinn nach ann ann an litir a'
Bhiobuill a dh'fheumainn sealltuinn air son
neo-mhearachdas a' Bhiobuill ach anns an
fhoillseachadh air fhein a rinn Dia do na
daoine a sgriobh e ; gu bheil foillseachadh
is Facal Dhe air am measgadh ri briathran
agus beachdan dhaoine ; agus ged nach
robh leabhraichean a' Bhiobuill air an
sgriobhadh aig an aon am, agus a dh'fhoillsich
Dia e fein uidli ar n-uidh, gu bheil ceangal
aig a h-uile leabhar anns a' Bhiobull ri cheile,
agus gu bheil iad a' toirt fianuis mu Chriosd,
leabhraichean an t-Seann Tiomnaidh a'
sealltuinn air thoiseach orra, 'g a fhaicinn
fada bhuapa, gu fann, agus leabhraichean
an Tiomnaidh Nuaidh a' sealltuinn air 'n a
mhaise, mar sholus an t-saoghail, anns an
robh uile gheallaidhean Dhe air an coimji-
lionadh .
Ma shaoileas tusa, a leughadair, nach bu
mhor an dileab so, chan e sin m'fhiosrach-
adh-sa ; tha mi cinnteach gu bheil e maith
do dhaoine oga beachdan reusonta a bhi aca
air a' Bhiobull m'an coinnich iad ri naimhdean
a' Bhiobuill, agus gu bheil e 'n a bhuannachd
do chloinn an teagasg sin fhaotainn o
pharantan air a bheil gaol aca agus anns a
bheil earbsa aca, agus a tha fhios aca gu
bheil gaol aca fhein air a' Bhiobull.
Ach ged tha fhios againn uile nach 'eil am
Biobull air a theagasg cho maith 's a bu
choir dha anns na sgoilean seachduin agus
Sabaid, no anns an eaglais agus an classaich-
ean Biobuill chan 'eil e furasda a radh c6 aige
a tha a' chohe, no ciamar a ghabhas e cear-
6
ANNS A' CHATHAIR
tachadh. Anns na sgoilean agus ann an eaglais
tha gu leoir de luchd-teagaisg maith a bhiodh
toUichte na'n robh uine air a thort dhaibh
a theagasg a' Bhiobuill. Ach cha toir sin
uine dhaibh. Ciod an teagasg a ghabhas
deanamh anns an Sgoil Sh^baid ann am
fichead mionaid 's an t-seachduin, no anns
an eaglais fad uair agus ceathramh, an
uair a tha da chaibideal air an leughadh,
tri iirnuighean, da ahearmon (fear do'n
chloinn), saihn no laoidhean air an seinn
coig uairean, agus sanas air a thoirt mu
gach comunn beag no mor a bhios a'
coinneachadh air an ath sheachduin.
Nach bu mhaith do'n eaglais na'n robh
sgoil- Bhiobuill anns a h-uile coimhthional do
dhaoine o ochd deug gu ceithir fichead,
gun searmon gun seinn !
Fo Chraobh Sheudair
THA mughadh mor eadar an darach agus an
t-eidheann, neart an daraich a' toirt dulain
do'n ghaillionn, agus gun neart anns an
eidheann a chumas 'n a sheasamh e mur
bheil taic aige. Sin mar tha na daoine ;
tha uiread dealachaidh eatorra 's a tha
eadar an darach agus an t-eidheann, cuid
dhiubh cruaidh, duineil, deanadach, neo-
eisiomaileach , ach cuid eile gun sgoinn
gun sprachd ; buigileagan anns nach 'eil
smuais no fearalas. Nach b' olc an gnothuch
gu'm fasadh na buigileagan lionmhor, no
gu'm fasadh an seorsa eile gann, an seorsa
aig a bheil earbsa 'n an neart fhein agus
misneach a dhol air cheann gnothuich.
An uair a bha mi 'n am bhalach bha e
air iarraidh orm leis a' mhaigh stir- sgoil,
agus air a chomhairleachadh dhomh le
daoine glic eile leis nach bu mhaith droch
chomhairle a thoirt orm, leabhraichean
Samuel Smiles a leughadh, leabhraichean
anns a bheil obair, agus dichioll, agus stuam-
achd, agus cruadalachd, air am. m.oladh,
agus moran de naidheachdan beaga laghach
gun chron annta, ag innseadh mu dhaoine a
shoirbhich anns an t-saoghal le bhi curamach
mu na sgillinnean, agus le bhi ag obair
na b' fhaide 'n an companaich ; daoine a
thoisich le leth-chrun 's an t-seachduin ach
le'n dichioll agus an stuamachd agus an
caomhnantachd fhein a rinn fortan air a'
cheann mu dheireadh. Ach tha iad ag
innseadh dhomh a nis nach e mbain nach
'eil iarraidh air leabhraichean Samuel Smiles
an diugh, ach gu'm bi a' ghineal 6g a'
magadh air fhein agus air a theagasg.
Fanaidh an talamh
Chan 'eil fhios agam am bi moran de'n
ghineil dig a' leughadh nan duilleagan so,
ach bu mhaith leam naidheachd innseadh
dhaibh mu bhalacd aig nach robh leth-chrun
fhein an tus a thoiseachaidh, ach aig a
bheil a nis stiall mhaith de dh' fhearann saor
as a' ghnumd anns an sgir anns an do
rugadh c, rud air a bheil na Sasunnaick
cho gaolach s a tha iad air saorsa agus air
leann. An uair a bhios balach Gaidliealach
a' faicinn aislingean anns an oidhche, no
a' gloir-bhruadar 'n a dhusgadh anns an
la, chan e sguaban arbhair a bhios e a'
faicinn a' deanamh umhlachd d'a sguaib
fhein, no crodh, no crann, no treabhadh,
oir chan 'eil gaol an talaimh 'n a chridhe
gu nadiirra, ach tha gaol an talaimh agus
ealain air an talamh a cheannsachadh ann an
cridhe an t-Sasunnaich o chionn nan ceudan
bliadhna, agus is e an sealladh as boidhche
leis fo'n ghrein achadh cruithneachd a'
fas buidhe anns an fhoghar. Tuathanaich,
treabhaichean, agus sgalagan, a tha ag
oibreachadh agus a' leasachadh an talaimh,
sin fior stoc na tire d' am buin an talamh
mar oighreachd. Sin na sagartan a tha a'
frithealadh as an leine, a' riarachadh air
an dvithaich toirbheartas agus tiodhlacan
Dbe, " Tha aon ghinealach a' siubhal,
agus ginealach eile a' teachd ; ach fanaidh
an tala7nh gu brath." Ciod air bith atharrach-
adh a thig air riaghladh na duthcha agus
air cleachdaidhean an t-sluaigh ; air airgiod
agus air malairt, air sgoil agus air eaglais,
air oibrichean-mora agus air bailtean-mora ;
cia dhiubh a bhios righ air a' Chrun no
Communist air an stiiiir, fanaidh an talamh
agus an fheadhaima a tha 'g a threabhadh.
Tha an talamh naomh agus glan agus
fialaidh, ar mathair chaomh d'an dlighe
gaol agus urram agus curam.
An dubh bhochdainn
Cha robh Eli Barton (cha b'e sin 'ainm
ach ni e feum cho maith ris an ainm cheart)
ach sia miosan a dh'aois an uair a shiubhail
'athair. Shiubhail esan as a sheasamh
leis an tinneas-thuiteamach 'n a dheich
bliadhna fichead. Bha e posda coig bliadhna ;
bha a bhean euslan is triiiir de theaghlach
aca, agus cha robh riamh tuarasdal seachduin
aige a b'airde na deich tasdain ; seachd
tasdain an uair a phos e. Cha robh daimhich
aig a' bhantraich a bha na b' fhearr- air
an doigh na i fhein, agus mar sm cha robh
FO CHRAOBH SHEXJDAIR
foidhpe ach Tigh nam Bochd ged bha a
cridhe air oillteachadh roimhe. Ach a
thaobh 's gu'n robli i a' fuireach ami am
bothan truagh de thigh-diibh a thog seanair
an duine aice leig am Bord leatha mar
fh^bhar fantuinn ann, agus thug iad crim
's an t-seachduin dhi agus d^ bhuilionn a
dh'aran cruithneachd. Is riom.hach an
luchairt tigh-dubh, ma's leat fhein e, agus
eagal ort rohnh Thigh nam Bochd. Bha am
bothan beag ud do'n bhantraich bhochd
" sgiamhach 'n a shuidheachadh , aoibhneas
na talmhainn uile."
Buidheachas do Ni-maith gvi bheil ctiisean
na's fhearr ann an Eilean ar Gaoil an diugh,
agus gu i>heil na droch laithean ud a' dol
as an t-sealladh le aonta na coguis chriosdail
a tha anns a' mhor-chuid de'n t-sluaigh.
Air crun 's an t-seachduin agus da bhuillionn
a dh' aran cruithneachd thog Mrs Barton
triuir chloinne, is chtim i iad anns an sgoil
agiis anns an sgoil Shabaid gus an robh
iad deas a dhol gu obair. Dh' fhag Eli an
sgoil 'n a dhusan bliadhna, a chuideachadh
ciobair agus a bhi 'n a ghUle-beag aig
tuathanach anns a' choimhearsnachd, ach
m'an robh e ceithir bliadhna deug bha e a'
treabhadh le paidhir each, agus cho mor
as fhein agus cho toilichte le a staid 's
ged bu leis banca Shasuinn.
Sgoil agus Obair
Tha moran dhaoine a' saoilsinn gu bheil
an coir-bhreith. air a thoirt o chloinn ma
tha iad air an cumail as an sgoil da no tri
sheachduinean a thogail bunt^ta, no ma
tha suidheachadh an teaghlaich a' toirt
orra an sgoil fhagail m'an ruig iad an aois
abhaisteach, ach air cho glic agus air cho
cothromach 's 'ga. bheil na riaghailtean a
tha ail' an deanamh le Maithean nan sgoilean
tha fhios againn nach misd riaghailt air
bith breacadh brisidh a bhi air a dheanamh
oirre air uairean, agus nach "bu chall mor
e do chloinn an leabhraichean a dhunadh
fad ceithir-la-deug agus an druim a lubadli
a thogail buntata. Dh' ionnsaicheadh iad
air an achadh leasain nach 'eil air an teagasg
dhaibb anns an sgoil.
Ged a dh' fhag Eli Barton an sgoil cho
trath cha do sguir e a dh' ionnsachadh.
Bha e gaolach air leughadh ; bhiodh am
maighstir- sgoil agus ministear de'n eaglais
Shasunnaich ('s ann a dh' eaglais Wesley
a bha e fhein) a' toirt iasad leabhraichean
dha, agus m'an robh e ochd bliadhna deug
leugh e a' chuid mhor de leabhraichean
Dickens, Lytton, Walter Scott, Turns a'
ChriDsduidh agus an Cogadh Naomh, agus
eachdraidh Shasuinn ann an da leabhar
dheug. Theagaisg e dha fhein Shorthand,
agus sgTiobhadh-citiil a leughadh, agus
innealan-citiil a chluich.
Sgoil a' mhonaidh
A mach air a' mhonadh leis fhein a'
ciobaireachd bha tiine aige air beachd a
ghabhail air na nithean a bhiodh e a' faicinn
agus a' cluinntinn, air meanbh-bheatha na
talmhainn agus nan speur, gus nach robh
eun anns an adhar nach aithneadh e air
an coltas agus air an ceol agus air an uibhean ;
c' aite am biodh iad a' neadachadh agus
e'uin a bhiodh iad a' tighinn agus a' falbh ;
no creutair beag no mor, ialtragan is losgan-
nan, coineanan is sionnaich, maighich is
beistean-dubha, nach b' aithne dha an
doighean agus an lorgan, agus ciamar is
c' aite an glacadh e iad le ribe. 0 bha e
ochd bliadhna a dh'aois b' annamh seachduin
anns nach robh aileadh maith a' tighinn
a mach air an t-similear aig tigh na bantraich ;
coinean no cearc-thomain no coileach-fheasain
anns a' phoit gun fhios do'n gheamair no
do'n uachdaran.
Tha cuid de dhaoine aig nach 'eil feum
air teagasg ; tha lanih mhaith agus lamh
ghrinn agus eanchainn maith aca gu nadurra.
Is ann de'n t-seorsa sin a bha Eli Barton ;
cha robh obair anns an cuireadh e l^mh
nach deanadh e le snas is grinneas, agus cha
robh leisg no eagal air ceann a chur ann an
gnothuch agus malairt is marsantachd a
dheanamh air urras fhein. Phos e bean a
bha cho deanadach ris fhein ; ghabh iad
air mhal crioman gruinnd (leth acair) as an
robh iad a' toirt currain is uinneanan is
cal a bhiodh iad a reic, agus agus air am
biodh iad a beathachadh chearc is uirceanan
as an deanadh iad buannachd.
O'n bheag gus am mor bha iad a' sior
fhaotainn air an aghaidh, agus bha Eli a' '
cumail roimhe daonnan nach ann 'n a
sheirbhiseach a bu mhaith leis a bhith uile
laithean a bheatha ach 'n a mhaighstir.
Air uairean bhiodh mnathan-talaidh eile
'g a tharruing ; bhiodh e 'ga fhaicinn fhein 'n
a chomanndair anns an arm, no 'n a sgiobair
air drochaid bata, no a' gabhail aite Keir
Hardie ann& a' Pharlamaid, ach cha mhair-
eadh na h-aislingean sin ach greis, is thigeadh
a sheann ghaol air ais, gaol an fhearainn,
is cha chunntadh e latha air bith ro fhada
no obair air bith ro throm a bheireadh na
bu dltiithe e air tuathanachas a bhi aige
'n a ainm. fhein. Bha a chridhe anns an
talamh o thoisich e air coiseachd. An uair
a bha e 'n a bhalach anns an sgoil bha
garadh beag aig a' mhathair anns am biodh
i a' cur cail agus buntata, ach is e cruith-
FO CHRAOBH SHEUBAIR
neachd a bhiodh esan a' cur aims an oisean
a thug i dha fhein. Chruinnicheadh e air
an achadh-bhuana siol a chuireadh e.
Eli agus na h-uachdarain
Bha rud no dha nach robh 'n a fhabhar
an sililean uachdaran : bha e de'n eaglais
Mhethodist, is bhiodh e a' dol mu 'n cuairt
na dtithcha air bicycle a shearmonachadh .
Na bu mhiosa na sin 's e Liberal a bha ann,
is bhiodh e a' dol mu'n cuairt na duthcha
a' gleidheadh choinneamhan aig am biodh
e a' toirt bhuillean troma do na Tories
agus do'n fheadhainn a bha a' deanamh
no a' ' reic uisge-bheatha. Bha e maith
air bruidhinn agus air teas a chur ann an
daoine eile, a' tilgeadh orra nach b' fhearr
iad na traillean mur h-eireadh iad an aghaidh
nan Tories a bha 'g an cumail sios.
Mar sin cha robh e furasd dha crioman
fearainn fhaotainn oir bha amharus aig
na h-uachdarain nach robh ann ach Bol-
shevik agus reubalach agus poacher a
bhiodh e cunnartach dhaibh fatradh a
thoirt dha air an oighreachd. Ach chuir
cuibheal an fhortain car dhith a thug dha
na bha dhith air. An uair a shiubhail
fear de na h-uachdarain bha na cisean-bais
cho trom 's gu'm b' fheudar d'a mhac caob
mhor de'n oighreachd a reic a phaigheadh
nan oisean. Cho luath 's a chuala Eli
Barton gu robh am fearann ri reic chaidh
e air chabhaig gu Bord an Fhearainn agus
plan aige 'n a phoca. B'e so am plan, gu'n
ceannaicheadh am Bord sia ciad acair
agus gu'n suidhicheadh iad ciad aoair am
fear air fhein agus air coignear eile a phaigh-
eadh mal agus riadh cothromach dhaibh.
Sin mar bha ; cheannaich am Bord am
fearann, agus fhuair Eli Barton a chas
air ceud tharsanan an fharaidh.
Ach cha do sguir e aig a sin ; lean e air,
a' sgaoileadh o sgiathan agus a' leigeil a
mach a chriochan gus mu dheireadh an
robh e ag oibreachadh suas ri s6 ceud acair,
agus an robh dha no tri de na bailtean
fearainn 'n a lamhan, air am biodh e fhein
agus a mhathair a' dioghlum nan dias 'n a
bhalach, agus gun dad eile aca a dh' itheadh
iad. Cha robh e an eisiomail duine fo'n
ghrein ; na fhuair e fhuair le 'obair agus le
dhichioll agus le stuamachd fhein, agus le
comhnadh a mhnatha a bha cho deanadach
ris fhein.
" An sin sheall mi air m'oibre uile a
rinn mo lamhan, agus air an t-saothair
anns an do shaothraich mi 'g a deanamh ;
bu diomhanas an t-iomlan, agus cha robh
tairbhe ann fo'n ghrein." Thug e sgoil
d'a theaghlach na b' fhearr na fhuair e
fhein, ach cha robh gaol an fhearainn ann
an gin d'a mhic. Tha na Liberals air dol
as an t-sealladh agus gineal iir ag eirigh
suas a bhios ag radh mu Eli Barton a nis
a' cheart rud a bhiodh e fhein ag radh mu
na h-uachdarain agus na Tories, Car son
a tha fonn is fearann is airgiod aige-san agus
sinne gun fhonn gun fhearann gun airgiod ?
Aig an Uinncig
Beagan
Ciod an ^ireamh dhaoine ris an abair thu
beagan, no c'uin a tha beagan a' fas 'n a
mhoran ?
i^ Latha fuar fliuch anns a' gheamhradh
thachair da mhinistear air a cheile agus iad
a' dol dhachaidh an deidh na seirbhis-
mjiaidne. . Arsa fear dhiubh ris an fhear
eile, " Cha bhiodh moran agad anns an eaglais
an diugh ! "
" Cha robh," ars esan.
" Cia meud a bha agad ? "
" 0, direach beagan."
" An do chunnt thu iad ? "
" Chunnt ; mur cunntadh, cha bhiodh
fhios agam nach robh ann ach beagan :
na'n robh aon duine eile innte bhiodh
barrachd is beagan ann."
"Aon duine eile! Chan 'eil mi 'g ad
thuigsinn gu ceart."
" Nach 'eU, agus thusa cho eolach anns a'
BhiobuU! A bheil cuimhne agad idir gu
bheil an t-abstol Peadar ag radh anns an
rann anns a bheil e a' bruidhinn mu'n aire
a rinn Noah, gu'n robh beagan air an te^rn-
adh innte, sin r'a radh, ochd anaman. Ciod,
mata, a tha beagan a' ciallachadh ach ochd."
Sin an seorsa eolais a bha aig na sgriobh-
aichean ludhach air na Sgriobturan, eolas
gun fheum ; daoine tioram aig an robh
eolas mionaideach air an litir, air mionnt
agus cumin a' Bhiobuill, ach a bha deanamh
dearmaid air na nithe mora agus grasmhor
a tha anns an leabhar.
Aireamh 5
1949
Ceist Eoin Baiste
Leis an Urramach Calum MacGilleathain, M.A., Conan
An tusa esan a bha ri teachd, no am hi siiil againn ri neach eile ? " — Lticas vii, 19.
DE an seorsa eile a bhiodh na b'fhearr na am
fear a bha ann ?
Anns an linn anns an tainig an Slanuighear
chon an t-saoghail bha daoine a sealltainn
a mach airson a theachd. Tha cuinihne
againn air daoine glice na h-Airde an Ear.
" Chunnaic sinn an reult." Ach o na
laithean ioghantach ud agus e 'na naoidhean
anns an stapull agus anns an teampull is e
Eain Baiste a' cheud fhear a thog fianxiis mhor
fhoUuiseach gun robh e a nis air tighinn.
" Feuch Uan De! " Nach ann aig Eoin a
tha an t-sochair, an soisgeul aige, agus
Criosd aige anns a' chuideachd, agus e
comasach air a radh, Sud agaitb e a nis,
Sin agaibh an neach e fMin.
Chaidh Eoin a chur am prioson. Cuis
smaoinich, gu dearbh, gun ceadaicheadh
Dia nan uile ghras, agus Dia an fhreasdail
mar an ceudna, gun stadadh Eoin am
prioson. Ach sin, gun ta, mar a bha. Arsa
Lachlainn MacCoinnich urramach ri duine a
chuir an umhail dha e eagal a ghabhail an
uair a theip eathar anns an robh e uair dol
fodha an Loch Carann, " Gheall e gun
tugadh e do na Flaitheanas mi ach cha do
gheall e nach rachadh mo bhathadh." Tha
ceist an fhreasdail 'na ceist am measg
ceistean cruaidhe mora. Tha i an comhnaidh
'na ceist. Agus^s iomadh uair sin a bhios
ni 'na cheist air duine far nach robh an
dearbh ni roimhe cur ceist idir air. An aon
duine ach cha b' ionann cor. Cha bhi fhios
agadsa no agamsa de a ni am prioson o
nach robh sinn riamh ann. Thug cuid mil a
prioson. Cha b' e a chur bho an dearbh -
bheachd a rinn am prioson air Iain Buinein,
Agus, gun teagamh, tha amannan ann anns
an teid an duine bochd cho domhain sios
agus gun ruig e carraig fo gach lathach agus
an sin cuirear saor buileach e ! Ach c6 as
urrainn a dhol a steach air cor Eoin an lath a
a chuir e a' cheist a tha seo air losa ? Chan
urrainn duine tha beo. Cha do chuir losa
taise no lagchuis as a leth no coire idir air.
Ciod do bheachd fhein
Seo beachdan a ghabh daoine eagnaidh
air a ghniomh — (a) Gun do rinn e seo a
chum gum faigbeadh a dheisciobuil dearbh
chinnt air c6 a bha an losa. Chan 'eil seo
cho furasda ghabhail a steach. (6) Gun
robh Eoin e fhein air tuiteam an diobhail
misnich agus gun robh sud 'n a cheist air
fhein. Ach is math mar a tha, airson da ni.
Thug losa fianuis dha is taisbeanadh is
freagairt iomlan is misneach. Agus feuch
seo. An uair a bhios tusa trom ort fhein
airson do theagamhan is d' eagal cuimhnich
gum bheil fear cho ceart agus cho dileas
agus cho mor ri Eoin 'na do chuideachd, ged
nach firinnich sin thu. (c) Dh'fhag mi rud
gun innseadh ! Fhuair luchd mineachaidh
eile seo ann. Gun robh Eoin mar gum b'
eadh a' cur mar fhiachaibh air losa e a
inbhe agus a bhuaidh a leigeil ris, mar gun
canadh e am. measg nithean eUe. Nach
mithich duit ni mor araid a dheanamh ? Agus
a thaobh sin deth nach trie a thachair a
leithid sin ? Chan 'eil losa a' faicinn ceum
de'n bhuaireadh anns a' chilis. Chronaich
losa Peadar gu cruaidh, ach cha do chronaich
e Eoin gu cruaidh. Thug e feairt ghrinn,
chiuin, iomlan air.
Tha am facal od " eile " airidh air amharc
gu geur air mar fhacal. Tha da fhacal an
cainnt an Tiomnaidh Nuaidh, a' Ghreigis,
" alios " agus " heteros." Tha iad le cheile
a' ciallachadh " eile " ach tha an dealachadh
seo eatorra. Tha '* alios " a' ciallachadh
eadar-dhealachadh an aireamh, agus tha
" heteros " a' ciallachadh eadar-dhealachadh
an gne no an seorsa. Agus is e " heteros "
a tha againn an seo. Agus is coir dhuinn
sin a thoirt fainear. Tha Eoin mar gum
biodh e radh am bi duil againn ri neach de
sheorsa eile, ri neach eucoltach riiitsa, agus
chan e "ri neach eigin eile a mh^in." AgU3
feuch gum bheil sin a' cur solus ur air a'
cheist. Tha seo mar gun tigeadh cainnt a
smaoin a bhiodh air siubhal Eoin, " Chan
'eil seo ag amharc ach beag airson na
Rioghachd." Ma ta cha b' ann aon uair a
mhain a bha feum aig daoine air an earail — ■
"Co a rinn tkire air latha nan nithean
beaga ? " Chan 'eil seo coltach ris an
Bioghachd! An ann mar seo a dheanadh
Dia a ghairdean a shineadh a mach ? Gabh-
CEIST EOIN
amaide leasan, ma ta. Seo ni do bheil sinn
uile buailteach — An gabh e bhith ? Ach
cuimhnich seo, is beag a bha de fhios aig
Eoin air na nithean mora a chunnaic Peadar !
Cha robh Eoin beo latha na h-aiseirigh is
latha na Caingeis ! Ach an e seo an seorsa
. 1
Tha ni eUe a' tighinn dhachaidh oirnn.
Tha an duine air leth buailteach air a
bhith an diiil gum bheil seorsa de choltas
air ctiisean, agus seorsa de bhuaidJi is f^s
orra, fhad agus a bhios e fbein an s^s annta
agus a' stri riubha. " Chan 'eil fhios," arsa
bodacb anns an Scarpa, " de a ni sibh ma
bh^saicheas mise." Nach iomadh seana-
mhinisteir a rinn call is mUleadh air fear
math 6g le a bhith 'g a chleachdadh fhein
mar nach biodh beannachd ri shealbhachadh
far nach biodh e fhein an tarraing ! Chan e
peacadh mor sgreamhail tha seo ged a ni e
call. Is iomadh deagh bhodach a bha de
an dearbh bheachd, gu laidir, ged a tha fhios
aig an t-saoghal nach ruigeadh e-san e
fhein a leas sin ! Ach nach mor agus nach
mills an fhirinn seo, Cha teirig an eaglais an
latha a sguireas " duine." Co a rinn an
di-meas . . . ? "
Gne na Rioghachd
Agus seo ni eile bha ann. Ciod e am
beachd a bha aig Eoin air an Rioghachd ?
Ma bha e coltach ri a ch^irdean cha b'
ioghnadh ged a bhiodh iomagan air! Cha
robh m6ran ri fhaicinn aige gu deanamh
cinnteach dha gun robh an seorsa rioghachd
a bha iadsan a' suileachadh a steach an
dorus. Cha b' ann de an t-saoghal seo a
bha an Rioghachd! Ach bha diiil aig cuid
gur h-ann. Agus de an dull nach robh aca ?
Agus de clio cearr agus a bha iad gu dearbh !
Chan ann an aon linn a chaidh daoine cearr
mu ghne na Rioghachd, mu rian na Riogh-
achd, agus mu theachd na Rioghachd.
Agus tha daoine gu leoir againn mar sin
fhathast. lad lan-chinnteach gur h-ann mar
sud a bhiodh nithean ceart, an ni a tha reir
cumaidh an inntinnean beaga mearachdach
fhein. Is math, gun ta, nach ann mar sin a
thkl Agus is ro-mhath nach ann mar sin a
bhk. Chan 'eil aon chinnt againn gun robh
eolas na Rioghachd aig Eoin gu cotbromach
ceart, ach tha aobhar againn amharus a
bhith againn. Cuimhnicheamaid air a shear-
moin agus air a chomhairle agus " An
fhearg a bha gu teachd," agus an sguabadh
agus am fasgnadh agus an criathradh garbh
a bha direach gu bhith air am muin ! Agus
seo, ma ta, losa ; agus c^ite bheil fhearg ?
" Cha do chuir Dia a mhac a chum an
t-saoghail a chum agus gun diteadh e an
saoghal." Is ddcha gum bheil sinn uile
buailteach air a bhith a' suileachadh ni
mor faicsinneach mar " Rioghachd Dbe."
Cha b' ann aon uair no da uair a rinn daoine
cath airson ni mor folluiseach greadhnach
ard-buadbach, caistealan is cathraichean,
agus sin aca an ainm " Rioghachd Dhe.
Ach, Tha Rioghachd De an taobh a stigh
dhibh." Tha Rioghachd Dhe spioradail!
Tha Rioghachd Dhe ag obrachadh anns an
duine. Feuch comharran Chriosd oirre.
Gun t^, feumaidh sinn suU a chumail air
cor Eoin. Tha sealladh an duine air an
t-saoghal agus air a' chinne-daonn soilleir
no doilleir, aluinn no greannach, a reir mar a
tha a chrannchur ; agus far bheil e air a
chaochladh tha comharra agad air gr^s
is air teagasg an Tighearna.
Cha do chuir losa mi-chliu air Eoin.
Nach e a thog e, agus a dh'aidich e, agus a
mhol e ? An e duine gun tairbhe a bha
seo ? Duine caochlaideach, duine air an
cuireadh tu bocan, duine gun beachd aige
air cuisean, no duine lag 'n a bheachd ?
Duine laidir, cruaidii 6 oige nuas ! Faidh ?
Cha robh na b' fhearr ! Bha a dhreuchd aige
agus obair cheart fein o Dhia. Na cuiribh
an teagamh as lugha ann. Agus, a nis,
" tha an ti as lugha an Pi»gJtiactid Dhe nas
motha na e ! " Tha ni ann as motha na fais-
neachd, na oLfig an fhaidh. Is motha creid-
eamh na f^isneachd! Tha an raoin seo ro
fharsuinn airson briathrain tearca. Chan
'eil Eoin air a dhubhadh a mach as an Riogh-
achd. Is fhearr creideamh na dreuchd an
fhaidh ! ! " Is e gradh as motha diubh seo."
Mu Lagh na Croite
(BHA so air a labhairt air an Radio le
Domhnull MacCumhais, fear-lagha ann an
Dim-eideann, aig a bheil ^olas maith air
lagh na croite. Tha an t-eolas so cho
feumail do chroitearan 's gu bheil sinn fada
an comain Mghr. Mhic Cumhais, agus an
comain luchd-riaghlaidh an Radio, air son
cead a thoirt dJiuinn a chraobh-sgaoileadh
ann am Miosachan na h -eaglais cuideachd.
An uair a tha rud air a leughadh gu luath
'n ar n-eisdeachd chan 'eil e cho furasda a
thogaU gu cothromach 's a tha e an uair a
leughas sinn e air ar n-athais fhein.) Am
Fear-deasachaidh.
MU LAGH NA CROITE
'N uair a ehaochaileas croitear, c6, a reir
an lagha, a gheibh coir air a' chroit ? Tha
e iomchuidh gu'm bitheadh. croitearan, 6g
agus sean, a' gabhail suim de'n cheist so air
sg^th nan cairdean a dh' fhaodas iad fh^gail
as an deidh, agus mar sin, bu mhath learn
oidhirp a dheanamh gu bhith 'ga mhineach-
adh.
Beachdaichidh sinn an toiseach air a'
chilis mar a bhitheas i 'n uair a ehaochaileas
croitear gun tiomnadh fh^gail. Tha an lagh
a' leageadh sios riaghailtean air son na cuise
so, agus ma tha sinn eolach air na riaghailtean
sin, agus air na daoine a bhuineas do'n
chroitear, chan 'eil e doirbh oigbre a ranns-
achadh a mach.
Fiachaidh mi ris na riaghailtean sin a
dheanamh soillear le bhi a' gabhail mar
eisimpleir anns a' cheud aite, croitear a
bha posda agus do'n do rugadh teaghlach
mhac agus nighean. Dhiiibhsan, is e am
mac as sine oighre athar ; agus mur'eil am
mac as sine beo, is e fear d'a theaghlach-san
a gheibh a' chroit. As eugmhais a' mhic as
sine agus a theaghlach, theid a' chroit a dh'
ionnsaidh an ath mhic as sine agus a theagh-
laich-san, agus mar sin air adhart troimh
na mic air fad. Mur do dh' fhag an croitear
mic, no teaghlach rahac as a dheidh, gabh-
aidh a' chlann nighean seilbh a^ a' chroit
air a' mhodh cheudna, a' toiseachadh leis
an nighinn as sine anns an teaghlach.
Chi sibh gu'm bneil e furasda gu leor an
t-oighre a lorg 'n uair a dh' fhagas croitear
teaghlach — na mic a' tighinn air thoiseach air
a' chloinn nighean agus an duine as sine,
le theaghlach, a' tighinn air thoiseach air an
duine as oige.
Anns an dara aite, beachdaichidh sinn
air croitear a chaochail gun a bhi a' fagail
duine de al fhein as a dheidh ; is ann am
measg a bhraithrean agus a pheathraichean
a lorgas sinn oighre — na fir, a rithis, le'n
teaghlaichean, a' tighinn air thoiseach air
na boireannaich le'n teaghlaich-san. Ach
tha aon eadar-dhealachadh ann an so —
thig na braithrean is oige air thoiseach air
na braithrean as sine. Is e an ath bh rath air
as oige an t-oighre is fhaisge, agus is e am
brathair as sine an t-oighre is fhaid as, am
measg nam braithrean, agus an deidh nam
braithrean thig na peathraichean.
Cuireamaid beachd, anns an treas aite,
air croitear a chaochail gun al fh^gail e
fhein, 's gun bhraithrean no peathraichean
no an clann. An uair sin, is e cuideigin am
measg cuideachd athar a shealbhaicheas a'
chroit. Ma tha athair beo, is esan an
t-oighre is fhaisge. Mur'eil lorgar an t-
oighre a mach am measg bhraithrean agus
pheathraichean athar agus an teaghlaich,
le bhi a' leantuinn mac-samhuil nan riagh-
ailtean a dh' ainmich mi co-cheangailte ri
braithrean agus peathraichean a' chroiteir
fhein. Mur'eil duine de mhuinntir athar
beo, feumaidh sinn a dhol air ais anns an
aon doigh gu muinntir a sheanar, agus mar
sin air adhart troimh na ginealaich air
taobh athar. Bheir sibh fainear nach'eil
e comasach do mhathair a' chroiteir no do
dhuine sam bith de mhuinntir a mh^tbar a'
chroit a shealbhachadh mar oigJare.
Faodaidh e bhith — agus tha e tachairt
bho am gu am — nach'eil lorg air oighre idir.
'N uair a tha sin mar sin, tillidh a' chroit
air ais a dh' ionnsaidh an uachdarain, agus
faodaidh esan a leigeadh a mach do dhuine
'sam bith a thogras e.
Sin agaibh, mat^, curmtas air na riagh-
ailtean a tha leagte a reir an lagha ann a
bhi fiosrachadh c6 e oighre croiteir nach do
dh' fh^g tiomnadn. Cicd e a nis a dh'
fheumas an t-oighre is f baisge air a' cnroiteir
a dheanamh mu'm faign e a' chroit, no am
feum e dad idir a dheanamh ? Feumaidh,
tha aige ri dhol a dh' ionnsaigh an uach-
darain, no sgriobhadh thuige, air son ainm a
chur anns a' chroit. Ma's aitbne do'n
uacbdaran an teaghlach agus ma tha e
soilleir gu leor c6 e an t-oighre is fhaisge,
faodaidh e gun bharrachd d^il ainm a chur
anns a' chroit. Ach ma tha teagamh sam
bith anns a' chilis, no ma tha barrachd air
aon duine ag iarraidh coir air a' chroit,
feu mar an gnothuch a chur mu choinneamh
Cuirt an Fhearainn, agus ni iadsan ceartas
eadar duine agus duine.
Ciod e mur'eil an t-oighre as fhaisge air
a' chroiteir air son a' chroit a ghabhail ?
Ma tha sin mar sin chan'eil e mar fhiachaibh
air ni sam bith a dheanamh, agus theid a'
chroit a dh' ionnsaidh an ath oighre.
Ciod e mur'eil lorg no sgeul r'a fhaotainn
air an oighre as fhaisge a dh' aindeoin na
ghabhas deanamh ? An uair sin faodar a'
chroit a thabhairt do'n ath oigl^re, ach
ma's e agus gu'n till an t-oighre a bha air
chall dhachaidh, faodaidh gu'n urrainn dha
a' chroit a bhuannachd air ais thuige fhein,
ma tha reusan math aige airson a bhi cho
fadalach. Ach chan'eil m6ran feuma dha
a bhi tighinn air adhart aon uair 's gu'n ruith
da bhliadhna an deidh hks a' chroiteir.
Tionndamaid a nis gu bhi a' beachdachadh
air an ath phairt de'n chuspair — 'se sin
co-cheangailte ri tiomnaidhean. Agus nach
'eil e soilleir nach bu choir do dhuine sam
bith air am bheU suim de dhleasdanas
gnothuch fh^gail an crochadh ri na riagh-
ailtean a dh' ainmich mi, gun fhios gu latha
MU LAGH NA CROITE
a' bhais c6 am measg a chairdean a dh'
fhaodas sealbh a chuir air a' chroit. Chan
ann ainneamh a thachras e gu'n sgap teagh-
lach thall 's a bhos air feadh an t-saoghail,
ach gu'm fuirich aon diiibh aig an tigh a'
coimhead as deidii na dachaidh agus nan
seann daoine. 'N uair a thig iadsan gu peann
an latha faodaidh gur e duine de'n teaghlach
a tha air falbh a shealbhaicheas a' chroit,
agus gu'm bheil an duine a rinn a dhleasdanas,
agus is docha barrachd air a dhleasdanas,
air fhaga.il aig a' cheann mu dheireadh gun
dachaidh, gun chuid. No a rithis, faodaidh
an croitear banntrach fhagail agus chan
urrainn dhith-se a' chroit fhaighinn mar
oighre. Tha achd ann a nis, a tha a' cur
so an ceill ma chaochaileas duine gun
tiomnadh, gun teaghlach, thig a' bhanntrach
a steach air uile inbhe mur'eil sin na's motha
na coig cheud punnd Sasunnach, agus tha
sin a' gabhail a stigh na croite. Ach ma tha
inbhe a fir a' dol thaips au' a sin, chan'eil
cinnt sam bith gu'n cuir i sealbh air a'
chroit, ged a gheibh i luach coig ceud not air a'
cheann thall ann an airgiod no ann an cuid.
Tha sin air fad a' teagasg gur e dleasdanas
gach duine a thiomnadh a dheanamh gun
d^il.
Agus CO aige a dh' fhaodas croitear a'
chroit fhagail mar dhileab ? Faodaidh e a
f^ail aig duine sam bith do'n urrainn a'
chroit a shealbhachadh mar oighre, mar a
dh' ainmich mi iad a cheana ; agus faodaidh
e cuideachd a fagail aig a' mhnaoi,
no aig a chliamhuinn. Feumar an dithis sin
ainmeachadh fa letb do bhrigh nach urrainn
dhoibh a' .chroit a shealbhachadh mar
oighre.
Bheir sibh fainear, a rithis, nach'eil e an
comas a' chroiteir a' chroit fhagail aig a
mhathair, no duine de mhuinntir a mhathar.
Tuigidh sibh cuideachd gu'm faod an
croitear a' chroit a chur seachad air an
oighre is fhaisge air, agus a tabhairt mar
dhileib do chuideigin tile a tha fad as ann
an cairdeas. Faodaidh e, mar eisimplear, a'
chroit a chur seachad air a mhac as sine
agus a tabhairt do mhac na's oige, no do
chliamhuinn, no do bhratahir athar. Chan
'eil e furasda do'n oighre is fhaisge a thuigsinn
gu bheil so laghail no ceart. Ach bheireadh
e fainear gu'm faod an croitear uair sam
bith a' chroit a leagail dheth agus luach a
chodach innte fhaighinn o'n uachdaran,
agus gu'm faod e an t-airgiod a gheibh e
mar sin a thoirt seachad do dhuine sam bith
a thogras e. 'N uair a chuireas duine beachd
air a' chilis anns an doigh sin tha e soilleir
gu'm bheil e ceart a bhi leagail leis a'
chroitear a' chroit 's a chuid a chur seachad
air an oighre as fhaisge air ma's e sin a thoil.
Tha aon rud eile co-cheangailte ri a bhi
fagail croit mar dhileab nach fhaodar a
leigeil air dhi-chuimhne agus is e sin nach'eil
e laghail do chroitear a' chroit fhagail ach a
mhain aig aon neach. Chan'eil e ceadaichte
mar sin croit fhagail eadar dithis mhac, no
aig banntraich fhad's is beo i agus an deidh
a bais aig fear de na mic. Is iomadh tiomn-
adh a tha an lagh a' diiiltadh air an aobhar
sin, le bhuil nach sealbhaich fear seach fear
dhiubhsan a chaidh ainmeachadh anns an
tiomnadh a' chroit, agus air a' cheann mu
dneireadh, theid a' chroit a dh' ionnsaigh an
oighre as fhaisge mar nach biodh tiomnadh
idir air a bhi ann.
Tha mi an dochas gu'm bheil na thubbairt
mi soilleir, ach ged tha e glic do chroitear
tiomnadh a dheanamh gun dail, chan'eil
e glic dha a dheasachadh leis fhein, gun chuid-
eachadh btio dhuine a tha eolach air an lagh.
Tha e furasda dol iomrall, agus bu choir do
dhuine a bhi gle chinnteach gu'n teid a
storas an deidh a bhais, dh' ionnsaigh nan
daoine sin ris am bu mhath leis math a
dheanamh. Faodaidh nach'eil e furasda a
bhith a' tadhail air fear-lagha air Son
tiomnaidh a dheasachadh, ach tha e furasda
gu leor litir a sgriobhadh gu fear-lagha, agus
ni sin an gnothuch a cheart cho maith.
Cha bhi a' chosdus mor, agus is e so rud as
fhiach beagan airgid a chosd air.
Crbnan na Lacha Cholasaich
A MACH o Leodhus tha mi an dull nach
'eil ^ite eile an Albainn as a bheil uiread
dhaoine a' dol gu muir 's a tha dol a Sealtainn,
is tha iad air an cunntas le cheile 'n an
seoladairean cho maith 's gu'n cunntadh
sgiobair no meat iad fhein fortanach leth-
dusan dhiubh a bhi aca am measg an
sgiobaidh. Tha a' mhuir cho n^durra
dhaibh 's a tha i do na roin, agus chan 'eil
eeorsa iasgaich no marachd nach 'eil iad
suas ris ; linn bheaga i=! linn mhora, giomaich
is roin is muca-mara, soithichean-seolaidh is
yachtaichean, is bataichean-smuide — chan
'eil seorsa b^ta a' seoladh air muir, no
muir anns an t-saoghal, air nach fhaighear
Sealtainnich is Leodhusaich.
Tha na h-eileanan Sealtainneach mar
gu'm biodh buaile no ealtainn de dh'eoin-
mhara a' sn^mh air a' chuan, ceud no an
corr dhiubh ann uile gu leir, agus daoine a'
CRONAN NA LACHA CHOLASAICH
fuireach ann an ceithir no coig ar fhichead
dhiubh. Tha iad cho fada mu thuath, an
ear-thuath air Albainn, 's gu bheil Lerwick
cho fada tuath ri Greenland, agus cho
dliith do Bhergen ann an Lochlann 's a
tha e dh' Obar-eadhain.
Tha droch fhairge mu'n cuairt orra air
gach taobh, oir chan 'eil fasgadh ann, agus
am measg 'n an eileanan fhein tha sruth
cho bras agus cho laidir anns na seolaidean
agus na caolais a tha eatorra 's gu bheil
aiseag o eilean gu eilean daonnan cunnartach,
agus anns a' gheamhradh cha ghabh e
deanamh fad mios no coig seachduinean
air uairean. Chan 'eil a' bheag de dhealach-
adh, cho fad 's a chi an t-siiil, eadar muinntir
Shealtainn agus muinntir na Gaidhealtachd,
gu sonraichte muinntir nan Eileanan an
lar, a thaobh an cor saoghalta agus am
beo-shlaint, ach gu bheil Sealtainn na's
lethoiriche agus an t-sid na's miosa, ma
ghabhas sin a bhith. Chan 'eil na h-Eileanan,
Siar no Tuath, na's fuaire na aitean eile ;
ma ghabhas tu laithean na bliadhna thar a
cheile is ann a tha iad na's blaithe. Ach
ciod a theirear mu'n ghaoith, sgrios agus
uamhas nan. Eileanan ?
A' Ghaoth
Chan 'eil daoine air uairean lan-mhoth-
achail air na aobhair a tha aca air a' cheum
ud no air a' cheum ud eile a ghabhail,
no sud no so a dheanamh, ach na'm bu
leir dhuinn an cridheachan, tha mi an dull
gu'm faiceamaid gu bheil moran de na
daoine a tha fas cho sgith de na h-Eileanan,
agus cho neo-thoilichte annta 's gur fhearr
leo dol mu dheas do na bailtean-mora,
air an graineachadh leis an t-sid agus air
an iomain air falbh leis a' ghaoith. Tha
aireamh nan daoine aig a bheil gaol air
blaths is ciuine is fasgadh is seasgaireachd
a' dol am meud anns na laithean so, air
chor agus nach ruig e leas ionghnadh a
chur oirnn a chluinntinn gu'n do leig gille
6g dheth a' chroit a bha aig athair agus a
sheanair agus a shin-seanair ann am Fetlar
an Sealtiainn a thighinn gu Tranent a
dh'ionnsachadh a bhi 'n a ghualadair.
Anns an toll-ghuail cha ruig a' ghaoth air
CO dhiubh, ach tha uilc as miosa na gaoth
a' feitheamh air.
Ged nach urrainnear a radh le firinn gu
bheil an t-sid a tha aca ann an Sealtainn,
agus a tha againn anns na h-eileanan Siar,
cho caomhail 's a bu mhaith leinn, dh'
fhaodadh i a bhi na bu mhiosa, agus air mo
shon fhein dheth b'fhearr learn gaoth na
reodhadh.
An uair a bhios muinntir Shealtainn agus
nan Eileanan a' gearan air an t-sid chan e
fuachd, no taisealachd, no fliuchead, no
dorchadas na side a tha 'n an inntinn ach a'
ghaoth, gaoth a dh'fhaodas leantuinn oirre
fad seachduin air an aon chalpa gun lasach-
adh, aig leth-cheud mile 's an uair, agus
gun dol as aca bhuaipe a chionn nach 'eil
fasgadh anns an diithaich. Am bitheantas
chan 'eil a' ghaoth a' deanamh a' bheag
de chall, ach chan e an call a tha i a' deanamh
no cho neo-ghoireasach 's a tha e dhaibh
nach faigh iad litrichean agus nach tadhail
bataichean maith dh' fhaoidte fad seachduin,
— chan e sin a tha 'g an graineachadh air a'
ghaoith ach an anastachd a tha e a' toirt
d'am bodhaig a bhi a' cothachadh 'n a
n-aghaidh la an deidh la, gus mu dheireadh
nach urrainn iad leis a' chleachdadh an
druim a dhireadh, agus a bheil car a' tighinn
annta ris an ear-dheas.
Ach feumar am maith agus an t-olc a
ghabhail comhla ; ged tha iomadh la ann
an Sealtainn agus ann an Tiriodh agus aig a'
Bhuta Leodhusach (na tri aitean anns an
laidire a' ghaoth) anns nach mor nach
toir i an ceann as an amhaich agad, agus
an t-sron bharr d'aodainn, tha laithean eile
anns a' bhliadhna anns nach 'eil dad ri
fhaicinn no ri chluinntinn air fonn is cuan
is speur ach Gloir, Gloir, Gloir ; maise is
oirdheirceas is blaths is sithealachd a tha
mar anail bheo is naomh do d' chridhe.
Fasgadh
Cha bhiodh a' ghaoth 'n a ctiis eagail
cho mor ann an Sealtainn agus anns a'
Ghaidhealtachd na'n robh barrachd fasgaidh
againn. Sin an rud a dh'fhaodadh an
Riaghaltas a dheanamh le laimh fhialaidh
agus gun soradh no caomhnadh air airgiod,
craobhan a chur 'n am muilleanan anns a
h-uile aite anns a bheil luchd-sgil am beachd
gu'm fasadh iad. Cha bhiodh ann an cuid
de na h-innleachdan eile a tha aig daoine
air fearainn is monaidhean is cladaichean
bochd agus lom a chur air an casan ach
ruagadh na gaoithe agus ana-caitheamh
air airgiod na rioghachd, ach bhiodh coill-
earachd 'n a bhuannacnd mhor do'n duthaich
uile an iomadh doigh, agus chan e call a
thigeadh as air a' cheann mu dheireadh
ach toradh maith do 'n rioghachd, obair is
airgiod is tighean ura is beagan de chroitean
ura an sud 's an so, agus fiodh na's pailte.
Agus ged nach biodh e sabhailte faistneachd
a dheanamh c6 aige a tha fhios nach atharr-
aicheadh na coilltean ann an tri fichead
bliadhna an t-sid 1
6
CRONAN NA LACHA CHOLASAICH
Tha moran a dh'fhaodadh croitearan
arms na h-Eileanan Tuathach agus anns
na h- Eileanan Siar a dheanamh nach
'eil iad a' deanamh, ach tha aon ni nach
urrainn dhaibh a dheanamh agus nach
biodh e reusanta iarraidh orra, an tuath-
anachd riomhach agus a' ghairnealaireachd
riomhach a bhios luchd-sgil agus luchd-sgoil
a' comhairleachadh dhaibh air an Radio,
seilleanan is buntata tratb ; cal is currain
is creamh ; peasair is ponair is meacain-
dhearg, leicis is uinneinean ; iibhlan is subh-
craobh, a chuireadh iad air falbh air soith-
icheaij^-adhair do mhargadh nam bailtean-
mora. Na'n cuireadh Bord na Coilltearachd
guiseidean de choille an ^itean freagarrach
am measg na tuatha agus nan croitearan a
dheanadh garradh-dion dhaibh o'n ghaoith,
maith dh'fhaoidte gu'n toisieheadh cuid
dhiubh air barrachd uidh is tlachd a ghabhail
anns an lios na tha aca ann a nis, agus
barrachd bidh a thoirt as air son feum an
teaghlaich fhein, ach ma thu a' creidsinn,
a leughadair, gu'n rachadh agad air g^irnea-
lair-margaidh a dheanamh de chroitear,
chreideadh tu rud air bith. B'fhasa dhuit
an t-Etiopach a dheanamh geal.
lasgach an sgadain
Tha iasgach an sgadain 'n a sheusdar
an Sealtainn mar bha e riamh, gun ath-
arrachadh air bith ach an t-atharrachadh
a rinn meudachd agus cosdus nam bataichean,
agus na riaghailtean ura a tha aca mu reic
agus mu phris an sgadain. An uair a bha
na bataichean-sheol aca chan e mhain gur e
sgiobair agus sgioba Sealtainneach a bha
oirre ach bu leis fhein no bu leo fhein i,
ach an diugh buinidh a' chuid mhor de na
bataichean do dh' iasgairean mora, do
mharsantan-eisg, agus do Chomuinn-eisg,
anns na bailtean-puirt an Sasunn agus an
Albainn, agus tha a' chuid mhor de na Sealt-
ainnich air am fasdadh air son an iasgaich
mar tha gill6an eile. Tha mi an diiil gu
bheil so fior a thaobh Steornabhagh agus
Bagh-a'-Chaisteil cuideachd ; nach 'eil ach
gle bheag de na bataichean-iasgaich a
bhuineas do naisinn an aite.
An am an iasgaich tha mu ochd mile de
bharr-suime dhaoine ann an Sealtainn,
agus obair is airgiod is marsantachd gu
leoir, agus an uair a chuimhnicheas tu gu
bheil mu fhichead mile de naisinn an aite
ann ann am marbhan na bliadhna cha bu
choir dhuit a r^dh gu bheil neul a' bhais a'
tighinn air Sealtainn na's mo na bu choir
dhuinn a r^dh gu bheil sgaile a' bhais a'
tuiteam air a' Gh^idhealtachd no air na
h-Eileanan. Chan 'eil sgail a' bhais a'
tuiteam air na h-Eileanan, ged a dh'fhaodas
coslas na h-aoise a bhi laighe orra. Ach
faodaidh daoine a bhi na's saoraile agus
na's sona agus na's doigheile 'n an aois
na bha iad riamh 'n an oige. Tha corr is
tri mile croit ann an Sealtainn, ach co
dhiubh a bhios posadh is baisteadh orra
no nach bi, cha bhi a' chroit falamh, ged a
dh'fhaodas i bhi dol fas. Thug Achd nan
Croitearan a mach iad a tigh na daorsa,
ach 's e is deireadh dha nach do dhealbhadh
innleachd riamh as cinntiche a tha a' cumail
chroitearan oga o phosadh agus o chlann
a bhi aca na Achd nan Croitearan.
Obair nam ban
Ma bu mhaith leat an grinneas a tha aig
mnathan Shealtainn air an laimh fhaicinn,
chan 'eil agad ach dol a dh'aite sonraichte an
Dim-eideann far a bheil an obair a,ca air a
sgaoileadh mu d' choinneamh, obair cho
finealta le deilg agus cho boidheach 's
nach saoileadh tu gu'n gabhadh i bhi air a
deanamh leis an aon laimh a chuireas a
mach inneir, a ghlanas bathach, a shailleas
sgadan, a bhuaineas moine, agus a ni a
h-uile car a bhuineas do bhanachas-tighe,
o'n chupan-mhaidne gu sm^ladh an teine
anns an oidhche. Tha iad cho maith air
figheadh 's a tha mnathan na Hearadh air
clo a dheanamh, agus chan e aon ealain a
tha air an laimh ach leth-dusan.
An deidh do chach dol a laighe an raoir
thug mi an aire ann am paipear a' chraobh-
sgaoilidh gu robh cuideigin ri bhi a' bruidhinn
mu eoin-mhara Shealtainn air an Radio
aig leth uair an deidh deich. Cha robh
iarraidh agam air dad eile a bha air an
Radio a chluinntinn, ach aig a' mhionaid
thionndaidh mi a' chnag, agus an sin mar
gu'm biodh slat-dhraoidheachd air a bhualadh
orm shiolaidh Loudie agus na tha air
uachdar as mo shealladh, is bha mi ann an
saoghal eile, saoghal a b'fhearr agus a bu
sholasaiche, ag eisdeachd ri cronan borbh-
anach is gugail na lacha moire (an lacha
Cholasach), sgreachail fhaoileannan is fhasga-
dairean is coin dhubh an sgadain. Chan
'eil fhios agam ciamar a theid aig muinntir
an Radio air na h-eoin-mhara fhein a chur
air a' chl^r a thoirt solais dhuinn, ach co
dhiubh rinn iad e, is bha an rud cho coltach,
agus cho fior, agus cho dltith dhomh, 's
gu'n saoilinn gu robh mi 'n am shuidhe
air creig air latha grianach ann an Tiriodh.
Sin direach far an robh mi fad na h-oidhche
an deidh dhomh dol a laighe, eadar Soaidh
agus Sgibinnis, a' cluinntinn 'n am bhruadair
CRONAN NA LACHA CHOLASAICH
borbhan reidh is cronanaich na lacha-
m6ire, fuaim nach 'eil na's tlusaile no na's
caomhaile do'n chluais air thalamh, iniir
bheil cronan is brongail leinibh ris fhein,
no glugail uillt air a' mhonadh, no gur-oo
gur-oo, a' chalumain.
Oidhche an Teine
Lsis an Urramach Uilleam E. K. MacFhraing, B.D., Cill Rimhinn.
B' e sin an t-ainm a thug na gillean dhi
iomadh la 'na dheidh, agus so an sgenlachd
a dh'aithris mo charaid uimpe.
Bha an sneachd trom domhain an oidliche
ud mu thimchioll a' bhothain bhig a sheas
aig oisinn na cuirte farsuinge de'n chaisteal
Ghearmailteach a bha 'na " dhachaidh "
againn 's an am.
Bha sinn seanar phriosanach n'ar cadal
neo-choireach anns an t-seomar aimhleathann,
agus bha an saoghal againn air sheot, mar
their iad, oir bha fiiirneis mhath a' losgadh
gu blath aig ceann an t-seomair. Ged a
thigeadh
" Teine -adhair is toruinn 'na dheidh,
gailhonn is eireadh nach lag."
am muigh, cha robh cuis-chiiraim 's am bith
oirnne. Ach mar thuirt na daoine glic 's
an am o shean, " tha smudan fein an ceann
gach fold, is doruinn ceangailt' ri gach
math." Bha aonar 'n ar measg 'n a Chuim-
reach, agus esan am fear a b'oige. Gu'm
bu fada uamsa facal air bith a radh an
aghaidh cinnidh aosda nam Breathnach,
ach bha an sampull ud a' cur dragh oirnn an
comhnuidh. Theireadh tu nach deach e fad'
a stigh an uair a roinn iad a' chiall ! Gu trie
bhitheamaid a' call ar foighidinn uile gu
leir ri a chleasan, agus chunnaic mi uair-
eigin duine eile, cho coir sitheil 's a bu
mhiann leat, 'g a thachdadli, agus sinne 'g a
thaobh neo-chinnteach 'n ar inntinn am bu
choir dhuinn stad a chur air, no cead a
thoirt dha an gnothuch a chriochnachadh !
Ach air an laimh eile cha. b'urrainn thu
bhi am feirg uine fhada ris. Bha iomadh
ni 's an nadur aige a bha maith agus grinn.
Mar their an sean-fhacal, riiisgeadh e a
thigh fhein a thughadh tigh a choimhearsn-
aich agus coltach ri fir eile d'a mhuinntir
sheinneadh e mar uiseag 's an speur.
B' e an fhirinn nach robh olc ann ach mar
olc cuilean mi-rianail gun smachd, agus
ghabh dithis no tritiir dhinji boid ar dichioll
a dheanamh air a shon, agus a thoirt dhach-
aidh beo, na'm bu toil Ni-Maith e.
B' e sud, ma ta, an companach a ghabh
tamh seimh comhla ruinn, cam-lubta 's an
/eabaidh chruaidh mar bu ghnath leis a
bhith, coltach ri graineig.
Aig marbh na h-oidhche chuala mi fuaim
beag agus dhuisg mi, agus faicear mo
laochan 'n a shuidhe suas 's an leabaidh !
Leis an t-solus dhoilleir a thainig troimh'n
uinneig, agus gun ctiirtear oirre chum mi
mo shuilean air, agus bheachdaich mi gu'n
do sheid, a reir coltais, osag gaoithe bhb'n
uinneig mu thimchioll a chluas agus gun
d'fhairich e car fuar.
Ajin am mionaid no dha shnag e bho'n
leabaidh gus an teine, agus thoisich e air
piosan guail a chur air, cho samhach 's a
chuireadh cat spog air a shroin ghoirt fhein.
Cha robh e ceadaichte dha sin a dheanamh
do bhrigh gu'n d' thubhairt na Gearmailtich
nach robh feum againn air teine an deidh
dhuinn dol a laighe.
Ach bha iomadh riaghailt Ghearmailteach
ann a bhris sinn, agus ged bu choir dhomh
stad a chur air o'n a bha mise n'am cheannard
an t-seomair cha do rinn mi dad.
Sheas e an sin 'g a gharadh fein aig an
teine, ach an uine ghoirid thoisich eagal air
mo bhualadh. Loisg an teine suas agus
lion an solus an seomar uile, agus thoisich
e air dealrachadh a mach troimh 'n uinneig ;
gnothuch eagalach, oir cha robh ni eile ann
cho strengst verboten, mar a theireadh na
Gearmailtaich 'n an canain neo-bhaigheil.
Sheinn Ian Mac Fhearchair mu
" lonad reulaidh dh'fhear 'n a eiginn
'N am bhith steidheachadh air caladh ;
Ni e soillse mar an daoimean
Solus coinnle 's uinneag ghlaine."
Ach CO dhiubh am meas a chiiir am bard
air " lainndeir-oidhche do luchd mara " de'n
t-seorsa sin, cha do chuir na Gearmailtaich
luach air bith air lainndeirean do luchd
adhair !
Sheas ar caraid fa chomhair an teine a'
dh'fheuchainn ri fholach, ach ma sheas cha
b'ann fada, oir thoisich e bhi air a roisteadh
mar sgadan air branndair. Ach leig leis na
Cuimrich !
An ath-mhionaid chunnaic mi e dol am
mach an dorus, agus ann an tiota no dha
thainig e air ais agus cuinneag Ian uisge 'n
a l^imh. An sin leum mise as na plancaidean,
oir na'n cuireadh e uisge air an fhiiirneis
theth ud rachadh spreadhadh aiste a thil-
QIDHCHE AN TEINE
geadii sinn fhein agus gacli ni eile a mach as
an t-seomar air uachdar an t-sneachda am
muigh.
Cinnteach gu leoir b'e sin a bha e a' cur
roimhe, agus an uair a luaisg e a' chuinneag
leig mi asani aon sgreach a chuir stad air a
laimh, agus dh' fhan e 'n a sheasamh coltach
ri Discohulus snaidhte am marmor.
Dhuisg an sgairt ud na fir eile, agus an
uair a chunnaic iad ciod a bha 'n cois, cha
b'e canain shuairc a bha anns an t-seomar,
no beannachdan a thuit air ceann ban a'
Chuimrich !
Ach bha na bu mhiosa na sin ann, oir
tli^inig " clang " " clang " air na staidhrich-
ean agus bha'n dorus air a fhosgladh, agus
bhruchd am freiceadan Gearmailteach a
stigh. Obh! Obh ! Mar Choire Bhreacain
fhein air ghoil bha farum is gaoir ann.
Bhiodh an fhairge ghlas thonnach
Ag at 'n a garbh mhothar lonnach
'S na h-ard-uisgeachan bronnach 's a
ghairaich.
Ach chleachd sinne gu math ris an anradh,
mar a bha gillean Chloinn Raonuill fhein,
agus mar bu ghnath leinn chum sinn samhach
agus leig sinn leis a' ghaillionn dol seachad.
Le dranndain.is rocail, is iomadh bagairt mu
na peanasan a thuiteadh oirnn an ath-la
ghabh na creutairean mi-mhodhail an rathad.
" Is bl4th anail na mathar," their an
Gaidheal, ach ge blath gu dearbh ar n-anail
cha b'e anail mathar a sheid sinn air iighdar
na trioblaide. Cha do dhearmad sinn a
shinnsirean no a dhiithaich a mhallachadh,
no la mi-shealbhach a bhreith, no mi-sheolt-
achd is mi-riaghladaireachd na muinntir-
altruim aige nach.fhaca o chionn fhada gu'm
bu choir dhaibh a chur an tigh-smachdach-
aidh, no an droch mhanadh a chuir 'n ar
measg e, no nithean eile nach aithris mi.
Ach chriochnaich ar deas-chainnt fa dheoidli
agus thraoigh an dile, agus seachd sgith de
Chuimrich is de Ghearmailteach agus de'n
saoghal chruaidh so dh'iarr sinn cadal
beannaichte a rithist.
Ach bha deireadh an sgeoil cho math 's am
meadhon, oir an ath-mhaduinn thainig an
truaghan bochd chugam gle dhubhach agus
thuirt e :
" Cha d'fhuair mi tiota cadail an raoir le
bhi a' smuaineachadli ciod a theirinn ris a'
Cheannard Ghearmailteach an uair a chi e
mi ; ach tha leisgeul n^.ath agam mu dheir-
eadh."
" Ma ta," arsa mise, " ciod air an t-saoghal
a tha agad ri radh ach an ni a tha fhios
againn uile air."
" Their mise ris," ars esan, " gu'n do
choisich mi 'n am chadal! "
Mar a thachair bha nithean eile fo aire an
fhreiceadan Ghearmailtaich an oidhche ud.
Bha spors air chois am measg ar gillean 's a'
champa, agus bha an teine air a dhichuimh-
neachadh, agus mar sin cha robh feum air
an leisgeul neonach. Ach tha mi cinnteach
gu'm feuchadh e ri faotainn as leis.
Agus ,a leughadair, na'm bu toil leat leasan
a tharruing o'n sgeul so, gheibh thu e anns an
an t-sean-fhacal, " Na las sop nach urrainn
duit fhein a chur as ! "
An Laoidh 477
Bi fhein mo sholus, a Thighearn mo chridh',
Ro shuarach 'n am shealladh gach cuspair a
chi, —
Is tusa a mhain a bhios daonnan am smuain,
A dh'oidhche no latha, am dhuisg no am
shuain.
Bi fhein mo Ghliocas, am Focal tha fior.
As d' aonais cha shiiibhlainn air muir no air
tir,
0 Athair gabh comhnuidh gu br^th f o mo
chleith.
Is aoin mi gu daingean riut fein ann an
sith.
Ro shuarach leam ionmhas is gloir dhiomhain
dhaoin,
Is tusa mo chuibhrionn a mhain anns an
t-saogh'l,
lonad inbheach mo chridhe is leatsa gu br^th,
Ard Righ nam Flaitheas, mo lanachd nach
traigh.
Ard Righ nam Flaitheas, air tigh'nn do 'n
chogadh gu crich,
Guji ruigeam an dachaidh far am faic mi an
Righ,
0 chuspair mo chridhe, ge b'e dh'fhaodas
bhi'n dan,
Bi fhein mo Sholus a nis is gu brath.
Ruairidh Ddmhnullach, StedrnabJmgh.
Aireamh 6
1949
Fianuisean Chriosd
Bidh sibh 'n 'ur fianuisean dhdmhsa. — Onlomharan i. 8.
CHAN 'eil teagamh air bith, uime sin oir
chan e faidh no abstol a thubhairt e ach
Criosd. Is esan am Maighstir agus sinne na
seirbhisich, agus tha e air iarraidh air na
seirbhisich am fianuis a thogail air taobh
am Maighstir. Tha iomadh doigh anns am
faod sinn sin a dheanamh, ma tha inntinn
thoileach againn, ach tha mi an duil nach
'eil dleasdanas eile a bhuineas do'n bheatha
dhiadhaidh air a bheil luchd - aideachaidh
a' deanamh dearmaid cho trie 's a tha iad
a' deanamh air an dleasdanas so.
Uair a bha Iain R. Mott a' bruidhinn ri
seann duine diadhaidh thuirt an seann duine
ris, "An robh thu fhein agus neach eile
riamh , comhla, agus sibh leibh fein greis
mhaith, gun thu a bhruidhinn ris ro.u
Chriosd ? " Thuirt Mghr Mott gu'n deach-
aidh a' cheist ud mar shaighead 'na anam,
agus fhios aige gu'n d'fhuair e fichead is
fichead uair cothrom air bruidhinn ri daoine
mu Chriosd agus nach do rinn e e.
Uaireigin an uiridh dh'innis mi so do
ghille 6g a tha cho gaolach air siubhal
mhonaidhean agus air direadh bheanntan
's gu'm freagradh an t-ainm Cas-shiuhhal-
an-t-sUibhe air, gille a tha 'n a Cheann air
Cadets agus air Boy Scouts, agus a bhios 'g
an teagasg ann an Class Biobuill. Thog an
rud seanchas eadarainn, ach tha eagal orm
gu'n do chriochnaich sinn mar a thoisich
sinn ; aithreachas oirnn le cheile, mar a bha
air Mghr Mott, gu'n do leig sinn seachad
iomadh cothrom a dh'fhaodamaid a ghabhail
air ar fianuis a thogail air taobh Chriosd,
ach amharus againn nach 'eil e idir furasda
do dhuine a bhi cinnteach c'uin, no c'aite,
no ciamar, a ni e sin.
Ann an aon doigh tha e na's fhasa do
mhinistear coguis ghlan a bhi aige anns
a' chilis so na tha e do dhaoine eile, oir
tha e a' toirt fianuis air a chreideamh ann
an Criosd gu follaiseach anns a' chubaid a
h-uile seachduin ; agus a thuilleadh air sin
tha a' mhor-chuid de dhaoine cho ciallach
agus cho modhail 's nach abair iad dad 'n a
l^thair cho salach no cho toibheumach no
cho neo-Chriosdail 's gu'm biodh e air a
dhiteadh mar neach a bha neo-dhileas do
Chriosd mur cuireadh e 'n a aghaidh no mur
cronaicheadh e e. Ach chan 'eil an saoghal
cho coibhneil ri daoine eile 's a tha e ri
pearsachan-eaglais, agus air uairean tha e
duilich dhaibh fhios a bhi aca cia dhiubh a
b'fhearr dhaibh bruidhinn no bhi 'n an tosd.
Thubhairt Ceannard nan Cadets agus nam
Boy Scouts rium gu robh e furasda gu
leoir dha bruidhinn ris na balaich mu
Chriosd agus mu'n bheatha dhiadhaidh anns
a' Chlass Bhiobuill, agus furasda dha a'
bheatha dhuineil agus uasal a chumail fa
chomhair an sul daonnan, ach nach do
bhruidhinn e riamh mu Chriosd ri duine eile
ach ris na balaich a bha anns na Comuinn
aige. An uair a thuirt mi ris gu robh mi
an diiil gur e sin an seorsa fianuis a bha
Criosd ag iarraidh, agus a bha buannachdail
d'a aobhar anns an t-saoghal, bha e 'n a
thosd mionaid no dha, agus an sin dh'innis
e dhomh mu oidhche fhiadhaich a chuir e
fhein agus gille eile seachad fo'n CMoich-
fhasgaidh air an Lairig Dhru, eadar Agaidh-
mhor agus Braigh-Mharr. Rug gaillionn
orra nach d'fhiosraich iad riamh a leithid,
gaoth is sneachd is dorchadas a' toirt bhuapa
an analach agus am faireachduin agus an tuir,
mar gu'm biodh corruich uamhasach air na
beanntan riu agus iad air son cur as daibh.
Ach gu fortanach rainig iad a' Chlach-
fhasgaidh m'an d'thug iad thairis, didean a
chuir am Freasdal air an t-slighe chunnart-
aich ud gu bhi 'n a tearmunn do luchd-
turuis. Ach ged a bhruidhinn iad air fichead
rud eile fad na h-oidhche a bha iad foidhpe
cha d'thuirt fear seach fear dhiubh dad a
leigeadh fhaicinn do'n fhear eile gu'n robh
e a' creidsinn ann an Dia no ann an saoghal
eile. Agus sin atin an suidheachadh anns an
saoileadh tu gu'n robh ainglean Dhe agus
guth Dhe a' labhairt riu agus ag iarraidh
orra 'ainm a mholadh. An deidh laimhe
. fhuair e a mach gu'n robh a chompanach a'
teagasg anns an sgoil Shabaid ann an eaglais
Bhaisteach an Glaschu, ach dhealaich iad a'
mhaduinn ud gun fhios aig aon seach aon
dhiubh CO aca is e Criosduidh no as-
creidmheach no Mohammedanach a chuir
seachad an oidhche comhla ris.
FIANUISEAN CHRIOSD
Gun teagamh chan 'eil e maith do dhaoine
a bhi tuilleadh 's a choir bruidhneach. no
gabach mu nithean soluimte, gu sonraichte
mu fhioarachadh, agus mu fhaireachduin an
anama, agus gle thric chan 'eil anns an
fhianuis a bhios braithrean briathrach agus
eu-domhain a' toirt do gach duine a thachras
orra mu'n doigh anns an robh iad air an
iompachadh ach gliongarsaich gun tairbhe.
Tiia feum air tuigse agus air gliocas agus air
fein-smachd aig fianuisean Chriosd cho
maith 's a tha feum aca air eud agus dil-
seachd, agus tha feum aca daonnan a
chumail 'n an cuimhne gu bheil Dia 'g an
cluinntinn.
Ach air a shon sin an uair a shsallas sinn
air ar n-ais tha f hios agam gu bheil aith-
reachas air cuid againn, agus theagamh a'
chuid as motha, gu'n d'fhan sinn 'n ar tosd
iomadh uair a bu choir dhuinn ar f ianuis
mar Chriosduidhean a thogail agus aobhar
agus eaglais Chriosd a sheasamh. Chan
fhoghainn e dhuinn a bhi seinn anns an
eaglais air an t-Sabaid,
Chan aobhar naire leam-sa Criosd
No 'chilis a dhion gu beachd,
mur bheil misneach againn air laithean na
seachduin, am measg ar companaich agus
anns gach aite no comunn anns am bi sinn,
a leigeil fhaicinn do dhaoine a bhios a'
magaclh air nithean naomh, no air Eaglaisean,
no air soisgeulaichean, no a' deanamh
dibhearsoin air a' Bhiobull, no ag radh rud
salach a chuireadh naire air daoine beusach,
gur cairdean agus luchd-leanmhuinn Chriosd
sinn aig a bheil urram d'a ainm, agus nach
urrainn sinn fuireach 'n ar tosd ag eisdeachd
ri cainnt no ri beachdan a tha mosach is
feall.
O chionn beagan sheachduinean thuirt
cleireach ann an Dun-eideann rium nach
creidinn na bha ri chluinntinn de dhroch
chainnt agus de dhraosdachd agus de
naidheachdan salach ann an seomraichean-
gnothaich anns a' bhaile, agus am biithan
mora, agus ann an tighean-oibre eile far a
bheil daoine cruinn, agus cothrom aca air
bruidhinn agus each 'g an cluinntinn.
" Bha mise ag obair," ars esan, " coig
bliadhna ann an tigh-malairt, far nach
cluinneadh tu la 's a' bhliadhna ach seanchas
cho draosda no cho toibheumach 's gu'n
cuireadh e orrais ort. Ach air a shon sin cha
do leig mi orm nach robh an cainnt a'
cordadh rium, agus ged bha ochd duine deug
comhla rium ag obair anns an aon aite,
agus cuid dhiubh na b'oige na mi fhein, cha
robh fhios aig gin dhiubh gu'n robh mi 'n am
fhear-aideachaidh no gu'm buininn do dh'
eaglais Chriosd. Cha robh annam ach an
gealtair, agus bha uiread naire orm air son
a bhi cho neo-dhUeas do m' chreideamh
agus do m' Mhaighstir 's gu'n d'thug e
bhuam mo shonas agus mo chadal. Ach mu
dheireadh chuir mi romham gu'm bruidh-
ninn, ciod air bith a thachradh, agus am
maireach an uair a chuala mi fear dhiubh ag
innseadh naidheachd dhrabasta chronaich
mi e agus dh'fheuch mi ri innseadh dhaibh
ciod a shaoileadh no theireadh Criosd riu.
An toiseach cha do rinn iad ach gaire ; an
sin thoisich iad air tarruing asam agus air
feoraich dhiom c'uin a bha mi dol a mach
do na h-Innsibh mar mhissionaraidh, ach
an uair a dh'fhas iad sgith dheth s'n bha an
seomarna bu shamhaiche agus tha mi an
dull na bu ghloine. Ach mur robh e 'n a
bhuannachd do neach eile, bha e 'n a
bhuannachd dhomh fhein oir thainig mo
shonas agus mo shaorsa air ais."
Ach chan e so an seorsa f ianuis a tha
cothrom maith aig daoine air a thoirt do
Chriosd air an diithaich. Anns na bailtean-
mora chan aithne do dhaoine a cheile ach
ann an tomhas beag, ach anns a' Ghaidh-
ealtachd far an aithne do dhaoine an coimh-
earsnaich, o'n craicionn gu'n cridhe, o'n
creideamh gu'n gniomh, a muigh 's a stigh,
tha luchd-aideachaidh air an cur air a'
mheidh a h-uile latha d'am beatha, agus
breith air a thoirt air Criosd agus air eaglais,
agus air Dia fhein, a reir na f ianuis a tha
iadsan a' toirt seachad. Chan 'eil neach
air bith 'n a fhianuis mhaith do Chriosd
mur bheil daoine eile a' faicinn ni-eigin ann a
chuireas Criosd agus Dia 'n an cuimhne,
no rud-eigin a thaisicheas an cridhe fhein
agus a ni Criosd ion-mhiannaichte leo.
Ach is e an neach as fhearr an airidh air
an ainm uasal " f ianuis " an neach a sheasas
gu fuil, a' cathachadh an aghaidh peacaidh,
agus a bhios dileas gu bas. Sin a rinn na
martaraich.
Fo Chraobh Sheudair
CO ris a theireadh tu duine dona ?
Theireadh ri duine nach 'eil laghach ri
mhnaoi.
Tha corr agus fichead bliadhna o nach do
chuimhnich mi air Eanruic Ballingall, agus
o nach cuala mi neach eile ag ainmeachadh
'ainme, ach anns a' mhaduinn an diugh an
uair a thainig am posta leis a' phaipear-
FO CHRAOBH SHEUDAIR
naidheachd chuir mi as mo laimh an inneal
leis an robh mi ag obair anns a' gharradh
agus shuidh mi fo'n chraoibh so a dh'fhaicinn
ciamar a chaidh le Iain Panton ann an
Comhfharpuis Golf anns an robh duaisean
mora air an toirt do'n fheadhainn a b'fhearr.
Chan e Panton a bha air thoiseach ach fear
I. H. Ballingall, duine nach b'aithne dhomh.
Mar sin cha robh de bhuaidh aig an ainm
air m'inntinn ach gu'n do chuir e 'n am
chuimhne Ballingall eile, Eanruic Ballingall,
tuathanach ann am Peairt, nach maireann
an diugh, no gin de na daoine d'am buineadh
e ; daoine cruaidh, garg, saoghalta, a sheas
an suUean a mach le saill, agus a f-huair
miann an cridhe car greis, ach a tha an
cuimhne a nis air a gearradh as o'n talamh.
B'e Eanruic an t-aon mu dheireadh dhiubh,
agus shiubhail esan o chionn iomadh blaidhna
ann an Gartnavel, an deidh dha a chuid 61,
agus bean chiuin a chur do'n uaigh, agus
anam fhein a sgrios. Ach ged a sgriobh mi
am facal mu dheireadh so, bheir mi air ais e,
oir chan ann dhuinne a bhuineas breitheanas
ach do Dhia.
Spagluinn is Spagadagliog
A thaobh dhaoine a chaidh fada air
seachran tha e f ior gur e aobhar an seachrain
gle thric, gu'n robh meang no failing 'n an
gne gu nadurra, agus tha mi an diiil gur e
an rud ris an abair sinn uabhar, no uaill, an
fhailing shonraichte a bha ann an Eanruic
Ballingall bho rugadh e. Bu toigh leis a
bhi mor, farmad a bhi aig daoine eile ris,
agus a bhi 'g an cluinntinn ag radh nach
d'fhairtlich e riamh air rud air bith fhaotainn
a mhiannaich e, no chuir e roimhe a bhi aige.
Sin a thug air posadh ; bhiodh e cho furasda
dhomh a chreidsinn gu'n robh gaol aige air
an nighinn ghrinn a phos e 's gu'm biodh
gaol aig molt dubh-cheannach air uiseag-
mhonaidh, ach an uair a bha e air a sheanchas
anns an diithaich gu'n robh moran shuirigh-
each ag iarraidh Eilidh Maxwell a phosadh ;
oifigich-airm, tighearnan-fearainn, buill-
Parlamaid, agus feadhainn eile aig nach
robh dad de'n t-saoghal ach deagh mhisneach
agus dochas, ach gu'n do dhiiilt i iad uile,
chuir Eanruic Ballingall roimhe gu'n cuir-
eadh esan teadhair oirre. " Chan fhaca mi
riamh," ars esan ri fear d'a chompanaich
anns an Waverly Hotel am Peairt, " agh
air nach cuirinn buarach, no loth air nach
cuirinn taod."
Aig Ni-maith a mhain tha fhios ciamar a
tharruing a' charaid ud ri cheile, no ciod an
leannanachd neonach a bha eatorra anns an
ixine ghoirid eadar eolas fhaotainn air a
cheile agus posadh, oir dithis cho eu-coltach
ri cheile chan fhaigheadh tu ged a shiubhladh
tu Albainn uile, esan cho romach, colgach ri
fothannan friodhanach agus ise cho min,
boidheach ri brog-na-cuthaig.
Na'n robh i gun fear eile a bhi as a deidh,
d'a seorsa fhein, cha chuireadh e uiread
ionghnaidh ort gu'n ceangladh i i fhein ri
leithid Eanruic Ballingall, duine durbhaidh
do nach b'aithne eadhon a bhiadh a ghabhail
gu samhach grinn mar bhios daoine eile'g
a ghabhail, agus anns nach robh aon bhoinne
a dh'uaisle o fhuil no o oilean, no o eagal
Dhe no dhaoine. Na bu mhiosa na sin bha
e cho trom air an deoch 's gu'm biodh
tuathanaich eile 'g a sheachnadh ann am
Peairt, agus cho suarach mu chliii bhoir-
eannach 's nach robh boireannach banail no
caileag shearbhanta eadar Dail-na-ceardaich
agus Craoibh air nach robh eagal roimhe.
An deireadh a laithean an uair a thug seana
Miss Reid suas an sgoil a bha aice ann an
Sruthan, b'e an aon chuid d'a sgoilearachd a
chum i suas, a bhi a' cunntas na bha aig
Eanruic Ballingall de chloinn dhiolain.
Sin, mata, an duine dona ris an do chean
gail Elidh Maxwell i fhein gu gorach, gun
chead a h-athar no a mathar agus gun
bheannachd fiu a h-aon d'a cairdean lion-
mhor. Cha b'e sagart no ministear a phos
iad ach an Siorram, agus cha robh a lathair
ach iad fhein agus tri fianuisean, cleireach
agus da ghille-each as an stabull aig Ballingall.
B'ion do Elidh Maxwell " mulad a bhi oirre
latha a bainnse," agus eagal cuideachd, a'
dol air cheann turuis cho soluimte agus cho
cunnartach gun bheannachd a parantan, gun
bheannachd a cairdean, agus gun bheann-
achd na h-eaglais, an Eaglais Shasunnach
d'am buineadh i agus anns an robh i 'na
bean-chomanachaidh. Bu bheag aig Eanruic
" beannachd na h-eaglais," rud nach do
shanntaich agus nach d'iarr e riamh.
Car son a rinn i e ?
Thog am posadh ud uiread seanchais
's ged b'e Ban-phrionnsa a bha ann an
Eilidh Maxwell, agus b'e an aon cheist a
bha am beul gach neach a bhruidhneadh
uime, " Car son air an t-saoghal a rinn i e ? "
Caileag 6g lurach, o dhaoine uasal measail,
a bha air a togail agus air a h-oileanachadh
mar bhean uasal, anns an robh grinneas
agus maldachd nadurra a thuilleadh air an
inbhe shaoghalta a bha aice, 'g a ceangal
fhein gu neo-chothromach ri ramailear borb
de dhuine anns nach robh inntinn, no coguis,
no caomhalachd, no modh — ^sin rud nach
'eil furasda a thuigsinn. Taeireadh cuid
nach robh i sona 'n a dachaidh agus gu'n
robh balla-meadhoin eadar i fhein agua a
FO CHRAOBH SHEUDAIR
parantan. Ach ged bhiodh sin fior, bha
fichead doigh eile anns am faodadh i sonas
agus saorsa fhaotainn gun dol an liiib an
duine ud.
Chuala mi iomadh. rud air ainmeachadh,
le seann daoine mar aobhar gu'n do rinn
Elidh Maxwell posadh cho amaideach, ach
cha chuala mi duine idir ag radh gu'n robh
i air a dalladh le gaol, no gur e gaol a thug
oirre a dheanamh. Mar sin tha mi a' leth-
chreidsinn gu'n robh Miss Reid ceart an
uair a thuirt i rium gu'n robh i air a cur fo
gheasaibh leis a' chumhachd a bha aige
thairis air eich, agus na h-euchdan a dheanadh
e leo 'g am marcachd. A Ihuilleadh air na
Clydesdales fhiachail a bha aige, a bhiodh
air thoiseach daonnan aig Show Pheairt,
bha e ag arach eich-reisidh a bhiodh a'
ruith aig Sgain agus Baile nam Friasgan agus
lonar-ar, agus e fhein 'g am marcachd.
Bha e maith anns an diollaid ; bha lamhan
maith aige, agus misneach is diorras gun
chiall.
B'e an aon ni a b'fhearr le Eilidh Maxwell
air an t-saoghal a bhi am measg each agus
a bhi a' marcachd, agus b'e an seorsa dhaoine
a b'fhearr leatha a bhi comhla riu gillean-
stabuill agus daoine laidir misneachail aig
an robh smachd is comannd air eich fhiadh-
aich a chuireadh eagal air daoine eile. Tha
gaol aig boireannaich air neart agus gaisgeal-
achd agus comannd ann am fir, agus gle
thric, mar is meanbha agus is laige iad fhein,
agus mar is mine agus is beusaiche a bha iad
air an togail, is ann is motha a tha tarruing
aig neart dhaoine ceannsachail orra, gus mu
dheireadh a bheil draoidheachd air a chur
orra agus an caill iad an toil agus an luth
agus an ciall mar gu'm biodh coinean a tha
neas air a shall.
Fan ri dheireadh
O'n cheud la a chaidh iad comhla cha
robh am posadh ud sona. Bha i ro ghrinn
agus ro bheusach air a shon agus bha fhios
aige air, ach ma bha, cha do rinn sin ach
farran agus fearg a chur air, agus mu'n
robh iad mios posda thoisich e air magadh
oirre, agus a bhi doirbh rithe an lathair
sheirbhiseach agus an lathair na graisge a
bhiodh e a' toirt a dh'ionnsuidh an tighe.
An uair a chaidh bliadhnaseachad gun duine
cloinne a bhi aca rinn sin e na bu bhuirbe
air fad, agus bhiodh e 'g a thilgeadh oirre
mar inisg ann an cainnt a chuireadh sgreamh
ar ban-cheard.
A h-uile Di-haoine thigeadh e dhachaidh a
Peairt air an daoraich agus dh'fheumadh na
gillean-stabuill a ghiulan troimh 'n chitsin
do'n leabaidh mar gu'n robh iad a' giulan
cuirp. '
Ach car son a sharaichinn daoine cneasda
a leughas an duilleag so le bhi a' deanamh
an corr iomraidh air duine anns nach robh
naire no ceanaltachd no suairceas, ach is e a
thug orm an naidheachd bhronach so inn-
seadh gu'm bu mhaith leam gu'n sealladh
nigheanan oga romhpa an uair a tha iad a'
smuaineachadh air iad fhein a cheangal ri
fear air bith le bann-posaidh, eadhon ged
bhiodh gaol aca air. Ciod a tha ann an gaol
mur bheil a air a steidheachadh air ciall
is gliocas, is fein-smachd, ach treoraiche a
dh'fhaodas daoine a chur air seachran ;
solus anns an loisg iad an sgiathan mar an
leomann.
Ann an tri bliadhna bha Eilidh Maxwell
marbh ; ach bha a h-6ige agus a cridhe
agus an spiorad beo a bha 'n a h-inntinn
briste agus marbh fada mu'n d'fhag an
anail a corp. Is e an rud a b'fhearr a rinn
Eanruic Ballingall 'na bheatha, nach do
chuir e uiread agus clach-chinn os a cionn.
Cha bhiodh an sin ach an tuilleadh tamailt
a chur oirre. Mur bheil daoine laghach ri
cheile 'n am beatha, chan 'eil anns a' chaoidh
a bhios air a' chloich-chinn ach deoir gun
deurach.
Thoisich mi leis a' cheist so, Co ris a
theireadh tu duine dona ? agus criochnaichidh
mi le ceist eile, ciod an la as sona ann am
beatha te a tha air a ceangal ri fear nach
'eil laghach rithe ? Theirinn gur e la a
bais. •
Cia tosdach seimh an leaha 'n uaigk,
A ghabhail suain is fois,
Theid crioch air dragh luchd-euceirt innl'
'S gheibh daoine sgith innf clos.
Comunn Gaidhealach nam Ban
Cuireadh do Bhana-Ghaidheil Oga
An t-Urrarnach T. M. Mac Galmain, 31. A.
CHAIDH Comunn Gaidhealach nam Ban,
no " Comunn nan Ladies," no an '" L.H.A."
{Ladies Highland Association), a steidheach-
adh an toiseach anns a' bhliadhna 1850.
Mar sin, an ath bhliadhna bithidh an Comunn
ceud bliadhna a dh'aois. agus amis an iiine
CPMUNN GAIDHEALACH NAM BAN
5
fhada sin is mor an t-seirbhis a rinn e do na
cearnan S:in de'n Ghaidhealtachd anns an
robh e a' saothrachadh.
Anns a' cheud chuid de a eachdraidh,
agus suas gus an t-am anns an do ghabh an
Staid lan-iighdarras thairis air uile sgoilean
na dtithcha, blia an " L.H.A.'" ag ciimail
sgoilean air feadh na Gaidhealtachd, an
uair nach robh sgoilean-sgire is sgoilean eile
aoh tearc. Aig aon am bha mu choig mile
sgoilear ann an sgoilean a' Chomuinn, agus
deich is tri fichead oileanach, a bha toirt a
mach foghlum na ministrealachd, 'gan
teagasg.
An deidh sin, agus suas gus an t-am anns
an do ghabh an Staid an obair sin os laimh
mar an ceudna, bha an Comunn a' toirt
bhanaltrum do iomadh sgire. 0 chionn
moran bhliadhnachan a nise chan 'eil raon
a' Chomuinn eho farsaing 's a b'abhaist dha
a bhith, ach fhathast tha e a' deanamh
obair mhaith. Tha e- ag cumail mhnathan-
cuideachaidh ann an sgirean sonraichte air
a' Ghaidhealtachd, far a bheil mor-fheum
air an leithid gu bhith cuideachadh leis a'
mhinistear ann a bhith teagasg na h-6igridh.
An ceartuair tha ochd de'n luchd-cuideach-
aidh so aig a' Chomunn — a tri a' saothrach-*
adh anns an Eilean Sgitheanach agus a
coig ann an Leodhas.
Ciod a tha iad sin a' deanamh ? Tha iad
ag cumail sgoilean-Sabaid agus air feas-
graichean eile tha iad ag gleidheadh chlasaich-
ean anns a bheil an oigridh a' foghlum
iomadh ealain fheumail. Bithidh iad a'
tadhal air a' mhuinntir a tha aosda agus
aonaranach agus euslan, agus an iomadh
doigh eile tha iad, an ainm Chriosd agus
na h-Eaglaise, a' nochdadh baidh.
Tha feum aig a' Chomunn air barrachd
luchd-oibreach na tha aca, agus mar sin
tha iad a' toirt cuireadh do bhan-Ghaidheal
6g sam bith a leughas seo a h-ainm a chur
a steach air son na h-oibre seo, Feumaidh
iadsan a tha miannachadh gabhail ann an
seirbhis a' Chomuinn a bhith os cionn
fichead bliadhna a dh'aois agus a bhith an
deagh shlainte. Feumaidh iad cuideachd a
bhith 'nan luchd-comanachaidh ann an
coimhthional air chor-eigin, agus tha e 'na
chuideachadh ma bha cursa-foghluim aca
ann an ard-sgoil agus ma choisinn iad an
deuchainn as airde {Leaving Certificate).
Bha coir aca cuideachd a bhith 'nan luchd-
bruidhinn Gaidhlig, ach gabhar ri feadhainn
aig nach 'eil Gaidhlig idir.
Tha aca-san a tha gabhail anns an t-
seirbhis seo ri da bhliadhna a chur seachad
ann an Colaisde St. Colm's an Dun-Eideann,
ag ionnsachadh nan nithean a bhios feumail
dhaibh 'nan obair. Cuidichidh an Comunn
leotha am feadh 's a tha iad anns a' Cholaisde,
agus tha tuarasdal air a thoirt dhaibh cho
luath 's a thoisicheas iad air an obair anns a'
chearn anns an teid an suidheachadh.
Neach leis an aill gabhail anns an t-
seirbhis seo, no aig a bheil miann tuilteadh
fiosrachaidh fhaotainn mu'n chhis, sgriobh-
adh iad gu : The Secretary, Ladies' Highland
Association, 121 George Street, Edinburgh.
Gilleasbuig MacAsgaill
THA ionndrainn agus caoidh air an eildeir
choir seo chan ann a mliain an sgu-eachd
Bhatarnis d 'am buineadh e, ach mar an
cendna an sgireachdan taobh tuath an
Eilein Sgitheanaich.
Rinn e an roghainn mhaith 'n a dhuine
6g agus bha a bheatha riamh o'n uair
sin a' togail fianuis gu robh e a' gluasad
maille ri Dia.
Fad iomadh bliadhna bha e 'n a eildear,
an toiseach 's an Eaglais Shaor Aonaichte,
agus an sin ann an Eaglais na h-Alba, a
ghnath a' deanamh na dh'fhaodadh e air
son aobhar Dhe, oir b' e sith agus maith
Jerusaleim a bhi meudachadh miann a
chridhe. Bha e iiine mhor 'n a ionmhasair
agus 'n a eildear cleire, oir bha e glic grunn-
dail ann an gnothuichibh agus measail
aig na braithrean.
Bu tlachdmhor a bhi 'n a chuideachd
oir bha e 'n a chonaltraiche maith, agus
bha a ghradh d' a Fhear-saoraidh a' cur
daonnan salann 'n a chomhradh.
Fhuair e aois mhaith, ceithir fichead
bliadhna 's a seachd, agus ged bha e air an
leabaidh 's na m.iosan mu dheireadh cha d'
fhailnich a chuimhne no aithne. Gu
sonruichte 's na laithean mu dheireadh
bha a chaithe-beatha air neamh, agus
cosmhail ri sean lonraic hi fhianuis aig a'
chrich " Tha gras a' rioghachadh." Shiubhail
e dhachaidii gu seimh air an ochdamh la
deug de cbeud mhios na bliadhna. "Thoir
fainear an duine foirfe, agus amhairc air
an duine ionraic ; oir is i sith as crioch do 'n
duine sin."
Tha co-fhaireachdainn againn ri bhan-
traich choir agus a theaghlach 'n am bron.
T). I. MAoFHiONCrHLmN, Ministmr Bh-afarnis.
Aig an Uinneig
Bho I Chalum-cille gu Dun-Bhlathain
SO an t-ainm a thugadh do leabhran beag
(a' phris leth-chrun) a tha air a chur a mach
le Comunn Naisinneach a' Bhiobuill an
Albainn, a dh'innseadh mu obair a' Chomuinn
agus mar a tha iad a' craobh-sgaoileadh a'
Bhiobuill anns gach duthaich fo'n ghrein.
Bha cuid de chompanaich Chaluim-Cille
ann am manachainn Ithe nach robh 'n an
sgoilearan ; bha iad sin air an cumail ag
obair air an fhe^rann agus air nithean eile
a bha feumail do 'n Mhuinntir, ach bha a'
chuid dhiubh a dh'ionnsaich sgriobhadh air
an cumail a' sgriobhadh a' Bhiobuill. Tha e
air a radh gu'n do sgriobh Calum-cille le
laimh fhein tri cheud BiobuU, ach chan 'eil
dreach na firinn air an naidheachd sin, oir
bu mhaith an obair e do dhuine ann am
bliadhna aon Bhiobull a sgriobhadh le l^imh.
A thuilleadh air sin cha robh am Biobull
slan aig Calum-CUle, is tha mi an dull nach
, do sgriobh e riam.h ach criomain dheth as na
sailm agus na soisgeulan. Ach na'n robh
dad de na dh'ath-sgriobh an duine naomh
air mhaireann an diugh, 'n a laimh fhein,
nach ann air a bhiodh am margadh agus am
meas ! Ach chan 'eil rud air an t-saoghal a
bheir dtilain do dhroch shid nan Eileanan
Siar fad mile bliadhna ach na creagan,
agus eadar cloimh-liath is grodadh nan linn-
tean agus teine nan Lochlannach, chan 'eil
sgeul an diugh air gin de na Biobuill a bha
ann an I.
Anns an leabhran so tha e air innseadh
mar chaidh craobh-sgaoileadh a' Bhiobuill
air aghaidh an Albainn, o'n bheag gus a'
mhor, agus mar a sgaoil an Comunn a
sgiathan gus a nis a bheil teachdairean agus
luchd-reic Bhiobull aige anns gach cearn
de'n t-saoghal. Is fhiach an obair so a
cuideachadh, agus ann am moran de sgir-
eachdan agus a dh'eaglaisean anns a'
Ghaidhealtachd, agus air feadh Albainn
uile, tha sin air a dheanamh. Tha e air
fas fann 'n am chuimhne an diugh, ach
o'n cheud uair a leugh mi Beat ha an Ollaimh,
Domhnullach na Toisigheachd, dh'fhan e 'n
am inntinn cho trie agus cho dealasach 's
a bhiodh e a' searmonachadh an sud agus
an so a chuideachadh Chomunn a bha tional
airgid a chraobh-sgaoileadh a' Bhiobuill.
Bha airgiod cho gann aig aon am 's gu'm
biodh daoine a' tairgsinn chearcan is uibhean,
no cairt fheoir, no da luchd mona, an
iomlaid aona Bhiobull, agus bha boirionnach
anns a' Bhraighe, an sgir Urchardain, a bha
cho deidheil air Biobull a laimhseachadh
agus a leughadh 's gu'n d'thug i a h-earrasaid
agus a currac do bhan-choimhearsnach air
son iasad dheth.
Duine air bith a tha a' feuchainn ri Facal
Dhe a chur ann an lamhan agus ann an
cridheachan dhaoine aig nach 'eil e cheana
tha lamh aige ann an obair mhaith, oir is e
Facal Dhe an treoraiche gu Criosd, Solus an
t-saoghail.
Am B.B.C.
Chan 'eil duine an Albainn an diugh, scan
no 6g, aig nach 'eil fhios ciod a tha na
litrichean so a' ciallachadh. Cha bhiodh e
f ior dhuit sin a radh mu mhoran eile de na
litrichean a chi thu air paipear no a chluinn-
eas tu air beul dhaoine. Eadar an giorrach-
adh a bhios muinntir an Airm agus cleirich
anns na tighean-riaghlaidh a' deanamh cha
mhor gu bheil ni no neach air fhagail nach
ann le litrichean a bhios iad a' bruidhinn
umpa, mar bhios balaich anns an sgoil
a' bruidhinn mu chach a cheile le far-ain-
mean. Bha balach a Muile a bha ag obair
an garradh iaruinn air Cluaidh, mor as
fhein, agus a' sgriobhadh gu mhathair gu'n
robh e a' faotainn air aghaidh anabarrach
maith, a chionn gur e L.D. a bhiodh aig a
chompanaich air, agus gun fhios aige gur e
lazy devil a bha L.D. a' ciallachadh. Ach
ged nach biodh fhios againn ciod a tha
LXX, no I.T.U., no F.B.S.T., no C.T.S.,
no B.S.T., no U.P. a' ciallachadh, tha fhios
againn uile ciod a tha B.B.C. a' ciallachadh,
agus ni miltean is miltean d'ar luchd-
diithcha fiughair ris na facail, " This is the
B.B.C. Scottish Home Service."
Air a' mhios a chaidh seachad bha am
B.B.C. a' sealltainn air ais a chumail cuimhne
air an obair a rinn iad anns na coig bliadhna
fichead o thoisich iad, agus tha sin air
innseadh gu reidh, ordail, ann an leabhran
beag boidheach a bha air a sgriobhadh le
Melville Dinwiddle fo'n ainm The Scot and
his Radio. Cha ruig mi a leas ath-aithris a
dheanamh air na tha Mghr Dinwiddle ag
innseadh mu fhas na h-oibre so o bhliadhna
gu bliadhna, agus o'n bheag gus am mor,
gus a bheil daoine an diugh cho gaolach air
an Radio 's a tha iad air an tombaca, agus
nach deanadh iad feum as eugmhais. Co
dhiubh is e so innleachd is ionghnadh as
motha a chunnacas anns an linn so (no
ann an linn air bith eile) no nach e, chan
fhacas agus cha chualas rud eile riamh a
rinn uiread atharrachaidh air beatha dhaoine,
no thug dhaibh uiread toilea chaidh. Eohvs,
AIG AN UINNEIG
ceol, teagasg, dibhearsoin, ■ a h-uile ni a
tha tachairt air feadh, an t-saoghail, gheibh
iad sin a h-uile latha air an Radio, agus
iomadh rud eile air son punnd Sasunnach
's a' bhliadhna, ciinnradh as fhearr a fhuair
iad riamh.
Bha seana bhean ann an sgir araidh a
bhithinn a' dol a dh'amharc uair 's a' mhios,
no mar sin, a chionn gu robh i onrachdach
ann an aite leth-oireach far nach robh i a'
faicinn moran dhaoine. Cha robh i idir
crabhach, ach bha i cho gaolach air naidh-
eachdan na duthcha a tharruing asam 's
gu'm bithinn ag radh rium fhein air uairean
nach robh feum ann dhomh a bhi dol astar
maith a thadhall oirre ach a mhain gu robh
e 'n a thoileachadh dhi a chluinntinn ciod a
bha an W.R.I, a' deanamh agus trealaich
shuarach eile de'n t-seorsa sin. Ach thug
daimheach air choireigin Radio dhi, agus a'
cheud uair a thadhaill mi oirre an deidh dhi
fhaotainn, chiim i mi da uair an uaireadair
a' leigeil fhaicinn dhomh mar a bha an
inneal ag oibreachadh, agus na nithean
gasda a bha ri chluinntinn air. Mu dheir-
eadh dh'fhas i cho eolach air muinntir an
Radio, agus air Churchill, agus Chamberlain,
agus Ramsay MacDhomhnuill ; air Professor
Joad agus Uilleam Fyffe ; air Niall Mac
Ghill-eathain agus Eoghan Mac-a-phi, agus
air maithean a' chiuil 's gur ann air an ainm
baistidh a bhiodh i a' bruidhinn umpa. An
aite a bhi a' feoraich dhiom mu'n W.R.I, cha
robh an corr iomraidh aice orra-san ; is
ann a bhiodh i a nis a' toirt naidheachdan
an t-saoghail dhomhsa, ag innseadh ciod a
thuirt Hitler agus Hopkins agus Ciano, agus
ciod a bha dol air aghaidh ann am Paris,
agus ann an New York, agus an Lunnainn.
Chan 'eil fhios agam ciod a' bhuaidh a
bha aig an Radio air a h-inntinn is air a
h-anam, ach b'fheairrd a bodhaig agus a
slainte e co dhiubh. Stad an ciuchran a
bhiodh aice ri taobh an teine, agus thog i
oirre mar gu'm biodh i deich bliadhna na
b'oige, an uair a fhuair i a steach do shaoghal
a b'fharsuinge na lub-a-gheoidh.
Tha OS cionn muillean dachaidh an Albainn
anns a bheil Radio.
Chan 'eil dad eile 's an amharc aig luchd-
riaghlaidh am B.B.C. ach maith na diithcha,
agus nithean glan agus urramach a chraobh-
sgaoileadh, a bheir fiosrachadh agus tuigse
agus solas do'n t-sluagh.
Tha iad baigheil ri muinntir na Gaidhealt-
achd, ach ged bhios Gaidheil air uairean
a' gearan nach 'eil an iiine a tha iad a' toirt
dhuinn ach goirid, tha mise an dull gu bheil i
fada gu leor air son na tha againne ri thoirt
dhaibh. An coimeas ri luchd na Beurla
chan 'eil annainn ach sluagh beag, cho
anfhann ris na coineanan gun a bhi cho
lionmhor riu.
Cha bhi mise ach gle annamh ag eisdeachd
ris a*Q Radio, a chionn nach 'eil mo chlaist-
eachd cho maith 's a bha i, ach tha mi an
dull gu bheil an fheadhainn a bhios a'
bruidhinn air a' bruidhinn ro luath mar gu'm
biodh cabhag orra, agus eagal nach urrainn
dhaibh criochnachadh anns an iiine a
thugadh dhaibh. Ach is toigh leis an oigridh
luaths is siubhal a bhi ann am bruidhinn
dhaoine ged is fhearr leamsa lad a bhi a'
bruidhinn air an athais gu reidh. "Nach
'eil da uair dheug 's an la ! "
Mecca na h-Eaglais Shaoir
Anns na laithean anns an robh an t-
Ollamh Alasdair Whyte 'n a righ thairis air
a' choimhthional so, agus 'n a Choguis bheo
do'n chuid mhor dhiubh, bha an eaglais so,
Eaglais an Naoimh Seoras, an aon ni do
dhaoine crabhach a thigeadh do Dhun-
eideann as an duthaich a bha Mecca do na
Mohammedanaich. Ma bha Sabaid aca
anns a' bhaile is ann innte a rachadh iad,
ged a dh'fheum^dh iad seasamh fad iiine
ann an sreath a dh 'fhaotainn a steach.
Bha seasamh aig an eaglais so nach robh
aig gin eile anns an Eaglais Shaoir, bha
ministearan maith agus ainmeil innte, an
t-Ollamh Candlish, an t-Ollamh Alasdair
Whyte, an t-Ollamh Uisdean Black, an
t-Ollamh Iain Kelman, agU3 an t-Ollamh
Seumas Black. Bha seasamh aice cuideachd
a chionn gur ann innte a bhiodh maithean na
h-Eaglaise Saoire an Dun-eideann a' dol,
daoine saibhir agus mnathan crabhach a
bha fialaidh le'n cuid ann an aobhar an
t-soisgeil, agus a dh'fhaodadh a radh, " Tha
sinn beartach agus gun fheum againn air
ni air bith." Ged bhiodh eaglaisean anns
nach robh a' bheag de choimhthional no a
dh'airgiod a' cur as leth a' choimhthionail so
air uairean (theagamh le farmad) gu'n robh
iad a cur muinghin anns an fheoil, dh'fhaod-
adh iad a radh mar thuirt Pol, gu'n robh
aobhar aca air sin a dheanamh ; clann an
Dealachaidh, oigKreachan an Ollaimh
Chalmers; a thaobh sgoilearachd agus eud
air thoiseach air na Moderates agus na
U.Ps, agus a reir na f ireantachd a tha 's an
lagh neo-choireach.
An uair a bha mi an Oilthigh Dhiin-
eideann bha an t-Ollamh Alasdair Whyte
aig airde a neirt, agus an eaglais cho Ian,
maduinn is feasgar, 's gu'n robh e duilich
aite-suidhe fhaotainn innte. Ged chaidh i
beagan air a h-ais o chionn bhliadhnachan,
mar chaidh iomadh eaglais eile, tha i fhathast
AIG AN UINNEIG
mor agus laidir, is seasamh, aice an Diin-
eideann nach 'eil ach aig dha no tri eile.
Bho chionn bliadhna tha an eaglais so
falamh, ach ged rannsaich iad Albainn uile,
mar rannsaich an t-Uile-chum.hachdach.
lerusalem le coinnlean, ag iarraidh, sear-
monaiche a thoilicheadh iad, cha d'fhuair
iad duine a chuireadh, Alasdair Whyte 'n an
cuimhne gus an d'amais iad air gille 6g as na
Hearadh, Murchadh, Eoghan Domhnullach,
B.D., a tha anns an t-Seann Eaglais, am
Partick, an Glaschu.
Sin, mata, an gille 6g a bhios air a shuidh-
eachadh gu goirid anns an eaglais ainmeil
so, agus tha mi cinnteach gu bheil an guidhe
agus an iirnuigh ann an cridhe iomadh duine
anns na Hearadh agus air feadh na Gaidh-
ealtachd gu'm bi beannachd an Tighearna
maille ris anns an obair mhor a tha e a' dol
air a ceann, 'n a dhachaidh agus 'n a
choimhthional, agus gu'n coimhlion e ann
an Dim-eideann ministrealachd a bhios
buannachdail do dhaoine anns an t-seagh
as fhearr ; anns am bi tuigse agus faidhidinn
Chriosd, agus gaol is coibhneas Chriosd air
am foUlseachadh.
Chan 'eil eolas agam-sa air Murchadh
Domhnullach na's fhaide na gu'n do thachair
sinn an aite-eigin agus gu'n do rug mi air
laimh air. Ach bu mhaith a b'aithne dhomh
a chuideachd uile, 'athair agus ^ mhathair,
agus a dha sheanair ; daoine ciuin> deanadach,
beusach, anns an robh full ghlan, agus modh
is uaisle nadurra. Ach ged nach aithne
dhomh e gu pearsanta tha daoine creideasach
ag innseadh dhomh gu bheil e 'na sgoilear
maith agus 'na fhear-teagaisg maith, agus
'na dhuine turail, laghach, abhachdach.
Thug e an t-abhachdas o sheanair.
Gu ma maith a theid dha an Dim-eideann.
Cabhag agus Luathas
La a bha mi a' feitheamh ri bus, aig Crois a'
bhaile bhig a tha dltith do m' dhachaidh, a
dhol do Dhun-eideann, bha am bus beagan
mhionaidean air dheireadh air^ an uair aig
am bu choir dha fagail. Bha sia no seachd
eile a' feitheamh air cho maith rium-sa ;
an uai' a chaidh deich mionaidean seachad
agus gun sgeul fhathast air a' bhus chaidh
iad uile ann an ireabais mar gu'n robh
tubaist is call mor air tachairt anns an
t-saoghal.
Thoisich iad an sin air iad fhein a ghearan,
agus air muinntir na Parlamaid agus muinntir
an S.M.T. a chaineadh, agus thuirt te de na
boireannaich riumsa gu'm bu choir dhomh
gearan a chur a stigh a dh'ionnsuidh ard-
chinn nam busaichean ; agus an dull gu'n
cuLreadh sin sprachd annam agus gu'm
brosnaicheadh e mi gu bhi cho teth 's a bha
"i fhein, thuirt i gu'n robh e a' cur ionghnaidh
oirre mi bhi cho cool, agus am bus cho fada
air dheireadh. Thuirt mi rithe nach cuireadh
e carraid mhor ormsa ged nach tigeadh e
idir ; nach robh Dim-eideann ach sia mile
deug bhuainn agus gu'm faodamaid coiseachd
ann, agus gu'm biodh a' choiseachd na
b'aotruime agus na b'inntinniche a chionn
gu'n robh uiread againn comhla. Ach anns
a' bhruidhinn sin fhein thainig am bus is
sguir an seanchas.
Car son a tha uiread cabhaig air daoine an
diugh ? A bheil iad a' sabhaladh uine
le bhi a' siubhal cho luath, agus ma tha,
ciod a tha iad a' deanam.h ris an iiine a
tha iad a' sabhaladh ? A' bheil a' chabhag
a tha air daoine anns na laithean so a'
milleadh am faidhidinn, aon de na buadhna
as taitniche agus as feumaile ann an nadur
mhic an duine ?
Ann an laithean m'oige, ged nach robh
faidhidinn air a theagasg dhuinn anns an
sgoil, no anns an eaglais, no anns an sgoil-
Shabaid, (cha b'fhiach le ministearan agus
maighstirean-sgoile bruidhinn ruinn mu rud
beag cumanta m.ar tha faidhidinn) bha
luchd-teagaisg eile againn o'n d'ionnsaich
sinn an leasan so. Dh'ionnsaich mise e ann
am dhachaidh fhein agus o bhataichean
MhacBrayne. Chan fhaca mi m' athair
riamh a' dol ann an ireabais ; bha e 'na
dhuine cho reidh 's nach cuireadh rud air an
t-saoghal bharr a shiiiil e, agus an uair a
bhithinn ag obair comhla ris 'n am bhalach,
agus a chitheadh e mi a' fas cas, no usaideach,
no cabhagach, theireadh e rium ann an guth
citiin, " Gabh an gnothuch gu reidh, is dean
an rud ceart," facal a dh'fhan 'n am chluais
uile laithean mo bheatha, agus a bhios mi
fhathast a' cluinntinn 'n am bhruadair air a'
mheadhon-oidhche.
Tuigidh muinntir nan Eileanan ciod a tha
mi a' ciallachadh le bhi ag radh gu'n do
theagaisg bataichean MhacBrayne faidhidinn
dhuinn, agus an Dunara, agus an Hebrides
cuideachd. Faodaidh bus a bhi ceathramh
na h-uarach air dheireadh, ach air uairean
bhitheamaid a' feitheamh riusan fad seach-
duin. Dh'fhaodadh an Ditic, no am baillidh,
no am ministear a radh ' ' Tha cabhag orm
is feumaidh mi falbh am maireach," ach bha
e an comas na gaoithe agus nam bataichean
a radh riutha, " Fanaidh sibh ruinne."
Gaoth agus ceo agus fairge, sin an trianaid
d'am bi e daonnan comasach clarm-daoine
a chumail iriosal agus faidhidinn a theagasg
dhaibh.
Aireamh 7
1949
Gabh mo ghuth
Ann am meadhon na h-eaglais seinnidli mi cliu dhuit. — 'Eabh ii, 12.
ANN an Glaschu bho chionn tri bliadhna
chuala mi nighean 6g, Eilidh Nic 'Ille Mhaoil,
a' seinn an drain, "Taobh Loch Eite," agus
an uair a bha i 'ga sheinn thainig an smuain
'n am inntinn gu'm bithinn 'n am dhuine
sona na'n rachadh agam air an t-soisgeul a
shearmonachadh cho maith 's a b'aithne
dhise seinn. Tha an soisgeul cho aoibhneach
's gu'm bu choir dha cridheachan dhaoine a
thogail agus moladh a chur 'n am beul,
ach tha sinne 'ga shearmonachadh cho maol
marbh 's nach dean e ach daoine a chur a
chadal. Nach bu mhatih an gnothuch, ma
ta, na'n robh cothrom air a thoirt do'n
chuid sin de mhic agus de nigheanan a'
chitiil anns an eaglais, aig a bheil gaol an
t-soisgeU 'n an cridhe, seirbhis a dheanamh
do Dhia le'n guth-cinn, agus an soisgeul a
shearmonachadh air uairean le laoidhean an
aite am ministear a bhi a' sgitheachadh
dhaoine a h-uile Sabaid le argumaidean
tioram agus seanchas fuar ; anns a cheud
aite, anns an dara aite, anns an treas aite,
anns an aite mu dheireadh, agus a nis aon
fhacal anns a' chomJi-dhunadh! Bha e air
a rMh gu'n robh seinn Shankey 'n a
mheadhon air uiread dhaoine iompachadh
's a bha searmonachadh Mhoody.
An uair a chuimhicheas mi air na tha againn
de laoidhean druidhteach agus maiseach
anns a bheil smior an t-soisgeil agus na
diadhaidheachd, a dh' fhaodadh labhairt
ri cridheachan dhaoine na'n robh iad air an
seinn anns an eaglais, chan ann le coisir-
chiiiil ach le aon ghuth, neach air choreigin
a bha a ghuth coisrigte do Dhia mar bha
guth Shankey, bidh e a' tighinn a steach orm
gu bheil sinn a' leigeil leis na gibhtean a tha
aig seinneadairean maithe dol a dholaidh ann
an seirbhis rioghachd Dhe. Chan 'eil
tiodhlac no t^lann air bith againn ach
tiodhlac is talann a thug Dia dhuinn ; is.
esan a thug dhuit do ghuth -cinn mar thug
e sgoilearachd no ealain air riaghladh do
neach eile, agus is e am feum as uaisle as
urrainn dhuit a dheanamh gu brath le d'
ghuth an Tighearn a mholadh 'n a thigh
fein.
Gabh mo ghuth is seinnidh mi,
A mhain, an cdmhnuidh do mo Righ ;
Gabh is coisrig fds mo bheul,
'S lion le iomradh air do sgeul.
Bha an laoidh Bheurla so air a beannach-
adh do mhoran, ach ged nach 'eil i idir cho
maith an Gaidhlig 's a tha i am Beurla,
bu mhaith leam rud no dha innseadh air an
duilleig so a chunnaic no chuala mi mu'n
doigh anns an robh i air a h-uisneachadh le
Dia ann an tearnadh anamanna.
Bha i air a deanamh le Frances Ridley
Havergal, nighean ministeir Sasunnach, uair
a chaidh i a dh' fhuireach beagan laithean
comhla ri cairdean. Bha aon diirachd agus
aon iirnuigh 'n a cridhe, gu'm biodh da
nighean an tighe air an iompachadh m'am
fagaidh i an tigh. Thug Dia dhi a guidhe
m'an d'fhalbh i, agus an oidhche mu dheir-
eadh a bha iad comhla, agus a dh'innis iad
dhi gu'n robh iad 'g an tabhairt fhein do
Chriosd, bha i cho sona an deidh dhi dol
a laighe 's nach b 'urrainn i cadal, is chuir i
seachad an oidhche a' moladh an Tighearna,
a fhreagair a h-tirnuigh, agus a' deanamh na
laoidh so,
Gabh mo bheatha 's bitheadh i
Coisrighte dhuit fein, a Righ,
Biodh gach tiota is gach la
Sruthadh dhuit le cliu a ghnath.
Gabh mo lamhan 's biodh an saothW
Treun dhuit fein trid- ceart mo ghaoil;
Dean mo chosaibh, 0 a Dhe,
Maiseach agus luath dhuit f6in.
Gabh ri m'dr 's ri m'airgiod, Dhe,
Feoirling dheth cha ghleidh mi fein ;
Gabh mo bhuadhan 's cuir gu buil,
Chum do ghlor 's a reir do thoil.
Ead. le T. E. Mac Coinnich.
Tha an laoidh so gu trie air a seinn an
uair a tha luchd-eomanachaidh oga air an
gabhail a stench dp 'n eaglais, no tha daoine
a' deanamh coisrigeadh follaiseach orra
fhein aig coinneamhan soisgeulach. Ach is
laoidh i nach bu choir do dhaoine a ghabhail
GABH MO GHUTH
gu h-aotrum no gu b-iollagach air am
bilean, oir is rud soluimte e gu'n abradh
neach ann an lathair an Ti a tha Uile-
fhiosrach agus Uile-leirsinneach gu bheil e
a' liubhairt thairis dha gu toileach na tha
aige anns an t-saoghal ; a bheatha 's a
mhaoin ; a lamhan 's a cbasan 's a ghuth ;
a thoil agus a ghniomh ; a' tilgeadh 'ion-
mtiais uile aig casan Chriosd, gun fheoirling
a ghleidheadh dha fhein. Ocb, och, mur
biodh Dia comasach air miorbhuilean grais
a dheanamh annainn, agus a thuilleadh air
miorbhuilean grais, mur biodh fhaidhidinn
cho domhain ris a' chuan, ciod an dochas a
bhiodh againn ? Cuiridh is uisgichidh sinne,
ach is e Dia a bheir am fas. Tha an coisrig-
eadh a tha sinne a' deanamh oirnn fhein a'
toiseachadh le anail an Spioraid 'n ar toil,
ach coinnichidh Dia gluasad ar toile is
coisrigidh e i, agus is e an coisrigeadh a ni
esan a naomhaicheas an t-anam.
Fasan nan campaichean
Anns na laithean so, an iomadh aits, tha
daoine oga a' cruinneachadh comhla ann an
campaichean anns an t-samhradh, fo chom-
annd cheannardan a bhios 'g an cumail air
ghluasad fad an latha, a' cluich no a' siubhal
mhonaidhean, no a' deanamh rud air bith
eile a tha maith d'an slainte, ach a bhios
'g an gairm gu aoradh is iirnuigh anns na
feasgair, agus a' gleidheadh coinneamhan
soisgeulach air feasgair shonruichte. Tha an
cleachdadh no am fasan so air sgaoileadh
air feadh na h-E6rpa uile ; gheibh thu
campaichean nan daoine bochda ri taobh a'
chladaich ann am Breatunn, 'g an cumail
fhein blath agus 'g an deanamh fhein ruadh
leis a' ghrein, agus campaichean dhaoine
beartach air na beanntan geala ann an
Switzerland anns a' gheamhradh, 'g an
cumail fhein blath le biadh maith is gu
leor dheth, agus le bhi a' streap air stallachan
deigh.
Tha Buidheann Oxford gaolach air a
bhi dol do Switzerland, a' eur suas ann an
6sd-thighean riomhach is soghail, agus ged
nach saoileadh tu e, tha iad gaolach air an
laoidh so, is bidh i aca gle thric aig coinn-
eamhan soisgeulach an fheasgair.
Bha nighean 6g ann am fear de na cam-
paichean a thuirt ris a' Cheannard aon
mhaduinn, " Ged tha mise 'n 'ur measg agus
a bhios mi dol a steach do'n t-seomar anns
am bi daoine a' toirt am fianuis no an aidmheil
gu'n do shaor Criosd iad, chan 'eil mi a'
creidsinn gu bheil e ceart do dhuine air bith
sin a radh, no bhi cinnteach anns an t-
saoghal so cia dhiubh a tha no nach 'eil e air
a shaoradh." Reusanaich e rithe fad uair
an uaireadair, a' toirt sgriobtuir an deidh
sgriobtuir dhi, ach bha i maith air argumaid-
eachadh agus laidir 'n a beachd, is chunnaic
6 gu'n robh e cho maith dha sgur agus
leigeil leatha. Mar sin thuirt e rithe, " Chan
e cion soluis no cion tuigse a tha ort ach
cion toile ; chomhairlichinn dhuit fantuinn
'n ad sheomar fad an latha, dol air do
ghluinean agus a radh gu h-onorach ri Dia
nach 'eil thu air son gnothuch a bhi agad ris
'n ad bheatha."
An oidhche sin bha i anns a' choinneamh
mar b'abhaist, agus b'e an laoidh leis an do
chriochnaich iad,
Gabh mo bheatha 's bitheadh i
Coisrigte dhuit fein, a Righ.
An ath latha chaidh i far an robh e is
thuirt i ris, " An raoir dh'fhan mi 'n am
thosd an uair a bha an laoidh mu dheireadh
'g a seinn, ach an deidh dhomh dol a laighe
threig mo chadal mi, agus ged bha mi
suidhichte gu'n abrainn ri Dia nach robh
mi air son mi fhein a choisrigeadh dha gu
h-iomlan, cha b'urrainn mi a dheanamh.
Cha do dhtiin mo shilil fad na h-oidhche,
ach thainig mi a nis a dh'innseadh dhuibh
gu'n do chuir Criosd fein an gnothuch an
dara taobh dhomh mar nach robh lamh
agam-sa ann idir. Aig sia uairean 's a'
mhaduinn thainig e chugam gun fhios agam
ciamar.
Dh'iarr e oirre dol air a gluinean ri thaobh
agus rann as deidh roinn de'n laoidh nach
seinneadh i an raoir aithris as a dheidh.
Rinn i sin, agus an uair a rainig i na facail
mu dheireadh,
Gabh mi feir! is bithidh mi
Gu h-iomlan, siorruidh, dhuitse, Righ,
thuirt e rithe, " Am biodh tu toileach seasamh
anns a' choinneamh an nochd agus an
laoidh so a sheinn leat fhein ? " " Bhith-
eadh," ars ise ; " seinnidh mi a h-uile facal
dhi gu toUeach."
Eadar gu'n robh fhios aig each air na
beachdan a bha aice roimh sud, agus gu'n
robh i 'n a seinneadair barraichte, agus gu'n
do chuir i a cridhe uile anns na boidean a
bha i ag iocadh do Dhia, dhriiidh an laoidh
air a' chuideachd uile le soluimteachd
naomh nach trie a gheibhear ann an searmon.
Anns a' Chathair
GU de a' Ghaidhlig a tha air Fundamentalist ?
Tha mi an duil gu'n do sgriobh mi uiread
Gaidhlig ri duine eile a tha an diugh beo,
ach tha mi fhathast mar bha am balach-
sgoile d'an d'fhaighnich brathair-athair, " A
bheil Fraingeis agad ? " " Tha," ars esan,
" ach chan 'eil i uile agam."
Cha bhiodh feum ann dhomh sealltainn ann
am Foclair, ged tha aon no dha dhiubh aig
mo laimh. Gun teagamh tha am Foclair
Gaidhlig-Beurla feumail, ach chan fhaigh
thu moran cuideachaidh anns an leth eile,
Beurla- Gaidhlig, agus is maith a dh'eireas
duit mur cuir e air seachran thu.
Gheibh thu " fundament " agus " funda-
mental " anns an Fhoclair, agus deagh
Ghaidhlig air a chur orra, ach chan fhaigh
thu "fundamentalist" ann. Tha sluagh
foghainteach na Bevirla a cuineadh fhacal
lira gun sgur, agus mar sin 'g an deanamh
fhein agus an cainnt na's foghaintiche agus
na's cumhachdaiche. A cheart cho luath
's a thoisich connsachadh laidir anns an
eaglais Chriosduidh eadar na daoine a bha
air son seasamh gu daingean air na seana
bhunaitean gun charachadh, gu sonruichte
a thaobh neo-mhearachdas a' Bhiobuill,
chan e mhain ann am firinn a theagaisg ach
anns a h-uile facal no lide dheth, agus
daoine eile a tha gabhail ris an eolas ur
agus an teagasg a tha diadhairean agus
sgoilearan a' toirt dhuinn mu'n Bhiobull, an
doigh anns an robh e air a chur ri cbeile,
na daoine a bha lamh aca ann, agus ciod
a bha 's an amharc aca, bha na h-ainmean
" Fundamentalist " agus " Higher Critic "
air an tilgeadh air each a cheile mar inisg.
Bha an connsachadh gu maith na bu teotha
an America na bha e riamh anns an diithaich
so, agus ma's maith mo chuimhne bha e air a
thoirmeasg ann an te de na Staidean Darwin
no a theagasg a bhi uiread agus air an
ainmeachadh anns na sgoilean air eagal
gu'm biodh sin cunnartach do'n Bhiobull.
Aig aon km. bha sinn uile 'n ar Funda-
mentalists, agus theagamh gu bheil a'chiiid
mhor againn 'n am Fundamentalists fhathast,
ach cha dean sin cron sam bith dhuinn mur
bheil e a' toirt oilbheum d'ar n-inntinn
fhein, no a' breugnaehadh nithean eile a
tha sinn a' creidsinn. Ma tha thu an duil
nach urrainn dhuit creidsinn anns a' Bhiobull
mur creid thu gu'n do rainig Metusaleh naoi
ceud agus tri fichead agus naoi bliadhna a
dh'aois, agus gu'n robh e a' gineamhuinn
cloinne gus an robh e ceudan bliadhna, cha
dean e cron air bith ort sin a chreidsinn,
ma theid agad air a dheanamh ; ach
cuimhnich nach 'eil gnothuch agad a bhi a'
cur as leth dhaoine eile nach 'eil iad a'
creidsinn anns a' Bhiobull a chionn nach 'eil
iad a' gabhail aois Mhetusaleh gu litireil, no
fichead rud annasach eile nach buin do
f Mr inn a' Bhiobuill. Bha agus tha an inntinn
litireil no an inntinn laghail 'n a cnap-
starra anns a' bheatha dhiadhaidh, oir
chan 'eil doigh as miosa air a' Bhiobull a
leughadh na bhi 'ga leughadh mar a leughas
fear-lagha Achd Parlamaid, gu tioram lagh-
ail. Chan e mhain nacJi e an aon ghne a tha
anns a' Bhiobull agus ann an Achd Parlamaid,
ach chan e an aon dath a tha orra, is cha
mho is ann anns an aon seorsa cainnte a
tha iad a' labhairt.
Tha mughadh mor eadar am Biobull mar
Litreachas agus mar Sgriobtur. Mar Lit-
reachas fhein, anns a bheil eachdraidh
fhior agus fhiachail agus rosg is bardachd a
tha barraichte, is airidh am Biobull air an
aite agus air an urram as airde am measg
leabhraichean eile anns an t-saoghal. Ach
chan urrainn dhuinn Sgriobtur a radh ris
mur bheil sinn a' creidsinn ann agus a'
gabhail ris mar Fhacal Dhe a tha air a
dheachdadh le Spiorad Dhe, a tha tarbhach
chum teagaisg, chum oilein ann am fireant-
achd, agus a tha comasach air ar deanamh
glic chum slainte. Is e am Biobull an
Leabhar no na Leabhraichean Naomh a
thug Dia d'a Israel fein no d'a Eaglais fein a
chumail beo eolas air slighe na Beatha.
Rinn am Biobull sin fad tri mile bliadhna
no'n corr.
Tha an Eaglais a' creidsinn nach d'fh^g
Dia clann-daoine gun Solus, gun Fhianuis ;
gu'n deachaidh e 's an eadraigin ann an
eachdraidh an t-saoghil a thearnadh dhaoine
agus gu'n do thachair nithean sonruichte
ann an Tim a tha a' dearbhadh rim-saoraidh
Dhe. Tha e ceart, ma ta, gu'm biodh
eachdraidh nan nithean sin a thachair, no
tha daoine a' creidsinn gu'n do thachair iad,
air a rannsachadh a m.ach 's a stigh, feuch
a bheil i fior.
Tha sinn uile a' creidsinn gu bheil am
Biobull air a dheachadh le Dia agus gu
bheil e neo-mhearachdach a thaobh nadur
Dhe agus ruintean Dhe, a thaobh na beatha
dhiadhaidh, agus a thaobh an t-saoghail
eile, ach c6 is urrainn a radh c'aite a bheil a'
chrioch eadar an teagasg spioradail a tha
neo-mhearachdach anns a' Bhiobull agus am
meadhon talmhaidh agus aimsireil leis an
robh an teagasg sin air a chur an sgriobhadh ;
ANNS A' CHATHAIR
CO is urrainn crioch a tharruing eadar spiorad
is teagasg a' Bhiobuill agus litir a' Bhiobuill ?
An uair a thoisicheas daoine air facail a
chleacbdadh mar tha spiorad, firinn, litir,
fior, deachdadh, neo-mhearachdadh, agus
facail eile de'n t-seorsa sin ; facail a tha an
da chuid ur agus sean ; a bhuineas do dha
shaoghal, agus nach 'eil a' freagairt air na
h-aon nithean, cha mhor nach 'eil e eucoma-
sach dhaibh a cheile a thuigsinn. Bha an
diadhair Origen cho foghluimte agus cho
grunndail agus cho gaolach air an fhirinn
ri gin de luchd-ealain an latha so, ach na'n
robh e fhein agus Sir Edward Appleton a'
bruidhinn mu'n eachdraidh a tha anns a'
Bhiobull chan e an aon ni a bhiodh iad a'
ciallachadh leis an fhacal Bheurla accurate
Cha saoil an luchd-ealain gu bheil rud air
bith gun mhearachd ma tha e fride bheag
o'n phlumb, ach ged bha Origen a
teagasg gu'n robh am Biobull air a
dheachdadh le Dia, agus a theagasg air
a thoirt dhuinn le ughdarras Dhe, bhiodh
e ag radh cuideachd nach ann anns an litir
a bha ughdarras a' Bhiobuill ri fhaotainn
ach 'na theagasg. " Tha uiread de rudan-
beaga anns na soisgeulan," tha e ag radh,
" nach 'eil a' cordadh ri cheile 's gu'n ctiir
iad tuainealaich 'n ad cheann." Ged bha
priomh aithrichean na h-Eaglais a' creidsinn
gu'n robh am Biobull air a dheachdadh leis
an Spiorad Naomh cha robh cuid dhiubh
(co dliiubh a chuid as eolaiche mise orra) a'
teagasg gu bheil e neo-mhearchdach anns
gacb lide is facal, gach ainm is aite, aois is
aireamb, air a bheil e a' tighmn thairis.
Is ann an deidh laimhe a fhuair am beachd
sin greim air inntinnean dhaoine. Bha na
seann aithrichean a' toirt cead agus saorsa
dhaibh fhein am Biobull a laimhseacbadh,
chan ann mar iodhol ach mar leabhar
diadhaidh a bha air a sgriobhadh le daoine
naomh a bha air an seoladh leis an Spiorad
Naomh. Chan 'eil ann an Neo-mhearacbdas
a' Bniobuill, mar tha e air a thigsinn agus
air a theagasg an diugh ach teagasg ur ;
is tha Fundamentalists na gineil so a' cur
cuing air na creidmhich nach do chuir na
linntean a bha romhpa orra.
Tha ceo is teagamh is seachran air a chur
ann an cinn dhaoine an diugh, chan ann a
mhain a thaobh a' Bhiobuill ach a thaobh
fichead is ceud rud eile, leis a' chuing a tba,
Science an deidh a chur air na h-eanchainean
againn, mar nach biodh rud air bith fior
mur bheil e "fior" anns an doigh anns
a bheil Science fhein a' tuigsinn an fhacail.
Cuiridh Science as an rathad na naidheachdan
a leugbas tu ann an Genesis mu chruthachadh
an t-saoghail mar nach robb annta ach
sgeulaehdan leanabail, no na's miosa air
fad, sgeulaehdan hreugach, ach co dhiubh
cha do dhichuimbnich Genesis innseadh
dhuinn co a' chruthaich an saoghal. '8
an toiseach chruthaich Dia na neamhan a^us
an talamh.
Bha am fear nach maireann, H. G. Wells,
gaolach air bruidbinn an ainm Science ;
sgriobb e leabhar mor tomadach mu each-
draidh an t-saoghail, anns nach 'eil sgeul
fbaoin no leanabail ach a h-uile ni foghluimte
agus a reir an Eolas Uir, ag innseadh mar a
thainig an cruthachadh agus an saoghal
agus na creutairean gu bith, acb ann an
innseadh a sgeoil dhicbuimhnich e a radh
CO a chruthaich na neamhan agus an talamh.
An abradh tu gu bheil eachdraidh an duine
sin na's fire na eachdraidh an fhir a tha ag
innseadh mar a mheall an nathair Eubh ?
Chan urrainn dhuit a radh gu litireil, gu
soilleir, agus gu neo-mbearachdach, " Ciod
e facal an Tighearna ? " na's mo na's urrainn
dhuit a radh gu soilleir, gu litireil, agus gu
neo-mhearachdach " Ciod e Dia ? " Tha
Facal Dhe 'na mhiorbhuil agus 'na dhiomh-
aireachd, agus bitbidh e 'na mhiorbbuil agus
'na dhiomhaireachd gu siorruidh mar tha
Dia fein. Ach ged nach cuairtich sinn le ar
reuson no ar tuigse bith an Uile-chumh-
achdaicb tha sinn a' creidsinn ann, agus tJia
sinn cinnteach nach 'eil leabhar no cainnt
eile fo'n ghrein a labhras no db'fhoillsicheas
ainm Dhe ach am Biobull. Tha an da rud
diadhachd agus daonnachd, a' coinneacbadh
ri cheile anns a' Bhiobull, direach mar tha
diadhachd agus daonnachd a' coinneacbadh
ri cheile ann am pearsa Chriosd, ach co is
urrainn a radh. Is ann d'a dhiadhachd a
bhuineas so, no Is ann d'a dhaonnachd a
bhuineas sud ?
Bitbidh am Biobull 'n a aobbar-conns-
achaidh gu deireadh an t-saoghail, ach a
chionn gu bheil Dia agus Criosd ann, agus
am fiosrachadh a bha aig daoine naomh air
Dia agus air Criosd cha chaill e a chumhachd
agus 'iigbdarras gu brath.
Aig an t-Seanadh
THA fhios agam nach 'eil mtighadh air bith
an aireamh nam ball a tha cruinn anns an
t-Seanadh o bbhadhna gu bliadhna, ach co
dhiubh a b'aobhar dha gu'n robh an aimsir
cbo maith, no gu bheil barrachd bhoirionnach
a' dol a dh'ionnsuidh an t-Seanaidh na
AIG AN T-SEANADH
b'abhaist, tha mi an dull nach fhaca mi
riamh uiread dhaoine, a muigh "s a stigh,
aig Talla Mor an t-Seanaidh agus aig Eaglais
Ard St. GHes.
Leig an t-Ard Urramach Seumas Mathers,
M.P., agus an t-OUamh Alasdair DomhnuU-
ach dhiubh an dreuchd agus an ughdarras,
agus rioghaich Diuc Ghloucester agus Ard
Cheann Collaiste Muire Naomh, an Cill
Rimhinn, Seoras S. Duncan, 'n an ^ite.
Tha aobhar againn a bhi mor as na paip-
earan-naidheachd a tha againn an Albainn
seach na luideagan aig Rothermere agus
Beaver brook, a bhios a' boilich gu bheil
muillean no da m.huLllean dhiubh air an reic
a h-tiile latha, ach nach 'eil a' gabhail a
bheag de shuim do dh'obair Seanaidh no
Eaglais. Chan ann mar sin a tha an t-
Alhannach agus Herald Ghlaschu; chan e
mhain gu'n do rinn iad iomradh fior agus
cothromach air na bha a' tachairt anns an
t-Seanadh o la gu la, ach bheireadh iad air an
luchd-leughaidh a thuigsinn gu bheil greim
laidir aig an Eaglais fhathast air an dtithaich
agus air an t-sluagh, ged nach 'eil daoine
cho gaolach no cho dleasdanach air dol do'n
eaglais 's a bha iad aon uair. Ach chan
'eil ann an dol do'n eaglais ach aon de na
comharraidhean leis am bi daoine a' nochdadh
gu bheil suim aca do Dhia agus d'a rioghachd
air thalamh.
Bha ionndrainn am bliadhna air an dithis
nach maireann, an t-Ollamh Seumas T. Cox
agus an t-Ollamh Louis C. Phillips, dithis a
bha suas ri gnothuichean an t-Seanaidh,
agus glic is eudmhor ann an obair na h-
eaglais. Chuir an t-Ollamh Cox clach-
chuimhne os a chionn fhein leis an leabhar a
sgriobh e mu " Lagh agus Gnaths " na h-
eaglais, leabhar nach deanadh ministearan
agus seiseanan agus cleirean feum as
eughmhais.
Meudachd na h-eaglais
An uair a thig foirbheach o choimhthional
beag air an diithaich a dh'ionnsuidh an
t-Seanaidh air son na ceud uaire, tha mi
cinnteach gur e a' cheud rud a chuireas
ionghnadh air, meudachd na h-eaglais, agus
an greadhnachas agus an statalachd leis a
bheil toil agus riaghailtean an t-Seanaidh
air an cur an ceill. 'Na choimhthional beag
fhein tha e furasda dha a bhi saoilsinn nach
'eil air am fagail an Albainn de phobull an
Tighearna ach e fhein agus iarmad beag de
sheann daoine ciuin agus iriosal aig nach
'eil inbhe no cumhachd anns an tir. Ach an
uair a theid e do Dhtm-eideann, agus a
chi e an dximhlachd sluaigh a bhios a'
cruinneachadh ann an St. Giles a dheanamh
aoiraidh do Dhia m'an toisich iad air obair
an t-Seanaidh, daoine de gach seorsa an
Albainn, uaislean is islean, bochd is beartach,
scan is 6g, morairean is croitearan, Probh-
aistean is luchd-lagha, maidsearan-airm is
maighstirean-sgoile, feadhainn ann an deise
de chlo na Hearadh agus feadliainn eile ann
am bian leomhainn air an sgeadachadh cho
riomhach 's ged b'ann de shagartachd
Aaroin iad ; agus 'na dheidh sin a theid e
do Thalia Mor an t-Seanaidh agus a chluin-
neas e da mhile guth a' seinn
Athair na sith' 's a Dhe na seirc !
do d' neart bheir sinne cliii ;
An neart a dhuisg ar n- Aodhair suas,
le buaidh o ghlais na h-uir.
Le d' spiorad seulaich sinn, a Dhe,
is dean sinn iimh'l do d' ihoil ;
Chum as do naomh-reachd nach bi sinn
air seachran truagh a' dol.
— tha mi cinnteach gu'm fairich e nach ann
do chuideachd bheag no shuarach a bhuineas
e ach do chomh-fhlaitheachd mhor agus
uasal, eaglais Chriosd air thalamh. Thig e
steach air inntinn nach coigreach no fear-
turuis sgith e a tha a' siubhal gu h-6nrachd-
ach leis fhein, ag iarraidh na slighe gu
Sion, ach gu'm buin e do chuideachd do-
aireamh de shluagh a tha ag aideachadh
Chriosd, agus a tha an ainmean sgriobhta
's na neamhan.
Aireamh Israeli
Eadar ministearan agus foirbhich bha sia
ceud deug agus ceitliir ar fhichead ball anns
an t-Seanadh, leth mar leth, ach tha mi an
diiil gu bheil e ro mhor. Tha an talla cho
mor 's gu'n cuir e eagal air daoine ditiid
bruidhinn ann ; cha b'uilear dhuit guth a
bhi agad mar gu'm biodh dtidach, agus
cliabh mar gu'm biodb mala pioba. Bu
chaomhail agus bu sheasgar an t-aite
eaglais an Tolbooth, anns nach tiochdadh
an dara leth de bhuill an t-Seanaidh an
diugh, agus chan 'eil uair a theid mi null
far a bheil Seanadb na h-Eaglais Shaoir
cruinn nach 'eil farmad agam riu a bhi
coinneacbadh ann an aite beag seasgar far
nach ruig iad a leas glaodhach gu h-ard no
an guth a thogail mar ghall-truimp. Cha
bu mhisd an Seanadh a bhi na bu lugha ;
ged tha Solamh ag radh gu bheil tearuint-
eachd ann an lionmhoireachd chomhairleach,
bha e na bu ghlice na bhi a' ciallachadh leis
an fhacal sin gu bheil a dha uiread gliocais
ann an sia ceud deug duine na tha ann an
ochd ceud.
Tha 2377 sgir no coimhthional an Eaglais
na h-Alba.
6
AIG AN T-SEANADH
Tha 1,263,423 air Rola a' chomanachaidh
aice, corr agus seachd mile na bu mhotha
an uiridh na anns a' bhliadhna roimh sin
Tha 37,039 foirbheach anns an eaglais.
Bha 46,311 air am baisteadh an uiridh ;
dhiubh sin bha 3550 a thainig gu aois.
B'e aireamh na cloinne a rugadh an 1948
an Albainn uile, 100,343 ; dhiubh sin bha
da fhichead 's a dha as a' cheud air am
baisteadh an Eaglais na h-Alba.
Bha suas ri ochd fichead eaglais gun
mhinistear aig toiseach na bliadhna, agus
gun againn ach tri fichead Probationer.
Ach thig ceithir fichead oileanach 6g a mach
as na Collaistean am bliadhna.
B'e tighinn-a-stigh na h-eaglais uile gu
leir an uiridh £1,658,793. Dheth so bha
£597,810 air fhaotainn o na coimhthionailean;
£198,474 o dhileaban ; £72,318 o thabhart-
asan pearsanta ; £245,659 o riadh a h-
airgiod ; £409,309 o airgiod stiopain, agus
£135,223 a tobraichean eile. Ma chunntar
a h-uile airgiod a chaidh troimh leabhraichean
na h-eaglais chaidh £2,755,000 tromhpa.
Chaidh aig an eaglais am bliadhna air
£415 agus Manse a thoirt do na ministearan
as miosa a tha air am. paigheadh, agus tha
dochas aice gu'n teid aice air £480 a thoirt
dhaibh an ath bhliadhna.
'S e am paigheadh a tha aig missionaraidh
air a' Ghalldachd no anns a' Ghaidhealtachd
da cheud gu leth agus tigh, no deich notaich-
ean fichead a bharrachd mur bheil tigh air
a thoirt dha.
Obair na h-eaglais
Bha uiread ghnothuichean air beulaibh an
t-Seanaidh 's nach urrainnear an ainmeach-
adh air leth air an duilleig so. Bha iomjadh
air a dheanamh air obair na h-eaglais air
iomadh raon ; aig an tigh, anns na duthch-
annan thall am measg nan ludhach, am measg
na h-6igridh, agus an iomadh rud eile anns a
bheil lamh aice, agus bha e soUleir o na coinn-
eamhan mora a bha cruinn anns na feasgair
gu bheil eud soisgeulach Ijeo anns an eaglais
fhathast a dh'aindeoin na bhios daoine ag
radh mu mharbhantachd spioradail na
gineil so.
Mar is ^bhaist ghabh a' Chommittee ris
an abair sinn An Eaglais agus an Naisinn
an saoghal fo'n ceann, o Eirinn gu Amster-
dam, agus ghabh iad gnothuch ris a h-uUe
cuspair air am b'urrainn dhaibh smuaineach-
adh, CO dhiubh a bha feum air sin a dheanamh
no nach robh ; a' cur am beachd an ceill air
moran nithean deacair ann am briathran
atmhor ris an abrar anns a' Bheurla plati-
tudes. Cha bhiodh e na chall air bith do'n
eaglais na'n robh teadhair laidir chainbe
air a chur air a' Chomunn fhiusanach so,
teadhair a chumadh iad o'n corragan a
chur ann an nithean m'an abradh Pol nach
'eil e freagarrach eadhon an ainmeachadh
am measg dhaoine narach.
Govan agus Cleir Ghlaschu
Chan fhaca mi riamh Talla Mor an t-
Seanaidh cho Ian 's a bha e an la a fhreagair
an Seanadh a' cheist a chuir Cleir Ghlaschu
air Ard-Chiiirt na h-eaglais, an robh e a reir
lagh is riaghaltean na h-eaglais gu'm biodh
an t-Ollamh Seorsa Mac Leoid air a shuidh-
eachadh ann an Govan.
An deidh a' chuis a bhi air a deasbud le
luchd-lagha b'e binn an t-Seanaidh nach
robh e laghail no riaghailteach, a chionn
gu'n robh e ann an dreuchd eile an taobh a
muigh do'n eaglais, dreuchd nach 'eil fo
ughdarras na h-eaglais, ach ris nach dealaich
e.
An deidh laimhe bha aireamh bheag de
bhuill an t-Seanaidh air an cur air leth
feuch an rachadh aca fhein agus aig an
Ollamh Mac Leoid air cordadh a dheanamh
eatorra a bheireadh an obair a tha dol air
aghaidh an I fo sgiath agus fo ughdarras
na h-eaglais.
Aig ceithir fichead 's a h-aon bha an
t-Ollamh Iain Whyte cho soilleir 's a' cheann
's a bha riamh, agus aig ceithir fichead 's a
h-aon deug bha an t-Ollamh R. J. Drummond
na b'aotruime air a chasan na cuid de na
ministearan oga.
Maoim agus Eagal
An uiridh thuirt caraid rium, d'an aithne
Muile gu maith, nach biodh e furasda dhaibh
ann an J)earbhaig ministear fhaotainn a
chionn gu'n robh cor na h-eaglais cho iosal ;
coimhthional bochd ; eaglais fhuar agus
fhalamh ; am Manse a' dol sios agus gun e air
sealltainn as a dheidb. Thainig an seanchas
so gu m'inntinn an uair a chuala mi an
Aig an Uinneig
raoir gu bheil an t-Urramach T>. Inglis
Cowan, M.A., a Hunndaidh, ri bhi air a
shuidheachadh gu goirid ann an Cill-Ninean
agus Cill Mhoire an sgir anns a bheil Dearbh-
aig. Tha am Freasdal fabharach ri muinntir
Dhearbhaig oir chan e mhain gu bheil Mghr
Cowan fhein 'na mhinistear maith, ach tha
bean laghach ghniomhach aige a chuireas
AIG AN UINNEIG
loinn air a Mhanse, agus a tha suas ri ceann
a chur an obair nam Ban.
Mu'n am so an uiridh, bha moran bruidhne
anns an Ard-Sheanadh, agus anns na
Cleirean, agus anns na paipearan-naidheachd
mu eaglaisean anns a' Ghaidhealtachd a tha
gun mhinistear, agus ehuir an t- Ard-Sheanadh
Commission air chois a rannsachadh na
cuise so.
Aeh a nis tha cdisean 'g an cur fhein
ceart gu reidh samhach gun bhuidheachas
do'n Chommission no do innleachd iir, oir bha
ministearan air an suidheachadh anns na
sgirean so o chionn bliadhna, Cill Chomain,
Diura, an Apuinn, Cill an Inbhir, Giogha,
Cill Daltan, Diibhras is Banath, lonar-
Aora, Cill Meanaidh, Cill Mhoire, Cill Mhar-
tainn, Cill-a-rubha Manuis is Scarasta,
Mealainis, Steiseal, Diuranais, Tunga.
Tha sgirean eile mu reir fhathast ach ri
tiine gheibh iad ministear. Tha cuimhne
agam air barrachd a bhi ban na tha ban an
diugh, ach chan 'eil aobhar air a' ghlaodh a
thogail gu bheil a' Ghaidhealtachd a' dol
^ sios no aobhar an Tighearna a' seargadh a
chionn nach fhaigh coimhthional beag,
biodach, ministear cho luath 's a bu mhaith
leo.
Ged bu mhaith leinn uile ministear dhaibh
fhein a bhi air a shuidheachadh anns a
h-uile eaglais an taobh a' stigh de shia
miosan chan eirich dosgainn no calldacdh
mhor dhaibh ged nach bitheadh. Tha e
furasda dhaibh posadh is baisteadh is
tiodhlachdadh nam marbh fhaotainn air an
deanamh dhaibh air sheol eile ; tha Mghr
Mac an Toisich a' cumail shearmonaichean
riu air an t-Sabaid o Dhun-eideann, agus
ged bhiodh iad air uairean gun seirbhis anns
an eaglais aca fhein gheibheadh iad am
beatha air a dheanadh dhaibh anns an
Eaglais Shaoir air na Sabaidean sin, is
bhiodh e maith dhaibh le cheile am boidean
iocadh do Dhia comhla.
0 Feuch, cia meud am maith a nis,
cia meud an tlachd faraon,
Braithrean a bhi 'nan comhnuidh ghn^th
an sith 's an ceangal caoin.
An Commission
Cha robh dad ur aig a' Chommission ri
radh nach cuala sinn fichead uair cheana
mu na h-aobhair a tha a' graineachadh
mhinistearan air falbh as a' Ghaidhealtachd
is as na h-Eileanan, air chor agus nach ruig
mi a leas tighinn thairis orra air an duilleig
so, ach is e na bha aca ri thairgsinn de
chomhairle do'n t-Seanadh Superintendent a
bhi air a chur thairis air ministearan Gaidh-,
ealach, rud a dh'fhaodadh a bhi air gabhail
ris, mur b'e gu'n do sheas ministear 6g a'
Ghearasdain gu laidir 'na aghaidh. Bha
maithean a' Chommission suidhichte air
an toil fhein fhaotainn, ach sheas Mghr
Mac Ghill-eathain a larach gu duineil agus
gu h-ealanta, agus air a' cheann mu dheireadh
thionndaidh e an Seanadh gu bhi air a
thaobh. Tha iomadh latha o nach fhaca
mi ministear Gaidhealach a' bruidhinn cho
maith ris anns an t- Seanadh.
Ma tha dad cearr air a' Ghaidhealtachd
chan e nach 'eil gu leoir de Superintendents
agus de Chommissions a' bruidhinn umainn
agus a' sealltainn thairis oirnn, mar gu'm
biodh sgaoth de lighichean ri taobh na leapa
aig neach a tha an anail 'ga fhagaH, agus
cungaidh ur aca 'g a chomhairleachadh dha
a h-uile latha, purgaidean is pileachan a tha
iad a' deanamh air moine^, no feamainn, no
dealanach, no diatomite.
Chan 'eil a' bheag cearr air a' Ghaidhealt-
achd an diugh ach rud a dh'fhaodadh an
sluagh fhein a chur ceart. Cha robh iad
riamh cho maith air an doigh 's a tha iad ;
chan 'eil foirneart no eucoir air a dheanamh
orra. Tha am fearann agus a' mhuir fodhpa,
an da ni anns a bheil beartas, agus ma tha
stoc nan daoine a' dol sios is ann le'n toil
fhein agus le comhairle shuidhichte a tha
sin a' tachairt. 'Se an t-atharrachadh a
b'fhearr leinn fhaicinn air a' Ghaidhealtachd
agus gu sonruichte air na h-Eileanan, croitean
a bhi air an oibreachadh na's fhearr na tha
iad.
Cosdus a ghabhadh seachnadh
Ann an litir phongail a sgriobh e a dh'
ionnsuidh a' phaipeir. An t- Alhannach, tha
an t-Urramach Coinneach MacRath, fear
de mhinistearan Steornabhaigh, ag innseadh
mu chosdus iir a tha an Riaghaltas a' dol a
chur air an diithaich, le bhi a' deanamh
chaplains de mhinistearan sonruichte agus
'g am phaidheadh air son a bhi tadhall
air daoine tinne anns na h-Ospidail. Tha
Ospidal aca ann an Steornabhagb ; roimh
so bhiodh uile mhinistearan a' bhaile a'
tadhall ann, agus a' deanamh an dleasdanais
sin gun phaidheadh, ach a nis tha fear
dhuibh ri bhi air a chur air leth air son na
h-oibre agus air a phaidheadh. Ach chan 'eil
so a' ciallachadh nach fhaod ministear air
bith dol do'n ospidal a dh'amharc dhaoine
tinne as a choimhthional aige fhein.
Tha miltean adh' ospidail bheaga de'n t-
seorsa so ann am Breatunn, agus ged nach
bi am paidheadh mor thig e gu suim mhath
8
AIG AN UINNEIG
anns a' bhliadhna. Theagamh gu'n do rinn
Mghr Be van an riaghailt so a chionn gu'n
robh eagal air gu'm biodh moran a' dol do'n
ospidal aig nach robh ministear dhaibh
fein a rachadh, 'g an amharc. Ach cha toigh
leis na Socialists obair gun phaidheadh, chan
ann a chionn gu bheil iad na's leisge no na's
lugha iochd na daoine eile, ach a chionn gu
bheil e 'g an goirteachadh mar gu'm biodh an
innean a' dol am beo da sheorsa dhaoine a
bhi ann, daoine a ni obair gun phaidheadh
agus daoine nach leig an crannchur no an
toil leo sin a dheanamh.
Anns na seann laithean bha moran a
dh 'obair na rioghachd air a deanamh le
uaislean agus daoine mora le?is nach b'fhiach
paidheadh a ghabhail, ach tha an saoghal
sin a' dol as an t-sealladh gu grad, agus cha
bhi na Socialists toilichte gus an teid e as
an t-sealladh gu tur.
Laoidh
3.
A Dhe tha ro-bheannaicht' 5.
Nach amhairc thu nuas
Air daoine tha ceannairceach,
Aineolach, truagh ;
Gun eolas no aithn' ac'
Air maise an Uain ;
Nis dtiisg iad gu h-aithghearr
Is gabh riutha truas.
Nach diiisgeadh tu sinne 6.
Le spiorad nam buadh,
A dusal a' chadail,
'S sinn fada 'n ar suain,
Fo thaladh is mealladh
Aig peacadh gach uair,
'G ar cumail am falach
Air maitheanas buan.
Tha mis' anns a' ghleannan 7.
Fo sgaile nam beann,
Tha corrach is casach
Le mais' agus loinn ;
Ach 's duilich bhi 'g amharc
A' phobuill 's am,
Luchd-aidmheil is creideamh
Ri 'm faighinn ro ghann.
Tha feum air an Spiorad 8.
Bhi sileadh a nuas,
Toirt iks air an lili
Le cinneas is snuadh,
Ag tirachadh cridhe
Is inntinn an t-sluaigh.
Mar Lebanon maiseach
'S fhreumh daingean 's a' bhruaieh.
Tha sluagh anns a' ghleannan
'S chan fhan iad fo bhuaidh
An t-soisgeil tha beannaicht'
'G a fhrasadh mu'n cluais ;
Gur fhearr leo comhlan
Nam poitearan truagh,
Toirt bas air an anam
'S a dhreach orr' 's a thuar.
Nach laidir na bannan
'S nach daingean an cord
Tha 'g aonadh an anam
Ri Criosd mar ihear-posd ;
Ged sheideadh an doinnean
Le tuiltean ro mhor,
Tha bhunait air carraig
Nach caraich ni's mo.
Tha craobhan 's a choille
Nach mothaich am fuachd
Ri diidlachd is doinnean
A dh'fhanas cho uain,
Toirt diibhlan do'n Gheamhradh
Is srann na gaoith tuath,
Le coslas an t-samhraidh
Gach am orr' le snuadh.
Tha fianuisean daonnan
An saoghal na'n searg
"IVIar gheall am Fear-saoraidh
Bhiodh eudmhor m'a ainm ;
Cha gheill iad, 's cha Itib iad
An glim do ni-marbh
Ach losa bhi dhaibh muirneach
'S e dluth riu mar dh'earb.
'S e toradh an Spioraid
Fad-fhulangas 's gradh
Caomhalachd, creideamh,
Is maitheas 's gach pairt, ,
Aoibhneas is sith,
Bhi 'n an inntinn gach \k
Gu macanta stuama
'Na dhtithchas d'a gn^ths.
Donnachadh MacAscaill, Srdn-an-t-sithean.
Aireamh 8
1949
Cuir na nithean sin 'n an cuimhne
Fasaibh ann an gras agus ann an eolas ar Tighearna
agus ar Slanuighir, losa Criosd. — ■// Peadar, in. 18.
AN uair a tha daoine oga air an teagasg,
m'an suidh iad aig bord a' Chomanaehaidh
agus air an gabhail a steach mar lan-bhuill
anns an Eaglais, tha mi an diiil gur e a'
cheiid fhacal agus am facal mu dheireadh a
bu choir a bhi air a radh riu, nach 'eil anns a'
cheum so ach a' cheud cheum anns a' bheatha
dhiadhaidh, agus gu'm feum iad cumail
orra, a' sior fhas ann an eolas agus ann an
timhlachd spioradail, ma bu mhaith leo a
bhi air an tearnadh agus air an naomhachadh.
Ge b'e bhuanaicheas gus a' chrioch is e so a
thearnar.
Ma bhuanaicheas sibh ann am fhocal-sa
bidh sibh da rireadh 'n'ur deisciobuil
agam.
Buanaich thusa anns na nithean a dh'
fhoghluim thu.
Bhuanaich iad gu seasmhach ann an
teagasg nan abstol.
Is maith an rud gu'n toisicheadh duine 6g
air Criosd a leantuinn, ach tha e na's fhearr
gu'n leanadh e air fas ann an eolas air, agus
air fas anns na grasan a tha companas
Chriosd a' dusgadli anns an anam. Is
iomadh long mhaith a chuir gu fairge nach
do rainig riamh a ceann-uidhe, agus is
iomadh Criosduidh 6g gealltanach a thug
thairis agus a thuit air falbh o ehompanas
Chriosd agus o cho-chomunn a shluaigh a
chionn gu'n do thoisich e air dearmad a
dheanamh air na meadhonan a bheathaicheas
an t-anam.
Tha moran dhaoine an duil, ma bha
faireachduin no' dearbhachd shona aca aon
uair gu'n robh iad air an saoradh le Criosd,
gu'm faod iad an gnothuch fhagail mar sin,
agus greimeachadh ris an fhiosrachadh sin
uile laitbean am beatha mar acair an anama,
CO dhiubh a tha no nach 'eil iad a' dol air an
aghaidh. Ach anns a' bheatha spioradail
chan urrain duine seasamh air an aon
laraich gun ghluasad, bliadhna as deidh
bliadhna ; mur bheil e a' dol air aghaidh
tha e a' dol air ais ; mur bheil e a' fas tha
e a' seargadh, agus cha tig e gu brath gu
ire duine ann an Criosd. Is e aon de na
h-aobhair gu bheil fianuis na h-eaglais oho
fann anns na laithean so gu bheil uiread
innte de Chriosduidhean anabuich, daoine
nach 'eil a' fas ann an gras, no ann an eolas
Chriosd, no ann an tuigse spioradail, agus
nach do chuir aon lamh-choille ri 'n airde
fein o'n la a chreid iad.
Meadhonan nan gras
Tha daoine a' deanamh diomhaireachd
de'n bheatha dhiadhaidh nach ruig iad a
leas a dheanamh, mar nach b'ann 'nan
comas fhein a tha e idir co dhiubh a tha iad
a' tighinn air an aghaidh no a' dol air -an
ais ; their iad gur e Dia a mhain a shaoras
an t-anam ; nach 'eil cuid no pairt againne
ann ach tre chreideamh ann an iobairt
Chriosd ; gu bheil a' ghaoth a' seideadh far
an aill leatha agus an Spiorad Naomh ag
oibreachadh gun fhios againn ciamar no
c'uin a thig e, — nithean a tha uile fior, ach
tha e a cheart cho fior nach saor Dia t'anam
mur gabh thu an t-aran a dh'ullaich e air
do shon, no mur cleachd thu na meadhonan-
grais a thug e dhuinn chum gu'm biodh a'
bheatha dhiadhaidh air a diisgadh agus air
a neartachadh annainn.
Chan 'eil diomhaireachd air bith mu na
meadhonan sin fhein, oir tha fhios aig an
t-saoghal uile nach d'fhuaras fhathast doigh
tir no innleachd tir air cinneas a thoirt air a'
bheatha dhiadhaidh anns an anam, a chionn
nach 'eil doigh eile ann ach an t-seann doigh
a b'aithne do'n eaglais o linn nan abstol,
meadhonan nan gras a chleachdadh le
creideamh 'nan eifeachd, Facal Dhe, Urnuigh,
Aoradh, agus Sacramaidean na h-eaglais.
Chan 'eil eifeachd no draoidheachd ann an
gin de na meadhonan sin annta fhein no
leo fhein ; tha iad eifeachdach a chionn
gu'n do shonraich Dia iad gu bhi 'nam pioban
grais eadar e fhein agus anam an duine.
" Cleachd agus teagaisg dhuit fhein," arsa
Pol ri Timoteus, " riaghailtean na beatha
dhiadhaidh," comhairle mhaith, oir bha
fhios aig Pol nach ann le aran a mhain a
thig duine beo ach le facal Dhe, agus b'aithne
dha gu leoir de dhaoine a bha laidir 'n am
bodhaig agus 'n an inntinn ach a bha air
bheul a bhi marbh 'n an anam a chionn
CUIR NA NITHEAN SIN 'N AN CUIMHNE
gu'n robh iad a' deanamh dearmad air an
fhacal sin, daoine a bha aon uair'air an soill-
seachadh ach a chaill an solus a chionn nach
robh iad a' beathachadh an anama air facal
Dhe.
Is briathran fior-ghlan briathran an Tigh-
earna {An Salmadair),
Naomhaich iad troimh. an fhirinn ; is e
t'fhacal-sa an fhirinn [Eoin).
Theid neamh agus talamh thairis, ach cha
teid mo bhriathran-sa thairis a chaoidh :
{Criosd).
Thiiirling an Spiorad Naomh orra-san nile
a chual am facal : (Peadar).
Gabhadh facal Dhe comhnuidh annaibh
gu saoibhir : Pdl.
Gabhaibh le macantas ris an fhacal a tha
comasach air 'ur n-anaman a thearnadh :
Seumas.
Tha facal Dhe beo agus cumhachdach, a'
toirt breith air smuaintean agus rtiin-
tean a' chridhe. Duine gun ainm.
Agadsa tha briathran na beatha maireann-
aich : Peadar.
Labhair an Tighearna . . . eisdibh ri
fhacal : Am Biobull uile.
An dileab a mhi-chaith sinn
'Se an call as miosa a thainig air Albainn
o chionn ceud bliadhna gu'n do leig sinn
dhinn a bhi a' coimhead la an Tighearna
mar latha naomh, latha foisneachail, samhach,
a fhuair sinn mar dhileab o'r n-aithrichean.
Ach cha robh am meas a bu choir dhuinn a
bhi againn air an dileab sin agus thilg sinn
bhuainn gu neo-shuimeil an aon bhean-
chuideachaidh a b'fhearr a bha aig an eaglais
agus aig rioghachd Dhe, oir bha samhchair
na Sabaid agus am meas a bha aig daoine
air an latha naomh 'n a bharantas gu'n robh
Dia ann an cuid d'an smuaintean co dhiubh,
agus gu'n robh a' chuid bu mhotha de'n
t-sluagh a' tighinn fo bhuaidh meadhonan
nan gras, a' cluinntinn facal Dhe, a' deanamh
urnuigh comhla ri'm braithrean, a' deanamh
aoraidh do Dhia, agus 'gan cur fhein ann
an suidheachadh anns am faodadh gras Dhe
oibreachadh annta fo theagasg fhacail tre
chleachdadh na h -urnuigh, agus tre eifeachd
nan sacramaidean.
Le bhi a' mi-naomhachadh la an Tighearna
agus a' cur na Sabaid gu bull eile seach an
t-aobhar air son an d'thug Dia dhuinn i,
chaill sinn iomadh rud maith ; ach is e an
call as miosa a thainig oirnn, gu'n do chaill
sinn an tomhas mor meadhonan nan gras.
Ciod am maith as urrainn an eaglais a
dheanamh do dhaoine nach 'eil a' frithealadh
air meadhonan nan gras, no ciamar a
shoirbhicheas a' bheatha dhiadhaidh anns an
anam gun aoradh, gun iirnuigh, gun eolas
air facal Dhe, no iarraidh air co-chomunn na
h-eaglais ? Ach tha a dhoighean diom.hair
fhein aig Dia, agus co aige tha fhios nach
fhaic sinn fhathast Albainn cho bochd 's a
tha i an diugh saibhir, ach an uair a chailleas
diithaich a reamhrachd agus a saoghaltachd
is trie leatha tionndadh ri Dia.
Re nam bliadhnachan a bha mi os cionn
coimhthionail b'e an dorran agus an duilichinn
bu mhotha a bha 'nam chrannchur a bhi a'
faicinn an drasd agus a rithist cuid de na
daoine 6g a bhaist mi agus d'an d'thug mi
an ceud chomanachadh a' tuiteam. air falbh
o'n eaglais. Ach gach iiair a bha sin a'
tachairt b'e an t-aobhar gu'n do rinn iad
dearmad air meadhonan nan gras, an
toiseach a' leigeil dhiubh a bhi ag iirnuigh, an
sin a' leigeil dhiubh a bhi dol do'n eaglais ach
uair annamh no air Sabaid comanachaidh,
agus mu dheireadh a' treigsinn co-chomunn
nan Criosdaidhean gu buileach, agus a'
tionndadh la an Tighearna o bhi 'n a la
naomh agus buannachdail d'an anam gu
bhi 'n a la cabhagach, starumach, buaireas-
ach, air a thoirt thairis do.bhaoth-shiigradh
a thoileachadh na feola. An uair a thachras
sin, agu,s nach eisd iad ri guth na h-eaglais,
feumaidh na foirbhich an dleasdanas fhein a
dheanamh, agus an ainmean a dhubhadh a
mach a Rolla a' Chomanachaidh. Ach ged
nach eisd iad ris an eaglais co aige tha fhios
nach eisd iad fhathast ri Dia.
A Dhe ghrasmhor, a shaor an gaduiche aig
uair a bhais, dean trdcair orrasan a hhlais aon
uair an twdhlac neamhaidh, agus a bha fo
bhuaidh ffhacail agus fo chumhachd an
t-saoghail ri teachd, ach a thuit air falbh o'n
aidmheil ghealltanach a rinn iad ; ath-
nuadhaich iad gu aithreachas chum agus gu'n
ioc iad am bdidean dhuit as iir, agus gu'n
cluinneadh iad do ghuth ag rkdh riu, Pillibh
riumsa a chlann chid-shleamhnach ; leighisidh
mise bhur cid-shleamhnachadh agus gradh-
aichidh mi sibh gu saor.
Anns a' Chathair
GED tha barrachd bruidhne air a dheanamh
mu ghainne mhinistearan anns a' Ghaidh-
ealtachd na tha air a dheanamh mu'n
Ghalldachd tha iomgain anns an eaglais
gu'm faod e tachairt an iiine nach 'eil fada
bhuainn nach bi ministearan gu leoir aice a
ANNS A' CHATHAIR
dheanamh na h-oibre anns a bheil lamh aice
air a' Ghalldachd na's mo. Mar sin chuir an
Seanadh Committee air chois a rannsachadh
na cuise so, agus a thoirt comhairle do'n
eaglais ciamar a ghabhas am feum as fhearr
a bhi air a dheanamh de'n sgioba aice.
Cha do chribchnaich a' Chommittee so a
h-obair fhathast, ach chruinnich i fiosrachadh
mu obair na h-eaglais agus mu aireamh nan
daoine a tha 'g a deanamh as maith dhuinn
fhios a bhi againn air.
Ann an 1939 bha corr is da cheiid proba-
tioner anns an eaglais, ach an 1947 cha robh
ann ach tri fichead 's a deich, agus dhiubh
sin bha coig ar fhichead ri obair eile nach
leigeadh leo a bhi air an suidheachadh os
cionn coimhthionail.
Tha mu cheud oileanach a tha a' crioch-
nachadh an ciirsa foghluim a dhith air an
eaglais a h-uile bliadhna, ach chan 'eil an
aireamh sin aice.
Tha aon chleachdadh againn anns na
laithean so a tha a' tarruing air falbh o'n
eaglais cuid mhaith mhinistearan a b'abhaist
a bhi thairis air coimhthional ann an sgir,
ach a tha a nis ri riaghlaireachd ann an
dreuchdan eile anns an eaglais. Aig aon am
b'e ministrealachd an Fhocail ann an sgir
an aon seorsa ministrealachd a bha againn,
ach an diugh tha iomadh seorsa eile anns an
eaglais a tha air an cunntas na's feumaile
agus na's cudthromaiche na searmonachadh.
Tha leth- cheud ministear air falbh leis an
arm, feadhainn eile 'n an cleirich agus 'n an
riaghlairean an Tigh-Mor-nan-Uinneag air 12
Sraid Sheorais, an Diin-eideann ; agus
feadhainn eile 'n am Planners no 'n an Cinn
air obair no iiisiinn a tha dol air aghaidh am
measg na h-6igridh. Uile gu leir tha suas
ri da cheud de mhinistearan na h-eaglais
nach 'eil a' searmonachadh ach a tha air an
ceangal ri dreuchdan agus riaghlaireachd ris
an abramaid aon uair " frithealadh do
lihuird." Cha ghabh so seachnadh, agus ann
an tomhas reusonta tha e feumail, ach
faodaidh tuilleadh 's a choir dheth a bhi
againn, agus faodaidh an eaglais a bhi a'
caitheamh iiine agus saothair agus airgiod
air innleachdan is iiisltnn gun fheum. Sin
an gearan a tha aig moran dhaoine an diugh
an aghaidh na h-eaglais, gu bheil i mar bha
na sgriobhaichean agus na Phairisich a bha
curamach mu nithean beaga ach a dhearmaid
nithean cudthromach an lagha ; gu bheil i
a' caitheamh a h-iiine agus a saothair air
nithean faoin is leanabail anns nach 'eil
feum no toradh, a thoileachadh oigridh
luaineach agus gineil as-creidmheach. Thuirt
Daibhidh gu'n robh mic Sheruiah ro chruaidh
air a shon, ach na'n robh e beo an diugh
theireadh e gu bheil clann Mhic UisHnn na's
cruaidhe agus na's duiliche an cumail sios.
Tog suas do shuilean
Ach ma tha lamh aig an eaglais ann an
nithean beaga suarach tha lamh aice cuid-
eachd ann an nithean mora urramach, gu
sonraichte ann an coimhlionadh na h-aithne
a thug an Tighearna losa Criosd dhi.
" Imichibh agus deanaibh deisciobuil de
gach uile chinneach."
Le bas Ghandi agus leis mar chaidh na
h-Innsean an Ear air thigheadas dhaibh
fein, thainig atharrachadh cho mor air na
h-Innsibh 's gu'm bi iomadh latha m'am bi
fhios againn gu ceart ciamar a bhios cor na
h-eaglais Chriosdaidh fo'n riaghladh ur.
Ach tha deagh dhochas aig na Soisgeulaichean
a chaidh a null o na h-eaglaisean Prostanach
gu'm bi saorsa teagaisg aca mar a bha aca
riamh, agus nach bi cnap-starra air bith air a
chur romhpa. Tha e na's fhasa bhi suas
ris na h-Hinduaich na bhi suas ris na
Mohamedanaich, oir tha uiread dhiathan
aig na Hinduaich 's nach cuireadh e cam par
air bith orra gabhail ri fear no dha eile,
ach chan fhuiling na Mohamedanaich righ
eile air a' chrim ach Allah ; Allah agus
Allah a mhain. Tha creideamh Mhohamed
cho gaolach air e fhein a sgaoileadh, agus
an saoghal uile iompachadh ris a' Chreideamh
Chriosdaidh fhein, agus ge b'e aite an
tachair iad air. a cheile tha an glaodh air a
thogail, Mahomet no Criosd. Tha duthchan-
nan anns an t-saoghal a bha aon uair aig
Criosd a nis aig Mahomet.
Calcutta, Kalimpong, Darjeeling, am
Punjab, Rajputana, Poona, Madras, Ichang,
Manchuria, Livingstonia, Lovedale, Calabar,
Blantyre — -sin ainmean a tha sgriobhte air
cridheachan mhiltean de dhaoine anns an
eaglais aig a bheil iiidh ann an obair shois-
geulach ; daoine a tha baigheil agus iialaidh
ris na missions uile ach aig a bheU tiidh
shonraichte anns an aite ud no anns an aite
ud eile ; Blantyre, no Rajputana, no Kalim-
pong. B'aithne dhomh boireannach laghach
aig nach robh dealbh anns an tigh ach dealbh
an Ollaimh, Iain A. Graham, duine nach
fhaca i riamh, agus aig nach robh seanachas
eile ach naidheachdan beaga muladach mu
na paisdean truagh ann an Kalimpong.
Bha a dhealbh air mullach an dreasair aice,
agus b'e an ceangal a bha eatorra gu'n robh
i a' toirt tri sgilleannan a h-uile mios do
bhean a' mhinisteir a dhol ann am bocsa
Kalimpong. Cha robh a' bheag de sgillean-
nan aice, ach fhuair i barrachd sonais agus
barrachd seanachais as an fheadhainn ud
na fhuair i a rud air bith eile 'n a beatha.
AKNS A' CHATHAIR
agus ann an seagh fior bha e 'n a bhann
ghaolach eadar i fhein agus Dia agus gach
neach eile anns an sgir aig an robh urram
is gradh d'a Mhac.
Tha moran bruidhne anns an t-saoghal
anns na bliadhnachan so mu bhraithreachas,
ach chan 'eil doigh as fhearr air toirt air
braithreachas cinntinn na bhi ag obair
comhla ann an aobhar a tha uasal agus
feumail do dhaoine eile. Agus ciod an obair
as uaisle no as feumaile na bhi a' toirt
soisgeul Chriosd do dhaoine nach cuala e
fhathast ?
Tha na daoine a tha air cheann na h-oibre
so oho caomhnantach air airgiod na h-eaglais
's is urrainn iad, ach tha cosdus bidh is
aodaich, cungaidhean is nithean a tha a
dhith air lighichean ann an ospidal air dol
suas cho mor 's gu'm feum iad am bliadhna
mu choig mile deug not a bharrachd iarraidh
air an eaglais na dh'iarr iad an uiridh.
Ann an 1943 thug coimhthionalan na
h-eaglais- £120,175 a chur na h-oibre so
air aghaidh, agus boireannaich na h-eaglais
£75,867. A thuUleadh air sin bha riadh
an airgid a tha air a chur mu seach, dileaban,
agus tabhartasan mora o dhaoine fialaidh.
Uile gu leir chuir an .eaglais a mach air an
obair so £328,000 ann an 1948.
An Leabhar Mor
Mar tha fhios aig ministearan is foirbhich
tha leabhar mor tiugh air a chur a mach a
h-uile bliadhna m'an teid an Seanadh
cruinn, agus fear dhiubh air a thoirt do'n
t-se ceud deug a tha 'n am buill anns an
t-Seanadh, los gu'm bi iad eolach air a
h-uile ni a bha air a dheanamh leis na
Committees air a' bhhadhna a chaidh
seachad. Am bliadhna tachraidh na facail
Amsterdam agus Oecumenical ort gu maith
trie anns an leabhar so, mar gu'm biodh
piobar no salann air a chrathadh air na
duilleagan, ach chan 'eil mi a' dol a radh
dad umpa (1) a chionn nach 'eil mi a' tuig-
sinn ciod a tha Amsterdam a' ciallachadh,
(2) a chionn gu bheil amharus agam nach
'eil ann an Oecumenical ach plathadh de
theine-sionnchain, agus ann am beagan
bhliadhnachan nach bi an corr iomraidh orra,
direach mar nach bi iomradh air " Parlamaid
Choitchionn an t-Saoghail," air a bheil
daoine an diugh a' bruidhinn, agus (3) a
chionn gu bheil na leugh ml mu Amsterdam
agus mu Oecumenical air a chur ann am
Beurla cho neonach agus cho ceothar 's
nach b 'urrainn dhomh a chur ann an
Gaidhlig. Agus rud air bith nach teid agam
air a chur ann an Gaidhlig cha ruig mi a
leas dol an ireabais uime, oir chan 'eil fath
cabhaig ann.
Ciod a tha ann an Amsterdam agus ann an
Oecumenical ach gu bheil diadhairean na
h-Alba "a' ruith na cuthaig," agus Albainn
fhein a' tuiteam air falbh o'n Chreideamh,
agus a' cruadhachadh an aghaidh teach-
daireachd an t-soisgeil agus cleachdanna na
diadhaidheachd.
Tha facal eile a thachras ort a h-uile
bliadhna anns an leabhar so, " social justice,"
ach chan fhaic thu e uair air bith air a radh,
" Ciod e social justice ? " Sin an gnothuch!
A bheil so fior ? Chan 'eil urrainn eile
agam air a shon ach gu'n do leugh mi e
anns an leabhar so, gu'n rachadh aig Comunn
Gaidhealach na h-eaglais air oileanach
fhaotainn a chuireadh iad anns an t-samhradh
do'n h-uile aite-searmonachaidh a tha aca
anns a' Ghaidhealtachd, ach gu'n robh cuid
de na h-aitean sin nach gabhadh ris an
oileanach a bha air a thairgsinn dhaibh, an
dara cuid a chionn nach robh tigh ri fhaotainn
anns am fuiricheadh e, no a chionn nach
fhaigheadh e biadh is leaba ann an tigh air
bith air na's lugha na sia notaichean 's an
t-seachduin.
" Agus chuala mi, ach cha do thuig mi :
an sin thubhairt mi, 0, mo thighearna, cioji
a' chrioch a bhios aig na nithean so ?
Fo Chraobh Sheiidair
AN uair a shiubhail Manus Og Maclomhair
'na ochd bliadhna deug, cha mhor nach
deachaidh a mhathair as a ciall. Ach
chtim Dia a reuson rithe a chionn nach ann
'na h-eanchainn a bha i air a leon ach 'na
cridhe. Tha na lotan a chuireas teagamh
no as-creideamh anns an eanchainn na's
cunnartaiche agus na's marbhtaiche na na
lotan a chuireas ionndrainn-ghaoil anns a
chridhe. Tha an gaol mar tha Dia fhein.
. Ged tha ghairdean treun gu sgrios,
tha e cho treun 'g ar dion.
B' aithne dhomh mathair Mhanuis, Eilidh
Mhurragh, o bha i 'na caileig anns an sgoil,
agvis chiim sinn suas ar dhliith-eolas agus ar
cairdeas an deidh dhi posadh, agus gus an
do chaochail i. Phos i gle 6g ministear ann
FO CHRAOBH SHEUDAIR
an eaglais nach ruig mi a leas ainmeachadh ;
Fundamentalist ma bha e riamh ann, ach
duine laidir, measail, smachdail, a chumadh
clann Edoim 'n an aite fbein, agus nach
rachadh, lend na roinneige air seachran ann
an dealachadh a dheanamh eadar Ephraimich
agus Gileadaich.
Chan 'eil cuimhne agam a bhi riamh anns
an tigh aca, ach a h-uile bliadhna a bhithinn
aig an t-Seanadh an Dim-eideann bhiodh
Eilidh Murragh a' cur luim roimh laimh air
tea-pearrti a bhi aice ann an osd-thigh, aig
an robh an aon chuideachd gun atharrachadh
daonnan cruinn ; i f hein agus an duine ;
triiiir chaileagan a bha comhla rithe ann an
Ard-sgoil Seoras Watson agus na fir a phos
iad ; te de na ban-sgoilearan a bha i foidhpe,
agus mise. Is ann aig te de na pearrtaidhean
sin a chunnaic mi Manus, balach nach robh
aig a lan-fhas aig an am ach air an robh a
choltas a bhi 'n a ghille mor gasda»le fiamh-
ghaire 'n a shtiilean agus sgail-choibhneis
air aodann a theoigh mo chridhe ris.
An uair a chaidh e dhachaidh as an sgoil
an Dim-eideann agus e a' dol do'n Oilthigh
an ath October, bha e a' deanamh rud-
eigin anns a' gharradh le wire ribeach a
bha meirgeach, Cha d'thug e an aire aig an
am gu'n do ghearr e a lamh, agus gu'n
deachaidh a' mheirg 'n a fheoil. Ann am
beagan uine bha e marbh.
Dh' fhaodadh e bhi air a radh mu bhas
Mhanuis mar thuirt losephus mu bhas
Shamueil nach robh tigh anns an eilean
anns an robh eaglais athar anns nach robh
bron mar gu'm buaileadh am bas aig an
dorus fhein. A' mhaduinn a chunnaic mi
an sgeul bhronach anns an " Albannach "
dh'fhas an latha dorcha mar gu'm biodh
a' ghrian air tuiteam as an speur, is fad an
latha cha robh dad eile 'n am inntinn ach
mo bhana-charaid ghaolach agus an cas
anns an robh i le bas a mic. An oidhche sin
fhein sgriobh mi chuice, ach ged bhithinn a'
cuimhneachadh oirre gle thric 'n a dheidh
sin, agus a' cluinntinn uairean o dhaoine
eile uimpe, bha e dluth air bliadhna m'an
d'fhuair mi litir bhuaipe fhein. Ach 'n a
dheidh sin bhiodh i a' cur chugam an drasd
's a rithist criomagan a bhiodh i a' gearradh
a paipearan naidheachd, is beachdan drtddh-
teach no neonach a bhiodh i a' leughadh
ann an leabhraichean, is smuaintean a
bhiodh ag eirigh 'na h-inntinn fhein mu'n
bhas, mu'n t-saoghal eile agus mu neamh is
ifreann. Bha e furasda gu leor fhaicinn
nach robh a nis ach aon cheann-uidhe aig a
smuaintean uile, 'na cadal agus 'na dusgadh —
Manus, agus c'aite an robh e, agus ciod a
bha e a' deanamh.
Na leabhraichean beaga
Cha robh an teaghlach ud ach diombuan ;
tha Eilidh Murragh agus am ministear
laidir smachdail a phos i a nis marbh, agus
chan 'eil beo d'a cuideachd ach aon phiuthar.
Sine Murragh, a tha posda aig Vet ann an
Sasunn. Cha robh a bheag a dh' eolas agamsa
air Sine riamh, ach o chionn bhliadhnachan
fhuair mi pasgan leabhraichean agus an litir
so 'n an cois : — ■
" Ged ^nach aithne dhuibh mise b'aithne
dhuibh mo phiuthar, Eilidh, is bhithinn 'g a
cluimitinn air uairean a' bruidhinn umaibh.
An uair a shiubhail i, agus a thainig e or rasa
sealltainn as diidh na dh'fhag i, chuir mi
paipearan is litrichean is leabhraichean beaga
sgriobhaidh ann am bocsa, is thug mi leam
do Shasunn iad a chionn nach bu toigh leam
an losgadh, agus an dicil gn'n leughainn iad
uaireigin. Ach tha bliadhnachan a nis air
dol seachad gun suil a bhi air a thoirt orra
is chuir mi romham an de braidseal-teine a
dheanamh air na litrichean agus air na
paiperan, agus an leth-dusan leabhar -sgriobh-
aidh a chur chugaibh-se, a chionn gur sibh an
aon duine a tha air ainmeachadh annta air
ainm, agus a chionn gu bheil fhios agam nach
dean sibh feum cearr dhiubh."
B'e na leabhraichean beaga ud leabhar-la
anns an do thoisich i air sgriobhadh an
deidh bas Mhanuis, agus theagamh gur e an
t-aobhar.gu robh m'ainm-sa air ainmeachadh
annta gu'm biodh i a' leughadh nan duil-
leagan so, agus gu'n d'fhuair i comhfhurt-
achd o rud-eigin a chunnaic i annta mu
dhaoine oga a shiubhail gun aithreachas
gun aidmheil. A thuilleadh air sin is ann
air mo chomhairle anns an litir a sgriobh
mi chuice an uair a shiubhail am balach,
agus a bha na stuadhan a' dol thairis oirre,
a thoisich i air sgriobhadh anns an leabhar.
Thuirt mi rithe nach ann o dhaoine a thigeadh
neart no comhfhurtachd ach o na tri tobraich-
ean diomhair, so Dia agus am BiobuU agus a
cridhe fhein, na tri companaich as fhearr
air an t-saoghal. Ma tha e 'n a fhaochadh
do dhuine am Biobull a leughadh, tha e 'n a
fhaochadh dha cuideachd smuaintean is
fiosrachadh a chridhe a leigeil a mach
eadar e fhein agus Dia.
"A Mhanuis, a luaidh, gaol mo chridhe,
cha leig sinn leis a' bhas ar dealachadh ;
ma thug am bas bhuam do chreubhag lurach
a mhiannaichinn a phogadh gun sgur, cha
toir e bhuam t'anam agus do ghaol, oir ma
tha buadhan an anama a' tighinn gu iomlan-
achd ann an neamh bithidh do ghaol-sa
dhomhsa na's blaithe agus na's iongantaiche
na bha e air thalamh."
FO CHRAOBH SHEUDAIR
Tosdachd an duine aice
Ged tha athair Mhanuis 'n a dhuine maith
agus caomhail ri mhnaoi, tha mi an dull
nach leigeadh a nadur agus a dhoighean
agus a bh each dan leis bruidhinn cho cinn-
teach niu neamh agus mu shonas Mhanuis
am measg nan ainglean 's a bha a mh athair
a' deanamh, agus mar sin nach robh e comas-
ach air uiread comhfhurtachd a thoirt dhi
's a bu mhaith leatha fhaotainn. Cha bu
toigh leis a bhi 'ga cluinntinn a' bruidhinn
mar nach robh aite eile ann anns am faodadh
eadhon balaich laghach, mur robh iad air
an iompachadh no air am breith a ris,
agus mur d'aidich iad Criosd, a bhi air an
cur, agus an uair a chluinneadh e i a' bruidh-
inn mar sin cha tigeadh diog as a cheann,
agus bhiodh a thosdachd cho buileach agus
cho trom 's gu'm biodh ambarus a' bualadh
Eilidh nach robh dochas idir aige gu'n deach-
aidh Manus do neamh. Cha bhiodh e fior
sin a radh uime, oir bha uiread gaoil aige
air a mhac 's a bha aice-se, ach cha b'e
fhaireachduin agus durachd a ghaoil a bu
chombaist dha anns an dorchadas ach solus
a reusoin agus teagasg nan aithricbean,
Calvin agus aithrichean Rois, da sheorsa
combaist a dh'fheumar siiil a chumail orra
an uair a bhios sinn a' siubhal troimh ghleann
dorcha a' bhais, agus a bhios iarunn-searbh-
adais a' bhais a' dol a steach do'n anam.
Chan 'eil cearn no ceardach anns an gabh
combaist ar creidimh agus ar dochais a
chur ceart ma chaidh i air aimhreit, ach am
Biobull. " Bheir fosgladh do bhriathar
solus." " Nach dean Breitheamh na talmh-
ainn uile ceartas."
" A Mhanuis, a ghaoil, a bheil thusa a'
faireachduinn a bhi cho dlixth dhomlisa
's a tha mise dhuit-sa 1 A bheil thu 'g -am
chluinntinn a' bruidhinn riut, no 'g am
chluinntinn ag iirnuigh air do shon. Innis
dhomh ann an aisling gu bheil thu sona
agus dean tirnuigh air mo shon. larr air
Dia creideamh a thoirt dhomh,oir tha mo
chreideamh lag is fann, agus air uairean
tha dubh-bhron a' bathadh m'anma. Chan
'eil fhios agam ciod is aobhar dha, ach. tha
m'anam cho luasganach 's gu'n siubhail e
le luathas an dealanaich o thim gu siorruidh-
eachd, agus o airde is gloir neimh gu
doimhneachd is truaighe ifrinn, a' lorgachadh
do cheuman agus a' faighneachd c'aite a
bheil thu. 0 Thi Naoimh a chruthaich
Manus, mo mhac gaolach a thug thu dhomh
gu bhi 'n a theine-aoibhneis 'nam chridhe,
ma rinn e peacadh a bha toillteanach air
if rearm, cuimhnich air 'oige agus air goraiche
na h-6ige, agus saor e o ifreann. An ann
as mo chiall a tha mi a' dol ? Manus ann an
ifreann ! Chan 'eil, chan 'eil ; tha Dia
uasal 'na uile dhoighean ; cha chuireadh
e balach nach do rinn cron air neach eile
riamh comhla ri ludas, agus mortairean,
agus brathadairean, agus droch dhaoine a
dh'fhas salach le 'm breugan fhein. Cha
d'fhuair thusa, a luaidh, tiine air thalamh
a dheanamh aithreachais no aidmheil, ach
ciod eile a tha an t-siorruidheachd air a
shon mur bheil Dia a' toirt cothrom do
pheacaich fas na's fhearr anns an ath shaoghal
na bha iad anns na bliadhnachan goirid a
bha iad air thalamh ? "
^ ^ ^ ^ ^
Bha cuid de na beachdan a bha aig Eilidh
Murragh mu'n bheatha mhaireannaich cho
leanabail agus cho neo-shuidhichte 's nach
cuir mi sios iad air an duilleig so, oir bidh
sinn uile air uairean a' cruthachadh le mac-
meanmain na h-inntinn saoghal iir dhuinn
fhein aig nach 'eil bunaitean seasmhaeh,
ach am bitheantas cha dean sin cron air bith
dhuinn, agus cha chuir e air seachran sinn
o Dhia, ma tha Dia 'n ar smuaintean. Tha
Dia a' toirt teadhair fhada do na naoimh,
agus saorsa ionaltradh ann an ctiiltean
neonach agus air achaidhean air a bheil an
da chuid, seamrag agus iteotha a' fas.
Aig an Uinneig
An t-Urramach Ruairidh Moireasdan, Lit.A.
Ged nach e Ruairidh Moireasdan " athair
na h-eaglais " is e " athair na Gaidhealtachd
agus nan Eileanan," oir chan 'eil ministear
eile cho sean ris a' searmonachadh anns na
h-Eileanan Siar an diugh. Tha e ceithir
fichead 's a naoi, agus cho laidir, beothail
'n a inntinn 's a bha e riamh, ach air an
t-samhradh so tha e a' leigeil dheth uallach
a' choimhthionail.
Tha e ochd bliadhna deug ar fhichead an
Eaglais Ard Steornabhagh, am baile anns an
do rugadh e an 1860, agus is maith an
teisteanas e air a chliii gu'n do ghairm na
daoine d'am b'aithne e 'n a bhalach e gu
bhi 'n a mhinistear 'n am measg.
Bha e air oileanachadh an Steornabhagh,
an Oilthigh Dhun-eideann agus anns a'
Chollaist Nuadh. Bha e mu dhusan bliadhna
ann an Loch Carrann, ach an 1911 chaidh e
do'n Eaglais Ard' an Steornabhagh far a
bheil e a nis a' criochnachadh a mhinistreal-
achd, ann an deagh ghean aig muinntir a'
bhaile uile agus ro mheasaU aig a choimh-
AIG AN UINNEIG
thional fhein. Buaidh agus beannachd leis
'n a shean aois agus cuibhrionn reusonta de
na tiodhlacan a bu mhaith leinn nile a
shealbhachadh ann an deireadh ar laithean,
fois agus sith agus slainte.
Aig dinneir a thug Cleir Leodhais dha anns
an dealachadh, a chur urram air agus a
thoirt dha pasgan leabhraichean mar chuimh-
neachan-gaoil, labhair feadhamn dhiubh an
ainm chaich, ag innseadh mu obair Mhghr.
Moireasdan anns a' chleir ; am meas a bha
aca uile air, agus an earlbsa a bha aca 'n
a ghliocas agus 'n a chomhairle.
Cha robh dh'eolas agam.-sa air Mgbr.
Moireasdan ach gu'n do rug sinn air laimh
air a cheile uair no dha, ach fhuair mi
litrichean bhuaith agus bhiodh e air uairean
a' cur shearm.on anns na duilleagan so, is
dh'fhag sin an dealbh so air 'n am inntinn,
nach robh e moiteil m'a obair fhein, nach
bu leasg leis saothair is dragh a ghabhail
mar chomhstadh do neach eile, agus nach
robh ministear eile anns a' Ghaidhealtachd
a bha uiread Diadhaireachd (Theology) 'n a
shearmoin.
An 1907, air iarrtus na h-eaglais, chaidh
e mach do Cheann a Deas Africa a shealltainn •
thairis air an obair shoisgeulach a bha dol
air aghaidh anns na cearnaibh sin.
Duine a shaothraich ann an tri eaglaisean,
an Eaglais Shaor, an Eaglais U.F. agus a
nis Eaglais na h-Alba, nach abradh tu giir
Criosduidh e de'n Eaglais Choitchinn !
Chan 'eil ni nuadh fo'n ghr^in
Tha caraid foghluimte agam a bhios ag
ionaltradh ann an litreachas na Greige,
agus air raontan far suing eile a bhios a' cur
chugam an drasd 's a rithist, cuid de na
neam.hnaidean a bhios ag am as air anns na
leabhraichean a bhios e a' leughadh, a leigeil
fhaicinn dhomh cho fior 's a tha am facal
so, nach 'eil ni nuadh fo'n ghrein. " An ni
a bha ann-, is e an ni sin fein a bhitheas ann."
An uair a bha luchd-eachdraidh na Greige
a' sgriobhadh mu na cogaidhean a bha dol
air aghaidh 'n an diithaich fhein, agus mu
sheanailearean airm agus mu luchd-riaghl-
aidh anns nach robh smod tiiir ; no bha
baird na Greige a' magadh air pearscahan
mora a' bhaile a bha air an seideadh suas
le amaideas agus le 'm boilich fhein, shaoil-
eadh tu nach ann m.u mhuinntir na Greige a
bha iad a' bruidhinn idir ach mu mhuinntir
Bhreatuinn agus mu mhaithean na Parla-
maid ; Beaverbrook, Bevan, Zilliacus, Boyd
Orr, Professor Joad, Bernard Shaw.
Bha la ann a gheibheadh na Tories
saighdean liom.hta agus puinnseanta o bhaird
na Greige a loisgeadh iad air na Socialists,
ach an diugh tha na Tories gun Ghreigis iad
fhein.
Am Brat air a thoirt air falbh
Leis an Urramach Calum MacOilleathain, M.A., Conan.
(Is. 25, 7)
SEO aon de na geallanna mora is luachmhor.
Tha gealladh ann a bhuineas do neach
araidh, an cas araidh, do dhuine bochd mar
dhuine bochd, do pheacach mar pheacach
agus do fhirean mar fhirean ; tha gealladh
ann do chuideachd air leth is do chinneach
air leth is do Eaglais air leth ; tha gealladh
ann do'n t-saoghal gu h-iomlan ! Nach mor
an gealladh do'n t-saoghal e seo, " Oir bidh
an talamh Ian de eolas an Tighearna mar a
chomhdaicheas na h-uisgeachan aghaidh na
doimhne." Agus is e gealladh mor do'n
t-saoghal iomlan a tha againn anns an
earrainn seo leis.
Tha an Eaglais a' dol air aghart le doehas
agus le stdl ri leasachadh o linn gu linn,
agus chan 'eil i gun bharantas aice. Agus
ged a bhios daoine beo, anns gach linn, a
bhios a' gearan air mar a tha ciiisean a' dol
bhuaidhe is e a chi cuid eile gu bheil tighinn-
chuige ann cho maith ri dol bhuaidhe agus
gu bheil an tighinn-chuige, aig amannan, co
dhiubh, na's folluisiche na dh'aidicheas cuid.
Is e gineal gun chieideamh as docha bhi
caoidh " Linn an Oir " na na daoine a tha
dol o neart gu neart iad fhein agus iad "a'
cur an t-saoghail bun os cionn,"
Far 'eil saighdearan is gaisgich ri cath is
comhrag chan 'eil iad a' caoidh mar a
chaidh an t-arm air ais o linn Thearlaich !
Is e fuidheal-feachd as trice a gheibhear a'
deanamh sin !
Bha na Paganaich Ian de chaoidh air son
an oige fhein is oige an t-saoghail, nithean
nach fhaicte an comaith gu brath tuilleadh !
Cha bu choir do'n Chriosdachd a bhith mar
sin idir. Bha cuid ann, theagamh, a bha an
dull gur h-ann a bha an latha aig Abraham
agus aig Daibhidh ; ach tha an fhirinn ag
innseadh duinn gu bheil cor na h-Eaglais a
nis nas fearr na an cor-san, " air do Dhia
nithean as fhearr a sholar dhuinne."
Agus tha e soirbh do'n Chriosdaidh aig a
bheil Focal na Firinne a bhith siiileachadh
an tuilleadh 's an tuilleadh feairrde. Agus
tha a chuile seorsa reidh mu aon ni, gu bheil
feum air feairrde, nach 'eil cixisean cho maith
's a bu mhaith leinn iad a bhith.
8
AM BRAT AIR A THOIRT AIR FALBH
Bha cuirm aig an t-salnaadair agus a
chupan a' cur thairis ! Tha cuirm aig Dia do'n
t-saoghal uile. Tha sath aig Dia do'n t-saoghal.
Anns an t-sliabh seo ! An Sion an eadh ?
Is eadh gun amharus. Sin teis-meadhon
an t-saoghail, oir is ann o na h-Iudhaich a
thainig Slainte. Sin far an robh an Slanuigh-
ear, sin far an do thoisich an soisgeul, far
an do chuireadh an soisgeul an gniomh,
Criosd gu has, agus far an do thoisicheadh
air a shearinonachadh. Agus nach e E
Fhein a thuirt " do gach creutair " ; agus
nach e E Fhein a thuirt " deanaibJi deisciobuil
de gach uile chinneach."
Tha sinn an dixil gu bheil tri nithean
sonraichte anns a' ghealladh. I. Eolas.
An uair a bha bochdainn is fuath a luchd-
muinntir, na h-Iudhaich, a' cur uallach air
Pol thuirt e gun robh iad fhathast agus an
sgleo-bhrat seo air an stiilean. Cha robh iad
a' faicinn nan nithean a bha esan a' faicinn.
An uair a leughadh iad na sgriobturan (is e
an " Seann Tiomnadh " a bha e ciallachadh,
oir, cha robh an " Tiomnadh Nuadh "
cruinn 'na latha) cha robh iad a' tuigsinn
brigh an leabhair no nan leabhraichean sin.
An uair a chunnaic Pol gloir Dhe an gntiis
losa Ciiosd dh'fhalbh an doille agus chaidh
na stiilean fhosgladh. Co ach Pol a b'urrainn
a radh, " Tha mi nis a' faicinn l " Agus an
uair a rachadh e air ais gu na sgriobturan
nach e a chanadh, " Tha mi nis a' faichinn."
Agus am measg nan nithean mora a chunnaic
Pol, is a thuig Pol, bha aineolas is dorchadas
an t-saoghail as eugmhais eolas an De bheo.
Faodaidh e bhith gu bheil iad lionmhor
'nar linn fein a tha an diiil gu bheil a nis a
liuthad eolas ann agus a liuthad seorsa
eolas ann agus gun dean an saoghal, anns na
laithean mora deireannach seo, a' chuis
gun eolas De. Ach cha dean. Far nach 'eil
an t-eolas seo aca, air meud gach eolais eile,
is seorsa eile dhith, tha tiugh dhorchadas
'san t-saoghal agus daoine agus brat air an
stiilean. Nach e sin a tha toirt air cuid an
diugh nach fhaic iad 'nan co-chreutairean
ach na briiitean ag imeachd, far an tugadh
an solus daibh " na braithrean " fhaicinn ri
an taobh 1 Nach e sin a tha deanamh gu
bheil a leithid de fheill air full is feoil 'san
t-saoghal agus gun lorg air anam neo-
bhasmhor no curam. mu thimcheall sin ?
Tha an saoghal gun Chriosd 'na shaoghal
gun itil gun treoir. Tha an duine gun Dia
aiijeolach agus dorcha agus chan 'eil e
coltach gun dean lionmhorachd nan seors-
achan eolais, no doimhne an iomlanachd,
suas an call. Ach tha an t-eolas seo ann,
agus tha e ann air son an t-saoghail gu leir.
Tha e feitheamh air an t-saoghal.
(II) Glanadh. Chan e an t-aineolas 'na
aonar am brat slan. Tha ni eile aig an
t-saoghal cho cinnteach ri aineolas a tha
trom air an t-saoghal, agus 'na mhort
's 'na bhas da, is e sin a pheacadh fein. Tha
e do-sheachanta feumail gum biodh gniiis a'
chinne-daonn air ionnlaid o'n pheacadh.
De a tha cearr air an t-saoghal an diugh ?
Tha olcas fein, is a chionta fein. Mur b'e
olcas dhaoine, agus gu h-araidh an olcas ri
each a cheile, nach e an saoghal a bhiodh 'na
chilis -ioghnaidh m.aith ? Ach nach iad na
daoine a tha an diiil gun deanar seorsa de
fhlaitheanas air thalamh, mar siud is mar
seo, gun churam de'n ghalaire sin, a tha
fada cearr? Ann a bhith leughadh leabh-
raichean eachdraidh nan slogh nach tug sinn
fainear cho dall agus a tha rioghachdan air
an cliu fein. Ma is e Sasainn te aca feuch
'na leabhraichean eachdraidh mar a bha
Sasainn riam.h ceart, glan, onarach, direach
agus mar a bha " na naimhdean," an
Fhraing, Eirinn, Alba, cho mi-cheart, cho
olc, cho borb, cho fealltach. Ctiis-smaoinich
is ciiis ghaire an domhain! Ach nach e
sin nadur a' pheacaidh — 'mi fhein ceart an
comhnuidh, is each cearr an comhnuidh.
Chan i sin an inntinn ghlan agus an inntinn
shoilleir, dhireach a reiticheas aimhreit
dhaoine. Thig an latha anns an dean daoine
Cluich as fearr na sin. Feumaidh iad, ma
tha an saoghal bochd gu bhith cothromach,
rianail, sitheil is tearainnte.
III. Aoibhneas. Linn an aigh ! Crioch air
bron. Nach do-aireamh iad na deoir a rinn
aineolas is peacadh a chur an compairt
na daonachd ? Ni an t-aineolas bathadh.
Fagaidh sin ciidheachan briste is giorra-
shaoghail an teaghlaichean a chailleas an
cuid. Rinn am peacadh (Sannt dhaoine a
bha air son spreidh is or), a' Ghaidhealtachd
seo againn a mhilleadh gun iochd gun
trocair. Bha fear 'san Eilean Sgitheanach
agus bha e 'g radh gum biodh meulaich nan
uan 'ga dheanamh tinn agus e cuimhneachadh
air gair is ranaich nan daoine agus an
sgaradh beo 'ga dheanamh orra gu "long
mhor nan eilthireach." Agus tha an saoghal
a' caoineadh le bron nan daoine laga, briste,
anfhann a tha daoine peacach is daoine
uaibhreach a' saltairt gun trocair fo na
casan. Ma tha cuibhrionn de bheannachd
a' gheallaidh air tuiteam a nis a gne criochan
seo, gloir do Dhia. Gun tigeadh an tuilleadh
's an tuilleadh deth oirnn agus air an t-
saoghal o eirigh gu laighe greine. Aoibhneas
an aite broin. Maith an aite uile. Solus an
aite dorchadais.
" Gun tigeadh do rioghachd, gun deante
do thoil air an talamh."
Aireamh 9
1949
Anns a' Cheo
Tha sinn a smenrachadh ntar na iloill, ug ianaidh a bhalla. — Isaiah, lix. 10.
GED is e seann leabhar a tlia ami an leabhar
an fhaidh Isaiah, tha e na's iiire agus na's
fire a thaobh nan nithean a tha cudth-
romach agus maireannach na na paipearan
aig Beaverbrook a leugh thu an diugh
agus an de. Co dha is aithne an suidh-
eachadh inntinn anns a bheil miltean agus
muilleanan de dhaoine, agus gu sonraichte
de dhaoine oga an diugh, na's fhearr na
b 'aithne dhasan. Tha sinn ag amharc
air son soluis, ach feuch dorchadas : air
son soilleireachd, ach tha sinn a' gluasad
ann an duibhre. Tha sinn a' smeurachadh
mar na doill, ag iarraidh a' bhalla ; agus
mar mhuinntir gun fhradharc tha sinn a'
smeurachadh ; tha sinn a' tuisleachadh mu
mheadhon-la mar anns an diibhthrath ; tha
ar suil ri breitheanas agus ri fuasgladh ach
chan 'eil iad ann.
Nach e sin an staid inntinn -anns a bheil
na miltean d'ar luchd-duthcha an diugh !
Mar dhaoine ann an seomar dubh dorcha,
a' dol mu'n cuairt agus an lamhan a' bean-
fc tuinn ris a' bhalla agus ri caithrichean,
* ag iarraidh an doruis ; air chall ann an
aite nach do shaoil iad gu'ni b'urrainn
dhaibh dol air seachran ann.
fc Nach truagh leat daoine ann an ceo ;
Ss gun fhios aca c'aite a bheil iad, agus iad a'
cluinntinn fuaimean neonach a tha cur
eagail orra !
Nach truagh leat daoine gun Dia ; gun
chreud ; gun chreideamh ; eagal agus teagmh- '
aidhean agus mi-shuaimhneas an taobh
a stigh dhiubh, is aimhreit agus cogadh
agus Stalin agus bombs America an taobh
a muigh dhiubh ?
Sin mar tha daoine an diugh. Os cionn
torman agus borbhan muladach na talmhainn
cluinnidh tu gaoir nan daoine a tha air
uachdar, a' caoidh nach aithne dhaibh
slighe na sithe, agus a' caoineadh a chionn
nach 'eil Fear-cuideachaidh ann.
An iiair a thainig mise agus mo cho-
aoisean a steach do'n t-saoghal, bha sinn
bochd ; bochd ann an coimeas ri oigridh
an latha so a tha air fas cho cleaehdte i-i
soghaltaclid 's gu bheil iad an dviil gur e
sonas is soghaltachd an coir-bhreithe, co
dhiubh a choisiim iad iad le'n saothair
agus le'n dicheall fheiii no nach do choisinn.
Ach ged nach robh am beairteas agus na
goireasan againn a tha aig an oigridh an
diugh bha aon rud maith againn nach
'eil acasan, bha creud agus creideamh againn
as an robh sinn cinnteach, cho cinnteach ris a'
bhas. Bha sinn cinnteach gu bheil Dia
ann ; gur e am Biobull fhacal ; gur e
Criosd a Mhac, agus aon Slanuighear an
t-saoghail ; gu bheil saoghal eile ann,
neamh do dhaoine maith is ifreann do
dhaoine aingidh ; agus nach 'eil anns a'
bheatha so ach dearbhadh is deuchainn
is ullachadh air son na siorruidheachd.
B'e sin an creud a bha aig a' Chriosdachd
uile fad cheudan bliadhna, creud laidir
agus simplidh anns nach robh teagamh
againn, agus a bha dhuinn mar acair ar
n-anama, 'gar cumail cuimhneach air Dia
agus air a' bheatha dhiadhaidh.
Ach CO dhiubh is ann aig an eaglais
agus aig a teagasg fhein a tha a' choire,
no aig feallsanachd agus ard-sgoilearachd,
no aig speuradairean agus luchd-ealain,
no tha tuigse air nithean spioradail a'
cinntinn am measg dhaoine turail air chor
agus gu bheil iad a' tilgeadh bhuapa gu
samhach seann bheachdan anns nach 'eil
iad a' creidsinn, — ciod air bith as aobhar
dha chaill an creud laidir so a' bhuaidh
agus an cumhachd a bha aige aon uair,
agus cha deachaidh creud eile a chur 'na
aite.
Tha fhios agam gle mhaith nach e
" creud " an fhior fhacal ceart air son an
ni a tha mi a' ciallachadh, oir tha mtighadh
eadar " creud " agus " teagasg na h-eaglais,"
no " aidmheil na h-eaglais," ach ann an
seanchas sgaoilte de'n t-seorsa so ni e
an gnothuch, oir is e an aon ni a tha air
m'aire cor truagh dhaoine oga a tha anns
a' cheo, gun chairt gun chombaist, gun
fhios aca c6 no ciod a chreideas iad, an
eaglais, no na Communists, no aon de na
Guthan eile a tha a' glaodhach air na
sraidean.
Na'm bithinn a' bruidhinn riu anns a'
chlass Bhiobuill theirinn riu gur e irioslachd.
a' cheud cheum ann an eolas, ami an glioeas,
ann an tuigse spioradail; agus anns a'
bheatha dhiadhaidh. Co sinne gu'n gabli-
amaid oirmi fhein a radh, Tiach 'eil Dia.
ANNS A' CHEO
ann, no nach 'eil sinn cunntachail dh^
air son gach facal a labhras sinn agus gach
gniomh a ni sinn. Chan fhaigh thu gu
brath dearbhadh gu bheil Dia ann na's
mo na gheibh thu dearbhadh nach 'eil.
Cha ghabh na nithean as airde dearbhadh,
mar a dhearbhas tu nithean beaga ; tha
an dearbhadh an taobh a stigh dhiot,
'nad anam fhein.
Tha iomadh buaidh mhaith agus ghaolach
anns an oigridh an diugh ; tha iad laghach,
is tha iad sunndach, is tha iad misneachail,
ach CO is urrainn a radh gu bheil iad iriosal ?
Their iad riut gu bheil e ceart dhaibh am
beachd fhein a bhi aca mu Dhia agus mu
dhiadhaidheachd cho maith ri Papa na
Roimhe, no ri Moderator Eaglais na h-Alba,
agus gu bheil beachd aon duine cho maith
ri beachd duine eile.
Ach ged is toigh leo a bhi breabadh an
aghaidh nan dealg agus a' cur iighdarras
nan aosda agus nan cumhachdach an
suarachas, cha dean sin cron dhaibh cho
fad 's a bhios meas aca orra fhein agus
air an uaisle nadurra fhein. Cha dean e
cron dhaibh cho fad's a chumas iad an
cridhe glan o na nithean a shalaieheadh e,
farmad agus fuath agus gamhlas agus
droch amharus agus neo-bheusalachd. Chan
'eil rud air an t-saoghal as cinntiche na
nach fhaigh droch dhuine gu brath dearbh-
achd mu Dhia, no duine nach 'eil a' deanamh
aoraidh dha am firinn.
Ged a thug mi tarruing air an oigridh
anns a' bhruidhinn so bu mhaith leam
a radh nach 'eil mi idir an diiil gu bheil mi
fhein agus mo cho-aoisean a mach as a'
cheo, 'nar seasamh air Cnoc an Fhradhairc
far a bheil an t-adhar glan agus soilleir,
agus far am f aic sinn fada bhuainn agus fada
romhainn. Tha sinn uile anns a' cheo
ged a dh'fhaodas e a bhi na's diimhaile
ann an corra aite na tha e an aitean eile.
Tha cuid de dhaoine am beachd nach
'eil anns a' cheo ach deatach phuinnseanta
a dh'eirich o'n talamh an 1914, an uair a
thoisich an cogadh nach 'eil fhathast crioch-
naichte, ach tha dochas aca gu'n tog e
uair-eigin. Ach tha cuimhne agaibh air
an naidheachd a tha sgriobhta ann an
leabhar Genesis, mar thuirt an nathair
ri Eubh gu'n do thoirmisg Dia dhaibh
itheadh de mheas na craoibhe air eagal
gu'm biodh iad mar dhee, fiosrach air
maith agus air olc ; naidheachd fhior a
thuigeas daoine glic ach nach tuig amadain.
Fada roimh 1914 bha mac an duine a'
bruadar, agus a' boilich 'na dhiisgadh,
gur dia e fhein, ged nach do ghabh e air
fhein fhathast 'ainm a litreachadh le D
mhor, ach anns na laithean deireannach
so tha e air toiseachadh air a chreidsinn
gu bheil a ghliocas agus eolas agus inn-
leachdan fhein cho mor 's gu'n deanadh
an saoghal feum maith gu leor as eugmhais
Dhia.
A thuilleadh air sin bha aimlisg is tuain-
ealaich air a chur an cinn dhaoine am
bliadhnachan a' chogaidh, a' cluinntinn
Chriosduidhean na h-E6rpa ag urnuigh
an aghaidh a cheile, a' beannachadh nithean
a tha mallaichte, agus a' mallachadh am
braithrean ann an Criosd an ainm an Athar,
agus a Mhic agus an Spioraid Naoimh.
An ionghnadh ged a thuit an ceo oirnn,
agus gu'n do thoisich daoine air a radh
nach 'eil fhios aca co dhiubh is fhearr,
sud no so, agus mar sin nach cron dhaibh
an sath a ghabhail de sholasan na feola,
gun fhios aca nach tachair dhaibh mar a
thachras do na h-ainmhidhean ? An iongh-
nadh ged chuir iad soisgeul Eoin air an
sgeilp agus leabhar Ecclesiastes 'n a aite.
Chan 'eil daoine an diugh na's aingidhe
na bha iad an de ach tha an siiilean air
fannachadh ag iarraidh neach a labhras
riu le iighdarras agus gun an t-Urra mor
sin ann ; gu leoir de choinnlean criona ach
gun aon tigh-soluis anns a bheil dealradh
gloire agus cumhachd Dhe. Chan e mhain
gu bheil an sluagh gun seoladh, ged tha
na buachaillean agus na ciobairean lionmhor,
ach tha iad a' call an earbsa ann an treibh-
dhireas nam buachaillean agus nan ciobair-
ean ; amharus aca nach 'eil firinn no solus
annta.
Aotrom is fein-thoileil is neo-smachdaichte
's mar tha an oigridh, tha iarraidh aca
air seoladh 'n an creud agus 'n an cleachdadh,
ach chan 'eil iad a' faotainn an t-seolaidh
sin o'm parantan, no o'n eaglais, no idir idir
o Cheannardan na rioghachd, anns an
tomhas no leis an iighdarras leis am bu
choir Creud na h-eaglais agus Slighe na
beatha a bhi air an teagasg.
H: * * * ♦
Ciod a' chrioch a bhios aig an duibhre
so ? Sin ceist do nach h-urrainn dhomhsa
freagairt air bith eile a thou't ach an fhrea-
gairt a tha air a thoirt dhi anns a' Bhiobull
agus ann an eachdraidh an t-saoghail,
gur righ Dia a tha 'ga fhoillseachadh fein
ann am breitheanas. Ged dh'fhaodas e
moille a dheanamh. gu deimhin thig e agus
labhraidh e ruinn ann am breitheanas.
Tog suas do shiiilean agus thoir fainear
com.harraidhean na h-aim.sir, gu bheil breith-
eanas cheana air toiseachadh aig tigh Dhe.
Chan 'eil an ceo anns a bheil an eaglais
gun aobhar.
Anns a' Chathair
THOISICH mi air ann an Druim-na-drochaid
agus lean mi air ann am Blar-Atholl, a
bhi cur sios ann an leabhar beag nithean
a bha a' tachairt, ma bha buintealas air
bith aca rium, agus smaointean a bhiodh
a' dol troimh m' inntinn ma bha mi an
dtiil gu'm b'fhiach iad cuimhne a chumail
orra. Cha robh a bheag de chadal a dhith
orm riamh ; bhithinn a' leughadh fad
na h-oidhche, agus a' dol a laighe aig uairean
's a' mhaduinn, agus am bitheantas is ann
an deidh mheadhon-oidhche a bha beagan
no moran air a chur anns an leabhar -latha.
lomadh oidhche cha robh dad air a chur
ann, ach bha rud-eigin a' dol ann a h-uile
seachduin, gu sonruichte air oidhche na
Sabaid, an uair a bha obair an latha seachad ;
cinn-theagaisg air am bu mhaith leam
searmonachadh ; leabhraichean a bu mhaith
leam a leughadh ; agus facail is beachdan
is teagasg drtiidhteach a laugh mi cheana,
agus c' aite am faighinn iad na'm biodh
iad a dhith orm a rithist.
A mach o'm chumail o bhi deanamh
rud bu mhiosa, agus o sheorsa de ordalachd
agus de riaghailt a chumail 'n am inntinn
agus 'n am obair, cha robh moran feuma
ann an cuid mhaith de'n t-saothair ud.
Cha robh ann an da thrian de na bha anns
na leabhraichean ach trealaich nach fhiach
dad eile a dheanamh ris ach a chur anns an
teine, seirbhiseach an Tighearna a tha
cumail an t-saoghail ciibhraidh agus glan.
Ach air a shon sin chomharlaichinn do
mhinistearan oga an cleachdadh so a lean-
tuinn ann an tomhas reusanta nach cuireadh
cuing orra, a chionn gu'n cuidicheadh e
leo cuimhne a chumail air iomadh rud a
bhiodh feumail dhaibh an deidh laimhe,
agus greim a dheanamh air cobhartach a
dh' fhaodadh falbh leis an t-sruth mur
cuireadh iad comharradh agus ceangal air.
Tha ar cuimhne neo-chinnteach, agus is
fheairrd sinn uile claragan an uair a chailleas
sinn comas nan cas.
A' Chiste-mhine
Ma dh' fhaodas mi m' fhiosrachadh fhein
a ghakm mar fhianuis is urrainn mi a
radh gu firinneach gu'n do shabhail an
cleachdadh so mi fad corr agus da fhichead
bliadhna o bhi gann de chonnadh air son na
ciibaid no air son nan duilleagan so. Ged
nach 'eil mi maith air bruidhinn no deas
'n am chainnt cha robh e riamh duilich
dhomh no leasg leam searmoin a sgriobhadh,
no seanchas a dheanamh anns na duilleagan
so air cuspair air bith a thoilichinn, a chionn
gu robh rud-eigin daonnan anns a' chiste-
mhine, cuid dheth o'm churachd fhein, agus
cuid dheth air a chruinneachadh o chein,
mar bhiodh camhail Mhidiain a' giulan
oir agus ttiis gu Sion. A thaobh 's nach robh
bean no clann agam bha mo dhachaidh
riamh 'na dachaidh shamhach, is bha
cothrom agam a h-uile maduinn uair an
uaireadair a chur seachad aig an dasc a'
leughadh agus a' rannsachadh a' Bhiobuill,
chan ann a dh' fhaotainn shearmon as
ach a dh' fhaotainn eolas air dhomh fhein,
agus a nis an uair a tha mo mhinistrealachd
criochnaichte, ma bha maith no tairbhe
air bith innte do dhaoine eile, tha mi cinn-
teach gu'n d' fhuair iad e leis na bhithinn
a' toirt dhaibh as a' Bhiobull. Chan 'eil
dion as fhearr o'n inntinn fhalamh na eolas
a bhi agad air a' Bhiobull, agas cuid mhaith
de na sailm a bhi agacl air do theangaidh.
Duine air bith a bhios a' leughadh a' Bhiobuill
a h-uile latha, cha bhi e gun smuaintean 'n
a cheann.
An cunnart nach 'eil ann
Air an t-seachduin so chaidh, an uair
a bha mi a' losgadh phaipearan is litrichean
air nach bi feum agam tuilleadh, thachair
feadhainn de na leabhraichean beaga so orm,
agus an uair a thoisich mi air tionndadh
nan duilleagan thug e air ais gu m' chuimhne
daoine agus aitean agus nithean nach robh
'n am inntinn o chionn da fhichead bliadhna.
Air aon duilleig, ann an lamh-sgriobhaidh
a b' fhearr na tha agam an diugh, bha
iomradh air a dheanamh air an latha agus
an oidhche mhor a bha againn ann an Druim-
na-drochaid, an uair a dh' fhosgail Bradley
Martin an Talla gasda a thug e do mhuinntir
a' ghlinne, a bha air a dheanamh as an
t-seann sgoil a bha ann an toman coille
aig a' Bhlar-bheag, far an robh Miss Myles
a' fuireach, seana bhean-uasal a bha air
a fagail 'n a h-6nrachd, gun mhoran Cuid
agus gun chuideachd idir. Nach maith
an gnothuch gu bheil ullachadh air a dhean-
amh a nis leis an rioghachd air son islean
agus uaislean 'n an seann aois, ach na'n
robh Miss Myles anns an inntinn anns an
robh i 'nuair a b'aithne dhomhsa i bu cho
maith leatha a bhi marbh ri speuclairean
no fiaclan a ghabhail o'n Ghovernment.
Bha i anabarrach neo-eisiomaileach, ach
ciod am feum dhuit a bhi a' bruidhinn air
neo-eisiomaileachd anns a' chilis so, oir
ma bheachdaicheas tu air an rud gu coth-
ANNS A' CHATHAIR
romach, 's e na speuclairean agus na fiaclan
a tha an Government a' toirt dhuit a nasgaidh
speuclairean is fiaclan as daoire dhuit a
cheannaich thu riamh. An uair a phaigheas
tu a' chunntais, feumaidh tu toiseachadh
air a phaigheadh a rithist, agus leanaidh
tu air a paigheadh fhad 's is beo thu.
Dh' fhag mise Druim-na-drochaid m' an
do chaochail Miss Myles ach chaidh mi air
m' ais an uair a fhuair mi fios gu'n do
shiubhail i, oir chuir i an dleasdanas orm
nach biodh i air a tiodhlacadh an taobh
a stigh a dh' uine shonruichte, no gus an
robhtar cinnteach gu'n robh i marbh.
Tha Comunn air choir-eigin ann aig a
bheil a' chrioch araid a bhi cur dhaoine
'n an earalas air eagal gu'm bi iad air an
cur fo'n talamh beo. Tha iad a' cur a mach
dhuilleagan agus leabhrain bheaga mu'n
chunnart so, agus aon uair 's gu'n toisich
daoine air na duUleagan agus na leabhrain
sin a leughadh is docha gu'm bi cuid dhiubh
a chreideas gu bheil aon no dithis as an
fhichead air. an tiodhlacach beo a h-uile
bliadhna. Thoisich Miss Myles air an lit-
reachas so a leughadh, ach ged a dh' fheuch
mi uair no dha r' a cur as a beachd gu'n
robh an cunnart so ann, bu cho maith
dhomh feuchainn ri Meall-fuar-mhonaidh a
charachadh as a h-aite, no Israelach Breat-
unnach a thionndadh o sheachran a shlighe.
Mur bithinn diorrasach agus as-creidmheach
gu nadurra bha mi fhein 'n am Israelach
Breatunnach fada roimh so, oir tha mnathan
diadhaidh agus oifigich airm a tha a cheart
cho diorrasach rium fhein ach na's docha-
saiche, a' leantuinn orra o chionn deich
bliadhna fichead air litreachas is leabh-
raichean a' Chomuinn a chur chugam, an
dochas gu'm bi mo shiiilean air am fosgladh.
Talla a' Bhlair-bhig
Ach gus tighinn air m' ais gu fosgladh
an Talla, rinn an t-Urramach Alasdair
MacAoidh, nach maireann, ministear na
h-eaglais U.F., urnuigh, agus b' e a' cheud
fhacal anns an iirnuigh, '' A Thighearna,
tha sinn a' toirt buidheachais dhuit gur
toigh his an duine so ar cinneach-ne, agus
gu'n do thog e dhuinn sionagog " ; smuain
a bha freagarrach gu leor air a leithid de
latha, agus briathran a b' aithne do mhuinn-
tir a' ghlinne gu maith gur ann as a' Bhiobull
a bha iad. Ach bha fear de na h-Americanaich
a bha lathair nach robh eolach air a' Bhiobull ;
an deidh na h-iirnuigh thuirt e nach robh
fhios aige gu'n robh ludhaich anns a'
ghleann, agus gu'n do shaoil e gur e Talla-
dannsa a bha Mghr Martainn a' toirt dhuinn,
ach CO dhiubh is ann o aineolas no gu magail
a bha e a' cur cheistean air an fheadhainn
a bha laimh ris cha d' fhuair e o ghin aca
ach freagairt mhin.
Bha suipear shoghail, agus dannsadh
'na deidh, air a toirt do chuideachd mhor,
Ian an Talla ; an t-suipear air a h-ullachadh
le D.D.M. an Tigh-osda Dhruim-na-drochaid,
agus air a paidheadh le Bradley Martin.
Chan 'eil dad' mu'n t-suipear anns an leabhar-
latha-sa, ach tha cuimhne agam fhathast
air aon rud a thuirt Bradley Martin an
oidhche ud. Bha mi 'n am shuidhe laimh
ri Mrs. Martin aig a' bhord, agus ann am
meadhon na suipearach thuirt e rithe, agus
crioman feola aige air fore, " Nellie, car
son nach fhaigh sinn feoil cho maith rithe
so anns an tigh againn fhein " ?
Ochan, ochan ! Mar nach robh an fheoil
a b' fhearr a' dol do Bhaile Mac Cathain,
agus deoch a b' fhearr na gheibheadh tu
ann an tigh-osda Dhruim-na-drochaid ! Ach
bha e fhein sunndach agus sona an oidhche
ud ; toilichte leis a' ghniomh a rinn e ;
'ga ghrianadh fhein ann am fabhar an t-
sluaigh, agus chuir sin bias maith air an
fheoil. Cha ruig mise a leas leudachadh
air an fhacal ud, no cosmhalachd a dheanadh
dheth ; theid agad fhein, a leughadair,
air sin a dheanamh. An uair a bha BaUe-
mac Cathain 'n a sheusdar ri linn Bradley
Martin bha uiread meadhraich is gleadh-
raich ann 's a bha ann an Dun-bheagain
ri linn Ruairidh Mhoir, ach dh' fhalbh
sin, agus an diugh tha Ichabod air a sgriobh-
adh air ballachan nan Tighean-mora uile,
agus am Fasach air geatachan nam paircean
maiseach a tha timchioll orra. Tha na
cailleachan- oidhche agus na seabhagan-oidh-
che agus na calamain-fhiadhaich a' gabhail
taimh 'n an turraidean, agus a' chuid
dhiubh nach 'eil cheana 'n an tighean-osda,
no 'n an tighean-eiridinn, no 'n an tighean-
oigridh, tha iad air an cur gu iomadh feum
neonach, cuid dhiubh air an lionadh le
cloinn nach 'eil uile gu leir ann,' agus luchd-
teagaisg is psychologists is doctairean air
an ceann, an diiil gu'n teid aca air rud a
chur annta nach do chuir an Cruithear
annta ; is feadhainn eile dhiubh air an
lionadh le cloinn dhiolain a bha aig droch
bhoireannaich narn bailtean mora, los am
bodhaigean a dheanamh laidir agus comasach
air clann dhiolain eile a ghineamhuinn.
Tha e duilich a radh cia dhiubh as fhearr
sud no so ; an saoghala b' aithne dhuinn
'n ar n-6ige, ach a tha a nis cho luath a'
dol as an t-sealladh, no an saoghal 6g a
tha a' tighinn 'n ar fradharc. Feumar am
maith agus an t-olc a ghabhail comhla,
agus ciod eile a tha ann ach aobhar-taingeal-
ANNS A' CHATHAIR
achd nach 'eil bochdainn no acras anns
an ddthaich an diugh mar bha innte aon
uair, agus gu bheil beo-shlaint as fhearr
aig an luchd-oibre ? Ach tha call as miosa a'
tighinn oirnn na na Tighean-mora a bhi
dol fas. Tha sinn fhein a' fas bog agus
eisiomaileach agus liosda ; toileach sinn
fhein a chur air churam dhaoine eile, agus
leigeil dhinn a bhi a' seasamh air ar casan
fhein. Cha mholainn duine air bith nach
dean a rathad fhein anns an t-saoghal no
duine aig nach 'eil earbsa ann fhein.
Fo Chraobh Sheudair
GED nach bu mhaith leani dol an aghaidh
teagasg nan aithrichean a thug dhuinn
Leabhar Aithghearr nan Ceist, anns a
bheil e air a radh gu'n d' orduich Dia roimh
laimh, chiim a ghloire fein, gach ni a thig
gu crich, tha e duilich dhomh a chreidsinn
gu'n do roimh-orduich Dia gu'm biodh
dha dbeug de chloinn aig bean Dhomhnuill
Mhartainn, creutair gun taic gun sgoinn
anns nach robh maith no cron ach a mhain
gu'n robh i reidh agus gu'n robh i siolmhor.
Phos i Domhnull Martainn 'n a h-ochd
bliadhna deug, duine nach robh dad na bu
taiceile no na bu sgoinneile na i fhein,
ged bha e coig bliadhna na bu shine. Cha
robh e leasg gu nadurra, ach dh' fheumadh
an obair tighinn chuige an aite esan a
bhi 'g a h-iarraidh, agus an la a bhiodh
e air a bhlian air beulaibh an tighe, gun
char 'g a dheanamh, a' cluich air feadan a
thoileachadh nam paisdean, agus an geairneal
ion 's a bhi falamh, cha saoileadh tu air
'aodann no air a sheanchas gu'n robh
bean agus dha dheug de theaghlach an
crochadh ris.
Tha gu leoir de charaidean de'n t-seorsa
so anns an t-saoghal, ach ged tha an saoghal
iir na 's coibhneile riu na bha an seann
saoghal bha na coimhearsnaich na bu
truacanta anns na laithean a dh' fhalbh,
agus na bu deise air cobhair a dheanamh
air an fheumnach. Ach tha an Staid an
diugh a' gabhail oirre fhein uallach nam
feumnach agus a' coimhlionadh an dleas-
danais sin na's fhearr na b' urrainn do
choimhearsnaich a dheanamh. Buidheachas
do Ni-maith gu bheil ; ged bhios sinn uile
air uairean ag radh le 'r teanga gu bheil
coibhneas a' Ghovernment ris na h-ioch-
darain agus ri daoine leasg gun sgoinn air
dol thar tomhas tha sinn uile toilichte
'n ar cridhe gu bheil Mghr Attlee agus a'
Pharlamaid a' feuchainn ri maoin na riogh-
achd a roinn na's cothromaiche, agus a'
luigheasachadh cuid mhaith de'n airgiod
a tha iad a' toirt bhuainne do leithidean
Dhomhnuill Mhartainn. Buidheachas do
' Ni-maith nach cluinnear gu brath tuilleadh
o bhalach beag an fhreagairt a thug balach
neochiontach gaolach air ministear a thuirt
ris gu'm faodadh e a bhrathair a b' oige
a thoirt leis comhla ris fhein gu cuirm-
chnuic na sgoil-Shabaid, ged nach robh e
anns an sgoil-Shabaid fhathast.
" Chan urrainn dhuinn dol ann 'n ar
dithis," ars am balach, " chan 'eil againn
ach an aon bhriogais.'-'
N^hean uasal
Na'n robh Domhnull Martainn agus a
bhean a' togail an teaghlaich an diugh dh'
fhaodadh iad an saoghal a ghabhail na
bu reidhe na ghabh iad e co dhiubh, agus
leigeil leis na paisdean an cumail ann am
barrachd comhfhurtachd na bha aca, ach ged
nach do rug linn an aigh sin orra fhein
thainig i a steach ann an am a tha leigeil
le'n oghachan a bhi 'n am buannachd d' am
parantan.
Ach feumaidh mi greasad orm leis an
sgeul oir chan ann mu Dhomhnull Martainn
no mu mhnaoi a tha i, ach mu the de na
caileagan aca agus mu'n dileab a fhuair
i o h-athair ; caileag cho grinn agus cho
glic agus cho dleasdanach 's a bha riamh
ann an Siorramachd Pheairt. Shiubhail a
mathair m' an robh i buileach da fhichead
bliadhna, air a sarachadh agus air a caitheamh
le bhi a' gitilan agus a' breith cloinne, agus
is ann air a' chaileig so, Dora, agus gun i
ach sia bliadhna deug, a thuit uallach an
teaghlaich agus ctiram na cloinne ; an
t-aon bu shine dhiubh, Seumas, naoi bliadhna
deug, agus an t-aon a b' oige, Etta, deich
miosan, an uair a shiubhail am mathair.
Thairg piuthar a mathar Etta a thoirt
leatha gus am biodh i beagan na bu shine,
ach cha dealaicheadh Dora ris a' phaisde.
" Is e mi fhein a bha 'g a togail co dhiubh,"
thuirt i rithe, " bha mo mhathair cho lag
's nach b' urrainn i broilleach a thoirt dhi
mar a thug i dhuinn uile, ach dh' innis
Doctair Anderson dhomh mu'n bhiadh a
bheirinn do Etta, agus bidh banaltrum
na sgire, Miss Eraser, a' tighinn bitheanta
do'n tigh 'g a faicinn, agus theagaisg i
dhomh ciamar a chumainn glan i, agus
iomadh rud eile."
Coig bliadhna an deidh bas a mathar
shiubhail a h-athair, a' bhuille bu ghoirte
6
FO CHRAOBH SHEUDAIR
a fhuair i riamh, oir ged nach robh a h-athair
'n a dhuine sgoinneil, no luath. is dian mar
chosnaiche d' a theaghlach, bha e gaolach
agus laghach, riu air chor agus gu'n robh
dtiil aig a' chloinn nach robh duine air an
t-saoghal cho maith no cho glic no cho
laidir ris mur robh Righ Deorsa agus Righ
na Spainnte. An deidh bas a mathar
tharruing Dora agus a h-athair na bu
dliiithe agus na bu dliiithe ri cheile ; cha
chualas riamh e ag radh facal cas no crosda
rithe.
Ged bha an teaghlach ud air an togail
ann am bochdainn bha iad reidh agus
toilichte agus gaolach 'n am measg fhein,
is bhiodh am maighstir-sgoil ag radh nach
robh clann eile cho glan no cho modhail
riu anns an sgoil. Dh' fhas iad suas le 'n
cinn ruadha cho luath ris na coineanan,
agus cleas nan coineanan, bha iad a' toiseach-
adh air siolachadh cho tr^th 's gu'm biodh
an t-ogha agus brathair-athar anns an
sgoil-Shabaid comhla.
An uair a shiubhail am parantan b' e
Dora a b' athair agus a bu mhathair dhaibh,
a' riaghladh 'n am measg mar bhan-righ,
le iighdarras agus iimhlachd nach robh
riamh air a thoirt do Mhac Cailean, ged
bu chumhachdach e ann an Earra-Ghaidheal.
An deidh dhaibh uile posadh agus dol air
thigheadas dhaibh fein, ach a mhain aon
phiuthar nach robh slan, lean Dora oirre
a' cumail suas na seann dachaidh air sgath
na peathar so, agus air ghaol gu'm biodh
aite aig an fheadhainn a sgaoil an sgiathan
anns am faodadh iad coinneachadh an
drasd 's a rithist.
Gaol an t-Seoladair
Air ghaol a bhi dileas agus dleasdanach
d'a parantan agus do'n teaghlach uile
leig i seachad gu buileach rim posaidh,
ged bha gu leoir 'g a h-iarraidh leis an
iomradh a bha oirre ann an AthoU ; air a
grinneas agus a banalas agus a banachas-
tighe. Bha aon fhear na bu diorrasaiche
na each, sgiobair luinge a ghabh gaol oirre
a' cheud uair a chunnaic e riamh i air Clutha
ann an Glaschu. Lean esan air tighinn 'g
a faicinn fad choig bliadhna, an dochas gu'n
tionndadh an sruth, ach ged tha seoladairean
'nan daoine dochasach thug e suas a dhiiil,
is phos e te eile.
Ged nach d' fhag a h-athair bonn-a-sia
a dh' airgiod aice, dh' fhag e dileab eife
aice, taibhsearachd no an da shealladh — -ma
dh' fhaoidte gu'n abair thusa, a leughadair,
nach 'eil ann ach rud gun tiir, ach tha mise
a' creidsinn gu bheil an taibhsearachd
dtithchasach, agus gur h-ann o h-athair a
fhuair Dora an da shealladh.
Goirid an deidh dha posadh sheol an
sgiobair a dh' Astralia, a dhol a Astralia
gu eilean iomallach a dh' iarraidh luchd
fiodha a bheireadh e do Lunnainn. Air a
thighinn dhachaidh bhruidhinn e ri tigh-
soluis nach 'eil cuimhne agam air, agus 'n
a dheidh sin ri bata Frangach eadar Mauritius
agus Cape Town. Sin an sgeul mu dheireadh
a chualas oirre.
Air an deicheamh latha de November,
da latha an deidh do'n luing bruidhinn
ris a' bhata Fhrangach, bha Dora 'n a
suidhe aig an uinneig a' fuaigheal 'nuair
a chuala a piuthar, a bha ann an ceann eile
an tighe, i ag glaodhach le sgread eagallach,
" Tha i air dol fodha," "' Tha i air dol
fodha." Leum a piuthar suas a dh' fhoigh-
neachd ciod a bha cearr. Bha Dora 'n a
seasamh a' sealltuinn a mach air an uinneig,
agus i cho ban ri breid, a' dur-amharc air
duine a bha i a' faicinn a' tighinn a dh'
ionnsuidh an doruis. " Cailean," ars ise,
" agus an tie air a thug mi dha an uiridh ;
cha robh du.il agam gu'm biodh e air ais
na bu luaithe na tri miosan eile." Dh'
fhosgail iad an dorus ach cha robh an
sgiobair ri fhaicinn shios no shuas ; chaidh
e as an t-sealladh mar gu'n sluigeadh an
talamh e.
Chaidh tri miosan agus sia miosan agus
bliadhna agus bliadhnachan seachad ach
cha d' fhuaras a mach riamh ciod a dh'
eirich do'n luing. Bha Ciiirt air a dheanamh
uimpe, ach ged bha seoladairean air an
ceasnachadh le luchd-lagha ; cleirich agus
muinntir Lloyds air an cur air am mionnan,
agus luchd-lagha a' leudachadh fad ceithir
no coig a dh' uairean air nithean nach robh
duine air bith ag aicheadh, agus a' dorch-
adradh le moran bhriathran nithean a bha
soilleir gu leor, b' e binn na Ciiirte " gu'n
deachaidh i fodha leis an sgioba uile ann an
aiteigin nach robh fios air, agus uaireigin
an deidh dhi bruidhinn ris a' bhata Fhran-
gach," aon eile de dhiomhaireachdan na
Bithidh mise air uairean a' meamhrachadh
'n am inntinn fhein air " diithchas," agus
'sea thug Dora gu 'm chuimhne an drasd,
gu'n cuala mi gu bheil dithis eile de shliochd
Dhomhnuill Mhartainn aig a bheil trogain
ris an t-saoghal neo-fhaicsinneach, ogha
dha a bhios " a' faicinn rudan," agus ogha
eile (nighean) a tha 'n a " medium " ann
an coinneamh a bhios aig na spioradairean
ann an Endor.
Biadh is Ceol
MA tha duine eile anns a' Ghaidhealtachd
as fhearr a dh' innseas naidheaclid na
Cailean Domhnullach bu mhaith learn fhios
a bhi agam c6 e. Am measg ar sluaigh-ne
bha urram riamh air a thoirt do sheanchaidh
maith, agus tha Cailean Domhnullach 'n
a sheanchaidh cho maith 's nach 'eil biith
leabhraichean an Dun-eideann anns nach
fhaic thu na leabhraichean aige 'n an staca
air a' chunntar, air buird, agus anns na
h-uinneagan ; Mac Talla nan Oleann ;
Siiil air Ais ; Corra-chagailte, agus a nis
Cuimhneachain air a' Ghaidhealtachd, agus
iarraidh orra mar bha air leabhraichean
Edgar Wallace, no mar tha air sliseagan
buntata-bruich ann an Tranent. Chan e
mhain gu bheil ealain aige air naidheachd
innseadh, ach tha na naidheachdan a th^
e ag innseadh cho grinn agus cho glan 's
nach fag gin dhiubh droch bhlas 'n ad
bheul. Sin aon de na comharraidhean a
tha air beatha is cainnt is abhacas nan
Gaidheal, gu bheil iad a' tighinn a cridhe
is inntinn dhaoine anns nach 'eil salchar
no drabastachd, ach uaisle is grinneas is
geire nadurra.
Chan 'eil na Gaidheil fulangach air
coigrich a bhi a' deanamh dibhearsoin
umpa, ged bhiodh an dibhearsoin sin cho
laghach agus cho neo-chronail ris a' bhearra-
daireachd a bhios aca 'n am measg fhein,
ach cha do ghabh iad riamh cearr e o Chailean
Domhnullach gu'm bi e ag innseadh naidh-
eachdan eibhinn umpa, oir tha fhios aca
gur e aon dhiubh fhein a tha ann ; croitear
agus mac croiteir a tha suas ris gach car
no cleachdadh 'n am beatha ; duine tiirail
gun mheud-mhoi" a fhuair air aghaidh le
'airidheachd agus a dhichioll fhein gu bhi
ann an dreuchd air Ciiirt an Fhoarainn,
agus nach do chaill riamh a' bhaigh nadurra
a tha aige ri croitearan, no am meas agus
an gaol a tha aige air muinntir na, Gaidh-
ealtachd agus nan Eileanan. Anns an
leabhar so tha e ag innseadh gu'n do ghabh
e an t-aiseag do na h-Arcaibh no do Sheal-
tainn (thairis air a' Chaol Arcach) sia fichead
uair. Chan 'eil ploc de'n Ghaidhealtachd
nach aithne dha, no muir no cuan air nach
do sheol e anns na bliadhnachan a bha
a ghnothuch ris na croitearan, a' tachairt
air a h-uile seorsa dhaoine, air chor agus
nach bu mhor dhomh a radh nach 'eil
moran beo an diugh aig a bheil uiread
eolais air tuath na Gaidhealtachd, no aig
a bheil cuimhne cho maith air na nithean
nuadh agus sean, na nithean abhacach
agus neonach, no na daoine maith agus na
daoine cuilbheartach a thachair ris air a
thurusan.
Sochairean nan croitearan
Ann am feasgar a laithean tha Cailean
Domhnullach air dol air ais do'n tigh anns
an do rugadh e agus do'n chroit a bha aig
athair, — -crannchur cho sona 's a mhiannaich-
eadh duine 'n a sheann aois. Ma 's maith
mo chuimhne b' e tigh athar tigh-ceilidh
a' bhaile, ach ged nach maireann an diugh
" Domhnull," no " Seumas," no an " Saigh-
dear," no an " Taillear Fada " no an luchd-
ceilidh eile a bhiodh ag innseadh sgeulachdau
an laithean oige, tha sgeulachdan is fiosrach-
adh aige fhein a chumas an Ceilidh a' dol
cho fada 's is beo e.
Cha mhor gur fhiach e ainmeachadh na
tha a' Ghaidhealtachd a' cur ri obair no
ri biadh na rioghachd, ach air a shon sin
cha robh agus chan 'eil an luchd-riaghlaidh
cho dearmadach air a' Ghaidhealtachd 's
a bhios moran dhaoine ag radh, agus ged
nach deanadh a' Pharlamaid dad eile air
ar son ach na caochla Achdan a rinn i air
son nan croitearan bu mhor sin fhein.
Tha sochairean aig na croitearan nach
'eil aig luchd-fearainn eile an Albainn ;
laghannan a tha 'g an dion 'n an dachaidhean
agus 'n an croitean, agus anns an leabhar
so tha Cailean Domhnullach ag innseadh
mu chuid de na laghannan sin ann an doigh
a tha furasda do'n luchd-leughaidh a
thuigsinn.
Co a gheibh a' chroit ? Sin ceist a tha
gle thric a' deanamh aimhreit ann an
teaghlaichean, agus o'n a thug lagh na
rioghachd coir do chroitearan a' chroit
a thoirt thairis (le aonta an uachdarain
agus Ctiirt an Fhearainn) do neach air
bith a thoilicheas e fhein, no a thiomnadh
a dheanamh agus neach sonruichte ainmeach-
adh ann aig a bheil e 'g a fagail, bhiodh
e glic do'n h-uile croitear a thiomnadh a
'dheanamh gun dail a chur ann, agus a
thiomnadh a bhi air a dheanamh le fear-
lagha, los a bhi cinnteach gu'n seas e.
Cha toigh le moran dhaoine an tiomnadh
a dheanamh, na 's mo na 's toigh leo urras
a chur air am beatha, an diiil gu bheil e
mi-shealbhach, ach cha toir paipear-urrais
agus tiomnadh a bhi agad ann an seotal
na ciste am bas aon latha na 's dliiithe
dhuit, agus bheir iad sith is taic d' ad
BIADH 18 CEOL
chairdean an deidh do bhais an aite dragh
is aimhreit.
Tha e air a radh gur cam agus gur direach
a thig an lagh, dubh-fhacal a tha air a
mhineachadh ann an iomadh ciiis a thig
air beulaibh Cuirt an Fhearainn. Bu nihaith
leain an sgeul so a tha Cailean Domhnullach
ag innseadh a chur sios air an duilleig
so mar gu"m b' e fhein a bha "ga innseadh
ann an GaidhHg. Ged tha aile an fhraoich
agus bias na GaidhHg air na leabhraichean
aige, tha iad uile air an sgriobhadh ann am
Beiirla.
DomhnuU MacEacharn agus Mairi a bhean
Bha iad comhla air a' chroit o phos
iad. Chain iad an aon duine-cloinne a
bha aca, is cha bhi an tuilleadh teaghlaich
aca oir tha iad suas ann am bHadhnachan.
Ach tha iad le cheile laidir fallain, is faodaidh
stiil a bhi aca gu'm hi iad comhla gu sona
iomadh bliadhna fhathast.
Ach la a bha e a mach a' togail nan cliabh-
ghiomach fhuair e fuachd o dhroch fhliuch-
adh ; thainig am fuachd gu pneumonia, agus
ann am beagan uine bha Domhnull
MacEacharn marbh, agus Mairi a bhean
'n a bantraich.
Bha na coimhearsnaich uile coibhneil,
a' tairgsinn dhi gach dochas is comhfhurtachd
air am b' urrainn dhaibh smuaineachadh.
Theireadh iad rithe gu'm faodadh i bhi
taingeil gu'n robh dachaidh chinnteach
aice ; an dachaidh sheasgar a bha aig
Domhnull agus aig athair roimhe agus aig a
sheanair agus aig a shin-seanair. Gun
teagamh bha e 'n a chomhfhurtachd do
Mhairi nach feumadh i a dachaidh fhagail,
an tigh boidheach seasgar d' an d' thug
Domhnull dhachaidh i an uair a phos iad.
Cha robh i air a fagail lom no falamh ;
bha Domhnull dichiollach agus curamach,
is eadar na bha e a' toirt as a' chroit agus
a' deanamh air giomaich, agus na bha
Mairi fhein a' deanamh air cloth, bha
seachd ceud not aca anns a' bhanca.
Cha robh Mairi gun taic ann an seagh
eile, oir bha mac peathar do Dhomhnull
a' fuireach dlilth dhi, gille laghach a bu
toigh leo le cheile, agus a bhiodh daonnan
a' tighinn a nail 'g an cuideachadh an uair
a bhiodh feum aca air cuideachadh. Shealladh
esan as deidh obair na croite, agus chumadh
e siiil air na caoraich, agus cha bhiodh
call air bith dha ann, oir nach ann aige
fhein a dli' fhagadh i a' chroit co dhi^^bh.
Mar sin cha robh ciiram an t-saoghail
a' cur dragh air Mairi, no camadh 'n a
crannchur ach a mhain an ionndrainn a
bha aice air Domhnull.
Ach mios an deidh bas Dhomhnuill
fhuair i an litir so o fhear-lagha ann an
Glaschu.
" An ainm agus as leth an fhir a
tha 'g am shedladh, Iain MacEacharn,
87, Sraid Millburn, Glaschu, tha mi
a' cur fios chugaibh gu bheil e air rabhadh
a thoirt do Chidrt an Fhearainn gur
esan an t-oighre dligheach aig Domhnull
MacEachran, nach maireann, an duine
agaibhse, agus ag iarraidh air a' Chuirt
so a dhaingneachadh le h-ughdarras.
A thaobh 's nach 'eil teagamh air
bith gur e Iain MacEacharn an fhior
oighre aig Domhnull MacEacharn, agus
gu bheil e 'na bheachd sealbh a ghabhail
anns an tigh agus anns a' chroit cho
luath 's a ghabhas sin deanamh, bhithinn
'n ur comain na' n cuireadh sibh fios
chugam gu'm bi e freagarrach dhuibh
an tigh agus a' chroit fhagail an iiine
nach bi fada — air a' chuid as fhaide
aig an Fheill Martainn."
An uair a leugh Mairi an litir so cha mhor
gu'n creideadh i a suilean. An tigh agus
a' chroit fhagail ! Co am burraidh a thainig
sin 'n a cheann ? Nach b' ann le Domhnull
a bha an tigh ! Nach e fhein a thog e as
iir, agus nach e a rinn an garradh, agus
gach mathachadh eile a bha air a dheanamh
air a' chroit ! Agus nach b' ise bantrach
Dhomhnuill, agus rud air bith a bha aig
Domhnull nach b' ann leatha-se e a nis !
Litir gun tiir ; miomhadh fir-lagha, agus
sannt Iain Mhic Eacharn !
An uair a thainig a' chuis air beulaibh
Ctiirt an Fhearainn b' fheudar dhaibh
Mairi a chur as a beachd agus innseadh
dhi gu'm feumadh i a' chroit agus an tigh
fhagail a reir an lagha, a chionn gu'm b'e
Iain MacEacharn an t-oighre.
Ach dh' fhaodadh cor Mairi a bhi na
b' fhearr na'n do rinn an duine aice tiomnadh.
Tha moran de sheanchas pongail agus
dg naidheachdan aighearach anns an leabhar
so, ach na's fhearr na sin tha eolas agus
fiosrachadh ann a tha feumail do chroitearan
agus do thuathanaich agus do na planners.
Aireamh lo
1949
Gun iarraidh air
Agus thoisich iad air g.uidhe air imeachd a mach as an crlochan.—Marc. v. 7.
'S e naidheachd neonach a tha an soisgeul-
aiche Marc ag innseadh mu na nithean
a thachair ann an duthaich, nan Gadarenach ;
duine as a rian a dh' fhemnadh a bhi air
a cheangal air eagal gu'n deanadh e cron
dha fhein no do dhaoine eile, air a leigheas
le losa, a thilg spiorad neoghlan a mach
as, agus an sin a thug cead do na deamhain
a thilg e mach as dol ann an trend mhuc a
bha ag ionaltradh air slios na beinne, agus
a ghabh a leithid de sgaoim 's gu'n deachaidh
iad sios leis a' bhruthach purraich air
tharraich air muin a cheile gus an robh
iad air an tachdadh anns an fhairge.
Naidheachd neonach da-rireadh, cho
neonach 's gu'n tog i amharus 'n ad inntinn
gu'n deachaidh amladh air choreigin a chur
innte leis an fheadhainn a dh' innis i an
toiseach, ach cha robh de bhuaidh aig na
h-ionghnaidhean a thachair ann an tir
nan Gadarenach air inntinnean an t-sluaigh
ach gu'n do ghuidh iad air losa an diithaich
fhagail. Duine cunnartach ! Co aige a bha
fhios ciod a dh' fhaodadh tachairt ann am
baile no ann an tigh a ghabhadh ris mar
aoigh ?
Call is buannachd
Tha Criosd daonnan a' toirt call is buan-
nachd far a bheil e a' teachd ; chan e call a
mhain no buannachd a mhain, ach an da
chuid. " Chuireadh an leanabh so chum
tuiteam agus eirigh mhoran ann an Israel."
Bu mhor a' bhuannachd agus a' bheannachd
gu'n robh an duine anns an robh an spiorad
neoghlan air a leigheas agus a nis aig a
chiall. Bha sin 'na aobhar taingealachd,
is dheanadh na coimhearsnaich gairdeachas
maille ri cairdean an duine a bha as a rian,
ach air an laimh eile bha da mhile muc
air am bathadh, mucan a' bhaile a bha ag
ionaltradh air a' chaitcheann. Bha e air a
radh gur e losa a chuir na deamhain anns
na mucan, agus mar sin ghuidh iad air an
criochan fhagail.
An ni a bha ann, is e an ni sin a tha ann
fhathast ; cuid ag iirnuigh gu dtirachdach
gu'n tigeadh Criosd 'g an ionnsaigh agus
gu'm fanadh e maille riu, agus cuid eile
leis am b' fhearr gu'm falbhadh e bhuapa
gun a bhi cur bior 'n an coguis no an-fhois
'n an anam. " Imich romhad an trath so ;
an uair a bhios iiine agam, cuiridh mi fios
ort." Tha daoine car coltach ri cheile'
anns a h-uile linn, agus air feadh an t-saoghail
uile.
Car son a dh' iarr iad air am fagail ?
Dh' iarr a chionn gu'n robh feurach nam
muc buannachdail dhaibh, ged nach robh
e laghail dhaibh a bhi a' gleidheadh agus
a' biathadh agus a' malairt mhuc air fearann
a bu le Dia agus a thug e d' a shluagh taghta.
Saoilidh sinn gu'n deanamaid beatha
Chriosd agus gu'n gabhamaid ris le h-iolach,
na'n tigeadh e air ais a dh' Albainn an
diugh ; saoilidh sinn gu'n deantadh saor-
bhiiirdeasach dheth an Dim-eideann agus
an Glagchu, agus gu'm faigheadh e aoigh-
eachd anns a h-uile dachaidh 's an tir.
Saoilidh sinn nach bitheamaid cho coimheach
ris 's a bha na Gadarenaich ; gun abramaid
ris " Fan maille ruinn agus rioghaich thairis
oirnn, agus dean ruinn mar a chi thu iomch-
uidh."
Ach tha Criosd ann an Albainn aig an
dearbh uair so, cho cinnteach 's a bha e
ann an Galile ann an laithean fheola. A
h-uile la tha, e a' tighinn 'g ar n-ionnsuidh,
ann an iomadh cruth, agus tha sinn 'g
a aithneachadh, ach bidh sinn a' guidhe
air ar fagail, chan ann a chionn nach 'eil
sinn a' creidsinn gu'm bu mhaith dhuinn
agus gu'm bu shona dhuinn e bhi maille
ruinn a Luan agus a Dhomhnach, ach a
chionn gu bheil eagal oirnn gu'n deanadh
a chompanas naomh ar beatha !n a h-uallach
dhuinn, agus gu'n tugadh e oirnn companaich
eile a thoirt suas anns a bheil mor thlachd
againn.
Chan 'eil a bheag de naidheachdan anns
a' Bhiobull as tarbhaiche chum teagaisg
anns a' bheatha dhiadhaidh na'n naidheachd
a dh' innis Lucas mu Shacheus. An uair
a thuirt Criosd ris "A Shacheuis, is eigin
domhsa stad an diugh aig do thigh," b'e
a' cheud smuain a leum ann an inntinn a'
chis-mhaoir gu'm feumadh e bhi 'n a dhuine
na b' fhearr, agus air ball thoisich e air a
thigh a chur an ordugh. Thainig e a steach
air gu'm feumadh e a bhi 'n a dhuine onarach
GUN lARRAIDH AIR
agus rucl air bith. a thug e o dhaoine eile
gu h-eucorach a thoirt air ais dhaibh. A
thuilleadh air sin thuirt e gu'n tugadh
e leth a mhaoin do na bochdan. Bha fhios
aige nach b'urrainn cairdeas no comh-
chordadh a bhi eadar Criosd agus e fhein
mur biodh e 'na dhuine maith, agus mur
dealaicheadh e ri companaich eile a bheireadh
oilbheum do Chriosd. Bu leir do Chriosd
a chridhe, agus cho luath 's a chunnaic
e na snutaintean sin agus na ruintean sin
ag eirigh 'n a chridhe, thuirt e ris " Thainig
slainte an diugh a dh'ionnsuidh do thighe-sa."
An uair a tha Criosd a' labhairt ri coguis
duine, ag iarraidh air esan a leantuinn,
agus a tha an duine sin an iom-chomhairle,
a' cur dail 'n a iimhlachd, agus air a' cheann
mu dheireadh a thionndas e air falbh o
Chriosd, is ion dha a bhi tursach ; ach an
uair a thachras sin, is ann gle annamh a
tha an t-aobhar anns an inntinn no anns a'
choguis, tha e mar is trice anns an toil,
no ann an droch chleachdadh, no ann am
peacadk diomhmr. Chan 'eil e toileach
roghainn a dheanamh eadar Criosd agus
nithean eile, ach o thoiseach gu deireadh
a.' Bhiobuill chi thu gur e Roghainn ainm
a' gheata a tha treorachadh gu Slainte agus
gu Dia.
An ionghnadh, ma ta, gu bheil Eoin ag
radh gur e cuibhrionn ghealtairean an teine
as e an dara bas ? Oir is e f ior chomharradh
a' ghealtair nach urrainn dha roghainn a
dheanamh. Tha e daonnan eadar-dha-
bharail, cas a' falbh is cas a' tighinn, a
chionn nach e aon inntinn a tha aige ach
da inntinn ; inntinn dhubailte, air a luasgadh
a null 's a nail, an diugh fo ainm Chriosd
agus am maireach 'ga aicheadh. Na saoileadh
an duine neo-sheasmhach sin gu'm faigh e
ni air bith o Dhia. Oir is ionmhuinn le
Dia an fhirinn anns an taobh a stigh, agus
chan 'eil duine 'n a dhuine fior gus a bheil
e anns an aon daimh do Chriosd agus anns
an aon inntinn a thaobh Chriosd a h-uile
latha.
Chan aoigh Criosd a tha e furasda do
dhuine peacach a bhi aig fois no aig saorsa
'n a chomunn. " Thigibh, faicibh duine a
dh' innis dhomhsa na h-uile nithean a rinn
mi riamh." An abradh tu nach biodh fiamh
ort 'n a lathair, agus gu'm b' fhearr leat
gu'm fagadh e do thigh. An duine a tha
fhios aige gu bheil na tri tighean-oil aige
fhein a' sgrios ficheadan de theaghlaichean a
h-uile bliadhna, a tha Criosd agus a choguis
ag iarraidh an toirt suas air sgath anama,
agus a tha a' miichadh a choguis agus a'
leantuinn air a chionn gu bheil reic na
dibhe buannachdail dha, ciod a tha e a'
deanamh ach mar rinn na Gadarenaich,
ag iarraidh air Criosd imeachd a mach as a
chriochan.
Criosd air neo sud ; Criosd air neo so ;
feumar an roghainn a dheanamh ; roghainn
eadar esan agus companaich eile ; eadar
esan agus ni no neach air bith nach 'eil
e a' beannachadh. Chan fhan Criosd ann an
tighean anns a bheil aimhreit no tapaid,
no ann an cridheachan anns a bheil farmad,
no fuath, no gamhlas, no magadh. Ma tha
e a' taladh agus a' tarruing cuid de dhaoine
'g a ionnsuidh tha feadhainn eile a' faotainn
oilbheum ann, no mar a dh' fhaodadh e
bhi air a chur na bu laidire, tha iad a'
gabhail grain air. Tha e dhaibh mar fhreumh
a talamh tioram, gun ghrinneas ; chan 'eil
iad a' faicinn maise air, gu'n iai'radh iad
e, agus cha chuir e duilichinn orra gu'm
falbhadh e bhuapa. Ach is e an riid as
muladaiche anns an naidheachd so, an
uair a ghuidh iad air Criosd imeachd a
mach as an criochan, gu'n d' fhalbh e. Cha
do reusonaich e riu, is cha do rinn e pliodair-
eachd riu ; ghabh e iad aig am facal, is
dh' imich e a mach as an criochan. Sin
mar tha daoine a' diiiltadh le comhairle
shuidhichte tiodhlac Dhe.
Anns a' Chathair
TIM agus Siorruidheachd ; an saoghal so
agus an saoghal eile, tha e duilich a radh
an diugh ciod a tha daoine a' creidsinn mu
neamh agus mu ifreann, mu'n bhreitheanas
agus mu'n bheatha mhaireannaich. Tha
e duilich a radh c' aite a bheil a seasamh
aig an eaglais fhein. An uair a bhios mi
a' leughadh an Tiomnaidh Nuaidh leam
fhein, bidh sgail an t-saoghail eile a' tuiteam
thairis orm, is bidh mi a' faireachduinn
nach ann air na nithean a tha faicsinneach
agus aimsireil a bu choir mo shiiil agus
m' aire a bhith ach air Dia agus air an
t- saoghal shiorrl^idh. Ach an uair a dh'
eisdeas mi ri guthan a bhios a' tighinn
chugam air an adhar, no chluinneas mi cuid
d' am bhraithrean a' labhairt anns a'
chubaid, cha mhor nach toir iad orm a
chreidsinn nach 'eil annam ach Criosduidh
bochd nach 'eil a' tuigsinn an Tiomnaidh
Nuaidh, no Criosd, no Pol ; duine dall a
tha 'g a mhealladh fhein, a' smuaineachadh
AI^NS A' CHATHAIR
air na h-aitean-c6mhnuidh a tha aig ar
n-Athaii' a tha air neamh, an uair a bu
choir dhomh a bhi mach le ord agus spain-
aoil a thogail bhungalows do dhaoine a tha
na's comasaiche air an togail na mi fhein.
Tha eagal air roinn mhaith de mhinistearan
an diugh, agus air kichd-aideachaidh agus
oigridh, gu'n saoil daoine gu bheil iad a'
socruchadh an cridheachan air " tir Immanuel
shuas " an aite a bhi deanamh na beatha
so na's comhfhurtachaile do'n mhoran.
Na'nrachadh aca air cogadh agus bochdainn
a chur as, agus cuing na h-oibre a chur
dhiubh, bu mhaith an neamh leo sin ; neamh
a b' I'hearr na fois shiorruidh nan naomh.
Mur bheil sinn a' dol a mharsainn ach
tri fichead bliadhna 's a deich, agus an
sin a' dol a bith mar nach robh sinn riam.h
ann, bu leor dhuinn a' chrioch araid so a
chur romhainn, ar laithean air thalamh
a dheanamh cho sona agus comhfhurtachail
's a b'urrainn dhuinn, ag itheadh 's ag 61.
Ach mur bheil 'n ar beatha anns an t-saoghal
so ach a' cheud cheum ann am beatha a
mhaireas gu brath, nach abradh tu gu'm
biodh e glic dhuinn curam a bhi oirnn mu'n
t-saoghal shiorruidh.
An Creideamh Ciiosduidh
Co air bith a theagaisgeas rud eile, chan
'eil teagamh air bith nach 'eil an saoghal
eile agus a' bheatha mhaireannach air am
figheadh agus air am fuaigheal ^.nns a'
Chreideamh Chriosduidh, mar tha dluth
is inneach ann an clodh. Gearr a mach as an
Tiomnadh Nuadh na tha ann mu'n t-saoghal
eile, agus chan e soisgeul Chriosd a bhios
air fhagail ach soisgeul eile. " Tha ar
dachaidh," tha Pol ag radh, " ann an
neamh."' Tha gu leor de dhaoine ann (agus
daoine niaith cuideachd) nach 'eil a' creidsinn
gifm bi an t-anam beo an uair a dh' fhagas
a II anail an corp ; na daoine a tha ag iarraidh
an seorsa dearbhaidh a riaraicheas an
t-siiil agus an inntinn agus an reuson.
Tha daoine eile ann a tha caoin-shuarach
(u) dhiubh a tha no nach 'eil saoghal eile
ann do dh' anama fa leth. Their iad nach
e an dulne no an t-anam a tha neo-bhasmhor
ach an cinne-daonna. Ma bu mhaith leat
a bhi beo an deidh do bh^is dean obair
a bhios buannachdail do'n t-saoghal agus
a chumas t' ainm air chuimhne ; fag aig
an ath ghineal ni-eigin a ni an saoghal
na's fhearr dhaibh na bha e an uair a thainig
tu ann.
Tha daoine eile ann (daoine maith cuid"
eachd) air a bheil eagal gu'm bi iad beo
gu siorruidh. Chan 'eil dochas na beatha
maireannaich 'n a sholas no 'n a chomh-
fhurtachd dhaibh ach 'n a chuis-eagail.
Ged bu mhaith leo am bas a chumail air
falbh bhuapa greis cha bu mhaith leo a
bhi beo gu siorruidh. Bhiodh iad toilichte
gu leor mur duisgeadh iad gu brath as an
cadal deireannach.
Fianuis na h-eaglais
Ach f aodar na guthan sin agus na f ianuisean
sin a chur an dara taobh agus eisdeachd
ri fianuis na h-eaglais Chriosduidh troimh
na linntean, ag aideachadh a creidimh ann
an aiseirigh nam marbh agus anns a' bheatha
mhaireannaich anns an t-saoghal ri teachd.
Sin dochas na h-eaglais, agus an dochas a
bha air a dhaingneachadh le Criosd do
shluagh Dhe. Cha ghabh dochas dearbhadh ;
na'n gabhadh, cha bu dochas e na b' fhaide,
ach tha an dochas so a bha air a chur an
aoraibh a' chinne-daonna le Dia, air alt rum
gineal an deidh gineil leis na naoimh, agus
air a sheulachadh le facal agu3 gealladh
Chriosd cho cinnteach agus cho daingean
ri righ- chat hair Dhe. Tha daoine a' creidsinn
anns a' bheatha mhaireannaich agus anns
an ath shaoghal, chan ann a chionn gu'n
teid aca air a dhearbhadh ; tha iad a'
feuchainn ri dhearbhadh a chionn gu bheil
iad cheana a' creidsinn ann, agus nach
urrainn dhaibh gun a bhi creidsinn.
Is e spiorad an duine anail bheo an
Tighearn. Mur bheil an anail bheo sin ann
ciod is fhearr e na cuileag no fionnan-feoir.
Ciod e mac an duine ; ainmhidh no spiorad
neo-bhasmhor, uir na talmhainn no anam
air a bheil iomhaigh Dhe 1 Mur bheil
annainn ach an uir agus corp talmhaidh
chan e mhain nach biodh feum ann dhuinn
a bhi a' bruidhinn air an dochas so, ach
bhiodh e do-thuigsinn ciamar no car son
a tha sinn a' bruidhinn uime idir.
Chan 'eil e ceart dhuinn a bhi a' teagasg
do chloinn gu bheil anam aca ; is e bu
choir dhuinn a theagasg dhaibh gur spiorad
iad ach gu bheil corp aca leis a bheil e
comasach do'n spiorad sin e fhein a noehdadh,
anns an t-saoghal so. Is e an spiorad no an
t-anam an fhior dhuine, a bhios beo an
deidh d'a chorp cn^mh anns an uir.
Anns an Tiomnadh Nuadh chan 'eil am
facal a' bheatha mhairean7iach a' ciallachadh
an ni air am bi na feallsanaich a' bruidhinn,
neo-bhasmhorachd an anama ; tha e a'
ciallachadh a' ghne beatha a tha aig creidmh-
ich ann an Criosd, a' bheatha a bha ann
fhein, a' bheatha as fhiach beatha a radh
rithe ; a' bheatha a tha ri fhaotainn ann
an co-chomunn an anama ri Dia. Sin a'
bheatha nach 'eil buaidh aig a' bhas thairis
4
ANNS A' CHATHAIR
Am brat tiugh
Tha brat tiugh eadar an saoghal so agus
an saoghal eile, air chor agus nach 'eil
fhios againn ciod a tha feitheamh oirnn
air an taobh thall. Ach ged a dh' fhaodadh e
bhi diomhain dhuinn a bhi a' smuaineachadh
idir air nithean a tha os cionn ar n-eolais,
tha mi an diiil nach 'eil e peacach no cearr
dhuinn a bhi a' cur cheistean mu chuid
de na nithean sin. Thuirt Pol, " Cha b' aill
learn sibh a bhi aineolaeh, a bhraithrean,
a thaobh na muinntir sin a tha 'n an cadal,"
ach ged a thog e cirb bheag de'n bhrat cha
d' innis e moran dhuinn.
C aite a bheil na mairbh eadar uair am
bais agus la a' bhreitheanais ? Tha an
diadhair, Augustin, ag radh gu bheil anama
dhaoine eadar la am bais agus la na h-
aiseirigh, air an gleidheadh ann an ionadan-
tasgaidh diomhair a reir mar tha iad a'
toilltinn fois no pian. Ann an sgriobh-
aidhean nan aithrichean bhiodh iad a'
bruidhinn mu'n staid mheadhonaich, leis an
robh iad a' ciallachadh an staid a tha air a
h-ainmeachadh anns an Tiomnadh Nuadh
agus ann an teagasg Chriosd mar Pharras
no Broilleach Abrahaim, dealaichte o neamh
agus o ifreann. Ach a nis leigeadh an Staid
Mheadhonach so as an t-sealladh uile gu
leir, leis an eagal a bha air an eaglais Ath-
leasaichte roimh Bhurgatoir nam Papanach.
A bheil mothachadh aig anama eadar
bas agus breitheanas, no a bheil iad 'n an
cadal ? A bheil iad a' fas ann an eolas
agus na's freagarraiche air Dia fhaicinn ?
Tha Leabhar Aithghearr nan Cqist ag
radh " gu bheil anama nan creidmheach
ri h-am bais air an deanamh iomlan ann an
naomhachd, is air ball a' dol gu gloir ;
agus gu bheil an cuirp, air dhaibh a bhi
sior-cheangailte ri Criosd, a' gabhail fois
'n an uaighibh gvi ruig an aiseirigh." Bha
sin air a sgriobhadh a dh' fhuasgladh
cheistean a bha daoine diadhaidh a' faigh-
neachd, ach tha an fhreagairt a' togail
cheistean eile nach 'eil solus ri chur orra o
fhacal Dhe. Ach c6 a dh' aireamhadh am
mor-shluagh anns na ginealan a dh' fhalbh
a fhuair comhfhurtachd agus dochas o na
briathran sin, anama nan creidmheach air an
deanamh iomlan ann an naomhachd a' dol
gu gloir. An uair a bha an t-Ollamh Alasdair
Whyte, an Diin-eideann, 'n a sheann duine,
agus sgriobhadh litrichean air fas 'n a
uallach dha, sgriobh e gu Morair Alanais air
cairt-phosta, an uair a shiubhail a mhathair,
" Tha anama nan creidmheach aig uair am
bais air an deanamh iomlan ann an naomh-
achd ."
Glanadh tre fhulangas
Tha eaglais na Roimhe a' teagasg gu
bheil anama nam marbh a' dol troimh
chiirsa glanaidh agus naomhachaidh an
deidh am bais a chionn nach 'eil eadhon
na naoimh maith gu leor a dhol do neamh
no aghaidh is gloir Dhe fhaicinn. Tha
duine an sud agus an so am measg Phros-
tanach a' creidsinn ann am Purgatoir, ach
rud neonach, ged tha na Papanaich a'
creidsinn nach 'eil neach air bith airidh
air dol do neamh gun bhi air a smachdachadh
is air a ghlanadh le pian ; tha na Prostanaich
a' creidsinn ann am Purgatoir a chionn gu
bheil iad an dtiil nach 'eil neach air bith
cho dona no cho aingidh 's gu bheil e a'
toilltinn if r inn. Agus gu bhi a' lughdachadh
uamhasan ifrinn bu mhaith leo a chreidsinn
gu bheil aite-peanais ann as am faigh duine
a mach uaireigin, an uair a tha e air a
ghlanadh le fulangas agus pian. Chan 'eil
eaglais na h-Alba a' toirt gniiis do'n teagasg
gu bheil eifeachd ann an urnuighean air
son nam marbh, no gu bheil an cleachdadh
sin sgriobturail, agus cha mho a tha i a'
toirt gniiis do'n dochas gu'm faigh peacaich
nach do rinn aithreachas anns an t-saoghal
so cothrom eile anns an ath shaoghal, ach
air a shon sin tha duine an sud agus an
so ann an eaglais na h-Alba, mar tha iad
anns a h-uile eaglais fo'n ghrein, a bhios
ag iirnuigh air son luchd-gaoil a tha marbh,
agus a tha ag altrum dochais a thaobh
dhaoine a bha neo-chiiram.ach anns a'
bheatha so gu'n toir Dia 'n a throcair
cothrom eile dhaibh a bhi air an saoradh
o phiantan ifrinn gu siorruidh. Cha bhiodh
feum air bith ann do'n eaglais beachd no
cleachdadh de'n t-seorsa so a thoirmeasg
oir is ann o ghaol agus o ionndrainn-ghaoil a
tha iad ag eirigh, agus ni an gaol a thoil
fhein ciod air bith a their Papa no Cleir.
Ann am bliadhnachan a' chogaidh thoisich
sluagh gun aireamh air iirnuigh air son nan
gillean a bha ann an cunnart, agus lean iad
air iirnuigh a dheanamh air an son an deidh
dhaibh a bhi marbh, a chionn gu'n robh
iad cho dliith dhaibh agus cho gaolach 's
a bha iad riamh. Mur h-ann o fhaireachduinn
cheart agus dhiadhaidli a thainig an t-iarrtus
sin 'nan cridhe, an abradh tu gur e Satan a
chuir 'n an ceann a dheanamh ? Sin aon
rud nach do rinn Satan riamh, fear no
bean, athair no mathair, a chur air an
gliiinean a dh'tirnuigh.
So te de na h-iirnuighean a bhiodh aig
an duine dhiadhaidh, an t-011am.h Iain
Keble, ministear cho naomh 's a bha riamh
anns an Eaglais Shasunnaich : " Cuimhnich^
ANNS A' fiHATHAIR
a Thighearna, do sheirbhisich a thriall as a'
bheatha so ann an Criosd : thoir dhaibh
fois shiorruidh agus sith ann ad rioghachd
neamhaidh, agus thoir dhuinne an tomhas
sin de cho-chomumi riu a tha maith dhninn.
Deonaich gu'n dean sinn seirbhis dhtiit,
gun naire gun pheacadh, a reir do thoile,
tre losa Criosd, ar Tighearna."
Fo Chraobh Sheudair
CHAN 'eil e mar fhiachaibh oirnn ann an
Eaglais na h-Alba laithean naomh agus
feilltean na h-Eaglais a choimhead, ach
air a shon sin bhiodh e glic dhuinn a dhean-
amh. Cha robh e air a dheanamh anns an
eaglais anns an robh mise air mo thogail,
agus cha mho a bha e air a chomhairleachadh
dhuinn ann an Talla na Diadhachd leis
na seann mhinistearan urramach a bhiodh
a' toirt dhuinn a h-uile bliadhna coig no
sia dh' oraidean mu obair na ministrealachd
fo'n ainm, Pastoral Theology ; oraidean
anns an robh am bitheantas tiir agus gliocas
agus seoladh feumail. Ach cha robh mi
fada air mo shuidheachadh ann an Sgir
Urchardainn an uair a fhuair mi a mach
air mo shon fhein nach e mhain gu'n sabh-
aladh e iiine agus saothair dhomh laithean
naomh agus feilltean na Criosdachd a
choimhead ann am shearmonachadh, ach
gu'n tugadh ^ e orm cuideachd labhairt
air a h-uile puing mhor de theachdaireachd
an t-soisgeil aon uair 's a' bhliadhna co
dhiubh ; longhnadh Bhetlehem., no Dia
air fhoillseachadh anns an fheoil ; Sabaid
nan craobh-phailm, no Criosd agus iolach
an t-sluaigh ; Di-haoine na Ceusa ; Di-
domhnaich Casg, no Maduinn na h-Aiseirigh ;
Ardachadh Chriosd ; La na Caingis, no
teachd an Spioraid Naoimh ; Di-domhnaich
na Trianaid.
Tha na laithean sin de'n bhliadhna a'
cur 'n ar cuimhne firinnean mora an t-
soisgeil, agus ged nach biodh buannachd
eile ann ach gu'n tugadh e oirnn cuspairean
suarach no cuspairean neonach a sheachnadh
anns a' chiibaid, bu mhor a' bhuannachd
sin fhein. Ach tha a' chuid mhor de mhinis-
tearan agus de mhissionaraidhean tiirail a'
coimhead feilltean na h-eaglais anns an
t-seagh so cheana ged nach 'eil iad ag radh
dad uime. Ciod a theireadh tu ri duine a
ghabhadh an ceann-teagaisg so air maduinn
na Nollaige, agus clann cho maith ri 'm
parantan anns an eaglais, " Agus _ ruith
Ahimaas rathad a' chomhnaird agus chaidh
e seachad air Cusi." Cha robh aobhar aige
air a ghabhail ach gu'n robh naidheachd
ur aige mu Eric Liddell a bha e air son
innseadh.
Na h-aithrichean
An uair a dh" fhosglas mi fear d' am sheann
leabhraichean-la an diugh, agus a leughas
mi ann am lamh-sgriobhaidh fhein duilleag
as deidh duilleig air an lionadh le nithean
a bha mi a' tarruing as na sgriobhaichean
aig Origen agus Avigustin agus lerome agus
Tertullian bithidh e a' cur ionghnaidh orm
car son a ghabh mi an dragh sud a dheanamh,
oir chan e mhain nach do bheathaich mi an
trend (ach air uair annamh) leis na sguaban
a dhioghluim mi cho dichiollach air an son,
ach tha amharus agam gu'n robh na sguaban
cho tioram 's nach cuireadh iad an sron
orra, agus gu'm b' e sin an t-aobhar nach
do rinn mi barrachd feuma de na neamh-
naidean a chruinnich mi o na h-aithrichean.
Bha urrani agam riamh do dh'urracha
mora agus do sgoilearan mora ; o laithean
m' oige bha e furasda dhomh mo cheann a
chromadh 'n an lathair, oir bha mi a'
creidsinn gu'n robh eolas agus tuigse agus
breithneachadh aca, agus gu sonraichte
eolas air Dia nach 'eil agam fhein. Bha na
h-aithrichean a dh' ainmich mi ainmeil
anns a' Chriosdachd uile, is bha mi an diiil
gur e smior a' chruithneachd a bha anns a
h-uile facal a sgriobh iad riamh. Ach chan
'eil mi cinnteach as a sin an diugh. Chan e
mhain nach 'eil mi cinnteach as, ach tha
mi cinnteach nach 'eil ann an cuid mhaith
d'an sgr'iobhaidhean ach smodan ; coth-
lamadh nach 'eil dad na's fhearr, agus air
uaii-ean na's miosa, na gheibheadh tu am
measg dhiadhairean na h-Alba. Chan 'eil so a'
ciallachadh nach 'eil iomadh rud maith
agus maiseach agus fiachail ann an sgriobh-
aidhean nan aithrichean, ach cha bhiodh
e glic dhuit an slugaclh air aon ghloc mar
gu'm biodh tu a' gabhail cungaidh a fhuair^
thu o'n doctair, gun fheoraich ciod a chuir e
innte ; ' f eumar na sgriobh iad a sgrudadh
agus a chriaradh mar nach e daoine ainmeil
a bha annta idir.
Saorsa o chuing
Tha cuimhne agam fhathast mar gu'm b'e
an de a bha ann, a' cheud uair a bhuail
e 'n am inntinn gur e copar no umha agus
nach b'e or a bha ann an crioman a thug mi
FO CHRAOBH SHEUDAR
o Augustin mu'n Fhocal a bha air a dheanamh
'na fheoil. Bha mi 'n am shuidhe aig an
dasc ann am Manse Dhruim-na-drochaid
anmoch air oidhche Sabaid, a' feitchainn ri
Augustin a chur an Gaidhlig. Cha robh a'
dol learn gu maith ; bha mi ag radh rium
fhein nach robh. cuimse no finealtachd air
mo laimh, ach mu dheireadh leum e 'n am
inntinu gur e a bha 'ga dheanamh cho
duilich a cluir ann an Gaidhlig nach V
fhiach e a chur an Gaidhlig. Chan e Augustin
a' cheud duine-mor a sgriobh rud gun bhrigh
agus gu cinnteach chan e am fear mu
dheireadh.
Cha do chaill mi uine riamh a' siubhal
ceann-teagaisg Di-sathuirn ; air feasgar na
Sabaid bha cinn-theagaisg na h-ath Shabaid
air an taghadh, rud nach robh duilich a
dheanamh air cuid mhaith de Shabaidean
na bliadhna, a chionn gu'n robh a' Chriosd-
achd uile a' cumail cuimhne air an aon ni,
agus air son nan Sabaidean eile gheibhinn
ann am leabhar-sgriobhaidh earrannan as a'
Bhiobull, samhlaidhean, nithean driiidhteach
a leugh mi, air an cruinneachadh comhla, a
dh' fheitheamh air an la anns an tigeadh
feum orra ; cnamhan air an cuirinn feoil
uaireigin.
So aon no dha de na duilleagan sin air an
cur sios facal air an fhacal, mar a sgriobh
mi iad ann am fear de na leabhraichean
ud 0 chionn corr agus dk fhichead bliadhna.
Mu urnuigh
" Sibhse tha deanamh luaidh air ainm
an Tighearna, na gabhaibh fois agus na
tugaibh fois dha gus an daingnich e, agus
gus an dean e Jerusalem 'n a chliti air an
talamh." — -Isaiah Ixii. 6.
" Chaidh t'tirnuighean suas mar chuimh-
neachan ann am fiamiis Dhe." — Gniomh
X. 4.
" Epaphras a tha a ghnath a' deanamh
spairn dhurachdach air 'ur son ann an
tirnuighean." — Colos. iv. 12.
" Thubhairt Simon, Guidhibh-se an Tigh-
earna air mo shon." — Gniomh viii. 24.
" Bhuannaich Peadar a' bualadh an ^
doruis." — Gniomh xii. 16.
" Do'n ti a bhuaileas an dorus fosgailear."
— Mata. vii. 8.
" G'e b'e a shireas gheibh e." — ^Mata. vii. 8.
" Gu h-anabarrach ro phailt, thar gach ni
as urrainn sinne iarraidh no smuaineach-
adh." — Ephes. iii. 2.
" On doimhneachd ghlaodh mi riut, a
Thighearna . ' ' — An Salmadair .
" An do dhichuimhnich Dia a bhi gras-
mhor ? " — An Salmadair.
" A Mhaighstir, nach 'eil suim agad gu'n
eaillear sinn ? " — -Na Deisciobuil.
" A Thighearna, chum mo chuideachaidh
dean cabhag." — An Salmadair.
" Air dha bhi ann an cruaidh-ghleac
anama rinn e urnuigh na bu durachdaiche."
— Criosd.
" Ann am eiginu ghlaodh mi ri Dia." —
Sluagh gun aireamh.
A reir riaghailtean an Radio tha an t-aite-
toisich daonnan air a thoirt do rabhadh a
tha air a chur a mach le bata no mu bhcita
a tha 'n a h-eiginn air a' chuan. Cha diult
seoladair air bith glaodh eiginn a fhreagairt.
Nach ladarna na daoine a their riut nach
'eil feum ann an urnuigh, nach 'eil thu ach ag
eigheach anns an dorchadas, gun dearbhadh
air bith agad gu bheil Dia ann a chluinneas
no chuidicheas tu ! Ciod an dearbhadh a
tha aig bata a chuireas a mach glaodh-eiginn
ann am meadhon a' Chuain Shiar gu'n tig
cobhair 'ga h-ionnsuidh 1 Chan 'eil dearbhadh
air bith a riaraicheas siiil no cluas ; chan 'eil
aice ach creideamh agus ddchas, ach fad
na h-ixine tha daoine nach fhaca i riamh
roimh, agus nach robh cinnt aice gu robh
iad idir ann, a' greasad 'g a h-ionnsuidh.
A bheil e na's iongantaiche gu'n tugadh
urnuigh duine agus Dia ann an dliith dhaimh
ri cheile na gii'n tugadh an Radio duine
agus duine ?
"An uair a shiubhail mo mhathair rinn
mi tirnuigh dhiirachdach ri Dia, agus 'n a
dheidh sin an uair a bha companach ionmh-
uinn an galar a' bhais. Cha d' eisd Dia ri
m' ghuidhe, ach cha mho a dhitilt e m'
iirnuigh, oir riamh tuilleadh cha do chaill
mi m' iarrtus air tirnuigh a dheanamh ri
Dia . " — Bismarck.
Tosdachd an Tighearna riu fhein, sin a'
chtiis-ghearain a tha aig moran dhaoine
a thaobh an urnuighean, ach ma tha Dia
'n a thosd ruinn is e an t-aobhar nach 'eil
sinne ag eisdeachd. Chan 'eil Dia 'n a
thosd uair air bith, oir is e aon de ainmean
Chriosd am Focal, agus tha Dia a' labhairt
ri clann nan daoine an comhnuidh ann an
Criosd. - Is ann ann an Criosd agus tre
Chriosd a tha Dia a' freagairt urnuighean
dhaoine. Daoine air bith aig a bheil Criosd
agus am Biobull faodar a radh umpa gu
bheil Dia a' sineadh a lamhan riutha fad
an la.
Maithean na h-urnuigh
Bhiodh e ro fhada dhomh a chur sios an
so na bha sgriobhta air na duilleagan ud
mu dhithis dhaoine m' am faodadh e bhi
air a radh gu'm biodh iad ag urnuigh gun
FO CHRAOBH SHEUDAIR
sgur, Seoras Miiller, a shiubhail ami an 1898,
a chiiir suas ann am Bristol coig no sia de
Dhachaidhean air son dhilleachdan, agus
Anndra Bonar, aon de na ministearan
maith a bha anns an eaglais Shaoir an tus
a toiseachaidh. Co am ministear an Albainn
an diugh a tha a' cur seachad dha no tri
dh'uairean air a ghluinean ag iirnuigh, a
h-uile latha, mar bhiodh Anndra Bonar a'
deanamh, no c' aite a bheil an coimhthional
a roghnaicheadh an uireasbhuidhean-airgid a
sgaoileadh am fianuis an Tighearna anns a'
choinneamh-iirnuigh, mar a rinn Heseciah
ris an litir a fhuair e o righ Asiria, agus
mar bhiodh Seoras Miiller a' deanamh an
uair a bhiodh Dachaidhean nan dilleachdan
ann an cas le cion airgid, seach doighean
saoghalta is leibideach a ghabhail a chur
air aghaidh obair na h-eaglais le cluich
chairtean agus dannsa. Chruinnich Seoras
Miiller muillean gu leth a dh' airgiod, is
bhiodh e ag radh gu'n d' fhuair e a' chuid
mhor dheth mar fhreagairt d'a tirnuighean
fhein agus urnuighean dhaoine eile. Cha
robh e fhein gaolach air airgiod. An uair a
shiubhail e cha d' fhag e ach tri fiehead not.
Co-chomunn ri Dia 'nad chadal
Uaireigin anns an fhoghar, an 1905, bha
litrichean anns an Expository Times anns an
robh a' cheist air a togail " a bheil e comasach
do dhaoine a bhi ag iirnuigh 'n an cadal ? "
Tha mi an diiil gu'n robh i air a togail an
toiseach ann an leabhar a bha air a sgriobh-
adh leis an Ollamh Marshall Tailing.
" Tha cuimhne agam air da uair 'n am
bheatha a dhilisg mi agus mi ag iirnuigh,
uair air son mo pharantan agus an uair
eile air son mo mhnatha. Gach uair bha
mo shonas a' cur thairis, agus bha mi na
bu chinntiche gu'n robh m'lirnuigh air a
freagairt na bha mi a thaobh nan iirnuighean
a bhithinn a' deanamh 'n am dhiisgadh.
An robh mi 'g am mhealladh fhein ? Ma
bha, tha so fior co dhiubh, gu'n do
chuir e aoibhneas 'n am chridhe." — W. 0. E.
Oesterley.
Ann an te de na laoidhean aig Tearlach
Wesley tha an smuain so air leudachadh
oirre ; tha e a' guidhe Dia a bhi 'n a smuain-
tean 'n a chadal is 'n a dhiisgadh, agus gu'm
biodh a dhiisgadh mills an uair a dhiiisgeadh e
le Criosd 'n a chridhe. Gheibh thu a' cheart
smuain so anns an duan no an dan a rinn
Coleridge, Christabel ; a' mhaighdean 6g a
bhruidhinn ri Dia 'n a cadal. Tha Facal an
Tighearna neo-chriochnach ; cha toirear
as gu brath na tha ann, agus ma tha soith-
each agad leis an tarruing thu an t-uisge
beo, nach fhaod e bhith gu'm faigh thu so
uile anns an fhacal ud anns an t-salm cxxvii.
2. " Bheir esan do fhear a ghraidh 'n a
chadal." Chan 'eil e air a radh ciod a bheir
e dha, oir tha Dia a' toirt dhuinn iomadh rud
maith 'n ar cadal, aran nach do shaothraich
sinn air a shon. Co aig nach 'eil cuimhne
air oidhche araidh a leag e a cheann air
a' chluasaig an iom-chomhairle, an t-slighe
roimhe dor cha, agus gun fhios aige ciod a
dheanadh e, ach a dhuisg anns a' mhaduinn
gun eagal no teagamh 'na chridhe ; deimhin
ciod bu choir dha a dheanamh agus suidh-
ichte air a dheanamh le uile chridhe agus
le uile neart. Thainig Dia chuige air a
leabaidh mar a thainig e gu lacob aig Betel,
is thug e dha e 'na chadal.
Bha moran de'n fhoillseachadh a rinn Dia
air fhein d'a chloinn air a dheanamh ann
an iirnuigh, ann an aislingean, agus anns
an oidhche.
An t-Urramach Alasdair Ros, cb,e„ m.a.
BHA dliith eolas agam air Alasdair Ros
fad mo bheatha. Bha sinn a' dol do
do'n sgoil comhla, an Gleann-Dail, 'n
ar balaich, agus a rithist 'bha sinn 'n
ar n-oileanaich cuideachd ann an Oilthigh
Dhim-eideann. Trath 'na bheatha thionn-
daidh a chridhe chum aobhar an t-soisgeil.
Bha a mhathair 'na boireanna.ch anabarrach
fiosrach anns na Sgriobtuirean, agus bha
breithneachadh spioradail aice, agus comas
sonraichte a smuaintean a chur ann am
briathran. Bha ise dliith chairdeach do
theaghlach a' bhaird Sgitheanaich, Niall
MacLeoid. Cha robh ionghnadh, mar sin,
gu'n do bheothaich gradh na bardachd
gu h-6g ann an cridhe Alasdair, agus bha
buadhan bardachd aige fhein cuideachd ;
agus bu dual da sin. 'N am cheud chuimhne,
bhiodh e gu trie a' liubhairt d'a chompanaich
anns an sgoil earrannan de bhardachd
Neill agus Iain MhicLeoid, agus criomagan
de Shakespeare. Bhiodh bloighdean maith
shearmonan nam ministearan a bhiodh a'
tadhal anns a' Ghleannan am Comanachaidh
aige air a theangaidh.
Anns a' cheud chogadh bha e corr agus
ceithir bliadhna 'na oifigeach anns an
Artillery. Thill e do'n Cholaisde, agus as
deidh bliadhna 'na fhear- cuideachaidh leis
an Ollamh MacLean Watt ann an Eaglais
an Naomh Stephen, an Dim-eideann, agus
da bhliadhna ann an Steornabhagh, rogh-
AN T-URRAMACH ALASDAIR ROS
naich e dhol air ais do'n arm 'na mhinistir.
Choimhlion e a dhreuchd anns an arm gu
h-onarach, dileas, calma ; agus choisinn
e cliu agiis urram dha fhein. Bha a chridhe
'na obair, agus bha gradh durachdach
aige do na balaich a bha fo churam ann an
nithean spioradail. Bha e cuide ri Wavell
anns a' cheud ionnsaidh a thug e air na
h-Eadailtich. Chuir e seachad a' cheud
tri bliadhna de'n chogadh mu dheireadh
ann an Africa.
Thainig briseadh air a shlainte mu'n
do chriochnaich an cogadh, agus bha aige
ri tighinn dhachaidh. Air son uine, bha
e an Inbhirnis, agus air son tri bliadhna
mu'n do ghairmeadh e gu fois shiorruidh,
bha e 'na Assistant Chaplain General an
Dun-eideann. 'Nuair a bha e anns an ospidal,
thainig brath gu'n do bhuilich an righ
an t -urram C.B.E. air.
Bha e 'na dhuine daimheil, neo-lochdach,
blath-chridheach, gaisgeil. Bha gradh do-
ghluaiste aige do a Shlanuighear, agus bha
a chridhe a ghnath anns an eilean anns an
do thogadh e. Bliadhna no dha air ais,
cheannaich e croit an Gleann Dail an duil
tigh a thogail ann, 'nuair a leigeadh e
dheth a dhreuchd. Cha robh e ri bhi.
Bhuineadh a bhean do Steornabhagh. Chuir
i seachad iomadh bliadhna ann an dtith-
channa cein comhla ri Alasdair. Tha aon
mhac aca, Iain.
An t- Urr. Iain Mac Aonghuis, Ph.D.
Aig an Uinneig
MacCailean
Bha MacCailean, Diuc Earra-Ghaidheal,
tri fichead bliadhna 's a seachd deug,
an uair a chaidil e maille ri 'aithrichean an
caisteal lonar-Aora air an fhicheadamh la
de cheud mhios an Fhoghair, agus dh'
adhlaiceadh e ann an ait'-adhlaicidh a
shinnsre an Cill-Mhunna air a' choigeamh
la fichead. Shealbhaich e an oighreachd
mhor a fhuair e o 'aithrichean, fad choig
bliadhna deug ar fhichead.
Professor Ur Gaidhlig
Cha b' fhada a dh' fhan Myles Dillon ann
an Cathair na Gaidhlig an Dim-eideann,
ach tha sgoilear maith a' tighinn 'na aite,
Coinneach Jackson, a tha a' teagasg ann
an Oilthigh Harvard an America, agus a
bha air oileanachadh an Oxford. Tha
ainm maith aige mar sgoilear, ach ged nach
'eil eolas aige air Gaidhlig Albannach mar
bha aig Uilleam Watson, agus gu sonraichte
aig Domhnull Mac Fhionghuin, tha e cho
6g fhathast 's gu'm bi iiine gu leor aige air a
h-ionnsachadh. Chan 'eil e da fhichead
fhathast. Ged nach 'eil ann ach cuisle
bheag de fhuil Albannach tha bean Albann-
ach aige a bha an Oilthigh Dhun-eideann i
fhein, agus theagamh gu'n cuidich sin leo
iad fhein fhaireachduin aig an tigh an uair
a thig iad a nail an ath-bhliadhna. Is fhiach
sgoilear maith a bheatha a dheanamh dha.
An Ridire Tormod Mac Laomiiinn
THAINIG sgeul bhronach a Trinidad air
a' mhios a chaidh seachad gu'n do chaochail
an duine gasda so, an deidh dha bhi air a
dhochann le tarbh olc.
An uair a bha e 6g agus laidir cha robh a
bheag de dhaoine ann an Albainn a bha cho
eireachdail ris 'n am pearsa, ach cha robh
anns an uaisle a bha ri f haicinn air a bhodhaig
agus 'n a cheum ach dealradh air an uaisle
a bha 'n a nadur agus 'na inntinn agus 'n a
uile dhol-a-mach. Ged nach robh a ghnoth-
uch riamh 'g a thoirt do chiiirtean rioghail
bha modh agus uaisle cho nadurra dha,
'n a fhacal, 'na ghiillan, agus 'n a chleach-
dadh, 's na'm biodh dealbh duin-uasail ri bhi
air a thaghadh gus a bhi air a chur air
beulaibh na h-6igridh mar eisiomplair, nach
fhaighteadh duine eile ann an Albainn a
b' fhearr a dhealbh a tharruing na Sir
Tormod. Bha inntinn mhaith aige, agus
na'n robh e rud beag na bu chruaidhe anns an
aodann agus na bu ruighne anns an amhaich
dh' fhaodadh e cliix a chosnadh mar Riaghlair,
ach leig e sin seachad, oir b' fhearr leis a bhi
chomhnuidh air oighreachd fhein agus am
measg a dhaoine fhein seach a bhi a'
glaodhach air na sraidean.
Gaidheal gu smear a chnamhan, bha e
eolach air eachdraidh a dhtithcha agus
gaolach • air doighean is cleachdaidhean
Albannach. Bha e 'n a fhoirbheach an
eaglais 'n a sgke agus air uairean a dol do 'n
Chleir agus do 'n Ard Sheanadh. Cha robh
de choire air ach nach do phos e riamh agus
nach d' fhag e mac coltach ris fhein 'na
dheidh. Tha a phinthar Augusta bed, air
thigheadas dhi fhein, is tha i 'n a sgoilear
maith Gaidhlig. Bha Sir Tormod mar
bhliadhna do cheithir fichead. Bha Mac
Laomuinn anns a' Chnoc-dubh o chionn
ceithir cheud gu leth bliadhna.
Aireamh ii
1949
Criosd a' teagasg
AGUS thubhairt e riu, An toirear an lochran
a chum a chur fo shoitheach, no fo leabaidh ?
Nach ann a chum a chur air a' bhord.
Oir chan 'eil ni air bith falaichte, ach a
chum a bhi air fhoillseachadh ; agus cha
robh ni air bith an cleith, ach a chum gu'n
tig e am follais.
Ma tha cluasan a chimi eisdeachd aig
neach air bith, eisdeadh e.
Agus thubhairt e riu, Thugaibh an aire
ciod a dh' eisdeas sibh : leis an tomhas
leis an tomhais sibh, toim.hsear dhuibh
agus bheirear tuilleadh dhuibh.
Oir esan aig am bheil, bheirear dha
agus esan aig nach 'eil, bheirear uaithe
eadhon an ni sin a tha aige. — Marc IV. 21-25
Anns an earrann so de shoisgeul Mharc
tha 'dorlach de sheanchas Chriosd air a
chruinneachadh comhla, ged nach 'eil ceangai
aig na nithean a thubhairt e ri cheile, agus
ged nach ann aig an aon am a labhair e iad ris
na deisciobuil. Ged a bhios sinn a' bruidhinn
mu Chriosd mar shearmonaiche cha b' ann
mar a bhios miriistearan a' searmonachadh
an diugh a bhiodh e a' labhairt ris an t-sluagh,
'na sheasamh air am beulaibh anns an
t-sionagog, a' toirt dhaibh searm.on a
dh'ullaich e roimh laimh air cuspair son-
raichte air am bu mhaith leis bruidhinn
riu fad leth uair no uair an uaireadair.
Bha a' chuid mhor d'a feheagasg air a thoirt
seachad a mach air a' bhlar, a' seanchas
ri daoine mu Dhia agus mu rioghachd
Dhe anns a' chainnt a bhios daoine a'
cleachdadh aig taobh an teine agus 'n
an obair air laithean na seachduin ; air
uairean a' seanchas ri aon duine, uairean
eile ri cuid de na deisciobuil no ris na
deisciobuil uile ; agus corr uair ris a' mhor-
shluagh a bha air an tarruing 'g a ionnsuidh
leis an iomradh a bha iad a' cluinntinn
air na miorbhuilean a bha e a' deanamh,
agus na nithean ur a bhiodh e ag radh mu'n
bheatha dhiadhaidh. Gle choltach ris mar
a bha beachdan agus teagasg an Ollaimh
Mhic Iain air an cumail air chuimhne le
Seumas Boswell, a bha 'ga leantuinn mar
a leanas an gocan a' chuthag, bha teagasg
agus seanchas agus gniomharan Chriosd
air an cumail air chuimhne leis na h-abstoil,
na dluth chompanaich a bha aige, agus an
deidh am b^is air an cumail air chuimhne
ann am beul-aithris nan Criosduidhean gus
an robh iad air an cur an sgriobhadh air
eagal gu'm biodh iad air an call. Mar sin
tha sbruileach de sheanchas agus de bhrjiath-
ran Chriosd air fhaotainn ann an leabh-
raichean Mhata, agus Mharc, agus Lucais,
gun fhios c'uin, no c' aite, no co ris a labhair
e iad, no ciod a bu chuspair seanchais dha
aig an am ; cneapan mar tha againn anns
an earrann so; a bha aon uair air ghad agus
ceangailte ri cheile, ach bhris an cord a
bha 'g an ceangai. Ach tha a h-uile cneap
fiachail.
An Lochran
Chan 'eil feum ann an lochran mur bheil
solus ann. Tha tri aitean anns am faodar
lochran a chur ; fo shoitheach, fo n leabaidh,
no air a' bhord, ach dhiubh sin is e am bord
an t-aite ceart, far am faicea.r e. Lochran
fo shoitheach, theid e as ; lochran fo 'n
leabaidh, faodaidh e an leaba a chur air
theine ; ach lochran air a' bhord soillsichidh
e an tigh. Gu'm b' ann mar sin a dhealraich-
eas solus na h-eaglais, agus beatha chiiiin
agus naomh luchd-aideachaidh an lathair
dhaoine, chum gu'm faic iad criosdalachd
nan Criosduidhean, agus gu'n creid iad
gur ann o Dhia a fhuair iad e, agus an cumh-
achd leis a bheil iad a' deanamh an deagh
oibre.
Beagan roimh so thubhairt Criosd ris na
deisciobuil gu'n d' thugadh dhaibh-san
eolas a ghabhail air nithean diomhair
rioghachd Dhe, agus faodaidh e bhith
gu'n do shaoil iad gur ann dhaibh-san a
mhain a bha an t-eolas sin, agus nach robh
e ri bhi air a thoirt do'n chumantas, ach
an so tha e a' teagasg nach e comunn
falachaidh a tha ann am muinntir na riogh-
achd ach comunn fosgailte, agus nach
b'e riin an Athar gu'm biodh am foUlseachadh
a bha e a' deanamh air fhein do'n t-saoghal
annsan air fholuch air a' mhor- chuid ach
air a chraobh-sgaoileadh agus air a chomh-
phairteachadh ris an fheadhainn a bha an
leth-a-muigh. ladsan a bha air an soillseach-
adh o shuas cumadh iad an lochran laiste
agus na muchadh iad an solus. Is fann
solus coinnle no solus lochrain an coimeas
ris a' ghrein, Solus an t-saoghail, ach is
CmOSD A' TEAGASG
maith coinneal fhein anns an dorchadas.
Tha an solus agus an dorchadas cho fada
o cheile 's a tha neamh agus ifreann, ach
innsidh aon choinneal dhuit an aird anns a
bheil do shiubhal.
" Ma tha cluasan a chum eisdeachd aig
neach air bith, eisdeadh e." Is e Dia a
tha labhairt anns a' Bhiobull ; is e ar cuid-ne
eisdeachd ris an fhacal a tha e a' labhairt
ruinn, ach mur h-eisd sinn, is e Dia ar
Breitheam.h. " Labhair, a Thighearna, oir
tha do sheirbhiseach ag eisdeachd." Sin
toiseach an t-soillsichidh a tha Dia a'
deanamh air fhein anns an anam. " Bheir
fosgladh do bhriathar solus."
Geata na cluaise
"Agus thubhairt a riu, Thugaibh an aire
ciod a ch' eisdeas sibh." Tha daoine a'
toirt an aire ciod a dh' itheas agus a dh'
olas iad, agus ciod a chtiireas iad umpa ;
tha an fheadhainn as giice a' toirt an aire
air an teangaidh, ciod a their iad, ach c6
a tha cho glic 's gu bheil e a' toirt an aire
ciod a chluinneas no dh' eisdeas e ris. Ni e
barrachd cron do dhuine salchar a leigeil
a steach d' a inntinn na salchar a leigeil
a steach d'a chorp. Na nithean salach a
theid a steach do'n bhroinn tilgear a niach
iad an uine ghoirid do'n t-sloc-shalchair,
ach na nithean a theid a steach air a' chluais
fanaidh iad anns an inntinn agus salaichidh
iad an cridhe.
An diugli fhathast tha cuimhne agam
air nithean a chuala n\i 'n am bhalach agus
'n am dhuine 6g a b'fhearr leam nach
cuala mi riamh, rannan is briathran is
beachdan grod a dh' fhan anns an inntinn
ged a dhi-chuimhnich mi iomadh rud maith
a chuala mi, no chunnaic mi, bhuaith sin.
An uair a bhios mi a' leughadh a' Bhiobuill
tha rannan sonraichte ann a tha air am
milleadh a chionn gu'n cuala mi duine air
choireigin ag radh rud fanoideach no mi-
naomh umpa, no 'g an cleachdadh gu
magail ann an seanchas aotrom. Tha
aile na diadhachd air briathran a' Bhiobuill,
ach an uair a tha iad air an spionadh as
am bun le lamhan toibheumach caillidh
iad an t-aile ciibhraidh mar a chailleas
fliiraichean a' gharraidh e an uair a tha
iad air seargadh. Mar sin bu choir do
dhaoine aig a bheil nrram do Dhia agus
d'a Fhacal a bhi curamach nach abair
iad dad mu'n Bhiobull a mhUleas a bhlas
do dhaoine eile, no a thionndadh aon rann
dheth gu bhi 'n a chuis-gh^ire,
Tha inntinn agus cuimhne mhic an duine
cho diomhair agus cho domhain ris a'
chuan. An uair a chuimhnicheas mi air
a liuthad crioman de bhardachd uasal agus
mhaiseach, o Dhaibhidh gu Wordsworth, a
dh' ionnsaich mi air mo thea.ngaidh le
moran saothair, ach nach 'eil agam an
diugh ach sreath an sud agus an so dhiubh,
agus an sin a leumas trealaich shuarach
gun mhaise gun bhrigh gu m' chuimhne,
nach d' ionnsaich mi idir, agus nach cuala
mi ach aon uair leth-cheud bliadhna air ais,
ciod an dearbhadh eile a bhiodh a dbith orm
gu'n do thuit mac an duine o'n staid anns
an do chruthaicheadh e agus gu bheil a
nMur uUe truaillidh, eadhon gu ruig a
chuimhne. Naomhaich, a Thighearna, mo
chuimhne agus glan aisde le teine, ma's
fheudar e, an clabaf agus an fhaoineis a
leig mi steach innte, a tha toirt oilbheum
dhuit-sa, agus d' am choguis fhein.
" TMigaibh an aire ciod a dh' eisdeas
sibh," facal a b' fhiach a chrochadh ann an
litrichean mora teine mu choimieamh thigh-
ean-nan-dealbh. Anns na laithean so tha
daome titheach air a bhi 'ga chumitas
dhaibh fein mar fhireantachd nach 'eil
iad cumhann, no idir idir mar bha mathair
Dheorsa Chaimbeil ; tha iad an duil nach
dean e cron dhaibh ciod a leughas no
chluinneas iad. Thugadh iad an aire ;
tha slighe ann a shaoileas duine gur slighe
dhireach i, ach is crioch db.i am bas.
Tha na facail eile a thubhairt e, " leis
an tomhas leis an tomhais sibh, toimhsear
dhuibh," agus " esan aig am bheil bheirear
dha, agus esan aig nach 'eil bheirear uaithe
eadhon an ni sin a tha aige " ri'm faotainn
ann an aitean eile anns an Tiomnadh Nuadh.
(Mata, XIII, 12 ; JiUcas, VI, 38 ; Lucas,
XIX, 36) ged nach ann anns an aon seagh
no anns an aon seanchas a dh' uisnich
Criosd iad. Is fheairrd rud maith a bhi
air a radh da uair no tri uairean, agus chan
'eil teagamh nach d' thainig Criosd thairis air
smuaintean sonraichte 'n a theagasg barrachd
air aon uair, no maith dh' fhaoidte, sia no
seachd a dh' uairean. Tha uiread chiiisean
agus cheumanna 'n ar beatha anns a bheil
e fior gu'n toimhsear dhuinn leis an tomhas
a tha sinn a' toirt do dhaoine eile 's nach
ruig mise a leas leudachadh air an da fhacal
so, oir theid aig an luchd-leughaidh air an
leudachadh sin a dheanamh air an son
fhein. Is e an searmon as fhearr daonnan an
searmon a ni dume dha fhein 'na chridhe
fhein.
Pol agus Criosd
Diadhachd Chriosd
CO a tha an sluagh ag rkdh as mise ? Cha
robh guth an t-sluaigh aonsgeulach an
nair a bha Criosd air thalamh, agus chan
'eil guth an t-sluaigh aonsgeulach an diugh
fhathast. Bha cuid ag radh gur e Eoin
a' Bhaistidh a bha ami, cuid eile ag radh
gur e Elias a bha air tighinn air ais, no
leremiah, no aon eile de na faidhean. Tha
an saoghal a cheart cho roirmte uime an
diugh fhathast.
Ach cha robh teagamh air bith aig Pol
CO e, oir anns na litrichean a sgriobh e
gu bhr^ithrean anns an eagiais tha e daonnan
a' bruidhinn mu Chriosd mar Fhear-saoraidh
agus mar Thighearna, neach a bha agus a
tha 'n a Dhia agus 'n a dhuine, ann an da
nadur eadar-dhealaichte, agus ann an aon
phearsa gu siorruidh.
Cha bu duine Pol a bha ditiid no anabarrach
iriosal am fianuis a bhraithrean, ach am
fianuis Chriosd chrom e a cheann mar
neach nach robh airidh air sealltuinn air a
ghniiis. Chan 'eil e uair air bith a' coimeas
Chriosd ri daoine eile mar bha e fhein,
no eadhon ri aithrichean mora nan ludhach,
Maois agus Samuel agus Eliah, agus bu
leor an t-urram leis a bhi air a chunntas
mar sheirbhiseach do neach cho uasal
agus cho glormhor agus cho fada os a chionn
fhein.
Bu mhaith leam a chur sios air an duilleig
so, as deidh a cheile, cuid de na nithean
iongantach a tha Pol ag radh mu Chriosd,
nithean a bhiodli gun chiall na'n d' thubhairt
e iad mu dhuine eile a bha beo 'na linn
fhein.
B'e a' eheud chrioman de'n Tiomnadh
Nuadh a bha air a sgriobhadh, ceud litir
Phoil chum nan Tesalonianach ; anns a'
cheud rann de'n litir sin tha am. facal an
" Tighearn losa Criosd " air uisneachadh,
agus tha ainm Dhia agus ainm Chriosd
air an cur comhla anns a' bheannachadh,
" Grds dhuibh agus sith o Dhia ar n- Athair,
agus o'n Tighearna losa Criosd.''' Agus
anns an rann mu dheireadh de leabhar an
Taisbeanaidh tha an tiotal ceudna air
uisneachadh, air chor agus gu bheil an
Tiomnadh Nu.adh, o thoiseach gu deireadh,
ag aideachadli Chriosd mar an Tighearna.
" Criosd a dhearhhadh a bhi 'n a mhac
do Dhia le cumhachd,' a reir Spiorad na
naomhachd, tre an aiseirigh a na tnairbh." — ■
Rom. I. 4.
" Rinneadh rdidh ri Dia sinn tre bhas
a mhic." — Rom. V. 10.
" An ti nach do chaomhain a mhac fdin,
ach a thug thairis e air ar son-ne idle, donnas
maille ris-san nach toir e mar an ceudna
dhuinn gu saor na h-uile nithean 1 " — Rom.
VIII. 32.
" Tha Diafirinneach, leis an do ghairmeadh
sibh gu co-chomunn a mhic, losa Criosd ar
Tighearna." — Cor int. I. 9.
" A' feitheamh r'a mhac o neamh, a thog
e suas o na mairbh, eadhon losa a shaor
sinne o'n fheirg a tha ri teachd." — / Tesal.
I. 10.
Sin beagan earrannan ann an litrichean
Phoil anns a bheil e a' bruidhinn mu Chriosd
mar mhac Dhe. Tha mughadh eadar
mac Dhe agus mac do Dhia. Chan 'eil
teagamh nach 'eil am facal mac Dhe air
uisneachadh anns a' Bhiobull, mar tha e
air uisneachafh 'n ar seanchas laitheil,
ann an doigh nach 'eil a' ciallachadh an ni
a tha Pol a' ciallachadh le Diadhachd
Chriosd ; nach 'eil e a' ciallachadh ach gu
bheil Dia tre a shaor ghean-m.aith fein a'
gabhail a stigh ann an aireamh a chloinne
daoine d'a bheil e a' toirt gach sochair a
bhuineas do chloinn.
Tha cuid de dhaoine cho naomh 'n an
nadur, cho neo-lochdach 'n an caitheamh-
beatha, agus cho iomlan 'n an timhlachd
do Dhia 's gu'm bi sinn a' bruidhinn umpa
mar mhac no mar mhic Dhe.
Ach chan e sin a bha ann an inntinn
Phoil an uair a bhiodh e a' bruidliinn mu
Chriosd. Cha b' e a dhaonnachd a mhain
a bha e a' faicinn ann ach dealradh gloire
Dhe, agus ged nach 'eil e a' cur an ceill
a Dhiadhachd air a cheann mar phrionnspal
creidimh, no mar an aon teagasg a bha
fallain, tha e ag radh nithean iongantach
mu Chriosd nach h-abradh e mur biodh
e a' creidsinn gur h-ann o Dhia a thainig
e, fior mhac Dhe ann an seagh anns nach
robh, agus nach 'eil, sgus nach bi, neach
eile 'n a mhac Dhe. Cluinnibh so, " Neach
as e iomhaigh an De neo-fhaicsinnich,
ceud-ghin a' chruthachaidh uile, oir is
ann leis-san a chruthaicheadh na h-uile
nithean a tha air neamh, agus a tha, air
thalamh ; . . . agus tha esan roimh na h-uile
nithean, agus trid-san tha na h-uile nithean
a' comh-sheasamh. Oir b'e deagh thoil an
Athar gu'n comhnuicheadh gach uile iomla,n-
POL AGUS CKIOSD
achd ann-san, agus gu'm biodh na h-uile
air an deanamli reidh ris fein trid-san, air
dha sith a dheanamh tre fhuil a' chroinn-
cheusaidh-san ; agus sibhse a bha uaireigin
'n ur coimhich agus 'n ur naimhdean,
rinn e reidh ris fein ann an corp fheola
fein tre 'n bhas chum sibhse a chur naomh
agus neo-lochdach, agus neo-choireach 'n a
lathair." Agus so eile, " Neach air bhi
dha ann an cruth Dhe nach do mheas e
'n a reubainn e fein a bhi co-ionann ri
Dia, ach chuir e e fein ann an dhneas, a'
gabhail air fein cruth seirbhisich, air a
dheanamh ann an coslas dhaoine ; agus air
dha bhi air fhaghail ann an cruth mar
dhuine, dh' irioslaich e e fein, agus bha e
umhail gu bas, eadhon bas a' chroinn-
cheusaich. Air an aobhar sin dh' ardaich
Dia e, agus thug e dha ainm os cionn gach
uile ainme, chum do ainm losa gu'n liibadh
gach gltm, air neamh, air thalamh, agus
fo'n talamh ; agus gu'n aidicheadh gach
teangadh gur e losa Criosd an Tighearna,
chum gloir Dhe an t-Athair." "
Chan ann ann an ceann Phoil fhein a
dh' fhas na smuaintean sin, tha iad a'
comh-fhreagradh ris an fhoillseachadh a
rinn Criosd air fhein do na h-abstoil, agus
na nithean a thuirt e uime fein an uair
a bha e a' teagasg ann an Galile, air chor
agus nach 'eil anns an Tiomnadh Nuadh
ach aon dealbh air Criosd, Neachd a bha
ann an dairnh cho dliith ri Dia 's gu'n robh
iomlanachd agus uile bhuadhan na Diadhachd
a' gabhail cdmhnuidh ann, air ardachadh
OS cionn dhaoine agus ainglean, le ainm os
cionn gach ainme, chum d'a aimn-san gu'n
liibadh gach glun air neamh agus air talamh.
Is e aon de ainmean Chriosd an t-Iongan-
tach. Bha e iongantach 'n a bhreith, agus
'n a bhas, agus 'n a aiseirigh. Mac Dhia
air a bhreith le mna-oi ; esan a bha ann o
shiorruidheachd a' tighinn a steach do'n
t-saoghal 'n a chiochran maoth ; air a
dhiteadh agus air a mhaslachadh agus air
a chur gu bas, ach le a bhas air a chrtmadh
le gloir agus le urram, agus a' toirt mhoran
mhac chum gloire, agus tre aiseirigh a
thug dochas agus dearbhachd na beatha
maireannaich do'n t-saoghal. Tha Criosd
iongantach agus bidh e iongantach gu
brath ; iongantach 'n a aon phearsa agus
'n a dha nadur ; iongantach 'n a bhuadhan,
iongantach 'n a obair, iongantach 'n a
fhacal, iongantach 'n a ghras. Faodaidh
tu Sion a chuartachadh agus dol m'a thimch-
ioll agus a liichairtean agus a thtiir aireamh,
ach ged chuartaicheadh tu Criosd agus
ged a rachadh tu timchioU air chan urrainn
dhuit esan a thomhas ; tha e os cionn t'
eolais, agus do thuigse, agus do thoimhsean.
Thugadh an t-ainm do Phol, Abstol
mor nan cinneach, a chionn gu'n do chuir e
an seann saoghal bun os cionn le shearmonach-
adh agus le theagasg, ach b' e an t-aobhar
gu'n do chuir e an saoghal bun os cionn
gu'n do shearmonaich Pol an Criosd mor
agus iongantach nach d' aithnich e gus am
b'e deagh-thoil Dhe a Mhac fhein fhoillseachadh
ann.
So an Criosd anns a bheil an eaglais a'
creidsinn, agus air a bheil gaol aice, ged
nach 'eil i 'g a Ian thuigsinn no a' faicinn
fhathast ach earlais bheag d' a ghloir.
Fo Chraobh Sheudair
CHAN abrainn gur e duine maith, no duine
laghach, no idir idir duine diadhaidh a
bha ann an Tormod MacNeacail ged a rugadh
e ann an Steornabhagh . Duine durbhaidh
gu nadurra, chaidh e gu muir gu maith
og, agus mar b' fhaide dh' fhan e aig muir,
cha b' ann na bu mhine a bha e a' fas 'na
nadur no 'na dhoighean ; rinn a' mhuir e
cho laidir, fiadhaich, neo-iochdmhor rithe
fhein. Bha e air a thogail ann an teaghlach
crabhach, agus 'na bhalach bha e fhein
cho crabhach agus cho eudmhor 's gu'n
do leth-mharbh e balach eile a chuala e a'
feadaireachd " Eilean an Fhraoich " air
an t-sraid air feasgar na Sabaid. Ach cha
robh ann an eud Thormoid ach sliobadh
tana de ohreideamh a bha air a shuathadh
air a chraicionn le pharantan, a' foluch na
buirbe a bha ann gu nadurra, agUs cha robh
e fada aig fairge an uair a dh' fhas an sliobadh
peant sin cho ruadh 's ged a b' e meirg a
bha ann.
Ann am beagan bhliadhnachan thuit e
air falbh gu buileach o chreideamh 'aith-
richean. Ann an toiseach nam bataichean-
seolaidh anns am biodh e a' dol thairis,
agus ris an do lean e riamh gus an do choisinn
e teisteanas sgiobair, bhiodh companaich
aige as gach dtithaich fo neamh ; Papanaich
agus Mohammedanaich agus Communists ;
daoine aig an robh creideamh agus daoine
aig nach robh ; Latvianaich, Suainich,
Lochlannaich, Ruisianaich agus Frangaich ;
Eadailtich, is iomadh seorsa neonach eile,
FO CHRAOBH 8HEUDAIR
a. bha cho dorcha, aineolach, 's nach cuala
iad riamh iomradh air Alasdair Gearr no
MacRath Mor. Eadar na smuaintean a
bha air a chur 'na cheann leis an deasbud
a bhiodh a', dol air aghaidh gun sgur ann
am Parlamaid an Toisich, agus am bias
milis a bha air a chur 'n a bheul ann an
Valparaiso, agus San Francisco, agus Ade-
laide, agus Buenos Ayres, le measan toirmisgte
a bha pailt agus saor, chaill Tormod
MacNeaeail a chiirsa spioradail agus chuir
e mar fhiachaibh air fhein nach 'eil anns a'
Chreideamh Chriosdaidh agus' anns gach
creideamh eile air thalamh ach opium
a bhios ministearan agus sagartan a' toirt
do'n t-sluagh, air ghaol cumhachd agus
riaghladh agus iighdarras agus airgiod a
chumail 'n an lamhan fhein. 0' n am a
dhealaich e ri Creideamh 'aithrichean cha
robh aige ach an aon phort, port leis am
biodh e a' bodhradh dhaoine eile, Chan 'eil
Dia no deamhan ann, tamhasg no spiorad.
Maraiche Maith
Mar bu dvith dha bha Tormod MacNeaeail
'na mharaiche maith, agus bha Righ a'
cbuain cho fabharach dha 's gu'n d' aisig
e muilleanan de luchd-turuis agus de shaigh-
dearan a null 's a nail, o phort gu port, o
dhuthaich gu diithaich, anns an da fhichead
bliadhna a bha e 'na sgiobair, gun driod-
fhortan a thachairt dha, no aon bheatha a
chall, no cosdus a chur air a' chompany
a bu leo na bataichean air an robh e 'na
sgiobair a ghabhadh seachnach. Nochd a'
Chompany am meas a bha aca air, is thug
iad dha uaireadair oir agus mile not, an
uair a bha e dol air tir agus a' leigeil dheth
na mara.
Is aoibhinn an obair an fhairge an uair
a tha duine 6g, ach chan obair i do sheann
daoine, agus cho luath 's a theid an seoladair
seachad air leth-cheud tha e a' toiseachadh
air bruadar air bothan dha fhein am fasgadh
nan craobh, air currain agus ceirslean-cail
agus uinneanan agus tibhlan nach fhacas
riamh an leithid air mheudachd gus an
deachaidh esan air tir agus an d' thvig e air
an fhasach tighinn fo bhlath mar an ros.
Gus mo naidheachd a ghiorrachadh chean-
naich an sgiobair tigh mor breagh ann an
Tairbeart Chinn-tire, a fhuair e anabarrach
saor, ion's a nasgaidh, a chionn gu'n robh
e fo dhroch ainm. Bha e air a chreidsinn
le moran dhaoine anns an diithaich gu'n
robh mort air a dheanamh ann le fear,
Frannsaidh Moireasdan, a ghabh air mhal
e, agus a thainig a dh' fhuireach ann le
boireannach a rinn e aithnichte do mhuinntir
an Tairbeairt mar mhnaoi. Cha robh searbh-
anta aca, no duine eile comhla riu ach
aon seann duine a bhiodh ag obair anns a'
gh^rradh agus ogha caileig dha mu dhusan
bliadhna, a bhiodh a' dol air thurusan
dhaibh. M' an gann a bha iad da mhios
anns an tigh, air maduinn araidh dh' iarr e
air a' chaileig ruith cho luath 's a rinn i
riamh a dh' innseadh do'n pholiceman gu'n
do thuit a bhean leis an staidhir agus gu'n
deach i a cnaimh na h-amhach. An uair a
rainig am policeman an tigh bha am boirean-
nach fuar marbh gun teagamh.
An sin thoisich goileab am m.easg dhaoine
nach e tuiteam a rinn i idir ach gur e fhein
a phut i bharr mullach na staidhreach 'na
cheart deoin, agus e air son cur as dhi.
Bha uiread amharuis agus goileab mu'n
ghnothuch 's gu'n do rinn luchd-lagha a' '"
Chruin rannsachadh uime, agus 'na dheidh
sin chuir iad mort as a leth, ach dh' fhairtlich
e orra a dhearbhadh gu'n robh e oiontach,
is fhuau' e mu reir. Ach anns an rannsachadh
a bha air a dlieanamh fhuaras a mach
nach robh anns a' bhoireannach ach coimh-
leabach agus nach robh annsan ach sliomair
gun naire a bha tighinn beo air a h-airgiod.
Riamh 'na dheidh sud bha e air a sheanchas
anns an Tairbeart nach robh " Tigh a'
Chladaich," mar theireadh iad ris, 'na
thigh sianta ; gu'n robh nithean ri chluinn-
tinn agus air uairean ri fhaicinn ann nach
robh nadurra ; cathraichean a' snagail
is dorsan a' fosgladh agus a' dimadh leo
fhein, agus cuid-eigin a' dol tromhpa ged
nach robh e ri fhaicinn. Feumaidh gu'n
robh freumh de'n fhirinn anns an t-seanchas
sin oir cha d' fhan gin de na daoine a ghabh
air mhal e, an deidh do Fhrannsaidh Moireas-
dan fhagail, na b' fhaide na seachduin
ann, is thuirt fear dhiubh ris a' bhancair
gu'm b' fhearr leis dol do'n phriosan seach
oidhche eile a chur seachad ann. Bha
fhios aig Tormod MacNeaeail air so uile
m'an do cheannaich e an tigh, ach thuirt
e nach robh eagal no giorag air-san roimh
shithiche no roimh thamhasg, agus co
dhiubh, nach robh e a' creidsinn ann an
Dia no ann an deamhan, ann an tamhasg
no ann an spiorad.
Log an Sgiobair
Ann an Tigh a' Chladaich chiim e suas
aon de chleachdaidhean na mara ; bha Log
aige fo ghlais 'n a sheomar-cadail anns an
robh e a' cur rud-eigin a h-uile la tha. B'e
so a' cheud rud a chuir e innte : — •
16th September. — "Ghabh mi sealbh anns an
tigh so an de, mi fhein agus a' bhean, Catriona
mo nighean, agus Murdina an t-searbhanta.
So co-ainm aa la a rugadh mi ; tha mi
6
PO CHRAOBH SHEUDAIR
tri fichead 's a eeithir ach a' faireachduinn
deich bliadhna na's oige, gun ghaoid, gun
ghalair, agus tha mi an dtiil gu'm faod mi
ann an cursa naduir fichead bliadhna eile
de shaoghal a ghealltainn dhomh fhein.
Faodaidh mi mo thoil fhein a dheanamh
ri m' uine ; eirigh is laighe 'nuair a thoilich-
eas mi ; sgriob a ghabhail a dh' ionnsuidh
a' cheithe an deidh mo bhraiceis a dh'
fhaicinn an robh cur maith aig na h-iasgairean
an raoir ; uair no dha anjis a' gharradh
am measg nam fliiraichean, agus an deidh
na dinnearach am paipear-naidheachd agus
norradh beag cadail gus am. bi e am na
tea ; agus an sin rud air bith a thogras
mi no bhios cail agam air a shon. Tha mi
cinnteach gu bheil gu leor a dhaoine anns
an Tairbeart a tha gaolach air ceilidh is
catrtean."
17th September. — " Aig ar braiceas an
diugh bha sinn uile gu maith samhach, a'
sealltuinn air a cheile mar gu'm biodh an
dara duine a' feitheamh air an duine eile
a bhruidhinn. Bha a choltas air Murdina
a bhi bharr a siiiil, agus an uair a dh'
fhaighnich Ceit (mo bhean) dhi an robh
dad cearr oirre, 's e thubhairt i na'ch robh
dad cearr air a coguis-se co dhiubh, biiidh-
eachas do Ni-maith. An uair a bha Ceit
agus Catriona agus mise leinn fhein thuirt
iad rium gu'n robh tosdachd agus samhchair
an tighe anns an oidhche a' cur crith 'nam
feoil agus 'gan cumail o cliadal, ach dh'
fheuch mi ri dibhearsain a dheanamh dheth,
ag radh riu gu'n robh iad cho cleachdte
ri straighlich Ghlaschu 's gu'n robh sith
agus samhchair bheannaichte na dutheha
'n a oilbheum d' am poraibh."
20th September. — " Tha mi air m' fhagail
leam fhein. Anns a' mhaduinn thuirt
Murdina gu'n robh a piuthar ann am Barbhas
bochd agus gu'm feumadh i dol dhachaidh,
agus an taobh a stigh a dh' uair an uaireadair
bha i fhein agus a ciste air falbh. Thuirt
Ceit agus Catriona gu'n robh acasan ri dol do
Ghlaschu ann an cabhaig air thurus sonraich-
te, ach gu'n tigeadh seana Mrs Mac Culloch
a stigh a h-uile latha a dheanamh obair an
tighe. An taobh a stigh de dha uair bha iad
air falbh leis a' Cholmnba. Cha do leig
mise dad orm, oir bha fhios agam gle mhaith
gur e teicheadh a rinn iad, agus mur b' e
gu'm biodh e narach do MhacNeacail
teicheadh, agus na bu naraiche do sgiobair
a phosta air an Drochaid fhagail theichinn
fhein ciiideachd, oir an raoir fhein bha mi
mar bha Eliphas an Temanach a thubhairt.
Thainig eagal orm agus crith, a thug air
mo chnamhan gu Uir criothnachadh, agus
ghabh spiorad seachad roimh mo ghnuis ;
sheas fait mo chuirp ; sheas e ach cha d'
aithnich mi a chruth ; dealbh fa chomhair
mo shiil — tosd, agus chuala mi guth."
22nd Septem.ber. — " Fad na maidne bha
mi 'nam shineadh air beulaibh.an tighe air
an fheur, ag 51 a steach do phoraibh mo
chuirp milseachd agus feartan tlath a'
chruthachaidh ; maise nan craobh, aile
an talaimh, fuaim thiirsach na fairge aig an
traghadh, agus cronan nam miltean de
mheanbh-chreutairean a tha 'gam foluch
fhein anns an fheur. Nach bu shona dhomh
na'n robh m' inntinn aig fois, ach anns
an dorchadas tha mo chridhe air a riasladh
le eagal agus teagmhaidhean agus uamhann,
air chor agus nach 'eil faochadh no leigheas
do'm chradh le cadal. Fad na h-oidhche
bidh mi ag ikdh 'h am eigin, "c' uin a thig
a' mhaduinn ? "
23rd September. — " Nach bu dalma mise
anns na laithean a bhithinn ag radh nach
'eil Dia ann, no deamhan, no tamhasg, no
spiorad. Co dhiubh a tha Dia ann no nach
'eil, tha an tigh so Ian dheamhan agus
thamhasg agus spioradan, agus chan e an
fheadhainn a bha ann am Frannsaidh
Moireasdan as miosa, ged a dh' fhag iad an
comharradh agus an cruth agus an dealbh
air na ballachan, agus a thug iad air mo
theaghlach-sa agus air teaghlaichean eile
teicheadh romhpa agus bhuapa, ach an
fheadhainn a tha annam fhein ; tamhaisg
nan laithean agus nan oidcheannan narach
agus peacach a bha agam fhein agus Captain
Keay agus Captain Porteous ann an Hong-
Kong agus an Shanghai. An uair a leagas
mi mo cheann air a' chluasaig, bidh mi
'gam faicinn air mo bheulaibh agus 'gan
cluinntinn air mo chiilaibh, a' ruidhleadh
air feadh an tighe agus a' magadh orm le
facail as a' Bhiobull, a' lachanaich agus a'
cur 'nam chuimhne gu'n robh mi aon uair a'
creidsinn ann. Och, och, is duine truagh
mi ; CO shaoras mi o chorp a' bhais so ? "
Ma bha an corr anns an Log chan 'eil e a
lathair an diugh, agus chan 'eil fhios agam
ciod a bu chrioch do Thormod MacNeacail.
Chuala mi gu'n d' iarr e comhairle air
doctair an deidh doctair, air psychologists,
agus psychiatrists, pseudo-sophists, ach nach
robh iocshlaint aca air a shon.
Tha Dia a' gluasad ann an doighean
diomhair agus iongantach, agus co aige
tha fhios nach robh e ag iarraidh air leis
na nithean a thachair ann an Tigh a'
Chladaich dol air ais do Steornabhagh,
direach mar a thubhairt e ri lacob, Eirich,
imich suas gu Betel, agus gabh cdmhnuidh an
FO CHRAOBH SHEUDAIR
sin, agus dean an sin altair do Dhia, a
dK fhoillsich e fein dhuit an uair a theicJi
ihu o ghnUis Esau, do bhrathair.
(Tha nithean talmhaidh agus nithean
spioradail air am filleadh 'na cheile cho
dltith 's gu bheil cuid de dhaoine ttirail a'
cumail a mach gu'm fag na smuaintean a
tha 'n ad chridhe an larach agus an dath
air ballachan an t-seomair anns a bheil
thu 'n ad shuidhe. Smuain eagallach !)
Aig an Uinneig
Am Foghar
THA mi 'ga sgriobhadh so air an ochdamh
l^ deug de September, an deidh dhomh
tighinn dhachaidh as an eaglais, far an
robh e air eigheach gu'm biodh seirbhis-
bhuidheachais agaum air son an Fhoghair
air an ath Shabaid. Sin rud nach 'eil a'
tachairt trie, am barr uUe cruinn agus na
cruachan tughta anns an iodhlainn, agus
na crainn a mach a' treabhadh agus a'
deasachadh a' ghruinnd air son bhadhna
eile air an treas seachduin de September.
Ach tha Loudie trath, is bha an samhradh
agus toiseach an Fhoghair cho tioram agus
cho bl^th 's nach robh e duilich do thuath-
anaich faotainn air an aghaidh leis an obair.
Mur bheil iad toihchte le'n crannchur am
bhadhna cha bhi iad toihchte gu brath ;
birr maith, ann an ordugh maith ; prisean
mora air crodh is caoraich, agtis gun chamadh
'nan crannchur ach nach 'eil fhios aca gu
de cho fada 's a mhaireas na timeannan
maith a tha aca. '
Ach ged is e an tuathanach a tha a' cur
agus a' buain, is e Dia a tha toirt fas, agus
is ann dhasan a bhutneas moladh agus
buidheachas. Agus ciod an t-6ran-molaidh
as freagarraiche dhuinn a bhi seinn aig an
am so de'n bhliadhna na'n t-salm (LXV).
An talamh tha thu fiosrachadh
's 'ga uisgeachadh gu reidh ;
Le abhainn Dhe tha Ian de'n uisg'
trom beartach ni thu e.
Dhaibh arbhar tha thu deasachadh
le d' fhreasdal caomha fein ;
'S ag uisgeachadh le pailteas mor
nan iomairean gu min.
Mu'n bhliadhna coron tha thu cur
le d' mhaitheas fein, a Dhe ;
Tha saill a' sUeadh anns gach ait'
o d' cheumannaibh gu reidh.
Na cluaintean air an sgeadachadh
le treudaibh anns gach ait ;
Na glinn le arbhar folaichte,
a' seirm le h-iolach ard.
An Naomh Aindreas
Ann an November tha tri liithean nach
'eil sinn a' dichuimhneachadh uair air bith ;
an la anns a bheil, cuimhne air a chumail air
crioch a' chogaidh (1914-1918) agus air na
gillean a bha air an call ann ; an t-aona la
deug air a bheil an Fheill Martainn a'
tuiteam (ann an cuid de ghnothuichean air an
ochdamh la fichead), agus an deicheamh
la fichead air a bheil Feill an Naoimh
Aindreas a' tuiteam.
Tha na laithean sin air an cumail ann an
caochladh dhoighean, a' cheud fhear gu
soluimte agus gu diadhaidh ; an dara fear
gu toUichte no gu tursach, a reir mar a-
tha sinn a' faotainn no a' paidheadh airgid
aig an teirm ; agus am fear mu dheireadh
air a chur seachad am bitheantas leis na
daoine a bhios 'ga chumail ag itheadh agus
ag 61 agus a' boUich, ged nach robh bostruinn
no boUich anns an duine ghrinn air a bheil
an la air ainmeahcadh.
Tha e duilich a radh car son a ghabh
Albainn ris an Naomh Aindreas mar a
patron no a fear-taic, oir cha robh e riamh
anns an eilean so, agus cha robh gin de na
h-abstoU a b' eu-coltaiche ris na daoine
againne. Cha mhor nach 'eil a cheumanna
cho duilich an lorgachadh agus eachdraidh
a bheatha cho dorcha ri obair agus miorbh-
uilean Chaluim-cille, ach theagamh gu bheil
e fior gu'n do shearmonaich e anns a' Ghreig
agus an aitean eile anns na criochan sin a
bhuuieas an diugh do Ruisia agus do'n
Tuirc. Tri cheud bliadhna an deidh a
bhais mar mhartarach bha a chnamhan
air an toirt do Chonstantinople, ach an
uair a thainig briseadh eadar an eaglais
Shiar agus an eaglais Shear bha iad air
an toirt do'n Eadailt, agus air an tiodhlacadh
anns an eaglais a tha air a coisrigeadh dha,
dltith air Naples. Chan urrainnear a bhi
cinnteach ciamar a thugadh pasgan dhiubh
do ChiU-rimhinn, am Fiobh, (ged tha e air
a radh gu'n d' thugadh an sin iad a Hexam
an Northumbria mu'n bhliadhna 736) no
a bhi cinnteach gur e cnarahan an Naoimh
Aindreas a tha ann idir.
8
AIG AN UINNEIG
Anns an raiteachas agus an stri a bha
eadar Albainn is Sasunn troimh na linntean
bha Albainn a' cur Ni-maith agus cnamhan
Aindreais eadar i fhein agus Sasunn, agus
a' cur bratach agus crois an Naoimh oirre
air thoiseach orra arms na blaraibh, a'
creidsinn gu'n robh Aindreas 'na neart
agus 'na thaic dhaibh. Agus feumaidh e
bhith gu'n robh, oir cha do chiosnaicheadh
Albainn riamh.
Chan 'eil moran iomraidh air a dheanamh
an Albainn an diugh air Aindreas no air
gin eile de na Naoimh ; an uair a chruinnich-
eas maithean a' Gholf do Chill-rimhinn
'nan ceudan ann an camh-fharpuis nach
'eil daonnan diadhaidh a thaobh cainnte,
mar bhiodh na h-Iudhaich a' dol suas do'n
bhaile naomh aca fhein air turus a b' fhearr,
tha mi cinnteach nach ann air na Naoimh
a bhios an aire ach air na h-Americanaich.
Anndra Carnegie
Ged nach 'eil Anndra Carnegie air aii'eamh
am measg nan Naomh ann am Feillire na
h-Eaglais bha e 'na thaic agus 'na neart
do bharrachd dhaoine an Albainn na bha
gin eile air a bheil cuimhne agam. Ged nach
robh e iriosal, no daonnan glic 'na theangaidh,
gu sonruichte am m.easg dhaoine foghluimte
a bhiodli a' bruidhinn air nithean air nach
robh e eolach, no bha os cionn a thuigse,
bha e coibhneil gu nadurra agus baigheil ri
daoine bochd, m.ur e deoch no leisg a rinn
bochd iad. Tha rann ann an soisgeul Lucais
nach 'eil mi uUe gu leir cinnteach ciod a
tha i a' ciallachadh, " Deanaibh dbuibh
fein cairdean le Mamon na h-eucorach,
chum an uair a shiubhlas sibh gu'n gabhar
sibh do aitean-comhnuidh siorruidh," ach
ma tha e a' ciallachadh an rud a tha mi a'
saoilsinn, feumaidh gu'n robh Reiseamaid,
no Brigade a dh' ainglean cairdeil a' feith-
eamh air an taobh thall, a dheanamh beatha
Anndra Carnegie aig uair a bhais d'a
aite-comhnuidh siorruidh, geard ainglean aig
an robh fhios air miltean gniomh maith a
rinn e air an taobh so bhos le airgiod ;
" Mamon na h-eucorach," mar tha am
BiobuU Gaidhlig ag radh, no " Mamon mi-
onorach 's mar tha e," mar tha an t-Ollamh
Seumas Moffat 'g a chur.
An robh an t-airgiod a rinn Carnegie air
a dheanamh gu h-eucorach ? Sin ceist a
thogas connsachadh an aite air bith an
cuirear i ; connsachadh anns an cluinn
thu Sannt, agus Farmad, agus Mi-cheill,
agus Fuath, agus Droch amharus, agus
sgaoth eile de chlann Iain Bhunyan a'
glaodhach aird an cinn gur e 'n duine beartach
namhaid an duine bhochd, agus nach bi
rath air an t-saoghal gus am bi na tha ann a
dh' airgiod air a roinn. Ach thug Carnegie
seachad le thoil fhein m' an do shiubhail e
muilleanan de'n airgiod a rinn e gu h-
onarach air chor agus gur h-iomadh rud
as neonaiche a dh' fhaodamaid a dheanamh
na cuimhne a chumail air fhialaidheachd
air an la mu dheireadh de November a
h-uUe bliadhna.
Ged nach deanadh e dad eile ach dorsan
nan oilthighean fhosgladh na b' fharsuinge
do dh' oileanaichean bhochda leis na fees
aca a phaigheadh, bu mhor agus bu
mhaith an gniomh sin fhein. 'S e am Morair
Dearg Craigrnyle, a b' fhearr a b' aithne
dhuinn fo'n ainm Tomas Shaw, a chuir so
'na chluais an toiseach. Bha e fhein agus
Shaw gu maith mor aig a cheile. B' e a'
bhann laidir a bha eatorra gu'n robh iad
le cheile air an togail gu maith lom anns
an aon bhaile, agus gu'm bu mhaith leo
cothrom a thoirt do bhalaicb thapaidh
eile nach d' fhuair iad fhein 'nan oige.
An uair a dh' innis Shaw do Sir Henry
Campbell-Bannerman gu'n robh Carnegie
a' dol a thoirt seachad muillion gu leth
dollar do'n Charnegie Trust, 's e thubhairt
e, "A Thighearna, gleidh sinn ! "
Cuibhrionn na Cloinne
Chan 'eil ann fhathast ach fasan ixr, a bhi
toirt searmon beag do'n chloinn roimh
an t-searmon eile, ach b' fhearr learn nach
do thoisich e riamh, oir am bitheantas tha
an searmon cho leanabail, no cho baoghalta,
no cho beag seagh ann, 's gu'm biodh e 'na
ionghnadh mur bheil a' chlann fhein a'
deanamh tair air 'nan cridhe. Tha mi an
dochas gu bheil daoine eile na's fortanaiche
na mise, agus gu'm bi iad air uairean a'
cluinntinn shearmon do'n chloinn as fhiach
eisdeachd riu. Chan 'eil teagamh nach 'eil
feadhainn de'n t-seorsa sin air an toirt
seachad a h-uile Sabaid an sud agus an so,
agus gu bheil ministearan anns an eaglais
aig a bheil ealain shonruichte air labhairt ri
cloinn, ach b' fhearr do'n mhor-chuid de
mhinistearan leigeil leis a' chloinn greim
fhaotainn as an aon mheis ri'm parantan.
Theid aig cloinn thurail air barrachd a
thogail a searmon na shaoileadh tu.
Ach ma dh' fheumas ministearan bruidhinn
ris a' chloinn tha gu leoir de naidheachdan
maith anns an t-Seann Tiomnadh a dh'
fhaodas iad innseadh seach a bhi ag innseadh
naidheachdan faoin anns nach 'eil air
uairean tur no firinn, agus aig nach 'eil
crioch araidh eile ach gaire a thoirt air a'
choimhthional.
Aireamh 12
1949
Sgeul aoibhneach na NoUaige
{Am Biobull, na Baird, na Naoimh, agus Carl Earth)
" AGUS chaidh Joseph mar an ceudna suas
o Ghalile gii baile Dhaibhidh, d'an gairmear
Betlehem, chum gu'm biodh e ak a mheas
maille ri Muire a bha fo cheangal-posaidh
dha, agus i m6r-thorrach. Agus tharladh,
am feadh a bha iad an sin, gu'n do choimh-
lionadh laithean a h-inbhe, chum i bhi air
a h-aisead. Agus rug i a ceud-ghin mic,
agus phaisg i e ann am brat-speilidh, agus
chuir i 'na laighe ann am prasaich e, do
bhrigh nach robh aite aca 's an tigh-osda." — •
Lucas II, 4-7.
'S e fulangas mo Shlanuigheir
A bhios mo dh^n a' luaidh ;
Mor-irioslachd an Ard-righ sin,
'Na bhreith, 's 'na bhas ro chruaidh ;
'S e 'n t-iongantas bu mhiorbhuilich'
Chaidh innse riamh do shluagh,
An Dia bha ann o shiorruidheachd
Bhi fas 'na chiochran truagh.
Rugadh an st^buU diblidh e
Mar dhUleachdan gun treoir ;
Gun neach a dheanadh cairdeas ris
No bheireadh fardach dho ;
Gun mhuinntir bhi 'ga fhrithealadh
No uidheam mar bu choir,
Ach eich is daimh 'ga chuartachadh,
D' an dual gach uUe ghloir.
— Diighall Bochanan.
Eisd 'san iarmailt oran binn,
Gloir gun chrioch do Righ nan Righ,
Sith air thalamh 's trocair sheimh,
Dia is daoine reidJi ri cheil' !
Duisgibh suas, a shloigh gu leir,
'S freagraibb caithream-bhuaidJi nan
speur ;
Togadh talamh 's neamh an guth,
Rugadh losa Criosd an diugh.
Feuch an diadhachd anns an fheoil,
SgaU na daonnachd air a ghloir ;
Ghabh e tlachd an comunn dhaoin',^
losa, ar Imanuel caomh !
Eisd 'san iarmailt oran bum,
Gloir gun chrioch do Righ nan Righ.
— Tearlach Wesley, air a chur an
Gaidhlig leis an OllamJi Dhomh-
nuUach nach maireann.
" Irioslachd Chriosd! Ciod am feum
dhuit ard-chonnspaid a dheanamh m' an
Trianaid ma mhi-thoilicheas tu an Trianaid
le dith na h-irioslachd. Da rireadh chan e
ard-bhriathran a ni neach naomh is ionraic
ach gaol a bhi 'na chridhe do Dhia. Na'm
b' aithne dhuit am Biobull uile air do thean-
gaidh, agus na'n robh thu eolach air uile
bhriathran nan daoine glic, ciod a' bhuan-
nachd a bbiodh ann dhuit gun ghradh
gun irioslachd. Is iongantach an ni e,
a' dol thairis air tuigse dhaoine, gu'm
biodh tusa, a Thighearna, 'n ad fhior Dhia
agus 'n ad fhior dhuine, ach is coir do gach
uile reuson agus lorgaireachd an Creideamh
a leantuinn, agus chan e dol roimhe no
'n a aghaidh." — Tomas a Kempis.
" 0 Shlanuigheir chaoimh, cuir ola 'n
ar lochraih chum 's gu'n dealraich ar solus
anns an t-saoghal, agus gu'n Itighdaich e
dorchadas an t-saoghail Agus leis an t-solus
a bheir thu dhuinn deonaich gu'm faic sinn
an t-ionad naomh far a bheil thusa beo
gu siorruidh, agus far am bi ar n-ionndrainn
agus ar tathaicb agus gaol ar cridhe."
Urnuigh Chaluim-cille.
Creideam ann an losa Criosd, aon mhac-
san, ar Tighearna, neach a ghineadh o'n
Spiorad Naomh, a rugadh leis an Oigh
Muire . . .
" Sin teis-meadhon a'- Chreidimh Chrios-
duidh. Chan ann air ar facal-ne a tha an
fhirinn so ri bhi air a creidsinn agus air
gabhail rithe ach air facal Dhe, an t-Athair
uile-chumhachdach. Chan 'eil an t-ainm
agus an t-inbhe a bhuineas do losa Criosd
o shiorruidJaeachd air a thoirt dh^ le ar
beachd-ne no le ar breithneachadh-ne ;
tha e air a thoirt dha le Dia, agus tha an
t-eolas sin air a thoirt dhuume le creideamh
agus le creideamh a mhain.
Tha am facal so "a ghineadh o'n Spiorad
Naomh" a' ciallachadh gm' ann ann an Dia
a thoisich beatha thalmhaidh Chriosd mar
chreutair, dealaichte o chreutairean eile,
agus mar sin gur e bith no beatha Dhe a
tha ann, agus tha am facal a rugadh leis
an Oigh Muire a' ciallachadh gu bheil
SGEUL AOIBHNEACH NA NOLLAIGE
beatha Dhe fhein ann an losa Criosd, ged
is e Dia an Cruithear, a' toiseachadh ann
an creutair daonna. Le cheile tha an da
fhacal a' ciallachadh gu bheil Dia agus an
duine 'n an aon, 'nan aon ann an losa
Criosd a bha air a ghineamhuin o'n Spiorad
Naomh.
Binneadh am Facal 'n a fhedil. Cha robh
aobhar no eigin gu'm feumadh am Facal
a bhi 'n a fheoil, agus cha mho a tha eolas
againn air bonn no air doigh air bith anns
am faodadh am Facal, air mhodh daonna
a bhi air a dheanamh 'na fheoil. Ach rinneadh
e 'na fheoil ; tha an Dia bed agus f ior
'na dhuine beo agus fior ann an losa Criosd.
Is ann le shaor chomhairle fhein, le shaor
ghras fhein, agus le shaor thoil fhein, a
rinneadh am Facal 'na fheoil, Dia 'na dhuine.
Chan ann "ma b' fhior," no "mar gu'm
b' eadh " a thainig Dia gu daoine ach ann
an ceart dha-rireadh, a bhi beo maille riu,
cban ann a dheanamh an ni a bhios sinne
a' deanamh, ach an ni a bhios sinn a' dearmad
a dheanamh, a thoil-san, agus mar sin
cruthachadh ur a dheanamh dhinn. 'Na
mhorachd shiorruidh tha Dia foluichte
bhuainn, ach anns a' chreideamh a tha
againn ann an losa o Nasaret, a rugadh
leis an Oigh Muire tha sinn a' faicinn foill-
seachadla air Dia air a dheanamh 'na mhac,
'na bhreith agus 'na bhas, am Betlehem
agus air Calbhari."
— -Carl Barth (Ian an duirn de dhiasan
a leabhar leis).
Chuir mi am Biobull air thoiseach a chionn
gu'm bi cuimhne air Soisgeul Lucais an
uair nach bi cuimhne idir air Diighall
Bochanan, no air Carl Barth. Ma tha saoghal
fada, no ainm a mhaireas, ri bhi aig cuid
de dhaoine, tha mi'n duil gur ann aig
naoimh is baird a bhitheas e ; co dhiubh
chan ann aig diadhairean. Sin an t-aobhar
gu'n do chuir mi Carl Barth air dheireadh,
agus a dh' innseadh na f irinn, tha aithreachas
orm a nis gu'n do chuir mi e air an duUleig
so idir. Rud air bith a tha 'na mhiorbhuil
chan 'eil ainm eile air a shon ach " miorbhuil."
Far a bheil Dia, an sin tha miorbhuil
daonnan.
Anns a' Chathair
ABRADH ana-creidmhich na thogras iad
mu'n BhiobuU, ach tha beatha mhaireannach
anns a' BhiobuU nach 'eil ann an leabhar
eile air an t-saoghal. Air feadh na talmh-
ainn uile chaidh fhuaim a mach, agus ged
nach 'eil anns an Fhacal air uairean ach
fuaim ann an cluasan dhaoine, air uairean
eile tha a' cheart Fhacal sin a' tighinn a
dh' ionnsuidh nan ceart dhaoine mar
chlaidheamh. Tha briathran a' Bhiobuill
mar luchd-frithealaidh an Tighearna, a'
deanamh a thoile anns gach aite d' a thigh-
earnas, agus daonnan 'ga deanamh gu
samhach agus gu diomhair. Theid againn
air a' BhiobuU a laimhseachadh ; theid
againn air a leughadh agus a thuigsinn,
CO dhiubh ann an tomhas, ach c6 as urrainn
a radh gu soiUeir, ciod e facal an Tighearna ?
Bhiodh 6 oho furasda dhuit innseadh,
Ciod e Dia, oir tha am Biobull cho miorbh-
uileach 'n a bhuadhan 's a tha Dia miorbh-
uileach 'n a hhith, spiorad bed, neo-chriochnach,
neo-fhaicsinneach, siorruidh, ag oibreachadh
gun sgur agus 'ga nochdadh fhein anns an
t-saoghal le fhacal agus le chumhachd.
Theagamh, a leughadair, gu bheil cuimhne
agad air la air choireigin 'nad fhiosrachadh
fhein, agus an t-aite an robh thu 'n ad
sheasamh aig an am, arms an do leum
Facal an Tighearna ort ; earrann as a'
BhiobuU, cho laidir, agus cho obann 's
gu'm faodadh tu a radh gu fior gu'n do
rug e air amhaich ort, agus gu'n do ghleachd
e riut gus an robh an ni a bha Dia airson a
choimhlionadh annad air a thoirt gu bull.
Theagamh gu'n do leugh thu an earrann
fichead uair no ceud uair roimh sud, ach
cha do labhair i riut is bha i gun bhrigh
dhuit gus an do las an teine a tha air fholach
anns an Fhacal, agus an robh e mar theine
'n ad chnamhan, a' toirt breith air smuaintean
agus rtiintean do chridhe.
Iain Bunyan
Tha tri nithean ann nach biodh e glic
do dhuine dol 'n an aghaidh ; a choguis
fhein, am Biobull, agus fianuis dhaoine
diadhaidh. "Is an-aoibhinn dhaibhsan,"
tha Iain Bunyan ag radh, " a chuireas na
sgriobtuirean am bogha air ghleus 'n an
aghaidh," Cha robh Eabhra no Greigis
aig Iain Bunyan, no am meanbh-eolas air
litir a' Bhiobuill a tha aig sgoilearan, ach
b' aithne dha e mar is aithne do mharaiche
cairt is combaist is sextant, ag earbsadh
riu a thoirt sabhailte gu cheann-uidhe.
An uair a chomhairlich Dileas do Dhochas
dol gu Criosd thuirt Dochas gu'm biodh
sin ro dhana dha, ach thug Dileas leabhar
dha a thoirt misnich dha, " leabhar," ars
esan, " a tha fior agus cho seasmhach ri
neamh is talamh."
ANNS A' CHATHAIR
An uair a tliuirt Dochas nach robh fhios
aige ciod a theireadh e 'na urnuigh ris,
thuirt DUeas nach leigeadh e a leas dad a
radh ach " A Thighearna, dean trocair
ormsa a tha 'n am pheacach, agus thoir
dhomh eolas air losa Criosd agus creideamh
ann."
" An do rinn thu," thuirt Criosduidh,
" mar a dh' iarradh ort ? "
" Rinn, uair agus uair eile."
" Agus an d' fhoUlsich an t-Athair a
mhac ? " thuirt Criosdaidh.
" Cha d' fhoillsich a' cheud uair, no an
dara uair, no an treas uair, no an t-seathamh
uair."
" An d' thainig e fodhad. sgur a dh'
urnuigh ? "
" Thainig," arsa Dochas, " ceud uair."
" Agus car son nach do rinn thu e ? "
arsa Criosduidh.
" Cha do rinn," arsa Dochas, " a chionn
nach tearnadh neach eile mi ach Criosd,
agus mur robh romham ach sgrios agus
has m' anama co dhiubh gu'n robh e cho
maith dhomh am has fhaotainn aig cathau-
nan grks. A thuilleadh air sin thainig am
facal so 'g am ionnsuidh, An fhaistneachd air
a' cheann mu dheireadh cha dean i hreug ;
ged dhean i moille, feith rithe, oir gu deimhin
thig i ; cha bhi i air dheireadh.
Shaoileadh tu gu bheil iomadh rann anns a'
BhiobuU a b' fhearr agus a bu fhreagarraiche
air peacach a bha ag urnuigh ri Dia gun
fhreagairt fhaotainn, ach tha e coltach
gu'n do leum am facal dorcha ud air Iain
Bunyan gun sireadh gun iarraidh, agus
gu'n robh e dha 'na fhacal beo o bheul an
Tighearna.
Anns a' chuideachd a bha ann am Port
Royal arms an t-seachdamh linn deug
(agus Pascal 'n am measg), cuideachd a
bha cho neo-shaoghalta 's nach bu truagh
leo iad fhein a bhi as eugmhais comhfh-
urtachd an t-saoghail ach a mhain Dia
a bhi aca, bha lighiche caomh a bhiodh a'
dol na b' fhaide a mach na Port Royal a
leigheas nam bochd an asgaidh. Bhiodh e
daonnan a' coiseachd a chionn gu'n robh e
cho bochd 's nach b' urrainn e each fhaotainn.
Bha daoine a' com hair leachadh dha sgur
d' a obair an uair a dh' fhas e aosda is anfhann,
ach fhreagair e iad daonnan leis an rann
so as a' Bhiobull, 'ga fhireanachadh fhein,
Chaidh Ahasiah mac lehoraim sios a dh'
fhaicinn loraim ann an lesreel a chionn
gu'n robh e tinn. An uair nach b' urrainn
dha dol a dh' fhaicinn dhaoine tinne air a
ehois bhiodh e a' marcachd air asail agus
a' leughadh a' BhiobuUl anns an dioUaid.
Bha na briathran so aige ann an crochadli
air an diollaid, " Mur leighis Dia na daoine
tinn tha an lighiche a' saothrachadh gu
diomhain, oir chan e lus no sabh no ola-
ungaidh a bheir sl^tnte ach t' fhacal-sa,
a Thighearna."
R. W. Dale
B' fhada an glaodh o Phort Royal gu
Birmingham, ach b' fhaide na sin o cheile an
lighiche Hamon agus an t-Ollamh mor mor
R. W. Dale, diadhair cho domhain ach cho
soUleir cuideachd ri gin a bha beo 'na linn.
Bha inntinn laidir ordail aige, agus anns
na searmoin chomasach a bhiodii e a'
liubhairt chan fhaigheadh tu moran de
bhriathran a' Bhiobuill air an cur an coinn-
lear leo fhein agus air an cur air a' bhord
far am faiceadh tu plathadh soluis a' dol
a mach bhuapa. Cha b' ann mar sin idir
a bhiodh R. W. Dale ag obair. Bha an
togail air a cur suas gu h- ordail agus gu
cunbhallach agus gu diongmhalta^ gun t' aire
air a tharruing gu clach shonraichte ach
do shuil air a cumail daonnan air an togail
laidir a bha e a' cur suas le neart agus solus
a reusoin agus a bhreithneachaidh. Chuireadh
Campbell Morgan barrachd choinnlearan
air a' bhord as a' Bhiobull air aon Sabaid,
agus lasadh e iad, na dheanadh searmonaiche
air bith eile a chuala mi riamh. Air uairean
dh' fhaodadh amharus a bhi agad gur e
fhein a bha cur ann am Facal an Tighearna
na neamhnaidean a bha e a' toirt as.
Uair a bha mi ann an Lunnainn chaidh
mi air feasgar seachduin do'n sgoil Bhiobuill
aig Campbell Morgan. An uair a chuala
mi gu'n robh e a' dol a bhruidhinn mu'n
deicheamh caibideil de leabhar Genesis thuit
mo chridhe is mo chail, oir ma tha fasach
tioram o thoiseach gu deireadh a' Bhiobuill,
sud e ; Mic lapheit ; Gomer agus Magog,
agus Madai, agus laphan, agus Tubal
agus Mesech agus Tiras, agus da rann dheug
air fhichead eile de'n t-seorsa sin, ginealaich-
ean Noah gus nach 'eil fhios agam cia
mend glim. Ach thug e teagasg agus biadh
agus beatha as na h-ainmean ud a tha
cuimhne agamsa air cuid mhaith dheth
fhathast, agus ged bha amharus agam gu'n
d' thug e asda - rud nach robh annta o
thoiseach, thug e dhuinne a bha ag eisdeachd
ris cutrm de nithean blasda, Ian de smior,
agus fion aosda air a dheagh tharruing.
Ach tha sm a' togail na ceiste ; Ciod e
Facal an Tighearna, no c' aite a bheil a
chomhnuidh aige ?
"Mar is fhaide tha mi a' meamhrachadb.
air fiosrachadh is faireachduinean m' anama
fhein," sgriobh R. W. Dale, "is ann as
ANNS A' CHATHAIR
iongantaiche agus as miorbhuiliche a tha
gluasad mo chridhe fhein an taobh a stigh
dhiom. Aig amannan thig cudthrom is
sprochd air m' inntinn a chuireas sios mi
do dhoimhneachdan eagallach, gun solus
gun mhisneach gun treoir, agus gun fhios
agam ciod is aobhar do m' thruaighe,
Ged theid mi thairis 'nam inntinn fhein
air geallaidhean seasmhach Dhe, agus cia
lion aobhar a tha agam air dearbhachd
agus aoibhneas na slainte a bhi 'n am chridhe,
chan 'eil feum dhomh ann, oir cha tog an
reusonachadh no an argumaid as cudth-
romaiche am brat dubh dorcha ud dhiom.
Agus an sin, gun stri gun oidhirp, maith
dh' fhaoidte gu'n teid facal as a' BhiobuU
mar shaighead 'n am inntinn, agus gu'n
sgaoU na neoil dhubha mar a sgaoileas a'
ghrian an ceo. Cha chuireadh so uiread
ionghnaidh orm na'm b' e aon a dh' fhirinnean
mora an t-soisgeil a bha ahns an fhacal,
ach gle thric cha robh ann ach facal neonach
nach robh fhios agam ciod a bha e a' ciallach-
adh, no ciod am buintealas a bha aige ri
m' shuidheachadh-sa, no cuimhne agam gu'n
robh e idir 'n am inntinn."
An do chuir Dia a mach e mar a chuir
Noah a mach an calaman air aghaidh nan
uisgeachan ?
Iain Wesley
Cha robh a bheag de dhaoine air an t-
saoghal riamh aig an robh barrachd eolais
agus gaoil air a' BhiobuU na bha aig Iain
Wesley. Choisrig e uair an uaireadair do
Dhia a h-uile maduinn, ag urnuigh agus a'
leughadh a' BhiobuUl. An latha a dh'
fhiosraich e an lan-dearbhachd a fhuair e
aig a' choinneamh-fheasgair bha 'inntinn
Ian de dh' earrannan soisgeulach as a'
Bhiobull. " Aig coig uairean 's a' mhaduinn,"
tha e ag radh, " dh' fhosgail mi am Biobull
far a bheU e sgriobhta (II Peadar, I, 4),
" Thugadh dhuinn geallaidhean ro mhor
agus luachmhor, chum gu'm biodh sibhse
air 'ur deanamh 'n ur luchd-comhphairt
de nadur na diadhachd, air dhuibh dol as
o'n truaUlidheachd a tha anns an t-saoghal
tre anamiann." An uair a bha mi dol a
mach dh' fhosgail mi am Biobull a ris aig an
fhacal so, " Chan 'eil thu fada o rioghachd
Dhe." An deidh na dinnearach chaidh
mi do'n Eaglais Mhoir, Eaglais an Naoimh
Pol, far an robh Facal Dhe air a sheinn,
" O na doimhneachdan ghlaodh mi riut, a
Thighearna, . . . ma chomharaicheas tusa
aingidheachd, c6 sheasas 'n ad lath air, ach
agadsa, a Thighearna, tha maitheanas."
Gun a bhi ro thogarrach a dhol ann chaidh
mi do chomunn bhr^ithrean a bha cruinn
ann an SrMd Aldersgate. Bha fear dhiubh
a' leughadh na sgriobh Luther mu litir
Phon chum nan Romanach, agus an uair
a rainig e an t-^ite far an robh e ag innseadh
mu'n atharrachadh a tha air a dheanamh
ann an cridhe duine tre chreideamh ann
an Criosd dh' fhairich mi mo chridhe fhein
a' leaghadh le gradh ann an doigh iongan-
tach."
Bha anam Wesley air uUachadh air son na
h-uarach ud leis na bha 'na inntinn de'n
BhiobuU. Mur bheU am Biobull 'n ar n-inntinn
chan urrainn an spiorad Naomh a bhriathran
a ghabhail agus am fosgladh dhuinn.
An t-OUamh Alasdair Whyte
An abradh tu gur facal bed agus cumhach-
dach am facal air leth, no gu bheU e cho geur
ri claidheamh, a' ruigheachd chum eadar-
sgaraidh an anama agus an spioraid, agus a'
toirt breith air smuaintean agus rtiiutean
a' chtidhe. Gun teagamh chan 'eU an da
fhacal bheag so cho tioram no cho eu-coltach
ri Facal Dhe ris a' ghad ainmean a tha air
an cur sios ann an leabhar Genesis, ach na'n
cluinneadh tu ministear air maduuxn na
Sabaid a' toirt a mach a' chinn-theagaisg
so, "ni amfearann caoidh, gach aon teaghlach
air leth, teaghlach tigh Dhaibhidh air leth,
agus am mnathan air leth : teaghlach tigh
Natain air leth ; agus am mnathan air leth ;
teaghlach tigh Lebhi air leth ; agus am
mnathan air leth ; teaghlach Shimei air leth ;
agus am mnathan air leth ; na h-uUe teagh-
laichean eUe, gach teaghlach air leth ; agus
am mnathan air leth," cha bhiodh dtul agad
ri fion no eadhon ri bainne, no ri dad a
b'fhearr na meog. Bhiodh sin fior na'm
bu mhise, no mo charaid an t-Urramach
Niall MacPharlain, B.D. a bha 's a' chiibaid,
ach na'm b' e an t-OUamh Alasdair Whyte
a bha innte, agus na'n robh thu anns an
eaglais an la a shearmonaich e air an aon
fhacal bheag so, air leth, rachadh tu dhach-
aidh a' faireachduinn gu'n do sheas thu
ann an solus latha a' Bhreitheanais, lomnochd
agus air chrith.
Facal Dhe, cho miorbhuUeach ri Dia
fhein! C aite a bheU a chomhnuidh aige,
no ciod an ceangal a tha eadar e agus an
litir a sgriobh daoine ?
Tha mo dhachaidh mu choig mile deug o
Dhun-eideann, ach ged tha mo cheum
na's giorra agus na's truime na bha e, na'n
robh Alasdair Whyte beo, bhithinn anns an
eaglais aige a h-uUe Sabaid.
Fo Chraobh Sheudair
ANN an sgoil bheag ann am Peairt, anns
an aon chlass, bha d^ bhalach a bha ana-
barrach maith air dealbhan a t harming,
mar bu trice air an sgleatan no air criomain
bheaga de phaipear glan 'n an leabhraichean-
sgriobhaidh. Cha robh iad na b' fhearr
na na sgoilearan eile air leughadh no
sgriobhadh no cunntas, ach o bha iad naoi
bliadhna thug a' bhan-sgoilear an aire
gu'n robh ealain shonruichte aca air tarruing.
Bha i fhein gle mhaith air tarruing cuideachd,
agus mar sin thug i misneach is eothrom
dhaibh an tiodhlac a thug Dia dhaibh a
chleachdadh, rud nach bu leasg leo a
dheanamh, oir cha robh duine no eun no
beathaeh no dealan-de a chitheadh iad
anns a' Ghleann nach robh an dealbh aca
air a chur air paipear.
Ann am beagan tiine sgaoil an seanchas
air feadh a' Gblinne gu'm faodadh na
balaich ud ainm a dheanamh dhaibh fhein
agus cliu a chosnadh do'n Ghleann le 'm
peantadh, agus a h-uile Nollaig bhiodh
iad a' faotainn as an Tigh-Mh6r agus o
chairdean agus o choimhearsnaich uiread
a dh' innealan peantaidh 's a dheanadii
feum do mhaithean na ceairde anns an
Eadailt no anns an Olaind. Bha de leabh-
raichean aca mu Raeburn agus mu Ruskin,
mu Hobbema agus mu Franz Hals, mu
Mhurillo agus Fra Angelico, agus mu
Mhillet agus Albert Toft, na lionadh bocsa
an t-aon, ach is e a thainig as a sin gu'n
d' thug na balaich eile na h-ainmean orra
Murillo agus Albert Toft; Murillo air
Seumas Friseal agus Albert Toft air Albert
Theodore Horatio Smythe. B' e am bonn
air an d' thug iad dhaibh na h-ainmean
sin gu'n robh e 'n an inntinn, mar rud-eigin
a chunnaic iad 'n an cadal, gur e duineachan
beag laghach a bha ann am Murillo agus
gu'n robh Seumas Friseal beag agus laghach
e fhein. Bu toigh leo uile esan, ach cha bu
toigh leo idir Albert Theodore Horatio
Smythe, toff anns an robh boilich agus spag-'
liiinn, agus mar sin thug iad air-san an t-ainm
Albert Toft. Bidh balaich anns an linn so
ag ionaltradh air raontan far suing agus
theagamh gu'm faca iad ann am fear de
na leabhraichean aig Artur Mee grabhaladh
maiseach, no obair-snaidhidh a bha air a
dheanamh le Albert Toft. Chan 'eil eolas
air bith gun fheum, agus chan 'eil barrachd
miighaidh eadar Toff agus Toft na tha eadar
Smith agus Smythe.
Brochan tana na faoineis
An uair a chaidh iad do'n sgoil-pheantaidh
an Dtm-eideann, agus 'na dheidh sin do
Lunnainn, tb arming Albert Theodore Horatio
Smythe air falbh o chacli, mar gu'm faiceadh
tu am Brittania agus an Thistle a' tarruing
air falbh o na yachtaichean eile, ach cha
b' fheairrd e dad an t-6ran-molaidh a bha 'na
chluasan gun sgur ; a luchd-teagaisg agus
daoine eile ag innseadh dha gu'm biodh
e fhathast cho ainmeil ri Lawrence no ri
Turner ; 'n uair a chuireadh e dealbh do'n
Academy gu'm biodh e air a chur air a'
bhalla gu h-aon-sgeulach agus le urram mor.
Bha an ceol sin binn 'na chluasan, oir ma
bha a thalant mor bha fhaoineas agus a
ghaol air moladli na bu mhotha, agus mu
dheireadh bhiodh e a' stad a dh' obair
agus a' dimadh a shiil, a' feuchainn ri
fhaicinn le mac-meanmain na h-inntinn
an dumhlachd sluaigh a bha 'nan seasamh
mu choinneamh an deilbh a rinn e, a'
faighneachd de chach a cheile, Co an reul
tir a tha air eirigh am bliadhna ? Co an
lamh fhinealta a rinn an obair iongantach
so?
Ach dh' fhas Albert Theodore Horatio
Smythe na bu leasga agus na bu ghaolaiche
air tuis a' bhrosguil, a' tighinn beo air gaoth
agus brochan tana na faoineis, agus cha
robh an dealbh a bha ri dheanamh cho
ainmeil ri Turner no ri Constable riamb air
a chriochnachadla.
Chaidh na bliadhnachan seachad gun
chuimhne a bhi aig daoine gu'n robh Seumas
Friseal beo, no gun e fhein a chluinntinn
facal misnich no molaidh o'n a dh' fh^g e
an sgoil, ach le diorras agus fein-smachd
agus an duinealas a bha 'na bhodhaig
bhig gu nadurra chtim e air gun lasachadh,
a' sireadli na h-iomlanachd a bha a h-
iomhaigh 'na chridhe gus mu dheireadh
an do ghlac e misneach fear de na dealbhan
a rinn e a chur do'n Academy.
L^ a bha Albert Theodore Horatio Smythe
agus bean-uasal riomhach, aig an robh
barrachd Fraingeis na bha aice de mhodh,
a' dol mu'n cuairt nan dealbh sheas iad
air beulaibh na h-oibre aig Seumas Friseal.
(b' aithne dhi e an uair a bha e 'na bhalach
luideagach ann an sgoil a' Ghlinne agus
ise a' fuireach le sealgairean anns an Tigh-
Mhor), gun aon dhiubh a radh dad gus mu
dheireadh an do thoisich i air an dealbh a
chaineadh.
6
FO CHRAOBH SHEUDAIR
A' ghaoth nach do sheid
Mar gu'n tuigeadh e gu'n robh i air a
farranachadh a chionn gu'n robh Seumas
Friseal a' faotainn air thoiseach air-san,
chaisg e i gu citiin agus thuirt e rithe, " Na
h-abair sin, a Mliarcia, bhithinn-sa mor
asam fhein na 'm bu mhi a ritin an dealbh
sin." Rinn e lethsgeul air choreigin do
Mharcia is dh' fhag e i na bu luaithe na
bha e a' ciallachadh, a dhol air ais d' a
thigh-oibre a thoiseachadh as ur air dealbh
a bha aige air na stocan o chionn naoi
miosan. Shaothraich e cho dian ri seillean
no ri dobhar-chu fad seachduin, ach an
ceann seachduin thainig Satan air ais
chuige, ag radh ris gu bheil a' ghaoth a'
seideadh far an ^Ul leatha, gur fhearr do
dhuine a bhi 'na thamh niur bheil e anns
an spiorad, agus gur ann o shuas a tha an
spiorad, an spiorad a thug gliocas do
Bhesaleel agus do Ahohab agus a chuir
grinneas agus finealtachd air an laimh.
" Feithidh mi," ars Albert Theodore ris
fhein, " gus an gluais an spiorad mi, agus
an sin ni mi obair a chumas m' ainm bed gu
brath."
Dh' fheith e deich bliadhna gun ghaoth
an spioraid a sheideadh air, ach anns na
bliadlinachan sin bha Seumas Friseal cho
trang a h-uile latha 's nach robh iiine aige
eisdeachd ri Satan. Oidhche a bha e a'
dol dhachaidh, agus a nis R.A. air a chur
r' a ainm, ruith balach as a dheidh le litir
aige dha, is thuirt e gu'n robh fios-freagairt
a dhith air an duine a chuir leis an litir e.
Ro anmoch
An uair a leugh Seumas Friseal an litir
thuirt e ris a' bhalach gu'n rachadh e a
dh' fhaicinn a sheana chompanach-sgoile a
dh' aon ruith, agus gu'n robh e duilich e
bhi cho tinn. An uair a chaidh iad suas an
staidhir do sheomar a bha lom de chomh-
fhurtachd bha Albert Theodore Horatio
Smythe 'n a shineadh air leabaidh iosal
shalach, a' casdaich mar gun sgoUteadh a
h-uile casd a chliabh.
" Bha mi cinnteach," ars esan " gu'n
tigeadh tu ; chan 'eil an doctair a' toirt
dhomh ach la no dha eile anns an t-saoghal
so, ach m' am falbh mi bu mhaith learn
na 'n gealladh tu aon ni dhomh. Tha balach
lurach gaolach agam, aois dheich bliadhna,
a' fuireach le cuideachd a mhathar a tha
gu maith air an doigh, agus nach fhaic
cion air bith air. Tha e cheana gaolach
air tarruing dhealbh mar bhiodh tusa agus
mi fhein a' deanamh ann an sgoil a' Ghlinne,
agus ged nach 'eil ann ach am paisde tha
mi a' faicinn gu'n d' thug Dia 'na choibhneas
dha an tiodhlac fiachail agus urramach a thug
e dhomh fhein acn nach do chuir mi gu deagh
bhuil, mar gu'm biodh e a' toirt cothrom
do m' mhac eirig a thoirt air son diomhanas
agus peacadh 'athar. Mar sin bhithinn sona
agus toilichte ri aghaidh bais, a Sheumais,
na'n geaUadh tu, an uair a dh' fhagas am
balach an sgoil, gu'n gabh thu a steach e
do'n Studio no do'n aite-oibre agad fhein a
theagasg dha oibreachadh mar bhiodh tusa a'
deanamh 'n ad gaille og. Air t' fhacal
agus air t' onoir na h-abair ris gu bheil ceann
maith air, no coig talantan aige, no gu'm
bi e ainmeil, no gaol a bhi aige air ni eile
ach a' mhaise a chiiir Dia anns a' chruta-
achadh. Agus a thuilleadh air sin cuir 'na
chuimhne gun sgur nach dean e dealbh as
fhiach gu brath, no rud eile as fhiach gun
obair, obair, obair ; obair agus saothair ;
saothair agus dfagh."
Thainig rachd ann am muineal Sheumais
Friseal le duUichinn air son a. sheana
chompanaich, is gheall e gu toileach gu'n
deanadh e ri mhac mar a dheanadh e ri
mhac fhein. Ann an cainnt mhnathan-tighe
bha an seomar rii-ra, mar gu'n tigeadh e air a'
chladach ; dealbhan leth-chriochnaichte anns
na h-oiseanan agus air an urlar, dealbhan
anns am bu leir do Sheumas Friseal sgil
agus neart agus grinneas na laimhe a rinn
iad, ach iad uile a dh' easbhuidh an sgeunh
agus an loinnireachd a ghabhadh cur orra le
tuUleadh iiine agus obair agus faidhidinn
a chosd riu.'
M' an d' thainig am feasgar am maireach
bha Albert Theodore Horatio Smythe marbh,
agus riamb tuilleadh an uair a bhiodh
Seumas Friseal a' toirt na h-6raid bhliadhnail
do na h-oileanaich anns an sgoil air an robh
e 'n a Cheann, b' e am facal mu dheireadh a
bhiodh e ag radh riu, " Giod air bith na
buadhan agus na comasan a thug Dia
dhuibh, agus ciod air bith cho cinnteach 's
a tha sibh gu'm bi sibh ainmeil agus soirbh-
eachail, cuimhnichibh, a dhaoine-uaisle, nach
dean sibh dad as fhiach gun obair, obair,
obair ; saothair agus obair ; obair agus
faidhidinn agus dragh."
Naidheachd na NoUaige
{Mar chuimhneachan air an Urr. Alasdair Ros, C.B.E., M.A., agus air iarrtus caraid
dha iha an Laoidh so air a toirt am follais aig am de'n bhliadhna a tha freagarrach).
Tha guth aingil 'san Nollaig,
A' guidhe oirnn bhi sona,
Is tionndadh le moladh is speis
Ris an Ard-Righ a thainig
Le sith, agus slainte
Air am bheil sinn a ghnath ag cur feum.
Mar a sheoladh na Magi
Le reult anns na h-ardaibh
Gu h-aoibhneach an lathair an Righ,
Gu'n stiurar an saoghal
'Na sholus nach. caochail
Gu deagh-ghean is aonachd 'n a shith.
Car son a bhiodh ciocras
'San anam gu diomhair,
Neo-fhoisneach air siochaint an toir,
Mur bheil taitneas ri fhaotainn
'San Dia bha 'n ar daonnachd,
Nach d' aichaich a ghaol dhuinn 'na
ghloir.
Gur naidheachd ro ghlormhor
Is bunait ar dochais,
Gradh Dhe bhi an toir oirnn a ghnath
G' ar sireadh gu simplidh
Mar bhuachaille dileas
Ged rinnear air dimeas is tair.
An teanntachd 's a gharadh —
' 'S bu ghoirt a bha amhghar
Am fulangas bais air a' chrann —
Do nochd e do dhaoine
An gradh tha 'g an saoradh
Bho fheinealachd baoghalta dall.
De sholas a chomuinn
Na biodhamaid coma,
Gu dearbh is e Tobar ar Slaint ;
E tairgsinn 'na throcair
Fior chupan an Dochais,
'S chan fhaigh neach a dh' olas e bas.
Tha dearbhadh a gheallaidh
'Ga ghinmhuinn 's an anam
Mar thoradh air beannachd a Ghrais ;
Seadh, fiosrachadh diomhair
Air Comunn nach criochnaich
'S nach gabh cur am briathran mo dhain.
Uabhar na Beatha
AIG an am so de'n bhHadhna, an uair a
tlia a' Chriosdachd uile a' cumail cuimhne
air teachd an t-Slanuigheir do'n t-saoghal
ann an staid iosal agus ami an cruth duine
bhiodh e freagarrach dhuinn uile smuaineach-
adh air uabhar na beatha, a tha freumh
dheth 'n ar cridheachan fhein.
Tha ceud rud ann as am bi daoine a'
deanamh uaill, ach mar is trice so na nithean
a bhios a' seideadh suas an inntinn agus an
cridhe, uaill as am fuil, uaill as an inbhe, uaill
as an airgiod. Ann an eaglais Chorint bha
daoine air an seideadh su.as le eolas. Tha a'
bhuaidh sin aig an eolas air cinn aotrum an
diugh fhathast ; cuiridh e car annta.
Tha uabhar na beatha calg-dhireach an
aghaidh irioslachd dhiadhaidh, agus an
aghaidh spiorad Chriosd. Bha esan macanta
is iriosal, agus cha- do rinn e riamh tair air
duine beo, air cho iosal 's gu'n robh iad.
Cha mho a shuidhich e a chridhe air gloir
shaoghalta : dh' fheuch Satan ri faotainn
thuige air an rathad sin, aoh dh' fhairtlich
air losa a mhealladh ged a thairg e dha uile
rioghachdan an domhain. Bha e uile gu leir
falamh de mheud-mhor agus de uabhar na
beatha : b'e a thaghadh companaich a
dheanamh de dhaoine diblidh.
Faodar a bhi cinnteach, mata, nach toigh le
Criosd daoine uaibhreach, ged nach do shear-
monaich e 'n an aghaidh ann an laithean
fheola. Ach chuir e uabhar air an aon ghad
ri sannt is goid is mealltaireachd is toibheum,
— uile a tha salachadh an duine. Labhair e
cuideachd briathran a bha gle loisgeach mu'n
t-seorsa dhaoine a bha gaolach air na ceud
chathraichean, agus leis am bu ghasda gu'n
deanadh daoine eile am beic dhaibh. Bha an
seorsa sin pailt gu leoir am measg seanairean
nan ludhach, oir bha na Pharasaich cho
uaibhreach ri Alasdair Uaibhreach fhein.
An uair a dh' fheoraich na deisciobuil c6 a
bu mho ann an rioghachd neimh cha b' ann
air diadhair, no sgoilear, no searmonaiche, a
chuimsich losa ach air leandbh heag. Sin
an doigh anns an do theagaisg e dhaibh ciod
UABHAR NA BEATHA
an spiorad a bu choir a bh,i air siubhal
chreidmheach. Chan 'eil e furasd a radh
ciod e spiorad an leinibh, ach co dhiu chan
'eil a leithid de ni is uabhar ann an cridhe
paisde. Chan fhas sin ann gus a bheil e
air a thruailleadh le gnaths an t-saoghail.
Tha uabhar na beatha a' dealachadh
dhaoine o cheile, ach tha e a' deanamh
tuilleadh is sin ; tha e 'g an cur an aghaidh
a cheile. Ciod eUe ach uabhar na beatha
a bhios a' cur rioghachdan a chogadh 1
Ged nach 'eil iarraidh aca air fuil a dhortadh,
an uair a thoisicheas iad air connsachadh,
cha leig an t-ardan leo, taobh air thaobh,
dol air an ais aon cheum, air eagal gu'n
saoUear nach 'eil , neart is cumhachd aca.
Air a' cheart doigh, chan e idir a choir
a bhios a' cur choimhearsnach ann an
amhaichean a cheile ach an t-ardan, ardan
is meud-mhor gun tur. Nach h-iomadh
burraidh a chaidh o Chiiirt an t-siorraim gu
Ctiirt an t-Seisein, agus a Chuirt an t-Seisein
gu Tigh nam Morairean, a leigeil fhaicinn do
dhaoine eile gu'm b' urrainn dha an luchd-
lagha a phaigheadh.
Tha an t-uabhar daonnan a' dusgadh rait-
eachas is farmad is searbhadas eadar dhaoine.
An uair a dh' ardaicheas aon duine ann am
baile a dhorus, agus a sgaoileas e a chasan gu
far suing, bidh fichead cridhe air an gonadh,
agus fichead duine a' feuchainn ri shron
isleachadh. Tha macantas is irioslachd a'
tathadh dhaoine r'a cheile, ach tha an t-
uabhar a' cur sgaraidh eatorra.
" A h-uUe uair a sheallas mi os mo chionn
air na reultan," arsa duine glic, " tha e a'
cur ionghnaidh orm ciamar is urrainn do
dhaoine boihch a dheanamh no uaill." An
uair a bhios maithean an t-saoghail air an
seideadh suas le uabhar na beatha bu mhaith
dhaibh na'n togadh iad suas an suilean, agus
na'n abradh iad mar a thuirt lob, " Nach 'eil
Dia ann an airde nan neamh, agus faic
mullach nan rionnag, cia ard ata iad." Ach
is beag aig nigheana Shioin na rionnagan no
na reultan : is fhearr leo gu mor a' ghloir a
tha bhos seach a' ghloir a tha shuas, agus mar
sin tha iad mar a tha am faidh Isaiah ag
radh, " ag imeachd le muinealaibh suite
mach."
Tha moran de'n charraid agus de'n neo-
shonas a tha anns an t-saoghal air aobharach-
adh le uabhar ; le daoine a bhi an duil gu
bheil iad fhein fada os cionn chaich. Is fhearr
le parantan sonas an cloinne a mhilleadh uile
laithean am beatha seach leigeil leo fear no te
a phosadh nach 'eil de stoc cho maith riu !
Ceanglaidh iad am mic agus an nigheana gu
neo-chothromach ri ceile gun diii, air ghaol
tiotal no airgiod fhaotainn. Ciod a tha an sin
ach uabhar gun tur, faoineas a tha peacach
an stulean Dhe is dhaoine !
Ge h-ard an Tighearna, gidheadh seallaidh
e air an iriosal ;
Ach aithnichidh e an t-uaibhreach fad as.
Tha Dia a' cur an aghaidh nan uaibhreach,
ach a' toirt grais dhaibhsan a tha iriosal.
Is grainealeachd do'n Tighearna gach neach
a tha uaibhreach 'n a chridhe ;
Ged iadhadh lamh mu laimh cha bhi e gun
pheanas ;
Is peacach sealladh ard agus cridhe
uaibhreach.
Laoidh
Do lamh-sa Dhe 's i threoraich
Do shluagh bho linn gu linn ;
'S i so an naidheachd oirdhearc,
A dh' aithrisear le cinnt :
Ar sinnsre thog iad fianuis
Do mhaitheas re an triall ;
'S gach ni an glaic na trianaid so,
Aon trend, aon chreud, aon Chriosd.
Oir thainig fuaim an t-soisgeil sin
Araon gu beag is mor ;
Ag gairm air daoine sgioblachadh
Gu feusd Ard Righ na Gloir ;
Ag cur an ceill gu dileas duinn
An gealladh farsuing f ior.
An eaglais Dhe gu'n seulaichear
Aon treud, aon chreud, aon Chriosd.
Tre iomadh latha dorchadais,
Tre iomadh cogadh cas.
An iarmad dhileas chomhlaich iad
A dhion an coir 's an ceart ;
'S b'i so an sgeul ion-mhiannaichte
A sgaoil iad thar gaoh tir —
An t-saorsa dh' uUaich Dia dhaibh tre
Aon treud, aon chreud, aon Chriosd.
Cha treig do throcair chaoidh sinn,
Air d' armaibh cha teid ruaig ;
Do ghairdean deas 'gar cuideachadh,
'S i choisneas dhuinn a' bhuaidh ;
An sin bidh naoimh is ainglean
Gu h-ard a' seinn do'n Triath,
'S e fonn an orain aoibhnich sin
Aon treud, aon chreud, aon Chriosd.
Buairidh MacDhdmhnuill, Stedrnashagh
{O'n Bheurla).
Aireamh i
1950
A Bhliadhn'-ur
Agus chunnaic Dia gach ni a rinn e, agus, feuch, hha e ro mhaith. — 'Genesis i. 31.
Beannaich an Tighearna, O, m' anam.. — Salm ciii. 1.
BLIADHNA mhaith tir dhuibh uile, sean
agus 6g. Tha laithean na bliadhna maith,
an geamhradh agus an samhradh, an t-
earrach agus am foghar, agus gach ni eile
a tha ann an lamh a' Chruitheir, tha iad
maith agus ro mhaith, na'n robh sinn fhein
maith. Ach is e diomhaireachd an t-saoghail
gu'n teid aig a' chreutair air an ni a rinn an
Cruithear maith agus maiseach a mhilleadh
agus a dheanamh peacach agus duaichnidh.
Am bliadhna tha la na bliadhna-tdre
a' tuiteam air La an Tighearna, agus ged
nach 'eil na h-eaglaisean cho Ian an diugh
,s a b' abhaist dhaibh a bhith, tha e fhathast
f lor nach 'eil aite eile amis an tachair uiread
d' ad choim.hearsnaich riut, ma bu mhaith
leat am failteachadh, agus " Bliadhna mhaith
ur " a radh riu, 's a chi thu aig dorus na
h-eaglais air maduinn na Sabaid, agus tha
e fior cuideachd nach 'eil aite eile anns am
freagarraiche dhuinn ar boidean iocadh
do Dhia as ur na Thigh fhein a tha air a
naomhachadh dhuinn le iomadh ceangal
bl^th agus le iomadh cuimhneachan air
cairdean gaolach agus daoine maith nach
'eil a nis maille ruinn.
0 a -Thighearna, dhuit-sa iohraidh mi
iobairt-mholaidh, agus air ainm an Tighearna
gairmidh mi. locaidh mi mo hJioidean do'n
Tighearna a nis an lathair a shluaigh uile
ann an cuirtibh a thighe, ann ad m,headhon-sa ,
0 Jerusalem. Molaibhse an Tighearna.
Bhithinn sona na'n robh mi a' cluinntinn
Anna Chaimbeul agus coisir-chiuil eaglais
Bhlair a' seinn air maduinn na bliadhn'-uire
na sailm a b' abhaist a bhi againn, na sailm
leis a bheil daoine ag iocadh am boidean do
Dhia o chionn nan ceudan bliadhna.
Bhiodh an searmon cho goirid 's nach
b' fhiach dhuit searm.on a radh ris, aon
smuain shimplidh agus sholuimte ann, no
ma dh' fhaoidte a dha, ach gun aon fhacal
ann mu chommunists, no mu'n phunnd
Shasunnach, no mu'n bhogalaich anns a
bheil an Roinn Eorpa. Mar sin cha chuir
mi sios e air an duiUeig so. Ach dh' iocamaid
ar Koidean do Dhia ann an urnuigh.
Urnuigh coimhthionail
A Dhe naoimh agus uile-ghrasm.hor, ann
an samhchair do thighe agus an co-chomunn
do shluaigh tha sinn a' gairm air ar n-anam
t' ainm naomh-sa a mholadh ; do fhriCasdal
a chum beo sinn am measg uile chunnartan
ar beatha ; do mhaitheas agus do throcair
a lean sinn gach ceum d' ar turus ; agus
do choibhneas graidh a ghiiilain gu faidh-
idinneach le'r neo-thaingealachd, le'r n-eas-
iimhlachd agus le peacaidhean eile nach do
rinn sinn aithreachas air an son. Air sgath
Chriosd ar Slanuighear thoir m.aitheanas
dhuinn, agus mothachadh air anmhuinneachd
ar toile agus ar nadur daonna, agus am
feum a tha againn air do sholus agus do
chompanas-sa agus treorachadh do Spioraid
naoimh. A Thighearna losa, anns a' bliadhna
a tha romhainn agus gun fhios no leirsinn
againn air na nithean a dh' fhaodas tachairt
ruinn, bi thusa 'n ad Mliaighstir agus 'n ad
Cheannard dhuinn, 'n ad Bhuachaille agus
'n ad Leigh, an ainm an Athar Uile-chumh-
achdaich a chruthaich sinn agus a shaor
sinn, agus a thug dochas laidir dhuinn
nach e an uaigh ar n-aite-c6mhnuidh
deireannach .
Athchuingean
Thoir comhfhurtachd dhiadhaidh dhaibh-
san d'a bheil an la so ag iirachadh ionndrainn
air an fheadhainn a tha fada air falbh o'n
dachaidh, agus gu sonraichte dhaibhsan
d'a bheil e ag tirachadh broin air son Inchd
an gaoil a chaidh as an t-sealladh do shaoghal
eile. Neartaich, a Thighearna, ar creideamh
agus ar dochas chum 's gu'm bi dearbhachd
againn nach e an uaigh crioch ar beatha
ach dorus a tha 'gar toirt a steach do riogh-
achd na sithe agus na's dluithe do Sheomar
an Righ.
An oigridh
Beannaich, a Thighearna, an oigridh
aig a bheil a' chuid as motha d' an obair
air thalamh ri dheanamh fhathast. Doirt
orra do Spiorad Naomh chum 's gu'm bi
iad 'n am faidhean agus 'n an cairdean do
Dhia, agus gu'm bi gliocas agus misneach
A' BHLIADHN'-UR
aca a bheir gu crich na rtiintean maith
agus na boidean diadhaidh a tha ag eirigh
'n an cridhe an diugh. Cuidich leo deagh
bhuil a dheanamh de na talantan agus
na cothroman a thug thu dhaibh, agus ann
an companas Chriosd agus ann an co-
chomunn dhaoine a tha toirt geill do theagasg
an t-soisgeil an creideamh a chumail beo
'n an anam gur e seirbhis a dheanamh
dhuit-sa agus d' am braithrean an obair
as uaisle air thalamh.
Ar duthaich
A Dhe uile-chumhachdaich, anns na laith-
ean cunnartach so agus stri is buaireas an
t-saoghail, dion ar diithaich agus comh-
fhlaitheachd Bhreatuinn o dhosgainn agus
o chogadh, o naimhdean a muigh 's a stigh,
agus thoir do'n t-sluagh uile inntinn fhallain
agus cridhe mor is laidir leis an toir iad
breith chothromach air na nithean a chuireas
ar luchd-riaghlaidh air am beulaibh, agus
mar sin gu'm bi sith agus aonachd agus
deagh-ghean do chach a cheile anns an tir.
Cuir farsuingeachd 'n ar cridhe agus fosgail
ar siiilean chum 's gu'n gabh sinn ris an
t-solus agus ris an fhmnn ge b'e cearn as an
tig iad d' ar n-ionnsuidh. Anns na laithean
a dh' fhalbh thug thu do Bhreatunn
inbhe ard is urramach am measg rioghachdan
eile an t-saoghail is tha sinn a' guidhe gu'n
tugadh tu dhuinn gliocas, maoin agus neart
agus iighdarras agus eolas ar sluaigh a
chur gu buil mhaith, chan ann dhuinn
fhein a mhain ach do'n t-saoghal uile.
An Soisgeul
A Dhe ghrasmhor , a chuir na f aidhean
'g ar n-ionnsuidh, agus anns na laithean |
deireannach so do mhac a thoirt dhuinn ^
t' Fhirinn agus teachdaireachd an t-soisgeil,
chan 'eil thusa a' foluch t' fhirinn air neach
air bith a ghabhas rithe, is tha sinne a'
guidhe gu'n cuireadh tu a mach do sholus air ;
feadh an t-saoghail uile chum 's gu'm. bi
t' ainm agus do chliil agus soisgeul do mhic
air an deanamh aithnichte do na h-uile ^
dhaoine, agus gu'n tarruing Criosd iad
'g a ionnsuidh fein mar a thairngeas a'
chlach-iuil an staUinn. Beannaich obair
nan teachdairean a chaidh leis an t-soisgeul
thar chuan, agus deonaich gu'm bi a' bhliadh-
na so tarbhach ann an craobh-sgaoileadh
an t-soisgeil. An sin thig na cinnich a dh'
ionnsuidh do sholuis agus chithear gloir
an Tighearna a' dealradh anns an t-saoghal.
Ar teaghlaichean
Tha sinn an diiigh a' dol a mach do thir
nach aithne dhuinn ach a nochdas thusa
dhuinn, mar a nochd thu i do Abram. 'N ar
laigse agus 'n ar n-aineolas tha eagal oirnn
dol air an t-slighe so, ach bi thusa, a Thigh -
earna, maille ruinn, agus m.a bhios tusa
maille ruinn, chan eirich olc air bith dhuinn.
Thoir dhuinn creideam.h agus m.isneach
agus dochas nan creidmheach. 'Nar dach-
aidhean thoir dhuinn sith agus reite, agus
deonaich gu'm bi ar cridheachan" air an
ceangal ri cheile cho teann, le coibhneas
agus modhalachd agus gaol 's gu'm bi ar
dachaidh dhuinn mar thearm.unn agus m.ar
chala-sith.
O Phloc Loch Aillse gu Eileanan na Pacific
FHUAIR mi an la-roimh o charaid leabhar
beag boidheach a bha air a sgriobhadh leis
an Ro-Urramach, Seumas Noble MacCoin-
nich, a bha 'na Mhoderator ann an Eaglais
Chleireachail Astralia an 1940, anns a bheil e
ag innseadh mu'n obair shoisgeulach arms
an robh lamh aige aniis na Nev) Hebrides
agus ann an Korea. Cha b' aithne dhomhsa
a' bheag mu bheatha agus obair Sheumais
MhicCoinnich gus an do leugh mi an leabhar
so — -rud a ghabhas deanamh gu reidh ann an
uair an uaireadair — ach bha e cho duineil
agus cho dicheallach agus cho criosdail
ann an seirbhis Dhe agus dhaoine 's gur
airidh e air aite a thoirt dha anns an aon
t-sreath ri da bhalach Ghaidhealach eile
a rinn obair shoisgeulach a bha fiachail
anns na dtithchanna thall, Seumas Chalmers
agus DomhnuU Friseal.
A thuilleadh air an iomradh a tha e a'
deanamh air an obair spioradail a bha 'ga
tharruing do thirean cein o bha e 'n a ghille
6g anns a' Cholaisd an Glaschu chi thu
rud no dha anns an leabhar so a tha a'
dearbhadh gu'n teid aig balaich thapaidh
anns a bheil eanchainn agus smuais air an
rathad fhein a dheanamh gu neo-eisiomail-
each anns an t-saoghal ged nach biodh
moran doigh no cothrom aca 'n an oige.
Shiubhail athair Sheumais MhicCoinnich
an uair a bha e coig bliadlma, is bha a
bhantrach air a fagail gun dealbh le seachdnar
de theaghlach, an t-aon a bu shine ceithir
deug agus an t-aon a b' oige da bhliadhna
gu leth. Nach feumadh cridhe laidir agus
sgoinn a bhi ann am mathair aig an robh
an teaghlach sin ri thogail air crannchur
lom ! Bha iad air an togail ann am Ploc
O PHLOC LOCH AILLSE GU EILEANAN NA PACIFIC
Loch Aillse far an robh agus far a bheil
fhathast sgoil rD.haith. Chuir am maighstir-
sgoil a bha innte ri linn Sheumais MhicCoin-
nich seachdnar d'a theaghlach fhein a
dh' Oilthigh Dhiin-eideann.
'Na shia bliadhna deug chaidh e do
Ghlaschu far an d' fhuair e obair agus
tuarasdal mor, crun 's an t-seachduin, ach
thug e an aire cho maith air a ghnothuch
's gu'n do thogadh a thuarasdal gu deich
tasdain an ceann bhadhna.
Ged a b' ainmeil na ministearan Alasdair
MacColla, an Loch Aillse, agus Aonghus
Galbraith, an Ratharsaidh, cha d' fhuair
e o aon seach aon aca comhairle no seoladh
spioradail a bha cho buannachdail dha ri
facal a thuirt boireannach ann an Glaschu
ris. Thuirt e rithe nach rachadh e gu Bord an
Tighearna a chionn nach robh e air
" iompachadh." " Ma tha eagal ort no
teagamh agad," ars ise, " nach 'eil thu
air t' iompachadh, car son nach biodh tu
air t' iompachadh a nis, oir chan e thusa
a ni sin ach losa Criosd a tha daonnan
comasach is toileach na h-uile a chuireas
an earbsa ann a thearnadh." Facal simplidh
gun teagamh ach smear an t-soisgeil ; facal
cho simplidh 's nach amais daoine glic
agus eagnaidh air a radh. Ach chaidh
e gu anani Sheumais MhicCoinnich mar
ghath soluis, agus ann an larach nam bonn
thug e e fhein do Chriosd, a thoil agus a
ghaol agus a dhilseachd.
Chuir e e fhein troimh 'n Cholaisd leis
an airgiod a bhiodh e a' cosnadh anns
an t-samhradh a' teagasg anns na sgoilean
a bha an Eaglais Shaor a' cumail suas
ann an aitean iomallach anns na h-Eileanan,
far nach robh sgoil eUe.
Anns na bliadhnachan anns an robh e
ann an Talla na Diadhachd sheid gaoth
bhlath o 'n Deas air na cnamhan tioram
an Oilthigh ean na h-Alba, is leis an tagradh
a rinn Iain Mott agus Raibeart Spier agus
feadhainn dhiubh fhein ris na h-oileanaich
oga bhoidich Seumas MacCoinnich a bheatha
a thoirt thairis do Dhia gu buUeach agus
dol a mach leis an t-soisgeul do thirean cein.
An uair a bha Iain G. Paton anns an
duthaich so, bha Eaglais Chleireachail
Astralia ag iarraidh ghillean oga a rachadh
a mach leis do na h-eileanan ris an abrar
na New Hebrides, air an aiteachadh le cin-
neach borb, agus thairg Seumas MacCoinnich
e fhein dha, is chaidh e fhein agus a bhean-6g
a mach a dh' Astralia, far an robh e air
a choisrigeadh ann am Melbourne gu bhi
'na mhissionaraidh ann an eilean Santo,
far an robh Seumas Gordon uaireigin roimhe,
an soisgeulaiche a bha air a mhort ann an
Erromanga.
Shiubhail a bhean ann an Santo ; bhris
air a shlainte fhein cuideachd, is b' fheudar
dha an t-eilean fhagail, an deidh dha saoth-
rachadh ann fad choig bliadhna deug, a'
teagasg agus ag eadar-theangachadh an
Tiomnaidh Nuaidh, agus a' cur Eaglais
Chriosd air chois.
An sin chaidh e do Fusan ann an Korea,
far an do shaothraich e mu dheich bliadhna
fichead am measg nan lobhar, obair shalach
is obair dheuchainneach, ach obair throcair-
each is chriosdail nach gabhadh duine air
bith OS laimh ach duine anns a bheil tomhas
maith de spiorad Chriosd.
Tha an duine gaolach so bed fhathast,
measail agus urramach an suilean dhaoine
aig a bheil gaol air Criosd agus iiidh is
eud ann an obair shoisgeulach. Tha a
theaghlach a' leantuinn ann an cas-cheuman
an athar, oir tha te dhiubh 'na doctair
agus feadhainn eile dhiubh 'n am banaltru-
man.
Chan 'eil >n leabhar anns an do leugh
mi mu 'n bhalach Ghaidhealach so a' cosd
ach tri is sia sgUlinn na 's lugha na chosdas
gloine uisge- bheatha, no unnsa tombaca,
ach na'n robh e air a leughadh le oigridh
na Gaidhealtachd aig na ceilidhean a bhios
aca air a' gheamhradh so, <!0 aige tha fhios
nach do shonraich Dia cheana an fheadhainn
a lionas aite leithidean Sheumais MhicCnin-
nich anns an eaglais.
So am facal mu dheireadh anns an leabhar :
"' Gun airgiod agus gun talantan mora,
thairg mi mo bheatha agus mo sheirbhis
do Dhia, o chionn ceithir agus tri fichead
bliadhna, is cha do dhiobair e riamh mi.
Na 'n robh mi a' toiseachadh air mo bheatha
as ur b'e mo rogha obair dol a dh' ionnsuidh
nan cinneach le teachdaireachd an t-soisgeU,
agus a thaobh nan lobhar thug iad dhomh
barrachd 's a thug mi dhaibh.
Aig toiseach an leabhair tha iom.radb
coibhneil air a dheanamh air Seumas
MacCoinnich le charaid agus a chompanach
an Oilthigh Ghlaschu. an t-OUamh Ruairidh
MacLeoid.
Mar bhuidheachas air son an leabhair
bhig so, agus criosdalachd agus gaisgealachd
agus irioslachd an duine a sgriobh e, 's e
cheud ni a tha mi dol a dheanamh am
maireach tabhartas beag a thoirt do Mhission
nan Lobhar,
Anns a' Chathair
GEl) is narach dhomh aideachadh cha
d' fhuair mi liamh moran toileachaidh
no buannachd o na searmoin a leugh mi,
agus ged bu m.h6r mo mheas air an Ollamh
Alasdair Whyte, agus mo dheidh air a
chluinntinn, cha loisginn mo m.heuran a
shabhaladh nan searmon aige as an teine.
Tlia gu leoir de leabhraichean eile againn
a ni barrachd feum. d' ad inntinn agus d' ad
anam. na searmoin no leabhraichean crabhach,
agus mar sin faodaidh tu ionaltradh gun
pheacadh air raontan farsuing air La an
Tighearna. Is e mo chleacbdadh fhein,
an deidh dhomh tighinn dhachaidh as an
eaglais, feasgar na Sabaid a chur seachad
a' leughadh litrichean a bha air an sgriobhadh
gu'n cairdean le daoine aig an robh fuaran
'n an cridhe as an robh uisge beo ag eirigh
gun traoghadh. Leugh mi an raoir dha no
tri litrichean a bha air an sgriobhadh le
dithis dhaoine a bha eu-coltach ri cheile,
Tearlach Lamb, duine cho laghach 's a
bha riamh air an t-saoghal, agus Tomas
Carlyle nach robh laghach idir. Cha trie
le faidhean a bhi laghach.
Deuchainn is dearbhadh
So an litir a chuir Lamb gu S. T. Coleridge
an uair a chaidh a phiuthar, Mairi, as a
ciall agus a mharbh i am mathair.
" A charaid ghaolaich,
Faodaidh gu'n cuala thu o chuid-eigin
no gu 'm faca tu anns na paipearan-naidh-
eachd mu 'n lom-sgrios eagallach a thainig
air an teaghlach againne. Chaidh mo
phiuthar ghaolach, Mairi, as * ciall, agus
ann am buaireas agus bainidh an dearg
chuthaich thainig i ri beatha a niathar.
Bha mi an am "s gu 'n deachaidh agam air
an sgian a spionadh as a laimh. Tha i a
nis ann an tigh-cuthaich ach tha eagal orm
gu 'm feumar a cur a dh' ospidal. Chum
Dia mo reuson riuro. ; tha mi a" gabhail
mo bhidh agus a' cadal, is tha mo thiir agus
mo thuigse agam. Bha m" athair bochd
air a ghearradh leis an sgithinn cuideachd,
ach chan 'eil esan ro dhona, is tha mi fhein
an so a shealltainn as a dheidh agus as
deidh piuthar m" athar. A mach o Mghr
Norris, am maighstir sgoil, a tha anabarrach
coibhneil, tha sinn leinn fhein. ach buidh-
eachas do Dhia, tha m" inntinn siothchail
suidhiehte, is tha do! agam air a h-uile ni
a dheanamh a tha feumail. iSgriobh chugam,
agus thoir dhomli comhfhurtaelul dlnadli-
aidli, gun dad a riidh mu 'n ni a^ thachair.
Air mo shon-sa "tha na seann nithe a nis
thairis," is tha barrachd agam ri dheanamh
na bhi mothachail air mo ghoirteas.
Gu 'n gleidheadh an Dia Uile-chumh-
achdach sinn uile ! "
Dh' iarr e air Coleridge gun tighinn 'ga
fhaicinn ach e a sgriobhadh chuige, is
thuirt e ris nach nochdadh e e fhein na 'n
tigeadh e 'ga fhacinn.
Chan 'eil fhios agam a bheil an litir a
chuir Coleridge gu Lamb a lathair an diugh,
ach tha e coltach gu 'n robh tomhas maith
innte de 'n iocshlaint a bha dhith air,
comhfhurtachd dhiadhaidh.
So am fios-freagairt a thug Lamb do 'n
litir sin.
'' A charaid ghaolaich,
Bha beartas dhomh 'n ad litir nach
gabh innseadh. Bidh e 'na aotromachadh
dhuit a chluinntinn gu bheil ciiisean a nis
na's gealltanaiche d' ar taobh. Tha mo
phiuthar bhochd, mo ghaol gaolach, an
t-shlat neo-mhothachail leis an do smach-
daich Dia an teaghlach againn ann am
breitheanas, a nis air a ciall fhaotainn air
ais-'Tha cuimhne aice air a ghniomh uamh-
asach a rinn i, ach theid aice air eadar-
dhealachadJi a dheanamh eadar cionta an
duine a ni mort agus a thiir aige, agus
cionta an duine a ni mort an uair a tha e
air a' chuthach. Tha am buaireas a bha
'na h-inntinn air sioladh sios ; an diugh
tha i ciiiin samhach, is tha mi a' faicinn gu
bheil a cridhe gaolach goirt air ar son-ne.
Buidheachas do Dhia, a charaid, ged is
iongantach e ri radh, cha do chaill mi
o thoiseach mo chiuine no mo chomannd
orm. fhein ; a dh' innseadh na firinn, an
la a thachair an ni muladach ud agus ann
an teis-meadhon ar deistinn bha mi cho
samhach faidhidinneach 's gu'n robh daoine
a' saoilsinn nach robh mothachadh agam
air an rud uamhasach a thachair. A bheil
e amaideach no peacach dhomh a r^dh
gur e mo chreideamh agus prionnspal diadh-
aidh a chum suas mi 1 Theagamh gu 'n
do chuidich nithean eile learn cuideachd ;
fhios a bhi agam, nach bu choir dhomh
uine a chur seachad a' caoidh an uair a
bha uireasbhuidhean dhaoine eile 'g am
ghairm ; piuthar-m' athar "n a sineadh gun
chainnt an coltas a' bhais ; m' athair
truagh agus aodann air a chomhdach le
fail o lot a fhuair e o laimh. a nighinne, air
an robh uiread gaoil aige 's a bha aice air,
agus corp mo mhathar ann an seomar eile,
ach am eigiun fhuair mi taic :ongantacb.
An oidhche a tliachair e cha do dhiiin mo
ANNS A' CHATHAIR
shiiil, ach cha robh eagal orm, agus cha
mho a bha mi ann an eu-dochas. An ath
oidhche chaidil mi, agus cha do chaill
mi lochd cadail bhuaithe sin. Bha mi
daonnan cleachte ri bhi sealltuinn os cionn
nan nithean a tha aimsireil agus nach mair
ach re sealain, is tha mi 'n duil gu 'n do
chiim sin suas mi. Tha uallach an teaghlaich.
uile air a thilgeadh air mo ghuaiilean, oir
cha b' nrrainn mo bhrathair cuideachadh
leam.
FaodaidJi mi aon rud beag innseadh
dhuit, suarach, ann fhein, a leigeas fhaicinn
dhuit an doigh anns am bi mi a' riaghladh
agus a' stiiiradh m' inntinn. La no dha
an deidh a' ghniomha oillteil ud bha teanga
daimh againn air ar dinnear, a fhuair Mairi
air mo shon agus a shaill i le a lamhan
gaolach fhein. An uair a shuidh mi aig
a' bhord dh' fhairich mi nach b' urrainn
mi an teanga a ghabhail, agus mo luaidh. a
dh' ullaich i dhomh cho fada bhuam, ach
an uair a thainig mi chugam fhein thuirt
mi rium fhein nach robh maith dhomli
leigeil le m' fhaireachduin dol os mo chionn,
oir na 'n leigeadh, nach robh seomar no
cathair no rud eile anns an tigh nach iiraich-
eadh mo bhron agus nach tugadh orm dol
a chaoineadh le sealltuinn orra. Ach ged
bu mhaith leam a bhi cruaidh agus laidir,
agus gun leigeil le m' bhron agus le m'
fhaireachduinnean gaoil buaidh fhaotainn
thairis orm tha e air uairean duilich dhomh
na tha 'n am chridhe fholuch. Oidhche eile
a bha mu fhichead d' ar cairdean agus
d' ar luchd-eolais a stigh, cuid dbiubh air
tighinn "g ar faicinn a thoirt misnich is
comhfhurtachd dhuinn, bha sinn a" dol a
ghabhail greim bidh, ach leum e "n am inntinn
gu 'n robh mo mhathah' ghaolach marbh
anns an ath sheomar rumn, is b" fheudar
dhomh a" chuideachd fhagail, a dh' fholuch
an t-agartas-coguis agus am mulad agus an
fhearg agus am briseadh-cridhe a bha a'
riasladh m' anama, stuadh an deidh stuaidhe.
Ann an uspagan mo chraidh agus cruaidh-
ghleachd m' anama chaidh mi air mo
ghliiinean ri taobh ciste mo mhathar, ag
iarraidh maitheanas air Dia agus air mo
mhathair d chionn gu 'n do leig mi leis a'
chuideachd toirt orm a bhi 'ga dichuimh-
neachadh cho luath.
Duine Laghach
Bha companas gaolach a pheathar agus
an gaol a bha aige ohre na gharadh mu "n
cuairt air Tearlach Lamb, "ga dhion o
ghaoth agus stoirm, agus a" beannacbaclh
obair a lamh. acli an uair a chaidh Mairi
as a ciall agus a nxharbh i a uiAtiiaiv thuit
an saoghal m" a cheann mar a thuit e air
lob. Sin an t-am. anns am faicear ciod a'
ghne dhuine a tha annad, an uair a tha
slat-smachdachaidh an Tighearna air do
dhruim. cho goirt. Faisgidh e agus leighsidh
e agus naomhaichidh e do chridhe a bhi
leughadh mu ghaol geal an duine so air
a phiuthair, an cilram a ghabh e dhith,
agus m.' an chaomhalachd a nochd e d' a
dhaimhich uile. Theirinn duine laghach
ri duine a tha gaolach e fhein agus air a
bheil gaol aig daoine eile, mar a bha gaol
aig Wordsworth agus Coleridge agus feachd
de sgriobhadairean eile air Tearlach Lamb.
Faidh a bhiodh a' trod
Ann an deireadh a bheatha bha Thomas
Garlyle na sheorsa de dhia beag anns an
diithaich so, agus na 'n robh 'iomhaigh air a
dealbh ann am fiodh agus air a cur 'na
seasamh ann an Lunnainn, rachadh na
miltean a Albainn is Eirinn is Sasunn a
chur tarang innte, mar a bhiodh na Gear-
mailtich a' cur thairgnean ann an Hinden-
berg. Ach an uair a shiubhail Carlyle
agus a fhuaras eolas air a' ghne dhuine a
bha ann o I. A. Froude, a sgriobh eachdraidh
a bheatha, agus o mhnaoi fhein. Sine Welsh,
agus o na nithean a bhiodh e a' cur sios "na
leabhar-latha fhein, dh' fhuaraich am meas
a bha aig a' phobull air ann an tomhas mor,
is cha chluinn thu moladh air a dheanamh
air mar dhuine an diugh ged a dh' aidicheas
daoine gu 'm bu mhaith do "n rioghachd na 'n
d' eisd i ris an tronipaid a sheid e agus an
teachdaireaehd a thug e dhi, agus a tha e a'
toirt dhuinn fhathast, oir ged tha Carlyle
marbh tha e a' labhairt fhathast.
Ach ciod air bith eile a tha ri radh uime
cha chluinn thu duine idir ag radh gu "m
bu duine laghach e ; duine laidir, duine
fuinneach, duine neo-eisiomaileach anns
nach robh boinne de "n leisg, duine tuigseach
a rinn moran meamhrachaidh air ciirsa
naduir agus beatha mhic an duine, agus
d' an d' thug Dia comasan m.6ra air gliocas
a tharruing o eachdraidh nan linntean ;
faidh agus fear-teagaisg druidhteach, ach
na h-abair duine laghach.
Ciod a their thu mu "n litir so ma ta :
litir a bha air a sgriobhadh le Carlyle gu
I. S. Mill I Bha Carlyle a' sgriobhadh an
ieabhair ainmeil a sgriobh e 'na dha no tri
dh' earrannan mu "n French Revolution :
an uair a bha a" cheud earrann criochnaichte
agus deas gu bhi air a chur an clodh thug e
leughadh dheth d" a charaid, I. S. Mill,
ach gu tubaisteach, le Tui-chiiram Mhill agus
baoghaltaclid sear'bhanta, bha an leabhar
air a thilgeadh anns an teine, obair bliadhna
6
ANNS A' CHATHATR
a' dol suas iia toit amis an t-similear ann
am beagan mhionaidean. Na' n robh thu
ann an aite I. S. Mill, agus na "n robh agad
ri dol air beulaibh Charlyle 'na leithid sud
de shuidheachadh, nach biodh eagal ort t
Ach ged bha caise agus corruich ann an
Carlyle nach robh daonnan diadhaidh bha
uaisle nadurra ann cuideachd, agus faidhidinn
agus innigh trocair, agus an deidh do Mhill
falbh sgriobh e an litir so is chuir e 'ga
ionnsuidh i.
'" A charaid ionmhuinn,
Dh' fhag thu sinn an raoir agus aogas
ort nach dichuimhnich mi gu brath, t'
aodann ' cho ban ri tamhasg Eachainn.'
Cia mar a tha thu ? A bheil dad as urrainn
mi a dheanamh a bheiieadh aotromachadh
dhuit, no a leigeadh learn pairt d' ad chradh
fhulang, oir tha fhios agam gu bheil do
bhron-sa na's motha na mo chall-sa. Chan
urrainn thusa dad a dheanamh a leasaicheas
an t-olc a dh' eirich dhuinn, agus mar
thuirt Richter, tha an t-olc a ghabhas
leasachadh coltach ri trom-lighe ; a' mhion-
aid a ghluaiseas tu tha i air falbh. Th^id
agamsa air tdiseachadh air an leabhar as ur
Faodaidh nach bi e cho maith ris a' cheud
fhear, no faodaidh gu 'm bi e na 's fhe^rr,
ach tha a chumadh agus a dhealbh 'nam
inntinn, agus tha aobhar agam a bhi taingeil
nach e ni-eigin 'n am cheann a bhris, a
bheireadh bhuam solus mo reusoin. An
teid agad air an leabhar so eile fhaotainn
dhomh ? Ma theid, 's maith ; ach mUr teid
bidh e 'na fhaochadh agus 'na chomhfhur-
tachd d' ad chridhe a bhi siubhal air a shon."
Litir uasal agus litir chaomhail ; gle
thric tha daoine crosda dranndanach a'
tha furasda an cur bharr an siiiil, agus a
chailleas am faidhidinn ma tha an dinnear
anmoch, no ma tha an speuclair air chall,
no ma tha sud no so de nithean beaga
suarach cearr, air an deanamh 'nan daoine
ciallach ciiiin faidhidinneach an uair a tha
Dia a' cur bron trom no amhghar gheur 'n
an crannchur. Tha buaidh naomhachaidh
aig trioblaidean mora air cridheachan dhaoine,
air chor agus nach call dhuinn a bhi air ar
smachdachadh le Dia.
Fo Chraobh Sheudair
GED a chuir mi romham iomadh uair sgur
de bhi a' leughadh leabhraichean nan
diadhairean agus nan sgoilearan mu 'n
Bhiobull, agus am Biobull fhein a leughadh
na 's ciiramaiche anns na tha romham
d' am laithean, uair is uair eile bha an fheoil
agus an toil anfhann, agus gun dol na 's
fhaide na 'n raoir fhein bha mi a' leughadh
fad na h-oidhche an leabhar a sgriobh
sgoilear m.aith, an t-Ollamh E. F. Scott
mu dha Litir Thimoteuis agus Litir Thituis,
air a steidheachadh air an eadar-theangach-
adh a rinn an t-Ollamh Sen mas Moffat
orra. Ach chan ann air obair nan diadh-
airean sin a tha mi dol a bhruidhinn an
drasd ach air rud neonach eile nach 'ei
fhios agam ciamar a thoisich e, mur h-ann
a rudeigin a thuirt E. F. Scott mu 'n fhalluinn
a dh' fhag Pol ann an Troas aig Carpus,
agus na leabhraichean, agus gu h-araidh na
meambrana, no mar tha e air a chur na 's
fhearr anns a' Bhiobull mu dheireadh, na
craicinn-sgriobhaidh. Chuala mi uair no
dha' searmoin mu na parchments aig Pol,
mar gu 'm b' e seanchas mu 'n Chreideamh
a bha orra, coltach ris na litrichean a sgiiobh
e, ach tha Moffat agus Scott am beachd
nach robh annta ach paipearan-teisteanais
leis an rachadh aig Pol air a dhearbhadh
uair air bith do luchd-dreuclid anns lui
te-ilteaii a bha e a" dol tromh])a gd "in W e
Romanach saor a bha ann, direach mar a
dh' fheumas luchd-siubhail o dhuthaich gu
duthaich an diugh fhathast jjassports a bhi
aca.
Thug na bha mi a' leughadh gu m' chuimhne
rud-eigin a bha agam ri dheanamh an
uair a bha mi 'nam oileanach 6g an Talla
na Diadhachd an Dim-eideann. Bha againn
uile ri paipsar a sgriobhadh ann an Laideann
air cuspair air bith a chuireadh Professor
Flint m' ar coinneamh, an diadhair a b'
urramaiche agus a b' fhoghluimte an Albainn
aig an am. Gu mi-shealbhach 's e an cuspair
a thug e dhomhsa, Bith agus buadhan Dhia.
An cuala tu riamh a leithid ? : balach
aineolach, no dh' fhaodainn a radh, asail
fhiadhaich as na h-Eileanan, air a chur an
sas ann an obair a dh' fhairtlich air Augustine.
Cha robh dith misnich orm no dith coguis,
is sgriobh mi corr is fichead d,jiilleag cho
maith 'sab' urrainn mi air an diomhaireachd
uamhasach ud, ach Och, Och, bha 'n Laideann
dona, agus an diadhaireachd faoin agus
tana agus fa^n, agus an diugh fhathast
chan "eil uair a chuiro.hnicheas mi air a'
mheambran neonach ud nach fas m' aodann
dearg. An uair a thug Flint dhomh air ais
e cha robh comharadh air bith air a' phaipear
gu 'n do leiigh e ach a mhain gu 'n
fobh am facal Sustained aig a bhoim 'n a
lamh-sgrlobhaidh ghri'nii.
FO CHRAOBH SHEUDAIR
An aisling
An uair a sguir mi a leughadh mu na
parchments chaidh mi a laighe, agus amis
an leabaidh chuala mi Dia, is dh' fhairich
mi gvi 'n robh e anns an t-seomar ged nach
robh mi 'ga fhaicijin.
" Tha moran bruidhne " thubhairt e,
" air a , dheanamh umam-sa air thalamh,
ach ann am moran de 'n bhruidhinn sin,
chan 'eil eolas no tuigse no ciall. Is mise
an Cruithear ; sin an aon ni as urrainn
sibh a radh no a smuaineachadh nmam-sa,
gun bhi 'na shamhladh, gur mi an Cruithear.
Chan 'en anns a' chorr ach rud a tha air a
tharniing as a sin le reusonachadh, no le
fiosrachadh, no le dilrachd, no le faireach-
duinn mhic an duine. Tha e diomhaineach
dhuibh a bhi ag radh, ' Ciod e Dia 'na bhith
neo-chruthaichte,' oir ged tha mi a' foillseach-
adh m' ainme troimli na linntean, oir tha
eadhon m' ainm 'na thur laidir do na f ireana
a ruitheas 'g a ionnsuidh, mar so their
sibh ri feallsanaich aig nach 'eil eolas agus
ri daoine eagnuidli nach d' iarr m' ainm ;
Is mi an ti as mi."
Thainig e f odham fhaighneachd an abrainn
Dia ris a ,h-uile ni nach urrainn Dia fhein
atharrachadb , ach chuimhnich mi ann an
am gu 'n robh esan air neamh agus mise
air thalamh, agus mar sin chuir mi mo
lamh air mo bheul. Ach cha luaithe a rinn
mi sin na shiolaidh an guth air falbh as mo
chluais, agus feuch, bha mi 'n am shuidhe
ann an eaglais Bhlair !
Co a bha 'nan suidhe ri m' thaobh ach
Cardinal Newman agus an t-OUamh Freeland
Barbour, a bha a' feitheamh ri Spinoza
agus e dol a bhruidhinn ruinn mu Dhia.
Ach cha b' e Spinoza a thainig a steach ach an
t-Ollamh Alasdair Wliyte agus gun suidhe,
no salm a shemn, sheall e air a' choimb-
thional gu diir anns an aodann, agus 'aodann
fhein cho ban ri breid, agus thuirt e ruinn
ann an guth critheanach, " Ciod an gnothuch
a tha agadsa, a pheacaich, ris a' Chruithear ;
tha an Cruithear far an robh e riamh,
agus far am bi e gu brath agus far nach ruig
thusa air ; anns an tairneanach agus anns
a' ghrioglachan agus anns a' chuan m.h6r ;
chan 'eil ann, a pheacaich, ach aon Dia beo
agus fior ris am faod gnothuch a bhi agad, an
Dia a tha 'ga fhoillseachadh fhein mar
Shlanuighear. Na tha dh' eolas agad air
Dia is ann o' n fhiosrachadh a tha agad air
do pheacadh fhein." An sin dh' aithris e
gu beag ris fhein, agus gun ach iarmad
de 'n choimhthional 'ga thuigsinn no 'ga
chluinntinn.
" Dh' fheitb mi le foighid mhaith ri Dia
chrom thugam, dh' eisd m.o ghuth ;
Is thug se a slochd uamhainn mi
a clabar criadha tiugh."
agus an sin bha tosdachd anns an eaglais
coltach ris an tosdachd a tha air neamh
agus ann an cridheachan saor-dhaoine an
Tighearna, an uair a chuala sirm na briathran
so o' n diadhair tiasal a bha a shuilean agus
aire cho teann air Dia na trocair 's nach do
mhothaich e gu 'n robh Cardinal Newman
agus Iain Owen anns an eisdeachd.
" Co is Dia ann cosmhail riutsa, a mhaitheas
aingidheachd agus a ghabhas seachad air
easaontas iarmad 'oighreachd ? Cha ghUidh
e a chorruich gu siorruidh a chionn gur
toigh leis trocair."
An sin m' an deachaidh e as an t-sealladh
'n am aisling thog e a lamhan agus bhean-
naich e sinn, ag radh, " Gu 'n deanadh
Dia trocair oirbh agus gu 'm beannaicheadh
e sibh, agus gu 'n tugadh e air a ghnuis
dealrachadh oirbh."
Aig an Uinneig
An t-Urramach Alasdair MacRath
BIDH moran Ghaidheal ag ionndrainn
Alasdair MhicRath, ged bha a' chuid mhor
d' a obair air a deanamh a mach o Albainn
ann am baile-mor Lunnainn. Ministear
maith agus duine suairce bha meas air
aig a h-uile duine d' am b' aithne e, agus
meas sonraichte air aig na reiseam.aic]ean
a bha e a' frithealadh dhaibh anns a' chogadh
agus aig an tigh, na Scots Guards.
Mac do Dhomhnull MacRath a bha 'na
bhancair an Cinn-ghiuthsaich, rugadh e
an 1863 ; bha e air oileanachadh an Cill-
Rimhinn ; fhuair e cead sear mona chaidh o
Chleir Loch Carrann an 1885 ; bha e greis
'na fhear-cuideachaidh anns a' Chonghaill
agus ann an Cill-fhinn, is bha e air a shuidh-
eachadh ann an Greengairs an 1888. An
1892 chaidh e dh' eaglais Cuirt a' Chrtiin
far an do shaotliraich e gu 1917, an uair
a leig e dheth an eaglais agus e air a shonruch-
adh gu bhi frithealadh do reiseamaidean
ann an Lunnainn. Ann an cogadh 1914-18
bha e leis na Scots Guards, agus lean e
riu-san an deidh cuid d' a obair eile a leigeil
seachad.
Chuir e maise air Eaglais a' Chruin nach
robh oirre an uair a chaidh e innte, an eaglais
d' an robh a' bhean-uasal Prances Balfour
cho dileas. Bha daoine as a h-uile cearn
a dh' Albainn 'nam buill arms an eaglais
aige air chor 's gu 'm b' aithne do mhoran
Arc AN UINNKIG
'ainm agus 'obair. Leig e dheth obair an
1932, agus chuir e seachad feasgar a bheatha
ann am Broughty Ferry, a' mealtainn
Sabaid fhada agus fhoisneachail fo dhealradh
gnuise banacharaid dha fhein. Bba e ceithir
fichead 's a sia an uair a shiubhail e ; duine
laghach, blath, eeanalta, anns nach robh
boilich no meud-mhor.
Sir Tomas Stiubhard Mac-a-Phearsoin, LL.D.
CHAILL Baideanach am bliadhna fear de
na balaich a b' ainmeile a thogadh ann,
ach a mh^in a bhrathair fhein, o bha Seumas
Mac-a-Phearsoin a sgriobh Oisean beo.
Is aithne do 'n t-saoghal ro.ar a fhuair an
teaghlach tapaidh a bha aig Seumas Mac-a-
Phearsoin, croitear agus marsanta-guail am
Bail'ur an t-sleibhe air an aghaidh, agus
an soirbheachadh agus an t-ughdarras a
bha aca am measg an co-aoisean. Ach cha
b' ann le cuilbheartan, no le tuiteamas, no
le fabhar dhaoine eile a choisinn iad e,
ach le 'n dicheall agus le 'n tapachd agus
le 'n gleustachd fein. B'e an sgoil am. farad h
air an do dhirich iad, steap an deidh steap,
agus ma bha iad an eisiomail duine idir
b'e an duine sin an t-011am.h MacCoinnich.
Thainig Sir Tomas dhachaidh as na
h-Innsibh an Ear 'na dhuine 6g, agus a
thaobb 's gu 'n robh lamh aige riamh ann an
riaghlaireachd bha e daonnan toileach air
dol air Committees a bha buntainn ri obair
na h-eaglais agus obair na siorramachd.
Ach thainig sin a nis gu crich.
Bha e 'na dhuine curamach aig an robh
tomhas maith de ghliocas an t-saoghail,
laghach agus sunndach agus companta,
gun dad idir ann de mhoralachd nan Rajahs.
Rinn e a' chuid a b' fhearr d' a bheatha ;
ma 's e airgiod, rinn e moran airgid ; m.a 's
e cliu, chaidh ainm am farsuingeachd is thug
an righ urram dha, agus ma 's e sliochd,
tha teaghlach ghillean aige a tha cheana
na 's ainmeile na e fhein. Ach am measg
uile thiodhlacan an Fhreasdail cha d'
atharraich e fhein seach mar a b' aithne
dhomh e an toiseach.
A bhann laidir
Ciod a' bhann as laidire a tha ceangal
cridheachan chreidmheach ris an Tighearna
losa. Tha, taingealachd air son na rinn e
agus na dh' fhuiling e air an son. Sin an
tobar as an d'thainig an eaglais ; an steidh
air a bheil an eaglais air a togail. Chan
urrainn duine an Tiomnadh Nuadh a leugh-
adh gun fhaicinn agus gun fhaireachduin gu
robh na daoine a sgriobh e a' deanamh gair-
deachais ann an ni-eigin a bha dhaibh fein
cho iongantach agus cho glormhor 's gu robh
e duilich dhaibh briathran fhaotainn leis an
innseadh iad e do dhaoine eile ; ni-eigin a
bha cur aoibhneis 'n an cridhe agus oran
nuadh 'n am bsul Tuigidh a h-uile duine
a fhuair maitheanas bho Dhia, agus d' an do
chuir Dia foluch air a chionta, tuigidh e an
taingealachd so a bha ann an cridheachan
nan ceud chreidmheach ; a' cheart fhaireach-
duin a bha ann an cridhe Iain Newton an
uair a sheinn e, — ■
Ge meata yri oidhirpean an traths\
, Ge fann mo ghradh 's mo ghldir,
' Nuair bhios mi maille riut gu h-ard
Molaidh mi mar is coir.
Gu sin biodh plosgartaich mo chre
A' cur an g^.ill do ghrais,
'S hiodh d' ainm 'na chedl dhomh fad mo re,
\S 'na steidh aig am mo hhais.
Uabhar na Beatha
Tha facal an Tighearna a' diteadh uabhar
na beatha, agus b' abhaist do ha seann diadh-
airean a bhi cunntas uabhar am measg nam
peacaidhean a tha gu bas. Tha e cho duilich
do'n duine uaibhreach dol a steach do riogh-
achd Dhe 'sa tha e do'n duine shaoibhir, agus
cha teid e steach idir mur fag e 'uabhar a
muigh. " Ge b'e neach nach gabh rioghachd
Dhe mar leanabh beag cha teid e gu brath a
steach innte." Ged tha geata neimh farsuing,
chan 'eil e ach iosal, agus feumaidh iadsan a
theid a steach an cinn a chromadh. " Air an
fhear so amhaircidh mi," ars' an Tighearna,
" eadhon air-san a tha bochd is leonta 'n a
spiorad, agus a chriothnaicheas roimh m'
fhacal." Is ni iongantach e gu'n deanadh an
t-Uile-Chumhachdach a chomhnuidh ann an
anam duine idir, ach is e an t-anam anns an
dean e a chomhnuidh, an t-anam a tha air
fhalamhachadh de uabhar agus de fhein-
fhireantachd. Ciod an cordadJi is urrainn a
bhi eadar an Spiorad Naomh agus uabhar na
beatha ?
Ann an iomadh aite ann am facal an Tigh
earna tha olcas na h-inntinn uaibhrich air a
cliur fa'r comhair, ach tha sinn 'g a fhaicinn
gu soilleir ann am beatha dhaoine mar a bha
Saul, is Absalom, is Pharaoh, is Haman, is
Nebuchadnessar, daoine a chaidh air seachran
air Dia leis an ardan. Tha gu leoir de
dhaoine a' dol air seachran bho rioghachd
neimh an diugh fhathast leis a' cheart aobhar.
Cha mhaith leo dad a ghabhail eadhon o Dia
gun airgiod agus gun luach. Bu mhaith leo
an rathad a phaigheadh a steach do neamh
gun a bhi ann an eisiomail saor ghras Dhe.
Ach sin rud nach gabh deanamh. Cha teid a
steachd do rioghachd Dhe ach a mhain iadsan
aig a bheil faireachduinn air am falamhachd
agus an neo-airidheachd agus an anfhannachd
gu spioradail, agus a tha toileach air tiodhlac
na beatha a ghabhail o Dhia gu saor.
Aireamh 2
1950
lonndrainn an anama
Chruthaich thu sinn dhuit fein, is cha bhi ar cridheachan aig fois gus
am faigh iad fois annad fdin. — Augustin.
SIN facal a bha air a sgriobhadh leis an
Naomh Augustin, facal a tha air aithris
cho trie le ministearan anns a' chubaid
's gu bheil an dara letli de 'n t-sluagh a
bhios ag eisdeachd riti an duil gur ann as a'
Bhiobull a thug iad e ; a soisgeul Eoin
no aon de na sailm no o fhear-eigin de na
h-abstoil. Gheibh thu anns na sailm agus
ann an soisgeul Eoin iomadh facal a tha
gle choltach ris,
Tha tart air rn anam as deidh DM.
Air Dia a mhain tha m anam o'
feitheamh ; naithe-san thig mo shlainte.
Tha mo chridhe agus rn fhedil ag
digheach gu h-ard air son an De
bhed.
A Thighearna, foillsich dhuinn an
t- Athair agus is leor leinn e.
A bheil so fior ? A bheil an fhaireachduin
so no an ionndrainn so ann an cridheachan
nan uile dhaoine ? Bhithearp.aid ag radh
aig aon am gu bheil, agus gu bheil sin a'
dearbhadh gu bheil Dia ann, agus nach bi
mac an duine riaraichte gu brath gun co-
chomunn air choreigin a bhi aige ris, mor
no beag. Ach chan ann mar sin a chuireamaid
e an diugh, oir tha fhios againn gu bheil
moran moran dhaoine nach 'eil a' creidsinn
ann an Dia ach nach 'eil idir neo-shona
no neo-fhoisneachail 'n an cridhe ged nach
'eil ; daoine aig nach 'eil Dia ann an gin
d' an smuaintean, a tha Ian thoUichte a
bhi gun Dia agus gun dochas air bith a
bhuineas dp 'n ath shaoghal.
Ciod a their thu mu na daoine sin, no
oiod an seagh anns a bheil am facal a thuirt
Augustin fior, cho fior 's gur fhiach dhuinn
leantuinn air aithris is ath-aithris an uair
a bhios sinn a' bruidhinn ri daoine mu
Dhia agus mu 'n bheatha spioradail agus
mu 'n fhianuis a tha againn 'n ar cridheachan
fhein gu bheil Dia ann, agus gu 'm bi ni-eigin
a dh' easbhuidh oirnn mur bheil eolas againn
air, no mur bheil co-chomunn againn ris.
Tha an rud a thuirt Augustin fior a
chionn gu bheil e air a dhearbhadh anns
gach linn o'm fiosrachadh fhein leis a' mh6r-
chuid de dliaoine ciallach aig a bheil beagan
eolais air an cridheachan fhein. Na 'm
biodh e comasach do dhaoine an laithean
uile anns an t-saoghal so a chur seachad
gun a bhi smuaineachadh idir air Dia,
shaoileadh tu gu 'n rachadh aca air a
dheanamh a chionn gu bheil uiread nithean
eile anns an t-saoghal a shasuicheadh an
anam, agus a bheireadh dhaibh na tha
dhith orra de shonas no de thlachd ; airgiod
is obair, is solasan na feola ; gaol is companas,
is cridhealas ; dachaidhean sitheil is bodh-
aigean gun ipheang, agus nithean eile
de 'n t-seorsa sin a bhios daoine a' miannach-
adh dhaibh fhein. Shaoileadh tu sin ; ach
'mar a thuirt fear de na seann Phiiiritanaich,
Tha cridhe mhic an duine tri-chearnach
agus an saoghal cruinn, is ged chuireadh
tu an saoghal uile anns a' chridhe, bhiodh
falamhachd ann fhathast. Bhitheadh gu
deimhinn, oir chruthaich Dia sinn dha
fhein, is cha bhi ar cridheachan aig fois
gus am faigh iad fois ann fein. Mar tha
snathad na combaist a' tionndadh gu tuath,
mar sin tha cridhe an duine a' tionndadh
ri Dia.
Ged tha gu leoir de dhaoine aig nach 'eil
faireachadh no mothachadh no ionndrainn
air Dia chan e sin an f hior nadur daonna
ach am mi-shealbh, easbhuidh a tha annta
o'm breith, direach mar tha cuid de dhaoine
bodhar no balbh no dall o'm breith. Cha
ghabhadh tu balbhan no dall mar shampull
air duine slan no iomlan ; chan 'eil ann ach
leth-duine, duine air a bheil easbhuidh.
Sin mar a tha na daoine aig nach 'eil ionn-
drainn air Dia ; chan e sin an nadur no
an daomiachd, ach easbhuidh a tha 'n an
claonnachd, agus troimh na linntean uile
is e guidhe agus glaodh a' chinne-daonna,
" Och nach robh fhios agam c' ait am faighinn
e, chum gu 'n tigitm a dh' ionnsuidh 'aite."
Tha f eum aig an duine air Dia, an Dia
beo agus fior, Dia ann an Criosd, agus
mur faigh e e ni e Dia air choreigin eile
dha fhein ged nach b' urrainn dha ainm
a thoirt dha ach " An Dia neo-aithnichte."
lOKNDRAINN AN ANAMA
Tha iomadh rathad gu Dia, ach am bitheantas
is e am feoim a tha a' tarruing agus a'
treorachadh dhaoine gu Dia, am feum a
tha aca chan ann air Dia ar Cruithear ach
air Dia ar Fear-saoraidh.
Chan 'eil ami an Dia a tha air fhoillseach-
adh anns na neamhan le speuradairean
agus feallsanaich ach " Dia neo-aithnichte " ;
is ann a mhain anns a' Bhiobull a tha an
Dia " beo agus fior " air fhoillseachadh, ar
n-Athair agus ar Fear-saoraidh. Is ann mar
fhear-saoraidh a tha Dia 'ga fhoillseachadh
fMin do chloinn nan daoine, agus do pheacaich
a mhain.
0 thoiseach gu deireadh is e teachdaireachd
a' Bhiobuill agus teachdaireachd an t-soisgeil,
" Na biodh eagal ort ; shaor mise thu ;
tha mise maille riut." Agus a chionn gu
bheil 'anfhannachd agus 'easbhuidh agus
'eagal eho mor, agus a chionn gu bheil a
choguis a' toirt mothachadh dha air a
pheacaidhean agus air a chionta an aghaidh
an Athar naoimh, tha e 'na sgeul aoibhneach
do 'n duine gu bheil Dia ann an Criosd
a' deanamh an t-saoghail reidh ris fein.
Dia ann an Criosd is chan ann anns na
speuran ; anns na speuran tha e cho docha
gu 'n caill thu e agus a tha e gu 'm faigh
thu e, ach ann an Criosd tha e cho dluth
dhuit ri t' anail ; chi thu e ann am Betlehem
agus air gltm a mhathar ; anns an tigh-
shaorsainneachd agus am measg nan deis-
ciobul an Galile ; am measg sgriobhaichean
agus shagartan a bha air son breith air
'na fhacal agus 'na ghitilan ; a leigheas
daoine tinne, agus a' fosgladh suilean nan
dall, a' bruidhinn ri daoine ann an cosmh-
alachdan mu Dhia agus mu rioghachd
Dhe ; chi thu e air a thoirt thairis do
lamhan a naimhdean gu h-eucorach ; air a
sgiursadh agus air a cheusadh agus air a
chur anns an uaigh, gun aon fhacal cas a
labhairt, ach a l&mhan togte ri Dia ag radh,
" Athair, thoir maitheanas dhaibh oir chan
'eil fhios aca ciod a tha iad a' deanamh."
Agus 'na dheidh sin, an ni as iongantaiche
agus as miorbhuiliche uile gu leir, an uaigh
falamh agus losa air eirigh o na mairbh.
Chi thu sin uile agus fad na h-uine a lamhan*
togta ann an coibhneas-gr^idh os cionn
nan uile dhaoine, 'gam beannachadh agus
ag radh, " Thigibh am ionnsuidh-sa sibhse
uile a tha ri saothair agus fo throm uallach
agus bheir mise suaimhneas dhuibh."
Feuch is e so ar Dia-ne ; dh' fheith sinn
ris agus thearuinn e sinn ! Mur e so Dia
c' aite am faigh sinn e, Dia a mhaitheas ar
peacaidhean, a bhriseas sios am balla-
meadhoin eadar sinn agus e fhein, agus a
bheir dhuinn uile shochairean a chloinn e,
slighe fhosgailte 'ga ionnsuidh, reite agus
sith, agus an sonas agus an co-chomunn
ris fhein a tha acasan a dh' eisd ri gairm
Chriosd.
Mar a thubhairt mi cheana, is ann do
pheacaich a tha Dia 'ga fhoillseachadh
fhein agus a' tighinn dltith ann an Criosd,
daoine aig a bheil mothachadh air am fiachan
dha. Cha bhi am peacach gu brath aig
fois gus an cluinn e Criosd ag radh ris,
" Is mise do Thighearna agus do Dhia,"
agus an abair e fhein, " Mo Thighearna
agus mo Dhia." An uair a thachras sin
bidh sith anns an anam agus deagh dhochas
agus oran nuadh.
. Tha tart air m' anam 'n geall air Dia.
Fo Chraobh Sheudair
An ddighean diomhair gluaisidh Dia,
'Thoirt iongantais mu 'n cuairt.
THA seorsa dhaoine ann an diugh nach
'eil a' creidsinn gur e leabhar fior a tha
anns a' Bhiobull a chionn gu bheil naidh-
eachdan air innseadh ann coltach ris an
naidheachd a tha air innseadh ann mu
Ananias agus Saphira. Tha cuimhne aca
air a liughad breug a dh' innis iad fhein
agus daoine eile riamh gun a bhi air am
bualadh as an seasamh le Dia, agus mar sin
their iad nach 'eil dreach na firinn air an
naidheachd. Ach chan 'eil Lucas ag radh
gur e Dia a mharbh an dithis ud, agus
faodaidh e bhith nach e, ach anns an t-seagh
gu 'n d' ordaich e roimh l^imh, chum a
ghloire fein gach ni a thig gu crich. Tha
sin cho fior 's a tha Leabhar Aithghearr
nan Ceist 'ga radh, is tha an naidheachd
a dh' innis Lucas fior ged a theireadh
doctair gu 'm b 'e aobhar-bais na caraid
ud failing -cridhe leis a' chlisgeadh a fhuair
iad an uair a leig Peadar fhaicinn dhaibh
gu 'n robh fhios aige air an cealgaireachd.
Gle thric chan 'eil ann am failing -cridhe
ach ainm boidlieach air droch-choguis, a tha
air aobharachadh leis an eagal a tha air
peacaich gu 'm faigh am peacadh a mach
iad. Ged nach bi doctairean 'ga chur air an
teisteanas-bais a tha an lagh ag iarraidh
FO CHRAOBH SHEUDAIR
n
tha daoine a' basachadh le droch choguis
cho cinnteach 's a tha iad a' basachadh le
droch stamaig no le droch ghruthan.
Ann an aite iomallach nach ainmich
mi anns a' Gh^idhealtachd bha teaglilach
a' fuireach air gabhail bhig fhearainn o
chionn iomadh bliadhna air ais. Cha robh
maise no loinn air an fhearann, no air an
tigh, no air an fheadhainn a bha a'
fuireach ann ; daoine garbh, romach, saogh-
alta ; gun sgoil, gun chreideamh, gun
mhodh ; fodha gu ruig na sleisdean ann
an criadh agus cl^bar an t-saoghail, gun
smuain aca air Dia, no eaglais, no Sabaid,
no air rud air bith eile ach gamhna dubha
agus caoraich dhubh-cheannach. Ged bha
na caoraich air an deanamh ris an aite, cha
robh iad fhein air an deanamh ris riamh,
oir cha b' ann do stoc na Gaidhealtachd a
bhuineadh iad. Thainig iad o Mhachair
Eilginn, agus fad na h-tiine a bha iad 'nar
measg-ne bha e air a radii nach do sheas
aon de mhuinntir an aite anns an tigh aca
ach an uair annamh a bhiodh ministear na
sgire a' tadhal orra, agus a bhiodh an
doctair agus banaltrum na sgire a' dol a
dh' fhaicinn a' bhodaich air leabaidh a bhais.
Bha ceathrar anns an tigh ; am bodach
(b' e ainm-san a bha anns an rinteal), a
nighean, an duine a bha posda aice agus
sgalag o'n Mhachair Ghallda a bha air
fasdadh aca.
Is ann anns an earrach a thainig coltas
a' bhais air an t-seann duine ach cha do
sheas e fada ris ; shiolaidh e air falbh ann
an d^ no tri sheachduinean. Cha robh
ionghnadh ann oir, ma bha a thtir aige,
bha e furasda gu leor dha fhaicinn gu 'n
robh iad a' call am faidhidinn nach robh
e a' falbh, agus ma bha a chlaisteachd aige,
chluinneadh e na planaichean a bha iad a'
deanamh mu 'n torradh ri taobh a leapa
agus duil aca leis an stri a bha aige ann an
tarruing analach agus an glug a bha 'n a
amhaich nach robh a mhothachadh aige.
Eadar riu fhein rinn a nighean agus an
duine aice (ise 'na leth-ghlaoic agus 'na
luid shlan, agus esan 'na dhuine cruaidh
saoghalta) time table suas air son na seachduin
air am biodh am bodach air a thiodhlacadh.
'S e bha 'nan inntinn gu 'm bu mhaith leo
siol coirce agus beagan buntata a bha iad a'
dol a chur fhaotainn anns an talamh roimh
la an tiodhlacaidh los a bhi deas air son
breith nan uan a bha a' toiseachadh a
dh' aon ruith. Bha an doctair a' faicinn
an t-seann duine mu mheadhon-la Di-luain ;
an uair a sheall e air agus a dh' fheuch e a
chuisle agus a chridhe thuirt e riu nach
maireadh e gu maduinn am maireach, agus
gu 'm bu docha gu 'm biodh e marbh mu 'n
tigeadh an oidhche. Thuirt e riu cuideachd
nach tigeadh e air ais tuilleadh ; nach b'
urrainn dha an corr a dheanamh air a
shon agus nach robh aca ach fios a chur
chuige an uair a thigeadh a' chrioch air
agus gu 'n tugadh e dhaibh teisteanas-bais
gun an tuille dragha.
Mar sin shuidhich iad gu 'n cuireadh iad
an coirce Di-ciadaoin ; an oidhche sin
gu 'n cuireadh iad sanas a bhais a dh'
ionnsuidh a' phaipear-naidheachd, agus
litrichean a dh' ionnsuidh nan cairdean a bu
dliiithe ; air Diardaoin gu 'n rachadh fear
an tighe do 'n bhaile a dh' ordachadh na
ciste-mhairbh agus na faraire (brioscaidean
is caise is uisge-beatha) is iomadh treathlaich
a bhiodh a dhith orra air 1^ an torraidh ;
gu 'n cuireadh iad am buntata Di-haoine
agus gu 'm. biodh an torradh ann Di-sath-
uirne ; agus gu 'm biodh a h-uile ni deas
Di-luain, an uair a bha breith nan uan a'
toiseachadh.
Deasachadh an tiodhlacaidh
Air cho bochd 's 'g am bi daoine a bha
air an togail anns a' Ghaidhealtachd tha
mothachadh agus ceanaltachd, beusalachd
agus grinneas annta gu nadurra nach
leigeadh leo iad fhein a chur 's an dris anns
an robh a' charaid shaoghalta ud latha
an torraidh. Bha a h-uile ni deas, na brios-
caidean, an caise, 's an t-uisge-beatha,
agus dumpling a bha cho mor ri ceirsle-
shiomain, a' chiste-mhairbh agus an leine-
bhais, — bha a h-uile ni deas ach a mh^in
an seann duine a bha ri bhi air a thiodh-
lacadh ; bha esan beo fhathast.
Gu oidhche Di-ardaoin bha an dithis
ud toilichte le 'n gleustachd agus le 'n
tapachd fhein mar a rinn iad suas an time-
table cho luath los nach biodh an obair
air a cumail air ais, ach an uair a chunnaic
iad sanas bas an t-seann duine anns a'
phaipear Diardaoin, agus gu 'm biodh
an t-adhlacadh ann Di-sathuirne chaidh
iad 'na leithid a dh' ireabais 's gu 'n do chaill
iad an cainnt ach a mhain an aon fhacal
so, Gu de ni sinn ? An aite a bhi a' faotainn
coire dhaibh fein air son an stalcaireachd
is ann a bha fearg orra ris an an t-seann
duine gu 'n robh e cho mairnealach a'
fagail an t-saoghail.
Bha e ro anmoch fios a chur a dh' ionnsuidh
na feadhnach a bha tighinn o 'n Tuath,
no fios a chur am farsuingeachd air feadh
na sgire, ach gu fortanach chuala a' chuid
mhor dhiubh fathunn nach robh an duine
fhathast marbh, agus mar sin cha do nochd
iad an gniiis aig tigh a' bhrdin, agus an
4
FO CHRAOBH SHEUDAR
fheadhamn a rainig e cha robh iad fada
a' sioladh as air eagal gu 'n cluinneadh. na
coinihearsnaich gu 'n robh iad air comh-
dhail cho neonach, agus gu 'm. biodh iad a'
deanamh dibhearsoin uime. Shuidh grunnan
de choigrich agus de Ghoill aig a' bhord
is ghabh, iad am biadh a bha air a chur
mu 'n coinneamh, ach cha d' fhan gin de
mhuinntir an aite ris a' chuirm, oir ged
ged nach mi-thoigh leis na daoine againne
gloine uisge-bheatha ann an aite no cuideachd
air bith a thachras e orra, agus anns am
faod iad a ghabhail gu freagarrach agus gu
h-uasal, bu cho maith leotha a bhi air an
liodairt le buailtean 's gu 'n cluinneadh
muinntir a' bhaile, agus gu sonraichte bard a'
bhaile, gu 'm facas iad ag itheadli sliseagan
dumpling aig cuirm-thorraidh duine nach
robh fhathast marbh.
An ceum tubaisteach
M' an do sgaoil a' chuideachd thainig
am policemen- a dh' ionnsuidh an doruis
agus 6 air son fear-an-tighe agus bean-an-
tighe a cheasnachadh ; gille 6g gun mhoran
gliocais no tuigse a bha air son 'iighdarras
agus a chumhachd fhein a nochdadh. Thug
e a mach leabhar as a phoca, is chuir e
uiread de cheistean miomhail orra 's gu 'n
do ghabh am boireannach an fhearg. Thuirt
e riutha gu 'm feumadh iad fios a leigeil
chuige-san an uair a shiubhladh an seann
duine, agus nach robh maith dhaibh a
thiodhlacadh gus an tugadh esan agus am
Fiscal cead dhaibh. Chuir so am bainidh
air bean-an-tighe, is cha robh. ionghnadh
ann. Lean i am maor a null a dh' ionnsuidh
na bathach, an uair a bha e a' falbh, ach
leis an fheirg a bha oirre cha d' thug i an
aire c' aite an robh i a' cur a coise aig bruach
chas a bha aig ceann na bathach, agus
m' an deachaidh i 'n a h-earalas, thuit i is
bhris i a cas, cnaimh mor na sleisde.
An abradh tu gur e Dia a bhris a cas a
chionn gu 'n do chuir i anns a' phaipear
gu 'n robh a h-athair marbh m' an robh e
marbh idir ? Agus mur gabh a' choire
a chur air Dia, an robh gnothuch aig a
feirg fhein ris, no aig spagluinn is miomhadh
a' pholiceman ? No an robh ann ach tubaist
a dh' fhaodadh tachairt dhi la air bith o
chionn bhliadhnachan a chionn gu 'n robh
a' bhruach ud air a fagail gun a bhi air a
deanamh reidh is socrach ?
Am Baile aig Calvin
Leis an Urramach Alasdair MacGill-eathain, M.A., an Gearasdan,
CHAN 'eil turus anns an t-saoghal na 's
taitniche do Phrostanach na 'n turns a
thig gu crich anns a' bhaile aig Calvin.
'N uair a chuir mo bhean agus mi fhein
ar casan ann, le ceudan eile, fo theas na
greine, aig meadhon an t-samhraidh, sheall
sinn air baile a bha maiseach 'na shuidheach-
adh agus air a dheanamh glan agus boidheach
fo lamhan dhaoine. Cha robh sinn fada
ann gus an do thuig sinn gu bheil da bhaile
ann — am baile nuadh timchioll air an loch,
agus am baile aig Calvin a' seasamh gu
h-^rd air a' chnoc 'na mheadhoin, le Eaglais
an Naoimh Phadruig air a mhullaeh.
Air maduinn na ceud Shabaide chaidh
sinn gu ruige btith nam Biobull, agus dhirich
sinn bruthach gu forum nan Romanach.
Gle fhaisg air am " Bourg de Four " bha 'n
eaglais anns an robh mi gu bhi searmonachadh
fad mios. An toiseach bha i air a togail
air taobh a steach de thigh — eaglais a
chum's gu 'm biodh cothrom aig a' mhuinntir
a bha tinn air aoradh a dheanamh do Dhia.
'Na dheidh sin bha i 'na h-eaglais do luchd-
turuis na Croise. 'S ann mar sin a tha i
aithnichte gus an latha an diugh mar
" Chapella des Pelerius." Anns an ionad
naomh so, a nis air a chur an ordugh le
muinntir an Oil-thigh aig Geneve, tha
dusan no dha de dh' Albannaich a' cruin-
neachadh a h-uile seachduin chum aoradh
a dheanamh do Dhia a reir doigh nan aith-
richean." Cuide riutha tha cairdean as gach
duthaich de 'n t-saoghal a' moladh Dhe.
B' e fior thogail inntinn a bh' ann a bhi
coiseachd air na sraidean ceudna air an do
choisich Iain Calvin agus Iain Knox —
daoine a tha air an cuimhneachadh ann an
iomadh doigh, ach gu sonraicht ann am
balla mor, fada, air a bheil eachdraidh an
ath-leasachaidh air a dhealbhachadh le
urram is maise fo na facail. An ddidh
dorchadais Solus.
Tha an eaglais anns an do shearmonaich
Iain Calvin agus Iain Knox ann fhathast,
dliith air Mor-eaglais an Naoimh Phadruig.
Tha aca mar ainm oirre an " Auditorium "
aig Calvin, ach tha i a nis diiinte gun fhos-
gladh. Air taobh an doruis aice tha fiosrach-
adh ann am Fraingeis a tha ri leughadh,
" Iain Knox, Fear an Ath-leasachaidh
Albannach, ministear de mhuinntir Albann
AM BAILE AIG CALVIN
agus duine sar-urramach. de Geneve, shear-
monaieh e anns an eaglais so bho 1556 gu
1559."
Tha spiorad an ath-leasachaidh gu math
bed ann an Geneve fhathast, agus mar
a chaidh daoine ann o gach duthaich o
shean tha iad a' dol ann air an latha an
diugh oil' ann tha iomadh obair Chriosduidh
agus eadar-dhuthchail air an riaghladh.
Tha na h-eaglaisean Prostanach a' cumail
ministearan agus luchd-sgriobhaidh ann chum
cuideachadh a dheanamh do mhuinntir
Phrostanach na Roinn Eorpa, agus tha
Tigh Mor nan Cinneach ann, ag cur iongantais
air luchd-turuis le mh6rachd agus le mhaise.
Dh' fhag sinn ann, am measg gach neach,
cairdean a Albainn a tha a' seasamh gu
daingean anns na doighean agus anns a'
chreideamh a dh' ionnsuich iad aig an
tigh. Dh' fhag sinn ann muinntir na Suisse
a tha glan, falain, agus cridheil a chuir
failte oirnn agus a leig beannachd againn
mar chairdean ann an Criosd.
B' e fior urram a bh' ann an soisgeul a
shearmonachadh agus aran na beatha a
bhristeadh anns a' bhaile far an d' thainig
Solus a mach a Dorchadas aig am fhosgladh
a' Bhiobuill. Dh' fhag sinn Geneve coltach
ri Maois a' fagail Horeb ag cur ar brogan
air ar casan, oir bha sinn da rireadh a'
fagail aite naomh.
Anns a' Chathair
IS fheaird a h-uile eaglais aon duine laghach
a bhi innte, ged bhiodh e na b' fhearr dithis
a bhi innte, agus na b' fhearr air fad triuir.
Chan abrainn gu 'n robh talantan m.ora
aig Evander Ross, agus bha e cho diiiid 's
nach bu lugha na 'n eiginn a bheireadh
air eirigh 'na sheasamh a dh' urnuigh ann
an coinneamh, ach ma bha feum air gniom.h
trocaireach anns a' choimhthional 's esan
a' cheud fhear aig am biodh fhios air. Cha
tachair an cothrom a bhi coibhneil is cairdeil
air daoine eile ach uair annamh, ach bha
an cothrom. a' tachairt air Evander Ross a
h-uile latha a dh' eireadh e, agus cha bu
leasg leis dragh a ghabhail as leth dhaoine
nach robh e fo fhiachan no o chomain
dhaibh air dhoigh air bith. Dh' innseadh
coin an ad hair dha c' aite am faigheadh e
cothrom. air ministrealachd a' ghraidh a
choimhlionadh, agus leis fhein chiun e
blaths agus cairdeas be 6 ann an coimh-
thional araidh fad dheich bliadhna fichead.
Duine cruinn ream bar, siiilean gorma,
agus flath 'na aodann, bha e cho sona 'na
dhachaidh 's nach do stad e fhein agus a bhean
riamh de leannanachd, agus m.u dheireadh
dh' fhas iad cho coltach ri cheile 'n an
doighean 's gu .'n tuigeadh iad a cheile
gun bhruidhinn idir. Le sealltuinn air as a
leine agus e 'na sheasamh air an reidhlean
shios fo 'n drochaid, agus apran cho geal
ri annart air, shaoileadh tu gur e marsanta-
bidh a bha ann, ach is e apran-saorsainneachd
a bha air. Bu mhaith leis an t- apran a
bhi glan agus geal mar chuim.hneachan
airsan a bha e aon uair air a bhroilleach.
Na 'm b' urrainn dhomhsa cuim.hneachadh
air na nithean beaga laghach a rinn a'
ch^raid ud a thoirt toileachaidh do dhaoine
eile agus a chur blaths 'nan cridhe chumadh
e mi a' seanchas oidhche fhada gheamhraidh.
Air uairean tha e na 's duiliche dhuit thu
fhein a smachdachadh no thu fhein aicheadh
ann an nithean beaga na tha e ann an nithean
mora, oir ann an nithean mora theid agad
air gairm air a h-uile riin is smi^ain is faireach-
duin as u aisle nad chridh9 'g ad enuideach-
adh. Sin an t-aoonar gu 'm b' fhearr le
mor an dhaoine e bhi air iarraidh orra dol
do 'n arm na sgur de 'n tombaca.
Miss Lavinia Sharp
Aon oidhche Nollaige a bha Evander agus
a bnean suidnichte nach bioda aca ach iad
fhein agus caraid a thainig a nail a New
Zealand, a tha 'n an companaich aca 'n an
oige, agus a bha a' tigh inn a dh' aon ghnoth-
uch a I cnnainn a chur seachad oidhche
comhla rir, thairig boireannach olc a bha
laimh riu as a ceann fhein a su'pear a
ghabhail comhla riu. Bha fhios aca gu 'm
milleadh so an oidhche oir cha robh innte
ach creutair crosda gamhlasach aig an robh
teanga luath agus aig nach robh seanchas
eile ach a bhi gearan air a coimhearsnaich,
ach ciod a bha ri dheanamh ?
Dh' ainmich Ceit tri no ceithir a lethsgeulan
a dh' fhaodadh iad a ghabhail, ged nach
robh feum air lethsgeul idir ach an fhirinn,
gu 'm bu mhaith leo na seana chompanaich
a New Zealand fhaotainn gu buileach dhaibh
fhein. Ach ged tha barrachd tiiir is gliocais
ann am boireannaich na tha ann am fir ann
an cuisean de 'n t-seorsa so,'' cha leigeadh
Evander leatha am boireannach a dhiultadh,
is ghabh Miss Lavinia Sharp a cuid de 'n
choileach — Fhrangach ann an cuideachd
cho suairce agus cho cridheil 's nach d'
fhuair i cothrom fad na h-oidhche air dha
no tri de naidheachdan sgainnealach a
6
ANNS A' CHATHAIR
bha aice innseadh. Ged bha suilean Evander
cho gorm agus e fhein cho ruiteach reamhar.
gheibheadh e aile droch naidheachd, no
rud olc air bith, cho fada bhuaith 's gu 'm
biodh uine aige air cnag a dheanamh a
chuireadh e amis na tuill as am biodh an
droch aile a' dol a thighinn. Dh' ionnsaich
e sin o 'n Fhear o 'n d' ionnsaich e nithean
eile a b' fhearr na saorsainneachd, leithidean
Miss Lavinia Sharp a chumail air cluaintean
gorma.
Aig deireadh na h-oidhche chaidh e
dhachaidh leatha, oir bha reodhadh ann,
is bha an rathad sleamhuinn, is bha eagal
air gu 'm faodadh i tuiteam, ach tha e
coltach nach d' fhuair i cothrom air cur
sios air bean a' bhancair no air an te a tha
anns an ath dorus rithe, oir thuirt i ri
cuideigin an ath latha, " Duine sgitheil
a tha ann an Evander Ross ; thainig e
dhachaidh leam an raoir ach an aite sinn
a bhi bruidhinn air rudan interesting 's
ann a bha e ag innseadh dhomh mu na
reultan, na h-ainmean a tha orra, agus an
t-astar a tha iad bhuainn, agus cumhachd
is gliocas an Ti a chruthaich iad."
Tha Dia ri fhaicinn anns gach aite no
oisean de 'n chruthachadh, tha e ri fhaicinn
anns a' ghrein agus anns na rionnagan ;
tha e ri chluinntinn anns a' ghaoith, ach
tha e ri fhaicinn cuideachd ann am faidhidinn
dhaoine a tha laghach is blath 'n an cridhe.
An searmon a b' fhearr a chuala mi riamh
cha b' e searmon a bha ann idir ach an coltas
a bha air aodann bancharaid dhomh an
uair a bha i a' sealltuinn air aodann a
leinibh agus e ann an uchd 'athar 'ga
bhaisteadh. Anns an aon phlathadh ud
bha barrachd foillseachaidh air gaol is
blath s a' chridhe agus air brigh an Spioraid
Naoimh na chuireadh Cleir ann am mile
searmon no ann am fichead leabhar.
Droch Chuimhne
Gle thric cluinnidh tu daoine a' gearan
gu bheil droch chuimhne aca, ach chan 'eil
rud air an t-saoghal as fhearr a neartaicheas
do chuimhne na gradh. B' e sin an t-aobhar
gu 'n robh cuimhne Evander cho maith ;
cho maith 's gu 'm biodh e a' cur ionghnaidh
air daoine eile ciamar a b' urrainn dha
cuimhne a chumail air oigridh a' choimh-
thionail ; c' aite an robh iad ag obair ;
ciod a bha iad a' deanamh ; agus c' uin a
bhiodh iad a' falbh 's a' tighinn air laithean-
feille. Tha e fior gu 'n robh iad uile aige
anns an sgoil Shabaid, ach cha bu trie leis
'eolas a chall orra an deidh dhaibh an sgoil
Shabaid fhagail, agus ma chluinneadh e
gu 'n robh balach no caileag a' f^gail an
dachaidh a dhol a dh' obair do 'n bhaile-
nihor bhiodh e anns an tigh aca mu 'm
falbhadh iad cho cinnteach ris a' ghrein
agus cuimhneachan beag air choreigin aige
air an son.
Bha balach anns a' choimhthional a
fhuair tri m.iosan priosain. Dh' fhaodadh
cuid d'a dhaimhich fhein a bhi roimhe
aig dorus a' phriosain an uair a thainig
e a mach air maduinn fhuar earraich, ach
cha robh duine a bhuineadh dha ann. Ach
bha Evander Ross ann aig ochd uairean 'sa
mhaduinn, agus e air an oidhche a chur
seachad ann an osd-thigh beag a chionn
gu 'n robh eagal air nach biodh e trath gu
leor le train na maidne, oir bha e suidhichte
air a' bhalach a choinneachadh, agus a
bhraiceas a thoirt dha, agus a thoirt leis
dhachaidh air eagal gu 'n tachradh droch
chompanaich air.
Eadar an da chogadli, an uair a thoisich
na h-eaglaisean air fas tana anns an fheasgar,
bhiodh e 'na sheasamh aig an dorus a h-uile
feasgar a' deanamh beatha na feadhnach
a thainig a m.ach an dara uair, agus aoibh
air aodann m:ar gu 'n do chuir iad comain
mhor air fhein. Bhiodh e a' feuchainn ri
thoirt air a' bheadall seoltachd bheag a
chleachdadh , agus an coimhthional a chumail
gun bhi dol air an lobhtaidh, no do na h-
oiseanan, no do na suidheachain chuil, a
chionn gu 'n amhairceadh iad moran na bu
lionmhoire na 'n robh iad air an sgaoileadh
air beulaibh na cubaid agus ann am meadhon
na h-eaglais. Tharruing e dealbh air paipear
a dhearbhadh so do 'n bheadall, ach dh'
fheumadh e eirigh gu m.aith trath a chuireadh
beadall as a bheachd fhein.
Sud na nithean beaga laghach a bhiodh
Evander Ross a' deanamh anns a' choimh-
thional agus anns an sgir anns an robh
gaol againn uile air, agus bhiodh e 'gan
deanamh a chionn nach b' aithne dha doigh
eile anns an urrainn Criosduidh a chrios-
dalachd a nochdadh ach le teine bl^th a'
ghraidh.
B' aithne do 'n Abstol Eoin Evander
Ross gu maith ach fo ainm eile. 'S e Gaius
a bha air anns a' cheud linn, Gaius gradhach
as ionmhuinn leam 'san fhirinn. Co nach
biodh toilichte leithid Ghaiuis a bhi 'na
chomh-oibriche maille ri Eoin ? Dh' fhagadh
tu Diotrephes aig Pol; chumadh Pol e 'n
a aite fhein.
Aig an Uinneig
Comunn Gaidhealach na h-eaglais
FO riaghladh an Urramaich Ruairidh Mac-
a-Ghobhainn, M.A., tha obair a' Chomuinn
so a' dol air aghaidh gu samhach ach gun
sgur, gun dad cearr air ach, nach urrainn
iad uiread 's a bu mhaith leo a ghabhail
as laimh a chionn nach 'eil gu leor a dh'
airgiod aca. , Cha chumar teine beo gun
chonnadh, agus cha mho a ghabhas obair
deanamh gun airgiod, ach tha an eaglais
a' cumail a' Chomuinn so daonnan teann a
thaobh airgid. Cha chuimhne leam e bhi
riamh gun fiachan air, agus aig toiseach
na bliadhna so is maith an gnothuch mur bi
e corr agus ceithir mile goirid. Tha an
obair a tha e a' deanamh feumail, agus
mar sin bu choir do choimhthionalan na
h-eaglais a bhi na 's fialaidhe ris na tha
iad, a' toiseachadh anns a' Ghaidhealtachd
fhein.
Cha robh cuid mhaith de thighean-
mhissionaraidhean agus de thighean-coinnimh
anns na h-Eileanan maith riamh, is tha
iad duilich is cosdail an cumail suas. Ann
an 1938 chaidh fear-ceairde thairis orra
uile, a dh' fhaicinn ciod a bha dhith orra,
is bha iad air an cur ann an ordugh reusonta,
ach tha e a' dol thairis orra am bliadhna a
rithist. . Na 'n robh gaoth is uisge nan
Eileanan an lar a' seideadh air aodann na
Sphinx is fhada o nach robh an Sphinx ann.
Tha mi a' faicinn gu bheil am Baird
Trust a' cuideachadh obair a' Chomuinn
a nis le tabhartas fialaidh. Is e an fhior
Ghaidhlig air a' Bhaird Trust, Bo GJiallda
na h-eaglais.
Cha robh caraid riamh aig missionaraidhean
Gaidhealach a b' fhearr na 'n t-Ollamh
Ruairidh MacLeoid. Tha suim airgid aige
an ciil a chinn no air chul a laimhe ris am
faod e a thoil fhein a dheanamh gun chead
duine eile iarraidh, is tha e a' cur a thaobh
da mhile dheth sin a choinneachadh na
cosduis air tighean-mhissionaraidhean. Tha
an Comunn gu mor 'na chomain.
Tha e a' cosd mile not 's a' bhliadhna a
bhi giulan mhinistearan is mhissionaries
gu tighean-aoraidh ann an aitean iomallach.
Chan 'eil seorsa dhaoine anns an eaglais
as fhearr an airidh air misneach agus
cuideachadh a thoirt dhaibh agus tighean
grinn is seasgar na na missionaraidhean a
tha againn anns a' Ghaidhealtachd.
Feallsanachd agus mealltaireachd dhiomhain
E61as d' an toirear gu breugach an t-ainm sin
A bheil fhios agad, a leughadair, ciod a
tha na facail mhora so a' ciallachadh ;
psychopathology ; psychiatrist ; psychosis ;
cyclothymes ; schizophrenics ; obsessional ;
psychopatho ; phrontistery ; sado-masoch-
ism ? Mur bheil faodaidh tu a bhi coma, oir
an aite eolas no gliocas a thoirt dhuit nach
'eil agad cheana co aige a tha fhios nach
ann a bheireadh e ort a chreidsinn gur tusa
an aon duine 'n ar measg a tha aig do rian
agus gu bheil a' chuid eile dhinn as ar ciall.
'Sea thug orm tarruing a thoirt air an
t-seanchas so gu bheil peasan de dhochtair
ann an Lunnainn a' cumail a mach gu 'n
robh cuthach ann an eanchainn nan sgriobh-
adairean ainmeil so, agus gur e na bha annta
de 'n chuthach a rinn cuid dhiubh cho maith
air sgriobhadh ; Blake, Bos well, Bunyan,
Burns, Byron, Chatterton, Clare, Coleridge,
Collins, Cowper, Crabbe, De Quincey, Dickens
Donne, Gray, Johnson, Lamb, Rossetti,
Ruskin, Shelley, Smart, Swift, Swinburne,
Tennyson. Tha cuid ag radh nach e mhain
gu 'n robh neonachas annta agus leum is
mi-steidheileachd 'n an inntinn ach gu 'n
gabhadh a' chuid mh6r dhiubh a bhi air
an cur a stigh na 'n d' iarr an cairdean
teisteanas o dhoctair gu 'n robh cuthach
'n an ceann.
Ach cha b' aithne do na seann doctairean
na facail iira a tha doctairean agus psych-
ologists air ionnsachadh an diugh, agus
cha robh facal aca a chuireadh iad air
teisteanas- cuthaich a thoirt an saorsa o'n
011am.h Maclain no o Iain Bunyan, no o
Bhurns, no o'n chuid mhor de chach. Ma's
e so an t-eolas no an sgoilearachd ur, mar
is luaithe a tha an t-ainm ceart air a thoirt
orra is ann as fhearr, an amhlaireachd ur.
Duine air bith a ghabhadh air fhein a radh
gu 'n robh cuthach ann an eanchainn an
Ollaimh Mhiclain a chionn nach robh e
coltach ri daoine eile, no a chionn gu 'n
do sheas e ceann -rtiisgte air an t-sraid
uair an uaireadair agus an dile uisge ann,
'ga pheanasachadh fhein a chionn gu 'n
robh e eas-umhail d' a athair 'n' a bhalach,
no a chionn gu 'n robh boinne de 'n leisg
agus de 'n leann-dubh ann, agus gu 'n robh
eagal air roimh 'n bh4s, — sin duine nach
'eil cho glic 's a tha e fhein an diiil, agus a
dh' aindeoin nam facal mhora a tha aige
leis am bi e a' cluich mar gu 'in biodh thu a'
cluich le gillean air dambrod, aig nach 'eil
eolas no tuigse dhomhain air inntinn is
cridhe is nadur mhic an duine.
Do dhuine anns a bheil tur agus aig a
bheil meas air an toradh throm a th&inig
8
AIG AN UINNEIG
a eanchainn Bhunyan agus Bhurns agus
Mhiclain tha e mar bhuille anns an aodann
a bhi cluinntinn peasan air bith ag radh
umpa gu 'n robh meur de 'n chuthach annta.
Chan ainm do 'n cbuthach ach an cuthach
fhein, ach co aige tha fhios ciod is ciall do
cyclothymia no do sado-masochism ?
A' Bhanrigh Victoria
Bhiodh feadhainn anns an . Eaglais
Shasunnaich aig an robh fhios air a' ghaol
a bha aig an t-seann bhanrigh air an aoradh
shimplidh a tha aca ann an Eaglais na
h-Alba ann am Baile-mhoireil ag radh gu
taireil nach b' fhearr i dad na Prostanach no
Bana-Chleireach.
Cha bu toigh leatha idir na doighean
ura a bha air an toirt a stigh anns an Eaglais
Shasunnaich le ministearan oga a bha
air son a bhi cho coltach 's a b' urrainn
dhaibh ri Eaglais na Roimhe, is bhiodh
i ag radh ri cuid de Chinn na h-Eaglais
nach robh an Eaglais Shasunnach ath-
leasaichte gu leor o thoiseach.
B' e an t-seirbhis a b' fhearr leatha ann
an Eaglais na h-Alba seirbhis a' Chomanach-
aidh, agus o' n cheud latha a ghabh i
comanachadh am Baile-mhoireil cha robh
dad ach an eiginn a chumadh i o Bhord
an Tighearna. Bha an eaglais fortanach
anns na ministearan urramach a bhiodh
a' dol do Bhaile-mhoireil, daoine glic is
tuigseach mar bha Tormod MacLeoid is
Seumas^ MacGriogair, is Seumas Camshron
Lees, ministearan a bha earbsa aice 'nan
gliocas agus . 'nan spioradalachd, agus o'n
iarradh i agus o'n gabhadh i comhairle.
Tha na litrichean a sgriobh i gu Tormod
MacLeoid a' loigeil fhaicinn am meas mor a
bha aice air agus an cudthrom a bha i a'
cur air fhacal. Tha mi an diiil gu 'n d'
fhuair e na bu dliiithe d' a cridhe na fhuair
ministear eile riamh. Cha bu mhisd an
eaglais a' bhaigh a bha aig a' Bhanrigh
rithe, oir uair no dha sheas i air a taobh gu
laidir an uair a bha a naimhdean ag eirigh
'na h-aghaidh. Ann an November 1866
sgriobh i mar so gu Deadhan Windsor,
. " An uair a thainig mi a dh' ionnsuidh
a' Chruin ghabh mi orm fhein bold
sholuimte Eaglais na h-Alba a chumail
suas, agus mar sin tha e an aghaidh an
lagha a bhi feuchainn ri a tilgeadh sios.
Gun cheisd tha Eaglais na h-Alba Pros-
tanach, agus mar sin anabarrach fiachail
agus feumail anns an dtithaich. Cha
robh an t-Ath-leasachadh air a chrioch-
nachadh gu ceart anns an diithaich so ;
na 'n robh, cha bhiodh na h-uilc agus na
fasain ura agus ehunnartach a tha a'
tolladh a steach anns an Eaglais Shasun-
naich a nis a' bagairt oirnn, cunnartan
Sho mor 's gu bheil e soilleir dhomhsa
gu 'm feumar cothachadh 'nan aghaidh.
Chan urrainn mi innseadh cho laidir
agus cho suidhichte 's a tha e 'n am
tnntinn gu bheil e mar dhleasdanas orm
fhein agus air m.o theaghlach prionnspalan
agus spiorad a' Chreidimh Phrostanaich a
chumail suas, oir is e sin an fhior aobhar
gu 'n robh sinn air ar toirt do 'n dxithaich
so idir. Mar sin cha toir mi gniiis do na
daoine a tha 'gan deanamh, no do na
h-oidhiipean a tha iad a' deanamh air
creid amh Prostanach is simplidh Eaglais
na h-Alba atharrachadh , agus air an
Eaglais Shasunnach a thoirt cho dliith
's is urrainn dhaibh ris an Eaglais
Phapanaich."
Dia a' labhairt
Bho chionn ghoirid thug caraid coir
dhomh leabhar beag boidheach leis an
tiodal so, " Dia a' labhairt." Bha e air
ullachadh air son a' chlodh le A. J. Russell
ach bha e air a sgriobhadh le da bhoireannach
a rinn an riaghailt dhaibh fhein gu 'n cuireadh
iad seachad uine shonruichte a h-uile latha,
" ag eisdeachd ri Dia." Chan ann as an
ceann fhein a thug iad a' chomhairle ghlic
sin ach as a' Bhiobull, Tobar a' ghliocais.
" An ti aig a bheil cluas eisdeadh e ciod a
tha an Spiorad ag radh ris na h-eaglaisean."
Tha an dithis bhan so a' tagradh anns
an leabhar so gu 'n robh am fiosrachadh
spioradail agus na h-earailean diadhaidh a
chuir iad sios ann air an toirt dhaibh le
Criosd, an Slanuighear a tha beo gu siorruidh.
Cha d' thug Dia air falbh an Spiorad Naomh
o chreidmbich ; tha e a' labhairt riutha
fhathast, agus a' labhairt tromhpa. Ann
an labhairt no ann an sgriobhadh air bith
tha e duilich a radh ciod a bhuineas do 'n
Spiorad, no ciod a bhuineas do thuigse
nadurra an duine ; oir chan 'eil crioch
oatorra, ach co dhiubh tha an leabhar
beag ciabhraidh so 'gad thoirt a steach a
dh' ionad samhach is foisneachail far an
cluinn thu Dia a' labhairt. Tha e grinn
agus cuimir ri laimhseachadh ; freagarrach
air a bhi air a chumail aig taobh do leapa,
gus suil a thoirt air moch is anmoch, is
chan 'eil e a' cosd ach sia is sia sgillinn.
Air a chura mach le Arthur James, Evesham.
Worcs.
Cuir an smuain a mach as do chridhe
. gu bheil e cniaidh le Dia do chupan a
lidhadh le aoihhneas.
Aireamh 3
1950
Mar na leanaban
THA mi cinnteach gu 'n do sgriobh no
gu 'n do labhair mi dusan searmon mu
na briathran a labhair Criosd mu na leanaban,
ach chan 'eil mi cinnteach fhathast gu
bheil mi a' tuigsinn gu ceart ciod a tha iad a'
ciallachadh, " Leigibh do na leanaban teachd
a 'm ionnsuidh ; na bacaibh iad, oir is
ann de 'n lethidean sin a tha rioghachd
Dhe. Co air bith nach gabh rioghachd
Dhe mar leanabh, cha teid e air chor air
bith a steach innte." " Gu deimhin tha
mi ag radh ruibh, Mur iompaichear sibh,
agus mur bi sibh mar leanaban, cha teid
sibh air chor air bith a steach do rioghachd
neimh."
Theid againn air ciall. dhuinn fhein a
thoirt asda no chur annta ; brigh air a
bheil coltas na f irinn agus na ceille, ach an e
sin a bha esan a' ciallachadh ?
Tha milghadh mor eadar cridhe agus
doighean leinibh agus cridhe agus doighean
duine a thainig gu aois ; ciamar a dh'
fheumas e bhi air atharrachadh m' am fas
e mar leanabh anns an doigh a bha Criosd
a' ciallachadh.
Their aon duine gu bheil leanaban neoch-
iontach is neo-lochdach ; duine eUe gu
bheil iad iriosal agus gun uabhar na beatha
annta ; gu bheil iad gaolach agus earbsach ;
gun fuath, gun ghamhlas, gun droch rtiintean
'nan cridhe ; their iad gur e sin an seorsa
dhaoine a dh' fheumas a bhi ann an deiscio-
buil Chriosd ma bu mhaith leo dol a steach
do rioghachd Dhe.
Tha so uile fior ann an tomhas, ach air
uairean bithidh e a' tighinn 'n am inntinn
nach ann air buadhan maith agus moralta
de 'n t-seorsa so a bha Criosd a' smuaineach-
adh idir, ach air -an t-saorsa iomlan a tha
aig leanaban o eagal agus ro-churam 'n
am beatha. Ann an dachaidh mhaith far a
bheil leanabh air a chuartachadh le gaol
is blaths, abair eadar sia agus dusan bhadhna,
duisgidh e anns a' mhaduinn an deidh
cadal na h-oidhche gun churam gun eagal
gun iomguin. Cha ruig e leas smuaineachadh
air biadh no aodach, no cia as a thig iad ;
tha iad air an ullachadh dha le gradh a
pharantan gun dragh air bith dhasan, agus
is e a chuid-san a mhain an gabhail gu
toileach agus a bhi taingeil air an son d' a
pharantan o 'n d' fhuair e iad. Tha speur a
bheatha gorm is glan is soilleir, gun sgail
gun neul gun aobhar eagail ; chan 'eil
eagal air mar a tha air na h-aosda gu 'n
caill e a shlainte, no gu 'n caill e 'aite no
a bbeoshlaint, no gu 'm fas e scan, no gu 'm
faigh e bas. Chan 'eil mothachadh aige gu
bheil tim a' dol seachad, no gu bheil obair
gun deanamh ; chan 'eil dad a dhith air
no air iarraidh air ach solas is sonas a
dheoghal as a h-uile mionaid, agus an uair
a thig an oidhche tuiteam 'na chadal cho
seimh ris na h-ainglean.
A thuilleadh air sin tha f hios aige " gu
bheil a bheatha ann an glaic Graidh anns
am faod e Ian earbsa a chur ; m' an tig
an t-acras a'r tha a bhiadb uUaichte air a
shon ; , tha inntinn a mhathar Ian ciiraim.
los nach bi ciiram. idir 'na inntinn-san.
Fad finn foinneach an latha faodaidh e a bbi
mireag air an reidhlean ghorm ri chridhe
fhein, ris an dealain-de agus ris na h-eoin
gun chiiram., gun eagal, gun fharmad
gun a choguis 'ga bhioradh no peacadh a
cur aithreachais air.
An e so dealbh nam paisdean a bha ann
an inntinn Chriosd, agus ma's e, an robh
e a' creidsinn gu 'n teid againn le creideamh
iomlan agus earbsa ann an Dia (an creideamh
a dh' atharraicheas na beanntan as an aite)
air saoghal iir a dheanamh dhuinn fhein
coltach ri saoghal an leinibh ? An sin rachadh
againn air gach fuath is sannt is eagal is
ro-churam a tha a' puinnseanachadh ar
n-anama a spionadh as agus a sgrios le
cumhachd as airde, agus laithean sona a
chur seachad ann an saoghal maiseacb far
am bitheamaid mar na h-ainglean air
neamh.
Ann an iomadh doigh tha cridhe is inntinn
an leinibh agus cridhe is inntinn an- duine
cho fada bho cheile 's a tha siar agus sear,
ach na 'n robh e comasacJi dhuinn inntinn
is cridhe an leinibh fhaotainn air ais, chan
ann a' cromadh a bhitheamaid ach ag
eirigh, is gheibheamaid plathadh de Riogh-
achd Dhe a tha cho foluichte o ar stiilean 's
nach 'eil sinn a' creidsinn gu bheil i idir ann.
Chan 'eil rud air an t-saoghal as boidhche
na 'n earbsa nadurra a tha aig leanabh
'na athair agus 'na mhathair, agus tha mi
MAR NA LEANABAN
an dull nach e rud air bith eile (chan e an
ionracas no an neochiontas no an irioslachd,
no an gradhalachd, no gii bheil iad gun gho)
a thug air Criosd an gabhail mar shamhladh
air a' ghne dhaoine a theid a steach do
rioghachd Dhe ach so.
Ann an cuid de chanainean tha am facal
" athair " a' gabhail a steach, " mathair,"
agus a thaobh 's gu bheil cridhe mathar na 's
blaithe na cridhe athar tha cumhachd an
fhacail air a dhiiblachadh. Nach bu ghasda
dhuinn a bhi a' toiseachadh air tirnuigh
le aon fhacal a ghabhadh a stigh an da
chuid ainm agus dealbh ar n-athar agus ar
mathar. An uair a smuainicheas tu air
leanaban no air cloinn tha fhios agad gur
beag a dh' inntinn am parantan a tha iad a'
tuigsinn, ach aon ni tha greim aca air le 'n
da laimh, tha iad a' creidsinn gu bheil am
parantan glic agus gu 'm faod iad earbsa a
chur annta.
Co a rannsaicheas Dia, no chuireas slat-
thomhais ri ghliocas, no ri ghradh, no ri
churam agus a fhreasdal-graidli d' a chloinn ?
Ach is ann leis an ainm " athair " a dh'
fhoillsich Criosd e, agus a chionn 's gu bheil
fhacal-san agus fhoillseachadh-san os cionn
facal gach neach eile a labhair riamh mu
Dhia, foluich an t-ainm athair ann ad
chridhe, agus gleidh ann e gun sgur, 'M'
athair, ni athair, m athair, ag radh riut
fhein an uair a dhuisgeas tu anns a' mhaduinn,
agus a' leantuinn air a radh riut fhein fad
an latha, " Tha m' athair air an stiiiir ;
tha ailm a' chruinne-ce 'n a asgaill ; ma' s
aithne do pheacaich tiodhlaca maith a
thoirt d' an cloinn, nach mo gu mor a
bheir m' athair dhomhsa na nithean air a
bheil feum agam."
Chan 'eil ann an samhladh ach sam.hladh
fhein, agus ged a labhair Criosd mar nach
do labhair neach eile riamh cha b' urrainn
dha gach ceum anns a' bheatha dhiadhaidh
no ann an turns a' Chriosdaidh a dheanamh
soilleir le aon samhladh no le mile samhladh.
Is e an fhirinn nach dean dad eile a' bheatha
a tha facal Dhe agus an Spiorad Naomh
a' diisgadh ann ad anam soilleir dhuit ach
t' fhiosrachadh fhein. Tha am fiosrachadh
sin 'na dhiomhaireachd eadar Dia agus
t' anam, agus chan 'eil ann an cainnt no ann
an samhladh ach inneal mhaol no oidhirp
anfhann air an fhiosrachadh sin innseadh
do dhaoine eile. An uair a tha cainnt no
samhladh u.r agus teth agus ruithteach, mar
gu 'm biodh luaidhe air ghoil, theid agad
air dealbh is cumadh a thoirt dhaibh mar
do mhiann, agus an cur gu feum mar bhall-
acfhuinn, ach an uair a dh' fhuaraicheas an
luaidJi,- agus a dh' fhasas a' chainnt agus
na samhlaidhean sean agus cho cruaidh ri
cement is ann a bhios iad a' foluch na firinn
oirnn an aite a bhi 'ga foillseachadh.
Tha uile bheannachdan na beatha dhiadh-
aidh a' sruthadh o chreideamh ; an seorsa
creideamh a tha aig paisde 'n a athair agus
'n a miathair ; 'n an gaol, 'n an neart, 'n
an gliocas.
Anns a' Chathair
THA iomadh rud nach bu mhaith leam a
dhiteadh ann an duine eile nach ceadaichinn
dhomh fhein ; cha do rinn mi riamh m'
iirnuigh-mhaidne no m' tirnuigh-oidhche
anns an leabaidh na 'm b' urrainn dhomh
idir eirigh. Ach air a shon sin tha fhios
ag^m gu 'm bi daoine as fhearr na mise
'ga dheanamh, agus gu bheil an Salmadair
ag radh " Labhraibh 'nur cridhe air bhur
leabaidh agus bithibh tosdach," agus ciod
a tha sin a' ciallachadh ach a bhi ag iirnuigh ?
Chan abrainn gu bheil e cearr do dhuine
'tirnuigh a dheanamh anns an leabaidh
gu blath agus gu comhfhurtachail air
oidhche fhuar, ach tha e cho furasda urram
agus modhanna diadhaidh a chall, agus
leisg agus ro-churam mu 'n chorp agus mu
chorahfhurtachd na feola ionnsachadh 's
gu 'm bu choir dhuinn gach fasan a sheach-
nadh a dh' fhaodadh faireachduinnean •
diadhaidh a lagachadh 'n ar cridhe.
Naomh, Naomh, Naomh, tha an Tighearna
ar Dia
Cha bu toigh leam riamh ministear no
maighstir-sgoil fhaicinn a' suidhe aims a'
chilbaid no ann an cathair, no a' cur lamh
'n am poca, no a' cur piob no cigarette
'n am beul gus am bi obair an latha seachad,
no na b' fhearr air fad, gus an deicheamh
la fichead de Februari. A mhic an duine
seas air do chasan, agus labhraidh mise riut.
Seas air do chasan, no mar their iad anns
an arm, " Attention " ; ann an lathair an
Tighearn chan ann 'n a shineadh no 'n a
shuidhe gu leasg, slaodach, neo-shuimeil,
a thig facal an Tighearna gu duine ; feumaidh
e a bhi 'n a sheasamh agus 'n a dhusgadh,
a' feitheamh air Dia, agus ag radh, " Labhair,
a Thighearna, oir tha do sheirbhiseach ag
eisdeachd."
Ach ged nach deachaidh mi riamh eadar
na plaideachan a dheanamh m' urnuigh-
ANNS A' CHATHAIR
oidhche an aite dol air mo ghluinean ri
taobh na leapa, 's iomadh searmon a sgriobh
mi anns an leabaidh, trath 's a' mhaduinn,
m' an robh an corr de chuideachd an tiglie
air an eois. Ach cha robh sin a' toirt oilbheum
do m' choguis, oir tha miighadh mor eadar
a bhi a' labhairt ri Dia agus a bhi ag ullachadh
ni-eigin a tha thu a' dol a radh ri coimh-
thional. Aig am feabhas cha robh anns an
sgriobhadh de gach seorsa a bhithinn a'
deanamh anns an leabaidh ach bi^il fhann
mar gu 'm biodh Inch a' casdaich, ach cha
robh mi riarah trom air a' chadal agus anns
a' gheamhradh fhein bhithinn a' lasadh
an t-soluis agus a' toiseachadh air m' obair
aig coig uairean anns an leabaidh. Bha so a'
sabhaladh dhomh tri uairean a h-uile
maduinn, ' agus 'g am chumail blath, is
bha 6 a' freagairt orm cho maith 's na 'n
robh mi a' toiseachadh a ris air mo bheatha
as iir, gu 'n leanainn an cleachdadh so.
'S e an ceum as fhaide anns a bheil a' mhor-
chuid againn a' dol air seachran, nach 'eil
sinn ctiramach gu leor m' ar n-uine.
Iain MacLeoid
Bha leth-sheana bhoireannach ann an
sgir Urchardain a bha aon uair 'n a searbh-
anta anns an tigh aig- an Ollamh Iain
MacLeoid, an Govan, is bhiodh i ag innseadh
dhomh gu 'm biodh esan ag ullachadh a
shearmon 'n a shineadh air uachdar an
aodaich air an leabaidh, no air beingidh,
ann an seomar dubh. dorcha as an robh a
h-uile leus soluis air a dhimadh a mach,
los gu 'n rachadh aige air a smuaintean agus a
bheachdachadh a chruinneachadh agus a
chur an eagaibh a cheile air clar a chuimhne
gu h-6rdail, oir cha robh e 'na chleachdadh
aige a shearmoin a leughadh.
Cha bhiodh e ceart dhuinn a radh gu 'n
d' thainig a' chrioch air Iain MacLeoid
roimh 'n am, oir chan 'eil am air bith ro
thrath ma 's e toil an Tighearn e, ach bha
e air a ghearradh as m. 'an gann a thug an
eaglais an aire gu 'n robh neart agus ugh-
darras agus cumhachd na diadhaidheachd
ann nach robh ann an gin eile d' a chom.h-
aoisean. A mach o 'n Ollamh Tormod, a
bha . ann am Barony Ghlaschu, cha robh
gin de Chloinn Mhic Leoid a bha cho comasach
ri Iain. Ged bu ghlic agus bu laidir an duine
Tormod a bhrathair, agus ged bu mhor
am meas a bha air anns a h-uile eaglais,
thuirt am Morair Sands nach maireann nach
robh air searmoin Thormoid ach bias an
uisge an coimeas ri searmoin Iain air an
robh bias an fhiona.
Ged nach robh Cloinn MhicLeoid 'n an
sgoilearan bha tuigse aca agus eolas cinnteach
air an aird as an seideadh a' ghaoth — ■
gaoth na firinn — nach robh aig Professors
agus sgoilearan a b' fhearr. Na beachdan a
theagaisg Tormod 'n a latha fhein mu 'n
t-Sabaid agus a thug air daoine a bhi 'ga
chaineadh agus 'ga mhallachadh, sin an
teagasg a tha na h-eaglaisean uile a' gabhail
ris an diugh ach a mhain grunnain bheaga
de bhraithrean an sud 's an so. An uair a
shiubhail Iain bha roimh-shealladh aige
na bu shoilleire na bha aig duine eUe air na
nithean a bu choir do 'n eaglais a thabhairt
do Dhia 'n a h-aoradh agus 'n a Creideamh,
agus bha e air buidheann dheisciobul a
chruinneachadh timchioll air a chumail
cuimhne air coitcheannas na h-eaglais Naoimh
Abstolach. 'N a latha fhein cha do choisinn
so dha ach amharus nach robh ann ach
leth Phapanach, ach an diugh tha sinn
uile a' reiseadh gu Amsterdam. Thog Iain
MacLeoid suas a shiiilean air Cnoc an
Fhradhairc agus chunnaic e Amsterdam
fada uaith, an uair a bha stiilean dhaoine
eile diiinte.
An t-OlIamh Deorsa agus Aisling I.
Cha mho is ann le sgoilearachd no eolas
no le teagasg dhaoine eile a fhuair an t-
Ollamh Deorsa a' ghairm a thainig chuige o
I-Chaluim.-cille ach o ghuth air choreigin
'na chridhe fhein ; aisling nach 'eil daoine
eile a' faicinn fhathast agus nach 'eil e
fhein a' faicinn ach gu dorcha troimh
ghloine. Ach ged nach 'eil e air fhoillseachadh
fhathast ciod a thig a muinntireas na h-I,
creid thusa mise, gur ann o Dhia a tha e,
agus gu 'n teid e air aghaidh o 'n bheag
gus am mor, gus nach teid a' ghrian tuille
sios. Chan 'eil mise a' tuigsinn gu soilleir
na nithean a bhios an t- Ollamh MacLeoid a'
sgriobhadh mu Bhord a' Chomanachaidh
agus m' ar n-aran laitheil mar na h-iuch-
raichean a tha fosgladh dhuinn suim an
eolas shlainteil agus slighe na beatha dhiadh-
aidh, ach bidh mi air uairean a' faireachduinn
gu bheil e a' faicinn aisling agus a' cluinntinn
guth nach ann o thamhaisg mhanach a tha
iad ach o Dhia, aislingean agus guthan d' a
bheil a chomh-aoisean eile ann an eaglais
na h-Alba bodhar agus dall.
Tha moran dhaoine anns an eaglais a'
gabhail naire gu bheil an cnamhan-cogaidh
a tha dol air aghaidh eadar ctiirtean na
h-eaglais agus ajja t-Ollamh MacLeoid o
chionn tiine daonnan a' tionndadh air
puingean lagha agus nithean beaga suarach,
agus nach 'eil misneach no gliocas aig an
eaglais a radh ris, " Imich ann an sith,
agus gu 'n robh beannachd 'an Tighearna
maille riut, agus ris na daoine oga a tha
ag obair agus ag iirnuigh comhla riut,"
Fo Chraobh Sheudair
AIR an duthaich chan urrainn dhuit a
bhi cinnteach ciod a' ghne dhaoine a th,a
'n ad choimhearsnaich gus am bi thu laimh
riu da fhichead bliadhna, agus an deidh
na h-uine sin faodaidh tu a bhi air do mheal-
ladh mar bha mise ann an Conn Mac Fhraing.
Fad bhliadhnachan bhithinn ag innseadh do
dh' aoighean coigreach^ o 'n Deas a bhiodh
a' fuireach leam, an uair a bhitheamaid a'
dol seachad air a' Phost Office, gur e duine
anabarrach laghach a bha ann an Conn
MacFhraing aig an robh e ; gu 'n robh e cho
truacanta agus cho faireachail 's nach
leigeadh e le balach nan telegrams fios-
dealain a liubhairt ann an tigh air bith ma
bha droch naidheachd ann. Rachadh e
fhein leis an litir-bhuidhe, agus m' am falbh-
adh e chuireadh e air colair los an liubhairt
a dheanamh cho coibhneil 'sab' urrainn
dha, agus na 'm biodh idir iiine aige dh'
fhanadh e greis de 'n latha comhla riu, ag
innseadh naidheachdan eile dhaibh a lugh-
dachadh am broin. An creid thu, ma ta,
gu 'n deanadh duine aig an robh cridhe
cho blath tlusail, a bha 'n a ionmhasair
aig an Augmentation Fund, agus 'n a
chleireach aig a' Chattle Show, an gniomh
a rinn Conn MacFhraing uair a dh' ith an
cat aig bantrach Mhurchaidh fear de na
bigeanan a bha aig a' mhnaoi aige fo chirc.
Gun fuireach ri seachd a chunntas, no
aileadh a dhroch chainnte fhein a leigeadh
as a shroin, chaidh e gu tigh na bantraich ;
agus beirear air caiman boidheach leis a'
bhalach aice, agus an lathair a' bhalaich
tairngear an amhach aige gus an robh e
marbh gun sgrid. An oidhche sin fhein
bha e anns a' choinneamh-iirnuigh, 'na
shuidhe air beulaibh na ciibaid agus bantrach
Mhurchaidh da shuidheachan air a chiilaibh.
Sheinn iad salm CXXXIII (air Fonn Tor-
wood),
O feuch, cia meud am maith a nis,
cia meud an tlachd faraon,
Braithrean a bhi 'n an comhnuidh
ghnath
an sith 's an ceangal caoin.
B' e an cuspair air an robh am ministear
a' bruidhinn air an fheasgar ud an rud ris
an abair na Sasunnaich tit air son tat, ris
an abair na daoine againne da bhuUle air
son aon te, agus ris an abradh Maois, suil
air son stila is fiacail air son fiacla, agus an
deidh dha leudachadh air an atharrachadh
mhor a rinn Criosd air an t-saoghal agus
air cridheachan dhaoine o laithean Mhaois,
chriochnaich e, is dh' iarr e air Conn
MacFhraing iirnuigh a dheanamh. Rinn
Conn MacFhraing iirnuigh, no co dhiubh
rudeigin a bhios a' dol fo 'n ainm sin ; thug e
buidheachas do Dhia gu 'n robh iad bed
ann an linn an t-soisgeil, agus gu 'n deachaidh
seana nithe seachad a chionn gu 'n robh
spiorad an t-soisgeil 'gan comh-chumadh
ri iomhaigh Chriosd. Fhad 's a bha Conn ag
urnuigh bha cnead agus osna aig bantrach
Mhurchaidh uair ma seach, ach chan 'eil
fhios aig duine eUe ciod a bha tachairt
'na h-inntinn. Cha mho is urrainn ^mi a
radh ciod an t-ainm ceart air na briathran
buidheachais a labhair Conn an eisdeachd
an t-sluaigh ; tha amharus agam nach
robh annta ach fuaim gun bhrigh mar
gu 'm biodh gorracail a dheanadh cathagan,
agus nach e mhain nach d' eirich iad cho
ard ri neamh ach nach do chuir iad aon
ghluasad beag no smuain 'na eanchainn fhein.
Feumaidh sinn seirbhis a dheanamh do
Dhia le ar buadhan uile ; anam is eanchainn ;
ar ttir agus ar tuigse. Bhiodh moran dhaoine
na 's fhearr na tha iad na 'n cleachdadh iad
an tiir nadurra, agus na 'n robh na bu lugha
de chrabhadh annta.
* * * *
An uair a dh' fhas Evander Ross, am
foirbheach laghach, sgith a dh' earraghloir
Chuinn, dh' fhosgail e a shuUean agus ciod
a b' iongantaiche leis ach nach e guth
Chuinn a bha e a nis a' cluinntinn idir ach
guth eile a dh' aithnich e anns a' mhionaid
(oir is aithne do na caoraich a ghuth) ach
chan fhaca e duine, ged a bha na facail a'
fuaimneachadh air feadh na h-eaglais uUe,
" Athair, thoir maitheanas dha, oir chan 'eil
fhios aige ciod a tha e a' deanamh."
An t-OUamh Ruairidh MacLedid
THA ministearan agus missioaaraidhean nk
Gaidhealtachd agus nan Eileanan an diugh
fo bhron mar gu 'n cailleadh gach aon aca
caraid pearsonta. Sin an fhior fhacal a
tha freagairt uir an Ollamh chaomh nach
maireann ; duine a rinn cairdean dha
fhein anns gach aite an robh e, agus a chiim
iad. Co riamh a chunnaic gruaim air aodann
Ruairidh MhicLeoid ? agus ma bha thu
comhla ris anns an sgoil no anns an Oilthigh
lasadh aghaidh le toileachadh an uair a
thachradh tu ris aig coinneamh, agus is e a'
AN T-OLLAMH RUAIRIDH MACLEOID
cheud fhacal a theireadh e, " Fan rium an
uair a bhios a' choinneamh thairis is thig
learn do 'n Chlub." Anns a' Chlub gheibheadh
tu aoigheachd agus biadh agus smog mar
bu mhaith a b' aithne do dhuin-uasal agus
do dhuine coir sin a thoirt d' a chairdean,
agus fad na h-uine seanchas cridheil blath
gun gho gun ghath ann.
Bha e tri fichead 's a h-ochd deug ; air
oileanachadh an Sgoil Raining, an lonar-nis ;
an Oilthighean Chill-rimhinn agus Ghlaschu,
ann an Collaisde na Trianaid an Glaschu ;
air a shuidheachadh 'na cheud eaglais
(an Eaglais Shaor) an Clydebanlc an 1897.
Seachd bliadhna 'n a dhe'dh sin thainig
gairm chuige o chomhlan fhogarrach air an
atneol ann an Sasunn (dliith do Lunnainn)
ag iarraidh air dol air an ceann a chur air
chois Eaglais Chleireachail ann an Frognal.
Anns a' choimhthional sin bha Annie Swan
agus Uilleam Robertson Nicoll 'n am buill
aige. Bu ro thoigh learn boireannach
banail, glic, diadhaidh mar a bha Annie
Swan a bhi 's a' choimhthional agam, ach
cha bhithinn diombach ged rachadh
W.R.N, leis na Baistich. Fo riaghladh
Ruairidh MhicLeoid dh' fhas an coimh-
thional tir ud gu maith laidir, ach bha
tarruing aig obair eile air Maighstir Ruairidh
do Dhim-eideann, agus ann an 1924 bha
e air a chur os cionn obair nam missionaraidh-
ean Gaidhealach anns an eaglais U.F.
gun phaigheadh. Bha e gu maith air a
dhoigh, agus chosd e barrachd d' a airgiod
fhein ann an seirbhis na h -eaglais na duine
eile a b' aithne dhomh ach a mhain an
t-011am.h uasal, Seumas C. Russell, seana
mhinistear Cheann-loch. Bha e fialaidh
gu nadurra ; bha a lamh 'na phoca gun
tighinn as idir, agus eadar na thug e de
chuideachadh do bhalaich oga a bha 'n
an eiginn, do pheathraichean mhinistearan
a bha gun bheoshlaint agus gun phension
'nan seann aois, agus do sheorsachan eile
a bha an cruaidh-chas, b' airidh e air an
ainm Cobhair nan geas. Ach bha na gniomh-
aran laghach is uasal a bhiodh e a' deanamh
eadar e fhein 's a 14mh dheas ; cha robh
fhios aig a laimh chli air.
'S e rud cho feumail 's a thoisich e air,
an sgoil shamhraidh aig na missionaraidhean,
far a bheil iad a' faotainn teagasg o dhiadh-
airean na h -eaglais, companas ri each a
cheile, agus atharrachadh fad beagan l^ithean
anns a' bhliadhna o dhaoine agus o choimh-
earsnaich, o obair agus o sheallaidhean
d' a bheil iad a' f4s seachd sgith. Is fheairrd
a h-uile duine anail bheo an t-saoghail
mhoir a sheideadh air, agus dol air chuairt
o'n tigh ged nach rachadh e na b' fhaide
na Gaol Acuinn.
Bha e anabarrach dileas air chul nam
missionaraidhean, agus cha mhor nach tugadh
e ort a chreidsinn nach robh ann an Chrysos-
tom ach searmonaiche truagh laimh ri
feadhainn dhiubh. Cha chuala mi e fhein
riamh a' searmonachadh, is cha robh a
Ghaidhlig maith gu leor gu 'm biodh saorsa
aige innte, ach thuirt an t-Ard Ollamh,
H. R. Mac-an-toisich rium nach robh moran
m.hinistearan an eaglais na h-Alba a b'
fhearr leis eisdeachd ris am Beurla a chionn
gu 'n robh gaoth an Spioraid a' seideadh
'na shearmonachadh .
Cha robh e na bu gheur-chtiisiche no
na bu phongaile na daoine eile ann an
ghothuichean, ach cha b' e a shearmonachadh
no a riaghlaireachd a choisinn dha meas
agus gean-maith a bhraithrean ach an
teine blath a bha 'na chridhe.
Aig an Uinneig
" Scottish Gaelic Studies," Vol. vi, Pt. 2.
Chan 'eil moran ciiiil anns an leabhran
so ach tha gu leoir de bhiadh aim agus is e
sin a tha dhith air na sgoilearan a bhios
'ga leughadh. 'S e a' cheud phaipear air
an do sheall mi am paipear a sgriobh
Coinneach Jackson, a chionn gur esan
am professor tir a bhios againn an Diin-
eideann, agus gu 'm bu mhaith learn obair
a laimhe fhaicinn. Ach gu mi-shealbhach
cha robh aige anns an aireamh so ach
cuspair aotrom suarach nach tugadh cothrom
do dhuine air bith tarruing air a sgil no
air a sgoil ; pasgah de sgeulachdan leanabail
a chruinnich e ann an Nova Scotia agus a
chuir e sios anns an dearbh litreachadh anns
an robh iad air am fuaimneachadh leis na
daoine a dh' aithris dha na sgeulachdan.
" Bha ri, chuir a fawbh fear air thrusadh a
mhaU, agus 'a ro gin a' tilleadh. Agus
thanaig Deorsa agus thuirst a : " Fawbhaidh
mise." Thuirst a' ri : " 'a thUl u tuilleadh."
. . . Agus dh' fhoighneachc a dheth co miad
urchair a bha 'ge ; agus thug e dheth (a)
ad, agus wois gidh tu ro 'n ad " . . . lem esan
air muin an eich aig a' robair agus thiundaidh
a ma chuairst agus haidh a air mharchcachc
eich a robair, 's duir a chaimhid a' robair
'a robh sign aige air 'n each aige hein."
Tha fhios agam gu bheil moran sgoilearan
an diiil gur e ulaidh fhiachail a tha ann an
sgeulachd air bith a gheibh iad o sheann
6
AIG AN UINNEIG
duine, agus gu bheil i na 's fiachaile air
fad ma tha i air a cur air clar ann an cainnt
bhriste nam mithean, mar nach b' fhearr
a' Ghaidhlig uasal na Lallans. Theagamh
gur spitheag so ann an teampull an eolais,
ach air a shon sin chan 'eil ann an gorracail
ach gorracail fhein.
'S e an cttrsa as fhearr de 'n bhiadh air
antrath so an litreachadh agus an riaghailt
a tha air a chur air Serglige Con Culainn le
Myles Dillon, a tha mi cinnteach a rinn an
obair gu maith ged nach gabh mise orm
fhein breith a thoirt oirre. Cha do rinn mi
ach suil a thoirt thairis oirre feuch am
faicinn sreathan innte a bha agam ri thionn-
dadh gu Beurla ann am paipear-ceasnach-
aidh o chionn leth-cheud bliadhna.
Tha paipear feumail aig Fear Chanaidh
arms an aireamh so mu ainmean aitean anns
na h-Eileanan an lar, gu sonruichte ainmean
Lochlannach, far a bheil brigh no ciall an
fhacail air fholuch a chionn gu bheil litir
air a fagail a mach as. Ach am bitheantas
an uair a chliiinneas tu an t-ainm air fhuaim-
neachadh le muinntir an aite innsidh do
chluas dhuit gu 'm feum thu a bhi 'n ad
earalas.
Ris an fheadhainn a fhuair e ann am
Barraidh dh' fhaodadh e iad so a Tiriodh
a chur riutha, Sa' alum, Mi' alum.
Tha W. L. Lorimer a' toiseachadh air
rannsachadh na ceiste as ur, " C uin a
sguir Gaidhlig gu tur de bhi air a bruidhinn
ann an Carr-aig (lonar-Ar) agus an'Gallghaill.
Tha e duilich a radh, ach tha aon fhacal
neonach aig deireadh a sheanchais : — ■" Dh'
innis an t-Ollamh Sprott do 'n t-Siorram
Mac Fhearghuis gu 'n robh foirbheach anns
an eaglais Shaoir ann am Ballantrae mu 'n
bhliadhna 1864, a bha Gaidhlig aig athair."
Agus faodaidh gu 'n robh foirbheach ann an
Dunbar a bha Gaidhlig aig a mhathair !
Tha am fear-deasachaidh, Iain Domh-
nuUach, a' deanamh iomraidh anns an
aireamh so air a' chall mhor a thainig air
sgoilearachd na Gaidhlig le bas an Ollaimh
Uilleam MacBhatair anns an robh taic
nach robh ann an neach eile d' ar daoine.
Sulpetrone
Chunnaic mi naidheachd mhaith ann am
paipear-naidheachd an la roimhe, gu bheil
na doctairean air cungaidh no locshlaint iir
fhaotainn a mach a leighseas an luibhre ;
stuth ris an abair iad Sulpetrone. Bu mhaith
leam na' m b' fhior. Ged nach deanadh a'
chungaidh so ach an luibhre a chumail
fodha ann an tomhas bu mhor sin fhein,
oir 's e plaigh uamhasaeh^a tha innte, agus
tha e air a radh gu bheil muillean lobhar
ann an China a mhain.
Am measg nan dearbhaidhean a thug
Criosd do Eoin a' Bhaistidh gu' m b' esan
an Slanuighear a bha ri teachd, thuirt e
gu 'n robh na doill a' faotainn am fradhairc,
na bacaich ag imeachd, na bodhair a'
cluinntinn, na lobhair air an glanadh,
agus moran air an leigheas o phlaighean.
Tha an obair mhaith sin a' dol air aghaidh
an diugh fhathast air chor agus nach 'eil
e ceart dhuinn a radh gu 'n do sguir obair
throcaireach Chriosd air thalamh. Tha i a'
dol air aghaidh na's durachdaiche na bha i
riamh agus na's dicheallaiche, ged a tha
i air a deanamh ann an doighean a tha iir
dhuinne, agus le daoine nach robh riamh
air an coisrigeadh le easbuig no sagart no
cleir.
Bidh e iomadh uair a' cur ioghnaidh
orm car son a bhios mi fhein agus daoine eile
ann an urnuighean na h-eaglais a' toirt
buidheachais do Dhia air son seann ludhaich
anns nach robh moran feum anns an t-saoghal
ach a tha air an ainmeachadh anns a'
Bhiobull, agus nach tug sinn riamh buidh-
eachas dha air son obair chriosdail agus
bhuadhor nan daoine a fhuair a mach
M. and B. agus Penicillin, cungaidhean a
thug na miltean o' n bhas. Chan 'eil aobhar
eile air a shon so ach droch chleachhadh
agus cion toirt fainear.
Bha R. L. Stevenson gu maith cruaidh
agus ruighinn ann an suidheachadh goirt,
ach an uair a chaidh e a dh' fhaicinn Dachaidh
nan Lobhar ann am Molokai, agus a chunnaic
e da bhanaltrum 6g, caileagan boidheach,
agus solus a' ghraidh agus na trocair air
an aodann, a' frithealadh gun eagal gun
sgreamh do chreuchdaich a bha an fheoil a'
lobhadh dhiubh, cha b' urrainn dha gun
deoir a shileadh. Bhean e ri gairdean te
dhiubh is thuirt e.rithe ann an guth ciuin,
" Gu cinnteach tha e a' dol romhad a
dheanamh do bheatha."
An uair a bha e air thalamh thuirt Criosd.
Glanaibh na lobhair, agus anns na laithean
deireannach so tha na lobhair air an glanadh,
agus CO dhiubh is e sagartan no ministearan
no doctairean no chemists a tha 'ga dheanamh
is ann do Dhia a bhuineas an cliii.
Briathran a' Bhiobuill
'S e 'n aon rud as motha tha mi ag ionn-
drainn ann an seirbhisean na h-eaglais
air an t-Sabaid nach 'eil mi a' cluinntinn
uiread bruidhne 's a bu mhaith leam mu
Dhia. Sin an seorsa searmonachaidh as
fhearr leam, ciod a tha am Biobull ag radh
mu Dhia. Rachadh agam air a' chuid mhor
de na nithean eile a bhios mi a' , cluinntinn
anns an eaglais a radh rium fhein, agus
ged nach cluinntnn idir iad cha bhasaicheadh
AIG AN UINNEIG
m' anam le gort. Tha fhios agam gu maith
ciod is coir dhomh a dheanamh mar Chrios-
duidh, ciod an daimh, arms am bu choir
dhomh tighinn bed ri m' choimhearsnaich,
ach chan 'eil arms na nithean sin uile ach
nithean beaga a thuiteas gu nadurra 'n
an aite fhein an uair a tha do ehridhe air a
ghlacadli leis an longhnadh so, DIA, Dia
anns a bheil do bhith agus do bheatha agus
air nach fhaigheadh tu eolas gu brath mur
foillsicheadh e e fein anns a' BhiobuU.
Cha bhiodh feum ann dhuitsa no dhomhsa
a bhi cluinntinn bruidhne air an t-Sabaid
mu Dhia an Cruithear, agus chan e sin an
seanchas mu Dhia a tha mi ag ionndrainn.
Ciod as aithne do dhuine air thalamh mu 'n
Chruithear, an spiorad neo-chruthaichte,
gun toiseach, gun chrioch, gun tomhas ;
ciod e 'n a bhith oirdhearc ; an gloir agus
am maise a bhuadhan, agus ann an iomlan-
achd a naduir. Tha an Dia sin gu buileach
foluichte oirnn, agus is e an Dia ris a bheil ar
ghothuch an Dia a dh' fhoillsich e fhein 'n
a fhacal. Sin am facal a tha buannachdail
dhuinn eisdeachd ris, agus a radh na firinn
chan 'eil dad eile anns a' Bhiobull ach
na tha e ag radh mu Dhia. Sin saibhreas
agus solus a' Bhiobuill, agus ged nach biodh
ministear maith air searmonachadh, no
ordail 'na theagasg, no soilleir 'n a bhreith-
neachadh, dh' eisdinn le tlachd ris uair
an uaireadair na 'n leanadh e air bruidhuih
air na nithean a tha am BiobuU ag radh
mu Dhia. Anns na laithean so tha cho
beag de chainnt litireil a' Bhiobuill ann an
searmon 's gu 'n leum do ehridhe le toileach-
adh an uair a thig aon fhacal fhein, mar
gu' m biodh fear-turuis air cluain ghorm a
ruighinn ann am meadhon fasaich.
An Comanachadh air an Radio
Tha mi a' sgriobhadh so air la na Sabaid,
a' choigeamh la de Februari, an deidh
dhomh a bhi ag eisdeachd ri seirbhis o
eaglais Dhim-Bearnaidh, am Peairt, far
an robh sacramaid Suipear an Tighearna
air a frithealadh. Bha 'n dile uisge ann
anns a' mhaduinn, agus aig an uair as
abhaist dhomh a bhi coiseachd do 'n eaglais
bha an sneachd flichneach cho trom 's
nach tugainn m' aghaidh dha. Sin a thug
cothrom dhomh eisdeachd ris an t-seirbhis
so, agus m' am fas mo chuimhne fann bu
mhaith leam a chur sios air an duilleig
so ciamar a dhriiidh an t-seirbhis orm.
Chan abair mi gu 'm bu toigh leam i, ged
tha sin fior, no gu 'n do thaitmn i rium,
no gu 'n do chord i rium, oir chan 'eil an
doigh-bruidhne sin no gin de na facail sin
freagarrach do Shacramaid Naomh. Tha
sinn a' gabhail na Sacramaid mar thiodhlac
neamhaidli a tha 'n a meadhon eifeachdach
chum slainte co dhiubh a tha am modh
anns a bheil i air a frithealadh a' taitinn
ruinn no nach 'eil.
A thaobh alt agus ealain agus foirm na
seirbhis, grinneas agus gasdachd agus cuimse
na cainnte, cha b' urrainn dhi a bhi na b'
fhearr ; bha a h-uile ni a bhuineas dha sin
coimhlionta. Agus a thuilleadh air sin,
bha gach amharus is eagal a bha air daoine
nach freagradh samhchair is soluimteachd a'
chomanachaidh agus bith-sgeilm an Radio
air a cheile, bha iad gun bhonn.
Tha da ni a' seasamh a mach 'n am
chuimhne o 'n t-seirbhis anns an robh pairt
agam an diugh (1) an luach a tha ann an
guth naomh soluimte anns an eaglais agus
ann an seirbhis an t-soisgeil. Bu mhaith
do 'n chuid mhor de mhinistearan na 'n
robh an guth glan soillear aca a tha aig
an fhear a bha air cheann na seirbhis an
diugh, agus na 'n rachadh againn air bruidh-
inn cho maith ris, ach bha sgailc chruaidh
smachdail 'n a ghuth, mar gu 'm biodh
ord a' bualadh air innean, anns an robh
barrachd de chabhag an Radio na de fhail-
eadh ciibhraidh an t-seomair uachflraich. Air
an lairQh eile bha soluimteachd naomh
gu nadurra ann an guth caol ciuin an fhir
a bha>. 'ga chuideachadh , agus a leugh na
h-earranna freagarrach a bha air an leughadh
aig a' Bhord. Is sona iadsan a dhtiblaicheas
an t-iighdarras agus an naomhachd a tha
cheana ann am facal an Tighearna le 'n
guth ; ofrail air altair Dhe a tha 'n a mheadh-
on-grais do mhoran. Uair a bha ministear
Gaidhealach aig an Ard Sheanadh, an
Dim-eideann, chaidh e do Eaglais an Naoimh
Cuthbert air an t-Sabaid. Bha pairt aig
triiiir no cheathrar de choigrich ainmeil
anns an t-seirbhis, ach thuirt e rium nach
d' fhairich e gu robh e ann an eaglais gus an
d' eirich Wallace Williamson a dh' innseadh
gu 'm biodh Collection air a thogail air
son aobhar air choreigin. Bha ghuth cho mills.
(2) Mar tha seirbhisean na h-eaglais agus
gu sonruichte seirbhis a' Chomanachaidh
air an cur 'san aon mhoUdair. A mach o
dhealachadh beag ann an corr fhacal,
chluinneadh tu an t-seirbhis a chuala sinn
an diugh anns a' chuid mhor a dh' eaglaisean
anns an tu". Tha an da chuid call agus
buannachd anns an atharrachadh so. Tha
ulaidh phriseil aig an eaglais ann an urnuigh-
ean nan naomh o chionn nan ceudan bliadhna,
d' am bu choh dhi feum a dheanamh 'na
h-aoradh, agus cha bhiodh e idir neo-
fhreagarrach gu 'm biodh an aon seirbhis
anns a h-uile eaglais air son Baistidh,
8
AIG AN UINNEIG
Posaidh, Comanachaidh, Tiodhlacadh nam
marbh, air an bu choir dhuinn a bhi cho
eolach 's a tha sinn air Urnuigh an Tighearna.
Ach air a shon sin cha bu mhaith gu 'n
tiormaicheadh tobar na h-urnuigh anns an
eaglais, no gu 'n cailleadh ministearan oga, le
cion cleachdaidh, no le bhi a' leigeil an taic ri
urnuighean a sgriobh iad, an comas air
athchuingean agus eadar-ghuidhe an t-sluaigh
a chur an lathair an Tighearna ann am
briathran freagarrach, mar a their sinn, as an
ceann fhein no as an seasamh. Is e tirnuigh an
obair as cudthromaiche ann am beatha
ministeir ; gabhaidh searmon ullachadh ann
an cabhaig no ann an leisg, ach ann an
ilrnuigh is e thu fhein a dh' fheumas tu
ullachadh, do chridhe fhein, agus do cho-
chomunn fhein ri Dia a h-uile latha.
An uair a chuala mi iomradh an toiseach
gu 'n robh seirbhis Suipear an Tighearna
ri bhi air an Radio chuir e eagal orm, agus
faodaidh mi a radh, uamhas ; ach a nis an
deidh dhomh an t-seirbhis a chluinntinn
feumaidh mi a radh, mar thuirt an Salmadair,
" ghabh mi eagal mor an uair nach robh
aobhar eagail ann."
Thuit iad air falbh
AM measg nam facal eile a tha a' tuiteam
a cleachdadh tha am facal cul-shleamh-
nachadh. Cha chuala mi e anns an «aglais,
agus cha do leugh mi e ann an leabhar no
ann am paipear-naidheachd o chionn bhliadh-
nachan. Theagamh gu bheil facal eile
aca air a shon a nis, ach is e facal maith
agus facal laidir as a' Bhiobull a bha ann,
is bhithinn duilich e dhol a fasan oir chan
e mhain nach 'eil an droch rud a tha e a'
ciallachadh a' dol a cleachdadh, ach tha
6 na' s cumanta na bha e riamh.
Anns na laithean so is toigh le daoine a
bhi creidsiim gu bheil iad daonnan a' dol
air an aghaidh agus nach 'eil iad uair air
bith a' dol air an ais. Chan 'eil teagamh
nach 'eil adhartas 'ga dheanamh ann an
iomadh doigh, ach ann an iomadh doigh
eile tha sinn a' dol an coinneamh ar cuil ; a'
fas reamhar, a fas saoibhir, agus a' fas
soghail ; a' toirt gniiis do dhiathan coimh-
each, agus an Tighearn Dia, Dia ar n-
aithrichean, a bha sinn air ar baisteadh
'n a ainm agus 'na eaglais ag radh ruinn,
" Rachaibh agus glaodhaibh ris na diathan
a roghnaich sibh ; teasairgeadh iad sibh ann
an am bhur teanntachd."
Ach chan 'eil na diathan so a roghnaich
sinn roimh 'n Dia bheo agus fhior 'g ar
teasairginn, agus is mithich dhuinn tionn-
dadh ri Dochas Israel agus an urnuigh a
chur suas ris a chuir leremiah suas, " Ged
tha ar n-euceartan a' tabhairt fianuis 'n
ar n-aghaidh,. o lehobhah, dean thusa air
sgath t' ainme fein ; oir tha ar cul-shleamh-
nuidhean lionmhor, pheacaich sinn a d'
aghaidh. O dhochais Israeil, a Shlanuighear
ri am teanntachd, c' uim am bitheadh tu
mar fhear-cuairt anns an tir ? Gidheadh
tha thusa, 0 lehobhah, 'n ar meadhon,
agus ortsa, tha sinn air ar n-ainmeachadh ;
na dean ar treigsinn."
Chan 'eil ann an eachdraidh an t-saoghail
ach duUleag an sud agus an so de bhreith-
eanas Dhe air na rioghachdan, agus ged
bhios creidmhich air uairean ag radh nithean
neonach agus leanabail mu 'n teagasg so
agus mi-chreidich ag radh nithean a cheart
cho neonach is leanabail uime, agus fada
na' s toibheumaiche, tha e cho fior 's a
tha am Biobull ag radh gur e tuarasdal a'
chiiil-shleamhnachaidh truaighe agus teann-
tachd aimsireil agus sgrios spioradail.
Tha ctil-shleamhnachadh a' ciallachadh
tionndadh air t' ais. Co ris a their thu
duine a thionndaidh air ais ? Their ri
duine a rinn aon uair roghainn de 'n ni
mhaith agus a bhlais de 'n tiodhlac neamh-
aidh , ach a thuit air falbh o Dhia. Cuimhnich
gur ann o Dhia a mhain as urrainn dhuit
ciil-shleamhnachadh, facal soluimte. Air
uairean thig eadar thu fhein agus daoine,
ach chan e sin am facal a tha freagarrach
air do shuidheachadh an uair a tha thu a'
tionndadh air falbh o Dhia. An uair a
thionndas tu air falbh o Dhia tha thu a'
cul-shleamhnachadh, agus is ann agadsa a
mhain a tha a' choire.
Ged nach biodh ann ach cho furasda
's a tha e le daoine agus le rioghlach-
dan un diugh am boidean a bhris-
eadh ; boidean soluimte, boidean posaidh,
boidean eaglais, boidean sithe eadar riogh-
achdan, bu leor an fhianuis sin fhein gu
bheil sinn a' ciil-shleamhnachadh o Dhia.
An uair a leugh as tu ciod a tha daoine
ciallach pongail, a tha cleachte ri 'm briathran
a thomhas, ag radh mu staid mhoralta na
diithcha, a' mheirle agus a' mheaUtaireachd
agus an neo-mhoraltachd a tha dol air
aghaidh, ainm agus la an Tighearna air am
mi-naomhachadh agus coguisean an t-sluaigh
a' f^s maol, saoilidh tu gur ann ri faidhean
Israel a tha thu ag eisdeachd, a' maoidheadh
breitheanais air an t-sluagh agus 'gan gairm
gu aithreachas.
Aireamh 4
1950
Seachduin na Geusa
" 0 sibhse uile tha a' gabhail an rathaid, amhaircibh agus faicibh. am
bheil bron sam bith cosmhuil ri mo bhron-sa." — -Tuireadh leremiah i.
" Pill, o m' anam gu d' shuaimhneas." — Salm cxvi. 7.
12.
UAIR a dh' fhaighnich an duine caomh,
agus an duine diadhaidh, ris an abradh iad
Rabbi Duncan de chaileig bhig a bha anns
an sgoil, " C aite bheil sibh a' leughadh
anns a' Bhiobull an diugh ? " fhreagair a'
chaileag, " tha sinn a' leughadh far a bheil
e air innseadh mu na nithean a thachair do
losa Criosd air an t-seachduin mu dheireadh
d'a bheatha."
" 0 bhronag," arsa Rabbi Duncan, " b'
e sin seachduin nach fhacas a leithid
riamh air an talamh, agus nach fhaicear
a leithid eile gu brath " ; agus an sin
dhichuimhnich e gu buileach a' chaileag
ris an robh e a' bruidhinn, agus gach ni
eile a bhuineadh do'n t-saoghal so, is thoisich
e air bruidhinn ris fhein mu dhiomhaireachd
na diadhaideachd.
Aig an am so de 'n bhliadhna tha an
Eaglais a' cur inipidh air a sluagh iad a
chuimhneachadh nan nithean a dh' f hulling
Criosd air an sgath air a' chrann-cheusaidh
agus na nithean a thachair air maduinn na
h-aiseirigh.
Cuidich leinn, a Thighearna, uine a
ghabail air gach Id de 'n t-seachduin so a
dhol air a/r gluinean a' d'ldthair chum, moladh
agus buidheachas a thabhairt dhuit air son
fulangas agus has ar Sldnuigheir a thug
beatha agus neo-bhdsmhorachd gu solus le
cumhachd 'aiseirigh. Amen.
Sabaid an lolaich
( Air an Id so mharcaich e a steach do 'n bhailc
naomh)
Feuch tha do Righ a' tea^hd a' d'ionnsuidh
gu ciiiin agus e 'na shuidhe air asail. — Mata
xxi. 5.
Hosanna do mhac Dhaibhidh : bean-
naichte gu robh an Ti a thig ann an ainm an
Tighearna ; hosanna anns na h-ardaibh. — ■
Mata xxi. 9.
Na' m b' aithne dhuit, eadhon dhuit-se,
na nithean a bhuineas do d' shith ! ach a
nis tha iad foluichte o d' shuilibh. — Lucas
xix. 42.
Bheir sinn, a Righ 's a Shlanuighear,
Dhuit cliu is gloir gach linn,
Mar sheinn o shean a' chlann dhuit
Gu h-ait hosanna binn.
Is til ard-uachd' ran Isracil.
Mac rioghail Dhaibhidh mlioir
Tha 'teachd an ainm an Tighearna,
Aon bheannaicht' ! " Righ na Gloir."
A Thighearn losa, a ghuil os cionn a'
bhaih naoirnh agus os cionn nan daoine
aig nach robh fhios gu 'n robh iad dall, na
leig leinn a bhi 'g ar mealladh fMin, ach
fosgail ar suilean agus fosgail ar cridheachan
chum 's gu 'n gabh-sinn riutsa a tha an diugh
a' labhairt ruinn ann an ainm an Tighearna
mar ar Righ. agus ar Sldnuighear. Amen.
Di-luain roimh'n Chaisg
{B' e so an Id a dh' iomain e an luchd-malairt
a much as an teampull)
Chaidh losa a steach do 'n teampull
agus thoisich e air an dream a bha a' reic
agus a' ceannach 's an teampull a chur a
mach. — Marc. xi. 15.
Goirear tigh urnuigh de m' thigh -sa ;
ach rinn sibhse 'n a gharaidh luchd-reubainn
e. — Mata xxi. 13.
Tha teampull Dhe naomh, agus is sibhse
e. — -/ Cor. Hi. 17.
Thigibh is racliamaid gu Dia
le cridhe tiamhaidh broin
Ged pheacaich sinn ni esan iochd
air anmaibh briste leoint'.
A Thighearn losa, a chuir a mach d
teampull Dhe an dream a bha 'ga mhi-
naomJiachadh, agus a theagaisg dhuinn le
facal an abstoil gur e ar cridhe teampull
an Athar, cuir a mach as ar cridheachan
na h-aoighean agus na nithean peacach a
tha toirt oilbheim do cZ' shuil chum 's gu 'm
hi sinn glan 'n ar cridhe ; iriosal agus stuama
agus bldth-chridheach. Cuir a mach as ar
cridhe spiorad na marsantachd agus ' gaol
buannachd, air eagal gu 'n saoil sinn gur
mo am biadh na bheatha, agus gu' m hi
ro-chiiram oirnn mu nithean nach mair
ach seal. Amen.
SEACHDUIN NA CEUSA
Di-mairt roimh 'n Chaisg
( An la a theagaisg e le cosmhalachdan soluimte)
Dh' iarr na h-ard-shagartan agus na
sgriobhaichean cionnas a ghlacadh iad e
le foill, agus a chuireadh iad gu bas e. — •
31 arc xiv. 1.
Ach an uair bu mhiann leo breith air, bha
eagal a' phobuill orra, oir bha meas faidh
aca air. — Mata xxi. 46.
Is an-aoibhinn do'n duine sin le'm brathar
Mac an duine. — Mata xxvi. 24.
A Dhe na bi-sa fada bhuam,
oir 's dluth dhomh trioblaid theann ;
'S gun agam neach gu in' chuideachadh,
no aon a chuireas leam.
Do chuartaich uniam nioran thai'bh
mu m' thimchioll air gach laimh ;
Dh' iadh umam tairbh ro laidir borb
am Basan bha 'nan tamh.
Mar uisge dhoirteadh mise mach,
mo chnamhan sgaint' o cheil' ;
Mo chridh' am chom an taobh a stigh,
air leaghadb ta mar cheir.
A Thighearna losa. a labhair air co-ainm
an la so, cosmhalachdan a tha toirt breith air
an eaglais agus air an t-saoghal, cuidich
leinn a bhi furachail agus faicilleach ann an
seirbhis do rioghachd, air eagal gu 'n tdisich
breitheanas aig ar tigh-ne, agus cuidich leinyi
a bhi dileas do Chriosd agus d' a eaglais chum
gu' m bi ddchas againn aig uair ar bais,
gu 'n gabhar a steach sinn maille riut-sa
ann ad aite comhnuidh air neamh. Amen.
Di-ciadaoin roimh 'n Chaisg
{Dh' fhan e ann am Betani ; an la a chaidh
ludas a dh' ionnsuidh nan sagartan
gu bhrath).
Ghabh iad comhairle le cheile clmm losa
a ghlacadh le feall, agus a chur gu bas. —
Mata xxvi. 4.
B' aithne do ludas an t-aite ; oir thainig
losa gu trie an sin maUle r' a dheisciobuil. —
Eoin xviii. 2.
Agus thubhairt losa ris, " ludais, am
bheil thu le poig a' brath Mhic an duine ? " —
Lucas xxii. 48.
Tha an cridhe cealgach thar nan uile
nithean. — leremiah xvii. 9.
'S e fulangas mo Shlannigheir
A bhios mo dhan a' luaidh.
M6r irioslachd an Ard-righ sin
'Xa bhreitli 's 'na bhas ro chruaidh ;
'S e 'n t-iongantas bu mhiorbhuilich'
Chaidh innseadh riamh do shluagh,
An Dia bha ann o shiorruidhearhd
Bhi fas 'na chiochran t ruagh.
A Thighearna losa, a chuir seachad
co-ainm an la so ann an samhchair Bhetani,
ag ullachadh V anama, ann an co-chomunn
an Athar, air son an fhulangais agus a'
bhrdin a bha a' feitheamh ort, cuidich leinn
ciiisean an t-saoghail a leigeil seachad car
greis agus ar n-inntinnean a shocruchadh
air na nithean a dh' fhuiling thu air an
t-slighe gu Calbhari, ceum air cheum, chum
's gu' m bi bron diadhaidh air a dhiisgadh
annainn air son ar peacaidhean a thoill
mallachd DM. Amen.
Di-ardaoin roimh 'n Chaisg
Chaidh losa o Bhetani gu Jerusalem ;
anns an fheasgar anns an t-seomar uachdrach
nigh e casan nan deisciobul, is chuir e air
chois Sacramaid na Suipearach, agus air
dhaibh laoidh a sheinn, chaidh iad a mach gu
Sliabh nan Crann-olaidh, far an do ghleac
losa ri Dia ann an iiginn anama anns an
dorchadas.
Le mor thogradh mhiannaich mi a'
Chaisg itheadh maille ribh roimh dhomh
fulang. — Lucas xxii. 15.
Deanaibh-se so mar chuimhneachan ormsa
— ^Aithne an Tighearna.
Is mise an t-aran beo ^ thainig a nuas
o neamh. — Eoin. vi. 51.
A Thighearna, thoir dhuinn an t-aran so
an comhnuidh. — Eoin. vi. 34.
Mo chorp-sa briste, amhuil so
feuch bheir mi dhuibh gu saor,
Oil' air bhiu" son-sa bhriseadh e
's air son a' chinne-daonn'.
Glacaibh is ithibh uime sin,
is cuimhnichibh mo bhas,
Gach uair a ni sibh 'n obair cheudn'
'na dheidh so gu la bhrath
A Thighearn losa, a dh'iarr air na deisciobuil
fantuinn maille riut, agus faire a. dheanamh
maille riut ann an Garadh Ghetsemane,
cuidich leinn a h-uile la faire agus urnuigh
a dheanamh, air eagal gu 'n tuit sinn ann am
buaireadh no ann an cadal spioradail, agus
cuidich leinn an diugh gu sonruichte anfh-
annachd na feola a smachdachadh chum 's
nach aom cadal no suain oirnn am, feadh 's
a tha sinn a' cuimhneachadh air a' chupan
shearbh a dh' dl thiisa, a Shlanuighear bheann-
aichte, air gliaol sinne a shaoradh. Amen.
SEACSDUIN na ceusa
Di-haoine na Ceusa
( Aig naoi uairean 's a' mhaduinn bha losa
air a cheusadh, ach bha an anail ann gu
tri uairean a dh' fheasgar, an uair a thug e a
spiorad suas do Dhia).
A nis o 'n t-seathamh uair bha dorchadas
ail- an tir uile gus an naoieamh uair, agus
niu thimchioll na naoieamh uaire dh'
eigh losa le guth ard, Mo Dhia, Mo Dhia, car
son a threig thu mi ? — Mata xxvii. 45-6.
Bha e air aireamh am measg nan ciontach,
agus thug iadsan a bha dol seachad anacainnt
di,a, a' crathadh an cinn agus ag radh,
Foir ort fein agus thig a nuas o 'n chrann-
cheusaidh. Agus mar an ceudna thubhairt
na h-ard shagartan agus na sgriobhaichean
ri cheile, a' deanamh fanoid air, Shaor e
daoine eile, chan 'eU e comasach air e fein
a shaoradh. — Marc. xv. 29-31.
An sin thubhairt losa, Athair, thotr
maitheanas dhaibh, oir chan 'eil fhios aca
ciod a tha iad a' deanamh. — Lucas xxiii. 34.
Thubhairt losa, Tha e criochnaichte,
agus air cromadh a chinn dha thug e suas
a spiorad. — -Eoin. xix. 30.
Chaidh daoine dall is ceanairceacli
Air seachran truagh mar threxid,
Arh ghiulain Criosd ar n-easaontas
Is dhiol ar n-uile bheud.
" Tha 'n obair criochnaicht'^^hasaich Criosd
air son a' chiune-daonn',
Loin-fhuasgladh thug e dliuiiui o 'n blias ;
o C'liuniliaolid Shatain shaor."
A Thighearn ar Dia, ann an solus a'
chroinh-cheusaidh tha slnn a' faicinn graineal-
achd uamhasach a' pheacaidh, ach ann an
solus a' chroinn-cheusaidh tha sinn a' faicinn
do thrdcair iongantach mar an ceudna.
Dean trdcair oirnn a Dhia nan gras ; agus
dednaich gu 'n nochd sinn trdcair d' ar
brdithrean >mar tha sinn a' faotainn trdcair
bhuait-sa. Ann an stri ar beatha, agus aig
uair ar bais, agus ann an la a' bhreitheanais,
a Thighearna, cuirnhnicJi trdcair. Amen.
Di-Ddmhnaich C^sg
( Air maduinn na h-aiseirigh dh' dirich an
Tighearna o na mairbh ann an cumhachd
na beatha shiorruidh a bha, agus a tha,
agus a bhitheas ann gu brath).
Na bitheadh eagal oirbh ; tha sibh ag
iarraidh losa o Nasaret, e cheusadh ; dh'
eirich e. — Marc. xvi. 6.
Agus air teachd do 'n fheasgar, agus na
dorsan duinte, far an robh na deisciobuil
cruirtn air eagal nan ludhach, thainig losa
agus sheas e 's a' mheadhon, agus thubhairt
e riu, Sith dhuibh. — -Eoin. xx. 19.
An sin bha aoibhneas air na deisciobuil
an uair a chunnaic iad an Tighearna. —
Eoin. ;ra;. 20.
Failte do 'n la 'san d' eirich Criosd
le cumhachd nios o 'n uaigh ;
'S an d' fhuair e air gach uile namh,
air ifreann 's has Ian bhuaidh.
Do t' ainm ro ard, a Thriath nam buadh,
gach uair bheir sinne cliu,
'S le 'r n-ait hosanna failtichidh
an la 'san d' eirich thu.
Ceud failt ort, a mhaduinn,
A mhaduipn an aigh ;
Chaomh mhaduinn gun ghruaimean.
Gun smalan gun bhruaillean.
Dhaibh innis gu' m fac' thu
Sar ghaisgeach nam buadh,
A' mosgladh 's a' dusgadh
0 'n chadal bu cliiuin ;
Mar mhaduinn a ghniiis-gheal.
Gun smiiirean, gun ghruaim ;
Gu 'n chreachadh 's gu 'n spuinneadh
An uir leis 's an uaigh..
A Thighearn losa Criosd, a thug dearbh-
achd dhaibh-san aig an robh gaol ort nach
robh cumhachd aig a' bhas thairis ort, meudaich
ar creideamh agus ar gradh chum 's gy,' m
bi dearbhachd laidir agus shona againn gu
bheil thusa a ghnath maille ruinn, agus nach
'eil cumhachd anns am, t-saoghal comasach
air ar sgaradh bhuait, no comasach air a'
bheatha mhaireannach a tha annad-sa a
mhuchadh no mharbhadh. Amen.
Fo Chraobh Sheudair
GLE thric, an uair a bhios duine marbh,
cluinnidh tu daoine eile ag radh uime nach
robh neimhaid aige anns an t-saoghal ;
nach robh fiu h-aon ; molacLh mor am beachd
na feadhnach a tha 'ga thoirt dha.
An urrainn do dhuine aig nach 'eil namhaid
anns an t-saoghal a choguis fhein a bhi
reidh ris ? Nach d' thuii't Criosd, " Is
an-aoibhinn dhuibh nuair a labhras daoine
maith umaibh." Tha cogadh naomh a'
dol air aghaidh gun sgur anns an t-saoghal
agus tha e mar fhiachaibh air a h-uile
neach anns a bheil onoir agus duinealas
agus dilseachd seasamh a mach air taobh
Chriosd. Tha daoine air an roinn, cuid air
aon taobh is cuid air an taobh eile, ach is
e a mhain an fheadhainn a tha gun choguis
bheo, coma co-dhiubh, no meagh-bhlath,
no leam-leat, nach dean roghainn c6 an
taobh air am bi iad.
Cha robh ach coig no sia theaghlaichean coig-
reach ann an Ach-na-mara air taobh an
lar Rois ; bha an corr dhiubh cau'deach d' a
cheile, ged nach 'eil sin a' ciallachadh gu 'n
FO CHRAOBH SffEUDAR
robh iad reidh no sitheil 'nam measg fhein.
Ach na 'n cuireadh neach eile dragh orra,
no tamailt orra, rachadh iad an co-bheinn
cho luath. ris na h-Eirionnaich, agus rachadh
iad uile an sas 'n an namhaid cho aon-
sgeulach agus cho guineach ri sgeap sheil-
leanan no nead speachan.
Mar tha Comhairle na Siorramachd air a
deanamh suas an diugh tha e a' tachairt
gle thric gu bheil aon fhear-dreuchd a'
tarruing fear-dreuchd eUe as a dheidh ;
ministear a' tarruing maighstir-sgoil no
maighstir-sgoil a' moladh ministear do 'n
t-sluagh. Sin an t-aobhar gur ann o Mhachair
Rois a thainig am ministear agus am maigh-
stir-sgoil ann an Ach-na-mara, da ghille
laidir neo-eisiomaileach nach leigeadh le
tuath no tighearna an suaineadh mu 'n
corragan, ged bha e air a radh nach do
shoirbhich bailhdh no ministear riamh a
chaidh an aghaidh croitearan Ach-na-mara.
Tha fhios aig an t-saoghal nach 'eil na
daoine air taobh Shiar Rois, agus na daoine
air Machair Rois measail air a cheile, agus
gu' m bi iad a' magadh air each a cheile ;
muinntir a' Mhachair ag radh mu 'n fheadh-
ainn eile (ris an abair iad na Blues) gu bheil
iad leasg agus diomhaineach, a' cur seachad
a' chuid mhor de 'n latha agus de 'n oidhche
air cheiUdh, ag innseadh naidheachd agus a'
smochdadh. Their na Blues nach fhearr
muinntir a' Mhachair na na faimh, fodha
anns an talamh agus ann an obair an t-
saoghail gus an do chaill iad an gaol air
grinneas is modh is buadlian laghach eile
a tha a' dealachadh an duine o urraisg.
B6 na bantraich
Fad bhliadhnachan, mata, bha an aon
dranndan cogaidh a' sior dhol air aghaidh
eadar muinntir Ach-na-mara agus Mghr
Porteous, am ministear, agus Mghr Rose, am
maighstir-sgoil, a bha gle thric air a tharruing
a stigh do 'n tuasaid a chionn nach b' ann
de na Blues e. Ach cha tainig an smiidan
teine so gu airde gus an d' fhuair am mart
aig bantrach Choinnich am bas, agus an robh
Committee air a cur air chois a thogail
airgid a chuireadh bo eile 'na h-aite.
Bha a' cheud chuid a dh' obair na Com-
mittee furasda gu leoir, oir bha a h-uile
duine duilich air son na bantraich, aig an
robh coignear de chloinn, agus bha e furasda
gu leoir airgiod a chruinneachadh, ged
nach robh e cho pailt 's a tha e a nis.
B' e am ministear fear-cathrach na Com-
mittee agus am maighstir-sgoil an cleireach ;
an uair a bha an t-airgiod air son a' mhairt
cruinn bha a' Chommittee air fad air a
gairm (seachdnar uile gu leir) a shocruchadh
ciamar a gheibheadh iad am mart. Thuirt
am ministear agus am maighstir-sgoil gu' m
b' aithne dhaibh cuid mhaith de na tuath -
anaich mhora air Machair Rois, a bhiodh
ann an lonar-Pheofharan a h-uUe margadh,
agus gu 'n robh iad an dull gur e an doigh
a bu shimplidhe agus a bu chinntiche agus
a bu lugha cosduis iarraidh air -fear no dha
dhiubhsan bruidhinn ris an Auctioneer,
agus eatorra gu 'n deanadh iad a' chuid a
b' fhearr air son na bantraich. Ach chan
aontaicheadh an fheadhainn eile de 'n
Chommittee ris a so idir, agus is e a thainig
as air a' cheann mu dheireadh gu 'n robh
fear dhiubh fhein air a chur air leth (chan
ann gun bhruidhinn no gun chuilbheartan)
a dhol a dh' lonar-Pheopharan a cheannach
na ba. An e nach b' aithne dhaibh-san bo
a thaghadh cho maith ris an tuathanach
air Machair Rois a b' fharsuinge bann na
brigis aige ? Sin a' cheud chaibideil de 'n
sgeul.
Air an Ran-dan an lonar-Pheopharan
Tha an ath chaibideil a' toiseachadh an
uair a bha a' Chommittee air a gairm a ris
an deidh do 'n teachdaire a chuir iad gu
lonar-Pheopharan tilleadh air ais an ceann
seachduin gun am mart no an t-airgiod
aige ! --Chan e mhain gu 'n robh muinntir
Ach-na-mara uile cairdeach d' a cheile ach
bha iad cho m.in agus cho siobhalta agus
cho faicilleach nach goirticheadh iad faireach-
duinea.n each a cheile 's gu 'n robh each-
draidh na seachduin ud an lonar-Pheopharan
air a f oluch . ann an tosdachd agus ann an
duibhre cho tiugh ri tosdachd agus samh-
chair na h-uaighe. Cha bhruidhneadh
muinntir an aite uime ris a' mhinistear no
ris a' mhaighstir-sgoil no ris na coigrich,
agus ma bhruidhneadh iad uime 'n am measg
fhein dheanadh iad e ann an guth,cho iosal
ri cagarsaich shithichean. Ach air a shon
sin thainig e a mach, a chuid 's a chuid,
gu 'n do ghabh teachdaire na Committee
daorach^-uamhasach ann an lonar-Pheoph-
aran ann an tigh osda, agus eadar na dh'
61 e agus na phaigh e air seann tractor agus
gramaphon a thug e dhachaidh leis, nach
robh dad air fhagail a dh' airgiod a' mhairt.
An uair a choinnich a' Chommittee bha
e furasda fhaicinn o aodami a' mhinisteir,
agus gruaim air a mhailghean mar gu' m
faiceadh tu air stucan eorrach Shinai,
nach ruigeadh Uisdean Snxart, a dh' uisnich
dha fhein an t-airgiod a dh' earb am pobull
ris, a leas diiil a bhi aige gu' m faigheadh
e fathamas o 'n mhinistear, a bha suidhichte
air a' chuis a chur ann an lamhan a' phoh'ce.
An uair a thuirt e sin ri each, cha deachaidh
gin dhiubh leis ach am maighstir-sgoil ; bha
na Blues uile 'na aghaidh.
FO CHRAOBH SHEUDAR
Am foirbheach
" Gnothuch narach a bhiodh ann " arsa
Domhnvill Cuimeanach, " na 'n deanamaid.
sin ; cha chuireamaid dhinn gu brath an
naire, gille laghach amis nach 'eil olc a chur
an cunnart priosain air son rudan beaga
suarach mar a rinn Uisdean, rudan a dh'
fhaodadh duine air^ bith a dheanadh gun
flxios da." " Rud beag suarach!" ars am
ministear, " An abair sibh rud beag suarach
ri embezzlement, sibhse a tha 'nai- foirbheach
anns an eaglais ? "
" Fuich, Fuich " arsa Domhnull, " chan
'eil an sin ach facal mosach nach toigh
leam idir idir idir ; facal granda air nach
bu choir dhuinn a bhi bruidhinn am measg
dhaoine laghach mar a tha againn an
Ach-na-mara. Cha do rinn Uisdean bochd
embezzlement mar a bhios bancairean agus
cleirich agus luchd-lagha a' deanamh, cha
do rinn e ach a. dhichuimhneachadh nach
b' ann leis fhein a bha an t-airgiod ; rud
a dh' fhaodadh duine air bith a dheanamh
gun a bhi 'na dhroch dhuine no ciontach
de pheacadh."
Lean a' Chommittee oirre da uair an
uaireadair a' deasbud na cuise gun tighinn
gu cordadh ciod a dheanadh iad. Bha
coig an aghaidh dithis, oir cha gheilleadh
am ministear agus am maighstir-sgoil o
Mhachair Rois do athchuinge agus pliodair-
eachd chaich nach robh e grinn an lagh
a chur an sas ann an coimhearsnach 'na
eiginn, no inisg a chur air a theaghlach is
air a dhaoine, no tamailt air a' bhaile anns
an do thogadh e, le e bhi air a thoirt do
Chilirt air beulaibh Siorram mar gu' m
bu duine e a rinn cron m.6r.
Thuirt am ministear nach bu leor dhaibh
a bhi smuaineachadh air naire muinntir a'
bhaile ; a reir coltais nach robh mothachadh
aig a' ghille no aig athair gu 'n do pheacaich
e, no rim 'nan cridhe air an airgiod a phaigh-
eadlx air ais. Bha e fhein a' bruidhinn riu
uair no dha mu 'n ghnothuch agus b' e sud
an inntinn anns an robh iad, nach ann
orrasan ach air a' Chommittee a bha e mar
fhiachaibh an t-airgiod a chur 'na aite
fhein agus mart fhaotainn do bhantrach
Choinnich. An sin thoisich deasboireachd
agus laghaireachd a bheireadh ort a shaoilsinn
gu 'n robh Sanhedrim nan ludhach cruinn,
agus gu 'n robh sgoil Hillel agus sgoil
Shammai air tighinn beo as ur ; eagal air
dithis de 'n Chommittee gu 'n rachadh an
ciontach as gun pheanas ; nach biodh
ceartas air a dheanamh, no lagh Dhe is
dhaoine air a sheasamh is air fhireanachadh
gu follaiseach, agus eagal air a' choignear
eile ciod a theireadh muinntir a' bhaile
na 'n treigeadh iad gnaths na duthcha agus
na' m biodh iad cruaidh air duine d' an
daoine fhein a bha 'na eiginn. " Cha tugainn
ho-ro air duine nach b' aithne dhomh a
chur do 'n phriosan," arsa Dtighall MacGhill-
eathain, " ged a bhiodh e ann gus an dubhadh
fhiaclan ; Eirionnach no Leodhasach no
Sasunnach, ach fear d' ar daoine fhein a
chur do 'n phriosan, duine as aithne dhuinn
athair 's a mhathair 's a sheanair, sin rud
eile, cha bhiodh e laghach."
" Ach bhiodh e ceart " ars am maighstir-
sgoil.
An sin as a sheasamh, agus gun smuaineach-
adh air roimh laimh, thilg Dughall an aon
bhioran a thilg e riamh ann an Coire-
bhreacain na Diadhaireachd, " An urrainn,"
ars esan, " rud a bhi ceart mur bheil e
laghach ? "
Deireadh a' ghnothuich
Tha a' chaibideil mu dheireadh na 's
giorra na each. Ged nach robh Domhnull
Cuimeanach am foirbheach cho teann air
peacaich ris a' mhinistear bha e uasal
agus onorach, agus eadar an dithis aca
agus dha no tri eile bha a h-uile sgillinn
de 'n airgiod a sgap Uisdean Smart gu
struidheil air a chur cruinn a ris, agus bo
mhor ghorm air a ceannach do bhantrach
Choinnich. Fhuair Uisdean Smart tri
miosan priosain, is bha a chairdean uile
cho duilich air a shon 's gu 'n do chruinnich
iad airgiod an uair a thainig e mach a
thoirt dha an teisteanais a dhiult am ministear
dha. Leis an airgiod sin thoisich e air
buth, agus anns a' bhuth shoirbhich e
gu neo-ghann, ach cha robh e cho uasal ri
Saccheus agus cha do thairg e riamh an
t-airgiod a ghoid e a thoirt air ais. Chaill am
maighstir-sgoil agus am ministear fabhar
agus gean-maith an t-sluaigh, agus an
taobh a stigh de dha bhliadhna thog iad an
cairtealan is chaidh iad a dh' aite eile,
fear dhiubh do Ghallaibh is am fear eile
gu Machair Rois, far an robh ceud-fathan
an t-sluaigh, tre ghnathachadh fada, air an
cleachdadh ri eadar-dhealachadh a chur
eadar maith agus olc. B' e a' chiiis-ghearain
a bu mhiosa a bha aig cuid dliiubh an aghaidh
Mghr Porteous gu 'p do dhiult e teisteanas
a thoirt do Uisdean Smart roimh la na
ctiirte " gu 'n robh e onorach agus fo dheagh
chliii gun smal air ainm." "Co," ars iadsan,
" ach duine durbhaidh gun iochd a dhiultadb
fabhar beag mar sin do dhuine 'na eiginn
aig an robh ri ciiirt-lagha a sheasamh ? "
Anns a' Chathair
Leahhar Aithghearr Tian Ceist
FHUAIR mi an la roimhe leabhxan beag
a bha air a sgriobhadh le Professor Alasdair
Ros B.D. agus an t-Urramach Dombnull
MacFhionghuin B.Ped., ministearan de 'n
Eaglais Shaoir, ag innseadh mar bha Leabhar
Aithghearr nan Ceist air a chur ri cheile,
agus mar bha e air a thionndadh gu Gaidhlig.
Paodaidh duine sam bith a leughas an
leabhran so a bhi cinnteach. gu bheil an
obair air a deanamh gu cothromach agus
gun mhearachd (ma ghabhas sin a bhith)
oir tha an da sgoilear a rinn i comharraichte
air son na h-ealain a tha aca air seana
chnamhan a chladhach as -an talamh agus
an fhirinn a thoirt a dh' ionnsuidh an t-soluis.
Chan 'eil feum aig Leabhar Aithghearr
nan Ceist air a mholadh, oir faodar a' cheart
rud a radh uime a tha air a radh mu 'n
Bhiobull, " gu bheil e tarbhach chum
teagaisg agus chum oilein ann am firean-
tachd " Sin an t-aobhar gu robh e air a chur
ri cheile an toiseacb, a theagasg clann .an
Ath-leasachaidl'j ann am firinnean mora
an t-goisg3il agus ann an teagasg na h -eaglais.
Bha moran de leabhraichean cheist a' sgiath-
alaich mu 'n cuairt mu 'n am ud (eadar
1560 agus 1650) ach bha beatha na b'
fhaida aig Leabhar Aithghearr nan Ceist
na bha aig gin dhiubh a chionn gii robh
e na b' fhe^rr. Ghabh Ard-Sheanadh Eaglais
na h Alba ris ann an 1648 anns na briathran
so ; " air do 'n t Seanadh dol thairis air
an leabhar gu ciiramach tha e de 'n bheachd
gu bheil a theagasg a reir Facal Dhe, agus
nach 'eil dad ann a tha dol an aghaidh
teagasg, modh-aoraidh, riaghladh, agus
smachd na h-eaglais ; agus mar sin, tha
an Seanadh a' gabhail ris an leabhar gu
bhi air uisneachadh mar leabhar-ceasnach-
aidh anns an eaglais."
Is bochd an airidh, gu 'n do stad an eaglais
de 'n chleachdadh. mhaith so, a bhi teagasg
an t-sluaigh aig coinneamhan-cheist, ach
a bhi 'ga dheanamh an taobh a stigh d' a
co-chomunn fhein. Chuireadh tu a' chuid
mhor de shluagh na h-Alba gu naire fholl-
aisich na 'n toisicheadh tu air an ceasnachadh
a thaobh an eolais a tha aca air a' Bhiobull
agus air teagasg a' Chreidimh Chriosdaidh.
Tha fhios aig an t-saoghal gur ann o
dhiadhairean Westminster a fhuair sinn
Leabhar Aithghearr nan Ceist ; cleas iomadh
rud maith eile a tha againn thainig e oirnn
mar dhileab a Sasunn. Anns an leabhran
so chruinnich Professor Ros cuid de 'n
fhianuis a tha caochla dhaoine a' toirt
mu 'n bhuaidh a bha aig Leabhar nan Ceist
troimh na linntean ann a bhi ag arach an
Albainn sluagh laidir agus diadhaidh a
bha daonnan a' cumail fa chomhair an sul
crioch araidh mhic an duine. Tha e ag
innseadh ciod a thuirt an t-Ollamh Cunning-
ham a bha ann an Cill Rimhinn uime,
" gur e Leabhar Aithghearr nan Ceist an
obair a b' fhearr a chuir diadhairean
Westminster as an lamhan ; gu bheil simplidh-
eachd agus doimhneachd a' pogadh beul
ri beul ann; agus gu bheil e cho soUleir
agus cho ordail 'na theagasg, agus air a
thathadh ri cheile cho teann 's gu 'n do
gheuraich e innttnn sluagh na h-Alba cho
cinnteach 's a thug e cumadh is dreach
d' an creideamh." Moladh mor, oir cha
robh e furasda blaths no teas a chur ann an
Iain Cunningham, no toirt air a bhasan a
bhualadh.
Moody agus am balach
Tha e air innseadh cuideachd mu choin-
neamh anns an robh D. L. Moody a'
searmonachadh an aiteigin an Albainn mu
urnuigh. B' e a' cheud fhacal anns an
t-searmon, Ciod e iirnu.igh ? Bha balach
'na shuidhe aii- a bheulaibh, agus leis a'
chleachdadh, an iiair a chuala e a' cheist,
thog e a lamh a leigeil fhaicinn gu' m b'
aithne dha an fhreagairt.
" Seadh," arsa Moody, " Ciod e lu'nuigh ? "
Dh' eirich am balach 'na sheasamh, agus
gun mhearachd facail thubhairt e "8 i
urnuigh bhi cur suas ar n-athchuinge ri
Dia air son nithe a rdir a thoile, ann an
ainm Chriosd, ag aideachadh ar peacaidh,
agzis a' toirt buidheachais dha air son a
thiodhlacan." 'Sea thuirt Moody ris, " Bi
taingeil, a bhalaich, gur ann an Albainn a
rugadh tu."
'Tha moran de 'n chloinn an Albainn an
diugh nach fhaca Leabhar Aithghearr nan
Ceist riamh, oir chan 'eil e a nis air a theagasg
ann an cuid de na sgoilean, agus cha mho
a tha e air a theagasg anns a h-uUe sgoil-
Shabaid. 'S e an leabhar cheist a tha air
a theagasg ann am m6ran sgoilean a nis an
Leabhar Cheist iir a tha air a chur 'na aite
a chionn gu robh maighstearan-sgoile a'
cumaU a niach gu robh Leabhar Aithghearr
nan Ceist ro dhuilich air son cloinne ; nach
robh iad a' tuigsinn an treas facal dheth
ged bha iad 'ga ionnsachadh air an teangaidh,
agus nach robh feum ann do dhuine no do
phaisde rud nach 'eil e a' tuigsinn a bhi
ANNS A' CHATHAIR
aige, mar phiorraid, air a theangaidh. A
bheil thu cinnteach ? Co is urrainn sin a
radh, ?
Ann a,n 1904, ma 's maith mo chuimline,
dh' iarr Eaglais na h-Alba air na h-eaglaisean
Ath-leasaiclite eUe dol cruinn feuch an
rachadh. aca air leabhar simplidh, a chur a
mach, a bhiodh freagarraeh a theagasg
cloinne arm. am fii'innean a' Chreidimh
Chriosduidh, agus a bhiodh freagarraeh air
a' chloinn uUe, ciod air bith an eaglais
d' am buineadh. iad. Tha an leabhar sin a
nis air uisneachadh ann am moran sgoilean
agus le moran de luchd-teagaisg pongail
an aite an leabhair eile. (Is e an fhirinn
gu 'n teid aig fear-teagaisg maith air teagasg
a leabhar air bith ; threabhadh e, is leasaich-
eadh e, is dh' uisgicheadh e inntinnean
cloinne le Almanac Moore).
Tha mi a' faicinn nach toigh le Professor
Ros an leabhar iir, agus nach bu toigh
leis an Ollamh Iain MacLeoid nach maireann,
Ceann Collaist na h-Eaglaise Saoire, e na' s
mo. Tha e ag radh gu robh e marbh 'ga
bhreith. Ud ! Ud ! cha robh ; cha b'
urrainn e bhi marbh 'ga bhreith ; laimh-
sich mise an creutair beag laghach iomadh
bUadhna an deidh dha tighinn gu lan-aois,
agus tha fhios agam gu bheil e air a theagasg
ann an sgoUean as aithne dhomh fhathast,
is tha mi cmnteach, ma dh' ionnsaicheas a'
chlann e nach a cron ach maith a ni e dhaibb .
Mar sin tha e ro thrath do Professor Ros
a radh " gu 'n do thriall e a steach do
dhuiblire an dorchadais gu siorruidh."
Air mo shon fhein dheth, 's fhearr learn
Leabhar Aithghearr ilan Ceist, ach cha
bu mhaith learn a ghabhail orm fhein a
radh gur ann gun aobhar a tha maighstirean-
sgoile tiirail ag iarraidh leabhar as simplidhe
na leabhar a their ri paisdean, 'Se peacadh
na staid sin anns an do thuit an duine, a
bhi fo chionta ceud pheacadh Adhaimh, fo
easbhuidh na ceud fhireantachd, agus fo
thruaillidheachd a naduir gu h-iomlan, ri 'n
goirear peacadh gin ; maille ris gach peacadh
gnlomh a tha sruthadh uaith so. Faodaidh
Professor so a thuigsinn, ach ciod a ni paisde
dheth ?
Air a thionndadh gu Gaidhlig
Anns an dara h-earrann de 'n leabliran
so tha an t-Urramach DomhnuU Mac
Fhionguin, an Ceannbhagh, am Fiobh, ag
innseadh mu 'n obair mhor is fhiachail a
rinn Seanadh Earra-Ghaidheal le blii tionn-
dadh leabhraichean diadhaidh gu GaidhUg
agus 'gan cur a mach chum feum an t-sluaigh .
Anns a' Mhagh 1649 shuidhich an Seanadh
so Leabhar Aithghearr nan Ceist a chnr a
mach an Gaidhlig, is chuir iad air leth
seachd ministearan a dheanadh na h-oibre,
ach bha iad cho mairnealach agus bha
uiread bruidhne mu 'n chilis 's nach robh
an leabhar air a chur an clodh gu 1653.
Tha Mghr MacFhionghuin ag radh gur ann
aig Dughall Caimbeul, an Cnapadal, agus
aig Eoghan Camshron, an Dim-obhainn a
bha an lamh bu mhotha ann, agus gu bheil
ceud gu leth bliadhna o nach 'eil sgial air
fear dhiubh.
Cluinnear guth an drasd is a rithist am
measg Ghaidheal a bhuineas do 'n eaglais
Phapanach no do 'n eaglais Easbuigeach
ag radh nach robh an eaglais Chleireachail
idir . baigheil ri litreachas na Gaidhlig ; ach
na 'n leughadh iad an leabhran so chitheadh
iad nach 'eU facal f irinn an sin ; chitheadh
iad an dealas agus an t-eud a bha ann an
Seanadh Earra-Ghaidheal Gaidhlig uisneach-
adh ann an teagasg an t-sluaigh. Eadar
1659 agus 1767 bha Leabhar Aithghearr
nan Ceist air a chur a mach ochd uairean
le Seanadh Earra-Ghaidheal, agus eadar
1767 agus 1843 bha e air a chur a mach os
cionn da fhichead uair, agus fad na h-Mne
sin b' e an tobar, anns an sgoil agus anns an
dachaidh, as an robh daoine a' tarruing eolas
slainteil, ach leis an robh iad ag ionnsachadh
leughaidh agus a' geurachadh an inntinnean
cuideachd.
Ann an tonihas mor 's e Gaidhlig Earra-
Ghaidheal a tha againn ann an leabhraichean
naomh na h-eaglais, am Biobull, na Sailm,
na Laoidhean, agus moran de leabhraichean
crabhach a bha air an tionndadh o "n Bheurla,
ach tha Mghr MacFhionghuin de 'n bheachd
(ged is Tuathach e fhein) nach misd ach
gur fheairrd iad sin, a chionn gu' m b'
aithne do sheann diadhairean Earra-Ghaidh
eal Gaidhlig a sgriobhadh le loinn is eireachdas.
Cha robh fhios agam nach bu toigh le
muinntir an taobh Tuath an leabhar so
mar bha e air a chur a mach leis an Ollamh
Smith, an Ceann Loch Chiarain, a chionn
gu robh amharus aca nach robh e fallain
anns a' chreideamh.
Cha d' ionnsaich mise riamh Leabhar
Aithghearr nan Ceist ann an Gaidhlig ; is
ann am Beurla a bha e agam air mo thean-
gaidh.
Tha Mghr MacFhionghuin a' caoidh gu
goirt nach 'eil am meas air an leabhar
fhiachail so aims a' Ghaidliealtachd an
diugh a bha air aig aon am, agus c6 aige
tha fhios nach e so an t-aobhar gu 'n do
chuir na li-Eileanan an lar Socialist do 'n
Pharlamaid. Tha e toirt oilbheum do na
Socialists urram no inbhe no airgiod a
bhi aig aon duine nach 'eil aig daoine eile,
ach chan 'eil sin 'na oilbheum do Leabhar
8
ANNS A' CHATHAIR
Aithghearr nan Ceist a tha teagasg gu
bheil urram agus dleasdanas a bhuineas do
gach neach anns gach inbhe agus daimh am
bi iad, ma 's ann an inbhe ard, no an inbhe
iosal, no an coimeas inbhe. Chan 'eil teagasg
nan Socialists agus " superiors, inferiors
agus equals " Leabhar Aithghearr nan Ceist
a' freagairt ro mhaith air a cheile.
Teachdairean an Cein
Leis an Urramach Galum MacOilleathain, M.A., Conan.
BHA latha geal, grianach an Conan an so,
agus triiiir Ghaidheal 'nan seasamh cuideachd
air an iirlar — -MacCoinnich, MaoAoidh agus
an Sutharlanach, ministearan Gaidhealach
agus teachdairean an cein. Is ann anns a'
mhansa an Cille-mo-Naomhaig a thogadh
an Sutharlanach agus is ann an India a
chuir e seachad a latha. Bha e 'na dhuine
air leth suairc is grinn air gach doigh. B' e
Sage a bha an Resolus a sheanair, an duine
feumail a dh' fhag " Memorabilia Domestica "
againn, leabhar nach dean duine a' chilis
as aonais a bhios air son eachdraidh na
Gaidhealtachd an Albainn a bhi cruinn,
ceart aige. Agus gun fhios nach coir lorg
a bhith air, so sios agaibh ni de na nithean
a dh' innis an t-ogha dhomhsa. Bha nithean
aig a sheailair sgriobhte, agus cha deach
an cur 'san leabhar air eagal gu 'n deanadh
iad dragh do mhuinntir eile bha beo. Mar
sin, chan 'eil anns an leabhar ach cuid de
na sgriobh Sage. Ach so an ni gu h-araid
bu mhaith learn innseadh, gu bheil sgriobh -
ainnean sin Mgr Sage a nis an America !
Thainig feadhainn thairis a bha cairdeach
do mhathair an t-Sutharlanaich agus chaidh
na sgriobhainnean a thoirt am follais,
agus dh' fheumadh na cairdean sin an tasg
a thoirt led dhachaidh gu sealladh a thoirt
dhi do chairdean eile ; agus chaidh innseadh
dhomhsa nach do thill sin air ais riamh
tuilleadh. Agus ma is ann mar sin a
tha, tha call air litreachd ar dtithcha nach
beag.
Is e an treas fear a bha ann Uilleam
MacAoidh, a chaochail an Sgobhraidh ri
linn a' chogaidh mu dheireadh, duine
laghach, coir air leth, ged a bha e nadurrach
dha a cheum fhein a ghabhail — bha e fada
'na cheann agus 'na itil do na daoine thall
rathad Eilean Santo.
Is ann de mhuinntir an Uillt-Bheatha,
an Siorrachd Rois, a bha MacAoidh. Tha
cuimhne agam gu 'n tug MacAoidh sinn uile
a mach do 'n gharadh a dhearbhadh do Mhac
Coinnich gu 'n robh doigh air uisge a lorg
f o thalamh le slait ! Sheas e os cionn aon
aite agus thuirt " Ma chladhaichear an so,
tha an t-uisge direach shios an sin." Cha
tugadh MacCoinnich aon gheill da ! Ach
cha do ghabh an Sutharlanach gnothuch
air thalamh ris an ni, ach gu 'n tug e cluas gu
eisdeachd daibh agus siiil gu faicinn. Agus
nach e sin a b' fhearr ? Bha Mgr MacAoidh
'na dhuine laidir. Bha moran de ghne an
leigh ann. Ghabh e an tinneas gle mharbh-
teach air a bheil Black-water Fever tri
uairean 'na bheatha, agus thainig sin air
an .treas turns an Glasehu. Cha deanadh
an dochtair a mach de bha cearr, agus tha
mi an diiil gun robh Uilleam air a chainnt
a chall. Dh' innis iad do 'n dochtair, ma
ta, de bha Uilleam ag radh bu choir a
dheanadh ris, agus thuirt am fear eile,
" chan 'eil dad as fhearr na a chomhairle
a ghabhail." Thainig Mgr MacAoidh
bhuaidhe, agus chuir an leigh iomraideach,
an Ridire Rosach, an Lunnainn, fios air,
agus e air cluinntinn mar a thachair. Dh'
innis an Caoidheach facal air an fhacal dha,
agus thuirt an Rosach, aig deireadh an
t-seanchais, "Is e an sean Ghaidheal buan
a tha annad! " Duine laghach ris an do
thachair moran. B' fhior thoigh leam e.
Agus a nis, nach fhaod mi innseadh do
bhur luchd-leughaidh gur e iar-ogha do 'n
Urramach Iain Domhnallach, D.D. (Domb-
nallach an Toiseachd) a bha ann an David
MacDonald a bha 'san Record, air ciil a'
Bhiobuill a bha air a thionndadh gu canain
araid an Tibet ! Bha esan cuide ruinn tamull,
agus bhruidhimi e 'san eaglais agus deoin-
bhaigh aige a bhith air innseadh gu 'n do
shearmonaich e 'san aite anns an robh a
shin-seanair ainmeil aca. Tha David
MacDonald eadar a bhi buidhe is geal,
agus anns a' chraicionn is ann ris na daoine
thall as coltaiche e, ged a tha seorsa de
chumadh Albannach air an aghaidh aige.
Thuirt e rium gu 'n robh brathair aige a
bha ruadh 'san fhalt agus cho ban riut
fhein 'san aghaidh. Gabhaidh sin creidsinn,
gun teagamh. Is e fior dhuine dicheallach
a tha 'san Domhnallach so an Tibet.
Aireamh 5
1950
So uile ann an Criosd
Is leibhse na h-iiile nithean : wa '<s e Pdl, no Apollos, no Cephas, no an
saoghal, no beatha, no has, no nithean a tha lathair, no nithean a tha ri
teachd : is leibhse iad uile ; agus is le Criosd sibhse, agus is le Dia Criosd.
—1 Corint. iii, 22-23.
ANN an Tunis a' Chriosduiclh tha Iain
Bunyan ag innseadli mu 'n t-seanchas a
bha eadar Ciatach agus Criosduidh an
uair a thainig iad gu fearann na Druidheachd,
duthaich a bha ullamh gu daoine a dheanamh
cadalach. Bha Ciatach a' fas cho trom 's
gur gann a b'urrainn dha a shuilean a
chumail fosgailte, agus thuirt e ri Criosduidh,
" Leigeamaid 'nar sineadh agus deanamaid
beagan cadail."
Criosduidh. — " Cha leig idir, air eagal
ma chaidleas sinn nach dtiisg sinn am
feasd."
Ciatach. — " Car son, a bhrathair ? Tha
'n cadal milis do 'n fhear-oibre, agus bKeir-
eadh e iirachadh dhuinn dtisal beag dheth
fhaotainn."
Criosduidh. — " Nach cuimhne leat gu 'n
d' thiibhairt fear de na buachaillean ruinn
a bhi air ar faicill roimh Fhearann na
Draoidheachd ! 'S e bha e a' ciallachadh
leis a sin nach caidleamaid ann. Uime sin
na deanamaid cadal mar ni muinntir eile,
ach deanamaid faire agus bitheamaid stuama.
Agus a nis, ma ta, chum tromsanaich a'
chadail a chumail air falbh, toisicheamaid
air bruidhinn mu Dhia agus na nithean
maithe a rinn e air ar son."
Ciatach. — •" Tha mi toileach le m' uile
chridhe."
Criosduidh. — ■" C aite an toisich sinn ? "
Ciatach. — " Far an do thoisich Dia ruinn
fhein, ach ma 's e do thoil e toisich thusa."
^ :^ :^ ^ ^
C aite air bith an tachair dithis bhraith-
rean air a cheile, cia dhiubh is ann air an
t-slighe gu Emaus no air an rathad fhada
agus fhadalach o Steornabhagh gu Nis,
ghiorraicheadh e an t-slighe dhaibh, agus
chumadh e an cadal air falbh bhuapa, agus
dheanadh e triuir dhiubh an aite dithis,
na 'n toisicheadh iad air bruidhinn mu na
nithean iongantach a rinn Dia air an son.
Ach theagamh gu 'n abair cuideigin,
" Bhiodh sin ceart gu leoir do leithidean
Iain Bunyan no do dhaoine diadhaidh a
bha air an rathad gu comanachadh, agus
. aig an robh fiosrachadh pailt 'n am beatha
fhein air maitheas agus trocair Dhe, ach
chan 'eil fianuis againne ri thogail, no aid-
mheil a b' urrainn dhuinn a dheanamh,
oir cha robh sinn riamh air ar n-iompachadb,
agus cha mho a rinn Dia annainn no air
ar son na nithean iongantach a rinn e
air son Phoil agus Iain Bunyan."
Tha sin fior, oir is e Criosduidhean comh-
arraichte a bha ann am Pol agus an Iain
Bunyan, aig an robh talantan agus buadhan
nach robh aig daoine eile, ach air a shon
sin, a mach o 'n inntinn laidir agus an tuigse
laidir a bha aca gu nadurra, cha robh dad
aca o Dhia nach 'eil againne mar an ceudna,
agus na nithean mor agus iongantach a
rinn Dia air an son rinn e air ar son-ne
cuideachd, oir tha fhacal fhein ag radh,
Is leibhse na h-uile nithean.
Ma tha garradh agad anns a bheil fliiraich-
ean, no ma tha garradh aig do choimhears-
nach, chan 'eil la anns a' bhliadhna nach
fhaod thu toileachadh agus solas agus
teagasg a tharruing le d' shiiil agus le d'
chluais agus le d' shroin as na nithean a
chuir Dia anns a' gharradh ; ceol milis,
daithean riomhach, aile cubhraidh, a chuireas
'n ad chuimhne, ma tha cuimhne agad air
Dia, a liughad ni a tha e ag ullachadh air
son a chloinne, agus a' toirt dhaibh gun
airgiod agus gun luach. Is leibhse na h-uile
nithean ; nithean nach do thoill siiin agus
nach do shaothraich sinn air an son ach a
thainig thugainn le deagh-ghean agus coibh-
neas-graidh agus saor-thoil an Tighearna.
Mu choinneamh gach dath no aile anns an
t-saoghal-a-muigh a tha deanamh aghaidh
na talmhainn sgiamhach is milis tha com-
panach spioradail air ullachadh le Dia leis
a bheil e a' cur slainte agus fallaineachd
agus aoibhneas ann an anamaibh a shluaigh.
Chan 'eil ach aon doigh air lionmhorachd
trocairean an Tighearna a thuigsinn, tois-
eachadh air an cunntas ;
'S e mhaitheas dhuit do pheacaidhean,
sin agad a h-aon,
\S e shlanuicheas f euslaintean uile, sin
agad a dha,
A shaoras do bheatha o sgrios, sin agad tri,
so UILE ANN AN CRIOSD
A chrunas tu le coibhneas-graidh agus
caomh-throcairibh, sin agad ceithir,
A shasuicheas tu le nithibh maith, sin
agad coig.
Gabh' Leabhar nan Salm ami ad laimh,
agus le fiosrachadh do bheatha fhein 'n
ad chuinihne, toisich air tiodhlacan agus
trocairean an Tighearna a chunntas, is
bidh e 'na ionghnadh mur h-abair thu nach
'eil ceann no crioch aca. 7s leibhse na
h-uile nithean.
Meadhonan Grais
Is leibh Pol, agus is leibh Cephas agus
Apollos, agus gacb f^idh no abstol no naomh
eile a labhair o Dhia, oir is e Dia fein a
thug dhuibh iad, agus thug e dhuibb iad
chan ann a chum gu 'm biodh an tighearnas
aca thairis oirbh a bhuineas do Chriosd a
mhain, no chum gu 'm biodh am f acal air
a chur oirbh mar chuing mar gu 'm b' e
Achd Parlamaid e no Leabhar-lagha, ach
a chum gu 'm biodh e agaibh mar mhana
laitheil do 'n anam, ag iompachadh an
anama, a' deanamh a' chridhe glan, agus a'
soillseachadh nan sul. Is leibhse Urnuighean
na h-eaglais anns gach linn ; is leibh Dtighall
Bochanan, agus Padraig Grannd, agus Gobha
na Hearadh, agus an Laoidheadair air a
tharruing a iomadh fuaran is tobar, is
leibhse iad uile gu bhi ag 61 meala asda
mar a bhios na seilleanan a' dol o fhlur
gu flur. Cha bu bhuachaille maith a chean-
gladh caora no mart gu teann air teadhair
air uiread do bhoise a dh' iomaire lom an
uair a dh' fhaodadh e cead a coise a thoirt
dhith air feurach farsuing. Is leibhse
P61 agus Seumas agus Iain Wesley agus an
Seanalair Booth, agus a h-uile diadhair no
sgriobhaiche eile a tha ni-eigin 'nan obair
ris a bheil ni-eigin uasal agus diadhaidh 'n
ur n' anam fhein a' comh-fhreagradh. Sin
pairt de 'n t-saorsa ghlormhor a tha Dia
a' toirt d' a chloinn. Facal, no beachd, no
cleachdadh, no teagasg, a fhuair thu 'na
chuideachadh dhuit anns a' bheatha dhiadh-
aidh, 'n ad fhiosrachadh fhein, na diult ;
ciod air bith cearn as an d' thainig e chugad.
Ged nach toir creideamh neach eile do
neamh thu, gle thric lasaidh an creideamh
a tha ann an aon duine creideamh ann an
duine eile. Cha duisg cainnt duine a tha
gun chreideamh e fhein creideamh ann an
duine eile, ciod air bith a' chaoin dhiadhaidh
a chuireas e air a gliuth ; f eumaidh creideamh
a bhi 'na chridhe fhein mus bi eifeachd no
cumhachd 'na chainnt.
Tha sinn iiile an comain dhaoine eile
na 's motha na tha sinn a' saoilsinn air
son na chuala sinn bhuapa mu 'n turns
fhein agus mu 'm fiosrachadh fhein air an
t-slighe gu neamh ; coim.hearsnaich dhiadh-
aidh is cairdean dileas a dh' innis dhuinn
mar thainig gras Dbe 'n an anam, agus
mar bhuin Dia riutha, ceum air cheum.
Sin cuid de na h-uile nithean is leinn, ach
ged tha iad 'nan cuideachadh dhuinn agus
'nan taic d' ar creideamh, is e ar creidearo.h
fhein a mhain a bheir dhuinn Criosd agus a
bheir dhuinn dearbhachd gur leinn Criosd
agus gur leis-san sinn. Buidheachas do
Dhia air son na chaidh a sgriobhadh agus
a labhairt a' moladh Chriosd o thainig e
do 'n t-saoghal, ach tha mi a' creidsinn ann
a chionn gu bheil mi a' faicinn gloir Dhe
'na aodann le m' shuilean fhein.
Is leibh an saoghal, an saoghal maiseach
so, agus mar is motha a chi sibh a mhaise,
agus mar is motha a dhuisgeas e 'n ar
cridheachan " ionghnadh, moladh agus
gradh " tha bhur coir air agus bhur sealbh
ann a' fas na' s cinntiche agus na' s cinntiche.
Faodaidh stiall mhor de 'n t-saoghal a bhi
le duine nach 'eil a' faicinn lamh Dhe ann
no a' leirsinn a ghliocais ann, agus an saoghal
uile a bhi aig daoine eile do nach buin
ploc dheth gu laghail ach a tha a' deoghal
solais as a h-uile la d' am beatha le 'n inntinn
agus le poraibh an cuirp. Is leibhse an
saoghal a tha toirt cothrom dhuibh f^s
ann an eolas air Dia ; bas anns nach 'eil
dhuibh ach geata a' fosgladh a steach do
shaoghal as fhearr, no nithean a tha lathair,
no nithean a tha ri teachd ; is leibhse iad
uile a chionn gur le Criosd sibhse agus
leibhse Criosd.
Gu cinnteach faodaidh an neach a tha
ann an Criosd a r^dh,
An aitibh aoibhneach thuit mo lion,
'jS learn oighreachd bhreagh nach gann.
Anns a' Chathair
BHA e am fabhar Eachainn Harvey mar
mhinistear gu 'n robh e an da chuid durach-
dach agus deas-bhriathrach, agus na 'n
robh a Ghaidhlig na b' fhearr, bhiodh e
furasda gu leoir dha eaglais fhaotainn anns
a' Gh^idhealtachd, an t-aite bu docha leis
fo 'n ghrein. Ach ged bha e air a thogail
anns an Oban, far a bheil Gaidhlig ri chluinn-
tinn fhathast air an t-sraid, agus far a bheil
i air a teagasg le sgoilear maith anns an
Ard-sgoil, cha robh i air a • bruidhinn anns
an tigh aca a chionn gur e Gall a bha 'na.
ANNS A' CHATHAIR
at hair. Mar sin, cha robh G^idhlig a' gbille
ud cho maith 's gu 'm biodh saorsa aige a'
searmonachadh innte : sin a thug air a
radh mar tbuirt Pol, " Feuch, tha mi a'
tionndadb chum nan cinneacb."
Bha e air a shuidheachadh ann am fear
de na h-oiseanan as miosa an Glascbu,
far an robb nitbean cbo narach agus cho
oillteil 'n a chluasan agus fo sbtiilean a
h-uile latha 's nacb robh fbios aige gu 'n
robh seallaidhean mar sud ri tachairt orra
ann an aite air bith de 'n t-saoghal, is bha
gu leoir de dhaoine anns an sgir aige nach
bu mhotha leo sgian a chur annad agus
smugaid a thilgeadh ort. Chan fhaca is cha
chuala e riamh anns an Oban dad bu mhiosa
na na mionnan a chual e 'na bhalach an
uair a bhiodh an Hebrides a' cur a m.ach
dhamh aig a' cheithe, agus mar sin cha robh
e cleachdte ris an uamhas a bha a' feith-
eamh air an Glaschu.
Cha robh ann ach duineachan beag,
ach mur robh e mor 'na bhodhaig bha cridhe
leomhainn aige is bha a chreideamh ann
an Dia cho laidir 's nach robh eagal riamh
air a bhi coiseachd leis fhein, mar bu trie
a bhitheadh e, air na sraidean a bu duirche
air a' mheadhon oidhche. An uair a bhiodh
cuid de 'n bheagan coimhthionail a bha aige
'n an cadal bhiodh am ministear beag a
mach air na sraidean, a' ciobaireachd dhrong-
airean agus dhroch bhoireannach, agus a'
dol dhachaidh led 'g an Hubhairt sabhailte
d' an dachaidh fbein ma bha dachaidh aca,
no ma b' urrainn dhaibh innseadh dha
c' aite an robh iad a' fuireach. Ann an
uine ghoirid dh' fhas iad cleachdte ris a'
" mhinistear bheag," mar theireadh iad
ris, anns a' che^rn ud de Ghlaschu, agus
ged nach biodh e glic dhuit-sa no dhomhsa
moille a bhi 'n ar ceum a' dol seachad
air clobhsaichean dubha dor cha air sraidean
sonruichte, bha esan sabhailte gu leoir
'n am ro.easg, oir is ann air clieann obair
na trocair a bha iad 'ga fhaicinn daonnan,
gle thric duin-eigin air achlais aige aig an
robh cho beag de chom.as nan cas ri searrach
air iir bhreith.
Ged nach do thuit a lion an ionadaibh
aoibhneach, agus nach biodh a' mhor chuid
de mhinistearan eile tcilichte le chrannchur,
bha Eachann Harvey cho sonaris an Naomh
Frannsaidh, oir bha e cinnteach gu 'n do
ghairm Dia e gu bhi 'na shaighdear ann an
Cogadh Naomh, agus gu 'n tugadh e; dha
seoladh agus cumhachd an saoghal a ghlan-
adh agus a chur ceart. Och, Och ; c6 a
tha foghainteach chum an ni so ? Tha
an saoghal agus an fheoil agus an Diabhol
cho laidir an diugh fhathast 's a bha iad o
chionn ceithir mile bliadhna, ach air a
shon sin cha chiiis-fharmaid ministear air
bith aig nach 'eil an creideamh agus an
dochas 'n a oige gu 'n dean e fhein agus Dia
eatorra saoghal iir. Ach bha am miighadh
so eadar Eachann agus na daoine eile aig
a bheil innleachdan air saoghal ur a dhean-
amh, nach do smuainich esan riamh air
innleachd eile ach an t-seann doigh, soisgeul
Chriosd. Chuala mi e ag radh aon uair
gu 'n robh earbsa bu mhotha aige ann an
Laoidhean Shankey na ann an Achdan
Parlamaid. Ach is maith iad le cheile.
Bha e fortanach gu 'n robh bean aige a
dh' aon inntinn ris fhein, boireannach
caomhail, diadhaidh, a bha cho coltach ris
fhein ris an te eile de phaidhir mbeatagaii.
Bliadhna an deidh bliadhna chum iad orra,
a' cumail bed an creidimb agus an sonais
leis na h-aislingean a bha iad a' faicinn air a'
Ghlaschu ur a bha dol a dh' fhas suas, far
nach biodh gort no drongaireachd no m.eirle
no strlopachas, agus far am biodh cuirp
agus anama dhaoine cho glan ri cridhe
leinibh .
Ged nach robh dad anns na Statistics
a bhiodh Eachann Harvey a' cur a stigh
gu Cleir Ghlaschu a leigeadh a leas crith
no maoim a chur air Satan, bha fhios aig
a' Chleireach nach robh gin de na h-eaglaisean
mora an Glaschu anns an robh obair a
bu dilse agus a bu ghaisgeile air a deanamh
na bha am ministear beag a' deanamh anns
na cuiltean anns an robh e a' cumail bratach
an t-soisgeil a' snamh, agus chan e mhain
bratach an t-soisgeil a' snamh ach coltas
Chriosd agus doighean Chriosd mu choinn-
eamh an t-sluaigh 'na bheatha fhein, air
chor agus nach robh u.iread dhiubh a nis a'
suidhe ann an caithir luchd-fanoid. Ghabh
iad ris mar dhuine maith aig an robh beach -
dan gus doighean neonach, ach anns nach
robh cron agus a bha laghach ri peacaich
agiis daoine air an daoraich, ged nach
buineadh e do 'n t-saoghal mhear agus
aighearach aca fhein.
B' aithne dhomh- an Cleireach aig Cleir
Ghlaschu, a bhiodh ag innseadh dhomh
mu obair Eachainn, agus theagamh gur
esan a chuir 'na cheann iarraidh orm dol
gu comanachadh leis. Bha sinn mu 'n aon
aois, agus b' aithne dhuinn a cheile gu r^iaith
ann an Talla na Diadhachd ged nach robh
companas dliith eadaruinn. Anns na
laithean ud cba robh a h-aon againn a'
saoilsinn a bheag dheth a chionn nach robh
e 'n a sgoilear m.aith (an aon t-slat-thomhais
leis am bi oileanaich a' tomhas a cheile),
agus a chionn nach bu leir dhiiinn an teine
bed a bha 'n a chridhe.
ANNS A' CHATHAIR
Chaidh mi a dh' ionnsuidh a' chomanach-
aidh, ach ged nach robh mi comhla ris ach
o Dhi-sathuirn gu feasgar Di-luain bha mi
a' faireachduin fad na h-uine mar gu 'm
bithinn 'nam sheasam.h aig Cathair a'
Bhreitheanais, agus air mo dhiteadh, oir
bha eud agus irioslachd agus criosdalachd
an duine ud, an eaglais thruagh anns an
robh e ag obair, agus na sraidean granda
a bha mu 'n cuairt na h-eaglais, a' dol mar
shaighdean 'n am choguis, a' cur naire
orm nach robh mi fhein a' fulang cruadal
anns a' Chogadh Naomh, ach a' leigeil
leis an duine hhesg ud nach robh a leth cho
l^idir rium ach a mhain ann an creideamh
uallach agus teas an latha a ghitilan. Cha
b' fhiach na bha mise a' deanamh air an
duthaich, an aite s'amhach, boidheach, agus
am measg dhaoine beusach, sitheil, a bhi
bruidhinn uime. Sud an duine a bha deanamh
comhraig ri Satan agus ris an deoch agus
ris gach seorsa eile aingidheachd a la agus
dh' oidhche, ach gun a mhisneach no a
dhochas a chall.
Cha robh an coimhthional air an t-Sabaid
mor ; bha deagh Sheisean aige ; coig deug
no an corr, ach tha mi an diiil gu 'n robh
cuid dJiiubh air an tarruing a cearnan eile
de Ghlaschu agus nach robh iad a' fuireach
anns an sgir anns an robh an eaglais. Thuirt
e rium nach do chuir e riamh ainm tir air rola
a' chomanachaidh le teisteanas fhaotainn o
eaglais eile ; gur e fhein a^ ghabh a steach
iad uile air son na ceud uaire ach a mhain an
fheadhainn a bha air an Rola m' an d'
thainig e do 'n eaglais, agus b' urrainn e
innseadh dhuit ciamar agus c' uin agus c'
aite an robh iad air an iompachadh — -aith-
innean air an spionadh as an teine. Rud
eile a thuirt e rium a bha an aghaidh an
t-seorsa coimhthionail a bha aige-san, gu 'n
robh 6 daonnan a' call cuid dhiubh le iad a
bhi gluasad gu taobh a b' fhearr de 'n
bhaile ; cho luath 's a bha duine air iompach-
adh, no gu sonraichte mathair teaghlaich,
gu 'n robh iad air son clabar nan ciil-shraidean
fhagail, agus dachaidh a bhi aca ann an
aite a bu ghloine agus a bu chubhraidhe,
direach mar a bhios tachas a' tighinn ann
am feoil nan eun-siubhail ag innseadh dhaibh,
" Chan e so bhur dachaidh."
Air oidhche na Sabaid, an uair a bha obair
sholuimte an latha criochnaichte, dh' fhan
sinn air ar cois a' seanchas gu tri uairean
'& a' mhaduinn, esan a' bruidhinn rau na
daoine agus na dachaidhean a bha e ag
obair 'nam measg agus raise ag eisdeachd
ri nithean nach cuala mi riamh roimhe,
agus nadi robh fhios agam gu robh an
leithid de nithean a' tachairt anns an t-saoghal .
Bha e cinnteach nach b' e Cogadh olc
bu mhiosa anns an t-saoghal ; gu 'm bu
mhiosa 61 agus boirionnaich ; gu 'n robh
uaisle agus gaisgealachd ann an cogadh a
thuilleadh air calldaehd, ach nach robh ann an
anamianna na feola ach obair an deam.hain o
bhun gu barr. Bha de ghrain aige air 61
's gu 'm biodh e a' casadh fhiaclan an
uair a bhruidhneadh e uime, agus bha de
naidheachdan br6nach aige mu 'n sgrios a
bha e a' faicinn an t-61 a' deanamh a h-uile
seachduin d' a bheatha ann an teaghlaich ean
a dh' fhaodadh a bhi grinn glan coro.hfh-
urtachail 's gu 'm biodh eagal agus naire
ort deur a chur 'nad bheul aig a' Bhliadhna
Uir fhein.
Cha leigeadh e leam. idir trian de 'n choire
a chur air na daoine fhein. " Na 'm faiceadh
tusa," ars esan " na tighean anns a bheil
moran dhiubh a' fuireach bhiodh e 'na
ionghnadh leat gu bheil iad cho glan stuama
's a tha iad ; c6ig 's a sia ag itheadh 's a'
cur umpa an aodaich, 'gan glanadh fhein, a'
cadal, agus a chomhnuidh, ann an aon se6mar
beag, gun chl6said no gun ghoireas eile,
agus air uairean naoi no deich ? Balaich
agus caileagan a' cadal comhla gu aois
cheithir no ch6ig bliadhna deug!
Dh' innis e dhomh mu aon teaghlach,
Eirionnach a Belfast, anns an robh athair
agus mathair agus seanair . agus triuir
chloinne a' fuireach anns an aon se6mar
anns nach robh leaba ach aon spoinneach
mhor air an urlar anns an robh iad uile a'
cadal. An uair a shiubhail am bodach,
b' fheudar dhaibh a chur anns a' chiste
a dh' aon ruith, agus a bhi togail na ciste
bharr a' bhiiird an uair a bhiodh e a dhith
orra air son am. bidh. Duine laidir a sgrios
anam, fhein agus a theaghlach leis an deoch.
Fad na h -oidhche bha naire orm cho
beag 's a bha annam fhein de ghradh an
t-soisgeil agus de spiorad na criosdalachd
an coimeas ri Eachann Harvey, oir ged
nach robh sro.uain eile mu na peacaich
ud 'na inntinn-san ach gu 'm bu daoine
laghach seachranach iad a bha fulang ana-
cothrom agus ana-ceartas o 'n t-saoghal
bha an smuain 'nam inntinn-sa gu 'm bu
chiar leam mo chrannchur a thuiteam
'nam. measg. Ach bha fhios agam gu maith
gur e esan agus nach bu mhise a b' airidh
air an ainm " deagh shaighdear losa Criosd,"
agus na 'n ceadaicheadh riaghailtean na
h-eaglais e, bhithinn toileach dol 'ga chuid-
eachadh, agus a dh' obair fo chomannd,
na 'm faighinn air m' ais an ceann da
bhliadhna gu m' choimhthional rianail fhein.
Mar chomharradh air cho laghach 's a
bha na daoine ris thuirt e rium gur e aon
ANNS A' CHATHAIR
duine a thog a lamh ris riamh, duine a bha
fuireach le boireannach ris nach robh e
posda. An uair a thug am ministear achmh-
asan dha agus a dh' iarr e air an dara cuid
a cur bhuaith no a posadh, thuirt an duine
ris an aire a thoirt air a ghnothuch fhein.
" Ach is e so mo ghnothuch fhein," ars am
ministear, " gu 'n tugadh tusa um.hlachd
do aithne an Tighearna agus urram do
staid naomh a' phosaidh." An sin thug
an duine borb sgleog dha air a chluais a
leag as a sheasam.h e. " Ach tha Dia a'
gluasad ann an doighean iongantach," ars
Eachann, agus a shuilean a' lasadh le moit
is aoibhneas diadhaidh, "ghabh an duine
aithreachas agus naire cho mor 's gu 'n d' iarr e
orm am maireach am posadh . Thoisich iad air
tighinn do 'n eaglais, agus an ceann bHadhna
bha iad le cheile air an iompachadh, agus
bha iad 'nan suidhe aig bord an Tighearna
an diugh, ^a,n uair a shearmonaich thusa air
a' cbeann ud *' agus m.ar so bha cuid dibhse :
ach tha sibh air 'ur n-ionnlaid ; tha sibh
air 'ur naomhachadh ; tha sibh air 'ur
fireanachadh ann an ainm. an Tighearn losa,
agus tre Spiorad ar De-ne." (1 Cor. iii, 11).
Cha robh Eachann Harvey buan ; loisg
an t-eud beo a bha 'na chridhe am beagan
neirt a bha 'na bhodhaig anfhann, is chaoch-
ail e gu maith trath, ach bi thusa cinnteach
an uair a rainig e taobh eile na h-aibhne
gu 'n do thoisich laoidh an Tighearna leis
na trompaidean.
Fo Chraobh Sheudair
CHUNNAIC mi 's an Albannach an diugh
'sa' mhaduinn gu bheil Tigh-Mor Bhronais
ri bhi air a reic, agus a' chuid mhor de 'n
airneis fhiachail is riomhach a tha 'na bhroinn,
agus an crioman beag de 'n oighreachd
nach robh air a reic an uair a shiubhail
an Coirneal. Tha na luingeas mhor a' dol
air tir ; cuid dhiubh le droch sgiobaireachd,
ach cuid eile le an-shid agus a' ghaoth
anrach ris an abradh Mghr Churchill Euro-
clidon, ach anns nach 'eil do Mghr Bevan
ach ceabharan fabharach o 'n Ear.
An uair mu dheireadh a bha mi ann am
Bronas bha an Tigh-Mor gun duine ann
ach seana seirbhiseach agus a bhean, aig
an robh pension o bhantrach a' Choirneil,
no mar theireadh iad rithe air an oighreachd
Lady Dora. Bha iad a' toirt an aire do 'n
tigh agus bha dha no tri sheomraichean
aca dhaibh fhein. Bha uair a bha ro.i eolach
gu leor air an tigh ud agus air m.uinntir
an tighe, agus air dhomh a bhi toileach
fhaicinn aon uair eile, agus a chluinntinn
CO de na seann seirbhisich a bha lathair,
choisich ro.i suas a dh' fhaotainn seanchais
ris a' charaid a bha fuireach ann, Para
Haggart agus a bhean. Dh' aithnich iad
mi anns a' mhionaid, ach thuirt Para le
fiamh-ghaire nach ann air mo choltas idir a
dh' aithnich e mi ach air mo cheum. agus
air mo ghuth an uair a bhruidhinn mi.
" Tha coltas na h-aoise oirbh," ars esan,
" na 's motha na tha orm. fhein."
Eadar tea agus seanchas, agus seanchas
agus tea eile (te bu mhotha) bha ceilidh
mor fada againn, ach. fad na h-uine b' e an
Coirneal agus Lady Dora a bu chuspair-
seanchais do na seirbhisich dhileas ud,
caraid cho laghach gaolach 's gu 'm bu
mhaith leam iad a bhi dluth dhomh agus
an lamhan tim.chioll orm aig uair mo bhais.
Chan e a h-uile Tigh-Mor is oighreachd
a tha cho laidir agus cho maith air an doigh
's gu 'n teid aca air seasamh, ri da chogadh
agus oighre ur an taobh a stigh de fhichead
bliadhna. Sin agus cion caitheam.h-crionna
a chuir an cearcall-mais bharr oighreachd a'
Choirneil ; o'n bhaillidh agus an luchd-
lagha gus am balach a bhiodh a' toirt a
stigh a' ghuail agus nam bioran do 'n
chitsin bha iad uile a' fas reamhar le beatha
shaorail is reidh mar bu luime agus a bu
chaoile a bha e fhein a' fas.
Ciod air bith a their na Socialists mu 'n
chron a tha air a dheanamh do 'n duthaich
leis an t-seorsa dhaoine ris an abair iad
" daoine diomhain beartach," chan 'eil
e 'na thoileachadh air bith leam fhein a
bhi faicinn nan seann Tighean-m.6ra a'
dol as an t-sealladh, agus na seann teagh-
laichean a bha annta 'gam. fagail. A mach
o aon annamh cha leig thu leas truas a bhi
a gad ris na daoine fhein, oir ro.ar is trice
tha sgoinn is eanchainn annta, agus ann
an iiine ghoirid ni iad aite iir dhaibh fhein
ann an obair agus margaidhean agus comh-
fharpuis an t-saoghail. Ach tha e 'na chall
do 'n duthaich an grinneas agus an uaisle a
bha ri fhaicinn ann an teaghlaichean coth-
romach nach leigeadh a leas a bhi cunntas
nam. buinn-a-sia a bhi dol as an t-sealladh,
agus gun duine idir air fhagail a tha toileach
aideachadh gu bheil neach eile anns a'
choimhearsnachd. as fhearr na e fhein.
Ach cha lean mi air a' chursa so na's fhaide,
oir tha fhios agam nach toigh le cuid de
na bhios a' leughadh na duilleig so beachd
eile a chluinntinn ach gur e uachdarain
6
FO CHRAOBH SHEUDAR
agus daoine aig a bheil airgiod naimhdean
an duine bhochd, agus cha bu mhaith
learn an cur bh^rr an siuil le toiseachadh
air cur 'nan aghaidb gu laidir.
Ciod a' chrioch a bhios aig na nithean so ?
Tha sin folaichte oirnn fhathast, ach ged
tha amharus aig moran dhaoine nach bi
doighean is innleachdan nan Socialists chum
maith na dtithcha air a' cheann mu dheireadh,
chan 'eil sin air a dhearbhadh fhathast,
agus CO aige tha fhios nach 'eil iad a' faicinn
na's fhaide romhpa na each ? Ma bheir
iad dhuinn fois o chogadh, agus nia chumas
iad 'nar seasamh sinn ann an crannchur a
mhaireas agus a bhios cho maith ris a'
bheo-shlaint a tha againn an diugh, cuiridh
iad an naimhdean gu h-amhluadh.
An uair a bha sinn aig ar tea db ' innis Para
Haggart dhomh nithean mu oighreachd a'
Choirneil a bheireadh air daoine an diugh leum
as an craicionn le feirg. Bha e fhein agus athair
agus a sheanair air an oighreachd. Bha
athair 'na chlachair chlacha-tioram a bhiodh
a' togail gharraidhean. Chuir e suas mUtean
de gharraidhean air monaidhean agus ann
am frithean, agus air slios bheanntan, agus
b'e 'n tuarasdal a bha aige tasdan 'san latha.
Ach ged bha seachdnar de theaghlach
aca, cha chuala e athair no mhathair riam.h
a' gearan, no cur sios air an uachdaran ;
's ann a bhiodh iad 'ga mholadh a chionn
gu robh bso-shlaint cho cinnteach aca ;
bha mart aca agus muc agus talamh buntata
agus iomadh sochair agus barrachdas eile
nach robh air ainmeachadh anns a' bhargan.
Cha robh farmad aca ri daoine eile, agus
cha mho a bha iad 'gan saoilsinn fhein
truagh no an diiO gu 'n robh eucoir air a
dheanamh orra. Mur tugadh an t -uachdaran
obair dhaibh cha robh obair eile ann, agus
mur tugadh e tigh dhaibh bhiodh iad gun
dachaidh, ach bha ordugh aig a' bhaillidh
obair a thoirt do 'n h-uile duine air an robh
obair a dhith, ged bhiodh an duine os cionn
ceithir fichead. Cha robh am. paigheadh
ach beag, ach cha robh an obair trom., no
moran feum innte no moran air a dheanamh.
B'e a' cheud phaigheadh a bha aig Para fhein
ochd sgillean 's an t-seachduin agus ubhal
air son a bhi cumail ghlaiseunan agus eoin
bheaga eile o 'n choirce agus o 'n eorna
anns an fhoghar an am an abachaidh.
Cha robh riamh na b' airde na coig tasdain
deug aige ag obair anns a' choille gu 1912.
'Na dheidh sin bha not 's an t-seachduin
aige. Bha e fhein 's a bhean ann an seirbhis
an Tighe-Mhoir o 'n a dh' fh^g iad an sgoil.
Bha dithis de mhic an Tighe air am. marbhadh
ann an cogadh 1914-1918. An uair a shiubbail
an Coirneal bha coig ar fhichead de sheann
seirbhisich a' faotainn pension bhuaith, agus
dh' fhag fear dhiubh sin mile gu leth. Bu
leis a h-uile tigh a bha air an oighreachd
gus an do thoisich an t-Siorramachd air
tighean a chur suas. B'e sia gu ochd notaich-
ean am mal a bha air tighean a' Choirneil,
ach bha an fheadhainn eile cho ard ri ochd
deug gu ceithir ar fhichead. " Cha chreideadh
tu," arsa Para Haggart, " na cuilbheartan
a bhiodh d'^oine a' cleachdadh a sheachnadh
nan tighean iira agus a dh' fhaotainn fear
de thighean a' Choirneil."
Ciod a b' aobhar gu 'n robh na seann
tighearnan cho gaolach air luchantean cho
mor agus cho greadhnach a bhi aca ? A'
cheart aobhar a thug air Sir Walter Scott
Abbotsford a thogail ; spagadagliog — an
spagadagliog anns nach 'eil dad as miosa
na faoineis, a chionn gu bheil a' chuid
mhor dheth a' tighinn o fhaireachduinean
nach bu mhaith leamsa a dhiteadh ; gaol
fearainn, gaol inbhe, agus gaol a bhi mor
agus fialaidh, agus an caitheamh-crionna
fhagail aig na bodaich. Co ach duine a
tha ann an domblas na seirbhe a gheibheadh
coire gu guineach do dhuine eile a chionn
gu 'n robh rud beag straic agus morchuis
'na cheum ? Cha bhiodh an saoghal cho
aighearach na 'n robh an aon cheum againn
uUe. Bha na fineachan Gaidhealach gu
maith deas gu bhi a' faotainn coire do chach
a cheile, agus a' magadh air cjich a cheile,
ach bha iad riamh a' ceadachadh do na
Domhnullaich tomhas reusonta de spagada-
gliog a bhi annta a chionn gu 'n robh sin
freagarr&,ch do chinneadh a bha cho sean
agus cho uasal agus cho laidir riu, agus cho
m.aith air tapaid.
Seanadh an Taobh Tuath
de Iain Mac Aonghuis, Ph.D., Hacraig.
THA sinn a' leughadh ann an leabhar
Mhalachi gum bi iadsan air am bheil eagal
an Tighearna a' labhairt gaeh aon gu trie
ri cheile. Tha Seanadh an Taobh Tuath
(Seanadh Rois, Chataibh, agus Ghallaibh) a'
creidsinn gur e gnaths tlachdmhor a tha
an sin. Air son an dara bliadhna nise, rinn
an Seanadh uUachadh air son cothrom a
thabhairt do na braithrean, eadhon minis-
tirean agus eildearan, cruinneachadh an
SEANADH AN TAOBH TUATH
ceann a cheile chum gum bitheadh tri
latha de chomhluadar aca mu ghnothuich-
ean a bhuineas do'n dreuchd. Mu dheireadh
September so chaidh, chruinnich mu dheieh
ar fhichead dhiubh ann >an Dunr avert,
ann an Srath Pheofhar. B' e Mr. Begg,
Ministir Baile Dhuthaich a ghabh as laimh
gach ni a dheasachadh, gu h-6rdail, agus
rinn e sin gu sgiobalta. Cha robh ughdarras
aige thairis air an t-side, ach, ged a bhitheadh,
cha b' urrainn dha deanam.h na b' fhearr
na bha e. Bha blaths agus maise an
t-samhraidh a' comhdach na duthcha.
B' e an t-Urr. Donnchadh Blar, M.C.,
B.D., deagh Ghaidheal, a tha a' saothrachadh
ann a Glaschu, agus duine air am bheil
gibhtean sonraichte air a bbuileachadh, ar
priomh fhear-labhairt. Liubhair Walter
Reid, Strath Pheofhair, Domhnull MacLeoid,
Inbbir Pheofhair, agus Iain Mac Aonghais,
Hacraig, paipearean air cuspairean araidh.
Cho-phairtich gach fear a bha anns a'
chuideachd anns na deasbudan a lean na
paipearan. Chaidh iarraidh ormsa cunntas
a thabhairt air na chaidh a r^dh. Bhiodh
sin duilich ; agus mar sin, thainig mi chum
a cho-dhunaidh gum biodh e na bu tharbh-
aiche do leughadairean nan duilleag so,
na 'n deanainn oidhirp air aon de na paipearan
aig Mr. Blar a ghiorrachadh, agus a chur
fodh 'ur comhair.
Am feasgar mu dheireadh a bha sinn
comhla, labhair Mr. Blar gu domhain,
cumhachdadh, air na cuisean a bha ag
aobhrachadh mi-chreidimh anns an latha
anns a bheil sinn beo. Bha sluagh mor
an diugh ann an dorchadas spioradail.
Chuir iad an cul ri Dia. Bha iad bodhar do
chuireadh an t-Soisgeil. Bha mi-chreidimh
ann o 'n toiseach, agus ceannairc an
aghaidh Dhe, eadhon ann an duthchanna
Criosduidh ; ach, an diugh, tha a' mhor
chuid air tionndadh air falbh o 'n t-Soisgeal.
Cia mar a thachair sin ? Tha am Focal ag
innseadh dhuinn gUn do chruthaich Dia
an cinne-daonnda 'na iomhaigh Fhein. Tha
sin a' ciallachadh gur e ni nadurrach a
tha'nn gum biodh cairdeas agus co-chomunn
eadar Dia agus na h-anama a chruthaich
E. Ach, an aite cairdeas agus co-chomunn,
tha aimhreit agus cogadh. Tha na h-ainmb-
idhean umhail do lagh agus toil a Cbruith-
fhear. Tha an cruinne-ce gu leir a' coimh-
lionadh a reachdan. Ann an aon aite a
mhain, ann an anam an duine, tha ceannairc
an aghaidh Dhe. De is aobhar da sin ?
An e toil an Tighearna gum biodh slighe
a shluaigh da ionnsaidh Fhein corrach agus
cruaidh ? Chan urrainn do Chriosduidh
sam bith aontachadh ri sin. Anns na
linntean a dh' fhalbh agus anns an latha
'n diugh, tha na feallsanaich agus na sgoil-
earan ris an abair sinn 'apologists' a saoth-
rachadh gu duineil chum gum biodh an
t-slighe spioradail air a socrachadh, agus
an rathad chum Bord na Trocair air a
dheanamh direach. Tha e dligheach gum
biodh aodhairean spioradail an t-sluaigh a'
deanamh an dichioll anns an cheart obair.
Tha dleasdanas da-fhillt aig an t-soisgeulaiche
ri' choimhlionadh. Feumaidh e nadur euslain
spioradail an duine a dheanamh soilleir ;
agus feumaidh e slighe na slainte a nochdadh.
Cha tainig caochladh air nadur na h-euslain
sin o am a Bhiobuill, ach, anns an latha
'n diugh, tha sluagh do-aireamh am beachd
gu bheil am Biobull a' toirt cunntas mearach-
dach air cor agus staid an duine.
De, mata, na priomh aobhair a tha briseadh
an co-chomunn nadurrach a bu choir a
bhi ceangal mac an duine ri a Chruithfhear ?
1. Anns a' cheud aite, am peacadh.
Tha moran am beachd nach 'eil sin ach
facal sean-fhasanta. Chan 'eil ann ach
bocan anns an robh ar n-athraichean anns
na linntean aineolach a dh'fhalbh a' creidsinn.
Aidichidh iad, da rireabh, nach 'eil ar nad.ur
daonndail fhathast iomlan. Ach tha e
na's fhearr an diugh na bha e 2000 bliadhna
air ais ; agus faodaidh sinn a bhi an dearbh
dhochas gun tig feabbas mor a^r mus aom
da mhJe bliadhna eile. Beag ar bheag,
tha an cinne-daonnda a' tighinn air aghart.
Nuair a gheabh daoine barrachd foghluim,
tighean grinne, ceartas ann an nithean
aimsireil, agus nuair a bhios sith air a
steidheachadh gu daingean air an talamh,
sgapaidh na . neoil a tha a' cuartachadh
beatha an duine. B'e deagh naigdheachd a
bhiodh an sin. Ach an urrainn dhuirm a
creidsinn ? Nuair a sheallas sinn gu geur
air eachdraidh an t-saoghail, is e tha sinn
ag amharc gu bheil am peacadh a' leantuinn
ceuman an duine gach ^ite an teid e. Biodh
e a' comhnuidh ann an uamha, coltach ri
ar n-athraichean borba da mhile bliadhna
air ais, no biodh e a' comhnuidh ann a
Lunnainn no am Berlin an diugh, tha am
peacadh comhla ris, 'na chompanach dileas.
An toiseach na h -eachdraidh, thog Cain,
duine aig nach robh moran foghluim, a
lamh gu guineach an aghaidh a bhrathar.
An deireadh na h-eachdraidh, thog Hitler
agus a chompanaich an lamh an aghaidh
am braithrean, agus bhasaich iad, anns na
seomraichean puinnsein, 'n am miltean
SEANADH AN TAOBH TUATH
thar mhiltean. Agus de mil dheighinn
Hiroshima agus Nagasaki ? Cha dean e
an gnothuch idir. Tha euslain ann an
nadur an duine nach leighis foghluim talmh-
aidh. Agus is e ainm na h-euslain sin am
psacadh. Am peacadh anns an t-seagh
a tha am Biobull a' nochdadh. Ceannairc
an aghaidh Dhe. Cha bhiodh an sin ach
sgeul dhuilich mur biodh aithne againn air
leigheas. Ach tha an Soisgeul a toirt dliuinn,
chan e a mhain an dearbh fhirinn mu staid
nadurrach an duine. Tha e a' toirt dhuinn
slighe na slainte. " Feuch Uan Dhe a tha
tabhairt air falbh peacaidhean an t-saoghail."
2. Aobhar eile a tha a' dorchadh
slighe an duine chum Dhe. Am beaohd a
tha aige anns an latha 'n diugh nach eil ann
am beatha an duine ach ni leibideach,
neo-luachmhor, gun fhiu. Cluinnidh sibh
am beaohd sin air bilean feadhainn de na •
feallsanaich is foghluim.te. Cluinnidh sibh
e ann an comhradh na sraide. Leughaidh
sibh e anns na paipearan-naidheachd. Is e
sin beachd a tha air tolladh gu domhain
ann an smuain an latha 'n diugh. Tha an
cruinne-ce mor, mor thar tomhas smuain.
Tha beatha 'n duine suarach ri 'thaobh.
Chan e a mhain an t-eolas ur a tha na
speuradairean a' toirt dhuinn is mathair-
aobhair do 'n bheachd sin.. Tha an t-eolas
ur sin a' cuideachadh leis, agus a' toirt
deagh lethsgeul dha ; ach is e sar aobhar
an dimeas anns an do thuit inbhe agus luach
an duine gun do thionndaidh e a chulaobh
air a Chruithfhear. Chan 'eil teagamh nach
robh iad ann anns gach linn, a bha air
uaireabh teagmhach mu luach an duine
ann an suUean a' Chruithfhear. " Ciod e
an duine gum bitheadh Tu cuimhneachadh
air ? " Fhreagair an Salmadair a' cheist
sin gu h-uasal. Ach bha fhios aig Dia gu
robh cridhe an duine a' dian-iarraidh dearbh-
adh na bu dhaingnichte na b' urrainn
bUean duine a liubhairt. Agus mar sin,
chuir E aon ghin Mhic do 'n t-saoghal.
Ghabh Esan air Fhein nadur agus crannchur
na daonndachd. " Agus rinneadh am Focal
'n a fheoil." Nuair a ghreimicheas neach
air an fhirinn sin, ciamar is urrainn dha
dimeas a dheanamh air luach an duine ?
3. Tha na doruinnean agus na piantan
a tha moran a' fulang a' dorchachadh gnuis
Dhe, agus ag aobhrachadh mi-chreidimh.
Chan 'eil teagamh nach do thachair Dia
ri sluagh do-aireamh ann an teis-mheadhoin
an trioblaid. Eisdibh ri briathran an t-
Salmadair, no' an fhaidh Isaiah. Ach feumar
aideachadh gu bheil moran eile ann a chaill
an greim air Dia tre amhgharan na beatha
so. Tha feadhainn ann a tha coiseachd tre
ghleann dor cha sgail a' bhais gun ghath
soluis 'gam beothachadh. Is e ar dleasdanas-
ne an Soisgeul a nochdadh ann an doigh
a bheir comhfhurtachd dhaibhsan, ma
ghabhas sin a dheanamh. Bha fhios aig
Dia air an crannchur o'n toiseach. De,
mata, a rinn E ? De ach gun do ghabh E
air a ghuaillean Fhein uallach an amhghair.
Ann an losa Criosd, bhlais E bron, agus
doruinn, agus piantan a bhais. An toiseach,
bha dorchadas iomlam a' cuartachadh
crann-ceusaidh Chriosd. Air son beagan
uine, bha diiil eadhon aig na deisciobuil
gur e so a' bhuille bu ghuiniche a fhuair
aobhar na Fireantachd riamh. Ach dh'
atharraich iad am b3achd. Dh'aithnich iad
gu robh cumhachd agus comhfhurtachd
agus solas agus buaidh anns a' chrann. Tha
crann-ceusaidh an t-Slanuighear a' teagasg
dhuinn gum buidhinn sluagh an Tighearha
buaidh air uile amhgharan na beatha so
ann a bhi 'gan giulan ann an companachd
agus ann an cumhachd an deagh Bhuachaille.
4. Is e am bas an namhaid mu dheireadh
d' an cuirear as ; agus a dh' aindeoin gach
caochladh a thig air cor an duine air an
talamh, tha e a' caitheamh a bheatha fo
sgaile a' bhais. Ge b'e cho ard is a tbogas
duine a cheann, thig e chum, na duslaich
aig an deireadh. Chan 'eil anns a bhas
ach ni nadurrach ; cho nadurrach ri tuiteam
na duilleig o'n chraoibh. Coinnicheamaid
e gun gheilt, gun chilram ; is e sin a chanas
moran de na " Stoics " a bheireadh comh-
airle oirnn an diugh. Ach cha chaisg a'
chomhairle sin cumhachd gath a' bhais.
Cha sgap e an dorchadas iomlan a tha a'
cuartachadh a' bhais. Agus tha an dorchadas
sin a' falach gnuis Dhe do iomadh anam.
De tha an Soisgeul ag radh ris an namhaid
dheireannach ? Chan 'eil ach aon fhacal.
Aiseirigh. Ach tha comas anns an fbacal
sin a tha briseadh cumhachd agus ughdarras
a' bhais." Beannaichte gu 'n robh Dia agus
Athair ar Tighearna losa Criosd, neach, a
reir a mhor-throcair, a dh ' ath-ghin sinn gu
beo-dhochas, tre aiseirigh losa Criosda o
na mairbh."
Aireamh 6
1950
B' aithne dhomh duine ann an Criosd
BEANNAICHTE gu robh Dia, eadhon
Athair ar Tighearna losa Criosd a bheannaich
sinn leis gach uile bheannachadh spioradail
ann an ionadan neamhaidh ann an Criosd ;
a reir mar a thagh e sinn annsan,* mu'n
do leagadh bunait an domhain, chum
gu'm bitheamaid naomh agus neo-choireach
'n a lathair-san ann an gradh : a roimh-
orduich sinn chum uchd-mhacachd na eloinne
tre losa Criosd dha fein, a reir deagh-ghean
a thoile, chum cliu gloire a ghrais tre an
d' rinn e sinn taitneach 'n a Mhac gradhach ;
agus am bheil againn saorsa tre fhuil-san,
niaitheanas nam peacadh, a reir saoibhreis
a ghrais ; anns an robh e ro phailt dhuinn
's an uile ghliocas, agus thuigse ; a dh'
fhoillsich dhuinn rim-diomhair a thoile, a
reir a dheagh-ghean fein a runaich e ann
fein, chum ann am frithealadh coimhlionadh
nan aimsir, gu'n cruinnicheadh e ann an
a on na h-uile nithean ann an Criosd, araon
na nithean a tha air neamh agus na nithean
a tha air talamh, eadhon annsan ; anns
an d' fhuair sinne mar an ceudna oighreachd,
air dhuinn a bhi air ar roimh-ordiichadh a
reir ruin an ti a tha 'g oibreachadh nan uile
nithean a reir comhairle a thoile fein ;
ionnus gu'm bitheamaid-ne, a ehuir air
tus dochas ann an Criosd, chum cliu a
ghloire-san, anns an do chuir sibhse mar
an ceudna dochas, air dhuibh facal na
firinn a chluinntinn, eadhon soisgeul 'ur
slainte : neach an deidh dhuibh creidsinn
ann, chuireadh seula oirbh le Spiorad Naomh
sin a' gheallaidh, Neach is e geall-daingnich
ar n-oighreachd-ne, gu teachd saorsa na
seilbhe a cheannachadh chum cliu a ghloire. —
Ephes. I, 3-14.
Nach bu mhaith a fhreagradh an ceann-
teagaisg so air an t-searmonaiche shughmhor
nach maireann, Iain Mac Ghill-Eathain a
bha 'na mhinistear an Tairbeart na Hearadh !
A dh' aon ni bheireadh e cothrom agus
lethsgeul dha air fasan a bha aige a chumail
an cleachdadh, leantuinn air an aon cheann-
teagaisg tri no ceithir a Shabaidean. Thea-
gamh gu'n leanadh e air an fhear so fad
raidh. A thuilleadh air sin bheireadh e
cothrom dha air seanchas a dheanamh mu
Phol, agus na b' fhearr air fad bheireadh
e cothrom dha nithean tir agus nithean
sean agus nithean domhain a tharruing as a'
Bhiobull, a shasuicheadh pobull Dhe le
sail] a thighe.
Feumaidh eadhon na diadhairean agus
na naoimh a bhi ann am fonn maith m'am
bi an smuaintean agus an cainnt freagarrach
do na nithean ard agus uasal air am bi
iad a' bruidhinn, ach tha e furasda gu leor
fhaicinn anns a' chaibideal so gu'n d' eirich
Pol air sgiathan an uair a thoisich e air
bruidhinn mu na beannachdan leis an do
bheannaich Dia sinn ann an Criosd. Ma
tha sgriobhadh eile anns an t-saoghal as
diadhaidhe na 'n litir so chan 'eil fhios
agam c' aite an rachainn 'g a iarraidh, oir
tha Pol a' labhairt innte mu Dhia agus mu
Chriosd, mar dhuine a bha a bhilean air
beantuinn , riu le eibhleag bheo bharr na
h-altarach, agus d' an d' fhoillsich Dia
ruintean diomhair a thoile a bha foluichte o
thoiseach an t-saoghail.
Gus Pol a thuigsinn anns a' chaibideal
so chan e inntinn gheur is shoilleir as motha
a tha dhith oirnn ach cridheachan a ghabhas
gluasad leis na ceart nithean a ghluais
eridhe Phoil fhein, sgeul aoibhneach an
t-soisgeil, agus na nithean iongantach a rinn
Dia air ar son ann an Criosd.
( 1 ) Air an taghadh ann an Criosd o shiorruidh-
eachd
(2) Chum gu'm bitheamaid naomh
(3) Anns a bheil saorsa againn tre fhuil
(4) Agus maitheanas ar peacaidhean
(5) A run diomhair air fhoillseachadh dhuinn
(6) Oighreachd ghldrmhor ann an Criosd
(7) Air a sheulachadh leis an Spiorad
Naomh.
Bha la ann anns am bu lugha air Pol
ainm Chriosd na ainm Shatain fhein, agus
anns an abradh e nach robh anns na bean-
nachdan spioradail sin ach cainnt, cainnt,
cainnt; no briathran gun bhrigh ; ach dh'
fhalbh an latha sin, oir b' e deagh thoil
Dhe greim a dheanamh air le Criosd, agus a
shuOean fhosgladh air chor agus gu'n robh
e a' faireachduinn a nis nach b' ann leis
fhein e ach le Criosd, an Tighearn agus an
Slanuighear a cheannaich e le fhuil.
B' e ionghnadh nan ionghnaidhean do Phol
gu'n do rinn Dia trocair airsan a sgiurs
agus a sgrios na naoimh, agus gu'n do ghairm
e e gu bhi 'na sheirbhiseach dha agus 'n
B' AITHNE DHOMH DUINE ANN AN CRIOSD
a shearmonaiche 'n a eaglais, agus o'n la
sin gus an do chriochnaich e a reis cha robh
rud eile air aire ach gloir a thoirt do Dhia
le.chorp is 'anam, agus ainm iiasal Chrioad
ardachadh agus a mholadh.
Fhiosrachadh fh6in
Cha b' ann o bheul-aithris dhaoinc' eile
a bha fhios aig Pol gu'm b' e Criosd Slanuigh-
ear an t-saoghail ; bha fhios aige air a
chionn gu'n do ghlac Criosd e air an t-slighe
gu Damascus ; bha e a' fatreachduin lath-
aireachd agus cumhachd Chriosd 'n a
anam mar a bha e a' faireachduin blaths
na greine 'na chorp. Bha fhios aige gu'n
do chuir Criosd crioch air an amharus
agus na teagmhaidhean, an an-shocair agus
am buaireas, an inntinn dhtibailte agus
an iom-chomhairle, a bha a' riasladh 'anma
o chionn bhliadhnachan, agus gu'n d'
fhuair e fois ann agus acair d' a anam.
Fhuair e ann an t-slighe gu Dia, an fhirinn
a tha toirt saorsa, agus a' bheatha a mhaireas
agus a riaraicheas an t-anam. Tha a' bheatha
a tha ann an Criosd cho beag-mhiannaichte
leis a' mhor-shluagh 's gu'n cuireadh dileab
o bhrathair-an-seanar barrachd aoibhneis 'n
an cridhe na chuireadh na h-uile bheannach-
dan spioradail ann an Criosd a tha Pol ag
ainmeachadh. Ach cha b' ann mar sin a
bha Pol. Bha na beannachdan spioradail
a fhuair e o Dhia ann an Criosd cho mor
agus cho fiachail 's nach robh rud eile air
an t-saoghal a ghabhadh coimeas riu, agus
an uair a thoisich e air an innseadh bhriichd
an lionmhorachd a steach air a chuimhne
gus an do theab e 'anail a chall, oir cha do
sguir e a tharruing 'analach o thoisich e aig an
treas rann gus an do ratnig e deireadh a'
cheathraimh rainn deug. Air uairean bidh
daoine a' fas sgith de reusonachadh agus
de laghaireachd Phoil, ach air uairean eile
chan ainm dha ach " eun naomh an t-Soisgeil,"
"Uiseag Chriosd" ag eirigh na's airde agus
na's airde os cionn ceo an t-saoghail so
agus na sgailean a tha eadar ruinn agus
Dia, a' seinn or an molaidh an Uain, gus
mu dheireadh an saoil thu gu'n sgain a
chridhe le neart agias binneas a' chiiiil, agus
an d' eirich e cho ard o'n talamh's gu bheil
thu a' call seallaidh air ann an ionadan
neamhaidh.
Beannaich an Tighearna, 0 m anam,
agus moladh
gach ni a tha 'n taobh a- stigh dhiom,
ainm naomh-san.
Na'm bithinn a' dol a dh' fheuchainn ri
teagasg na litreach so a tharraing aisde gu
h-ordail, reidh, ghabhadh sin uine mhor,
oir tha i Ian de smaointean nach d' fhuair
Pol o dhuine, no o shagart, no o leabhar,
agus nach d' fhas 'na cheann fhein, ach a
fhuair e a mhain o Dhia agus o'n Spiorad
Naomh. Ach tha da fhacal shonruichte
anns na rannan so a bu mhaith leam sgriob
de'n pheann a tharruing fodhpa m' an
criochnaich mi ; ann an Criosd, agus ann
an ionadan neamhaidh, . Ciod air bith a tha
e a' ciallachadh leis na facail sin. tha e ag
radh gur aim ann an Criosd, agus ann an
ionadan neamhaidh a tha na h-uile bheannach-
dan Spioradail air an sealbhachadh leis
na naoimh. Tha mi an diiil gur e so a bha
'n a inntinn, gu bheil sealladh as fhaide
agus as farsuinge agus as soilleire againn
o'n bheinn na o'n ehomhnard, o neamh na
o'n talamh, o'n t-saoghal anns an robh
co-chomunn gun bhriseadh aig Criosd ri
Dia na o'n t-saoghal anns a bheil sinn a'
cur seachad a' chuid mhor d' ar l^ithean,
agus a' leigeadh le a chiiraman siol na
rioghachd annainn a thacadh. Fag an
t-iosal, ma ta, tha Pol ag radh riut, eirich
le Criosd ; ' na biodh eagal ort do sgiathan
a sgaoileadh agus do chomhnuidh a bhi
agad ann an ionadan neamhaidh, oir is ann
o'n airde sin a chi thu nithean an t-saoghail
so gu cothromach, agus mar is dliiithe thu
do Chriosd is ann as fhasa dhuit gabhail
ris na beannachdan spioradail a dh' ullaich
Dia dhuit ann an Criosd.
Na h-ionadan Neamhaidh
Cha robh corp Phoil anns an aon aite
daonnan ; bha e air uairean anns an Roimh ;
air uairean ann an Corint ; air uairean ann
an Galatia ; agus air uairean ann am priosan,
ach c' aite air bith am biodh a chorp, bhiodh
inntinn agus a chridhe daonnan anns na
h-ionadan neamhaidh. B'e sin a dhachaidh
agus a dhtithaich.
^ * H= * *
Nach b' fhada o cheUe an dithis dliaoine
ud ; Nero, lompaire Mor na Hoimhe, agus Pol
seirbhiseach aosda an Tighearna ; an saoghal
uile aig an dara fear agus gun dad idir
dheth aig an fhear eile ! Ach an deireadh
an laithean, an uair a bha e duilich d' a
sheirbhisich bruidhinn ri Nero, a chionn
gu'n robh e cho mionnaichte, mallaichte,
leis an t-searbhadas agus an an-fhois a bha
'na chridhe fhein, bha Pol, nach b' fhearr
'n a shtiilean na cuileag, 'n a shuidhe gu
ciuin ann am priosan a' sgriobhadh mu
shith Dhe a tha os cionn gach uile thuigse,
slabhraidh air caol a dhuirne, ach inntinn
agus a chridhe ann an neamh. Ciod eile
a tha ri radh mu'n duine sin ach gu'n robh
e ann an Criosd ?
Anns a' Chathair
'S e aon de na nitliean iongantach anns an
t-saoghal nach 'eil na daoine a tha ag
aideachadh a' Chreidimh Chriosduidh fhathast
cinnteach ciod a tha e a' ciallachadh, no
ciod a' ghne dliuine a bha ann an Criosd,
no ciamar is coir a theagasg a bhi air a
thiiigsinn. Ma shaoileas tu gu bheil mi
'ga chur so ro laidir cuimhnich nach 'eil
bliadhna a' dol seachad gun miltean de
leabhraichean a bhi air an sgriobhadh anns
a bheil sgoilearan agus diadhairean, daoine
eagnaidh agus daoine naomh, sgriobhad-
airean agus feallsanaich agus luchd-each-
draidh, creidmhich agus as-creidmhich, a'
deasbud air a' cheist sin, " Ciod e an Creid-
eamh Criosduidh ?
Chan e cion eolais as aobhar dha so. Tha
an Creideamh Criosduidh, o thoiseach gu
deireadh, o bhun gu barr, air a steidheachadh
agus air a thogail air an aon bhunait, losa
Criosd. Is esan ceannard agus fear crioch-
nachaidh ar creidimh, agus cha mhor
dhaoine a bha riamh beo anns an t-seann
t-saoghal a b' fhearr a b' aithne dhuinn
na's aithne dhuinn esan. Bha cunntas air
a thoirt dhuinn m.'a bheatha goirid an
deidh a bhais le daoine creideasach a chun-
naic e anns an fheoil ; bha a theagasg air
a chur an sgriobhadh cho trath 's nach
robh uine aig mearachdan air dol ann,
agus mar sin tha gu leoir a dh' fhiosrachadh
againn uime fhein agus m'a theagasg.
Shaoileadh tu, ma ta, gu'm biodh an aon
dealbh ann an inntinnean dhaoine air an
t-seorsa dhuine a bha ann, agus gu'm bicdh
aonachd 'nam measg mu'n doigh anns a
bheil an Creideamh Criosduidh a' toirt
saorsa do dhaoine agus cinneas anns a'
bheatha dhiadhaidh.
Ach chan ann mar sin a tha. Ged tha
sinn ag aoradh do'n aon Slanuighear tha a
dhealbh fhein aig gach aon againn 'na
inntinn air Criosd, ciod a' ghne dhuine a
bha ann, agus ciod a tha a theagasg a'
ciallachadh, agus tha a bheachd fhein
(no na's fhearr, fhiosrachadh fhein) aig
gach aon againn air slighe na slaiute no
ciod a tha Dia ag iarraidh oirnn chum gu'm
bi sinn air ar tearnadh, no ciod an doigh
anns an urrainn dhuit gairm Chriosd a
fhreagairt, " Lean mise."
A' ghaoth ag atharrachadh
Ann an saoghal na h -inntinn agus an
spioraid tha a' ghaoth ag atharrachadh
an drasd 's a rithist mar a tha i ag atharrach-
adh anns an t-saoghal nadurra, gun fhios
againn cia as a tha i a' teachd, no c' aite a
bheil i a' dol, no gu de cho fada 's a mhaireas i.
Tha na timeannan ag atharrachadh gun
sgur, agus tha sinn fhein ag atharrachadh
leotha, agus ged nach 'eil sinn 'g a thoirt
fainear chan e na h-aon bheachdan a tha
aig a' mJior-chuid de dhaoine an diugh 's
a bha aig Aithrichean Rois, no aig na daoine
maith a bha air an dusgadh 'nam miltean
an Albainn an laithean Mghr Moody agus
Sankey, a thaobh slighe na slainte agus
cleachdaidhean na beatha dhiadhaidh. Cleas
na gaoithe a tha a' seideadh anns an adhar,
chan 'eil gaoth an spioraid no gaoth an
t-soisgeil a' seideadh air an aon chalpa
daonnan ; tha i sios is suas, a null 's a nail,
a' comh-fhreagradh do'n atharrachadh eile
a tha a' tighinn air beachdan dhaoine mu'n
t-saoghal, agus mu Dhia, agus mu chrioch
araidh an duine. Cha leor e a radh ri daoine
gur e crioch araidh an duine Dia a ghlorach-
adh agus a mhealtainn gu siorruidh ; tha
iad ag iarraidh ort innseadh dhaibh ciod
a tha thu a' ciallachadh le gloir Dhe, no
ciamar a bheir iad dha ann an da-rireadh
a ghloir a bhuineas dha. Mur bheil an
Creideamh Criosduidh a tha e ag aideachadh
a bhi a' creidsinn ann a' toirt air duine a
bheatha fhein a chaitheamh agus a riaghladh
gu glic agus gu diadhaidh chan 'eil e chum
moran feuma dha, oir is ann ann an cainnt
agus chan ann ann an cumhachd a tha e,
Ged nach 'eil caochladh a' tighinn air
Dia, no air ruintean siorruidh Dhe ann an
Criosd, no anns an eachdraidh a tha air
chul an t-soisgeil, tha fasain anns a' bheatha
dhiadhaidh agus fasain ann an teagasg
na h.-eaglais, aon fhirinn air a cur air thoiseach
air each anns an linn so, agus firinn eUe
anns an ath linn ; reite ri Dia tre bhas
agus iobairt Chriosd air Calbhari air a
shearmonachadh mar fhior chridhe an t-
soisgeil aig aon am ; an Aiseirigh aig am
eile mar dhochas an t-saoghaU ; agus a ris
Dia air fhoillseaohadh mar dhuine a rugadh
le mnaoi.
Aig aon am bha e air a mheas gur e an
duine as naoimhe an duine a ghlanas a
lamhan as an t-saoghal gu buileach agus a
chuireas a chul ris, ach an diugh saoilidh
moran d' ad bhraithrean nach 'eil annad
ach Criosduidh bacach mur bheil thu 'nad
fhallus a h-uile mionaid a' ciobaireachd do
bhraithrean agus do choimhearsnach, agus
a' leasachadh cor an duine bhochd.
ANNS A' CHATHAIR
Ar smuaintean ann am moUdaii
Gu de an aird as a bheil a' ghaoth a'
seideadh an diugh, no ciod an dealbh air a'
bheatha dhiadhaidh a tha tarruing dhaoine
oga gu bhi leantuinn Chriosd ? Chan 'eil
teagamh air bith nach e an t-iarrtus a
tha 'n an cridhe an saoghal a chur ceart,
agus sith an t-saoghail a chur air bunaitean
buan agus seasrnhach. Co a theireadh aon
fhacal 'n an aghaidh, ach air a shon sin
an uair a thoisicheas iad air an obair sin
bidh e a' cheart cho duilich dhaibh a radh
cicd a tha e a' ciallachadh " an saoghal a
chur ceart " 's a tha e dhaibh a radh Cicd
e an Creideamh Criosduidh.
Bha a' ghineal againne agus dha no tri
ghinealan romhainn air an ceangal ann an
geimhlean ar briathran fhein ; racharD.aid
air ar gluinean agus dh' aidicheamaid nach
robh annainn ach peacaich a bha toill-
teannach air ifreann, Ian truailHdheachd
agus grainealachd o mhullach ar cinn gu
bonn ar coise, fo fheirg agus fo mhallachd
Dhe, gun fireantachd, gun cho-chomunn
ri Dia, gun chomas air maith air bith a
dheanamh, agus fad na h-uine cha robh
anns na briathran sin ach fasan cainnte
nach robh ag eirigh gu nadurra as ar cridhe
agus ar faireachduin fhein mar a dh' eireas
uisge a fuaran bed, ach a bha air a thoirt
dhuinn le daoine eile deas-dheanta m.ar
mholldair anns an cuireadh tu do smuaintean.
Ged bha a' chainnt sin air a cleachdadh
cho cinnteach 's a thigeadh an t-Sabaid,
no a' choinneamli-urnuigh, no aoradh teagh-
laich, cha robh i a' lot no a' bioradh uiread
choguisean 's a shaoileadh tu, agus ged
nach toir thu air oigridh iollagach an la so
a radh an uaigneas no am. follais gur peacaich
ifreann-thoillteanach iad, a tha fo fheirg
agus fo mhallachd Dhe, tha fhios aca gu
maith gur peacaich iad, agus gu bheil am
peacadh a' tighinn eadar iad is Dia, ach
chan e am peacadh sin dearmad air bith a
rinn iad air Dia (oir c6 iadsan gu'm muchadh
an ceannairc no am miomhadh gloir an
Uile-chumhachdaich ?) ach an* dearmad a
rinn iad air am brathair, a bha acrach
agus nach d' thug iad biadh dha ; am priosan
agus nach d' thug iad saorsa dha ; a' fulang
foirneirt agus nach d' thug iad ceartas
dha, ach fuath an aite graidh, bombs an
aite bheannachdan, agus leigeil leis na
h-iolairean na stiilean a thoirt as agus leis
na coin na creuchdan aige imlich aig an
dorus. 'Sea tha bioradh coguisean dhaoine
an diugh gu'n rachadh aca air cor am brathar
a leasachadh, agus gu sonruichte, cor an
duine bhochd, ach nach 'eil iad 'g a dheanamh
gu durachdach, no gu luath, no le sgoinn.
'Dusgadh air a' chuan
Air uairean chi thu a' mhuir a' tocadh
agus sumainnean ag eirigh mu chladaichean
Bhreatuinn ; air a' Chuan Bharrach, air
a' Chuan Sgith, no air an Linne Leodhusaich,
gun choslas gu bheil stoirm dluth, ach
faodaidh tu a bhi cinnteach gu bheil gaillionn
a' seideadh anns a' Chuan Shiar agus gur
e a' ghaillionn sin is aobhar do'n tocadh a
tha air an fhairge againne agus am briseadh
a tha air boghaichean agus sgeirean. Sin
mar tha a' tachairt anns a' Chriosdachd
mhor agus anns an t-saoghal uile an diugh ;
tha buaireas agus iom-chomhairle agus da
fhichead ceist nach urrainn dhaibh fhuas-
gladh, agus da fhichead freagairt ris nach
gabh iad, ann an cinn dhaoine, air chor
agus gu'n do chaill an eaglais agus a' Chrios-
dachd uile an earbsa agus an aonachd agus
an dearbhachd a bha aca anns na linntean
a dh' fhalbh a thaobh inntinn Chriosd,
ciod a bha e a' ciallachadh le rioghachd
Dhe, agus ciamar a ghabhas i cur air chois.
Tha an saoghal uile agus an eaglais
fhein ann an ceo ; Pilot an deidh Pilot 'g
a ghairm ; Karl Barth, am Morair Beveridge,
ceannardan nan Communists, agus eagal
air an hichd-turuis gu bheil iad a' tarruing
dltith do dh' fhearann nach leir dhaibh
agus nach aithne dhaibh. 'S e car as neon-
aiche a chuir sinn ann an teagasg Chriosd
nach ann idir do dhaoine saoibhir a tha e
duilich dol a steach do rioghachd Dhe
ach do na bochdan, agus theagamh nach
siolaich a' ghaillionn a tha an diugh a'
seideadh gus am bi sinn leagta ri bhi lom
agus bochd agus macanta 'n ar cridhe
mar a bha ar Maighstir. Ach cha chreid
sinn so ged thigpadh aingeal o Dhia 'ga
innseadh dhuinn, agus seach gabhail ri
teagasg de'n t-seorsa so — fior theagasg
Chriosd, m' an robh e air a thruailleadh le
uabhar agus spleadhachas an t-saoghail
agus aria-mianna na feola, b' fhearr leinn
a chreidsinn gu'n robh e as a chiall.
Cha do chreid mi riamh le m' uile chridhe
gu'm b' fhearr le Criosd daoine a bhi comh-
fhurtachail na e bhi aca ri an corp a smach-
dachadh, agus ann an cuid mhaith d'a
theagasg cha robh ann ach cagar diomhair
a bhiodh e a' cur an cluas dhaoine a bha
ag iarraidh Dhia, ag innseadh dhaibh ciamar
a rachadh aca air fantuinn 'na cho-chomunn.
Fo Chraobh Sheudair
AN uair a chaidh an t-Ollamh Iain Gumming
agus a bhean do Chraoibh a chur seachad
seachduin anns an Hydropathic, an deidh
do'n chomanachadh a bhi thairis, agus
obair a' gheam.hraidh air sgur, 's e gille
6g a bha 'n a fhear-cuideachaidh ann an
eaglais mhor a' bhaile a bha laimh riu a
shearmonaich air an da Shabaid a bha iad
air falbh. Bha e 6g agus diuid, agus a'
saoilsinn cho beag dheth fhein 's na'n
leigeadh a naire no a mhisneach leis a
dheanamh, gu'n teicheadh e an uair a
chual e am beadall a' bualadh a' chluig,
agus a thoisich a ghluinean air dol air
chrith.
Ach cha b' urrainn dha faotainn as, agus
m.' an do mhothaich e ciod a bha tachairt
bha e anns a' chubaid agus am beadall a'
crannadh an doruis ; agus a mhuineal
cho tioram 's gur ann air eigin a chual an
sluagh an t-salm a thug e mach ;
Is toigh learn Dia air son gu'n d' eisd
Ri rn ghiith 's ri m' urnuigh fds.
Is maith an toiseachadh sin air aoradh
coimhthionail, agus is maith an gealladh
so do bhalaich dhiiiid a tha toiseachadh air
searmonachadh, " Air an fhear so amhaircidh
mi," deir an Tighearna, " eadhon airsan
a tha bochd agus leonta 'n a spiorad agus
a chriothnaicheas roimh m' fhacal."
Bha Calum Rankine cho glic 's gu'n do
leugh e a shearmon, ged b' fhearr leis a'
chuid mhor de'n choimhthional gun e bhi
air a leughadh, ach bha grunnan beag
de dhaoine diadhaidh anns an eaglais a
dh' aithneadh am facal agus an ni a bha
o Dhia, CO dhiubh a bha iad 'ga chluinntinn
o bheul manntach agus an siiilean diiinte,
no bha iad 'g a chluinntinn o Apollos agus
an suilean fosgailte.
Gle thric tha foirbhich air an diithaich
car diuid iad fhein, agus an la ud anns an
vestry, gun a bhi ciallachadh dad cearr,
no gun dad eile 'na inntinn Rch facal bruidhne
a dheanamh ris a' choigreach air ghaol a
bhi cairdeil, thionndaidh fear dhiubh ris
an deidh dhaibh tabhartas an t-sluaigh a
chunntas, agus thuirt e ris, " tha sinn tri
tasdain deug agus da sgillinn na's giorra
na bha sinn air an t-Sabaid so chaidh."
Cha robh anns an fhacal ach facal tuathall
no stalcach gun chron, is cha do rirm am
ministear ach a cheann a ghnogadh, oir
cha do* ghabh e oilbheum, agus chan fhaca
e aobhar gu'n gabhadh ; ach bu mhaith
do'n fhoirbheach ud nach ann ri ministear
ris an d' thuirt foirbheach eile a' cheart
fhacal ud ann an Eaglais Ard lonar-nis a
thubhairt e c, ministear a bha a' gabhail
aite Thormoid MhicLeoid aig an t-seirbhis
fheasgair, agus aig an robh teanga mar
chlaidheamh-soluis, " Chan 'eil e mar fhiach-
aibh orm a dheanamh suas dhuibh, ach
ma dh' innseas sibh dhomh na tha sibh
goirid ni mi suas dhmbh e."
Co de'n dithis aca a b' fhaide a chaidh
cearr ? Chaidh, am ministear, oir cha robh
am foirbheach ach rud beag tuathall a thaobh
facail, ach bha am ministear miomhail,
dearg mhiomhail. Agus is fhearr a bhi stalcach
na bhi m.iomhail.
Ach gu fortanach bha Evander Ross,
am foirbheach laghach, mar theireadh iad
ris, anns an eaglais agus anns an vestry
an la ud, agus cha leigeadh an t-Ollamh
Iain Cumming a leas eiiram a bhi air nach
fhaigheadh am fear a bha 'n a aite coibhneas
agus aoigheachd o'n t-Seisein. Ged a b'e
faidh no Moderator" a bha ann an Calum
Rankine cha b' urrainn Evander barrachd a
dheanamh air a shon ; cha bu chuimhneach
leis gu'n cual e riamh Artazeres air a seinn
na b' fhearr, no facail a bu fhreagarraiche
air an labhairt ris a' chloinn, agus gur e
sud a' cheart cheann-teagaisg a bha aig
an OUauili Wallace Williamson an aon xiair
a chual e a' searmonachadh riamli e.
" Feumaidh mi innseadh an nochd do
bhean Thearlaich," ars esan, agus e a'
tionndadh ris na foirbhich eile, " an rud
a thuirt e ruinn, gu bheil Dia gle thric a'
toirt dhuinn aran mills 'n a fhreasdal gun
dad eile 'san amharc aige ach a mhain bias
maith a chur 'nar beul." Thainig naidheachd
mhaith chuca air an t-seachduin mu dheir-
eadh a Canada, ach fad sheachduinean roimh
sin bhiodh i 'n a suidhe fad an latha aig an
teine a' turramanaich air furm iosal, agus
a' seinn gu beag rithe fhein, ri fonn Ballerma
Oir bheathaich thu do shluagh gu leir
le aran deur is broin ;
Is tomhas saoibhir thug thu dhaibh
de dheuraibh goirt r' an 61.
Bha e air a shocruchadh leis an Doctair
Cumming gu'n cuireadh am ministear coig-
reach seachad deireadh na seachduin anns
an Tigh-osda a bha mu cheathramh a'
mhile o'n eaglais, ach ged a bha e 'ga chur
rud beag as an rathad aige fhein thairg
e do'n mhinistear dol leis, los companach a
bhi aige. Ach cha b'c sin an t-aobhar a
6
FO CHRAOBH SHEUDAR
bha aige dol comhla ris idir, ach a dheanamh
cinnteach nach fhaigheadh Miss Lavinid.
Sharp seanchas ris, seana mhaighdean a
bha Ian uilc agus aig nach rbbh facalmaith
ri radh mu chreiitair bed. Bha fhios aig
Evander Ross nach b' fheairrd ach gu'm
bu mhisd a leithid a thachairt air ministear
6g a bha a' creidsinn ann an uaisle a cho-
chreutairean m' an rachadh e air cheann
na seirbhis. Mar sin philotaich e am ministear
seachad air Lavinia Sharp cho seolta agus
cho curamach 's a sheachnas Pilot air
Clnaidh na cuir agus na comharraidhean
agus an tanalach a tha anns an abhainn.
An deidh na dinnearach thuirt Evander ris
a' mhnaoi gu'm b' fheairrd e a chasan a
shineadh agus sraid a ghabhail suas do'n
Bhail'-iir, agus mur robh dad aice 'na aghaidh
gu'n tadhladh e air a' mhinistear 6g agus
gu'n tugadh e dhachaidh leis e a ghabhail
cupan tea leo m' an rachadh iad air an ais
do'n eaglais. A thuilleadh air sin bha
dochas aige gu'n coinnicheadh e ri aon no
dha nach robh anns an eaglais 's a' mhaduinn,
d' am bu mhaith leis innseadh mu'n ghille
ghrinn a bha aca an diugh an aite Dr
Gumming.
Cha ruig mi leas dad a radh mu'n t-
seirbhis fheasgair ach gu'n d' thainig Calum
Raiikine as a shlige, agus dh' fhosgaU e
earrann de'n Sgriobtur cho pongail 's
a dheanadh seana mhinistear d' am b'
aithne aon Sgriobtur a mhineachadh no
shoillseachadh le sgriobtur eile — an doigh
as fhearr air a' Bhiobull a theagasg.
Is beannaichte foirbhich laghach oir is
leo cridheachan mhinistearan ditiid, agus
is sona a h-uile coimhthional anns a bheU
dha no tri de leithidean Evander Ross a
bha cho laghach 's gu'n cuireadh flath
agus dealradh 'aodainn uiread blaths anns
an eaglais air latha fuar ri pioban teth.
Aig an Uinneig
An creid mi mo shuilean ?
AN la roimhe air an train gu Peairt bha
argumaid theth a' dol air aghaidh eadar
ceathrar dhaoine, triuir dhiubh a' feuchainn
ris an fhear eile a chur as a bheachd gu
bheil e fior gu leor gu bheil Uilbheist ann
an Loch Nis. Dh' fheuch iad ri fichead
aobhar a thoirt dha, aon as deidh aoin,
gu'n robh e cearr agus nach robh coltas
na firinn air an naidheachd, ach chuir e a
dhruim ris a' bhalla so, agus cha ghluaiseadh
e leth an oirlich bhuaith, An e nach creid
mi mo dha sMcil fhein ?, agus a h-uile uak
a theireadh e e, dh' innseadh e dliaibh as
ur mar a chunnaic e an Uilbheist ' mu thri
mile sear air Cill Chuimein air latha feathail
samhraidh .
Chan 'eil e furasd a radh ri duine anns
an aodann nach faod e a shtiilean fhein a
chreidsinn, oir tha e ion 's a' radh ris nach
'eil e 'n a dhuine geiir no beachdail, ach
ann am moran nithean tha iomadh fianuis
eile na's cinntiche agus na's firihniche na
do shuilean fhein. Is aithne do chlann na
sgoile so.
Cha do ghabh mise gnothuch ri seanchas
nan daoine oir shocruich m' inntinn air
cuspair eile, agus mi air mo rathad a shear,-
monachadh air Di-domhnaich Casg. Tha
freumhaichean ar beatha againn ann an
da shaoghal, an saoghal faicsinneach agus
an saoghal neo-fhaicsinneach, agus tha ar
gnothuch cho dluth agus cho dian ris an
t-saoghal fhaicsinneach 's gu bheil sinn
daonnan ag iarraidh dearbhadh nan sill
eadhon ann an nithean spioradail. An uair
a dh' innis na h-abstoil eile do Thomas gu'n
d' eirich Criosd agus gu'm faca iadsan e,
thuirt e riu, " Mur faic mise aileadh nan
tairgnean, agus mur cuir mi mo lamh 'na
thaobh, cha chreid mi." Ach cha b' ann
mar sin a bha, cho luath 's a chuala Tomas
a ghuth, oir is aithne d'a chaoraich a ghuth,
sgaoil gach ^mharus agus teagamh agus
as-creideamh a bha 'n a chridhe agus
thubhairt e, " Mo Thighearna agus mo
Dhia ! " Chan e sealladh ach creideamh as
lochran do na naoimh. Is ann air mhodh
spioradail a thuigear nithean spioradail.
An uair a dh' fhagas an anail an corp
tha e duilich do'n t-suil a chreidsinn gu
bheil an neach a tha marbh fhathast bed;
tha sealladh agus creideamh a' dol calg
dhireach an aghaidh a cheile, air chor
agus gu bheil e duilich do dhaoine nach 'eil
a' creidsinn ann an dad ach an iiir, agus an
fheoil, agus anns na nithean a chi an t-sviil, ^
gabhail ri fianuis na h- eaglais no nan naomh. J
Tha e duilich dhaibh a chreidsinn gur e |
iad fhein a tha marbh.
Lucas an High gradhach
Na'm feumadh tu dealachadh ris a' .;
Bhiobull uile ach a mhain aon leabhar, c6 '^
an leabhar a ghleidheadh tu ? Bha uair a
bhiodh e na bu duiliche dhomh an roghainn ;
sin a dheanamh na bhiodh e an diugh.
Bha mi an diiil uaireigin gu'm b'e soisgeul
Eoin mo roghainn, ach cha robh an sin ach a'
AIG AN UINNEIG
leantuinn dhaoine eile. 'S e soisgeul Lucais
a ghleidhinn an diugh.
Am measg dhoctairean, daoine cho caomh-
ail "s a tha aii' an t-saoghal, is airidh Lucas
air an aite-thoisich a thoirt dha, ged naeli
biodh aobhar eile air ach an gaol a bha
aige air Pol. Bidh nioran dhaoine an diugh
a' peileastaireachd air Pol, agus a' faotainn
coire dha air son sud agus so a radh, no air
son a bhi teagasg as a cheann fhein nithean
nacb do theagaisg Criosd, (chan 'eil e coltach
gu'n tuigeadh tusa no mise inntinn Chriosd
na b' fhearr na thuig Pol i). Cha b' aithne
dhomh riamh duine diadhaidh aig nach
robh gaol air Pol, agus 'p e an gaol a bha aig
Lucas air a thug air obair shaoghalta a leigeil
seachad a dhol comhla ris air a thurasan
soisgeulach.
B' ann ann an Troas a thachair iad air a
cheile an toiseach ; bha stiilean goirt aig
Pol ; bha Liicas 'na lighiche anns a' bhaile,
is theagamh gu'n deachaidh Pol 'g a ionnsuidh
a dh' iarraidh comhairle air, no sabh-shiil.
Co dhiubh, chuir iad eolas air a cheile
ann an Troas ; dh' fhas an t-eolas gu bhi
'na chompanas, agus an companas gu bhi
'na ghaol, gaol nach d' fhailnich gus an do
sgaradh leis a' bhas iad. Co is urrainn a'
chaibideil mu dheii'eadh de'n dara litir a
sgriobh Pol gu Tinioteus a leughadh gun
rachd a thighiiui 'n a mhuineal. " Tha mise
nis gu bhi air m' iobradh, agus tha am mo
shiubhail am fagus : chomhraig mi an
deagh chomhrag ; chriochnaich mi mo
thurus, ghleidh mi an Creideamli, agus o so
a mach tha air a thasgadh fa m' chomhair
crun lireantachd a bheir an Tighearn dhomh
's an la ud . . . Dean do dliichioll air tighinn
a' m' ionnsuidh gu luath, oir threig Demas
mi air dha an saoghal so a tha lathair a
ghradhachadh, agus chaidh e do Thesalonica,
Crescens do Ghalatia, Titus do Dhalmatia.
Tha Lucas 'na aonar maille riutn.
Liicas an leigh gradhach, dileas gu has,
o'n cheud latha arms an d' thuirt e ris
fhein gu'm bu bheag aige-san airgiod a
dheanamh as an doctaireachd ann an
Troas ; gu'm faodadli e seirbhis a b' fhearr
a dheanamh do Dhia le dol comhla ri Pol
a thoirt an aire d' a shtiilean agus d' a
shlainte. Agus a thiiilleadh air na rinn e de
chuideachadh le Pol anns an t- soisgeul
sgriobh e barrachd de'n Tiomnadh Nuadh
na duine air bith eile. Sgriobh e an soisgeul
a tha air ainmeachadh air agus Gniomharan
nan Abstol, agus na 'n robh an da leabhar sin
air an call bhiodh a' chuid bu mhotha de
theagasg Chriosd agus a' chuid bu mhotha
a dh' eachdraidh na h eaglais anns a' cheud
linn a dhith oirnn-
Sgir sgaoilte agus fharsuing
UAIR a thachair ceithir no coig de mhinis-
tearan a bha comhla anns a' Chollaist ann
an Dim-eideann, aig am an t-Seanaidh,
thoisich fear dhiubh air tarruing a ministear
Gaidhealach, ag radh ris gur ami aige bha
an deagh shaoghal, gun a' bheag ri dheanamh
fad na bliadhna ach aon searmon 'san
t-seachduin ann an sgir cho beag 's gu 'n
tiochdadh an coimhthional aige anns an
vestry aige-san. So mar a fhreagair am
ministear Gaidhealach, " Thig thusa a thad-
hall ormsa agus chi thu gu bheil an garadh
agamsa na' s motha na ghliob agad ; gu
bheil a' ghliob agam cho mor ris an sgir
agad, agus an sgir agam na' s motha na 'n
t-siorramachd bheag thruagh anns a bheil
thu ag ana-caitheamh t' tiine," Ceann-rois.
Thainig so gu m' chuiinhne an raoir an
uair a bha mi a' leughadh cho duilich 's
a bha e do 'n mhinistear ann an Tairbeart
na Hearadh an sgir mhor agus sgaoilte
sin oibreachadh ann an doigh a riaraicheas
e fhein no fhreagras air an t-sluagh. Tha
coig ceud deug anns a' choimhthional, agus
da mhile gu leth anns an eilean uile gu
leir. Tha seirbhisean air an giiilan air
aghaidh ann an tighean-sgoile is ann an
tighean-coinnimh ann an ceithir aitean
deug, o choig mile gu ochd mile deug o 'n
Tairbeart. Bu choir do chinn na h -eaglais
oidhirp laidir a dheanamh agus aon fhear-
cuideachaidh co dhiiibh a thoirt do 'n
choimhthional so, a thug e fhein cuid mhaith
mhinistearan do 'n eaglais cheana.
Thainig briseadh air a' choimhthional
so an uair a dhealaich an Eaglais Shaor
ris an Eaglais U.F., ach an uair a b' aithne
dhomhsa e an toiseach 'n am bhalach bu
bhreagh an sealladh eaglais an Tairbeart
air maduinn Sabaid, Ian shios is shuas.
Ma's e Mghr MacGill-eathain fhein a bha
anns a' chiibaid bhiodh e leth-uak an deidh
da. uair mu 'n sgaoileadh an- eaglais, agus
an sin chitheadh tu eithrichean a' falbh
o 'n cheithe agus foirbheach, no maith dh'
fhaoidte dithis arms a h-uile te dhiubh, a
ghleidheadh coinnimh ann an Scalpaidh,
no ann an Caolas Scalpaidh, no ann an
Drinishader, no aitean iomallach eile air
nach 'eil cuimhne agam a nis. Aig an am
ud bha moran fhoirbheach anns na Hearadh
a bha cho maith leam fhaicinn air cheann
coinnimh ri ministear air bith, daoine diadli-
aidh eudmhor aig an robh gaol an t-soisgeil
'n an cridhe agus a bha toileach cuideachadh
a. thoirt do "n eaglais agus do 'n mhinistear
gun phaigheadk . B' olc ah airidh gu 'n
eailleamaid an leithidean sin anns an eaglais.
Duan nan Statistics
1950
Leis ail Urr. Alasdair MacFhionghuin, Ph.D.
Tha mi sgith, s mi leam fhin
A' cur Statistics ann an uidheam
Tha mi sgith 's mi leam fhin
'G an cur sios gu h-6rdail.
4' cur statistics ann an nidheam
Ann an uidheam bhoidheich ;
Mi 'n am shuidhe crom, a' guidheadh
lad bhi 'n Tigh Iain Ghreota.
Tha mo bhraithrean rium an gruaim
A chionn mi bhi 'g an ruag 's 'g am brodadh
Ag iarraidh uapa freagradh luath
Do cheistean cruaidh is miomhail. '
'S mi tha sgith . . .
Co leis nacb b' fhearr 'bhi foisneach, reidh
Aig cagailt ghrinn a' cluinntinn na'dheachd
No luchd-ciuil a' seirm gu binn
No cuid ag innseadh sgeulachd 1
'S mi tha sgith . . .
Cia lion ainm a th' air an Roll
An coimeas ri mar bha an uiridh ?
De am buannachd, de an call ?
Na cuir-sa cam an Stoiri !
'S mi tha sgith ...
Aireamh fhoirbheach is luchd-riaghlaidh
— 'S mor is fhiach a' chuid is moth' ac' — ■
An sgoil-Shabaid, 's an class-Biobuill
'N ann suas no 'sios a tha iad ?
'S mi tha sgith ... . ,
Am bheil Guild ann, 's comuinn oigridh ?
Is buidheann shonruicht de luchd-tionail ?
De na thainig a stigh de storas
Leis gach doigh a' b' aill leibh *?
'S mi tha sgith . . .
De na thug sibh do na h-Aobhair
Th' air an sgaoileadh air an duilleig ?
Ma thug a bheag, cha b' ann gun saothair —
— Sibh a, dh' fhaodadh 'raitinn.
'S mi tha sgith . . .
Is mar sin sios, gun stad, gun sgios
Gus nach bi ni gun innseadh agaibh
Ach a Righ, tog orm mo phiob
'Nuair bhios gach ni 'na aite !
An Cleirmch Sgith.
Armageddon
Leis an Ollarnh Niali Bos, nach maireann
Mosgail a chlarsach nan dan gu luaidh air
gniombaran gaisgeil.
Labhraidh an t-al nach d'rugadh le meas air
na curaidhean calma.
Dh'ardaich cruadal an cliii, is dealraidh an
ainm tre na linntean,
Laoich a bha dileas gu bas a' cosnadh eirig
na saorsa.
Ban-righ nam batal cuain a' triall sa' chabh-
anaich mhaidne,
Gruamach liath-ghlas grathail mar Chreag
Gibraltar a' seoladh ;
Rotal chuartag 'n a deidh, is sioban a'
sadadh ma toiseach,
Oiteag sgairteil an ceann agus tuinn a'
sloistreadh ma guaillean.
Chum i a ciirsa gun mheang ged thearnaich
a' ghrian anns an fhairge ;
Siubhlaidh an iiibhrach reidh a dh' aindeoin
siuilmara no soirbheis ;
Eagnuidb togaidh sibh cuspair an cein a
ghunnairean beachdail,
Amaiseach tilgidh sibh airra an croic na
h-ataireachd bhuairte —
Beithir bho chraos nan arm mar liibas
bogha na h-iarmailt,
T'ilgeadh cinnteach cronail ge cian is luainea(^h
an targaid ;
Cluinneadh an namh tha 'n diiil gu 'n glac e
ceannas na cruinne,
Raoic bho Leomhann Bhreatunn an toirm
bhur gunnachan mora.
Deorsa le fabhar bho shuas air Rioghachd
eileanach Bhreatunn,
Coisrigte crunte 'n a Righ is Dionadair
dileant a' Chreideamh ;
Eisdeadh a shloigh le speis ri 'earail tha
cothromach cubhaidh :
" Earbaibh a Dia mar ni mise " — is radh
do-cheannsachail dearbhte.
Maraiche Rioghail is ceann do Rioghachd
eileanach Bhreatimn,
Choinnich is chathaich ri 'namh an tair-
neanach lasrachail lutland :
Cuimhnicheadh eileanan cuain is tirean cein
tha fo 'riaghladh —
Sheol an Impire caomh fad uaodh bliadhain
deug air an fhairge.
[Bidh iomradh air a leabhar so anns an ath
aireamh.']
Aireamh 7
1950
Teachdairean Dhe
Bheir e aiihne d'a ainglibh mu d' tMmcMoll chum do ghleidheadh ann ad shlighibh iiiie.
— Salm xci. 11,
AM measg gach rud maith eile a thug
aithrichean nan ludhach dhuinn anns a^
BhiobuU tha na naidheachdan beaga boidh-
each a tha iad ag innseadh mu ainglean.
Tha am Biobull l^n dhiubh, agus tha mi
cinnteach gur fhearr leis a h-uile duine
anns a bheil grinneas agus ciall a bhi leughadh
mu ainglean na bhi a' leughadh mu dheam.h-
ain. Chan 'eil ach aon chrioch a' feitheam.h
orra-san leis an fhearr a bhi cluinntinn
mu dheamhain, gu'n truaill droch chomh-
luadar an deagh bheusan.
Na'n robh e 'n am chomas tiodhlac
luachmhor a bhuileachadh air mo chairdean
le m' urnuighean ghuidhinn air Dia an
suilean fhosgladh, mar a dh' fhosgail e
suilean seirbhiseach Elisa ann an Dotan,
chum gu'm faiceadh iad na tha dJi' ainglean
timchioll orra 'n an dol a mach agus 'n
an teachd a steach, agus theagamh, 'n
am measg an t-aingeal a neartaich an
Slanuighear ann an Getsemane.
Ged tha miltean a dh' ainglean a' tachairt
oirnn anns a' Bhiobull chan 'eil gin dhiubh
air an ainmeachadh air an ainm, oir 'n
an nadur tha iad na's iriosaile na daoine,
agus na's deise air a' ghloir uile a thoirt
do Dhia anns an fhrithealadh a tha iad a'
deanamh do chloinn-daoine. Cha d' thuirt
aingeal riamh an rud a thuirt Nebuchadnesar
an uair a bha e a' spaisdearachd ann an
luchairt a rioghachd, " Nach e so Babilon
mhor, a thog mise le neart mo chumhachd,
agus air son onoir mo mhorachd ? " 'S
e bhios na h-ainglean ag radh, " Beannaichte
gu'n robh Dia agus dhasan gu'n robh a'
ghloir uile." " Agus dh' amhairc mi agus
chuala mi guth mhoran aingeal timchioll
na righ-chaithreach, ag radh le guth ard,
'' Is airidh an t-Uan a chaidh a mharbhadh,
air cumhachd, agus saoibhreas, agixs gliocas,
agus neart, agus urram, agus gloir, agus
moladh fhaotainn." Sin an t-aobhar nach
'eil ainm aca ach an t-ainm a bhuineas
dhaibh uile, spioradan frithealaidJi no teach-
dairean an Tighearna.
Da sheorsa
Bhiodh cuid a dh' aithrichean nan ludhach
ag radh gu bheil -da sheorsa ainglean ann,
an fheadhainn a bhios a' frithealadh do
chloinn-daoine, agus an fheadhainn a bhios
a' moladh an Tighearna ; agus dhiubh
sin gur e na h-ainglean-molaidh as airde
agus as ro-naoimhe. Aon uair 's gu'n do
thog aingeal-molaidH a guth ann an laoidh-
mholaidh do Dhia tha i a' dol a bith, oir
rainig i iomlanachd a beatha, is chan 'eil
sonas no aoibhneas as motha dhi air neamh.
Chan abair daoine an diugh ach saobh-
smuaintean ri beachdan neonach de'n t-
seorsa so, ach air a shon sin chan fhaoineas
e do dhuine tiirail air bith a chreidsinn,
agus gu sonruichte do shluagh an Tighearna,
gur e bhi moladh ainm uasal an Tighearna
an obair agus an cleachdadh as fhearr
agus as airde ris an cuir iad am bilean no
am buadhan anns an t-saoghal so. Teirgidh
nithean eile ; sguiridh searmonachadh, is
Sabaidean, is sacramaidean, is iirnuighean,
is committees, is statistics ; thig crioch
air a' chtiid mhor de na nithean a tha an
eaglais a' deanamh an diugh, agus a tha
air an cunntas cho feumail ; agus ochan,
ochan, thig crioch air 121, Sraid Sheorais
cuideachd, ach cha sguir ceol agus laoidhean
na h-eaglais gu brath ; mairidh iadsan
tre linntean na siorruidheachd, oir tha an
eaglais an neamh cho maith ris an eaglais
air thalamh a' moladh ainm an Tighearn.
Co ris, ma ta, a theireadh tu duine bochd
agus duine truagh ri aghaidh bais is siorruidh- .
eachd ? Theireadh ri duine aig nach 'eil
iarraidh 'na chridhe air Dia a mholadh.
Duine a chuir seachad a bheatha anns an
t-saoghal so gun mhothachadh aige gu
bheil aobhar aige air Dia a mholadh, tha
e a' dol a steach do'n t-saoghal eile bochd
agus truagh agus dall agus lomnochd.
Ana-creidmhich
Ann am baile naomh Jerusalem agus
am measg nan ludhach fhein bha gu leor
de dhaoine nach robh a' creidsinn ann an
aingeal no ann an spiorad, agus tha barrachd
de'n t-seorsa dhaoine sin an Albainn an
diugh, ach tha ainglean Dhe ri'm faicinn
ann an iomadh cruth, agus tha teaohdairean
Dhe (oir sin tha am facal a' ciallachadh)
a' tighinn 'g ar n-ionnsaidh ann an iomadh
doigh, air uairean cho neonach 'n an cainnt
agus 'n an coltas 's gu'n teid bliadhnachan
seachad m' an tuig sinn gur e aingeal a
bha ann.
An uair a bhios tu a' leughadh nan Salm,
feumaidh tu a chuimhneachadh gur e
bard a sgriobh iad, duine aig an robh cainnt
a b' ealanta agus a bu liomhta na chainnt
mhaol a bhios againne, agus mar sin gu'm
feum thu coinneal na tuigse cho maith ri
Foclair Eabhra no Gaidhhg a bhi 'n ad
laimh an uair a leughas tu mu'n " phlaigh
a ghluaiseas ann an dorchadas," " uamhais
na h-oidhche," " na saighde a ruitheas 's
an la," " ribe an eunadair," agus cunnartan
eile gun ^ireamh o'm bheil sluagh an Tigh-
earnn air an dion le bhi a chomhnuidh fo
sgaile an Uile-Chumhachdaich agus air an
comhdachadh le 'iteagaibh.
Saoilidh na daoine nach 'eil a' creidsinn
ann an aingeal no spiorad, no ann an ni
nach fhaic an t-siiil, gu bheil an Salmadair
a' dol thar na cailce agus a' leigeil le thean-
gaidh ruith air falbh leis an uair a tha e
ag radh, " Tuitidh mile ri d' thaobh, agus
deich mile air do laimh dheis ; ach cha
tig e am fagus dhuit," " Bheir e aithne d'a
ainglibh mu d' thimchioll, chum do ghleidh-
eadh 'n ad shlighibh uile." " 'N an 14mhan
togaidh iad suas thu air eagal gu'm buail
thu do chas air cloich," ach chan 'eil facal
aige ach an fhirinn, oir bha agus tha am
fiosrachadh so aig creidmhich o fhreasdal
an Tighearna 'n am beatha fhein gu bheil
esan maille riu daonnan, agus a chionn gu
bheil nach eirich olc dhaibh. 0 cheann
gu ceann de'n Bhiobuill tha an fhirinn sin air
a teagasg leis na naoimh agus na h-abstoil.
" Is e toil Dhe, eadhon 'ur naomhachadh,"
agus tha uile fhreasdal an Tighearna 'n
ar beatha air a dhealbh le gliocas agus
gradh Dhe chum gu'm bitheamaid air ar
cumail o as-creideamh agus an-earbsa
ann fhein. Sin na h-uilc as motha anns
an t-saoghal, agus ma tha duine air a shaoradh
bhuapa ciod eile tha sin a' ciallachadh ach gu'n
do ghleidh ainglean Dhe e 'n a uUe shlighibh.
Evander Ros
Bidh mi air uairean a' bruidhinn mu
Evander Ros air an duUleig so, foirbheach
maith, agus duine laghach ann an eaglais
as aithne dhomh, air am faod cuimhne a
bhi aig cuid agaibh. Chan 'eil a' bheag de
choltas nan ainglean air Evander o'n taobh
a muigh, ach is ann aig Dia a mhain a tha
fhios cia meud duine a bha air a chumail
air a chasan a chionn gu'n do chuir Dia
Evander 'g an ionnsuidh aig an am cheart.
0 chionn ghoirid bha mi a' bruidhinn ri
duine eile anns an sgir ud, duine diadhaidh,
ach duine crosda, cas 'na nadur, a bha
furasda a chur bharr a shiiiil, ach aig an
robh coguis cho maoth, an uair a thigeadh
e thuige fhein, 's gu'n robh e a' cur seachad
an dara leth d' a bheatha ann am fein-
cheasnachadh aithreachail.
An uair a dh' fhaighnich mi dheth ciamar
a tha dol dha anns na laithean so, thuirt
e nach robh ach gu meadhonach ; "an
de fhein," ars' esan, " a chionn gu'n cuala
mi naidheachd bhreugach a bha daoine a'
cur orm thainig mi dhachaidh o'm obair
agus mo chridhe Ian dheamhan, gun smuain
agam air Dia, no air mo mhnaoi, no air
mo theaghlach no air creutair bed ach a
mhain air mo ghearain agus m' fhearg fhein,
agus an t-ana-ceartas a bha Dia a' ceadach-
adh do dhaoine a dheanamh orm. Ach
eadar sud agus am na suipearach, c6 a
thainig a steach ach Evander Ros, agus
sgaoil sinn a' chuis uUe ann an lathair an
Tighearna, agus an sin dh' fhalbh na
droch spioradan as mo chridhe gu buUeach
mar gu'm biodh tirlar salach air a
sguabadh glan, co aige tha fhios nach
e Dia a chuir Evander Ros 'g am
ionnsuidh mar a chuir e an aingeal gu
Manoah ! "
An sin dhealaich sinn, ach an deidh
dhuinn dealachadh, bha am facal so 'n am
chridhe, Bheir e aithne d' a ainglihh mu d'
thimchioll chum, do ghleidheadh ann ad
shlighibh uile ; agus thuirt mi rium fhein
gur e a' cheud rud a dheanainn an deidh
dol dhachaidh, searmon beag a sgriobhadh
a chuirinn ann an Leabhar Mios na h-eaglais,
a radh ri daoine simplidh, ciiiin, gun an
dochas a chall ann an suidheachadh air
bith a chionn gu bheil miltean a dh' ainglean-
frithealaidh aig Dia, a tha deanamh a
thoile.
Anns a' Chathair
'S e aon de na nithean as motha a tha feum
againn air anns a' bheatha so, smuaintean
nfesal mu Dhia, oir is e sin a mh^in an tobar
fior-uisge as an eirich an diadhaidheachd
a tha fallain agus criosdail. Ma tha thu
ag altrum arm ad chridhe smuaintean leibid-
i^NS A' CHATHAIR
each mu Dhia faodaidh tu bhi cinnteach
nach 'eil iad fior agus gu bheil thu a' toirt
fianviis bhreige an aghaidh an De naoimh
a tha grasmhor agus truacanta ; ceart
'na uile shlighibh agus naomh 'na uile
ghniomharaibh. Ma tha e narach agus
peacach do dhuine droch chliu a thogail
air a choimhearsnach, nach motha gu nior
am peacadh dha droch chKu a thogail air
Dia!
Ged a thachradh an creideamh feall so
ort an dr^sd 's a rithist an Earra-Ghaidheal,
cha do sgaoil e riamh cho farsuing ann 's
a sgaoil e anns an Taobh Tuath, agus cha
robh e cho laidir ann an Eaglais na h-Alba
's a bha e anns an Eaglais Shaoir — an
smuain oillteil so, gu bheil Dia a' toirt
breitheanais air daoine sonraichte agus
air teaghlaichean sonraichte air son gniomb
air choreigin a rinn iad, ged nach 'eil ceangal
air bith eadar an droch ghniomh agus am
peanas a thainig air a shail.
Cha chuala mi riamh a' bheag de'n t-seorsa
bruidhne so 'n am bhalach ann an eilean
mo dhuthchais, ach an uair a thoisich mi
air m' obair ann an Sgir Urchardan, an
Cleir lonar-nis, cha robh seachduin d' am
bheatha nach cluinninn naidheachd de'n
t-seorsa so air a h-innseadh dhomh le daoine
ttirail a shaoileadh tu nach tugadh gniiis
do ghisreagaich fhaoin a bha cur as leth an
Tighearna gu bheil e cho beag agus cho
leanabail ruinn fhein.
Naidheachdan gun dreach na firinn orra
Aig an km. cha b' aithne dhomh a' bheag
mu'n teagasg no mu na beach dan a bha
aig Aithrichean Rois agus moran de na
ministearan eile anns an Eaglais Shaoir,
ach an uair a thoisich mi air leughadh
eachdraidh, agus litreachas, agus propaganda
na h-Eaglais Shaoir bha e 'na ionghnadh
leam cho cumanta 's a bha beachdan durbh-
aidh agus neo-chi-iosdail de'n t-seorsa so
am measg an t-sluaigh, agus na bha de
naidheachdan a' sgiathalaich air feadh na
dilthcha mu dhaoine air an d' thug Dia
breitheanas a chionn gu'n do rinn iad sud
no so, no gu'n do labhair iad facal miomhail
mu dhuine diadhaidh ; baillidh ann an
Cataibh nach tugadh larach air an togadh
iad eaglais do'n Eaglais Shaoir a thuit as a
sheasamh le bas sgiorraidh ; no tuath anach
garg an Aird Mhic Shimidh a bhiodh a'
magadh air sluagh an Tighearna agus
d' am bu chrioch gu'n robh e fhein agus a
bhean air an itheadh bed le cnuimheagan
a thoisich air an tolladh anns na h-achlasan ;
no uachdaran a mhionnaich gu fiadhaich
ri ministear soisgeulach, agus ris an d'
thuirt am ministear, "Chuala mi o lehovah,
Tighearna nan sluagh, sgrios ; thugaibh
an aire agus cluinnibh mo ghuth ; tha
esan iongantach ann an comhairle, oirdheirc
ann an gniomh." An oidhche sin fhein
m' an do rainig e an tigh ghabh an t-each
a bha e a' marcachd sgiansgar ; thuit an
t-uachdaran a chaidh as an amhaich m'an
d' fhag aile nam mionn an anail aige.
Mar a thubhairt mi cheana bha fada
barrachd dheth so anns an Taobh Tuath
na bha ann an Earra-Ghaidheal, ach ged a
bha daoine cho deas gu bhi 'g radh gu'm bu
" bhreitheanas o Dhia " sud no so, is ann
daonnan air daoine eile a bha e 'na bhreith-
eanas agus cha b' ann orra fhein, air chor
agus gu'n robh iad a' call buannachd air
bith a dh' fhaodadh a bhi ann dhaibh na'n
toisicheadh iad air iad fhein a cheasnachadh
car son a bha Dia 'gan smachdachadh 'n a
fhreasdal. Ach cha robh buannachd idir
dhaibh ann a bhi saoilsinn gu'n d' thug Dia
breitheanas air an duine ud no air an teagh-
lach ud ; mar bu trice is ann a bheireadh e
dhaibh seorsa de thoileachadh, mar gu'm
biodh e a' dearbhadh gu'n robh an fheadhainn
a bha 'n an aghaidh, agus nach bu toigh
leo, olc, agus Dia agus iad fhein air am
fireanachadh.
Ged a bhios sinn ag aideachadh le 'r
bilean gu bheil sinn uile toillteannach
air ifreann, tha mi cinnteach gu'n d' thug
thu an aire gur ann a mh^in d' ar " naimh-
dean " agus do " dhaoine nach buin dhuinn
no nach toigh leinn " a tha sinn a' luigh-
easachadh if rinn agus breitheanas.
Bha Aithrichean Rois agus muinntir
an Taobh Tuath Ian de'n t-seorsa cr^bhaidh
so, agus cha robh gin idir dhiubh a bu
mhotha a bha creidsinn ann na'n t-OUamh
Iain Ceannaideach, an lonar-Pheofharan.
Tha so ri fhaicinn gu soilleir anns na leabh-
raichean a sgriobh e.
Ciod a b' aobhar dha ?
Cia as a fhuair iad na smuaintean so no
an inntinn so ? " Cha bhiodh e uile gu leir
cearr a radh gu'n d' fhuair as a' Bhiobull.
Tha gu leoir de'n inntinn so anns a' Bhiobull,
oir bha na beachdan so aig aithrichean nan
ludhach, ach 's iomadh rud a tha anns a'
Bhiobull nach 'eil am BiobuU fhein a' toirt
gniiis dha. Ann an tomhas cuideachd fhuair
iad e o'n dileab a dh' fhag ar n-Uithrichean
againn anns na linntean dorcha anns an
robh iad aineolach air Dia, m'an do sgaoil
solus an t-soisgeU eire throm an aineolais
sin. Agus a thuilleadh air sin tha boinne
de'n fhirinn anns an teagasg fhein, oir tha
breitheanas agus smachdachadh an Tighearna
ANNS A' CHATHAIR
a' dol air aghaidh. gun sgur anns-an t-saoghal,
ged nach 'eil e a' dol air aghaidh anns an
doigh leanabail anns am bu mhaith le
daoine Dia a bhuntainn ri daoine eile a
bha iad a' saoilsinn toillteannach air breith-
eanas a bhi air a thoirt orra.
Ach cha d' thug Criosd gntiis do na beach-
dan so, oir tha cuimhne agaibh an uair
a dh'innis daoine araidh dha mu na h-ochd
fir dheug air an do thuit an tiir ann an
Siloam, a mharbh iad, agus a dh' fhaighnich
iad an do pheacaich iad os cionn dhaoine
eile a bha chomhnuidh ann an Jerusalem, is e
a thubhairt e, " Cha do pheacaich, ach mur
dean sibhse aithreachas sgriosar sibh mar an
ceudna.
Am freagradh
Cha leig thu leas a bhi 'n dull gu'n teid
agad air duine aig a bheil am beachd so a
chur as a bheachd le argumaid no le reuson-
achadh, no eadhon leis a' Bhiobull, oir
chan ann as a' chuid as fhearr agus as
gloine a dh' inntinn an duine a tha e ag
eirigh ach as a' chuid as miosa ; a fasach
dubh dorcha a tha air chul na h-inntinn
reusonta, anns a bheil draoidheachd agus
eagal, agus droch amharus, agus saobh-
chreideamh, agus seorsachan eile de chreut-
airean snaigeach a' siolachadh cho pailt
's gu bheil siol maith na rioghachd air a
thacadh. Chan 'eil ach aon doigh air duine
a shaoradh o bheachdan puinnseanta agus o
chreideamh feall, smuaintean uasal a chur
'na inntinn mu Dhia.
Sin mar bha Ruairidh MacThomais, ann
an Druim-na-Drochaid, air iompachadh ;
agus b'e am meadhon a ghabh Dia air
Ruairidh a liubhairt as an daorsa chruaidh
anns an robh e, boireannach laghach a
Sasunn a bhiodh a' gabhail an tighe aige
air mhal sia seachduinean a h-ixile bliadhna
anns an t-samhradh ; boireannach diadhaidh
ciiiin de chreideamh nan Quakers anns nach
robh dad idir de'n osnaich agus de'n och-
anaich a bu toigh leis an eaglais Shaoir.
Bhiodh e daonnan a' cur ionghnaidh air
Ruairidh ciamar a b' urrainn creutair cho
maith agus cho neochiontach ri Mrs. Pugelot
a bhi cho aoibheil sunndach.
A h-uile bliadhna a thigeadh i bhiodh
naidheachd iir aige dhi mu bhreitheanas
air duine air choreigin d' a choimhearsnaich
a b' aithne dhi ; am bliadhna mu dhuine
ann an Oille-chuimein nach do stad de
threabhadh air Sabaid a' Chomanachaidh
agus a chaill a phaidhear each an taobh
a stigh de sheachduin, agus an taobh a
stigh de mhios bha caraid aig a mhnaoi
aige, agus bliadhna eile mu chroitear ann an
Obar-itheachan a thuirt facal taireil mu'n
Urramach Murchadh MacCoinnich, lonar-
nis, agus a riiisg a' ghaoth an ceann bharr
an tighe aige, agus a leag tri cruachan air,'
leis an stoirm a bha ann am February.
Dh' innseadh Ruairidh mu na nithean sin
dhi mar gu'n robh iad a' toirt misneach
agus comhfhurtachd nach bu bheag dha, a'
dearbhadh gu'n robh Dia 'n a sheasamh
an comhnuidh air ionad-faire agus a shlat
'na laimh. Ach air a shon sin bhiodh e a'
cur dragh air nach robh tlachd aig boirean-
nach cho maith agus cho diadhaidh ri
Mrs. Pugelot annta, agus gu'n tuiteadh
neul air a h-aodann ciuin an uair a bhiodh
e 'g an innseadh. Chan abradh i maith no
olc, ach dh' fhalbhadh i a dh' aon ruith
as a shealladh, ag radh gu beag rithe fhein
rannan mar so,
A reir ar peacaidh iomarcaich,
dioghaltas oirnn cha d' rinn ;
A reir ar ciont' is easaontais
cha d' thug e luigheachd dhuinn.
A' bhliadhna mu dheireadh a bha Mrs.
Pugelot anns a' ghleann bha i corr agus
seachduin anns an tigh m'an d' tainig
Ruairidh 'na fianuis, ach an uair a dh'
fhaighnich i de'n mhnaoi aige an robh
dad cearr air, thuirt i rithe nach robh dad
cearr air a shlainte ach gu'n robh buaireas
'na inntinn o thoiseach an t-samhraidh
a bha 'ga chur air aimhreit. Rug an lair
aige searrach a bha neo-nadurra, searrach
air an robh da cheann, agus gun fionna gun
bhrogan idir, agus bha Ruairidh co einnteach
gur e " breitheanas " a bha ann 's gu'n do
stad e de dhol am measg dhaoine leis an
naire a ghabh e gu'n do mhallaich Dia e
fhein agus a thigh agus a theaghlach gu
follaiseach.
Cha robh iomradh aige nach robh an
seorsa breitheanais so 'n a oilbheum dha
cho fad 's is ann air daoine eUe a bha e a'
tuiteam, ach cho luath 's a bhean e ris
fhein chan e mhciin nach robh Dia air
fhireanachadh, ach thoisich e air ar-a-mach
a dheanamh an aghaidh an Ti a tha naomh
agus uile-ghlic.
Dh' fheuch Mghr Logan, dotair-each an
lonar-nis, ri Ruairidh a chur as a' bheachd
neo-chriosdail a bha aige, agus thug Mghr
MacAoidh, ministear na h-Eaglais Shaoir,
teagasg glic agus diadhaidh dha air a' chiiis
cuideachd, ach cha robh 'nan reusonachadh
agus 'nan teagasg dha ach mar fhuaim na
gaoithe 'na chluasan, agus b'e an t-aingeal
a leig a mach as a' phriosan e air a' cheann
mu dheireadh Mrs. Pugelot leis na smuaintean
a bhiodh i a' cur 'na inntinn mu Dhia,
ANNS A' CHATHAIR
agus an neul-duilichinn agus broin a thigeadh.
air a h-aodann an uair a chluinneadh i
duine a' cur rud leibideach as leth, an Ti
naoimh. Tha iomadh rud anns an diadh-
aireachd agus anns a' bheatha spioradail
nach urrainn dhuinn a bhi cinnteach uime,
ach so aon ni ris am faod thu t' anam
earbsadh, nach do rinn Dia riamh agus
nach dean e gu brath rud a chuireadh naire
air duine maith a dheanamh.
Fo Chraobh Sheudair
Aite ris an abrar, Har-Mageddon
AGUS chuala mi guth mor as an Teampull,
ag radh ris na seachd ainglean, Rachaibh
agus doirtibh a mach soithichean feirge
Dhe air an talamh . . . Chagainn daoine
an teanga le pian, agus thiig iad toibheum
do Dhia neimh air son am piantan agus an
creuchdan ; ach cha do ghabh iad aith-
reachas d'an oibre.
Seadh, 0 Thighearn Dhe, an t-Uile-chumh-
achdach, is fior agus is ceart do bhreitheanas.
Taisbean xvi.
Har-Mageddon
So an t-ainm a thug an t-OUamh Niall
Ros do'n leabhar a sgriobh e an Gaidhhg
's am Beurla mu'n chogadh mu dheireadb,
1939-45.
0 bha e 'na ghille 6g b' aithne do'n
diithaich Niall Ros mar bhard, agus 's e 'm
" bard " a bhiodh againn air an uair a
bha sinn comhla anns an Oilthigh, ach is
suarach na chuir e a mach de bhardachd
an coimeas ri daoine eile nach cualas riamh
iomradh orra mar bhaird a mach o'n bhaile
anns an do rugadh iad, agus cha chuimhne
leam gu bheil dad de na rinn e air mhaireann
an diugh am measg an t-sluaigh, no air
am bilean 'g an seinn aig Mod no banais,
mar tha na h-6rain a rinn " Fionn," is
Calum MacPharlain, is Iain Camshron.
Tha mi an diiil gur e a choisinn ainni
baird dha cho trath, gu'n robh fior choltas
a' bhaird air o'n taobh-a-muigh, air a shuil,
is air a cheann, is air a ghiulan uile, agus a
thuilleadh air sin bha e cho maith air
bardachd bhard eile aithris air ard-urlar
air bith 's gu'n cuireadh e teas anns na
Gaidheil a bhiodh 'ga eisdeachd nach
cuireadh neach eile annta ach Ruairidh
MacLeoid a' seinn Moladh Beinn Dorain.
'Na ghille 6g rinn Niall Ros barrachd a
dhusgadh uigh nan Gaidheal 'n an cainnt,
agus a' lasadh teine m.6r a' Mhoid na aon
duine eUe as aithne dhomh, agus rinn e e
leis mar a bheireadh e air daoine an druim
a dhireadh, agus an uchd a thilgeadh a
mach, 'ga chluinntinn ann an talla mor a'
toirt dulain do Thim, do Shasunn, do na
Cinnich, agus do'n t-saoghal uile, Am faigh
a' Ghaidhlig bas ?
So oidhhp bardachd as fhearr a rinn
Niall Ros riamh ; tha e fhein ag radh nach
'eil ann ach " crioman," no fuigheall beag
de 'n dan mhor anns an rpbh e 'na bheachd
luaidh a dheanamh air gaisgealachd Bhrea-
tuinn agus nan laoch a dhion i anns a'
chogadh mu dheireadh. Cha do chriochnaich
e an obair, oir thainig a' chrioch air fhein
m'an d' fhuair e sin a dheanamh, is chan 'eil
eachdraidh a' chogaidh a' dol na's fhaide
na chomhrag eagallach a bha eadar soith-
ichean-adhair Bhreatuinn agus na Gearm.ailte
anns an speur anns an Fhoghar, 1940.
So cuid de na sreathan anns a bheil e ag
innseadh nui'n ionnsaidh gharg a thug
Goering air feachdan-adhair Bhteatuinn a
sgrios.
Uachdarain air na GearmaiU bh-uannaich iomadach
ruathar,
Ghlac iad ceannas an adhair le mend in cumhachd
Luftwaffe ;
Spideag is Doinionnach theann, le Dlibhlanach.
cuimir ach cronail,
Spion iad an carraid air sgeith na h-itean a lolair
na GearmaiU.
Thairis air caoin Eilean Wight, Southampton,
Dover is Portsmouth,
. Seachd fichead heart de'n namh ri da la mhilleadh
le 'r gaisgiC'h ;
Naodh fichead inneal bho'n speur an treas Id
sindladh gu dolaidh,
Fhuair iad achmhasan geur bha Idimhseachadh
Spideag an uamhais.
Ruathar thug 7iamh air cairteil ghleacair dluth
air an fhairge ;
Dh' fholaieh na sgiobachan team' am beartan-catha
's na coilltean ;
Ochd ceud itealan luath ri da Id thadhail am
Breatunn ;
Thuirling le smiiid gu talamh a coig is da fhichead
deug dhiubh.
Cabhagach neartaich an ndmh a sgaoth de sgiath-
alain batail ;
Maduinn an Naoimh Bartolomu dhuisg an dara
cuairt-chatha.
Tri latha thaom am fearg air cdmhnaird-itealan
dhuthchail ;
Thuit seachd fichead 's a deich is ceithir bho'n
adhar 'n am bloighdean.
6
FO CHRAOBH SHEUDAR
Ceaird-thighean 's amis nam beaH bu chuspair-
amais do Ndsach ; .
Liubhair e coig deug thar fhichead gun dail de
oidhirfean guineach ;
Spideag is Doinionnach threun air da la deireannach
Lunaisd,
Bhruan an caonnag bais seachd fichead 's a ceithir
de bheartan.
Diarras naimhdeil cho dur a ghrabadh ar freiceadan
adhair,
Ghluais Ard Cheannas nan Gleacair gu rian nan
comhrag a chaochladh —
Doinionnach dheifrich a mach an dail na coimhead-
achd diona—
Spideagan teann air an sail a' spadadh na sgiath-
alan spreadhaidh.
Ochd fichead deug is coig deug thuit de ar n-iidairean
allail.
Calldachd an ndmh bu shearbh, an direamh doilleir
ach Uonmhor ;
Sgriosadh dd mhile beart is ochd fichead deug leis
an iomlan ;
Gleacair, spreadhadair , sgioba — bu truagh feachd-
adhair gun soirbheas.
Ddrnadair dicmhail mor 's a dhiidh air crios na
fear buadha,
Tachraidh e liobasta trom. ri ceatharnach smiorail
is lugha ;
Tulgaidh tuaineal a cheann mar bhiiaileas an
cnapadair sgoinneil
Dbrn fichead uair m,' a dhuilleig, air fior theas
meadhon a mhaothmn.
Eadhon an Idn Luftwajfe an ard ionad-cbmhraig
na h-iarmilt,
Thainig le treise nan tonn 'cur sgdil air solus na
grdine.
Ghabh iad is dh' aidich ind ruaig le fichead Id
ddisinneach calla,
Fichead b' e suim nam beam a bhuail 's a lagaich
an tdbhachd.
Chiiir mi sios aii- an duilleig so cuid mhaith,
rannan chum 's gu'm faiceadh ar luchd-
leughaidh, obair a' bhaird, agus gu'm blaiseadh
iad air an son fhein am meadar no an
ranntachd anns a bheil an dan mor so air a
chux.
Tha e car duilich, breith chothromach a
thoirt air obair de'n t-seorsa so, ach air a'
cheann mu dheireadh, is e an ealain agus
an grinneas agus an t-seoltachd leis a bheil
obair-litreachais air a deanamh an aon
dearbhadh a ghabhas cur oirre no is coir
dhuinn a chur oirre. 0 bha e 'na dhuine
6g bha gaol aig Niall Ros air gach gne
ealain a bhios sinn a' cur— moV 'n an deidh ;
b' fhearr leis fada cian oran-mor na luin-
neagan aotrom sunndach, ceol-rnor na ceol-
mearsaidh no puirt-a-beul. B'e sin a'
ghne dhuine a bha ann agus an seorsa
inntinn a bha aige, air chor agus gu'm
faodadh tu aithneachadh air a cheum,
air a labhairt, agus air 'uile dhoighean,
gu'n robh barrachd statalachd 'na inntinn
na bha innte de bheothalachd. Bha e a'
creidsinn gu'n robh am modh no am molldair
ris an abraf ann am Beurla Epic is Hexa-
meters anabarrach freagarrach an Gaidhlig,
agus sin a thug air gairm air clarsach nan
dan luaidh air na gniomharan gaisgeil a
rinn Breatunn agus a luchd-diithcha mar
gu'n robh e 'ga dheanamh an cainnt agus
an linn Homer.
Tha fhios agam ciod a dh' eireas do'n
leabhar so ; molaidh a h-uile duine e a
bhruidhneas uime, ach cha leugh iad e,
mar a mholas a h-uile duine Oisean ged
nach leugh iad e. Tha iomadh sreath mhaith
agus samhladh agus coimeas boidheach
anns an Dan mho?" so a bu mhaith leam a
thoirt am follais mar theisteanas do'n
ealain-bhardachd a bha aig Mghr Ros,
ach air a shon sin an uair a leughas tu e
aig aon suidhe o thoiseach gu deireadh, 's
e a' chuimhne a bhios agad air gu'n d'
fheuch Mghr Ros ri obair a dheanamh le
acfhuinn a bha maol agus sean-fhasanta
agus neo-fhreagarrach air a son, Dan-mdr
a dheanamh mu'n t-saoghal bhuaireasach,
iipraideach, bheo so, ann an Gaidhlig agus
ann an ranntachd choimheach. Rinn e i cho
maith 's a ghabhadh i deanamh, agus theag-
amh na b' fhearr na dheanadh duine eile as
aithne dhomh, ach is mor an t-saothair agus
is neo-chinnteach an grinneas. an uair a dh'
iarrar ort obair shnasmhor a dheanamh
ann am fiodh, gun bhall-acfhuinn ach
sgian-luthaidh agus tal.
Tha na baird fhein an diugh a' stri ri
litreachas a tha os cionn comas na Gaidhlig,
ach gle bhitheanta tha a' bhuil ; chan e
bias na Gaidhlig a tha air an sgriobhadh.
Bha Gaidhlig mhaith aig Niall Ros ; cha
robh na b' fhearr aig duine eile, ach ged
tha iomadh rud maith anns an dan so tha e
cho duilich a leughadh 's nach rachadh
agam air mur biodh a' Bheurla air a cur
sios mu choinneamh na G&idhlig.
Car son a tha na baird a' fas cho duihch
an leughadh 1 Bha Gaidhlig mhaith agus
Gaidhlig Sgitheanach aig Aonghas MacDhon-
nchaidh nach maireann, agus bu bhard
maith e, ach sgriobh e dan a tha cho duilich
a leughadh, Cnoc an Fhradhairc 's gu'm b'
fhasa leam Tacitus a dheanamh a mach,
no dubh-fhacail an Leinibh Ilich.
Aig an Uinneig
GED nach ruig na duilleagan so sibhse
gii toiseach luly tha mi 'gan sgriobhadh
ann am meadhon Mhaigh, seachduin m'an
coinnich an t-Ard-Sheanadh. Bithidh oehd
ceud 's a sia de mhinistearan anns an
t-Seanadh, agus uiread eile a dh' fhoirbhich,
air chor agus ma theid e air seacharan ann
an ciiis air bith nach e cion chomhairlichean
is aobhar dha. '' Ann an lionm.hoireachd
chomhairleach tha tearuinteachd," — bloigh
de'n fhirinn.
Fad na seachduin cha rah6r nach bi
obair an t-Seanaidh a' dol air aghaidh a
h-uile mionaid de'n latha, ach ged a shaoileas
cuid nach 'eil buintealas aige ris an t-Soisgeul,
tha riaghlaireachd cho feum.ail anns an
eaglais 's a tha e anns a' Pharlamaid no
ann an gnothuichean saoghalta. Anns na
feasgair bidh coinneamhan f osgailte air an
gleidheadh, a dh' innseadh mu obair shois-
geulach na h-eaglais do'n t-skiagh.
Statistics
Ged tha aobhar aig Cleirich anns na
Cieirean a bhi seachd sgith le Statistics
leis na tha aca ri chruinneachadh dhiubh,
tha iad feumail. Aig toiseach na bliadlina
bha 2357 sgir no coimhthional ann an
Eaglais na h-Alba. Tha 1,268,315 air Rola
a' Chomanachaidh, 4892 barrachd air na
bha ann an uiridh. Tha de Chomuinn air
an cur air bhonn anns an eaglais agaiiin fhein,
anns an Eaglais Shasunnaich, ann an
eaglaisean eile am Breatunn agus an Eaglais-
ean Prostanach na Roinn Eorpa, 's nach
'eil e furasda cuimhne a chumail orra, ach
ged a tha iad a' deanamh moran bruidhne
chan 'eil anns a' bhruidhinn sin ach bruidhinn
fhein, oir 'n an gluasad cha luaithe iad na
seilcheag.
Tha ionmhas na h-eaglais na's pailte
na bha e an uiridh ; chaidh aice air ceithir
cheud gu leth a thoirt do mhinistearan am
bliadhna ; chan 'eil gin dhiubh foidhe sin,
is tha moran os a chionn.
An uiridh bha £44,000 a dh' ainbheach
air a' Chomunn a tha cur an t-soisgeil
an cein ach tha e nis air dol sios gu £27,000.
Thug coimhthionalan na h-eaglais deich
mile a bharrachd am bliadhna ha thug
iad an uiridh, £608,500 uile gu leir.
Fhuaras £215,074 o dhileaban, agus £91,412
ann an tabhartasan o dhaoine sonruichte
agus o chomuinn eile an taobh am muigh
dhi fhein. Chan e cion airgid a tha air an
eaglais ach cion beatha, cion creidimh,
cion eud ; tha i ag radh rithe fhein, Tha
m,i beartach agus air fas ann an saibhreas,
agus gun fheum agam air ni sam bith, ach
tha Dia ag radh rithe, tha thu bochd, agus
dall, agus lomnochd ; comhairlichinn dhuit
or a cheannach uamsa, air a dhearbhadh
anns an teine, chum giim bi thu saibhir.
Bha aonadh eaglaisean air a dheanamh
ann an coig ar fhiehead sgir an uiridh.
Cha bhuannachd so daonnan. Chan 'eil
teagamh nach 'eil e a' sabhaladh beagan
airgid, agus chan 'eil teagamh nach toigh
le cuid de dhaoine an sgioblachadh a tha e a'
deanamh, ach am bitheantas tha e a' fagail
neasgaid 'n a dheidh nach 'eil furasda a
leigheas. Tha e gorach a bhi a' cosd airgid
air da choimhthional bheag far an deanadh
aon fhear gnothuch, ach tha ana-caitheamh
as miosa na sin a' dol air aghaidh an 121,
Sraid Sheorais. Cha b' aithne dhomh aite
riamh anns an robh an aon eaglais aonaichte
cho laidir no cho togarrach ris an da eaglais
comhla a bha roimpe. Ach is e a' chuis as
miosa uUe gu'm biodh daoine a tha 'n an
coimhearsnaich agus 'n an luchd-aideachaidh
cho dannarra 's nach eisd iad air uairean
ri ciall no comhairle, air chor agus gu'n
cuir iad cleir ann an glais, gun fhios aca
eiod as fhearr dhaibh a dheanamh, sud no so.
Bidh e gasda Ard-sgoilear fhaicinn anns a'
Chathair am bliadhna a rithist, agus Ard-
Admiral air an Drochaid shuas os a chionn.
Soiree nan Sgitheanach
Is fhada o bhithinn a' cluinntinn mu
" Soiree nan Sgitheanach," ach is ann
am bliadhna a tha an te mhor mhor aca,
cuid dhiubh a tha aice a' tighinn a Canada
agus a America, agus a aitean eile a tha
fada air falbh, agus an t-soiree fhein a'
marsainn seachduin. Sin soiree a b' fhiach
dhuit soiree a radh rithe.
Chan 'eil mi cinnteach car son a tha an
cruinneachadh so aca, co dhiubh is ann a
thoUeachadh no a spdilleadh nan aoighean,
ach faodaidh an da rud dol comhla. Anns
na dealbhan a chunnaic mi anns na paipearan-
naidheachd an diugh chan 'eil gainne petroil
anns an eilean, agus bha an sluagh cho
diimhail ann am Port-righ 's gu'm bu mhaith
an gnothuch ma bha " leaba is braiceas "'
aca dhaibh uile.
Chan eil teagamh nach robh rud no
dha 's an amharc aca an uair a chuir iad
ceann anns an Fheill so, agus a thaobh 's
gu'n robh. bean-uasal Dh.un-bheagain ann.
AIG AN UINNEIG
agus Tomas Johnstone agus Loch-iall, agus
Probhaist Dhun - eideann, is Probhaist
Ghlaschu, chan 'eil teagamh nach robh
iad a' deanamh innleachdan air chor-eigin a
tharruing dhaoine do'n eilean, a dli' fhaicinn
beanntan Chuilionn, agus a phaigheadh air
a shon. Ma tha an t-sid raaith tha an t-Eilean
Sgitheanach cho n).aiseach, o Chaol-Acain gu
Cuith-Fhraing, o Shleibhte gu Dun-tuilm,
's gu'm b' fhiach do dhuine air bith, aig a
bheil cothrom is airgiod sgriob a thoirt 'ga
fhaicinn a h-uile bHadhna.
Ach a thuilleadh air gu'n robh e am beachd
nam planners na Sasunnaich a spiiilleadh
an uair a chuireas e draoidheachd orra
agus a bheir e bhuapa an cainnt bha iad
a' toirt cuiridh do naisinn an eilein a tha
thall an Canada agus an America tighinn
dhachaidh sgriob am bliadhna a dh' iirachadh
an cuimhne air na daoine agus na h-aitean
a dh' fhag iad 'n an deidli. Sin na daoine
d' am bi an t-seachduin so 'n a seachduin
m.h6r. Chan 'eil uair a chuimhnicheas mi
orra na thig an t-sreath so air ais chugam,
Home they come to me the old grey
mother
o pheann an Ollaimh Lachlainn MacGhill-
eathain Watt, Sgitheanach agus bard e
fhein.
An t-ainm mills
CHAN'EIL doigh as fhearr air cumhachd
Chriosd agus obair grais anns an anam a
nochdadh do'n t-saoghal na iomradh a
dheanamh air daoine sonruichte anns an '
robh cum^hachd Chriosd air fhoillseachadh
gu soilleir. Sin an t-aobhar gu bheil mi a'
sgriobhadh air an duilleig so mu Iain Newton,
searmonaiche ainmeil a bha ann an Sasunn
anns an ochdamh linn deug.
An laithibh oige bha e mi-chiiramach is
aingidh-os cionn dhaoine eile ; chaidh e gu
muir comhla ri athair mu'n robh e ach da
bhliadhna dheug a dh' aois, agus am measg
sheoladairean agus am bailtean-puirt dh'
ionnsaich e gach seorsa uilc a b' urrainn do
bhalach 6g ionnsachadh. Thuit e air falbh
gu buileach o gach cleachdadh a tha glan is
urramach, agus air a' cheann mu dheireadh
thuit e air falbh gu buileach o'n chreideamh
anns an do theagaisg a mh athair e. Dh'
fhas e 'n a ana-creideach, agus cha robh rud
a b' fhearr leis na bhi a' connsachadh ri
daoine eile nach robh Dia ann.
Fad greis bha e ann an te de na soithichean-
cogaidh ach bha a theanga cho salach agus a
gbniomharan cho ain-diadhaidh 's gu'n do
chuireadh aisde e, is bha e air a sgiiirsadh
gu follaiseach mar dhroch dhuine am baile
Phlymouth.
An sin fhuair e obair ann an Africa bho
dhuine a bha deanamh airgid le bhi reic
thiaillean ; bha e 'n a bhrdid cho mor 's nach
robh suim aige do Dhia no do dhaoine, is
thuit e cho iosal 's nach robh eadhon na
daoine dubha toileach bruidhinn ris. Ach
ghabh sgiobair Sasunnach a thachair air ann
an Africa tiuas dheth is thug e dha aite air
a' bhata aige fhein.
Air dhoigh air chor-eigin mu'n am so
fhuair e greim air an leabhar a bha air a
sgriobhadh le Tomas a Kempis, Leanmhuinn
Chriosd. Dhiiisg an leabhar sin a choguis
agus thoisich e air a radh ris fein, ciod ma
tha na nithean so fior ? Thoisich e air
uinuigh, agus gus an naidheachd a dheanamh
goirid bha e aii iompachadh.
Tha cuid de laoidhean Iain Newton anns
na leabhraichean-laoidh againne anns an
eaglais Chleirich, ach tha aon te ann a tha
anabarrach boidheach is mills, laoidh a
chumas ainm air chuimhne gu brath : — •
Cia milis aimn an t-Slanuigheir chaoimh,
An cluas a' chreidhmhich bhochd !
Caisgidh e bron is ledn nan naomh,
Gun eUgal orr' roimh lochd.
An spiorad brixite ni e slan,
A' fiiadach crkidh o'n chridh' ;
Mar mhana ni e 'n t-acrach Ian,
'S bheir tamh do'n asVrach sgith.
Is rud iongantach e gu'm biodh aon de na
laoidhean as milse air a sgriobhadh le duine
doirbh ; gu'm biodh laoidh a tha cur an ceill
gradh an anama do'n fhear-shaoraidh air a
sgriobhadh le duine cho aingidh ri Iain
Newton a chuir seachd dara leth d' a bheatha
a' mallachadli ainm losa. Ach theagamh nach
'eil an rud cho iongantach idir : tha cuimhne
agaibh air an naidheachd a dh' innis losa
do Shimon mu'n dithis dhaoine air an robh
fiachan.
'Na shuilean fein bha Iain Newton g a
fhaicinn fein mar am fear air an robh coig
ceud peighinn de fhiachan aig Dia, agus an
uair a fhuair e na fiachan sin uile air am
maitheadh dha le saor ghras an Tighearna
bha a chridhe air a leaghadh an taobh-a-
stigh dheth le ionghnadh is gradh.
Aireamh 8
1950
Searmoin le Connell agus le Parker
O CHIONN began sheachduinean chuir
mo charaid, Eoghan Mac-a-Phi, fear an
Radio, pasgan de'n Fhianuis chugam, a
bha air a chur a mach leis an Eaglais Shaoir,
agus air a dheasachadh leis an Urramach
Iain Seoras MacNeill, an Caladar, deagh,
sgoilear Gaidhlig aig an robh fior ealain
air Miosachan no Baidheanach eaglais a
dheanamh inntinneach agus blasda agus
taitneach do'n t-sluagh.
Cha robh a bheag a dh' eolas agamsa air
an Fhianuis riamh, ged bha fhios agam
gu'n robh lamh aig an Ollamh Urramach
Mac-an-Toisich MacAoidh, a bha anns na
Hearadh, anns an t-seann Fhianuis, an
uair a thainig e mach an toiseach, fad
ceithir no coig a bhliadhnachan, agus aig
an Ollamh Calum MacGhillinnein anns na
bliadhnachan mu dheireadh. Bu mhaith
a b' fhiach an Raidheachan Gaidhlig ud
an sgillinn a bha e a' cosd, ach anns na
laithean ud 's e bonn fiachail a bha ann an
sgillinn ; gheibheadh tu da sgadan oirre,
no leth-phunnd siapuinn, no da phunnd
soda, no ceithir bocsaidhean mhaidseachan,
ach an diugh chan fhaigh balach de shiucar-
dubh air sgillinn 's gur fhiach do bhalaich
eile suidhe laimh ris anns an sgoil.
Thainig e 'nam inntinn gu'n taitneadh
e ris a' chuid sin de luchd-leughaidh nan
duilleagan so, a bha cleachdte ri leughadh
na Fianuis, na'n tugainn dhaibh rudeigin
as a' phasgan a chuir Mghr Mac-a-Phi
chugam, a dh' uraicheadh an cuimhne air
laithean agus air daoine a chaidh a nis gu
buileach as an t-sealladh. Anns an aireamh
so ma ta, m'an cuir mi an Fhianuis air
ais gu mo charaid, bheir mi dhuibh sop no
dha asda, agus an toiseach turus a thug
Mghr Alasdair Domhnullach, ministear Aird-
chlach, do Lunnainn agus na searmoin a
chual e ann.
^ ^ Hi :};
La Sabaid an Lunnainn
^ Chaith mi a' cheud Sabaid de July ann
an ceann-bhaile na rioghachd. 'S e cheud
ni a ghlac m' aire anns a' mhaduinn cho
samhach 's a bha na sraidean an coimeas
ris an tartar agus an diimhladas sluaigh
a bha orra air feasgar Di-sathuirn. Bha
am baile mar gu'n robh e air cluinntinn a'
ghutha o Shinai, " Cuimhnich la na Sabaid
a naomhachadh." Ach anns an fheasgar
bha e mar gu'm biodh e air fas bodhar
do'n ghuth ud.
iVir an t-slighe gu Eaglais Regent Square
far an do rinn mi m' aoradh m.aidne bha
tim.chioll air leth- cheud de bhalaich oga
anns an deise Ghaidhealaich — ^am feileadh-
beag, breacan, agus boineid-bhiorach — a'
coiseachd gu h-6rdail ri m' thaobb, dithis
is dithis, a' dol do'n eaglais. Chaidh iad a
steach do'n eaglais romham. agus .suas air
an lobhta. B' e Sabaid a' Chomanachaidh a
bh' ann, agus mar sin bha na h-eildearan
aig an dorus, a' gabhail nan comharraidhean
o' n luchd-comanachaidh mar a bha iad a'
dol a steach ; a' cur an luchd-comanachaidh
air an urlar-iochdrach, agus an fheadhainn
nach robh a' comanachadh air an lobhta.
Bha suas ri mile anns an eaglais. Shear-
monaich Alasdair Connell, ministear urra-
mach agus comasach a' choimthionail sear-
mon driiidhteach o na briathran " Nochd
e dhaibh a lamhan agus a chasan." (Lucas
24, 40).
Bha na h-iirnuighean, roimh an t-searmoii
agus as deidh an t-searmoin, anabarrach
soluimte, na briathran simplidh agus tearc
an aireamh, ach luchdaicte le brigh agus
le spiorad an fhior-chrabhaidh. Cha robh
cor, suidheachadh, no inbhe, am m.easg
dhaoine, nach robh air an cuimhneachadh
agus air an toirt an lathair an Tighearna.
Thoisich e air a shearmon le bhi ag radh
gur e an doigh-theagaisg a b' fhearr le
Criosd a bhi teagasg tre chosmhalachdan.
Chleachd e an doigh sin anns a' ghniomh ud
— a' nochdadh dhaibh a lamhan agus a
chasan. B' e cosm.halachd ann an gniomh
a bha ann, agus troimhe theagaisg e gu
tosdach. Am measg nithean eile theagaisg e
(1) cruas nam fulangasan troimh an deach-
aidh e fhein. Tha aig a h-uile beatha chrios-
dail ri ni-eigin cosmhuil ri sud ri nochdadh
mar an ceudna. (2) Bha an gniomh 'na
fhoillseachadh air comh-fhaireachduinn
Chriosd, a bha aige r' a dheisciobuil an
SEARMOm LE CONNELL AGUS LE PARKER
comhnuidh. Is iomadh trioblaid leis an
deachaidh iad 'ga ionnsuidh air nach 'eil
iomradh air a dheanamh. Is docha nach
e Nicodenius an t-aon neach a chaidh 'ga
ionnsuidh 's an oidhche. Faodaidh a dheisc-
iobuil a bhi cinnteach gu'n dean e am beatha
agus gu bheil co-fhaireachduinn aige riu, ciod
air bith an suidheachadh anns am bi iad.
(3) Bha gniomh Chriosd 'na fhoillseachadh
air buaidh ; cha robh e gu fulang no gu
basachadh tuilleadh. Bha a bhuaidh-san
'na buaidh air son a sMuaigh, agus bidh
comh-phairt aca innte.
An deidh an t-searmoin bha Sacramaid
na Suipearach air a frithealadh ann an
sam chair sholuimte, ach cha robh earail
air bith air a thoirt do'n luchd-comanach-
aidh, aon chuid roimhe, no an deidh dhaibh
an t-aran agus am fion a ghabhail o na
h-eildearan. Theagamh gu'm b' e an t-aobhar
nach robh tiine air a dheanamh ; agus gu
bheil moran de bhuill na h-eaglais ud fo
chuing aig maighstirean, agus gu'm feum
iad uairean sonruichte a fhrithealadh. Ach
bha ro.i sona agus taingeil a' fagail na
h-eaglais gu bheil leithid Mghr Connell ann
an Lunnainn (Eaglais Chleireachail Shasuinn)
agus gu'm faod Gaidheil dol innte agus
aoradh a dheanamh do Dhia a reir ghnaths
an diithcha agus an aithrichean.
Anns an Teampull
Anns an fheasgar chaidh mi do'n eaglais
aig Doetair Parker, eaglais a chumas da
rahile. Bha an eaglais Ian, agus mar chomli-
nadh do'n t-seinn bha na h-innealan-ciuil
so air an uisneachadh ann an Teampull
a' Bhaile, mar a theirear ris an eaglais;
organ, da fhidheall, agus da chornet. Ach
oho luath 's a thog an sluagh an guth bha
fuaim nan innealan air a mhiichadh. B' e
an ceann-teagaisg a ghabh Doetair Parker,
"Agus 'na dheidh-san bha Samgar mac
Anait, a mharbh de na Philistich se ceud
fear le luirg-iomain dhamh." »(Breith. Ill,
31). B' e a' cheud fhacal a thubhairt e,
So duine a rinn obair mhor le arm-cogaidh
gle bheag. Rinn e obair iongantach le
inneal suarach. Co an duine a bhios an
comhnuidh a' gearan gu bheil droch charbh-
atr aige, no droch pheann ? Thusa. Tha
thu an dull na'm biodh tu a' fuireach ann
an tigh she- storaidhean gu'm biodh tu
'n ad dhuine mor. Cha bhitheadh . Feumaidh
tu do shuidheachaidhean a ghlacadh air
sgornan agus an lubadh a reir do thoile.
Oibrich leis na buill-acfhutnn a tha agad,
agus ris a bheil thu cleachdte, mar a rinn
Samgar, agus mar a rinn Daibhidh leis a'
chrann-tabhuill leis an do mharbh e am
famhair. Co as a thainig am foghlumaiche
a b' fhearr an Cambridge am bUadhna ?
Na innsibh e ann an Gat. Thainig a sgoil
anns nach cuireadh tusa do mhac, sgoil-
buird. Cha dean Dia tair air a' bhochd.
Faodaidh anmanna a bhi air an ionipachadli
tre raheadhonan araidh ris nach robh thusa
cleachdte ; faodaidh raointean de chriiith-
neachd a bhi air an gearradh sios leis a'
chorran. Togaidh tu an corran 'n ad laimh ;
seallaidh tu air gu geur, agus their thu,
" Chan e so an stamp a tha air a' chorran a
tha mise cleachdte ris." Ach coma leat an
stamp ma bhuaineas e an cruithneachd.
Ma tha maith air a dheanamh, ma tha
anmanna air an tearnadh, ma tha misgearan
air an deanamh stuama, agus meirlich air
an deanamh 'n an daoine onorach, sguir
dheth do ghnuthasdaich, ged nach do thachair
e anns an doigh abhaistich, no tre na meadh-
onan abhaisteach. Ma tha thu dol a labhairt
ri d' ''^chomh-chreutatrean, labhair riu 'n
ad chainnt fhein gu nadurra, gun a bhi
feuchainn ri daoine eile aithlis. Ma tha toil
agad dol air cheann obair na ministrealachd
car son nach 'eil thu 'ga dheanamh gun
dail. Ma' s ann o Dhia a tha do thogradh,
theid leat, ach nmr h-ann cha deanadh
an t-uidlieamachadh araidh a tha thu a'
miannachadh, gramar agus Greigis, moran
feum dhuit. Cuiridh an sluagh dearbhadli,
ort, agus mur bheil dad agad a bheir thu
dhaibh, fagaidh iad thu. Rach thusa air
d' aghaidh ann an neart an Tighearna agus
dean a' chuid as fhearr de'n inneal a tha
agad. Na'n robh eagal air Samgar roimh
Statistics cha robh aon Philisteach aii' a
mharbhadh. 'S e theireadh e, " Tha se
ceud dhiubh ann , is mise 'n am aonar ; tha
iadsaii armaichte acdi chan 'eil agamsa ach
am, bioran so ; is fhearr dhomh teicheadh.'
Ach. chan e sin a thubhairt e ; 's e thubhairt
e, " Far dhomh mo sheann lorg-iomain,
agus theid mi mach ann an ainm an Tighearn
an aghaidh a naimhdean." Agus bheannaich
Dia an ni beag a thug Samgar dha, agus
rinn e fhein mor e.
( Alasdair Connell, sgoilear maith, a rugadh
ann an Earra-Ghaidheal, a bha air oileanach-
adh an Oilthigh Dhun-eideann, ach a choimh-
lion a mhinistrealachd an Eaglais Chleirechail
Shasuinn.
loseph Parker, Prionnsa am measg shear-
7nonaichean , D.L.).
Ministearan agus na Daoine
AN uair a bha an Seanadh cruinn an Dun-
eideann am bliadhna, bha mi fhein agus
ministear eile agus triuir fhoirbheach, tuath-
anacli, bancair agus maigstii'-sgoile, a' gabhail
tea comhla, agus fad na h-iiine a bha smu
comhla cha mhor gu'n robh seanchas eile
againn ach so, A bheil ministearan a' dol
air an ais ? 'S e na h-6raidean a bha sinn a'
chiinntinn anns an t-Seanadh a thog an
seanchas, agus bha am bancair gu sonraichte
(thainig e as an eaglais U.F.) laidir 'na
bheachd nach 'eil an cudthrom anns na
ministearan oga a bha anns an fheadhainn
a bha romhpa.
Bha sinn air ar roinn 'nar barail ; bha
na foirbhich cinnteach nach 'eil uiread
de " mhinistearan mora " an Albainn an
diugh 's a bha ann o chionn tri fichead
bliadhna. Theagamh nach 'eil, ach chan
'eil mise cinnteach gur e crioch araidh
ministeir a bhi" mor " anns an t-seagh a bha
iadsan a' ciallachadh ; a' seasamh a mach
OS cionn am braithrean mar shearmonaichean
no mar sgoilearan, no mar luchd-labhairt,
no m.ar riaghlairean, no mar dhaoine cho
trom., soluimte 's gu'n ceannsaicheadh iad
bancairean agus tuathanaich agus maighis-
tearan-sgoile le'n coltas. Is fhearr le coim.h-
thional an diugh am ministear a bhi laghach,
simplidh, coibhneil ; freasdalach agus fair-
eachail, seach a bhi 'na shearmonaichc mor.
Tha uile shluagh an t-saoghail a' dol air
ais an diugh anns an t-seagh nach 'eil
uiread dhiubh a' seasamh a mach os cionn
chaich, mar a bha Saul ann an Israel,
oir mar is airde tha mithean an t-saoghail a'
fas is ann as isle a tha na maithean a' coimh-
ead. xAn uair a sheallas tu air achadh
cruithneachd no eorna air an robh an todhar
air a sgaoUeadh gu neo-chothromach tha
moran de na diasan na's fhaide na each,
ach tha beo-shlaint dhaoine an diugh air a
sgaoileadh agus air a roinn cho cothromach
am measg an t-sluaigh uile 's gu bheil am
milghadh a bha eatorra aon uair a thaobh
meudachd a' dol uidh ar n-uidh as an t-
sealladh. Ach air a shon sin bidh uachdarain
agus iochdarain anns an t-saoghal gu
deireadh an t-saoghail. Chan abair mi air
a' cheann gur e sin toil Dhe, oir bhiodh e
dana do dhuine air bith a radh gur aithne
dha inntinn an Ti shiorruidh a tha cho glic
's gu'n teid aige air a bhi 'na thoscl.
Obair Dhiomhaineach
Ach cha lean mi air a' chiirsa so na' s
fhaide oir tha uiread ri radh air an da
thaobh 's nach biodh ceann-finid aig an
t-seanchas na'n toisichinn air fhaighneachd
cia dhiubh a tha daoine, is oilthighean, is
eaglaisean, doctau'ean, is ministearan, is
golfers, a' dol air an ais, no a' tighinn air an
aghaidh. Tha daoine a' caoidh gu bheil
eaglaisean falamh, ach tha barrachd dhaoine
an Albainn an diugh a' cluinntinn shearmon
na bha riamh ann ; 'nan tighean fhein,
ged is eu-coltaeh an tigh-bocsa anns am
bi cuid dhiubh ag eisdeachd. riu ri Teampull a
bhaile an Lunnainn, agus is eu-coltach aran
seagaill an Radio ris a' bhiadh laidir a
bhiodh Doctaii' Parker a' toirt do mhuinntir
Shasuinn.
An uair a bha mi ann an sgoil Raining,
an lonar-nis, 's ann do'n Eaglais Ard, far
an robh an t-Ollamh Tormod MacLeoid
a bhithinn a' dol. . Bha an eaglais faisg
air a bhi Ian, ach an diugh tha mi a' cluinntinn
gu bheil i air dol sios gu mor. Bha an Eaglais
Shaor a bha laimh rithe, anns an robh
M'urchadh Mac Coinnich, Ian cuideachd,
na bu laine na 'n Eaglais Ard, ach an la-
roimhe bha fear a mhuinntir lonar-nis ag
innseadh dhomh, an uair mu dheireadh a
bha e innte, nach robh e an dull gu'n robh
ceithir fichead duine innte. Tha e 'na
aobhar-broin do dhaoine eile a thuilleadh
air a' choimhthional aice fhein, gu bheil an
eaglais so a bha aon uair cho laidir a nis
cho roinnte 's gu bheil i 'na ball-bruidhne
aig na Philistich.
Bha latha eile ann.
La na Ceisd 'san Eaglais-a-Tuath
Anns an Fhianuis, an October 1893,
tha iomradh air la na Ceisd anns an eaglais
so, a bha aig an am 'na h-eaglais uir. Bha
mu shia ceud duine innte eadar an coimh-
thional aice fhein agus coigrich. An deidh
seinn agus iirnuigh agus leughadh nan
Sgriobtuirean thug Lachlann Friseal, duine
dall a Srath-fharagaig,. a mach mar bhonn-
ceisde, " mar chrann-ubhall am measg chrann
na coille, is amhuil mo riin-sa am measg
nan oganach : fo a sgaHe mhiannaich mi,
agus shuidh mi sios, agus bha a thoradh
mills do mo bhlas," (Dan Sholaimh, II, 3) ;
agus dh' iarr e comharraidhean air a'
mhuinntii' d' am bheil toradh Chriosd mills.
Dh' fhosgail Doctair Aird a Creich a' cheisd
ag innseadh cho freagarrach 's a tha Criosd
do pheacaich, d' an coguis agus d' an tuigse,
MINISTEARAN AGUS NA DAOINE
agus an fhailt a tha e a' ciir air an dream a
thig d' a ionnsuidh. Chan 'eil maighstir-
sgoil air bith a chuireadh siias leis a' pheacach
ach Criosd. Chan urrainn maighstir-sgoil
comas-foghhiim a thoirt do leanabh miir
bheil e ann gu nadurra, ach tha Criosd
ag atharrachadh an anania ionnus gu bheil
comas air a thoirt clha a bhi togail teagasg
Chriosd, agus a bhi faicinn maise Chriosd.
" Ghradhaich e mise, agus thug e e fein
air mo shon. 'S e an gradh so a bbi air a
bhreithneachadh agus air fhaireachadh a
tha ag aomadh a' pheacaich e fhein a thoirt
thairis do Chriosd. Tha ann an Criosd
" mar ehrann-ubhall " sgaile o theas na
greine. Tha a thoillteanas a' tighinn eadar
an creidmheach is fearg Dhe. 'S e geallaidh-
ean Dhe na h-ubhlan, agus tha geallaidhean
Dhe milis do'n chreidmheach.
An deidh an Doctair Aird labhair naoi
duine deug air a' cheisd ; a Gleann —
Urchardan, Fearn, Dubhras, an Toiseachd,
Cilltarlagan, Roscuinidh, Ruigh-soluis, Gearr-
loch, Obar-itheachan, agus a sgirean eile
mu Thuath. Ach cleas iomadh cleachdadh
agus fasan eile a bha aon uair air a shaoilsinn
crabhach agus buannachdail do'n diadhaidh-
eachd, chaill La na Ceisd a bhrigh agus a
bhlas ann an siiilean an t-sluaigh, agus tha
e a nis a' dol gu samhach agus gu reidh
as an t-sealladh mar chaidh lehoram an
uair a shiubhail e gun ionndrainn air.
Ceannardan an t-sluaigh
Air clar-toisich na Fianuis tha cuimhne
agaibh gu'n robh dealbhan dhaoine mora
air an tarruing : bha Iain Knox agus Tomas
Chalmers ann daonnan, agus duine iir air
chor-eigin a h-uile raidh, a bha air a chunntas
mor agus urramach anns an Eaglais Shaoir.
Am measg nan dealbhan sin chunnaic mi
Mac-an-T6isich Mac Aoidh, Iain Domh-
nullach na Toiseachd, Tomas MacLacblainn,
Iain Ceannaideach, agus Gustavus Aird,
diadhairean agus sgoilearan nach fhaigheadh
tu an leithidean anns a' Ghaidhealtachd
an diugh, ach chan abrainn sin mu Sheoras
MacAoidh agus Murchadh MaeCoinnicb, ged
bha seasamh agus ughdarras agus urram
aca anns an eaglais agus am measg an t-
sluaigh. Cha b' ann le 'n eolas no le cum.hachd
an searmonachaidh, no le 'n comasan-inntinn
a fhuair iad an t-aite a bha aca ach le ni-
eigin pearsonta agus diomhair a bha 'nan
aoraibh fhein gu nadurra, ris an abrar anns
a' Bheurla character, rud nach 'eil facal
agamsa air a shon an Gaidhlig ach snaoisean,
ged is eu-coltach ri cheile an da fhacal.
( Na'n deachaidh Seum.as Moffat am measg
nan " Daoine" anns an Eaglais-a-Tuath
air la na Ceisd, agus na'n d' innis e dhaibh
a bheachd gu saor air ciod a bha, an rann ud
a' ciallachadh, tha mi cinnteach gu'n abradh
iad le aon ghuth gu robh Satan air tighinn
am measg mic Dhe. D.L.).
Fo Chraobh Sheudair
AN uair a bha an t- Urramach Iain Deorsa
MacNeill a' deasachadh na Fianuis bha
cuid mhaith dhaoine a bhiodh 'ga chuideach-
adh, 'nam measg Fionn agus a dhaimheach
K.W.G., mar bhiodh i a' cur sios a h-ainme,
ach bha da mhinistear araidh a bha dha
mar bha Aaron agus Hur do M'haois, a'
cumail suas a lamhan le dilseachd agus le
riaghailteachd nach d' fhailnich riamh,
Alasdair Domhnullach, an Aird-chlach, agus
Alasdair MacRath, a bha aon uair an Clachan
Chinn-tir, agus an deireadh a laithean, an
Tunga Chataibh.
Cha b' aithne dhomh. Alasdair Domh-
nullach is chan fhaca mi riamh e, ach b'
aithne dhomh Alasdair MacRath. is bha meas
mor agam air mar mhinistear soisgeualch
a bha gaol an t-soisgeil domhain 'na chridhe.
Bha peann fir-sgriobhaidh dheis aige, agus
sgriobh e moran de rudan beaga laghach
am Beurla agus an Gaidhlig, anns a bheil
aile ciibhraidh na diadhaidheachd, mu obair
shoisgeulach an duthchannan cein, mu
" dhusgaidhean " an Albainn, agus mu na
" Daoine " anns an Taobh Tuath. Bha sron
cho glan aige a dh' fhaotainn aile " dusgaidh,"
Siar no Sear, Tuath no Deas, 'gam bitheadh
e, 's a bha aig D. T. MacAoidh, a bha ann an
Tiriodh, a dh' fhagadh an t-eilean leis a'
cheud bhata, 's a leigeadh dheth curam
eaglais is mnatha is teaghlaich is uile obair
an t-saoghail, an uair a chluinneadh e
gu'n robh " diisgadh " anns na Hearadh
no an Leodhus. B' e Alasdair MacRath
lamh dheas MhicNeill ann a bhi toirt eolais
do'n eaglais mu'n obair shoisgeulach a bha
dol air aghaidh air feadh an t-saoghail.
Eadar e fhein agus Miss Rainy bha an
Eaglais Shaor anns a' Ghaidhealtachd air
a cumail 'na dusgadh a thaobh Missions.
Teagasg nan Aithrichean
Anns na chunnaic mi de'n Fhianuis,
's e Alasdair Domhnullach a bhiodh a'
deanamh iomraidh air " La na Ceisd "
anns na sgirean fa leth, agus tha an t-
iomradh am bitheantas cho mion-eolach
's gu'm feum gu'm biodh e fhein a' dol
FO CHRAOBH SHEUDAR
mu'n cuairt na duthcha a dh' ionnsuidh
nan coinneamhan ud. 'S ann leis na coin-
neamhan ud a bha beul-aithris air a chumail
beo, agus teagasg nan aithrichean air a
ghleidheadh air chiiimhne.
Chluinneadh tu o fhear as doiclh fir de
na " bodaich," " Tha cuinilme agam air an
Doctair Aird a bhi searnionacliadh ann an
Craoich, agus innsidh rai dbuibli eiod
a thubhairt e nxu'n dealachadh eadar bo
a tha ceangailte air sioman anns a' bhathaich,
's gun dad aiee ach sop tioram, agus beathach
a tha niach ag ionaltradh a h-inle la — ."
'■ Chuala mi an Doetair Domhnullach
ag radh aig orduighean a' (Hinuie-bhain
gu bheil creideamh fosnihuil ri bean-tighe
a' del a dh' iarraidh a h-iiile ni a bha 'ga
dith— ."
" An deidh do Mghr Cook an t-Ollamh
Candhsh a chhiinntinn thuirt e ' is ann
learn a bu mhaith a thoirt dhachaidh 'n
am phocaid'."
Thuirt bean dhiadhaidh a Armadal air
leabaidh a bais, " Tha an diabhol 'gam
thachdadh." (Ciod air bith a bha i a'
ciallachadh leis an fhacal cha b' urrainn
do neach eile an iirnuigh, a dheanam.li
aig taobh a leapa, ' Biodh mo chrioch
dheireannach-sa cosmhuil r'a crich-se').
Na h-Urracha mora
Domhnullach an Toiseachd, Maighstir
Lachlainn, Mghr Cook, Iain Ceannaideach,
an Doctair Aird, MacRath Mor, sin na
daoine a bu trice a chluinneadh tu am
briathran air an urachadh air La Ceisd,
ach tha mi an dull gur ann aig MacRath
Mor a bha an t-aite-toisich anns na h-Eileanan
an lar. Fad da no tri mhiosan anns an
t-samhradh, an uair a bha mi 'n am bhalach,
bhithinn a' dol a dh' eaglais an Tairbeart
anns na Hearadh, ""ri linn Iain MhicGill-
eathain a bhi 'na mhinistear innte. Tha
cuimhne balaich air nithean anns nach
robh a chridhe aig an am gu maith neo-
ohinnteach, ach ma dh' fhaodas mi earbsa
a oliur 'n am chuimhne fhein, b' annamh
Sabaid a dh' fhagamaid an eaglais gun
ainm MhicRath Mhoir a chhiinntinn, agus
am bitheantas b' fhiach e a chhiinntinn.
La a bha e a' searmonachadh 'na eaglais
fhein anns na Lochan air a' cheann-teagaisg,
" Oir bha sinne fein uaireigin eu-ceillidh,
eas-umhail " (Titus III, 3). Thug c greis
a' labhairt air dith ccill nam peacach a
bha toirt diibhlain do Dhia, agus an sin
thubhairt e, Na'm faiceadh tii duine a'
falbli an t-saoghail, a' siubhal fiach fhaotainn
a mach co an sluagh as amaidiche air an
talamh, na'n tigeadh e stigh an diugh a
dh' eaglais nan Lochan ; na'n cluinneadh
e na briathran a tha an cluasaibh an t-
sluaigh ; na'm faiceadh e an aireamh
mhor dhiubh a tha 'nan cadal, agus am
mi-churam a tha sgriobht' air aodainn cuid
de na tha 'nan diisgadh, ciod a theireadh e ?
Theireadh e, so an sluagh ; cha ruig mi a
leas dol na 's fhaide ; fhuair mi an rud a
bha m.i ag iarraidh ; 's e sluagh sgir nan
Lochan sluagh as amaidiche 'san t-saoghal.
An sin shin e mach a ghairdean fada, agus
thubhairt e, 0, mhuinntir nan Lochan, is
sibh a bhios diimhail ann an iutharn.
Duine garg a bha ann ged bha e 'na
shearmonaiche comasach.
Ged bha Suipear an Tighearna air an
t-8abaid an deidh La na Ceisd, tha mi
an diiil nach robh dad air a radh mu'n
t-8acramaid. Naomh a mach o'n fhein
cheasnachadh a bha daoine a' deanamh
orra fhein an uair a bha iad ag iarraidh
o'm braithrean comharaidhean an fhior
chreidmhich.
Chan 'eil ceum eile anns a bheil teagasg
agus cleachdadh na h-eaglais anns a' Ghaidh-
ealtachd cho facia o theagasg agus o chleach-
dadh na h-eaglais choitchinn 's a tha iad a
thaobh Sacramaid na Suipearach, air chor
agus gu'm biodh e na bu bhuannachdaile
dhuinn ar n-aire uile a chumail air an aon
ni so, bliadhna as deidh bliadhna, gu faidh-
idinneach agus gu dicheallach, a' feuchainn
le teagasg, agus leis gach doigh eile as
aithne dhuinn air beachdan fallain a chur
ann an inntinn na h-6igridh mu mheadhonan
nan gras. Tha e duilich teagasg a thoirt do
dhaoine aig nach 'eil iarraidh air, ach chan e
cion airgid no cion dhaoine a tha air an
eaglais an diugh ach cion teagaisg.
Aig an Uinneig
An Seanadh
ANNS an aireamlx mu dheireadh bha ionu'adh
cho fada agus cho mionaideach aii- obair
an t-Seanaidh 's nach ruig inise a leas an
corr a radh uime ach a nihain gur e ministear
Gaidhealach, Iain MacAoidh, an Eaglais
Iain Knox, an Glaschu, a rinn aon de na
h-6raidean a bu mhotha a thug toileachadh
agus gaireachdainn do'n t-Seanadh am
6
AIG AN UINNEIG
bliadhna, agiis d' an d' thug iad eisdeachd
agus aire mhaith, ciod air bith a thig aisde.
Anns a' ghainne mhinistearan aig a
bheil Gaidhlig, bha c air son gn'ni biodh
cumha. air a chiir air niinistearan aig a bheil
Gaidhlig, agiis a fhuair cuideachadh o
Chomunn Gaidhealach na h-eaglais an uair
a bha iad anns an oilthigh no ann an (Jollaisd
na Diadhachd, gu'ni feuniadh iad a' cheud
choig bliadhna d' am ministrealachd a
ohur a stigh far a bheil Gaidhlig air a sear-
nionachadh . Thnirt e gii'm biodh ho reusonta ;
gu'n robh tri deug agus da fhichead nxinistear
aig an lobh Gaidhlig ann an eaglaisean
Benrla, agus naeh leigeadh na h-eaglaisean
a bha nis falamh anns a' Gnaidhealtachd
a leas a bhi ban idir na'n do rinn cuid dhiubh
sin an dleasdanas ris a' Chomunn Ghaidh-
ealach o'n d' fhuair iad cuideachadh.
Cha robh ann ach rud gun bhrigh a bhi
gearan 's a' ciuchran air onrachdas mhinis-
tearan anns na h-Eileanan an lar agus an
aitean iomallach eile — Chan 'eil duine air
bith onrachdach ma chumas e air ag obair.
A bheil an fheadhainn a chaidh a niach
leis an t-soisgeul gu iomallaibh na talmhainn
onrachdach ann an cridhe Africa no ann
am meadhon China ? Ma chuir Pol seachad
til bliadhna ann an Arabia, nach m.aith a
dh' fhaodadh Pol Gaidhealach coig bliadhna
a chur seachad ann am Bearnaraidh Leodhuis !
" 0 chionn bhliadhnachan," arsa esan,
" fhuair Sgitheanach posta maith an Dim-
eideann, ach cha robh e fada anns a' bhaile
gus ail do bhuail an cianalas e, is thuirt e
gu'm feuniadh e dol air ais do'n Eilean.
Dh' fheuch daoine ri choro.hairleachadb
ag radii ris, ' Gu de bhios agad anns an
Eilean ach coineanan is caoraich' ? " B' fhearr
learn," ars esan, " a bhi 'nam choinean 'san
Eilean Sgitheanach na bhi 'nam dhuin-uasal
an Dim-eideann."
Thuirt e gu'n do chuir e fhein seachad
ochd bliadhna deug d' a mhinistrealachd
anns na h-Eileanan an lar, ach nach robh e
riamh onrachdach. Cha robh uine aige
a bhi onrachdach, oir bha obair aige ri
dheanamh, agus ged a bha e a nis a' dluth-
achadh ri feasgar a laithean, cha bu leasg
leis dol air ais a ris.
Bha cridhe an t-Seanaidh le Mghr MacAoidh
anns an ni a bha e a' tagradh air a shon,
ach ged bha tuilleadh bruidhne air a
dheanamh uime, tha a' cheist a thog e cho
duilich a fuasgladh 's nach robh dad air a
dheanamh ach gu'n do gheaJl Comunn
Gaidhealach na h-Eaglais gu'n cumadh iad
a' chuis 'n an cuimlme agus 'n an aire.
Pill, 0 m' anam, gu d' shuaimhneas
0 Sheanalair Smuts no Sir Stafford Cripps
gus am ministear no an ceistear as diblidhe
anns na h-Eileanan an lar, chan 'eil duine
a labhras am follais air beulaibh dhaoine
eile niu chor muladach an t-saoghail anns
na laithean so nach e an duan, an aon du^^an,
a bhios aige, nach 'eil doigh air saorsa no
fuasgladh fhaotainn as na cunnartan agus
as na teanntachdaibh anns a bheil uile
shluagh an domhain ach doigh Chriosd.
Tha so air aithris agus air ath-aithris cho
trie "s gu'n saoil thu gur e do charaid an
t-OUamh Theodore Boanerges Theophiius
Pom-Pom a tha bruidhinn. Ach ged a bhios
iad uile ag radii so chan 'eil duine beo 'gan
creidsinn, air neo ma tha, chan 'eil e a'
deanamh milghadh air bith anns an t-
saoghal.
An diugh fhein dh' ioc mi mo bhoidean
do Dhia agus rinn mi m' iirnuigh ri Dia
ann an eaglais mhor agus mhaiseach an
Dim-eideann far an do shearmonaich am
ministear mu'n oidhirp a tha an Fhraing
agus a' Ghearmailt agus rioghachdan eile
a' deanamh air gual is iarunn a chur gu
bail a bhios buannachdail dhaibh uile,
a' criochnachadh leis an fhacal so ann an
guth laidir, " Chan 'eil doigh eile air obair
is beatlia, malairt is marsantachd an t-
saoghail, a chur ceart, ach an doigh a bha
aig losa Criosd." Ach cha d' innis e dliuinn
ciod an doigh a bha aige, ma bha fhios
aige fhein air. Och, Och, thuirt mise rium
fhein, thainig mi do cheann-bhaile na h-Alba
far an do shearmonaich Iain Knox, agus
Raibeart Bruce, agus Alasdair Whyte, agus
Seumas Camshron Lees, a dh' iarraidh facal
o Dhia agus lan-beoil de 'n aran bheo,
ach fhuair mi mi fhein anns a' Ghrioglachan
ag eisdeachd ris an Urramach Theodore
Boanerges Theophiius Pom-Pom, D.D., a
bha a ghuth mar ataireachd na mara no
stoth a' chladaich air an traigh. Chan 'eil
rud air an t-saoghal as sgitheile na bhi ag
eisdeachd ri sglamhruinn a tha fior gu
leor ach a bhiodh a cheart cho fior anns a'
Ghrioglachan, a tha cho fada air falbli o
shaoghal nam beo 's gur coma dhuit co
dhiubh a tha ann, an fhirinn no an fhaoineas.
An deidh dhomh tighinn dhachaidh agus
mo shuipear a ghabhail, naomhaich mi an
t-Sabaid agus fhuair mi mo ehuibhrionn
de'n aran bheo nach d' fhuair mi an Dim-
eideann, le bhi leughadh gus an deachaidh
mi a laighe leabhar a bha air a sgriobhadh
le seann diadhair m'an robh an soisgeul
agus an creideamh air am fiaradh, agus an
eaglais au a garnachadh, le politics agu6
economics.
AIG AN UINTsTEIG
" Tha e an comas duine seirbhis a
dheanamh do Dhia anns an t-saoghal so an
iomadh ddigh ; le urram a thoirt do Ghriosd
agiis gaol a chridhe ; le bhi dleasdanach
ri theaghlach agus riusan a bhuineas dha
agus coibhneil ri choimhearsnaich agus
ri uireasbhaich ; dileas d'a mhaighstir
agus treibhdhireach 'na bheatha agus 'na
chair, ach os cionn dhaoine eile bu chdir
do vbhinistearan agus do luchd-dreuchd
na. h-eaglais gach cuspair eile a sheachnadh
a thairngeadh inntinnean dhaoine air falbh
o Dhia agus o'n t-Slanuigkear a chuir Dia
'gr an saoradh, chan ann o bhochdainn, no
ain-tighearnas dhaoine, ach o'n pheacadh
a tha 'n an cridheachan fhein, as-creideamh,
farmad, gamhlas, ana-mianna a' chuirp,
sannt, agus spioradan neo-ghlan eile a
tha 'gam foluch fhein ann am frogan dubha
dorcha a' chridhe. Cheannaich Dia le
luach sinn, fuil phriseil a mhic, chum,
gum bitheamaid air ar saoradh o eagal
agus 0 dhroch amharus d'a thaobh fhein,
agus gu'n deanamaid seirbhis dha ann an
naomhachd agus ann am fireantachd uile
Idithean ar beatha. Bhiodh e neo-nddurra
dhuinn, 7na ta, an deidh na rinn Dia air
ar son, na'n tionndamaid air falbh uaith
gu neo-thaingeil, a chionn gu bheil eagal
dhaoine oirnn, no gaol againn air comh-
fhurtachd yia feola, agus mar sin 'gar
deanamJi fein 'nar liaUlcan dhaibh-sun
o'n do shaor Dia, sinn. Tha duals whdr
agus so7ias -mor 'n aii anam, fhein aig
daoine a, tha taingeil do Dhia agus a bhios
a' moladh ainm Ghriosd, an duals so
agus an sonas so, gu bheil iad air an saoradh
o dhroch smuaintean agus nach 'eil iad
air an seideadh suas le'n gloir fhein.
Ainm uasal Ghriosd, siu biadh agus ceol
an anma."
Cha bhiodh dad air a cliall gcd, a, loigeadh.
an eaghiis le daoine eile naliach an tighe
thalmhaidh agus a' bhidli a. theirgeas a
ghabhail orra fhein, oir tha anihariis aig
jnoran gnr e an usaid agus an uislinn a tha
oirnn a' ciobaireachd dhaoine eile agus a
ehiu' an t-saoghail ceart a tha 'gar cur
fhein cearr. Chan 'eil doigh as fhearr air a'
t^heann niu dheireadh, air gradh is braith-
reachiis a noclxdadh do dhuine eile na shiubhal
a leigeil leis.
Ciod e sin dhuit-sa? Lean thusa mise
Tha cuimhne agam an uair a bha mi
'n am bhalach anns an sgoil, gu'm bithinn
a' sgriobhadh ainmean dhaoine as a' BhiobuU
anns an leabhar-sgriobhaidh a bha agam,
a' cur nan daoine maith air aon duilleig 'n
an sreath, agus na droch dhaoine air
duilleig eile, mar a bha mi an diiil a bniodh
iad air an cur aig la a' bhreitheanais.
Cha bhithinn cho cinnteach an diugh
gu'n robh mi 'gan cur sios air an duilleig
cheart, ach anns na laithean ixd bha e
furasda gu. leor dealachadh a chur eadar
an da dhath, dubh agus geal, oir cha robh
dath eile ann. 'S ann mar a thoisicheas do
shixil air bdhar is glas is grisionn fhaicinn a
thoisicheas tu air a bhi air do phianadh le
piantan ifrinn, sgogaireachd is iom-chomh-
airle is inntinn dhtibailte is teagam.h, agus
gach puinnsean eile a tha 'gar deanarah
mairnealach agus neo-sheasmhach 'n ar
n-uile shlighean.
Cha robh teagamh air bith mu Abraham
ged a dh' innis e uair-eigin sgiolmag bhreige,
no mu Isaac, is lacob, is Sam.uel ; Eliah
agus Daniel agus na faidhean agus na h-
abstoil uile ach a mhain ludas ; agus cha
mho a bha teagamh agam gur ann air an
duUleig eile a bu choir dhomh Adhamh
agus Eubh a chur, Ham agus lesebel agus
Gehazi, Absalom agus Ahab, Herod agus
Pilat agus Caiaphas. Ach bha feadhaitni
eile nach robh cho furasda a chur 'n an
aite, gu sonraichte Solam.h.
Cha robh anns an obair ud ach goraiclxc
bhalach anns nach robh feum a b' fhearr
na gu'n robh e a' deanamh latha fada anns
an sgoil na bu ghiorra agus na bu lugha
sgiths, agus "gam cliunmil a cron a bu
luhiosa, ach chaidh ^!'tad a chur aii- an obaii'
an uair a Jeig mi fhaicinn an leabhar sgriobh-
aidh d' am mhathair agus an d' fhaighnicdi
mi dhith c6 an duilleag air am bu choir
dhomh ainm Sholaimh a chur sios. Bha i
cho fada 'na tosd 's gu'n d' fhaighnich mi a
rithist an e duine maith a bha ann an Solamh,
agus an ann do neamh a chaidh e an deidh
a bha's. "" Sin nid a chiim Dia dha fhein,"
thuirt i riuni, "" agus ris nach 'eil gnothuch
agadsa. \S c thuirt (■riosd, ' Gu de sin dhuit-
sa ? Lean thusa mise'."'
Cha do throid i rium, agus cha mho
a dh' iarr i orm stad tl' am chleasachd
mhiomhail, ach o' n doigh anns an do sheall
i orm chunnaic mi anns a' mhionaid nach.
bu toigh leatha m' obair, agus stad m.i dhith,
agus shrac mi na duilleagan ud as an leabhar.
Nathraichean agus Calumain
An uair a bha Criosd a' cur a mach a
dheisciobul thubhairt e riu, " Bithibh glic
mar na nathraiche agus neo-chronail mar na
calumain."
Tha fhios againn gu robh sean-fhacal
am measg nan ludhach mu gliocas na
nathrach agus sean-fhacal eile m.u neo-
lochdas a' chalumain, agus tha fhios againn
AIG AN UINNEIG
iiach do rinn Criosd ach na facail uisneachadh
a chionn gu'n robh na deisiobuil eolach orra
agus gu'n tuigeadh iad iad. Ach car son a
bha na h-Iudhaich a' cunntas na nathrach
glic agus a' cunntas a' chalumain neo-
chronail ? Chan urrainn mi a radh ; shiubhail
mi iomadh leabhar a dh' fheuchainn am
faighinn a mach ciamar a rinneadh na sean-
fhacail ud an toiseach, ach dh' fhairtlich e
orm.
Anns an diithaich so co-dhiu tha an calum-
an 'n a chreutair cronail. Anns an fhoghar
tha iad a' deanamh cron agus dolaidh a
chuireadh uamhas air Maurice Webb. Anns
na sgrobain aig da choluman a blia air am
marbhadh bha 496 grainne sil ami an
sgroban fir dhiubh, agus 510 ann an sgroban
an fhir eile ; corr is mile grainne sil uile
gu leir. Abair gu robh ceud columan air
an achadh fad seachduinn, agus tuigidh
tu an cron a dheanadh iad. Ach theagam.h
nach e so an t-eun a tha air ainmeachadh
anns an Tiomnadh Nuadli;
A thaobh na nathrach, bha daoine eile anns
an t-seann t-saoghal, a thuilleadh air na h-
ludhaich, de'n bheachd gu robh gliocas aice
nach robh aig creutairean eUe. Ach car son
a fhuaxr i an t-ainm ? Tha am fear a sgriobh
Genesis ag radh gu bheil i na's seolta na aon
eile de bheathaichean na m.achrach , ach chan
'eil m.6ran dhaoine a dh' aontaicheadh ris
anns a' bheachd sin. Tha barrachd seoltachd
ann an aon seana radan na tha ann an seachd
nathraichean ged chuireadh iad an cinn r'a
cheile. Ach tha miighadh m.6r eadar seoltachd
agus gliocas. Tha an t-seoltachd o shios,
agus an gliocas o shuas. Mar is lugha bhios
ann an deisciobuil Chriosd de ghne no de
dhoighean na nathrach is ann is mo a dheal-
raicheas an solus anns an t-saoghal.
Laoidhean
Ead. le Niall MacNeill
LAOIDH V.
LAOIDH VI.
" Agus ghlaodh iad, gach aon r' a cheile,
agus thubhairt iad, Is naomh, naomh Tighearn
nan sluagh ; tha an talamh 2iile Ian d' a
ghldir."
Shuas an gloir mu Dhia gu tairis
Cherubin is seraphin
Lion a theampuU agus dh' aithris
lad d' a cheile moladh binn :
" Tha do ghloir a neamh a' labhairt ;
Bheir an talamh cliii d' a Thriath ;
Dhuit-sa gloir bidh air a tabhairt ;
Naomha, naomha, naomh tha Dia."
Neamh tha fuaimneach le guth caomha
Biodh air talamh aoibh gu beachd ;
Cluinnear " naomha, naomha, naomha,
Triath is airde, Triath nam feachd !
Tha do ghloir a neamh a' labhairt ;
Bheir an talamh cliu d' a Thriath ;
Dhuit-sa gloir bidh aii- a tabhairt :
Naomha, naomha, naomh tha Dia."
Leis na h-ainglean shuas gu h-eolmhor,
Leis an eaglais naomh a bhos,
Aoraidh sinn mar aon gu ceolmhor,
'S bidh ar seis mar so gun chlos :
" Tha do ghloir a neamh a' labhairt ;
Bheir an talamh cliu d' a Thriath ;
Dlnut-sa gloir bidh air a tabhairt :
Naomha, naomha, naomh tha Dia.',
"75 tusa, is tusa a' d' aonar an Tighearn . . .
tha sldigh nan neamh a' deanamh aoraidh
dhuit.''
Bheir sinn aoradh Dhuit, a Dhe ;
Do d' chumhachd righ troimh 'n chruinne-
che ;
'Nad lath'ir gach cinneach cromaidh sios,
Do ainm lehobhah tabhairt cis.
Do d' ainmsa halleluia binn
Bidh ainglean ard a ghnath a' seinn ;
Is cumhachdan nan neamh gu f ior
Bheir Dhuit-sa cliii is moladh sior.
O Thighearn naomha, naomha, naomh,
A Dhe nam feachd dh' am bheil Thu caomh,
Tha neamh is talamh Ian de d' ghloir.
Is morachd soillse ghnath 'na d' choir.
Bidh abstoil anns a' chuideachd threun
A thig le buaidh a tiribh cein ;
Faidhean is marturaich le cheil'
Air cliu lehobhah tabhairt sgeil.
Dhuit-sa, a Dhe is aird' biodh gloir :
An t-Athair molaidh sinn le treoir.
Am Mac 's an Spiorad anns gach trath,
Aon Diadhachd, beannuiohte gu brath.
Aireamh 9
1950
Sgoilear agus Diadhair
Mar chuimhneachan air obair Fear-Deas-
achaidh na Fianuis, an t- Urramach Iain
Dedrsa Mac Neill, Caladair, tha mi a'
toirt am follais anns an aireamh so an t-
iomradh a rinn e air an Ollamh Tomas
Mac Lachlainn, ministear na h-eaglais
Ghaidhlig an Diin-Eideann, a bha 'n a'
Gheann-Suidhe air Seanadh na h-Eaglaise
Saoire an 1876 ; agus 'n a chois sin, da phios
eile a bha anns an Fhianuis an 1894. Tha
mi 'g am fagail ?nar a fhuair mi iad, gun aon
tide, no litir, no comma, atharrachadh.
An T-Urramach Tomas Mac Lachainn,
LL.D.
"ANN an coimhearsnachd baile Inbhii'iiis, air
cuibhrionii de thuathanachas Chinnmileis,
lis an abrar Baile-Lachaiiui rugadh, an 1729,
Laehann MacLachainn. Bha Lachaun se
bliadlina deug a dh' aois, an ua<r a ehnireadh
Blar Chidfhodair. Chnnnaic e le a dha
slmil, am milleadh is am marbhadh, a rinn
na saighdairean Sasunnacli air na iogaraich
bhochda, a bha a' sireadli aitean-falaich as
deigh a' chath. Shaoithrich gras air an
laithean 'oige. Roghnuich an Comunn air
son Craobh-sgaoileadh Eolais Criosduidh e,
gu 'bhi 'n a mhaighstir-sgoil an Culdutbel,
tri mile o Inbbirnis. Bha Mr. Laehann
MacLachainn posda da uair. B' i a dhara
bean, Iseabal Forsyth, a mbuinntir Chroidla.
B' ann troimh Mhr. Seumas Caldair, ininisteir
Chroidh, a chaidh a h-iompachadh. Ach
b' e rogha teachdaire a fir, an t-Urr. Eachann
Mac Phail, Ri-sholuis. Bha a nis an aon
duine cloinne r' a bhaisteadh. B' e miann
Lachainn, Eachann a thoirt mar ainm air,
air son ministeir Ri-sholuis. Ach bha
durachd Isebail na bu bhuadhaile, oir
thiigadh Seumas mar ainm air am mac, mar
mheas air a h-athair spioradail, ministeir
Chroidh. Blaa teachdaire eile d' an robh
mor speis aig a' charaid ionmhuinn so,
agus b' <} sill, Dr. Alastaii- Friseal, Chnoc-
mhoire.
A Culduthel dli' atharraicheadh Mr. I^ach-
ann gu Abriachan, air taobh tuath Lochnis,
deich mile o Inbhirnis. 'S a' chearn bhuirb
so, bha e a chomhnuidh am measg dhaoine
garga. An so shaoithrich e, mar mhaighstir-
sgoil agus mar Cheisteir, le mor dhichioll.
Rinn e treabhadh domhain. Chuir e por
neo-thruaillidh na Rioghachd. Bhris e na
foidean, dh' fhas an siol. Bhuain an Ceisteir
fadheoidh sguaban troma.
Bl;ia e 'n a dheadh Bgoileir Beurla is
Gailig, oir an uair a bha a mhac Seumas,
an Talla na Diadhair-eachd a' foghlum air
son na ministreileachd, sgriobh 'athair litir
chomhairleachaidh Bheurla d' a ionnsuidh
a tha ro chomasach.
Bhuineadh Ceisteir Abriachan do 'n bhuid-
heann shoisgeulacb , a bha cruaidh an aghaidh
Patronachd is Erastianachd. Tha so air
fhaicinn gu soilleir o a Laoidhean Gailig,
a chlo-bhualadh an Inbhirnis, an 1851,
ann an Leabhar, '' Baird na Gaidhealtachd
luu 'I'liuatli," a chruinnich agus a dheasaich,
an deadh eatlar-theaiigair Gailig, nach maif-
ea,iui, Mr. lain Rose.
Bha 'n t-Urr, Seumas MacLachainn, mac
bard soisgeulach Abriachain, re iomadh
bliadhna 'n a theachdaii'e measail, am Moidh,
an Cleir Inbhirnis. Phos e Catriona Friseal,
nighean Mhr. Tomas Friseal, Dhalcata.g.
B' e brathair a h-athar, Mr. Simon Friseal,
Tharraline, Siorram Inbhirnis. Mu 'n d'
thainig Mr. Seumas MacLachainn do Mhoidh,
bha e 'n a mhinisteir na h-Eaglais Ghailig
an Duneideann. Dh' foghlum dithis d' a
mhic a bhi 'n am ministeirean, Simon a
rugadh am Moidh an September 4, 1808,
agus a bha o 1837 gu 1881, 'n a mhinisteir
ro chliiiiteach an Caladair (Cawdor), an
Cleir Inbhir-naruinn ; agus Tomas, a rugadh,
mar an ceudna, am Moidh an lanuairidh
29, 1816, agus a bha air ttis 'n a cho-aodhaire
le a athair, am Moidh. Air do chriochan
Chaladair is Mhoidh, a bhi ruith laimh r'
a cheile anns na Strianaibh aig Amhainn
Eire, bha mar so, an da bhrathair 'n an
luchd-faire spioradail air sluagh lionmhor,
an cearn iomraiteach mu 'n cuairt air da
fhichead mile a dh' astar an fad. B' ann
o an athair a fhuair Simon is Tomas am
foghlum ctiramach, cothromach a dh' ullaich
iad air son an Oilthigh.
SGOILEAR AGUS DIADHAIR
Cha robli Tomas ach tri bliadhna deug
a dh' aois, an uair a chaidh e do Oilthigh
Abereadhain, an 1829. An 1833, choisinn
Mr. Tomas MacLacbainn an onair, M.A.
Gu bhi fo 'n Oilfhear dhiadhaidh, Dr.
Chalmers, fbritheil e Talla na Diadhaireachd
an Duneideann. Air dba 'ionnsachadh a
chriochnachadh, fhuair e cead searmonach-
aidh o Cbleir Inbiiirnis, an 1837. A.ir do
'n Urr. Tomas MacLacbainn, a bhi fad
se miosan, 'n a fear-cuideachaidb le nnnisteir
sgireachd Dheimhidh, shuidhich Cleir Inbh-
irnis e an dreuchd na co-aodhaireachd comhla
r' a athair, am Moidh, an April 1838. B' e
Mr. Tomas, Beniamin an teaghlaich. Thug
a theagasg soisgeulach riarachadh mor do
shluagh na sgireachd. Bha a chluas is a
chridhe fosgailte do- na firinnean cudth-
romach, a bha air an laimhseacbadh an
Eaglais na h-Alba comh-cheangailte ri onair
Crun Chriosd.
Am Mai 1843, an latha a choinnich an
t-Ard-Sheanadh, shearmonaich Dr. Welsh,
an Ceannsuidhe, searmoin dhriiidhteach 's
an Eaglais Arrd. Cha do chuir a' bhuidheam
Mhoderate de dhragh orra fein na chaidh
g' a eisdeachd. " Bu mhi a' cheud fhear,"
arsa Mr. MacLachaiim, " a chaidh a dh'
eisdeachd Dhr. Welsh gu Eaglais Aindrea,
far an do choinnich an t-Ard-Sheanadh.
Bha Dr. Cook agus a luchd-leanmhuinn,
aireamh threiseil, 'n an suidhe comhla.
Shuidh mise laimh ri Dr. Iain Smyth,
Ghlaschu. Bha 'n Tigh a' lionadh gu hiath.
Bha sinn a' feitheamh Marcus Bhoid,
Fear-ionaid na Ban-righ, agus a' Chinn-
shuidhe. Dr. Welsh. Thionndaidh mi ri
Dr. Smyth, bha a shiiUean Ian, agus b' e
na thuirt e, ' Tha so tuiUeadh as a choir.' "
Mar fhear-comuinn is mar chompanach
do 'n dream air an robh eagal an Tighearna,
dh' fhag Mr. Tomas MacLacbainn seann
Sion na Daorsa, agus rainig e Talla Thanfield,
far an d' thainig e gu 'bhi 'n a bhall do Ard-
Sheanadh Eaglais Shaor na h-Alba. Thill
e dhachaidh. Dh' fhag e cunntas air, gu
'm b' i an smuain a bu chraitiche a chaidh
troimh a inntinn, an uair a leum e mach a
carbad nan litrichean, agus a choisich e
sios gus a' mhanse, gu 'n robh a nis an
ceangal dliith a bha eadar e fein is an t-ionad
's an do rugadh, agus anns an do thogadh e,
agus a rinn e maiseach le a lamhan fein,
gu bhi a so suas tuiUeadh briste.
Mar m.hinisteii' na h-Eaglais Shaoir, shear-
monaich e a' cheud sermoin air la na Sabaid,
lune 4, an Coille Bhailintrain, am meadhon
na sgireachd. B'.e a cheann-teagasg, Salm
Ixxxiii. 4. Cha robh duine a b' fhiach 's
an sgireachd nach do lean e.
An 1844, thug coimhthional Strath-
eirigeag, aig taobh Lochnis, gairm do Mhr.
MacLacbainn. Ghabh e ris a' ghairm so.
Mar mhinister agus mar Chlerreach na
Cleir, lean beannachadh mor a shaothair
anns gach dleasanas ris an do chuir e a lamb .
Aig an am so, chuir an Eaglais e mar
theachdaire do Chanada, a shearmonachadh
an t-soisgeU d' ar braithrean Gaidhealach
's an tir thaitnich ud. Fhuair e cothrom
gu Coir is Tagradh ar n-Eaglais a mhineach-
adh do mhuinntir Chanada. Bha an turns
soirbheachail so 'na theagasg d' a fein, is do
fheadhainn eile.
An 1849, shuidhicheadh Dr. MacLacbainn
'n a mhinister na h-Eaglais Ghailig an
Duneideann. Air dha a bhi car iiine, 'n a
cho-oibriche maille ri Dr. Candlish, ann a
bhi a' riaghladh ctiisean na Gaidhealtachd
is nan Eileanan, an 1854, rinneadh e 'n a
Cheann-suidhe a' Chomuinn Ghaidhealaich.
'S an dreuchd chudthromaich so, shaoithrich
e le fior dhiirachd, is le mor chomas, fad
ochd bliadhna fichead. Do 'n obair so, thug
Dr. Mac Lachainn a chom.asan cinn is
cridhe. Comh-cheangailte ri coimhthionalan
tira a chuir air bonn, is ri Sgoilean nam
Mnathan-uaisle feadh na Gaidhealtachd is
nan Eileanan, b' e Dr. Mac Lachainn, fad
corr as Leth-Iubile na h-Eaglais Shaoir,
araon ceann agus casan a' Chomuinn Ghaidh-
ealaich. Do ghillean oga Gaidhealach, a
bha stri ri foghbim air son na ministreileachd,
bha e a ghnath 'n a athair gradhach, is 'na
chomhauliche cinnteach .
Comh-cheangailte ri obau- ehudthromach
a' Chomuinn Ghaidhealaich, chuir e air a
chois an lanuairaidh 1875, " lomradh Gailig
Raidheil " ar n-Eaglais, a dheasaich e fein
gu ciiramach gu am. a bhais. Tha 'nis
faisge air coig mile (5000) aireamh de 'n
lomradh Ghailig so, ris an canar a nis an
Fhianuis, air a chur a mach uair 's an raidhe.
Bha Dr. MacLacbainn 'n a Ghaidheil
fiiighail, fearail, foghluimte, agus 'n a shaoith-
riche ro ghniomhach, oir re tuUleadh as
deich bliadhna fichead, fhritheU e le sar
riarachadh do choimhthional mor, am baile
greadhnach Dhuneideann. A bharr air a
bhi 'na bhall measail de Chomuinn eile an
Ard-Sheanaidh, b' e fad iomadh bliadhna,
Fear-cathrach Comunn na Seinn. Tha e
'na mhor ioghnadh, gu 'n d' fhuair an
teachdaire saoithreachail so uine air a
leithid de leabhraicbean ionnsuichte a sgriobh
adh!
B' ann an 1864, a thug Oilthigh Abereadh-
ainn dha an onair LL.D. Cha robh mac aice
a thoil an onair so na b' fhearr na Dr. Tomas
Mac Lachainn.
SGOILEAR AGUS DIADHAIR
An 1876, chuir an Eaglais a h-ard urram
air, an uair a rinn i e 'na Cheann-suidhe an
Ard-Sheanaidh. Air dhuinn fein a bhi 'n
ar ball de 'n Ard-Sheanadh so, bha sinn
mor a Gaidheal direacb , a bhroillieh leathain
agus na suil bhlath, a bha 'na eideadh
flathail a' lionadh na Catlirach. Oir bha
fios maith againn, gu "m bu toigh le Dr.
Mac Lachainn ar duthaich, ar cinneach,
agus ar canain.
Troimh nahi-chliu agus troim.h dheadh
chliu bha Dr. MacLachainn, an comhnuidh,
diLeas do chliii, do choir, do stri, is do each-
draidla Eaglais Shaor na h-Alba. B' e, ann
am fior sheadh an fhacail, " Caraid nan
Gaidheal." Bha 'chridhe Ian graidh dhoibh.
Bha ''chuimhne ro laidir, Ian eolais timcbioll
orra.
An deireadh a latha, air d' a shlainte
bristeadh, bha 'n a fhear-cuideachaidh le
Dr. MacLachainn ann an gnothuichean a'
Chomuinn Ghaidhealaich, an t-Urr. Alastair
Lee, M.A., Inbhir-naruinn, am ministeir
a's eolaiche air an raon Ghaidhealach, is an
Eaglais Shaoir, agus a tha an drast, comhla
ri Dr. Rainy 'n a Cho-Cheann-suidhe a'
Chomunn Ghaidealaich.
Mar chomhara air a' mheas araid a bha
aig cairdean air Dr. Tomas MacLachainn,
thug iad dha, an 1875, a dhealbh fein air a
tharruinn gu finealta grinn, le Mr. Tor maid
MacBeth . Mar chuimhneachan air a shaothair
do-innsidh com.h-cheangailte ri maith spiora-
dail, agus ri leas aimsireil sluagh na Gaidh-
ealtachd agus nan Eileanan, thugadh dha
an 1883, comhla ri gibhtean luachmhor eile,
tiodhlac (£1850) airgid. B' ann aig an am
so, a labhair e na briathran comharaichte so
m.u mhinistreileachd na reite, "Is e mo
run a bhi beo agus am bas fhaighinn, am
mhinisteir aig Criosd." Cosmhuil ri Pol,
dh' ardaich e a dhreuchd.
Mar shearmonaiche Gailig is Beurla, bha
Dr. MacLachainn buannachdail, taitneach,
do ard is do iosal. Ann an cuideachd, bha
e 'n a fhior dhuin'-uasal. Mar fhear-riagh-
laidh dhaoine agus ghnothuichean, bha e
fad-sheallach, ciallach, foighidinneach. Cha
robh duine 'n a latha a rinn uibhir air son
sgoileireachd Ghailig ris. Aig a' cheart
am a bha na naimhdean a' deanamh culaidh-
mhagaidh de 'n Ghailig, agus a bha Deasaich-
ean phaipearean-naigheachd Albannach, a'
crathadh an cinn is a' casadh am beil rithe,
bha Dr. MacLachainn ag ionnsachadh do
oileanaich oga a leughadh gu blasda, agus
a bruidhinn gu sgiobalta. Rinn e sgrudadh
geur-chuiseach mu na Gaidheil agus mu
an Eachdraidh, mu 'n robh sgoileireachd
Ghailig cho fasanda, agus a tha i an diugh.
Cha robh sgoileir Gailig an Albainn, 'n a
latha fein, a lionadh Cathair Gailig an
aon d' ar n-Oilthighean na bu fhreagarraiche
na Dr. MacLachainn. 'S an raon Ghailig,
rinn moran aithlis air. Ach cha robh 'n
an sgoileireachd Ghailig, ach aithris-bheulan
air ail deadh sgoileir so.
Mar ughdar, mar eadar-theangau' agus
mar dheasaiche, feudar a chur an ceill,
gu 'n d' thainig'na h-oibrean a leanas o a
pheann uiseil : — ■
1. " Na Ministeirean is na Daoine 's an
Taobh Tuath " 'san Witness, an 1^52.
2. " An t-slighe gu Dia," an 1853. 3. " Ceith-
eir Oraidean air Litrichas Gailig." 4.
" Sgeul," an Leabhar Sgeulachdan Iain
oig He, an 1859. 5. " Am Biobull Gailig,"
an 1863, co-dheasaichte le Dr. MacLachainn
is le Dr. Clerk. 6. " Eachdraidh na h-Eaglais
Albannaich o 100 gu 1200," an 1865. 7.
Paipeirean anns an leabhar ris an canar 's a'
Bheurla (British and Foreign Evangelical
Review) 's na bliadhnachan 1866, 1870,
1874. 8. " Bardachd " fo 'n litir X, an
Leabhar na Eeinne, le Iain 6g, He. 9.
" Cunntxis air Litreachas Ghailig," an Obair
Fullarton air Eachdraidh nam Fineachan
Gaidhealach, an 1872. 10. " Leabhar-
iirnuigh Iain Carswell, Easbuig nan Eileanan,
air a dheasachdh le Dr. MacLachainn, an
1873. 11. " Treas Clo-bhualadh Grammar
Gailig Dhr. Stiiibhart," le Romh-radh, le
Dr. MacLachainn, an 1873. 12. " Oisean
Mhic-a-Phearsain." 13. " Leabhar lamh-
sgriobhta Mhic Griogair, Dean Lism.6ir,"
air atharrachadh o sheann Ghailig gu 'r
Gailig fein, agus air eadar-theangachadJi gu
Beurla, le Dr. MacLachainn. Bha an Leabhair
so, air a sgriobhadh an 1512-26. Mar cho-
dheasaiche comhla ri Dr. MacLachainn bha
Dr. W. F. Skene. 14. Comhnadh le Sir
Uilleam Gibson Craig, ann a bhi a' cur a
m.ach " Leabhraichean lamJi-sgriobhta na
h-Alba." 15. " Am Fear-tathaich Miosail,"
eadar-theangaichte gu Gailig. 16. Paip-
eirean gus na paipeirean-naigheachd, an
Courier, agus an " t- Ard -Albannach," an
Inbhirnjs ; gus an Family Treasury, agus
an Revue Celtique. 17. "Litreachas Gailig, 's
an Encyclopoedia Britannica. 18. lomraidh
Bhliadhnail a' Chomuinn Ghaidhealaich air
son an Ard-Sheanaidh o 1854 gu 1882.
19. Searmoin 's an Leabhar ris an abrar a'
Phulpait Albannach," an 1883.
Mhol an diadhair foghluimte. Dr. J. H.
Ebrard, Erlangein 's a' Ghearmailt, gu
mor, Eachdraidh na h-Eaglais Albannaich,"
le Dr. MacLachainn. Nan robh uine aig
Dr. MacLachainn ah' an Leabhar Each-
draidh so, ath -sgriobhadh is ath-cheartachadh
SGOILEAR AGUS DIADHAIR
bhitheadli e nioran na \m taitniche do 'ii
leughadair Bheurla. B' e Dr. Tomas Mac
Lachainn, Dara Calum-cille na h-Alba.
Thogadh, an lona, Eaglais Chalura-cille
mar chuirnhneachan air.
Mar a chaidh an saoithriche gniomliach so
dhachaidh g' a fliois shuthainn, rlli' fhag e
'iia dheigh bantrach, seisear niliac, agns
dithis nighean. Tha fear de na mic, Seumas
'n a sgriobhaiche, an Duneideann ; tha
fear eile dhiubh, Tomas 'n a Lighiche an
Sasnnn ; agus air Uisdean, fear eile dinbh,
thuit fallainn bhardachd a shinn-seanar,
agus peann litreachais atliar."
An t-urramach Donnachadh Mac Gilleadhain
A Laoidhean agus a Dhain
Leis an Eileanach
"CHA 'n 'eil teagamh nach 'eil moran am
measg luchd-leughaidh na Fianuis a bha
eolach air a' mhinistear ainmeil so. Rugadh
e ann an Cill-Fhinn, taobh Loch-tatha,
's a' bhliadhna 1796, agus chaochail e ann an
Gleann-Urchaidh 's a' bhliadhna 1871.
Thoisich e a mhinistrealachd ann am Beinn-
na-faoghail (Benbecula) agus 'na dheigh
sin bha e anns an t-Sailean Mhuile^ch, 'an
Cill-a-Bhreanain agus an sgireachd Ghlinn-
Ur chaidh. Bha e fo mhor mheas mar dhuine
's mar mhinistear, oir bha e duineil 'na
dhoigh 's 'na ghiiilan agus dileas deas-
chainnteach 'na dhol a mach 's a stigh am
measg an t-sluaigh. Mar shearmonaiche
Gailig cha robh iad ach tearc a thigeadh
teann air, oir bha e Ian Gailig agus bha aige,
a bharrachd air a so, aigne agus mac-
meanmna an fhior bhaird cho math ri
meomhair a bha comharraichte. Mar dhearbh-
adh air cho math 's a bha a chuimhne tha
e air innseadh gu 'n deachaidh e fein agus
Gaidheal ceanalta eile a dhireadh Bheinn
Dorain, a mhol Donnachadh Ban cho
eireachdail. A' direadh na Beinne so dh'
aithris am ministear a h-uile facal de " Mhol-
adh Bheinn Dorain," anns a' bheil coig ciad
sreath, agus air an rathad dhachaidJi dh'
aithris e gach rann an laoidh " Latha
'Bhreitheanais," Tha anns an laoidh ainmeil
so a sgriobh Diighall Buchanan corr agus
sea fichead rann no barrachd air coig ciad
sreath. Cha 'n 'eil teagamh nach do ghabh
e moran tlachd ann an obair nam bard 's
nan laoidheadairean, oir bha gu cinnteach
co-fhaireachdain 'inntinn leis a' cheolraidh
agus dh' fhaodadh esan a radh mar thuirt
am Filidh Muileach nach maireann —
" A cheolraidh uasal, 's trie a ghluais
Mo bhuadhan an tiis m' oige,
Gu dealbh nan rann fo sgail nam beann;
0, thig 's an am gu m' chomhnadh."
Anns a' bhliadhna 1868 chuir Ministeir na
h-Eaglaise Saoire ann an Gleann-Urchaidh
a mach leabhran beag taitneach de Laoidhean
agus de Dhain, agus is ann m.ar bhard a.
bu mhath leinn facal no dha a radh air an
drasda. Tha sinn a tuigsinn nach do chlo-
bhuail e trian de 'n bhardachd a sgriobh e,
ach tha sinn taingeil gu bheil an leabhran
beag so fein air fhagail mar dhileab luach-
mhoir aig na Gaidheil. Tha anns an leabhran
so da laoidh air fhichead, ceithir laoidhean
deug eadar-theangaichte o'n Bheurla, agus
sea dain. Bha fhios aige gle mhath gu 'n
robh iad ann a bhitheadh a faotainn coire
dha air son a bhi ris a' bhardachd, agus
tha e mar so a leigeil ris ann an " Roimh-
radh " an leabhrain so, a bheachd fein mu
'n chilis : —
" Tha sar fhios agus Ian chinnt againn
gu 'n robh an samhuil so a' faghuinn gniiis
bho Dhia bho thoiseach an t-saoghail ;
agus tre gach ceum do eachdraidh a shluaigh ;
agus gu 'm b' ann le siiil ri 'm buannachd a
bha spiorad na bardachd air a thiodhlacadh
bho am gu h-am.
Tha e fior nach d'fhoghlumadh an fhirinn
so le cuid dhiubhsan air an do bhuiHcheadh
an tiodhlac luachmhor, agus gu 'n do nihi-
bhuilicheadh leo e. B'e gun teagamh gliocas
na muinntir ud, an ait an fheum a rinn iad
dheth, gu 'n do lean iad eisimpleir an fhii"
a fhuair am punnd, a cheangail ann an
neapaigin e, 's a dh' adhlaic 's an talamh e ;
oir mur deanadh e maith no cron dhoibh
fein cha mho dheanadh e maith no cron
do neach eile : ach ail air n-ail, co dhiu
chreideas sin e no nach creid, cha 'n 'eil
buaidh no feart air a bhuileachadh oirnn le
Dia nach tigeadh dhuinn a ghnathachadh
ann an rathad a bhios taitneach 'na shealladh,
agus aig a' cheart am tarbhach araon do
'n t-sealbhadau' agus da cho-chreutairean
mar an ceudna. A nuas bho laithean Mhaois
AN T-URRAHACH DONNACHADH MAC GILLEADHAIN
agns Mhifiaim, agns tha e ooltac'li fada
roinihe sin — bho laitheaii Dheboraih agu8
Bharaic — Hannaih agus Shamneil — Dhaibh-
idh agus Sholaimh nam mile dan, — ^seadh,
o'n aimsir chein ud gus an la 'n diiigh
bha a' bhuaidh agus an comas inntinii s(^
air aui bujleachadli lo Dia arax^n air fir
agus air ninatlxan fi'abhach, diadhaidh, agus
gn ro mhor air an aideachadli lois )iiar
mheadhon agus mar inneal cliiini "adbJiar
agus a gliloir a" mlxeudachadh. "sa cliur air
aghaidl) air an talamh.
Nach robh tiodhlac ua bardaciitl "na
inneal agus 'na mheadhon comhari'aichte
air soirbheachadh a thoirt do obair mhor
an Ath-leasachaidh anns gach cearna do
'n Roinn-Eorpa 1 An robh an tiodhlac
so na suram suain chodail ann an uchd 's
an cridhe Lutheir ? An robh e balbh, tosdach
mar chlarsaichean Israeli 'nuair a chrochadh
iad air na geugaibh seilich aig uisgeachan
coimheach Bhabiloin ? Mar thobar fior-
uisg fo thalamh leis nach fionnaraichear
agus nach caisgear iota an fhir-thuruis, —
no mar lann air itheadh le meirg, 's nach
tarruingear a 'thruaill le laimh an fhir-
chogaidh 1 B' fhada, ro fhada bho so a bha
'chuis. B' 6 barail mhorain nach maireann,
agus mhorain a tha fhathast a lathair —
daoine comharraichte araon air son breith-
neachadh soilleir, fallain, agus air son an
diadhachd mar an ceudna, gu 'n robh ard
bhardachd a' ghaisgich sin, agus iomadh
fear eile d'a luchd-cuideachaidh anns an
obair mhoir agus dheacair a thug an Tighearna
dhoibh r'a dheanamh, air a h-aideachadh
's air a beannachadh ann an tomhas cho
pailt 'sa bha 'n searmoinean agus na leabh-
raichean a chuir iad a mach, 's a chraobh-
sgaoileadh araon 'n an tir fein 's an duth-
channan eile.
******
Nach trie a bha 'chridhe fann air a near-
tachadh, agus a spiorad airsnealach air a
bheothachadh leis na sailm bhlasda a
dheachdadh le Spiorad Dhe, agus a shruth
mar uisge beo, fallainn bho chlarsaichean
Dhaibhidh, Asaiph, agus ledutuin, a' fion-
narachadh agus ag iirachadh fonii tioram,
tartrahor an anama agus a' chridhe. " Thi-
gibh," arsa Luther, 'n uair a bha 'chridhe,
ged bu laidir, gram ail e, an impis failneachadh
anns a' chogadh eagallach a bha e 'cur ri
uachdranachdaibh, ri cumhachdaidh , ri riagh-
lairibh dorchadais an t-saoghail so, ri
aingidheachd spioradail ann an ionadaibh
arda, " agus seinneamaid an seathanih
Salm thar an da fhichead." Agus O !
nach do-aireamh a' chuideachd a tha
'n diugh fa chonihair na Righ-chathrach,
air an sgeadachadli ann an trusganaibh
facia geala, agus pailm-chrannaibh aca 'n
an lamhaibh, a neirticheadh 'n uair a tharr
righ nan uamhas 'n an coir, 's an uair a
dh' fhosgail gleann dorcha sgail a' bhais
mu 'n coinneamh, le briathraibh an t-
Sahuadair :—
" 8eadh, fos ged ghluaisinn eadhon trid
Ghlinn dorcha sgail a' bhais,
Aon olc no urchuid a theachd orm,
Ki h-eagal learn 's ni 'n cas."
Nach aidich na miltean do m' luch^-diithcha
gu 'm bheil saothair nam bard 's nan diadh-
airean a dh' ainmich mi mills d'am beul
mar an ciribh meala, agus anail am bardachd
cubhraidh mar anail chaoin na h-airde-
deas."
Anns a' cheud earrainh de 'n leabhran
so tha againn laoidhean air iomadh cuspair,
mar tha " Lath a Nollaig," " Uisge na
Beatha," " Am Bogha-frois," " Am Biobull,"
" Ceol," " Latha 'n Tighearna," " Am Bas,"
"An Lunndaire," agus "An Tuil." Cha
'n 'eil gin de na laoidhean so nach 'eil Ian
airidh air an leughadh agus tha cuid dhiu
a tha da-rireadh eireachdail 'nan cainnt
agus urramach 'nan aigne. So mar a tha
'm bard a' labhairt mu 'n " Bhogha-frois "—
A chusbair aluinn, ghrasmhoir, orbhuidh,
Urrais aird air slaint 'us comhnadli,
Biodh t-fhiamh ghaire ort an comh-
nuidh—
Seall an gradh orm ri uchd doruinn.
'N uair a reubas stoirm an t-athar,
'Cur nan diiil air mhire-chatha,
'Luidheas oidhch' air uchd an latha,
Faiceam soillse do ghniiis fhlathail.
Cuir an ceill dhomh, 'theacdair' dhileis,
Gealladh aoibhneach Dhe na f irinn ;
Innis dhomh am briathraibh mine,
Chaoidh nach sgriosar sinn le dile.
* * * * H= *
'N uair bha mi 'm leanabh eatrom,
gorach,
'Dearc le h-ioghnadh air do bhoichead
Dh' innseadh dhomh, mar sgeul gun
sgleo e
Na "n glacainn thu gu 'm meallainn
storas.
O raon gu raon 's trie chuir mi 'n
ruaig ort,
'S an dochas bhaoth gu 'n d' thugainn
buaidh ort ;
Ach char 'us mheall thu mi ga m'
bhuaireadh.
Mar iomad faileas faoin o'n uair sin.
6
AN T-URRAMACH DONNACHADH MAC GILLEADHAIN
Ach ged mheal] tliu mi a'm' bharail,
'S nach do chvtm thu riiim do ghealladh,
Ged a chaochail gloir do ghathan,
'S ged a sgaoil iad feadh an athair, —
Dearcam ort, 's na oeileam nam e
'N Ti nach treig mi ri iiehd cruadail —
'N Ti bheir slainte dhomh 'us solas,
'S leis nach meallar 'chaoidh mi 'm
dhochas.
"N uair bliios tuiltean 'brueiid air m'
auam,
'S tom:^.n buaireas a' del tharam ;
Le silil creidimh riut 'an comhnuidh,
los' ! bi dhomhs' a'd' bhogha dochais.
So mar a tha am Filidh a' cuir an ceill
dreach. agus ailleachd an " Neoinein " —
'8 tn his a's ailt tha fas air raon,
Mar oigh' gnn giiaoid do chaoin (^hrntli
ban ;
Gil narach, gradhach, malda, maoth,
Dearg-bhileach, caoin-gheal, aoidheil,
tlath.
Tha Laoidh aige mu " Cheol " a tha air
leth taitneach agus maiseach — •
CEOL
'S binn caoirean nan caochan 'an aonach nam
beann,
'N uair tha 'n latha a' sgaoileadh air aodan
nan gleann ;
'S binn osna na gaoithe, 's gur aobhach a'
toirm
Air ciiiineach' do 'n doinionn, 's air cadal do
'n stoirm.
'S binn co'-sheirm na coille, nan doire, 's
. nan stuchd,
'S ro bhlasda an ceol e 's an 6g mhaduinn
dhriiehd :
0 ! 's taitneach r'a chhiinntinn geum laoigh
tigh'n o'n chro,
'S binn gairich na tuinne, a's bairich nam bo.
'S binn naigheachd air caraid chaidh fada
air chuairt,
'S cha seirbhe guth leannain dh'fhas banail
a's suairc' ;
'8 ro bhlasda guth mathar Ian blaiths
agus gaoil — •
Mar cheol iad, nach aluinn, nach cairdeil,
nach caoin ?
Ach tha ceol ann is uaisle 'na bhuadhaibh
gu mor,
'S tha fuaim ann is binne, 's is grinn' air
gach doigh ;
Tha poncan is mils' ann, nach diobair gu sior,
Gach ceol 'rinn thu solasach 'n ear no an iar.
Nach mills mar cheol e, nach boidheach,
nach binn — •
Guth chlag mhaduinn Dhomhnuich, nach
sonraichte grinn ?
Na fuinn ud ro aluinn 'tha failteach' an 16
A bheannaich an t-Ard-Righ gu slainte nan
slogh .
Nach binn a' chruit-chitiil ud, nach runach
gach ial,
An cridhe trom, bruite ag urnuigh ri Dia ?
Nach taitneach mar cheol e, nach boidheach,
's nach caoin
Guth 'mholaidh, a sholais, a dhochas, a
ghaoil ?
Grinn, oirdhearc agus ard ann an smaoin 's
mar a tha na rannan a thagh sinn cheana
cha 'n 'eil iad ach suarach lamh ris an dan
mhaiseach a sgriobh am bard mu 'n Tuil.
Teagasg nan Aithrichean— An Creidmheah Fallain
Le Tomas Sheppard
" 0 Israel sgrios thusa thu fhein, achannayn-sa tha do chobhair." — Hos. xiii. 9.
(3) 'S e crioch mhor an laglia 'n ar n-iomain
a dh' iounsuidh Chriosd Rom. x. 4 : Ma
's h-e Criosda crich an lagha, a ris 's e'n
lagh am meadhon tha freagradh na criche
sin, agus cha 'n ann a mhain do chuid ach
do na h-uile 'chreideas : Nis ged a tha 'n
lagh ag iomain gu Criosda le diteadh,
gidheadh, tha e ann an ordugh a' toiseachadh
le bhi 'tou't ciiis bhreth an aghaidh a'
pheacaich. Tha e 'n toiseach a' cuir fiiidh
bhinn, agus mar sin a' toirt mothachadh
air peacadh, Rom. iii. 20. Agus an sin a'
diteadh ; is amaideas agus ana-ceartas
do bhreithimh binn bais a thoirt air peacach
agus a thoirt a mach gus am bas fhulang
ma 's 'eil a chasaid agus deabhadh air an
curi an ceill ; agus am bitheadh e 'n a
ghliocas, no 'n a cheartas gu 'n deanadh
an Tighearna no a lagh eadar-dhealaichte ?
Agus uime sin tha 'n Spiorad, 'n uair tha
e deanamh feum de 'n lagh chum na criche
so, an toiseach a' dearbhadh, mar a ta e
TEAGASG NAN AITHRICHEAN— AN CREIDMHEACH FALLAIN
air tus a' diteadh, agus a' cuir ar peacaidhean
as ar leth.
B' aill le Israel Righ fhaighinn, 1 Sam.
viii. 5. Cha b' urrainn Samuel car uine
am peacadh anns a' chuis sin a dhearbhadh
orra. Ciod a rinn an Tighearna ? 'S cinnteach
gu 'n dearbh Esan am peacadh orra ma 's
fhag e iad, agus rinn e sin le tairneanaich
cho uamhasach, 's a thug air an cridheachan
goirteachadh ; agus ciamar tha e nis ?
Ciod am peacadh a tha iad a nis a' faicinn 1
Tha iad an toiseach a' faicinn meud .a
pheacaidh araidh sin, ach cha 'n e so 'n a
aonar a thainig gu 'n cuimhne, ach ghlaodh
iad a mach, 1 Sam. xii. 19. " Chuir sinne
ri ar n-uile pheacaidhean am fear so, gu 'n
d' iarr sinn Righ dhuinn fein." Seall ri
bean Shamaria, Eoin iv. Labhair an Tigh-
earna Criosd gun amharus rithe an toiseach
ma thimchioll fhein susbain an t-soisgeul,
m'a luach uisge so na beatha. Ach ciod
am math a fhuair i gus na thoisich an
Tighearna ri mothachadh a thoirt dhi
m' a 'peacadh, agus cia mar a tha E 'deanamh
sin 1 Tha E 'g innseadh dhi ma striopachas
uaigneach anns an robh i beo, an duine
bh' aice nis cha b' e a fearposda fein e ;
agus 'n uair a leigeadh so ris dhi, chunnaic
iomadh peacadh eile ; agus uaith sin tha
'g eigheach a mach (rann 29). " Thigibh
agus faicibh an duine dh' innis dhomli
na h-uile ni a rinn mi riamh ann mo l)lipatli.a."
'S amhuil sin a tha 'n Tighearna, a' buintinn
ri muinntir aig an latha 'n diugh. Tha
ministear a' searmonachadh an aghaidh
aon pheacadh, feudaidh e 'bhi striopachas.
aineolas, tarchuis air an t-soisgeul, dearmad,
breugan, is briseadh sabaid. B' e so do
chorsa deir an Spiorad ris an anam. Cuimh-
nich an uair, an t-aite, a' mhuinntir leis
an robh thu beo anns a' chor pheacach so,
agur a nis tha 'n duine toiseachadh ri dol
'na aonar agus a' sm.uaineachadh air a'
cheud chursan uile, cia cho olc 's a bha iad.
Feudaidh e 'bhi gu 'm. bheil an Tighearna
'toirt trioblaid theann air an duine, agus
an uair a tha e an slabhruidhean, a glaodhaich
a' mach asda sin, tha 'n Tighearna ag radh
ris riiar a thuirt e riusan, lerem. xxx. 15.
"Ciod uime sin tha thu glaodhach airson
do thrioblaid ? " Airson lionmhoireachd
t-eucoirean rinn mi so. Feudaidh e 'bhi gu.
'm. bheil an Tighearna air uairean a' bualadh
marbh companach duine ann am peacadh le
breitheanas eagalaclx eigin,, agus an sin tha
'm peacadh araidh sin a' teachd gu 'chuimhne,
agus tha 'n Tighearna 'g a fhoillseachadli aii'
eideadh le iomadh de pheacaidhean eile,
aobharan a thoraidhean, agus a mheasan,
mar a tha athair a' smachdachadh a leanabh
air son aon choire 's am. bith ; ach an sin,
ag innseadh dha m'a iomadh eile thar na
sheall e seachad roimhe sin, agus a deir e
ris, a ragaire, cuimhnich a liuthad so de
dh' uair a leithid so de theum cheannairceach,
agus a leithid sud de ghiiilan mi-dhleasdanach,
agus a leithid sud a dh' fhocal cainidh a
labhair thu, a liuthad so a dh' uair a ghairm
mise agus a ruith thus' air falbh, agus cha
'n eisdeadh tu, agus shaoil thu gu 'ul hu
taitneach gu leoir leamsa na roidibh sin,
ach a nis biodh fhios agad nach do sheall
mi seachad orra.
Aig an Uinneig
Eaglais Chaluim-chille an Lunnainn
CHAN "eil eaglais an Albainn as fhearr
as aithne dhuinn na Eaglais Chaluim-chille
an Lunnainn, eaglais aig a bheil a' cheart
tharruing air Albannaich a bha aig an
Teampull an lerusalem air na h-Iudhaich,
no tha aig Mecca air na Mohammedanaich.
Mar is fhaide a theid e o'n tigh is ann as
teotha a tha gaol an Albannaich air a
dhiithaich fhein a' fas, agus air eaglais a
dhiithcha. An 1941 bhuail bomb Gearmail-
teach an eaglais so is chuir e 'n a smur i,
ach tha an coimhthional air £132,000 a
chruinneachadh a thogail eaglais iir, is
leag a' Bhan-righ a' chlach-steidhe an la
roimh.
Bha ministeai'an ainmeil anns an eaglais
so ; chan urrainnear dad as fhearr a radii
mu' n OUamh R. F. V. Scott a tha innte an
drasd na gur airidh e air an Ollamh Gilleas-
buig Flenimg a leantuinn, duine aig an robh
ealain shonruichte air coimhthional a chumail
ri cheile le shearmonachadh, le dhicheall mar
aodhair, agus le fhreasdalachd 'mar dhuine.
Bidh na Sasunnaich a' cur as leth muinntir
Albann gu bheil iad ro churam.ach mu' n
sgillinn, ach ma thoimhsear iad leis an
tabhartas a tha iad a' toirt do thighean-
eiridinn aip Sabaid nan Ospidal tha na
h-Albannaich na 's fialaidhe na iad fhein.
Tha an tabhartas bliadhnail a tha Eaglais
Chaluim-Chille a' toirt do na tighean-eiridinn
air an t-Sabaid sin fada air thoiseach air
na tha eaglais air bith eile ann an Lunnainn,
Papana(;h no Easbuigeach, a' deanamh.
Tha e 'na thoileachadh dhuinn uile,
aig a bheil deagh-thoil d'a clachaibh agus
d' a, h-uir, gu bheil an eaglais ghaolach
agus uasal so ag eirigh suas a ris.
Laoidh Mhaidne air son bigridh
Tha eolas cinnteach aig a' ghrein
Air am a h-eirigh suas,
Chum solus thoirt do'n chruinne-ce
Tha Dia 'ga cur mu'n cuairt.
Le h-ehigh teichidh 'n dorch' gu cas,
'S thig mais' is teas o gnuis ;
Cha bhi oirr' sgiths, 's chan fheum. i foi.s,,
'S cha ghabh i clos 'na ciirs'. $
O bitheam fein mar tha a' ghriau,
A' ghias'd gun sgiths gach la,
'San t-slighe ghlan gu neamh tha triall
Fo sheoladh Chriosd do ghnath.
Thoir dhomh, a Dhe, do ghras gu nioch,
'S na leig gu'n gearain mi ;
Gu'n cuirear leamsa m.' oige seach
Le diomhanas gun bhrigb .
An Laoidh 564
Treoraich mi, a Dhia lehobhah,
Re mo thuruis ann an tim ;
Lag tha mi, ach thusa neartmhor,
Is do dheas-lamh 'ga mo dhion :
Le aran neamhaidh, biadh nach failnich
Beathaich m'anam fad mo thriall.
Fosgail fhein an tobar f iorghlan
Far an eirich uisge beo ;
Am meall teine 'ga mo ghleidheadh
'S am meall neoil a' tairgse treoir :
O Fhir-saoraidh, laidir buadhmhor,
Bi-sa fein mo sgiath 's mo bhosd. ■
'Nuair thig mi gu bruaich na h-aibhne,
Tosdaich thusa geilt mo chridh,
Sptiin thu cumhachd bais is ifrinn,
Gleidh mi tearuint, O mo Righ ;
Oran molaidh, cliii nan aingeal,
Seinnidh mi gu brath 's gu sior.
Ruairidh Ddmhnallach, Steornabhagh.
Laoidh Molaidh
" Seinnibh do Dhia, molaibh ainm.
Seinn gu h-ard an caismeachd oirdhearc,
Ainm lehobhah, gloir ar Triath ;
Molaidh neamh, gun sgur, a mhorachd
'S togaidh 'n talamh ceol do Dhia, —
Dia, ar dochas anns gach dolas,
Dia, a choisinn dhuinn gach solas,
Biodb a' ghloir do 'n Trianaid naomh !
So an t-ainm a bha o linntean
Ann an diomhaireachd bha mor ;
So an t-ainm air an robh righrean
Agus saoi gu dian an toir ;
Anns a' Bhreith ud Thusa dh' fhoillsicb
Slainte is an saoghal shoillsich,
Biodh a' ghlok do 'n Trianaid naomh !
Aireamh lo
1950
Ann an cruth eile
{Bha an seannon so air a liuhhairt ann
an Eaglais Bhlar- Atholl air Domhnach
na Caisge am bliadhna. Chuir muinntir
na sgire suas Glar-cuimhne do na gillean
a bha air am, marbhadh anns «' chogadh
mil dheireadh, agus dh' iarr am ministear
agus an fheadhainn aig an robh lamh anns a'
ghnothuch ormsa dol suas a choisrigeadh a'
Chuimhneachain sin. Ddmhnull Mac Laor-
nuinn).
" AN iiair a dh' fhiosraicheas 'ur claim 's
an am ri teach'd ag radh, Ciod is ciall diiibh
leis na clachan so ? an sin freagraidh sibh
, . .," losua, iv, 6.
Chan 'eil duthaich air bith bochd aig
a bheil cridhe laidir, agus eachdraidh uasal,
agus togalaichean maiseach, agus Comh-
arraidhean follaiseach air feadh na tu-e
air gniomharan gaisgeil a rinn na daoine
o'n d' thainig iad. Anns an t-seagh sin
tha Sasunn saibhir agus maiseach, agus
Albainn cuideachd ann an tomhas as lugha,
oir dh' fhag an da chogadh niu dheireadh
an tuilleadh de na Ciiirn-chuimhne sin
againn. Ge b' e taobh an teid thu tachraidh
iad ort ; an eaglaisean ; aig crois a' bhaile ;
air reidhleanan gorma am meadhon baile ;
Clachan a bha air an cur suas le ar gineal
fhein mar a bha an da chloich dheug ud
a thug iad a abhainn Jordan air an cur
suas aig Gilgal leis na h-Israelaich, a dh'
innseadh d' an cloinn agus do na ginealan
a thigeadh 'n an deidh gu'n do rinn Dia
nithean mora agus miorbhuileach air an son.
Tha cuid de na Clachan- cogaidh a chuir-
eadh suas an Albainn grannda agus leibid-
each ; tha cuid eile, mar a tha an te a
chuir sinn fhein suas ann am Blar, gun
bhuille iiird no gilb oirre, drtiighteach
mar Bheinn Shinai, ach gun sgeimh gun
mhaise ; ach tha feadhainn eile cho uasal
agus cho maiseach 's gu'n taisich is gu'n
glan iad do chridhe le sealltainn orra.
Tha an. Cuimhneachan- cogaidh as maisiche
am Breatunn air Creag-a-Chaisteil an Dun-
eideann ; thug Dia do Sir Raibeart Lorimer
a dhealbh e an tur agus an gliocas- cridhe
a thug 6 do Bhesaleel agus do Aholiab an
uair a bha iad a' cur' suas na pailliunn.
Chan 'eil fhios agam cia meud Carn-
cuimhne a bha air a chur suas am Breatunn
an deidh a' cheud chogaidh, 1914-1918,
ach ma's^ fior na leugh mi ann am fear de
leabhraichean an duine ghaolaich, Artur
Mee, bha tri ar fhichead de sgirean ann an
Sasunn nach do chaill gin de na gillean a
dh' fhalbh asda do'n chogadh. Bha cuid
dhiubh air an leon, ach thainig iad air an
ais, is cha robh gin dhiubh air am marbhadh.
Bha baile beag ann an siorramachd York as
an d' fhalbh da fhichead 's a tri a thainig
uile air an ais beo ; baile eile as an d' fhalbh
tri deug ar fhichead, agus baile eile as an d'
fhalbh deich ar fhichead, gun ghin a chall.
Bha aobhar aca sin Carn-cuimhne a chur
suas agus na facail so air, — •
Is iongantach oibre an Tighearn 'n
ar suilibh-ne.
A h-uile bliadhna, an uair a thig an t-am,
bidh sinne agus daoine eile air feadh na
duthcha a' dol a dh' ionnsuidh nan Clachan-
cuimhne so, agus a' seasamh beagan mhion-
aidean m' an coinneamh ann an samhchair
sholuimte, ag iirnuigh ri Dia agus a' cuimh-
neachadh le urram air an fheadhainn a
chaill am beatha air ar sgath-ne agus air
sgath na rioghachd. Rinn iadsan an rud
a bha uasal agus ceart, agus ciod air bith
an toradh a thig as an saothair, chan 'eil
teagamh nach b' airidh iad air gach urram
as urrainn dhuinne a thoirt dhaibh, ach
cha bhi anns an t-seirbhis so a tha againn
an diugh agus na h-urnuighean a tha sinn
a' cur suas ri Dia ach diomhanas agus
niealltaireachd mur cuir sinn boidean oirnn
fhein gu'n seas sinn daonnan air taobh nan
daoine a tha a' feuchainn ri cogadh a chur as.
Chan 'eil sin furasda a dheanamh, agus
chan 'eil mi a' creidsinn 'n am chridhe
gu'n d' amais sinn fhathast air an doigh
anns an gabh e deanamh. Ach is maith
dochas beag fhein, agus solus coinnle an
uair nach 'eil a' ghrian ri fhaicinn. Gun
dochas, b' fhearr do dhuine a bhi marbh.
Chan 'eil mi cinnteach cia meud duine
as an sgir so a bha anns a' chogadh mu
dheireadh, 1939-1945, ach cha d' thainig
coig deug dhiubh air an ais. B' aithne
dhomh iad uile gu maith, agus bha cuid
dhiubh anns an sgoil Shabaid agam agus
ann an class a' Bhiobuill,- balaich lagbaeh
ANN AN CRUTH EILE
nach robh. tapaid no tuasaid ri Hitler no
ri duine eile 'n am beachd. Ach l?is an
tuiteamas, no an dan, no am freasdal
diomhair, a tha ceangailte ri beatha mhic
an duine, bba iad air an sonrachadh a
sluagh na sgire iiile agus air an tarruing
a steach do Choire-Bhreacain an Uamhais,
gun an cead a bhi air iarraidh, no aobbar
eUe air a thoirt dhaibh ach gu'n robh iad
6g agus luath agus laidir, agus nach b'
fhiach led teicheadh mar choineanan do
na tuill. Th,a an tuiteamas, no an dan,
no an taghadh, no am freasdal, a tha ag
oibreachadh ann am beatha dhaoine a'
togail smuaintean 'san inntinn air nach
urrainn dhuit gun a bhi cnuasachadh,
ach ged nach 'eil mi a' dol a bhruidhinn
uime an diugh, is diomhaireachd dhomh
fhein e, agus is bior 'n am choguis e, gu'm
b' fheudar do bhalaich laghach, a bha ditiid
agus neo-chiontach 'nan cridhe, mar a
bha Niarll Aitken, Uisdean Mac-an-toisich,
Donnchadh Mac Fhionnlaidh, Iain MacCoin-
nich, Donnchadh Mac-a-Phearsoin, agus an
leithidean eile, ar n-aite-ne a ghabhail ann
an la an Uamhais, agus fulang air ar sg^th-ne
mar a dh' fhuiling Donnchadh Mac-a-
Phearsoin a' fagail Chrete. Tha cogadh
a nis air fas cho briiideil 's gu bheil e a'
cur grain air daoine leis nach mi-thoil
tapaid chothromach, ach ged a chaill e a'
ghloir a bha sinn a' toirt dha aon uair,
cha chaill duinealas agus misneach agus
fein-aicheadh agus fein-iobradh am meas
agus an gaol a tha againn orra gu brath.
Tha ni-eigin neo-bhasmhor ann an euchd
gaisgeil.
Cha b' ann gu h-aotrom ioUagach a
chaidh ar gillean oga do'n chogadh, no gun
smuain air na bha romhpa, ach a chionn
gu'n do chuir an oige agus an crannchur ann
iad, agus gu'm bu mhaith leo an dleasdanas
a dheanamh gu toileach agus cho surdai]
's a ghabhadh e bhith ; agus a chionn gu'n
robh iad a' creidsinn nan nithean a bha
iad a' cluinntinn gun sgur anns an eaglais,
anns na paipearan-naidheachd, 'n an dach-
aidhean agus 'n am measg fhein aig an
obair, gu'n robh Dia agus Righ Deorsa
agus Parlamaid Bhreatuinn 'gan gairm
gu Cogadh Naomh an aghaidh. Shatain
agus am feachd de dhroch dhaoine a bha
air a chul, a bha air son an cuid agus an
saorsa agus nithean priseil eile a thoirt o
dhaoine sitheil gu h-eucorach. Bha an
smuain sin 'na chomhfhurtachd do na
saighdearan agus 'na neart do'n arm.
Tha sinn eruinn an diugh air co-ainm
an Ik air an d' eirich Criosd, le buaidh
thairis air a' bhas agus air an uaigh, agus
leis an do sheulaich e an dochas a tha aig
creidmhich ann an Dia nach e an uaigh
ar crioch dheiteannach, agus nach 'eil
anns a' bhas ach dorus air a bheil sinn a'
dol a steach do'n t-saoghal eile a tha spiora-
dail agus siorruidh. Shaoil Pilat agus
Caiaphas agus an fheadhainn eile aig an
robh lamh ann am bas Chriosd gu'n do
chuir iad crioch air an uair a cheus iad e is a
dh' fhag an anail a chorp, ach mar a tha
soisgeul Mharcuis ag innseadh, dh' eirich e as
an uaigh agus nochd e e fKiein do na deisciobuil
ann an cruth eile ; an Caraid a b' aithne
dhaibh anns an fheoil; a bha ceusda, marbh,
agus air a chur 'san uaigh, fhathast beo,
an aon neach agus an neach ceudna, ann an
cruth eile.
Cha tainig na gUlean a tha sinn an diuglx
a' cuimhneachadh agus ag ionndrainn air
an ais as a' chogadh, ach ged chaidh iad as
ar sealladh-ne tha iad beo ann na cruth eile,
agus maith-dh' fhaoidte na's dJuithe do
Chriosd anns an t-saoghal anns a bheil iad
a nis na bha iad riamh anns an fheoil.
Chan 'eil fhios againn. Diomhaireachd
mhor a tha ann an staid nam marbh agus
anns an t-saoghlal shiorruidh ; diomhaireachd
air nach 'eil leus soluis againn ach na tha
againn anns a' Bhiobull.
Do na teaghlaichean a chaill na gillean
a tha an ainmean sgriobhte air a' chlar so
thug Dia 'na fhreasdal tomhas saoibhir de
" aran dheur is broin," ach an diugh air
Domhnach na Caisge tha e a' toirt dhaibh
'na ghras an soisgeul agus an dochas as
fhearr a chualas riamh, dochas na beatha
maireannaich, seulaichte le aiseirigh a mhic,
an Tighearn losa Criosd, a bha marbh
ach a tha nis beo ann an neamh 'na ghloir,
agus air an talamh 'na chumhachd.
Tha cainht a' Bhiobuill daonnan maiseach
mar is cubhaidh do leabhar a bha air a
sgriobhadh le daoine naomh, ach a mach
o'n Bhiobull chan fhaic thu ann an aite
air bith cairint as simplidhe no as maisiche
na na briathran a tha air an sgriobhadh
air cuid de na Carraighean-cuimhne a
chuireadh suas anns an duthaich an deidh
a' Chogaidh, 1914-8. Na'n robh iad air an
cruinneachadh ann an leabhar beag boidh-
each b' fhiach dhuit an toirt do chloinn
aig an NoUaig a chur smuaintean uasal
'nan cridhe,
Bha coig ceud de na balaich a bha ann an
Sgoil Winchester air am marbhadh, agus
is ann mar so a tha an sgriobhadh air a'
chlar a chuireadh suas mar chuimhneachan
orra a' toiseachadh, — " Ann an la a' chruadail
cha do dhichuimhnich iad Dia. a chnUhaich
iad a dheanamh a thoile, no an dMhaich a
ANN AN CRUTH EILE
dh' araich iad, didsann na saorsa ; no an
sgoil so, a' mhathair a thug oilean diadhaidh
dhaibh agus smachd."
Air clsir e'ile ann am baile beag an Sasunn
tha na facail so sgriobhte, — " Cuimhnichibh,
a chlann, gloir agus doilgheas cogaidh,
misneach nan saighdearan, agtts brdn is
fulangas an t-sluaigh uile."
Fo Chraobh Sheudair
BHIODH iad ag radh mu'n choimhthional
a bha aig an Ollamb Gilleasbuig Fleming,
a bha 'na mhinistear an eaglais Chalum-
cille an Lunnainn, gu'n robh e coltaoh ri
measair bhainne ; nach robh ann ach uachdar
agus bainne-togalach. Bha aireamh mhaith,
gun teagamh, de mhaithean na tire a' dol a
dh' eaglais Chalum-cille ; Diiicanna, larla-
chan, Morairean, Seanailearan, agus an
seorsa sin, ach bha aireamh a bu mhotha
de sheorsa eile a' dol innte, caileagan-
searbhanta a Albainn, agus gu sonraichte as
a' GhMdhealtachd, d' an robh i 'na bann
a bha 'gan cumail cuimhneach air an diithaich
agus an dachaidh. B' airidh an t-Ollamh
Fleming air meas a bhraithrean mar sgoilear,
mar shearmonaiche, agus mar dhuine glic
agus tuigseach aig an robh comhairle mhaith
agus peann deas. Ach cba robh dad eile
a rinn e riamh a bu chliutiche dha na gu'n
robh e a cheart cho measail agus cho frith-
eilteach air na searbhantan a bha dol do'n
eaglais aige 's a bha e air na h-uaislean a
bha dol innte. B' aithne dhomh suas ri
fichead de na caileagan sin, agus an deidh
mo bhais chan iarrainn teisteanas a b'
fhearr na'n teisteanas a thug iad uile dhomh
air Gilleasbuig Fleming.
Tha an seorsa shearbhantan so as a'
Ghaidhealtachd air fas cho gann 's gu bheil
iad duilich am faotainn idir, c' aite air bith
an deachaidh iad, ach ri mo cheud chuimhne
gheibheadh tu 'nam measg nigheanan dreach-
mhor aig an robh modh agus labhairt
agus banachas-tighe a dheanadh freagarrach
iad air inbhe air bith, boirionnaich bhanail
shubhailceach as am faodadh tu earbsa
a chur gu'n deanadh iad bean mhaith do
dhuihe air bith, ma bha ttir is gliocas ann
fhein ; croitear, no tuathanach, no maighstir-
sgoil, no ministear, no doctair, no bancair.
An uair a b' aithne dhomh bean a' Chokneil
an toiseach bha dithis no triuir de nigheanan
gasda de'n t-seorsa so aice ann an sgioba
an tighe, ach an diugh chan 'eil aice ach
aon chaile dhubh ghrannda a Tigh-nam-
bochd a fhreagras i le O.K. no Righto.
Tha na Socialists cho friotalach 'san
fheoil, agus tha cuid d' am bhraithrean cho
gaolach air a bhi snamh leis an t-sruth 's
gu'm faod gun abair iad nach 'eil e grinn
do dhuine a tha a' gabhail air a bhi 'na
Chriosduidh a radh gu bheil caile air bith
dubh agus grannda, no gun ghrinneas,
gun mhodh.
Bean-uasal
Cha b' aithne dhomhsa Sine Rarasay
ach mu shia miosan uile gu leir, ged a
bhithinn a' faicinn plathadh dhi uair 's a'
bhliadhna an uair a thigeadh i dhachaidh
a Lunnainn air laithean-feille. Ach bhithinn
a' cluinntinn uimpe o h-athair agus a
mathair, air am bithinn a' tadhall gu maith
trie, air chor agus gu'm faodainn a radh
gu'n robh mi eolach oirre m' am faca mi
riamh i.
Bha Niall Ramsay agus a bhean 'n an
caraid cho measail agus cho deanadach 's a
gheibheadh tu ann an seachd sgirean ;
esan 'na ghairnealau* aig a' Chaiptean agus
isea' bleoghan da bho agus a' cocaireachd
agus a' frithealadh do'n Chaiptean an uair
annamh agus an uine ghoirid a bhiodh e
aig an tigh. Cha robh an tuarasdal ach beag,
ach cha robh an obair trom. Bha coignear
de theaghlach aca, ceathrar mhac agus aon
nighean. Sine, a bha sia bliadhna an deidh
nam balach. Gle thric ni parantan fiughair
na's motha ri leanabh-mic na ni iad ri
leanabh-nighinn, ach na'n robh am brat
air a thogail bharr an sul chitheadh iad
gu bheU nigheanan mar is trice a' toirt
barrachd comhfhurtachd d'am parantan
'n an sean aois na mic. Co dhiubh sin mar a
thachair do Niall Ramsay agus d'a mhnaoi.
Bha na balaich gaolach gu leor air am
parantan, ach aon uair 's gu'n ruigeadh iad
fichead bliadhna bha teas a' tighinn 'nam
fuil gu posadh. An taodh a stigh do dha
bhliadhna phos a cheathrar aca, is sgaoil
iad iad fhein air feadh an t-saoghail ; dfthis
dhiubh a' ciobaireachd am Patagonia, fear
anns an arm, agus fear eile ag obair aig
tuathanaich ann an Canada. A thaobh
's nach robh annta uile ach cosnaichean
gun sgoil bha gu leor aca ri dheanamh an
tighean fhein a chumail suas gun a bheag
a thoirt d'am parantan 'nan seann aois.
B'e Sine an aon chiil-taice a bha aig a
parantan an uair a bhris air an slainte
gu maith tr^th 'n am beatha, agus a b'
fheudar dhaibh seirbhis a' Chaiptein fhagail.
Cho luath 's a bha i coig bliadhna deug
chaidh i 'ga cosnadh ; a' cheud aite ann an
4
FO OHRAOBH SHEUDAR
tigh doctair ann an Dun-eideann, ach dh'
fh^g i e gu luath a chionn gu'n robh aimhreit
agus canran truid eadar e fhein agus a
bhean gun sgur, rud nach fhaca is nach
cuala i riamh ann an tigh a h-athar, rud
nach robh fhios aice-^gu'n robh a leithid a'
dol air aghaidh anns an t-saoghal, no gu'm
biodh mnathan riomhach a' mionnachadh
agus ag 61. Ach bha an t-aingeal a hubhair
lacob maille rithe an uair a f huair i an ath
aite ann an Lunnainn, far an robh sia no
seachd de shearbhantan, agus bean-tighe
as an cionn fo bhan-mhaighstir choibhneil
agus chriosdail. B'e sin a h-aite-taimh fad
tri bhadhna fichead gus am b' fheudar
dhi dol dhachaidh an uair a shiubhail a
mathair ; a' dol air a h-aghaidh, ceum air
cheum, o bhi 'na caileig fo'n chocaire gus
an robh i 'na bean-tighe os cionn an sgiobaidh
uile, agus iuchraichean an tighe an crochadh
r'a crios.
Nighean dhleasdanach
Cha robh i ach gle 6g an uair a leig i dhi
posadh, 'na ceart deoin, a chionn gu'n
robh fhios aice gu'm biodh a parantan an
urra rithe an uair a dh' fheumadh iad stad
a dh' obair. Bha i muirneach umpa : a
h-uile seachduinn bhiodh litir aca bhuaipe,
agus a h-uile bliadhna an uair a gheibheadh
i mu reir fad ceithir-la-deug, 's ann comhla
ri h-athair 's ri 'mathair a chuireadh i
seachad a h-uile mionaid de'n iiine. An
uair a bhiodh i aig an tigh 's iomadh duine
dochasach a chaidh air cheilidh air an t-seann
ghairnealair, agus pasgan de fhail-chuaich
'na laimh, ach cha d' thainig dad as
ach gu'n do lion aile nam fluraichean an
seomar.
An sin thuit a' bhuille. Fhuair i an litir
so o h-athair 'na lamh-sgriobhaidh mhor
chritheanach, —
" A nighean ghaoluch,
Tha mi a' sgriobhadh na litreach so a
dh' innseadh dhuit gu bheil do mhathair
bochd. Bu mhaith learn, a luaidh, thu a
thighinn dhachaidh ma bheir do bhan-mhaigh-
stir cead dhuit. Chan urrainn mi a radh
gu di tha cearr air do mhathair. Tha iad
ag radh nach e fiabhrus a tha ann, no galair
laidir, ach tha a neart a' sioladh air falbh cho
luath 's gu bheil eagal air an doctair nach
mair i fada. Tha i a' bruidhinn umad-sa
gun sgur, 'na cadal agus 'na dusgadh, agus
an raoir bha i a' saoilsinn gu'n robh thu
'nad leanabh 'na h-uchd, agus sibh a' cluich-.
eachd ri cMile. Dh' fheuch i ri seinn, ach
bha a guth cho fann 's nach deanamaid a
mach gu dd a bha i ag radh, ach bha i a'
gluasad a coise sios is suas mar gu'm biodh
i a'- turramanaich creathaill.
Ou'n gleidheadh an Tighearn thu, a ghaoil,
am measg choigreach le d' chridhe goirt,
agus ann an cunnartan do thuruis, ma gheibh
thu cead tighinn dhachaidh. Ach mur faigh
cha bhi arach air, oir tha do dhleasdanas
d' ad mhaighstir cho maith 's a tha e dhornhsa,
is cha saoil mi gur freasdal cruaidh e mur
tig thu, ged tha mo chridhe a' glaodhach ort
'n ar n-eiginn.
Gaol cridhe t' athar dhuit, a luaidh,
Niall Ramsay."
Bha a ban-mhaighstir cho caomhail 's a
bhiodh aon d'a cuideachd fhein, agus an
taobh a stigh a dh' uair an uaireadair
bha i air an rathad gu Peairt. Ma leugh i an
litir aon uair eadar Lunnainn agus Peairt
leugh i i fichead uair gus an robh a h-uile
facal air a dheargadh cho soilleir air a
cuimhne 's gu'n leughadh i iad air sgathan a
h-inntinn gun an litir fhein idir. Tha an
litir a nis air mo bheulaibh-sa. Cha robh
fhios agam gu'n robh i agam, ach thainig
mi trasd oirre an de am measg sheana.
phaipearan a bha mi a' dol a losgadh, agus
'sia thug gu m' chuimhne an t-Ollamh
Gilleasbuig Fleming.
Bha triiiir no cheathrar de na coimh-
earsnaich comhla ri Niall Ramsay an uair a
rainig Sine an tigh, agus a dh' fhaighnich
i de'n cheud te a choinnich rithe aig an
dorus, " Am bed mo mhathair ? "
" Tha do mhathair, a Shine, far nach 'eil
has no bron tuilleadh."
" C aite a bheil m' athair ? "
" Tha e shuas an staidhir."
Dh' fhan iad le cheile shuas an staidhir
gun duine eile comhla riu, fad uair a dh'
iiine ; esan ag innseadh dhi cuid de na
thuirt a mathair ris air an la mu dheireach.
" Ach beagan roimh 'n chrich," ars esan,
" bha d h-inntinn a' dol air iomrall, agus
cha b' urrainn dhuinn a dheanamh a mach
cia dhiubh a bha i a' bruidhinn rithe fhein
no riutsa. Bha a suilean fosgailte, ach mu
choig mionaidean m'an do thilg i an anail,
dhuin i a suilean, thionndaidh i air a taobh,
is thuirt i an guth a bu laidire, Dia agus gaol
na cloinne."
Cha robh an duine fada as a deidh, ach cha
robh aobhar dheur no broin 'na fhalbh-san,
oir rainig e aois mhaith, agus bha e anmhunn
dheth fhein agus abuich, ach an uair a chualas
gu'n do shiubhail Sine, agus gun i buileach
da fhichead fhuair sinn eile creanachadh
agus dh' fhas sinn balbh. Air la an torraidh
bha moran dhaoine anns a' chladh, ach bha
FO CHRAOBH SHEUDAR
triuir choigreach ami a thainig air astar
fada a nochdadh am meas a bha aca air
searbhanta a bha 'na fior bhean-uasal, —
K. W. Standish agus a bhean, maighstir
agus ban-mhaighstir Sine Ramsay, agus an
t-Ollamh GHleasbuig Fleming, ministear na
h-eaglais d'am biodh i a' dol an Lunnainn. iad.
Coinnichidh. am beartach agus am bochd
a cheile, agus ma's daoine onorach agus
uasal iad, theid aca air coinneachadh mar
bhraithrean, ach gun onoir no uaisle cha
bhi am bochd agus am beartach 'n ani
braithrean, ged bu chlann na h-aona mhathar
Is diomhanas so cuideachd
Thtig e dhaibh an iarrtus, ach chuir e caoile air an anam. — Salm cvi, 15.
MUR b' aithne dhomh an teaghlach as an
d' thainig e, bhiodh e duilich dhomh a
thuigsinn ciamar a b' urrainn balach. cho
6g a . biii cho gaolach air a bhi mor 's a
bha Uilleam MacAmhlaidh. 0 bha e naoi
bliadhna dh' aois cha robh dad eile a' ruith
'n a inntinn ach a bhi mor ; a bhi air thois-
each air balaich eile aig am biodh farmad
ris. An uair a bhiodh e a' tarruing dhealbh
agus a' togail thiir gu diomhaineach 'n a
inntinn chan fhaca e e fhein riamh 'n a
shuidhe air stol iosal no air cathair shiomain ;
bhiodh e 'ga fhaicinn fhein 'n a shuidhe
ann an cathair-da-laimhe, air a deanamh
de mahogany. Ach b' aithne dhomh na
daoine d'am buineadh e air an da thaobh
fad tri ginealan, agus tha fhios agam gu
maith nach ann o 'athair a thug Uilleam
MacAmhlaidh an raiteachas agus an spaglainn
a bha ann ach o mhathair agus o chuideachd
a mhathar, a bha Ian boilich is uaill.
Bha Uilleam MacAmhlaidh anns na Balaich
Scouts ; a' bhliadhna a bha lamboree aca
ann an lonar-aora thug an Diuc cead dhaibh
an Caisteal fhaicinn, a muigh 's a stigh.
An uair a chunnaic an t-Ollamh Maclain
lonar-aora is e thubhairt e, " Cha robh
cosdus air a chaomhnadh air an togail so.
Ach is e thuirt Uilleam MacAmhlaidh, " Cha -
bhi mi toilichte gu brath gus am bi mi a'
fuireach ann an tigh cho mor ris an tigh so."
Cha do rinn na balaich eile ach gaire
fanoid, agus riamh tuilleadh cha d' fhuair
e ainm eUe ach an " Diuc."
Shaoileadh tu air uairean o fhacail a
bhiodh e ag radh nach robh smod tuir
ann, ach an uair a dh- fhag e an sgoil agus a
thoisich e air obair thug e an aire air 'obair
cho maith, is bhiodh e aice anns a' mhaduinn
cho cinnteach air a' mhionaid, 's gu'n do
chuir Postmaster ChUle-sgumain roimhe an
uair a bhiodh Uilleam MacAmhlaidh fichead,
gu'n tugadh e dha a' phostaireachd do
Ghleann Usgabhaig.
Ann am beagan iiine cha robh duine eile
ann an Cille-sgumain a bha cho trie ann
am beul an t-sluaigh, oir chan e mhain
gu'n robh iad a' faotainn nan litrichean
uair gu leth na bu traithe, leis cho sgiobalta
's a bha e air na euibhlichean, ach bha e
cho sunndach e fhein, is liubhradh e na
litrichean ann an doigh cho eibhinn (gun
a bhi miomhail) 's nach b' urrainn do dhaoine
gun aoibh a bhi orra an uair a chitheadh,
iad e a' tighinn a dh' ionnsuidh an doruis.
A' cheud uair a chunnaic an Coirneal e
thachair iad air a cheile aig a' gheata,
agus an Coirneal a' dol a steaeh do'n char.
Bhean am posta leis an dara laimh ri dhosan
agus leis an laimh eile shin e litir dha ag
radh, Sgeul, mo thighearna, an righ ! Sheall
an Coirneal gu cas air a oisean a shula,
agus leth-fhosgail e a bheul, ach an sin
thainig fiamh-ghaire air aodann is cha d'
thuirt e dad. An deidh laimhe an uair a
bhiodh na geamairean agus a bhean-tighe
ag innseadh dha cuid de rudan eibhinn a
bhiodh am posta ag radh, bu ghasda leis a
choinneachadh aig a' gheata.
Latha a thug boirionnach sonruichte dha
pasgan-posta a bha mor a gus trom, 'ga
thoirt do thigh -nan-litrichean, anns an
robh da dhusan ubh tunnaig, punnd ime,
sgonn bradain agus da bhreac thiiirt e mar
gu'm biodh e a' bruidhinn ris fhein, an uair
a bha e 'ga chur anns a' bhaga, " Ceanglaidh
iad uallaichean troma agus cuiridh iad iad
air guaillean dhaoine, ach cha charuich iad
fhein iad le aon d'am meuran."
Uair a thug am ministear litir dha 'ga
postadh, agus ainm an duine a bha i a' dol
chuige air a dhroch sgriobhadh oirre, thuirt
e ris, " Sgriobhaibh i agus deanaibh soilleir
i air claraibh air chor agus gu'm faod esan
ruith a leughas ^."
Ach ged bu toigh le Uilleam MacAmhlaidh
a' phostaireachd maith gu leor, thug e
suas i, oir cha robh Caisteal lonar-aora a'
tighinn dad na bu dltiithe dha, agus dh'
fheumadh e airgiod a dheanamh.
Phos e te a bha a' fuireach leatha fhein
air croit bheag a dh' fhag a h-athair aice.
Cha robh anns a' chroit ach clachan is
greabhal is bacanna gainmhich, ach an
6
IS DIOMHANAS SO GUIDE ACHD
uaii- a thoisich Feachd an Adhair agus
muinntir an Airm air feum a chur air
gainmhich is greabhal, a chur suas bhothagan
agus a dheanamh rathaidean, agus a bha
iad a' toirt leth-chrun an tunna orra do
Uilleam MacAmhlaidh b' fhearr dha a'
chroit bhochd ud na meinn oir.
An sin sgaoil e a sgiathan. Fhuair e
sgaoth de lorries, tractors, bull-dozers, agus
innealan-togail ; luchd-ceaird, cleirich, agus
Eirionnaich a dheanamh obair throm is
- shalach ; thug an Riaghaltas agus muinntir
an Airm gu leor a dh' obair dha, agus aon uair
's gu'm faigh duine a bhi 'na fhear-gnothuich
airm an am cogaidh, tha fhortan deanta.
Sin mar thachair do Uilleam MacAmhlaidh.
Ach mar bu mhotha a bha aige is ann bu
mhotha a bha dhith air.
An sin stad e a dh' obair ged bha daoine
eile ag obair air a shon. Thainig e 'na
cheann gu'n robh sHghe na bu ghiorra do
neamh na obair ; gu'm b' fhasa dha Caisteal
lonar-aora a ruighinn ie bhi malairt airgid.
Chaidh e ann an co-bheinn ri fear-lagha
de threubh Bheniamin, ach gu mi-fhortanach
fhuair an duine sin, an ceann bliadhna,
gairm chabhagach do Dhamascus, is dh'
fhag e Uilleam MacAmhlaidh cho riiisgte ri
coileach air a spionadh. Agus 's e bu deireadh
dha gu'n d' thugadh air falbh e do Ghartnavel.
*****
" An duine bochd," arsa cuideigin ris a'
Cheistear " thainig an tigh mor agus an
t-airgiod eadar e 's a chadal, agus eadar
e is Dia, agus e nis eadar e 's a chiall,
ach cha d' fhuair e an rud air an robh a
chridhe an geall."
"Chan abrainn. sin," ars an Ceistear,
" tha Gartnavel gu maith na's motha na
Caisteal lonar-aora."
Aig an Uinneig
Ah luchair Oir
SIN an t-ainm a thugadh do leabhar a
tha air ur thighinn a mach, anns a bheil
seachd ar_fhichead de na searmoin aig an
fhear nach maireann, Calum MacLeoid,
M.A., a bha 'n a mhinistear am Both-chuidir
agus 'na Cheann-suidhe air a' Chomunn
Gh^idhealach. Thugadh an t-ainm sin dha
o'n cheud cheann-teagaisg, " An ti aig a
bheil iuchair Dhabhidh, an ti a dh' fhosglas,
agiis cha dixin neach air bith ; agus a
dhuineas, agus chan fhosgail neach air bith."
Taisbean, III, 7.
A thuilleadh air na searmoin, a tha air
an cur a mach fo laimh an Urramaich,
Tomas M. MacCalmain, M.A., tha iomradh
anns an leabhar air beatha agus obair an
fhir a sgriobh iad, am Beurla agus an Gaidhlig,
air chor is nach ruig mi a leas dad a radh
uime sin ach a mhain cho eu-coltach 's a
tha sgriobhadh MhicCalmain agus sgrlobhadh
MhioLeoid ri cheile, MacCalmain mar gu'm
biodh gunna a thilgeas an urchair cho
cruinn 's gu'n amais a' chuid mhor de'n
luaidhe an coml^arradh, agus MacLeoid
mar gu'm biodh gunna a spriodas no sgaoileas
am fras na's farsuinge na dh' iarras tu.
Bheir na searmoin so toileachadh mor
do dhaoihe a leughas Gaidhhg agus gu
sonruichte do Leodhusaich, oir bidh an
doigh labhairt a bha aig CalUm MacLeoid
caomh d' an cluais ; blath, bras, soisgeulach,
dtirachdach, ann an cainnt na cagailt,
agus le naidheachdan beaga laghach annta
mar is toigh leis na Gaidheil.
Bha cuid de na searmoin air an liubhairt
air Sabaid comanachaidh ; cuid dhiubh air
an cur a mach am Miosachan Eaglais na
h-Alba ; cuid dhiubh air an craobh-sgaoileadh
air an Radio, no air an liubhairt air son
aobhar sonraichte, ach bha iad uile air
an searmonachadh, uair no uair-eigin, d' a
choimhthional fhein, agus tha iad air am
f^gail mar a labhair e iad.
Bha uiread de dhealas an t-soisgeil 'na
chridhe fhein 's gur ann ri cridheachan
dhaoine eile a bhiodh e am bitheantas a'
bruidhinn, a' feuchainn ri 'n taiseachadh
agus faireachduinean diadhaidh a ghluasad
annta. Shaoileadh e gu'n robh searmon a
chuimsicheadh air an inntinn no air a'
choguis tioram agus fuar, gun bias an
t-soisgeil air. Sin am facal mu dheireadh as
cothromaiche dhuit a radh mu na searmoin
so, gu bheil iad beothail agus blath agus
soisgeulach. Is fhiach iad a bhi air an
leughadh am farsuingeachd.
Rinn Comunn nan Tractaidhean, an
Sruidhla, a chuir a mach an leabhar, an
cuid fhein de'n obair le grinneas agus deagh-
ghean.
Eaglais Mhor I.
Rugadh mi mar fhichead mile dhi, ach
gus an uiridh agus am bliadhna cha d'
fhuair mi riamh cothrom air mo bhoidean
iocadh do Dhia an taobh a stigh d' a ballachan,
no mi fhein a bheannachadh le ainm agus
cuimhne an duine naoimh a bheannaich
an t-eilean agus Albainn uile le urnuighean
AIG AN UINNEIG
fhein. Tha an Eaglais Mhor maiseach,
agus ann an solus fann agus coibhneil an
fheasgair tha i soluimte le aois agus le
Dia, aoh is e crioch araid eaglais aoradh a
bhi air a dheanamh innte do Dhia le gair-
deachas agus moladh agus buidheachas, a'
toirt dha na gloire a bhuineas d' a ainm,
agus gus an caill mise mo bhuadhan agus
mo chuimhne tha fhios agam gu'n lean
seirbhisean aig an robh mi anns an Eaglais
Mhoir air a' cheud sheachduinn an August
so chaidh air tighinn air ais chugam mar a
thig aite naomh air ais gu duine a dh'
fhairich Dia ann. Do na naoimh fhein tha
mi 'n duil nach 'eil a h-uile Sabaid co-ionann a
thaobh naomhachd, ach ciod air bith a
their daoine eile b' fhiach dhomhsa an
t-siathamh la de August a chomharrachadh
le "clach gheal."
Chan aithne dhomh inntinn an Ollaimh
MhicLeoid na's fhearr na's aithne do dhaoine
eUe i a thaobh nan nithean a tha aige 'san
t-sealladh, ach ged bhitheadh tu air leth-
shiiil, bhiodh a furasda dhuit fhaicinn gu
bheil cumhachd spioradail ann, agus tarruing
aige air daoine oga nach 'eil aig niinistearan
eile. A h-uile maduinn aig ochd uairean
gheibheadh tu mu cheithir fichead de
dhaoine oga (abair o sheachd deug gu coig
bliadhna fichead agus os a chionn, gillean
agus nigheanan) anns an eaglais ag urnuigh,
m'an toisicheadh iad air obair an la, agus
aig naoi uairean 'san fheasgar aireamh a
bu mhotha, an deidh dhaibh an obair no an
cluicheachd a chriochnachadh. Duine air
bith aig a bheil ealain air oigridh a cheangal
ri aoradh Dhe agus ri eaglais Dhe, thoir
do bheannachd dha.
Cha robh ann ach tuiteamas ach chuala
mi ceithir no coig de na saUm agus na
laoidhean as docha leam air an seinn anns
an aon • t-seachduinn, agus Ballerina da
uair. Di-domhnaich, bha maighstir-sgoU a
Glaschu 'n a phrecentor. Bheireadh e ceol
a daoine nach robh ceol annta leis mar a
bha a chridhe .fhein anns an t-seinn. 'S
e a' cheud duine a chunnaic mi riamh 'na
fhallus a' moladh an Tighearna as a leine,
agus crios m'a mheadhon. Theoigh mo
chridhe ris an duine.
Bha Cuideachd I a' cairtearachd fiodha
air an t-seachduin ud, luach mile not a
chuir New Zealand gu Deorsa MacLeoid
mar thabhartas, agus a leigeadh fhaicinn an
gean-maith agus an iiidh a tha aca 'n a
obair, ag ath-thogail Eaglais Mh6r I. Chuir
Lochlann fiodh chuige cuideachd, agus tha
Canada a' dol 'ga chur.
Tha e a' faotainn misneach agus fabhar
agus cuideachadh o uiread dhaoine agus
o uiread chearnan de'n t-saoghal 's gu'n
saoil thu gu bheil thu a' leughadh ann an
leabhar Isaiah, " Togaidh mic a' choigrich
suas do bhallachan agus frithealaidh iad
dhuit ; thig gldir Lebanoin a V ionnsuidh,
an giuthas, an gall-ghiuthas, agus an crann-
bocsa le cheile a chur maise air mo naomh-
ionad-sa, agus a chum gu'n gldraichinn aite
mo chas."
Marcaiche an Eich Ghil
{Taisbeanadh Edin ; Caib. VI)
Ciod iad an smuain na fir bhriiit 'n icois na Na fir-oga bu laidir', na braighdean bu
slighe ? trailleil,
Nuair a mharcaicheas, Moloch a thogail Na gaisgich 's an ar a bha daicheil is treun
Thainig geilt air an aghaidh is gheill iad
'na lathair —
na CIS ;
E crathadh nan srian 's cas nan steud-
each 'g an nighe
Am fuil nam fear gaisgeil nach marcaich a ris.
Mharcaich sibh uile aig briseadh na f aire
Thar chriochan, thar bhailtean, thar chorp
a tha breun
Ach 'n do thachair sibh f atha st air marcaich '
's each geal aig
'Se gun trocair ag agairt a choraichean fein ?
" 0 dion o'n Each-Bhan sinn 's am Bas
ruith 'na cheum."
Co dh' fhag sinn 'n so breoite an dorainn ar
creuchdan
Beum coran a' mharcaich ri fhaicinn 'n ar
ere ?
CIOD DHUINNE GED DH' AITHRIS-
EADH CACH AR CUID EUCHDAN—
'S ar mnathan 's ar leannain 's fear brist'
aig gach te.
An t-Urr Cailein MacCoinriich, Homor, Uidhist a Deas.
Latha-Cuimhne Chaluim-Cille
ann an Ceann-a-deas Chinn-tire
Stiil air ais
Leis an Urr. Alasdair MacFhionghuin, Ph.D.
Chaidh mi air chuairt do Chinn-tir', 's bix
mhor an toil-inntinn mo shiubha],
O dh' fhag mi Glaschu na smiiid, giis d'
rainig mi miiirn mo chinn-uidhe,
Sealladh ciatacii do'n t-siiil, ag athrachadli
tirail gach mionaid
Air cuan, air adhar, 's air tir, 's am bata
a' sniomh air an linne.
Is briagha Nadur 's e sgaoilt an laimiireachd
chaomhail an t-soluis.
Nach marbh an cridhe nach danns ri maise
nam beann anns an astar,
Ri oiteagan fionnar a' chuain a' mireadh ri
gruaidhean is dosan,
Ri coilltean is doireachan doreh' is trendan
soirbh air a' mhachair !
Ach thoir dhomhs' aig deireadh mo chuairt
cridheachan suairc aig a' chagailt,
Le fiamli a' chaoimhneis 'n an gniiis, is
cuineadh deagh-dhiirachd 'n am bruidh-
inn,
Cuimhneachain aoibhneis is broin, 'g an
aithris am boichead a' mhaitheis,
Fonn cloinne is oghachan niaoth, a' cumail
nan aosd ann an uidheam.
Air an Domhnach an Eaglais na Sgir, tlia
eomh-thional lionmhor r' a fhaotainn,
Bu mhaith a bhi 'cluinntinn an ciuil, is a'
faireachadh diirachd an aoraidh,
A' togail nan salm is nan laoidh, is ag
eisdeachd ri siiim an teachdair',
Ag urachadh creidimh. is graidh fo dhriighadh
nan grasan meachair.
An lath ud, bha cnimhn' as in-, 'ga togail
air cliu Chahiim-Cille,
Oho maith 's air a chompanaich dhliith, a
chuidich a chiirsa gun tilleadh,,
Air an eud, an dilseachd, 's an luth, an
aobhar iilil na slighe
Do thuath bha 'siubhal 's an dorch, is
comhstri bhorb 'gam milleadh.
Beannachd air Calum nam Buadh, a shoillsich
ar sluagh leis an Fhacal,
'S a dh' fhosgail tobair 's na glinn 's am
faighear iocshlaint do dh' aiceid ;
Is beannachd air Aonghas Ruadh a chuir -
ainm-san suas mar bhrataich,
A ghleidheadh cuimhne bhuan air a sheirbhis
uasarl, bheartaich !
Aireamh ii
1950
Amhghar is Cuideachadh
Na bi-sa fada uani, oir iha arnhghar amfagus, oir chan 'eil neach ann a chuidicheas."
— Salm xxii. 11.
THA e air a radh gur e Daibhidh a sgriobh
an t-salm so, ach an uair a leughar i gu
ctiramach chithear gu bheil tomhas fulangais
innte air nach robh fiosrachadh pearsanta aig
Daibhidh riamh. Cha d' fhnihng esan no aon
de naoimh an t-seann Tiomnaidh an deich-
eamh cuid de 'n amhghar air am bheil an
t-sahn so a' labhairt, air chor agus gu bheil a'
cheist ag eirigh, — cia mar a b' urrainn do
Dhaibhidh labhairt mar gu'm biodh a
chridhe is fheoil fein a' fulang nan nithean a
tha e ag ainmeachadh. Is e an fhreagairt
gu'n do labhair an salmadair ann an spiorad
na faistueachd agus fo sheoladh an spioraid
Naoimh mu'n Mhesiah a bba ri teachd, agus
gur e so aon de na sgriobtuirean anns am
bheil naoimh an t-seann Tiomnaidh a'
deanamh fianuis roimhlaimh air fulangais
Chriosd, agus air a' ghloir a bha gu an
leantuinn. Chan e salm le Daibhidh a bu
choir dhuinn a radh rithe ach salm le Criosd,
oir cha robh i air a coimhlionadh gus an
robh esan air a shineadh air a' chrann-
cheusaidh, agus an d' uisnich e i gu bhi cur
an ceill faireachduinn fbeola agus saothair
'anama.
Tha i a' toiseachadh leis na briathran,
" Mo Dhia, mo Dhia, c'ar son a threig thu
mi ? " na briathran a labhair e an uair a
thuit dorchadas Chalbhari air, agus anns
na rannan a leanas tha sealladh air a thoirt
dhuinn roimhlaimh air nithean a bha gu
tachairt,—
Is masladh dhaoine mise, agus tair an t-sluaigh,
Ni iadsan uile a chi mi gaire-fanoid rium ;
Fosglaidh iad gu farsuinn am bilean, crathaigh
lad an ceann, ag radh,
Chuir e a dhoigh ann an lehobhah, saoradh e e ;
Teasairgeadh e e, a chionn gu bheil tlachd aige ann.
Dh'iadh coimhthional dhroch dhaoine umam :
Lot iad mo lamhan agus mo chasan
Roinn iad mo thrusgan eatorra,
Agus air m'eideadh thilg iad croinn.
Ach tha aon ni gu sonraichte air am bheil
an t-salm so a' tighinn thairis, agus is e sin,
onrachdas Chriosd am measg nan daoine a
bha 'n an shil-fhianuisean air a' bhas. Tha
sin r'a fhaicinn ann an iomadh facal ,a tha
air a chur sios innte, ach tha e r'a fhaicinn gu
soilleir agus gu drtiidhteach anns na briath-
ran, " Na bi-sa fad uam, oir tha amhghar
am fagus, oir chan 'eil neach ann a chuidich-
eas." Rud iongantach da ru-eadh, agus
rud bronach, gu'm biodh esan a bha cho
Ian de chaomhalachd e fein, agus a thug
seachad do dhaoine eile cho pailt, — ^gu'm
biodh e as eugmhais co-fhaireachduinn a
bhraithrean ann an am fheuma. Ach b'
fhior a labhair am faidh an uair a thubhairt e,
" Shaltair mi an t-aniar a'm' aonar agus
de na sloigh cha robh aon neach maille
rium." Coltach ris gach neach nach liib
a ghlun do spiorad no do chleachdanna an
t-saoghail bha Criosd onrachdach 'na bheatha,
ach bha e gu sonraichte onrachdach 'na
bhas, oir dh' fhiosraich e amhgar nach
gabhadh innseadh, agus amhghar nach
tuigeadh na daoine a bha mu'n cuairt air
aig Calbhari an la ud, ged dh' innseadh e e.
Ann an seadh fior tha daoine daonnan
onrachdach ann an la na trioblaid. Gun
teagamh is maith do dhuine cairdean caomhail
a bhi dliith dha an uair a thig amhghar
thuige, agus is priseil do'n chridhe leonta
co-fhaireachduinn blath fhaotainn, ach aig
a' cheart am tha e fior nach urrainn eadhon
na cairdean as dilse ach fior bheagan d'a
eallach a ghiiilan. Faodaidh iad dol leis
ceum no dha de'n t-slighe ach chan urrainn
daibh dol na's fhaide, agus feumaidh e
an corr a choiseachd 'na aonar, a' stitiradh
a chursa le sholus fein a mhain. " Is aithne
do'n chridhe a shear bhas fein ; agus 'na
-aoibhneas cha bhi comh-roinn aig coig-
reach." Ma tha so fior mu bhron cumanta,
mu amhghar is trioblaidean a tha coitchionn
is do-sheachainte, nach motha gu mor a tha
e fior mu'n bhron anama a dh' f hulling
Criosd air Calbhari, am fulangas diomhair
sin leis an do choisinn e saorsa do'n t-saoghal,
agus a tha dol os cionn ar n-eolais.
An uair a dh' fheuchas duine ri dol a
steach ann am faireachduinnean an t-
Slanuigheir air a' chrann-cheusaidh, an uair
a dh' fheuchas e ri saothair 'anama a
thuigsinn, tha e 'ga chall fein. Chi e airde is
lend is doimhneachd nach gabh rannsachadh
AMHGHAR IS CUIDEACHADH
no tomhas. Tha e mar gu'm biodh paisde
beag ri aghaidh diomhaireachd nach urraiBn
e a thuigsinn. An uair a thig am bas a
steach do theaghlach, anns am bheil clann
6g, chithear na paisdean a' sealltuinn suas
ann an aodann bronach is suilean deurach
chaich, mar gu'm biodh iad a' feuchainn ri
thuigsinn ciod a tha cearr. Tha fhios aca
gu bheil nithean mora air chor-eigin a'
tachairt a tha iongantach dhaibhsan, ach
chan urrainn d' an inntinnean beaga a
ghabhail a steach ; tha iad a' beantail ri
iomall broin a tha os cionn an tuigse. Is ann
mar so a tha sinn uile a thaobh fulangais an
t-Slanuigheir air Calbhari ; ann an onrachdas
a bhroin-san chan urrainn sinn comh-roinn a
bhi againn, ach is urrainn sinn ar gltm a
lubadh 'na lathair le urram agus eagal dia-
dhaidh, a' beannachadh ainme ar Dia agus
ar Tighearna a ghradhaich sinn eadhon gu
bas. " An neo-ni e dhuibhse, o sibhse uile a
tha gabhail seachad ; amhaircibh, agus
faicibh am bheil doilgheas sam bith cosmhuil
ri mo dhoilgheas-sa a thugadh orm ? "
Do bhrigh gu'm b' aithne do losa ann an
laithean fheola onrachdas na h-amhghair
agus mar an ceudna onrachdas a' bhais tha
e comasach air cuideachadh a thoirt a nis
dhaibh-san uile aig nach 'eil neach eile a
chuidicheas iad, ma ghlaodhas iad ris agus
ma dh' eireas an tirnuigh suas, " Na bi-sa
fad uam, oir tha amhghar am fagus."
" B'eigin da anns na h-uile nithean a bhi
air a dheanamh cosmhuil r'a bhraithrean,
a chum gu'm bitheadh e 'na ard-shagart
trocaireach agus dileas ami an nithean a
thaobh Dhe ; oir a mheud 's gu'n d' fhuiling
e fein, air bhi air a bhuaireadh, tha e coma-
sach air cabhair a dheanamh orrasan a tha
air am buaireadh."
Is e uair na h-airce an uair anns am foill-
sich ar n-Athair neamhaidh a ghras am
pailteas, oir cha tuig duine a chomhfhurtachd
a tha ann an Dia gus an cuir e deuchainn
air agus an gabh e fasgadh fo a sgiathan.
Cha do ghlaodh duine riamh air Dia an
diomhanas ; ma their sinne gu dtirachdach
agus gu creidmheach, Na bi-sa fad uainn,
a Thighearna, thig an Tighearna da rireadh
d' ar n-ionnsuidh, a dh' athbheothachadh
ar n-anama agus a leigheas leon ar cridhe.
Agus chan e mhain gu'n tig e d' ar n-ionnsuidh
ach fanaidh e maille ruinn.
0 dhdchais Israeli, a Shlanuighear ri am
teanntachd, c' uim am bitheadh tu mar fhear-
cuairt anns an tir ? Agus mar fhear-turuis a
thionndaidheas a leth-taobh gu fuireach car
oidhche ? C'uim am bitheadh tu mar ghais-
geach aig nach 'eil cumhachd gu tearnadh.
Gidheadh tha thusa, 0 lehobhah, 'n ar
meadhon, agus ort-sa tha sinn air ar n
ainmeachadh ; na dean ar treigsinn.
Fireantachd Gun Ghradh
GED nach 'eil i beo an diugh saoilidh mi
air uairean gu bheil mi a' cluinntinn a
guth fhathast, guth anns an robh ciuine agus
gliocas agus abhacas nach cluinnear ach ann-
amh ami an guth nam mnathan nodha anns
na laithean so. Bha i suas ri ceithir fichead
'nuair a shiubhail i, ach cha do chriochnaich i
riamh na duUleagan a thoisich i air a sgrio-
bhadh air m' iarrtus fhein, anns an robh i a'
dol a dh' innseadh mu laithean a h-6ige agus
an doigh anns an robh i air a togail. An
deidh a bais thug a h-ogha dhomhsa na duille-
agan a dh' fhag i anns an dasc, is theagamh
gu'm bu mhaith le luchd-leughaidh ah lea-
bhair so cuid dhiubh fhaicinn.
na daoine o'n tainig iad, agus air an doigh
anns an robh mi air mo thogail. Tha mi
mar gu'm biodh seana long a tha a' tarruing
dluth do'n chaladh dheireannach ; toilichte
agus taingeil do Dhia gu bheil mo thurus a'
criochnachadh gu foisneachail ann an sith.
Luchd-loingeis theid air muir, 's a bhios
ri gniomh an uisgibh buan ;
Dhaibh sud is leir mor-oibre Dhe,
'S a mhiorbhuilean 's a' chuan.
An sin tha iad ro ait, air son
gu bheil iad samhach bed,
'S gu'n d' thug e iad do'n chaladh sin,
's do'n phort bu mhiannach le6.
"Is e an diugh co-ainm an la air an do
rugadh mi o chionn seachd deug is tri fichead
bliadhna, ach ged nach 'eil dull no dochas
agam gu'n criochnaich mi an obair air a bheil
mi a' toiseachadh, bu mhaith leam, cho fad 's
a tha mo chuimhne agus mo leir sinn agam,
cunntas a thoirt d' am oghachan air cuid de
Ann am sheann aois tha m' inntinn a' dol
air ais gu trie gu laithean mo leanabachd agus
m' oige ; tha na daoine a b' aithne dhomh
agiis na nithean a chunnaic mi 'n uair a bha
mi 'n am chaileig na's hire dhomh na na
daoine agus na nithean a thachair rium an
de ; chan 'eil ann an tri trianan d' am bheatha
an diugh ach cuimhneachain agus ionndrainn.
FIREANTACHD GUN GHRADH
Rugadh mi ann an Calcutta, far an robh
m' athair ann an seirbhis a Chruin. Bha
tarruing aig na h-Innsibh an Ear air an
teaghlach againne riamh. Bha dithis de
bhraitlirean mo sheanar agus triiiir de
bhraithrean m' athar ann an seirbhis a'
Chriiin anns na h-Innsibh, a thuilleadh air
daimhich eile a bha ri marsantachd ann.
Bha dithis d' am mhic fhein ann agus dithis
oghachan, is tha mi an dochas gu'n teid
na h-iar-oghachan ann cuideachd, oir tha
obair ri dheanamh anns na h-Innsibh an
Ear as fhiach do dhaoine fearail lamh a
chur innte. Cha chuala mi gu'n do thog
duine a bhuineadh dhomh a lamh no a
chag ri Innseanach riamh ; bha iad cho
caomhail agus cho baigheil riu 's a bha iad ri
muinntir an diithcha fein ; buidheachas do
Dhia air a shon sin.
Chuir m' athair agus mo mhathair dhach-
aidh mi gu m' sheanmhair, air chiiram
banaltruim dhubh, an uair a bha mi se
bliadhna a dh' aois, agus is e a' chuimhne
as maireannaiche a tha agam air laithean
mo leanabachd anns na h-Innsibh, aileadh
na diithcha agus nan daoine ; aileadh nan
craobh ; aileadh a' bhidh ; aileadh a'
mhargaidh, aileadh na gaoithe agus na
talmhainn. Tha bocsa beag agam de fhiodh
sandal, anns am bi mi a' gleidheadh shnath-
adan, is mheuran, is treathlaich eile de
'n t-seorsa sin ; chan 'eil agam ach am
bocsa fhosgladh, is aileadh am fhiodha
fhaotainn, is anns a' mhionaid tha mi air
m' ais anns na h-Innsibh an Ear. Mar so
tha mi an diiil nach 'eil aon idir de bhuadhan
mhic an duine as hiaithe a dhiiisgeas cuimh-
neachain 'n a inntinn na aileadh. Bheir do
shron a dh' Astralia no do lapan thu na's
luaithe na do shuU no t' inntinn.
Chan 'eil a bheag de chuirhhne agam air
m' athair no air mo mhathair anns na h-
Innsibh ; is e a' chuimhne a tha agam air mo
mhathair gu robh a craicionn cho min ri
sioda, agus gu'm bithinn a' faireachduinn
gu robh a pogan blath mar gu'm bithinn a
dol a chadal ann an neamh. Bha gaol agam
air mo mhathair, ach chan 'eil cuimhne
agam an robh gaol agam air m' athair anns
na laithean ud no nach robh. An uair a
thainig mi gu ire agus a b' aithne dhomh
e na b' fhearr bha gaol agus meas agam air
nach robh agam air neach eile anns an
t-saoghal ach a mhain Bocoota, a' bhanal-
trum dhubh a thainig dhachaidh leam a
Calcutta. Cha robh i beo ach bliadhna
ann an tigh mo sheanmhar, ach chan 'eil
fhios agam an e mo sheanmhair no sid
fhuar fhliuch na h-Alba a thug oirre sioladh
a mach as an t-saoghal so. Co dhiu theab
mo chridhe briseadh an la a shiubhail i, is
tha cruimhne agam gu'n deachaidh mi a
steach leam fhein do'n t-seomar anns an
robh i 'n a laighe marbh, a chur mo thean-
gaidh a mach ris a' Bhas.
Bha eagal agam roimh m' sheanmhair
nach robh agam roimh Dhia, no roimh neach
air bith eile a thachair orm riamh, agus
gus an la diugh chan 'eil uair a chi mi beinn
ard agus sneaehd air a mullach nach cuimh-
nich mi air mo sheanmhair. Bha fait liath
oirre agus e anabarrach tiugh ; bha i ard
caol ; chan fhaca mi riamh i a' gaireachduinn,
is bha a coslas cho gruamach 's gur ann
air aodann mo sheanmhar a bhithinn a'
smuaineachadh an uair a bhithinn a' leughadh
anns a' Bhiobull mu'n deataich a chunnacas
air sliabh Shinai.
Theagamh gu robh gaol aice orm, ach ma
bha, cha do nochd i sin dhomh ; cha d'
fheuch i riamh ri m' thaladh, no ri m'
chniodachadh, no ri pog a thoirt dhomh,
agus na'm feuchadh tha mi cinnteach gu'n
cuireadh an aiteamh barrachd eagail orm
na'n reodhadh. Anns an oidhche bhithinn a'
smuaineachadh gu'm bu chompanaich mi
fhein agus Maois, a chionn gu robh sinn le
cheile a' criothnachadh an lathair gruaim
agus dorchadas Shinai, as an robh aithntean
air an toirt dhuinn.
Cha robh coire air mo sheanmhair ach a
mhain nach robh innigh trocair no gaoil innte
gu nadurra ; am freumh beag de ghaol agus
de aighear nadurra a bha innte 'n a h-6ige
bha e air a spionadh aisde le a toil laidir
fhein an uair a bha i air a h-iompachadh,
agus a bha i an duil gu'n d' fhuair i " gras."
Cha robh fhios agam-sa ciod a bha anns a'
" ghras " air am biodh mo sheanmhair a'
bruidhinn, is bha eagal orm fharraid dhi,
ach bha mi an duil gur e rud-eigin trom agus
dubh a bha ann, a bhiodh a' dol a steach
ann an daoine gun fhios dhaibh, agus 'g
an deanamh cho muladach 's nach b' urrainh
dhaibh dibhearsoin no gaire a dheanamh
gu brath tuilleadh. An uair a thoisich mo
sheanmhair air mo thoirt leatha do'n tigh-
choinnimh anns na feasgair, far am biodh
moran dhaoine ag osnaich, agus an cinn crom
is coslas bronach orra, agus fear mu seach de
na foirbhich ag urniugh ann an guth crith-
eanach gu'n tugadh Dia "gras" do chuid-
eigin anns a' choinnimh bhiodh eagal mo
chridhe ormsa gur ann orm fhein a thuiteadh
an crann, is bhithinn a' dtisgadh an drasd
's a ris anns an oidhche, agus a' seaUtuinn
orm fhein anns an sgathan feuch an robh a
choslas air m' aodann gu'n deachaidh
" gras " a steach annam, agus mi 'n am
chadal.
FIREANTACHD GUN GHRADH
Bha na smuaintean sin leanabail agus
gorach, ach co dhiu bha iad agam 'n am
phaisde, is bha iad agam a chionn nach d'
fhuair mi o m' sheanmhair an rud a bha mo
chridhe ag iarraidh agus ag ionndrainn,
companas agus gaol. Bha mo chridhe
6g ditiid ag iarraidh gaoil ach thairg ise
" gras " dhomh, rud nach robh mi a' tuigsinn,
agus nach robh acras orm air a shon. Bha
mi cho onrachdach agus bha liiread. ionn-
drainn ann am chridhe air companas agus
gaol 's gu bheil crunhne agam, mar gu'm
b' ann an de a thachair e, an solas a bheireadh
e dliomh an uair a chuireadh cat mor breac
a bha aig mo sheanmhair bogha 'na dhruim
's a thogadh e 'earball, a' dol mu'n cuairt
orm agus 'ga shuathadh f hein ri m ' chalpanna
riiisgte. Bha a bhian cho min blSth 's
gu'n cuimhnichinn air uchd agus pogan
mo mhathar a h-uile uair a shuathadh an
cat e fhein ri m' aodann no ri m' chasan.
Bhithinn 'g a thoirt leam do'n leabaidh gun
fhios do m' sheanmhair, is b' fhearr leam
fada cian a bhi a' sliogadh bian a' chait agus
a' cluinntinn a chronain na bhi a' cluinntinn
nam bodach a' cronan mu " ghras."
Tha mi an dochas nach saoil gin d' am
theaghlach a leughas so gu robh mo shean-
mhair mosach rium no gu'm bu bhoirionnach
i nach robh coibhneil. Ann ah aon doigh bha
i anabarrach coibhneil agus fialaidh, is cha
chaomhnadh i dragh no airgiod a chosd ri
daoine, chum a dleasdanas fhein a dheanamh,
agus " gras " a thoirt dhaibh-san. Bheireadh
i seachad Biobuill, agus tractaidhean, agus a
h-airgiod, agus a h-iiine, do dhaoine eile,
gun an cosdus d'a corp no d'a sporan a
chunntas, ach cha b' urrainn i gaol a thoirt
dhaibh, no am blatbs a lasas teine anns
a' chridhe. Bha i cho onarach ris a' ghrein ;
measail am fianuis dhaoine, agus measail
oirrs fhein ; cho ctiramach agus cho smach-
(Jall ann an riaghladh a beatha agus a
tighe 's gu robh aileadh a fireantachd air
feadh an tighe na bu laidre na aileadh nam
fluraichean a bhiodh. i a' cur air. a' bhord.
Ach ged bha mo sheanmhair cho maith
agus cho measail bha uiread eagail agam
roimhpe 's a bhios aig seoladairean roimh
bheinn-eigh anns a' Chuan Shiar ; bha i
daonnan cho ard agus cho direach agus cho
dleasdanach, ach cho fuar agus cho fada air
falbh bho dhaome eile, agus bho ghoraiche
an t-saoghaU, 's gu'm bithinn a' fas dearg
anns an aodann gach uair a shealladh i orm.-
Bha brathair aice a bhiodh a' tighinn a dh'
fhuireach leatha fad seachduin a h-uile
bliadhna. Uncle Tom, mar theireamaid ris,
a bha 'n a mharsanta anns na h-Innsibh
an Ear, ach a bha nis a' tighinn beo air
'airgiod ann an Glaschu, leth-sheann duine
a bha cho sunndach laghach 's gu'm biodh
fadachd orm gus an tigeadh e. Bha diiil
agam-sa gu robh " gras " aig a h-uile duine
a bha cho scan ri Uncle Tom, ach bha e
cho sunndach 's gu'n d' fharraid mi dheth
aon la car son nach robh esan cho maith
agus cho muladach ri m' sheanmhair. Rixm
Uncle Tom gaire ; " tha eagal orm," ars
esan, " nach 'eil annam-sa ann an siiilean
Celt (b'e sin ainm a pheathar) ach aithinne
a dh' fheumar a spionadh as an teiile, duine
gun ghras." Cha robh fhios agam ciod a
bha aithinne ann an teine a' ciallachadh, ach
bha mi toilichte a chluinntinn nach robh
" gras " aig Uncle Tom. Tharruing so sinn
na bu dluithe ri cheile is dh' fhas mi fhein
agus Uncle Tom cho companta 's gu robh an
t-seachduin a bhiodh e comhla ruinn mar
dheo-greine d' am chridhe. Anns na sgeulach-
danr-uin a bhiodh Uncle Tom ag innseadh
dhomh, an uair a gheibheamaid air falbh a
sealladh mo sheanmhar, bhiodh e ag innseadh
dhomh nach robh gin eile de theaghlach
.athar coltach ri Celt, agus gur q Beinn Everest
an t-ainm a bhiodh aca oirre, 'nuair a
bhiodh e fhein agus iadsan a bruidhinn
uimpe anns na h-Innsibh. Bha laithean
sona agam cho fad 's a bha Uncle Tom anns
an tigh, ach a cheart cho luath 's a dh'
fhalbhadh e bha mi ann an saoghal fuar
agus ann an saoghal dor cha a ris.
Tha mi an dochas nach saoil duine air bith
d' am theaghlach a leughas so gu bheil mi
a' cur sios air mo sheanmhair, no gu robh
mi eas-umhail dhi, no neo-thaingeil air son na
rinn i air mo shon. Chan 'eil idir ; thug mo
sheanmhair dhomh gu fialaidh agus gu saor
gach tiodhlac a dheanadh paisde sona ach a
mhain gradh, ach b'e an t-aobhar nach d'
thug i dhomh an tiodhlac sin nach robh e aice
fhein. Agus is e an t-aobhar gu bheil mi ag
innseadh uimpe an dr^sd gu'm bu mhaith
leam gu'm foghlumadh sibhse, mo chlann
agus m' oghachan, o m' fhiosrachadh-sa
ann an laithean m' oige, nach urrainn duine
aig nach 'eil cridhe gaolach gras a thoirt
do neach eUe, no a tharruing aon cheum
na's dluithe do rioghachd Dhe. Sin an
t-aobhar gur e mathraichean gaolach na
soisgeulaichean as fhearr air an t-saoghal,
na comh-oibrichean maille ri Dia as cumhach-
daiche air an t-saoghal, agus an t-aobhar
cuideachd nach 'eil toradh spioradail idir
a' leantuinn obair iomadh ministeir aig
a bheil talantan ris a bheU farmad aig a
bhraithrean ach aig nach 'eil cridhe gaolach.
FIREAKTACHD GUN CHRADH
Ged labhrainn le teangaibh dhaoine agus
aingeal, agus gun ghradh agam, tha mi am
umha a ni fuaim, no am chiomhal a ni glean-
garsaich.
Agus ged chaitkinn mo mhaoin uile chum na
bochdan a hheathachadh, agus gun ghradh
agam, chan 'eil tairbhe sam bith dhomh ann.
Ma's fdidheadaireachd, cuirear air chid i ;
ma's teangaidhean, sguiridh iad ; ma's edlas
cuirear air chill e ; ach chan fhdilnich an
grddh a chaoidh.
Is e, na tri nithean a mhaireas, creideamh,
ddchas, grddh, ach is a an grddh as mo de'n
tri so.
Sgeul iongantach o'n chuan
THA ioniadh rud a' tachairt amis an t-saoghal
so nach 'eil daoine a' tuigsinn, nithean a
tha OS cionn ar n-eolais agus ar fiosrachaidh.
Ach ged nach 'eil e furasda dhuinn a thuigsinn
cia mar a tha iad a' tachairt chan 'eil sin a'
ciallachadh nach 'eil iad fior. Bheireadh
fianu.isean creideasach am facal gu bheil an
naidheachd so fior.
Sheol Iain Camshron (cha b'e sin 'ainm
idir, oir cha bu mhaith leis a chluinntinn
gu robh 'ainm air ainmeachadh air an
duilleig so) 'n a Mheat air bare mor breagh
a dh' fhag Glaschu a dhol do Bhrunsuig
Ur air taobh thall na h-Atlantic, ann an
toiseach an t-samhraidh o chionn beagan
bhliadhnachan.
An uair a bha i dlixth air oitirean Neivfound-
land bha an sgiobair agus am meat shuas
air an drochaid, a' gabhail na greine aig da
uair dheug mar a b' abhaist, los a dheanamh
a mach c' aite an robh iad. An deidh dhaibh
a' ghrian a ghabhail, chaidh iad sios, gach
fear d'a sheomar fein, a dh' oibarachadh air an
cairtean-seolaidh, feuch an robh iad a
cordadh ri cheile a thobh an aite anns an
robh am bata.
An uair a bha am meat uUamh, chaidh e a
steach do sheomar ah sgiobair a leigeil
fhaicinn dha c' aite an robh e an duil a bha
an soitheach. Bha an sgiobair (a reir choslais)
'n a shuidhe aig an dasc, a' sgriobhadh air
sgleat ; agus gun uiread agus sealltuinn
air, no a shuil a thogail bharr na cairt-
sheolaidh a bha 'n a laimh fhein, dh' fhaigh-
nicham meat dheth c' aite an robh e an
dtiil a bha iad. An uair nach do fhreagair
an sgiobair chaidh am meat na bu dliiithe
dha is dh' fhaighnich e a' cheart cheist
a ris. An dara uair cha do fhreagair an
duine a bha aig an dasc, ach thionndaidh
e a cheann, agus anns an tionndadh sin,
chunnaic am meat nach e an sgiobair a bha
ann idir, ach duine nach fhaca e riamh roimh.
Ged nach bu ghealtair am meat chuir rud-
eigin a bha ann an coslas agus ann an aodann
an duine fiamh air, agus gun uiread agus a
lethsgeui a ghabhail, no facal siobhalta air
chor-eigin a radh ris an fhear nach robh e ag
aithneachadh, leum e a mach as an t-seomar
is ruith e suas an staidhir gu drochaid na
luinge. An uair a rainig e an drochaid bha
an sgiobair a' sraideamachd oirre, mar nach
robh dad cearr air, no ciaram air mu chursa
an t-soithich, ach leis gu robh anail a' mheat
'n a uchd, dh'fharraid an sgiobair dheth an
robh dad cearr air.
X " Co," ars am meat, " a tha 'n a shuidhe
aig an dasc agaibh 'n 'ur seomar ? "
" Chan aithne dhomhsa," ars an sgiobau",
" gu bheil duine air bith 'n am sheomar ;
ciod a tha thu a' ciallachadh ? "
Dh' innis am meat dha mu'n choigreach
a chunnaic e 'n a shuidhe aig an dasc, ach is
ann a thoisich an sgiobair air tarruing as, ag
radh gu robh a shtiilean 'g a mhealladh, no
gu robh e 'n a leth-chadal agus a' bruadar, no
gur e an stiiibhard a chunnaic e aig an dasc
agus nach d' aithnich e e."
" Abraibh-se ar roghainn," ars am meat,
" ach chan e an stiiibhard, no duine eile a
bhuineas do'n bhata so a chunnaic mise 'n a
shuidhe aig an dasc, ach coigreach nach fhaca
mi rianxh ; chunnaic mi e cho soilleir 's a tha
mi 'g 'ur faicinn-se an dearbh mhionaid so,
agus e a' sgriobhadh air an sgleat agaibh."
" Theid sinn sios le cheile," ars an sgiobair,
"agus chi mi le mo shuilean fein an aig
coigreach so ! '■'
Ach an uair a dh' fhosgail iad an dorus cha
robh duine ann an seomar an sgiobair ; bha
e falamh.
" Cha ruigeamaid a leas an drochaid fha-
gail," ars an sgiobair ; bha fhios agam gur
ann a' bruadar a bha thu." Chuir e diomb
air a' mheat an sgiobair a bhi a' cur teagaimh
'n a fhacal, " Na' 'n fhaiceam tir gu brath,"
ars esan, " mur faca mi an duine cho soUleir
's a tha mi 'g 'ur faicinn-se air a' mhionaid
so."
Thog an sgiobair an sgleat, ach cha luaithe
a thog e i na thubhairt e mar gu'm biodh e a'
bruidhinn ris fhein, " Gu de tha an so, Stiiiir
Tuath 's an Ear Thuath." " An tusa,"- ars
esan ris a' mheat, " a sgriobh so air an
sgleat ? "
G
SGEUL lONGANTACH O'N CHUAN
Bhoidich am meat nach b' esan a rinn an
sgriobhadh, ach bha an sgiobair cho amharu-
sach 's gu'n d' iarr e air na ceart fhacail a
sgriobhadh air an taobh eile de 'n sgleat, los
gu'm faiceadh e a lamh-sgriobhaidh.
Ach cha robh an da lamh-sgriobhaidh idir
coltach ri cheile. Bha an sgiobair a' fas rud
beag cas 'n a nadur, is chuir e fios air an dara
meat, agus air an stiiibhard, agus air gach
duine eile air bord, a b' urrainn dol a steach
d'a sheomar gun fhios dha. Cheasnaich e
iad, is dh' iarr e orra uile na facail ud a
sgriobhadh le peanseal air an sgleat, ach
mhionnaich is bhoidich iad uile nach deach-
aidh iad a steach do'n t-seomar agus nach
mo a chunnaic iad coigreach air bord.
An uair a dh' fhairtlich e air an sgiobair
solus fhaotainn air a' chuis, dh' fheuch e ris
an rud a chur air falbh bho 'inntinn uile gu
leir, ach a dh' aindeoin a chridhe thigeadh
na facail a bha sgriobhta air an sgleat fa
chomhair a shiil, ge b' e taobh an sealladh e.
An sin thoisich iad air iad fhein a sheinn 'n a
chluais agus 'n a cheann, Stiuir Tuath 's an
Ear Thuath, Stiuir Tuath 's an Ear Thuath.
Mu dheireadh thug e ordugh ciirsa a' bhata
atharrachadh agus stiuireadh gu Tuath 's
an Ear Thuath, ged bha e ag radh ris fein
nach robh ann ach faoineas is amaideas.
Ach CO dhiti dh' iarr e air a' mheat dithis eile
a chur comhla ris an fheadhainn a bha air
faire ann an toiseach a' bhata agus anns a'
chrann .
Chum e air a' bharc mar sin coig uairean a
dh' tiine agus soirbheas maith aice, gus an
do ghlaodh fear de na bha anns a' chrann gu
robh Meall-Eigh {iceberg) direach air thoiseach
orra. An uair a thainig iad dliith dhi bha
an sgiobair ag amharc oirre leis na gloin-
eachan, is faicear gu robh long mhor an
s^s anns an iceberg, agus daoine air clar na
luinge a' feuchainn ri sanas a thoirt dha
gu robh iad 'n an eigin. Chaidh e cho
dluth dhaibh 'sab' urrainn e, chuir e a
mach geolachan, agus ann an tri uairean a
dh' uine bha a h-uile duine a bha air bord
innte air an sabhaladh.
An uair a bha luchd te de na geolachan a'
tighinn ri cliathach na luinge, agus am meat
a' cuideachadh leo streap air bord, sheall e air
fear de na daoine gu dhr, is thubhairt e ris an
sgiobair, " Sin agaibh an duine a chunnaic
mise a' sgriobhadh air an sgleat aig an dasc."
Cha dubhairt an sgiobair dad aig an am,
oir bha ctiisean a bu chudthromaiche aige air
laimh, ach an uair a bha obair na trocair
criochnaichte, is biadh agus aodach blath air
a thoirt do na daoine a bha air am meileach-
adh le fuachd is eagal, chuir e fios air an
duine is dh' fhaighnich e dheth gu reidh
siobhalta am bitheadh e cho maith agus na
facail so a sgriobhadh air sgleat a thug e dha,
Stiiiir Tuath 's an Ear Thuath.
Rinn an duine mar dh' iarr an sgiobair
air ; an sin thionndaidh an sgiobair an
sgleat (bha a' cheud sgriobhadh air fhagail
oirre) is thubhairt e ris, gun innseadh dha
gu'n do thionndaidh e i, "A bheil thu ag
aithneachadh na laimhe-sgriobhaidh so ? "
Chuir ceist an sgiobair ionghnadh air an
duine ; " cia mar," ars esan, " nach aith-
nichinn mo lamh-sgriobhaidh fein ; sin an
rud a sgriobh mi o chionn lath mionaid."
An sin leig an sgiobair fhaicinn dha gu
robh na facail air an sgriobhadh air da
thaobh na sgleat. Chuir so ionghnadh na bu
mho air an duine ; " cha do sgriobh mise
ach na tha au' aon taobh," ars esan, " ach
is e mo lamh-sgriobhaidh a tha air an taobh
eile gun teagamh."
Cha b'e aon de sgioba a' bhata a bha anns
an duine idir ach fear a bha a' gabhail a
thuruis innte o Mhontreal gu Liverpool, an
uair a bhuail i am meall-eigh.
Cheasnaich an sgiobair sgiobair agus
stiubhard agus sgioba a bhata eile, a thuill-
eadh air an duine fhein a cheasnachadh,
feuch am faigeadh e a mach ciod a bha e
a' deanamh aig an am anns am faca am meat
a choslas, a' sgriobhadh aig dasc an sgiobair.
Thubhairt an stiubhard agus triuir eile
gu'm faca iad e 'n a shuain chadail eadar
da-uair-dheug agus leth uair an deidh da-
uair-dheug, agus e cho glas 's an aodann ris
a' mharbh, is thubhairt an sgiobair gu'n
t^inig e 'g a ionnsuidh-san mu aon uair a
dh' innseadh dha nach b' fhada gus am
biodh iad uile air an tearnadh, a chionn
gu'm faca e ann am bruadar gu robh e air
bord bai'c mor breagh a bha dol a thoirt
cobhair dhaibh. Thubhairt an sgiobair
gu'n d' innis an duine dha coslas an t-
soithich, na sitiil a bha rithe, an dath a bha
air a' pheant a bha oirre a mach 's a stigh,
ach nach do ghabh easan moran suime
de na bha e ag radh, a chionn gu robh e an
dull nach robh ann ach breisleach duine a
bha air dol bharr a shiiiil le eagal.
Chuir sgiobair an t-soithieh a sheol a
Glaschu aon cheist eile air, " Tha thu,"
ars esan, " ag radh gu 'n do bhruadair thu
a bhi air bord an t-soithich so, am faca tu
thu fein anns a' bhruadar sin a' sgriobhadh
air an sgleat 1 "
" Chan fhaca," ars esan, " agus cha mho
a tha fhios agam ciamar a fhuair mi fios gu
robh am bare a' dol 'g ar sabhaladh, ach rud
SGEUL lONGANTACH O'N CHURN
a tha gle iongantach, tha mi mar gu'm b'
aithne dhomh coslas an t-seomair so gu
maith (seomar an sgiobair) ged nach robh
mi riamh ann gus a' mhionaid so."
Ciocl a their thii ris an naidheachd so, a
leughadair ? Chan 'eil fhios agam-sa ciod
a their mi rithe ach a mhain so gu bheil
nithean a' tachairt ann an saoghal na h-
inntinn agus ann an spiorad mhic an duine
a tha dol os cionn ar sgil agus ar sgoil-ne.
Mac Spioradail Ph6il
TiMOTEUS
AN t-aite bha aig Timoteus an cridhe Phoil
eha robh aig aon eile d'a chairdean. Bha
aobhar no dha air sin — oige air aon ni, a
nadur tlaehdmhor air ni eile, agus an daimh
a bha eatorra mar athair is mac ann an
nithean spioradail.
Bhuineadh Timoteus do Ghalatia agus
bhuineadh Galatia do na sean Ghaidheil,
na Ceiltich, mar a theirear riu. Chithear sin
gle shoUleir ann an nadur nan Galatianach
agus ann an cuid de ainmean na diithcha
mar a tha Galatia fhein, agus ainm aon de
na beanntan— an Cara-dagh, a' bheinn
dhubh : gu litireil a' Charraig Dhubh.
B'ann aig bonn na beinne so a rugadh
Timoteus.
Ach cha b'e Gaidheal a bha an Timoteiis.
Bha e 'n a ludhach air taobh a' mhathar
agus 'na Ghreugach air taobh athar. Tha e
coltach gun do bhasaich athair an oige
Thimoteuis agus gun do bhasaich e 'na fhear-
iodhol-aoraidh. Co dhiiibh cha do thimchioll-
ghearr e Timoteus. Ach an easbhuidh a bha
aig Timoteus 'na athair bha e air a dheanamh
suas gu saoibhir 'na mhathair, Eunice agus
'na shean-mhathair Lois. Theagaisg iadsan
dha eolas na firinn, agus rinn sin glic esan
a chum slainte. Chan 'eil leabhar eile
co-ionnan ris a' BhiobuU air son sin. Mar
is sine a dh' fhasas duine is ann is mo a cbi
e sin.
Tha e ceart cuideachd a radh gu bheil a'
chuid as fhe^rr de fhoghlum a' tighinn leis
an atharrachadh a tha coimh-cheangailt
ri creideamh ann an Criosd mar Dhia 's
mar Shlanuighear. Tha an t-atharrachadh
sin uairean a' tighinn lion beag agus beag,
mar a dh' eireas a' ghrian air an talamh :
chan urrainn duine innse cheart mhionaid.
Air a' mhodh cheudna chan urrainn moran
de fhior chreidmhich innse c'uin no c'aite
chaidh iad as o bhas gu beatlia. Faodaidh
gun robh Timoteus air aon dhiubh sin.
Cinnteach gu leor thainig e gu mothachadh
air CO d'am buineadh e agus c6 d'an robh
e a' deanamh seirbhis. Faodaidh gun do
thachair sin co-cheangailte ri ceud chuairt
Phoil do Listra — -aite breith Thimoteuis,
agus chan e mhain dhasan ach d'a mhathair,
agus d'a sheanmhathair Lois. Chuala iad
araon an' teagasg iongantach a thug Pol
agus Barnabas seachad an eisdeachd an
t-sluaigh, agus chunnaic iad a' bhuaidh a
bha aig orra, agus cionnus a ghluais na
h-Iudhaich mhi-chreidmheach an sluagh 'n
an aghaidh. Chlach iad Pol is Barnabas gus
mu dheireadh an do shaoil iad gun robh iad
marbh. Mar tha aon ag radh : " Faodaidh e
bhi gun robh Timoteus am measg an fheadh-
ainn a chruinnich timchioll air cuirp nan
Abstol an uair a bha iad mar gum b'eadh
marbh. Co dhitibh, bha Timoteus a muigh
's a mach air taobh an Tighearna.
Sin an rathad, ma tha, anns an d 'thainig
Timoteus gu bhi 'n a fhear-cuideachaidh do
Phol. Ciod e am maith a tha ann a bhi sear-
monachadh gun ghras ? Mur 'eil an saighdear
dileas do'n righ ciod e am feuni a tha ann 1
Ach tha cliu Thimoteuis iomraiteach am
measg nam braithrean a bha an Listra cha
b'e mhain a thaobh bheusan ach a thaobh
eud an aobhar an t-Soisgeil. Bha e cuideachd
'n a fhabhar mar shoisgeulaiche gun robh
e 'n a chinneach air an darna taobh agus 'n
a ludhach air an taobh eile. Dh'fhosgladh
sin iomadh dorus da a bhiodh diiinte air a
chaochladh.
B'e thainig as : bha Timoteus air a
shuidheachadh leis an eaglais gu bhi 'n a
cho-oibriche maille ri Pol. Chithear ann an
litrichean Phoil na h-earalan a fhuair e aig
an am sin agus as deidh sin. Bha Timoteus
6g, narach. Thuirt Pol : " Na deanadh
duine sam bith tarcuis air d'oige ach bi
thusa ad eisimpleir . . . ann am focal,ann an
caithe-beatha, ann an gradh, ann an Spiorad,
ann an creidimh ann am flor ghloinne."
Bha Timoteus gealtach, bha e maoth ann
an slainte. Thuirt Pol : " FuUing thusa
uime sin cruaidh-chas mar dheagh shaighdeir
losa Criosd." Bhiodh Timoteus air a
th arming am measg muinntir a bhiodh an
aghaidh aon a cheile. " Agus chan fhaod
oglach an Tighearna a bhi conspoideach ach
ciiiin ris na h-uile dhaoine, ealamh a chum
teagasg, foighidneach." Bha an tuUle feum
MAC gPIORADAIL PHOIL
aig Timoteus air gliocas do bhrigh, agus gun
robh aige ri aite Phoil a ghabhail, agus gun
robh Pol fhein a nis gu a bhi air iobradh
agus am a shiubhail am fagus.
Theirigeadh an uine dhuinn na'm biomaid
a'- dol a labhairt air saothair Thimoteuis
comhla ri Pol agus leis fhein, ach gu h-araidh
leis fhein. Is leor a radh gun robh e dileas
eadhon gu bas. Tha beul-aithris ag radh
gun do sheulaich e obair a bheatha le bas
marturaich.
Chan urrainn sinn a bhi cinnteach- a sin ach
tha sinn cinnteach nach urrainn sinn tuille
's a' choir a dheanamh do'n t-Soisgeul.
Ma tha luach ni r' a fhaicinn anns an eiric
a thugadh air a shon nach luachmhor an
ni an Soisgeul ! An ann gu diamhain a
fhuair Criosd agus na marturaich bas ?
Tha freagairt na ceisde r'a fhaotainn ann
an cruth-atharrachadh caithe-beatha sluagh
nach gabh aireamh, marbh agus beo agus
beo gu siorruidh 's mar a tha iad, thainig
iad troimh amhghairean mora agus nigh
iad an trusgain agus rinn iad geal iad ann
am fuil an uain.
Chan 'eil e doirbh mathraichean diadhaidh
fhaicinn am measg na cuideachd bhean-
naichte sin cosmhuil ri iomadh mac is
nighean eile. Am biodh Timoteus an duine
bha e mur b'e a mhathair Eunice agus a
shean-mhathair Lois ?
Chan 'eil cumhachd eile 's an t-saoghal air
son maith cosmhail ri mathair ghlic dliiadh-
aidh. " Cionnus " arsa cuid eigin ri Napoleon
Buonaparte, "bhios oigridh na's fearr againn."
Chan 'eil oil-thigh idir ann cosmhail ris an
dachaidh, agus chan 'eil dachaidh ann gun
mhathair. " Rinn i an dachaidh an comh-
nuidh sona dhuinn " sgriobh clann air
leac-lighe am mathar.
Tha beatha Thimoteuis cuideachd a'
teagasg am beannaehd a tha ann a bhi 6g
air taobh an Tighearna. Tha am barrachd
toraidh leis agus am barrachd geallaidh.
" Is e an t-ionnsachadh 6g an t-ionnsachadh
boidheach."" Chunnaic Solamh iomadh
sealladh ach chan fhaca e sealladh bu
mhaisiche na " duine 6g ag imeachd 'n a
ionracas." Biodh e chum maith no biodh e
chum uilc an taobh a theid duine 'n a oige is e
as docha e a leantainn. Bha duine uasal 'n a
aoigh an tigh mor. Troimh 'n uinneig
chunnaic e craobh mhaiseach. Thuirt e ri
fear an tighe : " Nach maiseach a' chraobh
ud, ach ciod e an car a tha innte mar sud ? "
" Tha," ars esan, " car a thainig innte an
uair a bha mise bliadhna no dha air falbh
o'n tigh. Cha robh i ach air a h-ixr chur
an uair a chuir cuid eigin cudthrom air
an darna taobh dhith, ach cudthrom cho
aotrom agus gun robh e smuaineachadh nach
deanadh e cron air bith ; agus a nis that thu
a' faicinn an cumadh a th 'innte." Is e dileab
bhochd a th'ann an sin. Fhuair Byron o
mhathair i, 's ged bu mhor a thalantan bu
mho na sin a thruaighean. Is e eagal an
Tighearna an dileab as mo as urrainn
parantan fhagail aig an cloinn. Ach eadhon
a dh'easbhuidh sin that slighe ann a dh'-
ionnsaigh seilbh fhaotainn air ' ' na bliadh-
nachan a dh'ith an locust," slighe dhaibhsan
a tha toileach agus umhail."
Gabh tlachd an Dia is bheir e dhuit,
Lan riin do chridhe chaoidh.
Foillsichidh e do choir 's do cheart.
Mar sholus glan nan trath ;
Is anihluidh mar ard mheadhon-la.
Do bhreitheanais a glinath.
Leis an Urr. Edghan Mac Gill-Iosa, nach
maireann.
Suas^ suas^ a Charaid
SUAS, suas, a charaid, fag an dasg
No crupaidh tu ri talamh ;
Bi mach gun dail le aghaidh-ghair'.
Is caraich cradh o'n t-sealladh.
Tha leabhraichean gun mhoran feum,
Eisd thusa ceol na h-uiseig ;
Nach binn a seisd ! air m'fhacal fhein
Tha barr na ceill 'na 1 uinneig.
Is feuch an smeorach air a' gheig
Le sgeul ach gann cho loinneil,
Bi mach an solus glan na grein'
Tha fonn is speur 'g ad shireadh.
Tha tuUleadh ttiir am plathadh smuain
Bho dhuUleach uain, mu'n duine,
Air nithean maith 's air nithean duar
Na'n leabhraichean na cruinne.
Suas, suas, a charaid, fag an dasg
No crupaidh tu ri talamh ;
Bi mach gun dail is gheibh thu Slaint',
Is Gliocas lamh ri Mire.
Air a thionndadh gu Gdidhlige, Iain Macan-Aha.
Aireamh 12
1950
Aig an Uinneig
Na duilleagan Gaidhlig
A REIR riaghailtean glie a bha aig claoine
diadhaidh anns an Aird an Ear, an uair a
tha ceann duine air fas geal, agus preasaichean
air tighinn 'na aodann, agus a cheum a'
fas mall, tha an t-am aige a chiil a chur
ris an t-saoghal agus ri obair an t-saoghail,
agus a' chuid a tha roimhe d'a bheatha
a chur seachad ann an samhchair ann an
aite onrachdach a' beachd-smuaineacbadh
air Dia agus air an t-saoghal eile ; air bith
agus nadur an Ti neo-chruthaichte, agus air
crioch araidh bsatha ixihic an duine anns a'
chruthachadh mhor agus uamhasach so
nach urrainn e a thuigsinn no thomhas
le solus fann a reusoin.
Mar sin tha mi a' toirt fios d' am
bhraithean anns an eaglais, agus do luchd — •
leughaidh nan duilleagan so, gu bheil mi
dol a stad aig deireadb na bliadhna de 'n
obair a ghabh mi os laimh ann an 1907
mar fhear-deasachaidh na Gaidhlig ann am
Miosachan Eaglais na h-Alba.
Tha an sanas so air a thoirt seachad anns
an aireamh so a thoirt cothrom do mhinis-
tearan aig a bheil Gaidhlig fios a chur gu
Anndra Mac Cosh, 121 Sraid Dheorsa, an
Dim-eideann, ma bit m.haith leo m' aite
a ghabh ail.
Domhnull Mac Laomuinn,
Old Manse of Pilmuir,
Haddington.
Urnuigh Chriosd 'n a amhghar
Thubhairt am faidh, Thig cinnich a dh' ionnsuidh do sholuis. — Isaiah Ix, 3.
Thubhairt na Greugaich, Bu mhiann leinn losa fhaicinn. — Eoin xii, 21.
Thubhairt losa, A nis tha m'anam fo amhghar, agus ciod a their mi ? — Eoin xii, 27.
GED is ann gu sluagh Israeil a thainig
Criosd an toiseach rainig fuaim a theachd
na cinnich mar an ceudna. Thainig cuid
dhiubh 'g a fhaicinn an uair a bha e 'n a
leanabh, agus bha cuid dhiubh maille ris an
uair a bha e air a cheusadh. Aig uair a
theachd thainig Cinnich eagnaidh a diith-
channa cein le tabhartas luachmhor dha,
a' coimhlionadh an fhacail a bha sgriobhta,
" Thig Cinnich a dh' ionnsuidh do sholuis
agus righrean a dh' ionnsuidh do ghrian-
eirigh." Agus a nis an uair a bha an t-am
dltith anns an robh e ri bhi air a thogail
suas o'n talamh air a' chrann-cheusaidh
thainig na Cinnich so, no na Greugaich so,
thuige le tabhartas a bu luachmhoire na or
no tiiis no mirr. Thainig iad thuige a dh'
iarraidh air lerusalem a sheachnadh agus
criochan nan ludhach fhagail agus dol air
aoigheachd leo fhein, los gu'n sabhaladh e
a bheatha o na naimhdean a bha an toir air.
Beul-aithris na h-eaglais
A reir beul-aithris na h-eaglais bha na
Greugaich ud 'n an daome eaomhail ged
nach b' ann de chuideachd losa iad. Ach
ged nach robh annta ach coimhich do chomh-
fhlaitheachd Israeil agus coigrich do choimh-
cheangal a' gheallaidh, bha an coguis a'
toirt urraim do dhiadhaidheachd losa, agus
cha bu mhaith leo gu'm biodh eucoir no
lamhachas-laidir air a dheanamh air, na'n
gabhadh sin seachnadh. Chual iad gu robh
na h-Iudhaich ag iarraidh a chur gu bas,
agus gu robh e coltach nach b' fhada gus
am faigheadh iad run an cridhe mur dean-
teadh dealbh air chor-eigin air a shaoradh
as an lamhan. Mar sin chuir iad romhpa
dol 'ga ionnsuidh agus a chunnart innseadh
dha. Dh' iarr iad air a dhuthaich agus a
dhaoine fhagail, is dol comhla riusan d'
an duthaich fhein far am faigheadh e
cairdeas is aoigheachd. Phreagair losa, — •
A nis tha m' anam fo amhghar agtis ciod
a their mil: An abair mi, Athair, saor
mi o'n uair so. Chan abair, oir is ann
air a shon so a thainig mi chum na h-
uaire so. Athair, gloraich t' ainm.
I. Ged bha na Greugaich a' ciallachadh
coibhneas a' nochdadh do losa chuir iad
buaireadh 'na rath ad. Cha robh olc 'n am
baachd ach is maith do'n t-saoghal nach do
ghabh e an comhairle. Anns an fhasach, da
bhliadhna roimh so, dhiult e eisdeachd ri
cuilbheartan Shatain, agus rirm e suas
URNUIGH CHRIOSD 'N A AMHGHAR
inntinn nach b'urrainn dha na saoghal a
thearnadh na'n tearnadh e e fein. Ead
laithean a mhinistrealachd bha guth an
t-saogbail, agus air uairean guth a chairdean,
ag iarraidh air Calbhari a sheacbnadh agus
rioghachd Dhe a chur air chois air dhoigh
eile, ach chunnaic e gu soilleir nach gabhadh
sin deanamh, agus gu'm feumadh e a bheatha
a thoirt seachad chum an saoghal a chosnadh.
Mur faigh an grainne cruithneachd a thuiteas
anns an talamh has, fanaidh e 'n a aonar,
ach ma gheibh e has bheir e toradh mor uaith.
Bha Peadar agus an corr de na h-abstoil
am bsachd nach ruigeadh losa a leas fulang
air a' chrann-cheusaidh, agus gu'm faodadh
obair na saorsa a bhi air a deanamh
as eugmhais dortadh fala. Bha iad ag radh
so ris gun sgur agus ag iarraidh air an
comhairle a ghabhail. An ionghnadli, mata,
ged thigeadh teagamh 'n a chridhe air
uairean gu'm faodadh iadsan a bhi ceart
agus 6 fein a bhi cearr ? B'e so am buaireadh
sonraichte a thainig gu losa an drasd 's a
ris, an iom-chom.hairle anns an robh e eadar
guth an t-saoghail agus an guth, a bha e a'
cluinntinn 'n a chridhe fein. Ach ged bha
fheoil air uairean an im.pis failneachadh ;
ged mhiannaicheadh e geill a thoirt d'a
chairdean, agus fulangas a' bhais a sheach-
nadh, bha solus 'inntinn is gradh anama fein
'ga cho-eigneachadh gus an cupan searbli
61. Bha e 'n a aonar an aghaidh an t-
saoghail, ach air dha bhi dileas do'n t-solus
a fhuair e o shuas agus leigeil le comhairle
a chridhe fein seasamh fhuair e buaidh air
an t-saoghal agus nochd e d'a bhraithrean an
t-slighe air an coir dliaibh imeachd. Iadsan
a bhios dileas do'n t-solus a chuir Dia 'n an
cridhe agus 'nan coguis chan imich iad ann
an dorchadas, oir socruichidh Dia an ceum-
anna, agus cuiridh e an casan air carraig
Criosd an iom-chomhairle
II. An uair a bha Criosd an iom-chomh-
airle rinn e iirnuigh. Cha robh fhios
aige ciod a theireadh e, agus labhair e an
smuain a bha 'na chridhe, Tha m' anam fo
amhghar agus ciod a their mi ? Rinn e an
rud a bhiodh e a' deanamh daonnan an uair
a bhiodh an t-slighe dorcha ; dh' iarr e solus
is neart o Dhia. Chan abradh e, Athair
saor mi o'n uair so, ach rinn e iirnuigh a b'
fhearr agus a bu mhacanta, Athair, gloraich
t'ainm. Chan 'eil innte ach tri facail uile
gu leir ach tha cridhe na diadhaidheachd uile
innte.
Bu bliiadh agus bu dheoch, do Chriosd toil
Dhe a dheanamh, agus is ann chum toil Dhe
fhaotainn a mach a labhair e an urnuieh so.
Fhuair e ann an dliiths ri inntinn is toil Dhe
ris nach d' fhuair neach eile air thalamh
riamh, agus fhuair e sin a chionn gu robh
co-chomunn aige gun sgur ri Dia ann an
iirnuigh. Bhiodh e ag eirigh roimh 'n
ghrein los cothrom fhaotainn air iirnuigh
uaignich ; an deidh d'a chompanaich dol a
chadal bhiodh e a mach air an raon a'
gleachd ri Dia. Ach chunnacas a thoradh
sin 'n a bheatha ; chunnacas a thoradli air
uairean 'n a aodann. Bha sith Dhe 'na
chridhe a chionn gu robh ainm Dhe a ghnath
air a bhilean. Foillsichidh Dia a thoil
dhaibh-san a tha trie air an gliiinean. Chi
na daoine a bhios ag iirnuigh iomadh ni a tha
folaichte air daoine nach bi.
Fhreagair Dia iirnuigh Chriosd mar a
fhreagras e gach iirnuigh eile a tha fior is
treibhdhireach. Ghloraich e 'ainm. fein;
ghloraich e e ann a bhi nochdadh dha na
slighe air am. bu choir dha imeachd, agus ann
a bhi toirt dha neart is m.isneach gu coiseachd
oirre. Chunnaic losa nach robh ann an
cuireadh coibhneil nan Greugach ach
buaireadh tir o'n t-saoghal, is thionndaidh
e air falbh o'n bhuaireadh. Agus bha e cho
cinnteach gu'm b'e sud toil Dhe d'a thaobh
's gu'n dubhairt e, A nis tha breitheanas an
t-saoghail so ann, d nis tilgear uachdaran an
t-saoghail so mach.
III. Tha an iirmiigh so a' teagasg dhuinn
ciod is coir dhuinn a dheanamh an uair a
bhios ar n-anam. fo amhghar, no bhios sinn
an iom-chom.haii'le. Tha an fheoil anfhann
is tha e nadurra gu leoir do dhaoine a radh,
A Thighearna, saor m.i o'n chall so ; o'n
naire so ; o'n phian so ; o'n uallach. so ; o'n
teinn so. Tha an athchuinge so gle nadurra
air bilean dhaoine, agus theagamh gu'm bi
i air bilean iomadh duine nach do rinn
iirnuigh eile riamh. Ach tha iirnuigh as
fhearr ann a bu choir dhuinn a radh, Athair,
gldraich fainm. Mar gu'n abradh an duine
a tha ag iirnuigh, Tha mi leagta ri do thoil,
a Thighearna, nochd fein dhomh an t-slighe,
agus stiiiir mo cheum, agus fan m.aille rium.
Trie gu leoir bidh briathran na laoidh so
air ar bilean, agus ann an tomhas bidh sinn
'g an ciallachadh gu fior, ach an uair a
fhreagras Dia ar n-iirnuigh le crois air
chor-eigin a chur 'n ar crannchur chum
ar smachdachadh agus ar toirt na's dluithe
ris fein toisichidh sinn air gearan agus
ni sinn ceannairc an aghaidh a thoile agus
a riaghlaidh. Ach chan fhaigh sinn dluth
cho-chomunn ri Dia gu^ brath gun toil
na feola a cheusadh. Cha do shaor Dia a
mhac o'n amhghar a bha cur eagail air, ach
fhreagair e iirnuigh air dhoigh eile agus air
URNUIGH CHRIOSD 'N A AMHGHAR
dhoigh a b'fhearr ; thug e dha neart is
misneach dol air aghaidh agus thug e dha an
inntinn leis an dubhairt e, Chan e mo thoil-sa
ach do thoil-sa gu robh deanta.
TV. Tha uile an-shocair is uile mhi-
shuaimhneas an dnine ag eirigh o'n stri a
tha eadar a thoil agus toil Dhe. Tha eogadh
gun sgur eadar toil is inntinn an duine
nadurra agus toil is inntinn Dhe. Ach
do bhrigh gu bheil Dia iomlan an gliocas,
an ceartas, agus an gradh, tha e cearr do
dhuine eogadh 'n a aghaidh, agus is e an
tiodhlac a b'fhearr a b'urrainn'dhuinn fhaot-
ainn bhuaith, gu'm bitheamaid striochta d'a
thoil.
Tha e duilich air uau'ean a bhi leagta ri
toil Dhe, direach mar bha e duilich do
Chriosd aghaidh a chur air Calbhari seach
gabhail ri cuireadh nan Greugach, ach is e
iadsan a cheusas an fheoil a thearnas an
anam. Athair, gloraich t'ainm.
Solus anns an Eaglais
(BHA an naidheachd so air a h-innseadh le
aon de mhaithean na h-eaglais, AM MORAIR
SANDS, a bha cho urramach ann an obair
an t-soisgeil 's a bha e ann an eolas an lagha.
Agus CO a ghabhadh air fhein teagamh a
chur ann am facal duine a bha, an da chuid,
'na fhoirbheach anns an eaglais agus 'na
bhreitheamh ann an Ctiirt an t-Seisein ?)
" Gu de air an t-saoghal a tha agad an
so ? " arsa Maighstir Lockhart, ministear
na sgireachd, agus e a' sealltuinn air paipear
a bha air a' bhord ann an seomar a eharaid,
Maighstir Spedding, am fear-lagha. '' Sin
agad," arsa Spedding, " an cu.nntas air
obair na bliadhna a tha air a chur a mach
leis a' Chomunn a tha a' rannsachadh diomh-
aireachd na taibhsearachd.
" A bheil thu ag radh rium gu bheil
thusa air do ghlacadh le amaideas is faoineas
de'n t-seorsa sin ? "
" Air mo shon-sa," arsa Spedding, " chan
'eil annam ach an t-ana-creideach co dhiu,
ach tha an comunn so a' feuchainn ri solus
fhaotainn air nithean aig am bheil am
barrachd buintealais ri saoghal nan spiorad
na tha aca ris an fheoil."
Bha am ministear 'na thosd car greis,
ach an sin thubhairt e, — ■
" Cha do ghabh mise riamh orm fhein
comhairle a thoirt ort, ach chan urrainn
mi gun sin a dheanamh a nis ; as uchd
mhaitheis, a eharaid, leig dhiot an torachd
dhiomhain agus neonach so. ' Na bean ris :
na blais : na laimhsich ' V
Oidhche Di-sathuirne, beagan iiine an
deidh an t-seanchais ud, bha Maighstir
Lockhart 'na shuidhe 'na onrachd 'na
sheomar, a' criochnachadh a shearro.oin air
son an la maireach. Aig a' cheart mhionaid
anns an robh an searmon deas chual e
guth a mhnatha, a' glaodhach ris o mhullach
na staidhreach,
" Iain ; dhichuimhnich mi Ceasar a leigeil
a steach ; fosgail an dorus-beoil, agus dean
fead ris."
Ach cha robh feum aig Ceasar air feadair-
eachd. Bha e 'na shuidhe gu faidhidinneach
air steap an doruis. Bha an oidhche rion-
nagach, reulagach ; agus sheas Maighstir
Lockhart greis anns an dorus, ag amharc
suas air an neamhan.
" Gabhaidh sinn an ochdamh salm am
maireach," ars esan ris fhein, " freagraidh i
air an t-searmon."
An ath mhionaid laigh a shuil air an eaglais,
a bha mar astar coig fichead ceum uaith,
agus rud iongantach mu'n am ud a dh'
oidhche,— bha dealradh soluis anns an
h-uinneagan. Chuir am ministear an ad
air ann an cabhaig, agus ghreas e a null
a dh' ionnsuidh na h-eaglais, is eagal air
gu'm faodadh gu'n robh i air theine, mar a
thachair do eaglais Yarrow. Ach an uair
a thainig e dluth dhi, thuit fuaim air a
chluais a thug faochadh d'a chridhe, fuaim
chaomh is bheannaichte an orgain.
Ach CO a bha 'g a chluich cho anmoch ?
Chuir Maighstir Lockhart car ann an lamh
an doruis-mhoir, ach bha an dorus-mor
glaiste. Dh'fheuch e an dorus-ctiil, agus
an sin dorus na vestry, ach bha iad sin
glaiste cuideachd. A reir choslais, ghlas
am fear-ciiiil e fhein a steach. Sheas am
ministear air a chorra-biod aig te de na
h-uinneagan, ach cha b'urrainn dha an
t-6rgan fhaicinn. Ach chunnaic e rud a
chuir ionghnadh nach bu bheag air, nach
robh an gas laiste idir, ged bha an eaglais air
a lionadh le solus.
Ged nach robh cluas-chiuil ro mhaith
aig Maighstir Lockhart, ar leis gu'n robh
e ag aithneachadh an fhuinn a bha air a
chluich air an organ, an Dachaidh Bhuan.
Ach cha b'urrainn dha a thuigsinn air
an t-saoghal c6 a bha anns an eaglais. Cha
robh coir no cead aig duine air bith a bhi
innte, no beantuinn ris an organ, ach a mhain
SOLUS ANNS AN EAGLAIS
aig Maighstir Wylie, fear-ciuil na h-eaglais,
agus cha robh e coltach gu'm biodh esan
anns an eaglais aig uair cho anmoch, oir
bha fhios aig a' mhinistear gu'n robh droch
fhuachd aige.
Bha iuchraichean na h-eaglais aig a'
bheadall, a bha fuireach air taobh eile
an rathaid, agus chuir am ministear roimhe
gu'n rachadh e a dh'iarraidh a' bheadaill.
Bha am beadall 'na laighe, agus leasg gu
eirigh ; ach an uair a chual e gu 'n robh
farbhalach anns an eaglais thainig sprachd
'n a iosgaidean, agus chuir e uime a bhriogais
agus a bbrogan ann an tiota, agus lean e
Maighstir Lockhart. Ach an uair a thainig
iad an sealladh na h-eaglais bha i dubh
dorcha ; cha robh solus no solus ri fhaicinn.
Ach thuirt iad ri cheile, c6 air bith a bha
ann, nach robh iiine aige air an eaglais
fhagail, agus gu'n rannsaicheadh iad an
gnothuch gu ceann-criche.
Bha na dorsan glaiste gun teagamh.
Las iad cuid de na soluis, ach cha robh a
choslas gu'n robh dad cearr. Dh' fheuch
iad an t-6rgan, ach bha an t-6rgan mar a
b'abhaist. Chuir am beadall a lamh air
pioban a' ghas a bha ri taobh an orgain a
dh'fheuchainn an robh iad teth, ach bha
na pioban ud cho fuar 's ged nach biodh
iad laiste bho chionn seachduin. An sin
dh' fheuch e an inneil-uisge a bha ag oibreach-
adh an orgain, ach bha e cinnteach nach do
chuir an inneil-uisge car dhith an oidhche ud.
Cha robn fhios aig a' mhinistear ciod a their-
eadh no a shaoUeadh e. Cha robh dearbhadh
air bith aige do'n bheadall air an rud a
chunnaic agus a chual e ; ach air an laimh
eile bha dearbhadh no dha air fhaotainn
aig a' bheadall nach robh dreach na firinn
air an naidheachd. Ach ged nach d' thuirt
e ris a' bheadall e, bha aon ni ann a bha a'
togail fianuis air a thaobh, bha an leabhar-
laoidh fosgailte air clar an orgain aig an
duilleig air an robli an Dachaidh Bhuan.
Chuir iad as na soluis ; ghlas iad na
dorsan ; agus chaidh iad dhachaidh ; am
beadall a bha leth-ruisgte gu maith crosda
a chionn gu'n deachaidh a chur as an lea-
baidh gun aobhar, agus am ministear air a
chur troimh-cheile le deacaireachd a bha
do-thuigsinn.
Anns a' nhaduinn bha an tuilleadh dorrain
air a chur air Maighstir Lockhart le fios
a thainig o Mrs. Wylie, bean an fhir-chiuil,
gu'n robh Maighstir Wylie 'na laighe tinn,
agus nach b'urrainn dha an t- organ a chluich
anns an eaglais an t-Sabaid ud. Cha robh
duine eile d'am b' aithne a chluich ach
bean an fhir-lagha ; ach cha robh feum
ann a bhi a' smuaineachadh oirre-se, oir
bha mac 6g aice Di-haoine. Mar sin cha
robh air a' chilis ach gu'm feumadh an
t-6rgan a bhi 'na thamh.
An uair a rainig Maighstir Lockhart an
eaglais dh' innis e do aon de na fir a bu
phrionnspalaiche anns a' choisir-chitiil mar
a bha ; agus dh' iarr e air an t-seinn a
ghabhail os laimh. Bha faitcheas air an
duine sud a dheanamh, ach gheall e gu'n
deanamh iad uile cho maith 's a b' urrainn
dhaibh. agus dh' atharraich am ministear
te de na laoidhean, is thug e dhaibh te
eile a b' fhasa. An sin chaidh a a steach
do'n vestry. Agus chuir e air a chasag
agus a chleoca, los a bhi deas an uair a
thigeadh am beadall 'g a iarraidh. Ach
am feadh 's a bha e a'feitheamh cluinnidh
e an t-6rgan a' toiseachadh mar a b' abhaist !
Bha duine-eigin 'ga chluich! Thug so
faochadh is togail d'a inntinn, agus thuirt
e ris fhein gu'n d'fhuair na foirbhich neach
air choreigin air son na seirbhis. Ach cha
robh uine aige fhaighneachd c6 a fhuair iad.
Chaidh an t-seinn air a h-aghaidh gun
chearb. Ged nach robh cluas-chiuil ro
mhaith aig Maighstir Lockhart b'aithne
dha na'n rachadh dad fada cearr, ach cha
deachaidh dad cearr an la ud, agus cha
bhiodh fhios idir aige nach e Maighstir
Wylie fhein a bha aig an organ mur bitheadh
aon rud beag a ghlac 'aii'e, gu'n robh an
ceol agus an t-seinn a' toiseachadh comhla,
an aite an t- organ a bhi a' togail an fhuinn
m'an toisicheadh an coimhthionail air an
t-seinn. Ach shaoil e gur h-ann aig an fhear
ris an do bhruidhinn e mu'n t-seinn a bha
a choire.
An uair a bha an t-seirbhis uUamh chaidh
am ministear do'n vestry mar a b' abhaist,
a chur dheth a chleoca ; agus bha e air sin
a dheanamh an uair a dh ' f hosgail am. beadall
dorus na vestry, agus na leabhraichean
aige. Cho luath 's a bha an dorus air fhos-
gladh rainig fuaim an orgain am ministear,
agus a' cheart fhonn a chual e an raoir 'ga
chluich air, an Dachaidh Bhuan.
" Co an coigreach," ars esan ris a' bheadall,
" a leig a glais sinn an diugh, agus a tha
cluich an orgain fhathast ? Tha e a' leantuinn
air gu maith fada."
"A' cluich an orgain! " ars am beadall,
" Ciod a tha sibh a' ciallachadh ? "
" Tha mi a' ciallachadh mar a thubhairt
mi," ars am ministear, gu maith grad ;
" CO ar tha a' cluich an orgain ? "
" Chan 'eil mise a' cluinntinn gliong as
an organ," arsa am beadhall ; " cha robh an
t-6rgan air uisneachadh an diugh."
" An ann bodhar a tha thu, Uilleam, arsa
SOLUS ANNS AN EAGLAIS
Maighstir Lockhart, nach 'eil thu 'ga chluinn-
tinn a nis ! ' '
Co dhiu a bha am beadall air son am
ministear a thoileachadh, no a thug e air
fhein a chreidsinn gu'n robh e 'ga cliluinntinn,
thubhairt e, " Ar learn gu bheil mi a' cluinn-
tinn seorsa de thuchanaich neonach anns
an eaglais : is fhearr dhuinn sealltainn
ciod a tha ann."
Chaidh iad a steach comhla, agus direach
an uair a rainig iad taobh thall na h-eaglais
far an robh an t-organ 'na shuidhe, .stad
an ceol, agus faicear an coigreach a bha
'ga chluich a'gkiasad a dh' ionnsuidh an
doruis. Le buille d'a shtiil chunnaic Maighstir
Lockhart an coslas duine a bha ann;
oganach ard, gasda, ann an eideadh saigh-
deir. Choisich an t-6ganach gu luath sios
troimh 'n eaglais, gun uiread agus aon
siiil a thoirt orra, ach ged nach bu toigh
leis a' mhinistear glaodhach as a dheidh,
cha mho a bha e air son a leigeil air falbh
gun taing a thoirt dha, is thuirt e ris a'
bheadall ; " Uilleam," ars esan, " ruith
as a dheidh agus abair ris gu'm bu mhaith
learn bruidhinn ris."
" Ruith as deidh c6 ? " ars am beadall."
" Co ach an t-6ganach a bha aig an organ ! "
arsa Maighstir Lockhart, "nach 'eil thu
'ga fhaicinn, a dhuine, le do dha shuil ;
tha e aig an dorus mu d' choinneamh."
Cha robh Uilleam a' faicinn an oganaich
le a dha shiiil, ach do bhrigh nach bu toigh
leis dol ro laidir an aghaidh a' mhinisteir,
is e a thubhairt e, " Ar leam gu bheil sgail-
eagan air chor-eigin aig an dorus, ach bheir
mise m' fhacal dhuibh, a m.hmistear, nach
fhaigh e a mach an rathad ud, oir ghlas
mise an dorus-mor an deidh do'n choimh-
thional sgaoileadh."
Mar a thubhairt b' fhior. Bha an
dorus mor glaiste, is cha robh duine ri
fhaicinn eadar an da bhi. Cha robh doigh
aige air faotainn a mach mur do thionndaidh
e a mach air fear de na dorsan-taoibhe.
Thionndaidh am ministear agus am beadall
air an ais cuideachd, ach cha robh oganach
no oganach r'a fhaicinn ; bha an eaglais
cho falamh samhach ri tigh-nam-marbh.
" Cha chuala mi riamh a leithid so,
Uilleam," ars am ministear ; " c'aite air
an t-saoghal am b'urrainn do fhear-a'-chiuil
dol ? "
" Fear-a'-chiuil ! " ars' Uilleam, " c6 am
fear-ciuil ? "
" Am fear-ciuil a chluich an t- organ aig
an t-seirbhis an diugh."
Sheall am beadall air a' mhinistear gu
dur ; " nach 'eil fhios agaibh fhein cho
maith 's a tha agam-sa nach robh an t-6rgan
air a chluich aig an t-sekbhis ; ach tha
eagal orm, a Mhaighstir Lockhart, nach 'eil
sibh gu ro mhaith an diugh ; bu choir
dhuibh dol dachaidh agus leigeil 'nur
sineadh greis."
" Uilleam," ars am ministear, agus fuaradh
froise ag eirigh air aodann, " thig leam do
thigh-an-t-seisein gus am faic mi na foirbh-
ich."
Rainig iad tigh-an-t-seisein : bha na
foirbhich an deidh an t-airgiod a chunntas ;
bha fear dhiubh 'ga chur sios ann an leabhar
fada caol, agus an dithis eile a' cur an airgid
ann an da phasgan bheag ; an t-airgiod
geal ann an aon phasgan agus na sgillinnean
ruadha ann am pasgan eile.
" Maduinn mhaith dhuibh, a dhaoin-
uaisle," arsa Maighstir Lockhart ris na
foirbhich.
B'e an Doctair a fhreagair air son chaich,
" Mar sin dhuibh fhein, a mhinistear ;
tha sum toilichte gu'n deachaidh an t-seirbhis
air a h-aghaidh gu gasda an diugh as eugmh-
ais an orgain. Thug an t-seinn 'n am chuimh-
ne mar a bha an eaglais anns na seann
laithean, m' an robh organ idir againn.
Bha am ministear mar gu'n cailleadh e a
chainnt ; cha d'thubhairt e diog tuilleadh
mu'n organ, ach m'an do dhealaich iad
thuirt e ris an Doctau', ' ' Chan 'eil mi 'g am
fhaireachduinn fhein gu maith ; ma bhios
iiine agad anns an fheasgar thig a steach
do'n Mhanse mionaid bheag 'gam fhaicinn."
An uair a chaidh am ministear dhachaidh
bha a tbeaghlach uile 'n an suidhe aig a'
bhord, a' feitheamh ris ; a bhean, agus a
dhithis bhalach, agus Mairi bheag, an t-aon a
b' oige ; caileag bhoidheach, le fait ban is
suilean. gorma, se bliadlina a dh' aois.
" 0, dhaidi," ars a' chaileag, " co an
saighdear a bha ann an diugh ? "
Chaidh na balaich a ghaireachduinn, ach
thainig seorsa de ghruaim air aodann am
mathar.
" Gu de an saighdear, a luaidh bheag ? "
ars am ministear.
" An saighdear a bha aig an organ anns an
eaglais," ars a' chaileag.
Chuir so na balaich gus an tuilleadh
gaireachduinn, ach sheall am mathair orra,
agus dh ' iarr i orra stad d'an gaireachduinn ;
" Iain," ars ise ris an duine, " chan urrainn
mi a dheanamh a mach co dhiu a tha Mairi
a' fas danarra no a tha rudeigin cearr oirre,
ach cha ghabh e cur aisde gu'm faca agus
gu'n cual i saighdear a' chiich an orgain an
diugh."
" Bruidhneamaid air rudeigin eile ach an
t-orgaUj" ars am ministear, le guth erith-
eannach ; " ma's ann dhomhsa a tha thu
6
SOLUS ANNS AN EAGLAIS
a' lionadh an truiniiseir sin, a bhean, tha
tuilleadh 's a choir air, oir chaii 'eil cail do
bhiadh agam an diugli/'
Cha mho a bha call aige do chadal an
deidh na dinnearach, ach ged nach robh e
'ga fhaireachduinn fhein gu maith, smnainich
e gu'n rachadh e a dh' amharc Mhaigstir
Wylie a bha tinn air an leabaidh. Bha am
feasgar a' ciaradh an uair a shuidh e aig
taobh na leapa, air chor agus nach bu leir
dha gu soilleir na bha mu'n cuairt air anns
an t-seomar, ach an uair a thainig Mrs.
Wyhe a steach agus a las i an solus, laigh
siiil a' mbinisteir air dealbh a bha crochte
air a' bhalla, dealbh oganaich ann an eideadh
saighdeir. Dh'aithnich Maighstir Lockhart
an dealbh, dealbh an duine oig a chunnaic
e anns an eaglais.
An uair a chunnaic an duine a bha air an
leabaidh gu'n robh suil a' mhinisteir air an
dealbh, tnuirt e ris, — •
" Sin agaibh mo mhac a bha air a mharbh-
adh anns a' chogadh. Bha e 'n a fhear-ciuil
maith, agus anabarrach maitb air an organ,
is bhiodh e daonnan ag iarraidn orm leigeil
leis m'aite a ghabhail la air choreigin anns
an eaglais. Tha mi dviilich a nis nach do
leig mi sin leis ; ach bha e car an aghaidh
mo naduir duine air fcith a chur 'n am aite,
agus CO dhiM bha mi an dull gu'n robh esan
ro 6g. Ach gheall mi dha gu'n leiginn leis
an t-6rgan a chluich a' cheud iiair a bhiodh
dad cearr orm, agus nach b' urrainn dhomh
fhein a dheanam.h. Agus na'n robh e air a
chaomhnadh gus an diugh, theagamh gu'm
biodh e 'n am aite.
Lath a no dha 'na dheidh sud, fhuair an
rim-chleireach aig a' Chomunn a tha a'
rannsachadh diomhaireachd na taibhsearachd
agus an dara-seallaidh an litir so : — ■
Manse Bhaile-Bhlair,
20mh la de November, 19 — •
" Bhithinn 'n ad chomain na'n cuireadh
tu m'ainm sios mar aon de bhuill a' chomuinn.
Ma leigeas tu fios thugam ciod a bhios agam
ri phaigheadh, cuiridh mi thugad e leis a'
phosta.
Is mise, etc.,
" Iain Lockhart."
Anns a' Chathair
THA e air a radh nach 'eil e freagarrach
do mhinistearan a bhi bruidhinn mu shear-
monachadh na's mo na tha e do ghreusaiche
a bhi bruidhinn air brogan, no do ghille-
tuathanaich a bhi bruidhinn air treabhadh.
Ach chan 'eil naire air bith orm-sa a radh
gur toigh learn a bhi bruidhinn mu shear-
monachadh, agus gur toigh leam a bhi
cluinntinn dhaoine eile a' bruidhinn uime
cuideachd. Cha rachainn fad mo choise a
dh' eisdeachd greusaiche a' bruidhinn air
treabhadh, no a dh' eisdeachd gille-tuathan-
aich a' bruidhinn air uachdair bhrog is
gearr-bhuinn ; b'fhearr leam gu mor gach
fear dhiubh a thoirt an aire air a ghnothuch
fhein.
Mar sin cha ruig mi leas mo lethsgeul a
ghabhail air son tarruing a thoirt air
searmonachadh aon uair eile air an duilleig
so, oir a dh' aindeoin gu bheil moran dhaoine
a' cur na h-oifig sin an suarachas an diugh
tha mi a' creidsinn nach 'eil gin idir de na
meadhonan leis a bheil an eaglais a' cur air
aghaidh rioghachd Dhe anns an t-saoghal a
tha cho eifeachdach ri searmonachadh.
Tha e duilich a radh co dhiu a tha an
searmonachadh a chluinnear anns na laithean
so na's fhearr no na's miosa na bha e anns
na laithean a dh' f halbh . Their seann daoine
nach 'eil anTlara cuid cumhachd no iighdarras
anns na ctibaidean an diugh mar bha annta
leth cheud bliadhna roimh so, ach bha seann
daoine ag radh an ni ceudna o thoiseach an
t-saoghail. Ach 'na aghaidh sin tha so ri
radh nach 'eil seorsa leabhraichcan air an
t-saoghal air a bheil cho beag de mheas anns
a' mhargadh ris na searmoin aig seann
diadhairean. Theagamh gu'm faigh thu
deich dhiubh air tasdan no eadhon air grot ;
Boston agus Blair agus Hall agus Chalmers
agus Candlish air an ceangal ann an cean-
glaichean nam marbh, agus air an reic air
tasdan ; ach cha chuireadh na ceart dhaoine
a bhios ag ardachadh nan searmonaichean
sin OS cionn feadhainn an la diugh sgillinn
eile orra. An rud a fhreagras air aon ghineal
cha fhreagair e air ginealan eile ; ged
nach 'eil an soisgeul fhein ag atharrachadh
tha an doigh anns a bheil an soisgeul air a
theagasg agus air a thuigsinn ag athar-
rachadh linn an deidh linn. Co an diugh a
dh 'eisdeadh ri ministear a' searmonachadh
air na briathran, Bithidh ochd buird ann agus
an casan a dh' airgiod, se casan deug ; da chois
fo aon bhord, agus da chois fo'n hhord eile,''
agus a' searmonachadh orra fo she deug
ceann, ceann air son gach coise, agus cairteal-
na h-uarach aige air gach ceann ? Theagamh
ANNS A' CHATHAIR
gu'n cluinnear iomadh rud neonach o chu-
baidean an diugh fhathast ach tha mi an
dull nach cluinnear stalcaireachd de'n seorsa
so bhuapa co dhiu. Bha na beachdan a bha
aca rau Fhacal an Tighearna a' toirt air na
seann diadhairean a shaoilsinn gu robh
brigh dhiomhair is spioradail anns a h-uile
facal de'n Bhiobull, c6 air bith a labhair am
facal, Dia, no duine naomh, no peacach ; bha
iad an diiil gu robh beatha do'n anam ri
fhaotainn ann an leabhar Lebhiticus cho
cinnteach 's a tha beatha do'n anam ri
fhaotainn ann an teagasg Chriosd, no ann
an litrichean Phoil ; bha iad an diiil gu
robh a' cheart uiread ixghdarrais mar fhacal
an Tighearn aig na caibidealan anns a
bheil cunntas air obair goibhneachd is
saorsainneachd na pailliunn 's a tha aig
na caibidealan anns am faighear teagasg
Chriosd.
Ciod an seorsa searmonachaidh as buan-
nachdaile do choimhthional ? Theirinn gur
e searmonachadh anns a bheil spioradalachd,
agus searmonachadh a tha air a tharruing
as a Bhiobull. Ach tha e air a radh nach
cluinnear an seorsa searmonachaidh sin cho
trie anns na h-eaglaisean an diugh 's a
chluinnear seorsachan eile.
Tha iom.adh aobhar a' comh-oibreachadh
raaUle ri cheile gus spioradalachd a chall,
ach is e an t-aobhar sonraichte nach 'eil
searmonaichean na's spioradaile 'n an teagasg
na tha iad gu bheil eagal orra an cridh-
eachan fhosgladh an lathair dhaoine eile
agus innseadh dhaibh ciod a dh' fhios-
raich agus a dh' fhairich iad fhein mu na
nithean air am bi iad a' bruidhinn. Neo-ar-
thaing nach innis iad gu h-6rdail ealanta
ciod a dh' fhiosraich agus a dh' fhairich
Pol is Augustine is Iain Wesley is daoine
eile, ach innsidh iad e mar naidheachd a
leugh no chual iad, is chan abair iad aon
diog mu am fiosrachradh agus am. faireachadh
fhein. Chan abrainn searmonaiche maith no
searmonaiche spioradail ri searmonaiche de'n
t-seorsa sin.
Bho chionn bbliadhnachan tbachair
dhomh a bhi ann an aite far an do thoisich da
bhoirionnach de'n t-seorsa ris an abair iad
anns a' Bheurla Pilgrims air coinneamhan
soisgeulach a ghleidheadh ; bha baigh agam
ris na boirionnaich a chionn gu robh iad
eudmhor anns an t-soisgeul, is chaidh mi do
na coinneamhan. Bha te dhiubh a bha maith
air labhairt agus te nach robh, ach cha robh
uair a dh' eirich an te nach robh maith air
bruidhinn 'n a seasamh nach d' innis i ann
an doigh chiiiin shimplidh an t-aoibhneas
agus an t-sith a fhuair i o'z:i la anns an do
chreid i ann an cumhachd an t-Slanuigheir
agus an do ghabh i le h-uile chridhe ri tairgse
an t-soisgeil. Cha robh a' bheag de sgoil no
dh' eolas aice ach air a shon sin rinn i
druidheadh air mo chridhe nach h-urrainn
mi innseadh, oir thug i seachad fianuis air
na nithean a dh' fhiosraich i 'n a h-anam
fhein. Agus is e sin an seqrsa searmonachaidh
a tha buannachdail do'n luchd-eisdeachd.
Theagamh gu bheil so air uairean air a
dheanamh ann an doigh nach 'eil freagarrach
no iriosal, ach mur bheil searmonaiche a'
toirt do choimhthional fhianuis no fhios-
rachadh fhein chan 'eil ann ach umha a ni
fuaim no ciombal a ni gleangarsaich. Is
beag am feum ged labhradh e gu fileanta
agus gu h-6rdail mu eachdraidh chloinn
Israeli no ged dh' innseadh e mu na Phair-
isich agus na Sadusaich, mur cuidich e le
daoine an rathad fhaotainn gu Dia, tobar
na beatha agus na slainte.
Chan 'eil nioladh as airde air searmon-
aiche na gu bheil e eolach air litir a' Bhiobuill
is gaolach air a theagasg, agus gu bheil
ealadhain aige air a' Bhiobull fhosgladh do
dhaoine eile air chor agus gu'n cluinn iad
ann guth a tha a' labhairt ri 'n coguis. Tha
an guth sin ri chluinntinn anns a' Bhiobull
agus leanaidh am Biobull air labhairt ri
cridheachan is coguisean dhaoine gu deireadh
an t-saoghail. Coma leam searmonaichean
a bhios a' faotainn an cinn-theagaisg anns
na paipearan-naidheachd mar nach biodh
gu leoir dhaibh anns a' Bhiobull. Tha an
seorsa sin mar gu'm biodh na cocairean ;
a' deanamh stodhannan a bhios mills do'n
bhlas CO dhiu a bhios iad maith do shlainte
dhaoine no nach bi.
Cha robh la riamh ann a bha e cho feumail
do'n eaglais labhairt gu simplidh agus gu
soilleir mu'n Bhiobull 's a tha e an diugh.
Leis na bhios iad a' leughadh agus a' cluinn-
tinn mu sgoilearachd a' Bhiobuill, a,gus
mu obair nan daoine ris an abrar na Higher
Critics, tha moran de shluagh na diithcha
so an dull ziach eil a' bheag de iighdarras
aig a' Bhiobull seach mar tha aig leabh-
raichean naomh eile, agus nach urrainnear
a radh gur e facal an Tighearna a tha ann,
a chionn gu'm faighear mearachdan ann
a thaobh iomadh ni agus beachdan air
an robh dreach na firinn an leanabachd
an t-saoghail' ach ris nach urraiini sinne
gabhail an diugh. Is e dleasdanas a h-uile
ministear teagasg ceart a thoirt do dhaoine
m'an Bhiobull ; is e a dhleasdanas inntinnean
dhaoine oga gu sonraichte a threorachadh
los gu'm faic iad maise agus firinn agus
cumhachd a' Bhiobuill, agus gu'm bi iad
comasaeh aii' a thuigsinn nach ami anns an
litir no anns an fbacal a tha iighdarras a'
ANNS A' CHATHAIR
Bhiobuill ach amis an spiorad gheur agus
bheo leis a bheil e air a lionadh, agus leis
a bheil e a' labhairt ri coguis mhic an duine
anns gach linn, agus mar sin 'g a dhearbhadh
fhein mar theachdaireachd o Dhia.
Chan ann gus a bheachdan fhein air uile
chiiisean an t-saoghail a tha ministear air a
chur suas do chrannaig, ach gus treud Dhe a
bheathachadh le facal na slainte. Mar sin
tha e glic dha leantuinn dluth ris a' Bhiobull,
a theagasg a tharruing as a' Bhiobull, agus
a shearmoin a lionadh le briathran a' Bhio-
buill. Dh' fhalbh na laithean anns am biodh
daoine a' dol do'n eaglais air sgath an
fhasain ; na tha dol innte an diugh tha iad
a' dol innte a dh' iarraidh rud-eigin ; a dh'
iarraidh an anam a bheathachadh, agus
chan 'eil seorsa searmonachaidh no teagaisg
eile a bheathaicheas an t-anam coltach ris an
t-searmonachadh a tha air a steidheachadh
air a' Bhiobull, agus a tha Ian de spiorad
agus de litir a' Bhiobuill.
Achan An Deoraidh
THA each a' triall d' an aros fein
Mar dh' iarras eun d' a chos ;
Am fardaichean 'nan saoghal-cein.
Gun bhlath 'na ghrein do 'n Deor,
Gun toman fraoich an sin e thaobh,
Gun bhraon a ni e 61 —
An ceol tha togail inntinn chaich
A' gitilan da-san broin.
Co dh' ionnsuidh thig mi 's mi fo leon
Ach dh' ionnsuidh Teo-Mhic Dhe ?
Bha Thus' ad dheoraidh iomadh bHadhn'
Ag iargain fior-uisg Neimh ;
Ad ghairdean sheunadh mi am oig,
Is fhuair mi coir do threud — •
'S ge trie bha grainealachd am Ion,
Tha bias do phoig am bheul.
Ciim teagasg m' oige ghnath fo m' shuil,
Mar shruthan-iuil 's a' cheo,
Is iirnuighean mo shluaigh am cheum,
A reir gach feum a chro ;
Biodh gair do chuain a chaoidh am
chluais,
'Gam nuallan thun do Ghloir —
Is long nam miann 'gam fheitheamh
siar,
'S an lionadh anns an 6b.
CoiNNEACH Mac Leoid.
Laoidh
" Beannaichibh an Tighearn, sibhse ainglean . . . beannaichibh an
Tigheam, shldigh uile . . . beannaichibh an Tighearn, oibre uile
. . . beannaich an Tighearn, 0 nt anam I "
A Thighearn, molaidh sinne Thu,
Do 'n Athair Shiorruidh bheir sinn cliu
Bheir treubhan adhar, tir, is cuan,
Le 'n guthan aoradh dhuit gu buan.
Dhuit-sa tha glaodh nan aingle ghnath,
Le prionnsachan nan speur gach trath ;
Na feachdan lionmhor shuas mar aon
A' seinn mar so na seis nach claon :
" A Righ tha naomha, naomha, naomh,
Do chliusa seinnidh sinn gu caomh ;
Tha neamh is talamh Ian de d' ghloir,
Is morachd soillse ghnath 'na d' choir."
Dhuit-sa thig abstoil ghloirmhor dliith ;
Dhuit-sa bidh faidhean a' toirt cliu ;
Dhuit-sa bidh marturaich gun chlaoidh
Aig seirbhis aigh a la 's a dh' oidhch'.
Dhuit-sa thig glou- gach tir o d' naoimh ;
Dhuit-sa an aoradh, Athair chaoimh ;
Dhuit-sa, a Mhic bidh cliu nach claon,
Dhuit-sa, a Spioraid.— Tri an x4on.
i%^H- S6
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11